i: >$. *'/
'.- \ \ \ \
X #'■'/,
*>i-j:,v
^ i ; rr-../^
i,: ■K-^'-4;i'^f;
LIBRARY or THE
M-assacmisetts
BiDie Society
Catalog No.A- 7 5/.-3/^/?<^<?
Family 4tN3>0 - ^Vi^Qf^^x
Silt-Family C e:.L-r J «^
Brancli ...Xn^.Wi.>^P»
Group CyjvNjaicL (bkitthohic^
Language VNei-^K
Dialect
Locality. .W A W.^Ä
Contents. ...^ IB *-^
V ersion
Translator
Putlislied ty B f 15^
Place L-OHJ>Ofi
Date I'iOQ
Accession ^o. '*f.o-
Accession Date Jv«-/ ^ *? 1*^.^.7
Price i.A...Z(o
L
'^^
"^
^ps
^^
1
1
1
i
1
1
\
i
■
t
1
i
\
i
1'
i
1
i
!
•
i
m^
^
Digitized by the Internet Archive
in 2010 with funding from
Boston Library Consortium IVIember Libraries
http://www.archive.org/details/ybiblcyssegrlansOOmass — '
BIBL CYSSEGR-LAN,
SEF
YE HEN DESTAMENT
A-R
NEWYDD.
Tr holl YsgrytJiyr sydd tcedi ei rhoddi gan Ysprydoliaetli Duw, ae
sydd fuddiol i athrawiaethu, i argyhoeddi, i geryddu, i hyfforddi
mewn cyjlavmder :
Fel y hyddo dyn Dutv yn herffaith, wedi ei heiffeitliio i hob gweitli-
red dda. 2 Tim. iii. 16, 17.
RHYDYCHEN:
AEGEAPHEDIG YN AEGEAPHDY Y BEIFYSGOL,
TROS Y BIBL GYMDEITHAS FRYTANAIDD A THKAMOR,
A sefydlwyd yn Llundain yn y Flwyddyn 1804;
146, QUEEN VICTOEIA STEEET, LLUNDAIN.
Sm. Pica 8vo. Gyda Chyfeir.
M.DCCCC.
I^ÜM Pkivilegio.
ENWAU A THREFN
LLYFRAU YE HEN DESTAMENT A'R NEWYDD,
A
EHIFEDI PENNODAU POB LLYFE.
LLYFRAU YE. HEN DESTAMENT.
Pen.
GENESIS 50
Exodus . 40
Lefiticus 27
Numeri 36
Deuteronomium 34
Josua 24
Barnwyr 21
Euth 4
I. Samuel 31
IL Samuel. 24
I Brenhinoedd 22
II. Brenhinoedd 25
I. Cbronicl , 29
II. Chronicl 36
Ezra 10
Neliemiah. ' . . 13
Esther 10
Job 42
Psalmau 150
Diarliebion 31
Fen.
Pregethwr . 12
Caniad Solomon 8
Esaiah 06
Jeremiah 52
Galamad Jeremiah 5
Ezeciel 48
Daniel 12
Hosea 14
Joel 3
Amos 9
Obadiah 1
Jonah 4
Michah 7
Nahum 3
Habacuc 3
Sephani'ah 3
Haggai 2
Zechari'ah 14
Malachi 4
LLYEEATJ Y TESTAMENT NEWYDD.
Pen.
SANT MATTHEW 28
Saut Marc , 16
SantLuc 24
Sant loan 21
Actau yr Apostolion 28
Epistolau Sant Paul
At y Ehufeiniaid 16
I. at y Corinthiaid 16
ÎI. at y Corinthiaid 13
At y Galatiaid 6
At yr Ephesiaid 6
At y Philippiaid 4
At y Colossiaid 4
I. at y Thessaloniaid 5
II. at y Thessaloniaid 3
Pen.
Epistolau Sant Paul
I. at Timothëus 6
II. at Timothëus 4
At Titus 3
At Philemon 1
At yr Hebreaid 13
Epistol lago 5
Epistol I. Petr 5
II. Epistol Petr 3
Epistol I. loan 5
II. Epistol loan 1
III. Epistol loan 1
Epistol Judas 1
Datguddiad loan 22
Cyn
CRIST
4004.
1 loan 1. 1.
b Ps. 33. 6.
a 89.11,12.
a 102. 25.
a 136. 5.
a 140. 6.
Es. 44. 24.
J er. 10.12.
a 51. lr>.
Zech. 12. 1.
Aft. 14. 15.
H 17. 24.
Heb.11.3.
c 2 Cor. 4. 6.
Î Heb. a
rhwng y.
i Ps. i.'ie. 5.
Jer. 10. 12.
a 51. 15.
f .Tob 26. 10.
H 38.8.
Ps. 33. 7.
a 104. 9.
a 130. 6.
Diar. 8. 29.
Jer. 5. 22.
LLYFR CYNTAF MOSES
YR HWN A ELWIR
GENESIS.
PENÌÍOD I.
1 Creadwriaeth nef a daear, 3 aV goleuni, 6
aV ffurfafen. QNeillduo y ddaear oddi wrth
y dyfroedd, 11 a'i giuneuthur yn ffrwyihlawn.
14 Yr haul, y lleuad, a\ sêr ; 20 y pysgod
a'r adar, 24 a'r anifeiliaid , 26 dyn ar lun
Duw. 29 Ordeinio lluniaeth ac ymborih.
*'\7'N ^y dechreuad y creodd
X Duw y nefoedd a'r ddaear.
2 A'r ddaear oedd afluniaidd a
gwag, a thywyllwch oedd ar wyneb
y dyfiider, ac Yspryd Duw yn ym-
symmud ar wyneb y dyfroedd.
3 A Duw a ddywedodd, *= Bydded
goleuni, a goleuni a fu.
4 A Duw a welodd y goleuni, mai
da oedd : a Duw a wahanodd rhwng
y goleuni ^ a'r ty wyllwch.
5 A Duw a alwodd y goleuni yn
Ddydd, a'r tywyllwch a alwodd efe
yn Nos : a'r hwyr a fii, a'r bore a
fu, y dydd cyntaf.
6 IT Duw hefyd a ddywedodd,
^ Bydded ffurfafen y'nghanol y dyfr-
oedd, a bydded hi yn gwahanu
rhwng y dyfroedd a'r dyfroedd.
7 A Duw a wnaeth y fíurfafen, ac
a wahanodd rhwng y dyfroedd oddi
tan y flFurfafen, a'r dyfroedd ^oddi
ar y ffurfafen : ac felly y bu.
8 A'r fíìirfafen a alwodd Duw yn
Nefoedd : a'r hwyr a fu, a'r bore a
fu, yr ail dydd.
9 1Í Duw hefyd a ddywedodd,
^ Casgler y dyfroedd oddi tan y nef-
oedd i'r un lie, ac ymddangosed y
sychdir : ac felly y bu.
10 A'r sychdir a alwodd Duw yn
Ddaear, a chasgliad y dyfroedd a
alwodd efe yn Foroedd : a Duw a
welodd mai da oedd.
11 A Duw a ddywedodd, Egined
y ddaear egin, sef llysiau yn hadu
had, a phrennau ffrwythlawn yn
dwyn fírwyth, wrth eu rhywogaeth,
y rhai y mae eu had ynddynt ar y
ddaear : ac felly y bu.
12 A'r ddaear a ddug egin, sef llys-
iau yn hadu had wrth eu rhywog-
aeth, a phrennau yn dwyn fírwyth,
nefoedd
oleuo ar
y rhai y mae eu had ynddynt wrth
eu rhywogaeth : a Duw a welodd
mai da oedd.
13 A'r hwyr a fu, a'r bore a fu, y
trydydd dydd.
14 IT Duw hefyd a ddywedodd,
Bydded sgoleuadau yn ffurfafen y
nefoedd, i wahanu rhwng y dydd
^ a'r nos ; a byddant yn arwyddion,
ac yn dymhorau, ac yn ddyddiau, a
blynyddoedd.
15 A byddant yn oleuadau yn
ffurfafen y nefoedd, i oleuo ar y
ddaear : ac felly y bu.
16 A Duw a wnaeth ddau oleuad
ma^vrion; y goleuad mwyaf *i lyw-
odraethu y dydd, a'r goleuad Ueiaf
i ly wodraethu y nos : ^ a'r sêr hefyd
a wnaeth efe.
17 Ac yn ffurfafen
rhoddes Duw hwynt,
ddaear,
18 Ac 4 lywodraethu y dydd a'r
nos, ac i wahanu rh^vng y goleuni
a'r tywyllwch : a gwelodd Duw mai
da oedd.
19 A'r h\vyr a fu, a'r bore a fu, y
pedwerydd dydd.
20 If Duw hefyd a ddywedodd,
Heigied y dyfroedd ymlusgiaid byw,
ac eheded ehediaid uwch y ddaear,
yn ^vyneb ffurfafen y nefoedd.
21 A ^ Duw a greodd y morfeirch
mawrion, a phob ymlusgiad byw, y
rhai a heigiodd y dyfroedd yn eu
rhywogaeth, a phob ehediad as-
gellog yn ei rywogaeth : a gwelodd
Duw mai da oedd.
22 A Duw a'u bendigodd hwynt,
gan ddywedyd, 'Ffrwythwch, ac
amlhêwch, a Uenwch y dyfroedd yn
y moroedd, a lliosoged yr ehediaid
ar y ddaear.
23 A'r hwyr a fii, a'r bore a fu, y
pummed dydd.
24 IT Duw hefyd a ddywedodd,
Dyged y ddaear bob peth byw wrth
ei rywogaeth, yr anifail, a'r ymlusg-
iad, a bwystfil y ddaear wrth ei ryw-
ogaeth : ac felly y bu.
Cyn
CRIST
4004.
gDeut.4.19.
Ps. 136. 7.
3 Heb. a
rhwng y.
i Heb. yn
rheol fr.
h Job 38. 7.
Í Jer. 31. 35.
k Ps. 104.
I pen. 8. 17
a 9.1.
Creadigaeth dyn.
GENESIS, II.
Plannu gardd Eden.
25 A Duw a wnaeth fwystfil y
ddaear wrth ei rywogaeth, a'r anifail
AYi-th ei rywogaeth, a phob ymlusg-
iad y ddaear ^ATth ei rywogaeth : a
gwelodd Duw raai da oedd.
26 IT Duw heiyd a ddywedodd,
™ Gwna^vn ddyn ar ein delw ni, wrth
ein Uim ein hunain : ac " arghvydd-
iaethant ar bysg y môr, ac ar ehed-
iad y nefoedd, ac ar yr anifail, ac
ar yr hoU ddaear, ac ar bob ym-
lusgiad a ymlusgo ar y ddaear.
27 FeUy Duw a greodd y dyn ar
ei ddelw ei hun, ar ddelw Duw y
creodd efe ef : ° yn wrry w ac yn
fenyw y creodd efe hwynt.
28 Duw hefyd a'u bendigodd
hwynt, a Duw a ddywedodd wrth-
ynt, PFfrwythwch, ac amlhêwch, a
Uenwch y ddaear, a darostyngwch
hi, ac arglwyddiaethwcli ar bysg y
môr, ac ar ehediad y nefoedd, ac
ar bob peth byw a ^ymsymmudo ar
y ddaear.
29 1Í A Duw a ddyAvedodd, Wele,
mi a roddais i chwi bob llysieuyu
yn hadu had, yr hyfu sydd ar wyn-
eb yr holl ddaear, a phob pren yr
hwn y mae ynddo fifrA\^th pren yn
hadu had, '^ i fod yn f wyd i ch^d.
30 Hefyd i bob bwystfil y ddaear,
ac i bob ehediad y nefoedd, ac i bob
peth a ymsymmudo ar y ddaear, yr
hwn y mae ^ einioes ynddo, y hydd
pob Uysieuyn gwyrdd yn fwyd : ac
felly y bu,
31 A gwelodd Duw yr hyn oil a
wnaethai, ac wele da iawn ydoedd :
feUy yr h^vyr a fii, a'r bore a fa, y
chweched dydd.
PENNOD II.
1 Y dydd Sabbath. 4 Dull y creadwriaeih.
8 Plannu gardd Eden, 10 a'i hafon. 17
Gwahardd pren gwybodaeth yn unig. 19
Enwi y creaduriaid. 21 Gwneuthur gwraig,
ac ordeinio pr'iodas.
FELLY y gorphenwyd y nef-
oedd a'r ddaear, ^a'u holl lu
hwynt.
2 •'Ac ar y seithfed dydd y gor-
phenodd Duw ei waith, yr hwn a
wnaethai efe, ac a orphwysodd ar
y seithfed dydd oddi wrth ei hoU
waith, yr hwn a Avnaethai efe.
3 A Duw a lendigodd y seithfed
dydd, ac a'i sancteiddioddef : obleg-
id ynddo y gorphwysasai oddi wrth
ei hoU waith, yi- hwn a greasai Duw
iV wneiithur.
4 1Í Dyma genhedlaethau y nef-
oedd a'r ddaear, pan grëwyd hwynt.
yn y dydd y gwnaeth yr Arglwydd
Dduw ddaear a nefoedd,
5 A phob planhigyn y maes cyn ei
fod yn y ddaear, a phob Uysieuyn
y maes cyn tarddu aUan : oblegid
ni pharasai yr Arglwydd Dduw
wlawio ar y ddaear, ac nid ydoedd
dyn i lafurio y ddaear.
6 Ond tarth a esgynodd o'r ddae-
ar, ac a ddyfrhaodd hoU wyneb y
ddaear.
7 A'r Arglwydd Dduw a ^luniasai
y dyn ^ " o bridd y ddaear, ac a an-
adlasai yn ei ffroenau ef anadl ein-
ioes : ^ a'r dyn a aeth yn enaid byw.
8 1Í Hefyd yr Aeglwydd Dduw
a blannodd ardd yn ^Eden, o du y
dwyrain, ac a osododd yno y dyn a
luniasai efe.
9 A gwnaeth yr Aeglwydd Dduw
i bob pren dymunol i'r golwg, a da-
ionus yn fwyd, ac i bren y bywyd
y'nghanol jr ardd, ac i bren gwyb-
odaeth da a drwg, dyfu aUan o'r
ddaear.
10 Ac afon a aeth aUan o Eden, i
ddyfrhâu yr ardd, ac oddi yno hi a
rannwyd, ac a aeth yn ^ bedwar pen.
11 Enw y gyntaf yio Pison: hon
sydd yn amgylchu holl wlad Hafi- \
lah, lie y mae yr aur : i
12 Ac aur y wlad honno sydd dda :
yno mae Bdeliwm a'r maen Onix.
13 Ac enw yr ail afon yiv Gihon : '
honno sydd yn amgylchu holl wlad i
^ Ethiopia.
14 Ac enw y drydedd afon yiv \
Hidecel : honno sydd yn myned ^ o
du y dwyrain i Assyria : a'r bedwar-
edd afon yw Euphrates.
15 A'r AKGLTVTiDD Dduw a gym-
a'i gosododd ef
llafurio ac
Cyn
CRIST
4004.
"^ ffurfiaiai.
3 Heb. Iwch
y ddaear.
e 1 Cor. 15.
47.
d 1 Cor. 13.
45.
« pen. 4.16
2 Bren. ID.
12.
Ezec. 27,
23.
i bedair
caingi.
IW
merodd ^y dyn, ac
y'ngardd Eden, i'w
chadw hi.
16 A'r Arglwydd Dduw a orchy-
mynodd i'r dyn, gan ddywedyd, 0
bob pren o'r ardd gan fwytta y geUi
iwytta:
17 Ond o bren gwybodaeth da a
drwg, na fwytta o hoiio ; oblegid yn
y dydd y bwyttêi di o hono, gan
farw y byddi farw.
18 t Hefyd yi' Arglwydd Dduw
a ddywedodd, Nid da bod y dyn
ei hunan ; g^vnaf iddo ^ ymgeledd
'^cymmwys iddo.
19 A'r Arglwydd Dduw a -lun-
iodd o'r ddaear hoU fwystfilod y
maes, a holl ehediaid y nefoedd, ac
^a'u dygodd at Adda, i weled pa
enw a roddai efe iddynt hwy : a pha
5Heb,Cii»Sk
5 Tua'r
dwyrain.
7 Adda.
S Gym-
morth.
9Heb.
megis ger
eij'ron ^.
-ffurfiodd.
1 Edrych
pen. 6. 20.
Gwneuthur gwraig.
GENESIS, III.
Cwymp a chospedigaetli dyn.
Cyn
CEIST
4004.
3 roes.
* Gym-
mortli.
5 «t tte hi ä
chig.
s Heb. ad-
eüttdodd.
i aiatt. 19.
5.
Marc 10. 7.
1 Cor. 6. 16.
Eph. 5. 31.
» Matt. 10.
16.
2Cor.ll.a
3 Nea, am.
* 2 Cor. 11.
3.
ITim. 2.
14.
JNen,
dymunol.
• 1 Tim. 2.
14.
fodd bynnag yr enwodd y dyn bob
peth byw, hynny /u ei enw et!
20 Ac Adda a ^enwodd enwau ar
yr boll anifeiliaid, ac ar eliediaid y
nefoedd, ac ar hoU fwystfilod y
maes : ond ni chafodd efe i Adda
^ymgeledd cymmwys iddo.
21 A'r Arglwydd Dduw a wnaeth
i drwmgwsg syrthio ar Adda, ac efe
a gysgodd: ac efe a gymmerodd
un ol asennaii ef, ac a gauodd ^ gig
yn ei lie hi.
22 A'r Arglwydd Dduw a ^ wnaeth
yr asen a gymmerasai efe o'r dyn,
yn wi'aig, ac al dug at y dyn.
23 Ac Adda a ddywedodd, Hon
weithian sydd asgwrn o'm hesgyrn
i, a chnawd o'm cnawd 1 : hon a
elwir gwraig, oblegid o wr y ^cym-
merwyd hi.
24 ** 0 herwydd hyn yr ymedy gwr
âl dad, ac â'i fam, ac y glŷn ^vrth ei
wraig : a hwy a fyddant yn un cnawd.
25 Ac yr oeddynt ill dau yn noeth-
ion, Adda a'i wraig, ac nid oedd
amynt gywilydd.
PENNOD III.
1 Y sarph yn hudo Efa. 6 Cywilyddus gwymp
dyn. 9 Duw yn eu hoU ac yn eu barnu hwy.
14 Melidigo y sarph. 15 Addaw yr had. 16
Cospedigaeth dyn. 21 Ei wisgad cyntaf;
22 a'ifwrw allan o Baradwys.
A'R sarph oedd ^gyfrwysach na
. hoU fwystfilod y maes, y rhai
a wnaethai yr Arglwydd Dduw.
A hi a ddywedodd wrth y wraig, Ai
^ diau ddywedyd o Dduw, Ni chewch
chwi fwytta o bob pren o'r ardd?
2 A'r wraig a ddywedodd wrth y
sarph, 0 ffrwyth prennau yr ardd
y cawn ni fwytta :
3 Ond am ffrwyth y pren sydd
/nghanol yr ardd, Duw a ddy-
wedodd, Na fwyttewch o hono, ac na
chyfíyrddwch âg ef, rhag eich marw.
4 ''A'r sarph a ddywedodd wrth
y wraig, Ni byddwch feirw ddim.
5 Canys gwybod y mae Duw, mai
yn y dydd y bwyttaoch o hono ef,
yr agorir eich llygaid, ac y bydd-
wch megis duwiau, yn gwybod da
a drwg.
6 A phan welodd y wraig mai da
oedd ffrwyth y pren yn fwyd, ac
mai ^teg mewn golwg ydoedd, al
fod yn bren dymunol i beri deall,
hi a gymmerth ol fírwyth ef, "^ac
a fwyttaodd, ac a roddes i'w gwr
hefyd gyd â hi, ac efe a fwyttaodd.
7 A'u llygaid hwy iU dau a agor-
wyd, a hwy a wybuant eu bod yn
noethion, ac a wniasant ddail y
ffigysbren, ac a wniaethant iddynt
"^ arffedogau.
8 A hwy a glywsant lais yr Ar-
glwydd Dduw yn rhodio yn yr
ardd, gyd âg awel y dydd ; ac ym-
guddiodd Adda al wraig o olwg yr
Arglwydd Dduw, ym mysg pren-
nau yr ardd.
9 AY Arglwydd Dduw a alwodd
ar Adda, ac a ddywedodd wrtho,
Pa le yr wyt ti ?
10 Yntau a ddywedodd, Dy lais
a glywais yn yr ardd ; a mi a ofn-
ais, oblegid noeth oeddwn, ac a
ymguddiais.
11 A dywedodd Duw, Pwy a iyn-
egodd i ti dy fod yn noeth? ai
o'r pren y gorchymynaswn i ti na
fwyttâit o hono, y bwy tteaist ?
12 Ac Adda a ddywedodd, Y wraig
a roddaist gyd â mi, hi a roddodd
i mi o'r pren, a mi a fwytteais.
13 A'r Arglwydd Dduw a ddy-
wedodd wrth y wraig, Paham y
gwnaethost ti hyn? A'r wraig a
ddywedodd, Y sarph a'm twyllodd,
a bwytta a wneuthum.
14 A'r Arglwydd Dduw a ddy-
wedodd wrth y sarph, Am wneuthur
o honot hyn, melldigediccach tvyt
ti na'r hoU anifeiliaid, ac na holl
f^vystfilod y maes : ar dy dorr y
cerddi, "^a phridd a fwyttêi holl
ddyddiau dy einioes.
15 Gelyniaeth hefyd a osodaf
rhyngot ti a'r wraig, a rhwng ^dy
had di ^a'i had hithau: ^efe a ys-
iga dy ben di, a thithau a ysigi ei
sawdl ef
16 Wrth y wraig y dywedodd, Gan
amlhâu yr amlhâf dy boenau di a'th
feichiogi : mewn poen y dygi blant,
^ a'th ddymuniad /ydd at dy wi*, ' ac
efe a lywodraetha arnat ti,
17 Hefyd wrth Adda y dywedodd,
Am wrandaw o honot ar lais dy
wraig, a bwytta o'r pren am yr hwn
y gorchymynaswn i ti, gan ddywed-
yd, Na fwytta o hono ; ^ melldigedig
/ydd y ddaear o'th achos di : trwy
lafur y bwyttêi o honi hoU ddydd-
iau dy einioes.
18 Drain hefyd ac ysgall a ddwg hi
i ti ; a ^ llysiau y maes a fwyttêi di.
19 Trwy chwys dy wyneb y bwyt-
têi fara, hyd pan ddychwelech i'r
ddaear ; oblegid o honi y'th gym-
merwyd : canys pridd wyt ti, ™ ac
i'r pridd y dychweli.
20 A'r dyn a alwodd enw ei ^yrság
Cyn
CRIST
4004.
4 toregysau.
d Es. 65. 25.
Mic. 7. 17.
e ]\Tatt. .'5. 7.
a 13. 38.
a 23. .'/0.
loan S. 44.
Ai-t. 13. 10.
1 loan 3. 8.
fPs. 132.11.
Es. 7. 14.
Mic. !=,. 3.
BKhuf. 16.
20.
neb. 2. 14.
1 Inan 5. 5.
Pat. 12. 7,
17.
•' pen. 4. 7.
i 1 Cor. 14.
34.
1 Tim. 2.
11, 12.
Tit. 2. 5.
k Eg. 24. 5,
6.
Rhuf.8.20.
iPd.104.14.
Preg. 12.
Cain yn lladd Abel.
GENESIS, rV.
Lamech a'i ddwy wraig.
Cyn
CEIST
4004.
BHeb.
Ohafa.
4003.
ÜHrb.
Hebel.
SHeb.
borthwr.
* ddiadett.
I Ueb. 11. 4.
Cylch
3875.
b Matt. 23.
35.
1 loan 3.
12.
Judas 11.
^ Efa ; oblegid hi oedd fam pob dyn
byw.
21 A'r Arglwydd Dduw a wnaeth
i Adda ac iV wraig beisiau crwyn,
ac a'u gwisgodd am danynt hwy.
22 1Í Hefyd yi' Arglwydd Dduw
a ddywedodd, Wele y dyn sydd
megis un o honom ni, i wybod da
a drwg. Ac weithian, rhag iddo
estyn ei law, a chymmeryd hefyd o
bren y bywyd, a bwytta, a byw yn
dragywyddol :
23 Am hynny yr Arglwydd Dduw
a'i hanfonodd ef allan o ardd Eden,
i lafurio y ddaear, yr hon y cym-
merasid ef o honi.
24 FeUy efe a yrrodd allan y dyn,
ac a osododd, o'r tu dwyrain i ardd
Eden, y cerubiaid, a chleddyf tan-
11yd ysgwydedig, i gadw ffordd pren
y bywyd
PENNOD IV.
1 Genedigaeth, celfyddyd, a chrefydd Cain ac
Abel. 8 Lladd Abel, ll Melldigo Cain. 17
Enoch y ddinas gyntaf. 19 Lamech a'i ddwy
wraig. 25 Genedigaeth Seth, 26 ac Enos.
AC Adda a adnabu Efa ei wraig":
. a hi a feichiogodd, ac a esgor-
odd ar Cain; ac a ddywedodd,
Cefais wr gan yr Arglwydd.
2 A hi a esgorodd eilwaith ar ei
fi*awd ef ^Abel; ac Abel oedd "fu-
gail defaid, ond Cain oedd yn Uaf-
urio y ddaear.
3 A bu, wedi talm o ddyddiau, i
Cain ddwyn o fírwyth y ddaear
offi'wm i'r Arglwydd.
4 Ac Abel yntau a ddug o flaen-
fírwyth ei ^ddetaid, ac o'u brasder
hwynt. A'r Arglwydd a ^edrych-
odd ar Abel, ac ar ei oŵwm :
5 Ond nid edrychodd efe ar Cain,
nac ar ei ofifrwm ef A digllonodd
Cain yn ddirfawr, fel y syrthiodd ei
wynebpryd ef
6 A!v Arglwydd a ddywedodd
wrth Cain, Paham y llidiaist ? a pha-
ham y syrthiodd dy Avynebpryd ?
7 Os da y gwnei, oni chei oruchaf-
iaeth ? ac oni wnei yn dda, pechod a
orwedd wrth y drws : attat ti hefyd
y mae ei ddymuniad ef, a thi a
lywodraethi arno ef
8 A Chain a ddywedodd wrth Abel
ei frawd : ac fel yr oeddynt hwy yn
y maes, Cain a gododd yn erbyn
Abel ei frawd, ac ^ al Uaddodd ef
9 IT AY Arglwydd a ddywedodd
wrth Cain, Mae Abel dy frawd di ?
Yntau a ddywedodd, Nis gwn; ai
ceidwad fy mrawd ydwyf fi ?
10 A dywedodd Bvw, Beth a
wnaethost? Uef gwaed dy frawd sydd
*= yn gwaeddi arnaf fi o'r ddaear.
11 Ac yr awr hon meUdigedig wyt
ti o'r ddaear, yr hon a agorodd ei
safQ i dderbyn gwaed dy frawd o'th
law di.
12 Pan lafuriech y ddaear, ni
chwanega hi roddi ei firwyth i ti ;
gwibiad a chrwydriad fyddi ar y
ddaear.
13 Yna y dywedodd Cain wrth yr
Arglwydd, Mwy yiv fy ^anwiredd
nag y gellir ei faddeu.
14 Wele, gyrraist fi heddyw oddi
ar wyneb y ddaear, ac o'th ŵydd
di y'm cuddir : gwibiad hefyd a
chrwydriad fyddaf ar y ddaear; a
phwy bynnag a'm caffo a'm lladd.
15 A dywedodd yr Arglwydd
wrtho, Am hynny y di'elir yn saith
ddyblyg ar bwy bynnag a laddo
Cain. A'r Arglwydd a osododd
nod ar Cain, rhag i neb a'i caffai ei
ladd ef
16 11 A Chain a aeth aUan o ŵydd
yr Arglwydd, ac a drigodd yn nhir
Nod, o'r tu dwyrain i Eden.
17 Cain hefyd a adnabu ei wraig ;
a hi a feichiogodd, ac a esgorodd
ar ^ Enoch : yna yr ydoedd efe yn
adeiladu dinas, ac efe a alwodd enw
y ddinas yn ol enw ei fab, Enoch.
18 Ac i Enoch y ganwyd Irad : ac
Irad a genhedlodd Mehuiael, a Me-
huiael a genhedlodd Methusael, a
Methusael a genhedlodd "^ Lamech.
19 H A Lamech a gymmerodd iddo
ddwy o wragedd : enw y gyntaf oedd
Adah, ac enw yr aU Silah.
20 Ac Adah a esgorodd ar Jabal ;
hwn ydoedd dad 'pdb preswylydd
pabell, a pherchen anifaU.
21 Ac enw ei frawd ef oedd Ju-
bal ; ac efe oedd dad pob teimlydd
telyn ac organ.
22 Silah hithau a esgorodd ar
Tubal-Cain, ^gweithydd pob cyw-
reinwaith pres a haiam : a chwaer
Tubal-Cain ydoedd Naamah.
23 A Lamech a ddywedodd wrth
ei wragedd, Adah a Silah, Clywch
fy Uais, gwragedd Lamech, gwran-
dêwch fy Ueferydd ; canys mi a
^leddais wr i'm harchoU, a Uangc
i'm clais.
24 Os Cain a ddielir seithwaith,
jma Lamech saith ddengwaith a
seithwaith.
25 1Í Ac Adda a adnabu ei wraig
drachefn ; a hi a esgorodd ar fab.
Cyn
CEIST
Cylch
3875.
c Heb. 12.
24.
Dat. 6. H>.
5 nghosp-
edigaeth
nag y gall-
w>if ei
oddef.
«Heb.
Chanoch.
7 Heb.
Lemech.
îHeb.
ìwgier.
I Heb.
laddwn.
3874.
Achau y patrieirch.
GENESIS, V.
Symmudiad Enoch.
Cyn
CEIST
3874.
d pen. 5. 3.
e pen. 5. 6.
3769.
3Heb.
dechreu-
asant eu
palw eu
niin ar
enio yr
Arglwydd.
40M.
a 1 Chron.
1.1.
Luc 3. 38.
b pen. 1. 26.
3874.
c pen. 4. 25.
d 1 Chron.
1.1.
3769.
e pen. 4. 26.
3609.
2Gr.
McUeleel.
ac a *^alwodd ei enw ef Seth: 0
herwydd Duw, eb hi, a osododd i
mi had arall yn lie Abel, am ladd
0 Cain ef.
26 'I'r Seth hwn hefyd y ganwyd
mab ; ac efe a alwodd ei enw ef
Enos : yna y ^ dechreuwyd galw ar
enw yr Arglwydd.
PENNOD V.
1 Achau, oedran, a marwolaeth y patrieirch,
o Adda hyd Noah, 24 Duwioldeh Enoch, a
Duw yn ei gymmeryd ef ymaith,
DYMA ^lyfr cenhedlaethau Adda :
yn y dydd y creodd Duw ddyn,
^ ar lun Duw y gwnaeth efe ef
2 Yn wrryw ac yn fenyw y creodd
efe hwynt: ac efe a'u bendithiodd
hwynt, ac a alwodd eu henw hwynt
Adda, ar y dydd y crëwyd hwynt.
3 1Í Ac Adda a fii fyw ddeng mlyn-
edd ar hugain a chant, ac a gen-
hedlodd/ííô ar ei lun a'i ddelw ei
hun, ac '^ a alwodd ei enw ef Seth.
4 "^A dyddiau Adda, wedi iddo
genhedlu Seth, oedd wyth gàn mlyn-
edd, ac efe a genhedlodd feibion a
merched.
5 A holl ddyddiau Adda, y rhai y
bu efe fyw, oedd naw can mlynedd
a deng mlynedd ar hugain ; ac efe
a fii farw.
6 1Í Seth hefyd a fii fyw bum
mlynedd a chàn mlynedd, ac *a
genhedlodd Enos.
7 A Seth a fa fyw wedi iddo gen-
hedlu Enos, saith mlynedd ac wyth
gàn mlynedd, ac a genhedlodd feib-
ion a merched.
8 A holl ddyddiau Seth oedd
ddeuddeng mlynedd a naw can
mlynedd ; ac efe a fu farw.
9 11 Ac Enos a fu fyw ddeng mlyn-
edd a phedwar ugain, ac a genhedl-
odd Cenan.
10 Ac Enos a fu fyw wedi iddo
genhedlu Cenan, bymtheng mlyn-
edd ac wyth gàn mlynedd, ac a
genhedlodd feibion a merched.
11 A holl ddyddiau Enos oedd
bum mlynedd a naw can mlynedd ;
ac efe a fu farw.
12 1Í Cenan hefyd a fii fyw ddeng
mlynedd a thri ugain, ac a genhedl-
odd ^ Mahalaleel.
13 A bu Cenan fyw wedi iddo gen-
hedlu Mahalaleel ddeugain mlyn-
edd ac wyth gàn mlynedd, ac a
genhedlodd feibion a merched.
14 A holl ddyddiau Cenan oedd
ddeng mljmiedd a naw can mlyn-
edd ; ac efe a fii farw.
15 IT A Mahalaleel a fii fyw bum
mlynedd a thri ugain mlynedd, ac a
genhedlodd ^ Jered.
16 A Mahalaleel a fu fyw wedi iddo
genhedlu Jered, ddeng mlynedd ar
hugain ac wyth gàn mlynedd, ac a
genhedlodd feibion a merched.
17 A hoU ddyddiau Mahalaleel
oedd bymtheng mlynedd a phedwar
ugain ac wyth gàn mlynedd ; ac efe
a fu farw.
18 IT A Jered a fu fyw ddwy flyn-
edd a thri ugain a chàn mlynedd,
ac a genhedlodd *^* Enoch.
19 A Jered a fa fyw wedi iddo
genhedlu Enoch wyth gàn mlynedd,
ac a genhedlodd feibion a merched.
20 A holl ddyddiau Jered oedd
ddwy flynedd a thri ugain a naw can
mlynedd ; ac efe a fu farw.
21 IT Enoch hefyd a fu fyw bum
mlynedd a thri ugain, ac a genhedl-
odd ^ Methuselah.
22 Ac Enoch ^a rodiodd gyd â
Duw wedi iddo genhedlu Methu-
selah, dri chant o flynyddoedd, ac a
genhedlodd feibion a merched,
23 A holl ddyddiau Enoch oedd
bum mlynedd a thri ugain a thri
chant o flynyddoedd.
24 A '^ rhodiodd Enoch gyd â Duw,
ac ni welwyd ef ; canys Duw a'i
cymmerodd ef
25 IT Methuselah hefyd a fu fyw
saith mlynedd a phedwar ugain a
chant, ac a genhedlodd Lamech.
26 A Methuselah a fu fyw wedi
iddo genhedlu Lamech, áá\\j flyn-
edd a phedwar ugain a saith gàn
mlynedd, ac a genhedlodd feibion
a merched.
27 A holl ddyddiau Methuselah
oedd naw mlynedd a thri ugain a
naw can mlynedd ; ac efe a fu farw.
28 IF Lamech hefyd a fu fyw ddwy
flynedd a phedwar ugain a chàn
mlynedd, ac a genhedlodd fab ;
29 Ac a alwodd ei enw ef ^ Noah,
gan ddywedyd, Hwn an cysura ni
am ein gwaith, a Uafar ein dwylaw,
o herwydd y ddaear 'yr hon a
felldigodd yr Arglwydd.
30 A Lamech a fu fyw wedi iddo
genhedlu Noah, bymtheng mlynedd
a phedwar ugain a phiim can mlyn-
edd, ac a genhedlodd feibion a
merched.
31 A hoU ddyddiau Lamech oedd
ddwy flynedd ar bymtheg a thri
ugain a saith gan mlynedd; ac efe
a fu farw.
A3
Cyn
CRIST
3.544.
3 Jared.
3382.
f Judas 14,
15.
4Gr.
Henoch.
3317.
5 Gr. Ma-
Ihusala.
e pen. 6. 9.
a 17. 1.
a 24. 40.
Vs. 16. 8.
a 116. 9.
h Heb. 11.
5.
3130.
2948.
6 Gr. Nöe.
Luc 3. 36.
Heb. 11. 7.
1 Petr 3.
20.
i pen. 3. 17.
a 4. 11.
Drygîoni y byd.
GENESIS, VI, VIL
Noah yn myned i'r arch.
Cyn
CEIST
244S.
7Neu,Ba?n.
' Ps. 78. 39.
2469.
2poí)
bwriad.
b pen. 8. 21.
Matt. 15.
19.
3Heb.
dydd.
« Kdrych
í>um. 23.
19.
1 Snm. 15.
11, 29.
2 íSaw. 24.
IG.
M.il. .1. 6.
lago 1. 17.
2448.
d Ezec. 14.
14, 20.
Heb. 11. 7.
2 Petr 2. 5.
4Neu,
uniawn.
B odw or ÿ
ddaear.
32 A Noah ydoedd fab pùm can
mlwydd; a Noah a genhedlodd
Sem, '^ Cham, a Japheth.
PENNOD VI.
1 Drygioni y byd, yr hwn a gyffrôdd ddigllon-
edd Duw, ac a harodd y diluw. 8 Noah
yn cael ffa.fr. 14 Trefn a jphortreiad, aj'r
achos y gwnaed yr arch.
YNA y bu, pan ddechreuodd dyn-
ion amlhâu ar wyneb y ddaear,
a geni merched iddynt,
2 Weled o feibion Duw ferched
dynion mai teg oeddynt hwy ; a
hwy a gymmerasant iddynt wragedd
o'r rhai oil a ddewisasant.
3 A dywedodd yr Arglwydd, Nid
ymrysona iy Yspryd i â dyn yn
dragywydd, ^ oblegid mai cuawd yw
efe : a'i ddyddiau fyddant ugain
mlynedd a chant.
4 Cawri oedd ar y ddaear y dydd-
iau hynny : ac wedi hynny hefyd,
pan ddaeth meibion Duw at ferch-
ed dynion, a phlanta o'r rhai
hynny iddynt : dyma y cedyrn a
fu wŷr enwog gynt.
5 1Í A'r Arglwydd a welodd mai
ami oedd drygioni dyn ar y ddaear,
a hod ^^holl fwriad meddylfryd ei
galon yn unig yn ddrygionus bob
^ amser.
6 Ac ''edifarhaodd ar yr Arglwydd
^vneuthur o hono ef ddyn ar y ddae-
ar, ac efe a ymofidiodd yn ei galon.
7 A'r Arglwydd a ddywedodd,
Dileaf ddyn yr hwn a greais oddi
ar wyneb y ddaear, o ddyn hyd
anifail, hyd yr ymlusgiad, a hyd
ehediad y nefoedd : canys y mae yn
edifar gennyf eu gwneuthur hwynt.
8 t Ond Noah a gafodd ffafr
y'ngolwg yr Arglwydd. .
9 IT Dyma genhedlaethau Noah:
•^Noah oedd wr cyfiawn, ^perffaith yn
ei oes : gyd â Duw y rhodiodd Noah.
10 A Noah a genhedlodd dri o
feibion, Sem, Cham, a Japheth.
11 A'r ddaear a lygrasid ger bron
Duw; llanwasid y ddaear hefyd â
thrawsedd.
12 A Duw a edrychodd ar y
ddaear, ac wele hi a lygrasid ; can-
ys pob cnawd a lygrasai ei ffordd
ar y ddaear.
13 A Duw a ddywedodd wrth
Noah, Diwedd pob cnawd a ddaeth
ger fy mron : oblegid Uanwyd y
ddaear â thrawsedd tr^vyddynt hwy:
ac wele myfi a'u difethaf hwynt
'gyd â'r ddaear.
14 1Í G^vna i ti arch o goed Gopher ;
yn gellau y gwnei yr arch, a phyga
hi oddi fewn ac oddi allan â phyg.
15 Ac fel hyn y gwnei di hi :
tri chàn cuíydd fydd hŷd yr arch,
deg cufydd a deugain ei lied, a deg
cufydd ar hugain ei huchder.
16 Gwna ffenestr i'r arch, a gor-
phen hi yn gufydd oddi arnodd ; a
gosod ddrws yr arch yn ei hystlys :
0 dri uchder y gwnei di hi.
17 Ac wele myfi, ie myfi, yn dwyn
dyfroedd diluw ar y ddaear, i ddi-
fetha pob cnawd, yr hwn y mae
anadl einioes ynddo, oddi tan y
nefoedd : yr hyn oil sydd ar y
ddaear a drenga.
18 Ond â thi y cadarnhâf fy nghyf-
ammod; ac *i'r arch yr âi di, tydi
a'th feibion, a'th wraig, a gwragedd
dy feibion gyd â thi.
19 Ac o bob peth byw, o bob
cnawd, y dygi ddau o bob rhyw i'r
arch i'w cadw yn fyw gyd â thi ;
gwrryw a benyw fyddant.
20 O'r ehediaid wrth eu rhywog-
aeth, ac o'r anifeiliaid wrth eu
rhywogaeth, o bob ymlusgiad y
ddaear wi'th ei rywogaeth; dau o
bob rhywogaeth *^a ddaw attat i'w
cadw yn fyw.
21 A chymmer i ti o bob bwyd a
fwyttêir, a chasgl attat ; a bydd yn
ymborth i ti ac iddynt hwythau.
22 s Felly y gwnaeth Noah; yn
01 yr hyn oil a orchymynasai Duw
iddo, feUy y gwnaeth efe.
PENNOD VII.
1 Noah aH deulu a'r creaduriaid byw yn
myned i'r arch. 11 Dechreuad, cynnydd,
a pharhâd y diluw.
YNA y dywedodd yr Arglwydd
wrth Noah, *Dos di, a'th hoU
dy i'r arch : canys ^ tydi a welais i yn
gyfiawn ger fy mron i yn yr oes hon.
2 0 bob anifail glan y cymmeri
gyd â thi bob ^yn saith, y gwrryw a'i
fenyw ; a dau o'r anifeiliaid y rhai
nid ydynt Ian, y gwrryw a'i fenyw :
3 0 ehediaid y nefoedd hefyd,
bob yn saith, yn wrryw ac yn
fenyw, i gadw had yn fyiv ar wyneb
yr holl ddaear.
4 Oblegid wedi saith niwi'nod etto,
mi a wlawiaf ar y ddaear ddeugain
niwrnod a deugain nos : a mi a
ddileaf oddi ar wyneb y ddaear bob
peth byw a'r a wneuthum i.
5 A Noah a wnaeth yn ol yr hyn
oil a orchymynasai yr Arglwydd
iddo.
6 Noah hefyd oedd fab chwe chàn
Cyn
CRIST
2448.
e 1 Petr
3.20.
2 Petr 2. 5.
f Edrych
pen. 2. 19.
S_nen. 7. 5.
Heb. 11. 7.
2349-
a JIatt. 24.
3S.
I.uc 17. 26.
1 Petr 3. 20.
2 Petr 2. 6.
b pen. 6. 9.
2 Heb.
saith a
saith.
2349.
Dyfodiad y diluw.
GENESIS, VIIL
Y dyfroedd yn llonyddu.
Cyn
CRIST
2349.
S Neu,
or y siith-
fed dydd.
e Luc 17. 27.
mlwydd pan fu y dyfroedd diluw ar
y ddaear.
7 1Í A Noah a aeth i mewn, a'i
feibion, a'i wi-aig, a gwragedd ei
feibion gyd âg ef, i'r arch, rhag y
d^vfr diluw.
8 0 anifeiliaid glân, ac o ani-
feiliaid y rhai nid oeddynt Ian, o
ehediaid heiyd, ac o'r hyn oil a
ymlusgai ar y ddaear,
9 Yr aeth i mewn at Noah i'r arch
bob yn ddau, yn wrryw ac yn fenyw,
fel y gorchymynasai Duw i Noah.
10 Ac ^ wedi saith niwrnod y dwfi*
diluw a ddaeth ar y ddaear.
11 1Í Yn y chwe chanfed flwyddyn
o fywyd Noah, yn yr ail mis, ar yr
ail dydd ar bymtheg o'r mis, ar y
dydd hwnnw y rhwygwyd holl fifyn-
honnau y dyfnder mawr, a ffenestri
y nefoedd a agorwyd.
12 A'r gwlaw fu ar y ddaear ddeu-
gain niwrnod a deugain nos.
13 0 fewn corph y dydd hwnnw
y daeth Noah, a Sem, a Cham, a
Japheth, meibion Noah, a gwraig
Noah, a thair gwragedd ei feibion
ef gyd â hwynt, i'r arch.
14 Hwynt, a phob bwystfil wrth
ei rywogaeth, a phob anifail wrth ei
rywogaeth, a phob ymlusgiad a ym-
lusgai ar y ddaear wrth ei rj^wrogaeth,
a phob ehediad wrth ei rywogaeth,
pob aderyn o bob * rhyw.
15 A daethant at Noah i'r arch
bob yn ddau, o bob cnawd a'r oedd
ynddo anadl einioes.
16 A'r rhai a ddaethant, yn Avrryw
a benyw y daethant o bob cnawd,
fel y gorchymynasai Duw iddo. A'r
Arglwydd a gauodd arno ef.
17 A'r diluw fu ddeugain niwrnod
ar y ddaear ; a'r dyfroedd a gyn-
nyddasant, ac a godasant yr arch, a
hi a godwyd oddi ar y ddaear.
18 A'r dyfroedd a ymgryfhasant,
ac a gynnyddasant yn ddirfawr ar y
ddaear ; a'r arch a rodiodd ar wyneb
y dyfroedd.
19 A'r dyfroedd a ymgryfhasant
yn dclirfaAvr ia^vn ar y ddaear, a
gorchuddiwyd yr holl fynyddoedd
uchel oedd tan yr holl nefoedd.
20 Pymtheg cufydd yr ymgryf-
haodd y dyfroedd tu ag i fynu : a'r
mynyddocdd a orchuddi^vyd.
21 A ''bu farw pob cnawd a ym-
lusgai ar y ddaear, yn ehediaid, ac
yn anifeiliaid, ac yn fwystfilod, ac
yn bob rhyw ymlusgiad a ymlusgai
ar y ddaear, a phob dyn he/yd.
22 Yr hyn oil yr oedd fíìin anadl
einioes yn ei fíroenau, o'r hyn oil
oedd ar y sychdir, a fiiant feirw.
23 Ac efe a ddileodd bob sylwedd
byw a'r a oedd ar wyneb y ddaear,
yn ddyn ac yn anifail, yn ymlusg-
iaid, ac yn ehediaid y nefoedd ; ie,
dilëwyd h^vynt o'r ddaear : a "^Noah
a'r rhai oedd gyd ag ef yn yr arch,
yn unig, a adawyd yn fy w.
24 A'r dyfroedd a ymgryfhasant
ar y ddaear ddeng niwrnod a deu-
gain a chant.
PENNOD VIIL
1 Y dyfroedd yn llonyddu. 4 Yr arch yn
gorphicys ar fynyddoedd Ararat. 7 Y gig-
fran a'r golommen. 15 Noah, ar orchymyn
Duw, 18 yn myned allan o'r arch. 20 Efe
yn adeiladu allor, ac yn aherthu aberth:
21 yr hwn y mae Duw yn ei dderhyn, ac yn
addaw na felldithiai y ddaear mwyach.
A DUW a gofiodd Noah, a phob
peth byw, a phob anifail a'r a
oedd gyd ag ef yn yr arch : a Duw
a wnaeth i wynt dramwy ar y ddaear,
a'r dyfroedd a lonyddasant.
2 Cauwyd hefyd ffynhonnau y
dyfiider a ffenestri y nefoedd; a
Uuddiwyd y gwlaw o'r nefoedd.
3 A'r dyfroedd a ddychwelasant
oddi ar y ddaear, gan fyned a dy-
chwelyd : ac ym mhen ^y deng
niwrnod a deugain a chant, y dyfr-
oedd a dreiasai.
4 IT Ac yn y seithfed mis, ar yr ail
dydd ar bymtheg o'r mis, y gor-
phwysodd yr arch ar iynyddoedd
Ararat.
5 A'r dyfroedd fuant jn myned
ac yn treio, hyd y degfed mis : yn y
degfed mis, ar y dydd cyntaf o'r mis,
y gwelwyd pennau y mynyddoedd.
6 1Í Ac ym mhen deugain niwrnod
yr agorodd Noah fienestr yr arch a
wnaethai efe.
7 Ac efe a anfonodd aUan gigfran ;
a hi a aeth, gan fyned allan a dy-
chwelyd, hyd oni sychodd y dyfr-
oedd oddi ar y ddaear.
8 Ac efe a anfonodd golommen
oddi wrtho, i weled a dreiasai y
dyfroedd oddi ar wyneb y ddaear.
9 Ac ni chafodd y golommen or-
phwysfa i wadn ei throed; a hi a
ddychwelodd atto ef i'r arch, am
fod y dyfroedd ar wyneb yr holl
dir : ac efe a estynodd ei laAv, ac
a'i cymmerodd hi, ac a'i derbyn-
iodd hi atto i'r arch.
10 Ac efe a arhosodd etto saith
niwrnod eraill, ac a anfonodd eil-
waith y golommen allan o'r arch.
Cyn
CRIST
2349.
d 2 Petr
2.5.
a pen. 7. 24.
Myned allan o'r arch.
GENESIS, IX.
Duw yn hendithio Noah.
Cvn
CKIST
2349.
2348.
b pen. 1. 22.
9 neb.
lylwythau.
3 peraidd.
4 er bod.
e pen. 6. 5.
Matt.15.lt).
d Jer. 33.
20, 25.
11 A'r golommen a ddaeth atto
ef ar brydnawn ; ac wele ddeilen
olew-Avydden yn ei gylfin hi, wedi ei
thynnu : yna y gwybu Noah di'eio
o'r dyfroedd oddi ar y ddaear.
12 Ac efe a arhosodd etto saith
niwrnod eraiU, ac a anfonodd y
golommen ; ac ni ddychwelodd M
eilwaith atto ef mwy.
13 1Í Ac yn yr unfed flwyddyn a
chwe chant, yn y mis cyntaf, ar y
dydd cyntaf o'r mis, y darfu i'r
dyfroedd sychu oddi ar y tir: a
Noah a symraudodd gaead yr arch,
ac a edrychodd, ac wele, sychasai
wyneb y ddaear.
14 Ac yn yr ail mis, ar y seithfed
dydd ar hugain o'r mis, y ddaear a
sychasai.
15 1Í A Uefarodd Duw wrth Noah,
gan ddywedyd,
16 Dos allan o'r arch, ti, a'th
wraig, a'th feibion, a gwragedd dy
feibion, gyd â thi.
17 Fob peth byAV a'r sydd gyd â thi,
0 bob cnawd, yn adar, ac yn anifeil-
iaid, ac yn bob ymlusgiad a ymlusgo
ar y ddaear, a ddygi allan gyd a thi :
heppiliant hwythau yn y ddaear, a
^flfrwythant ac amlhânt ar y ddaear.
18 A Noah a aeth allan, a'i feibion,
a'i wraig, a gwi'agedd ei feibion, gyd
âg ef
19 Fob b^vystfil, pob ymlusgiad, a
phob ehediad, pob peth a ymlusgai
ar y ddaear, wrth eu ^rhywogaethau,
a ddaethant allan o'r arch.
20 IF A Noah a adeiladodd aUor
i'r Arglwydd, ac a gymmerodd o
bob anifail glan, ac o bob ehediad
glân, ac a offrymmodd boeth-oifrym-
mau ar yi* allor.
21 A'r Arglwydd a aroglodd
arogl ^esmwyth ; a dywedodd yr Ar-
glwydd yn ei galon, Ni chwanegaf
felldithio y ddaear mwy er mwyn
dyn : * o herwydd bod "^ bryd calon
dyn yn ddrwg o'i ieuengctid : ac ni
chwanegaf mwy daro pob peth byw,
fel y gwneuthum.
22 Fryd hau, a chynhauaf, ac oer-
ni, a gwres, a haf, a gauaf, a ^ dydd,
a nos, ni phaid mwy hoU ddyddiau
y ddaear.
FENNOD IX.
1 Duw yn hendithio Noah; 4 yn gv:ahardd
gwaed a llofruddiaeth. 9 Cyfammod Duw,
13 a arwyddoccêir trwy yr enfys. 18 Noah
yn llenwi y hyd, 20 yn plannu fjwinllan, 21
yn meddwi, ac yn cael ei watwar gan ei fob:
25 yn melldigo Canaan, 26 yn hendithio Sem,
27 yn gwedd'io dros Japheth, 29 ac yn marw.
DUW hefyd a fendithiodd Noah
a'i feibion, ac a ddywedodd
wrthynt, ^Ffrwythwch a UiosogAvch,
a Uenwch y ddaear,
2 Eich ofii heiyd a'ch arswyd fydd
ar holl fwystfilod y ddaear, ac ar
hoU ehediaid y nefoedd, a'r hyn oil
a. ymsymmudo ar y ddaear, ac ar
holl bysgod y mor ; yn eich Uaw
chwi y rhoddwyd hwynt.
3 Fob ymsymmudydd yr hwn sydd
iy w, fydd i chAvi yn fwyd : fel ^ y
g^vyrdd lysieuyn y rhoddais i chwi
bob dim.
4 IT "^ Er hynny na fwyttêwch gig
ynghyd a'i einioes, sefei waed.
5 Ac yn ddiau gwaed eich einioes
chwithau hefyd a ofynaf fi : "^ o law
pob b^^'ystfil y gofynaf ef; ac ^o
law dyn, o law pob brawd iddo y
gofynaf einioes dyn.
6 A ^dywallto waed dyn, trwy ddyn
y tywelltir ei waed yntau, o herwydd
ar s ddelw Duw y gwnaeth efe ddyn.
7 Ond chAvych\vi, ^ fifrwythwch ac
amlhêwch, eppiliwch ar y ddaear,
a Uiosogwch ynddi.
8 IT A Duw a lefarodd ^vrth Noah,
ac wrth ei feibion gyd âg ef, gan
ddywedyd,
9 Ac wele ' myfi, ie myfi, ydwyf yn
cadarnhâu fy nghyfammod â chwi,
ac a'ch had ar eich ol chwi ;
10 Ac a phob peth by^v yr hwn sydd
gyd â chwi, a'r ehediaid, a'r anifeil-
iaid, ac â phob b^vystfil y tir gyd â
cliAvi, o'r rhai oil sydd yn myned
allan o'r arch, hyd holl fwystfilod y
ddaear.
11 A mi a gadarnhâf fy nghyfam-
mod â cliAvi, ac ni thorrir ymaith
bob cnawd mwy gan y dwfr diluw,
ac ni bydd diluw mwy i ddifetha
y ddaear.
12 A Duw a ddywedodd, Dyma
ar^vydd y cyfammod, yr hwn yr yd-
^vyf fi yn ei roddi rhyngof fi a chwi,
ac â phob peth byw a'r y sydd
gyd â chwi, tros oesoedd tragy-
wyddol :
13 Fy mwa a roddais yn y cwm-
mwl, ac efe a fydd yn arA\7dd cyf-
ammod rhyngof fi a'r ddaear.
14 A bydd, pan godwyf g>vmmwl
ar y ddaear, yr ymddengys y bwa
yn y c^vmmwl.
15 A mi a gofiaf fy nghyfammod,
yr hwn sydd rhyngof fi a chAvi, ac
â phob peth byw o bob cnawd:
ac ni bydd y dyfroedd yn ddiluw
mwy, i ddifetha pob cnawd.
Cyn
CRIST
2348.
apen. 1. 28.
a 8. 17.
bpen. 1.29.
oLef.17.14.
a 19. 26.
Deut.12.23.
Act. 15. 20.
d Exod. 21.
28.
e Ps. 9. 12.
fLef.24.17.
Mat. 26. 52.
Dat. 13. 10.
S pen. 1. 27.
bpen. 1.28.
a 8. 17.
I Eg. 54. 9.
Cenliedlaethau Noah.
GENESIS, X 3Ieibion Cham, Canaan, a Sem.
Cyn
CRIST
2348.
2347.
k pen. 6. 10.
2Het.
Clienaan.
Ŵ iddyni
hwÿ.
1998.
2517.
1 1 Chron.
1.5.
16 A'r bwa a fydd yn y cwmmwl ;
a mi a edrychaf arno ef, i gofio y
cyfammod tragywyddol rhwng Duw
a phob peth byw, o bob cnawd a'r
2/ sydd ar y ddaear.
17 A Duw a ddywedodd wrth
Noah, Dyma arwydd y cjrfammod,
yr hwn a gadarnheais rhyngof fi a
phob cnawd a'r y sydd ar y ddaear.
18 1Í A ^ meibion Noah y rhai a
ddaeth allan o'r arch, oedd Sem,
Cham, a Japheth; a Cham oedd
dad ^Canaan.
19 Y tri hyn oedd feibion Noah :
ac o'r rhai hyn yr hili^vyd yr holl
ddaear.
20 A Noah a ddechrenodd fod yn
Uafurwr, ac a blannodd winllan :
21 Ac a yfodd o'r gwin, ac a feddw-
odd, ac a ymnoethodd y'nghanol ei
babell.
22 A Cham tad Canaan a welodd
noethni ei dad, ac a fynegodd i'w
ddau frodyr allan.
23 A chymmerodd Sem a Japheth
ddilledyn, ac a'i gosodasant ar eu
hysgwyddau ill dau, ac a gerddasant
yn wysg eu cefn, ac a orchuddiasant
noethni eu tad ; a'u h^vynebau yn
ol, fel na welent noethni eu tad.
24 A Noah a ddeffi'odd o'i win, ac
a -svybu beth a T^naethai ei iab ieu-
angaf iddo.
25 Ac efe a ddywedodd, Melldig-
edig fyddo Canaan, gwas gweision
i'w frodyr fydd.
26 Ac efe a ddywedodd, Bendig-
eàìg fyddo Aeglwydd Dduw Sem ;
a Chanaan iydd was " iddo ef
27 Duw a helaetlia ar Japheth, ac
efe a breswylia ym mhebyll Sem ;
a Chanaan fydd was iddo ef
28 11 A Noah a fu fy w wedi y diluw
dri chàn mlynedd a deng mlynedd
a deugain.
29 Felly holl ddyddiau Noah oedd
naw can mlynedd a deng mlynedd
a deugain ; ac efe a fu farw.
PENNOD X.
1 Cenliedlaethau Noah. 2 Meibion Japheth. 6
Meihion Cham. 8 Nimrod y brenhin cyntaf.
21 Meibion Sem.
A DYMA genhedlaethau meibion
Noah : Sem, Cham, a Japheth ;
ganwyd meibion hefyd i'r rhai hyn
wedi y diluw.
2 H ■" Meibion Japheth oedd Co-
rner, a Magog, a Madai, a Jafan, a
Thubal, a Mesech, a Thiras.
3 Meibion Gomer hefyd ; Ascenas,
a Riphath, a Thogarmah.
4 A meibion Jafan ; Elisah, a Thar-
sis, Cittim, a ^ Dodanim.
5 O'r rhai hyn y rhannwyd ynys-
oedd y cenhedloedd yn eu gwled-
ydd, pawb wrth eu hiaith eu hun,
tryry eu teuluoedd, yn eu cenhedl-
oedd.
6 1Í A ''meibion Cham oedd Cus,
a Mizraim, a Phut, a Chanaan.
7 A meibion Cus ; Seba, a Hafilah,
a Sabtah, a Raamah, a Sabteca : a
meibion Raamah ; Seba, a Dedan.
8 Cus hefyd a genhedlodd Nim-
rod: efe a ddechreuodd fod yn
gadarn ar y ddaear.
9 Efe oedd heliwr cadarn ger bron
yr Arglwydd : am hynny y dy-
wedir, Fel Nimrod, heli^vr cadarn
ger bron yr Arglwydd.
10 A dechreuad ei frenhiniaeth ef
ydoedd ^ Babel, ac Erech, ac Accad,
a Chalneh, y'ngwlad Sinar.
11 O'r wlad honno ^ yr aeth Assur
allan, ac a adeiladodd Ninefeh, a
dinas Rehoboth, a Chalah,
12 A Resen, rhwng Ninefeh a Cha-
lah ; honno sydd ddinas fawr.
13 Mizraim hefyd a genhedlodd
Ludim, ac Anamim, a Lehabim, a
Naphtuhim,
14 Pathrusim hefyd a Chaslu-
him, (o'r rhai y daeth Philistim,) a
Chaphtorim.
15 1Í Canaan hefyd a genhedlodd
Sidon ei gyntaf-anedig, a Heth,
16 A'r Jebusiad, a'r Amoriad, a'r
Girgasiad,
17 A'r Hefiad, a'r Arciad, a'r Sin-
iad,
18 A'r Aifadiad, a'r Semariad, a'r
Hamathiad : ac wedi hynny yr ym-
wasgarodd teuluoedd y Canaaneaid.
19 Terfyn y Canaaneaid oedd hef-
yd o Sidon, ffordd yr elych i Gerar,
hyd ^Gazah: y fí'ordd yr elych i
Sodom, a Gomorrah, ac Admah, a
Seboim, hyd Lesah.
20 Dyma feibion Cham, yn ol eu
teuluoedd, wrth eu hieithoedd, yn
eu gwledydd, ac yn eu cenhedloedd.
21 11 1 Sem hefyd y gauAvyd plant ;
yntau oedd dad holl feibion Heber,
a brawd Japheth yr liynaf
22 *= Meibion Sem oedd Elam, ac
Assur, ac '^Arphaxad, a Lud, ac
Aram.
23 A meibion Aram ; Us, a Hul, a
Gether, a Mas.
24 Ac Arphaxad a genhedlodd ^Se-
lah, a Selah a genhedlodd Heber.
25 * Ac i Heber y ganwyd dau o
Cyn
CRIST
2347.
ZYnol
ihai, Ro-
danim.
blChron.
1.8.
Cylch
2218.
3 Gr. Babi-
lon.
4 Fe aeth
allan i As-
syria.
6 Hob.
Aszak.
c 1 Chron.
1.17.
6Heb.
ArpaceJiad.
<« lien. 11.12.
e 1 Chron.
1.19.
2247.
Adeiladaeth Babel.
GENESIS, XL
Cenhedlaethau Sem.
Cyn
CRIST
2247.
2Heb.
loefus.
3Heb.
eiriau.
* Neu, tu
ar diujir-
ain; fel
pen. 13. 11.
feibion : enw un oedd Peleg ; o her-
wydd yn ei ddyddiau ef y rhann^vyd
y ddaear ; ac enw ei frawd, Joctan.
26 A Joctan a genhedlodd Al-
modad, a Saleph, a Hasarmafeth, a
Jerah,
27 Hadoram heiyd, ac Usal, a Dic-
lah,
28 Obal hefyd, ac Abimael, a Seba,
29 Ophir hefyd, a Hafilah, a Jo-
bab : yr hoU rai hyn oedd feibion
Joctan.
30 A'u preswylfa oedd o Mesa,
fFordd yr elych i Sephar, mynydd
y d^vyrain.
31 Dyma feibion Sem, wrth eu teu-
luoedd, yn ol eu hieithoedd, yn eu
gwledydd, trwy eu cenhedloedd.
32 Dyma deuluoedd meibion Noah,
wrth eu cenhedlaethau, yn ol eu cen-
hedloedd : ac o'r rhai hyn yr ym-
rannodd y cenhedloedd ar y ddaear
wedi y diluw.
PENNOD XL
1 Un iaith yn y hyd. 3 Adeiladaeth Babel. 5
Cymmysgu yr ieithoedd. 10 Cenhedlaethau
Sem. 27 Cenhedlaethau Terah tad Äbram.
31 Terah yn myned o TJr i Haran.
A'R holl ddaear ydoedd o un
. 2 iaith, ac o un ^ ymadrodd.
2 A bu, a hwy yn ymdaith ^o'r
dwyrain, gael o honynt wastadedd
yn nhir Sinar ; ac yno y trigasant.
3 A hwy a ddywedasant wrth eu
gilydd, Deuwch, gwnawn bridd-
feini, a Uosgwn yn boeth : ac yr
ydoedd ganddjmt briddfeini yn Ue
cerrig, a chlai oedd ganddynt yn
He calch.
4 A dywedasant, Moeswch, adeil-
adwn i ni ddinas, a thwr, a'i nen
hyd y nefoedd, a gwnawn i ni enw,
rhag ein gwasgaru ar hyd wyneb
yr hoU ddaear.
5 A'r Arglwydd a ddisgynodd i
weled y ddinas a'r tŵr a adeiladai
meibion dynion.
6 A dywedodd yr Arglwydd, Wele
y bobl yn un, ac un iaith iddynt
oil, a dyma eu dechreuad hwynt
ar weithio : ac yr awr hon nid oes
rwystr amynt am ddim oU a'r a
amcanasant ei wneuthur.
7 Deuwch, disgynwn, a chymmysg-
wn yno eu hiaith hwynt, fel na
ddeallont iaith eu gilydd.
8 Felly yr Arglwydd a'u gwas-
garodd hwynt oddi yno ar hyd
wyneb yi* hoU ddaear : a pheidiasant
âg adeiladu y ddinas.
9 Am hynny y gelwir ei henw hi
^ Babel ; oblegid yno y cymmysgodd
yr Arglwydd iaith yr hoU ddaear,
ac oddi yno y gwasgarodd yr Ar-
glwydd hwynt ar hyd wyneb yr
holl ddaear.
10 1Í ^ Dyma genhedlaethau Sem :
Sem ydoedd fab can mlwydd, ac a
genhedlodd Arphaxad dd^vy flyn-
edd wedi y diluw.
11 A Sem a fu fyw wedi iddo gen-
hedlu Arphaxad, bum can mlynedd,
ac a genhedlodd feibion a merched.
12 Arphaxad hefyd a fu fyw bym-
theng mlynedd ar hugain, ac a
genhedlodd Selah.
13 Ac Arphaxad a fu fyw gwedi
iddo genhedlu Selah, dair o flynydd-
oedd a phedwar can mlynedd, ac a
genhedlodd feibion a merched.
14 Selah hefyd a fu fyw ddeng
mlynedd ar hugain, ac a genhedl-
odd Heber.
15 A Selah a fu fyw wedi iddo
genhedlu Heber, dair o flynyddoedd
a phedwar can mlynedd, ac a gen-
hedlodd feibion a merched.
16 *= Heber hefyd a fu fyw bedair
blynedd ar ddeg ar hugain, ac a
genhedlodd ^ Peleg.
17 A Heber a fii fyw wedi iddo
genhedlu Peleg, ddeng mlynedd ar
hugain a phedwar can mlynedd, ac
a genhedlodd feibion a merched.
18 Peleg hefyd a fu fyw ddeng
mlynedd ar hugain, ac a genhedl-
odd Reu.
19 A Pheleg a fu fyw gAvedi iddo
genhedlu Reu, naw o flynyddoedd
a dau can mlynedd, ac a genhedl-
odd feibion a merched.
20 Reu hefyd a fu fyiv ddeuddeng
mlynedd ar hugain, ac a genhedl-
odd ® Serug.
21 A Reu a fu fyw wedi iddo
genhedlu Serug, saith o flynydd-
oedd a dau can mlynedd, ac a gen-
hedlodd feibion a merched.
22 Serug hefyd a fu ij^\ ddeng
mlynedd ar hugain, ac a genhedl-
odd ^ Nachor.
23 A Serug a fu fyw wedi iddo gen-
hedlu Nachor, ddau can mlynedd,
ac a genhedlodd feibion a merched.
24 Nachor hefyd a fu fyw naw
mlynedd ar hugain, ac a genhedl-
odd^ Terah.
25 A Nachor a fu fyw wedi iddo
genhedlu Terah, onid un flwyddyn
chwech ugain mlynedd, ac a gen-
hedlodd feibion a merched.
26 Terah hefyd a fu fyw ddeng
Duw yn galw Ahram.
GENESIS, XII.
Ahram yn myned i'r Aipht.
Cyn
CEIST
2056.
B Jos. 24. 2.
1 Chi-on.
1.26.
1996.
h pen. 22. 2(1.
f pen. 16.1, 2.
a 18.11,12.
Tferch ynq
nghÿfraith
k Neh. 9. 7.
Act. 7. 4.
Cylch
1923.
1921.
a Act. 7. a
Heb. 11. 8.
b pen. 27. 29.
Exod. 23.
22.
N«ni. 24.9.
c pen. 18. 18.
a 22. 18.
a 26. 4.
Pa. 72. 17.
Act. 3. 25.
Gal. 3. 8.
mlynedd a thri ugain, ac ^a gen-
hedlodd Abram, Nachor, a Haran.
27 1 A dyma genhedlaethau Te-
rah: Terah a genhedlodd Abram,
Nachor, a Haran ; a Haran a gen-
hedlodd Lot.
28 A Haran a fu farw o flaen Te-
rah ei dad, y'ngwlad ei enedigaeth,
0 fewn Ur y Caldeaid.
29 Yna y cymmerodd Abram a Na-
chor iddynt wragedd : enw gwraig
Abram oedd Sarai ; ac enw gwraig
Nachor, ^ Milcah, merch Haran, tad
Milcah, a thad Iscah.
30 A * Sarai oedd ammhiantadwy,
heb blentyn iddi.
31 A Therah a gymmerodd Abram
ei fab, a Lot fab Haran, mab ei fab,
a Sarai ei ^ waudd, gwraig Abram ei
fab ; a hwy a aethant allan yng-
hyd o ^ Ur y Caldeaid, i fyned i dir
Canaan; ac a ddaethant hyd yn
Haran, ac a drigasant yno.
32 A dyddiau Terah oedd bum
mlynedd a dau can mlynedd : a bu
farw Terah yn Haran.
PENNOD XII.
1 Duw yn galw Ahram, ac yn ei fendithio ef
trwy addewid o Grist. 4 Yntau yn myned
gyd â Lot o Haran. 6 Yn tramwy trwy
wlad Canaan, 7 yr hon a addewir iddo ef
mewn gweledigaeth. 10 Newyn yn ei yrru ef
i'r Aipht. 11 Ofn yn peri iddo ef ddywedyd
mai ei chioaer oedd ei wraig. 14 Pharaoh,
wedi ei dwyn hi oddi arno ef, a gymhellir
gan bläau i'w rhoddi hi yn ei hoi.
A'R *Akglwydd a ddywedodd
. wrth Abram, Dos allan o'th
wlad, ac oddi wrth dy genedl, ac o
dŷ dy dad, i'r wlad a ddangoswyf
iti.
2 A mi a'th wnaf yn genhedlaeth
fawr, ac a'th fendithiaf, mawrygaf
hefyd dy enw; a thi a iyddi yn
fendith.
3 ^ Bendithiaf hefyd dy fendith-
wyr, a'th feUdithwjr a felldigaf : "^a
hoU deuluoedd y ddaear a fendithir
ynot ti.
4 Yna yr aeth Abram, fel y llefar-
asai yr Arglwydd wrtho; a Lot
a aeth gyd âg ef : ac Abram oedd
fab pymtheng mlwydd a thri ugain
pan aeth efe allan o Haran,
5 Ac Abram a gymmerodd Sarai
ei wraig, a Lot mab ei frawd, a'u
hoU olud a gasglasent hwy, a'r
eneidiau a ynniUasent yn Haran,
ac a aethant allan i fyned i wlad
Canaan; ac a ddaethant i wlad
Canaan.
6 1Í Ac Abram a dramwyodd trwy
y tir hyd le Sichem, hyd ^wastad-
edd Moreh: a'r ^Canaanead oedd
yn y wlad y pryd hwnnw,
7 A'r Arglwydd a ymddangosodd
i Abram, ac a ddywedodd, ^ I'th had
di y rhoddaf y tir hwn: yntau a
adeiladodd yno ^allor i'r Arglwydd,
yr hwn a ymddangosasai iddo.
8 Ac efe a dynnodd oddi yno i'r
mynydd, o du dwyrain Bethel, ac a
estynodd ei babell, gan adael Bethel
tu a'r gorllewin, a Hai tu a'r dwyr-
ain: ac a adeiladodd yno aUor i'r
Arglwydd, ac a alwodd ar enw yr
Arglwydd.
9 Ac Abram a ymdeithiodd, gan
fyned ac ymdaith tu a'r dehau.
10 IT Ac yr oedd newyn yn y tir ;
ac Abram ^a aeth i waered i'r Aipht,
i ymdeithio yno, am drymhâu o'r
newyn yn y wlad.
11 A bu, ac efe yn nesâu i fyned i
mewn i'r Aipht, ddywedyd o hono
wrth Sarai ei wraig, Wele, yn awr
mi a wn mai gwraig Ian yr olwg
wyt ti :
12 A phan welo yr Aiphtiaid dydi,
hwy a ddywedant, Dyma ei wraig
ef ; a hwy a'm Uaddant i, a thi a
adawant yn fyw.
13 ' Dy wed, attolwg, mai fy chwaer
wyt ti : fel y byddo da i mi er dy
fwyn di, ac y byddwyf fyw o'th
blegid di.
14 1Í A bu, pan ddaeth Abram i'r
Aipht, i'r Aiphtiaid edrych ar y
wraig, mai glân odiaeth oedd hi.
15 A thywysogion Pharaoh a'i
gwelsant hi, ac a'i canmolasant hi
wrth Pharaoh : a'r wraig a gym-
merwyd i dy Pharaoh.
16 Ac efe ^a fu dda wrth Abram
er ei mwyn hi : ac yr oedd ganddo
ef ddefaid, ^a gwartheg, ac asynod,
a gweision, a morwynion, ac asenod,
a chamelod.
17 A'r Arglwydd ^a darawodd
Pharaoh a'i dy â phläau mawi'ion,
o achos Sarai gwraig Abram.
18 A Pharaoh a alwodd Abram, ac
a ddywedodd, Paham y gwnaethost
hyn i mi ? Paham na fynegaist i mi
mai dy wraig oedd hi ?
19 Paham y dywedaist, Fy chwaer
yw hi ? fel y cymmerwn hi yn wraig
i mi : ond yr awr hon wele dy wraig,
cymmer hi, a dos ymaith.
20 A Pharaoh a roddes orchymyn
i'w ddynion o'i blegid ef : a hwy a'i
goUyngasant ef ymaith, a'i wraig,
a'r hyn oil oedd eiddo ef.
Cyn
CRIST
1921.
d Deut. 11.
30.
eiien. 10.18,
19. a 13. 7.
f pen. 13. 15.
8 ]>en. 13. 4.
liP8.105.13.
i pen. 20. 13.
Edivch
pen." 2(i. 7.
Cylch
1920.
i pen. 20. 14.
2 ac y chain.
1 pen. 20. 18.
1 Chron.
16. 21.
Ps. 105. 14.
Abram a Lot yn ymadael. GENESIS, XIII, XIV.
Adnewyddu y cfyfammod.
Cyn
CRIST
Cylch
1918.
I pen. 12. 8.
b pen. 36. 7.
c pen. 12. 6.
2 Heb.
gwŷr o
frodyr.
Edrych
pen. 11. 27.
Exod.2.13.
Act. 7. 26.
d pen. 20. 15.
a. 34. 10.
Cylch
1917.
«pen. 18. 20
Ezec.l6.4'J,
PENNOD XIII.
1 Abram a Lot yn dycliwelyd oV Aipht. 7
Trwy anghyttundeb yn ymadael â'u gilydd.
10 Lot yn myned i Sodom ddrygionus. 14
Duw yn adnewyddu y cyfammod i Abram.
18 Yntau yn symmudo i Hebron, ac yn
adeiladu allor yno.
AC Abram a aeth i fynu o'r
. Aipht, efe a'i wraig, a'r hyn
ojl oedd eiddo, a Lot gyd âg ef,
i'r dehau.
2 Ac Abram oedd gyfoethog iawn
o anifeiHaid, ac o arian, ac aur,
3 Ac efe a aeth ar ei deithiau, o'r
dehau hyd Bethel, hyd *y lie y
buasai ei babeU ef ynddo yn y de-
chreuad, rhwng Bethel a Hai ;
4 I le yr aUor a wnaethai efe yno
o'r cyntaf : ac yno y galwodd Abram
ar enw yr Arglwydd.
5 H Ac i Lot hefyd, yr hwn a
aethai gyd âg Abram, yr oedd
defaid, a gwartheg, a phebyU.
6 ''A'r wlad nid oedd abl i'w
cynnal hwynt i drigo ynghyd ; am
fod eu cyfoeth hwynt yn helaeth,
fel na allent di'igo ynghyd.
7 Cynnen hefyd oedd rhwng bu-
geilydd anifeiliaid Abram a bu-
geilydd anifeiliaid Lot : " y Canaan-
eaid hefyd a'r Phereziaid oedd yna
yn trigo yn y wlad.
8 Ac Abram a ddywedodd wrth
Lot, Na fydded cynnen, attolwg,
rhyngof fi a thi, na rhwng fy mu-
geiliaid i a'th fugeiliaid di ; o her-
wydd ^ brodyr ydym ni.
9 "^Onid yw yr hoU dir o'th
flaen di? Ymneilldua, attolwg, oddi
wrthyf : os ar y Uaw aswy y troi di,
minnau a droaf ar y ddehau ; ac os
ar y Uaw ddehau, minnau a droaf
ar yr aswy.
10 A Lot a gyfododd ei olwg, ac a
welodd holl wastadedd yr lorddon-
en, mai dyfradwy ydoedd oil, cyn
i'r Arglwydd ddifetha Sodom a
Gomorrah, fel gardd yr Arglwydd,
fel tir yr Aipht, fiPordd yr elych i
Soar.
11 A Lot a ddewisodd iddo holl
wastadedd yr lorddonen, a Lot a
aeth tu a'r dwyrain : felly yr ym-
neiUduasant bob un oddi ^vrth eu
gilydd.
12 Abram a drigodd yn nliir Ca-
naan ; a Lot a drigodd yn ninasoedd
y gwastadedd, ac a luestodd hyd
Sodom.
13 A ^* dynion Sodom oedd ddryg-
ionus, ac yn pechu yn erbyn yr
Arglwydd yn ddirfawr.
14 1Í A'r Arglwydd a ddywed-
odd wrth Abram, wedi ymneillduo
0 Lot oddi wrtho ef, Cyfod dy
lygaid, ac edrych o'r lie yr wyt
ynddo, tu a'r gogledd, a'r dehau,
a'r dwyrain, a'r gorUewin.
15 Canys yr hoU dir a weli, ^i ti
y rhoddaf ef, ac i'th had byth.
16 sGwnaf hefyd dy had di fel
Uwch y ddaear; megis os dichon
gwr rifo llwch y ddaear, yna y
rhifir dy had dithau.
17 Cyfod, rhodia trwy y wlad, ar
ei hyd, ac ar ei lied; canys i ti y
rhoddaf hi.
18 Ac Abram a symmudodd ei
luest, ac a ddaeth, ac ^a drigodd
y'ng wastadedd Mamre, 'yr hwn sydd
yn Hebron, ac a adeiladodd yno
allor i'r Arglwydd.
PENNOD XIV.
1 Pedwar hrenhin yn rhyfela yn erhyn pump,
12 Dala Lot yn garcharor. 14 Abram yn ei
achub ef. 18 Melchisedec yn bendithio A-
bram. 20 Abram yn ialu degwm iddo ef.
22 Wedi i'w gyfranwyr gael eu rhannau,
mae efe yn rkoddi y rhan arall o'r ysglyf-
aeth i frenhin Sodom,
ABU yn nyddiau Amraphel
brenhin Sinar, Arioch brenhin
Elasar, Cedorlaomer brenhin Elam,
a Thidal brenhin y cenhedloedd ;
2 Wneuthur o honynt ryfel â
Bera brenhin Sodom, ac â Birsa
brenhin Gomorrah, â Sinab bren-
hin Admah, ac â Semeber brenhin
Seboim, ac â brenhin Bela, hon yw
* Soar.
3 Y rhai hyn oU a ymgyfarfuant
yn nyffiyn Sidim : hwnnw yw y
mor heli.
4 Deuddeng mlynedd y gwas-
anaethasant Cedorlaomer, a'r dryd-
edd flwyddyn ar ddeg y gwrth-
ryfelasant.
5 A'r bedwaredd flwyddyn ar ddeg
y daeth Cedorlaomer, a'r brenhin-
oedd y rhai oedd gyd âg ef, ac a
darawsant y ^Rephaimiaid yn As-
teroth-Carnaim, " a'r Zuziaid yn
Ham, * a'r Emiaid yn ^ Safeh-
Ciriathaim,
6 ^A'r Horiaid yn eu mynydd
Seir, hyd ^wastadedd Paran, yr
hwTi sydd wrth yr anialwch.
7 Yna y dychwelasant, ac y daeth-
ant i Enmispat, honno yw Cades,
ac a darawsant holl wlad yr Ama-
leciaid, a'r Amoriaid hefyd, y rhai
oedd yn trigo yn ^ Haseson-tamar.
8 Allan hefyd yr aeth brenhin
Sodom, a brenhin Gomorrah, a
Cyn
CRIST
Cylch
1917.
f pen. 12.7.
a 15. 18.
a 17. 8.
a 24. 7.
a 26. 4.
Deut.34.4.
Act 7. Ö.
S pen. 15. 5.
a 22. 17.
a 26. 4.
a 28. 14.
a 32. 12.
Exod. 32.
13.
Num. 2a
10.
Deut.1.10.
1 Bran. 4.
20.
1 Chron.
27.23.
Es. 48. 19.
Jer. 33. 22.
Heb. 11. 12.
h pen. 14. 13.
i pen. 35. 27.
a 37. 14.
a pen. 19. 22.
Cylch
1913.
b pen. 15. 20.
oDeut.2.20.
d Dent. 2.
10, U.
2 gwas-
tadedd.
e Deut. 2.
12.
Num. 12.
16. a la 3.
f 2 Chron.
20.2.
Dàla Lot a'i waredu.
GENESIS, XV.
Duw yn cysuro Ahram.
Cyn
CRIST
Cylch
1913,
epen.13.lS.
4 Neu,
ddygodd
allan.
h Es. 41.
2,3.
1 2 Sam. 18.
18.
k Heb. 7. 1.
ineb.7.4.
S Heb. yr
eneidiau.
brenliin Admah, a brenhin Seboim,
a brenhin Bela, honno yw Soar : ac
yn nyffryn Sidim y lluniaethasant
ryfel â hwynt ;
9 A Chedorlaomer brenhin Elam,
a Thidal brenliin y cenhedloedd, ac
Amraphel brenhin Sinar, ac Arioch
brenhin Elasar : pedwar brenhin yn
erbyn pump.
10 A dyŵyn Sidim oedd lawn o
byllau clai ; a brenhinoedd Sodom
a Gomorrah a ífoisant, ac a syrth-
iasant yno : a'r Ueill a ffoisant i'r
mynydd.
11 A hwy a gymmerasant hoU
gyfoeth Sodom a Gomorrah, a'u
hoU luniaeth hwynt, ac a aethant
ymaith.
12 Gymmerasant hefyd Lot nai
fab brawd Abram, a'i gyfoeth, ac
a aethant ymaith ; o herwydd yn
Sodom yr ydoedd efe yn trigo.
13 A daeth un a ddiangasai, ac a
iynegodd i Abram yr Hebread, ac
^efe yn trigo y'ngwastadedd Mamre
yr Amoriad, brawd Escol, a brawd
Aner; a'r rhai hyn oedd mewn
cynghrair âg Abram.
14 A phan glybu Abram gaeth-
gludo ei frawd, efe a ^arfogodd o'i
hyjfforddus weision a anesid yn ei
dŷ ef, ddau naw a thri chalit, ac a
ymlidiodd hyd Dan.
15 Ac efe a ymrannodd jn eu
herbyn h^vy liw nos, efe a'i weision,
ac ''a'u tarawodd hwynt, ac a'u
hymlidiodd hyd Hobah, yr hon
sydd o'r tu aswy i Damascus.
16 Ac efe a ddug drachefn yr hoU
gyfoeth, a'i frawd Lot hefyd, a'i
gyfoeth, a ddug efe drachefn, a'r
gAvragedd hefyd, a'r bobL
17 1Í A brenhin Sodom a aeth allan
i'w gyfarfod ef, (wedi ei ddychwelyd
o daro Cedorlaomer, a'r brenhin-
oedd oedd gyd âg ef,) i ddyifryn
Safeh, hwn yw ' dyffryn y brenhin.
18 ^Melchisedec hefyd, brenhin
Salem, a ddug allan fara a gwin ; ac
efe oedd offeiriad i Dduw goruchaf :
19 Ac a'i bendithiodd ef, ac a
ddywedodd, Bendigedig fyddo Ab-
ram gan Dduw goruchaf, medd-
iannydd nefoedd a daear :
20 A bendigedig fyddo Duw gor-
uchaf, yr hwn a roddes dy efynion
yn dy law. Ac efe a roddes iddo
^ddegwm o'r cwbl.
21 A dywedodd brenhin Sodom
wrth Abram, Dod i mi ''y dynion,
a chymmer i ti y cyfoeth.
22 Ac Abram a ddywedodd wrth
frenhin Sodom, Dyrchefais fy Haw
at yr Arglwydd Dduw goruchaf,
meddiannydd nefoedd a daear,
23 ""Na chymmerwn o edau hyd
garrai esgid, nac o'r hja oil sydd
eiddot ti ; rhag dywedyd o honot,
Myfi a gyfoethogais Abram :
24 Ond yn unig yr hyn a fwyt-
taodd y Uangciau, a rhan y gwỳr a
aethant gyd â mi, Aner, Escol, a
Mamre : cymmerant h^vy eu rhan.
PENNOD XV.
1 Duw yn cysuro Abram. 2 Abram yn cwyno
nad oedd ganddo etifedd. 4 Duw yn addaw
mob iddo, ac amlhâu ei had ef. 6 Abram a
gyfiawnliéir trwy ffydd. 7 Addewid o wlad
Canaan trachefn, a'i gadarnliâu trwy ar-
wydd, 12 a gweledigaetli.
WEDI y pethau hyn, y daeth
gair yr Arglwydd at Abram
mewn gweledigaetli, gan ddywedyd,
Nac oftia, Abram ; myfi ydyw dy
^ darian, dy ^ wobr mawr iawn.
2 A dywedodd Abram, Arglwydd
Dduw, beth a roddi di i mi.? gan
fy mod yn myned yn ddiblant,
a goruchwyliwr fy nhŷ yw Eleazar
yma o Damascus.
3 Abram hefyd a ddywedodd,
Wele, ni roddaist i mi had ; ac
wele, fy nghaethwas fydd fy etifedd.
4 Ac wele air yr Arglwydd atto
ef, gan ddywedyd, Nid hwn fydd dy
etifedd, onid un a ddaw aUan o'th
ymysgaroedd di fydd dy etifedd.
5 Ac efe a'i dug ef aUan, ac a
ddyivedodd, Golyga yn a^vr y nef-
oedd, a rhif y sêr, °o gelli eu cyf-
rif hivynt : dywedodd hefyd wrtho,
^ Felly y bydd dy had di.
6 Yntau ^a gredodd yn yr Ar-
glwydd, ac efe ^a'i cyirifodd iddo
yn gyfiawnder.
7 Ac efe a ddywedodd ^vi^tho, Myfi
yw jv Arglwydd, yr h^vn a'th
ddygais di aUan o ^Ur y Caldeaid,
^i roddi i ti y wlad hon i'w hetifeddu.
8 Yntau a ddywedodd, Arglwydd
Dduw, ' tr^vy ba beth y caf wybod
yr etifeddaf hi ?
9 Ac efe a ddywedodd ^vrtho, Cym-
mer i mi anner dair blwydd, a gafr
dair blwydd, a h^vrdd tair bhvydd,
a thurtur, a chyw colommen.
10 Ac ^efe a gymmerth iddo y
rhai hyn oil, ac a'u holltodd h^vynt
ar hyd eu canol, ac a roddodd bob
rhan ar gyfer eu gilydd ; ond ^ ni
hoUtodd efe yr adar,
11 A phan ddisgynai yr adar ar y
Cyn
CRIST
Cylch
1913.
™ Felly
Eat. 0. 15,
16.
» Ps. 3. 3. a
6.12. a 84.
11. a 91. 4.
a 119. 114.
b Ps. 16. 5.
<: Jer. 33. 22.
d Exod. 32.
13.
Deut. 10.
22.
1 Chron.
27.23.
Khuf. 4.
18.
Heb. 11. 12.
Edj-vch
pen. 13. 16.
Î Ehuf. 4.
3, 9, 22.
Gal. 3. 6.
lago 2. 23.
fPs.106.31.
e pen. 11.
hPs.105.42.
1 Edrych
pen. 24. 13,
14.
Barn. 6.17,
37.
1 Sam. 14.
9,10.
2 Bren. 20.
8.
k Jer. 34. 18.
1 Lef. 1. 17.
BhoclcU Agar i Ahram.
GENESIS, XVI.
Genedigaeth Ismael.
Cyn
CRIST
Cylch
1913.
Z gi/rrai
ymaitli.
m Exod. 12.
40.
Act. 7. 6.
n Exod. 1.
11.
o Exod. 12.
36.
Ps.105.37.
P pen. 25. 8.
1 Exod. 12.
40.
• pen. 21. 7.
Í pen. 12. 7.
a 13. 15.
a 26. 4.
Exod. 23.
31.
Num. 34.. 3.
Deut. 1. 7.
a 11. 24.
a 34. 4.
Jos. 1. 4.
1 Breii. 4.2.
2 Chion. 9.
26.
Neh. !). 8.
Es. 27. 12.
» Gal. 4. 24.
b Eellv
pen. 30.
3,9.
2Heb.
yr adeiled-
irfl gan-
dai hi.
1911.
celaneddau, yna Abram a'u ^tarfai
hwynt.
12 A phan oedd yr haul ar fach-
ludo, y syrthiodd trwmgwsg ar Ab-
ram : ac wele ddychryn, a thy-
wyUni mawr, yn syrthio arno ef,
13 Ac efe a ddywedodd wrtli
Abram, Gan wybod gwybydd, ""y
bydd dy had di yn ddieithr mewn
gwlad nid yw eiddynt, ac a'u gwas-
anaethant, a ''hwythau a'u cystudd-
iant bedwar can miynedd.
14 A'r genhedlaeth hefyd yr hon
a wasanaethant, a farnaf fi : ac wedi
hynny °y deuant allan â chyfoeth
mawr.
15 A thi a âi at dy dadau mewn
heddwch : ^ ti a gleddir mewn hen-
aint teg.
16 Ac yn'^j bedwaredd oes y dy-
chwelant yma ; canys ni chyflawn-
wyd etto anwiredd yr Amoriaid.
17 A bu, pan fachludodd yr haul,
a hi yn dywyU, wele ffwi'n yn mygu,
a lamp danUyd yn tramwyo rhwng
y darnau hynny.
18 Yn y dydd hwnnw ' y gwnaeth
yr Arglwydd gyfammod âg Abram,
gan ddywedyd, ^l'th had di y rhodd-
ais y wlad hon, o afon yr Aipht hyd
yr afon fawr, afon Euphrates :
19 Y Ceneaid, a'r Ceneziaid, a'r
Cadmoniaid,
20 Yr Hethiaid hefyd, a'r Phe-
reziaid, a'r Rephaimiaid,
21 Yr Amoriaid hefyd, a'r Canaan-
eaid, a'r Girgasiaid, a'r Jebusiaid.
PENNOD XVI.
1 Sarai, yn ammlilantadwy , yn rJioddi Agar i
Abram. 6 Agar, ivedi ei chystiiddio am ddt-
ysiyru ei meistres, yn rhedeg i ffordd. 9 Angel
yn ei danfon hi yn ei hoi i'w darostwng ei
hun, 11 ac yn dywedyd iddi am ei mob.
15 Genedigaeth Ismael.
SARAI hefyd, g^vraig Abram, ni
plilantasai iddo ; ac yr ydoedd
iddi forwyn o Aiphtes, a'i henw
^Agar.
2 A Sarai a ddywedodd wrth Ab-
ram, Wele yn awr, yr Arglwydd
a luddiodd i mi blanta : ^ dos, at-
tolwg, at fy UaAv-forwyn ; fe allai ^ y
cair i mi blant o honi hi : ac Abram
a wrandawodd ar lais Sarai.
3 A Sarai, gwraig Abram, a gym-
merodd ei morwyn Agar yr Aiphtes,
wedi trigo o Abram ddeng miynedd
yn nhir Canaan, a hi a'i rhoddes i
Abram ei gwr yn wraig iddo.
4 IT Ac efe a aeth i mcAvn at Agar,
a hi a feichiogodd : a phan welodd
hithau feichiogi o honi, yr oedd ei
meistres yn wael yn ei golwg hi.
5 Yna y dywedodd Sarai wrth Ab-
ram, Bydded fy ngham i arnat ti :
mi a roddais fy morwyn i'th fynwes,
a hithau a welodd feichiogi o honi, a
gwael ydwyf yn ei golwg hi : barned
yr Arglwydd rhyngof fi a thi.
6 Ac Abram a ddywedodd wrth
Sarai, Wele dy forwyn yn dy law
di: gwna iddi yr hyn a fyddo da
yn dy olwg dy hun : yna Sarai a'i
cystuddiodd hi, a hithau a ffodd
^rhagddi hi.
7 1Í Ac angel yr Arglwydd a'i
cafodd hi wrth fíynnon ddwfr, yn
yr anialwch, wrth y fiynnon yn
ffordd <= Sur :
. 8 Ac efe a ddywedodd, Agar, mor-
Avyn Sarai, o ba le y daethost? ac
i ba le yr âi di ? A hi a ddywedodd,
Ffoi yr ydwyf fi rhag wyneb fy
meistres Sarai.
9 Ac angel yr Arglwydd a ddy-
wedodd wrthi, Dychwel at dy feistr-
es, ac ymddarostwng tan ei dwy-
law hi,
10 Angel yr Arglwydd a ddy-
wedodd hefyd wrthi hi, ^Gan aml-
hâu yr amlhaf dy had di, fel na
rifir ef o liosowgrwydd,
11 Dywedodd angel yr Arglwydd
hefyd wrthi hi, Wele di yn feichiog,
a thi a esgori ar fab, ac a elwi ei
enw ef * Ismael : canys yr Arglwydd
a glybu dy gystudd di.
12 Ac efe a fydd ddyn gwŷllt, a'i
law yn erbyn pawb, a Haw pawb yn
ei erbyn yntau ; ^ ac efe a drig ger
bron ei holl fi'odyr.
13 ^A hi a alwodd enw yr Ar-
glwydd, yr hwn oedd yn Uefaru
wrthi, Ti, 0 Dduw, wyt yn edrych
arnaf fi : canys dywedodd, Oni
edrychais yma hefyd ar ol yr hwn.
sydd yn edrych arnaf?
14 Am hynny y galwyd y fiynnon
s ° Beer-lahai-roi : wele, rhwng Cades
a Bered y mae hi.
15 1Í Ac ^Agar a ymddûg fab i
Abram : ac Abram a alwodd enw
ei fab a ymddygasai Agar, Ismael.
16 Ac Abram oedd fab pedwar
ugain mlwydd a chwech o flynydd-
oedd, pan ymddûg Agar Ismael i
Abram.
PENNOD XVII.
1 Buw yn adneioyddu y cy/ammod. 5 Newid-
io enw Abram, yn arwydd o fendith fwy.
10 Ordeinio enwaediad. 15 Neioidio enw
Sarai, a'i hendithio. 16 Addeioid o Isaac.
23 Emvaedu ar Abraham ac Ismael.
Cyn
CEIST
1911.
3Heb.
rhag ei
hwyneb.
c Exod. 15.
22.
d pen. 17.20.
i Sef, Duin
a wrendÿ.
e pen. 25. 18.
f Edrych
pen. 32. 30.
g pen. 24. 62.
a 25. 11.
5 Sef,
ffynnon yr
hwn sydd
yn hyw ac
ynfy
ngiveled.
h Gal. 4. 22.
1910.
Cyfammod yr emcaediad.
GENESIS, XVII. Enwaedu ar Abraham ac Ismael.
Cyn
CEIST
189S.
»pen. 5. 22.
a 48. 15.
lBren.2.4.
a 8. 25.
2 Neu,
uniawn,
neu, hur.
b pen. 12. 2.
a 13. 16.
c Neh. 9. 7.
i a Km
1 IT.
n. *.
• pen.
35.11.
f pen.
12.7.
a 13.
15.
8 Act
7.8,
1« Rhuf. 4.
U.
1 Lef. 12. 3.
Luc
2.21.
lunn
7.22.
APHAN oedd Abram onid un
mhvydd cant, yr ymddangos-
odd yr Arglwydd i Abram, ac a
ddpvedodd wrtho, Myfi yio Duw
HoUalluog ; ^ rhodia ger fy mron i,
a bydd ^ berffaith.
2 A mi a wnaf fy nghyfammod
rhyngof a tlii, ac ^a'tli amlhaf di
yn ami ia^vn.
3 Yna y syrthiodd Abram ar ei
wyneb ; a Uefarodd Duw wrtho ef,
gan ddywedyd,
4 Myfi, wele, mi a lonafiy nghyf-
ammod â thi, a thi a iyddi yn dad
^ Uawer o genhedloedd.
5 A'th enw ni ehvir mwy Abram,
onid '^ dy enw iydd Abraham ; ^canys
yn dad Ilawer o genhedloedd y'th
wneuthum.
6 A mi a'th wnaf yn fírwythlawn
iawn, ac a wnaf ® genhedloedd o
honot ti, a brenhinoedd a ddaw
allan o honot ti.
7 Cadarnhâf heíyd fy nghyfammod
rhyngof a thi, ac a'th had ar dy ol
di, trwy eu hoesoedd, yn gyfammod
tragywyddol, i fod yn Dduw i ti, ac
i'th had ar dy ol di,
8 A ^mi a roddaf i ti, ac i'th had
ar dy ol di, wlad dy ymdaith, sef
hoU wlad Canaan, yn etifeddiaeth
dragywyddol ; a mi a fyddaf yn
Dduw iddynt.
9 IT A Duw a ddywedodd wrth
Abraham, Cadw dithau fy nghyfam-
mod i, ti a'th had ar dy ol, tr^\y eu
hoesoedd.
10 Dyma fy nghyfammod a ged-
wch rhyngof fi a chwi, a'th had ar
dy ol di : s enwaedir pob g^vrryw o
honoch chwi.
11 A chwi a enwaedwch gnawd
eich dienwaediad : a bydd ^ yn
arwydd cyfammod rhyngof fi a
chwithau,
12 Pob gwrryw yn wyth niwrnod
oed 'a enwaedir i chwi trwy eich
cenhedlaethau : yr hwn a aner yn
tŷ, ac a bryner am arian gan neb
dieithr, yi* hwn nid yw o'th had di,
13 Gan enwaedu enwaeder yr hwn
a aner yn dy dy di, ac a bryner am
dy arian di : a bydd fy nghyfammod
yn eich cnawd chwi, yn gyfammod
tragyAvyddol,
14 A'r gwrryw dienwaededig, yr
hwn ni enwaeder cnawd ei ddien-
waediad, torrir ymaith yr enaid
hwnnw o fysg ei bobl : oblegid efe
a dorrodd fy nghyfammod i,
15 IF Duw hefyd a ddywedodd
Avi'th Abraham, Sarai dy wi^aig ni
elwi ei henw Sarai, onid Sarah fydd
ei henw hi.
16 Bendithiaf hi hefyd, a rhoddaf
i ti fab o honi : ie bendithiaf hi, fel
y byddo yn ^ genhedloedd ; brenhin-
oedd pobloedd fydd o honi hi.
17 Ac Abraham a syrthiodd ar ei
wyneb, ac a chwarddodd, ac a ddy-
wedodd yn ei galon, A blentir i fab
can mlwydd ? ac a blanta Sarah yn
ferch ddeng mlwydd a phedwar
ugain ?
18 Ac Abraham a ddywedodd wrth
Dduw, 0 na byddai fyw Ismael ger
dy fron di !
19 A Duw a ddywedodd, ^ Sarah
dy wraig a ymddŵg i ti fab yn
ddiau ; a thi a elwi ei enw ef Isaac :
a mi a gadarnhâf fy nghyfammod
âg ef yn gyfammod tragywyddol, ac
â'i had ar ei ol ef
20 Am Ismael hefyd y'th wran-
dewais : wele, " mi a'i bendithiais
ef, a mi a'i ffrwythlonaf ef, ac a'i
Uiosogaf yn ami iawn : " deuddeg
tywysog a genhedla efe, a mi a'i
gwnaf ef yn genhedlaeth fawT.
21 Eithr fy nghyfammod a gad-
arnhâf âg Isaac, ° yr h^vn a ymddŵg
Sarah i ti y pryd hwn, y flwyddyn
nesaf
22 Yna y peidiodd â Uefaru wrtho ;
a Duw a aeth i fynu oddi wrth
Abraham,
23 Ti Ac Abraham a gymmerodd
Ismael ei fab, a'r rhai oil a anesid
yn ei dy ef, a'r rhai oU a brynasai
efe a'i arian, pob gwrryw o ddynion
tŷ Abraham, ac efe a enwaedodd
gnawd eu dienwaediad hwynt o
fewn corph y dydd hwnnw, fel y
Uefarasai Duw wrtho ef
24 Ac Abraham oedd fab onid
un mlwydd cant, pan enwaedwyd
cnawd ei ddienwaediad ef
25 Ac Ismael ei fab ef yn fab tair
blwydd ar ddeg, pan enwaedwyd
cnawd ei ddienwaediad ef
26 O fcAvn corph y dydd hwnnw
yr enwaedwyd Abraham, ac Ismael
ei fab,
27 A holl ddynion ei dy ef, y rhai
a anesid yn tŷ, ac a brynesid âg
arian gan neb dieithr, a enwaedwyd
gyd âg ef
PENNOD XVIII.
1 Abraham yn derhyit iri angel Vw dy. 9 Sarah
a geryddir am chwerthin rhyngddi a hi ei
hun 0 ran yr addewid dd'ieithr. 17 Duw yn
rhyhnddio Abraham am ddinystr Sodom. 23
Ac Abraham yn eiriol trostynt.
Cyn
CEIST
1898.
kpen. 35.11.
I pen. 18. 10.
a. 21. 2.
m pen. 16.
10,
n pon. 25,
12, 16,
0 pen. 21. 2,
15
Abraham yn derby n tri angel : GENESIS, XVIII.
yn eiriol dros Sodom.
Cyn
CRIST
i> pen. 43. 24.
«Bam. 6. 18.
a 13. 15.
d pen. 19.8.
a 33. 10.
2Heb.
heibio fell.
0 ad. 14.
f 2 Bren. 4.
IC.
€ pen. 17. 19,
21. a 21. 2.
Rhuf. 9. 9.
t Den. 17.17.
Khuf.4.19.
Heb. 11.11.
12.
iliucl. 18.
ilPetrS.e.
IJer. 32.17.
Zech. 8. 6.
Matt. 19.
26.
I Luc 1. 37.
j nipen.17.21.
A 'R Arglwydd a ymddangosodd
Jl\. iddo ef y'ngwastadedd Mamre,
ac efe yn eistedd wrth ddrws j
babeU, y'ngwres y dydd.
2 *Ac efe a gododd ei lygaid, ac
a edrychodd, ac wele driwŷr yn
sefyll ger ei fron : a plian eu gwel-
odd, efe a redodd o ddrws y babell
i'w cyfarfod h^vynt, ac a ymgrym-
modd tu a'r ddaear,
3 Ac a ddy^vedodd, Fy Arghvydd,
OS cefais yn awi' ffafr yn dy olwg di,
na ddos heibio, attolwg, oddi wrth
dy was.
4 ^Cymmerer, attolwg, ychydig
ddwfr, a golchwch eich traed, a
gorphwyswch dan y pren ;
5 Ac ''mi a ddygaf dammaid o
fara, a chryfliêwch eich calon ; wedi
hynny y cewch fyaed ymaith : ^ o
herAvydd i hynny y daethoch ^at
eich gwas. A hwj a ddywedasant,
GTMia feUy, fel y dywedaist.
6 Ac Abraham a fi-ysiodd i'r ba-
bell at Sarah, ac a ddywedodd, Par-
ottoa ar fiys dair phiolaid o flawd
peilliaid, tylina, a gwna yn deisennau.
7 Ac Abraham a redodd at y
gwartheg, ac a gymmcrodd lo tyner
a da, ac a'i rhoddodd at y Uangc, yr
hwn a fi-ysiodd i'w barottoi ef
8 Ac efe a gymmerodd ymenyn,
a llaeth, a'r Uo a barottoisai efe, ac
a'i rhoddes o'u blaen hwynt : ac efe
a safodd gyd â hwynt tan y pren ;
a hwy a fwyttasant.
9 11 A hwy a ddywedasant wrtho
ef, Mae Sarah dy wraig? Ac efe a
ddywedodd, Wele hi yn y babell.
10 Ac un a ddywedodd, ^Gan
ddychwelyd y dychwelaf attat ^yng-
liylch amser bywiolaeth ; ac wele
sfab i Sarah dy Avraig. A Sarali
oedd yn clywed wrth ddrws y ba-
beU, yr hwn oedd o'i ol ef
11 ^Abraham hefyd a Sarah oedd
hen, wedi myned me^vn oedran ; a
pheidiasai fod i Sarah yn ol arfer
gAvragedd.
12 Am hyimy y chwarddodd Sa-
rah rhyngddi a hi ei hun, gan ddy-
wedyd, 'Ai gwedi fy heneiddio y
bydd i mi drythyllwch, '^a'm har-
ghvydd yn hen hefyd ?
13 A dywedodd yr Arglwydd
wrth Abraham, Paham y chwardd-
odd Sarah fel hyn, gan ddywedyd,
A blantaf finnau yn wir, wedi fy
heneiddio ?
14 ^A fydd dim yn anhawdd i'r
Arglwydd ? ■" Ar yr amser nodedig
y dychwelaf attat, ynghylch amser
bywiolaeth, a msibfydd i Sarah.
15 A Sarah a wadodd, gan ddy-
wedyd, Ni chwerddais i; o herwydd
hi a oftiodd. Yntau a ddywedodd,
Nag ê, oblegid ti a chwerddaist.
16 IF A'r gwŷr a godasant oddi
yno, ac a edrychasant tu a Sodom :
ac Abraham a aeth gyd â hwynt,
" i'w hanfon hwynt.
17 A'r Arglwydd a ddywedodd,
°A gelaf fi rhag Abraham yr hyn
a wnaf ?
18 Canys Abraham yn ddiau a
fydd yn genhedlaeth fawr a chref,
ac P ynddo ef y bendithir hoU gen-
hedloedd y ddaear.
19 Canys mi a'i hadwaen ef, y
gorchymyn efe i'w blant, ac i'w
dylwyth ar ei ol, gadw o honynt
ffordd yr Arglwydd, gan wneuthur
cyfiawnder a barn ; fel y dygo yr
Arglwydd ar Abraham yr hyn a
lefarodd efe am dano.
20 Yr Arglwydd hefyd a ddy-
wedodd. Am fod 1 gwaedd Sodom
a Gomorrah yn ddirfa^vr, a'u pechod
hwynt yn drwm ia^vn ;
21 "^ Disgynaf yn a^i^T, ac edrychaf,
ai yn ol eu gwaedd a ddaeth attaf
fi, y gwnaethant yn hoUol : ac onid
ê, mynnaf wybod.
22 A'r gwŷr a droisant oddi yno,
ac a aethant tu a Sodom : ac Abra-
ham yn sefyU etto ger bron yr
Arglwydd.
23 ^ Abraham hefyd a nesaodd,
ac a ddywedodd, A ddifethi di y
cyfiawn hefyd ynghyd a'r annuwiol?
24 * Ond odid y mae deg a deugain
o rai cyfiawn yn y ddinas : a ddifethi
di hioynt hefyd, ac nid arbedi y Ue
er mwyn y deg a deugain cyfiawn
sydd o'i mewn hi ?
25 Na byddo i ti wneuthur y cyf-
ryw beth, gan ladd y cyfiawn gyd
a'r annuwiol, fel y byddo y cyf-
iawn megis yr annuwiol ; na byddo
liynny i ti : * oni ^vna Barnydd yr
lioU ddaear farn?
26 A dywedodd yr Arglwydd, Os
caf fi yn Sodom ddeg a deugain yn
gyfiawn o fewn y ddinas, mi a arbed-
af yi- hoU fangre er eu mwyn h^vynt
27 Ac Abraham a attebodd, ac
a ddywedodd, Wele yn awr y de-
chreuais lefaru Avrth fy Arglwydd,
a mi ^" yn Uwch ac yn Uudw.
28 Ond odid bydd pump yn eisieu
o'r deg a deugain cyfia^vn : a ddi-
fethi di yr hoU ddinas er pump?
Cyn
CRIST
1898.
n Rhuf.
15.24.
3 loan 6.
o Amos 3. 7.
loan 15.15.
P pen. 12. 3.
a 22. 18.
Act. 3. 25,
GaL3. 8.
<lpen.4.10.
a 19. 13.
lago 5. 4.
' pen. 11. 5.
• Jer. fi, L
t Job 8. 3.
a 34. 17.
Bhuf.3.6.
1 pen. 3.19.
.fob 4. 19.
rreg.12.1.
1 Oor. 15.
47,48.
2Cor.£Ll.
Lot yn derhyn angelion i'w dŷ. GENESIS, XIX, Tai'o y Sodomiaid â dallinéb.
Cyn
CEIST
1898.
»Heb. 13.2.
>> pen. 18. 4.
oEdrych
Luc 24. 28.
d Bam. 19.
22.
Yntau a ddywedodd, Na ddifethaf,
OS caf yno bump a deugain.
29 Ac efe a chwanegodd lefaru
wrtho ef etto, ac a ddywedodd, Ond
odid cair yno ddeugain. Yntau a
ddywedodd, Nia gwnaf er mwyn y
deugain.
30 Ac efe a ddywedodd, 0 na
ddigied fy Arglwydd os llefaraf:
Cair yno ond odid ddeg ar hugain.
Yntau a ddywedodd, Nis gwnaf os
caf yno ddeg ar hugain.
31 Yna y dywedodd efe, Wele yn
awr y dechreuais lefaru wrth fy Ar-
glwydd: Ond odid cair yno ugain.
Yntau a ddywedodd, Ms difethaf er
mwyn ugain.
32 Yna y dywedodd, ^ 0 na ddig-
ied fy Arglwydd, a Uefaraf y waith
hon yn unig : Ond odid cair yno
ddeg. Yntau a ddywedodd, Ms di-
fethaf er mwyn deg.
33 A'r Arglwydd a aeth ymaith
pan ddarfu iddo ymddiddan âg Ab-
raham : ac Abraham a ddychwel-
odd iV le ei hun.
PENNOD XIX
1 Lot yn derhyn angelion i'w dŷ. 4 Taro y
Sodomiaid annuwiol â dallineh. 12 Dan/on
Lot i'r mynydd er mwyn ei dd'iogelwch.
18 Yntau yn cael cennad i fyned i Soar.
24 Dinystrio Sodom a Gomorrah, 26 Troi
gwraig Lot yn golofn halen. 30 Lot yn trigo
mewn ogof. 31 Godinebus fonedd Moah ac
Amman.
ADAU angel a ddaeth i Sodom
yn yr hwyr, a Lot yn eistedd
ym mhorth Sodom : a phan welodd
Lot, efe a gyfododd iV cyfarfod
hwynt, ac a ymgrymmodd a'i wyneb
tu a'r ddaear ;
2 Ac efe a ddywedodd, Wele yn
awr, fy Arglwyddi, * trowch, attolwg,
i dŷ eich gwas ; Uettŷwch heno
hefyd, a ^ golchwch eich traed : yna
codwch yn fore, ac ewch i'ch taith,
A hwy a ddywedasant, •= Nag ê ; o
herwydd nyni a arhoswn heno yn
yr heol.
3 Ac efe a fu daer iawn arnynt
hwy : yna y troisant atto, ac y daeth-
ant i'w dŷ ef ; ac efe a wnaeth idd-
ynt wledd, ac a bobodd fara croyw,
a hwy a fwyttasant.
4 1Í Eithr cyn gorwedd o honynt,
gwŷr y ddinas, sef gwŷr Sodom, a
amgylchasant o amgylch y tŷ, hen
ac ieuangc, sef yr holl bobl o bob
cwrr;
5 Ac a alwasant ar Lot, ac a
ddywedasant wrtho, Mae y gwŷr
a ddaethant attat ti heno? "^dwg
hwynt allan attom ni, fel yr adnab-
yddom hwynt.
6 Yna y daeth Lot attynt h^vy
aUan i'r drws, ac a gauodd y ddor
ar ei ol;
7 Ac a ddywedodd, Attolwg, fy
mrodyr, na wnewch ddrwg.
8 ^ Wele yn awi*, y niae dwy ferch-
ed gennyf fi, y rhai nid adnabuant
wr ; dygaf hwynt allan attoch chwi
yn awr, a gwnewch iddynt fel y
gweloch yn dda : yn unig na wnewch
ddim i'r gwŷr hyn ; ^ o herwydd er
mwyn hynny y daethant dan gysgod
fy nghronglwyd i.
9 A hwy a ddywedasant, Saf
hwnt : dywedasant hefyd, Efe a
ddaeth i ymdaith yn unig, ac yn
awr ai gan farnu y barna efe? yn
awr nyni a wnawn fwy o niwed i
ti nag iddynt hwy. A hwy a bwys-
asant yn drwm ar y gwr, sef ar
Lot, a hwy a nesasant i dorri y
ddor.
10 A'r gwŷr a estynasant eu Uaw,
ac a ddygasant Lot attynt i'r tŷ, ac
a gauasant y ddor.
11 Tarawsant hefyd y dynion
«oedd wrth ddrws y tŷ â daliiueb,
o fychan i fawr, fel y blinasant yn
ceisio y drws.
12 1Í A'r gwŷr a ddywedasant
wrth Lot, A oes gennyt ti yma
neb etto? mab y'nghyfraith, a'th
feibion, a'th. ferched, a'r hyn oil
sydd 1 ti yn y ddinas, a ddygi di
allan o'r fangre hon.
13 Oblegid ni a ddinystriwn y Ue
hwn ; am fod ^ eu gwaedd hwynt
yn fawr ger bron yr Arglwydd:
a'r Arglwydd a'n hanfonodd ni
i'w ddinystrio ef
14 Yna yr aeth Lot allan, ac a
lefarodd wrth ei ddawon, y rhai
oedd yn priodi ei ferched ef, ac
a ddywedodd, Cyfodwch, deuwch
allan o'r fan yma ; o herwydd y
mae yr Arglwydd yn difetha y
ddinas hon : ac y'ngolwg ei ddawon
yr oedd efe fel un yn cellwair.
15 1Í Ac ar godiad y wawr, yr
angelion a fuant daer ar Lot, gan
ddy wedyd, Cyfod, cymmer dy wraig,
a'th ddwy ferched, y rhai sydd i'w
cael ; rhag dy ddifetha di ^ yn an-
wiredd y ddinas.
16 Yntau a oedd hwyrfrydig, a'r
gwŷr a ymaflasant yn ei law ef,
ac yn Haw ei wraig, ac yn Haw
ei ddwy ferched ; am dosturio o'r
Arglwydd wrtho ef ; ac a'i dygas-
Cyn
CRIST
1898.
« Edrych
Barn. 19.
24.
f Ediych
pen. 18. 5.
s Edrvch
2 Bren. 6.
18.
Act. 13. 11.
bpen.l8.2(>.
2 ifnghosp-
edigaelh.
Distryw Sodom a Gomorrah. GENESIS, XX.
Llosgach Lot.
Cyn
CRIST
1898.
I nd. 26.
Mat. 24.
lU, 17, 18.
Luc 9. 62.
Phil. 3. 13,
14.
3 Dâer-
hyniais dy
wyneb.
k Edrych
1,(^11. 32.
I.'.-), 26.
Kx. 32. 10.
]iBUt.9.14.
]\l arc C. 6.
I]jen.l3.10.
a 14. 2.
n> Deut. 29.
23.
Ks. 13. 19.
.1(T.50. 40.
K/.uc. 16.
4!l.
11. IS. 11. 8.
Amos 4. 11.
Sc-ph. 2. 9.
Luc 17. 2'l.
2 Petr 2. 6.
Judas 7.
open.18.22.
ant ef allan, ac a'i gosodasant o'r
tu allan i'r ddinas.
17 Ac wedi iddyut eu dwyn hwynt
allan, efe a ddywedodd, Diangc am
dy einioes ; ' nac edrych ar dy ol, ac
na saf yn yr hoU wastadedd : diangc
i'r mynydd, rhag dy ddifetha.
18 A dywedodd Lot wrthynt, O nid
felly, fy Arglwydd.
19 Wele yn awr, cafodd dy was
fiFafr yn dy olwg, a mawrlieaist dy
drugaredd a wnaethost â mi, gan
gadw fy einioes ; ac ni allaf fi ddi-
angc i'r mynydd, rhag i ddrwg fy
ngoddiweddyd, a marw o honof.
20 Wele yn awr, y ddinas hon yn
agos i fFoi iddi, a bechan yw: 0
gad i mi ddiangc yno: (onid bechan
y w hi ?) a byw fydd fy enaid.
21 Yntau a ddywedodd wrtho,
Wele, mi a ^ganiatteais dy ddy-
muniad hefyd am y peth hyn, fel
na ddinystriwyf y ddinas am yr
hon y dywedaist.
22 Brysia, diangc yno; o her-
wydd ''ni allaf wneuthur dim nes
dy ddyfod yno : am hynny y galw-
odd efe ' enw y ddinas Soar.
23 IT Cyfodasai yr haul ar y ddae-
ar, pan ddaeth Lot i Soar.
24 Yna yr "^ Aeglwydd a wlawiodd
ar Sodom a Gomorrah frwmstan a
than oddi wrth yr Arglwydd, all-
an o'r nefoedd
25 Felly y dinystriodd efe y dinas-
oedd hynny, a'r hoU wastadedd, a
hoU drigoKon y dinasoedd, a chnwd
y ddaear.
26 1Í Eithr ei wraig ef a edrych-
odd drach ei chefn o'i du ol ef,
a hi a aeth "" yn golofh halen.
27 1Í Ac Abraham a aeth yn fore
i'r lie "y safasai efe ynddo ger
bron yr Aeglwydd.
28 Ac efe a edrychodd tu a Sodom
a Gomorrah, a thu a holl dir y gwas-
tadedd; ac a edrychodd, ac wele,
cyfododd mwg y tir fel mwg ffwrn.
29 IT A phan ddifethodd Duw
ddinasoedd y gwastadedd, yna y
cofiodd Duw am Abraham, ac a
yrrodd Lot o ganol y dinystr, pan
ddinystriodd efe y dinasoedd yr
oedd Lot yn trigo ynddynt.
30 11 A Lot a esgynodd o Soar,
ac a drigodd yn y mynydd, a'i
ddwy ferched gyd âg ef: o her-
^vydd efe a ofnodd drigo yn Soar;
ac a drigodd mewn ogof, efe a'i
ddwy ferched.
31 IF A dywedodd yr hynaf wrth yr
ieuangaf, Ein tad ni sydd hen, a gwr
nid oes yn y wlad i ddyfod attom
ni, Avrth ddefod yr holl ddaear.
32 Tyred, rhoddwn i'n tad win
i'w yfed, a gorweddwn gyd âg ef,
fel y cadwom had o'n tad.
33 A hwy a roddasant win i'w tad
i yfed y noson honno : a'r hynaf a
ddaeth ac a orweddodd gyd a'i
thad; ac ni wybu efe pan orwedd-
odd hi, na phan gyfododd hi.
34 A thrannoeth y dywedodd yr
hynaf wrth yr ieuangaf, Wele, myfi
a orweddais neithiwyr gyd â'm tad ;
rhoddwn win iddo ef i'w yfed heno
hefyd, a dos dithau a gorwedd gyd
âg ef, fel y cadwom had o'n tad.
35 A hwy a roddasant win i'w
tad i yfed y noson honno hefyd : a'r
ieuangaf a gododd, ac a orweddodd
gyd ag ef ; ac ni wybu efe pan or-
weddodd hi, na phan gyfododd hi.
36 Felly dwy ferched Lot a feich-
iogwyd o'u tad.
37 A'r hynaf a esgorodd ar fab,
ac a alwodd ei enw ef Moab : efe
yw tad y Moabiaid hyd heddyw.
38 A'r ieuangaf, hefyd, a esgor-
odd hithau ar" fab, ac a alwodd
ei enw ef Ben-ammi : efe yw tad
meibion Ammon hyd heddyw.
PENNOD XX.
1 Abraham yn ymdaith yn Gerar, 2 yn gwada
ei wraig, ac yn ei cholli hi. 3 Ceryddu,
Äbimeîech mewn breuddwyd o'i hachos hi.
9 Yntau yn ceryddu Abraham, 14: yn rhoddi
Sarah yn ei hoi, 16 ac yn ei cheryddu hi,
17 ac yn cael ei iachau trwy weddi Abraham..
AC Abraham a aeth oddi yno i
dir y dehau, ac a gyfanneddodd
rhwng * Cades a Sur, ac a ymdeith-
iodd yn Gerar.
2 A dywedodd Abraham am Sa-
rah ei wraig, ^Fy chwaer yw hi:
ac Abimelech brenhin Gerar a an-
fonodd, ac a gymmerth Sarah.
3 Yna *=y daeth Duw at Abimel-
ech, noswaith, ^mewn breudd^vjd,
ac a ddywedodd wrtho, Wele, dyn
marw wyt ti am y wraig a gymmer-
aist, a hithau yn '^ berchen gwr.
4 Ond Abimelech ni nesasai atti
hi: ac efe a ddywedodd, Arglwydd,
a leddi di genedl gyfiawn hefyd ?
5 Oni ddywedodd efe wrthyf fi,
Fy chwaer yw hi? a hithau hefyd
ei hun a ddywedodd, Fy mrawd yw
efe : ^ ym mherflfeithrwydd fy nghal-
on, ac y'nglendid fy nwylaw, y
gwneuthum hyn.
6 Yna y dywedodd Duw wi'tho
Cyn
CRIST
1898.
1897.
Cyleh
1898.
1 pen. 16.
7,14.
bpeu. 12.13.
cP8.105.14.
d Job 33. 14,
15.
2Heb.
br'iod i tor.
3 yn syml
rwydd.
18
Abraham yn gwadu Sarah.
GENESIS, XXI.
Genedigaeth Isaac,
Cyn
CRIST
Cylch
1898.
e pen. 31. 7.
a 35. 5.
Exod.34.
24.
1 Sam. 25.
26.
f pen. 39. 9.
Lef. 6. 2.
Ps. 51. 4.
4 Heb. yn
eu clustiau
hwy.
e pen. 26.10.
h pen. 12.13.
1 pen. 12. 16.
ef, mewn breuddwyd, Minnau a wn
mai ym mherifeithrwydd dy galon
y gwnaethost hyn; a *im a'th at-
teliais rhag pechu ^i'm herbyn : am
hynny ni adewais i ti gyffwrdd â hi.
7 Yn awr gan hynny, dod y wraig
dracheih i'r gwr; o herwydd pro-
phwyd yw efe, ac efe a weddia
trosot, a byddi fyw : ond oni roddi
hi drachefn, gwybydd y byddi farw
yn ddiau, ti a'r rhai oU ydynt
eiddot ti.
8 Yna y cododd Abimelech yn
fore, ac a alwodd am ei hoU weis-
ion, ac a draethodd yr holl bethau
hyn * ^vrthynt hwy : a'r gwŷr a oih-
asant yn ddirfawr.
9 Galwodd Abimelech hefyd am
Abraham, a dywedodd wrtho, Beth
a wnaethost i ni ? a pheth a bechais
i'th erbyn, pan s ddygit bechod mor
fawr arnaf fi, ac ar fy nheyrnas?
gwnaethost â mi weithredoedd ni
ddylesid eu gwneuthur.
10 Abimelech hefyd a ddywed-
odd wrth Abraham, Beth a welaist,
pan wnaethost y peth hyn ?
11 A dywedodd Abraham, Am
ddywedyd o honof fi, Yn ddiau nid
oes ofh Duw yn y Ue h\ni : a hwy
a'm Uaddant i o achos iy ngwraig.
12 A hefyd yn wir fy chwaer yw
hi : merch fy nhad yw hi, ond nid
merch fy mam; ac y mae hi yn
wraig i mi
13 Ond pan barodd Duw i mi
grwydro o dy fy nhad, yna y dy-
wedais wrthi hi, Dyma dy garedig-
rwydd yr hwn a wnei â mi ym
mhob lie y delom iddo ; ^ dywed
am danaf fi, Fy mrawd yw efe.
14 Yna 'y cymmerodd Abimelech
ddefaid, a gwartheg, a gweision, a
morwynion, ac a'u rhoddes i Abra-
ham : rhoddes hefyd iddo ef Sarah
ei wraig drachefa.
15 A dywedodd Abimelech, Wele
fy ngwlad ger dy fron di, trig He y
byddo da yn dy olwg.
16 Ac wrth Sarah y dywedodd,
Wele, rhoddais i'th frawd fil o
ddarnau arian : wele ef yn orchudd
llygaid i ti, i'r rhai oil sydd gyd â
thi, a chyd â phawb eraill : fel hyn
y ceryddwyd hi.
17 IT Yna Abraham a weddiodd
ar Dduw : a Duw a iachaodd Abi-
melech, a'i wraig, a'i forwynion ; a
hwy a blantasant.
18 0 herwydd yr Arglwydd gan
gau a gauasai ar bob croth yn nhŷ
Abimelech, o achos Sarah gwraig
Abraham.
PENNOD XXI.
1 Genedigaeth Isaac, 4 a'i enwaediad. 6 Lla-
wenydd Sarah. 9 Biorw Agar ac Ismael allan.
15 Agar mewn cyfyngdra, 17 Yr angel yn
ei chysuro hi. 22 Cynghrair rhwng Abimelech
ac Abraham yn Beer-seba.
A'R Arglwydd a ymwelodd â
. Sarah fel y dywedasai, a
gwnaeth yr Arglwydd i Sarah ^ fel
y Uefarasai.
2 0 herwydd Sarah ^ a feichiogodd,
ac a ymddûg i Abraham fab yn ei
henaint, ar yr amser nodedig y
dywedasai Duw wrtho ef
3 Ac Abraham a alwodd enw ei
fab a anesid iddo, (yr hwn a ym-
ddygasai Sarah iddo ef ) " Isaac.
4 Ac Abraham a enwaedodd ar
Isaac ei fab, yn wyth niwrnod oed ;
^ fel y gorchymynasai Duw iddo ef
5 Ac ^Abraham oedd fab can
mhvydd, pan anwyd iddo ef Isaac
ei fab.
6 IT A Sarah a ddywedodd,
^Gwnaeth Duw i mi chwerthin ;
pob un a glywo a chwardd gyd â mi.
7 Hi a ddywedodd hefyd^ Pwy a
ddy wedasai i Abraham y rhoisai Sa-
rah sugn i blant ? canys mi a esgor-
ais ar fab yn ei henaint ef
8 A'r bachgen a gynnyddodd, ac
a ddiddyfnwyd : ac Abraham a
wnaeth wledd fawr ar y dydd y
diddyfhwyd Isaac.
9 1Í A Sarah a welodd fab Agar
yr Aiphtes, yr hwn a ddygasai hi i
Abraham, ^ yn gwatwar.
10 A hi a ddywedodd wrth Abra-
ham, ^Bwrw allan y gaeth-forwyn
hon a'i mab ; o her^vydd ni chaifi"
mab y gaethes hon gyd-etifeddu â'm
mab i Isaac.
11 A'r peth hyn fu ddrwg iawn
y'ngolwg Abraham, er mwyn ei fab.
12 1Í A Duw a ddywedodd wrth
Abraham, Na fydded drwg yn dy
olwg am y Uangc, nac am dy gaeth-
forwyn; yr hyn oil a ddywedodd
Sarah wrthyt, gwrando ar ei Uais :
o herwydd 'yn Isaac y gel wir i ti
had.
13 Ac am fab y forwyn gaeth
hefyd, mi a'i gwnaf ef ^yn gen-
hedlaeth, o herwydd dy had di
ydyw ef
14 Yna y cododd Abraham yn
fore, ac a gymmerodd fara, a chos-
trel o ddwfr, ac a'i rhoddes at Agar,
(gan osod ar ei hysgwydd hi hynny,)
Cyn
CRIST
Cylch
1898.
» pen. 17.19.
a 18. 10, 14.
b Act. 7. 8.
Gal. 4. 22.
Heb. 11.11.
c pen. 17.19.
d pen.17.10,
12.
epen.l7. 1,
17.
Cylch
1897.
f Es. 54. 1.
a 66. 10.
Gal. 4. 27.
e Gal. 4. 29.
Cylch
1892.
t Gal. 4. 30.
Eiirych
pen. 25. G.
a 36. 6, 7.
iRhuf.9.7.
Heb. 11. 18.
kpen.16.lU.
a 17. 20.
ad. 18.
Cyf am/mod Ahimelech.
GENESIS, XXII.
Proji Abraham.
Cyn
CRIST
Cylch
1892.
m Num. 22.
31.
Edi-ych
2 Bren. 6.
17, 18, 20.
Luc 24. IG,
31.
1 pen. 20. 2.
2Heb.
ddywedi
gelwydd
wrthyf.
0 Edrych
pen. 26. 15,
18, 20, 21,
22.
a'r bachgen heiyd, ac efe a'i goll-
yngodd hi ymaith : a hi a aeth, ac
a gr^vydrodd yn anialwch Beer-seba
15 A darfu y dwfr yn y gostrel;
a hi a fwriodd y bachgen dan un o'r
gwŷdd
16 A hi a aeth, ac a eisteddodd ei
hunan ym mhell ar ei gyfer, megis
ergyd bwa: canys dywedasai, Ni
allaf fi edrych ar y bachgen yn
marw. Felly hi a eisteddodd ar ei
gyfer, ac a ddyrchafodd ei lief, ac
a wylodd
17 A Duw a wrandawodd ar lais
y Uangc ; ac angel Duw a alwodd
ar Agar o'r nefoedd, ac a ddywedodd
wrthi, Beth a ddarfu i ti. Agar ? nac
ofna, o herwydd Duw a wrandaw-
odd ar lais y Uangc lie y mae efe.
18 Cyfod, cymmer y Uangc, ac ym-
afael ynddo â'th law ; oblegid ' myfi
a'i gwnaf ef yn genhedlaeth fawr.
19 A "Duw a agorodd ei Uygaid
hi, a hi a ganfii bydew dwfr ; a hi a
aeth, ac a lanwodd y gostrel o'r
dwfr, ac a ddiododd y Uangc.
20 Ac yr oedd Duw gyd a'r Uangc ;
ac efe a gynnyddodd, ac a drigodd
yn yr anialwch, ac a aeth yn berch-
en bwa.
21 Ac yn anialwch Paran y trig-
odd efe ; al fam a gymmerodd
iddo ef wraig o wlad yr Aipht
22 IF Ac yn yr amser hwnnw,
"Abimelech, a Phichol ty^vysog ei
lu ef, a ymddiddanasant âg Abra-
ham, gan ddy^vedyd, Duw sydd gyd
â thi yn yr hyn oU yi* ydwyt yn ei
wneuthur.
23 Yn aAvr gan hynny, twng wrthyf
fi yma i Dduw, na ^fyddi anifydd-
lawn i mi, nac i'm mab, nac i'm
hŵyr : yn ol y drugaredd a wneuth-
um â thi y gwnei di â minnau, ac
a'r wlad yr ymdeithiaist ynddi.
24 Ac Abraham a ddywedodd, Mi
a dyngaf
25 Ac Abraham a geryddodd Abi-
melech, o achos y pydew dwfr °a
ddygasai gweision Abimelech tr^vy
drais.
26 Ac Abimelech a ddywedodd,
Nis gwybum i pwy a wnaeth y
peth hyn : tithau hefyd ni fynegaist
i mi, a minnau ni chlywais hynny
hyd heddyw.
27 Yna y cymmerodd Abraham
ddefaid a gwartheg, ac a'u rhoddes
i Abimelech ; a hwy a wnaethant
gynghrair iU dau.
28 Ac Abraham a osododd saith
0 hespinod o'r praidd wrthynt eu.
hunain.
29 Yna y dywedodd Abimelech
wrth Abraham, Beth a wna y saith
hespin hyn a osodaist wrthynt eu
hunain ?
30 Ac yntau a ddywedodd, Canys
ti a gymmeri y saith hespin o'm
Uaw, i fod yn dystiolaeth mai myfi
a gloddiais y pydew hwn.
31 Am hynny efe a alwodd enw y
Ue hwnnw ^ Beer-seba : oblegid yno
y tyngasant iU dau.
32 FeUy y gwnaethant gynghrair
yn Beer-seba : a chyfododd Abimel-
ech, a Phichol tywysog ei lu ef, ac
a ddychwelasant i dir y Philistiaid.
33 IT Ac yntau a blannodd ^goed
yn Beer-seba, ac a alwodd yno ar
enw yr Arglwydd Dduw tragy-
wyddol.
34 Ac Abraham a ymdeithiodd
ddyddiau lawer yn nhir y PhiUst-
iaid.
PEii[NOD XXII.
1 Proji Abraham i aherthu ei fob. 3 Yntau yn
dangos eiffydd a'i ufudd-dod. 11 Yr angel
yn ei rwystro ef. 13 Newid Isaac am hwrdd.
14 Galw y lie Jehofah-jire. 15 Bendithio
Abraham drachefn. 20 Genhedlaeth Nachor
hyd Eeheccah,
AC wedi y pethau hyn y bu i
. Dduw ^brofi Abraham, a dy-
wedyd wrtho, Abraham. Yntau a
ddywedodd, Wele fi.
2 Yna y dywedodd Duw, Cymmer
yr aAvr hon dy fab, sef dy unig fab
Isaac, yr h^vn a hofiaist, a dos rhag-
ot i dir ""Moriah, ac ofírymma ef yno
yn boeth-ofirwm ar un o'r mynydd-
oedd yr hwn a ddywed^vyf wrthy t.
3 IT Ac Abraham a fore-gododd,
ac a gyfrwyodd ei asyn, ac a gym-
merodd ei ddau langc gyd âg eíj ac
Isaac ei fab ; ac a hoUtodd goed y
poeth-ofirwm, ac a gyfododd, ac a
aeth i'r Ue a ddywedasai Duw wrtho.
4 Ac ar y trydydd dydd y dyrchaf-
odd Abraham ei lygaid, ac efe a
welai y Ue o hirbelL
5 Ac Abraham a ddywedodd
wrth ei langciau, Arhoswch chwi
yma gyd a'r asyn ; a mi a'r Uangc
a awn hyd accw, ac a addolwn, ac
a ddychwelwn attoch.
6 Yna y cymmerth Abraham
goed y poeth-ofirwm, ac a'i gosod-
odd ar Isaac ei fab ; ac a gymmerodd
y tan, a'r gyUell yn ei law ei hun :
a hwy a aethant ill dau ynghyd.
7 A Uefarodd Isaac wrth Abraham
ei dad, ac a ddywedodd, Fy nhad.
Cyn
CRIST
Cylch.
1892.
3 Sef,
ffynnon y
iliv,
Cvlch.
1891.
i lioyn.
1872.
a Heb.11.17.
b 2 Chion.
3.1.
BenditMo Abraham eüwaith. GENESIS, XXIII.
Marwolaeth Sarah.
Cyn
CRTST
Cylch
].^72.
SSef,
Yr Ar-
giwi/dd a
edrych,
neu, o
dlarpara.
d Pa. 105. 9.
Ln<^ 1. 73.
Heb. e. 13.
6 pen. 12. 3.
a 18. 18.
H 26. i.
Ad. 3. 25.
(ial. 3. 8,
16, 18.
h pen. 11. 29.
Yntau a ddywedodd, Wele fi, fy
mab. Yna eb efe, Wele dan a choed ;
ond mae ^ oen y poeth-offrwm ?
8 Ac Abraham a ddywedodd, Fy
mab, Duw a edrych iddo ei hun am
oen y poeth-ofírwm. Felly yr aeth-
ant ill dau ynghyd :
9 Ac a ddaethant i'r lie a ddywed-
asai Duw wrtho ef ; ac yno yr adeil-
adodd Abraham allor, ac a osododd
y coed mewn trefti, ac a r^vymodd
Isaac ei fab, ac *" a'i gosododd ef ar
jT allor, ar uchaf y coed.
10 Ac Abraham a estynodd ei law,
ac a gymmerodd y gyllell i ladd ei
fab;
11 Ac angel yr Arglwydd a alw-
odd arno ef o'r nefoedd, ac a ddy-
wedodd, Abraham, Abraham. Yntau
a ddywedodd, Wele fi.
12 Ac efe a ddywedodd, Na ddod
dy law ar y llangc, ac na wna ddim
iddo : o herwydd gwn weithian i ti
ofni Duw, gan nad atteliaist dy fab,
dy unigfab, oddi wrthyf fi.
13 Yna y dyrchafodd Abraham ei
lygaid, ac a edrychodd ; ac wele o'i
ol e/'hwrdd, wedi ei ddal erbyn ei
gyrn mewn dyrysni : ac Abraham a
aeth ac a gymmerth yr h^vrdd, ac
a'i hofirymmodd yn boeth-ofírwm
yn Ue ei fab.
14 Ac Abraham a alwodd enw
y lie hwnnw ^ JEHOFAH-jire; fel
y dywedir heddyw, Ym mynydd yr
Arglwydd y gwelir.
15 1Í Ac angel yi* Arglwydd a
alwodd ar Abraham yr ail waith o'r
nefoedd ;
16 Ac a ddywedodd, "^ I mi fy hun
y tyngais, medd yr Arglwydd, o
herwydd gwneuthur o honot y peth
hyn, ac nad atteliaist dy fab, dy
unig /ab :
17 Mai gan fendithio y'th fendith-
iaf, a ^chan amlhâu yr amlhâf dy
had, fel sêr y nefoedd, ac fel y ty wod
yr hwn sydd ar ^lán y môr ; ^a'th
had a feddianna borth ei elynion ;
18 Ac syn dy had di y bendithir
hoU genhedloedd y ddaear : o achos
gwrandaw o honot ar fy Uais i.
19 Yna Abraham a ddychwelodd
at ei langciau; a hwy a godasant,
ac a aethant ynghyd i Beer-seba :
ac Abraham a drigodd yn Beer-
seba.
20 1Í Darfu hefyd, wedi y pethau
hyn, fynegi i Abraham, gan ddywed-
yd, Wele, dug ^ Milcah hithau hefyd
blant i Nachor dy frawd ;
21 Hus ei gjTitaf-anedig, a Buz ei
frawd ; Cemuel hefyd tad Aram,
22 A Chesed, a Hazo, a Phil das,
ac Idlaph, a Bethuel.
23 A 'Bethuel a genhedlodd Re-
beccah : yr wyth hyn a blantodd
Milcah i Nachor brawd Abraham.
24 Ei ordderch-wraig hefyd, al
henw Reumah, a esgorodd hithau
hefyd ar Tebah, a Gaham, a Thahas,
a Maachah.
PENNOD XXIII.
1 Oedran a marwolaeth Sarah. 3 Prynu Mach-
pelah, 19 lie y claddwyd Sarah.
AC oes Sarah ydoedd gan mlyn-
jl\. edd a saith mlynedd ar hugain ;
dyma flynyddoedd oes Sarah.
2 A Sarah a fu farw * yng Nghaer-
Arba; honno yw Hebron yn nhir
Canaan : ac Abraham a aeth i alaru
am Sarah, ac i wylofain am dani hi.
3 IT Yna y cyfododd Abraham i
fynu oddi ger bron ei gorph marw,
ac a lefarodd wrth feibion Heth,
gan ddywedyd,
4 ^ Dieithr ac alltud ydwyf fi gyd
â ch^vi : rhoddwch i mi feddiant
beddrod gyd â chwi, fel y cladd-
wyf fy marw allan o'm golwg.
5 A meibion Heth a attebasant
Abraham, gan ddywedyd wrtho,
6 Clyw ni, fy arglwydd : tywysog
2 Duw wyt ti yn ein plith : cladd dy
farw yn dy ddewis o'n beddau ni :
ni rwystr neb o honom ni ei fedd i
ti i gladdu dy farw.
7 Yna y cyfododd Abraham, ac a
ymgrymmodd i bobl y tir, sefi feib-
ion Heth ;
8 Ac a ymddiddanodd â hwynt,
gan ddy^vedyd, Os yw eich ewyUys
i mi gael claddu fy marw allan o'm
golwg, g^vrandewch fi, ac eiriolwch
trosof fi ar Ephron fab Sohar ;
9 Ar roddi o hono ef i mi yr ogof
Machpelah, yr hon sydd eiddo ef, ac
sydd y'nghwrr ei faes ; er ei llawn
werth o arian rhodded hi i mi,
yn feddiant beddrod yn eich plith
chwi.
10 Ac Ephron oedd yn aros ym
mysg meibion Heth : ac Ephron yr
Hethiad a attebodd Abraham, Ue
y clywodd meibion Heth, y'ngŵydd
pawb a ddeuent i borth ei ddinas
ef, gan ddywedyd,
11 •= Nag ê, fy arglwydd, clyw fi :
rhoddais y maes i ti, a'r ogof sydd
ynddo, i ti y rhoddais hi : y'ng%dd
meibion fy mhobl y rhoddais hi i
ti : cladd di dy farw.
Cyn
CRIST
Cylch
1872.
1 pen. 24. 15.
1860.
a Job. 14.15.
Bam. 1.10.
bH<.l,.I1.13.
2 cadarn.
0 Edrych
2 Sam. 24.
21—24.
Gladdedigaeth Sarah.
GENESIS, XXIV.
Abraham yn anfon ei was
Cyn
CRIST
1860.
d Exod. 30.
15.
£2:60.4502.
• pen. 25. 9.
a 50. 13.
Act. 7. 16.
18OT.
2Heb.
mewn
dyddiau.
» pen. 15. 2.
b pen. 47.29.
1 Chron.
29.24.
c pen. 26. 35.
a 27. 46.
« 28. 2.
Exod. 34.
16.
Deut. 7. 3.
12 Ac Abraham a ymgiymmodd o
flaen pobl y tir.
13 Ac efe a lefarodd wrth Ephron
lie y clybu pobl y tir, gan ddywed-
yd, Etto, OS tydi a'i rhoddi, attolwg,
gwi'ando fi : rhoddaf werth y maes ;
cymmer gennyf, a mi a gladdaf iy
marw yno.
14 Ac Ephron a attebodd Abra-
ham, gan ddyrv^edyd wrtho,
15 Gwrando fi, fy arghvydd ; y tir
a dâl bedwar can ^ sicl o arian :
beth yw hynny rhyngof fi a thithau?
am hynny cladd dy farw.
16 Felly Abraham a wrandawodd
ar Ephron : a ph\vysodd Abraham i
Ephron yr arian, a ddywedasai efe
Ue y clybu meibion Heth : pedwar
can sicl o arian cymmeradwy ym
mhhth marchnadwyr.
17 IT Felly y sicrhâwyd ^maes
Ephron, yr hwn oedd ym Machpe-
lah, yr hon oedd o flaen Mamre, y
maes a'r ogof oedd ynddo, a phob
pren a'r a oedd yn y maes, ac yn ei
hoU deriynau o amgylch,
18 Yn feddiant 1 Abraham, y'ngol-
wg meibion Heth, y'ngŵydd pawb
a ddelynt i borth ei ddinas ef.
19 Ac wedi hynny Abraham a
gladdodd Sarah ei wraig yn ogof
maes Machpelah, o flaen Mamre;
honno yw Hebron, yn nhir Canaan.
20 A sicrha^vyd y maes, a'r ogof
yr hon oedd ynddo, i Abraham, yn
feddiant beddi'od, oddi wi-th feibion
Heth.
PENNOD XXIV.
1 Ähráham yn peri i\o was dyiigu. 10 Taith y
gwas : 12 M weddi : 14 Ei arwydd. 15 Ee-
heccah yn ei gyfarfod ef, 18 yn cwhlhâu ei
arwydd ef, 22 yn derhyn tlysau, 23 yn dangos
ei chenedl, 25 ac yn ei wahodd ef adref. 26
T gwas yn henditliio Duw. 29 Laban yn ei
groesawv. ef. 34 Y gwas yn traeihu ei neges.
50 Laban a Bethuel yn foddlawn. 58 i?e-
heccah yn cyd<ynio i fyned. 62 Isaac yn
eyfarfod â hi.
AC Abraham oedd hen, wedi
_ myned ^ yn oedrannus ; a'r Ar-
GLWYDD a fendithiasai Abraham
ym mhob dim.
2 A dywedodd Abraham wrth ei
was hynaf yn ei dy, ^ yr hwn oedd
yn Uywodraethu ar yr hyn oil a'r a
oedd ganddo, ''Gosod, attolwg, dy
law dan fy morddwyd :
3 A mi a baraf i ti dyngu i An-
GLWYDD Dduw y nefoedd, a Duw
y ddaear, '^na chymmerech wi'aig
i'm mab i o ferched y Canaaneaid, y
rhai yr ydwyf yn trigo yn eu mysg.
4 Ond i'm gwlad i yr âi, ac at fy
nghenedl 1 yr âi di, ac a gymmeri
wraig i'm mab Isaac.
5 A'r gwas a ddjvvedodd wrtho ef,
Ond odid ni fyn y wraig ddyfod ar
fy ol i i'r wlad hon : gan ddychwel-
yd a ddychwelaf dy fab di i'r tir y
daethost allan o hono ?
6 A dywedodd Abraham wrtho,
Givylia arnat rhag i ti ddychwelyd
fy mab i yno.
7 1Í Arglwydd Dduw y nefoedd,
■^yr hwn a'm cymmerodd i o dy fy
nhad, ac o wlad fy nghenedl, yr
hwn hefyd a ymddiddanodd â mi,
ac a dyngodd wrthyf, gan ddywed-
yd, ^I'th had di y rhoddaf y tir
hwn ; efe a enfyn ei angel o'th flaen
di, a thi a gymmeri wraig i'm mab
oddi yno,
8 Ac OS y wraig ni fyn ddyfod ar
dy ol di, yna glân fyddi oddi wrth
fy Uw hwn : yn unig na ddychwel
di fy mab i yno.
9 A'r gwas a osododd ei law dan
forddwyd Abraham ei feistr, ac a
dyngodd iddo am y peth hyn.
10 1Í A chymmerodd y gwas ddeg
camel, o gamelod ei feistr, ac a aeth
ymaith : (^ canys hoU ddâ ei feistr
oedd dan ei law ef ;) ac efe a god-
odd, ac a aeth i Mesopotamia, i
^ ddinas Nachor.
11 Ac efe a wnaeth i'r camelod
orwedd o'r tu allan i'r ddinas, wrth
bydew d\ŵ ar brydnawn, ynghylch
yr amser y byddai merched *yn
dyfod allan i dynnu dwfr.
12 Ac efe a ddywedodd, 0 Ar-
glwydd Dduw fy meistr Abra-
ham, attolwg, par i mi Iwyddiant
heddyw; a gwna drugaredd a'm
meistr Abraham,
13 s Wele fi yn sefyll wrth y fíyn-
non ddwfr, a ^merched gwŷr y
ddinas yn dyfod aUan i dynnu dwfr:
14 A bydded, mai y llangces y dy-
wedwyf wi-thi, Gogwydda, attolwg,
dy ysten, fel yr yfwyf ; os dywed hi,
Yf, a mi a ddiodaf dy gamelod di
hefyd; honno a ddarperaist i'th
was Isaac : ac 'wrth hyn y caf wyb-
od wneuthur o honot ti drugaredd
a'm meistr.
15 1Í A bu, cyn darfod iddo lefaru,
wele Rebeccah yn dyfod allan, (yr
hon a anesid i Bethuel fab ^ Milcah,
gwraig Nachor, brawd Abraham,)
a'i hystên ar ei hysgwydd.
16 A'r Uangces oedd dêg odiaeth
yr olwg, yn forwyn, a heb i wi* ei
hadnabod ; a hi a aeth i waered i'r
î ymofyn givraig i Isaac.
GENESIS, XXIV.
Lhüj/ddiant y gwas.
flynnon, ac a lanwodd ei hystên, ac
a ddaeth i fynu.
17 A'r gwas a redodd i'w chyfar-
fod, ac a ddywedodd, Attolwg, gâd
i mi yfed ychydig ddwfr o'th ystên.
18 A hi a ddywedodd, Yf, fy
meistr : a hi a frysiodd, ac a ddis-
gynodd ei hystên ar ei Haw, ac a'i
diododd ef.
19 A phan ddarfa iddi ei ddiodi
ef, hi a ddywedodd, Tynnaf hefyd
i'th gamelod, hyd oni ddarflfo idd-
ynt yfed.
20 A hi a frysiodd, ac a dywaUt-
odd ei hystên i'r cafo, ac a redodd
eilwaith i'r pydew i dymiu, ac a
dynnodd i'w hoU gamelod ef
21 A'r gwr, yn syimu o'i phlegid
hi, a dawodd, i ^vybod a Iwyddasai
yi- Arglwydd ei daith ef, ai nad do.
22 A bu, pan ddarfa i'r camelod
yfed, gymmeryd o'r gwr "^glust-dlws
aur, yn banner sicl ei bwys ; a dwy
freichled i'w dwylaw hi, yn ddeg
sicl o aur eu pwys.
23 Ac efe a ddywedodd, Merch
pwy ydiuyt ti? mynega i mi, attol-
wg : a oes lie i ni i lettŷa yn nhŷ
dy dad?
24 A hi a ddy^vedodd wrtho, 'Myfi
ydwyf ÍQYCÌ\ i Bethuel fab Milcah,
yr hwn a ymddûg hi i JSTachor;
25 A hi a ddywedodd wrtho ef,
F mae gweUt ac ebran ddigon gen-
nym ui, a Ue i lettŷa.
26 AV gwr ™ a ymgrymmodd, ac a
addolodd yr Arglwydd.
27 Ac a ddysvedodd, Bendigedig
fyddo Arglwydd Dduw fy meistr
Abraham, yr h^vn ni adawodd fy
meistr heb ei drugaredd a'i fíydd-
londeb : yr ydivyf fi ar y ffordd ;
dug yr Arglwydd fi i dy brodyr fy
meistr.
28 A'r Uangces a redodd, ac a fyn-
egodd yn nhŷ ei mam y pethau hyn.
29 IT Ac i Rebeccah yr ocdd brawd,
a'i enw " Laban : a Laban a redodd
at y gwr aUan i'r ffynnon.
30 A phan welodd efe y clust-
dlws, a'r breichledau am ddwylaw
ei chwaer, a phan glywodd efe eir-
iau Rebeccah ei chwaer yn dywed-
yd, Eel hyn y dywedodd y gwr
wrthyf fi ; yna efe a aeth at y gwr ;
ac wele efe yn sefyll gyd a'r camelod
wrtli y ffynnon.
31 Ac efe a ddywedodd. Tyred i
mcAvn, ti fendigedig yr Arglwydd ;
paham y sefi di allan? canys mi a
barottoais y tŷ, a lie i'r camelod.
Cyn
CEIST
1857.
32 IF Mv gwr a aeth i'r tŷ : ac
yntau a ryddhaodd y camelod, ac a
roddodd wellt ac ebran i'r camelod ;
a dwfr i olchi ei draed ef, a thraed
y dynion oedd gyd ag ef
33 A gosodwyd hwyd o'i flaen ef i
fwytta; ac efe a ddywedodd, ISli
f^vyttaf hyd oni thraethwyf fy neges-
au. A dywedodd yntau, Traetha.
34 Ac efe a ddywedodd, Gwas
Abraham ydivyf %..
35 A'r Arglwydd a fendithiodd
fy meistr yn ddirfawr, ac efe a
gynnyddodd : canys rhoddodd iddo
ddefaid, a gwartheg, ac arian, ac
aur, a gweision, a monvjuiou, a
chamelod, ac asynod.
36 Sarah hefyd gwraig fy meistr
a ymddûg fab i'm meistr, wedi ei
heneiddio hi; ac efe a roddodd °i "pen. 25. 5.
h^vnnw yr hyn oil oedd ganddo.
37 A'm meistr a'm tyngodd i, gan
ddywedyd, Na chymmer wraig i'm
mab i o ferched y Canaaneaid, y
rhai yr ydwyf yn trigo yn eu tir.
38 Ond ti a ai i dy fy nhad, ac at
fy nhyhvyth, ac a gymmeri wraig
i'm mab.
39 A dywedais wrth fy meistr, Fe
aUai na ddaw y wraig ar fy ol i.
40 Ac efe a ddywedodd wrthyf,
Yr Arglwydd ^yr hwn y rhodiaisj ''pe""i-
ger ei fron, a enfyn ei angel gyd âj
thi, ac a Iwydda dy daith di : a thi I
a gymmeri ^vraig i'm mab i o'mj
tyhvyth, ac o dy fy nhad. j
41 Yna y byddi rydd oddi wrth fy i
Uav, OS ti a ddaw at fy nhylwyth ;
ac oni roddant i ti, yna y byddi
rydd oddi wrth fy Uw.
42 A heddyw y deuthum at y ffyn-
non, ac a ddywedais, Arglwydd
Dduw fy meistr Abraham, os ti sydd
yr awr lion yn Ih^^ddo fy nhaith, yr
hon yr wyf fi yn myned arni :
43 Wele fi 1 yn sefyU wrth y fiyn-
non ddwfr; a'r forwyn a ddelo
allan i dynnu, ac y dywedwyf Avrthi,
Dod i mi, attolwg, ychydig ddwfr
i'w yfed o'th ystên ;
44 Ac a ddysvedo wrthyf innau,
Yf di, a thynnaf hefyd i'th gamelod :
bydded honno y wraig a ddarpar-
odd yr Arglwydd i fab fy meistr.
45 A chyn darfod i mi ddywedyd
yn fy nghalon, wele Rebeccah yn
dyfod allan, a'i hysten ar ei hys-
gwydd ; a hi a aeth i waered i'r
flynnon, ac a dynnodd : yna y dy-
wedais wrthi, Dioda fi, attolwg.
46 Hithau a frysiodd, ac a ddis-
Rcbecccih yn cydsynio i fyned. GENESIS, XXV. Isaac yn cyfarfod â hi.
Cyn
CRIST
1857.
r ad. 26.
eUeb.lwitn.
8 ad. 56, 59.
7jî ìcyddi/n
gi/fan,
lieu fhleg o
fisucdd.
» pen. 35. 8.
gynodd ei hystên oddi arni, ac a
ddywedodd, Yf ; a mi a ddyfrhâf
dy gamelod hefyd. Felly yi' yfais ;
a hi a ddyfrhaodd y camelod hefyd.
47 A mi a ofjuais iddi, ac a ddy-
wedais, Merch pwy ydwyt ti?
Hithau a ddywedodd, Merch Beth-
uel mab Nachor, yr hwn a ymddûg
INÍilcah iddo ef. Yna y gosodais y
clust-dlws wrth ei hwyneb, a'r
breichledau am ei dwylaw hi :
48 Ac a ymgrymmais, ac a addol-
ais yr Arglwydd, ac a fendithiais
Arglwydd Dduw fy meistr Abra-
ham, yr hwn a'm harweiniodd ar
hyd yi' iawn ffordd, i gymmeryd
merch brawd fy meistr i'w fab ef.
49 Ac yn awr od ydych chwi yn
gwneuthur trugaredd a fifyddlondeb
a'm meistr, mynegwch i mi : ac onid
ê, mynegwch i mi; fel y tröwyf ar y
Haw ddehau, neu ar y Haw aswy.
50 Yna yi' attebodd Laban a
Bethuel, ac a ddywedasant, Oddi
Avrth yr Aeglwydd y daeth y peth
hyn: ni aUwn ddywedyd wrthyt
ddrwg, na da.
51 Wele Rebeccah o'th flaen ; cym-
raer hi, a dos, a bydded wraig i
fab dy feistr, fel y Uefarodd yr Ar-
glwydd.
52 A phan glybu gwas Abraham
eu geiriau hwynt, yna efe "^a ym-
iznrioinodd hyd lawr i'r Arglwydd.
53 A thynnodd y gwas allan ^dlysau
arian, a thlysau aur, a gwisgoedd,
ac a'u rhoddodd i Rebeccah : rhodd-
odd hefyd bethau gwerthfawr i'w
brawd hi, ac i'w mam.
54 A hwy a fvvyttasant ac a yf-
asant, efe a'r dynion oedd gyd âg ef,
ac a lettyasant dros nos : a chod-
asant yn fore ; ac efe a ddywedodd,
^ Gollyngwch fi at fy meistr.
55 Yna y dywedodd ei brawd a'i
mam, Triged y Uangces gyd â ni
'' ddeng niwrnod o'r Ueiaf ; wedi
hynny hi a gaiíF fyned.
56 Yntau a ddywedodd wrthynt,
Na rwystrwch fi, gan i'r Arglwydd
Iwyddo fy nhaith ; gollyngwch fi, fel
yr elwyf at fy meistr.
57 Yna y dywedasant, Galwn ar y
Uangces, a gofynwn iddi hi.
58 A hwy a alwasant ar Rebeccah,
a dywedasant wrthi, A âi di gyd a'r
gwr hwn ? A hi a ddywedodd, Af
59 A hwy a ollyngasant Rebeccah
eu chwaer, *a'i mammaeth, a gwas
Abraham, a'i ddynion ;
60 Ac a fendithiasant Rebeccah,
ac a ddywedasant wi'thi, Ein chwaer
wyt, bydd di fil fyrddiwn ; ac "" eti-
fedded dy had borth ei gaseion.
61 1Í Yna y cododd Rebeccah, a'i
Uangcesau, ac a farchogasant ar y
camelod, ac a aethant ar ol y gwr ;
a'r gwas a gymmerodd Rebeccah, ac
a aeth ymaith.
62 Ac Isaac oedd yn dyfod o fíbrdd
^pydew Lahai-roi; ac efe oedd yn
trigo ja nhir y dehau.
63 Ac Isaac a aeth allan i ^ fyfyrio
yn y maes, ym min yr hwyr; ac a
ddyrchafodd ei lygaid, ac a edrych-
odd, ac wele y camelod yn dyfod.
64 Rebeccah hefyd a ddyrchaf-
odd ei Uygaid; a phan welodd hi
Isaac, yhi a ddisgynodd oddi ar y
camel.
65 Canys hi a ddywedasai wrth y
gwas, Pwy yw y gwr hwn sydd yn
rhodio yn y maes i'n cyfarfod ni?
A'r gwas a ddywedasai, Fy meistr
yiv efe : a hi a gymmerth orchudd,
ac a ymAvisgodd.
66 A'r gwas a fynegodd i Isaac
yr hyn oU a wnaethai efe.
67 Ac Isaac a'i dug hi i mewn i
babell Sarah ei fam ; ac efe a gym-
merth Rebeccah, a hi a aeth yn
wraig iddo, ac efe a'i hoffodd hi : ac
Isaac a ymgysurodd ar ol ei fam.
PENNOD XXV.
1 Flanl Abraham o Ceturah. 5 Bhannu ei ddâ
ef, 7 Ei oedran a'i farwolaeth. 9 Ei gladd-
edigaeth. 12 Cenhedlaethau Ismael. 17 Ei
oedran a'i farwolaeth. 21 Isaac yn gwedd'io
dros liebeccah, yr hon oedd yn ammhlant-
adwy. 22 Y plant yn ymicthio yn ei chroth
hi. 24 Genedigaeth Esau a Jacob. 27 Y
rhagor oedd rhyngddynt hwy. 29 Esau yn
gwerthu braint ei enedigaeih.
AC Abraham a gymmerodd eil-
. waith wraig, a'i henw Ceturah.
2 A *hi a esgorodd iddo ef Zim-
ran, a Jocsan, a Medan, a Midian,
ac Isbac, a Suah.
3 A Jocsan genhedlodd Seba, a
Dedan : a meibion Dedan oedd As-
surim, a Letusim, a Leummim.
4 A meibion Midian oedd Ephah,
ac Epher, a Hanoch, ac Abidah,
ac Eldaah: yr hoU rai hyn oedd
feibion Ceturah.
5 H Ac "^ Abraham a roddodd yr
hyn oU oedd ganddo i Isaac.
6 Ac i feibion gordderch-wrag-
edd Abraham y rhoddodd Abraham
roddion ; ac efe a 'u hanfonodd
hAvynt oddi \vi'th Isaac ei fab, tu
a'r dwyrain, i dir y dwyrain, ac efe
etto yn fy^v.
Marwolaeth Abraham.
GENESIS, XXVI.
Genedigaeth Esau a Jacob.
Cyn
CEIST
1822.
c pen. 15. 15.
a 49. 29.
d pen. 23. 16,
« pen. 16. 14.
a 24. 62.
Cylch
1800.
f 1 Chron.
1.29.
2Neu,
Hadad.
8 pen. 17. 20.
1773.
h 1 Sam.
15.7.
i pen. 16. 12.
3 Heb.
cwÿmpodd.
1857.
1S33.
I Rhiif. 3.
lU.
7 A dyma ddyddiau blynyddoedd
einioes Abraham, y rhai y bu efe
fyw ; can mlynedd a phymtheng
mlynedd a thri ugain.
8 Ac Abraham a drengodd, ac "a
fu farw mewn oed teg, yn hen, ac
yn gyflawn o ddyddiau; ac efe a
gasghvyd at ei bobl.
9 Ac Isaac ac Ismael ei feibion a'i
claddasant ef yn ogof Machpelah,
ym maes Ephron fab Sohar yr Heth-
iad, yr hwn sydd o flaen Mamre ;
10 "^Y maes a brynasai Abraham
gan feibion Heth ; yno y claddwyd
Abraham, a Sarah ei wraig.
11 11 Ac wedi marw Abraham, bu
hefyd i Dduw fendithio Isaac ei
fab ef: ac Isaac a drigodd wrth
^ fíynnon Lahai-roi.
12 1Í A dyma genhedlaethau Is-
mael, fab Abraham, yr hwn a ym-
ddûg Agar yr Aiphtes, morwyn
Sarah, i Abraham.
13 A ^dyma enwau meibion Is-
mael, erbyn eu henwau, trwy eu
cenhedlaethau : Nebaioth cyntaf-
anedig Ismael, a Chedar, ac Ad-
beel, a Mibsam,
14 Misma heiyd, a Dumah, a
Massa,
15 ^Hadar, a Themah, Jetur, Na-
phis, a Chedemah.
16 Dyma h^vy meibion Ismael, a
dyma eu henwau hwynt wrth eu
trefydd, ac -vvrth eu cestyll : ^ yn
ddeuddeg o dywysogion yn ol eu
cenhedloedd
17 A dyma flynyddoedd einioes
Ismael ; can mlynedd a dwy ar
bymtheg ar hugain o flynyddoedd :
yna y trengodd, ac y bu farw, ac y
casglwyd ef at ei bobl.
18 Preswyliasant hefyd ^ o Hafilah
hyd Sur, yr hon sydd o flaen yr
Aipht, fíbrdd yr âi di i Assyria :
ac * y'ngŵydd ei hoU frodyr y " bu
efe farw.
19 1Í A dyma genhedlaethau Isaac
fab Abraham : ''Abraham a genhedl-
odd Isaac.
20 Ac Isaac oedd fab deugain
mlwydd pan gymmerodd efe Re-
beccah ferch Bethuel y Syriad, o
Mesopotamia, chwaer Laban y Syr-
iad, yn wraig iddo.
21 Ac Isaac a weddiodd ar yr
Arglwydd dros ei wraig, am ei
bod hi yn ammhlantadwy : a'r Ar-
glwydd a wrandawodd arno ef, a
' Rebeccah ei wi'aig ef a feichiogodd.
22 A'r plant a ymwthiasant â'u
gilydd yn ei chroth hi : yna y dy
wedodd hi, Os felly, beth a wnaf
fi fel hyn? A hi a aeth i ymofyn
â'r Arglwydd.
23 A'r Arglwydd a ddywedodd
wrthi hi, Dwy genedl sydd yn dy
groth di, a dau /ath ar bobl a
wahenir o'th fru di ; "a'r naill bobl
fydd cryfach na'r llall, "a'r hynaf
a wasanaetha yr ieuangaf
24 1Í A phan gyflawnwyd ei dydd-
iau hi i esgor, wele, gefeUiaid oedd
yn ei chroth hi.
25 A'r cyntaf a ddaeth allan yn
goch " drosto i gyd fel cochl flewog :
a galwasant ei enw ef Esau.
26 Ac wedi hynny y daeth ei
frawd ef allan, p a'i law yn ymaflyd
yn sawdl Esau: a galwyd ^ei enw
ef Jacob. Ac Isaac oedd fab tri
ugeinmlwydd pan anAvyd hwynt.
27 A'r Uangciau a gynnyddasant :
ac Esau oedd wr yn medru hela, a
gwr o'r maes ; a Jacob oedd wr di-
syml, yn cyfanneddu mewn pebyll.
28 Isaac hefyd oedd hofif ganddo
Esau, am ei fod yn bwytta o'i hel-
wriaeth ef: a Rebeccah a hoflai
Jacob.
29 1Í A Jacob a ferwodd gawl :
yna Esau a ddaeth o'r maes, ac
efe yn ddiflygiol.
30 A dywedodd Esau wrth Jacob,
Gad i mi yfed, attolwg, *o'r cawl
coch yma ; o herwydd diflygiol luyf
fi : am hynny y galw}^d ei enw ef
Edom.
31 A dywedodd Jacob, Gwerth di
heddyw i mi dy enedigaeth-fraint.
32 A dywedodd Esau, Wele fi yn
myned i farw, a pha lês a wna yr
enedigaeth-fi'aint hon i mi ?
33 A dywedodd Jacob, Twng i mi
heddyw, Ac efe a dyngodd iddo;
ac "^efe a werthodd ei enedigaeth-
fraint i Jacob.
34 A Jacob a roddes i Esau fara
a chawl flacbys ; ac efe a fwytta-
odd, ac a yfodd, ac a gododd, ac
a aeth ymaith : felly y diystyrodd
Esau ei enedigaeth-fraint.
PENNOD XXVI.
1 Isaac 0 achos newyn yn myned i Gerar. 2
Duw yn ei addysgu ac yn ei fendithio ef.
7 Ahimelech yn ei geryddu ef am wadu ei
wraig. 12 Efe yn myned yn gyfoetJiog : 18
Yn cloddio ffynnon Esec, Sit7iah, a liehohoth.
26 Abimelech yn gicneuthur cynghrair ag ef
yn Beer-seha. 34 Gwragedd Esau.
ABU newyn yn y tir, heb law
^y newyn cyntaf a fuasai yn
nyddiau Abraham : ac Isaac a aeth
Cyn
CRIST
1838.
m2Sam.
8.14.
n Tien. 27. 20.
Mai. 1. 3.
Rhuf.9.12.
o pen. 27.
11, 16, 23.
P Hos. 12. 3.
1837.
1pen.27.36.
Cylch
1805,
i Heb. oV
coch, o'r
coch yma.
rHeli,lZ
16.
Cylch
1804.
» pen. 12. 10.
Duw yn addysgu
GENESIS, XXVL
ac yn hendithio Isaac.
Cyn
CEIST
Cylch
1804.
b pen. 20. 2.
Open. 13. 15.
a 15. 18.
<lpen.22.lC.
e pen. 15. 5.
f pen. 12. 3.
a 22. 18.
E pen. 12. 1.3.
a a). 2, 13.
b pen. 20. 9.
2Neu,
hwsmon-
iiaeth.
i pen. 21. 3C
at ^ Abimelech brenliin y Philistiaid
i Gerar.
2 A'r Arglwydd a ymddangosas-
ai iddo ef, ac a ddywedasai, Na
ddos i "Nvaered i'r Aipht: aros yn
y wlad a ddywedwyf fi wrthyt.
3 Ymdeithia yii y wlad hon, a mi
a fyddaf gyd â thi, ac a'th fendith-
iaf : o herwydd i ti ac fth had '^y
rhoddaf yr holl wledydd hyn, a mi
a gyflawnaf ^íy llw a dyngais wrth
Abraham dy dad di.
4 A *mi a amlhâf dy had di fel
sêr y nefoedd, a rhoddaf i'th had
di yr holl Avledydd hyn : a holl gen-
hedlaethau y ddaear a fendithir
^yn dy had di :
5 Am ivi-andaw o Abraham ar fy
Uais i, a chadw iy nghadwriaeth,
fy ngorchymynion, fy neddfau, am
cyfreithiau.
6 IF Ac Isaac a drigodd yn Gerar.
7 A gwŷr y lie hwnnw a ymofyn-
asant am ei wraig ef. Ac ^ efe a ddy-
wedodd, Fy chwaer yw hi : canys
oihodd ddywedyd, Fy ng^vraig yiu ;
rhag {eb efe) i ddynion y lie h^vnnw
fy Uadd i am Rebeccah : canys yr-
ydoedd hi yn dêg yr olwg.
8 A bu, gwedi ei fod ef yno ddydd-
iau lawer, i Abimelech brenliin y
Phihstiaid edrych tr^vy y íFenestr, a
chanfod ; ac wele Isaac yn chwarae
â Rebeccah ei wi'aig.
9 Ac Abimelech a alwodd ar Isaac,
ac a ddywedodd, Wele, yn ddiau dy
MTaig yw hi : a pliaham y dy wedaist,
Fy chwaer yiv hi ? Yna y dywedodd
Isaac WTtho, Am ddywedyd o honof,
Rhag fy marw o'i phlegid hi.
10 A dywedodd Abimelech, Pa-
ham y gMTiaethost hyn â ni ? hawdd
y gallasai un o'r bobl orwedd gyd
â'th wraig di ; ^ feUy y dygasit ar-
nom ni bechod
11 A gorchymynodd Abimelech i'r
holl bobl, gan ddywedyd, Yr liwn
a gyfíyrddo â'r gwr hwn, neu â'i
wraig, a leddir yn farw.
12 Ac Isaac a hauodd yn y tir
liwimw, ac a gafodd y flwyddj^i
honno y can cymmaint. Ar Ar-
glwydd a'i bendithiodd ef
13 A'r gwr a gynnyddodd, ac a
aeth rhagddo, ac a dyfodd hyd
onid aeth yn fa'wr iawn.
14 Ac yr oedd ganddo ef gyfoeth
o ddefaid, a chyfoeth o wartheg, a
^ gweision lawer : a'r Philistiaid a
genfigennasant wrtho ef
15 A'r hoU bydewau 'y rhai a
gloddiasai gweision ei dad ef, yn
nyddiau Abraham ei dad ef, y Phi-
listiaid a'u cauasant h^^y, ac a'u
Uanwasant â phridd
16 Ac Abimelech a ddywedodd
wrth Isaac, Dos oddi wrthym ni :
canys ^ti a aethost yn gryfach o
lawer na nyni.
17 1Í Ac Isaac a aeth oddi yno, ac
a wersyUodd yn nyfiryn Gerar, ac
a bres'R'yliodd yno.
18 Ac Isaac eilwaith a gloddiodd y
pydewau dwfr y rhai a gloddiasent
yn nyddiau Abraham ei dad ef, ac
a gauasai y Philistiaid wedi marw
Abraham; ac a enwodd enwau ar-
nynt, yn ol yr enwau a enwasai ei
dad ef arnynt h^vy,
19 Gweision Isaac a gloddiasant
hefyd yn y dyfíryn, ac a gawsant
yno flfynnon o ddwfr ^ rhedegog.
20 A bugeiliaid Gerar a ymryson-
asant â bugeihaid Isaac, gan ddy-
Avedyd, Y dwfr sydd eiddom ni.
Yna efe a alwodd enw y ffjmnon,
^Esec; o herwydd ymgynhennu o
honynt âg ef
21 Gloddiasant hefyd bydew arall :
ac ymrysonasant am hwnnw : ac efe
a alwodd ei euAV ef ^ Sltnah.
22 Ac efe a fudodd oddi yno, ac
a gloddiodd bydew arall; ac nid
ymrysonasant am hwnnw : ac efe
a alwodd ei enw ef ^ Rehoboth ;
ac a ddywedodd, Canys yn awr yr
ehangodd yr Arglwydd arnom, a
ni a ffrwythwn yn y tir,
23 Ac efe a aeth i fynu oddi yno
i Beer-seba.
24 A'r Arglwydd a ymddangos-
odd iddo y noson honno, ac a ddy-
wedodd, Myfi yw Duw Abraham
dy dad ti : nac oftia ; canys byddaf
gyd â thi, ac a'th fendithiaf, ac a
liosogaf dy had er mwyn Abraham
fy ngwas.
25 Ac efe ' a adeiladodd yno aUor,
ac a alwodd ar enw yr Arglwydd ;
ac jno y gosododd efe ei babell :
a gweision Isaac a gloddiasant yno
bydew.
26 11 Yna y daeth •" Abimelech atto
ef o Gerar, ac Aliuzzath ei gyfaill,
a Phichol tjvvysog ei lu,
27 Ac Isaac a ddywedodd wrthynt,
Paham y daethoch chwi attaf fi ;
gan i chwi fy nghasâu, a'm gyrru
oddi wrthych ?
28 Yna y dy wedasant, Gan weled ni
a welsom fod yi* Arglwydd gyd â
thi : a dyAvedasom, Bydded yn awr
Cyn
CRIST
Cylch
1804.
ti:xod.l.9.
3 neb. byw.
<Sef,
Cÿnnen.
e Sef, 0(U.
6 S<>f,
Kkangder.
1 lien. 12. 7.
a 13. 18.
m pen. 21.
^•l
Rebeccah yn dysgu Jacob
GENESIS, XXVII.
i gael y fendith.
Cyn
CKIST
Cylch
18(H.
7 Ileb.
06 gwnei.
8 Sef, Llw.
9Sef,
Ffynnon
y llw.
1796.
o pen. 36. 2.
open. 27. 4C.
2 flinder
nieddwl.
Cylch
1760.
> pen. 48.10.
gynghrair rhyngom ni, sef rhjngom.
ni a thi ; a gwnawn gyfammod â tlii ;
29 ''Na \vnei i ni ddrwg, megis
na cliyfíyrddasom ninnau â thi, a
megis y gwnaethom ddaioni yn
unig â thi, ac y'th anfonasom me^vn
heddwch ; ti yn a^vr wyt fendigedig
yr AllGLWYDD.
30 Ac efe a wnaeth iddynt wledd ;
a hwy a fwyttasant ac a yfasant.
31 Yna y codasant yn fore, a hwy
a dyngasant bob un f w gilydd : ac
Isaac a'u goUyngodd hwynt ymaith,
a h^vy a aethaiit oddi wrtho ef
mewn heddwch.
32 A'r dydd hwnnw y bu i weision
Isaac ddyfod, a mynegi iddo ef o
achos y pydew a gloddiasent : a dy-
wedasant wrtho, Cawsom ddwfr.
33 Ac efe a'i galwodd ef ^ Seba :
am hynny enw y ddinas yw ^Beer-
seba liyd y dydd hwn.
34 11 Ac yr oedd ''Esau yn fab
deugain mlwydd, ac efe a gymmer-
odd yn wraig, Judith ferch Beeri
yr Hethiad, a Basemath ferch Elon
yr Hethiad.
35 A ° h^vy oeddynt ^ chwerwder
yspryd i Isaac ac i Rebeccah.
PENNOD XXVII.
1 Isaac yn anfon Esau am lielwriaethi 6 Re-
heccah yn dysgu Jacob i gael y fendith. 15
Jacob yn rhith Esau yn ei chaffael. 30 Esau,
yn dwyn ei saig. 33 Isaac yn dychrynu.
34 Esau yn cwynofain, a thrwy daerni yn
caj'ael bendith. 41 Yn bygwth Jacob. 42
Eebeccah yn ei siommi ef.
ABU, wedi heneiddio o Isaac, a
^ thywyUu ei lygaid fel na wel-
ai, alw o bono ef Esau ei fab hynaf,
a djsvedyd wrtho, Fy mab. Yntau
a ddywedodd wrtho ef, Wele fi.
2 Ac efe a ddywedodd, Wele, mi
a heneiddiais yn awr, ac nis gwn
ddydd fy marwolaeth.
3 Ac yn awr cymmer, attolwg, dy
offer, dy gaweU saethau, a'th fwa, a
dos allan i'r maes, a hela i mi helfa.
4 A gwna i mi flasus-fwyd o'r fath
a garaf, a dwg i mi, fel y bwyt-
tâwyf: fel y'th fendithio fy enaid
cyn fy marw.
5 A Rebeccah a glybu pan ddy-
wedodd Isaac wrth Esau ei fab : ac
Esau a aeth i'r maes, i hela helfa
i'w dwyn.
6 1Í A Rebeccah a lefarodd wrth
Jacob ei mab, gan ddyw edyd, Wele,
clywais dy dad yn llefaru wrth
Esau dy frawd, gan ddywedyd,
7 Dwg i mi helfa, a gwna i mi
flasus-fwyd, fel y bwyttâwyf, ac y'th
fendithi^vyf ger bron yr Aiiglwydd
cyn fy marw.
8 Ond yn awr, fy mab, gwrando
ar fy Uais i, am yr hyu a orchymyn-
af i ti.
9 Dos yn awr i'r praidd, a chym-
mer i mi oddi yno ddau fýn gafr
da ; a mi a'u gwnaf hwynt yn fwyd
blasus i'th dad, o'r fath a gar efe.
10 A thi a'u dygi i'th dad, fel y bwyt-
tao, ac y'th fendithio cyn ei farw.
11 A dywedodd Jacob wrth Rebec-
cah ei fam, Wele, Esau fy mrawd yn
wr blewog, a minnau yn wr Uyih :
12 Fy nhad, ond odid, a'm teimla ;
yna y byddaf yn ei olwg ef fel
t^^7llwr : ac a ddygaf arnaf fell-
dith, ac nid bendith.
13 A'i fam a ddywedodd wrtho,
Arnaf fi y hyddo dy felldith, fy
mab, yn unig gwi*ando ar fy llais ;
dos a dwg i mi.
14 Ac efe a aeth, ac a gymmerth
y mynnod, ac a'u dygodd at ei fam :
a'i fam a wnaeth fwyd blasus o'r
fath a garai ei dad ef.
15 Rebeccah hefyd a gymmerodd
hoff-wisgoedd Esau ei mab hynaf,
y rhai oedd gyd â hi yn tŷ, ac a
wisgodd Jacob ei mab ieuangaf.
16 A gwisgodd hefyd grwyn y
mjTinod geifr am ei ddw^daw ef, ac
am lyfndra ei wddf ef :
17 Ac a roddes y bwyd blasus, a'r
bara a arlwyasai hi, yn llaw Jacob
ei mab.
18 1Í Ac efe a ddaeth at ei dad,
ac a ddywedodd, Fy nhad. Yntau
a ddywedodd, Wele fi : p'wy wyt ti,
fy mab ?
19 A dyivedodd Jacob wrth ei dad,
Myfi yw Esau dy gyntaf-anedig :
gwneuthum fel y dywedaist wrthyf :
cyfod, attolwg, eistedd, a b\vytta o'm
helfa, fel y'm bendithio dy enaid.
20 Ac Isaac a ddywedodd wrth ei
fab. Pa fodd, fy mab, y cefaist mor
fuan a hyn? Yntau a ddywedodd.
Am i'r Arglwydd dy Dduw beri
iddo ddigwyddo o'm blaen,
21 A dywedodd Isaac wrth Jacob,
Tyred yn nês yn awr, fel y'th deiml-
wyf, fy mab ; ai tydi yw fy mab
Esau, ai nad ê.
22 A nesaodd Jacob at Isaac ei
dad : yntau a'i teimlodd ; ac a ddy-
wedodd, Y llais yw llais Jacob ; a'r
dwylaw, dwylaw Esau ydynt.
23 Ac nid adnabu efe ef, am fod
ei ddwylaw fel dwylaw ei frawd
Cyn
CRIST
Cylch
1760.
Esau, trwy daerni,
GENESIS, XXVIII.
yn cael hendith.
Cyn
CRIST
Cylch
1760.
e pen. !). 2.5.
a 25. 23.
<t pen. 49. 8.
• pen. 12. 3.
(■pen. 28.
a, 4.
s Heb. 12.
17.
k pen. 25. 26.
2Sef,
Dvidlwr.
1 pen. 25. 33.
Esau, yn flewog: felly efe a'i ben-
dithiodd ef.
24 Dywedodd hefyd, Ai ti jnv fy
mab Esau? Yntau a ddywedodd,
Myfi yw.
25 Ac efe a ddywedodd, Dwg yn
nês attaf fi, a mi a fwyttâf o helfa
fy mab, fel y'th fendithio iy enaid.
Yna y dug atto ef, ac efe a fwyt-
taodd : dug iddo win heiyd, ac efe
a yfodd.
26 Yna y djrwedodd Isaac ei dad
wrtho ef, Tyred yn nês yn awr, a
chusana fi, fy mab.
27 Yna y daeth efe yn nês, ac al
cusanodd ef; ac a aroglodd arogl
ei wisgoedd ef, ac a'i bendithiodd
ef, ac a ddywedodd, Wele arogl fy
mab fel arogl maes, yr hwn a fen-
dithiodd yr Arglwydd.
28 A ^'rhodded Duw i ti o wlith
y nefoedd, ac o frasder y ddaear,
ac amldra o yd a gwin :
29 *= Gwasanaethed pobloedd dydi,
ac ymgrymmed cenhedloedd i ti :
bydd (Ë arglwydd ar dy frodyr, ac
^ ymgrymmed meibion dy fam i ti :
^ melldigedig fyddo a'th felldithio,
a bendigedig a'th fendithio.
30 1Í A bu, pan ddarfa i Isaac fen-
dithio Jacob, ac i Jacob yn brin
fyned allan o ŵydd Isaac ei dad,
yna Esau ei frawd a ddaeth o'i hela.
31 Ac yntau hefyd a wnaeth fwyd
blasus, ac a'i dug at ei dad; ac a
ddywedodd wrth ei dad, Cyfoded
fy nhad, a bwyttâed o helfa ei fab,
fel y'm bendithio dy enaid.
32 Ac Isaac ei dad a ddywedodd
wrtho, Pwy wyt ti? Yntau a ddy-
wedodd, Myfi yw dy fab, dy gyntaf-
anedig Esau.
33 Ac Isaac a ddychrynodd â
dychryn mawr iawn, ac a ddywed-
odd, Pwy? pa le mae yr hwn a
heliodd helfa, ac a'i dug i mi, a mi
a fwytteais o'r cwbl cyn dy ddyfod,
ac a'i bendithiais ef ? ^bendigedig
hefyd fydd efe.
34 Pan glybu Esau eiriau ei dad,
^efe a waeddodd â gwaedd fawr a
chwerw iawn, ac a ddywedodd Avi-th
ei dad, Bendithia fi, i'e finnau, fy
nhad.
35 Ac efe a ddywedodd, Dy frawd
a ddaeth me^vn twyll, ac a ddug dy
fendith di.
36 Dywedodd yntau, ^ Onid iawn y
gelwir ei enw ef - Jacob ? canys efe
a'm disodlodd i ddwy waith bellach :
'dug fy ngenedigaeth-fraint ; ac wele.
yn awr efe a ddygodd fy mendith :
dywedodd hefyd, Oni chedwaist gyd
â thi fendith i minnau ?
37 Ac Isaac a attebodd, ac a ddy-
wedodd wrth Esau, Wele, ^mi a'i
gwneuthum ef yn arglwydd i ti, a
rhoddais ei hoU frodyr yn weision
iddo ef ; âg yd a gwin y cynheliais
ef: a pheth a wnaf i tithau, fy
mab, weithian?
38 Ac Esau a ddywedodd wrth ei
dad, Ai un fendith sydd gennyt, fy
nhad ? bendithia finnau, finnau hef-
yd, fy nhad. Felly Esau a ddyrch-
afodd ei lef, ac ' a wylodd.
39 Yna yr attebodd Isaac ei dad,
ac a ddywedodd wrtho, Wele, ™ym
mrasder y ddaear y bydd dy bres-
wylfod, ac ym mysg gwlith y nef-
oedd oddi uchod ;
40 Wrth dy gleddyf hefyd y byddi
fyAV, " a'th frawd a wasanaethi : " ond
bydd amser pan feistrolech di, ac y
torrech ei iau ef oddi am dy wddf.
41 1Í Ac Esau a gasaodd Jacob, am
y fendith â'r hon y bendithiasai ei
dad ef : ac Esau a ddywedodd yn ei
galon, Nesâu y mae dyddiau galar
fy nhad ; p yna Uaddaf Jacob fy
mrawd.
42 A mynegwyd i Rebeccah eiriau
Esau ei mab hynaf. Hithau a an-
fonodd, ac a alwodd am Jacob ei
mab ieuangaf, ac a ddywedodd
wrtho, Wele, Esau dy fraAvd sydd
yn ymgysuro o'th blegid di, arfedr
dy ladd di.
43 Ond yn awr, fy mab, gwrando
ar fy llais : cjŵd, fíb at Laban fy
mrawd, i Haran ;
44 Ac aros gyd âg ef ychydig ddydd-
iau, hyd oni chilio Hid dy frawd ;
45 Hyd oni chilio djgofaint dy
frawd oddi wrthyt, ac anghofio o
hono ef yr hyn a wnaethost iddo :
yna yr anfonaf ac y'th gyrchaf oddi
yno. Paham y bydd^vn yn amddifad
0 honoch eich dau mewn un dydd ?
46 Dywedodd Rebeccah hefyd
wrth Isaac, 'iBlinais ar fy einioes o
her^vydd merched Heth : os cym-
mer Jacob wraig o ferched Heth,
fel y rhai hyn o ferched y wlad, i ba
beth y chwennychivn fy einioes ?
PENNOD XXVIII.
1 Isaac yn heiidithio Jacob, ac yn ei an/on e/
i Mesopotamia. 9 Esau yn pr'iodi Mahalath
merch Ismael. 12 Gwelecligaeth ysgol Jacob.
18 Maen Bethel. 20 Adduned Jacob.
YNA y galwodd Isaac ar Jacob,
ac al bendithiodd ef: efe a
Giveledigaeth ysgol Jacob.
GENESIS, XXIX
Adduned Jacob.
Cyn
CEIST
1760.
« pen. 24. 3.
bHos.12.12.
2 Padan-
Aram.
c pen. 2.5. 20.
d pen. 22.23.
e pen. 24. 29.
3 ll'iaws 0
bobloedd.
t pen. 12. 2.
s pen. 36. 3.
Basemath.
Cylch
1760.
h Hos. 12.
12.
i Act. 7. 2.
Charran.
t loan 1.51.
Heb.1.14.
1 pen. 35. 1.
a 48. 3.
m pen. 13.
16.
n Deut. 12.
20.
• pen. 12. 3.
u 18. IS.
a 22. 18.
a 2«j. 4.
orchymynodd iddo hefyd, ac a ddy-
wedodd wrtho, ^ Na chymmer wraig
o ferched Canaan.
2 ''Cyfod, dos i ^ •= Mesopotamia,
i dŷ "^ Bethuel tad dy fam ; a chym-
mer i ti wraig oddi yno, o ferched
^ Laban brawd dy fam :
3 A Duw Hollalluog a'th fendith-
io, ac a'th fírwythlono, ac a'th liios-
ogo, fel y byddech yn " gynnulleidfa
pobloedd :
4 Ac a roddo i ti '^fendith Abra-
ham, i ti ac i'th had gyd â tlii, i eti-
feddu o honot dir dy ymdaith, yr
liAvn a roddodd Duw i Abraham.
5 Felly Isaac a anfonodd ymaith
Jacob : ac efe a aeth i Mesopota-
mia, at Laban fab Bethuel y S}t-
iad, brawd Rebeccah, mam Jacob
ac Esau.
6 IT Pan welodd Esau fendithio o
Isaac Jacob, a1 anfon ef i Mesopo-
tamia, i gymmeryd iddo wi'aig oddi
yno, a gorchymyn iddo wrth ei fen-
dithio, gan ddywedyd, Na chymmer
wraig o ferched Canaan ;
7 A gwrandaw o Jacob ar ei dad, ac
ar ei fam, a'i fyned i Mesopotamia ;
8 Ac Esau yn gweled mai drwg
oedd merched Canaan y'ngolwg
Isaac ei dad ;
9 Yna Esau a aeth at Ismael, ac a
gymmerodd ^Mahalatli merch Is-
mael mab Abraham, chwaer Neba-
ioth, yn wraig iddo, at ei wragedd
eraill.
10 IT A Jacob ^ a aeth aUan o Beer-
seba, ac a aeth tu a ' Haran.
11 Ac a ddaeth ar ddaniAvain i
fangre, ac a lettŷodd yno dros nos ;
oblegid machludo yr haul : ac efe
a gymmerth o gerrig y He liwnnw,
ac a osododd dan ei ben, ac a gysg-
odd yn y fan honno.
12 Ac efe a freuddwydiodd ; ac
Avele ysgol yn seiyll ar y ddaear, a'i
phen jn cyrhaeddyd i'r nefoedd :
ac wele ''angelion Duw yn dringo
ac ^n disgyn ar hyd-ddi.
13 Ac ^wele yr Arglwydd yn
seiyll arni : ac efe a ddywedodd,
Myfi yw Arglwydd Dduw Abra-
ham dy dad, a Duw Isaac ; y tir
yr wyt ti yn gorwedd arno, i ti y
rhoddaf ef, ac i'th had.
14 "^A'th had di fydd fel Uwch y
ddaear ; a thi a dorri allan ° i'r gor-
llewin, ac i'r dwyrain, ac i'r gogledd,
ac i'r dehau : a holl deuluoedd y
ddaear a fendithir yiiot ti, ac °yn
dy had di.
15 Ac wele p fi gyd â thi ; ac mi a'th
gadwaf pa le bynnag yr elych, ac
a'th ddygaf drachefn i'r wlad hon :
0 herwydd ni'th adawaf, hyd oni
wnelwyf yr hyn a leferais wrthyt.
16 1Í A Jacob a ddefifrodd o'i
gwsg; ac a ddywedodd, Diau fod
yr Arglwydd yn y lie hwn, ac nis
gwyddwn i.
17 Ac efe a ofnodd, ac a ddywed-
odd, Mor ofiiadwy yw y lie hwn !
nid oes yma onid tŷ i Dduw, a
dyma borth y nefoedd.
18 A Jacob a gyfododd yn fore,
ac a gymmerth y garreg a osodasai
efe dan ei ben, ac efe "^a'i gosod-
odd hi yn golofn, ac a dy^valltodd
olew ar ei phen hi.
19 Ac efe a alwodd enw y "^Ue
liwnnw, * Bethel : ond Luz fuasai
enw y ddinas o'r cjaitaf.
20 Yna yr addunodd Jacob addun-
ed, gan ddywedyd, Os "Duw fydd
gyd â myfi, ac a'm ceidw yn y fiFordd
yma, yr hon yr ydwyf yn ei cherdd-
ed, a rhoddi i mi *fara i'w f^vytta,
a dillad i'w g^visgo,
21 A dychwelyd o honof mewn
heddwch i dy fy nhad ; yna y bydd
yr Arglwydd yn Dduw i mi.
22 A'r garreg yma, yr hon a osod-
ais yn golofii, "a fydd yn dy Dduw;
ac o'r hyn oU a roddech i mi, gan
ddegymmu mi a'i degj^mmaf i ti.
PENNOD XXIX.
1 Jacob yn dyfod at ffynnon Haran. 9 Yn
ymgaredigo â Bahel. 13 Laban yn ei groes-
awa ef i'w dy. 18 Jacob yn gicneuthur am-
mod am Eahel. 23 Ei siommi ef û Leah.
28 Yntau yn pr'iodi Eahel, ac yn gwas-
anaethu am dani hi saith mlynedd eraill.
32 Leah yn dioyn Beuben, 88 Simeon, 34
Lefi, 35 a Judah.
A JACOB a gymmerth ei ^daith,
ac a aeth i wlad ^meibion y
dwyrain.
2 Ac efe a edrychodd, ac wele
bydew yn y maes, ac wele dair ôi-
adell o ddefaid yn gorwedd wrtho ;
o herwydd o'r pydew hwnnw y
dyfrhâeut y diadelloedd : a char-
reg fawr oedd ar enau y pydew.
3 Ac yno y cesglid yr holl ddi-
adelloedd: a hwy a dreiglent y
garreg oddi ar enau y pydew, ac
a ddyfrhâent y praidd ; yna y
rhoddent y garreg drachein ar en-
au y pydew yn ei lie.
4 A dywedodd Jacob wrthynt, Fy
mrodyr, o ba le yr ydych chwi? A
hwy a ddywedasant, 0 Haran yr
ydym ni.
Cyn
CRIST
Cylch
1760.
P Ediych
ad. 20, 21.
<! pen. 31.
13, 45.
a 35. 14.
r Barn. 1.
23,26.
Hos. 4. 15.
4Sef,
Tỳ Dduw.
> ad. 15.
1 1 Tim. 6. 8.
u pen. 35. 7,
U.
2Heb.
draed,
3 poil.
Jacob yn Jioŷi Rahél.
GENESIS, XXIX.
Ei dwyllo efâ Leah.
Cyn
CEI8T
Cylch
1760.
<Heb.
heddwch.
5 Hsb.fawr.
a Ex. 2. 17.
«Heb.
ton am.
bHos. 12.12.
5 Ac efe a ddywedodd wrthynt, A
adwaenoch cliwi Laban fab Nachor ?
A hwy a ddywedasant, Adwaenom.
6 Yntau a ddywedodd wrthynt
hwy, A ocs ^Uwyddiant iddo ef ? A
hwy a ddywedasant, Oes, Uwydd-
iant : ac wele Rahel ei ferch ef yn
dyfod gyd â'r defaid.
7 Yna y dyvvedodd efe, Wele etto
y dydd yn ^gynnar, nid piv bryd
casglu yr anifeiliaid : dyfrhêwch y
praidd, ac ewch, a bugeiliwch.
8 A hwy a ddywedasant, M allwn
ni, hyd oni chasgler yr holl ddiad-
elloedd, a threiglo o honynt y gar-
reg oddi ar wyneb y pydew; yna
y dyfrhâwn y praidd.
9 11 Tra yr ydoedd efe etto yn llef-
arii wrthynt, daeth Rahel hefyd
gyd â'r praidd oedd eiddo ei thad ;
oblegid hi oedd yn bugeilio.
10 A phan welodd Jacob Rahel
ferch Laban brawd ei fam, a phraidd
Laban brawd ei fam ; yna y nesaodd
Jacob ac "a dreiglodd y garreg oddi
ar enau y pydew, ac a ddyfrhaodd
braidd Laban brawd ei fam.
11 A Jacob a gusanodd Rahel, ac
a ddyrchafodd ei lef, ac a wylodd.
12 A mynegodd Jacob i Rahel, mai
brawd ei thad oedd efe, ac mai
mab Rebeccah oedd efe : hithau a
redodd, ac a fynegodd i'w thad.
13 A phan glybu Laban '^hanes
Jacob mab ei chwaer, yna efe a
redodd i'w gyfarfod ef, ac a'i cofl-
eidiodd ef, ac a'i cusanodd, ac a'i
dug ef i'w dŷ : ac efe a fynegodd
i Laban yr holl bethau hyn.
14 A dywedodd Laban Avrtho ef,
Yn ddiau fy asgwrn i a'm cnawd
ydwyt ti. Ac efe a drigodd gyd âg
ef fis o ddyddiau.
15 1Í A Laban a ddjvvedodd wrth
Jacob, Ai o herwydd mai fy mrawd
wyt ti, y'm gwasanaethi yn rhad?
mynega i mi hcthfydd dy gyflog?
16 Ac i Laban yr oedd dwy o
ferched : enw yr hynaf oedd Leah,
ac enw yr ieuangaf Rahel.
17 A Uygaid Leah oedd weiniaid ;
ond Rahel oedd dêg ei phryd, a
glandeg yr olwg.
18 A Jacob a hoffodd Rahel ; ac a
ddywedodd. Mi a'th wasanaethaf di
saith mlynedd am Rahel dy ferch
ieuangaf.
19 A Laban a ddywedodd, Gwell
yAv ei rlioddi hi i ti, na'i rhoddi i
wr arall : aros gyd â mi.
20 Felly Jacob ^a wasanaetliodd
am Rahel saith mlynedd : ac yr
oeddynt yn ei olwg ef fel ychydig
ddyddiau, am fod yn hoff ganddo
efe hi
21 1 A dywedodd Jacob wrth La-
ban, Moes i mi fy ngwraig, (canys
cyflawnwyd fy nyddiau,) fel yr elwyf
atti hi.
22 A Laban a gasglodd holl ddyn-
ion y fan honno, ac a wnaeth wledd.
23 Ond bu yn yr hwyr, iddo gym-
meryd Leah ei ferch, a'i dwyn hi
atto ef ; ac yntau a aeth atti hi.
24 A Laban a roddodd iddi Zilpah
ei forwyn, yn forwyn i Leah ei ferch.
25 A bu, y bore, wele Leah oedd
hi : yna y dywedodd efe wrth La-
ban, Paham y g^vnaethost hyn i
mi ? onid am Rahel y'th wasanaeth-
ais ? a phaham y'm twyllaist ?
26 A dyivedodd Laban, Ni wneir
felly yn ein "gwlad ni, gan roddi
yr ieuangaf o flaen yr hynaf
27 CyflaAvna di wythnos hon, a ni
a roddwn i ti hon hefyd, am y
gwasanaeth a wasanaethi gyd â mi
etto saith mlynedd eraill.
28 A Jacob a wnaeth feUy, ac a
gyflawnodd ei hwythnos hi : ac efe
a roddodd Rahel ei ferch yn wi'aig
iddo.
29 Laban hefyd a roddodd i Ra-
hel ei ferch, Bilhah ei forwyn, yn
forwyn iddi hi
30 Ac efe a aeth hefyd at Rahel,
ac a hoffodd Rahel yn fwy na Leah,
ac a wasanaetliodd gyd âg ef etto
saith mlynedd erailL
311Í A phan welodd yr Arglwydd
mai cas oedd Leah, yna efe a agor-
odd ei chroth hi ; a Rahel oedd
ammhlantadwy.
32 A Leah a feichiogodd, ac a
esgorodd ar fab, ac a alwodd ei
enw ef ^ Reuben : o herwydd hi a
ddywedodd, Diau edrych o'r Ar-
glwydd ar fy nghystudd; canys
yn awr fy ngwr a'm hoffa i.
33 A hi a feichiogodd eilwaith, ac
a esgorodd ar fab, ac a ddywedodd.
Am glyAved o'r Arglwydd mai cas
ydimjf fi ; am hynny y rhoddodd
efe i mi hwn hefyd : a hi a alwodd
ei enw ef ^ Simeon,
34 A hi a feichiogodd drachefn, ac a
esgorodd ar fab, ac a ddywedodd, Fy
ngwi* weithian a lŷn yn awr wrthyf
fi, canys plentais iddo dri mab : am
hynny y galwyd ei enw ef - Lefi.
35 A hi a feichiogodd drachefn,
ac a esgorodd ar fab, ac a ddywed-
Cyn
CRIST
Cylch
1760.
1753.
7 Heb. Ue.
Cylch
1752.
8Sef,
Gwelwch
fab.
Cylch
1751.
9Sef,
Clijwed,
Cylch
1750.
zpef,
Gli/nu.
Cylch
1749.
30
Gwragedd a phlant Jacob.
GENESIS, XXX.
Rahel yn esgor ar Joseph.
Cyn
CEIST
Cylch
1749.
c Matt. 1. 2.
3 Set,
Moliant.
Cylch
1749.
> Edrvch
pen. 16. 2.
2 Heb. t/r
adeilader
H ganddi
hi.
b pen. 35.22.
Cylch
1748.
3 Scf,
Barnu.
Cylch
1747.
5 Sef, Fij
ymarech.
c Miitt. 4.
13, Neph-
Ihtdirti,
Cylch
1749.
6 Sef,
Barjad.
Cylch
1747.
7 Sef
Vedwydd.
odd, Weithian y moliannaf yr Ar-
GLWYDD : am liynny y galwodd ei
enw ef ''^ Judah. A hi a beidiodd
â phlanta.
PENNOD XXX.
1 Eahel, gan fad yn ddigllaivn nad oedd yn
planta, yn rhoddi Bilhah ei llaw-forwyn i
Jacob. 5 Eiihaii yn dicyn Ban a Napldali.
9 Leah yn rhoddi Zilpah ei llaw-fonvyn, yr
hon a ymddûg Gad ao Áser. 14 Heuben yn
cael mandragorau, am y rhai y mae Leah
yn prynu ei gwr gan Eahel. 17 Leah yn
dwyn Issachar, Zahulon, a Dinah. 22 Bahel
yn dwyn Joseph. 25 Jacob yn detsyfu cael
myned ymaith. 27 Lahan yn ei aUal ef ar
gyfammod newydd. 37 Dyfais Jacob, trwy
yr hon yr ymgyfoethogodd efe.
PA'N welodd Rahel na phlantasai
hithau i Jacob, yiia Rahel a
geniigennodd Avrth ei chwaer, ac a
ddjvvedodd wrth Jacob, Moes feibion
i mi ; ac onid ê mi afi/ddafiiXYw.
2 A chynneuodd Hid Jacob wrth
Rahel ; ac efe a ddywedodd, Ai mjQ.
sydd yn He Duw, yi* h^vn a attal-
iodd ffi'^vyth y groth oddi wrthyt ti ?
3 A dywedodd hithau, '^Wele fy
llaw-for\vyn Bilhah, dos i mewii
atti hi; a hi a blauta ar fy nglin-
iau i, fel ^y caffer plant i minnau
hefyd o houi hi.
4 A hi a roddes ei llaw-for^vyn
Bilhah iddo ef ^yn wraig, a; Jacob
a aeth i me^vn atti.
5 A Bilhah a feichiogodd, ac a
ymddûg fab i Jacob.
6 A Rahel a ddjvvedodd, Duw a'm
bariiodd i, ac a wrandawodd hefyd
ar fy Uais, ac a roddodd i mi fab : am
hynny hi a alwodd ei en\y ef " Dan.
7 Hefyd Bilhah, llaw-forAvyn Ra-
hel, a feichiogodd eilwaith, ac a
ymddûg yr ail mab i Jacob.
8 A Rahel a ddywedodd, Ymdrech-
ais jTndrechiadau ^gorchestol am
chwaer, a gorchfygais : a hi a alw-
odd ei enw ef ^ *= Naphtali.
9 Pan welodd Leah beidio o honi
a phlanta, hi a gymmerth ei llaw-
forwyn Zilpah, ac a'i rhoddes hi yn
wraig i Jacob.
10 A Zilpah, llaw-for^vyn Leah, a
ymddûg fab i Jacob.
11 A Leah a ddywedodd, Y mae
tyrfa yn dyfod : a hi a alwodd ei
enw ef ^ Gad.
12 A Zilpah, Uaw-foFAvyn Leah, a
ymddûg yr ail mab i Jacob.
13 A Leah a ddyAvedodd, Yr ydwyf
yn ddedAvydd ; oblegid merched a'm
gal want yn ddedwydd : a hi a alw-
odd ei enw ef ^ Aser.
14 1Í Reuben hefyd a aeth yn nydd-
iau cynhauaf gwenith, ac a gafodd
fandragorau yn y maes, ac a'u dug
hwynt at Leah ei fam : yna Rahel
a ddywedodd wrth Leah, Dyro, at-
tolwg, i mi o fandragorau dy fab.
15 Hithau a ddywedodd wrthi, Ai
bychan yw dwyn o honot iy ngwr?
a fynnit ti hefyd dd^vyn mandra-
gorau fy mab ? A Rahel a ddywed-
odd, Cysged gan hjTiny gyd â thi
heno am fandragorau dy fab.
16 A Jacob a ddaeth o'r maes yn
yr hwyr ; a Leah a aeth allan i'w
gyfarfod ef, ac a ddjvvedodd, Attaf
ÍÌ y deui : oblegid gan brynu y'th
brynais am fandragorau fy mab. Ac
efe a g}' sgodd gyd â hi y nos honno.
17 A Duw a wrandawodd ar Leah,
a hi a feichiogodd, ac a juiddug y
pummed mab i Jacob.
18 A Leah a ddywedodd, Rhodd-
odd Duw fy ngwobr i mi, o lier-
wydd rhoddi o honof fi fy llaw-
forwyn i'm gwr: a hi a alwodd ei
enw ef ^ Issachar.
19 Leah hefyd a feichiogodd etto, ac
a ymddûg y chweched mab i Jacob.
20 A Leah a ddywedodd, Cynnysg-
aeddodd Duw fy^ â chynnysgaeth
dda ; fy ngwi' a drig weithian gyd
â mi, oblegid chwech o feibion a
ymddygais iddo ef : a hi a alwodd
ei enw ef ^ Zabulon.
21 Ac wedi hynny hi a esgorodd
ar ferch, ac a alwodd ei heuAv hi
^ Dinah.
22 11 A Duw a gofiodd Rahel, a
Duw a wrandawodd arni, ac a
agorodd ei chroth hi.
23 A hi a feichiogodd, ac a esgor-
odd ar fab, ac a ddywedodd, Duw
a dynnodd ^ fy ngwarthrudd ymaith.
24 A hi a alwodd ei enw ef "Joseph,
gan ddyvvedyd, *Yr Arglwydd a
ddyry yn ychwaneg i mi fab arall.
25 11 A bu, wedi esgor o Rahel ar
Joseph, ddywedyd o Jacob wrth
Laban, Gollwng fi ymaith, fel yr
elwyf i'm bro, ac i'm gwlad fy hun.
26 Dyro fy ngwragedd i mi, a'm
plant, y rhai y gwasanaethais am
danynt gyd a thi, fel yr elwyf jTn-
aith : oblegid ti a wyddost fy ngwas-
anaeth a wneuthum i ti.
27 A Laban a ddywedodd wrtho,
Os cefais fíafr }ti dy olwg, na syjl :
^da y g\vn i'r Arglwydd fy men-
dithio i o'th blegid di.
28 Hefyd efe a ddywedodd, Dogna
dy gyflog arnaf, a mi a'i rhoddaf.
Cyn
CRIST
Cylch
1748.
Cylch
1747.
3 Sef,
Gwobr.
Cylch
1746.
9 Sef,
Trigfa.
Cylch
1745.
2 Scf, Barn.
1745.
dlS,im.l.6.
Ee. 'K 1.
Luc L 25.
3 Sef,
Ych waneg.
e pen. 35. 17,
f pen. 39. 5.
U
Dyfais Jacob, trivy yr
GENESIS, XXXI.
hon yr ymgyfoethogodd efe.
Cyn
CEIST
1745.
4Heb.
lorrodd
allan.
BHeb.
wrthfy
nhroed i.
«Heb.
y fory.
S Edrynh
pen. 31.
9—12.
29 Yntau a ddywedodd wrtho, Ti a
wyddost pa ddelw y gwasanaethais
dydi ; a pha fodd y hu dy anifeiliaid
di gyd â myfi.
30 Oblegid ychydig oedd yr hyn
ydoedd gennyt ti cyn iy nyfod i,
ond yn lìîosowgrwydd ^y cynnydd-
odd ; o herwydd yr Arglwydd a'th
fendithiodd di ^ er pan ddeuthum i :
bellach gan liynny pa bryd y dar-
paraf hefyd i'm tŷ fy hun ?
31 Dywedodd yntau, Pa beth a
roddaf i ti ? A Jacob a attebodd, M
roddi i mi ddim ; os g-wnei i mi y
peth hyn, bugeiliaf a chadwaf dy
braidd di drachefti.
32 Tramw;^af trwy dy hoU braidd
di heddyw, gan neillduo oddi yno
bob llwdn mân-ft-ith a mawr-fi-ith,
a phob llwdn cocli-ddu ym mhlith
y defaid ; y mawr-frith heiy d a'r
mân-írith ym mhlith y geifr : ac o'r
rhai hynny y bydd fy nghyflog.
33 Am cyfiawnder a dystiolaetha
gyd â mi "^ 0 hyn aUan, pan ddêl hyn-
ny yn gyflog i mi o flaen dy wyneb
di: yr hyn oil ni hyddo fan-frith
neii fawr-frith ym mhlith y geifi*,
neu goch-ddu ym mhlith y defaid,
Uadrad afydd hwnnw gyd â myfi.
34 A dywedodd Laban, Wele, 0 na
byddai yn ol dy air di !
35 Ac yn y dydd hwnnw y neill-
diiodd efe y bychod cylch-frithion
a mawr-frithion, a'r hoU eifr mân-
frithion a mawr-frithion, yr hyn oil
yr oedd peth gwỳn arno, a phob
coch-ddu ym mhlith y defaid, ac a'u
rhoddes dan laAv ei feibion ei hun.
36 Ac a osododd daith tri niwi-nod
rhyngddo ei hun a Jacob : a Jacob
a borthodd y rhan arall o braidd
Laban.
37 IT A s Jacob a gymmerth iddo
wiail gieision o boplys, a chyll, a
ffawydd ; ac a ddirisglodd ynddynt
ddirisgliadau gAvynion, gan ddat-
guddio y gwỳn yr \vmi ydoedd yn
y gwiail.
38 Ac efe a osododd y gwiail y
rhai a ddirisglasai efe, yn y cwtter-
ydd, o fewn y cafnau dyfroedd, lie
y deuai y praidd i yfed, ar gyfer y
praidd : fel y cyfebrent pan ddelent
hwy i yfed.
39 A'r praidd a gyfebrasant wrth y
gAviail ; a'r praidd a ddug rai cylch-
frithion, a man-frithion, a mawr-
frithion.
40 A Jacob a ddidolodd yr ŵyn, ac
a osododd wynebau y praidd tu ag
32
at y cylch-frithion, ac at bob coch-
ddu ym mhlith praidd Laban ; ac a
osododd ddiadellau iddo ei hun o'r
neilldu, ac nid gyd â phraidd Laban
y gosododd hwynt.
41 A phob amser y cyfebrai y def-
aid cryfaf, Jacob a osodai y gwiail o
flaen y praidd yn y cwtterydd, i gael
0 hoiiynt gyfebru wrth y gwiail ;
42 Ond pan fyddai y praidd yn
weiniaid, ni osodai efe ddim : felly
y gwannaf oedd eiddo Laban, a'r
cryfaf eiddo Jacob.
43 A'r gwr a gynnyddodd yn dra
rhagorol ; ac yr ydoedd iddo ef
braidd helaeth, a mor^vynion, a
gweision, a chamelod, ac asynod.
PENNOD XXXL
1 Jacob ar sorriant yn ymadael yn ddirgel. 19
Ráhél yn lladratta delwau ei {had. 22 Laban
yn canlyn ar ei ol ef, 26 ac yn achwyn rhag
y cam. 34 Dyfais Eahel i guddio y delwau,
36 Jacob yn achivyn a herwydd Laban. 43 Y
cyfammod rhwng Laban a Jacob yn Galeed.
AC efe a glybu eiriau meibion
Laban yn dywedyd, Jacob a
ddug yr hyn oil oedd i'n tad ni, ac
o'r hyn ydoedd i'n tad ni y cafodd
efe yi- holl anrhydedd hyn.
2 Hefyd Jacob a welodd wyneb-
pryd Laban, ac wele, nid ydoedd
tu ag atto ef megis ^ cynt.
3 A'r Arglwydd a ddywedodd
wrth Jacob, Dychwel i wlad dy
dadau, ac at dy genedl; a mi a
fyddaf gyd â thi.
4 A Jacob a anfonodd, ac a alwodd
Rahel a Leah i'r maes, at ei braidd,
5 Ac a ddywedodd wrthynt, Myfi
a Avelaf wynebpiyd eich tad chwi,
nad yw fel cynt tu ag attaf fi : a
Duw fy nhad a fu gyd â myfi.
6 A chwi a wyddoch mai â'm hoU
allu y gwasanaethais eich tad.
7 A'ch tad a'm twyllodd i, ac ^a
newidiodd fy nghyflog i ^ddeng-
waith : ond nis dioddefodd Duw
iddo wneuthur i mi ddrwg.
8 Os fel hyn y dywedai ; Y man-
frithion a fydd dy gyflog di, yna yr
holl braidd a eppilient fân-frithion :
ond OS fel hyn y dywedai ; Y cylch-
frithion a fydd dy gyflog di, yna jr
holl braidd a eppilient rai cylch-
frithion.
9 Felly Duw a ddug anifeiliaid
eich tad chwi, ac a'u rhoddes i mi.
10 Bu hefyd yn amser cyfebru o'r
praidd, ddyrchafu o honof fy llyg-
aid, ac mewn breuddwyd y gwel-
ais, ac wele ^yr hyrddod, (y rhai
oedd yn llammu y praidd,) yn
Cyn
CRIST
1745.
1739.
2 Heb. doe
ac echdoe.
» ad. 41.
b Num. 14.
22.
Neh. 4. 12.
Job 19. 3.
Zech.8.23.
3 Neu,
y bychod.
Jacob yn ffoi
GENESIS, XXXI.
oddi ivrth Lahan.
Cyn
CEIST
1730.
^ pen. 28. 18.
d pen. 32. 9.
e pen. 29.
15,27.
1739.
< Padan-
Aram.
5Heb.
Teraphim.
6Heb.
â chalon.
Lahan.
t Job 33. 15.
gylch-fritliion, yn fân-fritliioii, ac yn
fawr-frithion.
11 Ac angel Duw a ddywcdodd
wrthyf mewn breuddwyd, Jacob.
Äliiinau a attebais, Wele fi.
12 Yntau a ddywedodd, Dyrchafa
weithian dy lygaid, a gAvel yr lioll
hyrddod y rhai ydynt yn Uammu y
praidd yn gylch-frithion, yn fân-
frithion, ac yn fawr-frithion ; obleg-
id gwelais yi' hyn oil y mae Laban
yn ei wneuthur i ti.
13 Myfi yiv Duw Bethel, Mle yr
enneiniaist y golofn, a tie yr addiin-
aist addimed i mi : "^ cyfod bellach,
dos allan o'r wlad hon, dychwel i
wlad dy genedl dy hun.
14 A Rahel a Leah a attebasant,
ac a ddywedasant wrtho, A oes etto
i ni ran, neu etifeddiaeth yn nhŷ
ein tad?
15 Onid yn estronesau y cyfrifodd
efe nyni? oblegid ^efe a'n gwerth-
odd ; a chan dreulio a dreuliodd
hefyd ein harian ni.
16 Canys yr hoU oliid yr hwn a
ddug Duw oddi ar ein tad ni, nyni
a'n plant a'i pi'au : ac yr a\yr hon yr
Iiyn oil a ddywedodd Duw ^n-thyt,
gwna.
17 1Í Yna Jacob a gyfododd, ac a
osododd ei feibion a'i ^vragedd ar
gamelod ;
18 Ac a ddug ymaith ei hoU ani-
feiliaid, a'i holl gyfoeth yr hwn a
ennillasai, se/ ei anifeüiaid medd-
iannol, y rhai a ennillasai efe ym
^ Mesopotamia, i fyned at Isaac ei
dad i wlad Canaan.
19 Laban hefyd a aethai i gneifio
ei ddefaid : a Rahel a ladrattasai y
^ delwau oedd gan ei thad hi.
20 A Jacob a aeth ymaith yn
lladradaidd, ^ heb WT^bod i Laban
y Syriad : canys ni fynegodd iddo
mai ffoi jT oedd.
21 Felly y ffodd efe â'r hyn oil
oedd ganddo, ac a gyfododd, ac a
aeth dros yr afon, ac a gyfeiriodd
at fynydd Gilead.
22 A mynegwyd i Laban, ar y
trydydd dydd, ffoi o Jacob.
23 Ac efe a gymmerth ei frodyr
gyd âg ef, ac a erlidiodd ar ei ol ef
daith saith niwrnod ; ac a'i goddiw-
eddodd ef ym mynydd Gilead.
24 A Duw a ddaeth at Laban y
Syriad, liw nos, ^mewn breuddwyd,
ac a ddywedodd wrtho, Cadw arnat
rhag yngan o honot wrth Jacob na
da na drwg.
25 IT Yna Laban a oddiweddodd
Jacob : a Jacob a osododd ei ba-
bell yn y mynydd ; Laban hefyd a
wersyllodd ynghyd a'i irodyr ym
mynydd Gilead.
26 A Laban a ddywedodd wi'th
Jacob, Pa beth a 't'raaethost ? obleg-
id ti a aethost yn lladradaidd oddi
WTthyf fi, ac a ddygaist fy merched
fel caethion cleddyf.
27 Am ba beth y ffoaist yn ddirgel,
ac y lladratteaist ' oddi wrthyf fi, ac
ni fynegaist i mi, fel yr hebryngaswn
dydi â llawenydd, ac â chaniadau, â
thympan, ac â thelyn ?
28 Ac na adcAvaist i mi gusanu fy
meibion a'm merched ? Gwnaethost
yr a^\T hon yn ffoi, gan wneuthur
hyn.
29 Mae ar fy Haw i wneuthur i
chwi ddrwg : ond Duw eich tad a
lefarodd wrthyf neithi^vyr, gan ddy-
wedyd, Cadw arnat rhag yngan wrth
Jacob na da na drwg.
30 Weithian gan liynny, ti a fynnit
fyned ymaith, oblegid gan hiraethu
yr hiraethaist am dy dy dad. Ond
paham y lladratteaist fy nuwiau i ?
31 A Jacob a attebodd ac a ddy-
wedodd wrth Laban, Am ofni o
honof; oblegid dywedais, Rhag
dwyn o honot dy ferched oddi ar-
naf trwy drais.
32 Gyd â'r hwn y ceffych dy dduw-
iau, s na chaffed fyw : ger bron ein
brodyr myn wybod pa beth o'r
eiddot ti sydd gyd â myfi, a chym-
mer i ti : ac nis gwyddai Jacob mai
Rahel a'u iladrattasai hwynt.
33 A Laban a aeth i mewn i babell
Jacob, ac i babell Leah, ac i babell
y ddwy laAV-forwyn, ac nis cafodd
h^vynt : yna yr aeth allan o babeU
Leah, ac y daeth i babell Rahel.
34 A Rahel a gj-mmerasai y delw-
au, ac a'u gosodasai hwynt yn offer
y camel, ac a eisteddasai arnynt ; a
Laban a ^ chwiliodd yr holl babell,
ac nis cafodd.
35 A hi a ddywedodd wrth ei thad,
Na ddigied fy arghvydd, am nas
gallaf gyfodi ger dy fron di ; canys
arfer gwragedd a ddigwyddodd i
mi : ac efe a chwiliodd, ac ni chaf-
odd y delwau.
36 1Í A Jacob a ddigiodd, ac a
roes sen i Laban : a Jacob a atteb-
odd ac a ddywedodd wrth Laban,
Pa beth yiv fy nghamwedd i? pa
beth yw fy mhechod, gan erlid o
honot ar fy ol ?
Jacob a Lában
GENESIS, XXXII.
yn ymgyfammodi.
Cyn
CRIST
1739.
9Heb.
deimlo.
h Exod. 22.
10, &c.
2 Fel hyn
yr oedd-
U'%; yclydd
y gures,
óiC,
^ ad. 7.
k pea. 38. 18.
3 .«ef,
Carnedd y
dystiolaelh.
1 Barn. 11.
20.
4Sef,
DisgiDijlfa,
gwijlwiir.
37 Gan i ti ^ cliwilio fy hoU ddod-
refii i, pa betli a gefaist o hoU
ddodrefti dy dŷ di? gosod e/ yma
ger bron fy mrodyr i a'th frodyr
dithau, fel y bamont rhyngom ni
ein dan.
38 Myfi bellach afâm ugain mlyii-
edd gyd â thi; dy ddefaid a'th
eifr ni erthylasant, ac ni fwytteais
hyrddod dy braidd.
39 ^ M ddygais ysglyfaeth attat ti :
myfi a'i gwnawn ef yn dda; o'm
llaw i y gofynit hynny, yi* hyn a
ladrattêid y dydd, a'r hyn a ladrat-
têid y nos.
40 -Bum y dydd, y gwres a'm treul-
iodd, a rhew y nos; a'm cwsg a
giliodd oddi wrth fy Uygaid.
41 Felly y bum i ugain mljuedd
yn dy dy di : pedair blynedd ar
ddeg y gwasanaethais di am dy
dd^vy ferched, a chwe blynedd am
dy braidd ; a ' thi a newidiaist fy
nghyflog ddeg o weifliiau.
42 Oni buasai fod Duw fy nhad,
Duw Abraham, ac arswyd Isaac
gyd â mi, di'au yr awr hon y gollyng-
asit fi ymaith yn waglaw. Duw a
welodd fy nghystudd a Uafur fy nwy-
law, ac a'th geryddodd di neithiwyr.
43 H Laban a attebodd ac a ddy-
wedodd wrth Jacob, Y merched hyn
ydynt fy merched i, a'r meibion hyn
ŷnt fy meibion i, a'r praidd yw fy
mhraidd i ; a'r hyn oil a well, eiddo
fi yw : a heddyw pa beth a wnaf
i'm merched hyn, ac i'w meibion
hwynt y rhai a esgorasant?
44 Tyred gan hynny yn awr,
gwnawn gyfammod, mi a thi ; a
bydded yn dystiolaeth rhyngof fi
a thithau.
45 A Jacob ''a gymmerth garreg,
ac a'i cododd hi yn golofn.
46 Hefyd Jacob a ddywedodd wrth
ei frodyr, Cesglwch gerrig : a hwy
a gymmerasant gerrig, ac a wnaeth-
ant garnedd, ac a fwyttasant yno ar
y garnedd.
47 A Laban a'i galwodd hi ^ Jeger-
Sahadutha : a Jacob a'i galwodd hi
Galeed.
48 A Laban a ddywedodd, Y garn-
edd hon sydd dyst rhyngof fi a
thithau heddyw : am hynny y galw-
odd Jacob ei henw hi Galeed,
49 A ^-^Mispah; oblegid efe a
ddywedodd, Gwilied yr Arglwydd
rhyngof fi a thithau, pan fom ni
bob un o olwg ein gilydd.
50 Os gorthrymmi di fy merched.
neu OS cymmeri wragedd heb law
fy merched i ; nid oes neb gyd â ni ;
edrych, Duw sydd dyst rhyngof fi
a thithau.
51 Dywedodd Laban hefyd wrth
Jacob, Wele y garnedd hon, ac
wele y golofn hon a osodais rhyngof
fi a thi :
52 Tyst a fydd y garnedd hon, a
thyst a fydd y golofii, na ddeuaf fi
dros y garnedd hon attat ti, ac na
ddeui dithau dros y garnedd hon
na'r golofn hon attaf fi, er niwed.
53 Duw Abraham, a Duw Na-
chor, a farno rhyngom ni, Duw eu
tadau hwynt. A Jacob a dyngodd
i oih ei dad Isaac.
54 Hefyd Jacob a ^aberthodd
aberth yn y mynydd, ac a alwodd
ar ei frodyr i f^vytta bara : a hwy a
fAvyttasant fara, ac a drigasant dros
nos yn y mynydd.
55 A Laban a gyfododd yn fore,
ac a gusanodd ei feibion a'i ferch-
ed, ac a'u bendithiodd hwynt : felly
Laban a aeth ymaith, ac a ddy-
chwelodd i'w iro ei hun.
PENNOD XXXIL
1 Grweledigaetli Jacob ym Malianaim. 3 Ei
gennadwriaeth at Esau. 6 Mae efe yn ofni
dyfcdiad Esau. 9 Yn gwedd'io am ymivared.
13 I'rt anfon anrheg i Esau. 24 Yn ymdrech
ag angel yn Peniel ; lie y gelwir ef Israel.
31 Mae efe yn cloffi.
A JACOB a gerddodd i'w daith
yntau : ac angelion Duw a
gyfarfu ag ef.
2 A Jacob a ddywedodd, pan wel-
odd hwynt, Dyma wersyll Duw ;
ac a alwodd enw y lie hwnnw ^Ma-
hanaim.
3 A Jacob a anfonodd genhadau
o'i flaen at ei frawd Esau, i wlad
Seir, i ^ wlad Edom :
4 Ac a orchymynodd iddynt, gan
ddywedyd, Fel hjni y dvAvedwch
Avrth fy arghvydd Esau ; Fel hyn y
dyAved dy A\^as di Jacob ; Gyd â
Laban yr ymdeithiais, ac y trigais
hyd yn hyn.
5 Ac y mae i mi eidionau, ac
asynod, defaid, a gAveision, a mor-
Avynion : ac anfon a AA^neuthum i
fynegi i'm harghvydd, i gael fíafr
yn dy ohvg.
6 1Í A'r cenhadau a ddychwelasant
at Jacob, gan ddyAvedyd, Daethom
at dy IraAvd Esau ; ac "" y mae efe yn
dyfod i'th gyfarfod di, a phedwar
cant o Avyr gyd ag ef.
7 Yna Jacob a ofnodd yn faAvr, a
chyfyng oedd arno : ac efe a ran-
Cyn
CEIST
1739.
5 Neu,
laddodd.
2 Sef, Dwy
vjersyll.
3 Heb./a€*
a pen. 33. 1.
CennadwH Jacob
GENESIS, XXXII.
at ei frawd Esau.
Cyn
CRIST
1739.
b pen. 31.13.
4Heb.
Llai wyf
nâth holt.
cHog.10.14.
5 Heb. ar y.
rt pen. 28.
13,14.
nodd y bobl oedd gyd âg ef, a'r def-
aid, a'r eidionau, a'r camelod, yn
ddwy fintai ;
8 Ac a ddywedodd, Os daw Esau
at y naill fintai, a tharo homio, yna
y fintai arall a fydd ddiangol.
9 1Í A dywedodd Jacob, 0 Dduw
fy nhad Abraham, a Duw fy nhad
Isaac, 0 Arglwydd, yr hwn a ddy-
wedaist wrthyf, ^ Dychwel i'tli wlad,
ac at dy genedl, a mi a wnaf dda-
ioni i ti !
10 * Ni ryglyddais y lleiaf o'th hoU
drugareddau di, nac o'r holl \nrion-
edd a wnaetliost â'th was : oblegid
â'm ffon y deuthum dros yr lor-
ddonen hon ; ond yn awr yr ydwyf
yn ddwy fintai.
11 Achub fi, attolwg, o law fy
mrawd, o law Esau : oblegid yr
ydwyf fi yn ei ofiii ef, rhag dyfod
o bono a'm taro, *= a'r fam ° gyd a'r
plant.
12 A "^thydi a ddywedaist, Gwnaf
ddaioni i ti yn ddiau ; a'th had di
a wnaf fel tywod y môr, yr hwn o
amlder ni ellir ei rifo.
13 11 Ac yno y Uettŷodd efe y nos-
on honno : ac o'r hyn a ddaeth i'w
law ef y cymmerth efe anrheg i'w
frawd Esau ;
14 Dau gant o eifr, ac ugain o
fychod, dau gant o ddefaid, ac
ugain o hyrddod,
15 Deg ar hugain o gamelod blith-
ion a'u Uydnod, deugain o wartheg,
a deg o deirw, ugain o asenod, a
deg o ebolion.
16 Ac efe a roddes yn Haw ei
weision bob gyrr o'r neUldu : ac a
ddywedodd wrth ei weision, Ewch
trosodd o'm blaen i, a gosodwch
encyd rhwng pob gyrr a'u gUydd.
17 Ac efe a orchymynodd i'r
blaenaf, gan ddywedyd, Os Esau
fy mrawd a'th ^jrferfydd di, ac a
ymofyn â thydi, gan ddywedyd, I
bwy y perthyni di? ac i ba le yr
âi? ac eiddo pwy yw y rhai hyn
o'th flaen di ?
18 Yna y dywedi, Eiddo dy was
Jacob ; anrheg yw wedi ei hanfon
i'm harglwydd Esau : ac wele yntau
hefyd ar ein hoi ni.
19 Felly y gorchymynodd hefyd
i'r ail, ac i'r trydydd, ac i'r rhai
oil oedd yn canlyn y gyrroedd, gan
ddywedyd, Yn y modd hwn y dy-
wedwch wrth Esau, pan gafibch
afael arno.
20 A dywedwch hefyd, Wele dy
was Jacob ar ein hoi ni. Oblegid,
eb efe, boddlonaf ei wyneb ef a'r
anrheg sydd yn myned o'm blaen :
ac wedi hynny edrychaf yn ei wjii-
eb ef ; ond antur efe a dderbyn fy
wyneb innau.
21 FeUy yr anrheg a aeth trosodd
o'i flaen ef: ac efe a lettŷodd y
noson honno yn y gwersyll.
22 Ac efe a gyfododd y noson
honno, ac a gjiumerth ei ddwy
wragedd, a'i ddwy law-forAyyn, a'i
un mab ar ddeg, ac a aeth dros
rŷd Jabboc.
23 Ac a'u cymmerth hwynt, ac a'u
trosglwyddodd trwy yi' afon : felly
efe a drosglwyddodd yr hyn oedd
ganddo.
24 1Í A Jacob a adawyd ei hunan :
yna yr ymdrechodd g^vr âg ef nes
codi y wa\\T.
25 A phan welodd na byddai
drech nag ef, efe a gyffyrddodd â
chysswUt ei forddwyd ef ; ^fel y llaes-
odd cysswUt morddwyd Jacob, wrth
ymdrech o hono âg ef.
26 ^A'r angel a ddywedodd, GoU-
A\iig fi ymaith ; oblegid y wawr a
gyfododd. Yntau a attebodd, ^Ni'tli
ollyngaf, oni'm bendithi.
27 Hefyd efe a ddywedodd ^yi'tho,
Beth yiv dy enw? Ac efe a atteb-
odd, Jacob.
28 Yntau a ddpredodd, ^ Mwyach
ni elwir dy enw di Jacob, ond Is-
rael ; oblegid cefaist nerth gyd â
Duw fel tywysog, a chyd â dynion,
ac a orchfygaist.
29 A Jacob a ymofynodd, ac a
ddywedodd, Mynega, attolwg, dy
enw. Ac yntau a attebodd, I ba
beth y gofyni hyn am fy enw i ? Ac
yno efe a'i bendithiodd ef.
30 A Jacob a alwodd enw y fan
^ Peniel : oblegid ' gwelais Dduav
wyneb yn wyneb, a diangodd fy
einioes.
31 A'r haul a gyfodasai arno fel
yr oedd yn myned dros Penuel, ac
yr oedd efe yn gloff o'i glun.
32 Am h3mny plant Israel ni fwyt-
tant y gewyn a giliodd, yi* hwn
sydd o fewn cyssAvllt y forddA\yd,
liyd y dydd hwn : oblegid cyflPvvrdd
â chysswUt morddwyd Jacob ar y
gewyn a gihodd,
PENNOD XXXIII.
1 Caredigrwtjdd Jacob ac Esau wrth gyfarfod.
17 Jacob yn dyfod i Succoth ; 18 yn prynu
maes yn Salem, ac yn adeiladu allor, a'i
henwi El-Elohe-Israel.
Cyn
CRIST
1739.
e Edi-ych
Blatt. 20.
41.
2 Cor. 12. 7.
f Edryrh
Luc 24. 28.
S Hos. 12. 4.
h pen. 35. 10.
2 Bren. 17.
34,
6 Heb. Pe-
nuel; sef,
Wyneb
Duw.
i pen. 16. 13.
Ex. 24. 11.
n. a3. 20.
Dent. 5. 24.
Barn. 6.22.
a 13. 22.
Es. 6. 5.
Jacob ac Esau yn cyfarfod. GENESIS, XXXIII. Sicliem yn treisio Dinah;
Cyn
CRIST
1739.
» pen. 32. 6.
3 cyfloion.
A JACOB a ddyrchafodd ei lyg-
aid, ac a edrycliodd; ac wele
<" Esau yn dyfod, a phedwar cant o
wŷr gyd âg ef: ac efe a rannodd
y plant at Leah, ac at Rahel, ac at
y ddwy law-forwyn.
2 Ac ym mlaen y gosododd efe y
ddwy law-for^\7n, a'u plant In^y, a
Leah al phlant hithau yn ol y rhai
hynny, a Rahel a Joseph yn olaf.
3 Ac yntau a gerddodd o'u blaen
hwynt, ac a ymostyngodd i lawi*
seithwaith, oni ddaeth efe yn agos
at ei frawd.
4 Ac Esau a redodd iV gyfarfod
ef, ac a'i cofleidiodd ef, ac a syrth-
iodd ar ei wddf ef, ac a1 cusanodd
ef : a h^vy a Avylasant.
5 Ac efe a ddyrchafodd ei lygaid,
ac a ganfu y gwragedd, a'r plant ;
ac a ddywedodd, Pwy yAV y rhai
hyn gennyt ti? Yntau a ddywed-
odd, Y plant a roddes Duw o'i ras
i'th was di.
6 Yna y llaw-forwynion a nes-
asant, h^vynt-hwy a'u plant, ac a
ymgrymmasant.
7 A Leah a nesaodd a'i phlant
hithau, ac a ymgrymmasant : ac
wedi hynny y nesaodd Joseph a
Rahel, ac a ymgrymmasant.
8 Ac efe a ddywedodd, Pa beth
yiu gennyt yr hoU fintai accw a
gyfarfum i? Yntau a ddywedodd,
Anfonais Inmjnt i gael ffafr yng
ngolwg fy arglwydd.
9 Ac Esau a ddywedodd, Y mae
gennyf fi ddigon, íỳ- rarawd ; bydded
i ti yr hyn sydd gennyt.
10 A Jacob a ddywedodd, Nag ê ;
attolwg, OS cefais yn awr ffafr yn dy
olwg, cymmer fy anrheg o'm llaw
i : canys am hynny y gwelais dy
wyneb, fel pe gwelswn Avyneb Duw,
a thi yn foddla^vn i mi.
11 Cymmer, attolwg, fy mendith,
yr hon a ddygp^vyd i ti ; oblegid
Duw a fu raslawn i mi, ac am fod
gennyf fi '-^bob peth. Ac efe a fu
daer arno : ac yntau a gymmerodd ;
12 Ac a ddywedodd, Cychwynwn,
ac awn : a mi a af o'th flaen di.
13 Yntau a ddywedodd wrtho, Fy
arghvydd a ŵyr mai tyner yio y
plant, a hod y praidd a'r gAvartheg
" blithion gyd â myfì ; os gyrrir
hwynt un diwrnod yn rhy chwyrn,
marw a wna yr hoU braidd.
14 Aed, attolwg, fy arghvydd o
flaen ei was ; a minnau a ddeuaf yn
araf, fel y gallo yr anifeiliaid sydd
o'm blaen i, ac y gallo y plant, hyd
oni ddelwyf at fy arglwydd i Seir.
15 Ac Esau a ddy^vedodd, *Gad-
awaf yn a^vr gyd a thi ixii o'r bobl
sydd gyd a mi. Yntau a ddywedodd,
I ba beth y girnei hynny? ^CafAvyf
ffafr y 'ngolwg fy arglwydd.
16 1 Felly Esau y dydd liAvnnw
a ddychAvelodd ar hyd ei ffordd ei
hun i Seir.
17 A Jacob a gerddodd i Succoth,
ac a adeiladodd iddo dy, ac a Avnaeth
fythod i'w anifeiliaid : am hynny efe
a alwodd enw y lie ^ Succoth.
18 1Í Hefyd Jacob a ddaeth ^yn
Uwyddiannus 1 ddinas Sichem, yr
hon sydd y'ngwlad Canaan, pan
ddaeth efe o ^Mesopotamia; ac a
wersyllodd o flaen y ddinas.
19 Ac *= a brynodd ran o'r maes y
lledasai ei babell ynddo, o law meib-
ion ^Hemor tad Sichem, am ^gàn
darn o arian :
20 Ac a osododd yno allor, ac "^a'i
henwodd - El-Elohe-Israel.
PENNOD XXXIV.
1 Sichem yn ireisio Dinah : 4 yn ei gofyn hi
yn hr'iod. 13 Meihion Jach yn cynnyg i'r
Sichemiaid ammod yr enwaediad. 20 llemor
a Sichem yn eiriol arnynt am ei dderhyn.
25 Meihion Jacob ar y fantais honno yn en
lladd hwynt, 27 ac yn yspeilio eu dinas.
30 Jacob yn ceryddu Simeon a Lefi.
A* DINAH merch Leah, yr hon a
ymddygasai hi i Jacob, a aeth
allan i weled merched y wlad.
2 A Sichem mab Hemor yr Hefiad,
tyAvjsog y wlad, a'i canfu hi, ac a'i
cymmerth hi, ac a orweddodd gyd
â hi, ac a'i - treisiodd.
3 A'i enaid ef a lynodd ^vi'th Di-
nah merch Jacob ; le, efe a hoffodd
y Uangces, ac a ddywedodd ^'Avi-tli
/odd calon y llangces.
4 Sichem hefyd a lefarodd wrth
Hemor ei dad, gan ddywedyd, Cym-
mer y llangces hon yn wrâìg i mi.
5 A Jacob a glybu i Sichem halogi
Dinah ei ferch : (a'i feibion ef oedd
gyd a'i anifeiliaid ef yn y maes);
a Jacob a dawodd â son hyd oni
ddaethant hAvy adref.
6 1Í A Hemor tad Sichem a aeth
allan at Jacob, i ymddiddan âg ef.
7 A meibion Jacob a ddaethant
o'r maes, wedi clj^ed o honynt ;
a'r gwŷr a ymofidiasant, a digiasant
yn ddirfawr, oblegid «^gwueuthur o
Sichem Wolmob yn Israel, gan or-
wedd gyd â merch Jacob ; canys
ni ddylesid gwneuthur felly.
8 A Hemor a ymddiddanodd a
Cyn
CRIST
1739.
4Heb.
Gosodaf.
b pen. 34.11.
5 Bylhod.
6 i Salem.
1 Padan-
Aram.
c Jos. 24. 32.
8 Act. 7. 16.
Fmimor.
9 îseu, ÿaní
o û-yn.
d pen. 35. 7.
2 Sef, Duw
Duw Israel.
Cvlch
1732.
a pen. 30.21.
2 Ilcb.
daros-
tijngcdd.
b Edrych
Es. 40. 2.
Hub. 2. II.
c Jos. 7. 15.
ac yn ei gofyn hi yn wraig.
GENESIS, XXXV.
Lladd y Sichemiaid.
Cyn
CRIST
Cylch
1732.
dpei}.fö.l5.
0 Jos. 5. 9.
hwynt, gan ddywedyd, Glynu a
wiiaeth enaid Sichem fy mab i wrth
eich mercli chwi : rhoddwch hi, at-
tohvg, yn wraig iddo ef.
9 Ac ymgyfathrechwch â ni ;
rhoddwch eich merched chwi i ni,
a chymmerwch ein merched ni i
chwithau.
10 A chwi a gewch breswylio gyd
â ni, a'r wlad fydd o'ch blaen chwi :
trigwch a negeseiiwch ynddi, a
cheisiwch feddiannau ynddi.
11 Sichem hefyd a ddywedodd
wrth ei thad hi, ac wrth ei brodyr,
^ Cafwyf ffafr yn eich golwg, a'r hyn
a ddywedoch wilhyf a roddaf.
12 Gosodwch arnaf fl ddirfawr
gynnysgaeth a rhodd, a mi a roddaf
fel y dywedoch wrthyf : rhoddwch
chwithau y Uangces i mi yn wi'aig.
13 A meibion Jacob a attebasant
Sichem a Hemor ei dad ef, yn
dwyllodrus, ac a ddywedasant, o
her^vydd iddo ef halogi Dinah eu
chwaer h^vynt ;
14 Ac a ddywedasant wrthynt, Ni
allwn wneuthur y peth hyn, gan
roddi ein chwaer i wr dienwaed-
edig : oblegid ^ gwarthrudd yiv hyn-
ny i ni.
15 Ond yn hyn y cyttunwn â chwi :
Os byddwch fel nyni, gan enwaedu
pob gwrry w i chwi ;
16 Yna y rhoddwn ein merched ni
1 chwi, ac y cymmerwn eich merch-
ed chwithau i ninnau, a ni a gyd-
drigwn â chwi, a ni a fyddwn yn
un bobl.
17 Ond oni wrandêwch arnom ni
i'ch enwaedu ; yna y cymmerwn ein
merch, ac a awn ymaith.
18 A'u geiriau h^vynt oedd dda
y'ngolwg Hemor, ac y'ngolwg Si-
chem mab Hemor.
19 Ac nid oedodd y llangc wneuth-
ur y peth, oblegid efe a roddasai
serch ar ferch Jacob: ac yr oedd
efe yn anrhydeddusach na hoU dŷ
ei dad.
20 1Í A Hemor, a Sichem ei fab ef,
a aethant i borth eu dinas, ac a
lefarasant wrth eu dinasyddion, gan
ddywedyd,
21 Y gwŷr hyn heddychol ŷnt hwy
gyd â ni ; trigant hwy than yn y
wlad, a gwnant eu negesau ynddi:
a'r wlad, wele, sydd d^gon ehang
iddynt h^vy : cymmerwn eu merched
hwynt i ni yn wragedd, a rhoddwn
ein merched ninnau iddynt hwy.
22 Ond yn hyn y cyttuna y dynion
â ni, i drigo gyd â ni, ar fod yn un
bobl, OS enwaedir pob gwrryw i ni,
fel y maent hwy yn enwaededig.
23 Eu hanifeiliaid hwynt, a'u cyf-
oeth h^vynt, a'u holl ysgrubliaid
hwynt, onid eiddo ni fyddant hwy ?
yn unig cyttunwn â hwynt, a hwy a
drigant gyd â ni.
24 Ac ar Hemor, ac ar Sichem ei
fab ef, y gwrandawodd paAvb a'r a
oedd yn dyfod allan o borth ei ddin-
as ef : ac enwaedwyd pob gwrryw,
sefj rhai oil oedd yn dyfod allan o
borth ei ddinas ef
25 TI A bu ar y trydydd dydd, pan
oeddynt hwy yn ddolurus, gym-
meryd o ddau o feibion Jacob, Si-
meon a Lefi, brodjT Dinah, boÌ3 un
ei gleddyf, a dyfod ar y ddinas yn
hyderus, a ^Uadd pob gwrryw.
26 Lladdasant hefyd Hemor a Si-
chem ei fab â "min y cleddyf; a
chymmerasant Dinah o dŷ Sichem,
ac a aethant allan.
27 Meibion Jacob a ddaethant
ar y Uaddedigion, ac a yspeiliasant
y ddinas, am halogi o honynt eu
chwaer hwynt.
28 Cymmerasant eu defaid hwynt,
a'u gwartheg, a'u hasynod hwynt,
a'r hyn oedd yn y ddinas, a'r hyn
oedd yn y maes,
29 A'u holl gyfoeth hwynt ; a'u
holl rai bychain, a'u g-wragedd, a
gaethgludasant liAvy; ac yspeilias-
ant yr hyn oil oedd yn y tai.
30 A Jacob a ddywedodd T\Tth
Simeon a Lefi, ^ Trallodasoch fi,
''gan beri i mi fod yn ffiaidd gan
breswyhvyr y wlad, gan y Canaan-
eaid, a'r Phereziaid : a minnau yn
ychydig o nifer; a hwy a ymgasgl-
ant yn fy erbyn, a tharawaut fi :
felly y difethir fi, mi a'm tŷ.
31 Hwythau a attebasant, Ai megis
puttain y g^vnae efe ein chwaer ni ?
PENNOD XXXV.
1 Buio yn any on Jacob i Bethel. 2 Mae efe yn
glanhâii ei dŷ o ddelwau; 6 yn adeiladu
allor yn Beihel. 8 Deborah yn mariu yn
Álhon-bacuth. 9 Dmo yn bendithio Jacob yn
Bethel. 16 Rahel, wrth esgor ar Benjamin,
yn marw ar y fordd i Edar. 22 Reuben yn
gorwedd gyd a Bilhah, 23 Meibion Jacob.
27 Jacob yn dyfod at Isaac i Hebron. 28
Oedran, marwolaeth, a chladdedigaeth Isaac.
DUW a ddywedodd wi*th Ja-
cob, Cyfod, esgyn i Bethel, a
thrig yno ; a gwna yno allor i Dduw,
^ yr hwn a ymddangosodd i ti ^ pan
ffoaist o ŵydd Esau dy frawd.
2 Yna Jacob a ddywedodd wrth
—
Cyn
CRIST
Cylch
1732.
f pen. 49. 6.
3 Heb. safn.
e pen. 49. 6.
h Exod. 5.
21.
» pen. 28.13.
bpeii.27.43.
Jacob yn myned i Bethel.
GENESIS, XXXVI.
Marwolaeth Isaac.
Cyn
CRIST
Cvlch
1732.
c pen. 31.
19,34.
Joe. 24. 2.
d Exod. 19.
10.
e Jos. 24. 26.
Barn. 9. 6.
f Exod. 15.
16. a 23. 27.
a 34. 24.
Deut, 11.
25.
Jos. 2. 9.
a 5.1.
1 Sam. 14.
15.
2 Cliron.
14. 14.
8 pen. 28.19.
2 Sef, Dmo
Beihel.
1> pen. 24. 59.
3 Sef,
dẅ'wen
wylofain.
1 Hos. 12. 4.
4 Padan-
Aram.
' pen. 32. 28.
J pen. 17.1.
a 48. 3.
m pen. 17.
5, C, 16.
a 28. 3.
a 48. 4.
n pen. 12. 7.
a 13. 15.
a 26. 3, 4.
open. 28.18.
P pen. 28.19.
ei deulu, ac wrth y rhai oil oedd gyd
âg ef, Bwriwch ymaith ^^y du^.iau
diieithr sydd yn cich pHth chwi,
ac ymlanhêwch, a "^neAvidiwch eich
dillad ;
3 A chyfodwn, ac esgyiiwn i Beth-
el : ac yno y gwnaf allor i Dduw, yr
hwn a'm gwrandawodd yn nydd iy
nghyiyngder, ac a fu gyd â myfi yn
y flfordd a gerddais.
4 A hwy a roddasant at Jacob yi'
hoU ddu\viau dieithr y rhai oedd yn
eu llaw hwynt, a'r clust-dlysau oedd
yn eu clustiau: a Jacob a'u cudd-
iodd hwynt dan *y dderwen oedd
yn ymyl Sichem.
5 A hwy a gychwynasant : ac '^ofn
Duw oedd ar y dinasoedd y rhai
oedd o'u haragylch h-vvynt, ac nid
erlidiasant ar ol meibion Jacob.
6 H A Jacob a ddaeth i Luz, yng
ngwlad Canaan, hon yw Bethel, efe
a'r hoU bobl y rhai oedd gyd âg ef ;
7 Ac a adeiladodd yno allor, ac ^a
enwodd y lie ^ El-bethel, oblegid yno
yr ymddangosasai Duw iddo ef, pan
ffoisai efe o ŵydd ei frawd.
8 A ^marw a Aniaeth Deborah
mammaeth Rebeccah ; a hi a gladd-
wyd ÎS law Bethel, dan dderwen : a
galwyd enw honno ^ Alhon-bacuth.
9 1Í Hefyd * Duw a ymddangosodd
eilwaith i Jacob, pan ddaeth efe o
^ Mesopotamia ; ac a'i bendithiodd
ef
10 A Duw a ddywedodd wi'tho,
Dy enw di yw Jacob : ni elwir dy
enw di Jacob mwy, ond "^Israel a
fydd dy enw di : ac efe a alwodd ei
enw ef Israel.
11 Hefyd Duw a ddywedodd
wrtho, ^Myfi yiv Duw Hollalluog:
cynnydda, ac amlhâ ; ^ cenedl a
chynnuUeidfa cenhedloedd a fydd
o honot ti ; a brenhinoedd a ddaw
allan o'th Iwynau di.
12 AY wlad "yr hon a roddais i
Abraham ac i Isaac, a roddaf i ti,
ac i'th had ar dy ol di y rhoddaf y
wlad.
13 A Duw a esgynodd oddi WTtho
ef, yn y fan lie y llefarasai efe
wrtho.
14 A Jacob °a osododd goloih yn
y fan lie yr ymddiddanasai efe âg
ef, sef colofii faen : ac efe a dywallt-
odd arni ddiod-ofifr^vm, ac a dyw-
alltodd olew arni.
15 A Jacob a alwodd enw y fan
lie yr ymddiddanodd Duw âg ef.
p Bethel.
16 IT A hwy a aethant ymaith o
Bethel ; ac yr oedd etto ^ megis
milltir o dir i ddyfod i Ephrath :
yno yr esgorodd Rahel, a bu galed
arni Avi'th esgor.
17 A darfu, pan oedd galed arni
wrth esgor, i'r fyd\ATaig ddywedyd
wrthi hi, Nac oftia; oblegid dyma
hefyd i ti fab.
18 Darin hefyd, wrth ymadael o'i
henaid hi, (oblegid marw a wnaeth
hi,) iddi alw ei enw ef ''Ben-oni : ond
ei dad a'i henwodd ef ^ Benjamin.
19 A "i Rahel a fii farw, ac a gladd-
wyd yn y ffordd i "^ Ej)hrath ; hon yw
Bethlehem.
20 A Jacob a osododd golofii ar
ei bedd hi : honno yiv colofti bedd
Rahel ^hyd heddyw.
21 Yna Israel a gerddodd, ac a
ledodd ei babell o'r tu hwnt i
* '^ Migdal-Edar.
22 A phan ydoedd Israel yn trigo
yn y wlad honno, yna Reuben a
aeth ac " a orweddodd gyd â Bilhah
gordderch-wraig ei dad ; a chlybu
Israel hynny. Yna meibion Jacob
oeddynt ddeuddeg.
23 Meibion Leah ; ^Reuben, cyntaf-
anedig Jacob, a Simeon, a Lefi, a
Judah, ac Issachar, a Zabulon.
24 Meibion Rahel; Joseph, a Ben-
jamin.
25 A meibion Bilhah, llaw-forwyn
Rahel ; Dan, a Naphtali.
26 A meibion Zilpah, llaw-forwyn
Leah ; Gad, ac Aser. Dyma feib-
ion Jacob, y rhai a anwyd iddo ym
Mesopotamia.
27 1Í A Jacob a ddaeth at Isaac ei
dad i y Mamre, i Gaer-Arba, hon yw
Hebron, lie yr ymdeithiasai Abra-
ham ac Isaac.
28 A dyddiau Isaac oedd gàn
mlynedd a phedwar ugain mlynedd.
29 Ac Isaac a drengodd, ac a fu
farw, ac ""a gasglwyd at ei bobl, yn
hen, ac yn gyfla^vn o ddyddiau : a'i
feibion, Esau a Jacob, * al claddas-
ant ef
PENNOD XXXVI.
2 Tair gioragedd Esau. 6 Ei syvimudiad ef i
fynydd Seir. 9 Ei feibion. 15 Y dueiaid a
ddaetlmnt o'i feibion ef. 20 Meibion a
dueiaid Seir. 24 Änah yn cael mulod. 31
Brenliinoedd Edom. 40 Y dueiaid a ddaeth-
ant o Esau.
ADYM4iL genhedlaethau Esau :
efe yw Edom.
2 ^Esau a gjTnmerth ei wragedd
o ferched Canaan ; Adah, merch
Elon yr Hethiad, ac ^Aholibamah,
Cyn
CRIST
Cylch
1732.
5Neu,
ychîjdig
ffordd,
2 Bren. 5.
19.
Cylch
1729.
6 Sef, Mob
fy ngalar.
7 Sef Mab
y daeheu-
iaic.
1 pen. 48. 7.
r Kuth 1. 2.
a 4. 11.
si Sam. 10.
t Mic. 4. 8.
8 TurEdar.
« pen. 49. 4.
IChr. 5.1.
Edrych
2 Sam. 16.
22. a 20. 3.
1 Cor. 5. 1.
^ pen. 46. 8.
Exod. 1. 2.
y pen. 13. 18.
a 23, 2.
1716.
z pen. 15.15.
a 25. 8.
a pen. 49. 31.
Cylch
1796.
»pen. 26.31
38
CenhecUaethau Esau.
GENESIS, XXXVI. Duciaid a brenhinoedd Edom.
Cyn
CKIST
Cylch
1760.
e pen. 28. 9.
d 1 Chron.
1.35.
Cylch
1740.
3Heb.
erteidiau.
e pen. 13. 6,
II.
f ])en. 17.8.
a 28. i.
Î Jos. 24. 4.
3Heb.
Edom.
b 1 Chion.
1. 35, &c.
4 Sepiii,
1 Cliron. 1.
36.
Cylch
1715.
mercli Anah, merch Sibeon yr
Hefiad ;
3 " Basemath hefyd, merch Ismael,
cliwaer Nebaioth.
4 Ac "^Adah a ymddûg Eliphaz i
Esau : a Basemath a esgorodd ar
ReueL
5 Aholibamah hefyd a esgorodd
ar Jeus, a Jalam, a Chorah : dyma
feibion Esau, y rhai a anwyd iddo
y'ngwlad Canaan.
6 Ac Esau a gymmerodd ei wrag-
edd, a'i feibion, a'i ferched, a holl
^ddynion ei dŷ, a'i anifeiliaid, al
hoU ysgrubliaid, a'i holl gyfoeth a
gasglasai efe y'ngwlad Canaan ; ac
a aeth ymaith i'r wlad, o ŵydd ei
frawd Jacob.
7 ^ Oblegid eu cyfoeth hwynt oedd
fwy nag y gellynt gyd-drigo : ac "^nis
gaUai gwlad eu hymdaith eu cyn-
ii^vys hwynt, gan eu hanifeiliaid.
8 Felly y trigodd Esau ym ^ myn-
ydd Seir : Esau yiv Edom.
9 ^ A dyma genhedlaethau Esau
tad " yr Edomiaid jm mynydd Seir.
10 D}Tna enwau meibion Esau :
^ Eliphaz, mab Adah gMTaig Esau ;
Reuel, mab Basemath gwraig Esau
11 A meibion Eliphaz oedd Te-
man, Omar, ^Sepho, a Gatam, a
Glienaz.
12 A Thimna oedd ordderch-wraig
i Eliphaz, mab Esau, ac a esgorodd
Amalec i Eliphaz : dyma feibion
Adah g^ATaig Esau.
13 A dyma feibion Reuel ; Nahath
a Zerah, Sammah a Mizzah : y rhai
hyn oedd feibion Basemath gwraig
EsaiL
14 1Í Hefyd y rhai hyn oedd feib-
ion Aholibamah merch Anah, merch
Sibeon, gwraig Esau: a hi a ym-
ddûg i Esau, Jeus, a Jalam, a
Chorah.
15 1Í Dyma dduciaid o feibion Es-
au ; meibion Eliphaz cyntaf-anedig
Esau, due Teman, due Omar, due
Sepho, due Cenaz,
16 Due Corah, due Gatam, due
Amalec : dyma y duciaid o Eli-
phaz, y'ngwlad Edom : dyma feib-
ion Adah.
17 1Í A dyma feibion Reuel mab
Esau ; due Nahath, due Zerah, due
Sammah, due Mizzah : dyma y duc-
iaid o Reuel, y'ngwlad Edom : dyma
feibion Basemath gwraig Esau.
18 ^ Dyma hefyd feibion Aholi-
bamah gwraig Esau : due Jeus,
due Jalam, due Corah ; dyma y
—
duciaid o Aholibamah, merch Anah,
gwraig Esau.
19 Dyma feibion Esau, (hwn yw
Edom,) a dyma eu duciaid hwynt.
20 11 ' Dyma feibion Seir yi' Horiad,
cyfannedd^vyr y wlad ; Lotan, a
Sobal, a Sibeon, ac Anah,
21 A Dison, ac Esar, a Disan : a
dyma dduciaid yr Horiaid, meibion
Seir, y'ngwlad Edom.
22 A meibion Lotan oedd Hori,
a '' Hemam : a chwaer Lotan oedd
Timna.
23 A dyma feibion Sobal ; "^xyfan,
a Manahath, ac Ebal, Sepho, ac
Onam.
24 A dyma feibion Sibeon ; Aiah,
ac Anah : hwn yw Anah a gafodd ''y
mulod yn yr anialwch wrth borthi
asjTiod Sibeon ei dad
25 A dyma feibion Anah ; Dison,
ac xiholibamah merch Anah.
26 Dyma hefyd feibion Dison;
■'Hemdan, ac Esban, ac Ithran, a
CheraiL
27 Dyma feibion Eser; Billian, a
Zaafan, ac ^Acan.
28 Dyma feibion Disan ; Us, ac
Aran.
29 Dyma dduciaid yr Horiaid;
due Lotan, due Sobal, due Sibeon,
due Anah,
30 Due Dison, due Eser, due Dis-
an. Dyma dduciaid yr Horiaid, ym
mhlith eu duciaid y'ngwlad Seir.
31 ^ ' Dyma hefyd y brenhinoedd
a deyrnasasant y'ngwlad Edom, cyn
teyrnasu brenhin ar feibion Israel.
32 A Bela, mab Beor, a deyrnas-
odd yn Edom : ac enw ei ddinas ef
oedd Dinhabah.
33 A Bela a fu farw ; a Jobab,
mab Serah o Bosrah, a deyrnasodd
yn ei le ef
34 Jobab hefyd a fu farw ; a
Husam, o wlad Temani, a deyi*nas-
odd yn ei le ef.
35 A bu Husam farw; a Hadad,
mab Bedad, yi- hwn a darawodd
Midian ym maes Moab, a deyi'nas-
odd yn ei le ef : ac enw ei ddinas
ef oedd Afith.
36 Marw hefyd a wnaeth Hadad;
a Sarnlah, o Masrecah, a deyraas-
odd yn ei le ef.
37 A bu Samlah farw ; a Saul, o
Rehoboth wrth yr afon, a deyrnas-
odd yn ei le ef
38 A bu Saul farw ; a Baalhanan,
mab Achbor, a deyrnasodd yn ei
le ef.
Cyn
CRIST
Cylch
1715.
Cylch
1840.
1 Chron. 1.
38.
5 Homam,
1 tJhrou. 1.
39.
6 Allan,
1 Chron. 1.
40.
^ Edrych
Lef. 19. 19.
T Amram,
1 Ghi-on. 1,
41.
8 Jacan,
1 Chron. 1.
42.
Cylch
1780.
Cylch
1676.
1 1 Chron.
1.43.
Dau freuddivyd Joseph :
GENESIS, XXXVII.
eifrodyr yn ei gasâu.
Cyn
CEIST
Cylch
1676.
8 Hadad, a
Pai,
1 Chron. 1.
50.
Cylch
1496.
m 1 Chron.
1.51.
2 Neu, Alia.
3Heb.
Edom.
1729.
» rer.. 36. 7.
Heb. 11. 9.
o amryw
ddarnau.
b pen. 49. 23.
«pen. 42. 6,
if. a 43. 2Ü.
a 44. 14.
39 A bu Baalhanan, mab Aclibor,
farw ; a ^ Hadar a deymasodd yn ei
le ef : ac enw ei ddinas ef oedd
Pau ; ac enw ei wraig Mehetabel,
merch Hatred, merch Mezahab.
40 A dyma enwau y "duciaid o
Esau, yn ol eu teuluoedd, Avrth eu
trigleoedd, erbyn eu henwau ; due
Timna, due ^ Alfah, due Jetheth,
41 Due Abolibamali, due Elah, due
Pinon,
42 Due Cenaz, due Teman, due
Mibsar,
43 Due Magdiel, due Iram. Dyma
y dueiaid o Edom, yn ol eu presAvyl-
feydd, y'ngwlad eu perehennogaeth :
d}Tiia Esau, tad ^ yi' Edomiaid.
PENNOD XXXVII.
2 Joseph yn cael ei gasâu gan eifrodyr. 5 Ei
ddau fi euddwyd ef. 13 Jacol) yn ei anfon ef
i ymweled a'i frodyr. 18 Hwythau yn cyd-
fwriadu ei ladd ef. 21 Eeuben yn ei achub
ef. 26 Hwynt yn ei iverthu ef i'r Ismaeliaid.
81 Ei dad, wedi ei siommi trwy y siacced
waedlyd, yn galaru am dano ef. 36 Ei
weithu ef i Patipliar yn yr Aipht.
ATHRIGODD Jaeob y'ngwlad
^ ymdaith ei dad, y'ngwlad Ca-
naan.
2 Dyma genhedlaethau Jacob.
Joseph, yn fab d^vy fl^vydd ar bym-
tlieg, oedd fugail gyd a'i frodyr ar
y praidd: a'r llangc oedd gyd â
meibion Bilhah, a ehyd â meibion
Zilpah, gwragedd ei dad ; a Joseph
a ddygodd eu drygair hwynt at eu
tad.
3 Ac Israel oedd hofiPaeh ganddo
Joseph na'i hoU feibion: oblegid
efe oedd fab ei henaint ef : ac efe
a wnaeth siacced ^ fraith iddo ef
4 A phan welodd ei frodyr fod eu
tad yn ei garu ef yn iwy na'i hoU
frodyr, ^ìì^Yy a'i casasant ef, ac ni
fedrent ymddiddan ag ef yn hedd-
ychol.
5 IT A Joseph a freuddwydiodd
freuddwyd, ac ai mynegodd i'w
frodyr : a Invy a'i casasant ef etto
yn ycliwaneg.
6 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Gwrandêwch, attolwg, y breuddwyd
hwn a freuddwydiais i.
7 Ac "^wele, rhwymo ysgubau yr
oeddyin ni y'nghanol y maes ; ae
wele, fy ysgub i a gyfododd, ae a
safodd hefyd ; ae wele, eieh ysgubau
chAvi a safasant o amgylch, ae a
ymgi-yinmasant i'm hysgub i.
8 A'i frodyr a ddywedasant Avrtho,
Ai gan deyrnasu y teyrnesi arnom
ni? ai gan arglwyddiaethu yr ar-
ghvyddiaethi arnom ni? A liAvy
a chwanegasant etto ei gasâu ef,
oblegid ei freuddwydion, ae obleg-
id ei eiriau.
9 1 Hefyd efe a freuddwydiodd
etto freuddwyd araU, ac a'i myneg-
odd i'w frodyr, ae a ddywedodd,
Wele, breuddwydiais freuddwyd
etto ; ae wele, ^ yr haul, a'r Ueuad,
a'r un sereii ar ddeg, yn ymgrym-
mu i mi.
10 Ae efe a'i mynegodd i'w dad,
ac i'w frodyr. A'i dad a feiodd
arno, ac a ddywedodd wrtho. Pa
freuddwyd yw hwn a freuddwyd-
iaist ti ? Ai gan ddyfod y deuwn ni,
mi, a'th fam, a'th frodyr, i ymgrym-
mu i lawr i ti ?
11 ^A'i frodyr a genfigennasant
wrtho ef; ond ei dad ^a ddaliodd
ar y peth.
12 IT A'i frodyr a aethant i fugeilia
praidd eu tad, yn Sichem.
13 Ac Israel a ddywedodd wrth
Joseph, Onid yw dy frodyr yn bu-
geilio yn Sichem? Tyred, a mi
a'th anfonaf attynt. Yntau a ddy-
wedodd wrtho, Wele fi.
14 A dywedodd WTtho, Dos weith-
ian, edryeh ^pa Iwj^ddiant sydd i'th
frodyr, a pJia Iwyddiant sydd i'r
praidd : a dwg eilch^vyl air i mi.
Felly efe a'i hanfonodd ef o ddyfíryn
Hebron ; ac efe a ddaeth i Sichem.
15 "1Í A ehyfarfu g"\vr ag ef ; ac
wele efe yn erwydro yn y maes :
a'r gwr a ymofynodd ag ef, gan
ddywedyd. Pa beth yr wyt ti yn ei
geisio ?
16 Yntau a ddy^yedodd, Ceisio fy
mrodyr yr yd^A'yf fi; mynega, at-
tolwg, i mi, pa le y maent h^vy yn
bugeilio ?
17 A'r gAvr a ddywedodd, iivry a
aethant oddi yma ; oblegid mi a'u
clywais hwy yn dywedyd. Awn i
Dothan. A Joseph a aetli ar ol
ei fi'od}T, ac a'u cafodd liA^^^nt ^yn
Dothan.
18 Hwythau a'i canfuant ef o bell ;
a chyn ei ddynesu ef attynt, liAvy a
gyd-fvvriadasant yn ei erbyn ef, i'w
ladd ef
19 A dywedasant Avrth eu gilydd,
Wele y "^ breudd^vydi^iT yn dyfod.
20 Deuwch gan hynny yn a^vr,
a Uaddwn ef, a thaflwn ef yn un o'r
pydewau ; a dy wedwu, B^^'^^stfil drwg
a'i bwyttaodd ef : yna y cawn weled
beth a ddaw o'i freuddwydion ef
21 A ^ Reuben a glybu, ae a'i
Cyn
CRIST
1729.
d pen. 46. 29. !
e Act. 7. 9.
f Dan. 7. 23.
Luc 2. 19,
51.
Cylch
1729.
3 Heb.
hedilwch
dy frodyr.
S 2 Bren. 4
13.
4 Heb.
meistr
hreudd-
wydion.
ii pen. 42. 22.
Gwerthu Joseph.
GENESIS, XXXVIII.
Drygioni Er ac Onan.
Cyn
CRIST
Cylch
1729.
i Edrvch
ad. 2S, 36.
k Jer. 8. 22.
SHeb.
xcraiidaw-
sant.
IPs. 105. 17.
Act, 7. 9.
m Edrych
Matt. 27. 9.
n Jot) 1. 20.
Open. 44. 28.
P pen. 42.38.
a 44. 29, 31.
hachubodd ef o'u liaw hwynt; ac
a ddjwedodd, Na ladd^vn ef.
22 Reuben a ddywedodd hefyd
wi'thyiit, Na thywelltwch waed;
bwriwch ef i'r pydew hwn sydd yn
yr anialwch, ac nac estyiiwcli law
arno : fel yr achubai ef o'u Haw
hwynt, i'w ddwyn eilwaith at ei dad.
23 1Í A bu, pan ddaeth Joseph at
ei fi'odyr, iddynt ddiosg ei siacced
oddi am Joseph, sef y siacced fraith
ydoedd am dano ef
24 A chymmerasant ef, a thaflas-
ant i bydew : a'r pydew oedd wag
heb ddwfr ynddo.
25 A hwy a eisteddasant i fwytta
bwyd; ac a ddyrchafasant eu liyg-
aid, ac a edrychasant, ac wele fintai
o ' Ismaeliaid yn dyfod o Gilead, yn
myned i waered i'r Aipht, a'u camel-
od yn àMjR Uysiau, a '"^ balm, a myrr.
26 A djwedodd Judah wrth ei
frodyr, Pa lesad a fydd os lladdwn
ein brawd, a chelu ei waed ef ?
27 Deuwch, a gwertliAvn ef i'r
Ismaeliaid, ac na fydded ein Haw
ni arno ef; oblegid ein brawd ni
a'n cnawd ydyw efe. A'i frodyr a
^ gy ttunasant.
28 A phan ddaeth y marchnadwyr
o Midian heibio, y tynnasant ac y
cyfodasant Joseph i fynu o'r, pydew,
ac 'a werthasant Joseph i'r Ismael-
iaid er •" ugain darn o arian : hwy-
thau a ddygasant Joseph i'r Aipht.
29 1Í A Reuben a ddaeth eilwaith
at y pydew ; ac wele nid ydoedd
Joseph yn y pydew : ac yntau ° a
rwygodd ei ddiUad ;
30 Ac a ddychwelodd at ei frodyr,
ac a ddywedodd, Y llangc nid yw
accw ; a minnau, i ba le yr âf fi ?
31 A hwy a gymmerasant siacced
Joseph, ac a laddasant fỳn gafr, ac
a drochasant y siacced yn y gwaed.
32 Ac a anfonasant y siacced
fraith, ac a'i dygasant at eu tad, ac
a ddywedasant, Hon a gawsom :
myn wybod yn awr, ai siacced dy
fab yw hi, ai nad ê.
33 Yntau a'i hadnabu hi, ac a
ddywedodd, Siacced fy mab yw hi;
° bwystfil drwg a'i bwyttaodd ef :
gan larpio y Uarpiwyd Joseph.
34 A Jacob a rwygodd ei ddillad, ac
a osododd sachlen am ei hvynau, ac
a alarodd am ei fab ddyddiau lawer.
35 A'i hoU feibion, a'i holl ferched,
a godasant i'w gysuro ef ; ond efe
a wrthododd gymmeryd cysur, ac a
ddywedodd, p Yn ddiau disgynaf yn
alarus at fy mab i'r beddrod : a'i
dad a wylodd am dano ef
36 "i A'r Midianiaid a'i gwerthasant
ef i'r Aipht, i Putiphar ^ tywysog
Pharaoh, a'r distain.
PENNOD XXXYIII.
1 Judah yn cenhedlu Er, Onan, a Selah. 6 Er
yn pr'iodi Taniar. 8 Camwedd Onan. 11
Tamar yn aros am Selah: 16 yn siommi
Judah, 27 ac yn dwyn gefelliaid, Phares
a Zarah.
C yn y cyfamser liAvnnw, y
darfu i Judah fyned i waered
oddi wrth ei frodyr, a throi at wr
o Adùlam, a'i enw Hirah.
2 Ac yno y canfu Judah ferch gwr
o Canaan, a'i enw ef oedd ^ Suah ; ac
a'i cymmerodd hi, ac a aeth atti hi.
3 A hi a feichiogodd, ac a esgor-
odd ar fab ; ac efe a alwodd ei enw
ef^Er.
4 A hi a feichiogodd eilwaith, ac
a esgorodd ar fab ; a hi a alwodd
ei euAv ef Onan.
5 A thrachefn hi a esgorodd ar
fab, ac a alwodd ei enw ef ''Selah.
Ac yn Cezib yr oedd efe pan esgor-
odd hi ar hwn.
6 A Judah a gymmerth wrúg i Er
ei gyntaf-anedig, a'i henw Tamar.
7 Ac yr oedd Er, cyntaf-anedig
Judah, yn ddrygionus y'ngolwg yr
Arglwydd ; a'r Arglwydd a'i
Uaddodd ef
8 A Judah a ddywedodd wrth Onan,
Dos at '^'\vraig dy frawd, a phrioda
hi, a chyfod had i'th frawd.
9 Ac Onan a wyhn nad iddo ei
hun y byddai yr had : a phan elai
efe at wraig ei frawd, yna y collai
efe ei had ar y Uawr, rhag rhoddi
o hono had i'w frawd.
10 A drygionus oedd yr hyn a
wnaethai efe y'ngolwg yr Ar-
glwydd : am hynny efe a'i Uadd-
odd yntau.
11 Yna Judah a ddywedodd wrth
Tamar ei waudd. Trig yn weddw
yn nhŷ dy dad, hyd oni chynnyddo
fy mab Selah : (oblegid efe a ddy-
wedodd, Rhag ei farw yntau fel ei
frodyr.) A Thamar a aeth, ac a
drigodd yn nhŷ ei thad
12 t Ac wedi llawer o ddyddiau,
marw a wnaeth merch Suah, gwraig
Judah : a Judah a gymmerth gysur,
ac a aeth i fynu i Timnath, at
gneifA^yr ei ddefaid, efe a'i gyfaill
Hirah yr Adùlamiad.
13 Myneg\vyd hefyd i Tamar, gan
ddywedyd, Wele dy ^chwegrwn yn
Cyn
CRIST
Cylch
1729.
1 pen. 39. L
6 smydäofi i
Plmraoh.
a 1 Chron.
2.3.
b Num. 26.
19.
Cylch
1727.
c Num. 26.
20.
dDeut.25.5.
2 dad yng
nglvif-
railK
41
Camivedd Jiidah.
GENESIS, XXXIX.
Joseph yn nhŷ Putiphar.
Cyn
CRIST
Cylch
1727.
3 jneîcn Tie
amlwg.
*ferch. yng
nghyf-
raith.
5 o'r dd'i-
adeU.
8Neu,
yr amlwg.
7Heb.
fod yn
ddirmyg.
myned i fynu i Timnath, i gneifio
ei ddefaid.
14 Hithau a ddiosgodd ddiUad ei
gweddwdod oddi am dani, ac a'i
ciiddiodd ei hun â gorchudd, ac
a ymivisgodd, ac a eisteddodd yn
nrws ^Enaim, yr hwn sydd ar y
ffordd i Timnath : oblegid gweled
yi- oedd hi fyned Selah yn faw, ac
na roddasid hi yn wraig iddo ef.
15 A Judah a'i canfu hi, ac a dyb-
iodd niai puttain ydoedd hi ; oblegid
gorchuddio o honi ei hwyneb.
16 Ac efe a drodd atti hi i'r
ffordd, ac a ddywedodd, Tyi-ed, at-
tolwg, gad i mi ddyfod attat : (o-
blegid nid oedd efe yn gwybod mai
ei ^waudd ef ydoedd hi.) Hithau
a ddywedodd, Beth a roddi i mi,
OS cai ddyfod attaf ?
17 Yntau a ddywedodd, Mi a
hebryngaf í^ gafr ^ o blith y
praidd. Hithau a ddy^vedodd, A
roddi di wystl hyd oni hebryngech ?
18 Yntau a ddywedodd, Pa wystl
a roddaf i ti? Hithau a ddywed-
odd, Dy sêl, a'th freichledau, a'th
ffon sydd yn dy law. Ac efe a'u
rlioddes iddi, ac a aeth atti ; a hi
a feichiogodd o hono ef.
19 Yna y cyfododd hi, ac a aeth
ymaith, ac a ddiosgodd ei gorchudd
oddi am dani, ac a wisgodd ddillad
ei gweddAvdod.
20 A Judah a hebryngodd fỳn
gafr yn Haw yr Adiilamiad ei gyfaill,
i gymmeryd y g wystl o law y wraig :
ond ni chafodd Immnw hi.
21 Ac efe a ymofynodd â gwŷr y
fi-o honno, gan ddywedyd, Pa le y
mae y buttain honno a ydoedd yn
^ Enaim wrth y ffordd ? A hwythau
a ddywedasant, Nid oedd yma un
buttain.
22 Ac efe a ddychwelodd at Judah
ac a ddywedodd, Ni chefais hi ; a
gwŷr y fro honno hefyd a ddj^ved-
asant, Nid oedd yma un buttain.
23 A Judah a ddywedodd, Cym-
mered iddi hi, rhag i ni ''gael cy-
wilydd : Avele, mi a hebryngais y
mỳn hwn, a thitliau ni chefaist hi.
24 1Í Ac ynghylch pen tri mis y
mynegwyd i Judah, gan ddywedyd,
Tamar dy waudd di a butteiniodd ;
ac wele, hi a feichiogodd hefyd mewn
godineb. A dywedodd Judah, Dyg-
wch hi allan, a Uosger hi.
25 Yna hi, pan ddygwyd hi aUan,
a anfonodd at ei chwegr^vTi, gan
ddywedyd, O'r gwr biau y rhai hyn
yr ydA\yf fi yn feichiog : hefyd hi
a ddywedodd, Adnebydd, attolwg,
eiddo pwy yw y sêl, a'r breichledau,
a'r ffon yma.
26 A Judah a adnabu y 2>€,tliau
Jiynny, ac a ddywedodd, Cyfiawnach
yw hi na myfi ; o herwydd na
roddais hi i'm mab Selah : ac ni bu
iddo ef a wnaeth â hi m\Ay.
27 ^ Ac yn amser ei hesgoredigaeth
hi, wele efelliaid yn ei chroth hi.
28 Bu hefyd pan esgorodd hi, i un
roddi allan ei law : a'r fydwraig a
gymmerth ac a rwymodd am ei law
ef edau goch, gan ddywedyd, H^vn
a ddaeth yn gyntaf allan.
29 A phan dynnodd efe ei law yn
ei hoi, yna wele, ei frawd ef a ddaeth
allan : a hithau a ddywedodd, * Pa
fodd y torraist aUan ? bid y torriad
hwn arnat ti ; am hynny y galwyd
ei enw ef ^ ^ Phares.
30 Ac wedi hynny ei frawd ef a
ddaeth allan, yr hwn yr oedd yr
edau goch am ei law : a galwyd ei
enw ef Zarah.
PENNOD XXXIX.
1 Codiad Joseph yn nliŷ Putiphar. 7 Ei feistres
yn ei demiio ef, ac yntau yn ei gwrthwynehu
hi. 13 Achwyn arno ef ar gam. 19 Ei /lorw
ef y'ngkarchar ; 21 a Dme gyd âg ef yno.
A JOSEPH a ddygwyd i waered
i'r Aipht : a =" Putiphar yr
AiphtAAT, tyAvysog Pharaoh a'i ddis-
tain, al prynodd ef o law yi' Is-
maeliaid, y rhai a'i dygasant ef i
waered yno.
2 Ac '^ yr oedd yr Arglwtdd gyd
â Joseph, ac efe oedd wr llwydd-
iannus : ac yr oedd efe yn nhŷ ei
feistr yr Aiphtiad.
3 A'i feistr a welodd fod yi* Ar-
GLWYDD gyd âg ef, a bod yr Ar-
GLWYDD yn llwyddo yn ei law ef
yr hyn oU a ^vnelai efe.
4 A Joseph a gafodd ffafr yn ei
olwg ef, ac a'i gwasanaethodd ef:
yntau a'i gwnaeth ef yn olyg^vr ar
ei dy, ac a roddes yr hyn oU oedd
eiddo dan ei law ef.
5 Ac er pan wnaeth-» i efe ef yn
olygwr ar ei dy, ac ar yr hjn oil
oedd eiddo, "^bu i'r Arglwydd
fendithio tŷ yr Aiphtiad, er mwyn
Joseph : ac yr oedd bendith yr Ar-
glwydd ar yr hyn oU oedd eiddo
ef, yn y tŷ, ac yn y maes.
6 Ac efe a adawodd yr hyn oU
oedd ganddo dan law Joseph ; ac ni
wyddai oddi wrth ddim a'r a oedd
gyd âg ef, oddi eithr y bwyd yr oedd
Cyn
CRIST
Cylch
1727.
8 Neu,
Paham y
gianaeth-
est y
rhwygiad
hwn i'th
erbyn f
9Sef,
Torriad.
e 1 Ghion.
2.4.
Matt. 1. 3.
Cylch
1729.
1 pen. 37. 36.
Ps. 105. 17.
b ad. 21.
1 Sam. 16.
18. a 18. 28.
Act. 7. 9.
c pen. 30. 27.
Eifeistres yn ei demtio.
GENESIS, XL
Joseph y'ngharchar.
Cyn
CEIST
Cylch
1729.
dpen. 20. 6.
Lef.6.2.
Ps. 61. 4.
ÎHeb./atCT-.
«Pb 105.18.
f Edrych
pen. 40. 15.
a 41.14.
efe yii ei fwytta : Joseph hefyd oedd
dêg o bi7d, a glan yr olwg.
7 ÌÍ A darfd wedi y pethau liynny,
i wraig ei feistr ef ddyrchafii ei
golwg ar Josej)h, a dywedyd, Gor-
wedd gyd â mi.
8 Yntau a wrthododd, ac a ddy-
wedodd wrth wraig ei feistr, Wele,
fy nii^istr ni ŵyr pa beth sydd gyd
â mi yn y tŷ ; rhoddes hefyd yr
hyn oil sydd eiddo dan iy Haw i.
9 Md oes neh iyfj yn y tŷ hwn na
myfi ; ac ni Avaharddodd efe ddim
rhagof onid tydi ; oblegid ei wTaig
ef vnjt ti : pa fodd, gan hynny, y
gallaf wneuthur y mawT-ddrwg hwn,
a ^ phechu yn erbyn Duw !
10 A bu, fel yi' oedd hi yn dywed-
yd wrth Joseph beunydd, ac yntau
iieb wi-andaw arni hi, i orwedd yn
ei hymyl hi, neu i fod gyd â hi.
11 A bu, ynghylch yr amser hwnnw,
i Joseph ddyfod i'r tŷ, i Anieuthur
ei orchwjd ; ac nid oedd yr un o
ddynioii y tŷ yno yn tŷ.
12 Hithau al daliodd ef erbyn ei
wisg, gan ddywedyd, Gorweild gyd
â mi. Yntau a adawodd ei wisg
yn ei llaw hi, ac a ffodd, ac a aeth
aUan.
13 A phan welodd hi adael o hono
ef ei wisg yn ei llaw hi,, a íFoi o
hono allan ;
14 Yiia hi a alwodd ar ddynion ei
thy, ac a draethodd wi-thynt, gan
ddywedyd, Gwelwch, efe a ddug i
ni Hebrewr i'n gwaradAvyddo : daeth
attaf fi i orwedd gyd â myfi ; min-
nau a waeddais â Uef ^ uchel ;
15 A phan glyAvodd efe ddyrchafu
o honof fi fy lief, a gweiddi ; yna
efe a adawodd ei wisg yn iy ymyl
i, ac a ifodd, ac a aeth allan.
16 A hi a osododd ei wisg ef yn
ei hymyl, hyd oni ddaeth ei feistr
ef adref.
17 A hi a lefarodd wrtho yn y
modd hwn, gan ddywedyd, Yr He-.
brewas, yr hwn a ddygaist i ni, a
ddaeth attaf i'm gwaradwyddo ;
18 Ond pan ddyi-chefais fy lief, a
gweiddi, yna efe a adawodd ei Avisg
yn fy ymyl, ac a ifodd allan.
19 A phan glybu ei feistr ef eiriau
ei wraig, y rhai a lefarodd hi wi'tho
ef, gan ddywedyd, Yn y modd hwn
y gwnaeth dy was di i mi; yna yr
ennyniftdd ei lid ef
20 A meistr Joseph a'i cymmerth
ef, ac *a'i rhoddes yn 'y carchardy,
yn y lie yr oedd carcharorion y
brenhiu yn rhwym. Ac yno y bu
efe yn y carchardy.
21 11 Ond yr Arglwydd oedd gyd
â Joseph, ac a ddangosodd iddo ef
"drugaredd, ac ^a roddes ffafr iddo
y'ngolwg pennaeth y carchardy.
22 A phemiaeth y carchardy a
roddes dan law Joseph yr hoU
garcharorion y rhai oedd yn y
carchardy ; a pha beth bynnag a
wnaent yno, efe oedd yn ei wneuthur.
23 Nid oedd pennaeth y carchardy
yn edrych am ddim oil a'r a oedd
dan ei law ef, am fod yr /Vrglwydd
gyd âg ef ; a'r hyn a warn efe, yr
Arglwydd a'i Uwyddai.
PENNOD XL.
1 Bwtler a phohydd Pharaoh y'ngharchar, 4
dan siars Joseph. 5 Efe yn dehongli eu
hreuddwydion hwy ; 20 aV rhai hynny yn
dyfod i hen yn ol ei ddehonyliad ef. 25
Anniolcligarwch y hivtler.
ADARFU wedi y pethau hynny,
i ^drulliad brenhin yr Aipht,
a'r pobydd, bechu yn erbyn eu har-
glwydd, brenhin yr Aipht.
2 A Pharaoh a lidiodd Avi'th ei
ddau swydd^vr, sef wrth y pen-
trulliad, a'r pen-pobydd :
3 Ac a'u rhoddes liAvynt mewn
dalfa, yn nhŷ y distain, sef yn y
carchardy, y Ue yr oedd Joseph
yn rhwym.
4 A'r distain a AVTiaeth Joseph yn
olygwr arnynt hwy ; ac efe a'u
gwasanaethodd hwynt : a buont
mewn dalfa dros amser.
5 1Í A breudd^^7diasant freuddwyd
ill dau, pob un ei freudd^vyd ei hun
yn yr un nos, pob un ar ol dehongl-
iad ei freuddwyd ei hun, truUiad a
phobydd brenhin yr Aipht, y rhai
oedd yn rhwym yn y carchardy.
6 A'r bore y daeth Joseph attynt,
ac a edrychodd arnynt ; ac wele
hwynt yn athrist
7 Ac efe a ymofynodd â swyddwyr
Pharaoh, y rhai oedd gyd âg ef
mewn dalfa yn nhŷ ei arghvydd,
gan ddjnyedyd, Paham y mae eich
" Avynebau yn ddrwg heddy w ?
8 A dywedasant wrtho, Breudd-
wydiasom freuddwyd, ac nid oes a'i
dehonglo. A Joseph a ddywedodd
An'thynt, * Onid i Dduw y perthyn
dehongli ? mynegwch, attolwg, i mi.
9 A'r pen-truUiad a fynegodd ei
freuddwyd i Joseph ; ac a ddywed-
odd wrtho, Yn fy mreuddwyd yr
oeddicn, ac wele AAÌnwydden o'm
blaen ;
Bivtler a phohydd Pharaoh. GENESIS, XLI
Joseph yn dehongli
Cyn
CRIST
1718.
b 2 Bren.
25.27.
4 Neil,
gyfrif.
5 medâi/ìia
arnaffi.
€ Nen,
gwŷìiion.
Tonfrif.
8Neu,
gi/frii'odd.
10 Ac yn y winwydden yr oedd
tair caingc : ac yr oedd hi megis
yn blaen-darddu ; ei blodeuyn a
dorrasai allan, ei grawn-sypiau hi
a ddug rawnwin addfed.
11 Hefyd yr oedd c^vppan Pha-
raoh yn fy llaw: a chymmerais y
gra^^Tiwin, a gwesgais hwynt i g\^T3-
pan Pharaoh ; a rhoddais y cwppan
yn llaw Pharaoh.
12 A Joseph a ddywedodd WTtho,
Dyma ei ddehongliad ef. Tri dÌA\T-
nod yw y tair caingc.
13 0 fe^^Ti tri di^vi-nod etto Pha-
raoh ^a *ddyrchafa dy ben di, ac
a'th rydd di eilwaith yn dy le ; a
rhoddi g^vppan Pharaoh yn ei law
ef, fel y buost arferol yn y cyntaf,
pan oeddyt drulliad iddo.
14 Etto ° cofia fi gyd â thi, pan fo
daioni i ti, a g\vna, attolwg, â mi
di-ugaredd, a chofia fi wrth Pharaoh,
a dwg fi allan o'r tŷ hwn :
15 Oblegid yn Uadrad y'm lladrat-
ta^vyd o wlad yr Hebreaid ; ac yma
hefyd ni wneuthum ddim, fel y
bwrient fi y'ngharchar.
16 Pan welodd y pen-pobydd mai
da oedd y dehongliad, efe a ddy-
wedodd wrth Joseph, Minnau hef-
yd oeddivn yn fy mreuddwyd; ac
wele, dri chaweU '^ rhwyd-dyllog ar
fy mhen.
17 Ac yn y cawell uchaf yr oedd
peth o bob bw^^d Pharaoh o waitli
pobydd ; a'r ehediaid yn eu bwyt-
ta liAvynt o'r cawell oddi ar fy
mhen.
18 A Joseph a attebodd ac a ddy-
wedodd, Dyma ei ddehonghad ef
Tri diwrnod yw y tri chawell.
19 0 fe^vn tri diwrnod etto y
''cymmer Pharaoh dy ben di oddi
arnat, ac a'th groga di ar 'bren ;
a'r ehediaid a fwyttânt dy gnawd
di oddi am danat.
20 ^ Ac ar y trydydd dydd yr
oedd dydd genedigaeth Pharaoh :
ac efe ''a wnaeth wledd i'w hoU
weision : ac efe a ^ ddyrchafodd ben
y pen-trulliad a'r pen-pobydd ym
mysg ei weision.
21 Ac a osododd y pen-trulliad
eilwaith yn ei swydd ; ac yn-
tau a roddes y cwppan i law Pha-
raoh.
22 A'r pen-pobydd a grogodd efe;
fel y dehonglasai Joseph iddynt
hwy.
23 Ond y pen-trulhad ni chofiodd
Joseph, eithr anghofiodd ef
PENNOD XLI.
1 J)au frexiddwyd Pharaoh. 25 Joseph yn eu
dehongli hwy : 33 yn rhoddi cynghor i Pha-
raoh. 38 Codiad Joseph. 50 Mae efe yn
cenhedla Manasseh ac Eÿhraím. 54 Y new-
yn yn dechreu.
YNA jTn mhen dwy flynedd lawn,
y bu i Pharaoh freudd^vydio ;
ac wele efe yn sefyll wrth yr afon.
2 Ac wele, yn esgyn o'r afon, saith o
wartheg teg yr olwg, a thewdon o gig;
ac mewn gweirglodd-dir y porent.
3 Wele hefyd, saith o wartheg er-
aill yn esgyn ar eu hoi h\^^nt o'r
afon, yn ddrwg yr olwg, ac yn gul-
ion o gig ; a hwy a safasant yn ymyl
y gAvartheg eraill, ar Ian yr afon.
4 A'r g wartheg drwg yr olwg, a
chulion o gig, a fAvyttasant y saith
gwartheg teg yr olwg, a breision.
Yna y dihunodd Pharaoh.
5 Ac efe a gysgodd, ac a freudd-
wydiodd eilwaith : ac wele, saith o
dywysenau yn tyfu ar un gorsen, o
rai ^ breisgion a da.
6 Wele hefyd, saith o dywysenau
teneuon, ac wedi deifio gan ^vynt
y dwyrain, jm tarddu allan ar eu
hoi hwynt.
7 A'r tywysenau teneuon a lyngc-
asant y saith dywysen fi-aisg a
llawn. A defírôdd Pharaoh ; ac
wele breudd^vyd oedd.
8 A'r bore y bu i'w yspryd ef
gynhyrfu ; ac * efe a anfonodd, ac
a alwodd am hoU ddewiniaid yr
Aipht a'i holl ddoethion hi : a Pha-
raoh a fynegodd iddynt hwy ei
freuddwydion ; ond nid oedd a'u
dehonglai hwynt i Pharaoh.
9 H Yna y llefarodd y pen-tinilliad
"vvrth Pharaoh, gan ddyivedyd, Yr
wyf fi yn cofio fy meiau heddyw.
10 Llidio a wnaethai Pharaoh in-th
ei weision ; ac efe a 'm rhoddes
meAvn carchar yn nhŷ y distain,
myfi a'r pen-pobydd.
11 A ni a freuddwydiasom freudd-
^vyd yn yr un nos, mi ac efe :
breuddwydiasom ''bob un ar ol
dehongliad ei freuddwyd.
12 Ac yr oedd yno gyd â nyni
fab ieuangc o Hebread, gwas i'r
distain; a ni a fynegasom iddo ef:
yntau ''a ddehongiodd i ni ein
breuddwydion ; i bob un yn ol ei
freuddwyd y dehonglodd efe.
13 A darfu, fel y dehonglo4d i ni,
felly y bu : rhodd fi eilwaith i'm
swydd ; ac yntau a grogodd efe.
14 TI '^Pharaoh, gan hynny, a an-
Cyn
CRIST
1715.
2Heb.
breision.
a Dan. 2. 2.
b pen. 40. 5.
c pen. 40.
12.<Sic
dP6.105.20.
dau freudchvyd Pharaoh.
GENESIS, XLI
Dyrchafiad Joseph.
Cyn
CRIST
1715.
SHeb.
terandaw.
< gvoywedig.
•2Bren.S.L
fonodd ac a alwodd am Joseph :
h^vythau ar redeg al cyrchasant ef
o'r carchar : jiatau a eilliodd ei
wallt, ac a newidiodd ei ddillad,
ac a ddaetli at Pharaoh.
15 A Pharaoh a ddywedodd Avi'th
Joseph, BreuddAvydiais freuddwyd,
ac nid oes a'i dehonglo : a ni}^ a
glywais ddywedyd am danat ti, y
medri ^ddeall breuddwyd i'w dde-
hongli.
16 A Joseph a attebodd Pharaoh,
gan ddywedyd, Nid myfi; Duw a
ettyb Iwyddiant i Pharaoh.
17 A Pharaoh a ddywedodd \vi'th
Joseph, Wele fi yn fy mreuddwyd
yn seiyll ar fin yr afon.
18 Ac wele yn esgyn o'r afon saith o
wartheg tewion o gig, a theg yi* olwg ;
ac mewn gweirglodd-dir y porent.
19 Wele hefyd saith o wartheg er-
aill yn esgyn ar eu hoi hwyiit, truain,
a di'wg iawn yi- olwg, ac yn gulion
o gig : ni welais rai cynddrwg a
hwynt yn holl dir yr Aipht.
20 A'r gwartheg culion a drwg a
fwyttasant y saith muwch tewion
cyntaf :
21 Ac er eu myned i'w boiiau, ni
wyddid iddynt fyhed i'w boiiau ;
ond yr olwg arnynt oedd ddrwg,
megis yn y dechreuad. Yna mi a
ddeíFroais.
22 Gwelais hefyd yn fy mreudd-
wyd, ac wele saith djvvysen lawn a
theg, yn cyfodi o'r un gorsen.
23 Ac wele saith o dywys ''man,
teneuon, wedi deifio gan ddwyrein-
wynt, yn tyfu ar eu hoi hwynt.
24 A'r tywysenau teneuon a lyngc-
asant y saith dywysen dda ; a mi a
ddywedais hyn wrth y dewiniaid;
ond nid oedd a'i dehonglai i mi.
25 If A dy^vedodd Joseph wrth Pha-
raoh, Breudd^vyd Pharaoh sydd un :
yr hyn y mae Duw yn ei wneuthur
a fynegodd efe i Pharaoh.
26 Y saith o wartheg teg, saith
mlynedd ydynt ; a'r saith dywys-
en deg, saith mlynedd ydynt : y
breuddwyd un yw.
27 Hefyd y saith muwch culion a
drwg, y rhai oedd yn esgyn ar eu
hoi hwynt, saith mlynedd ydynt;
a'r saith dywysen wag wedi deifio
gan y dwyrein-wynt, a fyddant
"saith mlynedd o newyn.
28 Hyn yAv y peth a ddywedais i
Avrth Pharaoh : Yr hyn a wna Duw,
efe a'i dangosodd i Pharaoh.
29 Wele, y mae saith mlynedd yn
maA\T, trwy holl
dyfod o amldra
wlad yr Aipht.
30 Ond ar eu hoi hwyiit y cyfyd
saith mlynedd o newyn; ac anghofir
yi* hoU amlder trwy wlad yi- Aipht :
a'r newyn a ddifetha y wlad.
31 Ac ni wybyddir oddi wrth yr
amldra yn y wlad, o herwydd y
newyn hwnuAv wedi hynny : oblegid
^trwm iawn fydd.
32 Hefyd am ddyblu y breudd^vyd
i Pharaoh ddwywaith, hynny a fu
oblegid •'sicrhâu y peth gan Dduw,
a bod Duw yn brysio i'w wneuthur.
33 Yn awr, gan hynny, edryched
Pharaoh am wr deallgar a doeth, a
gosoded ef ar wlad yi- Aipht.
34 Gwnaed Pharaoh hyn, a gos-
oded "^ olygwjT ar y wlad, a chym-
mered bummed v2ìü. cnwd gwlad yr
Aipht dros saith mlynedd yr amldra.
35 A chasgiant hoU ymborth y blyn-
yddoedd daionus sydd ar ddyfod, a
chasgiant yd dan law Pharaoh, a
chadwant ymborth yn y dinasoedd.
36 A bydded yi* ymborth y'nghadw
i'r wlad dros y saith mlynedd new-
yn, y rhai fyddant y'ngwlad yi^ Aipht,
fel na ^ddif ether y wlad gan y newyn.
37 ÌÍ A'r peth oedd dda y'ngolwg
Pharaoh, ac y'ngolwg ei holl Aveision.
38 A dyAvedodd Pharaoh Avrth ei
weision, A gaem ni Avr fel hAvn, ^yv
hAvn y mae yspryd Duw ynddo ?
39 DyAvedodd Pharaoh hefyd AA^rtli
Joseph, Gan Aviieuthur o Dduw i ti
Avybod hyn oil, nid mor ddeallgar a
doeth neb a thydi.
40 ^ Tydi a fyddi ar fy nhŷ, ac wrth
dy air di y '-' Uywodraethir fy mhobl
oil : yn y deyrn-gadair yn unig y
byddaf fAvy na thydi.
41 Yna y dyAvedodd Pharaoh Avrth
Joseph, Edrych, gosodais di ar holl
Avlad yr Aipht.
42 A ^ thynnodd Pharaoh ei fodrAvy
oddi ar ei laAV, ac a'i rhoddes hi ar
laAV Joseph, ac a'i gAvisgodd ef mcAAii
gAAisgoedd ^sidan, ac 'a osododd
gadAA'^m aur am ei AA'ddf ef ;
43 Ac a Avnaeth iddo farchogaeth
yn yr ail cerbyd oedd ganddo ; a
llefwyd o'i flaen ef, ^ Abrec : felly y
gosodAvyd ef ar holl wlad yr Aipht.
44 Dywedodd Pharaoh hefyd AA'^rth
Joseph, Myfi ijiu Pharaoh, ac hebot
ti ni chyfyd gAvr ei laAV na'i droed,
trAvy holl Avlad yr Aipht.
45 A Pharaoh a alwodd eiiAv Jo-
seph, Saphnath-Paaneah ; ac a rodd-
es iddo Asnath, merch Potipherah
Geni dau fab i Joseph.
GENESIS, XLIL
Brodyr Joseph
Cyn
CEIST
171.5.
Í Neu,
tywysog.
Cylch
1715.
k pen. 46. 20.
a 48. 5.
Cylch
Tt\2.
5Sef,
Anghofio.
Cylch
1711.
6Sef,
Ffrwyth-
lawn.
1708.
IPs. 105. IG.
* offeiriad On, yn wraig : yna jr aeth
Joseph allan dros wlad yr Aiplii
46 1Í A Joseph ydoedd fab deng
ml^vydd ar hugain pan safodd efe
ger bron Pharaoh brenhin yr Aipht:
a Joseph a aeth ailan o ŵydd Pha-
raoh, ac a dramwyodd trwy holl
wlad yi- Aipht.
47 A'r ddaear a gnydiodd dros
saith mlynedd yr amldra yn ddyrn-
eidiau.
48 Yntau a gasgiodd holl ymborth
y saith mlynedd a fu y'ngwlad yr
Aipht, ac a roddes yniboi-th i gadw
yn y dinasoedd : ymborth y maes yr
hwn fyddai o amgylch pob dinas,
a roddes efe i gadw ynddi.
49 A Joseph a gynhullodd yd fel
tywod y môr, yn dra lliosog, hyd
oni pheidiodd â'i rifo: oblegid yr
ydoedd heb rifedi.
50 Ond cyn dyfod bhvyddyn o
newyn, ^y ganwyd i Joseph ddau
fab, y rhai a ymddûg Asnath, merch
Potipherah offeiriad On, iddo e£
51 A Joseph a alwodd enw ei
gyntaf-anedig, ''Manasseh: Oblegid,
eh efe, Duw a wnaeth i mi anghofio
iy llafur oil, a thyh\7tli fy nhad oil.
52 Ac efe a alwodd enw yî* ail,
<^ Ephraim : Oblegid, cb efe, Duw
a'm ffr^^ythlonodd i y'ngwlad iy
ngorthrymder.
53 IT Darfu y saith mlynedd o aml-
dra, y rhai a fu y'ngwlad yr Aipht.
54 'A'r saith mlynedd newyn a
ddechreuasant ddyfod, fel y dywed-
asai Joseph : ac jv oedd newyn yn
yr holl wledydd ; ond yn holl wlad
yr Aipht yr ydoedd bara.
55 A phan newynodd holl wlad yi'
Aipht, y bobl a waeddodd ar Pha-
raoh am fara : a Pharaoh a ddy-
wedodd wrth yr holl Aiphtiaid,
Ewch at Joseph ; yr hyn a ddywedo
efe >yi'thych, gwnewch.
56 Y ne^vyn hefyd ydoedd ar holl
wyneb y ddaear : a Joseph a agor-
odd yr holl leoedd yr ydoedd yd
ynddynt, ac a werthodd i'r Aipht-
iaid ; oblegid y newyn oedd drwm
y'ngwlad yr Aipht.
57 A daeth yr holl wledydd i'r
Aipht at Joseph i brynu ; o her-
wydd y newyn oedd drwm 301 yr
holl wledydd.
PENNOD XLIL
1 Jacob yn anfon ei ddeg mob i'r Aipht i brynu
yd. 6 Joseph yn eu carcharu hwy yn lie
ysb'iwyr : 18 ac yn eu rhijddhdu hwy, dan
ammod iddynt ddwyn Benjamin. 21 Eu,
cydwyhod yn eu cyhuddo hwy o achos Joseph.
24 Cadw Simeon yn loyatl. 25 Hwynt yn
dychioelyd âg yd, a''ii harian yn eu sachaio :
29 ac yn traeihu y newyddion i Jacob. 36
Jacob yn gicrlhod danfon Benjamin.
PAN welodd Jacob fod yd yn yr
i^pht, dywedodd * Jacob wrth
ci feibion, Paham yr edrychwch ar
eich gilydd ?
2 Dywedodd hefyd, Wele, clywais
fod yd yn yr Aipht : ewch i waered
yno, a phrynwch i ni oddi yno ; fel
y bom ^fyw, ac na byddom feirw.
3 1Í A deg brodyi* Joseph a aethant
i waered, i brynu yd, i'r Aipht.
4 Ond ni oUyngai Jacob Benja-
min, brawd Joseph, gyd â1 frodyr :
oblegid efe a ddywedodd, Rhag
digAvydd niwed iddo ef.
5 A meibion Israel a ddaethant i
brynu ym mhlith y rhai oedd yn
dyfod ; oblegid yr ydoedd y newyn
y'ngwlad Canaan.
6 A Joseph oedd ly^vydd ar y
wlad, ac oedd ei hun yn gwerthu i
holl bobl y wlad : a brodyr Joseph
a ddaethant, ac ^" a ymgrymmasant i
lawr iddo ef ar eu hwynebau.
7 A Joseph a ganfu ei frodyi-, ac
a'u hadnabu h^^ynt, ac a ymddi-
eithrodd iddynt liAvy, ac a lefarodd
wrthynt -yn arw, ac a ddywedodd
wrthynt, 0 ba le y daethoch?
Hwythau a attebasant, 0 wlad Ca-
naan, i brynu lluniaetli.
8 A Joseph oedd yn adnabod ei
frodyr ; ond nid oeddynt hwy yii
ei adnabod ef
9 A Joseph ^ a gofiodd ei freudd-
wydion a freuddwydiasai efe am
danynt liAvy ; ac a ddywedodd wrth-
ynt, Ysb'iwyr ydych chwi ; i edrych
noethder y wlad y daethoch.
10 Hwythau a ddywedasant wrtho
ef, Nag ê, fy arglwydd; ond dy
weision a ddaethant i brynu Uun-
iaeth.
11 Nyni oU ydym feibion un gwr :
givyr cywir ydym ni ; nid yw dy
weision di ysb'iwyr.
12 Yntau a ddywedodd wrthjait
hAvy, Nag ê; onid i edrych noeth-
der y wlad y daethoch.
13 Hwythau a ddywedasant, Dy
weision di oedd ddeuddeng mrodyr,
meibion un gwr y'ngwlad Canaan:
ac wele, y mae jv ieuangaf heddyw
gyd â'n tad ni, a'r UaU ^ nid yw
fyiü.
14 A Joseph a ddywedodd wrth-
ynt, Dyma yr hyn a adroddais wrth-
Cyn
CEIST
1707.
aAct.7. la
bpen. 43. 8.
Ps. 118. 17,
Es. 38. L
pen. 37. 7.
2 Heb.
galed.
d pen. 37. 5.
e Galar. 5. 7.
Edrych
pen. 44. 20,
yn dyfoä i'r Aipht;
GENESIS, XLII.
<ic yn dychwelyd.
Cyn
CEIST
1707.
fEdrych
lSam,1.26.
a 17. 65.
3 chadwer
chwilkau
yng
ngharchar.
4Heb.
casglodd.
! Neh. 5. 15.
Î1 pen. 43. 5.
a 44. 23.
Í pen. 37. 21.
5 eifod yn
tiarad
wrthynt
dnvy gyf-
ieilhydd.
It Edrych
pen. 43. 21.
ych, gan ddywedyd, Ysbnvyi* ydych
chwi.
15 Wrth hyn y'ch profir: *^Myii
einioes Pharaoh, nid ewch allan
oddi yma, oiiid trwy ddyfod o'ch
brawd ieuangaf ynia.
16 Hebryngwch un o honoch i
gyrchu eich brawd, a ^rhwymer
chwithau; fel y profer eich geir-
iau chwi, a oes gwirionedd ynoch :
oblegid'onid ê, myn einioes Pha-
raoh, ysbhvyr yn ddiau ydych chwi.
17 Ac efe a'li ^rhoddodd hwynt i
gyd y'ngharchar dridiau.
18 Ac ar y trydydd dydd y dy-
wedodd Joseph v*Tthynt, Gwnewch
hyn, fel y byddoch fy w : ^ ofni Duw
yr wyf fi.
19 Os gwŷr cywii' ydych chwi,
rhwymer un o'ch brodyr chwi yn
eich carchardy : ac ewch chwithau,
dygTvch yd rhag newyn i'ch ty-
Iwyth.
20 A ^ dygwch eich brawd ieuangaf
attaf fi : felly y cywirir eich geir-
iau chwi, ac ni byddwch feirw.
Hwythau a wnaethant felly.
21 IF Ac a ddywedasant wrth eu
gilydd, Diau bechu o honom yn er-
byn ein brawd; oblegid gweled a
wnaethom gyfyngdra ei enaid ef,
pan ymbiliodd efe â ni, ac ni wran-
dawsom ef: am hynny y daeth y
cyfyngdra hwii arnom ni.
22 A Reuben a'u hattebodd h^vynt,
gan ddywedyd, 'Oni ddywedais i
wrthych, gan ddywedyd, Na phech-
wch yn erbyn yr herlod; ac ni
wi'andawech chwi ? wele am hynny
ynte y goiynir ei waed ef.
23 Ac nis gwyddynt hwy fod Jo-
seph yn eu deall ; am -fod cyfieith-
ydd rhyngddynt.
24 Yntau a drodd oddi wrthynt,
ac a wylodd ; ac a ddaeth eilchwyl
attynt, ac a lefarodd wrthynt hwy,
ac a gymmerth o'u mysg hwynt
Simeon, ac a'i rhwymodd ef o flaen
eu Uygaid hwynt.
25 IF Joseph hefyd a orchymynodd
lenwi eu sachau hwynt o yd, a
rhoddi drachefa arian pob un o
honynt yn ei sach, a rhoddi bwyd
iddynt i'w fvvytta ar y ffordd : ac
felly y gwnaeth iddynt hwy.
26 Hwythau a gyfodasant eu hỳd
ar eu hasynod, ac a aethant oddi yno.
27 Ac ''un a agorodd ei sach, ar
fedr rhoddi ebran i'w asyn yn y
Hetty ; ac a ganfu ei arian ; canys
wele hwynt y'ngenau ei ffettan ef.
28 Ac a ddywedodd wrth ei frod-
yr, Rhodd^vyd adref fy arian; ac
wele hwynt hefyd yn fy ffettan :
yna y digalonnasant hwy, ac a ofn-
asant, gan ddywedyd wrth eu gil-
ydd, Paham y gwnaeth Duw i ni
hyn?
29 1Í A hwy a ddaethant at Jacob
eu tad i wlad Canaan ; ac a fyneg-
asant iddo ef eu holl ddamweiniau,
gan ddywedyd,
30 Dyivedodd y gwr oedd ar-
glwydd y wlad yn ^ arw wrthym ni,
ac a'n cymmerth ni fel ysbiwyr y
wlad
31 Ninnau a ddywedasom wrtho
ef, Gwŷr cywir ydym ni ; nid ysbi-
wyr ydym.
32 Deuddeg o frodyr oeddym ni,
meibion ein tad ni: un nid ywfyiv,
ac y mae yr ieuangaf heddyw gyd
a'n tad ni y'ngwlad Canaan.
33 A dywedodd y gwr oedd ar-
glwydd y wlad wrthym ni, Wrth
hyn y caf wybod mai cywir ydych
chwi ; gadêwch gyd â myfi un o'ch
brodyi*, a chymmerwch luniaeth
i dorri newyn eich teuluoedd, ac
ewch ymaith.
34 A dygwch eich brawd ieuangaf
attaf fi, fel y gwybyddwyf nad ysbi-
wyr ydych chwi, ond eich hod yn
gywir : yna y rhoddaf eich brawd i
chwi, a chewch farchnatta yn y wlad.
35 1 Fel yi* oeddynt hAvy yn tyw-
allt eu sachau, yna wele godaid
arian pob un yn ei sach : a phan
welsant y codau arian, h^vynt-hwy
a'u tad, ofhi a wnaethant.
36 A Jacob, eu tad hwynt, a ddy-
wedodd wrthynt hwy, Diblantasoch
fi : Joseph nid yiv fyiv, a Simeon
yntau nid yiv fyw, a Benjamin a
ddygech ymaith ; yn fy erbyn i y
mae hyn oil.
37 A dywedodd Reuben wrth ei
dad, gan ddywedyd, Lladd fy nau
fab i, oni ddygaf ef drachefn attat
ti : dyro ef yn fy Haw i, a mi a'i
dygaf ef attat ti eilwaith.
38 Yntau a ddywedodd, Nid â fy
mab i waered gyd â chwi : oblegid
bu farw ei fi'awd, ac yntau a adawyd
ei hunan : ' pe digwyddai iddo ef
niwed ar y IFordd yr ewch ar hyd-
ddi, yna chwi ""a barech i'm penwyn-
ni ddisgyn i'r bedd mewn tristwch.
PENNOD XLIII.
1 Jacoh rjn flin ganddo ollwng Benjamin. 15
Joseph yn croesaiou ei frodyr. 31 Yn
gwneuthur iddynt wledd.
1 pen. 44.29.
mpen.37.35,
a 44. 31.
Jacob yn gollwng Benjamin. GENESIS, XLIIL Joseph yn croesawu eifrodyr.
Cyn
CRIST
1707.
Bpen.42.20.
a 44. 23.
b pen. 44. 32.
'R newyn oedd drwm yn y wlad.
._ Jl 2 a bu, wedi iddynt fwytta yr
yd a ddygasent o'r Aipht, ddywedyd
o'u tad wrthpt h^vy, Ewch eilwaith,
prynwch i ni ychycüg luniaetli.
3 A Jiidali a attebodd, gan ddy-
wedyd, Gan rybuddio y rhybudd-
iodd y gwr nyni, gan ddywedyd,
Nac edrychwch yn fy wyneb, oni
bydd eich ^ brawd gyd â chwi.
4 Os anfoni ein braAvd gyd â ni, ni
a awn i waered, ac a brynwn i ti
luniaetli.
5 Ond OS ti nid anfoni, nid awn i
waered ; oblegid y g^rr a ddywed-
odd wrtliym ni, Nac edrycliwch yn
fy wyneb, oni bydd eich brawd gyd
â cliAvi.
6 Ac Israel a ddywedodd, Paham
y drygasocli fi, gan fynegi i'r g^vr
fod i chwi etto frawd ?
7 HA\7thau a ddywedasant, Gan
ymofyn yr ymoiynodd y gwr am
danom ni, ac am ein cenedl, gan
ddy^vedyd, Ai byw eich tad chwi
etto? Oes frawd avail i chwi?
Nimiau a ddywedasom wrtho ef
ar ol y geiriau hynny : a allem ni
gan -^vj^bod wybod y dywedai efe,
Dygwch eich brawd i waered?
8 Judah a ddy^vedodd hefyd WL'th
ci dad Israel, Goll^aig y bachgen
gjd â mi, nimian a gyfod^T.!! ac a
aAvn ymaith ; fel y byddom hjw, ac
na byddom feirw, nyni, a thithau,
an plant hefyd.
9 Myfi a fechniaf am dano ef ; o'm
llaw i y gofyni ef: ^onis dygaf ei
attat ti, a'i osod ef ger dy fron di,
yna y byddaf euog o fai i'th erhya
byth.
10 Canys pe na buasem li^vyr-
frydig, daethem eilcln^T-l yma ddwj
waith bellach.
11 Ac Israel en tad a ddywedodd
^^Tthynt, Os rhaid yn a'WT felly,
gwnewch hyn ; cymmerwch o ddew-
is ifrwythau y wlad yn eich liestri,
a dygwch yn aiirheg i'r g^vi', ychyd-
ig falm, ac ychydig fel, Uysiau, a
myrr, cnau, ac almoiiau.
12 Cymmerwch hefyd ddau cym-
maint o arian gyd â chwi ; a dygwch
eilwaith gyd ti chwi yr arian a rodd-
wyd dracliefn y'ngenau eich sachau :
ond odid amryfiisedd fit hynny.
13 Hefyd cymmerwch eich brawd,
a chyfodAVch, ewch eilwaith at y gwr.
14 A Duw HoUalluog a roddo i
chwi drugaredd ger bron y gwr,
fel y goUyngo i chwi eich brawd
arall, a Benjamin : ^ minnau fel y'm
diblantwyd, a ddiblentir.
15 ir A'r gwŷr a gymmerasant yr
anrlieg honno, a chymmerasant ar-
ian yn ddwbl yn eu Haw, a Benja-
min hefyd; a chyfodasant, ac a
aethant i waered i'r Aipht, a safas-
ant ger bron Joseph.
16 A Joseph a ganfu Benjamin gyd
â h\^yiit ; ac a ddywedodd wrth yv
hwa. oedd olygivr ar ei dy, Dwg y
gwŷr hyn i'r tŷ, a Uadd laddfa, ac
arlwya : oblegid y gwŷr a gant "fwyt-
ta gyd â myfi ar banner dydd.
17 A'r gwr a wnaeth fel y dywed-
odd Joseph : a'r gwr a ddug y dyn-
ion i dy Joseph.
18 A'r gwŷr a ofnasant, pan ddyg-
pwyd liwynt i dy Joseph ; ac a
ddyv/edasant, Oblegid yr arian a
roddA^yd eilwaith yn ein sachau ni
yr amser cyntaf, y dygpwyd ii}^ii i
mewii ; i * f\VTW hyn arnom ni, ac i
ruthro i ni, ac i'n cymmeryd ni yn
gaethion, a'n hasyiiod hefyd.
19 A liwy a nesasant at y gAvr
oedd olygivr ar dy Joseph, ac a lef-
arasaiit wrtho, "wrth ddrws y ty,
20 Ac a ddywedasant, Fy ar-
glwydd, ^" gan ddisgyn y disgynasom
yr amser cyntaf i brynu Uuniaeth.
21 A "^ bu, pan ddaethom i'r Hetty,
ac agoryd ein sachau, yna weie arian
pob nil y'ngenau ei sacli ; ein harian
ni, meddaf, yn ei bwys : ond ni a'i
dygasom eilwaith yn ein llaw.
22 Dygasom hefyd arian arall i
waered yn ein llaw, i brynu Uun-
iaeth : nis g^vyddom pwy a osododd
ein harian ni yn ein ffettanau.
23 Yntau a ddywedodd, Heddwch
i chwi ; nac ofnwch : eich Duw
chwi, a Duw eich tad, a roddes i
chwi drysor yn eich sachau ; ' daeth
eich arian cli^vi attaf fi. Ac efe a
ddug Simeon allan attynt hwy.
24 A'r gwr a ddug y dynion i dy
Joseph, ac a ^ roddes ddwfr, a hwy a
olchasant eu traed ; ac efe a roddes
ebran i'w hasynod h-vvynt.
25 Hw^thau a barottoisant eu lian-
rheg erbyn dyfod Joseph ar banner
dydd : oblegid clywsent mai yno y
b^vyttaent fara.
26 II Pan ddaetli Joseph i'r ty,
hwythau a ddygasant iddo ef yr
anrheg oedd ganddynt i'r ty, ac ^a
ymgrymmasant iddo ef hyd lawr.
27 Yntau a ofynodd iddynt am eu
^ hiechyd, ac a ddywedodd, ' Ai iacli
yr hen wr eich tad chwi, s yr liwn y
Cyn
CRIST
1707.
2 Edrych
Est. 4. 16.
4Heb.
ymdreigU).
!p,u.42. ;
d pen. 42.
27,35.
5 mi gefais
i ek-h arian.
e pen. IS. 4.
a 24. 32.
fpen. 37. 7,
10.
6Heb.
heddwch.
7 Heb.
Oes hedd-
wch i'r.
s pen. 42.
11,13.
Dyfais Joseph
GENESIS, XLIV.
i attal eifrodyr.
Cyn
CRIST
1707.
i> pen. 42. 13.
ä pen. 46. 3a.
8 yr ym-
lawen-
hasant.
k Edrych
Hag. 1. 6.
loan 2. 10.
soniasoch mn demo? ai byw efe
etto?
28 Hwytliaii a dcljvvedasant, lach
y^v dy was, ein tad ni ; bjryy yiv efe
etto. Yna yr ymgrymmasant, ac yr
ymostyngasant.
29 Yntau a ddyrchafodd ei lygaid,
ac a gaiifu ei frawd Benjamin, maÌ3
ei fam ei hun ; ac a ddywedodd, Ai
dyma eich brawd ieuangaf chwi,
^am yr liAvn y dywedasoch wrtliyf
fi ? Yna y dyAvedodd, Duw a roddo
ras i ti, fy mab.
30 A Joseph a frysiodd, (oblegid
cynnesasai ei ymysgaroedd ef tu ag
at ei frawd,) ac a geisiodd le i wylo ;
ac a aeth i mewn i'r ystafell, ac a
wylodd yiio.
31 Gwedi liynny efe a olchodd ei
wyneb, ac a ddaeth allan, ac a ym-
attaliodd, ac a ddywedodd, Gosod-
wch fara.
32 Hwythau a osodasant fivyd
iddo ef wrtho ei hiin, ac iddynt
hwy wi'thynt eu hun, ac i'r Aipht-
iaid y rhai oedd yn bwytta gyd ag
ef wrthynt eu hunain : oblegid ni
allai yr Aiphtiaid fw}i,ta bara gyd
â'r Hebreaid ; o herwydd ' ffieidd-
dra oedd hynny gan yr Aiphtiaid.
33 Yna yr eisteddasant ger ei fron
ef, y cyntaf-anedig yn ol ej gyntaf-
enedigaeth, a'r ieuangaf yn ol ei
ieuengctid : a rhyfeddodd y gwŷr
bob un wrth eu gilydd.
34 Yntau a gymmerodd seigiau
oddi ger ei fron ei hun iddynt hwy :
a mwy ydoedd saig Benjamin o bum
rhan na seigiau yr un o honynt oil.
Felly yr yfasant ac ^''y gwleddasant
gyd ag ef.
PENNOD XLIV.
1 Dyfais Joseph i attal eifrodyr. 14 TJfudd
ddeisyfiad Judah at Joseph.
AC efe a orchymynodd i'r hwn
xjL oedd olygwr ar ei dy ef, gan
ddyAvedyd, Llanw sachau y gwŷr o
fwyd, cymmaint ag a allant ei dd^vyn,
a dod arian pob un y'ngenau ei sach.
2 A dod fy nghwppan fy hun, scf
y cwppan arian, y'ngenau sach yr
ieuangaf, gyd ag arian ei yd ef. Yn-
tau a wnaeth yn ol gair Joseph, yr
hwn a ddyivedasai efe.
3 Y bore a oleuodd, a'r gwŷr a
oUyngwyd ymaith, hwynt a'u has-
ynod.
4 Hwythau a aethant aUan o'r
ddinas. Ac nid aethant neppell,
pan ddywedodd Joseph wrth yr
hwn oedd olygwr ar ei dy, Cyfod, a
dilyn ar ol y gwŷr : a phan oddiw-
eddech hwynt, dywed Avrthynt, Pa-
ham y talasoch ddrwg am dda ?
5 Onid dyma y civppan yr yl'ai fy
arglwydd ynddo, ac yr arferai ddew-
iniaeth wrtho ? Drwg y gwnaethoch
yr hyn a wnaethoch.
6 IT Yntau a'u goddiweddodd
hwynt, ac a ddywedodd y geiriau
hynny wrthynt hwy.
7 Y rhai a ddywedasant wii:ho yn-
tau, Paham y clywed fy arghvydd y
cyfryw eiriau? na atto Duw i'th
weision di wneuthur y cyfryw beth.
8 Wele, ni a ddygasom attat ti
eilwaith o wlad Canaan yr arian a
gawsom y'ngenau ein sachau; pa
fodd gan hynny y lladrattâem ni
arian neu aur o dy dy arglwydd di ?
9 Yr hwn o'th weision di y ceffir
y civppan gyd ag ef, ^bydded hwnnw
farw; a ninnau hefyd a fyddwn
gaeth-weision i'm harglwydd.
10 Yntau a ddywedodd, Bydded
yn aAvr fel y dywedasoch chwi : yr
hwn y ceffir y cwppan gyd ag ef a
fydd was i mi, a chwithau a fydd-
wch ddieuog.
11 H^vythau a frysiasant, ac a
ddisgynasant bob un ei sach i lawr,
ac a agorasant bawb ei ffettan.
12 Yntau a chwiliodd; aryr hynaf
y dechreuodd, ac ar yi* ieuangaf y
diweddodd : a'r cwppan a gafwyd
yn sach Benjamin.
13 Yna y rhwygasant eu dillad, ac
a bynniasant bawb ar ei asyn, ac a
ddychwelasant i'r ddinas.
14 1Í A daeth Judah a'i frodyr i
dy Joseph, ac efe etto yno ; ac a
syrthiasant i lawr ger ei fron ef.
15 A dywedodd Joseph wrthynt,
Pa waith yw hwn a wnaethoch
chwi? oni wyddech chwi y medr
gwr fel myfi ddewiniaeth ?
16 A dywedodd Judah, Pa beth a
ddywedAvn wrth fy arglwydd? pa
beth a lefarwn? pa fodd yr ym-
gyfia-wnhaAvn ? cafodd Duw allan
aiiAviredd dy weision : wele ni yn
weision i'm harglwydd, le nyni, a'r
hwn y cafAvyd y cwppan gyd ag ef
hefyd.
17 Yntau a ddywedodd, Na atto
Djjw \ mi wneuthur hyn: y gwr
y cafwyd y cwppan yn ei law, efe
fydd was i mi ; ewch chwithau i
fynu, mewn heddwch, at eich tad.
18 IT Yna yr aeth Judah atto ef,
ac a ddywedodd, Fy arglwydd, caff-
ed, attolwg, dy was ddywedyd gair
üfudd ddeisyjiacl Judah.
GENESIS, XLV. Joseph yn ei hyshysu ei hun.
b pen. 42. 15.
c pen. 43.
3,5.
Ä pen. 43. 2.
«pen. 46. 19.
f pen. 37.33.
Bl.c-n.42.38.
1 1 Sam,
18.1.
I pen. 43. 9.
y'nghlustiau fy arglwydd, ac na
ennyned dy lid wrtli dy was : o
herwydd yr wyt ti megis Pharaoh.
19 Fy arglwydd a ymofynodd â'i
weision, gan ddywedyd, A oes i
chwi dad, neu frawd ?
20 Ninnau a ddywedasom wrth íy
arglwydd, Y mae i ni dad, yn hen
wr; a phlentyii ei henaint efj un
bychan : a'i frawd a fii farw, ac efe
a adawyd ei hunan o'i fam ef ; a'i
dad sydd hoff ganddo ef.
21 Tithau a ddywedaist wrth dy
weision, *" Dygwch ef i waered attaf
fì, fel y gosodwyf fy Uygaid arno.
22 A ni a ddywedasom wdh íy
arglwydd, Y llangc ni ddichon ym-
adael â'i dad: oblegid os ymedy efe
â'i dad, marw fydd ei dad.
23 Tithau a ddywedaist wrth dy
weision, '' Oni ddaw eich brawd ieu-
iaugaf i waered gyd â chwi, nac
edrychwch yn fy wyneb mwy.
24 Bu hefyd, wedi ein myned ni i
fynu at dy was fy nhad, mynegasom
iddo ef eiriau fy arglwydd.
25 A "^dywedodd ein tad, Ewcli
eilwaith, prynwch i ni ychydig lun-
iaeth.
26 Dywedasom ninnau, Nis gallwn
fyned i waered : os bydd ein brawd
ieuangaf gyd â ni, nyni a a^vn i
waered ; oblegid ni aUwn edrych
yn wyneb y gwr, oni bydd ein
brawd ieuangaf gyd â ni.
27 A dywedodd dy was fy nhad
wrthym ni, Chwi a wyddoch ®mai
dau a blantodd fy ngwraig i mi ;
28 Ac un a aeth aUan oddi wrthyf
fi; minnau a ddywedais, 'Yn ddiau
gan larpio y Uarpiwyd ef; ac nis
gwelais ef hyd yn hyn :
29 Os cymmerwch heiyd hwn ym-
aith o'm golwg, a digwyddo ^ niwed
iddo ef ; yna y gwnewch i'm pen-
Uwj^dni ddisgyn mewn gofid i fedd.
30 BeUach gan hynny, pan ddel-
wyf at dy was fy nhad, heb fod y
llangc gyd a ni ; (gan fod ''ei hoedi
ef y'nglŷn wrth ei hoedl yntau ;)
31 Yna pan welo efe na ddaeth y
llangc, marw fydd efe ; a'th weision
a barant i benwynnedd dy was ein
tad ni ddisg3Ti mewn gofid i fedd.
32 Oblegid dy was a aeth yn
feicliiau am y llangc i'm tad, gan
ddywedyd, 'Onis dygaf ef attat ti,
yna byddaf euog o fai yn erbyn fy
nhad byth.
33 Gan hynny weithian, attoiwg,
arhosed dy was dros y llangc, yn
was i'm harglwydd ; ac aed y Uangc
i fynu gyd a'i frodyr :
34 Oblegid pa fodd yr âf i fynu
at fy nhad, a'r Uangc heb /od gyd
â mi? rhag i mi weled y gofid a
gaiff fy nhad.
PENNOD XLV.
1 Joseph yn ei hyshysu ei hun i'w frodyr : 5 yn
eu cysuro hwynt â rhagluniaeth Daw: 9 yn
danfon am ei dad. 16 Pharaoh yn sicrhâu y
peth. 21 Joseph yn gosod aUan ei frodyr i'r
daith, ac yn eu hannog hwynt i fod yn gyttûn.
25 Jacob yn ymlawenychu wrth y newyddion.
YNA Joseph ni aUodd pnattal
ger bron y rhai oU oedd yn
sefyll gyd ag ef : ac efe a lefodd,
Perwch aUan bawb oddi wrthyf.
Yna nid arhosodd neb gyd ag ef,
pan ymgydnabu Joseph a'i frodyr.
2 Ac efe a gododd ei lef mewn
^vylofain : a chlybu yr Aiphtiaid, a
chlybu tŷ Pharaoh,
3 A Joseph a ddywedodd wrth ei
fi'odyr, * Myfi yiv Joseph : ai byw fy
nliad etto? A'i frodyr ni fedrent
atteb iddo ; oblegid brawychasent
ger ei fron ef
4 Joseph hefyd a ddywedodd wrth
ei frodyr, Dyneswch, attolwg, attaf
fi. H\vythau a ddynesasant. Yntau
a ddywedodd, Myfi yw Joseph eich
brawd chwi, ^yr hAvn a werthasoch
i'r ^iipht.
5 Weithian gan hyimy na thrist-
êwch, ac na - ddigiwch Avrthych eich
hunain, am werthu o honoch fyfi
yma; •= oblegid i achub einioes yr
hebryngodd Duw fyfi o'ch blaen
chwi.
6 Oblegid dyma ddwy flynedd or
ne^vyn o fewn y wlad : acfe a fydd
etto bum mlynedd, y rhai a fydd
heb nac âr na medi,
7 A Duw a'm hebryngodd i o'ch
blaen chwi, i ^gadw i chwi hiliog-
aeth yn y wlad, ac i beri bywyd i
chwi, tr^vy fa^vr ymwared.
8 Ac yr awr hon nid chwi a'm
hebryngodd i yma, ond Duw : ac
efe a'm gwnaeth i yn dad i Pharaoh,
ac yn argl\Nydd ar ei hoU dy ef, ac
yn lly^ydd ar hoU wlad yr Aipht.
9 Brysiwch, ac eAvch i fynu at fy
nhad, a dywedwch wrtho, Fel hyn y
dywed dy fab Joseph : Duw a'm gos-
ododd i yn arglwydd ar yr holl Aipht :
tyred i waered attaf ; nac oeda :
10 A "^ chei drigo y'ngwlad Gosen, a
bod yn agos attaf fi, ti a'th feibion, a
I meibion dy feibion, a'th ddefaid, a'th
wartheg, a'r hyn oil sydd gennyt :
Cyn
CEIST
1707.
a Act. 7. 13.
b pen. 37. 28.
2 Heb.
nafydded
dig yn eich
Uygaid.
c Den. 50. 20.
Pb. 105. 10,
17.
Edrych
2 Sam. 16.
10.
Act. 4. 24.
1706.
S Heb. cscd.
d pen. 47. 1.
Joseph yn an/on am ei dad. GENESIS, XLVI.
Llaivenydd Jacob.
Cyn
CRIST
1706.
«A:t,7. U.
fpeii.27.28.
4Hel).
cludo.
11 Ac yno y'th borthaf, (oblegid
pùm mlyiiedd o'r newyn a fydd
etto ;) rhag dy iyiied mewn tlodl, ti,
a'th deulu, a'r hyn oil sydd geniiyt.
12 Ac wele eich Uygaid chwi, a
llygaid fy mrawd Benjamin yn gwel-
ed, mai fy ngenau i sydd yn ym-
adrodd wrthyeh.
13 Mynegwch hefyd i'm tad fy hoU
anrhydedd i yn yr Aipht, a'r hyn
oil a welsoch ; brysiwch hefyd, a
^ dygwch fy nhad i waered yma.
14 Ac efe a syrthiodd ar wddf ei
frawd Benjamin, ac a wylodd ; Benja-
min hefyd a wylodd ar ei wddf yntau.
15 Ac efe a gusanodd ei hoU frodyi-,
ac a ^vylodd arnynt : ac ar ol hynny
ei frodyr a ymddiddanasant âg ef
16 IT A'r gair a ddaeth i dy Pha-
raoh, gan ddywedyd, Brodyr Joseph
a ddaethant : a da oedd hyn y'ngol-
wg Pharaoh, ac y'ngolwg ei weision.
17 A Pharaoh a ddywedodd wrth
Joseph, Dywed wrth dy frodyr,
Gwnewch hyn ; Llwythwch eich ys-
grubliaid, a cherddwch, ac ewch i
wlad Canaan;
18 A chymmerwch eich tad, a'ch
teuluoedd, a deuwcli attaf fi : a
rhoddaf i chwi ddaioni gwlad yr
Aipht, a chewch fwytta *^brasder y
wlad.
19 Gorchymyn yn awr a gefaist,
gwnewch hyn : cymmerwch i chAvi
o wlad yr Aipht gerbydau i'cli rhai
bach, ac i'ch gwragedd ; a chym-
merwch eich tad, a deuwch.
20 Ac nac arbeded eich llygaid
chwi ddhn dodrefn ; oblegid da hoU
wlad yi' Aipht sydd eiddo chwi.
21 A meibion Israel a wnaethant
felly : a rhoddodd Joseph iddynt
hwy gerbydau, yn ol * gorchymyn
Pharaoh, a rhoddodd iddynt fwyd
ar hyd y ffordd,
22 I bob un o honynt oil y rhodd-
es bar o ddillad : ond i Benjamin y
rhoddes dri chant o ddarnau arian,
a phùra par o ddillad.
23 Hefyd i'w dad yr anfonodd fel
hyn; deg o asynod yn ^llwythog o
ddâ yr Aipht, a deg o asenod jo.
d>vyn yd, bara, a bwyd i'w dad ar
hyd y ffordd.
24 Yna y goUyngodd ymaith ei
frodyr : a hwy a aethant ymaith :
ac efe a ddywedodd wrthynt h^vy,
Nac ymrysonwch ar y ffordd.
25 11 Felly yi* aethant i fynu o'r
Aipht, ac a ddaethant i wlad Ca-
naan, at eu tad Jacob;
26 Ac a fynegasant iddo, gan ddy-
wedyd, Y mae Joseph etto yn fyw,
ac y mae yn llywodraethu ar holl
Avlad yr Aipht. Yna y llesgaodd ei
galon ^ yntau ; oblegid nid oedd yn
eu credu.
27 Traethasant hefyd iddo ef hoU
éiriau Joseph, y rhai a ddywedasai
efe ivrthynt h^vy. A phan ganfu
efe y cerbydau a anfonasai Joseph
i'w ddwyn ef, yna y bywiogodd ys-
pryd Jacob eu tad hwynt. ■»
28 A dywedodd Israel, Digon yd-
yw ; y mae Joseph fy mab etto yn
fyw: âf, fel y gwelwyf ef cyn fy
^'''- PENNOD XLVI.
1 Duw yn cysuro Jacob yn Beer-seba. 5 Efe a'i
deulu yn myned oddi yno i'r Aipht. 8 BMf-
edi ei deulu ef y rhai a aeth i'r Aipht. 28
Joseph yn cyfarfod Jacob. 31 Mae efe yn
dysgu Vw frodyr pa f odd yr altebent Pharaoh.
YNA y cychwynodd Israel, a'r
hyn oil oedd ganddo, ac a
ddaeth i Beer-seba, ac a aberth-
odd ebyrth i Dduw ei dad Isaac.
2 A llefarodd Duw wrth Israel
mewn gweledigaethau nos, ac a
ddywedodd, Jacob, Jacob. Yntau
a ddywedodd, Wele fi.
3 Ac efe a ddyAvedodd, Myfi yw
Duw, Duw dy dad : nac ofna fyned
i waered i'r Aipht ; canys gwnaf
di yno yn genhedlaeth fawr.
4 Myfi a âf i waered gyd â thi i'r
Aipht ; a myfi gan ddwyn a'th ddyg-
af di i fynu di'achefii : * Joseph hef-
yd a esyd ei law ar dy lygaid di.
5 A chyfododd ^ Jacob o Beer-seba :
a meibion Israel a ddygasant Jacob
eu tad, a'u rhai bach, a'u gwragedd,
yn y cerbydau a anfonasai Pharaoh
i'w ddwyn ef.
6 CjTumerasant hefyd eu hanifeil-
iaid, a'u golud a gasglasent yn nhir
Canaan, ac a ddaethant i'r Aipht,
•= Jacob, a'i holl had gyd âg ef :
7 Ei feibion, a meibion ei feibion
gyd âg ef, ei fcrched, a merched
ei feibion, a'i holl had, a ddug efe
gyd âg ef i'r Aipht.
8 11 A "^dyma enwau plant Israel
y rhai a ddaethant i'r Aipht, Jacob
a'i feibion : " Reuben, cynfab Jacob.
9 A meibion Reuben ; Hanoch, a
Phàlu, Hesron hefyd, a Charmi.
10 TÍ A ^meibion Simeon; ^Jemu-
el, a Jamin, ac Ohad, a ^Jachin, a
'^ Sohar, a Saul mab Canaauees.
11 % Meibion eLefi hefyd; °Ger-
son, Cohath, a Merari.
12 1Í A meibion "^ Judah ; Er, ac
Cyn
CRIST
1706.
«Sef,
Jacob.
8 pen. 50. 1.
b Act. 7. 15.
c Jos. 24. 4.
Ps. 105. 23.
Es. 62. 1
dExod.l.!.
a 6. 14.
e Num. 26. 5.
1 Ciu-on.
5.1.
fExod.6.15.
2 Nemuel.
3 Jarib.
i Zerah.
1 Chrcn.
4.24.
S 1 Chi-on.
6. 1, 16.
B Neu,
Gersrnn.
h 1 Chron. 2.
3. a 4. 21.
Jacob a'i deulu
GENESIS, XLVII.
yn myned i'r Aipht.
CRIST
1706.
I pen. 38. 3,7,
10, 20, 30.
k 1 Chron.
2 5.
I I Chron.
7.1.
8 Neu, Fua,
a Jasub.
7 Padan-
Aram.
■n Num. 26.
1Ô, &c.
iSephon.
8 Ozni.
9 Arod.
n 1 Chron.
7.30.
o pen. 30. 10.
P pen. 29. 24.
"J pen. 44. 27.
r pen. 41. 50.
2 tywysog.
• 1 Chron. 7.
6. a 8. 1.
t Num. 26.
38,39.
Aliiram.
u Num. 26.
39. Sephu-
pham.
3 Hupharn,
X 1 Chron.
7.12.
Num. 26.
42.
■4 Siiam.
1 1 Chron.
7. 13.
2 pen. 30.5.
a pen. 29. 29.
5 Hob.
forddwijd.
c Deut. 10.
22
Eiirych
Act. 7. 14.
Onan, a Selah, Phares hefyd, a Za-
rah : a buasai farw 'Er ac Onan yn
nhir Canaan. A '^meibion Phares
oedd Hesron, a Hamul
13 IT ^Meibion Issacbar hefyd ;
Tola, a *5Phufah, a Job, a Simron.
14 ^ A meibion Zabulon; Sered,
ac Elon, a Jaleel.
15 Dyma feibion Leah, y rhai a
blautodd hi i Jacob ym ^Mesopo-
tamia, a Dinah ei ferch : ei feibion
a'i ferched oeddynt oil dri d}Ti ar
ddeg ar hugain.
16 1Í A meibion Gad; '"Siphion,
a Haggi, Simi, ac ^Esbon, Eri, ac
^Arodi, ac Areli.
17 H "A meibion Aser; Jimnah, ac
Isuah, ac Isui, a Beriah, a Serah eu
chwaer hwynt. A meibion Beriah ;
Heber, a Malchiel.
18 °Dyma feibion Zilpah, Pyr hon
a roddodd Laban i Leah ei ferch:
a hi a blantodd y rhai hyn i Jacob,
sef un dyn ar bymtheg.
19 ^ Meibion Raheligwaig Ja-
cob, oedd Joseph, a Benjamin.
20 Ac i Joseph y ganwyd, yn nhir
yr Aipht, Manasseh, ac Ephraim,
"^y rhai a blantodd Asnath, merch
Potipherah - oiFeiriad On, iddo e£
21 IF 'A meibion Benjamin; Belah,
a Becher, ac Asbel, Gera, a Naa-
man, * Ehi, a Ros, " Muppim, a " Hup-
pim, ac Ard.
22 Dyma feibion Rahel, y rhai a
blantodd hi i Jacob ; yn bedwar
dyn ar ddeg oil.
23 IF "" A meibion Dan oedd ^ Hu-
sim.
24 IF ''A meibion Naphtali; Jah-
seel, a Guni, a Jeser, a Silem.
25 ^ Dyma feibion Bilhah, ^ yr hon
a roddodd Laban i Rahel ei ferch :
a hi a blantodd y rhai hyn i Jacob,
yn saith nyn oil.
26 ^Yr hoU eneidiau y rhai a
ddaethant gyd â Jacob i'r Aipht, yn
dyfod aUan o'i ^iwynau ef, heblaw
gwragedd meibion Jacob, oeddynt
oil chwe enaid a thri ugain.
27 A meibion Joseph y rhai a
anwyd iddo ef yn yr Aipht, oedd
ddau enaid: "^holl eneidiau tŷ Ja-
cob, y rhai a ddaethant i'r Aipht,
oeddynt ddeg a thri ugain.
28 f Ac efe a anionodd Judah o'i
flaen at Joseph, i gyfarwyddo ei
wyneb ef i Gosen : yna y daethant
i dir Gosen.
29 A Joseph a barcttodd ei gei-byd,
ac a aeth i iynu i gyfarfod Israel ei
dad i Gosen; ac a ymddangosodd
iddo : ac efe a syrthiodd ar ei wddf
ef, ac a Avylodd ar ei wddf ef ennyd.
30 A dywedodd Israel wrth Jo-
seph, '^Byddwyf farw bellach, wedi
i mi weled dy wyneb, gan dy fod di
yn fyw etto.
31 A dywedodd Joseph wrth ei
frodyr, ac wrth deulu ei dad, Mi a
âf i fynu, ac a iynegaf i Pharaoh,
ac a ddywedaf Avrtho, Fy mrodyr,
a theulu iy nhad, y rhai oedd yn
nhir Canaan, a ddaethant attaf fi.
32 Ar gwŷr, bugeiliaid defaid yd-
ynt : canys perchen anifeiliaid yd-
ynt ; a dygasant yma eu praidd, a'u
gwartheg, a'r hyn oil oedd ganddynt.
33 A phan alwo Pharaoh am dan-
och, a ^dywedyd, Beth yw eich
gwaith ?
34 Dywedwch, Dy weision fuant
diinwyr anifeihaid o'u hieuengctid
hyd yr awi* hon, nyni a'n tadau hef-
yd ; er mAvyn cael o honoch drigo
yn nhir Gosen : canys ^ffieidd-dra
yr Aiphtiaid yw pob bugail defaid
PENNOD XLVII.
1 Joseiih yn dwyn pump o'i frodyr, 7 a'i dad,
ger hron Pharaoh. 11 Ynlau yn rhoddi idd-
ynt drigfa a modd i fyw. 13 Mae efe yn
cael holl arian yr Aiphtiaid, 16 a'u hani-
feiliaid, 18 a'u tiroedd, i Pharaoh. 22 Ni
phrynioyd mo dir yr offeiriaid. 23 Mae efe
yn gosod y tir iddynt er y hummed ran. 28
Oedran Jacob. 29 Mae efe yn peri i Joseph
dyngu y claddai efe ef gyd ai dadau.
YNA y daeth Joseph ac a iyneg-
odd i Pharaoh, ac a ddywed-
odd, Fy nhad, a'm brodyr, a'u defaid,
a'u gwartheg, a'r hyn oil oedd gan-
ddynt, a ddaethant o dir Canaan;
ac Avele hwynt yn ^nhir Gosen.
2 Ac efe a gymmerth rai o'i frod-
yr, sef piim nyn, ac a'u gosododd
hwynt o flaen Pharaoh,
3 A dywedodd Pharaoh wrth ei
frodyr ef, Beth yw eich gwaith
chwi? HAvythau a ddywedasant
wrth Pharaoh, ^ Bugeiliaid defaid yw
dy weision, nyni a'n tadau hefyd.
4 Dywedasant hefyd wrth Pharaoh,
I oi^mdaith yn y wlad y daethom,
am nad oes borfa i'r defaid gan dy
weision; canys trwm yio y newyn
y'ngwlad Canaan: ac yr awr hon,
attolwg, caed dy weision drigo yn
nhir Gosen.
5 A llefarodd Pharaoh wrth Jo-
seph, gan ddywedyd, Dy dad a'th
frodyi' a ddaethant attat.
6 Tir yi- Aipht sydd o'th flaen;
cyflea dy dad a'th frodyr yn y man
Cyn
CRIST
1706.
à Felly
Luc 2. 29.
e pen. 47.
fExud.8.26.
a pen. 45. 10.
b pen. 46. 34.
Joseph yn prynu yr Aiplitiaid, GENE SIS, XLVII.
a'u tirocdd i Pharaoh.
Cvn
CRIST
1706.
2 BetTi yw
dy oedran
c Heb. 11.
9,13.
3Neu,
/el bwydo
i diffygio.
1702.
5 Heb.
goreu yn y wlad ; trigant yn nhir
Gosen : ac os gAvyddost fod yn eii
mysg wŷr grymmus, gosod hwynt
yn ben-bugeiliaid ar yr eiddof fi.
7 A dug Joseph Jacob ei dad, ac
a'i gosododd ger bron Pharaoh : a
Jacob a fendithiodd Pharaoh.
8 A dywedodd Pharaoh wrth Ja-
cob, ^ Pa faint yiv dyddiau blynydd-
oedd dy einioes di ?
9 A Jacob a ddywedodd wi'th
Pharaoh, "^ Dyddiau blynyddoedd fy
ymdaith ydynt ddeg ar hugain a
chàn mlynedd : ychydig a drwg fu
dyddiau blynyddoedd fy einioes, ac
ni chyrhaeddasant ddyddiau blyn-
yddoedd einioes fy nhadau yn nydd-
iau eu hymdaith hwynt
10 A bendithiodd Jacob Pharaoh,
ac a aeth allan o ŵydd Pharaoh.
11 1Í A Joseph a gyfleodd ei dad
a'i frodyr, ac a roddes iddynt fedd-
iant y'ngwlad yr Aipht, y'nghwTr
goreu y wlad, yn nhir Rameses, fel
y gorchymynasai Pharaoh.
12 Joseph hefyd a gynhaliodd ei
dad, a1 frodyr, a hoU dylwyth ei
dad, â bara, ^ yn ol eu teuluoedd.
13 1Í Ac nid oedd bara yn yr holl
wlad: canys y ncAvyn oedd drwm
iaAvn; fel yr oedd gwlad yi- Aipht,
a gwlad Canaan, yn ^ dyddfu gan y
newyn.
14 Joseph hefyd a gasglodd yr holl
arian a' gawsid yn nhir yr Aipht, ac
yn nhir Canaan, am yr ymborth a
brynasent hwy: a Joseph a ddug
yi- arian i dy Pharaoh.
15 Pan ddarfu yr arian yn nhir yr
Aipht, ac y'ngwlad Canaan, yr holl
Aiphtiaid a ddaethant at Joseph,
gan ddywedyd, Moes i ni fara : can-
ys paham y byddem ni feirw ger dy
iron ? o herwydd darfu yr arian.
16 A dywedodd Joseph, Moeswch
eich anifeiliaid; a rhoddaf i chwi am
eich anifeiliaid, os darfu yr arian.
17 A h-vvy a ddygasant eu hanifeil-
iaid at Joseph : a rhoddes Joseph
iddynt fara am y meirch, ac am y
diadelloedd defaid, ac am y gyr-
roed-d gwartheg, ac am yr asynod ;
ac a'u ■' cynhaliodd hwynt â bara, am
eu holl anifeiliaid, dros y flwyddyn
honno,
18 A phan ddarfu y flwyddyn hon-
no, y daethant atto ef yr ail flwydd-
yn, ac a ddywedasant wrtho, Ni
chelwn oddi wrth fy arglwydd ddar-
fod yr arian, a myned em hysgrubl-
iaid a'n hanifeiliaid at fy arglwydd ;
ni adaAvyd i ni ger bron fy arglwydd
onid ein cyrph a'n tir.
19 Paham y byddwn feirw o flaen
dy lygaid, nyni a'n tir? pryn ni
a'n tir am fara ; a nyni a'n tir a
fyddwn gaethion i Pharaoh : dod
dithau i ni had, fel y byddom fyw,
ac na fyddom feirw, ac na byddo
y tir yn anghyfannedd.
20 A Joseph a brynodd holl dir
yr Aipht i Pharaoh : canys yr Aipht-
iaid a werthasant bob un ei faes ;
oblegid y ne^vyn a gryfhasai arnynt :
felly yr aeth y tir i Pharaoh.
21 Y bobl hefyd, efe a'u symmud-
odd h^vynt i ddinasoedd, o'r naill
gwrr i derfyn yr Aipht hyd ei chwrr
arall.
22 Yn unig tir yr ^ofíeiriaid ni
phrynodd efe : canys rhan oedd i'r
ofleiriaid wedi ei phennu iddynt gan
Pharaoh, a'u rhan a roddasai Pha-
raoh iddynt a fwyttasant h^vy ; am
hynny ni werthasant hAvy eu tir.
23 Dywedodd Joseph hefyd wrth
y bobl, Wele, prynais chwi lieddyw,
a'ch tir, i Pharaoh : wele i chwi
had, hcuwch chwitliau y tir,
24 A bydded i chwi roddi i Pha-
raoh y bummed ran o'r cnwd ; a
bydd y pedair rhan i chwi, yn had
i'r maes, ac yn ymborth i chwi, ac
i'r rhai sydd yn eich tai, ac yn fwyd
i'ch rhai bach.
25 A dywedasant, Cedwaist ni yn
fyw : gfid i ni gael flafr y'ngolwg fy
arglwydd, a byddwn weision i Pha-
raoh.
26 A Joseph a osododd hynny yn
ddeddf hyd heddy w ar dir yr Aipht,
gael o Pharaoh y bummed ran ; ond
o dir yr ofleiriaid yn unig, yr hwn
nid oedd eiddo Pharaoh.
27 1Í Trigodd Israel hefyd y'ngwlad
yr Aipht o fcAvn tir Gosen, ac a
gawsant feddiannau ynddi ; C}ti-
nyddasant hefyd, ac amlhasant ^n
ddirfawr.
28 Jacob hefyd a fu fyw yn nhir
yr Aipht ddAvy flynedd ar bym-
theg ; felly yr oedd dyddiau Jacob,
sef blynyddoedd ei einioes ef, yn
saith mlynedd a deugain a chàn
mlynedd.
29 A dyddiau Israel a nesasant i
farw : ac efe a alwodd am ei fab Jo-
seph, ac a ddywedodd wrtho, 0 chef-
ais yn awr flafr yn dy olwg, ^ gosod,
attolwg, dy law dan fy morddAvyd, a
gwna â mi drugaredd a gwirionedd ;
^na chladd fi, attolwg, yn yr Aipht :
Jacob yn hendithio
GENESIS, XLVIII
Ephraim a Manasseh.
Cyn
CEIST
1689.
r pen. 49. 29.
SHeb. 11.21.
Edi-ych
1 Bren. 1.
47.
8 pen. 28. 13.
a 35. 6.
b pen. 41. 50.
a 46. 20.
Jos. 14. 4.
2 Padan-
Aram.
c pen. 3.5. 10.
d pen. 27. 1.
30 Eithr mi a orweddaf gyd â'ra
tadau ; yna dwg fi allan o'r Aipht,
a ^chladd fi yn eu beddrod hwynt.
Yntau a ddywedodd, Mi a wnaf yn
ol dy air.
31 Ac efe a ddywedodd, Twng
wrthyf. Ac efe a dyngodd Avrtlio.
Yna s Israel a ymgrymmodd ar ben
y gTv-ely.
PENNOD XLVIII.
1 Joseph a'i ddau fab yn ymiveled ai dad yn ei
glefyd. 2 Jacob yn ymgryfhâu i'w benditliio
hwy. 3 Yn adrodd yr addeioid. 5 Yn cyrn-
meryd Ephraim a Manasseh yn eiddo ei hun.
7 Yn crybvnjll wrtho amfedd ei /am. 9 Yn
hendithio Ephraim a Manasseh. 17 Yn gosod
yr ieuangaf o flaen yr hynaf. 21 Fn pro-
phii-ydo am eu dychweliad hioy i Canaan.
ABÜ, wedi y pethau hyn, ddy-
wedyd o un wrth Joseph, Wele,
y mae dy dad yn glaf. Ac efe a
gymmerth ei ddau fab gyd âg ef,
Manasseh ac Ephraim.
2 A mynegodd un i Jacob, ac a
ddywedodd, Wele dy fab Joseph yn
dyfod attat. Ac Israel a ymgryfha-
odd, ac a eisteddodd ar y gwely.
3 A dpvedodd Jacob wrth Joseph,
Duw HoUalluog a ymddangosodd
i mi yn ^Luz, y'ngwlad Canaan, ac
a'm bendithiodd :
4 Dywedodd hefyd wrthyf, Wele,
mi a'th wnaf yn ffinvythla^yn, ac
a'th amlhâf, ac yn dyifa o bobloedd
y'th wnaf, a rhoddaf y tir hwn i'th
had di ar dy ol di, yn etifeddiaeth
dragywyddol.
5 f Ac yr awr lion, dy ^ ddau fab, y
rhai a anwyd i ti yn nhir yr Aipht,
cyn fy nyfod attat i'r Aipht, eiddof
fi fyddant hwy : Ephraim a Manas-
seh fyddant eiddof fi, fel Reuben
a Simeon.
6 A'th eppil, y rhai a genhedlych
ar eu hoi hwynt, fyddant eiddot ti
dy hun ; ar enw eu brodyr y gelwir
hwynt yn eu hetifeddiaeth.
7 1Í A phan ddeuthum i o ^ Meso-
potamia, bu " Rahel farw gyd â mi
yn nhir Canaan, ar y fíbrdd, pan
oedd etto filldir o dir hyd Ephrath :
a chleddais hi yno ar fibrdd Eph-
rath : honno yw Bethlehem.
8 A gwelodd Israel feibion Joseph,
ac a ddyAvedodd, Pwy yw y rhai
hyn?
9 A Joseph a ddywedodd wrth ei
dad, Dyma fy meibion i, a roddodd
Duw i mi yma. Yntau a ddywed-
odd, Dwg hAvynt, attolwg, attaf fi,
a mi a'u bendithiaf hwynt.
10 "^Llygaid Israel hefyd oedd
64
^ drymion gan henaint, fel na allai
efe weled ; ac efe a'u dygodd hwynt
atto ef : yntau a'u cusanodd hAvynt,
ac a'u cofleidiodd.
11 Dywedodd Israel hefyd wrth
Joseph, M feddyliais weled dy wyn-
eb; etto, wele, parodd Duw i mi
weled dy had hefyd.
12 A Joseph a'u tynnodd hwynt
allan oddi wrth ei liniau ef, ac a
ymgrymmodd i lawr ar ei Avyneb.
ISCymmerodd Joseph hefyd hwynt
ill dau, Ephraim yn ei law ddehau
tu a Uaw aswy Israel, a Manasseh
yn ei law aswy tu a llaw ddehau Is-
rael ; ac a'u nesaodd h^vynt atto ef.
14 Ac Israel a estynodd ei law
ddehau, ac a'i gosododd ar ben
Ephraim, (a hwn oedd yr ieuangaf,)
a'i law asAvy ar ben Manasseh : gan
gyfarwyddo ei ddwylaw trwy wyb-
od ; canys Manasseh oedd j cynfab.
15 IT Ac ** efe a fendithiodd Joseph,
ac a ddywedodd, Duw, ^yr hAvn y
rhodiodd fy nhadau Abraham ac
Isaac ger ei fron, Duw, yr h^vn
a'm porthodd er pan jdwjf, hyd
y dydd hwn,
16 Yr angel ^ yr hwn a'm gwared-
odd i oddi Avrth bob drwg, a fen-
dithio y Uangciau ; fy enw hefyd, ac
enw fy nhadau Abraham ac Isaac,
a alwer arnynt : ^heigiant hefyd yn
Uiaws y'nghanol y wlad.
17 Pan welodd Joseph osod o'i dad
ei law ddehau ar ben Ephraim, bu
anfoddlawn ganddo : ac efe a ddal-
iodd law ei dad, i'w symmud hi oddi
ar ben Ephraim, ar ben Manasseh.
18 Dywedodd Joseph hefyd wrth
ei dad, Nid feUy, fy nhad: canys
dyma y cynfab, gosod dy law dde-
hau ar ei ben ef.
19 A'i dad a ommeddodd, ac a
ddywedodd, M a wn, fy mab, mi
a wn : bydd hwn hefyd yn bobl, a
mawr fydd hwn hefyd ; ond yn wir
^ei frawd ieuangaf fydd mwy nag
ef, a'i had ef fydd yn ^ Uiaws o
genhedloedd.
20 Ac efe a'u bendithiodd hwynt
yn y dydd hwnnw, gan ddywedyd,
'Ynot ti y bendithia Israel, gan
ddywedyd, Gwnaed Duw di fel
Ephraim, ac fel Manasseh. Ac efe a
osododd Ephraim o flaen Manasseh.
21 Dy^vedodd Israel hefyd wrth
Joseph, Wele fi yn marw ; a bydd
Duw gyd â ch^vi, ac efe a'ch dy-
chwel chwi i dir eich tadau.
22 A ^ mi a roddais i ti un rhan
Cyn
CRIST
1689.
idywyll.
eHeb.11.21.
f pen. 17. L
a 24. 40.
Span. 28. 15.
a 31. 11, 13.
icyn-
ni/ddarU.
h Num. L
33, a5.
a 2. 19, 2L
Dent. 33.
17.
r)at.7.6,8.
BHeb.
ilawnder.
1 Felly
Ruth 4. 11,
12.
k Jos. 24. 32.
loan 4. 5.
Jacob yn hendithio
GENESIS, XLIX.
ei feihion.
Cyn
CRIST
1GS9.
a pen. 29. 32.
b Deut. 21.
17.
Ps. 7S. 51.
2 Heb. na
ragora,
«_pen. 35. 22.
1 Chron.
5. L
d pen. 29.
33,34.
3 Neu,
arfau
tra lusder
yie eu
cleddyfau.
«pen. 34. 25.
4 îíei!
diwyíì-
iasant
ychen.
f Jos. 19. 1.
a 21. 5, 6, 7.
1 Chron. 4.
24, 39.
8 pen. 29. 35.
b 1 Chron.
5.2.
iNum.23.24.
a 24. 9.
k Ps. 60. 7.
a lOS. 8.
1 Ezec. 21.
27.
Luc 1. 32.
m Diar. 23.
29.
n Deut. 33.
18.
Jos. 19. 10.
goriiwch dy frodyr, yr hon a ddyg-
ais o law yr Amoriaid â'm cleddyf
ac â'm bwa.
PENNOD XLIX.
1 Jacob yn galw ei feihion iho hendilìiìo. 3
Bendith pah un o honynt. 29 Mae efe yn
rhoddi siars arnynt ynghylch ei giaddedig-
aeth; 33 ae yn marw,
YNA y galwodd Jacob ar ei feib-
ion, ac a ddy wedodd, Ymgesgl-
wch, fel y mynegwyf i chwi yr hyn
a ddig^vydda i chwi yn y dyddiau
diweddaf.
2 Ymgesglwch, a chlywch, meib-
ion Jacob; ie, gwrandewch ar Is-
rael eich tad.
3 H ''Reuben fy nghynfab, tydi
oedd fy ngrym, a ^dechreuad fy
nertli, rhagoriaeth braint, a rhag-
oriaeth cryider.
4 Ansafadwy oeddit fel dwfr: ^ni
ragori di ; canys " dringaist wely dy
dad : yna yr halogaist ef: fy ngwely
a ddringodd.
5 U "^ Simeon a Lefi sydd frodyr ;
^ offer creulondeb sydd yn eu han-
neddau.
6 N"a ddeled fy enaid i'w cyfrin-
ach hwynt ; fy ngogoniant, na fydd
un â'u cynnulleidîa hwynt : canys
®yn eu dig y lladdasant wr, ac ou
gwirfodd y * diwreiddiasant gaer.
7 Melldigedig fyddo eu dig, canys
tost oedd ; a'u Hid, canys creulawn
fu: ^rhannaf hwynt yn Jacob, a
gwasgaraf hwynt yn Israel.
8 IT eTithau, Judah, dy frodyr a'th
glodforant di : dy law fydd yng
ngwarr dy eljuion; ^meibion dy
dad a ymgrymmant i ti.
9 Cenaw llew ivyt ti, Judah ; o'r
ysglyfaeth y daethost i fynu, fy mab :
'jTUgrymmodd, gorweddodd fel llew,
ac fel hen lew: p^vy a'i cyfyd ef?
10 Nid ymedy y deyi^n-wialen o
Judah, na ^ deddfwr oddi rhwng ei
draed ef, 4iyd oni ddel Silo ; ac atto
ef Î/ hydd cynhuUiad pobloedd.
11 Yn rhwymo ei ebol wrth y
winwydden, a llwdn ei asyn wrth y
bêr winwydden : golchodd ei wisg
me^vn gwin, a'i ddillad y'ngwaed y
grawnwin.
12 Qiochfydd ei ""lygaid gan win, a
gwỳn fydd ei ddannedd gan laeth.
13 ÍÍ "Zabulon a breswylia ym
mhorthleoedd y mor ; ac efe a fydd
yn boi-thladd llongau, al derfyn
fydd hyd Sidon.
14 H Issachar sydd asyn asgyrn-
og, yn gorwedd rhwng dau bwn.
15 Ac a wêl lonyddwch mai da
yw, a'r tir mai hyfryd : efe a og-
wydda ei ysgwydd 1 ddwyn, ac a
fydd yn gaeth dan deymged.
16 IT ** Dan a farn ei bobl fel un o
Iwythau Israel.
17 Dan fydd sarph ar y ffordd, a
^ neidr ar y llwybr ; yn brathu sodl-
au y march, fel y syi'thio ei farchog
ynol.
18 PAm dy iachawd^vriaeth di y
disgwyliais, Arglwydd.
19 1Í •! Gad, Uu al gorfydd ; ac yn-
tau a orfydd o'r diwedd.
20 IF 0 'Aser bras fydd ei fwyd
ef, ac efe a rydd ddanteithion bren-
hinol.
21 ^ ^ Naphtali fydd ewig wedi ei
goUwng, yn rhoddi geiriau teg.
22 H Joseph fydd gangen fft-wyth-
lawn, cangen fírwythlawn wrth
ifynnon, ^ceingciau yn cerdded ar
hyd mur.
23 A'r saethyddion fuant chwerw
Avrtho ef, ac a saethasant, ac a'i cas-
asant ef
24 Er hynny arhôdd ei *fwa ef yn
gryf, a breichiau ei ddwylaw a gryf-
hasant, trwy ddwylaw ''grymmus
Dd uw Jacob : oddi yno y mae y
bugail, maen Israel.
25 Trwy Dduw dy dad, yr h^vn
a'th gynnorthwya, a'r HoUalluog, ""yr
hwn a'th fendithia â bendithion y
nefoedd oddi uchod, â bendithion y
dyfnder yn gorwedd isod, â bendith-
ion y bronnau a'r groth.
26 Rhagorodd bendithion dy dad
ar fendithion fy rhieni, hyd derfyn
bryniau tragywyddoldeb : byddant
ar ben Joseph, ac ar goryn yr hwn
a neillduwyd oddi wrth ei frodyr.
27 1 Benjamin a ysglyfaetha fel
blaidd : y bore y bwytty jv ysglyf-
aeth, a'r h^vyr y rhan yr yspail.
28 ^\ Dyma ddeuddeg Ih^^th Is-
rael oil ; a dyma yr hyn a lefarodd
eu tad wrthynt, ac y bendithiodd
efe hwynt : pob un yn ol ei feudith
y bendithiodd ele hwynt.
29 Yna y gorchymynodd efe idd-
ynt, ac a ddywedodd wrthynt, Myfi
y a gesglir at fy mhobl : ^ cleddwch
fi gyd â'm tadau, yn yr ogof sydd
ym maes Ephron yr Hethiad ;
30 Yn yr ogof sydd ym maes
Machpelah, yr hon sydd o iiaen
Mamre, y'ngwlad Canaan, *yr hon
a brynodd Abraham gyd a'r maes
gan Ephron yr Hethiad, yn fedd-
iaiit beddrod.
y pen. 15. 15.
a 25. 8.
2 pen. 47. 30.
Marwolaeth Jacob ;
GENESIS, L.
a'i gladdedigaeth.
Cyn
CEIST
1689.
b pen. 23. 19.
a 25. 9.
c pen. 35. 29.
» pen. 46. 4.
b 2 Chron.
16. 14.
loan 19. 40.
open. 47.29.
d 2 Chron.
16. 14.
Es. 22. 16.
Matt.27.60.
31 ^ Yno y claddasant Abraham a
Sarah ei ^vl'aig ; '^ yno y claddasant
Isaac a Rebeccah ei wraig ; ac yno
y cleddais i Leah.
32 Meddiant y maes, a'r ogof sydd
ynddo, a gaed gan feibion Ileth.
33 Pan orphenodd Jacob orchy-
myn i'w feibion, efe a dynnodd ei
draed i'r gwely, ac a fu farw; a
chasghvyd ef at ei bobl.
PENNOD L.
1 Arwyl Jacob. 4 Joseph yn cael cennad gan
Pharaoh i fyned i'w gladdu, ef, 7 Y cladded-
igaeth. 15 Joseph yn cysuro ei frodyr, y rhai
oedd yn gofyn ei naivdd ef. 22 Ei oedran. 23
Mae efe yn gweled y drydedd genhedlaeih o'i
feibion: 24 yn darogan i^w frodyr ew dy-
chweliad : 25 yn cymmeryd llw ganddynl am
ei esgyrn : 2G yn marw, ac yn cael ei roddi
meivn arch.
YNA *y syrthiodd Joseph ar wyn-
eb ei dad, ac a wylodd aruo
ef, ac al cusanodd ef.
2 Gorchymynodd Joseph hefyd i'w
weision, y meddygon, ^ bêr-arogli ei
dad ef: felly y meddygon a bêr-
aroglasant Israel.
3 Pan gyilawnA\yd iddo ddeugain
niwniod, (canys felly y cyflauiiir
dyddiau y rhai a ber-aroglir,) yna
yr Aiphtiaid a'i harwylasant ef
ddeng niAVTnod a thri ugain.
4 Pan aeth dyddiau ei arwyl ef
heibio, yna y Uefarodd Joseph wrth
deiilu Pharaoh, gan ddywedyd, Os
cefais yi" awr lion ifafr yn eich
gohvg, lleferwch wrth Pharaoh, at-
tolwg, gan ddywedyd,
5 '^ Fy uhad a'm tyngodd, gan ddy-
wedyd, Wele fi yn marw : yn fy
medd ^ yr hwn a gloddiais i mi yng
ngwlad Canaan, yno y'm cleddi. Ac
yr awr hon caffwyf fyned i fyim,
attolwg, fel y claddwyf fy nhad ;
yna mi a ddychwelaf.
6 A dywedodd Pharaoh, Dos i fyim,
a chladd dy dad, fel y'th dyngodd.
7 1Í A Joseph a aeth i fynu i gladdu
ei dad : a hoU weision Pharaoh, sef
henuriaid ei dy ef, a hoU henuriaid
gwlad yr Aipht, a aethant i fynu
gyd âg ef,
8 A hoU dy Joseph, a'i frodyi-, a
thy ei dad: eu rhai bach yn unig,
a'u defaid, a'u gwartheg, a adaw-
sant yn nhir Gosen.
9 Ac aeth i fynu gyd âg ef ger-
bydau, a gwfr meirch hefyd: ac
yr oedd yn Uu ma\\T ia^vn.
10 A hwy a ddaethant liyd laA\T-
dyrnu Atad, yr hwn sydd dros yr
lorddonen; ac a alarasant yno
56
alar mawr, a thrwm iawn : canys
gwnaeth alar dros ei dad saith
niwrnod,
11 Pan w^elodd y Canaaneaid, y
rhai oedd yn preswylio yn y wlad,
y galar yn Uawr-dyrnu Atad ; yna y
dywedasant, Dyma alar trwm gan
yr Aiphtiaid: am hynny y galwas-
ant ei enw ^ Abel-Misraim, yr hwn
sydd dros yr lorddonen.
12 A'i feibion a wnaethant iddo
megis y gorchymynasai efe iddynt.
13 Canys *ei feibion a'i dygasant ef
i wlad Canaan, ac a'i cliiddasant ef
yn ogof maes Machpelah : yr hon
^a brynasai Abraham gyd a'r maes,
yn feddiant beddrod, gan Ephron
yr Hethiad, o flaen Mamre.
14 1Í A dychwelodd Joseph i'r
Aipht, efe, a'i frodyr, a'r rhai oU a
aethant i fynu gyd âg ef i gladdu
ei dad, wedi iddo gladdu ei dad.
15 1Í Pan welodd brodyr Joseph
farw o'u tad, hwy a ddywedasant,
Joseph ond odid a'n casâ ni, a chan
dalu a dal i ni yr holl ddrwg a
"wnaethom ni iddo ef
16 A hwy a ■' anfonasant at Joseph
i ddywedyd, Dy dad a orchjTuynodd
o flaen ei farw, gin ddywedyd,
17 Fel hyn y dywedwch "wi-th
Joseph ; Attolwg, madden yr awr
hon gamwedd dy frodyr, a'u pech-
od hwynt ; canys gwnaethant i ti
ddrwg: ond }t awr hon, madden,
attolwg, gamwedd gweision Duw
dy dad. Ac wylodd Joseph pan
lefarasant A\Ttho.
18 A'i frodyr a ddaethant hefyd,
ac a syi'thiasant ger ei fron ef ; ac
a ddywedasant, Wele ni yn weision
i ti.
19 A dywedodd Joseph wi-thynt,
^Nac ofuAvch ; canys a ydwy/A ja
lie Duw?
20 Chwi a fwriadasoch ddrwg i'm
herbyn; ond Duw a'i bAvriadodd i
ddaioni, i ddwyn i ben, fel y gwelir
heddyw, i gadw yn fyiv bobl lawer.
21 Am hynny nac ofnwch yr awr
hon : myü a'ch cynhaliaf chwi, a'ch
rhai bach. Ac efe a'u cysurodd
Invjnt, ac a lefarodd vn:i\\fodd eu
calon.
22 H A Joseph a drigodd yn yr
Aipht, efe, a theulu ei dad : a bu
Joseph fyw gan mlynedd a deg.
23 Gwelodd Joseph hefyd, o Eph-
raim, or^vyrion : ^ maethwyd hefyd
blant Machir, fab Manasseh, ar lin-
iau Joseph.
Cyn
CEIST
1689.
2 Sef,
Galar yr
AipMmid.
•■ Act. 7. 16.
fpen.23.16.
SHeb.
yrrasant
orchymyn.
8 pen. 45. 5.
1635.
h Num. 32.
39.
Gorthrymder plant Israel
EXODUS, I.
yn yr Aipht.
Cyn
CEIST
1635.
lExod.3.16.
Heb.11.22.
k pen. 15.14.
a 26. 3.
a 35. 12.
a 46. 4.
1 Exod. 13.
19.
Jos. 24. 32.
Act. 7. 16.
Cyn
CEIST
1706.
» Gen. 46. 8.
pen. 6. 14.
2 Neu,
Iwi/naUt
Héb.
forddwyd.
h Gen. 46.
27.
Deut. 10.
22.
1635.
c Gen. 50.
26.
dDeut.26.5.
Act. 7. 17.
• Ps.105.24.
3Gen.l5.13.
24 A dywedocld Joseph wrth ei
frodyr, Myfi sydd yn marAv : a ' Duw
gan ymweled a ymwêl â chwi, ac
a'ch dwg chwi i fynu o'r wlad hon,
i'r wlad ^ a dyngodd efe i Abraham,
i Isaac, ac i Jacob.
25 A ^ thyngodd Joseph feibion Is-
rael, gan ddywedyd, Duw gan eich
gof\yyo a'ch gofwya chwi ; dygwch
chwithau fy esgyrn i fynu oddi yma.
26 A Joseph a fii farw yn fab
deng mlwydd a chant: a Invy a'i
pêr-aroglasant ef ; ac efe a osodwyd
me^vn arch yn yr Aipht.
AIL LYFR MOSES, YR HWN A ELWIR
EXODUS.
PENNOD I.
1 Plant Israel, ar ol manvolaeth Joseph, yn
amllmu. 8 Po mioyaf y mae y hrenliin
newijdd yn eu gorthrymmu, mwyaf y maent
yn amlliâu. 15 Duwioldeb y hydwragedd, yn
cadw yn fyio y plant gwrryw. 22 Pharaoh
yn gorchymyn bwnv y plant gwrryw i'r afon.
DYMA yn ^^w ^enwau meibion
Israel, y rhai a ddaethant i'r
Aipht : gyd â Jacob y daethant,
bob un a'i deulu.
2 Reuben, Simeon, Lefi, a Judah,
3 Issachar, Zabulon, a Benjamin,
4 Dan, a Naphtali, Gad, ac Aser.
5 A'r hoU eneidiau a ddaethant
allan o - gorph Jacob oedd ^ ddeng
henaid a thri ugain : a Joseph oedd
yn yr Aipht.
6 A "Joseph a fu farw; a'i holl
frodyi', a'r hoU genhedlaeth honno.
7 f A ^ phlant Israel a hiliasant ac
a gynnyddasant, amlhasant hefyd,
a chryf hasant yn ddirfa-vvr odiaeth ;
a'r wlad a lanwyd o honynt.
8 Yna y cyfododd brenhin new-
ydd yn yr Aipht, yi- hwn ni adnabu-
asai mo Joseph.
9 Ac efe a ddywedodd wrth ei
bobl, Wele, ^bobl plant Israel yn
amlach, ac yn gryfach, na nyni.
10 Deuwch, ^gwnawn yn gall â
hwynt; rhag amlhâu o honynt, a
bod, pan ddigwyddo rhyfel, ymgys-
sylltu o honynt fl'n caseion, a rhy-
fela i'n herbju, a myned i fynu o'r
wlad.
11 Am hynny y gosodasant arnynt
feistriaid-gwaith, ^i'w gorthrymmu
â'u beichiau ; a hwy a adeiladasant
i Pharaoh ddinasoedd trysorau, sef
Pithom a Raamses.
12 Ond fel y gorthrymment hwynt,
felly yr amlhâent ac y cynnyddent :
a drAvg oedd ganddynt o herwydd
plant Israel.
13 A'r Aiphtiaid a ^vnaeth i blant
Israel Avasanaethu yn galed.
14 A gwnaethant eu heinioes hwynt
yn chAverw trwy y gwasanaeth
caled, ^mewn clai, ac mewn pridd-
faen, ac ym mhob gwasanaeth
yn y maes ; a'u holl wasanaeth y
gwnaent iddynt wasanaethu ynddo,
oedd galed.
15 A brenhin yr Aipht a lefarodd
wrth fydwragedd yr Hebrëesau ; o
ba rai enw un oedd Siprah, ac enw
yr ail Puah :
IG Ac efe a ddywedodd, Pan fydd-
och fydwragedd i'r Hebrëesau, a
gweled o honoch hwynt yn esgor;
OS mab fydd, Ueddwch ef ; end os
merch, bydded fyw.
17 Er hynny y bydwragedd a ofn-
asant Ddtjw, ac ni wnaethant yn ol
yr hyn a ddywedasai brenhin jv
Aipht -wi-thynt; eithr cadwasant y
bechgyn yn fyw.
18 Am hynny brenhin yr Aipht
a alwodd am y bydwragedd, ac
a ddywedodd ^vrthynt, Paham y
gAvnaethoch y peth hyn, ac y cadw-
asoch y bechgyn yn fyw ?
19 ' A'r bydwragedd a ddyAvedasant
wrth Pharaoh, Am nad yiu yr He-
brëesau fel yr Aiphtiesau ; oblegid
y maent liAvy yn fywiog, ac yn esgor
cyn dyfod bydwraig attjut.
20 Am hynny y bu Duw dda wrth
y bydwragedd: a'r bobl a amlha-
odd, ac a aeth yn gryf iaAvn.
21 Ac o herwydd i'r bydwi'agedd
oftii Duw, yntau ""a wnaeth dai idd-
ynt hwythau.
22 A Pharaoh a orchymynodd i'w
holl bobl, gan ddywedyd, ^ Pob mab
a'r a enir, bwriwch ef i'r afon ; ond
cedwch yn fyAv bob merch.
PENNOD II.
1 Geni Moses, 3 a'i fwrw mewn cawell yn yr
hesg. 5 Merch Pharaoh yn ei gael ef, ac yn
ei ddwyn i fynu. 11 Efe yn lladd Aiphtwr:
13 yn ceryddu Hebr'cwr: 15 ynjfoi i Midian:
21 yn pr'iodi Sephorah. 22 Genedigaeth
Gersom. 23 Duw yn ystyried uchenaid yr
Israeliaid.
Cyn
CRIST
1635.
Cyn
CRIST
1635.
h Ps. 81. 6.
Cylch
1635.
Edrycli
Jos. 2. 4,
&c.
2 Sam. 17
19,20.
k Edrych
1 Sam.2.35u
2 Sam. 7.
11, 27, 29.
1 13ren. 2.
24. aU.3&
Cylch
1573.
I Act. 7. 19.
Genedigacth Moses.
EXODUS, IL
Moses yn ffoi i 3Iidian.
Cyn
CRIST
1571.
» pen. C. 20.
Num. 26.
59.
lChron.23.
14.
b Act. 7. 20.
Hcb. 11.23.
2 Set; Un a
di/nnwyd
allan.
0 Aft. 7. 23.
Iieb.11.24,
1531.
d Act. 7. 26.
3 dijwijsog.
YNA ^ gwr o dŷ Lefi a aeth, ac a
briododd ferch i Lefi.
2 A'r ^vi-aig a feichiogodd, ac a
esgorodd ar fab : a pliaii welodd hi
mai tlws ydoedd efe, ^hi al cudd-
iodd ef dri mis.
3 A phan na allai hi ei guddio ef
yn hŵy, hi a gymmerodd gawell iddo
ef o Mr wjm, ac a ddwbiodd hwnnw
â clilai ac â phyg ; ac a osododd y
bachgen ynddo, ac a'i rhoddodd ym
mysg yr hesg ar fin yr afon.
4 A'i chwaer ef a safodd o bell, i
gael gwybod beth a wnaid iddo ef
5 1Í A merch Pharaoh a ddaeth
i waered i'r afon i ymolchi; (al
Uangcesau oedd yn rhodio ger llaw
yi* afon;) a hi a ganfu y cawell
y'nghanol yr hesg, ac a anfonodd
ei llaw-fonvyn i'w gyrchu ef
6 Ac wedi iddi ei agoi7d, hi a
ganfu y bachgen ; ac wele y plentyn
yn Avylo : a hi a dosturiodd wrtho,
ac a ddywedodd, Un o blant yr
Hebreaid yw h^vn.
7 Yna ei chwaer ef a ddywedodd
wrtli ferch Pharaoh, A âf fi i alw
attat fammaeth o'r Hebrëesau, fel
y mago hi y bachgen i ti ?
8 A merch Pharaoh a ddywedodd
wrthi, Dos. A'r Uangces a aeth ac
a alwodd fam y bachgen.
9 A dywedodd merch Pharaoh
wi'thi, Dwg ymaith y bachgen h^vn,
a maga ef i mi, a minnau a roddaf
i ti dy gyflog. A'r ^vraig a gym-
merodd y bachgen, ac al magodd.
10 Pan aeth y bachgen yn fawr,
hi a'i dug ef i ferch Pharaoh ; ac
efe a fu iddi yn fab : a hi a alwodd
ei enw ef ^ Moses ; 0 herwydd, eb
hi, o'r dwfr y tynnais ef
11 *1[ A bu yn y dyddiau hynny,
•^pan aeth Moses yn fawr, fyned o
hono allan at ei frodyr, ac edrycli
ar eu beichiau hwynt, a gweled
Aiphtwr yn taro Hebrewr, un o'i
frodyr.
12 Ac efe a edrychodd yma ac
accw ; a phan Avelodd nad oedd
yno neb, efe a laddodd yr Aipht-
iad, ac a'i cuddiodd yn y ty^vod.
13 Ac ^efe a aeth allan yr ail
dydd; ac wele ddau Hebrewr yn
ymryson: ac efe a ddywedodd wrth
yr hwn oedd ar y cam, Paham y
tarewi dy gyfaill ?
14 A dywedodd yntau, Pwy a'th
osododd di yn ^bennaeth ac yn
frawdwr arnom ni? ai meddwl yr
wyt ti fy lladd i, megis y Ueddaist
5S
yr Aiphtiad? A Moses a ofnodd,
ac a ddywedodd, Diau y gwyddir y
peth hyn.
15 Pan glybu Pharaoh y peth hyn,
efe a geisiodd ladd Moses : ond
'Moses a ffodd rhag Pharaoh, ac a
arhosodd yn nliir Midian; ac a
eisteddodd wrth bydew.
16 Ac i ^ofieiriad Midian yr yd-
oedd saith o ferched : a'r rhai
hynny a ddaethant ac a dynnasant
ddiufr, ac a lanwasant y cafnau i
ddyfrhâu defaid eu tad.
17 Ond y bugeiliaid a ddaethant
ac a'u g3Trasant ymaith : yna y
cododd Moses, ac a'u cynnorth^vy-
odd liAvj^nt, ac a ddyfrhaodd eu
praidd h^vynt.
18 Yna y daethant at Reuel eu
tad: ac efe a ddywedodd, ''Paham
y daethoch heddyw cyn gynted ?
19 A liwy a ddywedasant, Aipht-
wi* a'n hachubodd ni o law y bu-
geiliaid; a chan dynnu a dynnodd
ddAvfr hefyd i ni, ac a ddyfrhaodd
y praidd
20 Ac efe a ddywedodd ^vrth ei
ferched, Pa le y mae efe ? paham y
goUyngasoch ymaith y g^vi'? Gel-
wch arno, a b^vyttaed fara
21 A bu Moses foddlawn i drigo
gyd a'r gwr: ac yntau a roddodd
Sephorah ei ferch i Moses.
22 A hi a esgorodd ar fab ; ac efe
a alwodd ei enw ef ^Gersom : 0 her-
wydd ^dieithr, eb efe, a fûm i me^^^l
gwlad ddieithr.
23 IF Ac ** yn ol dyddiau lawer, bu
farw brenhin yr Aiplit; a phlant
Israel 'a ucheneidiasant oblegid y
caethiwed, ac a w^aeddasant; ^a'u
gwaedd hwynt a ddyi'chafodd at
Dduw, oblegid y caethiwed.
24 A Duw a glybu eu huchenaid
hwynt ; a Duw a gofiodd ei ^ gyfam-
mod âg Abraham, âg Isaac, ac â
Jacob.
25 A Duw a edrychodd ar blant
Israel ; Duw hefyd "" a gydnabu â
hwynt.
PENNOD III.
1 Moses yn hugeilio defaid Jethro. 2 Duio yn
ymddangos iddo mewn jierth yn llosgi: 9 ac
yn ei anfon ef i waredu Israel. 14 Miw
Duw. 15 Ei gennadwriaeth ef at Israel.
AMOSES oedd yn bugeiKo def-
. aid Jethro ei ^chwegrwn, ofí-
eiriad Midian : ac efe a yrrodd y
praidd o'r tu cefn i'r anialwch, ac a
ddaeth i * fynydd Duw, Horeb.
2 Ac angel yr Arglwydd a ym-
Cyn
CRIST
1531.
I Act. 7. 29.
< d:/irysog.
Fell V Gen.
41. 45.
S pa fodd.
f pen. 18. 3.
S Heb. IL
13,14.
ii pen. 7. 7.
Act. 7. 30.
1 Num. 20.
16.
k Gen. 18. 20.
))en. 22. 23,
£7.
De'ut.24.15.
liigo 5. 4-
1 Gen. 15.14.
a4C. 4.
»> pen. 3. 7.
1491.
2Neu, dad
■i/'nyh;//-
ra ith.
» pen. 18. 6.
1 Breu. 19.
Duw yn anfon Moses
EXODUS, III
i waredii Israel.
Cyn
CRIST
1491.
b Deut. 33.
16.
Act. 7. 30.
c Deut. 33.
16.
d Jos. 5. 15.
Act. 7. 33.
e Matt. 22.
32.
Marc 12.
2Ü.
Luc 20. 37.
Act. 7. 32.
f Felly
1 Breu. 19.
13.
Es. 6. 1, 5.
Í pen. 2. 23.
h Gen. 11. 5,
7. a 18. 21.
kPs.105.26.
1 Edrych
Es. 6. 5 8.
Jer. 1.6.
>» Jos. 1. 6.
ddangosodd iddo mewn ^fflam dan
o gaiiol perth : ac efe a edrychodd,
ac wele, y berth yn llosgi yn dan,
a'r berth heb ei difa.
3 A dywedodd Moses, Mi a droaf
yn awr, ac a edrychaf ar y weled-
igaeth fawr hon, paham nad yw y
berth wedi llosgi.
4 Pan welodd yr Akglwydd ei
fod efe yn troi i edrych, Duw a
alwodd arno ^=0 ganol y berth, ac
a ddywedodd, Moses, Moses. A dy-
wedodd yntau, Wele fi.
5 Ac efe a ddywedodd, Na nesâ
yma : ^ diosg dy esgidiau oddi am
dy draed ; o her^vydd y lie yr wyt
ti yn sefyU arno sydd ddaear sanct-
aidd.
6 Ac efe a ddywedodd, *Myfi yw
Duw dy dad, Duw Abraham, Duw
Isaac, a Duw Jacob. A Moses a
guddiodd ei wyneb; oblegid ^ofni
yr ydoedd edrych ar Dduw.
7 1Í A dywedodd yr Arglwydd,
Gan weled y gwelais gystudd fy
mhobl sydd yn yr Aipht, ^ a'u gwaedd
o achos eu meistriaid-gwaith a gly w-
ais ; canys mi a wn oddi wrth eu
doluriau.
8 A ^mi a ddisgynais i'w gwaredu
hwy o law yr Aiphtiaid, ac i'w dAvyn
o'r wlad honno i wlad dda a hel-
aeth, i wlad yn llifeirio o laeth a
mêl; i le 'y Canaaneaid. a'r Heth-
iaid, a'r Amoriaid, a'r Phereziaid,
yr Hefiaid hefyd, a'r Jebusiaid.
9 Ac yn awr wele, gwaedd meib-
ion Israel a ddaeth attaf fi ; a hef-
yd mi a welais y gorthrymder a'r
hwn y gorthrymmodd yr Aiphtiaid
hwynt.
10 ''Tyred gan hynny yn awr, a
mi a'th anfonaf at Pharaoh ; fel y
dygech fy mhobl, plant Israel, allan
o'r Aipht.
11 IF A dywedodd Moses wrth
Dduw, 'Pwy ydwyf fi, fel yr awn
i at Pharaoh, ac y dygwn blant
Israel allan o'r Aipht?
12 Dywedodd yntau, Diau "y
byddaf gyd â thi ; a hyn a fydd
arwydd i ti, mai myfi a'th anfon-
odd : Wedi i ti dd\vyn iy mhobl
allan o'r Aipht, chwi a wasanaeth-
wcIi'^Dduw ar y mynydd hwn.
13 A dywedodd Moses wrth Dduw,
Wele, pan ddelwyf fi at feibion Is-
rael, a dywedyd wrthynt, Duw eich
tadau a'm hanfonodd attoch ; os
dywedant wi'thyf, Beth yw ei enw
ef ? beth a ddywedaf fi wrthynt?
14 A Duw a ddywedodd wrth
Moses, YDWYF YR HWN YD-
WYF: dywedodd hefyd, Fel hyn
yr adroddi wrth feibion Israel ;
''YDWYF a'm hanfonodd attoch.
15 A Duw a ddywedodd drachefn
wrth Moses, Fel hyn y dywedi \vrth
feibion Israel ; Arglwydd Dduw
eich tadau, Duw Abraham, Duw
Isaac, a Duw Jacob, a'm hanfon-
odd attoch : dyma " fy enw byth, a
dyma fy nghofiadwriaeth o genhedl-
aetli i genhedlaeth.
16 Dos a Pchynuull henuriaid Is-
rael, a dywed Avrthynt, Arglwydd
Dduw eich tadau, Duw Abraham,
Isaac, a Jacob, a ymddangosodd i
mi, gan ddywedyd, ^Gan ymweled
yr ymwelais â chwi, a givelais yr
hyn a wnaed i chm yn yr Aipht.
17 A dywedais. Mi a'ch dygaf chwi
i fyTiu o adfyd yr Aipht, i wlad y
Canaaneaid, a'r Hethiaid, a'r Amor-
iaid, a'r Phereziaid, yr Hefiaid hef-
yd, a'r Jebusiaid ; i wlad yn llifeirio
0 laeth a mêl.
18 A ""hwy a wrandawant ar dy
lais ; a thi a ddeui, ti a henuriaid
Israel, at frenhin yr Aipht, a dywed-
wch wiiiho, Arglwydd *Dduw yr
Hebreaid a gyfarfu â ni ; ac yn awr
gad i ni fjTied, attolwg, daith tri
diwrnod i'r anialwch, fel yr aberth-
om i'r Arglwydd ein Duw.
19 1Í A mi a wn na edy brenhin
yr Aipht i chwi fyned, ond mewn
llaw gadarn.
20 Am hynny mi a estynaf fy llaw,
ac a darawaf yr Aipht a'm hoU ryf-
eddodau, y rhai a Avnaf yn ei chan-
ol ; ac wedi hynny efe a'ch gollwng
chwi ymaith.
21 A rhoddaf hawddgarwch i'r bobl
hyn y'ngolwg yr Aiphtiaid : a bydd,
* pan eloch, nad eloch yn waglaw ;
22 " Ond pob g^Taig a fenthyccia
gan ei chymmydoges, a chan yi' hon
fyddo yn cyttal â hi, ^ddodrefn ar-
ian, a dodrefn aur, a gmsgoedd: a
chwi a'u gosodwch hwynt am eich
meibion ac am eich merched : ac
""a yspeiliwch yr "^ Aiphtiaid.
PENNOD IV.
1 Troi gwtalen Moses yn sarph. 6 Ei law ef yn
gwahan-glwyfo. 10 Efe yn anewyllysgar i'lo
anfon. 14 Appwyntio Aaron i'w helpu ef.
18 Moses yn ymadael oddi wrth Jeihro. 21
Cennadwriaeih Duw at Pharaoh. 24 Se-
phorah yn enwaedu, ar ei mab. 27 Danfon
Aaron i gyfarfod â Moses. 31 F bobl yn
credu iddynt.
Cyn
CRIST
1491.
> pen. 6. 3.
2 Cor. 1.20.
Het. 13. 8.
Dat. L 4.
oP6.135.13.
P pen. 4. 29.
<lGen.50.2-l.
r pen. 4. 31.
» pen. 5. 3.
t Gen. 15.14.
u pen. 11. 2.
a 12. 35.
3 dlysau.
X Ezec. 39.
10.
4 Neu,
Aijild.
Moses yn dychwelyd
EXODUS, IV.
i'r Aipht.
Cyn
CEIST
1491.
t Num. 12.
10.
2 Breii. 5.
27.
2 Heb. hydd
a hydd,
b pen. 7. 19,
i Heb. »ia
doe imc
echdoe.
c pen. 6. 12.
>Mat.l0.1ft.
Marc 13.11.
Luc 12. 11.
5 ddi/lit ei
ddanfon.
A MOSES a attebodd, ac a ddy-
wedodd, Etto, wele, ni chred-
ant i mi, ac ni wrandawant ar fy
llais ; ond dy^vedaiit, Nid ymddang-
osodd yr Akglwydd i ti.
2 A'r Aeglwydd a ddywedodd
wrtlio, Beth sydd yn dy law? Dy-
wedodd yntau, Gwialeu.
3 Ac efe a ddywedodd, Tafl lii ar
y ddaear. Ac efe a'i taflodd hi ar
y ddaear ; a hi a aeth yn sarph : a
Moses a giliodd rhagddi.
4 Yr Aeglwydd hefyd a ddywed-
odd wth Moses, Estyn dy law, ac
ymafael yn ei llosg>\Tn hi. Ac efe
a estynodd ei law, ac a ymaflodd
ynddi ; a hi a aeth yn wialen yn ei
law ef :
5 Fel y credant ymddangos i ti o
Aeglwydd Dduw eu tadau, Duw
Abraham, Duw Isaac, a Duw Jacob.
6 *^ A dy^vedodd yr Aeglwydd
wrtho drachefn, Dod yn awr dy law
yn dy fynwes. Ac efe a roddodd ei
law yn ei fynwes : a 2^àan dynnodd
efe hi allau, wele, ei law ef yn
wahan-gh\7fol ^ fel yr eira.
7 Ac efe a ddy^vedodd, Dod eil-
waith dy law yn. dy fynwes. Ac
efe a roddodd eilwaith ei law yn
ei fynwes, ac a'i t}iinodd hi allan
o"i fynwes ; ac wele, hi a di'oisai fel
ei giiaAvd arall ef
8 A bydd, oni chredant i ti, ac
oni ^n'andawant ar lais yi' ar^^^dd
cyntaf, etto y credant i lais yr ail
ar\^7dd.
9 A bydd, oni chredant hefyd i'r
ddau arwydd h}Ti, ac oni ^^Tandaw-
aiit ar dy lais, ti a gymmeri o ddwfr
yr afon ac a'i ty wellti ar y sychdir ;
- a bydd ^ y dyfroedd a gymmerech
o'r afon yn waed ar y tir sych.
10 M A dywedodd Moses "vn'th yr
Aeglwydd, 0 fy Arglwydd, ni bum
wr " ymadroddus, ^ na chyn h}Ti, nac
er piin leferaist wrth dy was ; eithr
" saftidr\vm a thafodtrAvm ydwyf
11 A dywedodd yi* Aeglwydd
wrtho, ^'P\Yy a wnaeth enau i ddyn?
neu pwy a ordeiniodd fudan, neu
fyddar, neu y neb sydd yn gweled,
neu y dall ? onid myfi yr Aeglwydd?
12 Am h}iiny dos ja. awr ; a mi a
fyddaf ^ gyd â'th enau, ac a ddysgaf
i ti yi' hyn a ddjrvvedych,
13 Dywedodd yntau, 0 fy Ar-
glwydd, danfon, attolwg, gyd ar
Iiwn a ^ddanfonych.
14 Ac ennynodd digofaint yr Ar-
glwydd yn erbyn Moses ; ac efe
a ddy^vedodd, Onid dy frawd yiv
Aaron y Lefiad? mi a ^vn y medr
efe lefaru yn groyw : ac wele efe
yn dyfod allan i'th gyfarfod ; a
phan y'th welo, efe a lawenycha
yn ei galon.
15 ^Llefara dithau wrtho ef, a
gosod y geiriau hyn yn ei enau :
a minnau a fyddaf gyd â'th enau
di, a chyd a'i enau yntau, a dysgaf
i chwi yr hyn a wneloch.
16 A Uefared yntau trosot ti wrth
y bobl : ac felly y bydd efe yn He
genau i ti, ^a thithau a fyddi yn
He Duw iddo yntau.
17 Cymmer hefyd y wialen hon
yn dy law, yr hon y gwnei wyi'th-
iau â hi.
18 11 A Moses a aeth, ac a ddy-
chwelodd at ^Jethro ei chwegrwn,
ac a ddywedodd wi-tho, Gad i mi
fyned, attolwg, a dychwelyd at fy
mrodyi- sydd yn yr Aipht, a gwel-
ed a ydynt etto }^l ,fyAV. A dywed-
odd Jethro \Yrth Moses, Dos me\ra
heddwch.
19 A'r Aeglwydd a ddywedodd
wrth Moses ym Midian, Dos, dy-
chwel i'r Aipht ; o her^^^ydd ^ bu
feirw yr holl \YJr oedd yn ceisio
dy einioes.
20 A Moses a gymmerth ei ^vraig,
a'i feibion, ac a'u gosododd hwynt
ar asyn, ac a ddychwelodd i wlad
yr Aipht : cymmerodd Moses hefyd
wialen Duw yn ei law.
21 A dpvedodd yr Aeglwydd
wrth Moses, Pan elych i ddychwel-
yd i'r Aipht, gwel i ti wneuthur
ger bron Pharaoh yr holl ryfeddod-
au a roddais yn dy law : ond ' mi a
galedaf ei galon ef, fel na ollpigo
ymaith y bobl.
22 A dywed wi'th Pharaoh, Fel
h}ni y dy^vedodd yr Aeglwydd;
^ Fy mab i, sef ^ fy nghyntaf-anedig,
yw Israel.
23 A dywedais wrthyt, Goll^vng fy
mab, fel y'm gwasanaetho : end os
gwrthodi ei oUwng ef, wele, ™mi
a laddaf dy fab di, sef dy gyntaf-
anedig.
24 1Í A bu, ar y íFordd yn y Hetty,
"gyfarfod o'r Aeglwydd âg ef, a
cheisio ei ladd ef
25 Ond Sephorah a gymmerth
' ° gyllell lèm, ac a dorrodd ddien-
waediad ei mab, ac a'i bwriodd i
gyffsvi'dd a'i draed ef; ac a ddy-
wedodd, Diau dy fod yn briod
gwaedlyd i mi.
Cyn
GKIST
1491.
f pen. 7. 1,2.
E pen. 7. 1.
6 Heb.
Jeiher.
^ pen. 2. 15,
23.
Matt, 2. 20.
i pen. 7. 3, 13.
a 9. 12.
a 10. 1.
a li. 8.
I)eut.2.30.
Jo8. 11. 20.
Ks. 63. 17.
luiin 12.40.
Kbuf.9.18.
k Khuf. 9. 4.
1 Jer. 31. 9.
lago 1. 18.
Jipen. 11. Ö,
a 12. 29.
7 Neu,
garreg,
o Jos. 5. 2, 3.
Aaron yn cyfarfod Moses.
EXODUS, V.
Gorthrymmu Israel ynfwy.
Cyn
CRIST
1491.
P pen. 3. L
1 pen. 12.27.
b pen. 3. IS.
26 A'r ÄRGLWYDD a beidiodd âg
ef : yna y dywedodd hi, Pr'iod gwaed-
1yd wyt, oblegid yr enwaediad.
27 1Í A dyAvedodd yr Arglwydd
wrtli Aaron, Dos i gyfarfod â Moses
i'r anialwch. Ac efe a aeth, ac a
gyfarfu âg ef ym I'mynydd Duw,
ac a'i cusanodd ef.
28 A Moses a fynegodd i Aaron
hoU eiriau yr Arglwydd, yr hwn
a'i hanfonasai ef, a'r hoU arwydd-
ion a orchymynasai efe iddo.
29 1" A Moses ac Aaron a aethant,
ac a gynnuUasant holl henuriaid
meibion Israel.
30 Ac Aaron a draethodd yr holl
eiriau a lefarasai yr Arglwydd
wrth Moses, ac a wnaeth yr ar-
wyddion y'ngolwg y bobl.
31 A chredodd y bobl : a phan
glywsant ymweled o'r Arglwydd
â meibion Israel, ac iddo edrych ar
eu gorthrymder, yna ^hwy a ym-
grymmasant, ac a addolasant.
PENNOD V.
1 Pharaoh yn rhoddi shi i Moses ac Aaron am
eu cennadwriaeth : 5 yn ychivanegu tasg yr
Israeliaid : 15 yn eu cei-yddu hivynt am eu
hachwynion. 21 Hwythau yn llefain yn er-
byn Moses ac Aaron. 22 Moses yn cwyno
wrth Dduw.
AC wedi hynny, Moses ac Aaron
. a aethant i mewn, ac a ddy-
wedasant wrth Pharaoh, Fel hyn y
djw'edodd Arglwydd Dduw Is-
rael ; GoUwng ymaith fy mhobl, fel
y cadwont wyl i mi yn yr anialwch.
2 A dywedodd Pharaoh, * Pwy yw
yr Arglwydd, fel y gwrandâwn i
ar ei lais, i oUwng Israel ymaith?
Yr Arglwydd nid adwaen, ac Is-
rael ni oUyngaf
3 A djvvedasant hwythau, ^Duw
yr Hebreaid a gyfarfu â ni : gad i
ni fyned, attolwg, daith tridiau yn
yr anialwch, ac aberthu i'r Ar-
glwydd ein Duw; rhag iddo ein
rhuthro â haint, neu â chleddyf ,
4 A dywedodd brenhin yr Aipht
wrthynt, Moses ac Aaron, paham y
perwch i'r bobl beidio â'u gwaith?
ewch at eich beichiau.
5 Pharaoh hefyd a ddywedodd,
Wele, pobl y wlad yn awr ydynt
lawer, a pharasoch iddynt beidio
â'u Hwythau.
6 A gorchymynodd Pharaoh, y
dydd hwnnw, i'r rhai oedd feistr-
iaid-gwaith ar y bobl, a'u swyddog-
ion, gan ddywedyd,
7 Na roddwch mwyach wellt i'r
bobl i wneuthur priddfeini, megis
o'r blaen; elant a chasglant wellt
iddynt eu hunain.
8 A rhifedi y priddfeini y rhai yr
oeddynt h^vy yn ei wneuthur o'r
blaen a roddwch arnynt; na lei-
hêwch o hynny : canys segur ydynt ;
am hynny y maent yn gweiddi,
gan ddywedyd. Gad i ni fyned ac
aberthu i'n Duw.
9 Trymhâer y gwaith ar y gwŷr, a
gweithiant ynddo; fel nad edry ch-
ant am eiriau ofer.
10 IF A meistriaid-gwaith y bobl,
a'u swyddogion, a aethant allan, ac
a lefarasant wrth y bobl, gan ddy-
wedyd, Fel hyn y dywed Pharaoh,
M roddaf wellt i chwi.
11 Ewch chwi, a cheisiwch i chwi
wellt lie y caffoch ; er hynny ni
leiheir dim o'ch gwaith.
12 A'r bobl a ymwasgarodd trwy
holl wlad yr Aij)ht, i gasglu soil yn
lie gwellt.
13 A'r meistriaid-gwaith oedd yn
eu prysuro, gan ddywedyd, Gorphen-
wTh eich gwaith, dogn dydd yn ei
ddydd, megis pan oedd gweUt.
14 A churwyd swyddogion meibion
Israel, y rhai a osodasai meistriaid-
gwaith Pharaoh arnynt h^vy ; a dy-
wedwyd, Paham na orphenasoch
eich tasg, ar ^vneuthur priddfeini,
ddoe a heddyw, megis cyn hynny ?
15 1Í Yna swyddogion meibion Is-
rael a ddaethant ac a lefasant ar
Pharaoh, gan ddywedyd, Paham y
gwnei fel hyn â'th weision ?
16 Gwellt ni roddir i'th weision;
a Gwnewch briddfeini i ni, medd-
ant : ac wele dy weision a gurwyd ;
a'th bobl di dy hun sydd ar y bai.
17 Ac efe a ddywedodd, Segur,
segur ydych ; am hynny yr ydych
chwi yn dywedyd. Gad i ni fyned
ac aberthu i'r Arglwydd.
18 Am hynny ewch yn awr, gweith-
iwch ; ac ni roddir gwellt i chwi ;
etto chwi a roddwch yr un cyfrif
o'r priddfeini.
19 A SAvyddogion meibion Israel a'u
gwelent eu hun mew^n lie drwg, pan
ddywedid, Na leihêwch ddim o'ch
priddfeini, dogn dydd yn ei ddydd.
20 1Í A chyfarfuant â Moses ac
Aaron, yn sefyll ar eu fifordd, pan
oeddynt yn dyfod allan oddi wrth
Pharaoh :
21 A dywedasant wrthynt, Edrych-
ed yr Arglwydd arnoch chwi, a
barned; am i chwi beri i'n sawyr
Enw Dim, JEEOFAH.
EXODUS, VL
Acliau Reuben, 4'C.
Cyn
CRIST
1491.
c Gen. 34. 30.
a pen. 3. 19.
b pen. 12.
33, 39.
2Neu, JOÍÍ.
c Gen. 17.1.
a 35. 11.
a 48. 3.
d pen. 3. J4.
e Gen. 17. 8.
a 28. 4.
f pen. 2. 24.
SHeb.
codaisfy
llaw.
Edrych
Gen. 14. 22.
Deut. 32.
40,
EGen.15.18.
a 20. 3.
a 35. 12.
ni •= ddrewi ger bron Pharaoh, a cher
bron ei weision, gan roddi cleddyf
yn eu llaw hwynt i'n lladd ni.
22 A dychwelodd Moses at yr Ar-
GLWYDD, ac a ddywedodd, 0 Ar-
GLWYDD, paham y drygaist y bobl
hyn? i ba beth y'm hanfonaist?
23 Canys er pan ddeuthum at
Pharaoh, i lefaru yn dy enw di, efe
a ddrygodd y bobl hyn; a chan
waredu ni waredaist dy bobl.
PENNOD VI.
1 Vuw yn adnewijddu ei addevnd, incy ei enw
JEROFAH. 14 Achau Reuben, 15 Simeon,
16 a Left, o'r Imn y daeth Moses ac Aaron.
YNA y dywedodd yr Arglwydd
wi'th Moses, Yn awr y cei wel-
ed beth a wnaf i Pharaoh : canys
^trwy law gadarn y goUwng efe
hwynt, a thrwy law gadarn ^ y gyrr
efe hwynt o'i wlad.
2 Duw hefyd a lefarodd wrth
Moses, ac a ddywedodd wrtho, Myfi
yw
= JEHOFAH.
3 A mi a ymddangosais i Abra-
ham, i Isaac, ac i Jacob, dan enw
•= Duw HoUalluog ; ond erbyn fy
enw ^JEHOFAH ni bum adnab-
yddus iddynt.
4 Hefyd mi a sicrheais fy nghyfam-
mod â hwynt, ^ am roddi iddynt wlad
Canaan, sef gwlad eu hymdaith, yr
hon yr ymdeithiasant ynddi.
5 A ^mi a glywais hefyd uchenaid
plant Israel, y rhai y mae yr Aipht-
iaid yn eu caethiwo; a chofiais fy
nghyfammod.
6 Am hynny dywed wrth feibion
Israel, Myfi yw yr Arglwydd ; a
myfi a'ch dygaf chwi allan oddi
tan Iwythau yr Aiphtiaid, ac a'ch
rhyddhâf o'u caethiwed hwynt; ac
a'ch gwaredaf â braich estynedig,
ac â barnedigaethau mawrion.
7 Hefyd mi a'ch cymmeraf yn bobl
i mi, ac a fyddaf yn Dduw i chwi :
a chewch Avybod mai myfi yw yr
Arglwydd eich Duw, yr hwn sydd
yn eich dwyn chwi allan oddi tan
hvythau yr Aiphtiaid.
8 A mi a'ch dygaf chwi i'r wlad,
am yr hon ^y ^tyngais y rlioddwn
lii i Abraham, i Isaac, ac i Jacob ; a
mi a'i rhoddaf i chwi yn etifedd-
iaeth : myfi yio yr Arglwydd.
9 IT A Moses a lefarodd feUy wrth
feibion Israel ; ond ni wrandawsant
ar Moses, gan gyfyngdra yspryd, a
chan gaethiwed caled.
10 A'r Arglwydd a lefarodd wrth
Moses, gan ddywedyd,
11 Dos i mewn ; dywed wrth Pha-
raoh, brenhin yr Aipht, am iddo
ollwng meibion Israel allan o'i wlad.
12 A Moses a lefarodd ger bron
yr Arglwydd, gan ddywedyd,
Wele, plant Israel ni wrandawsant
arnaf fi ; a pha fodd y'm gwian-
dawai Pharaoh, a minnau ^'yn ddi-
enwaededig o wefusau?
13 A'r Arglwydd a lefarodd wrth
Moses ac Aaron, ac a roddodd or-
chymyn iddynt at feibion Israel,
ac at Pharaoh brenhin yr Aipht, 1
ddwyn meibion Israel allan o wlad
yr Aipht.
14 ^ Dyma eu pen-cenedl hwynt:
' meibion Reuben, y cyntaf-anedig i
Israel ; Hanoch, a Phàlu, Hesron, a
Charmi : dyma deuluoedd Reuben.
15 A ^ meibion Simeon ; Jemuel, a
Jamin, Ohad, a Jachin, Sohar hef-
yd, a Saul mab y Ganaanees : dyma
deuluoedd Simeon.
16 1Í Dyma hefyd enwau ^ meibion
Lefi, yn ol eu cenhedlaethau ; Ger-
son, Cohath hefyd, a Merari : a
blynyddoedd oes Lefi oedcl gant ac
onid tair blynedd deugain.
17 "' Meibion Gerson ; Libni, a
Simi, yn ol eu teuluoedd
18 A ° meibion Cohath ; Amram, ac
Ishar, Hebron hefyd, ac Uzziel : a
blynyddoedd oes Cohath oedd dair
ar ddeg ar hugain a chan mlynedd.
19 "Meibion Merari oedd Mahali,
a Musi: dyma deuluoedd Lefi, yn
ol eu cenhedlaethau.
20 Ac P Amram a gymmerodd Jo-
cliebed, ei fodryb chwaer ei dad, yn
wraig iddo ; a hi a ymddûg iddo
Aaron a Moses : a blynyddoedd oes
Amram oedd onid tair deugain a
chan mlynedd.
21 1Í A 1 meibion Ishar ; Corah, a
Nepheg, a Sicri.
22 A ^" meibion Uzziel ; Misael, ac
Elsaphan, a Sithri.
23 Ac Aaron a gymmerodd Eli-
seba, merch " Aminadab, chwaer
Nahason, yn wraig iddo ; a hi a
ymddûg iddo *Nadab ac Abihu,
Eleazar ac Ithamar.
24 Meibion Corah hefyd ; Assir,
ac Elcanah, ac Abiasaph : dyma
deuluoedd y Corahiaid.
25 Ac Eleazar, mab Aaron, a gym-
merodd yn wraig iddo un o ferched
Putiel; a ""hi a ymddûg iddo ef
Phineas : dyma bennau cenedl y
Lefiaid, yn ol eu teuluoedd.
26 Dyma Aaron a Moses, y rhai y
Cyn
CRIST
1491.
t pen. 4. 10.
a ad. 30.
I Gen. 46. 9.
1 Chron.
5.3.
kl Chron.
4.24.
1619.
1 Num. 3.1
1 Chron. ü.
1,16.
m 1 Chron.
6. 17. a
23.7.
n Num. 26.
67.
1 Chron. 6.
2,18.
o 1 Chron.
G. 19. a
23.21,
P Den. 2. 1.
Num. 26.
59.
1 Num. 16.1.
1 Chron. 6.
37, 38.
f Lef. 10. 4.
Num. 3. 30.
Cylch
1530.
sKuth4.19,
20.
1 Chron.
2.10.
t Num. 3. 2.
a 26. 60.
1 Chron. 6.
3. a 24. L
u Num. 25.
11.
1491,
Anfoìi 3Ioses at Pharaoh.
EXODUS, VJI.
Troi ei w'ialen yn sarph.
Cyn
CRIST
1491.
s pen. 4. 10.
B pen. 4. 16.
b pen. 4. 21.
« pen. 6. 6.
1491.
dywedodd yr Arglwydd wrthynt,
Dygwch feiÌDÌon Israel allan o wlad
yr Aipht, yn ol eu lluoedd.
27 Dyma y rhai a lefarasant wrth
Pharaoh, brenhin yr Aipht, am
ddwyn meibion Israel allan o'r
Aipht : dyma y Moses ac Aaron
hwnnw.
28 11 A bu, ar y dydd y Uefarodd
yr Arglwydd wrth Moses yn nhir
yr Aipht,
29 Lefaru o'r Arglwydd wrth
Moses, gan ddywedyd, Myfi yiu yr
Arglwydd : dy wed wrth Pharaoh,
brenhin yr Aipht, yr hyn oil yr yd-
wyf fi yn ei dd jvvedyd wrthyt.
30 A dywedodd Moses ger bron
yr Arglwydd, Wele fi ^yn ddien-
waededig o wefusau; a pha fodd
y gwrendy Pharaoh arnaf ?
PENNOD VIL
1 DuLO yn rlioi colon ym Moses ifyned at Flior
raoli. 7 Ei oedran ef. 8 Ei w'ialen ef yn
troi yn sarph. 11 Yr hudolion yn gwneuthur
y cyffelyh. 13 Caledu colon Pharaoh. 14
Cennadwrioeih Duw at Pharaoh, 19 Troi
yr afon yn waed.
A'R Arglwydd a ddywedodd
- '^vrth Moses, Gwel, mi a'th
wneuthum ^ yn dduw i Pharaoh ; ac
Aaron dy frawd fydd yn brophwyd
i tithau.
2 Ti a leferi yr hyn oil a orchy-
mynwyf i ti ; ac Aaron dy frawd a
lefara ^vrth Pharaoh, ar iddo oUwng
meibion Israel ymaith ol wlad.
3 A ^ minnau a galedaf galon Pha-
raoh, ac a amlhâf fy arwyddion a'm
rhyfeddodau y'ngAvlad yr Aipht.
4 Ond ni wrendy Pharaoh arnoch :
yna y rhoddaf fy Haw ar yr Aipht ; ac
y dygaf allan fy lluoedd, fy mhobl,
meibion Israel, o wlad yr Aipht,
'^trwy farnedigaethau mawrion.
5 A'r Aiphtiaid a gânt wybod mai
myfi yw yr Arglwydd, pan estyn-
wyf fy Haw ar yr Aipht, a dwyn
meibion Israel allan o'u mysg hwynt.
6 A gwnaeth Moses ac Aaron fel y
gorchymynodd yr Arglwydd idd-
ynt; 'ie, felly y g^ATiaethant.
7 A Moses ydoedd fab pedwar
ugain mlwydd, ac Aaron yn tab tair
blwydd a phedwar ugain, pan lef-
arasant wrth Pharaoh.
8 H A'r Arglwydd a lefarodd
wrth Moses ac Aaron, gan ddy-
wedyd,
9 Pan lefaro Pharaoh wrthych,
gan ddywedyd, Dangoswch gen-
nych Myrthiau ; yna y dywedi Avrth
Aaron, ^ Cymmer dy wialen, a bwrw
hi ger bron Pharaoh; a hi a a yn
sarph.
10 1Í A Moses ac Aaron a aethant
i mewn at Pharaoh, ac a wnaeth-
ant felly, megis y gorchymynasai yr
Arglwydd : ac Aaron a fwriodd ei
wialen ger bron Pharaoh, a cher
bron ei weision; a hi a aeth yn
sarph.
11 A Pharaoh liefyd * a alwodd am
y doethion, a'r ^hudolion: a h^vy-
thau hefyd, sef swynwjT yr Aipht,
a wnaethant felly trwy eu sw}Tiion.
12 Canys bwriasant bob un ei
wialen ; a hwy a aethant yn seirph :
ond gwialen Aaron a lyngcodd eu
gwiail hwynt.
13 A chalon Pharaoh a galedodd,
fel na wrandawai arnynt h^vy;
s megis y llefarasai yr Arglwydd.
14 1Í A dywedodd yi* Arglwydd
wrth Moses, ^ Galedodd calon Pha-
raoh ; gwrthododd oUwng y bobl
ymaith.
15 Dos at Pharaoh yn fore : wele
efe a ddaw allan i'r dwir ; saf dithau
ar îàn yi* afon erbyn ei ddyfod ef ;
a chymmer yn dy law y wialen a
drodd yn sarph.
16 A dywed ^vi'tho ef, Arglwydd
Dduw yr Hebreaid a'm hanfonodd
attat, i ddywedyd, GoUwng ymaith
fy mhobl, 'fel y'm gwasanaethont
yn yr anialwch : ac wele, hyd yn
hyn, ni wrandewit.
17 Fel hyn y dywedodd yi* Ar-
glwydd ; Wrth hyn y cei Avybod
mai myfi yw yr Arglwydd : ^-wele,
myfi a'r wialen sydd yn fy Haw a
darawaf y dyfroedd sydd yn jr
afon, fel y tröer hwynt ^yn waed"
18 A'r pysg sydd yn yr afon a
fyddant feirw, a'r afon a ddrewa ;
a bydd blin gan yr Aiphtiaid yfed
dwfr o'r afon.
19 IT Yr Arglwydd hefyd a ddy-
wedodd wrth Moses, Dywed wrth
Aaron, Cymmer dy wialen, ac estyn
dy law ar ddyfroedd yr Aipht, ar
eu firydiau, ar eu hafonydd, ac ar
eu pyllau, ac ar eu hoU ^lynnau dyfr-
oedd, fel y byddont yn waed; a bydd
gwaed trwy hoU wlad yr Aipht, yn
eu llestri coed a cherrig hefyd.
20 A Moses ac Aaron a wnaethant
fel y gorchymynodd yr Arglwydd :
ac efe ""a gododd ei wialen, ac a
darawodd y dyfroedd y rhai oedd-
ynt yn yr afon, y'ngŵydd Pharaoh,
ac y'ngŵydd ei weision : a'r holl
Pla y llyffaint.
EXODUS, VIII.
Troi y llwcli yn llcm.
Cyn
CRIST
1491.
n Ps. 78. 44.
a 105. 29.
aDat.16.13.
2 gafnau
iylino :
neu, does.
bPfl.78.45.
a 105. 30.
c pen. 9. 28.
a 10. 17.
Num. 21. 7.
1 Bren. 111.
6.
Act. 8. 24.
""ddyfroedd y rhai oeddynt yn yr
afon a dröwyd yn waed.
21 A'r pysgod, y rhai oeddynt yn
yr afon, a fiiant feirw : a'r afon a
ddrewodd, ac ni allai yr Aiphtiaid
yfed dwfi' o'r afon; a gwaed oedd
trwy holl wlad yr Aiplit
22 A swynwyr yr Aipht a wnaetli-
ant y cyffelyb trwy eu s^v^^iion :
a chaledodd calon Pharaoh, ac ni
wrandawodd arnpit; "megis y llef-
arasai yr Arglwydd.
23 A Pharaoh a drodd ac a aeth iV
dŷ, ac ni osododd hyn at ei galon.
24 A'r holl Aiphtiaid a gloddias-
ant oddi amgylch yr afon am ddwfr
iV yfed; canys ni allent yfed o
ddwfr yr afon.
25 A chyflawnAvyd saith o ddydd-
iau, wedi i'r Arglwydd daro yr
afon.
PENNOD VIII.
1 Ban/on llyffaint. 8 Pharaoh yn ymibil a Mo-
ses. 12 A Moses trwy loeddi yn eu tynnu
hivynt ymaith. 16 Troi y llwch yn llau: yr
hyn ni allai y swynwyr ei wneuthur, 20 Yr
heidiau ednog. 25 Pharaoh yn lled-foddlawn
iV hohlfyned; 32 etto efe a galedir.
ADYWEDODD yr Arglwydd
wi'th Moses, Dos at Pharaoh,
a dywed wrtho, Fel hyn y dywed
yr Arglwydd ; Gollwng ymaith fy
mhobl, fel y'm gwasanaethont.
2 Ac OS gwrthodi eiù goUwng, wele,
mi a darawaf dy holl derfynau di â
^ llyffaint.
3 A'r afon a heigia lyffaint, y rhai
a ddringant, ac a ddeuant i'th dy,
ac i ystafell dy orweddle, ac ar dy
wely, ac i dy dy weision, ac ar dy
bobl, ac i'th ffyrnau, ac ar dy ^fwyd
gweddill.
4 A'r llyffaint a ddringant arnat ti,
ac ar dy bobl, ac ar dy holl weision.
5 1Í Yr Arglwydd hefyd a ddy-
wedodd wrth Moses, Dywed wrth
Aaron, Estyn dy law a'th wialen ar
y ffrydiau, ar yr afonydd, ac ar y
Uynnoedd ; a gwna i lyffaint ddyfod
i iynu ar hyd tir yr Aipht.
6 Ac Aaron a estynodd ei law ar
ddyfroedd yr Aipht ; ''a'r llyffaint a
ddaethant i fynu, ac a orchuddias-
ant dir yr Aipht.
7 A'r swynwyr a wnaethant yr un
modd, trwy eu swynion ; ac a ddyg-
asant i fynu lyffaint ar wlad yr
Aipht.
8 H Yna Pharaoh a aiwodd am
Moses ac Aaron, ac a ddywedodd,
''Gweddîwch ar yr Arglwydd, ar
iddo dynnu y llytfaint ymaith oddi
wrthyf fi, ac oddi wrth fy mhobl;
a mi a oUyngaf ymaith y bobl, fel
yi- aberthont i'r Arglavydd.
9 A Moses a ddywedodd wrth
Pharaoh, Cymmer ogoniant arnaf fi;
^Pa amser y gweddiaf trosot, a thros
dy weision, a thros dy bobl, am
'^ddifa y llyffaint oddi wrthyt, ac o'th
dai, a'u gadael yn unig yn yr afon ?
10 Ac efe a ddywedodd, ^ Y fory.
A dywedodd yntau, Yn ol dy air y
hydd; fel y gwypech nad oes neb
fel yi* Arglwydd ein Duw nL
11 A'r llyffaint a ymadawant â
thi, ac a'th dai, ac a'th weision, ac
a'th bobl ; yn unig yn yr afon y
gadewir liAvynt.
12 A Moses ac Aaron a aethant
allan oddi wrth Pharaoh. A Moses
a lefodd ar yr Arglwydd, o achos
y llyffaint y rhai a ddygasai efe ar
PharaoK.
13 A'r Arglwydd a wnaeth yn ol
gair Moses ; a'r Uyffaiut a fuant
feirw o'r tai, o'r pentrefydd, ac o'r
meusydd.
14 A chasglasant hwynt yn ben-
tyrrau ; fel y drewodd y wlad.
15 Pan welodd Pharaoh fod seib-
iant iddo, ^ efe a galedodd ei galon,
ac ni wrandawodd arnynt ; megis
y Uefarasai yr Arglwydd.
16 11 A dywedodd yr Arglwydd
wrth Moses, Dywed wrth Aaron,
Estyn dy wialen, a tharo Iwch y
ddaear, fel y byddo yn llau trwy
holl wlad yr Aipht.
17 Ac felly y gwnaethant: canys
Aaron a estynodd ei law â'i wialen,
ac a darawodd Iwch y ddaear; ac
^efe a aeth yn llau ar ddyn ac ar
anifail : hoU Iwch y tir oedd yn
llau trwy hoU wlad yr Aipht.
18 A'r swynwyr a wnaethant feUy,
trwy eu swynion, i ddwyn llau aU-
an ; ond ni aUasant : felly y bu y
llau ar ddyn ac ar anifail.
19 Yna y s^vynwyr a ddywedasant
wrth Pharaoh, ^ Bys Duw yiu hyn :
a chaledwyd calon Pharaoh, ac ni
wrandawai arnynt ; megis y Uefar-
asai yr Arglwydd.
20 1Í A dywedodd yr Arglwydd
wrth Moses, Cyfod yn fore, a saf ger
bron Pharaoh ; wele, efe a ddaw
allan i'r dwfr : yna dywed wrtho,
Fel hyn y dywedodd yr Arglwydd ;
Gollwng ymaith fy mhobl, fel y'm
gwasanaethont.
21 O herwydd, os ti ni ollyngi fy
mhobl, wele fi yn gollwng arnat ti,
Cyn
CRIST
1491.
3 Neu,
Erhyn pa
iyryd.
4Heb.
dorri
ymaith.
5 Neu,
Ei-bijn y
fory.
d pen. 7. 14.
r 1 Sam. 6.
3,9.
Ps. 8. 3.
Mat. 12. 23.
Luc 11. 20.
T gymmysghla.
EXODUS, IX.
Haint yr anifeiliaid.
Cyn
CRIST
1491.
6 heidiau
ednog.
; £ pen. 9. 4,
i 26. a 10. 23.
THeb.
I ymwared.
8 Neu,
Erbyn y
fory.
t Pb. 78. 45.
a 105. 31.
9 distryw-
iwyd.
J «Gen. 43. 32.
B 46. 34.
k pen. 3. 18.
I pen. 3. 12.
«n ad. 8.
pen. 9. 28.
1 Bren. 13.
6.
ac ar dy weision, ac ar dy bobl, ac
i'th dai, ^ gymmj^sgbla : a thai yr
Aiphtiaid a lenwir o'r gymmysgbla,
a'r ddaear heiyd yr lion y maent arni.
22 A'r dydd hwnnw sy neillduaf fi
wlad Gosen, yr hon y mae fy mhobl
yn aros ynddi, fel na byddo y gym-
mysgbla yno ; fel y gwypech mai
myfi yw yr Arglwydd y'nghanol
y ddaear.
23 A mi a osodaf 'walian rhwng
fy mhobl i a'th bobl di: ^y fory y
bydd yr arwydd hwn.
24 A'r Arglwydd a wnaeth felly ;
a ''daeth cymmysgbla drom i dy
Pharaoh, ac i dai ei weision, ac i
hoU wlad yr Aipht ; a ^ Uygrwyd y
wlad gan y gymmysgbla.
25 T^ A Pharaoh a alwodd am Moses
ac Aaron, ac a ddywedodd, Ewch,
aberthwch i'ch Duw yn y wlad.
26 A dywedodd Moses, Nid cym-
mwys gwneuthur felly ; oblegid
nyni a aberthwn i'r Arglwydd
ein Duw 'ffieiddbeth yr Aipht-
iaid : wele, os aberthwn ffieiddbeth
yr Aiphtiaid y'ngŵydd eu llygaid
hwynt, oni labyddiant hwy ni?
27 Taith ^ tridiau yr awn i'r anial-
wch, a nyni a aberthwn i'r Ar-
glwydd ein Duw, megis ' y dy wedo
efe wrthym ni.
28 A dywedodd Pharaoh, Mi a'cli
gollyngaf chwi, fel yr aberthoch i'r
Arglwydd eich Duw yn yr an-
ialwch ; ond nac ewch ym mhell :
^gweddîwch trosof fi.
29 A dywedodd Moses, Wele, myfi
a âf allan oddi wrthyt, ac a weddiaf
ar yr Arglwydd, ar gilio y gym-
mysgbla oddi wi'th Pharaoh, oddi
wi*th ei weision, ac oddi wrth ei
bobl, y fory : ond na thwylled Pha-
raoh mwyach, heb ollwng ymaith y
bobl i aberthu i'r Arglwydd.
30 A Moses a aeth allan oddi wrth
Pharaoh, ac a weddiodd ar yr Ar-
glwydd.
31 A gwnaeth yr Arglwydd yn
ol gair Moses : a'r gymmysgbla a
dynnodd efe ymaith oddi wrth Pha-
raoh, oddi wrth ei weision, ac oddi
wrth ei bobl ; ni adawyd un,
32 A ° Pharaoh a galedodd ei gälon
y waith honno hefyd, ac ni oUyng-
odd ymaith y bobl.
PENKOD IX.
1 Eaint yr anifeiliaid. 8 Pla y cornwydydd
llinorog. 13 Cennadwriaeth Moses ynghylch
y cenllysg. 22 Pla y cenllysg. 27 Pharaoh yn
ymbil â Moses; 35 ac er hynny efe a galedir.
65
Cyn
CRIST
1491.
» pen. 8. 22.
b Pb. 78. 50.
c pen. 7. 14.
YJSTA y dywedodd yr Arglwydd
wrth Moses, Dos i mewn at
Pharaoh, a Uefara wrtho ef, Fel
hyn y dywed Arglwydd Dduw
yr Hebreaid; GoUwng ymaith fy
mhobl, fel y'ln gwasanaethont.
2 Oblegid, OS gwrthodi eit goUwng
hwynt ymaith, ac attal o honot
hwynt etto,
3 Wele, llaw yr Arglwydd fydd
ar dy anifeiliaid, y rhai sydd yn y
maes ; ar feirch, ar asynod, ar ga-
melod, ar y gwartheg, ac ar y def-
aid, y daw haint trwm ia^vn.
4 A'r =* Arglwydd a neilldua rhwng
anifeiliaid Israel ac anifeiliaid yr
Aiphtiaid ; fel na byddo marw dim o
gwbl a'r sydd eiddo meibion Israel.
5 A gosododd yr Arglwydd am-
ser nodedig, gan ddyvvedyd, Y fory
y gvtua yr Arglwydd y peth hyn
yn y wlad.
C A'r Arglwydd a wnaeth y peth
hynny drannoeth : a ^ bu feirw holl
anifeiliaid yr Aiphtiaid ; ond o ani-
feiliaid meibion Israel ni bu farw
un.
7 A Pharaoh a anfonodd ; ac wele,
ni buasai farw un o anifeiliaid Is-
rael: *^a chalon Pharaoh a galedwyd,
ac ni oEyngodd y bobl.
8 IT A dywedodd yr Arglwydd
wrth Moses ac wrth Aaron, Cym-
merwch i chwi lonaid eich llaw o
ludw ffwm, a thaened Moses ef tu
a'r nefoedd y'ngŵydd Pharaoh :
9 Ac efe fydd yn Uwch ar holl dir
yi* Aipht ; ac a iydd ar ddyn ac ar
anifaü "^yn gornwyd llinorog, trwy
holl wlad yi* Aipht.
10 A hwy a gymmerasant ludw y
fíwrn, ac a safasant ger bron Pha-
raoh : a Moses a'i taenodd tu a'r
nefoedd ; ac efe a aeth ^ yn gornwyd
llinorog ar ddyn ac ar anifail.
11 A'r swynwyr ni allent sefyll ger
bron ]V loses, gan y cornwyd; oblegid
yr oedd y cornwyd ar y swynwyr,
ac ar yr noil Aiphtiaid
12 A'r Arglwydd a galedodd
galon Pharaoh, fel na wrandawai
arnynt; *^ megis y Uefarasai yr Ar- u^n.i.zL
GLWYDD wrth Moses.
13 1Í A'r Arglwydd a ddywedodd
wrth Moses, Cyfod yn fore, a saf
ger bron Pharaoh, a dywed wrtho,
Fel hyn y dywed Arglwydd Dduw
yr Hebreaid ; GoUwng fy mhobl, fel
y'm gwasanaethont.
14 Canys y waith hon yr anfonaf
fy holl bläau ar dy galon, ac ar dy
<! Dat. 16. 2.
e Deut. 28.
27.
Pla y cenllysg.
EXODUS, X.
Pharaoh yn ymhil a Moses.
Cyn
CRIST
1491.
g Rhuf. 9.
17.
Edrych
Een. 14. 17.
liar. 16. 4.
lPetr2.8.
2Heb.
gynheliais
ifynu.
3 ynot.
i Heb. m
osododd ei
gaUm ar.
1 Ps. 78. 47.
a 105. 32.
k pen. 8. 22.
a 10. 23.
11 11. 7.
a 12. 13.
weision, ac ar dy bobl ; fel y g^vyp-
ech nad oes gyfíelyb i mi yn yr lioll
ddaear.
15 0 herwydd yn awi-, mi a estyn-
af fy llaw, ac a'th darawaf di a'th
bobl â haint y nodau ; a thi a dor-
rir ymaith oddi ar y ddaear.
16 Ac yn ddiau ^ er mwyn liyn y'th
-gyfodais di, i ddangos 'i ti fy nerth ;
ac fel y myneger fy enw trwy yr
hoU ddaear.
17 A wyt ti yn ymddyi'cliafu ar fy
mliobl etto, beb eu goUwng hwynt
ymaith ?
18 Wele, mi a wlawiaf yngliylcli
yr amser yma y fory genllysg trym-
ion lawn ; y rhai ni bu eu bath yn
yi' Aipht, o'r dydd y sylfaenwyd hi,
hyd yr awr hon.
19 Anfon gan hynny yn awr, casgl
dy anifeiliaid, a phob dim a'r y sydd
i ti yn y maes : pob dyn ac anifail
a gaffer yn y maes, ac nis dyger i
dy, y disgyn y cenllysg arnynt, a
byddant feirw.
20 Yr hwn a ofnodd air yr Ar-
GLWYDD 0 weision Pharaoh, a yr-
rodd ei weision a'i anifeiliaid i
dai;
21 A'r hwn ^nid ystyi'iodd air yr
Aeglwydd, a adawodd ei weision '
a'i anifeiUaid yn y maes.
22 IT A'r Arglwydd a ddywedodd
wrth Moses, Estyn dy law tu a'r
nefoedd ; fel y byddo ^ cenllysg yn
holl wlad yr Aipht, ar ddyn ac ar
anifail, ac ar holl lysiau y maes, o
fewn tir yr Aipht.
23 A Moses a estynodd ei wialen
tu a'r nefoedd: a'r 'Arglwydd a
roddodd daranau a chenllysg, a'r
tan a gerddodd ar hyd y ddaear ; a
chafododd yr Arglwydd genllysg
ar dir yr Aipht.
24 Felly yr ydoedd cenllysg, a
than yn ymgymmeryd y'nghanol y
cenllysg, yn flin iawn ; yr hwn ni
bu ei fath yn holl wlad yr Aipht, er
pan ydoedd yn genhedlaeth.
25 A'r cenllysg a gurodd, trwy
holl wlad yr Aipht, gwbl a'r oedd
yn y maes, yn ddyn ac yn anifail;
y cenllysg hefyd a gurodd holl lys-
iau y maes, ac a ddrylliodd holl
goed y maes.
26 ^Yn unig y'ngwlad Gosen, yr
hon yr ydoedd meibion Israel yn-
ddi, iiid oedd dim cenllysg.
27 IT A Pharaoh a anfonodd, ac a
alwodd ar Moses ac Aaron, ac a ddy-
wedodd wrthynt, Pechais y waith
hon; yr Arglwydd sydd gyfiawn,
a minnau a'm pobl yn annuwiol.
28 ^Gweddîwch ar yr Arglwydd,
(canys digon ytv hyn,) na byddo tar-
anau Duw na chenllysg ; a mi a'ch
goUyngaf, ac ni arhoswch yn hŵy.
29 A dywedodd Moses wrtho, Pan
elwyf allan o'r ddinas mi a ledaf
fy nwylaw at yr Arglwydd : a'r
taranau a beidiant, a'r cenllysg ni
bydd mwy ; fel y gwypych "" mai yi^
Arglwydd bîau y ddaear.
30 Ond mi a wn nad wyt ti etto,
na'th weision, yn ofni wyneb yr Ar-
glwydd Dduw.
31 A'r Uin a'r haidd a gurwyd ;
canys yr haidd oedd wedi hedeg,
a'r Uin wedi hadu :
32 A'r gwenith a'r rhŷg ni chur^vyd ;
0 herwydd ^ diweddar oeddynt hwy.
33 A Moses a aeth oddi wrth Pha-
raoh aUan o'r ddinas, ac a ledodd
ei ddwylaw at yr Arglwydd; a'r
taranau a'r cenllysg a beidiasant, ac
ni thywalltAvyd gwlaAV ar y ddaear.
34 A phan welodd Pharaoh beidio
o'r gwlaw, a'r cenllysg, a'r taranau,
efe a chwanegodd bechu; ac a
galedodd ei galon, efe a'i weision.
35 ■'A chaled^vyd calon Pharaoh,
ac ni ollyngai efe feibion Israel
ymaith ; megis y llefarasai yr Ar-
glwydd trwy law Moses.
PENNOD X.
1 Dmo yn hygwth cmfon locustiaid, 7 Phaiaoli,
ar ddeisyfiad ei weision, yn lled-foddlawn tr
Israeliaidfyned ymaith. 12 Pla y locuHíiaid.
16 Pharaoh yn ymhil â Moses. 21 Pla y
tywyllwch avferthol. 24 Pharaoh yn ymhil
â Biases: 27 etto efe a galon-galedir.
A DYWEDODD yi- Arglwydd
wrth Moses, Dos at Pharaoh :
^o herwydd mi a galedais ei galon
ef, a chalon ei weision ; fel y dangos-
wn fy ar^vyddion hyn yn ei ŵydd ef :
2 Ac fel ^ y mynegit wrth dy fab, a
mab dy fab, yr hyn a Avneuthum yn
yr Aipht, a'm harwyddion a wneuth-
um yn eu plith hwynt ; ac y gwypoch
mai myfi yiv yr Arglwydd.
3 A daeth Moses ac Aaron i mewn
at Pharaoh, a dyivedasant ^vi-tlio, Fel
hyn y dywedodd Arglwydd Dduw
yr Hebreaid ; Pa hyd y gwrthodi ym-
ostwng ger fy mron.? gollwng ymaith
fy mliobl, fel y'm gMasanaethont.
4 O herwydd os ti a wrthodi oll-
wng fy mhobl, wele, y fory y dygaf
locustiaid i'th fro ;
5 A hwynt-hwy a orchuddiant ^wyn-
eb y ddaear, fel na alio un weled y
Cyn
CRIST
1491.
1 pen. 8. 8.
28. a 10. 17.
Act. 8. 24
m Ps. 24. 1.
cuddiedig,
neu,
dywijll.
' pen. 4. 21.
' pen. 4. 21.
a 7. 14.
' Ps. 71. 18.
a 78. 5, arc.
2Hel>.
li/gud.
Pla y locustiaid;
EXODUS, X.
a'r tywyllwcli dudeio.
Cyn
CEIST
1491.
« Joel L 4.
3 Heb. pwÿ
a phvjy.
«1 Pa. 78. 4G.
a 105. 3a.
• Joel 2. 2.
ddaear: a *=hwy a ysant y gweddill
a adawyd i chwi yn ddiangol gan y
cenllysg ; difant hefyd bob pren a
fyddo yn blaguro i chwi yn y maes.
6 Llanwant hefyd dy dai di, a thai
dy hoU weision, a thai yr hoU Aipht-
iaid, y rhai ni welodd dy dadaii, na
thadau dy dadau, er y dydd y buont
ar y ddaear hyd y dydd hwn. Yna
efe a drodd, ac a aeth allan oddi
wrth Pharaoh,
7 A gweision Pharaoh a ddywed-
asant wrtho, Pa hyd y bydd hwn yn
fagl i ni? goUwng ymaith y gwŷr,
fel y gwasanaethont yr Arglwydd
eu Duw: Oni wyddost ti etto ddi-
fetha yr Aipht ?
8 A dychwelwyd Moses ac Aaron
at Pharaoh : ac efe a ddywedodd
wrthynt, Ewch, gwasanaethwch yr
Arglwydd eich Duw : ond ^ pa rai
sydd yn myned ?
9 A Moses a ddywedodd, A'n
llangciau, ac a'n henafgwyr, yr
awn ni ; a'n meibion hefyd, ac
a'n merched, a'n defaid, ac a'n
gwartheg, yr awn ni : oblegid rhaid
i ni gadw gwyl i'r Arglwydd.
10 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Yr un modd y byddo yr Arglwydd
gyd â chwi, ag y goUyngaf chwi,
a'ch rhai bach : gwelwch,, mai ar
ddrwg y mae eich bryd.
11 Nid felly; ewch yn awr, y gwŷr,
a gwasanaethwch yr Arglwydd:
canys hyn yr oeddych yn ei geisio.
Felly hwy a yrrwyd allan o ŵydd
Pharaoh.
12 IT A dywedodd yr Arglwydd
wrth Moses, Estyn dy law ar wlad
yr Aipht am locustiaid, lei y delont
i fynu ar dir yr Aipht ; ac y bwyt-
taont hoU lysiau y ddaear, sef y
cwbl a'r a adawodd y cenUysg.
13 A Moses a estynodd ei wialen
ar dir yr Aipht: a'r Arglwydd a
ddug ddwyrein-wynt ar y tir yr hoU
ddiwrnod hwnnw, a'r hoU nos hon-
no ; a phan ddaeth y bore, gwynt
y dwyrain a ddug locustiaid,
14 A'r "^locustiaid a aethant i iynu
dros hoU wlad yr Aipht, ac a ar-
hosasant ym mhob ardal i'r Aipht :
blin iawn oeddynt; ^ni bu y fath
locustiaid o'u blaen hwynt, ac ar
eu hoi ni bydd y cyffelyb.
15 Canys toisant wyneb yr hoU
dir, a thywyllodd y wlad ; a hwy a
ysasant hoU lysiau y ddaear, a hoU
ifrwythau y coed, yr hyn a weddill-
asai y cenUysg : ac ni adawyd dim
81
gwyrddlesni ar goed, nac ar lysiau
y maes, o fewn holl wlad yr Aipht.
16 1Í Yna Pharaoh ^ a alwodd am
Moses ac Aaron ar frys ; ac a ddy-
wedodd, Pechais yn erbyn yr Ar-
glwydd eich Duw, ac yn eich er-
byn chwithau.
17 Ac yn awr madden, attolwg, fy
mhechod y waith hon yn unig, a
^gweddîwch ar yr Arglwydd eich
Duw, ar iddo dynnu oddi wrthyf
y farwolaeth hon yn unig.
18 A Moses a aeth allan oddi wrth
Pharaoh, ac a weddiodd ar yr Ar-
glwydd.
19 A'r Arglwydd a drodd wynt
gorllewin cryf iawn, ac efe a gym-
merodd ymaith y locustiaid, ac a'u
^bwriodd hwynt ^i'r mor coch: ni
adawyd un locust o fewn holl der-
fynau yr Aipht.
20 Er hynny ''caledodd yr Ar-
glwydd galon Pharaoh, fel na oll-
yngai efe feibion Israel ymaith.
21 H A dywedodd yr Arglwydd
WTth Moses, Estyn dy law tu a'r nef-
oedd, fel y byddo tywyllwcli ar dir yr
Aipht, ty^vyUwch a aller ei deimlo.
22 A Moses a estynodd ei law tu
a'r nefoedd : a bu ' tywyllwcli dudcAv
tr^vy holl wlad yi* Aipht dri diwrnod.
23 Ni welai neb eu gilydd, ac ni
chododd neb o'i le dri diwrnod :
^ ond yr ydoedd goleuni i hoU feib-
ion Israel yn eu trigfannau.
24 IT A galwodd Pharaoh am Moses
ac Aaron, ac a ddywedodd, Ewch,
gwasanaethwch yr Arglwydd ; ar-
hoed eich defaid, a'ch gwartheg yn
unig : aed eich rhai bach hefyd
gyd â chwi.
25 A dywedodd Moses, Ti a roddi
hefyd yn ein dwylaw ebyrth, a
phoeth-offrymmau, fel yr aberthom
i'r Arglwydd ein Duw.
26 Aed ein hanifeiliaid hefyd gyd
â ni ; ni adewir ewin yn ol : oblegid
o honynt y cymmerwn i wasan-
aethu yr Arglwydd ein Duw : ac
nis gwyddom â pha beth y gwasan-
aethwn yr Arglwydd, hyd oni
ddelom yno.
27 1Í Ond yr Arglwydd ' a galed-
odd galon Pharaoh, ac ni fynnai eu
gollwng hwynt.
28 A dywedodd Pharaoh wrtho, Dos
oddi wrthyf, gwylia arnat rhag gwel-
ed fy wyneb mwy : oblegid y dydd
y gwelych fy wyneb, y byddi farw.
29 A dywedodd Moses,Uniawn y dy-
wedaist, "^ ni welaf dy wyneb mwy.
Bygwthlladd y cyntaf-anedig. EXODUS, XL
Newid dechreu y Jlwyddyn.
Cyn
CRIST
1491.
«pen. 12. 31,
as, 39.
b pen. 3. 22.
a 12. 35.
2 thlysau.
c pen. 12. 36.
open. 12. 29.
e pen. 12. 12.
f pen. 8. 22.
E Jos. 10. 21.
E pen. 12.
21, 33.
S Heb.
jioelhâer
Oiyllonedd.
i pen. 3. 19.
a 10. 1.
li pen. 7. 3.
> pen. 10. 20.
PENNOD XL
1 Cennadwriaeth Duw at yr Israeliaid i fen-
thyccio tlysau gan eu cymmydogion. 4 Moses
yn bygwth Pharaoh â marwolaeth y cyntaf-
anedig.
AR Arglwydd a ddywedodd
wrth Moses, Un bla etto a
ddygaf ar Pharaoh, ac ar yr Aipht ;
wedi hynny efe a'ch goUwng chwi
oddi yma: *paii y'ch goUyngo, gan
wthio efe a'ch gwthia chwi oddi
yma yn gwbL
2 Dywed yn awr He y clywo y
bobl; a ^benthyccied pob gwr gan
ei gymmydog, a phob gwraig gan
ei chymmydoges, ddodrefii arian, a
^dodrefh aur.
3 A'r •= Arglwydd a roddodd i'r
bobl ffafr y'ngolwg yr Aiphtiaid : ac
yr oedd Moses yn wr mawr iawn
y'ngwlad yr Aipht, y'ngolwg gweis-
ion Pharaoh, ac y'ngolwg y bobl.
4 Moses hefyd a ddywedodd, Fel
hyn y Uefarodd yr Arglwydd;
"^Ynghylch banner nos yr âf fi all-
an i ganol yr Aipht.
5 A ^phob cyntaf-anedig y'ngwlad
yr Aipht a fydd marw, o gyntaf-an-
edig Pharaoh, yr hwn sydd yn eis-
tedd ar ei deyrn-gadair, hyd gyntaf-
anedig y wasanaeth-ferch sydd ar ol y
felin ; a phob cyntaf-anedig o anifail
6 A bydd gweiddi mawr trwy hoU
wlad yr Aipht, yr hwn ni bu ei fath,
ac ni bydd m\^7ach ei gyíFelyb.
7 ^Ond yn erbyn neb o blant Israel
sni symmud ci ei dafod, ar ddyn,
nac anifail ; fel y gwypoch fod yr
Arglwydd yn gwneuthur rhagor
rhwng yr Aiphtiaid ac Israel.
8 A'th ''holl weision hyn a ddeu-
ant i waered attaf fi, ac a ymgrym-
mant i mi, gan ddywedyd, Dos all-
an, a'r hoU bobl sydd ar dy ol; ac
wedi hynny yr âf fi aUan. Felly
efe a aeth allan oddi wi'th Pharaoh
mewn ^ digllonedd Uidiog.
9 A dywedodd 'yr Arglwydd wi-th
Moses, Ni wrendy Pharaoh arnoch ;
fel ^ yr amlhâer fy rhyfeddodau yng
ngwlad yr Aipht.
10 A Moses ac Aaron a wnaethant
yr hoU ryfeddodau hyn ger bron
Pharaoh: a'r ^Arglwydd a galed-
odd galon Pharaoh, fel na oUyngai
efe feibion Israel allan o'i wlad.
PENNOD XIL
1 Neioidio dechreuad y jlwyddyn. 3 Ordeinio
y Pasc. 11 Defod y Pasc. 15 Bara croyw.
29 Marwolaeth y cyntaf-anedig. 31 Gyrru
yr Israeliaid allan o'r tir. 37 Hwyihau yn
dyfod i Succoth. 43 Ordinhâd y Pasc.
YR Arglwydd hefyd a lefarodd
wrth Moses ac Aaron yn nhir
yr Aipht, gan ddywedyd,
2 Y mis hwafydd i chwi yn dde-
chreuad y misoedd : cyntaf fydd i
chm o fisoedd y flwyddyn.
3 1Í Lleferwch wrth hoU gynnuU-
eidfa Israel, gan ddywedyd, Ar y
degfed dydd o'r mis hwn cymmer-
ant iddynt bob un oen, yn ol teulu
eu tadau, sef ^ oen dros bob teulu.
4 Ond OS y teulu fydd ry fychan
i'r oen, efe a'i gymmydog nesaf i'w
dy a'i cymmer, wrth y rhifedi o
ddynion; pob un yn ol ei fwytta
a gyfrifwch at yr oen.
5 Bydded yr oen gennych * yn ber-
ffeith-gwbl, yn wrryw, ac yn Uwdn
blwydd : o'r defaid, neu o'r geifr, y
cymmerwch ef.
6 A bydded y'nghadw gennych
hyd y pedwerydd dydd ar ddeg o'r
mis hwn : a ^ Uadded hoU dyrfa
cynnulleidfa Israel ef ^ yn y cyfnos.
7 A chymmerant o'r gwaed, a
rhoddant ar y ddau ystlysbost, ac
ar gappan drws y tai y bwyttânt ef
ynddynt.
8 A'r cig a f'vvyttant y nos honno,
wedi ei rostio wrth dan, a •'bara
croyw; gyd â dail surion y bwyt-
tânt ef
9 Na fwyttêwch o hono yn amrwd,
na chwaith wedi ei ferwi mewn dwfr,
eithr wedi ei rostio wrth dan ; ei
ben gyd a'i draed a'i ymysgaroedd.
10 "^Ac na weddillwch ddim o
hono hyd y bore : a'r hyn fydd
y'ngweddiU o hono erbyn y bore,
llosgwch yn tan.
11 IT Ac fel hyn y b^vyttewch ef ;
wedi gwregysu eicli hvynau, a'ch
esgidiau am eich traed, a'ch fiyn
yn eich dwylaw: a bwyttêwch ef
ar fíì-wst; Pasc yr Arglwydd yd-
yw efe.
12 0 herwydd mi a dram^^yaf trwy
wlad yr Aipht y nos hon, ac a dar-
awaf bob cyntaf-anedig o fewii tir yr
Aipht, yn ddyn ac yn anifau ; * a mi
a wnaf farn yn erbyn hoU * dduwiau
yr Aipht : myfi yio yr Arglwydd.
13 A'r gwaed fydd i chwi yn ar-
wydd ar y tai lie hyddoch chwi : a
phan welwyf y gwaed, yna yr âf
heibio i chwi, ac ni bydd pla ^din-
ystriol arnoch chwi, pan darawyf
dir yr Aipht.
14 A'r dydd hwn fydd yn gofiad-
wriaeth i chwi ; a chwi a'i cedwch
ef yn wyl i'r Arglwydd trAvy eich
Cyn
CRIST
1491.
2 Neu,
mỳn.
» Lef. 22.
20,21.
Mai. L 8.
Heb. 9. 14.
lPetrl.l9.
bLef. 23. 5.
Num. 9. 3.
a 28. 16.
Deut. 16. 1.
3 Heb.
rhwng y
ddau
hwyr.
pen. 16. 6.
d pen. 23.18.
a 34. 25.
eNum.3M
4 Neu, dy-
wysogion.
5 Heb. yn
ddinystr.
Ordeinio y Pasc.
EXODUS, XII.
Lladd y cyntaf-anedig.
Cyn
CRIST
1491.
I pen. 13. 6.
a 23. 15. a
3i. 18, 25.
8Geii.l7.14
6 Heb.
enaid.
k Lef. 23. 5.
Num. 28.
10.
lDeut.16.3.
7Neu,
fỳn.
k Heb. 11.28.
1 Ezec. 9. (!.
Uat. 7. 3.
a 9. 4.
cenhedlaethau : cedwch ef yn wyl
trwy ddeddf dragywyddol.
15 ^Saitli niwrnod y bwyttêwch
fara croyw; y dydd cyntaf y bwr-
iwch surdoes allan o'ch tai : o her-
wydd pwy bynnag a fwyttao fara
lefeinllyd o'r dydd cyntaf hyd y
seithfed dydd, ^yr enaid hwnnw a
dorrir ymaith oddi wrth Israel.
16 Ar y dydd cyntaf hefyd y hydd
i chwi gymmanfa sanctaidd, a chym-
manfa sanctaidd ar y seithfed dydd :
dim gwaith ni wneir ynddynt, onid
yr hyn a fwytty pob ^ dyn, hynny yn
unig a ellwch ei wneuthur.
17 Cedwch hefyd ivyl y bara croyw ;
o herwydd o fewn corph y dydd
hwn y dygaf eich lluoedd chwi aUan
o wlad yr Aipht : am hynny cedwch
y dydd hwn yn eich cenhedlaethau,
trwy ddeddf dragywyddol.
18 1Í ''Yn y mis cyntaf, ar y ped-
werydd dydd ar ddeg o'r mis yn yr
hwyr, y bwyttêwch fara croyw, hyd
yr unfed dydd ar hugain o'r mis yn
yr hwyr.
19 Na chaffer surdoes yn eich tai
' saith niwrnod : canys pwy bynnag
a fwyttao fara lefeinllyd, yr enaid
hwnnw a dorrir ymaith o gynnull-
eidfa Israel, yn gystal y dieithr a'r
priodor.
20 Na fwyttêwch ddim lefeinllyd :
bwyttêwch fara croyw yn eich hoU
drigfannau.
21 1Í A galwodd Moses am hoU
henuriaid Israel, ac a ddywedodd
wrthynt, Tynnwch a chymmerwch
i chwi ^oen yn ol eich teuluoedd,
a Ueddwch y Pasc.
22 ^ A chymmerwch dusw o isop, a
throchwch ef yn y gAvaed a fyddo
yn y cawg, a rhoddwch ar gappan
y drws, ac ar y ddau ystlysbost, o'r
gwaed a fyddo yn y cawg ; ac nac
aed neb o honoch allan o ddrws ei
dŷ hyd y bore.
23 0 herwydd yr Arglavyod a
dramwya i daro yr Aiphtiaid : a
phan welo efe y gwaed ar gappan y
drws, ac ar y ddau ystlysbost ; yna
yr Arglwydd a â heibio i'r drws,
ac ' ni ad i'r dmystrydd ddyfod i
mewn i'ch tai chwi i ddinystrio.
24 A chwi a gedwch y peth hyn
yn ddeddf i ti, ac i'th feibion yn
dragywydd.
25 A phan ddeloch i'r wlad a
rydd yr Arglwydd i chwi, megis
yr addawodd ; yna cedwch y gwas-
anaeth hwn.
26 ""A bydd, pan ddywedo eich
meibion wrthych, Pa wasanaeth yw
hwn gennych ?
27 Yna y dywedwch, Aberth Pasc
yr Arglwydd ydyw, yr hwn a aeth
heibio i dai meibion Israel yn yr
Aipht, pan darawodd efe yr Aipht-
iaid, ac yr achubodd ein tai ni.
Yna "yr ymgrymmodd y'bobl, ac
yr addolasant.
28 A meibion Israel a aethant ym-
aith, ac a wnaethant megis y gor-
chymynasai yr Arglwydd wrth Mo-
ses ac Aaron; felly y gwnaethant.
29 1Í Ac ° ar banner nos y tarawodd
Pyr Arglwydd bob cyntaf-anedig
y'ngwlad yr Aipht, "^ o gyntaf-anedig
Pharaoh yr hwn a eisteddai ar ei
frenhin-faingc, hyd gyntaf-anedig
y gaethes oedd yn y ^ carchardy ; a
phob cyntaf-anedig i anifail.
30 A Pharaoh a gyfododd liw nos,
efe a'i holl weision, a'r hoU Aipht-
iaid; ac yr oedd gweiddi ma^vr yn
yi' Aipht : oblegid nid oedd dŷ a'r
nad ydoedd un marw ynddo,
31 1Í Ac 'efe a alwodd ar Moses
ac Aaron liw nos, ac a ddywed-
odd, Codwch, ewch allan o fysg fy
mhobl, ^chwi a meibion Israel hef-
yd; ac ewch, a gwasanaethwch yr
Arglwydd, fel y dywedasoch.
32 ^Cymmerwch eich defaid, a'ch
gwartheg hefyd, fel y dywedasoch, ac
ewch ymaith, a bendithiwch finnau.
33 A'r Aiphtiaid a fuant daerion
ar y bobl, gan eu gyrru ar ffrwst
allan o'r wlad ; oblegid dywedasant,
Dynion meirw ydym ni oil.
34 A'r bobl a gymmerodd eu toes
cyn ei lefeinio, a'u ^ toes oedd wedi
ei rwymo yn eu dillad ar eu hys-
gAvyddau.
35 A meibion Israel a wnaethant
yn ol gair Moses ; ac " a fenthyccias-
ant gan yr Aiphtiaid dlysau arian,
a - thlysau aur, a gwisgoedd.
36 A'r Arglwydd a roddasai
i'r bobl hawddgarwch y'ngolwg yr
Aiphtiaid, fel yr echwynasant idd-
ynt : a "" hwy a yspeiliasant yr
Aiphtiaid.
37 1Í A y meibion Israel a aethant
o ^Rameses i Succoth, y'nghylch
^chwe chàn mil o wŷr traed, heb
law plant.
38 A phobl gymmysg lawer a aeth-
ant i fynu hefyd gy d â liAvynt ; defaid
hefyd a gwartheg, se/dâ lawer iawn.
39 A hwy a bobasant y toes a ddyg-
asent allan o'r Aipht yn deisennau
Ordinhâd y Pasc.
EXODUS, XIII.
Cyssegru y cyntaf-anedig.
Cyn
CEIST
1491.
fc [jen, 6. L
ft ILL
c Gen. 15.13.
Act. 7. C.
Gal. 3. 17.
d Edrycli
Deut. 16. 6.
S Heb. nos
cadwriaeth.
eNuiii.9.12.
loan 19. 3C.
6 pen. 6.26.
• pen. 22. 29.
ft 34. 19.
Lef. 27. 26.
Num. 3. 13.
a 8. 16, 17.
n 18. 15.
Luc 2. 23.
croyw; o henvydd yr oedd heb ei
lefeinio : canys ^ gwthiasid hwynt
o'r Aipht, ac iii allasant aros, ac
ni pharottoisent iddynt eu hun lun-
iaeth.
40 1Í A plireswyliad meibion Is-
rael, tra y trigasant yn yr Aipht,
oedd *=ddeng nilynedd ar hugain a
phedwar can mlynedd.
41 Ac ym mhen y deng mlynedd
ar hugain a phedwar can mlynedd,
le, o fewn corph y dydd hwnnw, yr
aeth hoU luoedd yi* Akglwydd
allan o wlad yr Aipht.
42 ^ Nos yw hon i'w chadw i'r Ak-
glwydd, ar yr hon y dygwyd hwjTit
allan o wlad yr Aipht : ^ nos yr Ak-
glwydd yw hon, i holl feibion Is-
rael i'w chadw trwy eu hoesoedd.
43 H Yr Arglwydd hefyd a ddy-
wedodd wrth Moses ac Aaron, Dyma
ddeddf y Pasc : na f^^^yttaed neb
dieithr o hono.
44 Ond pob gwasanaethwr wedi
ei brynu am arian, gwedi yr en-
waedych ef, a f^vytty o hono.
45 Yr alltud, a'r gwas cyflog, ni
chaiff fwytta o hono.
46 Mewn un tŷ y bwyttêir ef : na
ddwg ddini o'r cig allan o'r tŷ; ac
^ na thorrAvch asgwrn o hono.
47 Holl gynnulleidfa Israel a
wnant hynny.
48 A ^phan arhoso dieithr gyd â
thi, ac ewyllysio cadw Pasc i'r Ar-
glwydd, enwaeder ei holl wrryw-
iaid ef, ac yna nesâed i wneutiiur
hynny ; a bydded fel yr hwn a aned
yn y wlad: ond na fwyttâed neb
dienwaededig o hono.
49 Yr un gyfraith fydd i'r piiodor,
ac i'r dieithr a arhoso yn eich mysg.
50 Yna holl feibion Israel a
wnaethant fel y gorchymynasai yi'
Arglwydd wrth Moses ac Aaron;
feUy y gwnaethant.
51 Ac o fcAvn corph y dydd hwTi-
nw y dug yi- Arglwydd feibion
Israel o wlad yr Aipht, ^ya ol eu
Uuoedd.
PENNOD XIII.
1 Cyssegru y cyntaf-anedig i Dduw. 3 Gor-
cliymyn cadw cqfadwriaeth or Pasc. 11
Neillduo y cyntaf o'r arJfeiliaid. 17 Yr Is-
raeliaid lortli fyned allan o'r Aipht yn dwyn
esgyrn Joseph gyd â hwynt. 20 Yn dyfod i
Etham. 21 Duw yn eu harwain mewn colofn
0 niwl a cholofn o dan.
'R Arglwydd a lefarodd wrth
Moses, gan ddywedyd,
2 ^Cyssegra i mi bob cyntaf-anedig,
se/ beth bynnag a agoro y groth
70 "
ym mysg meibion Israel, o ddyn ac
anifail : eiddo fi yw.
3 IF A dywedodd Moses wrth y
bobl, Cofiwch y dydd hwn, ar yr
hwn y daethoch aUan o'r Aipht, o
dŷ 2 y caethiwed : oblegid trwy law
gadarn y dug yr Arglwydd chwi
oddi yno : am hjTiny na fwyttâer
bara lefeinllyd,
4 Heddyw yi* ydych chm yn myn-
ed allan, *• ar y mis Abib.
5 11 A phan ddygo yr Arglwydd
di i wlad y Canaaneaid, a'r Hetli-
iaid, a'r Amoriaid, yr Hefiaid hefyd,
a'r Jebusiaid, yr hon a dyngodd efe
wrth dy dadau y rhoddai efe 1 ti,
se/gwlad yn Uifeirio o laeth a mêl ;
^ yna y gwnei y gwasanaeth yma ar
y mis hwn.
6 ^ Saith niwrnod y bwyttêi fara
croyw; ac ar y seithfed dydd y
hydd gwyl i'r Arglwydd.
7 Bara croyw a f\\yttôir saith niwr-
nod : ac na weler bara lefeinllyd
gyd â thi ; ac na weler gennyt sur-
does o fe^vTi dy holl derfynau.
8 IT A mynega i'th fab y dydd
h^vnnw, gan ddywedyd, 0 her^^^dd
yr hyn a Avnaeth yr Arglwydd i
mi pan ddeuthum allan o'r Aipht,
y givneir hyn.
9 A bydded i ti ^ yn arwydd ar dy
law, ac yn gofíadwi'iaeth rhwng dy
lygaid ; fel y byddo cyfraith yr Ar-
glwydd yn dy enau: o her^vydd â
Haw gadarn y dug yr Arglwydd
dydi allan o'r Aipht.
10 Am hynny cadw y ddeddf hon,
yn ei hamser nodedig, o íÌA\^ddyn i
fiwyddyn.
11 f A phan ddygo yr Arglwydd
di i wlad y Canaaneaid, megis y
tyngodd efe wrthyt, ac wrth dy
dadau, a'i rhoddi i ti ;
12 Yna ^y neilldui i'r Arglwydd
bob cyntaf-anedig: a phob cyntaf i
anifail a fyddo eiddot ti, y gMTryw-
iaid eiddo yr Arglwydd iyddant.
13 A s phob cyntaf i asyn a bryni
di ^ âg oen ; ac oni phryni di ef,
yna torfjmygla ef: a phob dyn
cyntaf-anedig o'th feibion ^a bryni
di hefyd.
14 1Í A phan ofyno dy fab * ar ol
hyn, gan ddywedyd, Beth yiu hyn?
yna dywed wrtho, A llaw gadarn
y dug yi* Arglwydd ni allan o'r
Aipht, o dy y caethiwed-
15 A phan oedd anhawdd gan
Pharaoh ein gollwng ni, y Uaddodd
jT Arglwydd bob cyntaf-anedig
Cyn
CEIST
1491.
2 Heb. 7/
gweision.
bpen. 23. 15.
l)eut.l6.L
« pen. 12.
25,26.
A pen. 12.
15, 16.
e Edrych
ad. 16.
Num. 15.
39.
Deut. 6. 8.
a 11. 18.
Diar. 1. 9.
Es. 49. 16.
.Ter. 22. 24.
Matt. 23. 5.
fpen.22.29.
a 34. 19.
Lef. 27. 26.
Num. 8. 17.
Deu.15.19.
Ezec. 44.
30.
s Num. 18.
15, 16.
3Gr. <i
niỳn.
hNum.3.47.
a 18. 16.
i Heb. y
fory.
Y gólofn o niwl ac o dan.
EXODUS, XIV.
Pharaoh yn erlid Israel.
Cyn
CRIST
1491.
1 Deut. 17.
16.
k pen. 14. 2.
fi Het. yn
humpiau.
1 Gen. 50. 25.
Jos. 24. 32.
Act. 7. 16.
1 Num. 33.
n pen. 40. 38.
Kuni. 9. 15.
a 10. 34.
a 14. 14.
I)eut.l.33.
Neh.9. 12,
19.
Pb. 78. 14.
a 99. 7.
a 105. 39.
1 Cor. 10.1.
«pen. 13. 18.
■b Num. 33.
7.
Epei). 4. 21.
y'ngwlad yr Aipht, o gyiitaf-anedig
dyn hyd gyntaf-anedig anifail: am
hynny yr ydwyf yn abertliu i'r Ar-
GLWYDD bob gwrryw a agoro y
grotli; ond pob cyntaf-anedig o'm
meibion a brynaf.
16 A bydded hynny yn arwydd ar
dy law, ac }ti rhagdalau rhwng dy
lygaid : canys â llaw gadarn y dug
yr Arglwydd ni allan o'r Aipht.
17 "iF A phan ollyngodd Pharaoh
y bobl, ni arweiniodd yr Arglwydd
liwynt trwy fíbrdd gwlad y Philist-
iaid, er ei bod yn agos : oblegid dy-
wedodd Duw, Rhag i'r bobl edifar-
hâu pan welant ryfel, a ' dychwelyd
i'r Aipht.
18 Ond Duw ''a arweiniodd y bobl
0 amgylch, trwy anialwch y môr
coch: ac '^yn arfogion yr aeth meib-
ion Israel allan o wlad yr Aipht.
19 A Moses a gymmerodd esgym
Joseph gyd âg ef : o herwydd efe a
wnelsai i feibion Israel dyngu tr^vy
Iw, gan ddywedyd, ^ Duw a ymwêl â
chwi yn ddiau; dygwch chwithau
iy esgyrn oddi yma gyd â chwi.
20 ÌT A ™hwy a aethant o Suc-
coth ; ac a wersyllasant yn Etham,
/nghwrr yr anialwch.
21 A'r "Arglwydd oedd yn myn-
ed o'u blaen hwynt y dydd mewn
colofii o niwl, i'w harwain ar y
ffordd ; a'r nos vuGwa. colofn o dan,
i oleuo iddynt: fel y gaUent fyned
ddydd a nos.
22 Ni thynnodd efe ymaith y gol-
ofn niwl y dydd, na'r golofn dan y
nos, o flaen y bobl.
PENNOD XIV.
1 Duw yn liyfforddi yr Israeliaid yn eu taith.
j 5 PJiaraoh yn erlid ar eu hoi hwynt. 10 Yr
Israeliaid yn tuchan. 13 Moses yn eu cysuro
hwy. 1.5 Duw yn dysgu i Moses heth a wnai.
19 Y niicl yn symmudo Vr tu 61 i'r gwersyll.
21 Yr Israeliaid yn myned trwy y mor coch;
23 a'r Aiphtiaid yn hoddi ynddo.
A'R Arglwydd a lefarodd wrth
. Moses, gan ddywedyd,
2 Dy\\ ed wrth feibion Israel, ^ am
ddychwelyd a gwersyllu o flaen ''Pi-
hahiroth, rh^vng Migdol a'r mor, o
flaen Baal-sephon : ar ei chyfer y
gwersyllwch wrth y mor.
3 Canys dywed Pharaoh am feib-
ion Israel, Rhw5^strA\7d hwynt yn y
tir ; cauodd yr anialwch arnynt.
4 A •= mi a galedaf galon Pharaoh,
fel yr erlidio ar eu hoi h^svynt: felly
y'm gogoneddir ar Pharaoh, a'i hoU
"fyddin; a'r Aiphtiaid a gant wybod
mai myfi yw yi' Arglwydd. Ac
felly y gwnaethant.
5 11 A mynegwyd i frenhin yr
Aipht, fod y bobl yn flbi : yna ^y
trodd calon Pharaoh a'i weision yn
erbyn y bobl; a dywedasant, Beth
yAV hyn a wnaethom, pan oUyngas-
om Israel o'n gwasanaethu?
6 Ac efe a daclodd ei gerbyd, ac
a gymmerodd ei bobl gyd âg ef.
7 A chymmerodd chwe chant o
ddewis gerbydau, a holl gerbydau
yr Aipht, a chapteniaid ar bob un
o honynt
8 A'r Arglwydd a galedasai gal-
on Pharaoh brenhin yr Aipht, ac
efe a ymlidiodd ar ol meibion Is-
rael: ond ®yr oedd meibion Israel
yn myned allan â llaw uchel.
9 A'r ^Aiphtiaid a ymlidiasant ar
eu hoi hwynt, sefhóìì feirch a cher-
bydau Pharaoh, a'i \vŷr meirch, al
fyddin, ac a'u goddiweddasant yn
gwersyllu wrth y mor, ger llaw Pi-
hahiroth, o flaen Baal-sephoa
10 1Í A phan ncsaodd Pharaoh,
meibion Israel a godasant eu gol-
wg ; ac wele yr Aiphtiaid yn dyfod
ar eu hoi ; a hwy a oftiasant yn
ddirfawr: a meibion Israel a waedd-
asant ar yr Arglwydd.
11 A dy^vedasant wrth Moses, Ai
am nad oedd beddau yn yi- Aipht,
y dygaist ni i farw yn yr anialwch ?
Paham y gwnaethost fel hyn â ni,
gan ein dwyn allan o'r Aipht ?
12 8 Onid dyma y peth a lefarasom
wrthyt yn yr Aipht, gan ddywedyd,
Paid â ni, fel y gwasanaethom yr
Aiphtiaid? canys gwell fuasai i ni
wasanaethu yr Aiphtiaid, na marw
yn yr anialwch.
13 11 A Moses a ddywedodd wrth
y bol)l, ^'Nac ofnwch ; sefwch, ac
edrychwch ar iachawdwriaeth yr
Arglwydd, yr hwn a /v^iia efe i
chwi heddyw ; oblegid yr Aiphtiaid
y rhai a welsoch chwi heddyw, ni
chewch eu gweled byth ond hynny.
14 ' Yr Arglwydd a ymladd dros-
och ; am hynny tewch chwi â son.
15 IF A'r Arglwydd a ddywedodd
wrth Moses, Paham y gweiddi ar-
naf ? dywed wrth feibion Israel am
gerdded rhagddjTit.
16 A chyfod dithau dy wialeu, ac
estyn dy law ar y mor, a hoUta ef :
a meibion Israel a ant trwy ganol y
mor ar dir sych.
17 Wele, fi, le, myfi a galedaf galon
yr Aiphtiaid, fel y dclont ar eu hoi
<iPs.l05.25.
Myned trivy y môr cocJi.
EXODUS, XV.
Can Moses.
Cyn
CEIST
1491,
kpen.13.21.
1 Edrych
Es. 8. 14.
2 Cor. 4. 3.
m Ps. 66. 6.
n Jos. 3. IG.
a 4. 23.
Neh. 9. 11.
Ps. 74. 13.
a 106. 9.
a 114. 3.
»Num.33.8.
Ps. 74. 13.
1 Cor. 10.1.
Heb. 11.29.
P Edrvch
Ps. 77. 17,
2 a harodd
iddynt
gerdded.
3 Heb.
ysgyliodd.
l)eut.ll.4.
Ps. 78. 53.
1 Hnb. 3.
8,13.
hwynt ; a mi a ogoneddir ar Pha-
raoh, ac ar ei hoU fyddin, ar ei ger-
bydau ef, ac ar ei farchogion.
18 A'r Aiphtiaid a gânt wybod mai
myfi yw yr Arglwydd, pan y'm
gogoneddir ar Pharaoh, ar ei ger-
bydau, ac ar ei farchogion.
19 1Í Ac angel Duw, ^ yr hwn oedd
yn myned o flaen byddin Israel, a
symmudodd, ac a aeth o'u hoi
hwynt; a'r golofn niwl a aeth
ymaith o'u tu blaen hwynt, ac a
safodd o'u hoi hwynt.
20 x4.c efe a ddaeth rhwng Uu yr
Aiphtiaid a Uu Israel ; ac ^r ydoedd
yn gwmmwl ac yn dywyllwch iV
Aiphtiaid, ac yn goleuo y nos i
Israel: ac ni nesaodd y naill at y
Hall ar hyd y nos.
21 A Moses a estynodd ei law ar
y môr : a'r Arglwydd a yrrodd y
môr yn ei ol, trwy ddwyreinwynt
cryf ar hyd y nos, ac " a Avnaeth y mor
yn sychdir, " a hoUtwyd y dyfroedd.
22 A "meibion Israel a aethant
trwy ganol y mor ar dir sych : a'r
dyfroedd oedd yn fur iddynt, o'r tu
dehau, ac o'r tu asAvy.
23 ^ A'r Aiphtiaid a erlidiasant,
ac a ddaethant ar eu hoi hwynt;
sef holl feirch Pharaoh, a'i gerbyd-
au, a'i farchogion, i ganol y mor.
24 Ac ar y wyliad^vriaeth fore Pyr
Arglwydd a edrychodd ar fyddin
yr Aiphtiaid trwy y golofn dan a'r
CAvmmwl, ac a derfysgodd fyddin yr
Aiphtiaid.
25 Ac efe a dynnodd ymaith oi-
wynion eu cerbydau ; ac ^yr oeddynt
yn gyrru yn drwm : fel y dywedodd
yr Aiphtiaid, Ffown oddi wrth Is-
rael; oblegid yr Arglwydd sydd
yn ymladd drostynt hwy yn erbyn
yr Aiphtiaid.
26 11 A'r Arglwydd a ddjvvedodd
wrth Moses, Estyn dy law ar y mor ;
fel y dychwelo y dyfroedd ar yr
Aiphtiaid, ar eu cerbydau, ac ar eu
marchogion.
27 A Moses a estynodd ei law ar
y mor : a dychwelodd y mor cyn y
i)ore i'w nerth ; a'r AijDhtiaid a ffoi-
sant yn ei erbyn ef : a'r Arglwydd
a "ddymchwelodd yr Aiphtiaid yng
nghanol y mor.
28 'I A'r dyfroedd a ddychwelas-
ant, ac a orchuddiasant gerbydau,
a marchogion, a holl fyddin Pha-
raoh, y rhai a ddaethant ar eu hoi
hwynt i'r mor : "^ ni adawyd o hon-
ynt gymmaint ag un.
29 Ond * meibion Israel a gerddas-
ant ar dir sych y'nghanol y mor :
a'r dyfroedd oedd yn fur iddynt, ar
y llaw ddehau, ac ar y Uaw aswy.
30 FeUy yr Arglwydd a achub-
odd Israel y dydd hwnnw o law
yr Aiphtiaid: a gwelodd Israel yr
Aiphtiaid yn feirw ar fin y mor.
31 A gwelodd Israel y '^grymmusder
mawr a wnaeth yr Arglwydd yn
erbyn yr Aiphtiaid : a'r bobl a ofnas-
ant yr Arglwydd, ac *a gredasant
i'r Arglwydd, ac i'w was ef Moses.
PENNOD XV.
1 Can Moses. 22 Y hohl ag eisieu dwfr arnynt.
23 Chiveno ddyfroedd Marali. 25 Pren yn eu
pereiddio hivy. 27 Deuddeg ffynnon o ddwfr,
a deg palmwydden a thri ugain, yn Elim.
YNA y canodd Moses a meib-
ion Israel y gân hon i'r Ar-
glwydd, ac a lefarasant, gan ddy-
wedyd, Canaf i'r Arglwydd ; canys
gAvnaeth yn rhagorol ia^vn : taflodd
y march a'i farchog i'r mor.
2 Fy nerth a'm ''can yw yr Ar-
glwydd ; ac y mae efe yn iachawd-
wriaeth i mi : efe yw fy Nuw, efe
a ogoneddaf ii ; Duw fy nhad, a mi
a'i dyrchafaf ef
3 Yr Arglwydd sydd ryfelwr : yr
Arglwydd yw ei enw.
4 Efe a daflodd gerbydau Pharaoh
a'i fyddin yn y mor : ei gapteiiiaid
dewisol a foddwyd yn y mor coch.
5 Y dyfnderau a'u toisant h^vy;
^disgynasant i'r gwaelod fel carreg.
6 "^Dy ddeheulaw, Arglwydd,
sydd ardderchog o nerth ; a'th dde-
heulaw, Arglwydd, a ddrylliodd y
gelyn.
7 Ym mawredd dy ardderchowg-
rwydd y tynnaist i lawr y rhai a
gyfodasant i'th erbyn : dy ddigof-
aint a aufonaist allan, ac efe a'u
hysodd hwynt "^fel soil.
8 ^Trwy chwythad dy ffroenau
y casglwyd y dyfroedd ynghyd : y
íFrydiau a safasant fel pentwr; y
dyfnderau a geulasant y'nghanol y
mor.
9 ^Y gelyn a ddywedodd. Mi a
erlidiaf, mi a odcUweddaf, mi a
rannaf yr yspail : caf fy ngwynfyd
arnynt; tynnaf fy nghledd}f, fy
llaw a'u - difetha hwynt.
10 Ti a chwythaist a'th wynt; y
mor a'u todd h^vynt: sgoddasant fel
plwm yn y dyfroedd cryfion.
11 ""Pwy sydd debyg i ti, O Ar-
glwydd, ym mhlith y "duwiau ? pwy
fel tydi yn ogoneddus mewn sanct-
Cyn
CEIST
1491.
> Ps. 77. 20.
iHeb.
llaw favor.
t Ps. 106. 12.
a Deut. 10.
21.
Ps. 18. 2.
.1 22. 3.
a 109. 1.
a 118. U.
Es. 12. 2.
b Neh. 9. L
0 Ps. 113.
15, 16.
d Es. 5. 24.
a 47. 14.
e pen. 14. 21.
.1 ob 4. Í).
2Thes.2.8.
S ad. 5.
h 2 Sam. 7.
22. IBren.
Pst"s6. 8.
a Sa. 6.
Jer. 10. 6.
a 49. 1'J.
3 cedyrn.
Dyfroedd cliwerw Marah.
EXODUS, XVI.
Y hohl yn tuchan am fara.
Cyn
CEIST
1491.
1 Num. 14.
14.
Ueut. 2. 25.
Jos. 2. 9.
k Deut. 2. 4.
1 Num. 22. .3.
Hat. 3. 7.
m Jos. 5. 1.
nDeut.2.2f
a 11. 25.
Jos. 2. 9.
Open. 19. ■">.
Deut. 32. 0.
2Sam.7.23.
Tit. 2. 14.
lPetr2. 0.
P Ps. 44. 2.
aSO. &
qps.l46.in.
Es. 57. \h.
r 1 Sam. 18.
6.
8 Barn. 11.
34.a21.il.
2Sam.6.1(;.
Ps. 68. 11,
25.
» Gen. 16. 7.
a 2Ö, 18.
oNum.33.8.
i Ckwerw-
der.
«Edrych
2 Bren. 4.
41.
7 Edrych
Jos, 21 25.
eiddrwydd, yn ofnadwy mewn mol-
iant, yn gwneuthur rhyfeddodau ?
12 Estynaist dy ddeheulaw; llyngc-
odd y ddaear hwynt.
13 Arweiniaist yn dy drugaredd
y bobl y rhai a waredaist : yn dy
nertli y tywysaist hwynt i anneddle
dy sancteiddrwydd.
14 'Y bobloedd a glywant, ac a
ofnant: dolur a ddeil breswylwyr
Palestina.
15 Yna ^y synna ar ddiiciaid Edom :
' cedyrn hyrddod Moab, dychryn a'u
deil hwynt : ""holl breswylwyr Ca-
naan a doddant ymaith.
16 " Ofn ac arswyd a syrth arnynt ;
gan fawredd dy fraich y tawant fel
carreg, nes myned trwodd o'th bobl
di, Aeglwydd, nes myned o'r bobl
°a ennillaist ti trwodd.
17 Ti a'u dygi hwynt i mewn, ac
Pa'u plenni hwynt ym mynydd dy
etifeddiaeth, y lie a wnaethost, 0
Aeglwydd, yn anneddle i ti ; y
cyssegr, Arglwydd, a gadarnhaodd
dy ddwylaw.
18 1 Yr Arglwybd a deyrnasa byth
ac yn dragywydd.
19 0 herwydd meirch Pharaoh, a'i
gerbydau, a'i farchogion, a aethant
i'r môr; a'r Arglwydd a ddychwel-
odd ddyfi-oedd y môr arnynt : ond
meibion Israel a aethant ar dir sych
y'nghanol y môr,
20 1Í A Miriam y bropliwydes,
chwaer Aaron, *^a gymmerodd dym-
pan yn ei Haw, a'r hoU wragedd a
aethant allan ar ei hoi hi, * â thym-
panau ac â dawnsiau.
21 A dywedodd Miriam wrthynt,
Cenwch i'r Arglwydd; canys
gwnaeth yn ardderchog : bwriodd
y march a'r marchog i'r môr.
22 Yna Moses a ddug Israel oddi
wrth y môr coch; ac aethant allan
i anialwch *Sur : a hwy a gerddasant
dri di\vrnod yn yr anialwch, ac ni
chawsant ddwfr.
23 1Í A phan ddaethant i " Marah,
ni allent yfed dyfroedd Marah, am
eu bod yn chwerwon : o her-
wydd hynny y gelwir ei henw hi
* Marah.
24 A'r bobl a duchanasant yn er-
byn Moses, gan ddywedyd, Beth a
yfwn ni?
25 Ac efe a waeddodd ar yr Ar-
glwydd : a'r Arglwydd a ddang-
osodd iddo ef bren ; ^ ac efe a'i
bwriodd i'r dyfroedd, a'r dyfroedd
a bereiddiasant : yno ^y g^vnaeth
efe ddeddf a chyfraith, ac }tio ""y
profodd efe hwynt,
26 Ac a ddywedodd, Os gan wran-
daw y gwrandewi ar lais yr Ar-
glwydd dy Dduw, ac os gwnei di
yr hyn sydd uniawn yn ei olwg ef, a
rhoddi clust i'w orchymynion ef, a
chadw ei hoU ddeddfau ef ; *ni rodd-
af arnat un o'r clefydau a roddais
ar yr Aiphtiaid ; o herwydd myfi yw
yr Arglwydd ^dy iachawdwr di.
27 1Í A *" daethant i Elim ; ac yno
yr oedd deuddeg fíynnon o ddwfr,
a deg palmwydden a thri ugain :
a hwy a wersyllasant yno wrth y
dyfroedd.
PENNOD XVI.
1 Yr Israeliaid yn dyfod i Sin; 2 ac yn tuchan
o eisieu hara. 4 Duw yn addaw iddyni fara
o'r nefoedd. 11 Danfon sojlieir, 14 a manna.
16 Trefn y manna. 25 Na cheid efar y dydd
Sdbbatli. 32 Cadio llonaid omer o liono ef.
A HWY a symmndasant o Elim ;
a holl gynnulleidfa meibion
Israel a ddaethant i ''anialwch Sin,
yr hwn sydd rhwng Ehm a Sinai, ar
y pymthegfed dydd o'r ail mis, wedi
iddynt fyned allan o wlad yr Aipht.
2 A holl gynnulleidfa meibion Is-
rael a duchanasant yn* erbyn Moses
ac Aaron yn yr anialwch.
3 A meibion Israel a ddywedasant
Avrthynt, 0 na buasem feirw trwy
law yr Arglwydd y'ngwlad yi-
Aipht, ^pan oeddym yn eistedd wrth
y crochanau cig, ac yn bwytta bara
ein gwala: ond chwi a'n dygasoch
ni allan i'r anialwch h^vn, i ladd p'
holl dyrfa hon â newyn.
4 IT Yna y dywedodd yr Arglwydd
wrth Moses, Wele, mi a wlawiaf ar-
noch ""fara o'r nefoedd : a'r bobl a ant
allan, ac a gasglant ^ ddogn dydd yn
ei ddydd; fel y gallwyf eu "^profi,
a rodiant yn fy nghyfraith, ai nas
givnant.
5 Ond ar y chweched dydd y dar-
parant yr hyn a ddygant i mewn ;
a ^liynny fydd dau cymmaint ag a
gasglant beunydd.
6 A dywedodd Moses ac Aaron
wrth holl feibion Israel, ^ Yn yr hwyi'
y cewch -^vybod mai yr Arglwydd
a'ch dug chwi allan o wlad yr Aipht.
7 Y bore hefyd y cewch weled
^ gogoniant yr Arglwydd ; am iddo
glywed eich tuchan chwi yn erbyn
yr Arglwydd: a pha beth ydym
ni, i chwi i duchan i'n herbyn ?
8 Moses hefyd a ddywedodd, Hyn
fydd pan roddo yr Arglwydd i
Anfon sojlieir a manna.
EXODUS, XVI. Dim manna ar y dydd Sabbath.
Cyn
CRIST
1491.
ÎI Edrych
1 Sam. 8. 7.
Luc 10. 10.
Illiuf.13.2.
i pen. 13. 21.
k Num. 11.
31.
Ps. 105. 40.
1 Num. 11. 7.
Neh. 9. 15.
Ps. 78. 24.
a 105. 40.
3Neu,Beí7í
yw hwn ?
neu, lihan
yw.
0 loan 6.31.
1 Cor. 10. 3.
■* Heb. pen.
n2Cor.8.15.
chwi JD. yr hwyr gig i'w fwytta, a'r
bore fara eich gwala ; am glywed
o'r Arglwydd eich tuchan chwi,
yr hwn a wnaethoch yn ei erbyn
ef : o her^vydd beth ydym ni? nid
yn ein herbyn ni y mae eich tuch-
an, ond ^ yn erbyn yr Arglwydd.
QUA Moses a ddywedodd ^vi'th
Aaron, Dywed wrth holl gynnulleid-
fa meibion Israel, Deuwch yn nês
ger bron yr Arglwydd : o herwydd
efe a glywodd eich tuchan chwi.
10 Ac fel yr oedd Aaron yn Uef-
aru wrth holl gynnulleidfa meibion
Israel, yna yr edrychasant tu a'r
anialwch ; ac wele, gogoniant yr
Arglwydd ' a ymddangosodd yn y
cwmmwL
11 IF A'r Arglwydd a lefarodd
Wrth Moses, gan ddywedyd,
12 Clywais duchan meibion Israel :
Uefara wrthynt, gan ddywedyd, Yn
yr hwyr y cewch fwytta cig, a'r bore
y'ch diwellir o fara : cewch hefyd
wybod mai myfi yiv yr Arglwydd
eich Duw chwi.
13 FeUy yn yr hwyr y '^soflieir a
ddaethant, ac a orchuddiasant y
wersyllfa; a'r bore yr oedd caenen
0 wlith o am^ylch y gwersyll.
14 A phan ^ gododd y gaenen whth,
wele ar hyd wyneb yr anialwch
dippynau crynion cyn faned a'r
Uwydrew ar y ddaear.
15 Pan Avelodd meibion Israel
hynny, hwy a ddywedasant wi'th
eu gUydd, ^ Manna yio : canys ni
wyddent beth ydoedd. A dywedodd
Moses wrthynt, ™Hwn yiv y bara a
roddodd yr Arglwydd i chwi i'w
fwytta.
16 IF Hyn yw y peth a orchymyn-
odd yr Arglwydd; Cesglwch o
hono bob un ja ol ei fwytta : omer
1 bob ^un yn ol rhifedi eich en-
eidiau ; cymmerwch bob un i'r rhai
fyddant yn ei bebyU,
17 A meibion Israel a wnaethant
felly ; ac a gasglasant, rhai iwj, a
rhai lai.
18 A phan fesurasant wrth yr
omer, " nid oedd gweddill i'r h^vn a
gasglasai lawer, ac nid oedd eisieu
ar yr hwn a gasglasai ychydig:
casglasant bob un yn ol ei fwytta.
19 A dywedodd Moses wrthynt,
Na weddiUed neb ddim o hono
hyd y bore.
20 Er hynny ni wrandawsant ar
Moses, ond gadaw a ^vnaeth rhai o
I hono hyd y bore; ac efe a fagodd
bryfed, ac a ddrewodd : am hynny
Moses a ddigiodd wrthynt
21 A hwy a'i casglasant ef bob
bore, pob un yn ol ei f^vytta: a
phan ^vresogai yr haul, efe a doddai.
22 IT Ac ar y chAveched dydd y
casglent ddau cymmaint o fara, dau
omer i un : a holl bennaethiaid y
gynnuUeidfa a ddaethant ac a fyn-
egasant i Moses.
23 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Hyn yw y peth a lefarodd yr Ar-
glwydd; Yfory y mae "gorphwysfa
Sabbath sanctaidd i'r Arglwydd :
pobwch heddyw yr hyn a boboch, a
berwch yr hyn a ferwoch ; a'r holl
weddill, rhoddwch i gadw i chwi
hyd y bore.
24 A hwy a'i cadwasant hyd y bore,
fel y gorchymynasai Moses : ac ni
ddrewodd, ac nid oedd pryf ynddo.
25 A dywedodd Moses, Bwyttewch
hwn heddyw; oblegid Sabbath yw
heddyw i'r Arglwydd: ni chewch
hwn yn y maes heddyw.
26 Chwe diwruod y cesglwch chwi
ef ; ond ar y seithfed dydd, yr hwn
yiv y Sabbath, ni bydd efe.
27 1Í Etto Q^hai o'r bobl a aethant
allan ar y seithfed dydd, i gasglu ;
ond ni chawsant ddim.
28 A'r Arglwydd a ddywedodd
Avrth Moses, Pa hyd y gwrthodwch
gadw fy ngorchymynion a'm cyf-
reithiau ?
29 Gwelwch mai yr Arglwydd a
roddodd i chwi y Sabbath ; am hyn-
ny efe a roddodd i chwi y chweched
dydd fara dros ddau ddydd: ar-
hoswch bawb gartref ; nac aed un
o'i le y seithfed dydd.
30 FeUy y bobl a orphwysasant y
seithfed dydd.
31 A thy Israel a alwasant ei enw
ef Manna : ac p yr oedd efe fel had
coriander, yn wỳn, a'i flas fel afiilad
ofêl.
32 1Í A Moses a ddywedodd, Dyma
y peth a orchymynodd yr Ar-
glwydd ; Llanw omer o hono, i'w
gadw i'ch cenhedlaethau ; fel y
gwelont y bara y porthais chwi âg
ef yn yr anialwch, pan y'ch dygais
allan o wlad yr Aiplit.
33 A Moses a ddywedodd wrth
Aaron, ^Cymmer grochan, a dod
ynddo lonaid omer o'r manna; a
gosod ef ger bron yr Arglwydd
y'nghadw i'ch cenhedlaethau.
34 Megis y gorchymynodd yr Ar-
glwydd i Moses, felly y gosododd
Cyn
CRIST
1491.
oGen. 2. 3.
' Num. 11,
1 1 Bien.
8,9.
Ueb. 9. 4.
Dwfr o'r graig yn Horeh.
EXODUS, XVII.
Jethro yn dyfod at Moses.
Cyn
CEIST
1491.
r Job. 5. 12.
Neh. 9. 15.
3 Num. 33.
12, 14.
b Num. 20.
3,4.
c Pa. 78. 41.
lCür.10.9.
d pen. 7. 20.
e Num. 20.
10.
Ps. 78. 15.
a 105. 41.
a 114. 8.
1 Cor. 10. 4.
f Num. 20.
13.
Ps. 81. 7.
a 95. 8.
Heb. 3. 8.
2 Profedig-
aeth.
3 Cynneru
8 Deut. 23.
17.
lSam.15.2.
h A elwir
Act. 7. 45.
I yen. 4. 20.
Aaron ef i gadw ger bron y dystiol-
aeth.
35 A meibion Israel a fwyttasant
y manna ddeugain mlynedd, ^nes
eu dyfod i dir cyfanneddol : manna
a fwyttasant nes eu dyfod i gwrr
gwlad Canaan.
36 A'r omer ydoedd ddegfed ran
ephah.
PENNOD XVII.
1 Y hohl yn tuchan am ddwfr yn RepMdim. 5
Duw yn eu hanfon hwy am ddwfr i'r graig
yn Horeh. 8 Gorchfygu Amalec trwy ddal
dwylaw Moses i fynu. 15 Moses yn adeiladu
yr allor JEEOFAE-Nissi.
A*HOLL gynnulleidfa meibion
. Israel a aethant o anialwch
Sin, wrth eu teithiau, yn ol gorchy-
myn yr Arglwydd; ac a wersyll-
asant yn Rephidim : ac nid oedd
dwfr i'r bobl i j^fed.
2 ^Am hynny y bobl a ymgynhen-
nasant â Moses, ac a ddywedasant,
Rhoddwch i ni dd^vfr i yfed. A dy-
wedodd Moses wTthynt, Paham yr
ymgynhennAvch â mi? Paham '^y
temtiwch yr Arglwydd ?
3 A'r bobl a sychedodd yno am
ddwfi'; a tliuchanodd y bobl yn
erbyn Moses, ac a ddywedodd, Pa-
ham y peraist i ni ddyfod i fynu
o'r Aipht, i'n lladd ni, a'n plant,
a'n hanifeiliaid, a syched ?
4 A Moses a lefodd ar yr Ar-
glwydd, gan ddywedyd, Beth a
wnaf i'r bobl hyn ? ar ben ychydig
etto hwy a'm Uabyddiant i.
5 A dywedodd yr Arglwydd
wrth Moses, Cerdda o flaen y bobl,
a chymmer gyd â thi o henuriaid
Israel : cymmer hefyd dy wüalen yn
dy law, yr hon ^y tarewaist yr afon
a hi, a cherdda.
6 ® Wele, mi a safaf o'th flaen yno
ar y graig yn Horeb ; taro dithau y
graig, a daw dwfr aUan o honi, fel y
gallo y bobl yfed. A Moses a wnaeth
feUy y'ngolwg henuriaid Israel.
7 Ac efe a alwodd enw y He
^^Massah, a ^Meribah; o achos cyn-
nen meibion Israel, ac am iddynt
demtio yr Arglwydd, gan ddywed-
yd, A ydyw yr Arglwydd yn ein
plitli, ai nid yiv?
8 1Í ^Yna y daeth Amalec, ac a
ymladdodd âg Israel yn Rephidim.
9 A dywedodd Moses wrth ^ Josua,
Dewis i ni Avyr, a dos aUan ac ym-
ladd âg Amalec : y fory mi a safaf
ar ben y bryn, a 'gwialen Duw yn
fy Haw.
10 Felly Josua a wnaeth fel y dy-
wedodd Moses wrtho ; ac a ymladd-
odd âg Amalec : a Moses, Aaron, a
Hur, a aethant i fynu i ben y bryn.
11 A phan godai Moses ei law, y
byddai Israel yn drechaf; a phan
olljTigai ei law i lawr, Amalec a
fyddai drechaf.
12 A dwj'law Moses oedd drym-
mion; a hwy a gymmerasant faen,
ac a'i gosodasant dano ef ; ac efe
a eisteddodd arno : ac Aaron a Hur
a gynhaliasant ei ddwylaw ef, un ar
y naill du, a'r Hall ar y tu arall;
felly y bu ei ddw^^law ef sythion
nes machludo yr haul.
13 A Josua a orchfygodd Amalec
a'i bobl â min y cleddyf.
14 A'r Arglwydd a ddywedodd
wrth Moses, Ysgrifena hyn mewn
llyfr, yn gofíadwriaeth ; a mynega
i Josua : canys ^gan ddileu y dileaf
goffadwi'iaeth Amalec oddi tan y
nefoedd.
15 A Moses a adeiladodd allor, ac
a alwodd ei henw hi ^JEHOFAH-
Nissi.
16 Canys efe a ddywedodd, 0 her-
wydd ^ tyngu o'r Arglwydd, y hydd
i'r Arglwydd ryfel yn erbyn Ama-
lec o genhedlaeth i genhedlaeth.
PENNOD XVIII.
1 Jethro yn dwyn at Moses ei wraig a'i ddau
fab. 7 Moses tjn ei groesawu ef. 13 Yntati
yn derhyn cynghor Jethro. 27 Jethro yn
ymadael.
PAN glywodd ^Jethro, offeiriad
Midian, chwegr^vn Moses, yr
hyn oil a wnaethai Duw i Moses,
ac i Israel ei bobl, a dwyn o'r Ar-
glwydd Israel allan o'r Aipht ;
2 Yna Jethro, chwegrwn Moses, a
gymmerodd Sephorah gwraig Mo-
ses, (wedi ei hebr^vng hi yn ei hoi,)
3 A'i dau fab hi; o ba rai ^enw
un oedd ^ Gersom : oblegid efe a
ddywedasai, Dieithr fûm mewn
gwlad estronol.
4 Ac enw y Hall oedd ^ Eliezer : o
herwydd Duw fy nhad oedd gyn-
northwy i mi, eh efe, ac a'm hachub-
odd rhag cleddyf Pharaoh.
5 A Jethro, chwegrwn Moses, a
ddaeth a'i feibion a'i wraig at Moses
i'r anialwch, He yr ydoedd efe yn
gwersyHu ger llaio '' mynydd Duw.
6 Ac efe a ddywedodd ^vrth Moses,
Myfi Jethro, dy chwegrwn di, sydd j
yn dyfod attat ti, a'th wraig a'i dau j
fab gyd â hi.
7 IT A Moses a aeth allan i gyfar-
Cyn
CRIST
1491.
k Num. 24.
20.
1 Sam. 15.
3, 7. a 30.
1,17.
2 Sam. 8.
12.
Ea. 9. 14.
4 Yr Ar-
glwydd yv!
fy maner.
Edrych
Barn. 6. 24.
5Neu,
bod Uaw
ar orsedd-
faingc yr
Arglwydd.
1 pen. 2. 16.
a 3.1.
b pen. 2. 22.
2 Sef, m-
eithr yno.
S Sef, Fy
Nuw tydd
gymmorih.
c pen. 3. 1,
12.
Cynghor Jetliro i Moses.
EXODUS, XIX.
Yhohl yn dyfod i Sinai.
Cyn
CRIST
1491.
a 5. 7
c 14. 18.
fod â'i chwegrwn; ac a yingryni-
modd, ac a'i cusanodd ; a chyfarch-
asant well bob un i'w gilydd: a
daetliant i'r babell.
8 A Moses a fyiiegodd i'w chwegr-
wn yr hyn oil a wnaethai yr Ar-
GLWYDD i Pharaoh ac i'r Aiphtiaid,
er mwyn Israel ; a'r hoU flinder a
gawsent ar y ffordd, ac achub o'r
Arglwydd hwyiit.
9 A llawenychodd Jethro o her-
wyáá yr hoU ddaioni a wnaethai yr
Arglwydd i Israel ; yr hwn a war-
edasai efe o law yr Aiphtiaid.
10 A dywedodd Jethro, Bendigedig
fyddo yr Arglwydd, yr hwn a'ch
gwaredodd o law yr Aiphtiaid, ac o
law Pharaoh; yr hwn a waredodd
y bobl oddi tan law yr Aiphtiaid.
11 Yn awr y gwn mai mwy ydyw
yr Arglwydd naV hoîl dduwiau :
'^jig'^^^- 10' j ^ oblegid yn y peth yi' oeddynt
falch o hono, yr oedd efe yn uwch
na hwynt.
12 A Jethro, chwegrwn Moses, a
gymmerodd boeth-offrwm ac ebyrth
i Ddijw: a daeth Aaron, a hoU
henuriaid Israel, i fwytta bara gyd
â chwegrwn Moses, ger bron Duw,
13 H A thrannoeth Moses a eis-
teddodd i farnu y bobl : a safodd y
bobl ger bron Moses, o'r bore hyd
yr hwyr.
14 A phan welodd chwegrwn Clo-
ses yr hyn oil yr ydoedd efe yn ei
' wneuthur i'r bobl, efe a ddywedodd,
Pa beth yw hyn yr Avyt ti yn ei
wneuthur i'r bobl? Paham yr eis-
teddi dy hun, ac y saif yr holl bobl
ger dy fron di, o'r bore hyd yr h^vyr ?
15 A dywedodd Moses wrth ei
chwegrwn, Am fod ^y bobl yn dy-
fod attaf 1 ymgynghori â Duw.
16 Pan iyddo iddynt achos, attaf
fi y deuant ; a myfi sydd yn barnu
rhwng *pawb a'u gilydd, ac yn hys-
bysu deddfau Duw a'i gyfreithiau.
17 A djvvedodd chwegrwn Moses
wrtho, Nid da y peth yr ydwyt ti
yn ei wneuthur.
18 Tydi a hvyr ddifíygi, a'r bobl
ynia hefyd y rhai sydd gyd â thi :
canys rhy drwm yw y peth i ti ;
'^ni elli ei wneuthur ef dy hun.
19 Gwrando ar iy Uais i yn a^vr;
mi a'th gynghoraf di, a bydd Duw
gyd â thi: Bydd di dros y bobl
ger bron Duw, a dwg eu hachosion
at Dduw.
20 Dysg hefyd iddynt y deddfau
a'r cyfreithiau ; a hysbysa iddynt y
íLef.24.1'J
Num. 16.
34.
4 Heb. nvr
a't gyfaili.
f Num. 11.
14.
Deut. 1. a.
ffordd a rodiant ynddi, a'r gweith-
redoedd a wnant.
21 Ac edrych dithau aUan o'r holl
bobl am ^ wŷr nerthol, yn ofhi Duw,
gwŷr geirwir, yn casâu cybydd-dod ;
a gosod y rhai hyn arnynt h\\j, yn
dywysogion ar filoedd, yn dywj^sog-
ion ar gannoedd, ac yn dy^vysogion
ar ddegau a deugain, ac yn dywys-
ogion ar ddegau.
22 A barnant hwy y bobl bob am-
ser : ond dygant bob peth maAvr
attat ti, a barnant eu hun bob peth
bychan : felly yr ysgafnhêi arnat
dy hun, a hwynt-hwy a ddygant
y baich gyd â thi
23 Os y peth hyn a wnei, a'i or-
chymyn o Dduw i ti ; yna ti a elli
barhâu, a'r holl bobl hyn a ddeuant
i'w He mewn heddwch.
24 A Moses a wrandawodd ar lais
ei chwegrwn; ac a wnaeth yr hyn
oil a ddywedodd efe.
25 A ''Moses a ddewisodd wŷr
grymmus allan o holl Israel, ac a'u
rhoddodd hwynt yn bennaethiaid
ar y bobl ; yn dywysogion ar fil-
oedd, yn dyAvysogion ar gannoedd,
yn dy^vysogion ar ddegau a deu-
gain, ac yn dywysogion ar ddegau.
26 A hiYy a farnasant y bobl bob
amser: y pethau caled a ddygent
at Moses, a phob peth bychan a
farnent hwy eu hunain.
27 1Í A Moses a oUyngodd ymaith
ei chwegrwn; ac 'efe a aeth adref
i'w wlad.
PENNOD XIX.
1 Y hohl yn dyfod i Sinai, 3 Cennadwriaeth
Duw at y hohl trwy law Moses allan o'r
mynydd. 8 Dwyn atteh y hohl at Dduw. 10
Parottôi y hohl erhyn y trydydd dijdd. 1 2 Ni
wasanaetlia cyffwrdd ar mynydd. 16 Dy-
chrynllyd bresennoldeh Duw ar y mynydd.
Y'N J trydydd mis, wedi dyfod
meibion Israel allan o wlad yr
Aipht, y dydd hwnnw *y daethant
i anialwch Sinai.
2 Canys liAvy a aethant o Kephi-
dim, ac a ddaethant i anialwch
Sinai; gwersyllasant hefyd yn yr
anialwch: ac yno y gwersyUodd
Israel ar gyfer y mynydd.
3 ^A Moses a aeth i fynu at
Dduw: a'r Arglwydd a alwodd
arno ef o'r mynydd, gan ddywedyd,
Fel hyn y dywedi wrth dy Jacob,
ac y mynegi wrth feibion Israel ;
4 "" Chwi a welsoch yr hyn a
wneuthura i'r Aiphtiaid; y modd
^y codais chwi ar adenydd eryrod,
ac y'ch dygais attaf fi fy hun.
Cvn
CRIST
1491.
K Deut. 1.16.
a 16. 18.
2 Ohron.
19. 7, 9.
h Deut. L 15
i Num. IC.
29-32.
1491.
a Num. 33.
15.
b Act. 7. 38.
0 Deut, 29.2.
d Deut. 32.
IL
Kb. 63. 9.
Dat. 12. 14.
Yr Arglwydd ar Sinai.
EXODUS, XX.
F deg gorchymyn.
Cyn
CEIST
1491.
e Deut. 5. 2.
iUeut.4.20.
a 7. 6. a
14. 2, 21.
a 26. 18.
• a32. 8, 9.
Ps. 135. 4.
Can. 8. 12.
Es. 43. 1.
.Ter. 10. \r>.
3ral. 3. 17.
Tit. 2. 14.
E Deut. 10.
14.
Ps. 24. 1.
a Ô0. 12.
h 1 Peti- 2.
5 9.
u'at. 1. C.
a 5. 10.
a 20. 6.
I pen. 24. 3,7.
Deut. 5. 27.
k ad. 16.
ren. 20. 21.
a 24. 15. Ki.
Ps. 18. 11,
12.
I pen. 14. 31.
1 Gen. 35. 2.
■> pen. 34. 5.
Deut. 33. 2.
2Neu,
ccrneL
PI Sam. 21.
4 Ö.
T^ech. 7. 3.
1 Cor. 7. 5.
qileb. 12.18.
5 ^Yn awr, gan hynny, os gan
wrandaw y gwranclewch ar fy llais,
a chadw fy nghyfammod ; * cliwi a
fyddwch yn drysor priodol i mi o
flaen yr hoU bobloedd : canys ^ eiddo
fi yr hoU ddaear.
6 A chwi a fyddwch i mi yn ^ fren-
hiniaeth o offeiriaid, ac yn genhedl-
aeth sanctaidd. Dyma y geiriau a
lefari di wrth feibion Israel.
7 1Í A daeth Moses, ac a alwodd am
henuriaid y bobl ; ac a osododd ger
eu bron hwynt yr hoU eiriau hyn a
orchymynasai yr Arglwydd iddo.
8 'A'r holl bobl a gyd-attebasant,
ac a ddywedasant, Nyni a wnawn yr
hyn oil a lefarodd yr Arglwydd.
A Moses a ddug drachefn eiriau y
bobl at yr Arglwydd.
9 A'r Arglwydd a ddywedodd
wrth Moses, Wele, mi a ddeuaf
attat ''mewn cwmmwl tew, fel y
clywo y bobl pan ymddiddanwyf â
thi, ac fel *y credont i ti byth. A
Moses a fynegodd eiriau y bobl i'r
Arglwydd.
10 1Í Yr Arglwydd hefyd a ddy-
wedodd wi'th Moses, Dos at y bobl,
a sancteiddia hwynt heddyw ac y
fory ; a " golchant eu dillad,
11 A byddant barod erbyn y tryd-
ydd dydd : o herwydd y trydydd
dydd °y disgyn yr Arglwydd
y'ngolwg yr holl bobl ar fynydd
Sinai.
12 A gosod derfyn i'r bobl o am-
gylch, gan ddywedyd, Gwyliwch ar-
noch, rhag myned i fjTiu i'r myn-
ydd, neu gyfifwrdd â'i gwrr ef : °pwy
bynnag a gyfíyrddo â'r mynydd, a
leddir yn farw.
13 Na chyffjTdded Haw âg ef, ond
gan labyddio llabyddier ef, neu gan
saethu saether ef ; pa un bynnag ai
dyn ai anifail fyddo, ni chaiff fyw :
pan gano yr ^udgorn yn hirllaes,
deuant i'r mynydd.
14 IT A Moses a ddisgynodd o'r
mynydd at y bobl, ac a sancteidd-
iodd y bobl; a hwy a olchasant eu
dillad.
15 Ac efe a ddywedodd wrth y
bobl, Byddwch barod erbyn y tryd-
ydd dydd; ^nac ewch yn agos at
eich gwragedd.
16 A'r trydydd dydd, ar y bore-
ddydd, yr oedd ""taranau, a mellt, a
chwmmwl tew ar y mynydd, a llais
yr udgorn ydoedd gryf iawn ; fel y
dychrynodd yr holl bobl oedd yn
y gwersyll.
77
17 A ^ Moses a ddug y bobl allan
o'r gwersyll i gyfarfod â Duw ; a
hwy a safasant y'ngodre y mynydd.
18 A "mynydd Sinai oedd i gyd
yn mygu, o herwydd disgyn o'r Ar-
glwydd arno mcAvn tan : a'i fwg a
ddyrchafodd fel mwg ifwrn, * a'r holl
fynydd a grynodd yn ddirfawr.
19 Pan ydoedd llais yr udgorn yn
hir, ac yn cryfhâu fwyfwy, ''Moses
a lefarodd ; a "" Duw a attebodd
mewn llais.
20 A'r Arglwydd a ddisgynodd ar
fynydd Sinai, ar ben y mynydd : a
galwodd yr Arglwydd Moses i ben
y mynydd : a Moses a aeth i fynu.
21 A dywedodd yr Arglwydd
wrth Moses, Dos i waered, ^ gorchy-
myn i'r bobl ; rhag iddynt ruthro
at yr Arglwydd ^i hylldremmu, a
ch^vympo Uawer o honynt.
22 Ac ymsancteiddied yr offeir-
iaid hefyd, y rhai a nesânt at yr
Arglwydd; rhag i'r Arglwydd
ruthro arnynt.
23 A dywedodd Moses wrth yr
Arglwydd, Ni ddichon y bobl ddy-
fod i fynu i fynydd Sinai : oblegid
ti a dystiolaethaist wrthym, gan
ddywedyd, Gosod derfyn ynghylch
y mynydd, a sancteiddia ef.
24 A'r Arglwydd a ddywedodd
wrtho, Dos, cerdda i waered ; a
thyred i fynu, ac Aaron gyd â thi :
ond na ruthred yr offeiriaid a'r bobl,
i ddyfod i fynu at yr Arglwydd;
rhag iddo yiitau ruthro arnynt hwy.
25 Yna yr aeth Moses i waered at
y bobl, ac a * ddywedodd wrthynt.
PENNOD XX.
1 Y deg gorchymyn. 18 Y hobl yn ofni. 20
Moses yn eu cysuro hwy. 22 Gwahardd gau,-
dduwiaeth. 24 Portreiad yr allor.
A DUW a lefarodd yr holl eiriau
hyn, gan ddywedyd,
2 *Myfi yw yr Arglwydd dy
Dduw, yr hwn a'th ddug di allan
o wlad yr Aipht, ^" o dy y ^ caeth-
iwed.
3 Na fydded i ti dduwiau eraill
ger fy mron i.
4 '^Na wna i ti ddelw gerfiedig,
na llun dim a'r y sydd yn y nef-
oedd uchod, nac a'r y sydd yn y
ddaear isod, nac a'r sydd yn y dwfr
tan y ddaear.
5 Nac ymgrymma iddynt, ac na
wasanaetha hwynt : oblegid myfi yr
Arglwydd dy Dduw, wyf Dduw
•^eiddigus; ^yn ymweled âg anwir-
edd y tadau ar y plant, hyd y dryd-
Y hohl yn ofni.
EXODUS, XXL
Cyfreithiau gweision.
Cyn
CRIST
1491.
fDeut. 7. 9.
Ps. 89. 34.
gLef.19.12.
Deut.5.11.
Matt. 5.:».
h Blic. 6. 11.
i pen. 23. 12.
a 31. 15.
a 34. 21.
Lef. 23. 3.
Ezec. 20.
12.
Luc 13. 14.
1 Lef. 19. 3.
Deut. 5. 16.
Matt. 15. 4.
Eph. 6. 2.
m Matt. 5.
21.
Ehuf.13.9.
n Matt. 5.27.
0 Deut. 19.
16.
PAct.20.33.
Rhuf. 7. 7.
1 Job 3L 9.
rHeb.12.18.
•Deut. 5. 27.
a 18. 16.
GaL 3. 19,
20.
Heb. 12.19.
'pen. 19. 16.
1 Bren. 8.
12.
nDeut.4.36.
Neh. 9. 13.
I Edrych
1 Sam. 5.
4,5.
2 Bren. 17.
33.
Ezec. 20.
39. a 43. 8.
Seph.1.
4,5.
2 Cor. 6.
14, 15, 16.
edd a'r bedwaredd genhedlaeth o'r
rhai a'm casânt ;
6 ^Ac yn gwneuthur trugaredd i
filoedd o'r rhai a'm carant, ac a
gadwant fy ngorchyniynion.
7 ^ Na chymmer enw yr Arglwydd
dy Dduw yn ofer : canys ^ nid dieii-
og gan yr Arglwydd yr h^vn a
gymmero ei enw ef jn ofer.
8 Cofia y dydd Sabbath, i'w sanct-
eiddio ef.
9 'Chwe diwi'nod y gweithi, ac y
g\vnei dy holl waith :
10 Ond y seithfed dydd yiv Sab-
bath yi* Arglwydd dy Dduw : na
wna ynddo ddim gwaith, tydi, na'th
fab, na'th ferch, na'th wasanaeth-
wr, na'th wasanaeth-ferch, na'th ani-
fail, na'th ddieithr ddyn a fyddo o
fewn dy byrth :
11 0 herwydd meiun ^ chwe diwr-
nod y gwnaeth yr Arglwydd y
nefoedd a'r ddaear, y mor, a'r hyn
oil sydd ynddynt ; ac a orphwys-
odd y seithfed dydd; am liynny y
bendithiodd yr Arglwydd y dydd
Sabbath, ac a'i sancteiddiodd ef.
12 1Í ^Anrhydedda dy dad a'th fam;
fel yr estyner dy ddyddiau ar y
ddaear, yr hon y mae yr Arglwydd
dy Dduw yn ei rhoddi i ti.
13°>Naladd.
14 " ISTa wna odineb.
15 ISTa ladratta.
16 ° Na ddwg gam dystiolaeth yn
erbyn dy gymmj^dog.
17 ^Na chwennych dy dy gymmyd-
og, *iua chwennych wraig dy gym-
mydog, na'i wasanaethwr, na'i was-
anaeth-ferch, na'i ŷch, na'i asyn, na
dim a'r sydd eiddo dy gymmydog.
18 H 'A'r holl bobl a welsant y tar-
anau, a'r mellt, a sain yr udgorn, a'r
mynydd yn mygu : a phan welodd y
bobl, cUiasant, a safasant o hirbell.
19 A dywedasant wrth Moses,
^Llefara di wrthym ni, a nyni a
wrandâwn: ond na lefared Duw
wrthym, rhag i ni farw.
20 A dy wedodd Moses wrth y bobl,
Nac ofhwch; o herwydd i'ch profi
chAvi y daeth Duw, ac i fod ei ofn ef
ger eich bronnau, fel na phechech.
21 A safodd y bobl o hirbeU ; a
nesâodd Moses i'r Hywyllwch, lie
yr ydoedd Duw.
22 1Í A'r Arglwydd a ddywedodd
wrth Moses, Fel liyn y dywedi wrth
feibion Israel ; Chwi a welsoch mai
" o'r nefoedd y Ueferais Avrthych.
23 Na Avnewch ^gyd â mi dduwiau
arian, ac na wnewch i chwi dduw-
iau aur.
24 1Í Gwna i mi aUor bridd, ac
abertha ami dy boeth-ebyrth a'th
offrymmau hedd, ^dy ddefaid, a'th
eidionau : ym mhob man Ue y
rhoddwyf goffadwriaeth o'm henw,
y deuaf attat, ac y'th fendithiaf.
25 Ond ^os gwnei i mi allor ger-
rig, na wna hi o gerrig nadd :
pan gottech dy forthwyl arni, ti a'i
halogaist hi.
26 Ac na ddos i fynu ar hyd gris-
iau i'm bailor; fel nad amlyger dy
noethni wrthi.
PENNOD XXI.
1 Cyfreithiau gweision. 5 Am y gwas a dyUer
ei glîist. 7 Am forwynion. 12 Am lofrudd-
iaeth. 16 Am ladron dynion. 17 Am y rhai
a felldithio eu rMeni. 18 Am darawyr. 22
Am friw damwain, 28 Am ych a gornio.
33 Am yr hwn a fo achos o niwed i eraill.
DYMA y barnedigaethau a *osodi
di ger eu bron hwynt.
2 ^ Os pryni was o Hebread, gwas-
anaethed chwe blynedd : a'r seith-
fed y caiff yn rhad fyned ymaith
yn rhydd.
3 Os ^ ar ei ben ei hun y daeth, ar
ei ben ei hun y caiff fyned allan :
OS perchen gwraig fydd efe, aed ei
wraig allan gyd âg ef.
4 Os ei feistr a rydd wraig iddo,
a hi yn planta iddo feibion, neu
ferched ; y wraig a'i phlant fydd
eiddo ei meistr, ac aed efe allan
ar ei ben ei hun.
5 '^Ac OS gwas gan ddywedyd a
ddywed, Hoff gennyf fi fy meistr,
fy ngwraig, a'm plant; nid âf fi
aUan yn rhydd :
6 Yna dyged ei feistr ef at y
bamwyr; a dyged ef at y ddor,
neu at yr " orsin ; a thyUed ei feistr
ei glust ef â mynawyd ; ac efe a'i
gwasanaetha ef byth.
7 1Í Ac OS gwerth gwr ei ferch yn
forwyn gaeth, ni chaiff hi fyned all-
an fel yr el y gweision caeth allan.
8 Os *heb ryglyddu bodd y'ngolwg
ei meistr y bydd hi, yr hwn a'i
cymmerodd hi yn ddyweddi; yna
gadawed ei hadbrynu lii: ni bydd
rhydd iddo ei gwerthu hi i bobl
ddieithr, wedi iddo ef ei thwyllo hi.
9 Ac OS i'w fab y dyweddiodd efe hi,
gwnaed iddi yn ol deddf y merched.
10 Ac OS arall a brioda efe, na
wnaed yn llai ei hymborth, ei dill-
ad, na'i dyled priodas.
11 Ac OS y tri hyn nis gwna efe
Cyn
CRIST
1491.
I Lef. L 2.
I Deut. 27.5.
Jos. 8. 31.
» pen. 24.
3,4.
b Lef. 25. 39.
Deut. 15.
12.
Jer. 34. 14.
2 Heb.
á'í gorph.
c Deut. 15.
16.
i Heb. drwg
fydd hi.
Amryiü gyfreithiai
EXODUS, XXII.
a deddfau.
Cyn
CEIST
1491.
í Gen. 9. 6.
I,ef. 24. 17.
Matt. 26.
e Num. 35.
11.
Deut.19.3.
Jo3. 20. 2.
f 1 Bren. 2.
■28.
2 Bren. 11.
15.
1» Lef. 20. 9.
Diar.20.20.
3Iatt. 15. 4.
Marc 7. 10.
5Neu,
gahla.
6 Neu, «»
gymmÿdog.
7Heb.
orphwÿs.
1 Lef. 25. 26.
k Lef. 24. 20.
Deut. 19.
21.
Matt. 5. 38.
I Gen. 9. 5.
iddi ; yna aed hi allan yn rhad heb
arian.
12 ITRhodder i farwolaeth ^y neb
a darawo wr, fel y byddo marw.
13 Ond yr hwn ni chynllwynodd,
ond rhoddi o Dduw ef yn ei law ef,
* mi a osodaf i ti fan lie y caiFo fFoi.
14 Ond OS daw dyn }ti rhyfygus
ar ei gymmydog, i'w ladd ef tn^y
dwyll; ^cymmer ef i farwolaeth
oddi wrth fy allor.
15 IT Y neb a darawo ei dad, neu
ei fam, rhodder ef i farwolaeth.
16 1Í 8 Yr hwn a ladrattao ddyn, ac
a'i gwertho, neu os ceir ef yn ei laAV
ef, rhodder ef i farwolaeth.
17 1Í'' Rhodder i farwolaeth yr hwn
a ^ felldithio ei dad, neu ei fam.
18 IT A phan ymrysono dynion, a
tharo o'r naill '^y Uall â charreg,
neu â dwm, ac efe heb farw, ond
gorfod iddo orwedd;
19 Os cyfyd efe, a rhodio allan
wrth ei ffon ; yna y tarawydd a fydd
diangol : yn unig rhodded ei goUed
am ei '^ waith, a chan feddyginiaethu
meddyginiaethed ef.
20 1Í Ac OS tery un ei wasanaethwr,
neu ei wasanaeth-ferch, â gwîalen,
fel y byddo farw dan ei law ef ; gan
ddial dialer arno.
21 Ond OS erys ddiwrnod, neu ddau
ddiwmod, na ddialer arno ; canys
^gwerth ei arian ei hun ydoedd efe.
22 IT Ac OS ymrafaelia dynion, a
tharo o honynt wraig feichiog, fel
yr el ei beicluogi oddi wi'thi, ac heb
fod marwolaeth : gan gospi cosper
ef, fel y gosodo gwr y wraig arno ;
a rhodded Jiynny trwy farnwyr.
23 Ac OS marwolaeth fydd ; rhodd-
er einioes am einioes,
24 ^ Llygad am lygad, dant am
ddant, llaw am law, troed am
droed,
25 Llosg am losg, archoll am ar-
choU, a chlais am glais.
26 IT Os tery un lygad ei wasan-
aethwr, neu lygad ei wasanaeth-
ferch, fel y Uygro ef ; goUynged ef
yn rhydd am ei lygad:
27 Ac OS tyrr efe ymaith ddant ei
wasanaethwr, neu ddant ei wasan-
aeth-ferch ; gollynged ef yn rhydd
am ei ddant.
28 lAc OS ỳch a gornia wr neu
Avraig, fel y byddo farw: 'gan lab-
yddio llabyddier yr ŷch, ac na
fwyttâer ei gig ef ; ac aed perchen
yr ŷch yn rhydd.
29 Ond OS yr ŷch oedd yn cornio
o'r blaen, a hynny trwy dystion
wedi ei hysbysu i'w berchennog ;
ac efe heb ei gadw ef, ond Uadd
0 bono wr neu wraig: yr ŷch a
labyddir, a'i berchennog a roddir i
farwolaeth hefyd.
30 Os iawn a roddir arno, rhodded
"" werth am ei einioes, yn ol yr hyn
oil a osoder arno.
31 Os mab a gornia efe, neu ferch
a gornia efe ; gwneler iddo yn ol y
farnedigaeth hon.
32 Ond OS gwasanaethwr neu
wasanaeth-ferch a gornia yr ŷch ;
rhodded i'w perchennog " ddeg sicl
ar hugain o arian, a llabyddier yr
ŷch.
33 IT Ac OS egyr gwr bydew, neu
OS cloddia un bydew, ac heb gau
arno ; a syrthio yno ŷch, neu asyn ;
34 Perchen y pydew a dâl am
danynt : arian a dâl efe i'w perch-
ennog; a'r anifail marw a fydd
Mddo yntaiL
35 IT Ac OS ŷch gwi' a dery ŷch ei
gymmydog, fel y byddo efe farw;
yna gwerthant yr ŷch byw, a rhan-
nant ei werth ef, a'r ŷcli marw a
rannant hefyd.
36 Neu OS gwybuwyd ei fod ef yn
ŷch hwyliog o'r blaen, a'i berch-
ennog heb ei gadw ef; gan dalu
taled ŷch am jch, a bydded y
marw '^yn eiddo ef.
PENNOD XXII.
1 Am ladrad. 5 Am golled. 7 Am sarlidd. 14
Am fenthyg. 16 Am anniweirdeb. 18 Am
ddewiniaeth. 19 Am orwedd gyd âg anifail.
20 Am ddelw-addoliaeth. 21 Am dd'ieithr-
iaid, a giveddwon, ac amddifaid. 25 Am
usuriaeth. 26 Am ivystlon. 28 Am harch i
swyddogion. 29 Am flaen-jfrwythau,
OS Uadratta un ŷch neu ^ ddafad,
a'i ladd, neu ei werthu; taled
biim ŷch am ŷch, a * phedair dafad
am ddafad.
2 Os ceir Ueidr yn torri tŷ, a'i daro
fel y byddo farw ; na choller gwaed
am dano.
3 Os bydd yr haul wedi codi arno,
coller gwaed am dano ; efe a ddyly
gwbl-dalu : oni bydd dim ganddo,
gwerther ef am ei ladrad.
4 Os gan gael y ceir yn ei law ef y
lladrad yn fyw, o eidion, neu asyn,
neu ddafad ; taled yn ddwbl.
5 1Í Os pawr un faes, neu winllan,
a gyrru ei anifail i ÌDori maes un
arall; taled o'r hyn goreu yn ei
faes ei hun, ac o'r hyn goreu yn ei
winllan ei hun.
Cyn
CRIST
1491.
■a Num., 3.5.
31.
^ Ediych
Matt.26.15.
Phil. 2. 7.
8 Neu,
yn eiddo
yntau.
»Heb.
iddo ef.
2 Neu, afr.
> 2 Sam. 12.
6.
Luc 19. 8.
Edrych
Diar. 6. 31.
Amryiu gyfreithiau
EXODUS, XXIII.
a deddfau.
Cyn
CRIST
1491.
b Gen. 31.
39.
3 Heb.
pwysed.
d Lef. 19.
26. 31.
a 20. 27.
Deut. 18.
10, 11.
1 Bam. 28.
9.
«Lef. 18. 23.
a 20. 15.
f Dont. 13.
C, 13, ice.
«. 17. 2.
6 Pftn. 23. 9.
Lef. 19. 33.
u 2.3. 35.
6 *[[ Os tan a dyrr allan, ac a gaiff
afael mewn drain, fel y difaer das o
yd, neu yd ar ei droed, neu faes;
cwbl-daled yi- hwn a gynneuodd y
tan.
7 Os rliydd un i'w gymmydog
arian, neu ddodrefn i gadw, a'i
ladratta o dŷ y gwr ; os y Ueidr a
geir, taled yn ddwbl :
8 Os y lleidr ni cheir, dyger
perchennog y tŷ at y s^vyddogion
i dyngu, a estynodd efe ei law at
dda ei gymmydog.
9 Am bob math ar gamwedd, am
eidion, am asyn, am ddafad, am
ddilledyn, ac am bob peth a gollo
yr hwn a ddywedo arall ei fod yn
eiddo : deued achos y ddau ger
bron y bamwyr; a'r hwn y barno
y s'svyddogion yn ei erbyn, taled
i'w gymmydog yn ddwbl.
10 Os rhydd un asyn, neu eidion,
neu ddafad, neu un anifail, at ei
gymmydog i gadw, a marw o hono,
neu ei friwo, neu ei yrru ymaith
heb neb yn gweled :
11 Bydded llw yr Arglwydd
rhyngddynt ill dau, na roddes efe
ei law at dda ei gymmydog ; a
chymmered ei berchennog hynny,
ac na wnaed y Hall iawn.
12 ^ Ac OS gan ladratta y lladrattêir
ef oddi wi-tho; gwnaed iawn i'w
berchennog.
13 Os gan ysglyfaethu yr ysglyf-
aethir ef ; dyged ef yn dystiolaeth,
ac na thaled am yr hwn a ysglyf-
aethwyd.
14 H Ond OS benthyccia un gan ei
gjTnmydog ddim, a'i friwo, neu ei
farw, heb fod ei berchennog gyd
âg ef ; gan dalu taled.
15 Os ei berchennog y^/c^c? gyd âg
ef, na thaled; os llog yw efe, am
ei log y daeth.
16 IT *" Ac OS huda un forwj^n yr
hon ni ddyweddnvyd, a gorwedd gyd
â hi; gan gynnysgaeddu cynnysg-
aedded hi yn wi'aig iddo ei hun.
17 Os ei thad a Iwyr-wrthyd ei
rhoddi hi iddo, Haled arian yn ol
gwaddol morAvynion.
18 ÌÍ ^Na chaffed hudoles fyw.
19 IT « Lhvyr- rodder i farwolaeth
bob un a orweddo gyd âg anifail.
^ 20 1Í ^Lladder yn farw a abertho
i dduwiau, onid i'r Arglwydd yn
unig.
21 1Í ^Na orthrymma, ac na flina
y dieithr: canys dieithriaid fuoch
chwithau yn nhir yr Aipht.
22 IT *• N"a chystuddiwch un weddw,
nac amddifad.
23 Os cystuddiwch hwynt mewn
un modd, a gwaeddi o honynt ddim
arnaf; mi a Iwyr-wrandawaf eu
gwaedd hwynt ;
24 A'm digofaint a ennyn, a mi
a'ch lladdaf a'r cleddyf; a bydd
'eich gwragedd yn weddwon, a'ch
plant yn amddifaid.
25 H ^" Os ech^vyni arian i'm pobl
sydd dlawd yn dy ymyl, na fydd fel
occrwr iddynt : na ddod usuriaeth
arnynt.
26 ^ Os cymmeri ddilledyn dy gym-
mydog ar Avystl, dyro ef adref iddo
erbyn machludo haul :
27 0 herwydd hynny yn unig sydd
i'w roddi arno ef; hwnnw yw ei
ddilledyn am ei groen ef: mewn
pa beth y gorwedd? A bydd, os
gwaedda efe arnaf, i mi wrandaw;
canys trugarog ydwyf ^.
28 1í™Na chabla y ^swyddogion;
ac na felldithia bennaeth dy bobl.
29 1Í Nac oeda dalu ° y cyntaf o'th
ffrwythau addfed, ac o'th ''bethau
gwlybion : dod i mi " y cyntaf-anedig
o'th feibion.
30 Felly y gwnei am dy eidion, ac
am dy ddafad; "saith niwrnod y
bydd gyd a'i fam, a'r wythfed dydd
y rhoddi ef i mi.
31 ^ A byddwch yn ddynion sanct-
aidd i mi : p ac na fwyttêwch gig
wedi ei ysglyfaethu yn y maes ;
teflwch ef i'r ci.
PENNOD XXIII.
1 Am enllib, a gau-dystiolaeth. 3, 6 Am gyf-
iawnder. 4 Am gymmydog aeth. 10 Am y
flioijddyn orphwys. 12 Am y Sabbath. 13 Am
ddelw-addoUaeih. 14 Am y tair gicyl. 18
Am watd a hrasder yr aberth. 20 Addaw
angel, a bendithio, os htvy a ufuddhânt.
A 2 ^ chyfod enllib ; na ddod dy
law gyd a'r annumol i fod yn
dyst anwir.
2 1Í ^ Na ddilyn liaws i wncuthur
drwg ; ac nac atteb mewn ymraf-
ael, gan b^vyso yn ol UaAveroedd, i
ŴJT0 barn.
3 11 *= Na pharcha y tlawd chwaith
yn ei ymrafaeL
4 1Í "^ Os cyfarfyddi âg eidion dy
elyn, neu a'i asyn, yn myned ar
gyfrgoll ; dychwel ef adref iddo.
5 ^ Os gweli asyn yr hwn a'th gasâ
yn gorwedd dan ei b>Mi ; a beidi
a'i gynnorthwyo? gan gynnorthwyo
cynnorthwya gyd âg ef.
6 Na ŵyra farn dy dlawd yn ei
ymrafael.
Cyn
CRI ST
1491.
k Deut. 10.
18. a 24. 17.
a 27. 19.
Es. 1. 17.
Zech. 7. 10.
lago 1. 27.
' Pb. 109. 9.
k Lef. 25.
35, 3G, 37.
Deijt.23.1'J.
Neh. 5. 7.
Ps. 15. 5.
Ezec. 18.
8,17.
1 Deut. 24.
6, 10, 13.
Job 24.
3 9.
Diar.20.16.
a 22. 27.
Amos 2. 8.
m Preg. 10.
20.
Act. 23. 5.
Judas 8.
^duiciau.
6 Heb.
dy gyf-
lawiider.
6 Heb.
ddagrau.
n pen. 13.
2,12.
a 34. 19.
Deut.15.19.
oLef. 22. 27.
P Lef. 22. 8.
Ezec. 44.
3L
2 Neu,
dderhijn.
» Pd. 15. 3.
1» Lef. 19. 15.
Deut. 1. 17.
d Deut. 22.1.
Job 31. 29.
Diar.24.17.
a 25. 21.
Jlatt. 5. 44.
Khiif. 12.
20.
e Deut. 22. 4.
Am y tair gwyl.
EXODUS, XXIV.
Bendith am ufiidd-dod.
€yn
CRIST
1491.
f pen. 3-1. 7.
s Deut. 16.
19.
Diar. 17.
8,23.
Preg. 7. 7.
3 doethion.
h pen. 22. 21.
I)eut.l0.19.
a 24. 14, 17.
a 27. 19.
4Heb.
enaid,
i Lef. 25. 3.
ym mhell oddi wrth
na ladd chwaith na'r
kpen. 20. 8.
Deut. 5. 13.
Luc 13. 14.
I Num. 32.
38.
Deut. 12. 3.
.Tos. 23. 7.
Pa. 16. 4.
Hos. 2. 17.
Zech. 13. 2.
m Lef. 23. 4.
Deut. 16.
16.
1 pen. 12.15.
a 13. 6.
a 34. 18.
o neii. 34. 20.
Deut. 16.
16.
Ppen. 34. 25.
Lef. 2. 11.
Deut. 16. 4.
s Neu,
ngioyl.
1 pen. 34. 2C.
r Deut. 14.
21.
• pen. 33.
2,14.
Num. 20.
16.
7 Ymgadw
gam-fatter :
gwirion, na'r cyfiawn : canys
chyfiawnhâf fi yr annuAviol.
8 IT ^Na dderbyn wobr: canys
gwobr a ddalla y ^rhai sydd yn
gweled, ac a ŵyra eiriau y cyfiawn.
9 1Í ^Na orthrymma y dieithr : chwi
a wyddoch ^ galon y dieithr ; o her-
wydd chwi a fuoch ddieithriaid yn
nhir yr Aipht.
10 ' Chwe blynedd yr heui dy dir,
ac y cesgli ei ffi-wyth :
11 A'r seithfed paid âg ef, a gad ef
yn llonydd ; fel y caffo tlodion dy
bobl f^vytta : a bwyttâed bwystfil
y maes eu gweddill hivynt. Felly
y gwnei am dy winUan, ac am dy
olew-wydden.
12 ^ Chwe diwrnod y gwnei dy
waith ; ac ar y seithfed dydd y gor-
phwysi : fel y caifo dy ŷch a'th asyn
lonyddwch, ac y cymmero mab dy
forwyn gaeth, a'r dieithr ddyn, ei
anadl atto.
13 Ac ymgedwch ym mhob peth
a ddywedais wrthych : ' na chofiwch
enw duwiau eraül ; na chlywer
hynny o'th enau.
14 1Í •" Teirgwaith yn y flwyddyn y
cedwi wyl i mi.
15 " Gwyl y bara croyw a, gedwi :
saith niwrnod y bwyttêi fara croyw,
fel y gorchymynais i ti, ar yr amser
gosodedig o fis Abib : canys ynddo
y daethost allan o'r Aipht : ° ac nac
ymddangosed neb ger fy mron yn
waglaw :
16 A gwyl cynhauaf blaen-firwyth
dy lafur, yr hwn a heuaist yn y
maes ; a gwyl y cynnull yn niwedd
y flwyddyn, pan gynhullech dy lafur
o'r maes.
17 Tair gwaith yn y flwyddyn yr
ymddengys dy hoU wrrywiaid ger
bron yr Arglwydd dy Dduw.
18 PNac abertha waed fy aberth
gj^d â bara lefeinllyd; ac nac ar-
hôed brasder fy ^aberth dros nos
hyd y bore.
19 iDwg Î dy yr Arglwydd dy
Dduw y cyntaf o flaen-flrwyth dy
dir. ' Na ferwa fỳn yn Uaeth ei fam.
20 1Í * Wele fi yn anfon angel o'th
flaen i'th gadw ar y flbrdd, ac i'th
arwain i'r man a barottoais.
21 Gwylia rhagddo, a gwrando ar
ei lais ef ; na chyfíroa ef : canys ni
ddioddef eich anwiredd : oblegid y
mae fy enw ynddo ef.
22 Os gan wrandaw y gwrandewi
ar ei lais ef, a gwneuthur y cwbl a
lefarwyf ; * mi a fyddaf elyn i'th
elynion, ac a wrthwynebaf dy wrth-
wynebwyr.
23 "0 herwydd fy angel a â o'th
flaen di, ^ ac a'th ddwg di i mewn at
yr Amoriaid, a'r Hethiaid, a'r Phe-
reziaid, a'r Canaaneaid, yr Heflaid,
a'r Jebusiaid; a mi a'u difethaf
hwynt.
24 Nac ymgrymma i'w duwiau
hwynt, ac na wasanaetha hwynt,
ac ^na wna yn ol eu gweithred-
oedd hwynt; ''ond Uwyr-ddinystria
hwynt, drylKa eu delwau hwynt yn
gandryll.
25 A chAvi a wasanaethwch yr Ar-
glwydd eich Duw, ac ^ efe a fen-
dithia dy fara, a'th ddwfr ; a ^ mi a
dynnaf ymaith bob clefyd o'th fysg.
26 IT " M bydd yn dy dir di ddim
yn erthylu, na heb hilio: mi a gyf-
lawnaf rifedi dy ddyddiau.
27 Mi a anfonaf fy arswyd o'th
flaen, ac a ddifethaf yr hoU bobl y
deui attynt, ac a wnaf i'th holl elyn-
ion droi eu g-warrau attat.
28 A "^ mi a anfonaf gaccwn o'th
flaen, a hwy a yrrant yr Hefiaid,
a'r Canaaneaid, a'r Hethiaid, allan
o'th flaen di.
29 ^ Ni yrraf h^ynt allan o'th flaen
di mewn un flwyddyn ; rhag bod y
wlad yn anghyfannedd, ac i fwyst-
filod y maes amlhâu yn dy erbyn di.
30 0 fesur ychydig ac ychydig y
gyrraf hwynt aUan o'th flaen di, nes
i ti gynnyddu ac etifeddu y tir.
31 A ^gosodaf dy derfyn o'r môr
coch hyd for y Phihstiaid, ac o'r
diflaethwch hyd yr afon : canys mi
a roddaf yn eich meddiant breswyl-
wyr y tir; a thi a'u gyrri hwynt
allan o'th flaen.
32 sNa wna ammod â hwynt, nac
a'u duwiau.
33 Na ad iddynt drigo yn dy wlad;
rhag iddynt beri i ti bechu i'm her-
byn : canys os gwasanaethi di eu
duwiau hwynt, ^ diau y bydd hynny
yn dramgwydd i ti.
PENNOD XXIV.
1 Galio Moses i'r mynydd. 3 Y hohl yn addaw
ufudd-dod. 4 Biases yn adeiladu allor, a deu-
ddeg colofn : 6 yn taenellu gwaed y cyf am-
mod. 14 Aaron a Eur â siars y hohl arnynt.
\5 Moses yn myned i'r mynydd; lie y mae
efe yn aros ddeugain niwrnod a deugain nos.
AC efe a ddywedodd wrth Moses,
jLJL Tyred i fynu at yr Arglwydd,
ti ac Aaron, Nadab ac Abihu, a'r
Cyn
CRIST
1491.
' Gen. 12. 3u
Deut. 30. 7.
Jer. 30. 20.
" ad. 20.
■^Jo3.24.JL
y Lef. 18. 3.
Deut. 12.
31.
z pen. 34. 13.
Num. 33.
52
Deut. 7. 5,
25. a 12. 3.
a Deut. 28.
5,8.
•> pen. 15. 26.
Deut. 7. 15.
0 Deut. 7. 14.
"Deut. 7. 20.
Jos. 24. 12.
! Deut. 7. 22.
fGen.lS.lS.
Num. 34. 3.
Deut. 11.
24.
.Tos. 1. 4.
1 Bren. 4.
21, 24.
Ps. 72. 8.
: pen. 34. 15,
Deut. 7. 2.
h -pen. 34. 12.
Deut. 7. 16.
Jos. 23. 13.
Barn. 2. 3.
1 Sum. 18.
21.
Ps. 106. 36.
Moses yn adeiladu allor.
EXODUS, XXV.
Offrymmau at y habell.
Cyn
CRIST
1491.
»ad.7.
£en. 19. 8.
leut. 5. 27,
e Heb. 9. 20.
a 13. 20.
lPetrL2.
<iEzec.l.2G.
a 10. 1.
cGen.16.13.
a 32. 30.
Çen. 33. 20.
)euf.4. 33.
Barn. 13.
22.
t pen. 3L IS.
a32.1&
Bpcn. 32. 17.
deg a thri ugain o henuriaid Israel;
ac addolwch o hirbell.
2 Ac aed Moses ei hun at yr Ae-
GLWYDD; ac na ddelont h^vy, ac
nac aed y bobl i fynu gyd âg ef.
3 1ÍA Moses a ddaeth, ac a fyn-
egodd i'r bobl holl eiriau yr Ar-
GLWYDD, a'r holl farnedigaetliau.
Ac attebodd yr holl bobl yn un-air,
ac a ddywedasant, * Ni a wnawn yr
holl emau a lefarodd yr Arglwydd.
4 A Moses a ysgrifenodd holl eir-
iau yi' Arglwydd ; ac a gododd yn
fore, ac a adeiladodd allor îs law y
mynydd, a deuddeg colofn, yn ol
deuddeg llwyth Israel.
5 Ac efe a anfonodd langciau meib-
ion Israel; a hwy a offrymmasant
boeth-offrymmau, ac a aberthasant
fustych yn ebyrth hedd i'r Ar-
glwydd.
6 A chymmerodd Moses banner y
gwaed, ac a'i gosododd mewn cawg-
iau, a banner y gwaed a daenellodd
efe ar yr allor.
7 Ac efe a gymmerth lyfr y cyf-
ammod, ac a'i darllenodd lie y
clywai y bobL A dywedasant, ^ì\ì
a wnawn, ac a wrandâwn yr hyn
oil a lefarodd yr Arglwydd.
8 A chymmerodd Moses y gwaed,
ac a'i taenellodd ar y bobl; ac a
ddywedodd, Wele ''waed y cyfam-
mod, yr hwn a wnaeth yr Ar-
glwydd â chwi, yn ol yr holl eiriau
hyn.
9 1Í Yna yr aeth Moses i fynu, ac
Aaron, Nadab ac Abihii, a deg a
thri ugain o henuriaid Israel.
10 A gwelsant Dduw Israel ; a
than ei draed megis gwaith o faen
^saphir, ac fel corph y nefoedd o
ddisgleirder.
11 Ac ni roddes ei law ar bendefig-
ion meibion Israel; ond ^gwelsant
Dduw, a bwyttasant ac yfasant.
12 IT A dywedodd yr Arglwydd
wrth Moses, Tyred i fynu attaf i'r
mynydd, a bydd yno : a mi a rodd-
af i ti ^echau cerrig, a chyfraith, a
gorchymynion, y rhai a ysgrifenais,
i'w dysgu hwynt.
13 A chododd Moses, a Josua ^ei
weinidog; ac aeth Moses i fynu i
fynydd Duw.
14 Ac wrth yr henuriaid y dy-
wedodd, Arhoswch ni yma, hyd oiii
ddelomni attoch drachefn: acwele,
Aaron a Hur gyd â chwi ; pAvy byn-
nag afyddo ag achos iddo, deued
attynt hwy.
15 A Moses a aeth i fynu i'r myn-
ydd; a ^chwmmwl a orchuddiodd
y mynydd.
16 A 'gogoniant yr Arglwydd a
arhodd ar fynydd Sinai, a'r cwm-
mwl a'i gorchuddiodd chwe diwr-
nod : ac efe a alwodd am Moses y
seithfed dydd o ganol y cwmmwl.
17 A'r golwg ar ogoniant yr Ar-
glwydd oedd fel tan ''yn difa ar
ben y mynydd, y'ngolwg meibion
Israel.
18 A Moses a aeth i ganol y cwm-
mwl, ac a aeth i fynu i'r mynydd :
a ' bu Moses yn y mynydd ddeugain
niwrnod a deugain nos.
PENNOD XXV.
1 Pa heih sydd raid i'r Israeliaid ei offrwm tu
ag at wneutliur y habell. 10 Dull yr arch.
17 Y drugareddfa aV cerubiaid. 23 Ybwrdd
a'i arlwy. 31 Y canhwyllbren a'i offer.
A'R Arglwydd a lefarodd wrth
Xjl Moses, gan ddywedyd,
2 Dywed ^vrth feibion Israel, ^am
ddwyn o honynt i mi "' ofírwm : *gan
bob gwr ewyllysgar ei galon y cym-
merwch fy offi'wm.
3 A dyma jn:* ofírwm a gymmerwch
ganddynt ; aur, ac arian, a phres,
4 A sidan glas, a phorphor, ac
ysgarlad, a ^ Uian main, a blew geifr,
5 A chrwyn hyrddod yn gochion, a
chrwyn daearfoch, a choed Sittira,
6 ^Olew i'r goleuni, "Uysieuau i
olew yr ennaint, ac i'r ^pêr-arogl-
darth,
7 Meini onix, a meini i'w gosod yn
*yr ephod, ac yn ^y dd^vjironneg.
8 A gwnant i mi gyssegr ; fel ^ y
gallwyf drigo yn eu mysg hwynt.
9 Yn ol holl waith y tabernacl, a
gwaith ei holl ddodrefn y rhai yr
ydwyf yn eu dangos i ti, feUy y
gwnewch.
10 1Í A '^ gwnant arch o goed Sit-
tim, o ddau gufydd a banner ei
hyd, a chufydd a banner ei Ued, a
chufydd a haimer ei huchder.
11 A gwisg hi ag aur coeth ; o
fewn ac oddi allan y gwisgi hi : a
gwna ami goron o aur o amgylch.
12 Bwrw iddi hefyd bedair modrwy
aur, a dod ar ei phedair congl ; dwy
fodrwy ar un ystlys iddi, a dwy fod-
rwy ar yr ystlys arall iddi.
13 A gwna drosolion o goed Sit-
tim, a gwisg lnA7nt ag aur.
14 A gosod y trosolion trwy y
modrwyau gan ystlys yr arch, i
dd^vyn yr arch arnynt.
15 * Ym modrwyau yr arch y bydd
Cvn
CRIST
1491.
b pen. 19.
9,16.
>Num. It
10.
tDeut.4.36.
1 pen. 34. 28.
Deut. 9. 9.
2 Heb.
gymnieryd.
3 offrwm
dyrchafael.
» pen. 35. 5.
lClu-on.29.
3, 5, 9, 14.
Ezra 2. 68.
a 3. 5.
Neh. 11. 2.
b pen. 2?. 20.
c pen. 30. 23.
<lpeD.30.34.
e pen. 28.
4,6.
f pen. 28.15.
S pen. 29. 45.
1 Bren. 6.
13.
2 Cor. 6. 16.
Heb. 3. 6.
Dat. 21. 3.
h pen. 37. L
Heb. 9. 4.
ilBrcn.S.S.
Y drugareddfa a'r ceruhiaid. EXODUS, XXVI.
T canliwyllbren aur.
Cyn
CRIST
1491.
k pen. 16. 34.
a 31. 18.
Deut.10.2.
lBren.8.9.
Heb. 9. 4.
1 pen. 37. C.
6 Neu, o
ddeunydd
y drugar-
eddfa.
™ 1 Bren.
8.7.
1 Chron.
28. 18.
Heb. 9. 5.
1 pen. 29. 42.
a 30. 36.
Lef. 16. 2.
Num. 7. 89.
a 17. 4.
«pen. 37. 10.
1 Bren. 7.
48.
2 Chron.
4.a
P Num. 4. 7.
6 Neu, gor-
clmddir.
1 Lef. 24. 5.
>• pen. 37. 17.
1 Bren. 7.
49.
Zech. 4. 2.
Bat. 1. 12.
a 4. 6.
y trosolion ; na symmuder hwynt
oddi wrthi.
16 A dod yn yr arch ^y dystiolacth
a roddaf i ti.
17 A 'gwna drugareddfa o aur
coeth, o ddau gufydd a banner ei
hŷd, a chufydd a banner ei lied.
18 A gwna ddau gerub o aur; o gyf-
anwaith mortbwyl y g^vnei hwynt,
yn nau gwrr y drugareddfa.
19 Un cerub a wnei yn y naill ben,
a'r cerub arall yn y pen arall : ^ o'r
drugareddfa ar ei dau ben hi y
gAvnewch y cerubiaid.
20 A bydded "*y cerubiaid yn
Uedu eu hesgyll i fynu, gan or-
chuddio y drugareddfa â'u hesgyll,
a'u hwynebau bob un at eu gilydd :
tu a'r drugareddfa y bydd wynebau
y cerubiaid.
21 A dod y drugareddfa i fynu ar
yr arch, ac yn yr arch dod y dyst-
iolaeth a roddaf i ti.
22 A " mi a gyfarfyddaf â thi yno,
ac a lefaraf wrthyt oddi ar y dru-
gareddfa, oddi rhwng y ddau gerub
y rhai a fyddant ar arch y dystiol-
acth, yr hoU bethau a orchymynwyf
wrthyt i feibion Israel.
23 ir A ° gwna di fwrdd o goed Sit-
tim, o ddau gufydd ei hŷd, a chu-
fydd ei led, a chufydd a hsinner ei
uchder.
24 A gosod aur coeth drosto, a
gwna iddo goron o aur o amgylch.
25 A gwna iddo wregys o led Haw
o amgylch, a gwna goron aur ar ei
wi'egys o amgylch.
26 A gAvna iddo bedair modrwy o
aur, a dod y modrwyau wrth y ped-
air congl y rhai a fyddant ar ei
bedwar troed.
27 Ar gyfer y cylch y bydd y
modrwyau, yn Ueoedd i'r trosolion
i ddwyn y bAvrdd.
28 A gwna y trosolion o goed Sit-
tim, a gwisg hwynt âg aur, fel y
dyger y bwrdd arnynt.
29 A g"wna ^ei ddysglau ef, a'i
hvyau, a'i gaeadau, a'i phiolau, y
rhai y ^ ty welltir â hwynt : o aur
coeth y gwnei hwynt.
30 A dod ar y bwi-dd ^ y bara dang-
os ger bron fy wyneb yn wastadol.
31 IT "" Gwna hefyd ganhwyllbren :
o aur pur yn gyfanwaith y gwneir y
canhwyllbren; ei baladr, ei geingc-
iau, ei bedyll, ei gnapiau, a'i flodau,
a fyddant o'r un.
32 A bydd chwe chaingc yn dyfod
allan o'i ystlysau ; tair caingc o'r
canhwyllbren o un tu, a thair caingc
o'r canhAvyllbren, o'r tu arall.
33 Tair padell o waith almonau,
cnap a blodeuyn ar un gaingc; a
thair padell o waith almonau, cnap
a blodeuyn ar gaingc arall : felly ar
y chwe chaingc a fyddo yn dyfod
allan o'r canhwyllbren.
34 Ac yn y canhwyllbren y bydd
pedair padell ar waith almonau, a'u
cnapiau a'u blodau.
35 A bydd cnap dan ddwy gaingc
o bono, a chnap dan ddwy gaingc
o hono, a chnap dan dd^vy gaingc
o hono, yn ol y chwe chaingc a
ddeuant o'r canhwyllbren.
36 Eu cnapiau a'u ceingciau a
fyddant o'r un : y cwbl fydd aur
coeth o un cyfanwaith morthwyL
37 A thi a wnei ei saith lusern ef,
ac *a ^oleui ei lusernau ef, fel *y
goleuo efe ar gyfer ei wyneb.
38 A bydded ei efeiliau a'i gafiiau
0 aur coeth.
39 0 dalent o aur coeth y gwnei
ef, a'r holl lestri hyn.
40 Ond "^ gwel "wneuthur yn ol eu
portreiad h^vynt, a ddangoswyd i ti
jn y mynydd.
PENNOD XXYI.
1 Deg lien y tahernacl. 7 Yr un lien ar ddeg o
flew geifr. 14 Y hahell-lhn o grivyn hyrddod.
15 Byvddau y tahernacl, gyd a'u morleisiau
oHu harrmi. 31 Y walianlen i'r arch. 36 Y
gaeadlen Vr drws.
"■^^ TABERNACL hefyd a wnei
X di o ddeg lien o lian main
cyfrodedd, ac o sidan glas, a phor-
phor, ac ysgaiiad: yn gerubiaid o
'^gywrein waith y g-svnei hwynt.
2 Hŷd un Hen fydd wyth gufydd
ar hugain, a lied un Wevifydd ped-
war cufydd : yr un mesur a fydd
i'r holl lenni.
3 Piim Uên a fyddant y'nglŷn bob
un wrth eu gilydd ; a phùm Uèn
eraill a fyddant y'nglŷn wrth eu
gilydd.
4 A gwna ddolennau o sidan glas
ar ymyl un Hen, ar y cwrr, yn y
cydiad; ac felly y gwnei ar ymyl
eithaf Hen arall, yn yr aU gydiad.
5 Deg dolen a deugain a wnei di
i un Hen, a deg dolen a deugain a
^Tí\Q\ ar gwrv j Hen a fyddo yn yr
aü gydiad ; y dolennau a dderbyn-
iant bob un eu gilydd.
6 Gwna hefyd ddeg bach a deu-
gain o aur, a chydia a'r bachau y
llenni bob un wrth eu gilydd; fel
y byddo yn un tabernacL
Cyn
CRIST
1491.
pen. 27. 21.
a 30. 8.
Lef. 24. 3, 4.
7 Neu
gyfodi.
' Num. 8. 2.
a Num. 8. 4.
1 Chron.
28. 11. 19.
Act. 7. 44.
Heb. 8. 5.
« pen. 36. a
2 Heb.
waith y
cywraint.
Offer y tabernacl.
EXODUS, XXVIL
Gwahanlen y cyssegr.
Cyn
CRIST
1491.
b pen. 36. 14.
open. 36, 19.
S Heb.
dwy law.
■1 C)/iZ-
bielhu.
7 ^ A ^gwna lenni o jiew geifr, i
fod yn babell-lèn ar y tabernacl:
un Uèn ar ddeg a wiiei.
8 Hŷd un lien fydd deg cufydd
ar hugain, a lied un Hen fydd ped-
war cufydd ; a'r un mesur fydd i'r
un lien ar ddeg.
9 A cliydia bum Hen wi'thynt eu
hun, a chwe lien wrthynt eu hun;
a dybla y chweched lèn ar gyfer
wyneb y babell-len.
10 A g\vna ddeg dolen a deugain
ar ymyl y naill lèn, ar y cwrr, yn y
cydiad cyntaf; a deg dolen a deu-
gain ar ymyl y lien arall, yn yr all
gydiad.
11 A gwna ddeg bach a deugain
o bres ; a dod y bacliau yn y dol-
ennau, a chyljTnma y babell-len, fel
y byddo yn un.
12 A'r gweddill a fyddo dros ben
o lenni y babell-len, sef yr banner
Hen weddill, a fydd y'ngweddill ar
du cefn y tabernacl ;
13 Fel y byddo o'r gweddill g-ufydd
o'r naill du, a chufydd o'r tu arall,
o hŷd y babell-len: bydded hynny
dros ddau ystlys y tabernacl, o'r tu
yma ac o'r tu accw, i'w orchuddio.
14 A '^g^vna do i'r babell-len o gi'wyn
hyrddod wedi eu Uiwo yn gocliion,
a thô o grwyn daearfoch yn ucbaf.
15 1" A gwna i'r tabernacl ystyllod
o goed Sittim, yn eu sefyll.
16 Deg cufydd fydd hŷd ystyllen,
a chufydd a banner cufydd fydd
lied pob ystyllen.
17 Bydded ^ dau dyno i un b^vi-dd,
wedi eu gosod mewn trefn, bob un
ar gyfer eu gilydd : felly y gwnei
am hoU fyrddau y tabernacl.
18 A gwna ystyllod i'r tabernacl,
ugain ystyllen o'r tu dehau, tu a'r
dehau.
19 A gwna ddeugain mortals arian
dan yr ugain ystyllen ; dwy fortais
dan un ystyllen i'w dau dyno, a
dvry fortais dan ystyllen arall i'w
dau dyno.
20 A givna i ail ystlys y tabernacl,
o du y gogledd, ugain ystyllen,
21 A deugain mortals o arian; dwy
fortais dan un ystyllen, a dwy for-
tais dan ystyllen arall,
22 Hefyd i ystlys y tabernacl, o du
y gorllewin, y gwnei chwech ystyllen.
23 A dwy ystyllen a wnei i gongl-
au y tabernacl, yn y ddau ystlys.
24 A byddant wedi eu ■* cyssylltu
oddi tanodd; byddant hefyd wedi
eu cyd-gydio oddi arnodd wrth un
fodrwy: felly y bydd iddynt iU dau;
i'r ddwy gongl y byddant.
25 A byddant yn wyth ystyllen, a'u
morteisiau arian yn un fortais ar
bymtheg ; d^vy fortais dan un ystyll-
en, a dwy fortais dan ystyllen arall.
26 1Í Gwna hefyd farrau o goed
Sittim, pump i ystyllod un ystlys
i'r tabernacl,
27 A phùm barr i ystyllod ail
ystlys y tabernacl, a phiim barr i
ystyllod ystlys y tabernacl i'r ddau
ystlys tu a'r gorllewin.
28 A'r barr canol y'nghanol yr ys-
tyllod, a gyrhaedd o gwrr i gwrr.
29 Gosod hefyd aur dros yr ys-
tyllod, a gwna eu modrwyau o aur,
i osod y barrau trwyddynt: gwisg
y barrau hefyd âg aur.
30 A chyfod y tabernacl '^wrth ei
bortreiad, yr liAvn a ddangoswyd i
ti yn y mynydd.
31 *1[ A ^gwna ^wahanlen o sidan
glas, porphor, ac ysgarlad, ac o
li'an main cyfrodedd : a cherubiaid
o waith cywraint y gwnei hi.
32 A dod hi ar bedair colofn o goed
Sittim wedi eu gwisgo âg aur; a'u
pennau o aur, ar bedair mortals arian.
33 1Í A dod y wahanlen wrth y
bachau, fel y gellych ddwyn yno, o
fewTi y wahanlen, arch y dystiol-
aeth: a'r wahanlen a wna wahan i
chwi rhwng ^y cyssegr a'r cyssegr
sancteiddiolaf
34 Dod hefyd y drugareddfa ac
arch y dystiolaeth yn y cyssegr
sancteiddiolaf.
35 A '^ gosod y bwrdd o'r tu allan
i'r wahanlen, a'r canh^vyllbren gyf-
erbyn a'r bwrdd ar y tu dehau i'r
tabernacl : a dod y bwrdd ar du y
gogleddo
36 A 'gwna gaeadlen i ddrws y
babell o sidan glas, a phorphor, ac
ysgarlad, ac o lian main cyfrodedd
o wniadwaith.
37 A gwna i'r gaeadlen bum colofn
0 goed Sittim, a ^' gwisg hwynt âg
aur; a'u pennau fydd o aur: a
bwrw iddynt bum mortals bres.
PENNOD XXVIL
1 Allor y poeth-offnom, a'i llestri. 9 Cyntedâfa
y tabernacl wedi ei gau â llenni ac û cJiol-
ofnau. 18 Mesur y cynteddfa. 20 Yr olew
i'r lamp.
GnVNA hefyd * allor o goed Sit-
r tim, o bum cufydd o hŷd, a
phiim cufydd o led : yn ^ bedairongl
y bydd yr allor, a'i huchder o dri
chufydd.
Cyn
CRIST
1491.
s pen. Jo.
9,40.
Act. 7. 44.
Heb. 8. 5.
epeii.36.a5.
f 2 Chron.
3.14.
Matt. 27.
51.
Heb. 9. a
SHeb. 9.2,3.
h Heb. 9. 2.
' pen. 36. 37.
kpen.36.3&
■ pen. 3& L
2 bedwar-
sgwar.
Allor y poetli-offnmn.
EXODUS, XXVIII.
Y gwisgoedd sanctaidd.
Cyn
CRIST
1491.
b Edrych
Num. 10.
3S.
c pen. 25. 40.
a 26. 30.
SHeb.
dangosodd.
à pen. 38. 9.
2 A gwna ei chyrn ar ei phedair
congl : o'r un y bydd ei chyrn : a
^ gwisg hi â phres.
3 Gwna hefyd iddi bedyll i dder-
byn ei lludw, a'i rhawiau, a'i chawg-
iau, a'i chigweiniau, a'i phedyll tan :
ei hoU lestri a Avnei o bres.
4 A gwna iddi alch o bres, ar waith
rhwyd ; a gwna ar y rhwyd bedair
modrwy o bres ar ei phedair congl.
5 A dod hi dan amgylchiad yr
allor oddi tanodd, fel y byddo y
rhwyd hyd banner yr allor.
6 A gwna drosolion i'r allor, sef
trosolion o goed Sittim ; a gwisg
hwynt â phres.
7 A dod ei throsolion trwy y
modrwyau; a bydded y trosolion
ar ddau ystlys yr aUor, i'w dwyn hi.
8 Gwna hi âg ystyllod yn gau : fel
•^y ^dangoswyd i ti yn y mynydd,
felly y gwnant hi.
9 IT A "^gwna gynteddfa y taber-
nacl ar y tu dehau, tu a'r dehau:
Uenni y cynteddfa a fyddant li'an
main cyfrodedd, o gàn cufydd o
hyd, i un ystlys.
10 A'i hugain colofn, a'u hugain
mortals, fydd o bres : pennau y col-
ofnau, a'u cylchau, /ydd o arian.
11 Felly o du y gogledd ar hyd, y
bydd Uenni, o gàn cufydd. o hyd,
a'u hugain colofn, a'u hugain mor-
tals, o bres ; a phennau y colofnau,
a'u cylchau, o arian.
12 1Í Ac i led y cynteddfa, o du y
gorllewin, y bydd Uenni o ddeg cu-
fydd a deugain : eu colofnau fydd-
ant ddeg, a'u morteisiau yn ddeg,
13 A lied y cynteddfa, tu a'r dwyr-
ain, o godiad haul, a fydd ddeg
cufydd a deugain.
14 Y Uenni o'r naill du a fyddant
bymtheg cuiydd; eu colofnau yn
dair, a'u morteisiau yn dair.
15 Ac i'r ail du y bydd pymtheg
Hen ; eu tair colofn, a'u tair mortais.
16 IT Ac i borth y cynteddfa y
gwneir caeadlen o ugain cufydd, o
sidan glas, porphor, ac ysgarlad, ac
o lian main cyfrodedd o wniadwaith ;
eu pedair colofn, a'u pedair mortais.
17 HoU golofilau y cynteddfa o am-
gylch a gylchir âg arian; a'u pennau
yn arian, a'u morteisiau yn bres.
18 ^ Hyd y cynteddfa fydd gàn
cufydd, a'i led yn ddeg a deugain o
bob tu ; a phiim cufydd o uchder o
lian main cyfrodedd, a'u morteisiau
o bres.
19 HoU lestri y tabernacl yn eu
—
hoU wasanaeth, a'i hoU hoelion hef-
yd, a hoU hoeUon y cynteddfa, fydd-
ant o bres.
20l[A^gorchymyn dithau i feibion
Israel, ddwyn o honynt attat bur
olew yr olewydden coethedig, yn ol-
euni, i beri i'r lamp ^losgi yn wastad.
21 Ym mhabell y cyfarfod, *^o'r tu
allan i'r wahanlen, yr hon fydd o
flaen y dystiolaeth, y trefna ^ Aaron
a'i feibion hwnnw, o'r hwyr hyd y
bore, ger bron yr Arglwydd : deddf
dragywyddol fydd, trwy eu hoes-
oedd, gan feibion Israel
PENNOD XXVIII.
1 Neillduo Aaron a'i feibion i swydd yr offeir-
iaid. 2 Gorchymyn gwisgoedd sanctaidd. 6 Yr
epJiod. 15 Y ddwyfronneg a^r deuddeg maen
gwerthfawr. 30 Yr Urim a'r Thummim. 31
Mantell yr epJiod, gyd a'i phomgranadau a'i
clilych. 36 Dalen y meitr. 89 Y bais wniad-
waith. 40 Gwisgoedd meibion Aaron.
ACHYMIVIER •'Aaron dy frawd
attat, a'i feibion gyd âg ef, o
bUth meibion Israel, i offeiriadu i
mi ; sef Aaron, Kadab ac Abihu,
Eleazar ac Ithamar, meibion Aaron.
2 ^Gwna hefyd wisgoedd sanctaidd
i Aaron dy frawd, er gogoniant a
liarddAvch.
3 A ^" dy wed yrrth yr hoU rai doeth
o galon, y ^rhai a lenwais i âg ys-
pryd doethineb, am wneuthur o
honynt ddillad Aaron i'w sancteidd-
io ef, i offeiriadu i mi.
4 A dyma y gwisgoedd a wnant.
D^vyfronneg, ac ephod, manteU hef-
yd, a phais o waith edau a nodwydd,
meitr, a gwregys : felly y gwnant
wisgoedd sanctaidd i Aaron dy frawd,
ac i'w feibion, i offeiriadu i mi.
5 Cymmerant gan hynny aur, a
sidan glas, a phorphor, ac ysgar-
lad, a Uian main.
6 IT A gwnant yr ephod o aur,
sidan glas, a phorphor, ac ysgar-
lad, a Uian main cyfrodedd, o waith
cywraint.
7 Dwy ysgwydd fydd iddi wedi
eu cydio 'svrth ei dau gwrr; ac felly
y cydir hi ynghyd.
8 A gwregys cywraint ei ephod ef
yr hwn fydd arni, fydd o'r un, yn
un- waith â hi ; o aur, sidan glas, a
phorphor, ysgarlad hefyd, a Uian
main cyfrodedd.
9 Cymmer hefyd ddau faen onix, a
nâdd ynddynt enwau meibion Israel :
10 ChAvech o'u henwau ar un maen,
a'r chwe henw araU ar yr ail maen,
yn ol eu genedigaeth.
Cyn
CRIST
1491.
« Lef. 24. 2.
4Heb.
ddyrchafu.
« pen. 26. ,
31,33.
e pen. 30. 8.
1 Sam. 3. 3.
2 Ohron.
13. IL
iHeb.5.1,4.
b pen. 39. 2.
c pen. 36. L
d pen. 31. 3.
a 35. 30.
Y ddivyfronneg.
EXODUS, xxvni.
Yr Urim a'r Thummim.
CEIST
1491.
i pen. 39. 8.
2 Neu, ruhi.
11 A gwaith naddwr mewn maen,
fel naddiadau sêì, y neddi di y
ddau faen, âg enwau meibion Is-
rael: gAvna hwynt â boglynau o
aur o'u liamgylch.
12 A gosod y ddau faen ar ys-
gwyddau yr ephod, ja feini coiFad-
wriaeth i feibion Israel. Ac Aaron
a ddwg eu henwau li^vynt ger bron
yr Arglwydd ar ei ddwy ysgwydd,
yn goifadwriaeth.
13 1Í Gwna hefyd foglynau aur;
14 A dAvy gadAvyn o aur coeth yn
eu pennau: o blethwaith y gAvnei
hwynt; a dod y cadwynau pleth-
edig y'ngiŷn wrtli y boglynau.
15 It * GAvna hefyd ddwyfronneg
barnedigaeth, o waith cyAvraint ; ar
A\^aith yr ephod y gAvnei hi : o aur,
sidan glas, a phorphor, ac ysgarlad,
a llian main cyfrodedd, y gwnei hi.
16 Pedairongl fydd hi yn ddau
ddyblyg; yn rhycliAvant ei hŷd, ac
yn rhychAv^ant ei lied.
17 LlauAV hi yn llaAvn o feini, sef
pedair rhes o feini : uu rhes fydd
- sardius, a thophaz, a smaragdus :
hyn fydd y rhes gyntaf.
18 A'r ail res fydd carbuncl, sa-
phir, ac adamant.
19 A'r drydedd res fydd lygur, ac
acat, ac amethyst.
20 Y bedAvaredd res fydd beryl,
ac onix, a jaspis : byddant Avedi eu
gosod mcAvn aur yn eu lleoedd.
21 A'r meini fyddant âg euAvau
meibion Israel, yn ddeuddeg, jn. ol
eu heuAvau hAvynt; o naddiad sêl,
bob un Avrtli ei cuat y byddant, yn
ol y deuddeg UAvyth.
22 11 A gAvna ar y ddNA^fronneg
gadAvynau ar y cyrrau, yn bleth-
Avaith, o aur coeth.
23 GAATia hefyd ar y ddAvyfronneg
ddAvy fodrAA7 o aur, a dod y ddAvy
fodrAvy Av^tli ddau gAvrr y ddAvy-
fronneg.
24 A dod y ddAvy gadAvyn bleth-
edig o aur trAvy y ddAvy fodrAvy ar
gyrrau y ddAvyfronneg.
25 A'r ddau ben arall i'r ddAvy
gadAvyn blethedig dod y'nglŷn Avrth
y ddau foglyn, a dod ar ysgAvyddau
yr ephod o'r tu blaen.
26 1Í GAvna hefyd ddAvy fodrAvy o
aur, a gosod liAvynt ar ddau ben y
ddAvyfronneg, ar yi- ymyl sydd ar
ystlys yr ephod o'r tu mewn.
27 A gwna ddAvy fodrAvy o aur, a
dod hwynt ar ddau ystlys yr ephod
oddi tanodd, tu al thu blaen, ar
gyfer ei chydiad, oddi ar wregys
yr ephod.
28 A'r ddwyfronneg a rAvymant
â'u modrAvyau wrth fodrwyau yr
ephod â Uinyn o sidan glas, fel y
byddo oddi ar wregys yr ephod, fel
na ddattoder y ddAvyfronneg oddi
Avrth yr ephod.
29 A dyged Aaron, jd. uAvyfronneg
y farnedigaeth, euAvau meibion Is-
rael ar ei galon, pan ddelo i'r cys-
segr, yn gofiadAvriaeth ger bron yr
Arglwydd yn wastadol.
30 1Í A '^dod ar ddwyfronneg y farn-
edigaeth, yr Urim a'r Thummim ; a
byddant ar galon Aaron pan elo i
mcAvn ger bron yr Arglwydd: ac
Aaron a ddwg farnedigaeth meib-
ion Israel ar ei galon, ger bron yr
Arglwydd, yn AvastadoL
31 H s GAvna hefyd fantell yr ephod
oil o sidan glas.
32 A bydd twU yn ei phen uchaf
hi, ar ei chanol : gAvi*ym o waith
gwehydd o amgylch y twU, megis
tAvU llurig, fydd iddi, rhag rliAvygo.
33 IT A gAvna ar ei godrau hi
bomgranadau o sidan glas, a phor-
phor, ac ysgarlad, ar ei godrau o
amgylch ; a chlych o aur rhyng-
ddynt o amgylch.
34 Cloch aur a phomgranad, a
chloch aur a phomgranad, ar odrau
y fantell o amgylch.
35 A hi a fydd am Aaron Avrth
Aveini : a cheir clywed ei saati ef
pan ddelo i'r cyssegr, ger bron yr
Arglwydd, a phan elo allan; fel
na byddo farw.
36 IT ^GAvna hefyd ddalen o aur
coeth ; a nâdd arni, fel naddiad-
au sêl, SANCTEIDDmVYDD I'R
ARGLVVYDD.
37 A gosod hi wrth linyn o sidan
glas, a bydded ar y meitr : o'r tu
blaen i'r meitr y bydd.
38 A hi a fydd ar dalcen Aaron,
fel y dygo Aaron anwiredd y pethau
sanctaidd a gyssegro meibion Is-
rael yn eu hoU roddion sanctaidd:
ac yn wastad y bydd ar ei dalcen
ef, fel y byddo iddynt ffafr ger bron
yr Arglwydd.
39 1Í GAveithia âg edau a nodwydd
y bais o lian main ; a gAvna feitr
o lian main ; a'r gwregys a Avnei o
Avniadwaith.
40 1Í I feibion Aaron hefyd y gwnei
beisiau, a gAvna iddynt Avregysau;
gAvna hefyd iddynt gapiau, er go-
goniant a harddwch.
Cyn
CEIST
1491.
fLef. 8.8,
Deut.33.S.
lSain.28.6.
Ezra 2. 63.
Neh. 7. 65.
5 pen. 39. Sa,
b pen. 30. 30.
Y sereinomau a arferid
EXODUS, XXIX.
wrih gyssegru yr offeiriaid.
■* eyrhaedd-
ant.
a Lef. 3. 2.
b Lcf. 6. 20.
c pen. 28. 8.
"pen. 30.25.
2 Ileb.
rliwym.
• pen. 23. 41.
3 Heb.
lenwi la II},
t Lef. 1. 4.
« pf-n. 27. 2.
a 30. 2.
41 A gwisg hwynt am Aaron dy
frawcl. a'i feibion gyd ag ef: ac
*enneinia hwynt, ^cyssegra hwynt
hefyd, a sancteiddia hwynt, i offeir-
iadu i mi.
42 Gwna hefyd iddynt lodrau Uian
i guddio eu cnawd noeth : o'r Iwyn-
au hyd y morddwydydd y ^ byddant.
43 A byddant am Aaron, ac am
ei feibion, pan ddelont i mewn i
babell y cyfarfod, neu pan ddelont
yn agos at yr allor i weini yn y
cyssegr; fel na ddygont anwiredd,
a marw. Hyn fydd deddf dragy-
wyddol iddo ef, ac i'w had ar ei ol.
PENNOD XXIX.
1 Yr aherth o'r seremontau a arferid icrth
gyssegru yr offeiriaid. 38 Y llosg-qffriura,
gwastadol. 45 Äddewid Duw ar drigo ym
mhlith ■plant Israel.
DYMA hefyd yr hyn a wnei di
iddynt iV cyssegru hwynt, i
offeiriadu i mi. *Cymmer un bus-
tach ieuangc, a dau hwrdd per-
ffeith-gwbl,
2 A ^* bara croyw, a theisenau croyw
wedi eu cymmysgu ag olew, ac afr-
Uad croyw wedi eu hiro ag olew : o
beilliaid gwenith y gwnei hwynt.
3 A dod hwynt mewn un cawell,
a dwg hwynt yn y cawell, gyd â'r
bustach a'r ddau hwrdd
4 Dwg hefyd Aaron a'i feibion i
ddrws pabell y cyfarfod, a golch
hwynt â dwfr.
5 A chymmer y gwisgoedd, a gwisg
am Aaron y bais, a mantell yr
ephod, a'r ephod hefyd, a'r ddwy-
fronneg ; a gwregysa ef"^ gwregys
yr ephod.
6 A gosod y meitr ar ei ben ef, a
dod y goron gyssegredig ar y meitr.
7 Yna y cymmeri ^ olew yr ennein-
iad, ac y tywellti ar ei ben ef, ac yr
enneini ef
8 A dwg ei feibion ef, a gwisg
beisiau am danynt.
9 A gwregysa hwynt â gwregysau,
se/ Aaron a'i feibion, a '^ gwisg hwynt
â chapiau : a bydd yr offeiriadaeth
iddynt yn ddeddf dragywyddol: a
thi *a ^gyssegri Aaron a'i feibion.
10 A phâr ddwyn y bustach ger
bron pabell y cyfarfod, a *rhodded
Aaron a'i feibion eu dwylaw ar ben
y bustach.
11 A lladd y bustach ger bron yr
Arglwydd, wrth ddrws jDabell y
cyfarfod.
12 A chymmer o waed y bustach,
a dod ar ^gyrn yr allor â'th fys; a
thywallt yr holl waed avail wrth
droed yr allor.
13 ^ Cymmer hefyd yr holl frasder
a fydd yn gorchuddio y perfedd,
a'r ^rhwyden afyddo ar yr afu, a'r
ddwy aren, a'r brasder a fyddo ar-
nynt, a llosg ar yr allor.
14 Ond ' cig y bustach, a'i groen, a'i
fiswail, a losgi mewn tan, o'r tu allan
i'r gwersyU : aberth dros bechod yw.
15 IT Cymmer hefyd un hwrdd ; a
gosoded Aaron a'i feibion eu dwy-
law ar ben yr hwrdd.
16 A lladd yr hwrdd ; a chymmer
ei waed ef, a thaenella ar yr allor
o amgylch.
17 A thorr yr hAvrdd yn ddarnau ;
a golch ei berfedd, a'i draed, a dod
h^vynt ynghyd a'i ddarnau, ac ''â'i
ben.
18 A llosg yr hwrdd i gyd ar yr
allor: poeth-ofii'^vm i'r Arglwydd
yio: arogl peraidd, aberth tanllyd
i'r Arglwydd yiu.
19 IT A chymmer yi' ail hwrdd ; a
rhodded Aaron a'i feibion eu dwy-
law ar ben yr hwrdd.
20 Yna lladd yr hwrdd, a chymmer
o'i waed, a dod ar gwrr isaf clust
ddehau Aaron, ac ar gwrr isaf clust
ddehau ei feibion, ac ar fawd eu
Uaw ddehau hwynt, ac ar fawd eu
troed dehau hwynt ; a thaenella y
gwaed avail ar yr allor o amgylch.
21 A chymmer o'r gwaed a fyddo
ar yr aUor, ac o ^" olew yr enneiniad,
a thaenella ar Aaron, ac ar ei wisg-
oedd, ar ei feibion hefyd, ac ar
wisgoedd ei feibion gyd ag ef : felly
' sanctaidd fydd efe a'i ^visgoedd, ei
feibion hefyd, a gwisgoedd ei feib-
ion gyd ag ef
22 Cymmer hefyd o'r hwrdd, y
gwer a'r gloren, a'r gwer sydd yn
gorchuddio y perfedd, a rhwyden
yr afu, a'r ddwy aren, a'r gwer
sydd arnynt, a'r ysg\vyddog dde-
hau; canys hwrdd cyssegriad yw:^
23 Ac un dorth o fara, ac un deis-
en o fara olewedig, ac un afrlladen
o gawell y bara croyw, yr hwn sydd
ger bron yr Arglwydd.
24 A dod y cwbl yn nwylaw Aaron,
ac yn nwylaw ei feibion: "^a chy-
hwfana \\wp\t yn ofírwm '^ cyhwfan
ger bron yr Arglwydd.
25 A chymmer hwynt o'u dwy-
law, a llosg ar yr allor yn boeth-
ofirwm, yn arogl peraidd ger bron
yr Arglwydd: aberth tanllyd i'r
Arglwydd yw.
Cyn
CRIST
1491.
h Lef. 3. a
■1 // lUein-
gig yw,
medd y
dysgawd-
wyrHebre-
aidd.
i Lef. 4. 11, '
21.
Heb. 13. 11.
6 Neu, ao
7Neu,
ysgydviad.
Cyssegru yr offeiriaid.
EXODUS, XXX.
Allor yr arogl-darth.
Cyn
CRIST
1491.
m Lef. 8. 29.
n Lef. 7. 34.
Num.l&
18.
Deut. 18. 3.
P Num. 20.
28.
1 Lef. 8. 31.
Matt. 12.1.
r pen. 40. 10.
• pen. 30. 20.
Matt. 23.
19.
t Num. 28. 3.
" Edrych
Can. 9. 27.
a 12. 11.
26 Cymmer hefyd " barwyden
hwrdd y cyssegriad yr hwn fyddo
dros Aaron, a chyhwfana hi yn
offrwm cyhwfan ger bron yr Ae-
GLWYDD ; a'th ran di fydd.
27 A sancteiddia ''barwyden yr
ofirwm cyhwfan, ac ysgwyddog yr
ofírwm dyrchafael, yr hon a gyhw-
fanwyd, a'r hon a ddyrchafwyd, o
hwrdd y cyssegriad, o'r hwn a
fyddo dros Aaron, ac o'r hwn a
fyddo dros ei feibion.
28 Ac eiddo Aaron a'i feibion iydd
trwy ddeddf dragy^vyddol oddi wrth
feibion Israel : canys oflfrwm dyrch-
afael yw; ac "offi-wm dyrchafael
a fydd oddi wrth feibion Israel o'li
haberthau hedd, seý eu hoffrwm
dyrchafael i'r Arglwydd.
29 1Í A dillad sanctaidd Aaron a
fyddant i'w feibion ar ei ol ef, i'w
henneinio ynddynt, ac i'w cyssegru
ynddynt.
30 P Yr hwn o'i feibion ef a fyddo
offeiriad yn ei le ef, a'u gwisg hwynt
saith niwi'nod, pan ddelo i babeU y
cyfarfod i weini yn y cyssegr.
31 ÌÍ A chymmer hwrdd y cyssegr-
iad, a berwa ei gig yn y lie sanctaidd.
32 A b^vyttaed Aaron a'i feibion
gig yr hwrdd, "^a'r bara yr hwn
fydd yn y cawell, wrth ddrws pa-
bell y cyfarfod.
33 A hwy a fwyttânt y pethau hyn
y gwnaed y cymmod â h^vynt, i'w
cyssegru hwynt ac i'w sancteiddio:
ond y dieithr ni chaifF eu bwytta;
canys cyssegredig ydynt.
34 Ac OS gweddillir o gig y cyssegr-
iad, neu o'r bara, hyd y bore ; yna
ti a losgi y gweddill â than : ni cheir
ei fwytta, oblegid cyssegredig yw.
35 A gwna fel hyn i Aaron, ac i'w
feibion, yn ol yr hyn oil a orchy-
mynais i ti : saith niwrnod y cys-
segri hwynt.
36 A phob dydd yr aberthi fus-
tach yn aberth dros bechod, er cym-
mod : a glanhâ yr allor, wedi 1 ti
wneuthur cymmod drosti, ac en-
neinia hi, i'w chyssegru.
37 Saith niwrnod y gwnei gymmod
di-os yr allor, ac y sancteiddi hi : felly
•^yr allor fydd sanctaidd: *pob peth
a gyfifyrddo a'r allor, a sancteiddir.
38 H A dyma yr hyn a offrymmi
ar yr allor. *Dau oen blwyddiaid,
" bob dydd yn wastadol.
39 Yr oen cyntaf a offi-ymmi di y
bore; a'r ail oen a offrymmi di yn
y cyfnos.
40 A chyd a'r naiU oen ddegfed
ran o beilliaid wedi ei gymmysgu â
phedwaredd ran hin o olew coeth-
edig ; a phedwaredd ran hin o win,
yn ddiod-offrwm.
41 A'r oen arall a offrymmi di yn
y cyfnos, ac a wnei iddo yr un modd
ag i fwyd-offi'wm y bore, ac i'w ddiod-
offi-wm, i fod yn arogl peraidd, yn
aberth tanllyd i'r Arglwydd:
42 Yn boeth-ofirwm gwastadol trwy
eich oesoedd, wrth ddrws pabell y
cyfarfod, ger bron yr Arglwydd ;
*lle y cyfarfyddaf â chwi, i lefaru
wrthyt yno.
43 Ac yn y He hwnnw y cyfarfydd-
af â meibion Israel ; ac e/è a sanct-
eiddir trwy fy ngogoniant.
44 A mi a sancteiddiaf babell y cyf-
arfod a'r allor ; ac Aaron a'i feibion
a sancteiddiaf, i offeiriadu i mi
45 IF A y mi a breswyliaf ym mysg
meibion Israel, ac a fyddaf yn
Dduw iddynt.
46 A hwy a gânt wybod mai myfi
yw yr Arglwydd eu Duw, yr hwn
a'u dygais hwynt allan o dir yr Aipht,
fel y trigwn yn eu plith hwynt : myfi
yw yr Arglwydd eu Duw.
PENNOD XXX.
1 Allor yr arogl-darth. 11 Yr iawn dros hob
enaid. 17 Y golch-lestr pres. 22 Yr olew
sanctaidd i enneinio. 34 Defnydd yr arogl-
darth.
GWNA hefyd ''allor ^i arogl-
darthu arogl-darth: o goed
Sittim y gwnei di hi.
2 Yn gufydd ei hyd, ac yn guiydd
ei lied, (pedairongl fydd hi,) ac yn
ddau gufydd ei huchder: ei chyrn
fyddant o'r un.
3 A gwisg hi ag aur coeth, ^ei
chefn a'i hystlysau o amgylch, a'i
chyrn : a g^vna hefyd iddi goron o
aur o amgylch.
4 A gwna iddi ddwy fodrwy aur
oddi tan ei choron, wrth ei dwy
^ gongl : ar ei dau ystlys y gwnei
hwynt; fel y byddant 1 wisgo am
drosolion, i'w dwyn hi arnynt.
5 A'r trosolion a wnei di o goed
Sittim : a gwisg hwynt ag aur.
6 A gosod hi o flaen y wahanlen
sydd wrth arch y dystiolaeth ; o
flaen y drugareddfa sydd ar y dyst-
iolaeth, lie y cyfarfyddaf â thi
7 Ac arogl -darthed Aaron arni
arogl-darth llysieuog bob bore : pan
"daclo efe y lampau, yr arogl-dartha
efe.
8 A phan ^oleuo Aaron y lampau
Cyn
CRIST
1491.
I pen. 30. 36.
y pen. 25. 8.
Lof. 26. 12.
Zpch.2.10.
2Gor.6.16.
Diit. 21. 3,
» pen. 37. 25.
b Edrych
nd. 10.
Lef. 4. 7.
18.
2 Heb.
ei nen a'i
pharwj/d-
ydd.
3 Heb. <i»en.
c pen. 27. 20.
< gyfodo.
Y noe hres.
EXODUS, XXX.
Yr olew sanctaidd.
Cyn
CRIST
1491.
5Heb.
rhwng
y ddau
hwyr.
clLef.16.18.
a 23. 27.
e Den. 38. 25.
Num. 1. 2,
5. a 26. 2.
6 Heb. y
rhai sydd
ÍW rhifo.
f Matt. 17.
24.
glief.27.25.
Num. 3. 47.
Ezec. 45.
12.
7 Heb. Ni
chwanega.
»Héb.leihá.
«> pen. 38.25.
I pen. 38. 8.
k Ps. 26. 6.
Es. 52. 11.
Heb. 10. 22.
^yn y cyfnos, arogl-darthed arni
arogl-darth gwastadol ger broii yr
Arglwydd, trwy eich cenhedl-
aethau.
9 Nac oifrymmwch arni arogl-
darth dieithr, ua phoeth-ofírwm, na
bwyd-offrwm ; ac na thywelltwch
ddîod-ofírwm arni.
10 A gwnaed "^ Aaron gymmod ar
ei chyrn hi unwaith yn y fl^vydd-
yn, â gwaed pech-aberth y cym-
mod: unwaith yn y flwyddyii y
gwna efe gymmod arni trwy eich
cenhedlaethau : sancteiddiolaf i'r
Arglwydd yw hi.
11 IT A'r Arglwydd a lefarodd
wrth Moses, gan ddywedyd,
12 * Pan rifech feibion Israel, *^ dan
eu rhifedi ; yna rhoddant bob un
iawn am ei einioes i'r Arglwydd,
pan rifer hwynt : fel na byddo pla
yn eu plith, pan rifer hwynt.
13 Hyn a ddyry pob un a elo
dan rif. ^Hanner sicl, yn ol sicl y
cyssegr: ^ugain gerah yw y sicl:
hanner sicl fydd yn oiFrwm i'r Ar-
glwydd.
14 Pob un a elo dan rif, o fab
ugeinmlwydd ac uchod, a rydd
ofírwm i'r Arglwydd.
15 '^M rydd y cyfoethog fwy, ac
ni ^ rydd y tlawd lai, na hanner sicl,
wrth roddi offi-wm i'r Arglwydd,
i wneuthur cymmod dros eich en-
eidiau.
16 A chymmer yr arian cymmod
gan feibion Israel, a ^dod hwynt i
wasanaeth pabell y cyfarfod ; fel y
byddant yn goflfadwi'iaeth i feibion
Israel ger bron yr Arglwydd, i
wneuthur cymmod dros eich en-
eidiau.
17 IT A'r Arglwydd a lefarodd
wrth Moses, gan ddywedyd,
18 'Gwna noe bres, a'i throed o
bres, i ymolchi : a dod hi rhwng
pabell y cyfarfod a'r allor: a dod
ynddi ddwfr.
19 A ^golched Aaron a'i feibion o
honi eu dwylaw a'u traed.
20 Pan ddelont i babell y cyfarfod,
ymolchant â dwfr, fel na byddont
feirw; neu pan ddelont wrth yr
allor i weini, gan arogl-darthu ab-
erth tanllyd i'r Arglwydd.
21 Golchant eu dwylaw a'u traed,
fel na byddont feirw: a bydded
hyn iddynt yn ddeddf dragywydd-
ol, iddo ef, ac i'w had, trwy eu cen-
hedlaethau.
22 IF Yr Arglwydd hefyd a
89
Moses, gan ddy-
lefarodd wrth
wedyd,
23 Cymmer i ti ddewis lysiau o'r
myrr pur, bivijs piim can sicl, a han-
ner hynny o'r sinamou peraidd, sef
piüijs deucant a deg a deugain o
siclau, ac o'r calamus peraidd pivys
deucant a deg a deugain o siclau ;
24 Ac o'r casia pwys pùm cant o
siclau, yn ol sicl y cyssegr ; a ' hin
o olew olew-wydden.
25 A gwna ef yn olew enneiniad
sanctaidd, yn ennaint cymmysgad-
wy o waitli yr ^ apothecari : olew
enneiniad sanctaidd fydd efe.
26 Ac enneinia âg ef babell y cyf-
arfod, ac arch y dystiolaeth,
27 Y bwrdd hefyd al holl lestri,
a'r canh^vyllbren a'i holl lestri, ac
allor yr arogl-darth,
28 Ac allor y poeth-offrwm a'i hoU
lestri, a'r noe a'i throed.
29 A chyssegra hwynt, fel y bydd-
ant yn sancteiddiolaf : "" pob peth a
gyflfyrddo â hwynt, a fydd sanctaidd.
30 Enneinia hefyd Aaron a'i feib-
ion, a chyssegra hwynt, i offeiriadu
i mi.
31 A llefara wrth feibion Israel,
gan ddywedyd, Olew enneiniad
sanctaidd a fydd hwn i mi, trwy
eich cenhedlaethau.
32 IsTac enneinier âg ef gnawd
dyn, ac ar ei waith ef na wnewch ei
fath : sanctaidd yiv, bydded sanct-
aidd gennych.
33 Pwy bynnag a gymmysgo ei
fath, a'r hwn a roddo o hono ef
ar ddyn dieithr, "a dorrir ymaith
oddi wrth ei bobl.
34 1Í Yr Arglwydd hefyd a ddy-
wedodd wrth Moses, Cymmer i ti
lysiau peraidd, se/stacte, ac onycha,
a galbanum ; y Uysiau hyn, a thus
pur; yr un faint o bob un.
35 A g^vna ef yn arogl-darth arogl-
bêr o waith yr apothecari, wedi ei
" gyd-dymheru, yn bur ac yn sanct-
aidd.
36 Gan guro cur yn fan beth o
hono, a dod o hono ef ger bron y
dystiolaeth o fewn pabell y cyfar-
fod, ° lie y cyfarfyddaf â thi : sanct-
eiddiolaf fydd efe i chwi.
37 A'r arogl-darth a wnelech, na
wnewch i chwi eich hunain ei fath
ef : bydded gennyt yn sanctaidd i'r
Arglwydd.
^ 38 Pwy bynnag a wnel ei fath ef,
i arogli o hono, a dorrir ymaith oddi
wrth ei bobl.
Cyn
CRIST
1491.
1 pen. 29. 4a
' per-arogi-
wr.
pen. 29.
37.
iGen.nji.
2 Heb.
halUu.
o per
Let
en. 29. 4a
16.2.
Galio Bezaled ac Alwliab.
EXODUS, XXXI.
Gwneuthur y llo aur.
Cyn
CRIST
1491.
n pen. 35, 30.
b 1 Chron.
2.20.
c 1 Bren. 7.
14.
2 ddodrcfn.
d pen. 39.
1,41.
Num. 4. 6.
e Lcf. 19. 3,
30. a 26. 2.
Ezec. 20.
12, 20.
«pen. 20. 8.
l)eut.5.12,
Ezec. 20.
12.
e Num. 15
35.
SHeb.
fnnctekhi-
rwi/dd.
PENNOD XXXI.
1 Galw Bezaleel ac AlioVidb, a'u gioneuiiiur yn
gymhwys i waith y tdbernacl. 12 Ail orchy-
myn cadw y Sabbath. 18 Closes yn derbyn
y ddwy lech.
A'R Arglwydd a lefarodd wrth
_ Moses, gan ddywedyd,
2 ^Gwel, mi a elwais wrth ei enw
ar Bezaleel ''fab Uri, fab Hur, o
Iwyth Judah ;
3 Ac a'i '^llenwais ef âg yspryd
Duw, mewn doethineb, ac mewn
deaU, ac mewn gwybodaeth hefyd,
ac ym mhob rhyw waith,
4 I ddychymmygu cywreim^T^^dd,
i weithio mewn aur, ac mewn arian,
ac mewn pres,
5 Ac mewn cyfarwyddyd, i osod
meini, ac mewn saerniaeth pren, i
weithio ym mhob gwaith.
6 Ac wele, mi a roddais gyd âg ef
Aholiab fab Achisamach, o Iwyth
Dan : ac y'nghalon pob doeth o gal-
on y rhoddais ddoethineb i wneuth-
ur yr hyn oil a orchymynais wrthyt.
7 PabeU y cyfarfod, ac arch y dyst-
iolaeth, a'r drugareddfa yr hon sydd
arni, a hoU ^lestri y babell,
8 A'r bwrdd a'i lestri, a'r canhwyll-
bren pur a'i holl lestri, ac allor yr
arogl-darth,
9 Ac allor y poeth-offrwm a'i holl
lestri, a'r noe a'i throed,
10 A ^gwisgoedd y weinidogaeth,
a'r gwisgoedd sanctaidd i Aaron yr
offeiriad, a gwisgoedd ei feibion ef,
i offeiriadu ynddynt,
11 Ac olew yr enneiniad, a'r arogl-
darth peraidd i'r cyssegr ; a wnant yn
ol yr hyn oil a orchymynais wrthyt.
12 ^ A'r Arglwydd a lefarodd
wrth Moses, gan ddywedyd,
13 Llefara hefyd wrth feibion Is-
rael, gan ddywedyd, *Diau y cedwch
fy Sabbathau: canys arwydd yw
rhyngof fi a chwithau, trwy eich
cenhedlaethau ; i wybod mai myfi
yw yr Arglwydd, sydd yn eich
sancteiddio.
14 Am hynny ^^cedAvch y Sabbath;
oblegid sanctaidd yw i chwi : Uwyr-
rodder i farwolaeth yr hwn a'i hal-
ogo ef; o herwydd ^pAvy bynnag a
wnelo waith arno, torrir ymaith yr
enaid hwnnw o blitli ei bobl.
15 Chwe diwi-nod y gwneir gwaith,
ac ar y seithfed dydd y mae Sab-
bath gorphwysdra ^' sanctaidd i'r
Arglwydd: pwy bynnag a wnelo
waith y seithfed dydd, Ihvyr-rodder
ef i farwolaeth.
16 Am hynny cadwed meibion Is-
rael y Sabbath, gan gynnal Sabbath
trwy eu cenhedlaethau, yn gyfam-
mod tragywyddoL
17 Rhyngof fi a meibion Israel, y
mae yn arwydd tragywyddol, mai
^ mewn chwe diwrnod y gwnaeth yr
Arglwydd y nefoedd a'r ddaear;
ac mai ar y seithfed dydd y peid-
iodd, ac y gorphwysodd efe.
18 ^TT Ac efe a roddodd i Moses,
wedi iddo orphen llefaru wrtho ym
mynydd Sinai, ' ddwy lech y dystiol-
aeth ; sef Uechau o gerrig, wedi eu
hysgrifenu â bys Duw.
PENNOD XXXII.
1 y hobl, yn absen Moses, yn peri i Aaron
wneuthur llo; 7 a hynny yn digio Duw ; 11
ac yntau, ar ymbil Moses, yn diddigio. 15
Moses yn dyfod i waered a'r Uechau : 19 yn
eu torri hwy: 20 yn difetha y llo. 22 Esgus
Aaron drosto ei hun. 25 Moses yn gorchy-
myn lladd y delw-addolivyr, 30 ac yn gwedd'io
dros y bobl.
PAN welodd y bobl fod Moses yn
oedi dyfod i waered o'r myn-
ydd; yna yr ymgasglodd y bobl at
Aaron, ac y dywedasant wrtho, ^Cyf-
od, gwna i ni dduwiau i fyned o'n
blaen : canys y Moses hwn, y gwr
a'n dug ni i fynu o wlad yr Aipht,
ni wyddom beth a ddaetli o hono.
2 A dy wedodd Aaron wrthynt, Tyn-
nwch y clust-dlysau aur sydd wrth
glustiau eich gwragedd, a'ch meib-
ion, a'ch merched, a dygwch attaf fi.
3 A'r hoU bobl a dynnasant y clust-
dlysau aur oedd wrth eu clustiau,
ac a'u dygasant at Aaron.
4 Ac ^ efe a'w cymmerodd o'u dwy-
law, ac a'i Uuniodd â chŷn, ac a'i
gwnaeth yn llo tawdd : a hwy a
ddywedasant, Dyma dy dduwiau di,
Israel, y rhai a'th ddug di i fynu o
wlad yr Aipht.
5 A plian ei gwelodd Aaron, efe
a adeiladodd allor ger ei fi'on ef :
ac Aaron a gyhoeddodd, ac a ddy-
wedodd, Ymae gwyl i'r Arglwydd
y fory.
6 A hwy a godasant yn fore dran-
noeth, ac a ofifrymmasant boeth-
ofirymmau, ac a ddygasant aberth-
au hedd : a'r " bobl a eisteddasant
i fwytta ac i yfed, ac a godasant i
fynu i chwarae.
7 1Í A dywedodd yr Arglwydd
wrth Moses, ^ Cerdda, dos i waered :
canys ^ymlygrodd dy bobl a ddyg-
aist i fynu o dir yr Aipht.
8 Buan y ciliasant o'r ffordd a
orchymynais iddynt : gwnaethant
Cyn
CRIST
1491.
iiGen.l.
a 2. 2.
1491.
i pen. 32. 16.
r)eut.9.10.
2 Cor. 3. 3.
1491.
a Act. 7. 40.
b 1 Bien.
12. 28.
Pb. 106. 19.
dDeut.9.12.
eDeut.32.5.
3Ioses yn ymhil â Duw.
EXODUS, XXXII.
Lladd y delw-addolwyr.
Cyn
CRIST
1491.
f 1 Bren.
12.28.
8 pen. 33. 3.
Deut. 9. 6,
13.
£s. 48. i.
h Num. 14.
lli.
tDeiit.9.1S.
r.». 106. 23.
2 Heb. äg
wijììeh.
k Num. 14.
13.
Deut. 9.28.
a 32. 27.
I Gen. 12. 7.
a 1.1 15.
a 15. 7, 18.
u 26. 4.
a 28. 13.
a 48. 16.
"• pen. 31.
SHeb.
lesgedd.
nDeut. 9.
21.
iddynt lo tawdd, ac addolasant ef,
ac aberthasant iddo ; dywedasant
hefyd, ^Dyma dy dduwiau di, Is-
rael, y rhai a'th ddygasant i fynu
o wlad yr Aipht.
9 Yr Arglwydd hefyd a ddywed-
odd wrth Moses, ^ Gwelais y bobl
hyn ; ac wele, pobl wàr-galed ydynt.
10 Am hynny yn awr gad i mi lon-
ydd, fel yr ennyiio fy Hid yn eu lier-
byn, ac y difethwyf hwynt : a '^ mi
a'th wnaf di yn genhedlaeth fawr.
11 A 'Moses a ymbiliodd ^ger
bron yr Arglwydd ei Dduw, ac
a ddywedodd, Paham, Arglwydd,
yr ennyna dy ddigofaint yn erbyn
dy bobl, y rhai a ddygaist allan o
wlad yr Aipht, trwy nerth mawr, a
llaw gadarn?
12 ''Paham y caiff yr Aiphtiaid
lefaru, gan ddywedyd, Me^vn mal-
ais y dygodd efe h^vynt allan, i'w
lladd yn y mynyddoedd, ac i'w di-
fetha oddi ar wyneb y ddaear ? Tro
oddi wrth angerdd dy ddigofaint,
a bydded edifar gennyt y drwg a
amcenaist i'th bobl.
13 Cofia Abraham, Isaac, ac Israel,
dy weision, y rhai y tyngaist wrth-
ynt i ti dy hun, ac y dywedaist wrth-
ynt, ' Mi a amlhâf eich had chwi fel
sêr y nefoedd ; a'r hoU wlad yma yr
hon a ddywedais, a roddaf i^ch had
chwi, a hwy a'i hetifeddant byth.
14 Ac edifarhaodd ar yr Arglwydd
am y drwg a ddywedasai efe y gwnai
i'Av bobl.
15 IT A Moses a drodd, ac a ddaeth
i waered o'r mynydd, a dwy lech y
dystiolaeth yn ei law: y Uechau a
ysgrifenasid o'u dau du; hwy a ys-
gi'ifenasid o bob tu.
16 ""A'r Uechau hynny oedd o waith
Duw : yr ysgrifen hefyd oedd ysgrif-
en Duw yn ysgrifenedig ar y Uechau.
17 A phan glyr^^odd Josua swn y
bobl yn bloeddio, efe a ddywed-
odd Avrth Moses, Y mae swn rhyfel
yn y gwersyU.
18 Yntau a ddywedodd, Nid Uais
bloeddio am oruchafiaeth, ac nid
Uais gwaeddi am ^ goUi y maes ; ond
swn canu a glywaf fi.
19 1Í A bu, wedi dyfod o hono yn
agos i'r g^versyU, iddo weled y Uo
a'r dawnsiau: ac ennynodd digof-
aint Moses : ac efe a daflodd y
Uechau o'i dwylaw ac a'u torrodd
hwynt ÎS law y mynydd.
20 "Ac efe a gymmerodd y Uo a
wnaethent hwy, ac a'i Uosgodd â
_
than, ac a'i malodd yn llwch, ac a'i
taenodd ar wyneb y dwfr, ac a'i
rhoddes i'w yfed i feibion Israel.
21 A dyivedodd Moses wrth Aaron,
Beth a wnaeth y bobl hyn i ti, pan
ddygaist arnynt bechod mor fawr ?
22 A dywedodd Aaron, Nac en-
nyned digofaint fy arglwydd : ti a
adwaenost y bobl, mai ar ddrwg
y maent.
23 Canys dywedasant wrthyf, Gwna
i ni dduwiau i fyned o'n blaen :
canys y Moses h^vn, y g>VT a'n dug
ni i fynu o wlad yr Aipht, ni wydd-
om beth a ddaeth o hono.
24 A dywedais wrthynt, I'r neb y
mae aur, tynnwch ef: a hwy a'i
rhoddasant i mi : a mi a'i bwriais
yn tan, a daeth y Uo hwn allan.
25 1Í A phan welodd Moses fod y
bobl yn noeth, (canys Aaron "a'u
noethasai hwynt, i'w gwaradwyddo
ym mysg * eu gelynion ;)
26 Yna y safodd Moses ym mhorth
y gwersyll, ac a ddywedodd, Pwy
sydd ar du yr Arglwydd? deued
attaf fi. A hoU feibion Lefi a ym-
gasglasant atto ef.
27 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Fel hyn y dywed Arglwydd Dduw
Israel ; Gosodwch bob un ei gleddyf
ar ei glun, ac ewch, cynniweiriwch
0 borth i berth tr^vy y gwersyll, a
Plleddwch bob un ei frawd, a phob un
ei gyfaül, a phob un ei gymmydog.
28 A meibion Lefi a wnaethant yn
01 gair . Moses : a chwympodd o'r
bobl y dydd hwnnw ynghylch tair
mil o wŷr.
29 Canys dywedasai Moses, ^Cys-
segrwch eich llaw heddyw i'r Ar-
glwydd, '^bob un ar ei fab, ac ar
ei frawd ; fel y rhodder heddyw i
chwi fendith.
30 1Í A thrannoeth y dywedodd
Moses WTth y bobl, Chwi a bechas-
och bechod mawr: ac yn a\^T mi a
âf i fynu at yr Arglwydd; ^ond
odid mi a wnaf gymmod dros eich
pechod chwi.
31 A Moses a ddychwelodd at yr
Arglwydd, ac a ddywedodd, Och !
pechodd y bobl hyn bechod mawr, ac
a wnaethant iddynt dduwiau o aur.
32 Ac yn awr, os maddeui eu pech-
od; ac "^ OS amgen, dilea fi, attol wg,
aUan o'th "lyfr a ysgrifenaist.
33 A dywedodd yr Arglwydd
wrth Moses, 'Pwy bynnag a bech-
odd i'm herbyn, hwnnw a ddileaf
allan o'm Uyfr.
Cyn
CRIST
1491.
0 2 Chron.
28.19.
4 Heb.
y rhai a
gyfodent
iw lierbyn.
P Num. 25.5.
Deut.33.9.
s Heb.
Llenwch.
6 Neu, aw,
fod pob un
;;n erhyn ei
fab, ac yn
trbijn, iiC.
1 2 Sam. 16.
12.
AmoB5.15.
r RUuf. 9. 3.
» Ps. 69. 28.
Dan. 12. 1.
Phil. 4. 3.
Dat. 3. 5.
a 13. 8.
a 20. 12.
tEzec.18.4.
Sorrîant yr Arglwydd.
EXODUS, XXXIIL
Y gogoniant dwyfol.
Cyn
CEIST
1491.
a Gen. 12. 7.
pen. 32. 13.
I>_pen.32.34.
Deut. 7. 22.
Jos. 24. 11.
« nen. 32. 9.
I)eut.9,13.
d pen. 23. 21.
34 Am hynny dos yn awr, arwain
y bobl i'r lie a ddywedais A^Tthyt :
" wele, fy angel a â o'th flaen di :
^ a'r dydd yr ymwelwyf, yi* ymwelaf
â hwynt am eu pechod.
35 A'r Arglwydd a darawodd y
bobl, am iddynt wneuthur y llo a
wnaethai Aaron.
PENNOD XXXIIL
1 Yr Arglwydd yn gwrthod myned gyd ar lohl,
fel yr addawsai. 4 Y bohl yn galaru am
hynny. 7 Symmudo y tabernacl allan o'r
gwersyll. 9 Yr Arglwydd yn llefaru ivrth
Moses wyneh yn toy neb. 12, 18 Moses yn
deisyfu cael gweled gogoniant Duw.
A'R Arglwydd a ddysvedodd
. wrtli Moses, Cerdda, dos i fynu
oddi yma, ti a'r bobl a ddygaist i
fynu o wlad yi" Aipht, i'r wlad am
yr hon y tyngais wrth Abraham,
Isaac, a Jacob, gan ddywedyd, "Tth
had di y rhoddaf hi.
2 ^A mi a anfonaf angel o'th flaen
di; ac a yrraf allan y Canaanead, yr
Amoriad, a'r Hethiad, y Phereziad,
yr Hefiad, a'r Jebusiad :
3 I wlad yn llifeirio o laeth a mêl :
o herwydd nid âf fi i fynu yn dy
blith ; oblegid pobl " wàr-galed wyt :
rhag i mi "^ dy ddifa ar y fíbrdd.
4 1Í A phan glywodd y bobl y drwg
chwedl hwn, galaru a wnaethant :
ac ni wisgodd neb ei harddwisg am
dano.
5 Oblegid yr Arglwydd a ddy-
wedasai wrth Moses, Dywed wrth
feibion Israel, Pobl wàr-galed ydych
chwi ; yn ddisymmwth y deuaf i
fynu i'th ganol di, ac y'th ddifethaf :
am hynny yn awr diosg dy hardd-
wisg oddi am danat, fel y gwypwyf
beth a wnelwyf i ti.
6 A meibion Israel a ddiosgasant
eu harddwisg wrth fynydd Horeb.
7 A Moses a gymmerodd y babell,
ac a'i Uedodd o'r tu allan i'r gwer-
syll, ym mhell oddi wrth y gwersyU ;
ac a'i galwodd, Pabell y cyfarfod ; a
phob un a geisiai yr Arglwydd, a
âi allan i babell y cyfarfod, yr hon
ydoedd o'r tu allan i'r gwersyll.
8 A phan aeth Moses i'r babell, yr
hoU bobl a godasant, ac a safas-
ant bob un ar ddrws ei babell; ac
a edrychasant ar ol Moses, nes ei
ddyfod i'r babell.
9 A phan aeth Moses i'r babell, y
disgynodd colofn y cwmmwl, ac a
safodd %urth ddrws y babell : a'r
Aeglwybt) a lefarodd wrth Moses.
10 A gwelodd yr holl bobl golofn
y cwmmwl yn sefyU wrth ddrws y
babell : a'r hoU bobl a gododd, ac a
addolasant bob un ivrth ddrws ei
babell.
11 ^ A'r Arglwydd a lefarodd wrth
Moses wyneb yn wyneb, fel y llef-
arai gAvr wrth ei gyfaiU. Ac efe a
ddychwelodd i'r gwersyll : ond y
llangc Josua, mab Nun, ei weinidog
ef, ni syflodd o'r babell.
12 1Í A Moses a ddywedodd wrth
yr Arglwydd, Gwel, ti a ddywedi
wrthyf, Dwg y bobl yma i fynu ; ac
ni ddangosaist i mi jr hwn a an-
foni gyd â mi : a thi a ddy wedaist,
^Mi a'th adwaen wrth dy enw, a
chefaist hefyd flafr yn fy ngolwg.
13 Yn awr gan hynny, o chefais ffafr
yn dy olwg, hysbysa i mi dy ffordd,
attolwg, fel y'th adwaen^vyf, ac fel y
caffwyf ffafr yn dy olwg : gwel hefyd
mai dy bobl àìywy genedl hon.
14 Yntau a ddywedodd, Fy wyneb
a gaiff fyned gyd â thi, a rhoddaf
orph^vysdra i ti.
15 Ac efe a ddywedodd wrtho,
Onid â dy wyneb gyd â ni, nac ar-
wain ni i fynu oddi yma.
16 Canys pa fodd y gwyddir yma
gael o honof fi ffafr yn dy olwg, mi
a'th bobl ? onid trwy fyned o honot
ti gyd â ni ? Felly ^ myfi a'th bobl a
ragorwn ar yr hoU bobl sydd ar
wyneb y ddaear.
17 A'r Arglwydd a ddywedodd
wrth Moses, Gwnaf hefyd y peth
hyn a leferaist : oblegid ti a gefaist
ffafr yn fy ngolwg, a mi a'th adwaen
wrth dy enw.
18 Yntau a ddywedodd, Dangos i
mi, attolwg, dy ogoniant.
19 Ac efe a ddywedodd, *" Gwnaf
i'm holl ddaioni fyned heibio o
flaen dy wyneb, a chyhoeddaf enw
yr Arglwydd o'th flaen di : a mi
'a drugarhâf wrth yr hwn y cym-
merwyf drugaredd arno, ac a dost-
uriaf wrth yr hwn y tosturiwyf
20 Ac efe a ddywedodd, Ni elli
weled fy wyneb : canys ^ ni'm gwel
dyn, a byw.
21 Yr Arglwydd hefyd a ddy-
wedodd, Wele fan yn fy ymyl, lie y
cei sefyll ar graig.
22 A thra yi' elo fy ngogoniant
heibio, mi a'th osodaf o fewn agen
yn y graig; a mi a'th orchudcQaf
â'm Haw, nes i mi fyned heibio.
23 Yna y tynnaf ymaith fy Haw,
a'm tu cefn a gei di ei weled : ond
ni welir fy wyneb.
Cyn
CEIST
1491.
= Oen. 32.30.
Num. 12. 8.
Deut. 34.
10.
Í Jer. L 5
Speu. 34.10.
h pen. 34.
5,6.
i Ehuf. 9.
15.
kGen.32.30.
Deut. 5. 24.
Barn. 13.
22.
Es. 6. 5.
Dat. 1. 16,
17.
Adneicyddu y llecliau.
EXODUS, XXXIV.
Cyfammod Duw âg Israd.
Cyn
CRIST
1491,
bpen.19.20.
c pen. 19.
12, 13.
d pen. 33. 19.
e Num. 14.
18.
f pen. 20. 6.
Deut.5.10.
Ps. 86. 15.
Jar. 32. 18.
s pen. 23.
7,21.
Jos. 24. 19.
Job 10. 14.
Mic. 6. 11.
Nah. 1. 3.
iDeut. 5.2.
PENNOD XXXIV.
1 Adnewyddu y llecliau, 5 Cyhoeddi Enio yr
Arglwydd. 8 Moses yn ymhil û Duw ar iddo
fyned gyd a hwy 10 Buio yn gwneuthur
cyfammod â hwynt, ac yn ail-adrodd rhai o
orckymynion y llech gynta/. 28 Moses, wedi
hod ddeugain niwrnod yn y mynydd, yn dyfod
i lawr aV Uechau. 29 M wyneb ef yn dis-
gleirio; ac yntau yn rhoddi lien gudd arno.
ADTWEDODD yr Arglwydd
wrth Moses, *Nâdd i ti ddwy
o lechau cerrig, fel y rhai cyntaf : a
mi a ysgrifenaf ar y llecliau y geir-
iau oedd ar y Uechau cyntaf, y rhai
a dorraist.
2 A bydd barod erbyn y bore ; a
thyred i fynu yn fore i fynydd Sinai,
a saf i mi yno ^ ar ben y mynydd.
3 Ond *= na ddeued neb i fynu gyd
â thi, ac na weler neb ar yi- hoU
fynydd: na phored hefyd na dafad,
nac eidion, ar gyfer y mynydd hwn.
4 1[ Ac efe a naddodd dd\vy o
lechau cerrig, o fath y rhai cyntaf: a
Moses a gyfododd yn fore, ac a aeth
i f^^nydd Sinai, fel y gorchymynasai
yr Arglwydd iddo ; ac a gymmer-
odd yn ei law y ddwy lech garreg.
5 A'r Arglwydd a ddisgynodd
mewn cwmmwl, ac a safodd gyd âg
ef yno, ac *a gyhoeddodd enw yr
Arglwydd.
6 A'r Arglwydd a aeth heibio o'i
flaen ef, ac a lefodd, JEHOFAH,
JEHOFAH, "y Duw trugarog, a
graslawn, hwyiŵydig i ddig, ac ami
o drugaredd a gwirionedd ;
7 ^Yr hwn sydd jti cadw tnigar-
edd i filoedd, gan faddeu anwiredd,
a chamwedd, a phechod, a ^heb
gyfrif 2/«* anwir yn gyfiawn; yr hwn
a ymwêl âg anwiredd y tadau ar y
plant, ac ar blant y plant, hyd y
drydedd a'r bedwaredd genhedlaeth.
8 A Moses a frysiodd, ac a ymgrym-
modd tu a'r llawi', ac a addolodd;
9 Ac a ddywedodd, Os cefais yn
awr ffafr yn dy olwg, 0 Arglwydd,
eled fy Arglwydd, attolwg, yn ein
plith ni, (canys pobl wàr-galed yw,)
a maddeu ein hanwiredd, a'n pechod,
a chymmer ni yn etifeddiaeth i ti.
10 1Í Yntau a ddywedodd, Wele ^ fi
yn gwneuthur cyfammod y'ngŵydd
dy hoU bobl : gwnaf ryfeddodau, y
rhai ni wnaed yn yr holl ddaear,
nac yn yr holl genhedloedd; a'r holl
bobl yr wyt ti yn eu mysg a gânt
weled gwaitli yr Arglwydd : canys
ofnadwy yw yr hyn a wnaf â thi.
11 Cadw yr hyn a orchymynais i ti
heddyw: wele, mi a yrraf allan o'th
flaen di yr Amoriad, a'r Canaanead,
a'r Hethiad, a'r Phereziad, yr Hef-
iad hefyd, a'r Jebusiad.
12 A ' chadw arnat, rhag gwneuth-
ur cyfammod â phreswylwyr y wlad
yr wyt yn myned iddi ; rhag eu bod
yn fagl yn dy blith.
13 Eithr dinystriwch eu hallorau
hwynt, ""drylliwch eu delwau hwynt,
a Hhorrwch i lawr eu Uwynau hwynt.
14 Canys ni chei ymgrymmu i
dduw arall : oblegid yr Ajiglwydd,
Eiddigus yw ei enw; Duw "eiddig-
us yw efe ;
15 Rhag i ti wneuthur cyfammod
â phreswylwyr y tir ; ac iddynt but-
teinio ar ol eu duwiau, ac aberthu
i'w duwiau, a'th alw di, ac i tithau
fwytta o'u haberth;
16 A chymmeryd o honot o'u
° merched i'th feibion ; a " phuttein-
io o'u merched ar ol eu duwiau
hwynt, a gwneuthur i'th feibion di
butteinio ar ol eu duwiau hwynt.
17 Na wna i ti dduwiau tawdd.
18 IT Cadw Avyl Py bara croyw:
saith niwrnod y b^^ttôi fara croyw,
fel y gorchymynais i ti, ar yr amser
ym mis Abib : oblegid ym "^ mis Abib
y daethost allan o'r Aipht.
19 "^ Eiddof fi jw pob peth a agoro
y groth ; a phob gwrryw cyntaf
o'th anifeiîiaid, yn eidionau, ac yn
ddefaid.
20 Ond 'y cyntaf i asyn a bryni
di ^âg oen; ac oni phryni, torr ei
wddf: pryn hefyd bob cyntaf- an-
edig o'th feibion: ac *nac ymddang-
osed neh ger fy mron yn waglaw.
21 1Í "Chwe diwi-nod y gweithi ; ac
ar y seithfed dydd y gorphwysi : yn
amser aredig, ac yn y cynhauaf, y
gorphwysi,
22 1 ""Cadw i ti hefyd wyl yr
wythnosau, o flaen -fírwyth y cyn-
hauaf gwenith ; a gwyl y cynnull,
ar ddiwedd y flwyddyn.
23 1Í y Tair gwaith yn y flwyddyn
yr ymddengys dy holl wrryAviaid ger
bron yr Arglwydd Dduw, Duw
Israel.
24 Canys mi a yrraf y cenhedloedd
allan o'th flaen di, ac a helaethaf dy
derfynau di : ac * ni chwennych neb
dy dir di, pan elych i fynu i ym-
ddangos ger bron yr Arglwydd dy
Dduw, dair gwaith yn y flAvyddyn.
25 * Nac ofFrymma waed fy aberth
gyd â bara lefeinllyd ; ac ^ nac ar-
hôed aberth gwyl y Pasc dros nos
hyd y bore.
Cyn
CRIST
1491,
'pen. 23. 32.
Ueut. 7. 2.
k pen. 23. 24.
Deut. 12. 3.
'Barn. 6. 25.
2 Bren. 18.
4. a 23. 14.
2 Chron.
31.1.
a 34. 3.
m pen. 20. 5,
1 1 Bien.
11.2.
Neh. 13. 25.
> Num. 25.
1,2.
P pen. 12. 15.
a 23. 15.
1 pen. 13. 4.
«• pen. 13. 2,
13. a 22. 29.
Ezec. 44.
30.
Luc 2. 23.
s Num. 18.
15.
2Neu,
â ìiiỳn,
«pen. 23. 15.
Deut. It;.
16.
1 Sam. 9.
7,8
2 Sam. 24.
24.
u pen. 23.12.
Deut. 5.12.
Luc 13. 14.
Í pen. 23.16.
y pen. 23. 14,
17.
Deut. 16.
16.
' Edrych
Gen. 3.5. 5.
Act. 18. 10.
pen. 23. 18.
b pen. 12.10.
Wyneh ìloses yn disr/Ieirio.
EXODUS, XXXV.
Offrymmau at y tdbeimacl.
Cyn
CEIST
1491.
eDeut.26.2.
3 cyntaf.
<lpen.23.19.
Deut. 14.
21.
«pen. 24.18.
I)eui. 9. 9,
18.
fad. 1. ft
j)en. 31.18.
Deut. 4. 13.
4 goi-chy-
mi/n.
6 2 Cor. 3.
7,13.
h 2 Cor. 3.
13.
» pen. 20. 9.
I-ef. 23. 3.
Peut. 5. 12.
Luc 13. 14.
2 Heb.
saiicleidd-
rivijdd.
26 " Dwg y ^ goreu o flaen-fírwyth
dy dir i dŷ yr Akglwydd dy Dduw.
^ Na ferwa fỳn yn llaeth ei fam.
27 Yr Arglwydd hefyd a ddy-
wedodd -wrth Moses, Ysgrifena i ti
y geiriau hyn: oblegid yn ol y
geiriau hyn y gwneuthum gyfam-
mod â thi, ac âg Israel
28 *Ac efe a fa yno gyd â'r Ae-
GLWYDD ddeugain niAvrnod a deu-
gain nos ; ni fwyttaodd fara, ac nid
yfodd dd^yfr: ac ^efe a ysgrifenodd
ar y llechau eiriau y cyfammod, sef
y deg ^ gair.
29 A phan ddaeth Moses i waered
o fynydd Sinai, a dwy lech y dyst-
iolaetli yn llaw Moses, pan ddaeth
efe i waered o'r mynydd, ni wyddai
Moses i s groen ei wyneb ddisgleirio
^vrth lefaru o hono ef wrtho.
30 A phan welodd Aaron a hoU
feibion Israel Moses, wele, yr oedd
croen ei wyneb ef yn disgleirio ; a
hwy a ofhasant nesau atto ef
31 A Moses a alwodd arnynt. Ac
Aaron a hoU bennaethiaid y gyn-
nulleidfa a ddychwelasant atto ef :
a Moses a lefarodd wrthjmt hwy.
32 Ac wedi hynny nesaodd holl
feibion Israel: ac efe a orchymyn-
odd iddynt yr hyn oU a lefarasai
yr Arglwydd ym mynydd Sinai.
33 Ac nes darfod i Moses lefaru
wrthynt, efe a roddes '^ lên gudd ar
ei wyneb.
34 A phan ddelai Moses ger bron
yr Arglwydd i lefaru wrtho, efe a
dynnai ymaith y Hen gudd nes ei
ddyfod allan : a phan ddelai efe
allan, y Uefarai wrth feibion Israel
yr hyn a orchymynid iddo.
35 A meibion Israel a welsant wyn-
eb Moses, fod croen wyneb Moses yn
disgleirio : a Moses a roddodd dra-
chefii y lien gudd ar ei wyneb, hyd
oni ddelai i lefaru wrth Dduw.
PENÎÍOD XXXV.
1 Y Sabbath. 4 Ewyllysgar offrymmau Vr taber-
nad. 20 Pawdrwydd y bobl i offrymmu. 30
Galw Bezaleel ac Aholtuh i'r gwaith.
CASGLODD Moses hefyd hoU
gynnuUeidfa meibion Israel, a
dywedodd wrthynt, Dyma y pethau
a orchymjTiodd yr Arglavydd eu
gwneuthur.
2 ''Chwe diAvrnod y gwneir gwaith ;
ar y seithfed dydd y bydd i chwi
ddydd ^sanctaidd, Sabbath gor-
phwys i'r Arglwydd : llw}T-rodder
i farwolaeth pwy bynnag a wnelo
waith arno.
3 ^Na chynneuwch dan yn eich
holl aimeddau ar y dydd Sabbath.
4 1Í A Moses a lefarodd -svrth holl
gynnulleidfa meibion Israel, gan
ddywedyd, Dyma y peth a orchy-
mynodd yr Arglwydd, gan ddy-
wedyd,
5 '^Cymmerwch o'ch plith ofírwm
yr Arglwydd : pob un ewyUysgar
ei galon dyged hyn yn offi'wm i'r
Arglwydd; aur, ac arian, a phres,
6 A sidan glas, a phorphor, ac
ysgarlad, a Uian main, a blew geifr,
7 A chrwyn hyrddod wedi eu lliwo
yn gochion, a chrwyn daearfoch, a
choed Sittim,
8 Ac olew i'r goleuni, a Uysiau i
olew yr ennaint, ac i'r arogi-darth
peraidd,
9 A meini onix, a meini i'w gosod
yn yr ephod, ac yn y ddwyfronneg.
10 A '^ phob doeth ei galon yn eich
plith, deuant a gweithiant yr hyn
oil a orchymynodd yr Arglwydd ;
11 *Y tabernacl, ei babeU-lèn a'i
do, ei fachau a'i ystyllod, ei farrau,
ei golofaau, a'i forteisiau,
12 Yr arch, a'i throsolion, y dru-
gareddfa, a'r wahanlen, yr hon a'i
gorchuddia,
13 Y bwrdd, a'i di'osolion, a'i hoU
lestri, a'r bara dangos,
14 A chanhwyllbren y goleuni, a'i
offer, a'i lampau, ac olew y goleuni,
15 'Ac aUor yr arogl-darth, a'i
throsolion, ac olew yr enneiniad, a'r
arogl-darth peraidd, a chaeadlen y
drws i fyned i'r tabernacl,
16 s Allor y poeth-offr^vm a'i halch
bres, ei throsolion, a'i holl lestri, y
noe a'i throed,
17 Llenni y cynteddfa, ei golofti-
au, a'i forteisiau, caeadlen porth y
cynteddfa,
18 Hoelion y tabernacl, a hoelion
y cynteddfa, a'u rhaffau hwynt,
19 A gwisgoedd y weinidogaeth i
weini yn y cyssegr, sanctaidd wisg-
oedd Aaron yr offeiriad, a gwisgoedd
ei feibion ef, i offeiriadu ynddynt.
20 1Í A holl gynnulleidfa meibion
Israel a aethant allan oddi ger bron
JMoses.
21 A phob un yr hwn y cynhyrf-
odd ei galon ef, a phob un yr hwn
y gwnaeth ei yspryd ef yn ewyll-
ysgar, a ddaethant, ac a ddygasant
offrwm i'r Arglwydd, tu ag at
waith pabell y cyfarfod, a thu ag at
ei holl wasanaeth hi, a thu ag at y
gwisgoedd sanctaidcL
Cyn
CRIST
1491.
b pen. 16. 23.
e pen. 25. 2.
d pen. 31. 6.
: pen. 26.1,
&c.
f pen. 3a L
6 pen. 27. Î.
Parodrivydd y hohl.
EXODUS, XXXVI.
Gwaliardd eu haelioni.
Cyn
CKIS'
1491.
h pen. 30.23.
) i pen. 31.
22 A daethant ya wyv ac yn wrag-
edd ; pob un a'r a oedd cAvyllysgar
ei galon a ddygasant freichledau, a
chlust-dlysau, a modrwyau, a cliad-
wynau, pob math ar dlysau aur ; a
phob gwr aV a offi-ymmodd oiFrwm,
a offrymmodd aur i'r Arglwydd.
23 A phob un a'r y caed gyd âg ef
sidan glas, a phorphor, ac ysgarlad,
a Uian main, a hleiv geifr, a chrwyn
hyrddod wcdi eu lliwo yn gochion,
a chr^vyn daearfoch, a'u dygasant.
24 Pob un a'r a oifrjTnmodd oiF-
rwm o arian a phres, a ddygasant
ofFrwm i'r Arglwydd : a phob un a'r
y caed gyd âg ef goed Sittim i ddim
o waith y gwasanaeth a'i dygasant.
25 A phob gwraig ddoeth o galon
a nyddodd â'i dwylaw; ac a ddyg-
asant yr edafedd sidan glas, a phor-
phor, ac ysgarlad, a llian main.
26 A'r holl wragedd y rhai y cyn-
hyrfodd eu calonnau hwynt mown
cyfarAvyddyd, a nyddasant^eiü geifr,
27 A'r pennaethiaid a ddygasant
feini onix, a meini i'w gosod ar yr
ephod, ac ar y ddwyfronneg ;
28 A ^ Uysiau, ac olew i'r goleuni,
ac i olew yr ennaint, ac i'r arogl-
darth peraidd.
29 Holl blant Israel, yn wŷr ac yn
wragedd, y rhai a glywent ar eu cal-
on ofírymmu tu ag at yr holl waith
a orchymynasai yr Arglwydd tnvy
law Moses ei wneuthur, a ddygasant
i'r Arglwydd oifrwm ewj'llysgar.
30 IT A dywedodd Moses with feib-
ion Israel, Gwelwch, 'galwodd yr
Arglwydd erbyn ei enw, Bezaleel,
fab Uri, fab Hur, o h\yth Judah :
31 Ac a'i llanwodd ef ag yspryd
Duw, mewn cyfarwyddyd, mewn
deall, ac mewn gwybodaeth, ac
mewn pob gwaith ;
32 I ddychymmygu cywreinrwydd,
i weithio me^ai aur, ac mewn arian,
ac mewn pres,
33 Ac mewn cyfarwyddyd i osod
meini, ac mewn saerniaeth pren, i
weithio ym mhob gwaith cywraint.
34 Ac efe a roddodd yn ei galon
ef ddysgu eraill; efe, ac Aholiab,
mab Achisaraach, o Iwyth Dan.
35 Efe a'u llanwodd liAvynt â
doethineb calon, i wneuthur pob
gwaith saer a chywrein waith, a
gwaith edau a nod^vydd, mewn
sidan glas, ac mewn porphor, ac
mewn ysgarlad, ac mewn Uian main,
ac i wau, gan wneuthur pob gwaith,
a dychymmygu cywreinrwydd.
—
PENNOD XXXVI.
1 Wioddi offriom y hohl yn Haw y gweilhwyr,
5 Gorfod gwaliardd haelioni y hohl. 8 Llen-
ni y ceruhiaid. 14 Y llenni o flew geifr, 19
Y hahell-lèn o gi-wyn. 20 Y hyrddau a'u
morteisiau. 31 Y barrau. 35 Y waherden.
37 Y gaeadlen iV drws.
YNA y gweithiodd Bezaleel ac
Aholiab, a phob gwr doeth o
galon, y rhai y rhoddasai yr Ar-
glwydd gyfar\\yddyd a deall yn-
ddynt, i fedru gwneuthur holl waith
gwasanaeth y cyssegr, yn ol yr hyn
oil a orchymynasai yr Arglwydd.
2 A Moses a alwodd Bezaleel ac
Aholiab, a phob gwr celfydd, y
rhoddasai yr Arglwydd gyfar-
wyddyd iddo ; pob un yr hwn y
dug ei galon ei hun ef i nesâu at
y gwaith i'w weithio ef
3 A chymmerasant gan Moses yr
holl offi'AVTn a ddygasai meibion Is-
rael i Avaith gwasanaeth y cyssegr,
i'w weithio ef A hwy a ddygasant
atto ef ychwaneg o offi'vrm gwir
fodd bob bore.
4 A'r holl rai celfydd, a'r oedd
yn gweithio holl waith y cyssegr,
a ddaethant bob un oddi wrth ei
waith, yr hwn yr oeddynt yn ei
wneuthur.
5 IT A Uefarasant A\Tth Moses, gan
ddywedyd, Y mae y bobl yn dwyn
mwy ua digon er gwasanaeth i'r
gwaith a orchymynodd yr Ar-
glwydd ei Avneuthur.
G A Moses a roes orchymyn; a
hwy a barasant gyhoeddi trwy y
gwersyll, gan ddywedyd, Na wnaed
na gwr na gAvraig waith mwy tu ag
at ofírwm y cyssegr, FeUy yr at-
taliwyd y bobl rhag dwyn mwy.
7 Canys yi* ydoedd digon o ddefh-
ydd i'r holl waith i'w wneuthur, a
gweddill.
8 1Í *A'r holl rai celfydd, o'r rhai
oedd yn gweithio gwaith y taber-
nacl, a wnaethant ddeg lien o liaii
main cyfrodedd, a sidan glas, a phor-
phor, ac ysgarlad : â cherubiaid o
waith cywraint y gAvnaethant hwynt.
9 Hŷd un lien oedd wyth gufydd
ar Imgain; a lied un lien ped\rar
cufydd: yr un mesur oedd i'r hoU
lenni.
10 Ac efe a gydiodd bum lien wrth
eu gilydd ; ac a gydiodd y pùm Uên
eraill wrth eu gilydd.
11 Ac efe a wnaeth ddolennau o
sidan glas ar ymyl un Hen, ar ei
chwrr eithaf yn y cydiad: felly y
Cvn
CRIST
1491.
» ppn. 26.
3,4.
Llenni y tahernacl.
EXODUS, XXXVII.
Y harrau, a'r wahanlen.
Cyn
CEIST
1491.
b pen. 26.10.
gwnaeth efe ar ymyl lien arall,
y'nghydiad yr aiL
12 ^heg dolen a deugain a wnaeth
efe ar un lien, a deg dolen a deu-
gain a wnaeth efe yn y cwrr eithaf
i'r Hen ydoedd y'nghydiad yr ail : y
dolennau oedd yn dal y naill lèn
wrth y Hall.
13 Ac efe a wnaeth ddeg a deu-
gain o fachau aur, ac a gydiodd y
naill lèn wrth y llall a'r bachau ;
fel y byddai yn un tabernacL
14 1Í Efe a wnaeth hefyd lenni o
Jlew geifr, i fod yn babell-lèu ar y
tabernacl : yn un lien ar ddeg y
gwnaeth efe hwynt.
15 Hŷd un Hen oedd ddeg cufydd
ar hugain, a lied un lien oedd bed-
war cufydd : a'r un mesur oedd i'r
un lien ar ddeg.
16 Ac efe a gydiodd bum lien
wi'thynt eu hunain, a chwe Hen
Avrthynt eu hunain.
17 Efe a wnaeth hefyd ddeg dolen
a deugain ar ymyl eithaf y Hon yn
y cydiad ; a deg dolen a deugain a
wnaeth efe ar ymyl y Hen y'nghyd-
iad yr aH.
18 Ac efe a wnaeth ddeg a deugain
o fachau pres, i gydio y babell-lèn
i fod yn un.
19 Ac efe a wnaeth do i'r babeU-
lèn o grwyn hyrddod wedi eu IHwo
yn gochion, a tho o grwyn daearfoch
yn uchaf.
20 1Í Ac efe a wnaeth ystyHod i'r ta-
bernacl 0 goed Sittim, yn eu sefyU.
21 Deg cufydd oedd hŷd ystyllen ;
a chufydd a banner cufydd lied pob
ystyHen.
22 Dau dyno oedd i'r un ystyllen,
wedi eu gosod mewn trefn, y naüí
ar gyfer y llall : felly y gwnaeth efe
i holl ystyllod y tabernacl.
23 Ac efe a wnaeth ystyllod i'r
tabernacl ; ugain ystyUen i'r tu de-
hau, tu a'r dehau.
24 A deugain mortais arian a
wnaeth efe dan yr ugain ystyllen :
dwy fortais dan un ystyHen i'w dau
dyno, a dwy fortais dan ystyHen
araH i'w dau dyno.
25 Ac i ail ystlys y tabernacl, o
du y gogledd, efe a wnaeth ugain
ystyHen,
26 A'u deugain mortais o arian ;
dwy fortais dan un ystyHen, a d^y
fortais dan ystyllen araH.
27 Ac i ystlysau y tabernacl, tu
a'r gorllewin, y gwnaeth efe chwech
ystyHen.
28 A dwy ystyHen a wnaeth efe
y'nghonglau y tabernacl i'r ddau
ystlys.
29 Ac yr oeddynt wedi eu ^ cydio
oddi tanodd ; ac yr oeddynt hefyd
wedi eu cydio oddi arnodd wrth un
fodrwy: felly y gwnaeth iddynt ill
dwy yn y ddwy gongl.
30 Ac yr oedd wyth ystyHen ; a'u
morteisiau oedd un ar bymtheg o
forteisiau arian : ^ dwy fortais dan
bob ystyHen.
31 IT Ac efe a wnaeth °farrau o
goed Sittim : pump i ystyHod un
ystlys i'r tabernacl,
32 A phùm barr i ystyHod ail
ystlys y tabernacl, a phùm barr i
ystyHod y tabernacl i'r ystlysau o
du y gorllewin.
33 Ac efe a wnaeth y barr canol i
gyrhaeddyd trwy yr ystyHod o gwrr
i gwrr.
34 Ac efe a osododd aur dros yi-
ystyHod, ac a wnaeth eu modrw^^au
hwynt o aur, i fyiied am y barrau;
ac a wisgodd y barrau âg aur.
35 1Í Ac efe a ^vnaeth "^wahanlen o
sidan glas, a phorphor, ac ysgarlad,
a Hian main cyfrodedd : â cherubiaid
0 waith cywraint y g\Miaeth efe hi.
36 Ac efe a wnaeth iddi bedair
colofii o goed Sittim, ac a'u gwisg-
odd hwynt âg aur ; a'u pennau oedd
0 aur : ac efe a f^vriodd iddynt bed-
air mortais o arian.
37 1Í Ac efe a wnaeth * gaeadlen i
ddrws y tabernacl o sidan glas, a
phorphor, ac ysgarlad, a llian main
cyfrodedd, o waith edau a nodwydd;
38 A'i phùm colofn, a'u pennau ;
ac a oreurodd eu pennau hwynt,
a'u cylchau, âg aur: ond eu piim
mortais oedd o bres.
PENNOD XXXVII.
1 Yr arch. 6 Y drugaredâfa a'r ceruhiaid.
10 Y hwrdd a'i lestri. 17 Y canhwyllhren,
a'i lampau, aH offer. 25 Allor yr arogl-
darth. 29 Olew yr enneiniad, a'r -pêr-arogl-
darfh.
ABEZALEEL a wnaeth *yr arch
o goed Sittim ; o ddau gufydd
a banner ei hŷd, a chufydd a ban-
ner ei Hed, a chufydd a banner ei
huchder.
2 Ac a'i gwisgodd hi âg aur pur
o fewn ac oddi allan ; ac a wnaeth
iddi goron o aur o amgylch.
3 Ac a Aviiodd iddi bedair mod-
rwy o aur ar ei phedair congl : sef
dwy fodrwy ar ei naill ystlys, a
dwy fodrwy ar ei hystlys arall.
Cyn
CEIST
1491.
2Heb.
pUthu.
3 Heb. dwy
fortais,
dwijfortaU
dan un
ystyllen.
c pen. 25. 28.
a 30. 5.
d pen. 26. 31.
«pen. 26. 36.
> pen. 25.10.
Y drugareddfa a'r cerubiaid. EXODUS, XXXVIII.
Allor y poetii-offrwm.
Cyn
CRIST
1491.
b pen. 25.17.
Î Neu, o'r
pen.
«pen. 25. 23.
<s pen. 25. 29.
3 Neu,
dywaUt.
c pen. 25. 31.
4 Efe a wiiaeth hefyd drosolion o
goed Sittim, ac a'u gmsgodd hwynt
âg aur.
5 Ac a osododd y^ trosolion trwy
y modrwyau ar ystlysau yr arch, i
ddwyn yr arch.
6 IT Ac efe a wnaeth y *• drugar-
eddfa o aur coeth ; o ddau gufydd
a hanner ei hŷd, a chuiydd a han-
ner ei lied.
7 Ac efe a '\^Tiaeth ddau gerub
aur : o un dryll cyfan y gwnaeth
efe hwynt, ar ddau ben y drugar-
eddfa ;
8 Un cerub ^ ar y pen o'r tu yma,
a cherub arall ar y pen o'r tu araU :
o'r drugareddfa y gwnaeth efe y
cerubiaid, ar ei dau ben hi.
9 A'r cerubiaid oeddynt, gan ledu
esgyll tu ag i fynu, a'u hesgyll
yii gorchuddio y drugareddfa, a'u
hwynebau bob un at eu gilydd :
wynebau y cerubiaid oedd tu ag
at y drugareddfa.
10 11 Ac efe a wnaeth '^fwrdd o
goed Sittim : dau gufydd ei hŷd,
a chufydd ei led, a chufydd a han-
ner ei uchder.
11 Ac a osododd aur pur drosto,
ac a wnaeth iddo goron o aur o
amgylch.
12 Gwnaeth hefyd iddo gylch o
amgylch o led Haw ; ac a wnaeth
goron o aur ar ei gylch o amgylch.
13 Ac efe a fwriodd iddo bedair
modrwy o aur ; ac a roddodd y
modr^vyau wrth ei bedair congl, y
rhai oedd yn ei bedwar troed.
14 Ar gyfer y cylch yr oedd y
modrwyau, yn He i'r trosolion i
ddwyn y bwrdd.
15 Ac efe a ^vnaeth drosolion o
goed Sittim, ac a'u gwisgodd h^vynt
ag aur i ddwyn y bwrdd.
16 Efe a wnaeth hefyd y Uestri
fyddai ar y bwrdd, ei ^ ddysglau
ef, a'i Iwyau, a'i phiolau, a'i gaead-
au i ^ gau â h^vynt, o aur pur.
17 1Í Ac efe a wnaeth ^ganhwyll-
bren o aur coeth ; o un dryll cyfan
y gwnaeth efe y canhwyllbren, ei
baladr, ei geingciau, ei bedyll, ei
gnapiau, a'i flodau, oedd o'r un.
18 A chwech o geingciau yn myned
allan o'i ystlysau : tair caingc o'r
canhwyllbren o un ystlys, a thair
caingc o'r canhwyllbren o'r ystlys
arall.
19 Tair padell ar waith almonau,
cnap a blodeuyn oedd ar un gaingc ;
a thair padell o waith almonau, cnap
a blodeuyn ar gaingc arall : yi' un
modd yr oedd ar y chwe chaingc,
y rhai oedd yn dyfod aUan o'r can-
hwyllbren.
20 Ac ar y canhwyllbren yr oedd
pedair padell o waith almonau, ei
gnapiau a'i flodau.
21 A chnap dan ddwy gaingc o
hono, a chnap dan ddwy gaingc o
bono, a chnap dan ddwy gaingc o
hono ; yn ol y chwe chaingc oedd
yn djŵd allan o hono.
22 Eu cnapiau a'u ceingciau oedd
o'r un : y cwbl o hono ydoedA un
dryU cyfan o aur coeth.
23 Ac efe a ^vnaeth ei saith lamp
ef, a'i efeiliau, a'i gafuau, o aur pur.
24 0 dalent o aur coeth y gwnaeth
efe ef, a'i hoU lestri.
25 1Í ^ Gwnaeth hefyd allor yr
arogl-darth o goed Sittim : o gu-
fydd ei hŷd, a chufydd ei lied, yn
bedairongl : ac o ddau gufydd ei
huchder : ei chyrn oedd o'r un.
26 Ac efe a'i gwisgodd hi ag aur
coeth, ei chaead, a'i hystlysau o am-
gylch, a'i chjTU ; ac efe a wnaeth
iddi goron o aur o amgylch.
27 Ac efe a Avnaeth iddi ddwj^ fod-
r\\7 o aur wrth ei dwy gongl, ar ei
dau ystlys, oddi tan ei choron, i fyn-
ed am drosolion i'w dwyn arnynt
28 Ac efe a wnaeth drosolion o
goed Sittim ; ac a'u gwisgodd hwynt
ag aur.
29 1Í Ac efe a w^iaeth ^ olew yr en-
neiniad sanctaidd, a'r arogl-darth
Uysieuog pur, o waith yr apothecari.
PENNOD XXXVIII.
1 A\Xor y poeth-offrwm. 8 Y noe hres. 9 Y
cynieddfa. 21 Cyfrif o offrymmau y hohl.
AC efe ^ a w^naeth allor y poeth-
. offrwm 0 goed Sittim : o bum
cufydd ei hŷd, a phùm cufydd ei
lied, yn bedairongl ; ac yn dri chu-
fydd ei huchder.
2 Gwnaeth hefyd ei chyrn hi ar ei
phedair congl : ei chyrn hi oedd o'r
un ; ac efe a'i gwisgodd hi â phres.
3 Efe a wnaeth hefyd hoU lestri
yr allor, y crochanau, a'r rhawiau,
a'r cawgiau, a'r cigweiniau, a'r ped-
yU tan : ei hoU lestri hi a ^^uaeth
efe o bres.
4 Ac efe a wnaeth i'r allor alch
bres, ar waith rhwyd, dan ei chwm-
pas oddi tanodd hyd ei hanner hi.
5 Ac efe a fwriodd bedair modrwy
i bedwar cwrr yr alch bres, i fyned
am drosolion.
6 Ac efe a wnaeth drosolion o
Cyn
CRIST
1491.
f pen. 30. 1.
'i
)en. 30.
34.
Í pen. 27. 1.
F noe bres a'r cynteddfa.
EXODUS, XXXIX.
Cyfrifyr offrymmcm.
Cyn
CRIST
1491.
b pen. 30. 18.
e pen. 27. 9.
dpen.27.19.
goed Sittirn; ac a'u gwisgodd hwynt
â plires.
7 Ac efe a dynnodd y trosolion
trwy y modrwyau ar ystlysau yr
allor, i'w dwyn hi arnynt: yn gau
y gwnaeth efe hi âg ystyllod.
8 IF Ac efe a wnaeth ^ noe bres, a'i
throed o bres, o ddrychau gwrag-
edd, y rhai a ymgasglent yn fintei-
oedd at ddrws pabell y cyfarfod.
9 1Í Ac efe a wnaeth "^y cynteddfa:
ar yr ystlys dehaii, tu a'r dehau,
llenni y cynteddfa oedd o lian main
cyfrodedd, o gàn cufydd :
10 A'u hugain colofn, ac â'u hiigain
mortais, o bres : a phennau y colofo-
au a'u cylchau, o arian yr oeddynt. ^
11 Ac ar du y gogledd, y llenni
oedd gàn cufydd ; eu hugain colofn,
a'u hugain mortais, o bres: a phen-
nau y colofnau a'u cylchau o arian.
12 Ac o du y gorllewin, llenni o
ddeg cufydd a deugain : eu deg col-
ofn, a'u deg mortais, a phennau y
colofnau, a'u cylchau, o arian.
13 Ac i du y d^vyrain tu a'r dwyi'-
ain yr oedd llenni o ddeg cufydd
a deugain.
14 Llenni o bymtheg cufydd a
ivnaetli efe o'r naill du i'r porth ;
eu tair colofn, a'u tair mortais.
15 Ac efe a wnaeth ar yr ail ystlys,
o ddeutu drws porth y cynteddfa,
lenni o bymtheg cufydd; eu tair
colofn, a'u tair mortais.
16 Holl lenni y cynteddfa o am-
gylch a wnaetli efe o lian main
cyfrodedd.
17 A morteisiau y colofnau, oedd o
bres ; pennau y colofnau, a'u cylch-
au, o arian ; a gwisg eu pennau, o
arian ; a holl golofnau y cynteddfa
oedd wedi eu cylchu âg arian.
18 A chaeadlen drws y cynteddfa
ydoedd waith edau a nodwydd o
sidan glas, a phorphor, ac ysgarlad,
a llian main cyfrodedd ; ac y n ugain
cufydd o hŷd, a'i huchder o'i lied
yn bum cufydd, ar gyfer llenni y
cynteddfa.
19 Eu pcdair colofn hefyd, a'u
pedair mortais, oedd o bres ; a'u
pennau o arian ; gwisg eu pennau
hefyd a'u cylchau oedd arian.
20 A holl "^hoelion y tabernacl,
a'r cynteddfa oddi amgylch, oedd
bres.
21 f Dyma gyfrif pertliynasau y
tabernacl, sef tabernacl y dystiol-
aeth, y rhai a gyfrifwyd wrth or-
chymyn Moses, i wasanaeth y Lef-
iaid, trwy law Ithamar, mab Aaron
yr offeiriad.
22 A Bezaleel, mab Uri, mab Hur,
0 h^7th Judah, a wnaeth yr hyn oil
a orchymynodd yr Arglwydd Avi-th
Moses.
23 A chyd âg ef yr ydoedd Aholiab,
mab Achisamach, o Iwyth Dan ; saer
cywraint, a gwniedydd mewn sidan
glas, ac mewn porphor, ac mewn ys-
garlad, ac mewn llian main.
24 Yr holl aur a weithiwyd yn y
gwaith, sef yn holl waith y cyssegr,
sef aur yr offrwm, ydoedd naw tal-
ent ar hugain, a saith gan sicl a deg
ar hugain, yn ol ''sicl y cyssegr.
25 Ac arian y rhai a gyfrifwyd o'r
gynnuUeidfa, oedd gan talent, a mil
a saith gant a phymtheg sicl a thri
ugain, yn ol sicl y cyssegr.
26 ^Becah am bob pen ; sef banner
sicl, yn ol sicl y cyssegr, am bob un
a elai heibio dan rif, o fab ugein-
mlwydd ac uchod : sef am ^ chwe
chàn mil a thair mil a phùm cant
a deg a deugain.
27 Ac o'r can talent arian y bwr-
iwyd ^morteisiau y cyssegr, a mor-
teisiau y wahanlen ; can mortais o'r
can talent, talent i bob mortais.
28 Ac o'r mil a saith gant a phym-
theg sicl a thri ugain, y g^vnaeth efe
bennau y colofnau ; ac y gwisgodd
eu pennau, ac y cylchodd hwynt.
29 A phres yr offrwm oedd ddeg
talent a thri ugain, a dwy fil a
phedwar cant o siclau.
30 Ac efe a wnaeth o hynny for-
teisiau drws pabell y cyfarfod, a'r
allor bres, a'r alch bres yr lion
oedd iddi, a holl lestri yr allor ;
31 A morteisiau y cynteddfa o
amgylch, a morteisiau porth y cyn-
teddfa, a holl hoelion y tabernacl,
a holl hoelion y cynteddfa o am-
gylch.
PENÌÍOD XXXIX.
1 Gwisgoedd y weinidogaeih, a'r gioiagoedd
sanctaidd. 2 Yr ephod. 8 T ddwy/ronneg.
22 Mantell yr ephod. 27 Y peisiau, y meitr,
a'r gwregys o Vian main. 30 Talaith y gormi
sanctaidd. 32 Moses yn golygu, y cicbl, ac yn
eu bendithio.
C o'r sidan glas, a'r porphor, a'r
ysgarlad, y g^vnaethant wisg-
oedd gweinidogaetli, i weini yn y
cyssegr : ^ gwnaethant y gwisgoedd
sanctaidd i Aaron; ''fel y gorchy-
mynasai yr Arglwydd wrth Moses.
2 Ac efe a wnaeth yr ephod o aur,
sidan glas, a phorphor, ac ysgarlad,
a llian main cyfrodedd.
Cyn
CRIST
1491.
«pen. 30. 13.
r pen. 30.15.
hper. 26.lt),
21, 25, 32.
a pen. 31. 10.
a 35. 19.
b pen. 2S. 4.
T ddwyfronneg.
EXODUS, XXXIX.
Mantell yr ephod.
Cyn
CRIST
1491.
c pen. 28. 9.
<ä pen. 28. 12.
2 Neu, rubi.
3 A gyrrasant yr aur yn ddalen-
nau teneuon, ac a'i torrasant yn
edafedcl, i weithio yii y sidan glas, ac
yn y porphor, ac yn yr ysgarlad, ac
yn y llian main, yn waith cjrwraint.
4 Ysgwyddau a wnaethant iddi
yn cydio : wrth ei dau gwrr y cyd-
iwyd hi.
5 A gwregys cywraint ei ephod ef,
yr hwn oedd arni, ydoedd o'r un, yn
un- waith a hi ; o aur, sidan glas, a
phorphor, ac ysgarlad, a llian main
cyfrodedd : megis y gorchymynasai
yr Arglwydd wrth Moses.
Q ^ " A. hwy a weithiasant feini
onix wedi eu gosod mewn boglynau
aur, wedi eu naddu â naddiadau sêl,
âg enwau meibion Israel ynddynt.
7 A gosododd hwynt ar ysgwydd-
au yr ephod, yn feini "^coffadwriaeth
i feibion Israel ; megis y gorchy-
mynodd yr Arglwydd wrth Moses.
8 1Í Efe a wnaeth hefyd y ddAvy-
fronneg o waith cywraint, ar waith
yr ephod; o aur, sidan glas, por-
phor hefyd, ac ysgarlad, a llian
main cyfrodedd.
9 Pedairongl ydoedd ; yn ddau
ddyblyg y gwnaethant y ddwyfron-
neg : o rychwant ei hŷd, a rhych-
want ei Ued, yn ddau ddyblyg.
10 A gosodasant ynddi bedair rhes
0 feini : rhes o ^ sardius, tophaz, a
smaragdus, ydoedd y rhes gyntaf
11 AY ail res oedd, carbuncl, sa-
phir, ac adamant.
12 A'r drydedd res ydoedd, lygur,
acat, ac amethyst.
13 A'r bedwaredd res ydoedd, ber-
yl, onix, ajaspis; wedi eu hamgylchu
mewn boglynau aur yn eu Ueoedd.
14 A'r meini oedd yn ol enwau
meibion Israel, yn ddeuddeg, yn ol
eu henwau hwynt; pob un wrth ei
enw oeddynt, o naddiadau sêl, yn
01 y deuddeg Ihvyth.
15 A hwy a Avnaethant ar y ddwy-
fronneg gadwynau ar y cyrrau, yn
blethwaith o aur pur.
16 A gwnaethant ddau foglyn aur,
a dwy fodrwy o aur ; ac a rodd-
asant y ddwy fodrwy ar ddau gwrr
y ddivyfronneg.
17 A rhoddasant y ddwy gadwyn
blethedig o aur trwy y ddwy fodrwy
ar gyrrau y ddwyfronneg.
18 A deupen y dd^vy gadwyn bleth-
edig a roddasant y'nglŷn yn y ddau
foglyn ; ac a'u gosodasant ar ys-
gwyddau yr ephod, o'r tu blaen.
19 Gwnaethant hefyd ddwy fodrwy
Cyn
CKIST
1491.
o aur, ac a'u gosodasant ar ddau
ben y ddwyfronneg, ar yr ymyl sydd
ar ystlys yr ephod, o'r tu mewn
20 A hwy a wnaethant ddwy fod-
rwy aur, ac a'u gosodasant ar ddau
ystlys yr ephod, oddi tanodd tu a'i
thu blaen, ar gyfer ei chydiad, oddi
ar wregys yr ephod.
21 Rhwymasant hefyd y dd^vj'fron-
neg, erbyn ei modrwyau, ^vi'th fod-
rwyau yr ephod, a llinyn o sidan
glas, i fod oddi ar wregys yi- ephod,
fel na ddattodid y dd\v}ŵonneg oddi
Avrth yr ephod; megis y gorchymyn-
asai yr Arglwydd wrth Moses.
22 IF Ac efe a wnaeth fanteU yr
ephod i gyd o sidan glas, yn wau-
adwaith.
23 A thwll y fantell oeddj yn ei
chanol, fel twll llurig, a gwrym o
amgylch y twll, rhag ei rhAvygo.
24 A gwnaethant ar odrau y fan-
tell bomgranadau, o sidan glas, por-
phor, ac ysgarlad, a llian cyfrodedd.
25 G^vnaethant hefyd ''glych o aur ^ pen. 28.;
pur, ac a roddasant y clycli rliAvng
y pomgranadau, ar odre y fantell, o
amgylch, ym mysg y pomgranadau,
26 Cloch a phomgranad, a chloch
a phomgranad, ar odre y fantell o
amgylch, i weini ynddynt : megis y
gorchymynasai yr Arglwydd wrth
Moses.
27 1Í A hwy a ^vnaethant beisiau
o lian main, o wauadwaith, i Aaron
ac i'w feibion.
28 A meitr o lian main, a chapiau
hardd o lian main, a ^Uodrau llian «pen. 28. 42.
o lian main cyfrodedd,
29 A gwTCgys o lian main cyfrod-
edd, ac o sidan glas, porphor, ac
ysgarlad, o waith edau a nodwydd;
fel y gorchymynasai yr Arglwydd
wrth Moses.
30 IT Gwnaethant hefyd dalaith y
goron sanctaidd o aur pur ; ac a ys-
grifenasant arni vsgrifen, fel nadd-
iad sêl: ^SANCTEIDDRWYDD i^p=-28 36.
I'R ARGLWYDD.
31 A rhoddasant Avrthi linyn o
sidan glas, i'w dal hi i fynu ar y
meitr ; fel y gorchymynasai yr Ar-
glwydd wrth Moses.
32 IT Felly y gorphenwyd holl
waith y tabernacl, sef pabell y cyf-
arfod : a meibion Israel a wnaethant
yn ol yr hyn oU a orchymynasai yr
Arglwydd wrth Moses; feUy y
gwnaethant.
33 IT Dygasant hefyd y tabernacl
at Moses, y babell a'i holl ddodrefn,
Gorchymyn codi y taheruacl. EXODUS, XL. Sancteiddio Aaron a'ifeiUon.
Cyn
CRIST
1491.
• pen. 26. 35.
2 Heh. ei
b pen. 30. IS.
ei bachau, ei hystyllod, ei barrau,
al choloftiau, a'i morteisiau,
34 AY to o grwyn hyrddod wedi
eu lliwo yn gochion, a'r to o grwyn
daearfoch, a'r lion wahan yr hon
oedd yn gorchuddio ;
35 Arch y dystiolaeth, a'i throsol-
ion, a'r drugareddfa;
36 Y bwrdd heiyd, a'i lioll lestri,
a'r bara dangos;
37 Y canhwyllbren pur, a'i lampau,
a'r lampau i'w, gosod me^vn treih, ei
holl lestri, ac olew i'r goleuni ;
38 A'r allor aur, ac olew yi- en-
neiniad, a'r arogl-darth llysieuog, a
chaeadlen drws y babell ;
39 Yr allor bres, a'r alch bres yr
hon oedd iddi, ei throsolion, a'i holl
lestri; y noe a'i throed;
40 Llenni y cynteddfa, ei golofnau,
a'i forteisiau, a chaeadlen porth y
cynteddfa, ei rhaifau, a'i hoelion, a
holl ddodrefii gwasanaeth y taber-
nacl, sef pabeU y cyfarfod ;
41 Gwisgoedd y weinidogaeth i
weini yn y cyssegr, sanctaidd wisg-
oedd Aaron yr offeiriad, a g^visg-
oedd ei feibion ef i offeiriadu.
42 Yn ol yr hyn oil a orchymyn-
asai yr Arglwydd wrth Moses,
felly y gwnaeth meibion Israel yr
holl waith.
43 A Moses a edrychodd ar yr holl
waith ; ac wele, hwy a'i gwnaeth-
ant megis y gorchymynasai yr
Arglwydd, felly y gwnaethent: a
Moses a'u bendithiodd hwynt
PENNOD XL.
1 Gorchy^nyn codi y iahernacl, 9 a'i enneinio ;
13 a sancteiddio Aaron aH feibion. 16 Moses
yn gwneuthur fel y gorchymynasid iddo. 34
Cwmmwl yn gorchuddio y habell.
A'R Arglwydd a lefarodd wrth
. Moses, gan ddywedyd,
2 Yn y mis cyntaf, ar y dydd
cyntaf o'r mis, y cyfodi y tabernacl,
pabell y cyfarfod.
3 A gosod yno arch y dystiolaeth ;
a gorchuddia yr arch a'r wahanlen.
4 *Dwg i me^vn hefyd y bwi'dd, a
threftia ^ef yn dreihus : dwg i mewn
hefyd y canhwyllbren, a goleua ei
lampau ef.
5 Gosod hefyd allor aur yr arogl-
darth ger bron arch y dystiolaeth ;
a gosod gaeadlen drws y tabernacL
6 Dod hefyd allor y poeth-ofírwm
o flaen drws tabernacl pabell y
cyfarfod.
7 ^Dod hefyd y noe rhwng pabell y
cyfarfod a'r allor, a dod ynddi ddwfr.
100
8 A gosod hefyd y cynteddfa oddi
amgylch ; a dod gaeadlen ar borth
y cynteddfa.
9 A chymmer olew yr enneiniad,
ac '^enneinia y tabernacl, a'r hyn
oil sydd ynddo, a chyssegra ef a'i
holl lestri ; a sanctaidd fydd.
10 Enneinia hefyd allor y poeth-
oflrwm, a'i holl lestri ; a'r aUor a
gyssegri : a "^ hi a fydd yn allor
sancteiddiolaf
11 Enneinia y noe a'i throed, a
sancteiddia hi.
12 A dwg Aaron a'i feibion i
ddrws pabell y cyfarfod, a golch
h^vynt â dwfr.
13 A gwisg am Aaron y gwisgoedd
sanctaidd; ac enneinia ef, a sanct-
eiddia ef, i offeiriadu i mi.
14 Dwg hefyd ei feibion ef, a
g^visg hwynt â pheisiau.
15 Ac enneinia hwynt, megis yr
enneiniaist eu tad hwynt, i offeir-
iadu i mi : felly bydd eu hennein-
iad iddynt yn offeiriadaeth di-agy-
wyddol, trwy eu cenhedlaethau.
16 Felly Moses a wnaeth yn ol
yr hyn oil a orchymynodd yr Ar-
glwydd iddo ; felly y gwnaeth efs.
17 IT Felly yn y mis cyntaf o'r ail
flwyddyn, ar y dydd cyntaf o'r mis,
^y codwyd y tabernacl.
18 A Moses a gododd y tabernacl,
ac a sicrhaodd ei forteisiau, ac a
osododd i fynu ei ystyllod, ac a
roddes i mewn ei farrau, ac a god-
odd ei golofnau ;
19 Ac a ledodd y babell-lèn ar y
tabernacl, ac a osododd do y babell-
lèn arni oddi arnodd ; fel y gorchy-
mynasai yr Arglwydd wrth Moses.
20 IT Cymmerodd hefyd a rhodd-
odd ^y dystiolaeth yn yr arch, a
gosododd y trosolion wrth yr arch,
ac a roddodd y drugareddfa i fynu
ar yr arch.
21 Ac efe a ddug yr arch i'r ta-
bernacl, ac s a osododd y wahanlen
orchudd, i orchuddio arch y dyst-
iolaeth ; megis y gorchymynasai yr
Arglwydd wrth Moses.
22 1Í Ac efe a roddodd y bwrdd o
fevm pabell y cyfarfod, ar ystlys y
tabernacl, o du y gogledd, o'r tu
allan i'r wahanlen.
23 Ac efe a drefnodd yn drefiius
arno ef y bara, ger bron yr Ar-
glwydd; fel y gorchymynasai yr
Arglwydd wrth Moses.
24 H Ac efe a osododd y canhwyll-
bren o fewn pabell y cyfarfod, ar
Cyn
CRIST
1491.
c pen. 30. 20.
d pen. 29.36,
37.
1490.
e Kum. 7. 1.
f pen. 25. 16.
S pen. 35. 12.
Trefn y givahanol
LEFITICUS, L
hoeth-offrymmau.
Cyn
CRIST
1490.
1» pen. 39. 29.
Cyn
CEIST
1490.
apeii.22.1S.
«> Exod. 29.
10, 15.
pen. 4. 15.
gyfer y bwrdd, ar ystlys y taber-
nacl, o du y deliau.
25 Ac efe a oleuodd y lampau ger
bron yr Arglwydd ; fel y gorchy-
mynasai yr Arglwydd wi'th Moses.
26 ^ Efe a osododd hefyd yr allor
aur ym mhabell y cyfarfod, o flaen
y wahanlen.
27 Ac a arogl-darthodd arni arogl-
darth peraidd; megis y gorchymyn-
asai yr Arglwydd wrtli Moses.
28 1Í Ac efe a osododd y gaeadlen
ar ddrws y tabernacl.
29 Ac efe a osododd allor y poeth-
ofírwm wrth ddrws tabernacl pa-
bell y cyfarfod ; ac a ofírymmodd
arni boeth-ofírwm a b^vyd-offrwm ;
^ fel y gorchymynasai yr Arglwydd
wrth Moses.
30 IF Efe a osododd y noe hefyd
rhwng pabell y cyfarfod a'r allor, ac
a roddodd jmo ddwfr i ymolchi.
31 A Closes, ac Aaron, al feibion, a
olchasant yno eu dwylaw a'u traed.
32 Pan elent i babell y cyfarfod, a
at yr allor, yr ym-
y gorchymynasai yr
phan nesâent
olchent ; ' fel _, _
Arglwydd wrth Moses.
33 Ac efe a gododd y cynteddfa o
amgylch y tabernacl a'r allor, ac a
roddodd gaeadlen ar berth y cyn-
teddfa. Felly y gorphenodd Moses
y gwaith.
34 1Í '^ Yna cwmmwl a orchuddiodd
babell y cyfarfod: a gogoniant yr
Arglwydd a lanwodd y tabernacl.
35 Ac ni allai Moses fyned i ba-
bell y cyfarfod ; am fod y cwmmwl
yn aros ami, a gogoniant yr Ar-
glwydd yn Uenwi y tabernacl.
36 A phan gyfodai y cwmmwl oddi
ar y tabernacl, ^y cychwynai meib-
ion Israel i'w holl deithiau.
37 Ac oni chyfodai y cwmmwl, yna
ni chychwynent hwy hyd y dydd y
cyfodai.
38 Canys ' cwmmwl yr Arglwydd
ydoedd ar y tabernacl y dydd, a than
ydoedd arno y nos, y'ngolwg holl dŷ
Israel, yn eu hoU deithiau hwynt.
TRYDYDD LLYFR MOSES, YR HWN A ELWIR
LEFITICUS.
PENNOD I.
1 Trefn y poeih-offrymmau, 3 o eîdîonau, 10 o
ddefaid, neu eifr, 14 ac o adar.
A'R Arglwydd a alwodd ar
. Moses, ac a lefarodd wrtho o
babeU y cyfarfod, gan ddywedyd,
2 Llefara wrth feibion Israel, a
dywed wrthynt, *Pan ddygo dyn o
honoch ofírwm i'r Arglwydd, o ani-
fail, &€/ o'r eidionau, neu o'r praidd,
yr offi'ymmwch eich offrwm.
3 Os poeth-oíîrwm o eìáìon fydd
ei ofírwm ef, oflftymmed ef yn wr-
ryw perffeith-gwbl ; a dyged ef o'i
ewyllys ei hun i ddrws pabell y
cyfarfod, ger bron yr Arglwydd.
4 ^A gosoded ei law ar ben y
poeth-oŵwm ; ac fe a'i cymmerir ef
yn gymmerad^vy ganddo, i wneuth-
ur cymmod drosto.
5 Lladded hefyd yr eidion ger
bron yr Arglwydd ; a dyged meib-
ion Aaron, yr offeiriaid, y gwaed, a
thaenellant y gwaed o amgylch ar
yr allor, yr hon sydd wrth ddrws
pabell y cyfarfod.
6 A blinged y poeth-ofírwm, a
thorred ef yn ei ddarnau.
7 A rhodded meibion Aaron yr
101
offeiriad dan ar yr aUor, a gosodant
goed mewn trefn ar y tan,
8 A gosoded meibion Aaron, yr
offeiriaid, y darnau, y pen, a'r bras-
der, mewn trefn ar y coed a fydd-
ant ar y tan sydd ar yr allor.
9 Ond ei berfedd a'i draed a ylch
efe me^vn dwfr : a'r offeiriad a lysg
y cwbl ar yr allor, yn boeth-oíírwm,
yn aberth tanllyd, o arogl peraidd
i'r Arglwydd.
10 IT Ac OS o'r praidd, sef o'r def-
aid, neu o'r geifr, yr offrymma efe
boeth-offrwm ; ofírymmed ef yn Avr-
ryw perffeith-gwbL
11 A lladded ef ger bron yr Ar-
glwydd, o du y gogledd i'r allor; a
thaeneUed meibion Aaron, yr offeir-
iaid, ei waed ef ar yr allor o amgylch.
12 A thorred ef yn ei ddarnau, gyd
a'i ben a'i frasder; a gosoded yr
offeiriad hwynt ar y coed a fydd-
ant ar y tan sydd ar yr allor.
13 Ond golched y perfedd a'r traed
mewn d;vfr : a dyged yr offeiriad y
CAvbl, a llosged ar yr allor. Hwn
sydd boeth-ofírwm, aberth tanUyd,
o arogl peraidd i'r Arglwydd.
14 1Í As OS poeth-offrwm o aderyn
__
Cyn
CRIST
1400.
« pen. 39. 29.
k Lef. 16. 2.
Num.9. 1.5.
1 Bren. 8.
10.
2 C'hron. 5.
13. a 7. 2.
Es. 6. 4.
Diit. 15. 8.
3 yr ym-
deitlnai.
I pen. 13. 21.
Cyn
CRIST
1490.
Y bwyd-offrwm tanllyd.
LEFITICÜS, II, III.
Yr aberth hedd.
Cyn
CEIST
1490.
c pen. 6. 7.
2Neu,
aflendid.
a pen. 6. 14.
a 9. 17.
Num. 15. 4.
b pen. 7. 6.
a 10. 12.
0 Num. 18. 9.
• Exod. 29.
18.
fydd ei ofírwm ef i'r Arglwydd;
yna dyged ei ofírwm <=o durturau,
neu o gywion colommennod
15 A dyged yr oifeiriad ef at yr
allor, a thorred ei ben ef, a llosged
ef ar yr allor ; a gwasger ei waed
ef ar ystlys yr allor.
16 A thynned ymaith ei grombil
ef ynghyd â'i ^blu, a bwried hwynt
ger Uaw yr aUor, o du y dwyrain,
i'r He y hyddo y Uudw.
17 Hollted ef, a'i esgyll hefyd;
etto "^na wahaned ef: a llosged yr
offeiriad ef ar yr allor, ar y coed a
fyddant ar y tan. Dyma boeth-
oflfrwm, aberth tanllyd, o arogl per-
aidd i'r Arglwydd.
PENNOD II.
1 Y bwyd-offrwm tanllyd gyd ag olew ac arogl-
darth ; 4 naill ai wedi ei bob» meicn ffwrn,
5 ai ar radell, 7 ai mewn padell ffrio: 12
neu or Uaeii-ffrwyth yn y dyvoysen. 13 Halen
y bwyd-offrwm.
PAN ofirymmo dyn * fwyd-offi'wm
i'r Arglwydd, bydded ei
ofírwm ef o beiUiaid ; a thywaUted
olew arno, a rhodded thus arno.
2 A dyged ef at feibion Aaron, yr
oflfeiriaid: a chymmered efe oddi
yno lonaid ei law o'i beilliaid, ac
o'i olew, ynghyd a'i holl thus; a
Uosged yr offeiriad ei goffadwriaeth
ar yr aUor, yn oŵwm tanUyd o
arogl peraidd i'r Arglwydd.
3 A bydded ^gweddill y bwyd-
offrwm i Aaron ac i'w feibion :
*= sancteiddbeth o danllyd oflfrym-
mau yr Arglwydd ydyw.
4 1 Hefyd pan ofírymmech fwyd-
oŵwm, wedi ei bobi mewn ffwrn,
teisen beilliaid groy w, wedi ei chym-
mysgu trwy olew, neu afrllad croy w
wedi eu henneinio ag olew, a fydd.
5 1Í Ond OS bwyd-offrwm ar rad-
ell fydd dy ofírwm di, bydded o
beilliaid wedi ei gymmysgu yn groyw
trwy olew.
6 Torr ef yn ddamau, a thywaUt
arno olew : bwyd-ofírwm yw.
7 H Ac 08 bwyd-offrwm padell
fydd dy offrwm, gAvneler o beilliaid
tr^vy olew.
8 A dwg i'r Arglwydd y bwyd-
offrwm, yr hwu a wneir o'r rhai
hyn : ac wedi y dyger at yr offeir-
iaid, dyged yntau ef at yr allor.
9 A choded yr offeiriad ei ^ goffad-
wriaeth o'r bwyd-ofírwm, a llosged
ef ar yr allor ; *yn offrwm tanllyd, o
arogl peraidd i'r Arglwydd.
10 A bydded i Aaron ac i'w feib-
102
ion weddill y bwyd-offrwm : sanct-
eiddbeth o danllyd ofírymmau yr
Arglwydd ydyw.
11 Na wneler ^yn lefeinllyd ddim
bwyd-oŵwm a oflrymmoch i'r Ar-
glwydd ; canys dim surdoes, na
mêl, ni losgwch yn ofifrwm tanllyd
i'r Arglwydd.
12 IT Ofirymmwch i'r Arglwydd
offrwm y blaen-ffi-wyth ; ond na
^losger hwynt ar yr aUor yn arogl
peraidd.
13 ^Dy holl fwyd-ofírwm hefyd a
hellti di â halen; ac na phalled
halen cyfammod dy Dduw o fod ar
dy fwyd-offi*wm : ofírymma halen
ar bob offi-wm i ti.
14 Ac OS offrymmi i'r Arglwydd
fwyd- offrwm y ffi-wythau cyutaf;
tywysennau irion wedi eu crasu
wrth y tan, se/ŷd a gurir aUan o'r
dywysen lawn, a oŵymmi di yn
fwyd-offi'wm dy fírwythau cyntaf.
15 A dod olew arno, a gosod thus
arno : bwyd-oflfrwm yw.
16 A Uosged yr offeiriad ei goffad-
wriaeth ef o'i yd wedi ei guro allan,
ac o'i olew, ynghyd a'i holl thus :
offrwm tanllyd i'r Arglwydd yw.
PENNOD III.
1 Yr aberth hedd o eidion, 6 o'r praidd :
7 naill ai oen, 12 ai gafr.
AC OS* aberth head fydd ei offrwm
jl\. ef, pan ofifrymmo efe eidion,
ofirymmed ef ger bron yr Arglwydd
yn bei-ffeith-gwbl; pa un bynnag
ai yn wrryw ai yn fenyw.
2 A ^rhodded ei law ar ben ei
offrwm, a lladded ef wrth ddrws
pabell y cyfarfod: a thaenelled
meibion Aaron, yr offeiriaid, y gwaed
ar yr aUor o amgylch.
3 Ac ofirymmed o'r aberth hedd
aberth tanllyd i'r Arglwydd; sef
*=y weren fol, a'r holl wer a fydd ar
y perfedd ;
4 A'r ddwy aren, a'r gwer afyddo
arnynt hyd y tenew>Ti, a'r ^ rh^vyden
hefyd a fydd oddi ar yr afu, a dyn
efe ymaith, ynghyd a'r arennau.
5 A ^ llosged meibion Aaron hynny
ar yr aUor, ynghyd a'r ofii'\vm poeth
sydd ar y coed a fyddant ar y tan,
yn aberth tanllyd, o arogl peraidd
i'r Arglwydd.
6 t Ac OS o'r praidd y bydd yr
hyn a offrymmo efe yn hedd-aberth
i'r Arglwydd, offrymmed ef yn wr-
ryw neu yn fenyw perffeith-gwbL
7 Os oen a offrymma efe yn ei
Cyn
CRIST
1490.
fEdrych
Matt. 16.
12.
Marc 8. 15.
Luc 12. 1.
1 Cor. 5. 8.
Gal. 5. 9.
2Heb.
ddyrch-
afer.
B Marc 9.49.
a pen. 7. 11,
29. a 22.
18,21.
b Esod. 29.
10.
c Exod. 29.
13.
2 Neu,
lUeingig.
d pen. 6. 13.
Aberthau dros bechodau
LEFITICUS, IV.
a wneler mewn anwyhod.
Cyn
CRIST
1490.
« Edrych
pen. 21. 6,
7, 8, 21, 22.
a 22. 25.
Ezec. 44. 7.
MaL 1. 7,
12.
f pen. 7. 23,
6 Gen. 9. 4.
pen. 7. 23,
26. a 17.
10,14.
Deut. 12.
16.
1 Sam. 11
33.
Ezec. 44. 7.
a Num. 15.
22.
b pen. 9.2.
oflrwm ; yna dyged ger bron yr Ar-
GLWYDD.
8 A gosoded ei law ar ben ei off-
rwm, a lladded ef o flaen pabell y cyf-
arfod; a thaenelled meibion Aaron
ei waed ef ar yr allor oddi amgylch.
9 Ac oflfrymmed o'r aberth hedd
yn aberth tanllyd i'r Arglwydd;
ei weren, a'r gloren i gyd: torred
hi ymaith wrth asgwrn y cefn, yng-
hyd a'r weren fol, a'r holl wer a
fyddo ar y perfedd ;
10 A'r ddwy aren, a'r gwer a fyddo
arnynt, hyd y tenewyn, a'r rhwyden
oddi ar yr afti, ynghyd a r arennau,
a dỳn efe ymaith.
11 A llosged yr offeiriad hyn ar
yr allor: *bwyd- aberth tanllyd i'r
Arglwydd ydyw.
12 IT Ac OS gafrfydd ei offrwm ef ;
dyged hi ger bron yr Arglwydd.
13 A gosoded ei law ar ei phen, a
lladded hi o flaen pabeU y cyfar-
fod ; a thaenelled meibion Aaron ei
gwaed hi ar yr allor o amgylch.
14 Ac ofiiymmed o hynny ei ofírwm
0 aberth tanllyd i'r Arglwydd; sef
y weren fol, a'r hoU wer a fyddo
ar y perfedd ;
15 A'r ddwy aren, a'r gwer a fyddo
arnynt, hyd y tenewyn, a'r rhwyden
oddi ar yr afii, ynghyd a'r arennau,
a dỳn efe ymaith.
16 A Uosged yr ofibiriad hwynt ar
yr allor: bwyd- aberth tanllyd o
arogl peraidd ydyw. 'Yr holl wer
sydd eiddo yr Arglwydd.
17 Deddf dragywyddol trwy eich
cenhedlaethau yn eich holl annedd-
au, yw: na fwyttaoch ddim gwer,
na dim sgwaed.
PENNOD IV.
1 Aberthau dros bechod, 3 a wnelai yr offeir-
iad, 13 neu yr hoU gynnulleidfa, 22 neu y
pennaeth, 27 neu y bohl, mewn anwyhod.
LLEFARODD yr Arglwydd
hefyd wrth Moses, gan ddy-
wedyd,
2 Llefara wrth feibion Israel, gan
ddywedyd, *Pan becho dyn mewn
anwybod yn erbyn yr un o orchy-
mynion yr Arglwydd, a gwneuth-
ur yn erbyn un o honynt y pethau
ni ddyMd eu gwneuthur :
3 Os ofiFeiriad enneiniog a becha
yn ol pechod y bobl; oflrymmed,
dros ei bechod a wnaeth, ''fustach
ieuangc perffeith-gwbl, yn aberth
dros bechod i'r Arglwydd.
4 A dyged y bustach i ddrws pa-
beU y cyfarfod, ger bron yr Ar-
glwydd, a gosoded ei law ar ben
y bustach, a Uadded y bustach ger
bron yr Arglwydd.
5 A "^chymmered yr offeiriad en-
neiniog o waed y bustach, a dyged
ef i babell y cyfarfod.
6 A throched yr offeiriad ei fys yn
y gwaed, a thaenelled o'r gwaed ger
bron yr Arglwydd seithwaith, o
flaen gwahanlen y cyssegr.
7 A gosoded yr offeiriad heth o'r
gwaed ger bron yr Arglwydd ar
gyrn aUor yr arogl-darth peraidd,
yr hon sydd jm mhabell y cyfar-
fod; a thywallted ^holl waed arall
y bustach wrth droed aUor y poeth-
ofirwm, yr hon sydd wrth ddrws
pabell y cyfarfod.
8 A thynned holl wer bustach yr
aberth dros bechod oddi wrtho; y
weren fol, a'r holl y^QV fyddo ar y
perfedd ;
9 A'r ddwy aren, a'r gwer a fyddo
arnynt, hyd y tenewyn, a'r rhwyden
oddi ar yr afu, a dyn efe ymaith,
ynghyd a'r arennau;
10 ^ Megis y tynnodd o fustach yr
aberth hedd : a llosged yr offeiriad
hwynt ar allor y poeth-offrwm.
11 'Ond croen y bustach, a'i holl
gig, ynghyd a'i ben, a'i draed, a'i
berfedd, a'i fiswail,
12 A'r holl fiistach hefyd, a ddwg
efe aUan i'r tu allan i'r gwersyU, i
le glân, ^wrth dywalltfa y Uudw;
ac ^a'i Uysg ar goed yn tan; wrth
dywalltfa y Uudw y Uosgir ef
13 IT Ac ' OS hoU gynnulleidfa Is-
rael a becha mewn anwybod, ^a'r
peth yn guddiedig o olwg y gyn-
nulleidfa, a gwneuthur o honynt yn
erbyn yr un o orchymynion yr Ar-
glwydd, ddim o'r hyn ni ddylid eu
gwneuthur, a myned yn euog :
14 Pan wypir y pechod y pechas-
ant ynddo; yna ofiiymmed y gyn-
nulleidfa ftistach ieuangc dros y
pechod, a dygant ef o flaen pabeU
y cyfarfod.
* 15 A gosoded henuriaid y gynnull-
eidfa eu dwylaw ar ben y bustach
ger bron yr Arglwydd, a Uaddant
y bustach ger bron yr Ajiglwydd.
16 A dyged yr offeiriad enneiniog o
waed y bustach i babell y cyfarfod.
17 A throched yr offeiriad ei fys
yn y gwaed, a thaenelled ger bron
yr Arglwydd seithwaith, o flaen y
wahanleiL
18 A gosoded o'r gwaed ar gyrn yr
allor sydd ger bron yr Arglwydd,
103
AbertJiau dros hechodau
LEFITICUS, V.
a wnder mewn anwyhod.
Cyn
CKIST
1490.
lad. 3.
n pen. 3. 5.
n Num. 15.
27.
2Heb.
un enaid.
3o>
gwerin.
0 pen. 3. 14.
P pen. 3. 3.
1 Exod. 29.
18.
sef yr hon sydd ym mhabell y cyf-
arfod; a thywallted yr holl waed
arall wrth waelod allor y poeth-
ofifrwiQ, yr hon sydd wi'th ddrws
pabell y cyfarfod.
19 A thynned ei holl wer allan o
hono, a llosged ar yr allor.
20 A g^vnaed i'r bustach hwn
megis y gwnaeth ^ i fustach y pech-
aberth ; felly gwnaed iddo : a'r
offemad a wna gynimod drostynt;
ac fe a faddeuir iddynt.
21 A dyged y bustach allan i'r tu
allan i'r gwersyll, a Uosged ef fel y
llosgodd y bustach cyntaf. Dyma
aberth dros bechod y gynnuUeidfa.
22 H Os pecha pennaeth, a gwneuth-
ur me\vn anwybod yn erbyn yr un
o orchymynion yr Arglwydd ei
Dduw, ddim o'r hyn ni ddylid eu
gwneuthur, a bod yn euog ;
23 Neu OS daw i wybod ei fai yr
hwn a wnaeth : dyged ei offi-wm o
Iwdn gafr gwrryw perffeith-gwbl.
24 A gosoded ei law ar ben y
llwdn, a Uadded ef yn y lie y lleddir
y poeth-ofifrwm, ger bron yr Ar-
glwydd. Dyma aberth dros bechod.
25 A chymmered yr offeiriad o
waed yr aberth dros bechod a'i fys,
a gosoded ar gyrn allor y poeth-
offrwm, a thywaUted ei waed ef
wrth waelod allor y poeth-ofírwm.
26 A Uosged ei holl wer ar yr
aUor, fel ™ gwer yr aberth hedd : a
g^vnaed yr offeiriad gymmod drosto
am ei bechod ; a maddeuir iddo,
27 1Í Ac ° OS pecha ^ neb ^ o bobl y
wlad mewn an^vybod, gan wneuthur
yn erbyn yr un o orchymynion yr
Arglwydd, ddim o'r j^ethau ni ddyl-
id eu g^vneuthur, a bod yn euog ;
28 Neu OS ei bechod yr hwn a
bechodd a ddaw i'w wybodaeth ef :
yna dyged ei offrwm o Iwdn gafr
fenyw beiffeith-gwbl dros ei bechod
a bechodd efe.
29 A gosoded ei law ar ben yr
aberth dros bechod, a lladded yr
aberth dros bechod yn y lie ?/
lleddir y poeth-oirnvni.
30 A chymmered yr offeiriad o'i
gwaed hi a'i fys, a rhodded ar gyrn
allor y poeth-offi-wm, a thywallted ei
holl waed hi, Avrtli waelod yr aUor.
31 A ° thynned ei holl wer hi, p fel
y tynnir y gwer oddi ar yr aberth
hedd; a llosged yr offeiriad e/ ar
yr allor, lyn arogl peraidd i'r Ar-
glwydd: a gwnaed yr offeiriad
gymmod drosto ; a maddeuir iddo.
104
32 Ac OS dwg efe ei ollrwm dros
bechod o oen, dyged hi yn fenyw
berffeith-gwbl.
33 A gosoded ei law ar ben jr
aberth dros bechod, a lladded hi
dros bechod yn y lie y lleddir y
poeth-offrwm.
34 A chymmered yr offeiriad a'i
fys o waed yr aberth dros bechod,
a gosoded ar gyrn allor y poeth-
offr^ym, a thywallted ei hoU waed
hi wi'th waelod yr allor.
35 A thynned ei holl wer hi, fel y
tynnir gwer oen yr aberth hedd;
a llosged yr offeiriad h-wynt ar yr
allor, ""fel aberth tanllyd i'r Ar-
glwydd: a gwnaed yr offeiriad
gymmod drosto am ei bechod yr
h^vn a bechodd ; a maddeuir iddo.
PENNOD V.
1 Y neb a hechodd tnoy gelu yr hyn a wypo, 2
trwy gyffwrdd â dim aflan: 4 neu tnnj Iw.
6 Ei ojf'rwm dros ei gamwedd, o'r praidd, 7
o'r adar, 11 o heilliaid. 14 Yr oý'noin dios
gamwedd mewn cyssegr-ladrad, 17 ac mewn
pechudau o anwyhod.
OS pecha dyn, a chlywed llais
Uw, ac yntau yn dyst, naiU ai
yn gweled ai yn gwybod ; oni fynega,
yna efe a ddwg ei anwiredd.
2 ^ Os dyn a gyffwrdd â dim aflan,
pa un bynnag ai burgyn bwystfil
aflan, ai burgyn anifail aflan, ai
burgyn ymlusgiad aflan; er bod y
peth yn guddiedig oddi wrtho ef,
aflan ac euog yw efe.
3 Neu pan gyffyrddo ''âg aflendid
dyn, pa aflendid bynnag iddo, yr
hwn y bydd efe aflan o'i blegid, a'r
peth yn guddiedig rhagddo; pan
gaffo wybod, yna euog yw.
4 Neu OS dyn a dwng, gan draetliu
a'r gwefusau ar ^ wneuthur drwg,
neu '^wneuthur da; beth bynnag a
draetho dyn trAvy Iw, a'r peth yn
guddiedig rhagddo ; pan gaffo efe
>^7bod, euog yw o un o hyn.
5 A phan fyddo efe euog o un o
hyn ; yna * cyffesed yr hyn y pech-
odd ynddo :
6 A dyged i'r Arglwydd ei offr^vm
dros gamwedd am ei bechod yr hwn
a bechodd ; sef benyw o'r praidd,
oen neu fỳn gafr, yn aberth dros
bechod ; a g^vnaed jt offeiriad gym-
mod drosto am ei bechod.
7 Ond ^os ei laAv ni chyi'haedd
werth oen; dyged i'r Arglwydd,
am ei gamwedd yr hwn a bechodd,
ddAvy ^durtur, neu ddau gyw colom-
men ; y naill yn aberth dros bech-
od, a'r llall yn boeth-offrAvm.
Cyn
CRIST
1490.
<■ pen. 3. 5.
«pen. 11. 24,
28, 31, 39.
b pen. 12, a
13, a 15.
c Edrych
1 Sam. 25.
22.
Act. 23. 12.
4 Rdrych
Marc 6. 23.
fpen. 12. 8.
a 14. 21.
g pea. 1. 1^
Aherthau dros
LEFITICUS, VI.
amryw hecJiodau.
Cvn
CEIST
1490.
ii pen. 1. 15.
< pen. 4. 7,
18, 30, 34.
k pen. 1. 14.
1 Num. 5. 15.
n> pen. 2. 2.
n pen. 4. 35.
o pen. 2. 3.
P pen. 22. 14.
•1 Exod. 30.
13.
r pen. 22. 14.
a 27. 13,
15, 27.
Num. 5, 7.
• pen. 4. 2.
8 A dyged hwynt at yr offeiriad ;
ac offrymmed efe yr hwn si/dd dros
becliod yn gyntaf, ''a thorred ei ben
wrth ei wegil ; ond na thorred ef
ymaitli.
9 A thaenelled o waed yr abertli
dros bechod ar ystlys yr allor ; a
'gwasger y rhan arall o'r gwaed
wrth waelod yr allor. Dyma aberth
dros bechod,
10 A'r ail a wna efe yn ofírwm
poeth, yn ol ^ y ddefod : a'r off-
eiriad a wna gymmod drosto am ei
bechod yr h^vn a bechodd ; a madd-
euir iddo.
11 IT Ac OS ei law ni chyrhaedd
dd^vy durtur, neu ddau gyw col-
ommen ; yna dyged yr h^Yn a bech-
odd ei offr^vm o ddegfed ran ephah
o beilliaid yn aberth dros bechod:
'na osoded olew ynddo, ac na rodd-
ed thus arno; canys aberth dros
bechod 2/w.
12 A dyged hynny at yr offeiriad:
a cliymmered yr offeiriad o hono
lonaid ei law ""yn goffadwriaeth, a
llosgcd ar yr allor, " fel ebyrth tan-
11yd i'r Arglwydd. Dyma aberth
dros becliod.
13 A gAvnacd yr offeiriad gymmod
drosto ef am ei bechod a bechodd
efe yn un o'r rhai hyn; a madd-
euir iddo : ° a bydded i'r offeiriad y
gweddill, megis o'r bwyd-offrwm.
14 1Í A llefarodd yr Arglwydd
^n't\l Moses, gan ddjvvedyd,
15 P Os gwna dyn gamwedd, a
pliechu trwy amryfusedd, yn y peth-
au a gyssegrwyd i'r Arglwydd ;
jTia dyged i'r Arglwydd dros ei
gamwedd, h^vi'dd pcrffeith-gwbl o'r
praidd, gyd â'th bris di o siclau
arian, yn ol ^sicl y cyssegr, yn
aberth dros gamwedd.
IG A thaled am y niwed a wnaeth
]/)i y peth cyssegredig, a ''rhodded
ei bummed ran yn ychwaneg atto,
a rhodded ef at yr offeiriad : a
g^Tiiaed yr offeiriad gymmod drosto
a liwrdd jt offrwm dros gamwedd ;
a maddeuir iddo.
17 1Í Ac OS pecha ^enaid, a gwneuth-
ur yn erhyn gorchymynion yr Ar-
glwydd, ddim o'r hyn ni ddylid eu
gwneuthur ; er na wyddai, etto euog
i'ydd, a'i anwiredd a ddwg.
18 A dyged Invrdd perffeith-gwbl
o'r praidd, gyd â'th bris di, at yr
offeiriad, yn offrwm dros gamwedd:
a g^vnaed yr offeiriad gymmod
drosto am ei ami-yfusedd a gam-
gymmerodd efe, ac yntau heb wyb-
od ; a maddeuir iddo.
19 Aberth dros gamwedd yw hyn:
camwedd a wnaeth yn ddiau yn
erbyn yr Arglwydd.
PENNOD VI.
1 Yr ofrwm dros gamivedd mewn pecliodau
a ivneler trwy wyhod. 8 Cyfraith y poeth-
offrwm, 14 a'r hivyd-qfrwm. 19 Yr offrwm
wrth gyssegru offeiriad. 24 Cyfraith y pech-
offrwm.
A LLEFARODD yr Arglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
2 * Os pecha dyn, a gwneuthur
camwedd yn erbyn yr Arglwydd,
a dywedyd celwydd wrth ei gym-
inydog am yr hyn a rodded atto
i'w gadw, neu am yr hyn y rhoddes
efe ei law, neu yn yr hyn trwy
drawsder a ddygoud efe, neu yn
yr hyn y t^vyllodd ei gymmydog ;
3 Neu OS cafodd beth gwedi ei
golli, a dywedyd celwydd am dano,
neu dyngu yn anudon ; am ddim
o'r holl bethau a wnelo dyn, gan
bechu ynddynt :
4 Yna, am iddo bechu, a bod yn
euog ; bydded iddo roddi yn ei ol y
trais a dreisiodd efe, neu y peth a
gafodd trwy dwyll, neu y peth a
adawyd i gadw gyd âg ef, neu y
peth wedi ei golli a gafodd efe,
5 ISTeu beth bynnag y tyngodd efe
anudon am dano ; ^ taled h}ainy er-
byn ei ben, a chwaneged ei bum-
med ran atto : ^ ar y dydd yr off-
rjanmo dros gamwedd, rhodded ef
i'r neb a'i piau.
6 A dyged i'r Arglwydd ei offrwm
dros gamwedd, hwrdd perffeith-
gwbl o'r praidd, *^gyd â'th bris di,
yn offrwTn dros gamwedd, at yr
offeiriad.
7 A gAvnaed yr offeiriad gymmod
drosto ger bron yr Arglwydd : a
maddeuir iddo, am ba beth bynnag
a wnaeth, i fod yn euog o hono.
8 t Llefarodd yi- Arglwydd hefyd
wrth Moses, gan ddywedyd,
9 Gorchymyn i Aaron, ac i'w feib-
ion, gan ddyivedyd, Dyma gyfraith
y poeth-offrwm : (poeth-offrwm yw,
o herwydd y llosgi ar yr allor ar
hyd y nos hyd y bore, a than yr
allor a gynneuir arni.)
10 "^Gwisged yr offeiriad hefyd ei
licin-wisg am dano, a gwisged lodr-
au llian am ei gnawd, a choded y
Uudw lie jT ysodd y tan y poeth-
abcrth ar yr allor, a gosoded ef
"gcr Haw yr allor.
d Ezod. 28.
4Ü, 41, 43.
Cyfraith y hwyd-offrwrn.
LEFITICUS, VIL
Cyfraith y pech-offrivm.
Cyn
CRIST
1490.
f pen. 4. 12.
i pen. 3. 3,
9,14,
t pen. 2. L
Num. 15. 4.
i pen. 2. 2, 9.
k pen. 2. a,
1 pen. 10. 12.
m Num. 18.
9,10.
a pen, 2. 3.
0 Exod. 29.
37.
pen. 22. 4,
5,6.
■lExod.16.
36.
Í pen. 4. a.
»Exod.29,
25,
♦ pen. 4. 2.
11 A diosged ei wisgoedd, a gwisg-
ed ddillad eraill, a dyged allan y
Uudw i'r tu allan i'r gweisyll, ^i
le glân.
12 A chynneuer y tan sydd ar yr
allor arni ; na ddiíFodded : ond Uosg-
ed yr offeiriad goed arni bob bore ;
a threfhed y poeth-oflFrwm arni, a
Uosged ^wer yr aberth hedd arni.
13 Cynneuer y tan bob amser ar
yr allor ; na ddiffodded.
14 1Í ^Dyma hefyd gyfraith y bwyd-
oflfrwm, Dyged meibion Aaron ef ger
bron yr Arglwydd, o flaen yr allor :
15 A choded o bono yn ei law o
beilliaid y bwyd-offrwm, ac o'i olew,
a'r holl thus yr hwn fydd ar y
bwyd-ofirwm ; a llosged ei ' goffad-
wriaeth ef ar yr allor, yn arogl per-
aidd i'r Arglwydd.
16 "^A'r gweddill o bono a fwytty
Aaron a'i feibion : yn groyw y bwyt-
têir ef : ^ yn y He sanctaidd o fewn
cynteddfa pabell y cyfarfod y bwyt-
tânt ef
17 Na phober ef trwy lefain,
™Rhoddais ef yn rhan iddynt o'm
haberthau tanllyd : ° peth sanct-
eiddiolaf yw hyn, megis yr aberth
dros bechod, a'r aberth dros gam-
wedd.
18 Fob gwrryw o blant Aaron a
fwyttânt hyn : deddf dragywyddol
fydd yn eich cenhedlaethau am
aberthau tanllyd yr Arglwydd :
**pob un a gyöyrddo â hwynt, fydd
sanctaidd.
19 1Í A llefarodd yr Arglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
20 P Dyma oflrwm Aaron a'i feib-
ion, yr hwn a offiymmant i'r Ar-
glwydd, ar y dydd yr enneinier ef
Degfed ran 'ephah o beilliaid yn
fwyd-ofirwm gwastadol, ei banner
y bore, a'i banner brydnawn.
21 Gwneler ef trwy olew mewn
padell : yna y dygi ef i mewn wedi
ei grasu ; ac oŵymma ddarnau y
b^vyd-offi'wm wedi ei grasu, yn arogl
peraidd i'r Arglwydd.
22 A'r offeiriad o'i feibion ef, "^yr
hwn a enneinir yn ei le ef, gwnaed
hyn, trwy ddeddf dragywyddol :
• Uosger y cwbl i'r Arglwydd.
23 A phob bwyd-oflrwm dros jr
offeiriad a fydd wedi ei losgi oil :
na fwyttâer ef
24 1Í Llefarodd yr Arglwydd hef-
yd wrth Moses, gan ddywedyd,
25 Llefara wrth Aaron ac wrth ei
feibion, gan ddywedyd, ' Dyma gyf-
raith yr aberth dros bechod. "Yn y
lie y Ueddir y poeth-ofirwm, y lleddir
yr aberth dros bechod ger bron yr
Arglwydd: ^sancteiddiolaf «/w^efe.
26 y Yr offeiriad a'i hoffi^ymmo dros
bechod, a'i bwytty : yn y lie sanct-
aidd y bwyttêir ef, /nghynteddfa
pabell y cyfarfod.
27 Beth bynnag a gyfíyi'ddo â'i
gig ef, a fydd sanctaidd: a phan
daeneller o'i waed ef ar ddilledyn,
golch yn y Ue sanctaidd yr hyn y
taenellodd y gwaed arno.
28 A ""thorrer y Uestr pridd y berw-
er ef ynddo : ond os mewn llestr
pres y berwir ef, ysgwrier a golcher
ef mewn dwfr,
29 Bwyttâed pob gwrryw ym mysg
yr offeiriaid ef : sancteiddiolaf yw
efe,
30 * Ac na fwyttâer un ofirwm dros
bechod, yr hwn y dyger o'i waed i
babell y cyfarfod, i wneuthur cym-
mod yn y He sanctaidd; ond llosger
mewn tan.
PENNOD VII,
1 Cyfraith yr offrwm dros gamioedd, 11 a'r
aberthau hedd : 12 pa un bynnag fo ai aberth
d'iolch, 16 ai adduned, ai rhodd o wirfodd.
22 Gicahardd y brasder, 26 aV gwaed. 28
Ehan yr offeiriad o'r aberthau hedd.
*^T~\YMA hefyd gyfraith yr ofírwm
JL/ dros gamwedd: ^sancteiddiol-
af yiv.
2 *= Yn y man He y Uaddant y poeth-
offirwm, y Uaddant yr aberth dros
gamwedd ; a'i waed a daenella efe
ar yr allor o amgylch,
3 A'i ^ holl wer a oflrymma efe o
bono ; y gloren hefyd, a'r weren fol,
4 A'r ddwy aren, a'r gwer fyddo
arnynt, hyd y tenewyn, a'r rhwyden
oddi ar yr afìi, ynghyd a'r arennau,
a dỳn efe ymaith,
5 A llosged yr offeiriad hwynt ar
yr allor, yn aberth tanllyd i'r Ar-
glwydd : aberth dros gamwedd yw.
6 * Pob gwrryw ym mysg yr offeir-
iaid a'i bwytty : yn y Ue sanctaidd
y bwytteir ef : sancteiddiolaf yiv.
7 Fel y mae yr aberth dros bechod,
felly y bydd ^yr aberth dros gam-
wedd ; un gyfraith sydd iddynt : yr
offeiriad, yr hwn a wna gymmod âg
ef, a'i piau.
8 A'r offeiriad a ofirymmo boeth-
ofifrwm neb, yr offeiriad a gaiff iddo
ei bun groen y poeth-offrwm a off-
rymmodd efe,
9 A sphob bwyd-oflfrwm a graser
mewn ffvsrn, a'r hyn oU a wneler
Cyn
CRIST
1490.
« pen. L 3,
5, 11. a 4.
24, 29, 33.
X pen. 21. 22.
r Num. 18. 9.
« pen. 11, 33.
* pen. 4. 7,
11, 12, 18,
21. a 16. 27.
Heb. 13.11.
» pen. 5, a 6.
b pen. 21. 22.
c pen. 1. 3,
5, 11. a 4.
24, 29, 33.
d Exod. 29.
13.
Îen. 3. 4,
0.a4.8,!).
e Num. 18.
9,10.
f pen. 6,26.
g pen. 2. 3,
10.
Num. 18. 9.
Cyfraith yr aberthau hedd, LEFITICUS, VII. a rhan yr offeiriaid o honynt.
Cyn
CRIST
1490.
b pen. 3. 1.
a 22. 18, 21.
lpen.19.7,8.
k pen. 15. 3.
iGen.17.14.
n> pen. 12,
a 13, a 15.
n pen. 11.
24,28.
0 pen. 3. 17.
mewn padell, neu ar radell, fydd
eiddo yr offeiriad a'i hoffrymmo.
10 A phob bwyd-offrwm wedi ei
gymmysgu trwy olew, neu yn sych,
a iydd i holl feibion Aaron, bob un
fel eu gilydd.
11 •'Dyma heiyd gyfraith yr ebyrth
hedd a ofirymma efe i'r Arglwydd.
12 Os yn Ue diolch yr ofirymma
efe hyn ; ofíìymmed gyd â'r aberth
diolch deisennau croyw, wedi eu
cymmysgu trwy olew; ac afrUad
croyw, wedi eu hiro âg olew ; a
pheilliaid wedi ei grasu yn deisen-
nau, wedi eu cymmysgu âg olew.
13 Heb law y teisennau, ofirym-
med fara lefeinllyd, yn ei ofirwm,
gyd a'i hedd-aberth o ddiolch.
14 Ac oflfrymmed o hyn un dorth
o'r holl oflrwm, yn oẁwm dyrch-
afael i'r Arglwydd; a bydded
hwnnw eiddo yr ofíeiriad a daen-
eUo waed yr ebyrth hedd.
15 A chig ei hedd-aberth o ddiolch
a fwyttêir y dydd yr ofifrymmir ef :
na adawer dim o hono hyd y bore.
16 Ond *os adduned, neu ofirwm
gwirfodd, iydd aberth ei ofirwm ef ;
y dydd yr ofirymmo efe ei aberth,
bwyttâer ef : a thrannoeth bwyttâer
yr hyn fyddo yn weddill o hono.
17 Ond yr hyn a fyddo o gig yr
aberth yn weddill y trydydd dydd,
Uosger yn tan.
18 Ac OS bwyttêir dim o gig ofirwm
ei ebyrth hedd ef o fewn y trydydd
dydd, ni byddir boddlawn i'r hwn
a'i hoffiymmo ef, ac nis cyfrifir
iddo, fiieiddbeth fydd: a'r dyn a
fwytty o hono, a ddwg ei anwiredd.
19 A'r cig a gyfiyrddo â dim aflan,
ni fwyttêir ; mewn tan y Uosgir ef :
a'r cig avail, pob glân a fwytty o
hono.
20 A'r dyn a fwyttao gig yr hedd-
aberth, yr hwn a herthyn i'r Ar-
glwydd, •'a'i aflendid arno; 'torrir
ymaith y dyn hwnnw o iysg ei bobl.
21 Ac OS dyn a gyfiwrdd â dim
aflan, sef tig ™ aflendid dyn, neu âg
anifail "aflan, neu âg un fiieidd-
beth aflan, a bwytta o gig yr hedd-
aberth, yr hwn a herthyn i'r Ar-
glwydd ; yna y torrir ymaith y
dyn hwnnw o fysg ei bobl.
22 IT Llefarodd yr Arglwydd
hefyd wrth Moses, gan ddywedyd,
23 Llefara wrth feibion Israel,
gan ddywedyd, "Na fwyttêwch ddim
gwer eidion, neu ddafad, neu afr.
24 Etto gwer burgyn, neu wer
KTT
ysglyfaeth, a ellir ei weithio mewn
pob gwaith ; ond gan fwytta na
fwyttêwch ef.
25 O herwydd pwy bynnag a fwyt-
tao wer yr anifail, o'r hwn yi- oifrym-
mir aberth tanllyd i'r Arglwydd;
torrir ymaith yr enaid a'i bwyttao
o fysg ei bobl.
26 PNa fwyttêwch chwaith ddim
gwaed o fewn eich cyfanneddau, o'r
eiddo aderyn, nac o'r eiddo anifail.
27 Pob enaid a fwyttao ddim
gwaed, torrir ymaith yr enaid
hwnnw o fysg ei bobl.
28 ^ A'r Arglwydd a lefarodd
wrth Moses, gan ddywedyd,
29 Llefara wrth feibion Israel,
gan ddywedyd, Y neb a ofirymmo
ei aberth hedd i'r Arglwydd,
dyged ei rodd o'i aberth hedd i'r
Arglwydd.
30 1 Ei ddwylaw a ddygant ebyrth
tanllyd yr Arglwydd ; y gwer
ynghyd a'r barwyden a ddwg efe;
"■y barwyden fydd i'w chyhwfanu,
yn ofirwm cyhwfan ger bron yr Ar-
glwydd.
31 A Uosged yr oflfeiriad y gwer
ar yr allor : a bydded y barwyden
i Aaron ac i'w feibion.
32 Rhoddwch hefyd y balfais
ddehau yn ofii'wm dyrchafael i'r
ofieiriad, o'ch ebyrth hedd.
33 Yr hwn o feibion Aaron a
ofirymmo waed yr ebyrth hedd, a'r
gwer ; bydded iddo ef yr ysgwydd-
og ddehau yn rhan.
34 0 herwydd 'parwyden y cy-
hwfan, ac ysgwyddog y dyrchafael,
a gymmerais i gan feibion Israel
o'u hebyrth hedd, ac a'u rhoddais
hwynt i Aaron yv ofieiriad, ac i'w
feibion, trwy ddeddf dragywyddol
oddi wrth feibion Israel
35 1 Hyn yw rhan enneiniad
Aaron, ac enneiniad ei feibion, o
ebyrth tanllyd yr Arglwydd, yn y
dydd y nesaodd efe hwynt i ofieir-
iadu i'r Arglwydd ;
36 Yr hwn a orchymynodd yr Ar-
glwydd ei roddi iddynt, *y dydd
yr enneiniodd efe hwynt allan o
feibion Israel, trwy ddeddf dragy-
wyddol, trwy eu cenhedlaethau.
37 Dyma gyfraith y poeth-ofirwm,
y bwyd-ofii'wm, a'r aberth dros bech-
od, a'r aberth dros gamwedd, a'r
cyssegi'iadau, a'r aberth hedd;
38 Yr hon a orchymynodd yr Ar-
glwydd wrth Moses ym mynydd
Sinai, yn y dydd y gorchymynodd
Offrymmau wrth gyssegru LEFITICUS, VIII
Aaron a'i/eibion.
Cyn
CRIST
1490.
a Exod. 29.
1.
b Exod. 28.
2,4.
c Exod. 30.
24.
d Exod. 29.
4.
e Exod. 28.
4.
f F.xud. 28.
30.
E Exod. 28.
37, &c.
h Exod. 30.
26.
1 Exod. 20.
7. a 30. 30.
Vs. 133. 2.
k Exod. 20.
8.
2Heb.
rwymodd.
Exod. 29.
10.
efe i feibion Israel offrymmu eu
hoflfrymmau i'r Auglwydd, yn an-
ialwch Sinai.
PENNOD VIIL
1 Moses yn cyssegru Aaron a'i feibion. 14 Eu
Jiaberih dros bechod. 18 Ea poeth-ofiivm.
22 Ewrdd y cyssegriadau. 31 Y He ar
amser y cyssegrid hicynt.
ALLEFARODD yr Arglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
2 ^Cymmer Aaron a'i feibion gyd
âg ef, a'r ^gwisgoedd, ac ''olew yr
enneiniad, a bustach yr aberth dros
bechod, a dau hwrdd, a chawell y
bara croyw :
3 A chasgl yr hoU gynnuUeidfa
ynghyd i ddi'ws pabell y cyfarfod.
4 A gwnaeth Moses fel y gorchy-
mynodd yr Arglwydd iddo : a
chasglwyd y gynnuUeidfa i ddrws
pabell y cyfarfod.
5 A dywedodd Moses wrth y gyn-
nuUeidfa, '^Dyma y peth a orchymyn-
odd yr ARGLWYDD ei wneuthur.
6 A Moses a ddug Aaron a'i feib-
ion, ac a'u golchodd hwynt â dwfr.
7 Ac efe a roddes am dano ef ' y
bais, ac al g^vregysodd ef a r gwreg-
ys, ac a wisgodd y fantell am dano,
ac a roddes yr ephod am dano, ac
a'i gwregysodd â gwi-egys cy^vraiut
yv ephod, ac a'i cauodd am dano ef
8 Ac efe a osododd y ddwyfron-
neg arno, ac a *^ roddes yr Urim a'r
Thummim yn y ddwyfronneg.
9 Ac efe a osododd y meitr ar ei
ben ef ; ac a osododd ar y meitr,
ar ei dalcen ef, y dalaith aur, y
goron sanctaidd ; fel y sgorchymjTi-
asai yi' Arglwydd i Moses.
^A Moses a gymmerodd olew
10
yr enneiniad, ac a enneiniodd y
tabernacl, a'r hyn oil oedd ynddo ;
ac a'u cyssegi'odd hwynt.
11 Ac a daenellodd o hono ar yr
allor saith waith, ac a enneiniodd
yr allor a'i holl lestri, a'r noe hefyd
a'i throed, i'w cyssegru.
12 Ac efe ' a dywalltodd o olew yr
enneiniad ar ben Aaron, ac a'i hen-
neiniodd ef, i'w gyssegru.
13 "^ A Moses a ddug feibion Aaron,
ac a wisgodd beisiau am danynt, a
gwregysodd hAvynt â gwi-egysau, ac
a 2 osododd gapiau am eu pennau;
fel y gorchymynasai yr Arglwydd
wrth Moses.
14 ^Ac efe a ddug fustach yr
aberth dros bechod: ac Aaron a'i
feibion a roddasant eu dwylaw ar
ben bustach yr aberth dros bechod;
15 Ac efe a'i lladdodd: a Moses
a gymmerth y gwaed, ac a'i rhodd-
es ar gyrn yr allor o amgylch a'i
fys, ac ""a burodd yr allor; ac a
dywalltodd y gwaed wrth waelod yr
allor, ac a'i cyssegrodd hi, i wneuth-
ur cyramod arni.
16 Efe a gymmerodd hefyd yr holl
wer oedd ar y perfedd, a'r rhwyd-
en oddi ar yr afu, a'r ddwy aren
a'u gwer; a Moses a'^ Uosgodd ar
yr allor.
17 A'r bustach, a'i groen, a'i gig,
a'i fiswail, a losgodd efe mewn tan
o'r tu allan i'r gwersyll : fel ""y gor-
chymynasai yr Arglwydd wrth
Moses.
18 1Í "Ac efe a ddug hwrdd y poeth-
oifrwm : ac Aaron a'i feibion a osod-
asant eu dwylaw ar ben yr liAvi'dd :
19 Ac efe a'i Uaddodd; a Moses
a daenellodd y gwaed ar yr allor o
amgylch.
20 Ac efe a dorrodd yr hwrdd yn
ei ddarnau ; a Uosgodd Moses y
pen, y darnau, a'r gwer.
21 Ond y perfedd a'r traed a
olchodd efe mewn dwfr ; a Uosg-
odd Moses yr hwrdd oil ar yr allor.
Poeth-offrwm pw liwn, i jod yn
arogl peraidd ac yn aberth tanllyd
i'r Arglwydd; fel Py gorchymyn-
odd yr Arglwydd i Moses.
22 IT Ac "1 efe a ddug yr ail hwrdd,
sef Invi'dd y cyssegriad: ac Aaron
a'i feibion a osodasant eu d^\ylaw
ar ben yr hwrdd
23 Ac efe a'i lladdodd ; a Moses a
gymmerodd o'i waed, ac a'i rhodd-
es ar gwrr isaf clust ddehau Aaron,
ac ar fixwd ei law ddehau, ac ar
fawd ei droed dehau.
24 Ac efe a ddug feibion Aaron :
a Moses a roes o'r gwaed ar gwrr
isaf eu clust ddehau, ac ar fawd eu
Haw ddehau, ac ar fawd eu troed
dehau ; a thaenellodd Moses y
gwaed ar yr allor oddi amgylch,
25 Ac efe a gymmerodd hefyd y
gwer, a'r gloren, a'r holl wer oedd
ar y perfedd, a'r rh\^7den oddi ar
yr afu, a'r ddwy aren a'u brasder,
a'r ysgAvyddog ddehau.
26 A chymmerodd o gawell y bara
croyw, yr hwn oedd ger bron yr
Arglwydd, un deisen groyw, ac
un deisen o fara olewedig, ac un
afrlladen ; ac a'u gosododd ar y
gwer, ac ar yr ysgwyddog ddehau :
27 Ac a roddes y cwbl ' ar ddwylaw
Aaron, ac ar ddwylaw ei feibion, ac
Cyn
CRIST
1490.
m Exod. 29.
36.
n Exod. 29.
14.
pen. 4. IL
o Exod. 29.
15.
P Exod. 29.
18.
1 Exod. 20.
19.
Exod. 29.
108
Offrymmau cyntaf Aaron
LEFITICÜS, IX.
drosto ei htm a'r bobl.
Cyn
CIÍIST
149Ü.
• Exod. 29.
» Kxod. 29.
21. a 30. 30.
n Exod. 29.
31.
« Exod. 29.
30, 35.
Kzec. 43.
25.
• pen. 4. 3.
a'u cyhwfanodd liwynt yn oiFrwm
cyhwfan ger bron yr Arglwydd.
28 A Moses a'u cymmerth oddi ar
eu dwylaw hwynt, ac a'u llosgodd ar
yr allor, ar yr ofírwm poetli. Dyma
gyssegriadau o arogl peraidd : dyma
aberth tanllyd i'r Arglwydd.
29 Cymmerodd Moses y barwyden
hefyd, ac a'i cyhwfanodd yn offrvrm
cyh^vfan ger bron yr Arglwydd :
^rhan Moses o hwrdd y cyssegriad
oedd hi ; fel y gorchymynasai yr
Arglwydd wi-th INIoses.
30 A * chymmerodd Moses o olew
yr enneiniad, ac o'r gwaed oedd ar
yr allor, ac a'i taenellodd ar Aaron,
ar ei wisgoedd, ar ei feibion hefyd,
ac ar wisgoedd ei feibion ynghyd
âg ef : ac efe a gyssegrodd Aaron,
a'i wisgoedd, a'i feibion hefyd, a
gwisgoedd ei feibion ynghyd âg ef.
31 IF A dywedodd Moses WTth
Aaron, ac Avi'th ei feibion, "Berwch
y cig wrtJi ddrws pabell y cyfarfod :
ac yno b^vyttewch ef, a'r bara hefyd
sydd y'nghawell y cyssegriadau ;
megis y gorchymynais, gan ddywed-
yd, Aaron a'i feibion a'i b^vytty ef
32 A'r gweddill o'r cig, ac o'r bara,
a losgwch yn tan.
33 Ac nac ewch dros saith niwr-
nod allan o ddrws pabell , y cyfar-
fod, hyd y dydd y cyfla^vner dydd-
iau eich cyssegriadau : o herwydd
"" saith niwrnod y bydd efe yn eich
cyssegru chm.
34 Megis y gwnaeth efe heddyw,
y gorchymynodd yr Arglwydd
^vneuthu^, i 'svneuthur cynimod
drosock
35 Ac arhoswch wrth ddrws pabell
y cyfarfod saith niwrnod, ddydd a
nos, a chedwch wyliadwriaeth yr
Arglwydd, fel na byddoch feirw:
canys fel hyn y'm gorchymyriAvyd.
36 A g^vnaeth Aaron a'i feibion yr
hoU bethau a orchymynodd yr Aii-
GLWYDD trwy law Moses.
PEXNOD IX.
1 Yr offrymmau cyntaf a offrymmodd Aaron
drosto ei hun a'r bohl. 8 Y pech-offrwm, 12
a'r poeth-off'rwm drosto ei hun. 15 Yr off'-
rymmau dros y hoht 23 Moses ac Aaron yn
hendithio y hohl. 24 Tan yn dyfod oddi wrth
yr Arglwydd ar yr allor.
YNA y bu, ar yr wj^thfed dydd,
i Moses alw Aaron a'i feibion,
a henuriaid Israel ;
2 Ac efe a ddy wedodd wrth Aaron,
^Cymmer i ti lo ieuangc yn aberth
di-os bechod, a hwrdd yn boeth-
offr\ym, o rai perffeith-gwbl, a dwg!
hwy ger bron yr Arglwydd.
3 Llefarodd hefyd wi-th feibion
Israel, gan ddy wedyd, ^ Cymraerwch
fỳn gafr, yn aberth dros bechod;
a Uo, ac oen, blwyddiaid, perffeith-
gwbl, yn boeth-offrwm ;
4 Ac eidion, a hwrdd, yn aberth
hedd, i aberthu ger bron yr Ar-
glwydd; a bwyd-offrwm wedi ei
gymmysgu tr^vy olew: o herwydd
*= heddyw yr ymddengys yr Ar-
glwydd i chwi.
5 H A dygasant jr hyn a orchy-
mynodd Moses ger bron pabell y
cyfarfod : a'r hoil gynnulleidfa a
ddaethant yn agos, ac a safasant
ger bron yr Arglwydd.
6 A dywedodd Moses, Dyma y
peth a orchymynodd yr Arglwydd
i chwi ei wneuthur ; ac ymddengys
gogoniant yi* Arglwydd i chwi.
7 Dywedodd IMoses hefyd wrth
Aaron, Dos at yr allor, ac ^abertha
dy aberth dros bechod, a'th boeth-
offr^vm, a gwna gymmod drosot dy
hun, a thros y bobl ; ac abertha
offrwm y bobl, a g^vna gymmod
drostynt; fel y gorchymynodd yr
Arglwydd.
8 1Í Yna y nesaodd Aaron at yr
allor, ac a laddodd lo yr aberth
dros bechod, yr hwn oedd drosto
ef ei hun.
9 A meibion Aaron a ddygasant y
gwaed atto : ac efe a wlychodd ei
fys yn y gwaed, ac 'a'i gosododd
ar gyi'n yr allor, ac a dywalltodd y
gwaed avail WTth waelod yr allor.
10 Ond efe a losgodd ar yr allor
o'r aberth dros bechod y gwer a'r
arennau, a'r rhwyden oddi ar yr
afu ; fel '^y gorchymynasai yr Ar-
glwydd ^Tth Moses.
11 ^ A'r cig a'r croen a losgodd efe
yn tan, o'r tu allan i'r gwersyll.
12 Ac efe a laddodd y poeth-off-
rwm : a meibion Aaron a ddj^gasant
y gwaed atto ; ac efe a'i taenellodd
ar yr allor o amgylch.
13 A dygasant y poeth-oíírwm atto,
gyd ai ddarnau, a'i ben hefyd; ac
efe a'u llosgodd hwynt ar yr allor.
14 Ac efe a olchodd y perfedd a'r
traed, ac a'u llosgodd h^vynt ynghyd
a'r oŵwm poeth ar yr allor.
15 H Hefyd efe a ddug offrwm y
bobl ; ac a gymmerodd fwch yr
aberth dros bechod y bobl, ac a'i
lladdodd, ac a'i hoffi-ymmodd dros
bechod, fel y cyntaf.
Cyn
CRIST
1490.
I> pen. 4. 23.
Ezra 6. 17.
ead.23.
d Ileb. 5. a,
a 7. 27.
a 9. 7.
e Edrych
pen. 4. 7.
f pen. 4. 8L
e pen. 4. 11,
Llosgi Nadab ac Abihu.
LEFITICUS, X Gwaharcld gwin i'r offeiriaid.
Cyn
CRIST
1490.
h pen. 1. 3,
10.
2 Neu,
ordinhdd,
ijien. 2.1,2.
k Exod. 29.
38.
1 pen. 3. 1.
m Exod. 20.
24,28.
pen. 7. 34.
0 Gen. 4. 4.
Barn. 6. 21.
1 Bren. 18.
38.
» Num. 3. 3,
4. a 26. 61.
1 Chron.
24.2.
•> Exod. la.
22.
KS.52.U.
16 Ac efe a ddiig y poeth-offi'^vm,
ac a'i hoffi-ymmodd '^ yn ol y ^ ddefod.
17 Ac efe a ddug 'y bwyd-ofírwm;
ac a lanwodd ei law o hono, ac a'^
llosgodd ar yr allor, ^ lieb law poeth-
offi'wm y bore.
18 Ac efe a laddodd y bustach a'r
hwrdd, 'yn aberth hedd, yi* hwn
oedd dros y bobl : a meibion Aaron
a ddygasant y gwaed atto; ac efe a'i
taenellodd ar yr allor o amgylch.
19 Dygasant hefyd wer y bustach
a'r hwrdd, y gloren, a'r weren fol,
a'r arennau, a'r rhwyden oddi ar
yr afiL
20 A gosodasant y gwer ar y par-
wydennau ; ac efe a losgodd y gwer
ar yr allor.
21 Y parwydennau hefyd, a'r ys-
gwyddog ddehau, a gyhwfanodd
Aaron ™yn offrwm cyhwfan ger
bron yr Arglwydd ; fel y gorchy-
mynodd Moses,
22 A chododd Aaron ei law tu
ag at y bobl, ac ° a'u bendithiodd ;
ac a ddaeth i waered o wneuthur
yr aberth dros bechod, a'r poeth-
offrwm, a'r ebyrth hedd.
23 A Moses ac Aaron a aethant i
babell y cyfarfod ; a daethant allan,
ac a fendithiasant y bobl : a gogon-
iant yr Arglwydd a vmddangosodd
i'r hoU bobl.
24 A ° daeth tan allan oddi ger bron
yr Arglwydd, ac a ysodd y poeth-
offrwm, a'r gwer, ar yr allor ; a gwel-
odd yr holl bobl ; a gwaeddasant, a
chAvympasant ar eu hwynebau.
PENNOD X.
1 Nadab ac Abihu, am offrymmu tan d'ieithr, a
losgir fjan dan. 6 Gwarafun i Aaron ac i'w
feibion alaru am danynt. 8 Gwdhardd gwin
i'r offeiriaid pan font arfyned i'r babeU. 12
Ygyfraith ynghylch bwytta pethau sanctaidd.
19 Eÿgus Aaron am ei throiseddu.
YNA * Nadab ac Abihu, meibion
Aaron, a gymmerasant bob un
ei thusser, ac a roddasant dan yn-
ddynt, ac a osodasant arogl-darth
ar hynny; ac a offrymmasant ger
bron yr Arglwydd dan dieithr yr
hwn ni orchymynasai efe iddynt.
2 A daeth tan allan oddi ger bron
yr Arglwydd, ac a'u difaodd hwynt ;
a buant feirw ger bron yr Arglwydd.
3 A dywedodd Moses wrth Aaron,
Dyma yr hyn a lefarodd yr Ar-
glwydd, gan ddy wedyd. Mi a sanct-
eiddir yn y rhai ^a nesânt attaf, a
cher bron yr holl bobl y'm gogon-
eddir. A thewi a wnaeth Aaron,
4 A galwodd Moses Misael ac El-
saphan, meibion '^Uzziel, ewythr
Aaron, a d jvvedodd Avrthynt, Deuwch
yn nês ; dygwch eich brodyr oddi ger
bron y cyssegr, allan o'r gwersyll.
5 A nesâu a Avnaethant, a'u dwyn
hwynt yn eu peisiau allan o'r g^ver-
syll; fel y llefarasai Moses.
6 A dywedodd Moses wrth Aaron,
ac wrth Eleazar ac wrth Ithamar
ei feibion, "^Na ddiosgwch oddi am
eich pennau, ac na rwygwch eich
gwisgoedd ; rhag i chwi farw, a
dyfod digofaint ar yr holl gynnull-
eidfa: ond wyled eich brodyr chwi,
holl dŷ Israel, am y Uosgiad a losg-
odd yr Arglwydd.
7 Ac nac ewch allan o ddrws pa-
bell y cyfarfod ; rhag i chwi farw: o
herwydd bod olew enneiniad yr Ar-
glwydd arnoch chwi. A gwnaeth-
ant fel y Uefarodd Moses.
8 1Í Llefarodd yr Arglwydd hef-
yd wrth Aaron, gan ddywedyd,
9 ^ Gwn a diod gadam nac ŷf di,
na'th feibion gyd â thi, pan ddeloch
i babell y cyfarfod ; fel na byddoch
feirw. Deddf dragywyddol trwy
eich cenhedlaethau Jydd hyn :
10 A hynny *er gwahanu rhwng
cyssegredig a digyssegredig, a rhwng
aflan a glân ;
11 Ac i ddysgu i feibion Israel yr
holl ddeddfau a lefarodd yr Ar-
glwydd wi-thynt trwy law Moses.
12 ^ A Uefarodd Moses wrth Aaron,
ac Avrth Eleazar ac wrth Ithamar,
y rhai a adawsid o'i feibion ef,
Cymmerwch sy bwyd- offrwm sydd
y'ngweddill o ebyrth tanllyd yr Ar-
glwydd, a bwyttêwch yn groyw
ger Haw yr allor: o herwydd ^ sanct-
eiddiolaf yiv.
13 A bwyttêwch ef yn y Ue sanct-
aidd : o herwydd dy ran di, a rhan
dy feibion di, o ebyrth tanllyd yr
Arglwydd, yw hyn : canys ' fel hyn
y'm gorchymynwyd.
14 ^Y barwyden gyhwfan hefyd,
a'r ysg^vyddog ddyrchafael, a fwyt-
têwch mewn lie glân; tydi, a'th
feibion, a'th ferched, ynghyd â thi :
o herwydd hwynt a roddwyd yn
rhan i ti, ac yn rhan i'th feibion
di, o ebyrth hedd meibion Israel.
15 ' Yr ysg^vyddog ddyrchafael, a'r
barwyden gyhwfan, a ddygant yng-
hyd ag ebyrth tanllyd o'r gwer, i
gyhwfanu ofírwm cyhwfan ger bron
yr Arglwydd: a bydded i ti, ac
i'th feibion gyd â thi, ^yn rhan
Cyn
CRIST
149Q.
c Exod. 6. 13.
Num. 3. ID.
d pen. 13. 45.
Í1 21. 1, 10.
Num. 6. 6.
Deut. 33. 9.
Ezec. 24.
16.
5 Ezec. 44.
21.
1 Tim. 3. 3.
f.Ter. 15. 19.
Ezec. 22.
26. a 44. 23.
SExod.29.2.
pen. 8. 2.
h pen. 21. 22.
1 pen. 2. 3.
a 6. 16.
k Exod. 20.
24.
pen. 7.31,
1 pen. 7. 29,
30.
2 trwy
ddeddf.
no
Yr anifeiliaid a ellir,
LEFITICUS, XL
ac ni ellir eu hwytta.
Cyn
CKIST
1490.
n» pen. 9. 3.
n pen. 6. 26.
»Deut.l4.4.
Act. 10. 12,
14.
2 Neu,
ca wrfarch.
b Es. 65. 4.
a 66. 3, IT.
dragywyddol ; fel y gorchymynodd
yr Arglwydd.
16 1Í A Moses a geisiodd yn ddyfal
°fwch yr aberth dros bechod; ac
wele ef wedi ei losgi : ac efe a
ddigiodd wrth Eleazar ac Ithamar,
y rhai a adawsid o feibion Aaron,
gan ddywedyd,
17 Paham na fwyttasoch yr aberth
dros bechod yn y lie sanctaidd; o
herwydd sancteiddiolaf yw, a D TJW
a'i rhoddodd i chwi, i ddwyn an-
wiredd y gynnuUeidfa, gan wneuth-
ur cymmod drostynt, ger bron yr
Arglwydd ?
18 Wele, ni ddygwyd ei waed ef i
fewn y cyssegr : ei iVytta a ddyl-
asech yn y cyssegr ; " fel y gorchy-
mynais.
19 A dywedodd Aaron wrth Mo-
ses, Wele, heddyw yr ofirymmasant
eu haberth dros bechod, a'u poeth-
oflrwm, ger bron yr Aeglwydd;
ac fel hyn y digwyddodd i mi ; am
hynny os bwyttâwn aberth dros
bechod heddyw, a fyddai hynny
dda /ngolwg yr Arglwydd ?
20 A phan glybu Moses hynny,
efe a fu foddlawn.
PENNOD XI.
1 Pa anifeiliaid a eUir, 4 a pha rat ni ellir eu
hwytta. 9 Pa bysgod hefyd, 13 a -pha adar.
29 Pa ymlusgiaid sydd afian.
ALLEFARODD yr Arglwydd
wi-th Moses ac Aaron, gan
ddywedyd wrthynt,
2 Llefarwch wrth feibion Israel,
gan ddywedyd, ^Dyma yr anifeil-
iaid a f^vyttewch, o'r hoU anifeiliaid
sydd ar y ddaear.
3 Beth bynnag a hoUto yr e^vin,
ac a fforchogo hollt yr ewinedd, ac
a gno ei gil, o'r anifeiliaid; hwnnw
a fwyttêwch,
4 Ond y rhai hyn ni fwyttêwch;
o'r rhai a gnoant eu cil, ac o'r rhai
a holltant yr ewin: y ^ camel, er ei
fod yn cnoi ei gU, am nad yw yn
hollti yr ewin; aflan^íííí i chwi.
5 A'r gwningen, am ei bod yn
cnoi ei chil, ac heb fforchogi yr
ewin ; aflan yw i chwi.
6 A'r ysgyfarnog, am ei bod yn
cnoi ei chil, ac heb fforchogi yr
ewin; aflan yw i chwi.
7 A'r Uwdn hwch, am ei fod yn
hollti yr ewin, ac yn fforchogi
fforchogedd yr ewin, a heb gnoi ei
gil ; ^ aflan yw i chwi.
8 Na fwyttêwch o'u cig hwynt, ac
m
na chyffyrddwch a'u burgyn hwynt:
" aflan ydynt i chwi
9 1Í Hyn a fwyttewch o bob dim
a'r sydd yn y dyfroedd : pob peth
y mae iddo esgyll a chèn, yn y dyfr-
oedd, yn y moroedd, ac yn yr afon-
ydd ; y rhai hynny a fwyttewch.
10 A phob dim nid oes iddo esgyll
a chèn, yn y moroedd, ac yn yr
afonydd, o bob dim a ymsymmudo
yn y dyfroedd, ac o bob peth byw,
y rhai fyddant yn y dyfroedd;
byddant ffiaidd gennych.
11 Byddant fliaidd gennych : na
fwyttewch o'u cig hwynt, a ifieidd-
iwch eu burgyn hwy.
12 Yr hyn oil yn y dyfroedd ni
hyddo esgyll a chèn iddo, fíieidd-
beth fydd i chAvi.
13 IT A'r rhai hyn a flieiddiwch
chwi o'r adar; na fwyttewch hwynt,
flieidd-dra ydynt : sef yr eryr, a'r
ŵyddwalch, a'r fôr-wennol;
14 A'r fwltur, a'r barcud yn ei ry w ;
15 Pob cigfran yn ei rhyw ;
16 A chyw yr estrys, a'r fran nos,
a'r gog, a'r gwalch yn ei ryw ;
17 Ac aderyn y cyrph, a'r fulfran,
a'r dylluan,
18 A'r gogfran, a'r pelican, a'r
biogen,
19 A'r ciconia, a'r crŷr yn ei ryw,
a'r gornchwigl, a'r ystlum.
20 Pob ehediad a ymlusgo ac a
gerddo ar bedwar troed, flSeidd-dra
yw i chm.
21 Ond hyn a fwyttewch, o bob
ehediad a ymlusgo, ac a gerddo ar
bedwar troed, yr h^vn y byddo coes-
au iddo oddi ar ei draed, i neidio
wrthynt ar hyd y ddaear ;
22 O'r rhai hynny y rhai hyn a
fwyttewch : ^ y locust yn ei ryw, a'r
selam yn ei ryw, a'r hargol yn ei
ryw, a'r hagab yn ei ryw.
23 A phob ehediad arall a ym-
lusgo, yr hwn y mae pedwar troed
iddo, ifieidd-dra fydd i chwi.
24 Ac am y rhai hyn y byddwch
aflan: pAvy bynnag a gyìfyrddo â'u
burgyn hwynt, a fydd aflan hyd yr
hwyr.
25 A phwy bynnag a ddygo ddim
o'u burgyn hwynt, golched ei ddill-
ad ; ac aflan fydd hyd yr hwyr.
26 Am bob anifail fydd yn hollti
yr ewin, ac heb ei fforchogi, ac heb
gnoi ei gil, aflan yw^ y rhai hynny
i chwi; aflan fydd pob un a gyff-
yrddo â hwynt.
27 Pob un hefyd a gerddo ar ei
Cyn
CRIST
1490.
c Edrych
Act. 10. 14
15. a 15. 29.
Rhuf. 14.
14, 17.
1 Cor. 8. 8.
Col. 2. 21.
d Matt. 3. 4,
Marc 1. 6.
Pa ymlusgiaid sydd aflan.
LEFITICÜS, XIL
Puredigaeth gwraig.
«pen. 17. 15.
a 22. 8.
Deut. 14.
21.
Kzec.4.U.
a 41 31.
balfau, o bob anifail a gerddo ar
bed war troed, aflan ydynt i chwi:
pob un a gyffyrddo â'u burgyn, a
fydd aflan liyd yr hwyr.
28 A'r liwn a ddygo eu burgyn
hwynt, golched ei ddillad ; a bydd-
ed aflan hyd yr hwyr: aflan ydynt
i ctiwi.
29 1Í A'r rhai hyn sydd aflan i
chm o'r ymlusgiaid a ymlusgo ar
y ddaear: y '^wengci, a'r «'llygoden,
a'r ll}^ant }ti ei lyw;
30 A'r draenog, a'r Mysard, a'r ys-
telio, a'r falwoden, a'r wadd.
31 Y rhai hyn ydynt aflan i chwi
o bob ymlusgiaid : pob dim a gyfl"-
yiTldo â hwynt pan iyddant feirw,
a fydd aflan hyd yr h^yyr.
32 A i^hob dim y c^vympo un o
lionynt arno, wedi marw, a fydd
aflan; pob Uestr pren, neu wisg,
neu groen, neu sach, pob Uestr y
gwnelir dim gwaith ynddo, rhodder
meAvn dwfr, a bydded aflan hyd yr
hwyr: felly y bydd glân.
33 A phob Uestr pridd yr hwn y
syrthio un o'r rhai liyn i'w fewn,
aflan fydd yr hyn oU fydd o'i fewn ;
a * thorrwch yntau.
34 Aflan fydd pob bw}^d a fwyt-
têir, o'r hwn y del dwfr ajlan arno ;
ac aflan fydd pob diod a yfir mewn
Uestr ajlan.
35 Ac aflan fydd pob dim y cwympo
dim o'u burgyn arno; y fí"\vi'n a'r
badcU a dorrir: aflan ydynt, ac
aflan fyddant i chwi.
36 Etto glân fydd y fifynnon a'r
pydew, lie mae ^ dyfroedd lawer :
ond yr hyn a gyfíyrddò a u burgjm,
a fydd aflan.
. 37 Ac OS syrth dim o'u burgyn
hwynt ar ddim had hauedig, yr
hAvn a heuir ; glân yiu efe.
38 Ond OS rhoddir awiv ar yr had,
a syrthio dim o'u burgyn h^vynt
arno ef; aflan /i/c^iZ efe i chwi.
39 Ac OS bydd marw un anifaU
a'r sydd 1 clnvi yn fAvyd; yr hwn a
gyffyrddo â'i furgyn ef, a fydd aflan
hyd yr Invyr.
40 s A'r hwn a f^vytty o'i furgyn ef,
golched ei ddillad; a bydded' aflan
hyd yr Invyr; a'r hwn a ddygo ei
furgyn ef, golched ei ddUlad; a
bydded aflan hyd yr hwyr.
41 A phob ymlusgiad a ymlusgo
ar y ddaear, fy^dd ffieidd-dra: na
fwyttâer ef
42 Pob peth a gerddo ar ei dorr,
a phob peth a gerddo ar bedwar
troed, a phob peth ^aml ei draed,
0 bob ymlusgiad a ymlusgo ar y
ddaear, na fwyttêwch hw}Tit : can-
ys ffieidd-dra ydynt.
43 ''Na Avnewch eich eneidiau yn
fliaidd oblegid un ymlusgiad a ym-
lusgo, ac na fyddwch aflan o'u plegid,
fel y iDyddech aflan o'u herwydd.
44 O herwydd myfi yw yr Ar-
GLWYDD eich Duw chwi : ymsanct-
eiddiwch a 'byddwch sanctaidd; o
herwydd sanctaidd ydwyf^ : ac nac
aflanhêwch eich eneidiau wrth un
ymlusgiad a ymlusgo ar y ddaear.
45 Canys myfi yw yr Aeglwydd,
yr hwn a'ch dug chwi o dir yr
Aipht, i fod yn Dduw i chwi : bydd-
wch chwithau sanctaidd; canys
sanctaidd ydwyf fi.
46 Dyma gyfraith yr anifeiUaid,
a'r ehediaid, a phob peth byw a'r
sydd yn ymsymmud yn y dyfroedd,
ac am bob peth byw a'r sydd yn
ymlusgo ar y ddaear;
47 I wneuthur gwahan rhwng yr
aflan a'r glan, a rhwng yr anifail a
fwytteir a'r hwn nis bwyttêir.
PENNOD XII.
1 Puredigaeih gwraig ar ol esgor. 6 Ei hqff-
rymmati am ei phuredigaeth.
ALLEFARODD yr Arglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
2 Llefara wrth feibion Israel, gan
ddywedyd, Os gwraig a ieichioga,
ac a esgor ar wrryw ; yna ' bydded
aflan saith niwrnod : ^ fel dyddiau
gwahaniaeth ei mis-glwyf y bydd
hi aflan.
3 A'r ''Avythfed dydd yr enAvaedir
ar gnawd ei ddiienwaediad ef.
4 A thri diwrnod ar ddeg ar hugain
yr erys y'ngwaed ei phuredigaeth :
na chyffyi'dded â dim sanctaidd, ac
na ddeued i'r cyssegr, ncs cyflawni
dyddiau ei phuredigaeth.
5 Ond OS ar fenyw yr esgor hi ;
yna y bydd hi aflan bythefnos,
megis yn ei gwahaniaeth : a cliwe
diwrnod a thri ugain yr erys yng
ngwaed ci phuredigaeth,
6 A phan gyflaAvner dyddiau ei
phuredigaeth ar fab neu ferch ;
dyged oen blwj^dd yn ofli-wm pocth,
a chyw colommen, neu dui'tur, yn
aberth dros bechod, at yr ofíciriad,
i ddrws pabell y cyfarfod:
7 Ac oflrymmed efe hynny ger
bron yr Arglwydd, a gwnaed gym-
mod drosti : a hi a lanhêir odd!
wrth gerddediad ei gwaed. Dyma
Cyn
CRIST
1490.
6Heb.
o amlhoö
draed.
t pen. 20. 25.
'pen. 19.8.
a 20. 7.
1 Pctr L
15, 16,
» Luc 2. 22.
b pen. 15. 19.
«Gen. 17. 12.
Luc 1. 59.
a 2. 21.
loan 7. 22.
Arwyddion
LEFITICÜS, XIII.
y gwalian-glivyf.
Cyn
CRIST
1490.
^ pen. 5. 7.
Luc 2. 24.
2Neu,
godiad.
» Dent. 17.
8. a 24. 8.
gyfraith yr hon a esgor ar wrryw
neu ar fenyw.
8 '^ Ac OS ei Haw ni chyrhaedd werth
oen, yna cymmered ddwy durtur,
neu ddau gyw colommen; y naill
yn offrwin poeth, a'r Hall yn abertli
dros bechod : a gwnaed yr offeiriad
gymmod drosti ; a glân fydd.
PENNOD XIII.
1 Y deddfau a'r arwyddion with ha rai y cyf-
arwyddir yr ojj'eiriad i adnahod y gwahan-
'R Aeglwydd a lefarodd wrth
Moses ac Aaron, gan ddywedyd,
2 Dyn (pan fyddo y'nghroen ei
gnawd ^ cliŵydd, neu grammen, neu
ddisgleirder, a bod y'nghroen ei
gnawd ef megis pla y clwyf gwa-
hanol,) ^ a ddygir at Aaron yr offeir-
iad, neu at un ol feibiou ef yr
offeiriaid.
3 A'r offeiriad a edrych ar y pla
y'nghroen y cnawd : os y blewyn
yn y pla fydd wedi troi yn wỳn, a
gwelediad y pla yn ddyfnach na
chroen ei gnawd ef; pla gwalian-
glwyf yw hwnnw: a'r offeiriad al
hedrych, ac al barn yn aflan.
4 Ond OS y disgleirdeb fydd gwỳn
y'nghroen ei gnawd ef, ac heb fod yn
ÎS ei welediad na'r croen, a'i flewyn
heb droi yn wỳn ; yna caued yr off-
eiriad ar y clwyfus saith niwrnod,
5 A'r seithfed dydd edryched yr
offeiriad ef : ac wele, os sefyU y bydd
y pla yn ei olwg ef, heb ledu o'r pla
yn y croen; yna caued yr offeiriad
arno saith niwrnod eilwaith.
6 Ac edryched yr offeiriad ef yr
ail seithfed dydd: ac wele, os hydtl
y pla yn odywyU, heb ledu o'r pla
yn y croen ; yna barned yr offeiriad
ef yn Ian : crammen yw honno : yna
golched ei wisgoedd, a glân fydd.
7 Ac OS y grammen gan ledu a
leda yn y croen, wedi i'r offeiriad
ei Aveled, i'w farnu yn Ian ; dangoser
ef eilwaith i'r offeiriad.
8 Ac OS gwel yr offeiriad, ac wele,
ledu o'r grammen yn y croen ; yna
barned yr offeiriad ef yn aflan :
gwahan-glwyf yw.
9 1Í ]^u fyddo ar ddyn bla gwahan-
glwyf, dyger ef at yr offeiriad ;
10 Ac edryched yr offeiriad : yna,
OS chŵydd gwỳn a fydd yn y croen,
a hwnnw wedi troi y blewyn yn wỳn,
a dim cig noeth by w yn y chŵydd ;
11 Hen wahan-glwyf yiv hwnnw
y'nghroen ei gnawd ef; a barned
yr offeiriad ef yn aflan : na chaued
arno ; o herwydd y mae efe yn
aflan.
12 Ond OS y gwahan-glwyf gan
darddu a dardda yn y croen, a gor-
chuddio o'r gwahan-glwyf holl groen
y chvyfus, o'i ben hyd ei draed, pa
le bynnag yr edrycho yr offeiriad ;
13 Yna edryched yr offeiriad : ac
wele, OS y gwahan-glwyf fydd yn
cuddio ei hoU gnawd ef ; yna barn-
ed yr offeiriad y clwyfus yn Ian :
trodd yn wỳn i gyd : glan yiu.
14 A'r dydd y gwelir ynddo gig
byw, aflan fydd.
15 Yna edryched yr offeiriad ar
y cig byw, a barned ef yn aflan:
aflan yiv y cig byw hwnnw; gwahan-
glwyf yiu.
16 Neu OS dychwel y cig byw, a
throi yn wýn ; yna deued at yr
offeiriad :
17 Ac edryched yr offeiriad arno:
ac w^ele, os trodd y pla yn wỳn;
yna barned yr offeiriad y clwyfus
yn Ian : glan yw efe.
18 IT Y cnawd hefyd y bu ynddo
gornwyd yn ei groen, a'i iachâu ;
19 A bod yn He y cornwyd chwydd
gwŷn, neu ddisgleirder gwỳn-goch,
a'i ddangos i'r offeiriad:
20 Os, pan edrycho yr offeiriad
arno, y gwelir ef yn is na'r croen,
a'i flewyn wedi troi yn wŷn ; yna
barned yr offeiriad ef yn aflan :
gwahan-glwyf yw efe wedi tarddu
o'r cornwyd.
21 Ond OS yr offeiriad a'i hedrych ;
ac wele, ni bydd ynddo fle^vyn gwỳn,
ac ni bydd is na'r croen, ond ei fod
yn odywyU; yna caued yr offeiriad
arno saith niwrnod.
22 Ac OS gan ledu y Ueda yn y
croen ; yna barned yr offeiriad ef
yn aflan : pla yw efe.
23 Ond OS y disgleirder a saif yn ei
le, heb ymledu, craith cornwyd yiv
efe ; a barned yr offeiriad ef yn Ian.
24 11 Os cnawd fydd a " llosgiad yn
y croen, a bod i'r cig byw sydd yn
llosgi, ddisgleirder gwỳn-goch, neu
Avyn;
25 Yna edryched yr offeiriad ef :
ac wele, os blewyn yn y disgleirdeb
fydd wedi troi yn wýn, ac yn is i'w
weled na'r croen ; gwahan-glwyf
yw hwnnw yn tarddu o'r llosgiad;
a barned yr offeiriad ef yn aflan :
pla gwahan-glwyf yw hwnnw.
26 Ond OS yr offeiriad a'i hediych ;
ac wele, ni hydd blewyn gwyn yn y
disgleirder, ac ni hydd is na'r croen,
3 Heb.
llosgiad
tan.
Arwyddion
LEFITICUS, XIIL
y gwahan-glwyf.
Cyn
CEIST
1490.
ond ei fod yn odywyll; yna caued
yr offeiriad amo saith niwmod.
27 Ac edryched yr offeiriad ef y
seithfed dydd : os gan ledu y lled-
odd yn y croen ; yna barned yr
offeiriad ef yn aflan : pla gwahan-
glwyf yw hwnnw.
28 Ac OS y disgleirdeb a saif yn ei
le, heb ledu yn y croen, ond ei fod
yn odywyll; chŵydd y Uosgiad yw
efe ; barned yr offeiriad ef yn Ian :
canys craith y Uosgiad yw hwnnw.
29 1Í Os bydd gwr neu wraig a
phla amo mewn pen neu farf ;
30 Yna edryched yr offeiriad y pla:
ac wele, os is y gwelir na'r croen,
a blewyn melyn main ynddo ; yna
barned yr offeiriad ef yn aflan: y
ddufrech yw hwnnw; gwahan-glw}^f
pen neu farf yw.
31 Ac OS yr offeiriad a edrych ar
bla y ddufrech ; ac wele, ni bydd
yn ÎS ei weled na'r croen, ac heb
flewyn du ynddo ; yna caued yr
offeiriad ar yr hwn y ho amo y
ddufrech, saith niwrnod.
32 Ac edryched yr offeiriad ar y
pla y seithfed dydd : ac wele, os y
ddufrech ni bydd wedi Uedu, ac ni
bydd blewyn melyn ynddi, a heb
fod yn ÎS gweled y ddufrech na'r
croen ;
33 Yna eUlier ef, ac nac eülied y
fan y hyddo y ddufrech ; a chaued
yr offeiriad ar herchen y ddufrech
saith niwrnod eilwaith.
34 A'r seithfed dydd edryched yr
offeiriad ar y ddufrech: ac wele, os
y ddufrech ni ledodd yn y croen,
ac ni bydd is ei gweled na'r croen;
yna barned yr offeiriad ef yn Ian, a
golched ei ddillad, a glân fydd.
35 Ond OS y ddufrech gan ledu a
leda yn y croen, wedi ei lanhâu ef ;
36 Yna edryched yr offeiriad ef :
ac wele, os lledodd y ddufrech yn y
croen, na chwilied yi- offeiriad am y
blewyn melyn : y mae efe yn aflan.
37 Ond OS sefyll y bydd y ddufrech
yn ei olwg ef, a blewyn du wedi
tyfu ynddi ; aeth y ddufrech yn
iach, glan yiu hwnnw ; a barned yr
offeiriad ef yn Ian.
38 11 Os bydd /nghroen cnawd
gAvr neu wTaig lawer o ddisglaer
fannau gwỳnion ;
39 Yna edryched yr offeiriad : ac
wele, OS bydd y'nghroen eu cnawd
hwynt ddisgleiriadau gwýnion wedi
gordduo; brychni yw hynny yn
tarddu yn y croen : glan yw efe.
40 A gwr pan *syrthio gwaUt ei
ben, moel yw; etto glan fydd.
41 Ac OS o du ei wyneb y syrth
gwaUt ei ben, efe a fydd tal-foel;
etto glun fydd efe.
42 Ond pan fyddo anafod gwŷn-
goch yn y pen-foeledd neu yn y tal-
foeledd; gwahan-glwyf yw efe yn
tarddu yn ei ben-foeledd, neu yn
ei dal-foeledd ef
43 Ac edryched yr offeiriad arno :
ac wele, os bydd chŵydd yr anafod
yn wỳn-goch, yn ei ben-foeledd, neu
yn ei dal-foeledd ef, fel gwelediad
gwahan-glwyf y'nghroen y cnawd ;
44 Gwr gwahan-glwyfus yw hwn-
nw, aflan yw; a'r offeiriad a'i bama
ef yn Uwyr-aflan : yn ei ben y mae
ei bla.
45 A'r gwahan-glwyfus yr hwn y
byddo pla amo, ^bydded ei wisg-
oedd ef wedi rhwygo, a'i ben yn
noeth, a rhodded gaead ar ei wefiis
uchaf, a llefed, Aflan, aflan.
46 Yr holl ddyddiau y byddo y
pla arno, bernir ef yn aflan: aflan
yw efe: triged ei hunan; "bydded
ei drigfa allan o'r gwersylL
47 1Í Ac OS diUedyn fydd a phla
gwahan-glwyf ynddo, o ddüledyn
gwlan, neu o ddilledyn llin,
48 Pa un bynnag ai yn yr ystof,
ai yn yr anwe, o lin, neu o wlan,
neu mewn croen, neu mewn dim a
wnaed o groen ;
49 Os gwyrddlas neu goch fydd
yr anafod yn y diUedyn, neu yn y
croen, neu yn yr ystof, neu yn yr
anwe, neu mewn ^dim o groen: pla
y gwahan-glwyf yw efe ; a dangoser
ef i'r offeiriad.
50 Ac edryched yr offeiriad ar y
pla ; a chaued ar y peth y bo y pla
arno, saith niwrnod.
51 A'r seithfed dydd edryched ar y
pla : OS y pla a ledodd yn y diUed-
yn, pa un bynnag ai mewn ystof, ai
miswn anwe, ai mewn croen, neu
beth bynnag a wnaed o groen; gwa-
han-glwyf ysol yw y pla; aflan yw.
52 Am hynny Uosged y diUedyn
hwnnw, pa un bynnag ai ystof, ai
anwe, o wlan, neu o Un, neu ddim o
groen, yr hwn y byddo pla ynddo :
canys gwahan-glwyf ysol yw efe;
Uosger yn tan.
53 Ac OS edrych yr offeiriad; ac
wele, ni ledodd y pla mewn diUed-
yn, mewn ystof, neu mewn anwe,
neu ddim o groen ;
54 Yna gorchymyned yr offeiriad
Cyn
CRIST
1490.
* Heb. Mfier
ei ben.
b Ezec. 24.
17,22.
Mic. a 7.
c Num. 5. 2.
a Í2. 14.
2 Bren. 7.
3. a 15. 5.
2 Chron.
26. 21.
^neb.Uestr,
neu,
ojferyn.
U4
Seremoniau ac áberthau
LEFITICUS, XIV. wrthlanhâuy gwalian-glwyfus.
Cyn
CRIST
1490.
* Heb. yn ei
ben, neu, ei
dalcen.
« Matt. 8.
2,4.
Marc 1. 40,
44.
Luc 5. 12,
14. a 17. 14.
bNum.l9.C.
c Heb. 9. 19.
d Pb. 51. 7.
iddynt olchi yr hyn y hyddo y pla
ynddo, a chaued arno saith niwr-
nod eilwaith.
55 Ac edryched yr offeiriad ar y
pla wedi ei olchi : ac wele, os y pla
ni throdd ei liw, ac ni ledodd y pla ;
efe a fydd aflan ; llosg ef yn tan ;
ysiad yiv, pa un bynnag y bo yn Uwm
ai ^ o'r tu mewn ai o'r tu allan.
56 Ac OS edrych yr offeiriad ; ac
wele y pla yn odywyll, ar ol ei
olchi ; yna torred ef allan, o'r dill-
edyn, neu o'r croen, neu o'r ystof,
neu o'r an we.
57 Ond OS gwelir ef etto yn y dill-
edyn, yn yr ystof, neu yn yr anwe,
neu mewn dim o groen ; tarddu
y mae efe: llosg yr hwn y mae y
pla ynddo yn tan.
58 A'r diUedyn, neu yr ystof, neu
yr anwe, neu pa betli bynnag o
groen, y rhai a olcher, os ymad-
awodd y pla â h^vynt, a olchir eil-
waith ; a glân fydd.
59 Dyma gyfraith pla gwahan-
glwyf, mewn dilledyn gwlan, neu
hn, mewn ystof, neu anwe, neu pa
beth bynnag o groen, i'w farnu yn
Ian, neu i'w farnu yn aflan.
PENNOD XIV.
1 Y seremoniau a'r aberthaa wrth lanhâu y gwa-
han-glioyfus. 33 Arwyddion y gwahan-glwyf
mewn tŷ. 48 Y modd y glanhêir y tŷ hwnmo.
LLEFARODD yr Arglwydd
hefyd wrth Moses, gan ddy-
wedyd,
2 Dyma gyfraith y gwahan-glwyfus,
y dydd y glanhêir ef. * Dyger ef at
yr offeiriad :
3 A'r offeiriad a ddaw allan o'r
gwersyU ; ac edryched yr offeiriad :
ac wele, os pla y gwahan-glwyf a
iachaodd ar y gwahan-glwyftis ;
4 Yna gorchymyned yr offeiriad
i'r hwn a lanhêir, gymmeryd dau
aderyn y to, byw a glân, a *'choed
cedr, ac ''ysgarlad, ac "^isop.
5 A gorchymyned yr offeiriad ladd
y naiU aderyn y to mewn Uestr
pridd, oddi ar ddwfr rhedegog.
6 A chymmered efe yr aderyn byw,
a'r coed cedr, a'r ysgarlad, a'r isop,
a throched hwynt a'r aderyn byw
hefyd y'ngwaed yr aderyn a ladd-
wyd oddi ar y dwfr rhedegog.
7 A thaenelled seithwaith ar yr
h^vn a lanhêir oddi wrth y gwahan-
glwyf, a barned ef yn Ian ; yna
gollynged yr aderyn byw yn rhydd
ar wyneb y maes.
8 A golched yr hwn a lanhêir ei
115
ddillad, ac eillied ei holl flew, ac
ymolched mewn dwfr ; a glân fydd :
a deued wedi hynny i'r gwersyll, a
*thriged o'r tu allan i'w babell saith
niwrnod.
9 A'r seithfed dydd bydded iddo
eillio ei holl flew, sef ei ben, a'i farf,
ac aehau ei lygaid; ie, eilUed ei hoU
flew ; a golched ei ddillad, a golch-
ed ei gnawd mewn dwfr; a glân
fydd
10 A'r wythfed dydd cymmered
ddau oen perffeith-gwbl, ac un hes-
pin fl^vydd berffeith-gwbl, a thair
degfed ran o beilliaid, ^yn íwjá-
offi'^vm, wedi ei gymmysgu tr\\j
olew, ac un log o olew.
11 A gosoded yr offeiriad a lanhao,
y g^vr a lanhêir, a liAvynt hefyd, ger
bron yr Arglwydd, wrth ddrws
pabell y cyfarfod.
12 A chymmered yr offeiriad un
hespwrn, ac ^offrymmed ef yn a-
berth dros gamwedd, a'r log o olew,
a ^chyhwfaned hwynt yn offrwm
cyhwfan ger bron yr Arglwydd.
13 A lladded ef yr oen 'yn y lie
y lladder y pech-aberth, a'r poeth-
ofli'wm ; sef yn y Ue sanctaidd : o
herMydd ^yr aberth dros gamwedd
sydd eiddo yr offeiriad, yn gystal a'r
pech-aberth: ^ sancteiddiolaf ^/îí'.
14 A chymmered yi* offeiriad o
waed yr aberth dros gamwedd, a
rhodded yr offeiriad ef ""ar gwrr
isaf clust ddehau yr hwn a lanhêir,
ac ar fawd ei law ddehau, ac ar
fawd ei droed dehau ef
15 A chymmered yr offeiriad o'r
log olew, a thywaUted ar gledr ei
law aswy ei hun :
16 A gwlyched yr offeiriad ei fys
dehau jji yr olew fyddo ar ei law
aswy, a thaenelled o'r olew a'i fys
seithwaith ger bron yr Arglwydd.
17 Ac o weddiU yr olew fyddo ar
ei law, y dŷd yr offeiriad ar gwrr
isaf clust ddehau yr hwn a lanhêir,
ac ar fawd ei law ddehau, ac ar
fawd ei droed dehau, ar waed yr
ofíì'wm dros gamwedd.
18 A'r rhan arall o'r olew fyddo
ar law yi' offeiriad, a rydd efe ar
ben yr hwn a lanhêir; a gwnaed
yr offeiriad gymmod drosto ger
bron yr Arglwydd.
19 Ie, offrymmed yr offeiriad °a-
berth dros bechod, a gwnaed gym-
mod dros yr h-SMi a lanhêir oddi
wrth ei aflendid ; ac wedi hynny
lladded y poeth-offrwm.
Cyn
CRIST
1490.
• Num. 12.
15.
f pen. 2. 1.
s pen. 5. 2.
Ii Exod. 29.
24.
1 Ezod. 29.
11.
pen. 3. 8.
a 4. 4, 24.
k pen. 7. 7
1 pen. 2. 3.
a 21. 22.
m Exod. 29.
20.
pen. 8. 2a
n pen. 5. 1.
Glanhâd y givahan-ghmjfus. LEFITICUS, XIV.
Gwalian-glwyf mewn tŷ.
Cyn
CRIST
1490.
o pen. 5. 7.
Pad. 10.
20 Ac aberthed yr offeiriad y
poeth-offi-wm, a'r bwyd-offnvm, ar
yr allor; a gwnaed yr offeiriad
gymmod drosto ; a glân fydd.
21 Ond ° OS tlawd fydd, a'i law
heb gyrhaeddyd hyn; yna cym-
mered un oen, yn aberth dros gam-
wedd, i'w gyliwfanu, i wneuthur
cymmod drosto, ac un ddegfed ran
o beilliaid wedi ei gymmysgu tr^vy
clew yn f\vyd-offnvm, a log o olew ;
22 A dwy durtur, neu ddau gyw
colommen, y rhai a gyi-haeddo ei
law : a bydded un yn becli-aberth,
a'r Hall yn boeth-offrwm.
23 A dyged h^vynt yr wythfed
dydd i'w íanhâu ef at jt offeiriad,
wrtli ddrws pabell y cyfarfod, ger
bron yr Akglwydd.
24 A chymmered yr offeiriad oen
yr offrwm dros gamwedd, a'r log
olew, a chyhwfaned yr offeiriad
hwynt yn ofir^vm cyliwfan ger bron
yr Arglwydd.
25 A lladded oen yr offrwm dros
gamwedd; a chymmered yr offeir-
iad o waed yr ofirwm dros gam-
wedd, a rhodded ar gwrr isaf clust
ddehau yr hwn a lanhêir, ac ar
fawd ei law ddehau, ac ar fawd ei
droed dehau.
2G A thywallted yr offeiriad o'r
olew ar gledr ei law aswy ei hun :
27 Ac a'i fys dehau taenelled yr
offeiriad, o'r olew fyddo ar gledr
ei law aswy, seithwaith ger bron
yr Arglwydd.
28 A rhodded yr offeiriad o'r olew
a fyddo ar gledr ei law, ar gwrr
isaf clust ddehau yr hwn a lanheir, ac
ar fawd ei law ddehau, ac ar fawd
ei droed dehau, ar y man y hyddo
gwaed yr offr^vm dros gamAvedd.
29 A'r rhan arall o'r o\Qyf fyddo
ar gledr 11a w yr offeiriad, a rydd
efe ar ben yi- hwn a lanheir, i
wneuthur cymmod drosto ger bron
yr Arglwydd.
30 Yna ofirymmed un o'r turtur-
au, neu o'r cywion colommennod,
sefo'v rhai a gyrhaeddo ei law ef ;
31 Y rhai, meddaf a gyrhaeddo
ei law ef, un yn bech-aberth, ac un
yn boeth-offrwm, ynghyd a'r bwyd-
ofírwm : a gwnaed yr offeiriad gym-
mod dros yr hwn a lanheir ger bron
yr Arglwydd.
32 Dyma gyfraith yr un y hyddo
pla y gwahan-glwyf arno, yr hwn ni
chyrhaedd ei law p yr hyn a berth-
yn i'w lanhâd.
33 1Í A llefarodd yr Arglwydd wrth
Moses ac Aaron, gan ddywedyd,
34 Pan ddeloch i dir Canaan, yr
hwn yr ydwyf yn ei roddi i chwi
yn feddiant, os rhoddaf bla gwahan-
glwyf ar dŷ o feivn tir eich medd-
iant;
35 A dyfod o'r hwn bi'au y tŷ, a
dangos i'r offeiriad, gan ddywedyd,
Gwelaf megis pla yn y tŷ :
3G Yna gorchymyned yr offeiriad
iddynt ^arloesi y tŷ, cyn dyfod yr
offeiriad 1 weled y pla ; fel na hal-
oger yr hyn oil a fyddo yn tŷ : ac
wedi hynny deued yr offeiriad i
edrych y tŷ;
37 Ac edryched ar y pla : ac wele,
OS y pla fydd ym mharwydydd y
tŷ, yn agennau gwyrddleision, neu
gochion, a'r olwg arnynt yn is na'r
pared ;
38 Yna aed yr offeiriad allan o'r
tŷ, i ddrws y tŷ, a chaued y tŷ saith
niwrnod.
39 A'r seithfed dydd deued yr off-
eiriad drachefn, ac edryched : ac os
lledodd y pla ym mharwydydd y tŷ ;
40 Yna gorchymyned yr offeiriad
iddynt dynnu y cerrig y hyddo y
pla arnynt, a bwriant h^vynt allan
o'r ddinas i le aflan.
41 A phared grafu y tŷ o'i fewn
o amgylch ; a thywalltant y Uwch
a grafont, o'r tu allan i'r ddinas i
le aflan.
42 A chymmerant gerrig eraill, a
gosodant yn lie y cerrig hynny; a
chymmered bridd arall, a phridd-
ed y tŷ.
43 Ond OS daw y pla drachefn, a
tharddu yn y tŷ, wedi tynnu y
cerrig, ac wedi crafu y tŷ, ac wedi
priddo ;
44 Yna doed yr offeiriad, ac edrych-
ed : ac wele, os lledodd y pla yn y
tŷ, gwahan-glwyf ysol yw hwnnw
yn y tŷ : aflan yw efe.
45 Yna tynned y tŷ i lawr, ei ger-
rig, a'i goed, a holl bridd y tŷ ; a bwr-
ied i'r tu allan i'r ddinas i le aflan.
46 A'r hwn a ddêl i'r tŷ yr holl
ddyddiau y parodd efe ei gau, efe
a fydd aflan hyd yr hwyr.
47 A'r hwn a gysgo yn y tŷ, golch-
ed ei ddillad : felly yr hwn a fwyt-
tao yn y tŷ, golched ei ddillad.
48 Ac OS yr offeiriad gan ddyfod
a ddaw, ac a edrych ; ac wele, ni
ledodd y pla yn y tŷ, wedi priddo
y tŷ : yna barned yr offeiriad y tŷ
yn Ian, o herwydd iacliau y pla.
Cyn
CRIST
1490.
2 Neu,
baroltöL
U3
Am ajlendid
LEFITICUS, Xy.
gwŷr a gwragedd.
Cyn
CRIST
1490.
«ad. 4.
r pen. 13. 30.
3 Heb. yn
nydd yr
aflan, ac
yn nydd
y gldn.
a Heb.
dodr^nyn.
49 A ^ chymmered i laiihau y tŷ
ddau aderyn y to, a choed cedr, ac
ysgarlad, ac isop,
50 A Uadded y naill aderyn mewn
llestr pridd, oddi ar ddwfr rhedegog.
51 A chymmered y coed cedr, a'r
isop, a'r ysgarlad, a'r aderyn byw, a
throched hwynt y'ngwaed yr aderyn
a laddwyd, ac yn y dwfr rhedegog,
a thaenelled ar y tỳ seitliwaith.
52 A glanhâed y tỳ â gwaed yr
aderyn, ac a'r dwfr rhedegog, ac
a'r aderyn byw, ac a'r coed cedr, ac
a'r isop, ac a'r ysgarlad.
53 A gollynged yr aderyn byw
allan o'r ddinas ar wyneb y maes,
a gwnaed gymmod dros y tŷ ; a
glân fydd.
54 Dyma gyfraith am bob pla y
clwyf gwahanol, ac am y ""ddufrecli,
55 Ac am wahan-glwyf gwisg, a
thy,
56 Ac am chŵydd, a chrammen, a
disgleirdeb ;
57 I ddysgu ^ pa bryd y hydd aflan,
a pha bryd yn Ian. Dyma gyfraith
y gwahan-glwyf.
PENNOD XV.
1 Ajlendid gwŷr yn eu diferlif. 13 Eu pured-
igaeth. 19 Ajlendid gwragedd yn eu diferlif;
28 a'u puredigaeth.
ALLEFARODD yr Arglwydd
wrth Moses ac Aaron, gan
ddywedyd,
2 Llefarwch wrth feibion Israel, a
dywedwch wrthynt, ^Pob nn pan
fyddo diferlif yn rhedeg o'i gnawd,
a fydd aflan oblegid ei ddiferlif
3 A liyn fydd ei aflendid yn ei
ddiferlif: os ei gnawd ef a ddifera
ei ddiferlif, neu ymattal o'i gnawd
ef oddi wrth ei ddiferlif; ei aflen-
did ef yw hyn.
4 Pol3 gwely y gorweddo ynddo
un diferllyd, a fydd aflan ; ac aflan
fydd pob ^peth yr eisteddo efe
arno.
5 A'r neb a gyffyrddo â'i wely ef,
golched ei ddillad, ac ymdroched
mewn dwfr, a bydd aflan hyd yr
hAvyr.
6 A'r hwn a eisteddo ar ddim yr
eisteddodd y diferllyd arno, golch-
ed ei ddillad, ac ymolched mewn
dwfr, a bydd aflan hyd yr hAvyr.
7 A'r hwn a gyffyrddo â chnawd
y diferllyd, golched ei ddillad, ac
ymolched mewn dwfr, a bydd aflan
hyd yr hwyr.
8 A phan boero y diferllyd ar un
glân, golched hwnnw ei ddillad, ac
117
ymolched mewn dwfr, a bydd aflan
hyd yr hwyr.
9 Ac aflan fydd pob cyfr^vy y
marchogo y diferllyd ynddo.
10 A phwy bynnag a gyflyrddo â
dim a fu dano, bydd aflan hyd yr
liAvyr : a'r hwn a'u dycco hwynt,
golched ei ddillad, ac ymolched
mewn dwfr, a bydd aflan hyd yr
11 A phwy bynnag y cyflyrddo y
diferllyd âg ef, heb olchi ei ddwy-
law mewn dwfr, golched ei ddillad,
ac ymolched mewn d^vfr, a bydd
aflan hyd yr hwyr.
12 A'r ^ llestr pridd y cyflyrddo y
diferllyd âg ef, a ddryllir : a phob
llestr pren a olchir mewn dAvfr.
13 A phan lanhêir y diferllyd oddi
wrth ei ddiferlif; yna •'cyfrifed iddo
saith niwrnod i'w lanhâu, a golch-
ed ei ddillad, a golched ei gnawd
mewn dwfr rhedegog, a glân fydd.
14 A'r Avythfed dydd cymmered
iddo ddwy durtur, neu ^ ddau gyw
colommen, a deued ger bron yr Ar-
glwydd, i ddrws pabell y cyfarfod,
a rhodded hwynt i'r ofleiriad.
15 Ac oflrymmed yr ofleiriad
hwynt, un yn becli-aberth, a'r llall
yn boeth-oflrwm : a gwnaed yi* ofl"-
eiriad gymmod drosto ef am ei ddi-
ferlif, ger bron yr Arglwydd.
16 Ac ^ OS gAvr a ddaw oddi wi'tho
ddisgyniad had; yna golched ei
hoU gnawd mewn dwfr, a bydd
aflan hyd yr hwyr.
17 A phob dilledyn, a phob croen,
y byddo disgyniad had arno, a olch-
ir mewn dwfr, ac a fydd aflan hyd
yr hAA'yr.
18 A'r WTaig y cysgo gvvr mewn
disgyniad had gyd â hi; ymolchant
mewn dwfr, a byddant aflan hyd yi-
hAvyr ill dau.
19 1Í A ^phan fyddo gwraig a di-
ferlif arni, a bod ei diferlif yn ei
chnawd yn waed; bydded saith
niwrnod yn ei gAvahaniaeth : a phwy
bynnag a gyflyrddo â hi, bydd af-
lan hyd yr hwyr.
20 A'r hyn oil y gorweddo hi arno
yn ei gwahaniaeth, fydd aflan; a'r
hyn oil yr eisteddo hi arno, a fydd
aflan.
21 A phwy bynnag a gyflyrddo
â'i gwely hi, golched ei ddillad, ac
ymolched mewn dAvfr, a bydd aflan
hyd yr hAvyr.
22 A phAvy bynnag a gyflyrddo â
dim yr eisteddodd hi arno, golched
Cvn
CRÌST
1490.
b pen. 6. 28.
a 11. 32, 33.
c pen. 14 8.
d pen. 14. 22.
e Deut. 231
10.
f pen. 12. 2.
Pureäigaetli gwragedd.
LEFITICÜS, XVL Aherthau yr arch-offeirìad.
Cyn
CRIST
1490.
B Edrrch
pen. 20. IS.
t Matt. 9. 20.
Stare 5. 25.
Luc 8. 43.
' pen. 10. 2,
ei ddillad, ac ymolched mewn dwfr,
a bydd aflan hyd yr hwyi*.
23 Ac OS ar y gwely y hydd efe,
neu ar ddim y byddo hi yn eistedd
arno, wrtli gyffwrdd âg ef ; liyd yr
hwyv y bydd efe aflan.
24 Ond g OS gwv gan gysgu a gwsg
gyd â hi, fel y byddo o'i mis-ghyyf
hi arno ef; aflan fydd efe saith
niwrnod, ac aflan fydd yr holl wely
y gorwedd efe arno.
25 A ''phan fyddo diferlif ei gwaed
yn rhedeg ar ^vi-aig lawer o ddydd-
iau, allan o amser ei hanhwyl, neu
pan redo diferlif arni ar ol ei han-
hw}d; bydded holl ddyddiau difer-
lif ei haflendid hi megis dyddiau
ei gwahaniaeth : aflan fydd hi.
26 Pob gwely y gorweddo hi arno
holl ddyddiau ei diferlif, fydd iddi
fel gAvely ei mis-ghiyf ; a phob do-
drefnyn yr eisteddo hi arno fydd
aflan, megis aflendid ei mis-glwyf hi.
27 A ph^7 bynnag a gyfíyrddo
â hwynt, aflan fydd; a golched ei
ddillad, ac ymolched me^vn dwfr, a
bydd aflan hyd yr h^vyr.
28 Ac OS glanheir hi o'i diferlif;
yna cyfrifed iddi saith niwrnod : ac
wedi hjTiny glân fydd.
29 A'r Avythfed dydd cymmered
iddi ddwy durtur, neu ddau gyw
colommen, a dyged hwynt at yr
ofleiriad, i ddrws pabell y cyfar-
fod.
30 Ac oflrymmed yr ofl'eiriad un
yn bech-aberth, a'r llall }ti boeth-
ofíì'wm ; a gwnaed yr ofleiriad gym-
mod drosti ger bron yr Arglwydd,
am ddiferlif ei haflendid.
31 Felly y neillduwch blant Israel
oddi wrth eu haflendid, fel na bydd-
ant feirw yn eu haflendid, pan hal-
ogant fy mhabell yr hon sydd yn
eu mysg.
32 D}Tna gyfraith yr hwn y byddo
y diferlif arno, a r hwn y daw oddi
\^Ttho ddisgyniad had, fel y byddo
aflan o'u herwydd ;
33 A'r glaf o'i mis-glwyf, a'r neb y
byddo y diferlif arno, o wrryAV, ac
0 fenyw, ac i'r gwr a orweddo yng-
hyd a'r hon a fyddo aflan.
PENNOD XVI.
1 Ymodd y mae i'r arch-off eiriad fyned i mewn
i'r cyssegr. 11 Y j)ech-dbertli drosto ei liun.
15 Y pech-aheiih dros y bohl. 20 Yr afr
dd'iangol. 29 Givyl y cymmod hob Uwyddyn.
" LEFARODD yr Arglwydd
hefyd wrth Moses, wedi ^marw-
olaeth dau fab Aaron, pan ofli-ym-
118
masant ger bron yr Arglwydd, ac
y buant feirw ;
2 A dywedodd yr Arglwydd
wrth Moses, Llefara wrth Aaron dy
frawd, ^ na ddelo bob amser i'r cys-
segr o fewn y wahanlen, ger bron y
drugareddfa sydd ar yr arch; fel
na byddo efe farw : o herwydd '^ mi
a ymddangosaf ar y drugareddfa yn
y cwmmwl.
3 A hyn y daw Aaron i'r cyssegr :
^ti bustach ieuangc yn bech-aberth,
ac â hwrdd yn boeth-oflrwm.
4 Gwisged ^ bais lian sanctaidd, a
bydded llodrau lli'an am ei gnawd,
a gwregyser ef â g^vregys llian, a
gwisged feitr llian : gwisgoedd sanct-
aidd yw y rhai hyn ; ^ golched yntau
ei gnawd mewn dwfr, pan wisgo
hwynt.
5 A chymmered gan gynnuUeidfa
meibion Israel ddau Iwdn gafr yn
bech-aberth, ac un hwi'dd yn boeth-
oflr^vm.
6 Ac offl'ymmed Aaron fustach y
pech-aberth a fyddo drosto ei hun,
a ^g^vnaed gymmod drosto ei hun,
a thros ei dy.
7 A chymmered y ddau fwch, a gos-
oded hwynt ger bron yr Arglwydd,
iVTtli ddrws pabell y cyfarfod.
8 A rhodded Aaron goelbrennau
ar y ddau fwch; un coelbren dros
yr Arglwydd, a'r coelbren arall
di-os ^y bwch diangol.
9 A dyged Aaron y bwch y ^ syrth-
iodd coelbren yr Arglwydd arno,
ac ofíì'ymmed ef yn bech-aberth.
10 A'r bwch y syrthiodd arno y
coelbren i fod yn fwch diangol, a
roddir i sefyll yn fyw ger bron yr
Arglwydd, i Avneuthur cymmod
âg ef, ac i'w ollwng i'r anialwch
yn fwch diangol.
11 A dyged Aaron fustach y pech-
aberth a fyddo drosto ei hun, a
gwnaed gymmod drosto ei hun, a
thros ei dy; a lladded fustach y
pech-aberth a fyddo drosto ei hun :
12 A chjTnmered lonaid thusser o
farwor tanllyd oddi ar yr aUor, oddi
ger bron yr Arglwydd, a llonaid
ei ddAvylaw o ^arogi-darth peraidd
man, a dyged o fewn y wahanlen :
13 A rhodded yr arogl-darth ar y
tan, ger bron yr Arglwydd; fel y
cuddio mwg yr arogl-darth y dru-
gareddfa, yr hon sydd ar y dystiol-
aeth, ac na byddo efe farw :
14 A 'chymmered o waed y bus-
tach, a ^thaenelled â'i fys ar y dru-
Cyn
CRIST
1410.
b Exod. 30.
10.
prn.23. 27.
Htb. 9. 7.
c Fxcd. 40.
34.
1 Bren. 8.
12.
d pen. 4. 3.
: Fx^d. 28.
39,43.
f Exud. 30.
20.
E Heb. 7.
27, 28.
a 9. 7.
2Heb.
Azazel.
3Heb.
dt/rcimfodd.
h Exod. 30.
34.
> Heb. 9.
13, 2.5.
a 10.4.
k pen. d. <
Y bwch dmngol.
LEFITICÜS, XVII.
Gwyl y cymmod.
Cyn
CRIST
1490.
1 Erlrvch
Exud. 29.
3«.
Heb. 9. 23.
4 Ueb.
cyfamser.
5 anghyf-
annedàol.
Q pen. 4. 10.
gareddfa tu a'r dwyrain: a saith
waitli y taenella efe o'r gwaed â'i
íys o flaen y drugareddfa.
15 IT Yna Uadded fwch y pech-
aberth fydd dros y bobl, a dyged
ei waed ef o feAvn y wahanlen; a
g^vnaed â'i waed ef megis ag y
gwiiaeth â gwaed y bustach, a
thaenelled ef ar y drugareddfa, ac
0 flaen y drugareddfa :
16 A ^glanhâed y cyssegr oddi
\yi*th aflendid meibion Israel, ac
oddi wrtli eu lianwireddau, yn eu
holl bechodau: a gwnaed yr un
modd i babell y cyfarfod, yr hon
sydd yn aros gyd â hwynt, ym
mysg eu hafleudid h^vynt.
17 ™Ac na fydded un dyn ym
mhabeU y cyfarfod, pan ddelo efe
i mewii i wneuthur cymmod yn y
cyssegr, liyd oni ddelo efe allan, a
gwneuthur o liono ef gymmod dros-
to ei hun, a thros ei dŷ, a tliros holl
gynnulleidfa Israel.
18 Ac aed efe allan at yr allor sydd
ger bron yr Akglwydd, a gwnaed
gymmod arni ; a chymmered o waed
y bustach, ac o waed y bwch, a rhodd-
ed ar gyi*n yi* allor oddi amgylch.
19 A thaenelled arni o'r gwaed
seithwaith a i fys, a glanhâed hi, a
sancteiddied hi oddi wrth aflendid
meibion Israel.
20 11 A phan ddarflb iddo lanliâu
y cyssegr, a phabell y cyfarfod, a'r
allor; dyged y bwch by w:
21 A gosoded Aaron ei ddAvylaw
ar ben y bwch byw, a chyflesed
arno holl anwiredd meibion Israel,
a'u holl gamweddau hAvynt yn eu
holl bechodau ; a rhodded hwynt ar
ben y bwch, ac anfoned ef ymaith
yn Haw gwr ^ cymmwys i'r anialwch.
22 A'r bwch a ddwg eu holl an-
wiredd hwynt arno, i dir ^neilldu-
aeth: api hynny hebrynged efe y
bwch i'r anialwch.
23 Yna deued Aaron i babell y
cyfarfod, a diosged y gwisgoedd
llian a wisgodd efe wrth ddyfod i'r
cyssegr, a gadaAved liAvynt yno.
24 A golched ei gnawd mewn dwfr
yn y He sanctaidd, a gwisged ei
ddillad, ac aed allan, ac offrymmed
ei boeth-oflrwm ei hun, a plioeth-
ofli'wm y bobl, a gwnaed gymmod
drosto ei hun, a thros y bolDl.
25 A Uosged " wer y pech-aberth
ar yr allor.
2Ü A golched yr Invn a anfonodd
y bwch i fod yn fwch diangol, ei
ddillad, a golched ei gnawd mown
dAvfr ; ac yna deued i'r gwersyll.
27 "A bustach y pech-aberth, a
bwch y pech-aberth, y rhai y dygwyd
eu gwaed i Avneuthm' cymmod yn y
cyssegr, a ddwg un i'r tu allan i'r
gwersyll ; a hwy a losgant eu crwyn
hwynt, a'u cnawd, a'u biswail, yn tan.
28 A golched yr hwn a'u llosgo
hwynt ei ddillad, golched hefyd ei
gnaAvd mewn dwfr; wedi hynny
deued i'r gwersyll.
29 IT A bydded hyn yn ddeddf
dragywyddol i chwi : ^y seithfed mis,
ar y degfed dydd o'r mis, y cystudd-
iwch eich eneidiau, a dim gAvaith
nis gwneAvch, y priodor a'r dieithr a
fyddo yn ymdaith yn eich plith.
30 0 herAvydd y dydd hwnuAV y
gAvna yr offeiriad gymmod drosoch,
i'ch glanhâu o'ch holl bechodau, fel
y byddoch Ian ger bron yi* Ar-
GLWYDD.
31 Sabbath gorphAvysdra yw Iiaati
i chAvi ; yna cystuddiwch eich eneid-
iau, trwy ddeddf dragyA^ddol.
32 1 A'r oflfeiriad, yr Iiahi a enneinio
efe, a'r liAvn a " gyssegro efe, i ofleir-
iadu yn He ei dad, a Avna y cymmod,
ac a wisg y gAvisgoedd llian, sef y
gAvisgoedd sanctaidd:
33 Ac a lanhâ y cyssegr sanctaidd,
ac a lanhâ babell y cyfarfod, a'r allor ;
ac a wna gymmod dros yr ofleiriaid,
a thros holl bobl y gynnulleidfa.
34 A bydded hyn yn ddeddf dragy-
Avyddol i chAvi, i Avneuthur cymmod
dros feibion Israel, am eu pechodau
oil, ''un waith yn y flAvyddyn. Ac
efe a Avnaeth megis y gorchymyn-
odd yr Arglwydd wrth Moses.
PENNOD XVII.
1 Ehaid yw offrwm i'r Arglwydd wrth ddrws y
hahell waed yr holl anifeiliuid a leddir. 1 Ni
icasanaetha iddynt aherthu i gythreuUaid.
10 Gwahardd hioyita gwaed, 15 a phoh peth
afo marw ei him, neu a ysglijfaethwyd.
ALLEFARODD yr Arglwydd
AATth Moses, gan ddyAvedyd,
2 Llefara wrth Aaron, ac Avrth ei
feibion, ac wrth holl feibion Israel,
a dyAA-ed wrthynt, Dyma y peth a
orchymynodd yr Arglwydd, gan
ddyAvedyd,
3 Fob un o dŷ Israel *a laddo ŷch,
neu oen, neu afr, o fcAvn y gAversyll,
neu a laddo allan o'r gAversyll,
4 Ac heb ei ddAvyn i ddrAA^s pabell
y cyfarfod, i ofíiymmu oflrAvm i'r
Arglwydd, o flaen tabernacl yr
Arglwydd; gwaed a fAvrir yn er-
Cyn
CRIST
1490.
o pen. 4. 12,
21. a 6. 3(1.
Ucb.l3.1L
P Exod. 30.
10.
nen. 23. 27.
Num. 29. 7.
9 ppn. 4. 3,
5,16.
6 Heb.
lanwo ei
law.
' Exod. 30.
10.
Heb. 9. 7.
» Edryrh
Deut". 12.
5, 15, 21.
Gwahardd hivytta gwaed.
LEFITICUS, XVIII. Priodasau anghyfreithlawn.
1 Gen. 9. 4.
k Exod. £2.
31.
pen. 22. 8.
Ez(c.44.31.
2 Heb.
hurgijn.
byn y gwr liwimw; gwaed a dyw-
alltodd efe: a thorrir y gwr h^vnnw
jmaith o blith ei bobl.
5 0 herwydd yr hwn betli, dyged
meibion Israel eu haberthau y rhai
y maent yn eu haberthu ar \vyneb
y maes; le, dygant hwynt i'r Ae-
GLWYDD, i ddrws pabell y cyfarfod,
at yr oflfeiriad, ac aberthant hivynt
yn aberthau hedd i'r Arglwydd.
6 A thaenelled yr offeiriad y gwaed
ar allor yr Arglwydd, wrth ddrws
pabell y cyfarfod, a llosged y gwer
^ yn arogl peraidd i'r Arglwydd.
7 Ac nac aberthant eu haberthau
mwy *=i gythreuliaid, y rhai "^y buant
yn putteinio ar eu hoi. Deddf dra-
gywyddol fydd hyn iddynt, trwy eu
cenhedlaethau.
8 11 Dywed gan hynny wrthynt,
P^vy bynnag o dŷ Israel, ac o'r di-
eithriaid a ymdeithio yn eich mysg, a
offrymmo boeth-ofírwm, neu aberth,
9 Ac nis dwg ef i ddrws pabell
y cyfarfod, i'w oflfrymmu i'r Ar-
glwydd ; torrir ymaith y gyfr hwn-
nw o blith ei bobl.
10 11 ^ A phA^-y bynnag o dŷ Israel,
ac o'r dieithriaid a ymdeithio yn
eich mysg, a fwyttao ddim gwaed;
^myfi a osodaf fy wyneb yn erbyn yr
enaid a fwyttao waed, a thorraf ef
ymaith o fysg ei bobl.
11 0 herwydd einioes y cnawd
sydd yn y gwaed; a mi a'i rhoddais
i chwi ar yr allor, i Av^ieuthur cym-
mod dros eich eneidiau ; o herwydd
8 y gwaed hwn a wna gymmod dros
yr enaid.
12 Am hynny y dywedais wrth
feibion Israel, Na fwyttâed un enaid
o honoch waed; a'r dieithr a ym-
deithio yn eich mysg, na fwyttâed
waed.
13 A phwy bynnag o feibion Israel,
neu o'r dieithriaid a ymdeithio yn eu
mysg, ^a helio helfa o fwystfil, neu o
aderyn a fw^ttâer ; ty wallted ymaith
ei waed ef, a chuddied ef â llwch,
14 '0 herwydd einioes pob cnawd
yw ei waed ; yn lie ei einioes ef y
mae: am hynny y dywedais wrth
feibion Israel, Na fwyttêwch waed
un cnawd; o herwydd einioes pob
cnawd yw ei waed : pwy bynnag a'i
b^vyttao, a dorrir ymaith.
15 ''A phob dyn a'r a fwyttao ^y
peth a fu farw o hono ei hun, neu
ysglyfaeth, pa un bynnag ai priodor,
ai dieithrddyn ; golched ei ddillad,
ac ymolched mewn dwfr, a bydd-
ed aflan hyd yi' hwyr: yna glân
fydd.
16 Ond OS efe nis gylch hwynt, ac
ni ylch ei gnawd; yna y dwg efe ei
anwiredd.
PENNOD XVIII.
1 Pr'iodasau anghyfreithlaicn. 19 Chwantau
aìighyfreitldawn,
ALLEFARODD yr Arglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
2 Llefara wi*th feibion Israel, a
dywed wi-thynt, Myfi yw yr Ar-
glwydd eich Duw.
3 Na wnewch yn ol gweithredoedd
gwlad yr Aipht, yr hon y trigasoch
ynddi ; ac na wnewch *yn ol gweith-
redoedd gwlad Canaan, yr hon yr
ydwyf yn eich dwyn chwi iddi; ac
na rodiwch yn eu deddfau hwynt.
4 Fy marnedigaethau 1 a wnewch,
a'm deddfau a gedwch, i rodio yn-
ddynt : myfi yw yr Arglwydd eich
Duw.
5 lé, cedwch fy neddfau a'm bam-
edigaethau: a'r ^dyn a'u cadwo, a
fydd byw ynddynt: myfi yw yr
Arglwydd.
6 ^ Na nesâed neb at ^ gyfnesaf ei
gnawd, i ddiuoethi eu noethni : myfi
yiü yr Arglwydd.
7 Noethni dy dad, neu noethni dy
fam, na ddinoetha: dy fam yw hi,
na ddinoetha ei noethni.
8 "^Na ddinoetha noethni gwi'aig
dy dad : noethni dy dad yw.
9 ^Noethni dy chwaer, merch dy
dad, neu ferch dy fam, yr hon a
anwyd gartref, neu a anwyd allan ;
na ddinoetha eu noethni hwynt.
10 Noethni merch dy fab, neu ferch
dy ferch; na ddinoetha eu noethni
hwynt : canys dy noethni di ydyw.
11 Noethni merch gwraig dy dad,
plentyn dy dad, dy chwaer dithau
yw hi ; na ddinoetha ei noethni hi.
12 * Na ddinoetha noethni chwaer
dy dad: cyfnesaf dy dad yw hi.
13 Na ddinoetha noethni chwaer
dy fam: canys cyihesaf dy fam
yw hi.
14 ^Na noetha noethni brawd dy
dad; sef na nesâ at ei wraig ef:
dy fodryb yw hi.
15 ^Na noetha noethni dy waudd:
gwraig dy fab yw hi; na noetha ei
noethni hi.
16 '' Na ddinoetha noethni gwraig
dy frawd : noethni dy frawd yw.
17 ' Na noetha noethni gwraig a'i
merch; na chymmer ferch ei mab
hi, neu ferch ei merch hi, i noethi
Cyn
CEIST
1490.
. pen. 20. 23.
b Ezec. 20.
11, 13.
Luc 10. 28.
Rhuf.10.5.
Gal. 3. 12.
2 Heb.
loeâdül.
0 pen. 20. 11.
Deut. 22.
30. a 27. 20.
Ezec.22.10.
Aiaos 2. 7.
1 Cor. 5. 1.
<lpen.20.17.
2 Sam. 13.
12.
Ezec. 22.11.
1 pen. 20. 19.
f pen. 20. 20.
B pen. 20. 12.
Ezec.22.11.
hr'en.20.21.
Matt. 14. 4.
Edrych
Heut. 25. 5.
i pen. 20. 14.
Ail-adrodd
LEFITICUS, XIX.
amryw gyfreithiau.
Cyn
CRIST
1490.
3 Neu,
k pen. 20. 18.
Kzec. IS. 6.
a 22. 10.
1 Exod. 20.
14.
pen. 20. 10.
m pen. 20. 2.
2 Bren. 23.
10.
npen.20.13.
1 Cor. 6. '.».
lTim.1.10.
o Exod. 22.
19.
pen. 20. 15,
16.
iffieiddbeth.
P pen. 20.22.
1 Jer. 9. 19.
Ezec. 36.
13, 17.
r ad. 3.
pen. 20. 23.
ei noethni hi : ei chyfnesaf hi ytv y
rhai hyn: ysgelerder yiv hyn.
18 Hefyd na chymmer wraig yng-
hyd ^â'i chwaer, i'w chystuddio hi,
gan noethi noethni honno gyd â'r
Uall, yn ei byw hi.
19 Ac ^ na nesâ at wraig yn neill-
duaeth ei haflendid, i noethi ei
noethni hi.
20 Ac ^na chyd-orwedd gyd â
gwraig dy gynimydog, i fod yn
aflan o'i phlegid.
21 Ac na ddod o'th had ""i fyned
trwy dan i Moloch : ac na haloga
enw dy Dduw: myfi yw yr Ar-
GLWYDD.
22 Ac ° na orwedd gyd â gwrryw,
fel gorwedd gyd â benyw : ffieidd-
dra yw hynny.
23 Ac ''na chyd-orwedd gyd âg un
anifail, i fod yn aflan gyd âg ef ; ac
na safed gwraig o flaen un anifail
i orwedd dano : * cymmysgedd yio
hynny.
24 Nac ymhalogwch yn yr un o'r
pethau hyn : canys yn y rhai hyn oil
yr halogwyd y cenhedloedd yr ydwyf
yn eu gyrru allan o'ch blaen chwi :
25 A'r wlad a halogwyd : am hyn-
ny yr ydwyf yn ymweled â'i han-
wiredd yn ei herbyn, fel y chwydo
y wlad ei thrigolion.
26 Ond P cedwch chwi fy neddfau
a'm barnedigaethau i, ac na wnewch
ddim o'r holl ffiaidd bethau hyn ;
na'r priodor, na'r dieithrddyn sydd
yn ymdaith yn eich mysg :
27 (0 herwydd yr holl fl&aidd
bethau hyn a wnaeth gwŷr y wlad,
y rhai a fu o'ch blaen, a'r wlad a
halogwyd ;)
28 Fel ina chwydo y Avlad chwl-
tliau, pan halogoch hi, megis y
ch>vydodd hi y genedl oedd o'ch
blaen.
29 Canys pwy bynnag a wnel ddim
o'r holl fíiaidd bethau hyn ; torrir
ymaith yr eneidiau a'u gwnelo o
blith eu pobl.
30 Am hynny cedwch fy neddf i,
Mieb wneuthur yr ten o'r deddfau
íBaidd a wnaed o'ch blaen chwi, ac
nac ymhalogwch ynddynt : myfi yw
yr Arglwydd eich Duw chwi.
PENNOD XIX.
Ail-adrodd amryw gyfreithiau.
ALLEFARODD yr Arglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
2 Llefara wrth holl gynnulleidfa
meibion Israel, a dywed wrthynt,
—
* Byddwch sanctaidd : canys sanct-
aidd ydwyf fi, yr Arglwydd eich
Duw chwi.
3 1Í ''Ofnwch bob un ei fam, a'i
dad ; a " chedwch fy Sabbathau : yr
Arglwydd eich Duw ydwyf ^.
4 ** Na throwch at eilunod, ac ^ na
wnewch i chwi dduwiau tawdd: yr
Arglwydd eich Duw ydwyf ^.
5 1Í A '^phan aberthoch hedd-aberth
i'r Arglwydd, yn ol eich ewyllys
eich hun yr aberthwch hynny,
6 Ar y dydd yr offrymmoch, a
thrannoeth, y bwyttêir ef : a Uosger
yn tan yr hyn a weddillir hyd y
trydydd dydd.
7 Ond OS gan fwytta y bwyttêir ef
o fewn y trydydd dydd, ^^idAfydd
efe ; ni bydd gymmeradwy.
8 A'r hwn a'i bwyttao a ddwg ei
anwiredd, am iddo halogi cyssegr-
edig heth yr Arglwydd; a'r enaid
h^Tinw a dorrir ymaith o blith ei
bobl.
9 1Í A s phan gynhauafoch gynhauaf
eich tir, na feda ja. llwyr gonglau
dy faes, ac na chynnull loffion dy
gynhauaf.
10 Na loffa hefyd dy winllan, ac
na chynnull rawn gweddill dy win-
llan; gad hwynt i'r tlawd ac i'r
dieithr: yr Arglwydd eich Duw
chwi ydwyf ^.
11 1Í •'Na ladrattêwch, ac na ddy-
wedwch gelwydd, ac na thwyllwch
bob un ei gymmydog.
12 H Ac 'na thyngwch i'm henw i
yn anudon, ac na haloga enw dy
Dduw: yr Arglwydd ydwyf ^.
13 1Í Na cham-attal oddi wrth dy
gymmydog, ac na yspeilia ef: ^na
thriged cyflog y gweithiwr gyd â
thi hyd y bore.
14 II Na felldiga y byddar, ac ' na
ddod dramgwydd o flaen y dall ;
ond ofna dy Dduw : yr Arglwydd
ydwyf fi.
15 1Í Na Avnewch gam mewn barn ;
"" na dderbyn wyneb y tlawd, ac na
pharcha wyneb y cadarn : barna
dy gymmydog mewn cyfiaMTider,
16 ÌÍ Ac °na rodia yn athrodwr
ym mysg dy bobl; na saf yn er-
byn gwaed dy gymmydog : yr Ar-
glwydd ydivyffi.
17 1Í "Na chasâ dy frawd yn dy
galon : p gan geryddu cerydda dy
gymmydog, ^ ac na ddioddef bechod
ynddo.
18 IF Na ddiala, ac na chadw lid i
feibion dy bobl ; ond *i car dy gym-
Cyn
CRIST
1490.
•pen. 11. 44.
a 20. 7, 26.
1 Petri. 16.
b Exud. 20.
12.
o7':x(;d.20.8.
a 31. 13.
'lE.'Cud.20.4.
e Exod. 34.
17.
Ueut. 27.
15.
fpen.7. 16,
ä pen. 23.22.
Ileut. 24.
19.
Kuth 2. 15,
16.
h Extd. 20.
15. a 22. 1,
7,10.
pen. 6. 2.
i Exod. 20. 7.
pen. 6. 3.
Dent. 5.11.
Matt. 5. 34.
lago 5. 12.
k Deut. 24.
14, 15.
Mai. 3. 5.
liigo 5. 4.
1 Deut. 27.
18.
mExod.23..3.
Deut. 1.17.
a 16. 19.
a 27. 19.
Diar.24.23.
lago 2. 9.
n Exod. 23.1.
Ts. 15. 3.
a ."■.(). 20.
Diar. 11.13.
a 2(1. 19.
o 1 loan 2.
11. a 3. 15.
P Blatt. 18.
15.
Luc 17. 3.
Gal. 6. 1.
Eph. 5. 11,
1 Tim. 5.
20.
2 Neu,
rhag i ti
ddwyn
pechod
droslo.
Edrych
Rhuf.1.32.
1 Cor. 5. 2.
Eph. 5. 11.
1 Tim. 5.
22.
2 loan 10.
11.
IMatt. 5.43.
a 22. 39.
Ehuf.13.9,
Gal. 5. 14.
lagu 2. 8,
Ail-adrodd
LEFITICUS, XX
amryw gyfreiihiau.
Cyn
CRIST
149U.
rPeut.22.9,
10, 11.
3 Neu, am,'
mherchi
qan neb.
Heb. en-
Utbio (jan,
lieu, am
wr.
* Neu, iddi.
• pen. 5. 15.
5 aanrteidd-
rwydd
mòíiaîU
îr, &c.
t pen. 17.
10, &c.
u Deut. 18.
10.
1 Sam. 15.
23.
X pen. 21. 5.
y Deut. 14.1.
Jer. 16. C.
Ì pen. 26. 2.
» pen. 20. 6,
27.
Deut. 18.
:o. •
Ks. 8. 19.
Act. IC. 16.
b Kxod. 22.
21. a 23. 9.
6 orlhrytn-
mwch.
mydog megis ti dy liun : yr Ar-
GLWYDD ydwyfü.
19 IF Cedwcli fy neddfau : na ad
i'tli anifeiliaid gydio o amryw ry^v-
ogaeth, 'ac na haua dy faes âg
amryw had; ac nac aed am danat
ddilledyn cymmysg o lin a gwlan.
20 IT A plian fyddo i wr a Amelo
â ben)^, a liitliau yn forwyn gaeth
wedi ei ^^dyweddio i wv, ac heb ei
rhyddhâu ddim, neu heb roddi
rhyddid iddi; bydded ^iddynt gur-
fa; ac na ladder hwynt, am nad
oedd hi rydd.
21 A ^dyged efe yn aberth dros
ei gamwedd i'r Arglwydd, i ddrws
pabell y cyfarfod, hwrdd dros gam-
wedd.
22 A gwnaed yr offeiriad gymmod
drosto â'r hwrdd dros gamwedd,
ger bron yr Arglwydd, am ei
bechod a bechodd efe : a maddeuir
iddo am ei bechod a wnaeth efe.
23 If A phan ddeloch i'r tir, a
phlannu o honoch bob pren ym-
borth ; cyfrifwch yn ddienwaededig
ei ffrwyth ef ; tair blynedd y bydd
efe megis dienwaededig i chm : na
fwyttaer o hono.
24 A'r bedwaredd flwyddyn y
bydd ei holl fírwytli yn ^sanctaidd
i foliannu yr Arglwydd ûg ef.
25 A'r bummed flvryddyn y b^vyt-
têwch ei ffrwyth, fel y chwanego
efe ei gnwd i chwi : myfi yw yr
Arglwydd eich Duw.
26 1[*Na fwyttêwch ddim ynghyd
a'i waed : " nac arferwch na swyn-
ion, na choel ar frudiau.
27 '^Na tlialgrynnwch odre eich
pen, ac na tliorr gyrrau dy farf
28 Ac ^na wnewch dorriadau yn
eich cnawd am uu marw, ac na
roddwch brint nod arnoch : yr Ar-
glwydd ydwyfû.
29 1Í Na haloga dy ferch, gan beri
iddi butteinio : rhag putteinio y tir,
a Uenm y wlad o ysgelerder.
30 H ^Cedwch fy Sabbathau, a
pherchwch fy nghyssegr : yr Ar-
glwydd ydwyf fi. "
oW ^Nac ewch ar ol dewiniaid,
ac nac ymofynwch a'r brudwyr, i
ymhalogi o'u plegid : yr Arglwydd
eich Duw ydivyf^i.
32 TÍ Cyfod ger bron penwynni, a
pharcha -vvyneb henuriad; ac ofna dy
Dduw: yr Arglwydd ydivyfu.
33 H A ''phan ymdeithio dieithr-
ddyn ynghyd â thi yn eich gwlad,
na '^ flinwch ef.
122
34 •= Bydded y dieithr i ch^vi, yr
hAvn a ymdeithio yn eich plith, fel
yr uu a hanffo o honoch, a "^châr ef
fel ti dy hun ; o herwydd dieithr-
iaid fuoch y'ngwlad yr Aiplit : yr
Arglwydd eich Duw ydioyfu.
35 M Na wnewch gam ar farn, ar
lathen, ar bwys, nac ar fesur.
36 Bydded i chwi ^gloriannau cyf-
ia^vn, ^ cerrig cyfiaAi^Ti, ephah gyf-
iawn, a hin gyfiawn : yi- Arglwydd
eich Duw ydwyf fi, yr hwu a'ch
dygais aUan o dir yr Áipht.
37 Cedwch chwithau fy hoU
ddeddfau, a'm holl farnedigaethau,
a gwnewch hwynt : yr Arglwydd
ydwyf Û.
PENNOD XX.
1 Am yr hum a roddo ei had i Moloch. 4 Am
yr hwn a arhedo y cyfryw. 6 Am fyned at
frudwyr. 7 Am ymsancteiddio. 9 Am yr hwn
a felldilhio ei r'ieni. 10 Am, odineb. 11, 14,
17, 19 Am ymlosgach. 13 Am oncedd gyd
â gwrryw, 15 neu gyd âg anifail. IS Am,
ofiendid. 22 Gorchymyn ufudd-dod gyd û
sancteiddì-wydd. 27 Ehaid yw rhoddi hrud-
wyr i fancolaeth,
ALLEFARODD yr ARGL^VYDD
wrth Moses, gan ddywedyd,
2 ^Dywed hefyd ^vi*th fcibion Is-
rael, ^ Fob un o feibicn Israel, neu
o'r dieithr a ymdeithio yn Israel, yi-
h^vn a roddo o'i had i Moloch, a
leddir yn farw; pobl y tir a'i Uab-
yddiant ef â cherrig.
3 A ° mi a osodaf fy wyneb yn er-
byn y dyn h^vnnw, ac a'i torraf o
fysg ei bobl ; am iddo roddi o'i had
i Moloch, i aflanhâu fy nghyssegr,
ac i halogi fy enw sanctaidd.
4 Ac OS pobl y wlad gan guddio
a guddiant eu llygaid oddi wrth y
dyn hwnnw, (pan roddo efe ei had
i Moloch,) ac nis Uaddant ef :
5 Yna ^ y gosodaf fy wjTieb yn
erbyn y dyn hwnnw, ac ^yn erbyn
ei dyhvyth, a thorraf pnaith ef, a
phawb ^a ddilynant ei butteindra
ef, gan butteinio yn ol Moloch, o
fysg eu pobl.
6 11 ^A'r dyn a di'o ar ol dewin-
iaid, a brudwyr, i butteinio ar eu
hoi hAvynt; gosodaf fy wyneb yn
erbyn y dyn hwnnw hefyd, a thor-
raf ef ymaith o fysg ei bobl.
7 11 *" Ymsancteiddiwch gan hynny,
a bydd well sanctaidd: canys myiS
yw jr Arglwydd eich Duw chwi.
8 Cedwch hefyd fy neddfau, a
gwnewch hwynt : myfi yw yr Ar-
glwydd eich sancteiddydd.
9 11 ' Os bydd neb a felldigo ei dad
Cyn
CRIST
1490.
cExod.23.9.
d Deut. 10.
19.
e Deut. 25.
13.
Diar. 11. 1.
a Id. 11.
a 20. 10.
7 h wijsau.
a pen. 18. 21.
b Deut. 18.
ifi.
2 Brcn. 17.
n. a 23. 10.
Jer. 32. 35.
c pen. 17. 10.
d pen. 17.10.
eExod.20.5.
f pen. 17. 7.
S pen. 19. 31.
ii pen. 11.44.
a 19. 2.
1 fttrl.
IG.
Exod. 2L
17.
Deut. 27.
1(5.
])iar. 20.2a
Matt.lö.4.
Am odineh.
LEFITICUS, XXL
Am alar yr offeiriaid.
Cyn
CEIST
1490.
k_pen.lS.20.
I)eut. 22.
22.
loan 8.4,5.
I pen. IS. 8.
n> pen. 18.15.
I»eut. 27.
23.
n pen. 18. 22.
open. IS. 17.
] lent. 27.
23.
P pen. 18. 23.
Pent. 27.
21.
q pen. 18. 9.
Deut. 27.
22.
r pen. 18. 19.
Edrych
pen. 15. 24.
2Heb.
ddinoeth-
odd.
8 pen. 18.
12,13.
t pen. 18. 14.
«pen. 18.10,
3 yrifjnr-
iaelh.
xpen.18.20.
y pen. 18.
2.5, 28.
neu ei fam, lladder ef yn farw : ei
dad neu ei fam a felldigodd efe ; ei
wsLedfydd arno ei liun.
10 11 ^A'r gAvr a odiiiebo gyd â
g^vraig gwr avail, sef yr Mvn a
odinebo gyd a gwraig ei gymmyd-
og, lladder yn farw y godinebwr
a'r odineb^Taig.
11 'A'r gwr a orweddo gyd a gwraig
ei dad, a noethodd noethni ei dad :
lladder yn feirw hwynt ill dau ; eu
gwaedfydd arnynt eu hunain.
12 "^Am y gwr a orweddo ynghyd
â'i waudd, lladder yn feirw hwynt
ill dau: cymmysgedd a wnaethant;
eu g^vaed fydd arnynt eu hunain.
13 "A'r gwr a orweddo gyd â gwr,
fel gorwedd gyd â gwraig, ffieidd-
dra a wnaethant ill dau : lladder
hwynt yn feirw ; eu gwaed /ydd
arnynt eu hunain,
14 "Y gwr a gymmero wraig a'i
mam, ysgelerder yiv hynny: Uosg-
ant ef a hwj^thau yn tan; ac na
fydded ysgelerder yn eich mysg.
15 P A lladder yn farw y gwr a
ymgydio âg anifail: lladdant hefyd
yr anifail.
IG A'r wraig a el at un anifail, i or-
wedd dano, Uadd di y wraig a'r ani-
fail hefyd: Uadder hwynt yn feirw;
eu gwaed ^6?<^ arnj^nt eu hunain.
17 '^ A'r gwr a gymmero ei chwaer,
merch ei dad, neu ferch ei fam, ac
a welo ei noethni hi, ac y gwelo
hithau ei noethni jTitau : gwarad-
wydd yiv hynny; torrer h^vythau
ymaith y'ngolwg meibion eu pobl :
noethni ei chwaer a noethodd efe ;
efe a ddwg ei anwiredd.
18 'A'r g^\T a orweddo gyd â gwraig
glaf o'i mis-glwyf, ac a noetho ei
noethni hi ; ei diferlif lii a^ddatgudd-
iodd efe, a hithau a ddatguddiodd
ddiferlif ei gwaed ei hun : am hynny
torrer hwynt ill dau o fysg eu pobl.
19 * Ac na noetha noethni chwaer
dy fam, neu chwaer dy dad ; o her-
^vydd ei gyfnesaf ei hun y mae yn
ei noethi : dygant eu hanwiredd.
20 *^ A'r gwr a orweddo gyd â g^vraig
ei ewythr frawd ei dad, a noetha
noethni ei ewythr : eu pechod a
ddygant ; byddant feirw yn ddiblant.
21 "A'r gwL' a gymmero wraig ei
frawd, ('peth aflan yw hynny,) efe
a noethodd noethni ei frawd: di-
blant fyddant.
22 IT Am hynny cedvvch fy hoU
" ddeddfau, a'm hoU farnedigaethau,
a gwnewch hwynt ; fel ^ na chwydo
123
y wlad chwi, yr hon yr ydwyf yn
eich dwyn iddi i breswylio ynddi.
23 Ac ""na rodiwch yn neddfau y
genedl }t ydwyf yn eu bwrw allan
o'ch blaen chwi : o herwydd yr hoU
bethau hyn a wnaethant ; ^ am hyn-
ny y ffieiddiais hwynt.
24 Ac Avrthych y dywedais, Chwi
a etifeddwch eu tir liAvynt ; mi a'i
rhoddaf i chwi i' w feddiannu ; gwlad
yn llifeirio o laeth a mêl : myfi yiu
yr Arglwydd eich Duw chwi, yr
hwn a'ch neillduais chwi oddi wrth
bobloedd eraill.
25 ^Rhoddwch chwithau wahan-
iaeth rhwTig yr anifail glân a'r aflan,
a rhwng yr aderyn aflan a'r glan ; ac
na wnewch eich eneidiau yn fliaidd
0 herwydd anifail, neu o her^vydd
aderyn, neu o herwydd dim oil a
^ymlusgo ar y ddaear, yr hwn a
neillduais i chwi i'w gyfrif yn aflan.
26 Byddwch chwithau sanctaidd i
mi : •= o herwydd myfi yr Arglwydd
ydivyf sanctaidd, ac a'ch neillduais
chwi oddi wrth bobloedd eraill, i
fod yn eiddof fi.
27 IT "^Gwr neu wraig a fo gan-
ddynt yspryd dewiniaeth, neu frud,
hwy a leddir yn farw: â cherrig y
Uabyddiant hwynt; eu gwaed /ydd
arnynt eu hunain.
PENXOD XXI.
1 Ayn alar yr offeiriaid. 6 Am eu saneteidd-
rwydd. 9 Am eu cymmeriad. 7, 13 Am eu
pr'iodasau. 16 Ni chaiff' yr offeiriaid a fo
arnynt anaf weini yn y cyssegr.
DYWEDODD yr Arglwydd
wrth Moses, Llefara wrth yr
oflTeiriaid, meibion Aaron, a dywed
wrthynt, *Nac ymhaloged neh am
y marw ym mysg ei bobl.
2 Ond am ei gyfnesaf agos iddo;
am ei fam, am ei dad, ac am ei fab,
ac am ei ferch, ac am ei frawd,
3 Ac am ei chwaer o for^A^n, yr
hon sydd agos iddo, yr hon ni fu
eiddo gwr : am honno y gall ym-
halogi.
4 Nac ymhaloged ^pennaeth }Tn
mysg ei bobl, i'w aflanhau ei hun.
5 ^ Na wnant foelni ar eu pennau,
ac nac eilliant gyrrau eu barfau, ac
na thorrant dorriadau ar eu cnawd.
6 Sanctaidd fyddant i'w Duw, ac
na halogant enw eu Duw: o her-
wydd ofii-ymmu y maent ebyrth tan-
Uyd yr Arglwydd, a '^bara eu Duw;
am hynny byddant sanctaidd.
7 ^Na chymmerant buttein wraig,
neu un halogedig, yn wraig : ac na
Dyledswyddau
LEFITICUS, XXII.
yr offeiriaid.
Cyn
CRIST
1490.
SNen,
ymhaloga,
&;c. gan
hutteinio.
e Exod. 30.
30.
fExod.28.2.
pen. 16. 32.
B pen. 10. 6.
t Exod. 28.
36.
I Ezec. 44.
22.
<Neu,
ymborlh.
k pen. 22. 23.
5 Neu,
ry eiddil.
chymmerant wraig wedi ysgar oddi
vfYth ei gwr; o herwydd sanctaidd
yiv efe i'w Dditw.
8 A chyfrif di ef yn sanctaidd ; o
herwydd bara dy Dduw di y mae efe
yn ei offrymmu : bydded sanctaidd
i ti ; o herwydd sanctuìáá ydwy/ û
yr Arglwydd eich sancteiddydd.
9 1Í Ac OS Mechreu merch un
offeiriad butteinio, halogi ei thad
y mae : llosger hi yn tan.
10 A'r offeiriad pennaf o'i frodyr, yr
hwn y tywalltwyd ^olew yr enneiniad
ar ei ben, ac ^a gyssegrwyd i wisgo
y gwisgoedd, ^na ddiosged oddi am
ei ben, ac na rwyged ei ddillad :
11 Ac na ddeued at gorph un
marw, nac ymhaloged am ei dad,
nac am ei fam :
12 Ac nac aed allan o'r cyssegr, ac
na haloged gyssegr ei Dduw; am
fod ^coron olew enneiniad ei Dduw
arno ef : myfi yio yr Arglwydd.
13 A * chymmered efe wraig yn ei
morwyndod.
14 Gwraig weddw, na gwraig wedi
ysgar, nac nn halogedig, na phut-
tain ; y rhai hyn na chymmered :
ond cymmered forwyn o'i bobl ei
hun yn wraig.
15 Ac na haloged ei had ym
mysg ei bobl : canys myfi yiv yr
Arglwydd ei sancteiddydd ef
IG 1 A llefarodd yr Arglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
17 Llefara ^vrth Aaron, gan ddy-
wedyd, Na nesaed un o'th had di
trwy eu cenhedlaethau, yr hwn y
byddo anaf arno, i oŵymmu ^bara
ei Dduw :
18 Canys ni chaiff un gwr y byddo
anaf arno nesâu; y g^vr dall, neu
y cloff, neu y tr\vyndwn, neu y neb
y byddo dim ^ gormod ynddo ;
19 Neu y gwr y byddo iddo droed
tẁn, neu law don ;
20 Neu a iyddo yn gefhgr^\TH, neu
yn ^ gorr, neu a magi neu bysen ar
ei lygad, neu yn grachlyd, neu yn
glafrllyd, neu wedi ysigo ei eirin.
21 Na nesaed un gwr o had Aaron
yr offeiriad, yr hwn y byddo anaf
arno, i offrymmu ebyrth tanllyd yr
Arglwydd : anaf sydd arno ; na
nesaed i offrymmu bara ei Dduw.
22 Bara ei Dduw, o'r pethau
sanctaidd cyssegredig, ac o'r pethau
cyssegredig, a gaiff efe ei fwytta.
23 Etto nac aed i me^vn at y wa-
hanlen, ac na nesaed at yr allor,
am fod anaf arno ; ac na haloged fy
nghyssegroedd : canys myfi yw yr
Arglwydd eu sancteiddydd hwynt
24 A llefarodd Moses liynny wrth
Aaron ac wrth ei feibion, ac wrth
hoU feibion Israel.
PENNOD XXII.
1 Ehaid Vr offeiriaid yn eu hafiendid ymgadio
oddi wrth y pethau cyssegredig. 6 Y modd y
mae eu, puro hwynt. 10 Pwy yn nhŷ yr off'-
eiriaid a all fwytta o'r pethau cyssegredig.
17 Ehaid Vr aherthau fod yn dd'iannf. 26
Oedran yr aberth. 29 Y gyfraith am fwytta
yr aberth d'iolch.
A LLEFARODD yr Arglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
2 Llefara wrth Aaron, ac wrth ei
feibion, am iddynt ymneillduo oddi
wrth bethau cyssegredig meibion
Israel, ac na halogant fy enw sanct-
aidd, yn y pethau y maent yn eu
cyssegru i mi : myfi yw yr Ar-
glwydd.
3 Dywed ^vrthynt, Pwy bynnag
o'ch hoU hiliogaeth, tr^vy eich cen-
hedlaethau, a nesao at y pethau
cyssegredig a gyssegro meibion Is-
rael i'r Arglwydd, a'i aflendid
arno; torrir ymaitli yr enaid hwn-
nw oddi ger fy mron : myfi yw yr
Arglwydd.
4 Na fwyttâed neb o hiliogaeth
Aaron o'r pethau cyssegredig, ac
yntau yn wahan-glwyfus, neu *yn
ddiferllyd, ^hyd oni lanhâer ef : na'r
hwn a '^gyflfyrddo â dim wedi ei hal-
ogi wrth y marw, na'r hwn ^yr el
oddi >vrtho ddisgyniad had ;
5 Na'r un a ^gyffyrddo âg un ym-
lusgiad, trwy yr h^vn y gaUo fod yn
aflan, neu â ^ dyn y byddai aflan o'i
blegid, pa aflendid bynnag fyddo
amo :
6 A'r dyn a gyfiyrddo âg ef, a fydd
aflan hyd yr hwyr; ac na fwyttâed
o'r pethau cyssegredig, oddi eithr
iddo olchi ei gnawd mewn dwfr.
7 A phan fachludo yr haul, glan
fydd; ac wedi hynny bwyttâed o'r
pethau cyssegreíÉg : canys ei fwyd
ef yw hwn.
8 Ac ^na fwyttaed o ddim wedi
marw ei hun, neu wedi ei ysglyf-
aethu, i fod yn aflan o'i blegid :
ni}^ yw yr Arglwydd.
9 Ond cadwant fy neddf i, ac na
ddygant bechod hoh un arnynt eu
hunain, i farw o'i blegid, pan halog-
ant hi : myfi yiv yr Arglwydd eu
sancteiddydd hwynt.
10 Ac ''na fwyttaed un aUtud o'r
peth cyssegredig : dieithrddyn yi*
Cyn
CRIST
1490.
a pen. 15. 2.
b pen. 14. 2.
a 15. 13.
c Num. 19.
11.
dpen. 15.1G.
! pen. 11. 24.
I pen. 15. 7,
19.
S Exod. 22.
31.
pen. 17. 15.
Ezec. 44.
31.
l> Edrych
1 Sam. 21.6.
Rhaid i'r aberthau
LEFITICUS, XXIII.
/od yn ddianaf.
CjTl
CRIST
1490.
2Heb.
â gwerth
ei avian.
I pen. 10. 14.
SNeu,
ymlwyth-
antá chosp.
k pen. L 2,
3,10.
1 Deut. 15.
21. a 17. L
Mai. 1. 8.
«o i)en. 3. 1.
* Ilcb.
rjiiin,
0 ptn. 21. IS.
offeiriad, a'r gwas cyfiog, ni chaiff
fwytta y peth cyssegredig.
11 Ond pan bryno yr ofifeiriad
ddyn ^am ei arian, hwunw a gaiff
fwytta o bono, a'r h^^Ti a aner pn
ei dŷ ef : y rhai hyn a gânt fwytta
o'i fara ef.
12 A merch yr offeiriad, pan fyddo
hi eiddo gwr diieithr, ni chaiff hi
fwytta o ofir-^vm y pethau cyssegr-
edig.
13 Ond merch yr offeiriad, os
gweddw fydd hi, neu wedi ysgar, a
heb blant iddi, ac wedi dychwelyd
i dŷ ei thad, a gaiff fwytta o fara ei
thad, 'megis yn ei hieuengctid ; ac
ni chaiff neb dieithr fwytta o hono.
14 ^ A phan fwyttao un beth
cyssegredig mewn anw^^bod ; yna
chwaneged ei bummed ran atto,
a rhodded gyd a'r peth cyssegi-edig
i'r offeiriad.
15 Ac na halogant gyssegredig
bethau meibion Israel, y rhai a
ofírymmant i'r Arglwydd.
16 Ac na ^wnant iddynt ddwyn
cosp camwedd, pan fwyttaont eu
cyssegredig bethau h^vynt : o her-
wydd myfi yw yr Arglwydd eu
sancteiddydd.
17 f A llefarodd yr Arglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd, ,
18 Llefara WTth Aaron, ac wrth ei
feibion, ac wrth hoU feibion Israel,
a dywed wrthynt, ''Pwy bynnag o
dŷ Israel, ac o ddieithr yn Israel,
a offirymmo ei offrAvm yn ol ei hoU
addunedau, ac yn ol ei hoU roddion
gwirfodd, y rhai a ofírymmant i'r
Arglwydd yn boeth-offirwm ;
19 Offrymmwch wrth eich ewyll-
ys eich hun, un gwrryw perffeith-
gwbl, o'r eidionau, o'r defaid, neu
o'r geifr.
20^Nac oflfrymmwch ddim y hyddo
anaf amo ; o herwydd ni bydd efe
gymmeradwy drosoch.
21 A ""phan offiymmo gwr aberth
hedd i'r Arglwydd, gan neillduo
ei adduned, neu rodd ewyllysgar o'r
eidionau, neu o'r praidd, bydded
berffeith-gwbl, fel y byddo gjnn-
meradwy : na fydded un anaf arno.
22 "Y dall, neu yr ysig, neu yr
anafus, neu y dafadenog, neu y
crachlyd, neu y clafrUyd, nac off-
rymmwch hwy i'r Arglwydd, ac
na roddwch aberth tanllyd o hon-
}Tit ar allor yr Arglwydd.
23 A'r eidion, neu yr ^oen a fyddo
"gormod neu ry fychain ei aelodau,
gellwch ei offrymmu yn ofírwm
gwirfodd; ond dros adduned ni
bydd cymmeradwy.
24 Nac offi-ymmwch i'r Arglwydd
ddim wedi llethu, neu ysigo, neu
ddryllio, neu dorri ; ac na wnewch
yn eich tir y fath beth.
25 Ac nac offrjTiimwch o law un
dieithr fwyd eich Duw o'r holl beth-
au hyn : canys y mae eu llygredig-
aeth ynddynt; anaf sydd arnynt:
ni byddant gymmerad^vy drosoch.
26 U A llefarodd yr Arglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
27 pPan aner eidion, neu ddafad,
neu afr, bydded saith niwrnod dan
ei fam ; o'r wythfed dydd ac o
hynny allan y bydd cymmeradwy
jn offrwm o aberth tanllyd i'r Ar-
glwydd.
28 Ac am fiiwch neu ^ddafad, na
leddwch hi "ia'i Uwdn yn yr un dydd.
29 A phan aberthoch aberth diolch
i'r Arglwydd, oflnymmwch wrth
eich ewyllys eich hunain.
30 Y dydd hwnnw y bw7ttêir ef ;
^ na weddillwch o hono hyd y bore :
myfi yw yr Arglwydd.
31 Cedwch chwithau fy ngorchy-
mjTiion, a gwnewch hwynt: myfi
yiv yr Arglwydd.
32 Ac na halogwch fy enw sanct-
aidd, ond ^ sancteiddier fi ym mysg
meibion Israel : myfi yiv yr Ar-
glwydd eich sancteiddydd,
33 Yr hwn a'ch dygais chwi allan
0 dir yr Aipht, i fod yn Dduw i
chwi : myfi yw yr Arglwydd.
PENNOD XXIII.
1 Gwyliau yr Arglwydd. 3 Y Sabbath. 4 Y
Pasc. 9 Yr ysgub flaen-ffrimjtli. 15 Gwyl y
Sulgioyn. 22 Ehaid yw gadael peth i'r tlod-
ion i'w loffa. 23 Gwyl yr udgyrn. 26 Y
dydd cymmod. 33 Gwyl y j^ehjU.
LLEFARODD yr Arglwydd hef-
i yd wrth Moses, gan ddywedyd,
2 Llefara wrth feibion Israel, a
dywed wrthynt, Gwyliau yr Ar-
glwydd, y rhai a gyhoeddwch yn
gymmanfeydd sanctaidd, ydyw fy
ngwyliau hyn.
3 ^Chwe diwrnod y gwneir gAvaith;
a'r seithfed dydd y bydd Sabbath
gorphwysdra, sef cymmanfa sanct-
aidd ; dim gwaith nis gwnewch :
Sabbath yw efe i'r Arglwydd yn
eich holl drigfannau.
4 IF Dyma wyliau yr Arglwydd,
y cymmanfeydd sanctaidd, y rhai
a gyhoeddwch yn eu tymmor.
5^0 fewn y mis cyntaf, ar y ped-
Cyn
CRIST
1490.
P Kxoa. 22.
30. a 23. 19.
a U. 26.
Itfcut. 14.
21.
5 Keu, afr.
irjeut.22.6.
■ pen. 7. 15.
B pen. 10. 3.
» Exod. 20.
9. a 23. 12.
a 31. 13.
a 34. 21.
pen. 19. 3.
))eut. 5. 13.
Luc 13. 14.
b Exod. 12.
18. a 13. 3.
a 23. 15.
a 34. 18.
Num. 9. 2,
!i 28. 16.
Deut. 16. L
Yr ysguh Jlaen-ffrwyth.
LEFITICUS, XXIII.
Dydd y cymmod.
Cyn
CRIST
1490.
« Exod. 23.
16. a. 34.22.
Num. 28.
26.
Deut. 16. 9.
ZNeu,
ddyrnaid.
Heb. ovter.
eExod.23.
16, 19.
a 34. 26.
Num. 15.
17. a 28. 26.
Deut. 26. 1.
weiydd dydd ar ddeg o'r mis, yn y
cyfiios, y hydd Pasc yr Arglwydd.
6 A'r pymthegfed dydd o'r mis
h^\^lnw y bydd gwyl y bara croyw
i'r Arglwydd: saith niwmod y
bwyttêwch fara croyw.
7 Ar y dydd cjTitaf y bydd i chwi
gymmanfa sanctaidd : dim caeth-
waith ni chewch ei wneuthur.
8 Ond ofírymmwch ebyrth tanllyd
i'r Arglwydd saith iiiwi-nod : ar y
seitbfed dydd hydded cymmanfa
sanctaidd ; na wnewcli ddim caetli-
waith.
9 IF A llefarodd yr Arglwydd ^vrth
Moses, gan ddywedyd, Llefara ^yrth
feibion Israel, a dywed wrthynt,
10 *" Pan ddeloch i'r tir a roddaf i
chwi, a medi o honoch ei gynhauaf ;
yna dygwch ^ysgub blaeu-fír\vyth
eich cynhauaf at yr offeiriad.
11 Cyh^vfaned yntau yr ysgub ger
bron yr Arglwydd, i'ch g wneuthur
yn gymmeradwy : trannoeth wedi y
Sabljath y cyhwfana yr ofiPeiriad hi.
12 Ac offrymmwch ar y dydd y
cyhwfaner yr ysgub, oen blwydd,
perfFeith-gwbl, yn boeth-offrwm i'r
Arglwydd.
13 A'i fwyd-oifrwm o ddwy ddeg-
fed ran o beilliaid wedi ei gym-
mysgu âg olew, yn aberth tanllyd
i'r Arglwydd, yn arogl peraidd :
a'i ddiod-offi'wm fydd o win, ped-
waredd ran hin.
14 Bara hefyd, nac yd wedi ei
grasu, na thywysennau ir, ni chewch
eu bwytta hyd gorph y dydd hwn-
nw, nes dwyn o honoch offrwm
eich Duw. Deddf dragyAvyddol
trwy eich cenhedlaethau, yn eich
hoU drigfannau, fydd hyn.
15 1Í A "^ chyfrifwch i chwi o dran-
noeth wedi y Sabbath, o'r dydd y
dygoch ysgub y cyhwfan ; saitia
Sabbath cyfla^vn fyddant :
16 Hyd drannoeth wedi y seitlifed
Sabbath, y cyfrifwch ddeng niwTnod
a deugain ; ac offrymmwch fwyd-
ofir^vm newydd i'r Arglwydd.
17 A dygwch o'ch trigfannau dd^vy
dorth gyhwfan, dwy ddegfed ran o
beilliaid fyddant : yn lefeinllyd y
pobir hwynt, ^yn flaeu-ffrw}i:h i'r
Arglwydd.
18 Ac offrymmwch gyd â'r bara
saith oen blwyddiaid, perffeith-
gwbl, ac un bustach ieuangc, a
dau hwrdd : poeth-offrwm ' i'r Ar-
glwydd fyddant h^vy, ynghyd a'u
bwyd-offrwm a'u diod-offrwm ; sef
_
aberth tanllyd, o arogl peraidd i'r
Arglwydd.
19 Yna aberthwch ^un bwch geifr
yn bech-aberth, a dau oen blwydd-
iaid syn aberth hedd.
20 A chyhwfaned yr offeiriad
hwynt, ynghyd â bara y blaen-
ffr^vyth, JO. offr\vm cyhwfan ger
bron yr Arglwydd, ynghyd â'r ddau
oen : ''cyssegi'edig i'r Arglwydd ac
eiddo yr offeiriad fyddant.
21 A chyhoeddwch, o fewn corph
y dydd hwnnw, y bydd cymmanfa
sanctaidd i chwi ; dim caethwaith
nis gwnewch. Deddf dragy^vyddol,
yn eich holl drigfannau, trwy eich
cenhedlaethau, j^íítí hyn.
22 IT * A phan fedoch gynhauaf eich
tir, na Iwyr-feda gyrrau dy faes, ^ac
na loffa loffion dy gynhauaf; gad
hwynt i'r tlawd a'r dieithr : myfi yw
yr Arglwydd eich Duw chwi.
23 ^ A llefarodd yr Arglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
24 Llefara wrth feibion Israel
gan ddywedyd, Ai' y 'seithfed mis,
ar y dydd cyntaf o'r mis, y bydd
i chwi Sabbath, yn goffad^vriaeth
caniad udgym, a chymmanfa sanct-
aidd.
25 Dim caethwaith nis gwnewch;
ond offrymmwch ebyrth tanllyd i'r
Arglwydd.
26 11 A llefarodd yr Arglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
27 my degfed dydd o'r seithfed
mis hwn, y hydd dydd cymmod ;
cymmanfa sanctaidd fydd i chwi :
yna cystuddiwch eich eneidiau, ac
offrymmwch ebyrth tanllyd i'r Ar-
glwydd.
28 Ac na wnewcli ddim gwaith o
fewn corph y dydd hwnnw : o her-
wydd dydd cymmod yiv, i wneuthur
cymmod drosoch ger bron yr Ar-
glwydd eich Duw.
29 Canys pob enaid a'r ni chys-
tuddier o fewn corph y dydd hwn,
" a dorrir ymaith oddi -v^Tth ei
bobL
30 A phob enaid a Avnelo ddim
gwaith o fe^vn corph y dydd hwn-
nw, difethaf yr enaid hwnnw hefyd
o fysg ei bobl.
31 Na wnewcli ddim gwaith.
Deddf dragyAvyddol, trwy eich cen-
hedlaethau, yn eich holl drigfan-
nau, yw hyn.
32 Sabbath goi-plnvysdra yiv efe i
chwi ; cystuddiwch chwithau eich
eneidiau ar y nawfed dydd o'r mis,
Cyn
CRIST
1490.
fpen. 4. 2,
3,28.
8 pen. 3. 1.
h Nimi. 18.
12.
Deut. 18. 4.
1 pen. V>. 9.
fc Deut. 24.
19.
Num. 29.1.
m pen. 16.29.
Num. 29. 7.
n Gen. 17.
14
Gwyl y pebyll
LEFITICUS, XXIV.
Y hara gosod.
Cyn
CKIST
1490.
SHeb.
gorphivys-
wcn.
o Exod. 23.
16.
Num. 29.
12.
Beut. 16.
13.
Ploan 7. 37.
Í 2 Chron.
7,9.
4Heb.
dydd gwa-
hardaedig.
r Neh. 8. 15.
8Nen,
geingciau.
yn yr hwyr : o hwyr i hwyr y ^ ced-
wch eich Sabbath.
33 IT A llefarodd yr Arglwydd
wrth Moses gan ddywedyd,
34 Llefara wrth feibion Israel, gan
ddywedyd, **Ar y pymthegfed dydd
o'r seithfed mis hwn y hydd gwyl y
pebyll saith niwniod i'r Arglwydd.
35 Ar y dydd cyntaf y hydd cym-
manfa sanctaidd: dim caethwaith
nis gwnewch.
36 Saith niwrnod yr ofifrymmwch
aberth tanllyd i'r Arglwydd: Par
yr wythfed dydd '^ y bydd cymmanfa
sanctaidd i chwi ; a chwi a offiym-
mwch aberth tanllyd i'r Arglwydd:
^uchel wyl yw hi; na wnewch ddim
caethwaith.
37 Dyma wyliau yr Arglwydd,
y rhai a gyhoeddwch yn gymman-
feydd sanctaidd, i ofírymmu i'r Ar-
glwydd aberth tanllyd, offrwm
poeth, bwyd-ofirwm, aberth, a diod-
ofírwm ; pob peth yn ei ddydd :
38 Heb law Sabbathau yr Ar-
glwydd, ac heb law eich rhoddion
chwi, ac heb law eich holl adduned-
au, ac heb law eich holl ofírymmau
gwirfodd, a roddoch i'r Arglwydd.
39 Ac ar y pymthegfed dydd o'r
seithfed mis, pan gynhulloch ffrwyth
eich tir, cedwch wyl i'r Arglwydd
saith niwrnod: hydded gorphwys-
dra ar y dydd cyntaf, a gorphwys-
dra ar yr wythfed dydd.
40 ' A'r dydd cyntaf cymmerwch i
chwi ^ firwyth pren prydferth, cang-
hennau palmwydd, a brig pren cae-
adfrig, a helyg afon ; ac ymlawen-
hêwch ger bron yr Arglwydd eich
Duw saith niwrnod.
41 A chedwch hon yn wyl i'r Ar-
glwydd saith niwrnod yn y fl^vydd-
yn : deddf dragywyddol y\\ eich
cenliedlaethau yw ; ar y seithfed
mis y cedwch hi yn wyl.
42 Mewn bythod yr arhoswch saith
niwrnod; pob priodor yn Israel a
drigant mewn bythod :
43 Fel y gwypo eich cenliedlaeth-
au chwi mai mewn bythod y perais
i feibion Israel drigo, pan ddygais
hwynt allan o dir yr Aiplit: myfi
yw yr Arglwydd eich Duw.
44 A thraethodd Moses Avyliau yr
Arglwydd wrth feibion Israel
PENNOD XXIV.
1 Olew y llaserjiau. 5 Y hara gosod. 10 Mao
Selomith yn cahlu. 13 Cyfraith cahledd, 17
a llofruddiaeih. 18 Am golled. 23 Llahyddio
y cahlwr.
127
A LLEFARODD yr Arglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
2 ^Gorchymyn i feibion Israel
ddwyn attat olew olew-wydden pur,
coethedig, i'r goleuni, i beri i'r
lampau ^gyimeu bob amser.
3 O'r tu allan i wahanlen y dyst-
iolaeth, ym mhabell y cyfarfod, y
trefna Aaron ef o h^vyr hyd fore,
ger bron yr Arglwydd, bob amser.
Deddf dragywyddol trwy eich cen-
hedlaethau j^ö?c? hyn.
4 Ar y canhwyllbren ^ pur y trefua
efe y lampau ger bron yr Arglwydd
bob amser.
5 1Í A chymmer beilliaid, a phoba
ef yn ddeuddeg *= teisen : dwy ddeg-
fed ran fydd pob teisen.
6 A gosod hwynt yn ddwy res,
chwech yn y rhes, ar y bwrdd pur,
ger bron yr Arglwydd.
7 A dod thus pur ar bob rhes, fel y
byddo ar y bara, yn goffad^vriaeth,
ac yn aberth tanllyd i'r Arglwydd.
8 Ar bob dydd Sabbath y trefna
efe hyn ger bron yr Arglwydd bob
amser, yn gyfammod tragywyddol
oddi wrth feibion Israel.
9 A "^bydd eiddo Aaron a'i feibion;
a hwy a'i bwytty yn y Ue sanctaidd :
canys sancteiddiolaf yw iddo ef o
ebyrth tanllyd yr Arglwydd, trwy
ddeddf dragywyddol.
10 1Í A mab gwraig o Israel, a
hwn yn fab gwr o'r Aipht, a aeth
allan ym mysg meibion Israel ; a
mab yr Israelees a gwr o Israel a
ymgynhennasant yn y gwersyll.
11 A mab y wraig o Israel a gabl-
odd enw yr Aeglwydd, ac a feU-
digodd : yna y dygasant ef at Mo-
ses : ac enw ei fam oedd Selomith,
merch Dibri, o Iwytli Dan.
12 ^ A gosodasant ef y'ngharchar,
fel yr hysbysid iddynt o enau yr
Arglwydd beth a wnaent.
13 A llefarodd yr Arglwydd wrth
Moses, gan ddywedyd,
14 Dwg y cablydd i'r tu allan i'r
gwersyU: a'^rhodded pawb a'i clyw-
sant ef eu d^vylaw ar ei ben ef, a
Uabyddied yr holl gynnulleidfa ef.
15 A llefara wrth feibion Israel,
gan ddywedyd, Pwy bynnag a gablo
ei Dduw, a ddwg ei bechod.
16 A «Uadder yn farw yi' hAvn a
felldithio enw yr Arglwydd; yr
holl gynnulleidfa gan labyddio a1
llabyddiant ef : lladder yn gystal y
dieithr, a'r priodor, pan gablo efe
enw yr Arglavydd.
Cyn
CRIST
1490.
« Exud. 27.
2U.
2 Heb.
Udyrchafit.
bExoa.31.8.
c ICxod. 25.
30.
d Exod. 29.
33.
pen. 8. 31.
lSanj.21.r>.
Matt. 12. 4.
• Num. 15.
34.
fDeut.l3.£
a 17. 7.
S 1 Brpn.
21. 10, 13.
Llahyddio y cablivr.
LEFITICUS, XXV.
Bhvyddyn y Juhili.
Cyn
CKIST
1490.
h Exod. 21.
12.
Num. 35.
31.
Deut. 19.
21.
SHeb.
a darawo
einioeë
dyn.
4Heb.
einioe» am
einioet,
i Exod. 21.
24.
Deut. 19.
21.
Matt. 6. 38.
k Exod. 21.
33.
I Exod. 12.
49.
1491.
» Exod. 23.
10.
Edrych
pen. 26. 34.
>> 2 Bren.
19.29.
2Heb.
raivnwin
dy neiüdu-
aeth.
17 IT ^A'r neb a ^laddo ddyn,
lladder yntau yn farw.
18 A'r hwn a laddo anifail, taled
am dano ; * anifail am anifail.
19 A phan wnelo un anaf ar ei
gymmydog ; fel 'y gwnaeth, gwneler
iddo:
20 Torriad am dorriad, llygad am
lygad, dant am ddant : megis y
gwnaeth anaf ar ddyn, felly gwneler
iddo yntau.
21 ^A'r hwn a laddo anifail, a dâl
am dano : a laddo ddyn, a leddir.
22 Bydded 'un fam i chwi; bydd-
ed i'r dieithr, fel i'r priodor: m}^
ydivyfyr Arglwydd eich Duw.
23 i[ A mjTiegodd Moses hyti i
feibion Israel: a h^^yut a ddygasant
y cablydd i'r tu allan i'r gwersyll, ac
a'i Uabyddiasant ef â cherrig. Felly
meibion Israel a wnaethant megis y
gorchymynodd yr Arglwydd wrth
^'''®'- PENNOD XXV.
1 Sahhath y seithfed flwyddyn. 8 Y Jubili yn
y ddegfed flwyddyn a deugain. 14 Am or-
thrymmu. 18 Bendilh am ufiidd-dod. 23
Gollyngiad tiroedd, 29 a thai. 35 Tosturio
wrth y tlawd. 39 Esmwyth drin caethion,
47 Adhrynu gweision.
LLEFARODD yr Arglwydd
hefyd wrth Moses, ym myn-
ydd Sinai, gan ddywedyd,
2 Llefara wiw feibion Israel, a
dywed wrthynt, Pan ddeloch i'r tir
yr hwn a roddaf i chwi ; yna gor-
phwysed y tir ^Sabbath i'r Ar-
glwydd.
3 Chwe blynedd yr heui dy faes,
a chwe blynedd y torri dy winllan,
ac y cesgli ei chnwd.
4 Ac ar y seithfed flwyddyn y
bydd Sabbath gorphwysdra i'r tir,
se/" Sabbath i'r Arglwydd : na haua
dy faes, ac na thorr dy winllan.
5 ^ Na chynhauafa yr hyn a dyfo o
hono ei hun, ac na chasgl ^ rawnwin
dy winwydden ni thcclaist : bydd
yn fl^T^ddyn orphwysdra i'r tir.
6 Ond bydded ffrwytli Sabbath y
tir yn ymborth i chwi; scf\ ti, ac i'th
wasanaethwr, ac i'th wasanaethferch,
ac i'th weinidog cyfiog, ac i'th alltud
yr hwn a ymdeithio gyd â thi,
7 I'th anifail hefyd, ac i'r bwystfil
fydd yn dy dir, y bydd ei holl gnwd
yn ymborth.
8 1Í Cyfrif hefyd i ti saith Sabbath
o flynyddoedd, se/ saith mlynedd
seithwaith ; dyddiau y saith Sab-
bath o flynyddoedd fyddant i ti yn
naw mlynedd a deugain.
9 Yna par ganu i ti udgorn ^y jubili
ar y seithfed mis, ar y degfed dydd
o'r mis ; "" ar ddydd y cymmod cen-
wch yr udgorn trwy eich holl wlad.
10 A saucteiddiwch y ddegfed
flwyddyn a deugain, a chyhoeddwch
rvddid yn y wlad i'w holl drigolion :
jubili fydd hi i chwi; a dychwelwch
bob un i'w etifeddiaeth, le, dychwel-
wch bob un at ei deulu.
11 Y ddegfed flwyddyn a deugain
honno fydd jubili i chwi : na heu-
wch, ac na fedwch ei chnwd a dyfo
o hono ei hun; ac na chynhuUwch
ei gwinwydden ni thaclwyd.
12 Am ei hod yn jubili, bydded
sanctaidd i ch^vi : o'r maes y bA^yt-
têwch ei fírwyth hi.
13 0 fewn y flwyddyn jubili hon
y dychwelwch bob un i'w etifedd-
iaeth.
14 Pan werthech ddim i'th gym-
mydog, neu brynu ar law dy gym-
mydog, na orthrymmwch bawb eich
gilydd.
15 Pryn gan dy gymmydog yn ol
rhifedi y bljuyddoedd ar ol y ju-
bili ; a gwerthed efe i tithau yn ol
rhifedi blynyddoedd y cnydau.
16 Yn ol amldra y blynyddoedd
y chwanegi ei bris, ac yn ol anaml-
dra y blynyddoedd y Ueihêi di ei
bris : o herwydd rhifedi y cnydau
y mae efe yn ei werthu i ti.
17 Ac na orthrymmwch bob un ei
gymmydog; ond ofha dy Dduw:
canys myfi ydwyf yr Arglwydd
eich Duw chwi.
18 11 Gwnewch chwithau fy neddf-
au, a chedwch fy marnedigaethau,
a gAvnewch hwynt ; a chewch drigo
yn y tir yn ddiogel
19 Y tir hefyd a rydd ei fli-^vyth ;
a ^chewch fwytta digon, a thrigo
ynddo yn ddiogeL
20 Ac hefyd os dywedwch, Beth
a f^vyttawn y seithfed flwyddyn?
wele, ni chawn hau, ac ni chawn
gynnull ein cnwd:
21 Yna mi a archaf fy mendith
arnoch y chweched flAvyddyn; a hi
a ddwg ei fli'wyth i wascmaethu
dros dair blynedd.
22 A'r wythfed flwyddyn yr heu-
wch ; ond bwy ttêwch o'r hen gnwd
hyd y nawfed flwyddyn : nes dyfod
ei chnwd hi, y bArj'ttêwch o'r hen.
23 1Í A'r tir ni cheir ei werthu
^ yn lh\^* : canys eiddof fl yw y tir ;
o herwydd ^ dieithriaid ac alltudion
ydycli gyd â mi.
Cyn
CRIST
1491.
SHeb.
uchelsain.
c pen. 23. 27.
d pen. 26. 5.
*Heb.
Vw dorri
ymaiih.
ePs.119.19.
lPctr2.ll.
Gollyngiad tiroedd a thai.
LEFITICUS, XXV.
Cyfraith gweision.
Cyn
CRIST
1491.
r Edrych
Ruth 3. 2,
9,12.
Jer. 32. 7.
e Edrydi
Num. 3.1. 2.
Jos. -'1. 2,
S goUwng.
6Heb.
cryfhd.
li Eioi 22.
25.
Deut. 23.
19.
Diar. 28. 8.
Ezec. 18. 8.
a22.12.
' Neh. & 9.
24 Ac yn holl dir eich etifedd-
iaeth rhoddwch oUyngdod i'r tir.
25 11 Os tloda dy frawd, a gwerthu
dim o'i etifeddiaeth, a 'dyfod ei
gyftiesaf i'w ollwng ; yna efe a gaiff
olhvng yr hyn a werthodd ei frawd.
26 Ond OS y gwr ni bydd ganddo
neb a'i gollyngo, a chyrhaeddyd ol
law ef ei hun gael digon i'w ollwng :
27 Yna cyfrifed flynyddoedd ei
werthiad, a rhodded dracheih yr
hyn fyddo dros ben i'r gwr yr hwn
y gwerthodd ef iddo ; felly aed eil-
waith i'w etifeddiaeth.
28 Ac OS ei law ni chaiff ddigon
i dalu iddo ; yna bydded yr hyn a
werthodd efe yn llaw yr hwn a'i
prynodd hyd flwyddyn y jubili ; ac
yn y jubili yr â yn rhydd, ac efe a
ddychwel i'w etifeddiaeth.
29 A phan wertho gwr dy annedd
o fewn dinas gaerog ; yna bydded
ei ollyngdod hyd hen bhvyddyn gyf-
la^^Ti wedi ei werthu : dros flwydd-
yn y bydd rhydd ei ollwng ef
30 Ac oni oUyngir cyn cyfla^vni
iddo flwyddyn ^ían; yna sicrhâer
y tŷ, yr hwn fydd yn y ddinas
gaerog, yn llwyr i'r neb a'i pryn-
odd, ac i'w hiliogaeth : nid â yn
rhydd yn y jubili.
31 Ond tai y trefl nid oes caer-
au o amgylch iddynt, a gyfrifir fel
meusydd: bid gollyngdod iddynt,
ac yn y jubili yr ant yn rhydd.
32 Ond «dinasoedd y Lefiaid, a
thai dinasoedd eu hetifeddiaeth
hwynt, bid i'r Lefiaid eu goUwng
bob amser,
33 Ac OS ^ pryn un gan y Lefiaid ;
yna aed y tŷ a werthwyd, a dinas
ei etifeddiaeth ef, allan yn y jubili :
canys tai dinasoedd y Lefiaid ydyiu
eu hetifeddiaeth hwynt ym mysg
meibion Israel.
34 Ac ni cheir gwei*thu maes pen-
trefol eu dinasoedd hwynt: canys
etifeddiaeth dragywyddol yw efe
iddynt
35 IT A phan dlodo dy frawd gyd â
thi, a Uesgâu o'i law; "^ cynnorthwya
ef, fel y byddo by w gyd â thi ; er ei
fod yn ddieithrddyn, neu yn alltud.
36 ^ Na chymmer ganddo occraeth
na Hog : ond ' ofna dy Dduw ; a
gad i'th frawd fyw gyd â thi.
37 Na ddod dy arian iddo ar
usuriaeth, ac na ddod dy fwyd iddo
ar log.
38 Myfi yw yr Akglwydd eich
Duw chwi, yr hwn a'ch dygais all-
_
an o dir yr Aipht, i roddi i chwi dir
Canaan, ac i fod yn Dduw i chwi.
39 H A "^ phan dlodo dy frawd gyd
â thi, a'i werthu ef i ti ; na '^ wna
iddo wasanaethu yn gaethwas.
40 Bydded gyd â thi fel gwein-
idog cyflog, fel ymdeithydd ; hyd
flwyddyn y jubili y caiff wasan-
aethu gyd â thi.
41 Yna aed oddi wrthyt ti, efe
a'i blant gyd âg ef, a dychweled at
ei dylwyth, ac aed drachefii i eti-
feddiaeth ei dadau.
42 Canys iy ngweision i ydynt, y
rhai a ddygais allan o dir yi* Aipht :
na werther h^vynt ^ fel caethweision.
43 ' Na feistrola arno ef yn galed ;
ond oftia dy Dduw.
44 A chymmer dy wasanaethwr,
a'th wasanaethferch, y rhai fyddant i
ti, o fysg y cenhedloedd y rhai ydynt
o'ch amgylch : o honynt y prynwch
wasanaethwr a gwasanaethferch.
45 A hefyd o blant yr alltudion y
rhai a ymdeithiant gyd â chwi, pryn-
wch o'r rhai hyn, ac o'u tylwyth yj
rhai ŷnt gyd â chwi, y rhai a gen-
hedlasant hwy yn eich tir chwi : !
byddant h^vy i chwi yn feddiant. j
46 Ac etifeddwch hwynt i'ch plant I
ar eich ol, i'w meddiannu hwynt yn ;
etifeddiaeth; gwnewch iddynt eich
gwasanaethu byth : ond eich brod-
yr, meibion Israel, na feistrolwch yn
galed y naill ar y Hall.
47 1Í A phan gyrhaeddo llaw dyn
dieithr neu ymdeithydd gyfoeth
gyd â thi, ac i'th frawd dlodi yn
ei ymyl ef, a'i werthu ei hun i'r
dieithr yr hwn fydd yn trigo gyd
â thi, neu i un o hiliogaeth tylwyth
y dieithrddyn :
48 Wedi ei werthu, ceir ei ollwng
yn rhydd ; un o'i frodyr a gaifí" ei
ollwng yn rhydd;
49 Naill ai ei e^vythr, ai mab ei
ewythr, a'i goUwng ef yn rhydd;
neu im o'i gyfnesaf ef, o'i dylw}"th
ei hun, a'i goUwng yn rhydd; neu,
OS ei law a gyi-haedd, goUynged efe
ef ei hun.
50 A chyfrifed a'i brynwr, o'r
flwyddyn y gwerth^vyd ef, hyd
flwyddyn y jubUi : a bydded arian
ei werthiad ef fel rhifedi y blyn-
yddoedd ; ' megis dyddiau gwein-
idog cyflog y bydd gyd âg ef
51 Os \Ì2i\\ev fydd o flynyddoedd
yn ol; taled ei ollyngdod o arian
ei brynedigaeth yn ol hynny.
52 Ac 03 ychydig flynyddoedd
Cyn
CRIST
1491.
kExod.21.2.
Deut. 15.
12.
Jer. 34. 14.
THeb.
na îüasan-
aetha mo
honot dy
hun dg ef
a^i vms- '
anaelh.
8Heb.
â giuerth
caethwas.
i Eph. 6. 9.
Col. 4. L
Bendith am ufudd-dod.
LEFITICUS, XXVI. 3Ielldith am anufudd-dod.
Cyn
CEIST
1491.
9 Neu, yn y
modd hyn.
aExod.20.4.
Deut. 5. 8.
a 16. 22.
a 27. 15.
Ps. 97. 7.
2Heb.
faen Hurt.
b pen. 19. 30.
c Deut. 28.1.
d Amos 9.
13.
e pen. 25. 19.
fEs. 35.9.
Ezec. 34.
25.
6 .Tob 11. 19.
Es. 35. 9.
Ezec, 34.
25.
3 heidU).
t Deut. 32.
30.
Jus. 23. 10.
t Ezec. 37.
26.
fydd yn ol hyd flwyddyn y jubili,
pan ^rfrifo âg ef ; taled ei ollyng-
dod yn ol ei flynyddoedd.
53 Megis gwas cyflog o flwyddyn
i flwyddyn y bydd efe gyd âg ef :
ac na feistroled amo yn galed yn
dy olwg di.
54 Ac OS efe ni oUyngir ^o fewn
y hlynyddoedd hyn ; yna aed allan
flwyddyn y jubili, efe a'i blant gyd
âg ef
55 Canys gweision i mi yw meibion
Israel ; fy ngweision ydynt, y rhai a
ddygais o dir yr Aipht : myfi ydicyf
yr .^GLWYDD eich Duw chwi.
PENNOD XXVI.
1 Am ddelw-addoliaeth. 2 Am grefydd. 3 Ben-
dith i'r rhai a gadwant y gorchymynion ; 14
a melldith i'r rhai a'u torrant. 40 Duw yn
uddaw cofio y rhai a edìfarhânt.
NA wnewch ^eilunod i chwi, ac
na chodwch i chwi ddelw
gerfiedig, na cholofn, ac na rodd-
wch ^ ddelw faen yn eich tir i ym-
grymmu iddi : canys myfi yw yr
Arglwydd eich Duw chwi.
2 ^Fy Sabbathau i a gedwch, a'm
cyssegr i a berchwch : myfi ydivyf
jv Arglwydd.
3 1Í ""Os yn iy neddfau i y rhod-
iwch, a'm gorchymynion a gedwch,
a'u gwneuthur hwynt ;
4 Yna mi a roddaf eich gwlaw yn
ei amser, a rhydd y ddaear ei chyn-
nyrch, a choed y maes a rydd eu
flrwyth.
5 "^A'ch dyrnu a gyi'haedd hyd
gynhauaf y grawnwin, a chynhauaf
y grawnwin a gyrhaedd hyd amser
hau; ®a'ch bara a fwyttêwch yn
ddigonol, ^ac yn eich tir y trigwch
yn ddiogel.
6 Rhoddaf heddwch heiyd yn y
tir, a sgorŵeddwch hefyd heb ddy-
chiynydd : a gwnaf i'r bwystfil niw-
eidiol ^ddarfod o'r tir; ac nid â
cleddyf trwy eich tir.
7 Eich gelynion hefyd a erlidiwch,
a syrthiant o'ch blaen ar y cleddyf.
8 A ^'phump o honoch a erlidia
gant, a chant o honoch a erlidia
ddengmil; a'ch gelynion a syrth
o'ch blaen ar y cleddyf.
9 A mi a edrychaf am danoch, ac
a'ch gwnaf yn fl'rwythlawn, ac a'ch
amlhaf, ac a gadarahâf fy nghyf-
ammod â ch^vi.
10 A'r hen ystor a fwyttêwch, îe,
yr hen a fwriwch chwi allan o
achos y newydd.
11 'Rhoddaf hefyd fy nhabernacl
—
yn eich mysg; ac ni ffieiddia fy
enaid chwi.
12 ■* A mi a rodiaf yn eich plith; a
byddaf yn Dduw i chwi, a chwi-
thau a fyddwch yn bobl i mi.
13 Myfi yw yr Arglwydd eich
Duw, yr h^vn a'ch dygais chwi all-
an o dir yr Aipht, rhag eich bod
yn gaeth-weisiou iddynt; a thorrais
rwymau eich iau, a gwneuthum i
chm rodio yn sythion.
14 TT ^ Ond OS chwi ni wrandêwch
arnaf, ac ni T\Tiewch yr hoU orchy-
mynion hyn ;
15 Os fy neddfau hefyd a ddir-
mygwch, ac os eich enaid a ffieiddia
fy mamedigaethau, heb wneuthur
fy hoU orchymynion, ond torri fy
nghyfammod ;
16 Minnau hefyd a wnaf hyn i
dim : gosodaf yn oruchaf arnoch
ddychryn, darfodedigaeth, a'r cryd
poeth, y rhai a Avna i'r llygaid
ballu, ac a ofidiant eich eneidiau :
a " heuwch eich had yn ofer ; canys
eich gelynion a'i bwytty :
17 Ac °a osodaf fy wyneb i'ch
erbyu, a chwi a syrthiwch o flaen
eich gelynion ; a'ch caseion a feistr-
ola arnoch; **flbwch hefyd pan na
byddo neb yn eich erlid.
18 Ac OS er hyn ni wrandêwch
arnaf, yna y chwanegaf eich cospi
chwi saith mwy am eich pechodau.
19 A mi a dorraf faichder eich
nerth chwi ; a g^vnaf eich nefoedd
chm fel haiarn, a'ch tir chwi fel pres :
20 A'ch cryfder a dreulir yn ofer :
canys eich tir ni rydd ei gynnyrch,
a choed y tir ni roddant eu fii'^vyth.
21 1Í Ac OS rhodiwch y'ngwrth-
wyneb i mi, ac ni fynnwch ^vrandaw
arnaf fi ; mi a chwanegaf bla saith
mwy arnoch yn ol eich pechodau.
22 pAc anfonaf fwj^stfil y maes yn
eich erbyn, ac efe a'ch gwna chwi
yn ddiblant, ac a ddifetha eich ani-
feiliaid, ac a'ch Ueihâ chwi; ^a'ch
ff^rdd a ^vneir yn anialwch,
23 Ac OS wrth hyn ni chymmer-
wcli ddysg gennyf, ond rhodio yn y
gvvrth wyneb i mi ;
24 'Yna y rhodiaf finnau yn y
gwrthwyneb i chwithau, a mi a'ch
cospaf chwi hefyd etto yn saith
mwy am eich pechodau.
25 A dygaf arnoch gleddyf yr hwn
a dd'ial fy nghyfammod : a phan
ymgasgloch i'ch dinasoedd, yna yr
anfonaf haint i'ch mysg ; a chwi a
roddir yn llaw y gelyiL
Cyn
CRIST
1491.
k 2 Cor. S.
16.
I Deat. 23.
15.
GalaxXll.
MaL2.2.
m Job 31. 8.
Jer. 5. 17.
a 12. 13.
n pen. 17. la
o Pg. 63. 5.
Diar. 28.1.
P Deut. 32.
24.
Ezec. 5. 17.
<1 Barn. 5. 6.
2 0hron.
15.5.
El. 33. 8.
Galar.L4.
r 2 Sam. 22.
27.
Ps. 18. 26.
Duw yn addaw cqfio
LEFITICUS, XXVII.
y rliai a edifarhânt.
Cyn
CRIST
1491.
• Eb. 3. 1.
Ezec. 4. 16.
a 5. 16.
a U. 13.
t Mic. 6. 14.
Hag. L 6.
a Dout. 28.
53.
Ezec. 5. 10.
a 2 Chron.
34.7.
Ezec. 6. 4,
6,13.
1 Ps. 74. 7.
Galar.L10.
Ezec. 9. 6.
a 21. 7.
"Dent. 4. 27.
a 28. 62, 64.
■» 2 Chron.
36. 2L
* pen. 25. 2.
oDiar. 28.L
* Es. 10. 4.
• Deut.4.27.
a 30. 1.
Neb. 1. 9.
Jer. 3. 25.
B 29. 12, 13.
Ezec. 4. 17.
a 6. 9.
a 20. 43.
a 24. 23.
a 33. 10.
a 30. 31.
Hob. 5. 15.
Zech. 10. 9.
26 'A phan dorrwyf fifon eich bara,
yna deg o A\Tagedd a bobant eich
bara mewn iin ffwrn, ac a ddygant
eich bara adref dan bwys : a * chwi
a fwyttêwch, ac iiis digonir chwi.
27 Ac OS er hyii ni ^n-andêwch ar-
naf, ond rhodio y'ngwrthwyneb i mi ;
28 Minnau a rodiaf y'ngAvi'thwyn-
eb i chwithau mewn Hid; a myfi,
le myfi, a'ch cospaf chwi etto saith
mwy am eich pechodau.
29 "A chwi a f^vyttewch gnawd
eicli meibion, a chnawd eich merch-
ed a fwyttêwch.
30 Eich uchelfeydd hefyd a ddin-
ystriaf, ac ^a dorraf eich delwau,
ac a roddaf eich celaneddau chwi
ar gelaneddau eich eilunod, a'm
henaid a'ch ffieiddia chwi.
31 A gwnaf eich dinasoedd yn ang-
hyfannedd, ac ^a ddinystriaf eich
cyssegroedd, ac ni aroglaf eich ar-
oglau peraidd.
32 A mi a ddinystriaf y tir ; fel y
byddo aruthr gan eich gelynion, y
rhai a di-igant ynddo, o'i her\\ydd.
33 ^ Chwithau a wasgaraf ym mysg
y cenhedloedd, a g^vnaf dynnu
cleddyf ar eich ol; a'ch tir fydd
ddiffaethwch, a'ch dinasoedd yn
anghyfannedd.
34 *Yna y mwynhâ y tir ei Sab-
bathau yr holl ddyddiau ý byddo
yn ddiffaethwch, a chwithau afydd-
wch yn nhir eich gelynion ; yna y
gorphwys y tir, ac y mwynhâ ei
Sabbathau.
35 Yr holl ddyddiau y byddo yn
ddiffaethwch y gorphwys ; o herwydd
na orphwysodd ar eich ^ Sabbathau
chwi, pan oeddych yn trigo ynddo.
36 A'r hyn a weddillir o honoch,
dygaf lesgedd ar eu calonnau yn
nhir eu gelynion ; a " thrwst deilen
yn ysgwyd a'u herlid hwynt ; a ffo-
ant fel ffoi rhag cleddyf; a syrth-
iant hefyd heb neb yn eu herlid.
37 A ^syrthiant bawb ar eu gil-
ydd, megis o flaen cleddyf, heb neb
yn eu herlid : ac ni ellwch sefyll o
flaen eich gelynion.
38 Difethir chwi hefyd ym mysg
y cenhedloedd, a thir eich gelynion
a'ch bwytty.
39 A'r rhai a weddillir o honoch, *a
doddant yn eu hanwireddau yn nhir
eich gelynion ; ac yn anwireddau eu
tadau gyd â hwynt y toddant.
40 Os cyffesant eu hanwiredd, ac
anwiredd eu tadau, ynghyd a'u cam-
wedd yr hwn a wnaethant I'm her-
__
byn, a hefyd rhodio o honynt yn y
gwrthwyneb i mi ;
41 A rhodio o honof finnau yn
eu gwrthwyneb hwythau, a'u dwyn
hwynt i dir eu gelynion; os yno
yr ymostAvng eu calon ^ddîenwaed-
edig, a'u bod yn foddlawn am eu
cospedigaeth :
42 Minnau a gofiaf fy nghyfammod
â Jacob, a'm cyfammod hefyd âg
Isaac, a'm cyfammod hefyd âg Abra-
ham a gofiaf; ac a gofiaf y tir hefyd.
43 A'r tir a adewir ganddynt, ac a
fwynhâ ei Sabbathau, tra fyddo yn
ddiffaethwch hebddynt : a hwythau
a foddlonir am eu cospedigaeth ; o
achos ac o herwydd dirmygu o hon-
ynt fy marnedigaethau, a fíieiddio
o'u henaid fy neddfau.
44 Ac er hyn hefyd, pan fyddont
yn nhir eu gelynion, ^nis gwrth-
odaf ac ni ffieiddiaf hwynt i'w di-
fetha, gan dorri fy nghyfammod â
hwynt : o herwydd myfi ydyiv yr
Arglwydd eu Duw hwynt.
45 Ond cofiaf er eu mwyn gyfam-
mod y rhai gynt, y rhai a ddygais
allan o dir jy Aipht y'ngolwg y cen-
hedloedd, i fod iddynt yn Dduw:
myfi ydivy/ yr Arglwydd.
46 Dyma y deddfau, a'r barnedig-
aethau, a'r cyfreithiau, y rhai a
roddodd yr Arglwydd rhyngddo
ei hull a meibion Israel, ym myn-
ydd Sinai, tr^vy law Moses.
PENNOD XXVII.
1 Yr hwn a wnelo adduned liysbysdl, eiddo yr
Arglwydd fydd. 3 Pris y cyfryw adduned.
9 Am anifail a rodder trwy adduned. 14
Am df/. 16 Am faes, a'i ollyngiad. 28 Ni
ryddlinr un dtofryd-heth. 32 Nid rhydd
newid y degwm.
LLEFARODD yr Arglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
2 Llefara wrth feibion Israel, a
dywed wi'tliynt, Pan addunedo neb
adduned neillduol, y dynion /ydd
eiddo yr Arglwydd, yn dy bris di.
3 A bydd dy bris, am wrryAV o
fab ugain mlwydd hyd fab tri ugain
mhvydd, ie, bydd dy bris ddeg sicl
a deugain o arian, yn ol sicl y
cyssegr.
4 Ac OS benyw fydd, bydded dy
bris ddeg sicl ar hugain.
5 Ac o fab pùm mlwydd hyd fab
ugain mlwydd, bydded dy bris am
wrryw ugain sicl, ac am fenyw ddeg
sicl.
6 A bydded hefyd dy bris am wr-
lyw o fab misyriad hyd fab pùm
Cyn
CRIST
1491.
t Edryoh
J or. 6. 10.
a 9. 25, 20.
Khui-.2.29.
C0L2.U.
ÊDeut.4.31.
Khuf.11.2.
Am addimedau.
LEFITICTJS, XXYII
Am ddi'ofryd-heth.
mlwydd, bum sicl o arian; ac am
fenyw dy bris fydd tri sici o arian.
7 Ac o fab tri ugeinmlwydd ac
uchod, OS gwnyw fydd, bydded
dy bris bymtheg sicl, ac am fenyw
ddeg sicl.
8 Ond OS tlottach fydd efe na'th
bris di; yna safed ger bron yr oif-
eiriad, a phrisied yr oiFeiriad ef:
yn ol yr hyn a gyrhaeddo llaw yr
addunedydd, felly j prisia yr offeir-
iad ef.
9 IT Ond OS anifail, yr hvm yr
offiymmir o hono offr^vm i'r Ae-
GLWYDD, fydd ei adduned;^ yr hyn
oil a roddir o'r cyfryw i'r Ar-
GLWYDD, sanctaidd fydd.
10 îía rodded un arall am dano,
ac na newidied ef, y da am y drwg,
neu y drwg am y da: ac os gan
newidio y newidia anifail am ani-
fail; bydded hwnnw a bydded ei
gyftiewid hefyd yn sanctaidd.
11 Ac OS adduneda efe un 'anifail
aflan, yr hwn ni ddylent offi-ymmu
o hono ofírT\T2i i'r Arglwydd; yna
rhodded yr anifail i sefyll ger bron
yr offeiriad :
12 A phrisied yr offeiriad ef, os da
OS dr^g fydd: ^fel y prisiech di yr
offeiriad ef, felly y bydd.
13 Ac OS efe gan brynu a'i pryn ;
yna rhodded at dy bris di ei bum-
med ran yn ychwaneg.
14 1Í A phan sancteiddio gwr ei
dy yn sanctaidd i'r Arglwydd ; yna
yr offeiriad a'i prisia, os da os drwg
fydd : megis y prisio yr offeiriad ef,
felly y saif.
15 Ac OS yr hwn a'i sancteiddiodd
a ollwng ei dy yn rhydd ; yna rhodd-
ed bummed ran arian dy bris yn
ychwaneg atto, a bydded eiddo ef.
16 IF Ac OS o faes ei etifeddiaeth
y sancteiddia gwr i'r Arglwydd;
yna bydded dy bris yn ol ei hauad :
hauad homer o haidd fydd er deg
sicl a deugain o arian.
17 Os o flAvyddyn y jubili y sanct-
eiddia efe ei faes, yn ol dy bris di
y saif.
18 Ond OS wedi y jubili y sanct-
eiddia efe ei faes ; yna dogned yr off-
eiriad yr arian iddo, yn ol y blynydd-
oedd fyddant yn ol, hyd flwyddyn y
jubili, a Ueihâer ar dy bris di.
19 Ac OS yr hwn a'i sancteidd-
iodd gan brynu a bryn y maes ;
yna rhodded bummed rem arian
dy bris di yn ychwaneg atto, a
bydded iddo ef.
Î32
» Exod. 30.
13.
Num. 3. 47.
Ezec. 45.
12.
b Exnd. 13.
2,12.
20 Ac onis gollwng y maes, neu ! Cyn
OS gwerthodd y maes i wr arall ; ni ^ j^,,^
cheir ei ollwng mwy,
21 A'r maes fydd, pan elo efe allan
yn y jubili, yn gyssegredig i'r Ar-
glwydd, fel maes diofryd : a bydd-
ed yn feddiant i'r offeiriad.
22 Ac OS ei dir pryn, yr hwn ni
bydd 0 dir ei etifeddiaeth, a sanct-
eiddia efe i'r Arglwydd ;
23 Yna cyfrifed yr offeiriad iddo
ddogn dy bris di, hyd flwyddyn y
jubili; a rhodded yntau dy bris di
yn gyssegredig i'r Arglwydd, y
dydd hwnnw.
24 Y maes a â yn ei ol, flwyddyn
y jubili, i'r hwn y prynasid ef gan-
ddo, sefjT hwn oedd eiddo etifedd-
iaeth y tir.
25 A phob pris i ti fydd wrth sicl
y cyssegr: ^ugain gerah fydd y sicl.
26 1Í Ond ''y cyntaf-anedig o anifail,
yr hwn sydd flaen-fírwyth i'r Ar-
glwydd, na chyssegred neb ef, pa
un bynnag ai eidion ai dBiadfyddo:
eiddo yr Arglwydd yw efe.
27 Ond OS ei adduned ef fydd o
anifail aflan; yna rhyddhâed ef yn
dy bris di, a rhodded ei bummed ran
yn ychwaneg atto : ac onis rhyddhâ,
yna gwerther ef yn dy bris di.
28 IT "^Ond pob diofryd-beth a ddi-
ofrydo un i'r Arglwydd, o'r hyn
oil a fyddo eiddo ef, o ddyn neu o
anifail, neu o faes ei etifeddiaeth,
ni werthir, ac ni ryddhêir : pob
diofryd-beth sydd sancteiddiolaf
i'r Arglwydd.
29 Ni cheir goUwng yn rhydd un
anifail diofrydog, yr hwn a ddio-
fryder gan ddyn : lladder yn farw.
30 IT A "^holl ddegwm y tir, o had
y tir, ac o ffrwyth y coed, yr Ar-
glwydd a'u piau: cyssegredig i'r
Arglwydd yiv.
31 Ac OS gwr gan brynu a bryn
ddim o'i ddegwm, rhodded ei bum-
med ran yn ychAvaneg atto.
32 A phob dcgwm eidion, neu
ddafad, yr hyn oil ^a elo dan y
wialen; y degfed fydd cyssegredig
i'r Arglwydd.
33 Nac edryched pa un ai da ai
drwg fydd efe, ac na newidied ef:
ond OS gan newidio y newidia efe
hwnnw, bydded hwnnw a bydded ei
gyfnewid ef hefyd yn gyssegredig ;
ni ellir ei ollwng yn rhydd.
34 Dyma y gorchymyuion a orchy-
myiiodd yr Arglwydd wTth Moses,
i feibion Israel, ym mynydd Sinai.
d Gen. 28.
22.
Num. 13.
21, 2t.
îtul.3.8,
lU.
e Etlrych
.Ter.CÜ. 13.
Eüto. 2a
37.
a Exod. 30.
12. a 38, 20.
* pen. 2. 14.
a elwir
Beud.
PED^VERYDD LLYFR MOSES, YR HWN A ELWIR
NUMERI.
PEN^OD I.
1 Buw yn 'pert rhifo y hobl. 5 Capteniaid y
llwyihau. 17 Ithifedi pob Uwyih. 47 Neilir
duo y Lefiaid i wasanaeih yr ArgUcydd.
AR Arglwydd a lefarodd ^ATtli
. INIoscs, pi aiiialwcli Sinai, ym
mliabcll y cjiiirfod, ar y dydd cyii-
taf o'r ail mis, yn yr ail fl^vyddpi
wedi eu dyfod liwy aUan o dir }t
Aipht, gan ddyAvedyd,
2 * Cymmerwch nifer hoU gjTiiiull-
eidfa meibion Israel, yn ol eu teu-
luoedd, wrth dŷ eu tadau, dan rif
eit lienAA-au, pob gAvrry^v wrth eu
pennau ;
3 0 fab ugain mh^^dd ac ucliod,
pob un a alio fyncd i ryfel yn Is-
rael: ti ac Aaron a'u cyfrifwcli
liwynt yn ol eu lluocdcl
4 A bydded gyd â clim wr o bob
Uwytli; sef y gwr pennaf o dŷ ei
dadau.
5 1Í A dyma enwau y g\vŷr a saf-
ant gyd â cIiaai. 0 Iwyth Reuben ;
Elisur mab Sedëur.
G 0 livyth Simeon; Selumiel mab
Surisàdai.
7 0 Iwyth Judah; Nahson mab
Aminadab.
8 0 Iwyth Issachar; Nethaneel
mab Suar.
9 O Iwyth Zabulon; Eliab mab
Helon,
10 O feibion Joseph: dros Eph-
raim, Elisama mab Ammiliud; dros
INIanasseli, Gamaliel mab Pedasur.
11 0 Iwyth Benjamin; Abidan
mab Gideoni.
12 O Iwyth Dan; Ahiezer mab
Ammisàdai.
13 0 Iwyth Aser; Pagiel mab
Ocran.
14 0 Iwyth Gad; Eliasaph mab
^ Deuel.
15 0 Iwyth Naphtali; Aliira mab
Enan.
16 Dyma rai enwog y gynnulleid-
fa, tywysogion Ihvythau eu tadau,
pennaethiaid miloedd Israel oedd-
ynt \\yyy.
17 1Í A chymmerodd Moses ac
Aaron y gwŷr 1i}ti a Lysbysasid
wrth cu henwaii;
18 Ac a gasglasant yr hoU gynnuU-
eidfa ynghyd ar y dydd cyntaf o'r ail
mis ; a rhoddasant eu hachau, trwy
eu teuluoedd, yn ol tŷ eu tadau, dan
rif eu henwau, o fab ugain mhvydd
ac uchod, erbyn eu pennau.
19 Megis y gorchymynodd yr Ar-
glwydd i Moses, felly y rhifodd efe
h^vynt yn auiahvch Sinai.
20 IT A meibion Reuben, cyntaf-
anedig Israel, wrth eu cenedl eu
hun, yn ol eu touluoeiid, o dŷ eu
tadau, dan rif eu henwau, erbyn eu
pennau, pob gwiTyw o fab ugain
mhvydd ac uchod, pob un a'r a
aUai fyned i ryfel;
21 Y rhai a rif^vyd o honynt, sef
o hvyth Reuben, oedd chwe mil a
deugain a phiim cant.
22 11 0 feibion Simeon, wrth eu
cenhedlaethau, yn ol eu teuluoedd,
o dŷ eu tadau, eu I'hifedigion oedd,
dan rif eu henwau, erbyn eu pennau,
pob gwrryw o fab ugain mlwydd ac
uchod, se/'pob un a'r a allai fyned
i ryfel;
23 Eu rhifedigion hwynt, o Iwyth
Simeon, oedd onid un fìl tri ugain
mil a thri chant.
24 11 0 feibion Gad, wrth eu cen-
hedlaethau, yn ol eu lluoedd, o dŷ
eu tadau, clan rif eu henwau, o fab
ugain mlwydd ac uchod, pob un a
allai iyned i ryfel ;
25 Eu rhifedigion h^vynt, o Iwyth
Gad, oeddynt bum mil a deugain a
chwe chant a deg a deugain.
26 IT 0 feibion Judah, wrth eu cen-
hedlaethau, yn ol eu teuluoedd, o
dŷ eu tadau, dan rif eu henwau, o
fab ugain mhvydd ac uchod, pawb
a'r a oedd yn gallu myned i ryfel ;
27 Eu rhifedigion hwynt, o Iwyth
Judah, oedd bedair mil ar ddeg a
thri ugain a chwe chant
28 1Í 0 feibion Issachar, Avrth eu
cenhedlaethau, yn ol eu teuluoedd,
o dŷ eu tadau, dan rif eu henwau, o
fab ugain mlwydd ac uchod, pob un
a'r a oedd yn gallu myned i lyfel ;
29 Eu rhifedigion hwynt, o hvyth
Issachar, oedd bedair mil ar ddeg a
deugain a phedwar cant.
Rhifedi llwythau Israel.
NUMERI, II.
Neillduo y Lefiaid.
Cyn
CRIST
1490.
30 ^ O feibion Zabulon, wrth eu
cenhedlaethau, yn ol eu teuluoedd,
o dŷ eu tadau, dan rif eu henwau, o
fab ugain mlwydd ac uchod, pob un
a'r a ydoedd yn gallu myned i
ryfel;
31 Eu rhifedigion hwynt, o Iwyth
Zabulon, oedd ddwy fil ar bymtheg
a deugain a phedwar cant.
32 1[ 0 feibion Joseph, sef o feib-
ion Ephraim, wrth eu cenhedlaeth-
au, yn ol eu teuluoedd, o dŷ eu
tadau, dan rif eu henwau, o fab
ugain ndwydd ac uchod, pob un a'r
a ydoedd yn gallu myned i ryfel ;
33 Eu rhifedigion hwynt, o Iwyth
Ephraim, oedd ddeugain mil a phùm
cant.
34 1Í 0 feibion Manasseh, wrth eu
cenhedlaethau, yn ol eu teuluoedd,
o dŷ eu tadau, dan rif eu henwau, o
fab ugain mlwydd ac uchod, pob un
a'r a oedd yn gallu myned i ryfel ;
35 Eu rhifedigion hwynt, o Iwyth
Manasseh, oedd ddeuddeng mil ar
hugain a dau gant.
36 IF 0 feibion Benjamin, wrth eu
cenhedlaethau, yn ol eu teuluoedd,
o dŷ eu tadau, dan rif eu henwau, o
fab ugain mlwydd ac uchod, pob un
a'r a oedd yn gallu myned i ryfel ;
37 Eu rhifedigion hwynt, o Iwyth
Benjamin, oedd bymtheg mil ar
hugain a phedwar cant.
38 ^ 0 feibion Dan, wi-th eu cen-
hedlaethau, yn ol eu teuluoedd, o
dŷ eu tadau, dan rif eu henwau, o
fab ugain mlwydd ac uchod, pob un
a'r a oedd yn gallu myned i ryfel ;
39 Eu rhifedigion hwynt, o Iwyth
Dan, oeddynt ddwy fil a thri ugain
a saith gant.
40 1Í 0 feibion Aser, wrth eu cen-
hedlaethau, yn ol eu teuluoedd, o
dŷ eu tadau, dan rif eu hemvau, o
fab Higain mlwydd ac uchod, pob un
a'r a oedd yn gallu myned i ryfel ;
41 Eu rhifedigion hwynt, o Iwyth
Aser, oeddynt un fil a deugain a
phùm cant.
42 IF O feibion Naphtali, wrth eu
cenhedlaethau, yn ol eu teuluoedd,
o dŷ eu tadau, dan rif eu henwau, o
fab ugain mlwydd ac uchod, pob
un a'r a ydoedd yn gallu myned i
ryfel;
43 Eu rhifedigion hwynt, o Iwyth
Naphtali, oedd dair mil ar ddeg a
deugain a phedwar cant
44 Dyma y rhifedigion, y rhai a
rifodd Moses, ac Aaron, a thywys-
ogion Israel ; sef y deuddeng-wr, y
rhai oedd bob un dros dŷ eu tadau.
45 Felly yr ydoedd holl rifedigion
meibion Israel, wi-th dŷ eu tadau, o
fab ugain mlwydd ac uchod, pob un
a'r a ydoedd yn gallu myned 1 ryfel
yn Israel ;
46 A'r holl rifedigion oedd " chwe
chàn mil a thair mil a phùm cant a
deg a deugain.
47 IT Ond "^y Lefiaid, trwy holl
Iwythau eu tadau, ni rifwyd yn eu
mysg hwynt :
48 Canys llefarasai yr Arglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
49 Ond na chyfrif Iwyth Lefi, ac
na chymmer eu nifer hwynt, ym
mysg meibion Israel.
50 Ond dod i'r Lefiaid awdurdod
ar babeU y dystiolaeth, ac ar ei holl
ddodrefn, ac ar yr hyn oil a herthyn
iddi: hwynt-hwy a ddygant y ba-
bell, a'i holl ddodrefn, ac a'i gwas-
anaethant, ac a wersyUant o am-
gylcli i'r babell.
51 A phan symmudo y babell, y
Lefiaid a'i tyn hi 1 lawr; a phan
arhoso y babell, y Lefiaid a'i gesyd
hi i fynu : lladder y dieithr a ddelo
yn agos.
52 A gwersyUed meibion Israel
bob un yn ei wersyU ei hun, a phob
un wrth ei ^ lumman ei hun, trwy eu
Uuoedd.
53 A'r Lefiaid a wersyllant o am-
gylch pabell y dystiolaeth, fel na
byddo IMd yn erbyn cynnulleidfa
meibion Israel: a chadwed y Lef-
iaid wyliad>vriaeth pabell y dystiol-
aeth.
54 A meibion Israel a wnaethant
yn ol yr hyn oil a orchymynasai yr
Arglwydd wrth Moses; feUy y
gwnaethant
PENNOD IL
Trefn y llwythau yn eu pebyll.
A'R Arglwydd a lefarodd wrth
Xjl Moses, ac wrth Aaron, gan
ddywedyd,
2 Meibion Israel a wersyllant bob
un wrth ei lumman ei hun, dan ar-
wyddion tŷ eu tadau: o amgylch
pabell y cyfarfod y gwersyUant '^o
hirbell.
3 IT A'r rhai a wersyllant o du y
dwyrain tu a chodiad haul, fydd
gwŷr llumman gwersyll Judah, yn
ol eu Uuoedd: a chapten meibion
Suàsihfydd Nahson mab Amiuadab.
4 A'i lu ef, a'u rhai rhifedig hwynt.
Cyn
CRIST
1490.
c Exod. 38.
2G.
Edrych
Exod, 12.
37.
pen.26.5L
d Edrych
pen. 3. a 4,
a 26. 57.
1 Chron. 6.
a 21. 6.
2 Neu,
farnr.
2Heb.
gyferb?jn.
Trefn y Uwythau
NUMERI, III.
yn eu jyehyll.
Cyn
CRIST
1490.
» Edrych
pen. 1. 14.
fyddant bedair mil ar ddeg a tliri
ugain a chwe chant.
5 A Uwytli Issachar a wersyllant
yn nesaf atto: a chapten meibion
Issachar /y/i^c? Nethaneel mabSuar.
6 A'i lu ef, a'i rifedigion, fydd-
ant bedair mil ar ddeg a deugain
a phedwar cant.
7 Yiia llwyth Zabulon: ac Eliab
mab Helou fydd capten meibion
Zabulon
8 A'i lu ef, a'i rifedigion, fyddant
ddwy fil ar bymtheg a deugain a
phedwar cant.
9 Holl rifedigion gwersyll Judah
fjddant, yn ol eu lluoedd, yn gàn
mil a phedwar ugain mil a chwe
mil a phedwar cant. Yn flaenaf y
cychwyn y rhai hyn.
10 11 Llumman gwersyll Reuben
fydd tu a'r dehau, yn ol eu Uu-
oedd: a chapten meibion Reuben
fydd Elisur mab Sedëur.
11 A1 lu ef, a1 rifedigion, fydd-
ant chwe mil a deugain a phùm
cant.
12 A'r rhai a wersyllant yn ei ymyl
eifydd llwyth Simeon: a chapten
meibion ^ivaQonfydd Selumiel mab
Surisàdai.
13 A'i lu ef, a'u rhifedigion, fydd
onid un tri ugain mil a thri chant.
14 Yna llwyth Gad: a chapten
meibion Gad fydd Eliasaph mab
* Reuel.
15 A'i lu ef, a'u rhifedigion hwynt,
fyddant bum mil a deugain a chwe
chant a deg a deugain.
16 HoU rifedigion gwersyll 'Rqm-
hen fjddant gàn mil ac un ar ddeg
a deugain o filoedd, a phedwar cant
a deg a deugain, yn ol eu lluoedd.
Ac yn ail y cychwynant hwy.
17 11 A phabell y cyfarfod a gych-
wyn y'nghanol y gwersylloedd, gyd
â gwersyll y Lefiaid: fel y gwer-
syllant, felly y symmudant, pob un
yn ei le, wrth eu llummanau.
18 1Í Llumman gwersyll Ephraim
fydd tu a'r gorllewin, yn ol eu llu-
oedd: a chapten meibion Ephraim
fydd Elisama mab Ammihud.
19 A'i lu ef, a'u rhifedigion, fydd-
ant ddeugain mil a phùm cant.
20 Ac yn ei ymyl ef Uwyth Ma-
nasseh : a chapten meibion Manas-
^Qh.fydd Gamaliel mab Pedasur.
21 A'u lu ef, a'u rhifedigion, fydd-
ant ddeuddeng mil ar hugain a dau
gant. , .
22 Yna Uwyth Benjamin: a chap-
ten meibion Benjamin /?/c?c? Abidanl
mab Gideoni.
23 A'i lu ef, a'u rhifedigion, fydd-
ant bymtheng mil ar hugain a
phedwar cant.
24 Holl rifedigion gwersyll ^^\\-
rsLÌìn fyddant, yn ol eu lluoedd, gàn
mil ac wyth mil a chant. Ac a
gychwynant yn drydydd.
25 t Llumman gwersyll Dan fydd
tu a'r gogledd, yn ol eu lluoedd : a
chapten meibion Dan fydd Ahiezer
mab Ammisàdai.
26 A'i lu ef, a'u rhifedigion, fydd-
ant ddwy fil a thri ugain a saith
gant.
27 A'r rhai a wersyllant yn ei ym-
yl ef fydd llwyth Aser: a chap-
ten meibion A&er fydd Pagiel mab
Ocran.
28 A'i lu ef, a'u rhifedigion, fydd-
ant un fil a deugain a phùm cant.
29 Yna llwyth Naphtali: a chap-
ten meibion Naphtali fydd Ahira
mab Enan.
30 A'i lu ef, a'u rhifedigion, fydd-
ant dair mil ar ddeg a deugain a
phedwar cant.
31 Holl rifedigion gwersyll Dan
fyddant gàn mil ac onid tair mil tri
ugain mil a chwe chant. Yn olaf
y cychwynant a'u llummanau.
32 11 Dyma rifedigion meibion Is-
rael, wi-th dŷ eu tadau. ^ Holl rifed-
igion y gwersylloedd, yn ol eu Uu-
oedd, oedd chwe chàn mil a thair
mil a phùm cant a deg a deugain.
33 Ond "=y Lefiaid ni chyfrif\vyd
ym mysg meibion Israel; megis y
gorchymynasai yr Arglwydd wrth
Moses.
34 A meibion Israel a wnaethant
yn ol yr hyn oil a orchymynasai yr
Arglwydd wrth Moses: felly y
gwersyllasant wrth eu llummanau,
ac feUy y cychwynasant, bob un yn
ei deuluoedd, yn ol tŷ eu tadau.
PENNOD IIL
1 MeiUm Aaron. 5 Bhoddi y Lefiaid i'r offeir-
iaid, er mwyn gwasanaeth y babell, 11 yn lie y
cyntaf-anediff. 14 Bhi/o y Lefiaid wrth eu teur
luoedd. 21 Teuluoedd, rhi/edi, a swydd y Ger-
soniaid, 27 y Cohathiaid, 33 y Merariaid.
38 Lie 'a swydd Moses ac Aaron. 40 -Bod y
ajntaf-anedig yn rhydd oddi wrth y Lefiaid.
44 Frynu y rhai oedd dros ben.
A DYMA genhedlaethau Aaron
a Moses, ar y dydd y llefarodd
yr Arglwydd wrth Moses ym myn-
ydd Sinai.
2 Dyma enwau meibion Aaron:
Cyn
CRIST
1490.
b Exod. 38.
26.
pen. 1. 46.
c pen. 1. 47.
1491.
1Z5
Rhifo y Lefiaid
NUMERI, III.
tm^tli eu teuluoedd.
Cyn
CRIST
1491.
'iKxod.6.23.
2 ]Ieb.
Itinwodd
eu llaic.
1490.
b Lef. 10. 1.
1'en.26. 61.
1 Chrou.
24. 2.
c Ei5ryrh
pen. 1. 60.
d pen. 8. 19.
e ad. 38.
pen. IG. 40.
f pen. 8. 16.
a IS. 6.
6 Exod. 13.
2.
Lef. 27. 20.
nen. 8. IB.
Luc 2. 23.
h KxAd. 13.
12,15.
S Ne\i,
viis ocd.
* Hob.
enau.
lGeii.4e.n.
Exnd.fl.16.
11811.20.57.
1 UliruM. 6.
1. a 23. 6.
Nadab y ' cyntaf-anedig, ac Abihu,
Eleazar, ac Ithamar.
3 Dyma enwau meibion Aaron, yr
offeiriaid enneiniog, y rhai a "gys-
segrodd efe i oifeiriadu.
4 A ^marw a AMiaeth Nadab ac
Abihu ger bron yr Arglwydd, pan
ofírymmasant dan dieithr ger bron
yr Arglwydd, yn anialwch Sinai;
a meibion nid oedd iddynt : ac oíF-
eiriadodd Eleazar ac Ithamar yng
ngŵydd Aaron eu tad.
o H A'r Arglwydd a lefarodd
wrth Moses, gan ddywedyd,
6 Nesâ hvyth Lefi, a gT\aia iddo
sefyll ger bron Aaron yr oiFeiriad,
fel y gwasanaethont ef.
7 A hwy a gadwant ei gad^vTaeth
ef, a chadwraeth yr hoU gynnull-
eidfa, o flaen pabell y cyfarfod, i
wneuthur ''gwasanaeth y tabernacl.
8 A chadwant holl ddodrefn pa-
bell y cyfarfod, a cliad-vvTaeth meib-
ion Israel, i wasanaethu gwasanaeth
y tabernacl.
9 A "^ thi a roddi y Lefiaid i Aaron,
ac i'w feibion: y rhai \\jü. sydd
wedi eu rhoddi yn rhodd iddo ef o
feibion Israel.
10 Ac urdda di Aaron a'i feibion i
gadw eu hoíFeiriadaeth : "a'rdîeithr-
ddyn a ddelo yn agos, a roddir i
farw.
11 1Í Llefarodd yr Arglwydd hef-
yd wrth Moses, gan ddy^vedyd,
12 Ac wele, ^mi a gymmeraia y Lef-
iaid o blith meibion Israel, yn lie
pob cyntaf-anedig, sef poh cyntaf
a agoro y groth o feibion Israel;
am hynuy y Lefiaid a fyddant
eiddof fi :
13 ^Canys eiddof fi yw pob cyntaf-
anedig. ** Ar y dydd y tarewais y cyn-
taf-anedig yn nhir yr Aiplit, cyssegr-
ais i mi fy hun bob cyntaf-anedig
yn Israel o ddyn ac anifail: eiddof
fi ydynt: myfi yw >t Arglwydd.
14 1[ Yr Arglwydd hefyd a lef-
arodd wrth Moses yn anialwch Si-
nai, gan ddywedyd,
15 Cyfrif feibion Lefi yn ol tŷ eu
tadau, tr\v7 eu teuluoedd: cjŵif
hwj-nt, bob gwrryw, o fab "misyriad
ac uchod.
16 A Moses a'u cyfrifodd hwynt
wi-th * air yr Arglwydd, fel y gor-
chymynasid iddo.
17 'A r rhai hyn oedd feibion Lefi
wrth eu henwau; Gerson, a Cohath,
a Merari.
18 A dyma enwau meibion Ger-
136
son, yn ol eu teuluoedd; Libni, a
Simei.
19 A meibion Cohath, yn ol eu
teuluoedd; Amram, Ishar, Hebron,
ac Uzziel.
20 A meibion Merari, yn ol eu
teuluoedd; Mahli, a Musi. Dyma
deuluoedd Lefi, -wTth dŷ eu tadau.
21 0 Gerson y daeth tylwyth y
Libniaid, a thylw^^th y Simiaid:
dyma deuluoedd y Gersoniaid.
22 Eu rhifedigion Invynt, dan rif
pob g^Tryw o fab misyriad ac uch-
od, eu rhifedigion, meddaf, oedd
saith mil a phùm cant.
23 Teuluoedd y Gersoniaid a wer-
syllant ar y tu ol i'r tabernacl tu
a'r gorllewin.
24 A phennaeth tŷ tad y Gerson-
iaid fydd Eliasaph mab Läel.
25 A "^ chadwraeth meibion Gerson,
ym mhabell y cyfarfod, fydd ^ y ta-
bernacl, a'r "babell, °ei thô hefyd, a
"chaeadlen drws pabell y cyfarfod,
26 A Pllenni y cynteddfa, a ^chae-
adlen drws y cj^iteddfa, yr hwn
sydd ynghylch y tabernacl, a'r allor
o amgylch, ^a'i rhafiau i'w holl
w^asanaeth.
27 if Ac o Cohath y daeth tylwyth
yr Amramiaid, a thyhvyth yr Ishar-
iaid, a thylwyth yr Hebrouiaid, a
thylwyth yr Uzzieliaid: dyma dy-
hvyth y Cohathiaid.
28 Rhifedi yi' holl wriy wiaid, o fab
misyriad ac uchod, oedd \v7th mil
a cliwe chant, yn cadw cadwraeth y
cyssegi'.
29 Teuluoedd meibion Cohath a
wersyllant ar ystlys y tabernacl tu
a'r dehau.
30 A phennaeth tŷ tad tylwyth y
Cohathiaid fydd Elisaphan mab
Uzziel.
31 A'u 'cadwraeth hwynt /^/(itZ 'yr
arch, a'r " bwrdd, a'r ^ canhwyllbren,
a'r ^allorau, a Uestri y cyssegr, y rhai
y gAvasanaethant â hwynt, a'r ^gae-
adlen, a'i holl wasanaeth.
32 A phennaf ar bennaethiaid y
Ijç&aidi fydd Eleazar mab Aaron yr
ofíeiriad ; a Uywodraeth ar geidwaid
cadwraeth y cyssegr j^c^ci iddo ef.
33 ^ 0 Merari y daeth tyhvyth y
Mahliaid, a thylwyth y Musiaid:
dyma dylwjiih Merari.
34 A'u rhifedigion h^vynt, wrth
gyfrif pob gwrryw, o fab misyriad
ac uchod, oedd chwe mil a deucant
35 A phennaeth tŷ tad tylwyth
Merari fydd Suriel mab Abihael.
Cyn
CEIST
1490.
tpen.4.34.
lExod.25.â. j
mExod.^
L
n Exod. 26.
7,14
o Exod. 26.
36.
P Exod. 27.9. i
<lExod.Z7.
16.
r Exod. 35l
IS.
• pen. 4.
4,15.
t Exod- 25.
10.
u Exod. 25.
23.
X Exod. 25l
3L
J Exod. 27.
L a 30. L
« Exod. 26.
31.
Deddfy cyntaf-anedig.
NUMERI, IV.
Gwasanaeth y Lefiaid.
Cyn
CRIST
1490.
> pen. 4. 3L
s Neil,
yn swydd
eadwraeth.
cEdrych
pen. 26. 62.
d Ezod. 30.
13.
Lef. 27. 25.
pen. 18. Iti.
Kzec.i5.
12.
Ar ystlys y tabernacl y gwersyllant
tu a'r gogledtl.
36 Ac * ^ y'nghadwraeth meibion
Merari y hydd ystyllod y tabernacl,
a'i drosolion, a'i golofnau, a'i forteis-
iau, a'i hoU offer, a'i hoU wasanaeth,
37 A cholofnau y cynteddfa o am-
gylch, a'u morteisiau, a'u hoelion,
a'u rhaffau.
38 IT A'r rhai a wersyllant o flaen
y tabernacl tu a'r dw-yrain, o fiaen
pabell y cyfarfod tu a chodiad haul,
fydd Moses, ac Aaron a'i feibion, y
rhai a gadwant gadwraeth y cyssegr,
a chadwraeth meibion Israel : a'r
^dîeithr a ddelo yn agos, a roddir
i farwolaeth.
39 ''HoU rifedigion y Lefiaid, y rhai
a rifodd Moses ac Aaron, yn ol gair
yr Arglwydd, trwy eu teuluoedd,
se/pob gwrryw o fab misyriad ac
uchod, oedd ddwy fil ar hugain.
40 1ÍA dywedodd yr Arglwydd
wrth Moses, Cyfrif bob cyntaf-
anedig gwrryw o feibion Israel, o
fab misyi'iad ac uchod, a chymmer
rifedi eu lienwau hwynt.
41 A chymmer y Lefiaid i mi,
(myfi yw jv Arglwydd,) yn lie holi
gyntaf-anedig meibion Israel, ac ani-
feiliaid y Lefiaid yn lie pob cyntaf-
anedig o anifeiliaid meibion Israel.
42 A Moses a rifodd, megis y gor-
chymynodd yr Arglwydd iddo, bob
cyntaf-anedig o feibion Israel.
43 A'r rhai cyntaf-anedig oil, o rai
gwrryw, dan rif eu henwau, o fab
misyriad ac uchod, o'u rhifedigion
hwynt, oedd ddwy fil ar hugain a dau
cant a thri ar ddeg a thri ugain.
44 11 A Uefarodd yr Arglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
45 Cymmer y Lefiaid yn lie pob
cyntaf-anedig o feibion Israel, ac
anifeiliaid y Lefiaid yn lie eu hani-
feiliaid h-vvynt; a bydded y Lefiaid
i mi : myfi yiv yr Arglwydd.
46 Ac am y rhai sydd i'w prynu o'r
tri ar ddeg a thri ugain a deucant,
o gyntaf-anedig meibion Israel, y
rhai sydd dros ben y Lefiaid ;
47 Cymmer bum sicl am bob pen ;
yn ol sicl y cyssegr y cymmeri.
^ Ugain gerah fydd y sicl.
48 A dod yr arian, gwerth y rhai
sydd yn ychwaneg o honynt, i Aaron
ac i'w feibion.
49 A chymmerodd Moses arian y
prynedigaeth, y rhai oedd dros ben
y rhai a brynwyd am y Lefiaid :
50 Gan gyntaf-anedig meibion Is-
rael y cymmerodd efe yr arian;
pump a thri ugain a thri chant a
mil, o siclau y cyssegr.
51 A Moses a roddodd arian y
prynedigion i Aaron ac i'w feibion,
yn ol gair yr Arglwydd, megis
y gorchymynasai yr Arglwydd i
Moses.
PENNOD IV.
1 Oedran a chylch gwasanaeth y Lefiaid. 4 Clud
y Cohathiaid. wedi i'r offeiriaid dynnu i lawr
y hahell. 16 Goruchwyliaeth Eleazar. 17
Swydd, yr offeiriaid. 21 Clud y Gersoniakl,
29 a\ Nerariaid. 34 Jihifedi y Cohathiaid,
38 y Gersoniaid, 42 ar Merariaid.
A'R Arglwydd a lefarodd wrth
Xjl Moses, ac wa-th Aaron, gan
ddywedyd,
2 Cymmer nifer meibion Cohath o
blith meibion Lefi, wrth eu teulu-
oedd, yn ol tŷ eu tadau;
3^0 fab deng mlwydd ar hugain ac
uchod, hyd fab deng mlwydd a deu-
gain, pob un a elo i'r Uu, i wneuthur
gwasanaeth ym mhabell y cyfarfod.
4 Dyma weinidogaeth meibion Co-
hath, ym mhabell y cyfarfod, yng-
hylch y pethau sancteiddiolaf.
5 1Í A deued Aaron a'i feibion, pan
gychwyno y gwersyll, a thynnant i
lawr ^y wahanlen orchudd, a gor-
chuddiant a hi arch y dystiolaeth ;
6 A gosodant ar hynny do o grwyn
daearfoch, a thaenant arni wisg o
sidan glas i gyd, a gosodant '^ei
throsolion wrthi.
7 Ac ar ^ fwrdd y bara dangos y
taenant frethyn glas, a gosodant ar
hynny y dysgiau, a'r cwppanau, a'r
phiolau, a'r caeadau ^i gau: a bydd-
ed y bara bob amser arno.
8 A thaenant arnynt wisg o ysgar-
lad, a gorchuddiant hwnnw â gor-
chudd o groen daearfoch, a gosod-
ant ei drosolion wrtho.
9 Cymmerant hefyd wisg o sidan
glas, a gorchuddiant ^ ganhwyllbren
y goleuni, *"a'i lampau, a'i efeiliau, a'i
gafnau, a hoU lestri yr olew, y rhai
y gwasanaethant ef â hwynt.
10 A gosodant ef a'i holl ddodrefn
mewn gorchudd o groen daearfoch,
a gosodant e/ar drosol.
11 A thaenant frethyn glas ar yr
allor aur, a gorchuddiant hi â gor-
chudd o groen daearfoch, » gosod-
ant ei throsolion turthi.
12 Cymmerant hefyd holl ddo-
drefn y gwasanaeth, y rhai y gwas-
anaethant â hwynt yn y cyssegr,
a rhoddant mewn brethyn glas,
a gorchuddiant hwynt mewn gor-
Cyn
CRIST
1490.
a Edrvch
pen. "8. 24.
b Exod. 26.
31.
c Exod. 25.
13.
d Exod. 25.
30.
2 Keii,
dyicalU.
e Exod. 25.
31.
i Exod. 25.
37, 38.
Clud a rhi/edi y
NUMERI, IV.
Gersoniaid a'r Cohathiaid.
Cyn
CRIST
1490.
SNeu,
pMolau.
K Edrych
2 Sam. 6. 6.
b pen. 3. 31.
iExod. 25.6.
k Exod. 30.
34.
1 Exod. 29.
40.
m Exod. 30.
23.
n Edrych
Exod. 19.
21.
1 Sam. 6.
19.
4Heb.
filwrio
milwriaelk.
open. 3.25.
chudd o groen daearfoch, a gosod-
ant ar drosol,
13 A tliynnant allan ludw yr allor,
a thaenant arni wisg borphor.
14 A rhoddant ami ei holl lestri,
a'r rhai y gwasanaetliant hi, se/ j
pedyll tan, y cigweiniau, a'r rhaw-
iau, a'r ^cawgiau, 'ie, holi lestri yr
allor; a thaenant ami orchudd o
groen daearfoch, a gosodant ei
throsolion wrthi
15 Pan ddarffo i Aaron ac i'w
feibion orchuddio y cyssegr, a hoU
ddodrefh y cyssegr, pan gychwyno y
gwersyll ; wedi hynny deued meib-
ion Cohath i'w dwyn hwynt: ond
8na chyfíyrddant â'r hyn a fyddo cys-
segredig, rhag iddynt farw. ^ Dyma
faich meibion Cohath ym mhabell
y cyfarfod.
16 1Í Ac i swydd Eleazar mab Aa-
ron yr offeiriad y perthyn ' olew y
goleuni, ""a'r arogl-darth peraidd, 'a'r
bwyd-ofírwm gwastadol, ac "olew yr
enneiniad, a goruchwyliaeth yr holl
dabemacl, a'r hyn oil fydd ynddo,
yn y cyssegr, ac yn ei ddodreftL
17 1Í A Uefarodd yr Arglwydd wrth
Moses ac Aaron, gan ddywedyd,
18 Na thorrwch ymaith Iwyth ty-
Iwyth y Cohathiaid o blith y Lefiaid :
19 Ond hyn a wnewch iddynt, fel y
byddont fyw, ac na fyddont feirw,
pan nesânt at y pethau sancteidd-
iolaf: Aaron a'i feibion a ant i
mewn, ac a'u gosodant hwy bob un
ar ei wasanaeth ac ar ei glud.
20 Ond °nac ant i edrych pan fydd-
er yn gorchuddio yr hyn sydd gys-
segredig, rhag marw o honynt.
21 IT A'r i^GLWYDD a lefarodd
wrth Moses, gan ddywedyd,
22 Cymmer nifer meibion Gerson
hefyd, trwy dŷ eu tadau, wrth eu
teuluoedd;
23 0 fab dengmlwydd ar hugain
ac uchod, hyd fab dengmlwydd a
deugain, y rhifi hwynt; pob un a
ddêl i ■* ddwyn swydd, i wasanaethu
gwasanaeth ym mhabell y cyfarfod.
24 Dyma weinidogaeth tylwyth y
Gersoniaid, o wasanaeth ac o glud.
25 Sef •* dwyn o honynt lenni y ta-
bernacl, a phabeU y cyfarfod, ei lèn
do ef, a'r to o grwyn daearfoch, yr
hwn Si/tM ynuchaf amo, a chuddlen
drws pabeU y cyfarfod,
26 A Uenni y cynteddfa, a chaead-
len drws porth y cynteddfa, yr hwn
sydd ynghylch y tabernacl, a'r allor
o amgylch, a'i rhaffau, a holl offer
138
eu gwasanaeth hwynt, a'r hyn oil a
wnaed iddynt: feUy y gwasanaeth-
ant hwy.
27 Wrth ^orchymyn Aaron a'i feib-
ion y bydd hoU wasanaeth meibion
y Gersoniaid, yn eu hoU glud, ac yn
eu holl wasanaeth : a dodwch attynt
eu holl glud i'w cadw.
28 Dyma wasanaeth tylwyth meib-
ion Gerson ym mhabeU y cyfarfod;
ac ar law Ithamar mab Aaron yr
offeiriad y hydd eu Uywodraethu
hwyni
29 IT A meibion Merari, trwy eu
teuluoedd, wrth dŷ eu tadau, y cyf-
rifi hwynt;
30 0 fab dengmlwydd ar hugain
ac uchod, hyd fab dengmlwydd a
deugain, y rhifi hwynt; pob un a
ddêl i ^ ddwyn swydd, i wasanaethu
gwasanaeth pabell y cyfarfod.
31 A P dyma oruchwyliaeth eu clud
hwynt, yn eu hoU wasanaeth ym
mhabell y cyfarfod; sef ^ystyllod y
tabernacl, a'i farrau, a'i goiofiiau,
a'i forteisiau,
32 A cholofnau y cynteddfa oddi
amgylch, a'u morteisiau, a'u hoelion,
a'u rhaffau, ynghyd a'u holl offer, ac
ynghyd a'u hoU wasanaeth : rhifwch
hefyd y dodrefti erbyn eu henwau y
rhai a gadwant ac a gludant hwy.
33 Dyma wasanaeth tylwyth meib-
ion Merari, yn eu holl weinidog-
aeth ym mhabell y cyfarfod, dan law
Ithamar mab Aaron yr offeiriad.
34 11 A rhifodd Moses ac Aaron, a
phennaethiaid y gynnulleidfa, feib-
ion Cohath, trwy eu teuluoedd, ac
yn ol tŷ eu tadau:
35 0 fab dengmlwydd ar hugain
ac uchod, hyd fab dengmlwydd a
deugain, sef pob un a ddelai mewn
swydd i wasanaethu ym mhabell y
cyfarfod :
36 A'u rhifedigion trwy eu teulu-
oedd, oedd ddwy fil saith gant a
deg a deugain.
37 Dyma rifedigion tylwyth y Co-
hathiaid, se/pob gwasanaethydd ym
mhabeU y cyfarfod; y rhai a rifodd
Moses ac Aaron, wrth orchymyn yr
Arglwydd trwy law Moses.
38 Rhifedigion meibion Gerson
hefyd, trwy eu teuluoedd, ac yn ol
tŷ eu tadau ;
39 0 fab dengmlwydd ar hugain
ac uchod, hyd fab dengmlwydd a
deugain, sef pob un a ddelai mewn
ST\^dd i wasanaethu ym mhabeU y
cyfarfod :
Cyn
CEIST
1490.
5 Heb. enau.
6Heb.
trfilicr-
iaetk.
P pen. 3.36
1 Exod. 26.
15.
Rhifedi y Merarmid.
NUMERI, V.
Deddf eiddigedd.
Cvn
CRIST
1490.
• Lef.13.3,
46.
b Lef. 15. 2.
c Lef. 21. L
pen. 9. 6, 10.
a 19. IL
a 31. 19.
40 A'u rliifedigion liwynt trwy eu
teuluoedd, yn ol tŷ eu tadau, oedd-
ynt ddwy fiì a chwe chant a deg ar
hugaia
41 Dyma rifedigion tylwyth meib-
ion Gerson, sef pob gwasanaethydd
}Tn mhabell y cyfarfod; y rhai a
rifodd Moses ac Aaron, Avrth orchy-
myn yr Arglwydd.
42 1Í A rhifedigion tylwyth meibion
Merari, trwy eu teuluoedd, yn ol tŷ
eu tadau;
43 0 fab dengmlwydd ar hugain
ac uchod, hyd fab dengmlwydd a
deugain, se/pob un a ddelai mewn
swydd i wasanaethu ym mhabeU y
cyfarfod :
44 A'u rhifedigion h^vjTit trwy eu
teuluoedd, oeddynt dair mil a dau
cant
45 Dyma rifedigion tylwyth meib-
ion Merari, y rhai a rifodd Moses
ac Aaron, wrth orchymyn jt Ar-
glwydd trwy law Moses.
46 Yr holl rifedigion, y rhai a rif-
odd Moses ac Aaron, a phennaeth-
iaid Israel, o'r Lefiaid, trwy eu teulu-
oedd, ac yn ol tŷ eu tadau ;
47 0 fab dengmlwydd ar hugain
ac uchod, hyd fab dengmlwydd a
deugain, sef pob un a ddelai i
Avneuthur gwaith gwasanaeth, neu
waith clud ym mhabeU y cyfarfod :
48 A'u rhifedigion oeddynt wyth
mil pùm cant a phedwar ugain.
49 Wrth orchymyn yr Arglwydd,
trwy law Moses y rhifodd efe h^vy,
pob un wrth ei wasanaeth, ac wrth
ei glud: fel hyn y rhifwyd hwynt,
fel y gorchymynasai yr Arglwydd
wrth Moses.
PENNOD V.
1 Symmudo yr aflan allan oW gwersyll. 5
Ehaid yw gwneuthur iawn dros gamwedd-
au. 11 Eiddigedd, pa un ai heb achos, ai
trwy achos y mae.
A'R Arglwydd a lefarodd wrth
. Moses, gan ddywedyd,
2 Gorchymyn i feibion Israel, an-
fon allan o'r gwersyU bob * gwahan-
glwyfus, a phob un y byddo ^ difer-
lif amo, a .phob im a halogir Avrth
'^ y marw.
3 Yn wrryw ac yn fenyw yr an-
fonwch hwi/nt, aUan o'r gwersyU yr
anfonwch h^vynt; fel na halogont
eu gwersyUoedd, y rhai yr ydwyf fi
yn preswylio yn eu plith.
4 A meibion Israel a >vTiaethant
felly, ac a'u hanfonasant hwynt i'r
tu aUan i'r gwersyU : megis y Uef-
arodd yr Arglwydd wrth Moses,
f^lly y gwnaeth meibion Israel.
5 H A llefarodd yr Arglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
6 Llefara wrth feibion Israel, ^Os
gwr neu wraig a Avna un o holl
bechodau dynol, gan wneuthur cam-
wedd yn erbyn yr Arglwydd, a
bod o'r enaid hwnnw yn euog :
7 Yna cyffesant eu pechod a
wnaethant; a rhodded yn ei ol yr
hyn a fyddo efe euog o hono ^er-
byn ei ben, a chwaneged ei bum-
med ran atto, a rhodded i'r hwii y
g^ynaeth efe gam âg ef
8 Ac oni bydd i'r gwr gyfnesaf i
dalu am y camwedd iddo, yr iaivn
am y camwedd yr hwn a delir i'r
Arglwydd, /yc^iZ eiddo yr offeiriad;
heb law ^yr hwrdd cymmod yr hwn
y g^vna efe gymmod ag ef trosto.
9 A phob ^offrAvm dyrchafael, o
holl sanctaidd bethau meibion Is-
rael, y rhai a ofírymmant at yr off-
eiriad, fydd eiddo ef
10 A sancteiddio gwr, eiddo ef
fyddant: hyn a roddo neb i'r off-
eiriad, ^ eiddo ef fydd.
11 1Í Llefarodd yr Arglwydd hef-
yd wrth Moses, gan ddywedyd,
12 Llefara wrth feibion Israel, a
dywed wrthynt, Pob gwr pan ŵyro
ei wraig ef, a gwneuthur bai yn ei
erbyn ef ;
13 A bod i wr a wnelo â hi, a bod
yn guddiedig o olwg ei gwr hi, ac
yn gyfrinachol, a hithau wedi ei
halogi, ac heb dyst yn ei herbyn, a
hithau heb ei dal ar ei gweithred;
14 A dyfod ^gwŷn eiddigedd ar-
no, ac eiddigeddu o hono wrth ei
^\Taig, a hithau wedi ei halogi ; neu
ddyfod yspryd eiddigedd arno, ac
eiddigeddu o hono wrth ei wraig,
a hithau heb ei halogi :
15 Yna dyged y gwr ei wraig at
yr offeiriad, a dyged ei hoflfrwm
drosti hi, degfed ran ephah o flawd
haidd : na thywallted olew arno, ac
na rodded thus arno ; canys offi'wm
eiddigedd yw, offrwm côf yn cofíäu
anwiredd.
16 A nesaed yr offeiriad hi, a phared
iddi sefyll ger bron yr Arglwydd.
17 A chymmered yr offeiriad ddwfr
sanctaidd mewn llestr pridd, a
chymmered yr offeiriad o'r Uwch
fyddo ar lawr y tabernacl, a rhodd-
ed yn y dwfr.
18 A phared yr offeiriad i'r wraig
sefyll ger bron yr Arglwydd, a
Cyn
CIIIST
1490.
<lLef.C.2,3,
e Lef. 6. 5.
f Lef. 6. 8L
a 7. 7.
e Exod. 29.
28.
Lef. 6. 18,
26. a 7. 6,
32.
Èen. 18. 8.
•eut. 18. 3.
t Lef. 10. 13,
2 yspryd.
Deddf eiddlgedd.
NUMERI, VI.
Cyfraith y Nazaread.
Cyn
CRIST
1490.
3Nen,
a thi ym
meddiant
dy tcr.
Heb. dan
dy wr.
1 Deut. 28.
57.
Ps. 83. 9,
IL
Jer. 24. 9.
a 29. 18, 22.
a 42. 18.
Zech. 8. 13.
diosged oddi am. ben y wraig, a
rhodded yn ei dwylaw ofírwm y
coffa ; offr\vm eiddigedd yw efe : ac
yn llaw jr offeiriad y bydd y dwfr
chwerw sydd yn peri y fellditli.
19 A thynged yr offeiriad hi, a
dyweded wrt;h y Avraig, Oni orwedd-
odd gwr gyd â thi, ac oni ŵyraist i
aflendid gyd âg arcdl " yn He dy wr,
bydd di ddiniwed oddi wrth y dwfr
chwerw hwn sydd yn peri y felldith.
20 Ond OS gŵyraist ti oddi wrth
dy wr, ac os halogwyd di, a chydio
o neb â thi heb law dy wr dy hun :
21 (Yna tyngheded yr offeiriad y
wraig â llw melldith, a dyweded yr
offeiriad wrth y Avraig,) Rhodded yr
Arglwydd dydi yn felldith ac yn
llw ym mysg dy bobl, pan wnelo yr
Arglwydd dy forddwyd * yn bwdr,
a'th groth yn chwyddedig ;
22 Ac aed y dwfr melldigedig hwn
i'th goluddion, i chwyddo dy groth,
ac i bydru dy fordd^vyd. A dywed-
ed y wraig, Amen, amen.
23 Ac ysgrifened yr offeiriad y mell-
dithion hyn mewn llyfr, a golched
liwynt ymaith â'r dwfr chwerw.
24 A pliared i'r wraig yfed o'r
dwfr chwerw sydd yn peri y fell-
dith : ac aed y dwfr sydd yn peri y
felldith i'w mcAvn hi, yn chwerw.
25 A chymmered yr offeiriad o law
y wraig offrwm yi* eiddigedd; a chy-
hwfaned yr offrwm ger bron yr Ar-
glwydd, ac offrymmed ef ar yr allor.
26 A chymmered yr offeiriad o'r
offrwm lonaid ei law, ei goffadwr-
iacth, a llosged ar yr allor ; ac wedi
hynny pared i'r wraig yfed y dwfr.
27 Ac wedi iddo beri iddi yfed y
dwfr, bydd, os hi a halogwyd, ac
a wnaeth fai yn erbyn ei gwi", yr â
y dwfr sydd yn peri y feUdith yn
chwerw ynddi, ac a chwydda ei
chroth, ac a bydra ei morddwyd :
a'r wraig 'a fydd yn felldith ym
mysg ei phobl.
28 Ond OS y Avraig ni halogwyd,
eithr glan yw; yna hi a fydd ddi-
angol, ac a blanta.
29 Dyma gyfraith eiddigedd, pan
ŵyro gwraig at arall yo. lie ei gwr,
ac ymhalogi :
30 Neu OS daw ar wr wŷn eiddig-
edd, a dal o hono eiddigedd wrth ei
wraig ; yna gosoded y ^vraig i sefyU
ger bron yr Arglwydd, a gwnaed yr
offeiriad iddi yn ol y gyfraith hon.
31 Ar gwr fydd dieuog o'r anwiredd,
a'r wraig a ddwg ei hanwiredd ei hun.
PENNOD VI.
1 Cyfraith y Nazaread. 24 Y dull y hendithir
y hobl.
LLEFARODD yr Arglwydd
i hefyd WTth Moses, gan ddy-
wedyd,
2 Llefara wrth feibion Israel, a
dywed wrthynt, Pan ymneillduo g^vr
neu wraig i addaw adduned Naza-
read, ^ i ymneillduo i'r Arglwydd :
3 Ymneilldued oddi wrth win a
diod gref ; nac yfed finegr gwin, na
finegr diod gref; nac yfed chwaith
ddim sugn grawnwin, ac na fwyt-
tâed ra^vTiwin irion, na sychion.
4 HoU ddyddiau ei Nazareaeth ni
chaifl' f\vytta o ddim oil a wneir o
winwydden y gwin, o'r dincod hyd
y bilionen.
5 HoU ddyddiau adduned ei Na-
zareaeth ni chaiff ^eUyn fyned ar
ei ben: nes cyflawni y dyddiau jr
ymneillduodd efe i'r Arglwydd,
sanctaidd fydd ; gadawed i gudyn-
nau gwallt ei ben dyfu.
6 Holl ddyddiau ei ymneilldu-
aeth i'r Arglwydd, ^na ddeued at
gorph marw.
7 ^Nac ymhaloged wrth ei dad,
neu wrth ei fam, wrth ei frawd,
neu wrth ei chwaer, pan fyddant
feirw ; am fod Nazareaeth ei Dduw
ar ei hen ef
8 Holl ddyddiau ei Nazareaeth,
sanctaidd fydd efe i'r Arglwydd.
9 Ond OS marw fydd un yn ei
ymyl ef yn ddisymmwth, a halogi
pen ei Nazareaeth ; yna eillied ei
ben "^ar ddydd ei buredigaeth, ar
y seithfed dydd yr eillia efe ef
10 Ac "ar yr wythfed dydd y d^vg
ddwy durtur neu ddau gyw colom-
men, at yr offeiriad, i ddrws pabell
y cyfarfod.
11 Ac offrymmed yr offeiriad un
yn bech-aberth, ac un yn boeth-
offrwm, a gwnaed gymmod drosto,
am yr hyn a becho wrth y marw;
a sancteiddied ei ben ef y dydd
hwnnw.
12 A neilldued i'r Arglwydd
ddyddiau ei Nazareaeth, a dyged
oen bhvydd ^yn ofírwm dros gam-
wcdd : ^ ac aed y dyddiau cyntaf yn
ofer, am halogi ei Nazareaeth ef
13 11 A dyma gyfraith y Nazaread:
pan gyfla^vner dyddiau ei Nazare-
aeth, dyger ef 1 ddrws pabell y
cyfarfod.
14 A dyged yn offrwm drosto i'r
Arglwydd, un hespwm blwydd.
Cyn
CRIST
1490. ;
2 Neil,
4 ymna-
zareidiio.
» Barn. 13. 5.
1 SauuL
11. •
b pen. 19. IL
c Lef. 21. 1,
dAct.18.ia
a 21. 24.
» Lef. 5. 7.
a 14. 22. a
15. 14, 29.
f Lef. 5. 6.
s Heb. a
chwymped.
Y dull y hendithir y hohl.
NUMERI, VII.
Offrwm y tywysogion.
Oyn
ORIST
1490.
B Lef. 4. 2,
27,32.
h Lef. 3. 6.
1 Iief. 2. 4.
kA«t2L24.
I Exod. 29.
«Pi. 4. 6b
perffeith-gwbl, yn boeth-ofifrwm ; ac
un hespin flwydd, berifeith-gwbl,
^yii bech-aberth; ac un hwi'dd per-
fieith-gwbl, ^ yn aberth hedd ;
15 Cawellaid o fara croyw hefyd,
sef ' teisennau peilliaid wedi eii ty-
lino trwy olew, ac afrllad croyw
wedi eu henneinio âg olew, a'u
bwyd-offrwm, a'u diod-oftwm hwy.
16 A dyged yr offeiriad hwynt ger
bron yi' Aeglwydd, ac oiFrymmed
ei bech-aberth al boeth-offrwm ef.
17 Ofírymmed hefyd yr hwrdd yn
aberth hedd i'r Arglwydd, ynghyd
â'r cawellaid bara croyw ; ac oifrym-
med yr offeiriad ei fwyd-ofírwm a'i
ddîod-ofírAMTi ef.
18 Ac ''eillied y Nazaread ivrth
ddrws pabell y cyfarfod ben ei Na-
zareaeth ; a chymmered flew pen ei
Nazareaeth, a rhodded ar y tan a
fyddo dan yr aberth liedd.
19 Cymmered yr offeiriad hefyd
balfais or hwrdd wedi ei berwi, ac
un deisen groyw o'r cawell, ac un
afrlladen groyw ; a rhodded ar
ddwylaw y Nazaread, wedi eillio o
hono ei Nazareaeth ;
20 A chyhwfaned yr offeiriad
hwynt ' yii offrwm cyhwfan ger bron
yr Arglwydd : sanctaidd yw hyn i'r
offeiriad, heb law par\i'yden y cyhw-
fan, a phalfais y dyrchafael. Ac wedi
hyn y caiff y Nazaread yfed g^vin.
21 Dyma gyfraith y Nazaread a
addunedodd, a'i offrwm i'r Ar-
glwydd am ei Nazareaeth, heb law
yr hyn a gyrhaeddo ei law ef : fel
y hyddo ei adduned a addunedo,
felly gwnaed, heb law cyfraith ei
Nazareaeth.
22 11 Llefarodd yr Arglwydd hef-
yd wi'th Moses, gan ddywedyd,
23 Llefara wrth Aaron ac wrth ei
feibion, gan ddywedyd, Fel hyn y
bendithiwch feibion Israel, gan
ddywedyd wrthynt,
24 Bendithied yr Arglwydd di, a
chadwed di :
25 A Ue^vyrched yr Arglwydd ei
wyneb arnat, a thrugarhâed wrthyt :
26 ""Dyrchafed yi' Arglwydd ei
wyneb arnat, a rhodded i ti dang-
nefedd.
27 Felly y gosodant fy enw ar feib-
ion Israel, a mi a'u bendithiaf hwynt
PENNOD VII.
1 Offnom y tywysogion ivrth gyssegru y taher-
nacl. 10 Offrwm pob un o honynt wrili gys-
segru yr allor. 89 Duw yn lle/aru wrth Moses
o'r drugareddfa.
AC ar y dydd y gorphenodd Moses
-lJL ^godi y tabernacl, a'i enneinio,
a'i sancteiddio ef, a'i hoU ddodrefn,
yr allor hefyd a'i holl ddodrefn, a'u
henneinio a'u sancteiddio hwynt ;
2 ""Yr offii'ymmodd tywysogion Is-
rael, pennaethiaid tŷ eu tadau, (y
rhai oedd dywysogion y llwythau,
ac wedi eu gosod ar y rhifedigion :)
3 A'u hoffi-wm a ddygasant hwy
ger bron yr Arglwydd, chwech o
fenni diddos, a deuddeg o ychain;
men dros bob dau dywysog, ac ŷch
dros bob un: a cher bron y taber-
nacl y dygasant hwynt.
4 A Uefarodd yr Arglwydd wrth
Moses, gan ddywedyd,
5 Cymmer ganddynt, a byddant i
wasaifeethu gwasanaeth pabell y
cyfarfod; a dod hwynt i'r Lefiaid,
i bob un yn ol ei wasanaeth.
6 A chymmerodd Moses y menni,
a'r ychain, ac a'u rhoddodd hwynt
i'r Lefiaid
7 Dwy fen a phedwar ŷch a rodd-
es efe i feibion Gerson, yn ol eu
gwasanaeth hwynt;
8 A phedair men ac Avyth ychain
a roddodd efe i feibion Merari, yn
ol eu gwasanaeth hwynt, ''dan law
Ithamar mab Aaron yr offeiriad.
9 Ond i feibion Cohath ni rodd-
odd efe ddim, amfod "^gwasanaeth
y cyssegr arnynt : ^ ar eu hysgwydd-
au y dygent hionnw.
10 11 A'r tywysogion a offrymmas-
ant tu ag at * gyssegru yr allor, ar
y dydd yr enneini^vj^d hi ; a cher
bron yr allor y dug y tywysogion
eu rhoddion.
11 A dywedodd yi- Arglwydd
wrth Moses, Pob tywysog ar ei
ddiwrnod a offrymmant eu hoffrym-
mau, tu ag at gyssegru yr allor.
12 IT Ac ar y dydd cyntaf yr oedd
yn offrymmu ei offrwm, Nahson mab
Aminadab, dros Iwyth Judah.
13 A'i offrwm ef ydoedd un ddysgl
arian o ddeg ar hugain a chant o
siclau ei phwys, un phiol arian o
ddeg sicl a thri ugain, yn ol ^sicl
y cyssegr, yn llaivn ill dwyoedd o
beilliaid wedi ei gymmysgu trwy
olew, ''yn fwyd-ofírwm:
14 Un llwy aur o ddeg sicl, yn
Ua^^^l arogl-darth:
15 'Un bustach ieuangc, un hwrdd,
un oeu blwydd, yn offii'wm poeth :
16 Un bwch geifr ''yn bech-aberth:
17 Ac 'yn aberth hedd, dau ŷch,
pùm hwrdd, pùm bwch, pùm hesp-
Cyn
CRIST !
1490.
» Kxod. 40.
18.
Lef. 8. 10.
•> pen. 1 4,
: pen. 4. 28,
33.
^ pen. 4. 15.
« pen. 4. 6, 8,
10, 12, li
2 Siim. 6.
6,13.
f Edrych
Drut.20.5.
1 Uren. 8.
(î3.
Kzra 6. 16.
Neh.12.27.
Ps. 30. titl.
S Exod. 30.
13.
t Lef. 2. L
I Lef. 1. 2.
k Lef. 4. 23.
1 Lef. 3. L
Offrwm y tywysogion
NUMERI, VII.
wrth gyssegru yr allor.
Cyn
CRIST
1490,
wrn blwyddiaid. Dyma ofírwm
Nahson mab Aminadab.
18 1Í Ac ar yr ail dydd yr offrym-
raodd Nethaneel mab Suar, tywysog
Issachar.
19 Efe a offrymmodd ei ofírwm,
sefxm ddysgl arian o ddeg ar hug-
ain a chant o siclau ei phwys, un
phiol arian o ddeg sicl a thri ugain,
yn ol y sicl sanctaidd, yn Uawn ul
dwyoedd o beiUiaid wedi ei gym-
mysgu trwy olew, yn fwyd-ofírwm :
20 ün Ilwy aur o ddeg sicl, yn
llawn arogl-darth:
21 Un bustach ieuangc, un hwrdd,
un oen blwydd, yn offrwm poeth :
22 Un bwch geifr yn bech-
aberth :
23 Ac yn abertli hedd, daû ŷch,
pùm hwrdd, pùm bwch, pùm hesp-
wrn blwyddiaid. Dyma offii-wm Ne-
thaneel mab Suar.
24 1Í Ar y trydydd dydd yr off-
rymmodd Eliab mab Helon, tywys-
og meibion Zabulon.
25 Ei offrwm ef ydoedd un ddysgl
arian o ddeg ar hugain a chant o
siclau ei phwys, un phiol arian o
ddeg sicl a thri ugain, yn ol y sicl
sanctaidd, yn Uawn ill dwyoedd o
beiUiaid wedi ei gymmysgu trwy
olew, yn fwyd-offrwm:
26 Un Uwy aur o ddeg sicl, yn
llawn arogl-darth :
27 Un bustach ieuangc, un hwTdd,
un oen blwydd, yn offrwm poeth :
28 Un bwch geifr yn bech-aberth :
29 Ac yn hedd-aberth, dau ŷch,
pùm hwrdd, pùm bwch, pùm hesp-
wrn bhvyddiaid. Dyma offrwm Eli-
ab mab Helon.
30 11 Ar y pedwerydd dydd yr
offrymmodd EUsur mab Sedëur,
tywysog meibion Reuben.
31 Ei ofírwm ef ydoedd un ddysgl
arian o ddeg ar hugain a chant o
siclau ei phwys, un phiol arian o
ddeg sicl a thri ugain, yn ol y sicl
sanctaidd, yn Uawn ill d^^yoedd o
beUUaid wedi ei gymmysgu trwy
olew, yn fwyd-ofírwm:
32 Un Uwy aur o ddeg sicl, yn
llawn arogl-darth:
33 Un bustach ieuangc, un h^vrdd,
un oen blwydd, yn offr\Ym poeth :
34 Un bwch geifr yn bech-aberth :
35 Ac yn hedd-aberth, dau ŷch,
pùm hwrdd, pùm bwch, pùm hesp-
MTn blwyddiaid Dyma offrwm EU-
sur mab Sedëur.
36 11 Ar y pummed dydd yr off-
rymmodd Selumiel mab Surisàdai,
tywysog meibion Simeon.
37 Ei ofírwm ef ydoedd un ddysgl
arian o ddeg ar hugain a chant o
siclau ei phAvys, un phiol arian o
ddeg sicl a thri ugain, yn ol y sicl
sanctaidd, yn Uawn ill dwyoedd o
beiUiaid wedi ei gymmysgu trwy
olew, yn fwyd-ofírwm :
38 Un Uwy aur o ddeg sicl, yn
Uawn arogl-darth:
3.9 Un bustach ieuangc, un hwrdd,
un oen blwydd, yn ofirwm poeth :
40 Un bwch geifr yn bech-aberth :
41 Ac yn hedd-aberth, dau ŷch,
pùm hwi'dd, pùm bwch, pùm hesp-
MTn blwyddiaid. Dyma offrwm Sel-
umiel mab SurisàdaL
42 TÍ Ar y chweched dydd yr off-
rymmodd Eliasaph meb Deuel, ty-
wysog meibion Gad.
43 Ei ofírwm ef ydoedd un ddysgl
arian o ddeg ar hugain a chant o
siclau ei phwys, un phiol arian o
ddeg sicl a thri ugain, yn ol y sicl
sanctaidd, yn Uawn ill dwyoedd o
beiUiaid wedi ei gymmysgu trwy
olew, yn fAvyd-offrwm:
44 Un Uwy aur o ddeg sicl, yn
Uawn arogl-darth :
45 Un bustach ieuangc, un hwrdd,
un oen blwydd, yn offrwm poeth :
46 Un bwch geifr yn bech-aberth :
47 Ac yn hedd-aberth, dau ŷch,
pùm hwrdd, pùm bwch, piim hesp-
\am blwyddiaid. Dyma ofírwm Eli-
asaph mab Deuel.
48 ^ Ar y seithfed dydd yr off-
rymmodd EUsama mab Ammihud,
tywysog meibion Ephraim.
49 Ei offrAvm ef ydoedd un ddysgl
arian o ddeg ar hugain a chant o
siclau ei phwys, un phiol arian o
ddeg sicl a thri ugain, yn ol y sicl
sanctaidd, yn Ua\vn ill dwyoedd o
beiUiaid wedi ei gymmysgu trwy
olew, yn fAvyd-ofirwm:
50 Un Uwy aur o ddeg sicl, yn
Uawn arogl-darth :
51 Un bustach ieuangc, un hwrdd,
un oen blwydd, yn offi-^vm poeth :
52 Un bwch geifr yn bech-aberth :
53 Ac yn hedd-aberth, dau ŷch,
pùm hwrdd, pùm bwch, pùm hesp-
wrn blwyddiaid. Dyma offi-wm EU-
sama mab Ammihud.
54 1Í Ar yr wythfed dydd yr off-
rymmodd GamaUel mab Pedasur,
tywysog meibion Manasseh.
55 Ei offrwm ef ydoedd un ddysgl
arian o ddeg ar hugain a chant o
Offrwm y tywysogion
NUMERI, VII.
wrth gyssegru yr allor.
Cyn
CEIST
1490.
siclau ei phwys, un phiol arian o
ddeg sicl a thri ugain, yn ol y sicl
sanctaidd, yn lla"\Yii ill dwyoedd o
beilliaid wedi ei gymmysgu trwy
olew, yn fwyd-oíFrwm :
56 Un Uwy aur o ddeg sicl, yn
llawn arogl-darth :
57 Un bustach ieuangc, un hwrdd,
un oen blwydd, yn offi-wm poeth :
58 Un bwch geifr yn bech-aberth :
59 Ac jn hedd-aberth, dau ŷch,
pùm hAvrdd, pùm bwch, pùm hesp-
wrn blwyddiaid. Dyma ofirwm Ga-
maliel mab Pedasur.
CO 1Í Ar y na^vfed dydd yr off-
rymmodd Abidan mab Gideoni, ty-
wysog meibion Benjamin.
61 Ei ofirwm ef ydoedd un ddysgl
arian o ddeg ar hugain a chant 0
siclau ei ph^vys, un phi'ol arian o
ddeg sicl a thri ugain, yn ol y sicl
sanctaidd, yn llawn ill dwyoedd o
beilliaid wedi ei gymmysgu tr^vy
olew, yn fwyd-offi'wm :
62 Un Uwy aur o ddeg sicl, yn
llawn arogl-darth :
63 Un bustach ieuangc, un hwrdd,
un oen blwydd, yn oŵwm poeth :
64 Un bwch geifr jo. bech-aberth :
65 Ac yn hedd-aberth, dau ŷch,
pùm hwrdd, pùm bwch, pùm hesp-
Avrn blwyddiaid. Dyma offrwm Abi-
dan mab Gideoni.
66 IF Ar y degfed dydd yr offrynv-
modd Ahiezer mab Ammisadai, ty-
wysog meibion Dan.
Q7 Ei ofirwm ef ydoedd un ddysgl
arian o ddeg ar hugain a chant o
siclau ei phwys, un phiol arian o
ddeg sicl a thri ugain, yn ol y sicl
sanctaidd, yn llawn ill dwyoedd o
beilliaid wedi ei gymmysgu trwy
olew, yn fwyd-ofírwm:
68 Un Uwy aur o ddeg sicl, yn
llawn arogl-darth:
69 Un bustach ieuangc, un hwrdd,
un oen blwydd, yn offr^vm poeth :
70 Un bwch geifr yn bech-ab-
erth:
71 Ac yn aberth hedd, dau ỳch,
pùm hwrdd, pùm bwch, pùm hesp-
wm blwyddiaid. Dyma offrwm
Ahiezer mab Ammisadai.
72 IT Ar yr unfed dydd ar ddeg
yr offrymmodd Pagiel mab Ocrau,
tywysog meibion Aser.
73 Ei ofirwm ef ydoedd un ddysgl
arian o ddeg ar hugain a chant o
siclau ei phwys, un phiol arian o
ddeg sicl a thri ugain, yn ol y sicl
sanctaidd, yn Uawn o beilliaid ill
dwyoedd wedi ei gymmysgu trwy
olew, yn fwyd-ofirwm:
74 Un Uwy aur o ddeg sicl, yn
llawn arogl-darth:
75 Un bustach ieuangc, un hwrdd,
un oen blwydd, yn ofirwm poeth :
7Q Un bwch geifr yn bech-aberth :
77 Ac yn hedd-aberth, dau ŷch,
pùm hwrdd, pùm bwch, pùm hesp-
WTn blwyddiaid Dyma ofirwm Pa-
giel mab Oci-an.
78 IT Ar y deuddegfed dydd yr off-
rymmodd Ahira mab Enan, tywysog
meibion NaphtaU.
79 Ei ofirwm ei ydoedd un ddysgl
arian o ddeg ar hugain a chant 0
siclau ei phwys, un phiol arian o
ddeg sicl a thri ugain, yn ol y sicl
sanctaidd, yn Uawn ill dwyoedd o
beiUiaid wedi ei gymmysgu trwy
olew, yn fwyd-ofirwm:
80 Un Uwy aur o ddeg sicl, yn
Uawn arogl-darth:
81 Un bustach ieuangc, un hwrdd,
un oen blwydd, yn ofirwm poeth :
82 Un bwch geifr yn bech-aberth :
83 Ac yn hedd-aberth, dau ŷch,
pùm hwrdd, pùm bwch, pùm hesp-
wrn blwyddiaid. Dyma ofirwm A-
hira mab Enan.
84 Dyma gyssegriad yr aUor, gan
dywysogion Israel, ar y dydd yr en-
neini^vyd hi: deuddeg dysgl arian,
deuddeg phiol arian, deuddeg Uwy
aur:
85 Deg ar hugain a chant o siclau
arian ydoedd pob dysgl, a deg a
thri ugain pob phiol: hoU arian y
Uestri oedd dd^vy fil a phedwar cant
o siclau, yn ol y sicl sanctaidd.
86 Y U^vyau aur oedd ddeuddeg,
yn Uawn arogl-darth, o ddeg sicl bob
Uwy, yn ol y sicl sanctaidd : hoU aur
y Uwyau ydoedd chwech ugain sicl.
87 HoU eidionau yr ofirwm poeth
oedd ddeuddeg bustach, deuddeg o
hyrddod, deuddeg 0 ŵyn blwyddiaid,
a'u bwyd-ofii'wm ; a deuddeg o fych-
od geifr, yn offrwm dros bechod.
88 A hoU ychain yr aberth hedd
oedd bed war ar hugain o fustych, tri
ugain o hyrddod, tri ugain o fychod,
tri ugain o hespyrniaid. Dyma gys-
segriad yr aUor wedi ei henneinio.
89 Ac fel yr oedd Moses yn myned
i babell y cyfarfod i lefaru ^vrth
Dduw; yna efe a glywai "lais yn
Uefaru wrtho oddi ar y drugareddfa,
yr hon oedd ar arch y dystiolaeth,
oddi rhwng y ddau gerub, ac efe a
ddywedodd wrtho.
Cyn
CRIST
1490.
n> Exod. 25.
22.
Gyssegru y Lejicdd.
NUMERI, VIII.
Cyssegru y Lefiaid.
Cyn
CEIST
1490.
» Exod. 25.
37. a 40. 25.
b Exod. 25.
31.
c Exod. 25.
18.
d Exod. 25.
40.
• pen. 19. 9.
3 Heb. A
cliyhwf-
aned.
<Heb.
offrwm
cyhwfan.
f pen. 3. 45.
PENNOD VIII.
1 Ymodd y viae goleuo y Uiisernau. 5 Cyssegru
y Lefiaid. 23 Oedran a thymmor eu gwasan-
aeth hwynt.
A'R Arglwydd a lefarodd wrth
J\. ]Moses, gan ddywedyd,
2 Llefara A\Tth Aaron, a dywed
wrtho, Pan ^oleuech y lampau,
Uewyrched y saith lamp ar gyfer
y canh^yllbren.
3 Ac felly y gwnaeth Aaron; ar
gyfer y canhwyllbren y goleuodd
efe ei lampau ef, megis y gorchy-
mynodd yr Arglwydd wrth Moses.
4 '' Dyma waith y canhwyllbren :
cyfanwaith o aur jfydd hyd ei bal-
adr, 'ie, hyd ei flodau *= cyfanwaith
iydd; ^yn ol y duU a ddangosodd
yr Arglwydd i Moses, felly y
gwnaeth efe y canh^vyUbren.
5 H Llefarodd yr Arglwydd hefyd
wi'th Moses, gan ddywedyd,
6 Cymmer y Lefiaid o iysg meibion
Israel, a glanhâ hwynt.
7 Ac fel hyn y gwnei iddynt i'w
glanhâu : taenella arnynt ^ dd^vfr pur-
edigaeth, a gwnant i'r ellyn iyned
dros eu holl gnawd, a golchant eu
gwisgoedd, ac felly jTnlanhant.
8 Yna cymmerant fustach ieuangc
^ a'i fwyd-offrwm o beiUiaid wedi ei
gymmysgu trwy olew; a bustach
ieuangc arall a gymmeri di yn
aberth dros bechod.
9 A phâr i'r Lefiaid ddyfod o flaen
pabell y cyfarfod; a chymmll holl
gynnulleidfa meibion Israel ynghyd.
10 A dwg y Lefiaid ger bron yr
Arglwydd; a gosoded meibion
Israel eu dwylaw ar y Lefiaid.
11 ^ Ac ofírymmed Aaron y Lefiaid
ger bron yr Arglwydd, yn '^ ofíi-wm
gan feibion Israel, fel y byddont
\v\\j i wasanaethu gwasanaeth yr
Arglwydd.
12 A gosoded y Lefiaid eu dwylaw
ar ben y bustych : ac ofii'wm dithau
un yn bech-aberth, a'r Uall yn ofi"-
rwm poeth i'r Arglwydd, i wneuth-
ur cymmod dros y Lefiaid. .
13 A gosod y Lefiaid ger bron
Aaron, a cher bron ei feibion, ac
ofii-wm h\vynt yn ofír\ìTn i'r Ar-
glwydd.
14 A neilldua y Lefiaid o blith
meibion Israel, a ^bydded y Lefiaid
yn eiddof fi.
15 Wedi hynny aed y Lefiaid i
me-vvn i wasanaethu pabeU y cyfar-
fod ; a glanha di hwynt, ac offrym-
ma hwynt yn oflrwm.
16 Canys hwynt a roddwyd yn
rhodd i mi o blith meibion Israel :
syn Ue agorydd pob croth, se/pob
cyntaf-anedig o feibion Israel, y
cymmerais hwynt i mi.
17 ''Canys \ ts\\ y perthyn pob
cjTitaf-anedig ym mhlith meibion
Israel, o ddyn ac o anifail : er y
dydd y tarewais bob cyntaf-anedig
y'ngwlad yi* Aipht, y sancteiddiais
liAvynt i mi fy hun.
18 A chymmerais y Lefiaid yn lie
pob cyntaf-anedig o feibion Israel.
19 A ' rhoddais y Lefiaid yn rhodd
i Aaron, ac i'w feibion, o blith meib-
ion Israel, i wasanaethu gwasanaeth
meibion Israel ym mhabell y cyfar-
fod, ac i wneuthur cymmod dros
feibion Israel ; ^ fel na byddo pla ar
feibion Israel, pan ddelo meibion
Israel yn agos at y cyssegr.
20 A gwnaeth Moses ac Aaron, a
holl gynnulleidfa meibion Israel, i'r
Lefiaid, yn ol yr hyn oil a orchy-
mynasai yr Arglwydd wrth Mo-
ses am y Lefiaid: felly y gwnaeth
meibion Israel iddynt.
21 A'r Lefiaid a lanhâwyd, ac a
olchasant eu dillad: ac Aaron a'u
hofirymmodd hwynt yn ofíî'wm ger
bron yr Arglwydd: a gwnaeth
Aaron gymmod drostynt i'w glan-
hâu hwynt.
22 Ac wedi hynny y Lefiaid a
ddaethant i wasanaethu gwasan-
aeth ym mhabell y cyfarfod, ger
bron Aaron a'i feibion; 'megis y
gorchymynodd yr Arglwydd wrth
Moses am y Lefiaid, feUy y gwnaeth-
ant iddynt.
23 1Í A'r Arglwydd a lefarodd
wrth Moses, gan ddywedyd,
24 Dyma yi* hyn a hertliyn i'r Lef-
iaid: o fab piim mlwydd ar hug-
ain ac uchod, y deuant i filwrio
milwriaeth y'ngwasanaeth pabeU y
cyfarfod.
25 Ac o fab dengmlwydd a deu-
gain y caiff un ddychwelyd yn ei
ol o filwriaeth y gwasanaeth, fel na
wasanaetho mwy.
26 Ond gwasanaethed gyd a'i frod-
yr ym mhabell y cyfarfod, i oruch-
^^ylio; ac na wasanaethed wasan-
aeth : fel hyn y gwnei i'r Lefiaid
yn eu goruchwyliaeth.
PENNOD IX.
1 Ail-orchymyn y Paso. 6 Caniattau ail Base
i'r rhai oedd aflan neu dbsennol. 15 T cwm-
mwl yn cyfarwyddo yr Israeliaid i symmtido
ac i wersyllu.
Ail-orchymyn y Pasc.
NÜMERI, IX.
Y cwmmwl ar y tabernad.
Cyn
CRIST
1490.
a Exod. 12.
1, &c.
Lef. 23. 5.
pen. 28. 16.
Deut.16.2.
3 Heb.
rhwnq y
ddau tiuoyr.
* pen. 5. 3.
a 19. 11.
e 2 Ohron.
30. 2, 15.
d Exod. 12.
10.
• Exod. 12.
loan 19.36.
f Exod. 12.
49.
A'R Arglwydd a lefarodd wrth
Jl\. Moses yn anialwcli Sinai, yn
yr ail flwyddyn wedi eu dyfod
hwynt allan o dir yr Aipht, ar y
mis cyntaf, gan ddywedyd,
2 Cadwed meibioii Israel ^ y Pasc
Iiefyd yn ei dymmor.
3 Ar y pedwerydd dydd ar ddeg
o'r mis h\vn, ^ yn y cyfnos, y cedAveh
ef yn ei dymmor: yn ol ei hoU
ddeddfau, ac yn ol ci îioU ddcfodau,
y cedwch ef.
4 A llefarodd Moses wrth feibion
Israel am gadw y Pasc.
5 A chadwasant y Pasc ar y mis
cyntaf, ar y pedwerj^dd dydd ar
ddeg o'r mis, yn y c}ŵos, yn anial-
wch Sinai : yn ol yr hyu oil a orcliy-
mynasai yr Arglwydd ^\Tth Moses,
felly y gwnaeth meibion Israel.
6 IT Ac yr oedd dynion, y rliai
oedd ^wedi eu halogi ■\\Tth gelain
dyn, fel na allcnt gadw y Pasc ar
y dydd hwnnw : a h^vy a ddaethant
ger bron Moses, a cher brou Aaron,
ar y dydd hwnnw.
7 A'r dynion hynny a ddywedasant
wrtho, Yr ydym ni wedi ein halogi
wrth gorph dyn marw: i^ahani y'n
gwaherddir rhag offiymmu offrwm
i'r Arglwydd yn ei dymmor yin
mysg meibion Israel?
8 A d jvvedodd Moses wTthynt, Sef-
wch, a mi a \vrandawaf bcth a or-
chymyno yr Arglwydd o'ch plegid.
9 ÌÍ A'r Arglwydd a lefarodd
wrth Moses, gan ddy\vedyd,
10 Llefara wrth feibion Israel, gan
ddywedyd. Pan fyddo neb wedi ei
halogi gan gorph marw, neu neb o
honoch neu o'ch hiliogaeth mewn
ffordd bell, etto cadwed Base i'r
Arglwydd.
11 *" Ar y pedwerydd dydd ar ddeg
o'r ail mis, yn y cyfnos, y cad want
ef: ynghyd â bara croyw a dail
chwerwon y bAvyttant ef
12 "^Na weddillant ddim o bono
hyd y bore, ac *na thorraut asgwi'n
o honor yn ol holl ddeddf y Pasc
y cadwant ef
13 A'r gwr a fyddo glan, ac heb fod
me^vn taith, ac a beidio â chadw y
Pasc, torrir ymaith yr enaid hwnnw
o fysg ei bobl, am na offiyramodd ofif-
rwra yr Arglwydd yn ei dymmor:
ei bechod a ddAvg y gwr hwnnw.
14 A phan ymdeithio dieithr gjd
a chwi, ac cwyllysio cadw Pasc i'r
Arglwydd; fel y byddo deddf y
Pasc a'i ddefod, felly y ceidw : '^yr un
ddeddf fydd i chwi, se/i'r dieithr ac
i'r un fydd a'i enedigaeth o'r wlad
15 H Ac s ar y dydd y codwyd y ta-
bernad, y cwmmwl a gauodd am y
tabernacl dros babell y dystiolaeth ;
'' a'r h^vyr yr ydoedd ar y tabernacl
megis gwelediad tan hyd y bore.
16 Felly yr ydoedd yn wastadol;
y CA\TnmAvl a gauai am dano y dydd,
a'r gwelediad tan y nos.
17 A phan gyfodai y cwmmwl
oddi ar y babell, wedi hynny y
cychwynai meibion Israel: ac yn
y He yr arhosai y csATnmwl ynddo,
yno y gwersyllai meibion Israel.
18 Wrth orchymyn yr Arglwydd
y cychwynai meibion Israel, ac Avrth
orchymyn yr Arglwydd y gwer-
syllent : 'yr hoU ddyddiau yr arhosai
y cwmmwl ar y tabernacl, }t ar-
hosent yn y gwersyll.
19 A phan drigai y cwmmwl yn
hir ar y tabernacl lawer o ddydd-
iau, yna meibion Israel a gadwent
\v7liadwriaeth yr Arglwydd, ac ni
chychwynent.
20 Ac OS byddai y cwnimwl
ychydig ddyddiau ar y tabernacl,
Avrth orchymyn yr Arglwydd y
gwersyllent, ac A\Tth orcliymyn yr
Arglwydd y cychwynent.
21 Iiefyd os byddai y cwmmwl o
\\\yyv hyd fore, a chyfodi o'r cwm-
mwl y bore; luA^thau a symmud-
ent: pa un byimag ai dydd ai nos
fyddai pan gyfodai y cwmmwl, yna
y cychwynent.
22 Os deuddydd, os mis, os blwydd-
yn fyddai, tra y trigai y cwmmwl
ar y tabernacl, gan aros arno, meib-
ion Israel ''a arhosent yn eu pebyll,
ac ni chychAvjTient : ond pan godai
efe, y cych^vynent.
23 Wrth air yr Arglwydd y gwer-
syllent, ac wrth air yr Arglavydd y
cychwynent: felly y cad went Avyl-
iadwriaeth yi* Arglwydd, yn ol
gair yr Arglwydd trwy law Moses.
PENNOD X.
1 Beth a wneid a'r uâgyrn arian. 11 Yr Is-
raeliaid yn symmudo 0 Sinai i Faran. 14
Tre/n eu cerddediad hwy. 29 Moses yn at-
tolwçì ar Edbah nad ymadawai â hwynt. 33
Bendith Moses wrth symmudo a gorphicyso
o'r arch.
A LLEFARODD yr Arglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
2 GAHia i ti ddau udgorn arian, yn
gyfanwaith y gwnei hwynt: a bj'dd-
ant i ti i alw y gynnulleidfa jiighyd,
ac i beri i'r gwersylloedd gychwyn.
Cyn
CRIST
1490.
E Exod. 40.
34.
h Exod. 13.
21. a 40. 38.
k Exod. 40.
36,37.
Yr udgyrn avian.
NUMERI, X.
Trefn y llwythau.
Cyn
CEIST
1490.
» Joel 2. 15.
»> pen. 31. 6.
2 Chron.
13. 14.
e pen. 29. 1.
IChron.
15. 24.
2 Chron.
6.12.
a 7. 6.
a 29. 26.
Ezra 3. 10.
Keh.l2.S5.
Ps. 81. 3.
4 pen. 2. 9,
16, 24, 31.
■■ pen. 2. 3.
t pen. 1. 7.
e pen. 1.51.
•> pen. 4. 24,
31.
« pen. 2. 10,
3 A phan *ganaiit â hwynt, yr
ymgasgl yr hoU gynnulleidfa attat,
^yrth ddrws pabell y cyfarfod.
4 Ond OS âg un y canant; yna y
tywysogion, sef pennaethiaid mil-
oedd Israel, a ymgasglant.
5 Pan ganoch larwm ; yna y gwer-
sylloedd, y rhai a wersyllant tu a'r
dwyrain, a gychwynant
6 Pan ganoch larwm yr ail waith ;
yna y gwersylloedd, y rhai a wer-
syllant tu a'r dehau, a gychwyn-
ant: larwm a ganant hwy wrth
eu cychwyn.
7 Ac wrth alw ynghyd y gynnull-
eidfa, cenwch yr udgyrn; ond na
chenwch larwm.
8 A meibion Aaron, yr offeiriaid,
a ganant ar yr udgyrn; a byddant
i chwi yn ddeddf dragy wyddol trwy
eich cenhedlaethaiL
9 Hefyd ^ pan eloch i ryfel yn eich
gwlad yn erbyn y gorthrymmwr a'ch
gorthrymmo chwi ; cenwch lanvm
mewn udgyrn: yna y cofíeir chwi
ger bron yr Arglwydd eich Duw,
ac yr achubir chwi rhag eich gel-
ynion.
10 Ar '^ddydd eich llawenydd
hefyd, ac ar eich gwyliau gosod-
edig, ac ar ddechreu eich misoedd,
y cenwch ar yr udgyrn uwch ben
eich ofírymmau poeth, ac uwch ben
eich aberthau hedd ; a byddant i
chAvi yn goffadwriaeth ger bron
eich Duw : myfi yw yr Arglwydd
eich Duw.
11 1Í A bu yn yr ail flwyddyn, ar
yr ail mis, ar yr ugeinfed dydd o'r
mis, gyfodi o'r cwmmwl oddi ar
dabemacl y dystiolaeth.
12 A meibion Israel ^a gychwyn-
asant i'w taith o anialwch Sinai ;
a'r cwmmwl a arhosodd yn anial-
wch Paran.
13 Felly y cychwynasant y waith
gyntaf, wrth air yr Arglwydd trwy
law Moses.
14 1Í ^ Ac yn gyntaf y cychwynodd
Uumman gwersyll meibion Judah
yn ol eu lluoedd : ac ar ei lu ef yr
ydoedd 'Nahson mab Aminadab.
15 Ac ar lu llwyth meibion Issa-
char, Nethaneel mab Suar.
16 Ac ar lu llwyth meibion Zabu-
lon, Eliab mab Helon.
17 Yna ^y tynnwyd i lawr y ta-
bemacl ; a meibion Gerson a meib-
ion Merari a gychwynasant, ""gan
ddwyn y tabernacl.
18 11 Yna 'y cychwynodd llumman
gwersyll Reuben yn ol eu lluoedd:
ac yr ydoedd ar ei lu ef Elisur
mab Sedëur.
19 Ac ar lu llwyth meibion Simeon,
Selumiel mab Surisàdai.
20 Ac ar lu llwyth meibion Gad,
Eliasaph mab Deuel.
21 A'r Cohathiaid a gychwynasant,
gan ddwyn ^y cyssegr; a'r ^lleill a
godent y tabernacl, tra fyddent hwy
yn dyfod.
22 % Yna ^ llumman gwersyU meib-
ion Ephraim a gychwynodd yn ol
eu lluoedd : ac yr oedd ar ei lu ef
Elisama mab Ammihud.
23 Ac ar lu Ihvyth meibion Ma-
nasseh, Gamaliel mab Pedasur.
24 Ac ar lu llwyth meibion Ben-
jamin, Abidan mab Gideoni.
25 IT Yna ""Uumman gwersyll meib-
ion Dan, yn olaf o'r hoU wersyll-
oedd, a gychwynodd yn ol eu Uu-
oedd : ac yr ydoedd ar ei lu ef
Ahiezer mab Ammisàdai.
26 Ac ar lu Uwyth meibion Aser,
Pagiel mab Ocran.
27 Ac ar lu llwyth meibion Naph-
tali, Ahira mab Enan.
28 Dyma gychwyniadau meibion
Israel yn ol eu lluoedd, pan gych-
wynasant
29 IT A dywedodd Moses wrth
Hobab, mab Raguel y Midianiad,
chwegrwn Moses, Myned yr ydym
i'r lie am yr hwn y dywedodd yr
Arglwydd, Rhoddaf hwnnw i chwi :
tyred gyd â ni, a ''g^vnawn ddaioni
i ti ; canys Uefarodd yr Arglwydd
ddaioni am Israel.
30 Dywedodd yntau wrtho, Nid âf
ddim ; ond i'm gwlad fy hun, ac at
fy nghenedl fy hun, yr âf.
31 Ac efe a ddywcdodd, Na ad ni,
attolwg; canys ti a adwaenost ein
gwersyllfaoedd yn yr anialwch, ac
a fyddi yn lie llygaid i ni.
32 A phan ddelych gyd â ni, a
dyfod o'r daioni hwnnw, yr hwn a
wna yr Arglwydd i ni, ninnau a
wna^yn ddaioni i tithau.
33 1Í A hwy a aethant oddi wrth
"fynydd yr Arglwydd daith tri
diwi'nod : ac arch cyfammod yr Ar-
glwydd oedd jn myned o'u blaen
h\\ynt daith tri diwrnod, ^ i chwilio
am orphwysfa iddynt.
34 A 'ichwmmwl yr Arglwydd
oedd arnynt y dydd, pan elent o'r
gwersyll.
35 A heiyd pan gychwynai yr
arch, Moses a ddywedai, 'Cyfod,
Cyn
CRIST
1400.
^ pfn. 4. 4.
a 7. 9.
2Sef,ÿGer-
soniaid a'r
Merariaid.
ad. 17.
I pen 2. 13.
■apen. 2. 25,
n Barn. 1.
16.
0 Edrych
Exoii. 3. 1.
P Deut. L
33.
Jer. 31. 2.
Ezec.20. 6.
1 Exod. 13.
21.
r Ps. 68. 1,
2. a 132. 8.
Y hóbl yn hlysio cig.
NUMERI, XL
Gosod y 70 henn/riaid.
Cyn
CRIST
1490.
3 ddengmil
ofiloedd.
»D8ut.9.22.
b Ps. 78. 21.
2Heb.
suddodd.
3Sef,
Llosgiad.
c Fel Exoi
12.38.
4Heb./i's.
d Ps. 78. 18.
a 106. 14.
ICor.lO.G.
eExod.lC.3.
f Esod. 16.
14, 31.
BHeb.
lygad fel
Hygad.
6 Gen. 2. 12.
S Ps. 78. 21.
Arglwydd, a gwasgarer dy elyn-
ion ; a fföed dy gaseion o'th flaen.
36 A phan orphwysai hi, y dy-
wedai efe, Dychwel, Arglwydd, at
^ fyrddiwn miloedd Israel.
PENNOD XL
1 T llosgiad yn Taberah yn dijfoddi trwy weddi
Moses. 4 Y bohl yn hlysio cig, ac yn alaru
ar y manna. 10 Moses yn cioyno o ran ei
stars. 16 Buvo yn rhannu ei faich ef rhwng
deg a thri ugain o henuriaid. 31 Duw yn
rhoddi soflieir yn ei ddigllonedd yn Cibroth-
Hattaafah.
» A 'R bobl, fel tuchanwyr, oedd-
jl\. ynt flin y'nghlustiau yr Ar-
glwydd : a chlywodd yr Arglwydd
hyn; a'i ddig a ennynodd; a than
yr Arglwydd a gynneuodd ^yn
eu mysg hwynt, ac a ysodd gwrr y
gwersyll.
2 A llefodd y bobl ar Moses: a
gweddiodd Moses ar yr Arglwydd;
a'r tan a ^ddiffoddodd.
3 Ac efe a alwodd enw y lie hwn-
nw, ^ Taberah : am gynneu o dan
yr Arglwydd yn eu mysg hwy.
4 IF A'r '^Uîaws cymmysg yr hwn
ydoedd yn eu mysg a flysiasant ^yn
ddirfawr: a meibion Israel hefyd a
ddychwelasant, ac a wylasant, ac a
ddywedasant, ^ Pwy a rydd i ni gig
i'w fwytta ?
5 ^Côf yw gennym y pysgod yr
oeddym yn ei fwytta yn yr Aipht
yn rhad, y cucumerau, a'r pomp-
ionau, a'r cenhin, a'r winwyn, a'r
garlleg :
6 Ond yr awr hon y mae ein hen-
eidiau ni yn gwywo, heb ddim ond
y manna yn ein golwg.
7 ^A'r manna hwnnw oedd fel had
coriander, a'i ^liw fel Uiw "^ bdeli^vm.
8 Y bobl a aethant o amgylch, ac
a'i casglasant ac a'i malasant mewn
melinau, neu a'i curasant mewn
morter, ac a'i berwasant me\vn peir-
iau, ac a'i gwnaethant yn deisennau:
a'i flas ydoedd fel bias olew îr.
9 A phan ddisgynai y gwlith y
nos ar y gwersyU, disgynai y manna
arno ef.
10 11 A chlybu Moses y bobl yn
wylo trwy eu tylwythau, bob un yn
nrws ei babell : ac ennynodd ^ dig
yr Arglwydd yn fawr; a drwg
oedd gan Moses.
11 Dywedodd Moses hefyd wrth
yr Arglwydd, Paham y drygaist
dy was? a phaham na chawn fíafr
yn dy olwg, gan i ti roddi baich yr
holl bobl hyn amaf ?
12 Ai myfi a feichiogais ar yr holl
147
bobl hyn? ai myfi a'u cenhedlais,
fel y dywedech wrthyf, Dwg hwynt
yn dy fynwes, (megis y dwg tad-
maeth y plentyn sugno,) i'r tir a
addewaist trwy Iw i'w tadau ?
13 0 ba le 2/ hyddai gennyf fi gig
i'w roddi i'r holl bobl hyn? canys
wylo y maent wrthyf, gan ddywed-
yd, Dod i ni gig i'w fwytta.
14 ^ Ni allaf fi iy hunan arwain |
yr holl bobl hyn ; canys rhy drwm
ydyiv i mi.
15 Ac OS felly y gwnei i mi, at-
tolwg, *gan ladd Uadd fi, os cefais
ffafr yn dy olwg di ; fel na welwyf
fy nrygfyd.
16 If A dywedodd yr Arglwydd
wrth Moses, Casgl i mi ''ddengwr
a thri ugain o henuriaid Israel, y
rhai a wyddost eu bod yn henuriaid
y bobl, ac yn swyddogion arnynt;
a dwg hwynt i babell y cyfarfod, a
safant yno gyd â thi.
17 Canys disgjTiaf, a Uefaraf wrth-
yt yno : a ' mi a gymmeraf o'r ys-
pryd sydd arnat ti, ac a'i gosodaf
arnynt hwy; felly y dygant gyd â
thi faich y bobl, fel na ddygech di
efjQ. unig.
18 Am hjTiny dywed wrth y bobl,
Ymsancteiddiwch erbyn y fory, a
chewch fwytta cig : canys wylasoch
y'nghlustiau yr Arglwydd, gan
ddywedyd, Pwy a ddyry i ni gig
i'w fwytta? canys yr ydoedd yn
dda arnom yn yi* Aipht : am hynny
y rhydd yr Arglwydd i chwi gig,
a chwi a fwyttêwch.
19 Nid un dydd y bwyttêwch, ac nid
dau, ac nid pump o ddyddiau, ac nid
deg diwrnod, ac nid ugain diwrnod ;
20 Ond hyd fis o ddyddiau, hyd
oni ddêl allan o'ch fíroenau, a'i fod
yn ffiaidd gennych : am i chwi ddir-
mygu yr Arglwydd yr hwn sydd
yn eich plith, ac wylo o honoch yn
ei ŵydd ef, gan ddywedyd, " Paham
y daethom aUan o'r Aipht?
21 A dywedodd Moses, "Chwe
chàn mil o wŷr traed yw y bobl
yr ydivyf fi yn eu plith ; a thi a
ddywedi, Rhoddaf gig iddynt i'w
fwytta fis o ddyddiau.
22 °Ai y defaid a'r gwartheg a
leddir iddynt, fel y byddo digon
iddynt? ai holl bysg y mor a
gesglir ynghyd iddynt, fel y byddo
digon iddynt?
23 A dywedodd yr Arglwydd
wrth Moses, p A gwttogwyd Haw yr
Arglwydd? yi- awr hon y cei di
Cyn
CRIST
1490.
h Exod. 18.
IS.
1 Edrych
1 Bren.
19.4.
Jon. 4. 3.
k Edrych
Exo(i.24.9.
1 pen. 21. .5.
n Exod. 12.
37. a 38. 26..
pen. 1. 46.
0 Edrych
loan & 7.
P Es. 56. 2.
a 69. 1.
T sojlieir a'r pla.
NUMERI, XII.
Cynnen Miriam ac Aaron,
Cyn
CRIST
1490.
q Edrych
2 Bren. 2.
15.
f Edrych
1 Sam. 10.
5,10.
T ac mi
pheidient.
0 Edrych
1 Sam. 20.
2G.
Jer. 36. 5.
t Edrych
liuc ŷ. 49.
loan 3. 20.
>1 Cor. 14. 5.
a Exod. 16.
13.
Ps. 78. 26.
a 105. 40.
8 ITeh.
fordd.
T Ve. 78. 30,
31.
«Sef,
Beddau
y bli/s.
e pen. 33. 17.
2 Heb. ?/r
oeddyiu.
weled a ddigwydd fy ngair i ti, ai
na ddigwydd.
24 11 A Moses a aeth aUan ac a
draethodd eiriau yr Arglwydd ^vi'th
y bobl, ac a gasglodd y dengwr a
thri ugain o henuriaid y bobl, ac a'u
gosododd hAvynt o amgylch y babell.
25 Yna y disgynodd yr Arglwydd
mewTi cwmmwl, ac a lefarodd"«Ttho;
ac a gymmerodd o'r yspryd oedd
arno, ac a'i rlioddes i'r deg henaf-
gwyr a thri ugain. A °-thra y gor-
phwysai yr yspryd amynt, ''y pro-
phwydent, "^ ac ychwaneg ni wnaent.
26 A dau o'r gAvyr a drigasant yn
y gwersyll, (enw un ydoedd Eldad,
enw y Hall Medad;) a gorph-svysodd
yr yspryd amyiit liw;^^, am eu bod
hwy o'r rliai a ysgrifeiiasid ; ^ ond
nid aethant i'r babell, etto pro-
phwydasant yn y gwersyll.
27 A rhedodd Uangc, a mynegodd i
Moses, ac a ddywedodd, Ymae Eldad
aJSIedad yn prophwydo yn y gwersyll.
28 A Josua mab Nun, gweinidog
Moses o'i ieuengctid, a attebodd ac
a ddyAvedodd, ^ Moses, fy argh^^dd,
gwahardd iddynt.
29 A dywedodd Moses wrtho, Ai
cenfigennu yr ydwyt ti drosof fi?
"0 na byddai hoU bobl yr Ar-
glwydd yn broph^A^di, a rhoddi
o'r Arglwydd ei yspryd amynt !
30 A Moses a aeth i'r g^versyll,
efe a henuriaid Israel.
31 1 Ac fe aeth "" gAvynt oddi Avrth
yr Arglwydd, ac a ddug soflieir
oddi wi'th y môr, ac a'u taenodd
wi-th y gwersyU, megis ^taith diwr-
nod ar y naül du, a thaith diwrnod
ar y tu araU, o amgylch y g^versyU,
a hynny ynghylch dau gufydd, ar
Avyneb y ddaear.
32 Yna y cododd y bobl y dydd
hwmiAv oil, a'r nos oil, a'r hoU ddydd
drannoeth, ac a gasglasant y sofl-
ieir: jv hwTi a gasglodd leiaf, a
gasglodd ddeg homer: achandaenu
y taenasant hwynt iddynt eu hun-
ain o amgylch y gwersyll.
33 A'r ycig oedd etto rh^vng eu
dannedd liA'tTnt heb ei gnoi, pan
ennynodd digofaiiit yr Arglwydd
yn erbyn y bobl ; a'r Arglwydd a
darawodd y bobl â phla ma\vr iawn.
34 Ac efe a alwodd enw y lie liwn-
nw ^Cibroth-Hattaafah; am iddynt
gladdu }Tio y bobl a flysiaseut
35 ^0 Feddau y blys yr aeth y
bobl i Haseroth; ac ^arhosasant
yn Haseroth.
1«
PENNOD XII.
1 Duw yn ceryddu cynnen Miriam ac Aaron:
10 ac yn iachau gwalian-glwyf Miriam, ar
weddi Moses. 14 Duw yn gorchymyn ei chau
hi allan o'r gwersyll.
LLEFARODD Miriam hefyd ac
i Aaron yn erbyn Moses, o ach-
os y wraig o ^Ethiopia yr hon a
^ briodasai efe : canys ^ efe a gym-
merasai Ethiopes yn MTaig.
2 A dywedasant, Ai yn unig trwy
Moses y llefarodd yr Arglwydd?
^ oui lefarodd efe trwom ninnau hef-
yd ? A'r Arglwydd a glybu hynny.
3 A'r g\\Y Moses ydoedd larieidd-
iaf o'r holi ddynion oedd ar wyneb
y ddaear.
4 A dywedodd yr Arglwydd yn
ddisymmwth wrth Moses, ac \vi\h
Aaron, ac wrth Miriam, Deuwch all-
an eicli trioedd i babell y cyfarfod.
A liAvy a aethant allan ill trioedd.
5 Yna y disgynodd yr Arglwydd
y'ngholofn y cAvmmwl, ac a safodd
wrth ddrws y babeU, ac a alwodd
Aaron a Miriam. A hwy a aethant
allan ill dau.
6 Ac efe a ddywedodd, Gwran-
dewch yr awr hon fy ngeiriau. Os
bydd prophwyd yr Arglwydd yn
eich mysg, *= mewn gweledigaeth
yr ymhysbysaf iddo, neu "^mewn
breuddwyd y Uefaraf wrtho.
7 Nid felly y mae fy ngAvas Mo-
ses, ^yr hwn sydd fíyddlawn yn fy
hoU dŷ.
8 ^ Wyneb yn wyneb y Uefaraf
Avrtlio, mewn gwelediad, nid mewn
damhegion ; ond caiff edrych ar
wedd yr Arglwydd : paham gan
hynny nad oeddych yn ofni dy-
wedyd yn erbyn fy ngwas, sef yn
erbyn Moses?
9 A digofaint yr Arglwydd a
ennynodd yn eu herbyn hwynt ; ac
efe a aeth ymaith.
10 A'r CAvmmwl a ymadawodd
oddi ar y babell : ac ^ wele, Miriam
ydoedd ^wahan-glwyfus, fel yi- eira.
Ac edrychodd Aaron ar Miriam;
ac wele hi yn wahan-glwyfus.
11 Yna y dywedodd Aaron wi'th
Moses, 0 fy arglwydd, attolwg, na
osod yn ein herbjni y pechod yr
IiAvn yn ynfyd a wnaethom, a thrivy
yr hwn y pechasom.
12 Na fydded hi, attolwg, fel un
marw, yr h^vn y bydd banner ei
gnawd wedi ei ddifa pan ddêl allan
o groth ei fam.
13 A Moses a waeddodd ar yr Ae-
Cyn
CRIST
1490,
2 Cut.
S Heb. gym-
tneraiai.
a£xod.2.2L
b Exod. 151
20.
Mic. 6. 4^
c Gen. 15.1.
8 46.2.
Ezec. 1. 1.
Dan. 8. 2.
fi 10. 8, 16,
17.
à Gen. 31.
10,11-
1 Bren. 3. 5.
e Heb. 3. 2.
f Exod. 33.
11.
Deut.34.
la
SDeut.24.9,
h 2 Bren. 5.
27.
An/on yspiivyr i Canaan.
NUMERI, XIII.
Eu newyddion.
Cyn
CRIST
1490.
» Edrych
Heb. 12. 9.
kLef.l3.4G.
I fieri. 11. 35.
a. 33. 13.
» pen. 32. 8.
Deut. 1. 22.
GLWYDD, gan ddywedyd, 0 Dduw,
attohvg, meddyginiaetlia hi yr awr
hon.
14 IT A dywedodd yr Arglwydd
wrtli Moses, *0s ei thad a boerai
yn ei hwyneb, oni chywilyddiai hi
saith iiiwmod? ''cauer arni saith
niwrnod or tu allan i'r gwersyU, ac
wedi hynny derbynier hi.
15 A chauwyd ar Miriam o'r tu
allan i'r gwersyll saith niwrnod :
a'r bobl ni chych^vynodd hyd oni
ddaeth Miriam i mewn drachefn.
16 Ac wedi hynny yr aeth y bobl
0 ^Haseroth, ac a wersyllasant yn
anialwch Paran.
PENNOD XIII.
1 Enwau y gwŷr a ddanfonwyd i chwilio y
wlad : 11 eu haddysg : 21 eu gioeithved-
oedd : 26 eu newyddion.
ALLEFARODD yr Arglwydd
^vi'th Moses, gan ddyr^^edyd,
2 * Anfon i ti wŷr i edrych tir Ca-
naan, yr hwn yr ydwyf fi yn ei roddi
i feibion Israel: gwr dros bob un o
Iwythau eu tadau a anfonwch ; pob
un yn bennaeth yn eu mysg hwynt.
3 A Moses a'u hanfonodd h^vynt o
anialwch Paran, wrth orchymyn yr
Arglwydd : pennaethiaid meibion
Israel oedd y gwŷr hynny oU.
4 A dyma eu henwau hwynt. Dros
Iwyth Reuben, Sammua mab Zaccur.
5 Dros Iwyth Simeon, Saphat mab
Hori.
6 Dros Iwyth Judah, Caleb mab
Jephunneh.
7 Dros Iwyth Issachar, Igal mab
Joseph.
8 Dros Iwyth Ephraim, Osea mab
Nun.
9 Dros Iwyth Benjamin, Palti mab
Raphu.
10 Dros Iwyth Zabulon, Gàdiel
mab Sodi.
11 0 Iwyth Joseph, dros Iwyth
Manasseh, Gadi mab Susi.
12 Dros Iwyth Dan, Amiel mab
Gemali.
13 Dros Iwyth Aser, Sethur mab
Michael.
14 Dros Iwyth Naphtali, Nahbi
mab Fophsi.
15 Dros Iwyth Gad, Geuel mab
Maci.
16 Dyma enwau y grv^yr a anfon-
odd Moses i edrych ansawdd y
wlad. A Moses a enwodd Osea
mab Nun, Josua
17 1Í A Moses a'u hanfonodd hwynt
i edrych ansawdd gwlad Canaan ; ac
149
a ddywedodd wrthynt, Ewch yma tu
a'r dehau, a dringwch i'r mynydd.
18 Ac edrychwch y wlad beth yw
hi, a'r bobl sydd yn trigo ynddi, pa
un ai cryf ai gwan, ai ychydig ai
Uawer ydynt :
19 A pheth yiv y tir y maent yn
trigo ynddo, ai da ai drwg; ac ym
mha ddinasoedd y maent yn pres-
wylio, ai mewn pebyll, ai mewn
amddiffynfeydd ;
20 A pha dir, ai bras yiv efe ai cul ;
a oes coed ynddo, ai nad oes. Ac
ymwrolwch, a dygwch o fírwyth y
tir. A'r dyddiau oeddynt ddydd-
iau blaen-ffi'wyth grawnwin.
21 11 A hwy a aethant i fynu, ac a
chwiliasant y tir, o anialwch Sin hyd
Rehob, ifordd y deuir i Hamath.
22 Ac a aethant i fynu i'r dehau,
ac a ddaethant hyd Hebron : ac
yno yr oedd ^Ahiman, Sesai, a
Thalmai, meibion Anac. (A He-
bron a adeiladasid saith mlynedd
o flaen Soan yn yr Aipht.)
23 ^A daethant hyd Mdyffryn ^Es-
col ; a thorrasant oddi yno gangen âg
un swp o rawnwin, ac a'i dygasant
ar drosol rhwng dau : dygasant rai
o'r pomgranadau hefyd, ac o'r ffigys.
24 A'r lie hwnnw a alwasant dyíF-
ryn Escol ; o achos y swp grawTiwin
a dorrodd meibion Israel oddi yno.
25 A hwy a ddychwelasant o chwil-
io y wlad ar ol deugain niwrnod.
26 •[ A myned a wnaethant, a
dyfod at Moses ac at Aaron, ac at
hoU gynnulleidfa meibion Israel, i
^ Cades, yn anialwch Paran ; a dyg-
asant yn eu hoi air iddyut, ac i'r
hoU gynnulleidfa, ac a ddangosas-
ant iddynt firAvyth y tir.
27 A mynegasant iddo, a dywed-
asant, Daethom i'r tir lie yr anfon-
aist ni ; ac yn ddiau Uifeirio y mae o
* laeth a mêl : a dyma ei íFrwyth ef.
28 Ond y mae ^y bobl sydd yn trigo
yn y tir yn gryfion, a'r ddinasoedd
yn gaerog ac yn fawrion iawn ; a
gwelsom yno hefyd feibion Anac.
29 Yr Amaleciaid sydd yn trigo
yn nhir y dehau; a'r Hethiaid, a'r
Jebusiaid, a'r Amoriaid, yn gwlad-
ychu yn y mynydd-dir; a'r Canaan-
eaid yn preswylio wrth y mor, a
cher Uaw yr lorddonen.
30 A gostegodd ^ Caleb y bobl ger
bron Moses, ac a ddywedodd, Gan
fyned awn i fynu, a pherchennog-
wn hi : canys gan orchfygu y gorch-
fygwn hi
Cyn
CRIST
1490.
b.Tos.11.21,
22. a 15. 13.
liarn.l.lU.
cDeijt.1.24.
2 «/oil.
3Sef,
Gravmsivp,
d psn. 20. 1,
16. a 32. 8.
a 33. 36.
Dent. 1.19.
Jos. 14. 6.
e Exod. 3. 8.
a 33. 3.
f Deut. 2.
10, 21.
8 Deut. 1.28.
h Edrych
pen. 14. 6,
Y hohl yn tuclian,
NUMERI, XIV. a Duw yn eu hygwth.
Cyn
CEIST
1490.
• Am 08 2. 9.
4 maior eu
mainl.
• Erlrych
ad. 28, 29.
b Edrjch
Deut 17.
16.
• pen. 16. 4.
îHeb.
cyegod.
31 Ond y g^vyr y rliai a aethant i
fynu gyd âg ef a ddywedasant, JSTi
alhvn ni fyned i fynu yn erbyn y
bobl ; canys cryfach ydynt na nyni.
32 A rhoddasant allan anghlod am
y tir a chwiliasent, wrth feibion Is-
rael, gan ddywedyd, Y tir yr aetliom
drosto i'w chwilio, tir yn difa ei bres-
wylwyr y w efe ; ' a'r lioU bobl a wel-
som ynddo ydynt wŷr * corpliol :
33 Ac yno y gwelsom y cawri,
meibion Anac, y rhai a ddaethant
o'r ca^vri; ac yr oeddem yn ein
golwg ein hunain fel ceiliogod rhed-
yn, ac felly yr oeddem yn eu golwg
hwythau.
PENNOD XIV.
1 Y hohl yn tuohan o ran y newyddion. 6 Josua
a Chaleb yn ceisio eu llonyddu liicynt. 11
Dww yn eu hygwth. 13 Moses yn ymhil â
Duw: ac yn caffael iddynt hwy faddeuani.
26 Y tuchanwyr heb gael myned i'r ivlad.
36 Y gwŷr a roisant anghlod i'r tir yn marw
o'r pla. 40 Y hohl a fynnai osod ar y wlad
yn erhyn ewyllys Duw, yn cael eu tare,
YNA yr lioll gynnuUeidfa a
ddyrchafodd ei lief, ac a waedd-
odd ; a'r bobl a wylasant y nos honno.
2 A lioU feibion Israel a duchan-
asant yn erbyn Moses, ac yn erbyn
Aaron : a'r boll gynnulleidfa a ddy-
wedasant wrthynt, 0 na buasem
feirw yn nhir yr Aipht ! neu, * 0 na
buasem feirw yn y difíaethwch 1i^\ti !
3 A pliaham y mae jr Arglwydd
yn ein dwyn ni i'r tir hwn, i gwympo
ar y cleddyf ? ein gwragedd an plant
fyddant yn yspail Onid gwell i ni
ddychwelyd i'r Aipht ?
4 A dywedasant bawb wrth eu
gilydd, Gosodwn ben arnom, a ^ dy-
chwelwn i'r Aipht.
5 *= Yna y syiihiodd ISIoses ac Aaron
ar eu hwynebau ger bron hoU gyn-
nulleidfa tyrfa meibion Israel.
6 IT Josua hefyd mab Nun, a
Chaleb mab Jephunneh, dau o ys-
biwyr y tir, a rwj'gasant eu dillad;
7 Ac a ddywedasant wrth holl
dorf meibion Israel, gan ddywedyd,
Y tir yr aethom drosto i'w chwilio,
sydd dir da odiaeth.
8 Os yr Arglwydd sydd foddlawn
i ni, efe an dwg ni i'r tir hwn, ac
a'i rhydd i ni ; se/ y tir sydd yn
Uifeirio o laeth a mêl.
9 Yn unig na wrthryfelwch yn
erbyn yr Arglwydd, ac ^nac ofii-
wch bobl y tir; canys bara i ni
ydynt: ciliodd eu ^hamddifíyn oddi
wrthynt, a'r Arglwydd sydd gyd
â ni : nac ofnwch hwjut
ISO
10 A'r holl dorf a ddywedasant
am eu Uabyddio hwynt â meini. A
^gogoniant yi* Arglwydd a ym-
ddangosodd ym mhabell y cyfarfod
i holl feibion Israel.
11 If A djwedodd yr Arglwydd
wrth Moses, Pa hyd y digia y bobl
yma fi? a pha hyd y byddant heb
gredu i mi, am yr holl arwyddion
a Avneuthum yn eu plith ?
12 Tarawaf hwynt â haint, a gwas-
garaf h^vy, a ^gwnaf di yn genhedl-
aetli fwy, a chryfach na h^ynt-hwy.
13 IT s A dywedodd Moses wilh yr
Arglwydd, Felly yr Aiphtiaid a
glyw, (canys o'u mysg hwynt y dyg-
aist y bobl yma i fynu yn dy nerth,)
14 Ac a ddywedant i bres^vylwyr y
tir hwn, (^ canys clywsant dy fod di,
Arglwydd, ym mysg y bobl yma,
a'th fod di, Arglwydd, yn ymddang-
os iddynt wyneb yn wyneb, a bod
'dy gwmmwl di yn aros arnynt, a'th
fod di yn myned o'u blaen hwynt
me^vn colofn o gwmmwl y dydd, ac
me^vn colofn dan y nos ;)
15 Os lleddi y bobl yma fel un
gwT; yna y dywed y cenhedloedd
y rhai a glywsant son am danat,
gan ddywedyd,
16 ^O eisieu gallu o'r Arglwydd
ddwyn y bobl yma i'r tir y tyngodd
efe iddynt, am hynny y Uaddodd
efe hwynt yn y difiaethwch.
17 Yr a^vr hon, gan hynny, mawr-
hâer, attolwg, nerth yr Arglwydd,
fel y lleferaist, gan ddywedyd,
18 'Yr Arglwydd sydd hwyrfryd-
ig i ddig, ac ami o drugaredd, yn
maddeu anwiredd a chamwedd, a
chan gyfìawaihâu ni chyfiawnhâ efe
yr euog ; '"ymweled y mae âg anwir-
edd y tadau ar y plant, hyd y dryd-
edd a'r bedwaredd geiihedlaeth.
19 Maddeu, attolwg, anwiredd y
bobl yma, yn ol dy fawr drugaredd,
ac megis y maddeuaist i'r bobl hyn,
o'r Aipht, hyd ^ yma.
20 A dywedodd yr Arglwydd,
Maddeuais, yn ol dy air :
21 Ond OS byw fi, yr holl dir a
lenwir o ogoniant yr Arglwydd.
22 "Canys yr holl ddynion y rhai
a wclsant fy ngogoniant, a'm har-
A\yddion a wneuthum yn yr Aipht,
ac yn y diffaethwch, ac a'm temt-
iasant y dengwaith hyn, ac ni wran-
dawsant ar fy Uais,
23 ^ Ni welant y tir y tyngais wrth
eu tadau hwynt; sefy rhai oU a'm
digiasant, nis g^velant ef :
Cyu
grist
1490.
eExcHl.24.
16, 17.
a 40. 34.
Lef. 9. 23.
pen. 16. 19,
42.a2a&
fExoiSa.
10.
eExod.32.
12.
Deut 32.
27.
bExod.15.
14.
Jos. 2. 9.
a 6.1.
i Exod. 13.
21. a 40. 38.
k Deut 9.
28.
iExod.34.«.
PS.103.&
al45. &
Joa.4.2.
mExod. 20.
6. a 34. 7.
» yr oter
hon.
nDeutl.35.
Ps. 95. 11.
a 106. 26.
Heb. 3. 17.
4Heb.0«
gwelant.
pen. 32. 11.
Cau y tuchanwyr
NÜMERI, XV.
oV wlad.
Cyn
CRIST
1490.
o Jof=. 14. 8,
9,11.
Ppeu.32.12.
ifen. 26.65.
a 32. 11.
Dent. 1.3.5.
Hell. 3. 17.
Í Edrych
ad.i
8 tyngaii.
4 grwydra,
neu >jm-
bortha.
« Edrych
Deut.2.14.
» pen. 13. 25.
a Pb. 95. ;0.
Ezec. 4. 6.
7 Neu,
newidiad
fy amtan.
24 Ond fy ngwas "Caleb, am fod
yspryd arall gyd âg ef, ac ^iddo fy
nghyflawn-ddilyn, dygaf ef i'r tir y
daeth iddo : a'i had a'i hetifedda ef.
25 (Ond y mae yr Amaleciaid a'r
Canaancaid yn trigo yn y dyffryn ;)
y fory trowch, ac ewch i'r diffaeth-
wch, ar hyd fibrdd y môr coch.
26 1Í A'r Arglwydd a lefarodd
wiiih Moses, ac wrth Aaron, gaii
ddywedyd,
27 Pa hyd y cyd-ddygaf a'r gyn-
nulleidfa ddrygionus lion sydd yn
tuchan i'm herbyn? clywais duch-
an meibion Israel, y rhai sydd yn
tuchan i'm herbyn.
28 Dywed wi-thynt, '^Fd mai byw
fi, medd yr Arglwydd, ^fel y Uef-
arasoch yn fy nghlustiau, felly y
gwnaf i chwi.
29 Yn y diifaethwch liAvn y cwymp
eich celaneddau: a'ch hoU rifedig-
ion trwy eich holl rif, o fab ugain
ml^vydd ac uchod, y rhai a duchan-
asoch yn fy erbyn,
30 Di'au ni ddeuwch chwi i'r tir
atn yr hwn y "codais fy Haw, am
wneutlmr i chwi breswj^lio ynddo,
ond Caleb mab Jephunneh, a Josua
mab Nun.
31 Ond eich plant chwi, y rhai y
dywedasoch y byddent yn , yspail,
hwynt-hT\^ a ddygaf i'r wlad, a
hwy a gânt adnabod y tir a ddir-
mygasoch chwi.
32 A'ch celaneddau cliAvi a gwymp-
ant yn y diffaethwch hwn.
33 A'ch plant chwi a ^fugeilia yn
y diffaethwch 'ddeugain mlynedd,
ac a ddygant gosp eich putteindra
chvn, nes darfod eich celaneddau
chwi yn y diffaethwch.
34 *Yn ol rhifedi y dyddiau y
chwiliasoch y tir, se/ "deugain
niwrnod, (pob diwrnod am flwydd-
yn,) y dygwch eich hanwireddau,
se/ deugain mlynedd ; a chewch
wybod "^ torriad fy ngair i.
35 Myfi yr Arglwydd a leferais,
diau y gwnaf hyn i'r holl gynnull-
eidfa ddrygionus yma, sydd wedi
ymgynnull i'm herbyn i : yn y di-
ffaethwch hwn y darfyddant, ac
yno y byddant feirw.
36 A'r dynion a anfonodd Moses
i chwilio y tir, y rhai a ddychwel-
asant, ac a wnaethant i'r holl dorf
duchan yn ei erbyn ef, gan roddi
allan anair am y tir ;
37 Y dynion, meddaf, y rhai a
roddasant allan anair drwg i'r tir,
*a fuant feirw o'r pla, ger bron yr
Arglwydd.
38 Ond Josua mab Nun, a Chaleb
mab Jephunneh, a fuant fyw o'r
gwỳr hyn a aethant i chwilio y tir.
39 A Moses a lefarodd y geiriau
hyn wrth holl feibion Israel : a'r
bobl a alarodd yn ddirfawr.
40 1Í A chodasant yn fore i fyned
i ben y mynydd, gan ddywedyd,
Wele ^ni, a ni a awn i fynu i'r
lie am yr h^vn y dywedodd yr Ar-
glwydd: canys ni a bechasom.
41 A dywedodd Moses, Paham yr
ydych fel hyn yn troseddu ^gair yr
Arglwydd ? a hyn ni Iwydda.
42 Nac ewch i fynu ; canys nid
yw yr Arglwydd yn eich plith:
rhag eich taro o flaen eich gelynion.
43 Canys yr Amaleciaid a'r Ca-
naancaid ydynt yno o'ch blaen chwi,
a chwi a syrthiwch ar y cleddyf:
canys am i chwi ddychwelyd oddi
ar ol yr Arglwydd, ni bydd yr
Arglwydd gyd â chwi.
44 Etto rhyfygasant fyned i ben
y mynydd: ond arch cyfammod yr
Arglwydd, a Moses, ni symmud-
asant o ganol y gwersyll.
^ 45 Yna y disgjiiodd yr Amalec-
iaid a'r Canaaneaid, y rhai oedd yn
presAvylio yn y m^iiydd h^nnw, ac
a'u tarawsant, ac "a'u difethasant
hyd ^ Hormah.
PENNOD XV.
1 Cyfraith y hwyd-offrwm a'r dd'îod-offrwm.
13, 29 Bod y d^ieithrddyn dan yr un gyfiaith.
17 Cyfraith hlaenion toes yn offnoni dyrch-
afael. 22 Yr ahertk am hechocl o anicybod.
30 Cospedigaeth rhyfyg. 32 Llahyddio yr
hwn a dorrodd y Sabbath. 37 Cyfraith y
rhidens.
A'R Arglwydd a lefarodd wrth
_ Moses, gan ddywedyd,
2 "Llefara wrth feibion Israel, a
dywed wrthynt. Pan ddeloch i dir
eich preswylfod, yr hwn yr ydwyf
fi yn ei roddi i chwi,
3 Ac offrymmu o honoch aberth
tanllyd i'r Arglwydd, offrwm pocth,
neu aberth *'wrth ^dalu adduned,
neu mewn offrwm gwirfodd, neu "^ ar
eich gwyliau gosodedig, gan wneuth-
ur ^arogl peraidd i'r Arglwydd,
o'r eidionau, neu o'r praidd :
4 Yna ^offrymmed yr hwn a off-
rymmo ei rodd i'r Arglwydd, o
beilliaid ddegfed ran, wedi ei gym-
mysgu trwy bedwaredd ran bin o
olew, '^yn fwyd-offrwm.
5 Ac offrwm di gyd a'r oflrwm
poeth, neu yr aberth, bedwaredd
Cyn
CRIST
1490.
X 1 Cor. 10.
10.
Heb. 3. 17.
Judas 6.
íDeut.1.41.
íad.25.
aD6at.l.44.
b Edrych
Êen. 21. 3.
iarii. 1. 17.
»Lef.23.ia
b Lef. 7. 16.
a 22. 18, 21.
2 Heb.
neiUduo.
0 Lef. 23. 8,
12, 36.
pen. 28. 19,
27. a 29. 2,
8,13.
Deut, 16.
10.
d Exod. 29.
18.
e Lef. 2. 1.
a 6. 14.
f Exod. 29.
40.
Lef. 23. 13.
Am y hwyd-offrivm,
NÜMERI, XV.
aV dd'iod-offrivm.
Cyn
CRIST
1490.
eLef-T.U.
h Exod. 12.
49.
1 Lef. 2. 14.
a 2a 10, ii;.
k Lef. 4. 2.
ran hin o win am bob oen, yn
ddiod-offrwm.
6 A tin a offrymmi yn fwyd-ofirT\Tii
gyd â hwrdd, o beilliaid ddwy ddeg-
fed ran, wedi ei gymmysgu trwy
drydedd ran hin o olew.
7 A thiydedd ran hin o win yn
ddîod-oífrwm, a offrymmi yn arogl
peraidd i'r Arglwydd.
8 A phan ddarperych lo buwch
yn offi'wm poeth, neu yn aberth
yn talu adduned, neu ^ aberth hedd
i'r Arglwydd ;
9 Yna ofirymmed yn fwyd-offr^vm
gyd â llo y fiiwch, o beilliaid dair
degfed ran wedi ei gymmysgu trwy
banner hin o olew.
10 Ac offirwm banner bin o win
yn ddiod-offrwm, yn aberth tanllyd,
o arogl peraidd i'r Arglwydd.
11 Felly y g^vneir am bob ŷch,
neu am bob hwrdd, neu am oen,
neu am f^
12 Yn ol y rhifedi a ddarparoch,
felly y gwnewch i hob un, yn ol eu
rhifedi.
13 Pob priodor a wna y pethau
hyn felly, wrth offirymmu aberth tan-
llyd o arogl peraidd i'r Arglwydd.
14 A phan ymdeithio dieithrddyn,
neu yr hwn sydd yn eich plith trwy
eich cenhedlaethau, a darparu al>
erth tanllyd o arogl peraidd i'r Ar-
glwydd; fel y gwnelocb chwi, felly
gwnaed yntau.
15 ^" Yr un ddeddf fydd i ch>vi
o'r dyrfa, ac i'r ymdeithydd di-
eithr ; deddf dragywyddol yw trwy
eich cenhedlaethau : megis yr yd-
ych chwi, felly y bydd y dieithr
ger bron yr Arglwydd.
16 Un gyfraith, ac un ddefod,
fydd i chwi, ac i'r ymdeithydd a
ymdeithio gyd â chwi.
17 1Í A llefarodd yr Arglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
18 Llefara wrth feibion Israel, a
dywed wrthynt, Pan ddeloch i'r tir
yr ydwyf yn eich dwyn chwi iddo ;
19 Yna pan fwyttaoch o fara y tir,
y dyrchefwch oflfrwm dyrchafael i'r
Arglwydd.
20 0 flaenion eich toes yr offrym-
mwcb deisen yn offrwm dyrchafael :
fel 'offrwm dyrchafael y llawr-dyrnu,
felly y dyrchefwch hithau.
21 0 ddechreu eich toes y rhodd-
wch i'r Arglwydd ofírwm dyrchaf-
ael trwy eich cenhedlaethaiL
22 11 A ''phan eloch dros y ffordd,
ac na wneloch yr boll orchymynion
hyn, y rhai a lefarodd yr Arglwydd
WTth Moses,
23 Sef yr hyn oil a orchyniyn-
odd yr Arglwydd i chwi trwy law
Moses, o'r dydd y gorchymynodd
yr Arglwydd, ac o hynny allan,
trwy eich cenhedlaethau ;
24 Yna bydded, os allan o olwg
y gynnulleidfa y gwnaed dim tr^vy
anwybod, i'r hoU gynnulleidfa ddar-
paru un bustach ieuangc yn oflrwm
poeth, i fod yn arogl peraidd i'r
x^RGLWYDD, â'i fwyd-offi'wm, a'i
ddiod-offrAYm, wrth y ddefod, ac un
bwch geifr yn bech-abertb.
25 A gwnaed yr offeiriad gymmod
dros boll gynnulleidfa meibion Is-
rael, a maddeuir iddynt ; canys an-
^vybodaeth yw : a dygant eu hoff-
r^\^n, aberth tanllyd i'r Auglwydd,
a'u pech -aberth, ger bron yr Ae-
GLWYDD, am eu banwy^bodaeth.
26 A maddeuir i hoU gynnulleidfa
meibion Israel, ac i'r dieithr a ym-
deithio yn eu mysg ; canys digwydd-
odd i'r hoU bobl trwy anwybod.
27 1Í Ond ^ OS un dyn a becha trwy
amryfiisedd ; yna offrymmed afr
flwydd yn offrwm dros becbod.
28 A gwnaed yr offeiriad gym-
mod dros y dyn a becho yn amryf-
us, pan becho tr^vy amryfusedd ger
bron yr Arglwydd, gan wneutbur
cymmod drosto ; a maddeuir iddo.
29 Yr hwn a aned o feibion Israel,
a'r dieithr a ymdeithio yn eu mysg,
un gyfraith fydd i chwi am wneutb-
ur pecJiod trwy amryfusedd.
30 1Í Ond y dyn a wnel becbod
^ mewn rhyfyg, o briodor, neu o ddi-
eitbr ; cablu yr Arglwydd y mae :
torrer ymaith y dyn hwnnw o fysg
ei bobl.
31 0 herwydd iddo ddiystyi'u gair
yr Arglwydd, a thorri ei orcby-
myn ef ; Uwjr-dorrer ymaith y dyn
hwnnw: ei diomTedd fydd arno.
32 11 Fel yr ydoedd meibion Israel
yn y diffaethwch, cawsant wr yn
cynnutta ar y dydd Sabbath.
33 A'r rhai a'i cawsant ef, a'i dyg-
asant ef, sef y cynnuttwr, at Moses,
ac at Aaron, ac at yr boll gynnull-
eidfa.
34 Ac a'i dodasant ef ™mewn
dalfa, am nad oedd hysbys beth a
wneid iddo. I
35 A dywedodd yr Arglwydd wrth
Moses, " Lladder y gwr yn farw : !
llabyddied yr boll gynnulleidfa ef|
â meini o'r tu allan i'r gwersyll. j
n Exod. 31.
14.
Gwrtliryfél Corah,
NUMERI, XVI.
Dathan, ac Ahiram.
Cyn
CRIST
1490.
o Dout 22.
12.
B:an.23.5.
irideus.
P Edrych
Deut. 29.
19.
Job 31. 7.
Ezec. 6. 9.
«P8.73.27.
lago 4. 4.
Cylch
1471.
» })en. 2S. 9.
B 27. 3.
JudaE XL
fc pen. 26. 9.
c Ps. 106. 16.
1 jion. 14. 5.
a 20. 6.
36 A'r hoU gynnuUeidfa a'i dygas-
ant ef i'r tu allan i'r gwersyll, ac a'i
llabyddiasant ef â meini, fel y bu
efe farw; megis y gorchymynodd
yr Arglwydd wrth Moses.
37 "íí A llefarodd yr Arglwydd
wrth Moses, gan ddyAvedyd,
38 Llefara wrth feibion Israel, a
dywed wrthynt, " am wneuthur idd-
ynt *eddi ar odre eu dillad, trwy
eu cenhedlaethau, a rhoddant bleth
o sidan glas ar eddi y godre.
39 A bydded i chwi yn rhidens,
i edrych arno, ac i gofio hoU or-
chymyDÌon jr Arglwydd, ac i'w
g^vneuthur hwyiit ; ac p na chwil-
iwch ja ol eich calonnau eich hun-
ain, nac yn ol eich Uygaid eich
hunain, y rhai yr ydych *iyn put-
teinio ar eu hoi:
40 Fel y cofioch ac y gwneioch fy
hoU orchymynion i, ac y byddoch
sanctaidd i'ch Duw.
41 Myfi ydyiü yr Arglwydd eich
Duw, yr hwn a'ch dygais chwi allan
0 dir yr Aipht, i fod i chwi ja. Dduw:
myfi yw yr Arglwydd eich Duw.
PENNOD XVI.
1 Gwrthryfel Corah, Dathan, ac Abiram. 23
Moses yn giuahanu y hohl oddi wrth hehyil
y gwrthry/elwyr, 31 Y ddaear yn llyngcu
Corah: a than yn difa y lleill. 36 Cadw y
thusserau er mwyn defnydd sanctaidd. 41
Lladd pedair mil ar ddeg a saith gant, am
ricgnach yn erbyn Moses ac Aaron. 46 Aaron,
trwy arogl-darihu, yn attal y pla.
YNA * Corah, mab Ishar, mab
Cohath, mab Lefi ; a Dathan
ac Abiram, meibion Eliab, ac On
mab Peleth, meibion Reuben, a
gymmerasant wŷr:
2 A hwy a godasant o flaen Mo-
ses, ynghyd â dau cant a deg a deu-
gain o wŷr eraill o feibion Israel,
pennaethiaid y gynnuUeidfa, ^pen-
defigion y gymmanfa, gwŷr enwog.
3 Ac *= ymgasglasant yn erbyn Mo-
ses, ac yn erbyn Aaron, ac a ddy-
wedasant wrthynt, Gormod i chwi
hyn; canys y mae yr holl gynnuU-
eidfa yn sanctaidd bob un o hon-
ynt, ac y mae yr Arglwydd yn eu
mysg : paham yr ymgodwch gor-
uwch cynmilleidfa yr Arglwydd ?
4 A phan glybu Moses, ^efe a
syithiodd ar ei wyneb.
5 Ac efe a lefarodd wrth Corah,
ac wrth ei holl gynnuUeidfa ef, gan
ddywedyd, Y bore y deugys yr Ar-
glwydd yr hwn sydd eiddo ef, a'r
sanctaidd ; a phwy a ddylai nesâu
atto ef : canys yr hwn a ddewisodd
efe, a nesâ efe atto.
6 Hyn a wnewch : Cymmerwch i
chwi, sef Corah a'i holl gynnuU-
eidfa, thusserau;
7 A rhoddwch ynddynt dan, a go-
sodAVch arnjait arogl-darth y fory
ger bron yr Arglwydd: yna bydd
i'r gwr hwnnw fod yn sanctaidd, yr
h^vn a ddewiso yr Arglwydd : gor-
mod i chwi hyn, meibion Lefi.
8 A dywedodd Moses wi'th Corah,
Gwrandêwch, attolwg, meibion Lefi.
9 Ai bychan gennych neillduo o
Dduw Israel chwi oddi wrth gyn-
nuUeidfa Israel, gan eich nesâu chwi
atto ei hun, i wasanaethu gwasan-
aeth tabernacl yr Arglwydd, ac i
sefyll ger bron y gynnuUeidfa, i'w
gwasanaethu hwj^it ?
10 Canys efe a'th nesaodd di, a'th
holl frodyr, meibion Lefi, gyd â
thi : ac a geisiwch chwi vr ofieiriad-
aethhefyd?
11 Am hynny tydi a'th hoU gyn-
nuUeidfa ydych yn ymgynnull yn
erbyn yr Arglwydd: oiid Aaron,
beth yw efe, i chwi i duchan yn ei
erbyn?
12 1Í A Moses a anfonodd i alw am
Dathan ac Abiram, meibion Eliab.
Hwythau a ddywedasant, Ni ddeu-
wn ni ddim i fynu.
13 Ai bychan ytv dwyn o honot ti
ni i fynu o dir yn lUfeirio o laeth a
mêl, i'n Uadd ni yn y diffaethwch,
oddi eithr hefyd arglwyddiaethu o
honot yn dost arnom ni ?
14 Etto ni ddygaist ni i *dir yn
Uifeirio o laeth a mêl, ac ni rodd-
aist i ni feddiant mewn maes na
gwinllan : a ^ dynni di lygaid y gwŷr
hyn? ni ddeuAVTi ni i fynu ddim.
15 Yna y digiodd Moses yn ddir-
fawr, ac y dywedodd wrth yi' Ar-
glwydd, ^Nac edrych ar eu hofi"-
rwm hwy: ^ni chymmerais un asyn
oddi arnynt, ac ni ddrygais un o
honynt.
16 A dywedodd Moses wrth Co-
rah, Bydd di a'th holl gynnuUeidfa
ger bron yr Arglwydd, ti, a hwynt,
ac Aaron, y fory.
17 A chymmerwch bob un ei thus-
ser, a rhoddwch arnynt arogl-darth ;
a dyged pob un ei thusser ger bron
yr Arglwydd, se/dau cant a deg
a deugain o thusserau : dwg dithau
hefyd, ac Aaron, bob un ei thusser.
18 A chymmerasant bob un ei
thusser, a rhoddasant dan ynddynt,
Cyn
CRIST
Cylch
1471.
e Exod. a 8.
Lef. 20. 24.
2IÎ6b.áÿSí-
f Gen. 4.4,5.
6 1 Sam.
12.3.
Act. 20. 3a
Cospedigaeth Corah,
NUMERI, XVL
Dathan, ac Ahiram.
Cyn
CRIST
Cylch
1471.
fc Exod. 16.
7,10.
Lef. 9. 6,
23
pen. 14. 10.
1 Edrvch
Gen." 19. 17,
22
Je'r. 51. 6.
Dat. IS 4.
» pen. 27.16.
Job 12. 10.
Preg. 12. 7.
Es. 57. 16.
Zech.l2. 1.
Heb. 12. 9.
grea gre-
adur.
Ipen. 26. 10.
a 27. 3.
Deut.11.6.
PB. 106. 17.
a gosodasant arogl-darth amynt; a
safasant wrth ddrws pabell y cyfar-
fod, ynghyd â Moses ac Aaron.
19 Yna Corah a gasglodd yr holl
gynnulleidfa yn eu herbyn hAvynt,
i ddrws pabell y cyfarfod : a ^gogon-
iant yr Arglwydd a ymddangos-
odd i'r holl gynnulleidfa.
20 A llefarodd yr Arglwydd
wrth INIoses, ac wrth Aaron, gan
ddywedyd,
21 'Ymneillduwch o iysg y gyn-
nulleidfa hon, a mi a'u difaf h^vynt
ar unwaith.
22 A hwy a syi'thiasant ar eu
hwynebau, ac a ddywedasant, 0
Dduw, ^Duw ysprydion pob cnawd,
un dyn a bechodd, ac a ddigi di
wrth yr holl gjTinulleidfa ?
23 Î A llefarodd yr Arglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
24 Llefara Avrth y gynnulleidfa,
gan ddywedyd, EAVch ymaith o
gylch pabeU Corah, Dathan, ac
Abiram.
25 A chyfododd Moses, ac a aeth
at Dathan ac Abiram: a henuriaid
Israel a aethant ar ei ol ef.
26 Ac efe a lefarodd wrth y gyn-
nulleidfa, gan ddywedyd, Ciliwch,
attolwg, oddi wrth bebyU y dynion
drygionus hyn, ac na chyfiyrddwch
â dim or eiddynt; rhag eich di-
fetha yn eu holl bechodau hwynt.
27 Yna yr aethant oddi Avrth
babell Corah, Dathan, ac Abiram,
o amgylch: a Dathan ac Abiram,
eu go'ragedd hefyd, a'u meibion,
a'u plant, a ddacthant allan, gan
sefyll ivrth ddrws eu pebyll.
28 A dywedodd Moses, Wrth hyn
y cewch wybod mai yi' Arglwydd
a'm hanfonodd i Avneuthur yr holl
weithredoedd hyn; ac nad o'm
mcddwl fy hun j/ gwneuthum
hwynt.
29 Os bydd y rhai hyn feirw fel y
bydd marw pob dyn, ac os ymwclir
â hwynt âg jTnwelediad pob dyn;
nid yr Arglwydd a'm hanfonodd i.
30 Ond OS yr Arglwydd a ^ wna
newydd-beth, fel yr agoro y ddaear
ei safii, a'u Uyngcu hwynt, a'r hyn
oil sydd eiddynt, fel y disgynont yn
fyw i uiTern; yna y cewch Av^^bod
ddigio o'r gAvyr hyn yr Arglwydd.
31 1Í 'A bu, wrth orphen o hono
lefaru yr holl eiriau hyn, hoUti o'r
ddaear oedd danynt hwy.
32 Agorodd y ddaear hefyd ei
sain, a llyngcodd hwynt, a'u tai
Cyn
CRIST
Cylch
1471.
m Edrvch
ad. 17.
pen. 26. 11.
1 Chron. 6,
22,37,
4 Neil,
a Edrvch
Lei. 27. 28.
hefyd, a'r "holl ddynion oedd gan
Corah, a'w holl gyfoeth.
33 A hwynt, a'r rhai oU a'r a oedd
gyd â hwynt, a ddisgynasant yn
fyw ^i uffern; a'r ddaear a gauodd
amynt: a difethwyd hwynt o blith
y gynnulleidfa.
34 A hoU Israel, y rhai oedd o'u
hamgylch hwynt, a ffoisant wrth eu
gwaedd h^vynt: canys dywedasant,
Ciliwn, rhag i'r ddaear ein Uyngcu
ninnau.
35 Tan hefyd a aeth aUan oddi
wrth yr Arglwydd, ac a ddifaodd
y dau cant a'r deg a deugain o wŷr
oedd yn offrymmu yr arogl-darth.
36 II A llefarodd yr Arglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
37 Dywed wrth Eleazar, mab Aa-
ron yr offeiriad, am godi o hono
efe y thusserau o fysg y llosg; a
gwasgara y tan oddi yno allan:
canys ""sanctaidd ydynt:
38 Sef thusserau y rhai hyn a
bechasant yn erbyn eu heneidiau
eu hun ; a gweithier hwynt yn
ddalennau llydain, i fod yn gacad
i'r aUor; canys oíîrymmasaut hT^^nt
ger bron yr Arglwydd ; am hynny
sanctaidd ydynt: a byddant yn ar-
w^^dd i feibion Israel
39 A chymmerodd Eleazar yr off-
eiriad y thusserau pres, a'r rhai yr
offrymmasai y gwŷr a losgasid; ac
estynwyd hwynt yn gaead i'r allor :
40 Yn goffad\maeth i feibion Is-
rael; fel na nesâo gwr dieithr, yr
h^yn ni byddo o had Aaron, i losgi
arogl-darth ger bron yi* Arglwydd ;
ac na byddo fel Corah a'i gynnull-
eidfa: megis y llefarasai yr Ar-
glwydd tr^vy law Moses wrtho ef.
41 11 A holl gynnulleidfa meibion
Israel a duchanasant drannoeth yn
erbyn Moses, ac yn erbyn Aaron,
gan ddywedyd, Chwi a laddasoch
bobl yr Arglwydd.
42 A bu, Avedi ymgasglu o'r gyn-
nulleidfa yn erbyn JNIoses ac Aaron,
edrych o honynt ar babell y cyfar-
fod: ac wele, toasai y cwmmwl hi,
ac ymddangosodd gogoniant yr Ar-
glwydd.
43 Yna y daeth Moses ac Aaron o
flacn pabell y cyfarfod.
44 ^ A'r iVRGLWYDD a lefarodd
wrth Moses, gan ddyAvedyd,
45 Ciliwch o blith y gynnulleidfa
hon, a mi a'u difaf hwynt yn ddi-
symmwth. A " hwy a syrthiasant ar , » p^"^- ^o-^.
eu hwynebau.
Gwialen Aaron yn blodeuo.
N TIMER I, XVII. Swydd yr offeiriaid a'r Lefiaid.
Cyn
CRIST
Cylch
1471.
» Exod. 25.
22.
Z Neil,
rwgmxch.
j « Heb.
wialen
dro» un
pennaeth,
a gWiahin
droll un
pennaeth.
46 IT Dywedodd Moses hefyd ^^Tth
Aaron, Cymmer thusser, a dod dan
oddi ar yr allor ynddi, a gosod
arogl-darth arniy a dos yn fuan at
y gynnuUeidfa, a gwna gymmod
drostynt: canys digofaint a aeth
allan oddi ger bron yr Akglwydd;
dechreuodd y pla.
47 A chyinmerodd Aaron megis y
Uefarodd Moses, ac a redodd i ganol
y gynnuUeidfa ; ac wele, dechreu-
asai y pla ar y bobl : ac efe a rodd
arogl-darth, ac a wnaeth gymmod
dros y bobl.
48 Ac efe a safodd rhwng y meirw
a'r byw; a'r pla a attaliAvyd.
49 A'r rhai a fuant feirw o'r pla
oedd bedair mil ar ddeg a saitli
gant, heb law y rhai a fuant feirw
yn achos Corah.
50 A dychwelodd Aaron at Moses
i ddrws pabell y cyfarfod: a'r pla a
attaliwyd.
PEISTNOD XVII.
1 Gwialen Aaron ym mhlilh holl w'iail y llioytli-
au yn unig yn hlodeuo. 10 Ei gadael hi yn
lie coffadwriaeth yn erhyn y giorthryfelwyr.
ALLEFARODD yr Arglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
2 Llefara wrth feibion Israel, a
chymmer gan bob un o honynt
wialen, yn ol tŷ eu tadau, ^ef gan
bob un o'u pennaethiaid, yn ol tŷ
eu tadau, deuddeg gwialen: ysgrif-
ena enw pob un ar ei wialen.
3 Ac ysgrifena enw Aaron ar wi-
alen Lefi: canys un wialen fydd
dros bob pennaeth tŷ eu tadau.
4 A gad hwynt ym mhabell y cyf-
arfod, ger bron y dystiolaeth, *lle
y cyfarfyddaf â chwi.
5 A gwialen y gAvr a ddcAviswyf, a
flodeua: a mi a wnaf i ^furmur
meibion Israel, y rhai y maent yn
ei furmur i'ch erbyn, beidio â mi.
G ![ A Uefarodd Moses wrth feib-
ion Israel: a'u holl bennaethiaid a
roddasant atto ^wialen dros bob
pennaeth, yn ol tŷ eu tadau, se/
deuddeg gwialen ; a gwialen Aaron
oedd ym mysg eu gAviail hwynt.
7 A Moses a adawodd y gwiail ger
bron yr Arglwydd, ym mhabell y
dystiolaeth.
8 A thraunoeth y daeth Moses i
babeU y dystiolaeth: ac wele, gwi-
alen Aaron dros dŷ Lefi a flagurasai,
ac a fwriasai flagur, ac a flodeuasai
flodau, ac a ddygasai almonau.
9 A dug Moses aUan yr hoU wiail
oddi ger bron yr Arglwydd at holl
155
feibion Israel. Hwythau a edrych-
asant, ac a gymmerasant bob un ei
wialen ei Imn.
10 1Í A dywedodd yr Arglwydd
wrth Moses, Dod ''wialen Aaron dra-
cheih ger bron y dystiolaeth, i'w
chadw yn arwydd i'r meibion gwrth-
ryfelgar; fel y gwnelech i'w tuchan
hwynt beidio â mi, ac na byddont
feirw.
11 A gwnaeth Moses fel y gor-
chymynodd yr Arglwydd iddo;
felly y g\Miaeth efe.
12 A meibion Israel a lefarasant
wrth Moses, gan ddywedyd, Wele ni
yn trengi; darfu am danom, darfu
am danom ni oil.
13 Bydd farw pob un gan nesâu a
nesao i dabernacl yr Arglwydd. A
wneir pen am danom gan drengi?
PENNOD XVIII.
1 Swydd yr offeiriaid a'r Lefiaid. 9 Rhan yr
offeiriaid. 21 Rhan y Lefiaid. 25 Rhoddi yr
qffrwm dyrchafael i'r offeiriaid allan o ran
y Lefiaid.
A DYWEDODD yr Arglwydd
wrth Aaron, Tydi a'th feibion,
a thylwyth dy dad gyd â tlii, a
ddygwch anwiredd y cyssegr: a
thi a'th feibion gyd â thi a ddyg-
wch anwiredd eich offeiriadaeth.
2 A dwg hefyd gyd â thi dy frodyr
o hvyth Lefi, sef Uwyth dy dad, i
*lynu wrthyt ti, ac i'th ^ wasanaethu :
tithau a'th feibion gyd â thi a
wasanaethwch ger bron pabell y
dystiolaeth.
3 A Invy a gadwant dy gadwraeth
di, a *=chadwraeth yr hoU babell:
ond na ddeuant yn agos at ddodrefn
y cyssegr, nac at yr allor, rhag eu
marw hwynt, a chwithau hefyd.
4 Ond hwy a lynant wrthyt, ac a
oruchwyliant babeU y cyfarfod, yn
holl wasanaeth y babell : ac na
ddeued y dieithr yn agos attoch.
5 Eithr cedwch chwi ^orucliAvyl-
iaeth y cyssegr, a goruch\yyliaeth
yr allor; fel na byddo digofaint
mwy yn erbyn meibion Israel.
6 Ac wele, mi "a gymmerais dy
frodyr di, y Lefiaid, o fysg meib-
ion Israel: 4 ti y rhoddwyd hwynt,
megis rhodd i'r Arglwydd, i was-
anaethu gAvasanaeth pabell y cyf-
arfod.
7 Tithau a'th feibion gyd â thi a
gedAvch eich ofieiriadaeth ; ynghylch
pob peth a berthyn i'r allor, ac o
fewn y Uèn wahan, y gAvasanaeth-
Avch : yn wasanaeth rhodd y rhodd-
Cyn
CRIST
Cylch
1471.
b nob. 9.4.
» Eclryrh
G en. 20.34.
bjpen. 3. 6,
c pen. 3.
25, 31, 36.
d Exod. 27.
21. a 30. 7.
Lef. 24. 3.
pen. 8. -.
ä pen. 3.
12, -IJ.
fpen. 3. 9.
RTian yr offeiriaid
NÜMERI, XVIII.
aV Lefiaid.
Cyn
CRIST
Cylch
1471.
g Lef. 6. 16,
18, 26.
a 7. 6, 32.
pen. 5. 9.
h Lef. 2. 2,
3.
i Lef. 4. 22,
27. a 6. 25.
k Let'. 5. 1.
a 7. 7. a 10.
12. a 14. 13.
I Lef. 6. 29.
a 7. 6.
m Exod. 29.
27.
Lef. 7. 31.
D Lef.lO. 14.
Ueut. 18.3.
o Lef. 22. 2.
P Dent. 18. 4.
2Heb.
frasder.
q Exod. 22.
29. a 23. 19.
a 34. 26.
Lef. 2. 14.
1.pn.l5.l9.
Deut.26.2.
r Lef. 27. 28.
B Exod. 13.
2. a 22. 29.
Lef. 27. 26.
pen. 3. 13.
t Exnd. 13.
13. a 34. 20.
X Exod. 30.
13.
Lef. 27. 25.
iifn. 3. 47.
Ezec. 45.
12.
7 Kxod. 29.
26, 28.
ais eich offeiriadaeth i cliAvi ; a'r
dieithr a ddelo yn agos, a leddir.
8 IT A Uefarodd yr Arglwydd wvth
Aaron, Wele, ^mi a roddais i ti hefyd
oruchwyliaetli fy offrymmau dyi-ch-
afael, o hoU gyssegredig bethaii
meibion Israel; rlioddais hwynt i
ti, o her^vydd yr enneiniad, ac i'th
feibion, trwy ddeddf dragywyddol.
9 Hyn fydd i ti o'r pethau sanct-
eiddiolaf a gedwir allan o'r tan : eu
holl ofírymmau hwynt, eu hoU ^fwyd-
offi-wm, a'u holl *aberthau dros bech-
od,a'u holl ^aberthau dros gamwedd,
y rhai a dalant i mi, fyddant sanct-
eiddiolaf i ti, ac i'th feibion.
10 0 fewn y cyssegr sanctaidd y
b^vyttei ef; 'pob gwrrjw a'i bwytty
ef : cyssegredig fydd efe i ti.
11 Hyn heiyafydd i ti; "ofírwm
dyrchafael eu rhoddion hwynt, yng-
hyd â holl oifrymmau cyhA\'fan
meibion Israel: "i ti y rhoddais
hwTut, ac i'th feibion, ac i'th ferch-
ed gyd â thi, trwy ddeddf dragy-
wyddol : ** pob un glân yn dy dŷ a
gaiff fwytta o hono.
12 pHoU ^oreuon yr olew, a holl
oreuon y gwin a'r yd, sef eu blaen-
fírwyth hwynt yr hwn a roddant i'r
Arglwydd, a roddais i ti.
13 Blaen-fir>v}th pob dim yn eu
tir hwynt ^yr hwn a ddygant i'r
Arglwydd, fydd eiddot ti: pob un
glân yn dy dŷ a fwytty o hono.
14 '^Pob diofryd-beth yn Israel fydd
eiddot ti.
15 Pob peth a agoro ^y gi'oth o bob
cnawd yr hwn a offrymmir i'r Ar-
glwydd, o ddyn ac o anifail, fydd
eiddot ti: ond 'gan brynu y pryni
bob cyntaf-anedig i ddyn; a phryn
y cyntaf-anedig i'r anifail aflan.
16 A phâr brynu y rhai a bryner o
honot, o fab misyriad, "yn dy bris
di, er piun sicl o arian, wTth sicl y
cyssegr : * ugain gerah yw hynny.
17 Ond na phryn y cyntaf-anedig
o eidion, neu gyntaf-anedig dafad,
neu gyntaf-anedig gafr; sanctaidd
ydynt hwy: eu gwaed a daenelli
ar yr allor, a'u gwer a losgi yn
aberth tanllyd, o arogl peraidd i'r
Arglwydd.
18 Ond eu cig fydd eiddot ti; fel
y parwyden y cyhwfan, ac fel yr ys-
gwyddog ddehau, y mae yn eiddot
ti.
19 HoU ofírymmau dyrchafael y
pethau sanctaidd, y rhai a ofírym-
mo meibion Israel i'r Arglwydd,
—
a roddais i ti, ac i'th feibion, ac
i'th ferched gyd â thi, trwy ddeddf
dragywyddol: ^cyfammod halen tra-
gywyddol fydd hyn, ger bron yr
Arglwydd, i ti, ac i'th had gyd
â thi
20 1Í A dywedodd yr Arglwydd
wTth Aaron, Na fy dded i ti etifedd-
iaeth yn eu tir hwynt, ac na fydded
i ti ran yn eu mysg h^vynt: ^myfi
yw dy ran di, a'th etifeddiaeth, ym
mysg meibion Israel
21 Ac wele, ^ mi a roddais i feibion
Lefi bob degwm yn Israel, yn eti-
feddiaeth, am eu gwasanaeth y
maent yn ei wasanaethu, sef gwas-
anaeth pabell y cyfarfod.
22 Ac na ddeued meibion Israel
mwyach yn agos i babeU y cyfarfod ;
rhag iddynt ddwyn pechod, "a marw.
23 Ond gwasanaethed y Lefiaid
wasanaeth pabell y cyfarfod, a dyg-
ant eu hanwiredd : deddf dragy-
Avyddol fydd hyn trwy eich cen-
hedlaethau, nad etifeddant hwy eti-
feddiaeth ym mysg meibion Israel.
24 Canys degwm meibion Israel, yr
hwn a ofírymmant yn ofírwm dyrch-
afael i'r Arglwydd, a roddais i'r
Lefiaid yn etifeddiaeth: am hynny
y dywedais wrthyiit, *=nad etifeddent
etifeddiaeth ym mysg meibion Israel.
25 *i[ A Uefarodd yr Arglwydd wTth
Moses, gan ddywedyd,
26 Llefara hefyd wrth y Lefiaid, a
dywed "vvrthynt, Pan gymmeroch
gan feibion Israel y degwm a rodd-
ais i chwi yn etifeddiaeth oddi
wTthynt; yna ofírymmwch o hynny
offrwm dyrchafael i'r Arglwydd,
sef degAvm o'r degwm.
27 A chyfrifir i chwi eich offrwm
dyrchafael, fel yr yd o'r ysgubor, ac
fel cyflawnder o'r gwin-wrŷf.
28 Felly yr oflrymmwch chwithau
hefyd ofírwm dyrchafael i'r Ar-
glwydd, o'ch holl ddegymmau a
gymmeroch gan feibion Israel; a
rhoddwch o hynny ddyrchafael-
ofírwm yr Arglwydd 1 Aaron yr
offeiriad.
29 O'ch hoU roddioii offi*ymmwch
bob ofíì'wm dyrchafael yr Ar-
glwydd o bob ^goreu o hono, sef
y rhan gyssegredig, allan o hono ef
30 A dywed wrthynt. Pan ddyrch-
afoch ei oreuon allan o hono, cyf-
rifir i'r Lefiaid fel toreth yr ysgubor,
a thoreth y gwin-MTŷf
31 A bwyttêwch ef ym mhob Ue,
chAvi a'ch tylwyth : canys "^gwobr yiv
Cyn
CEIST
Cylch
1471.
~ 2 Chron.
13.5.
a Deut. 10.
9. a 12. 12.
a 18. 2.
.Tog. 13. 14,
33.
Ezec. 44.28.
b Lef. 27. 30.
3Heb.
ifarw.
c Deut. 10.
9. a 14. 27,
29. a 18. 1.
4Heb.
brasder.
d 1 Tim. 5.
18.
Y dwfr neillduaeth:
NUMERI, XIX.
pa /odd i'w arferyd.
Cyn
CRIST
Cylch
1471.
• Heb.l3.1I.
c Eiod. 29.
14.
Lef. 4. 11,
12.
(iHeb.9.13.
• Lef. 21. 1.
pen. 5. 2.
a 31. 19.
Galar.4.14.
Hag. 2. 13.
2 Heb.
enaid.
t pen. 31. 19.
efe i chwi, am eich gwasanaeth ym
mhabell y cyfarfod.
32 Ac ni cldygwch becliod o'i her-
wydd, gwedi y dyrchafoch ei oreu-
on o honor na halogwch chwithau
bethau sanctaidd meibion Israel ;
fel na byddoch feirw.
PENNOD XIX.
1 T dwfr neiUduaeth a wneid o Ivdw anner
goch. 11 Y gy/raith pa fodd yr arferid ef
wrth buro yr aflan.
LLEFARODD yr Arglwydd
I hefyd Tvrth Moses, ac wrth
Aaron, gan ddywedyd,
2 Dyma ddeddf y gyfraith a orchy-
mynodd yr Arglwydd, gan ddy-
wedyd, Llefara wrth feibion Israel,
am ddwyn o honynt attat anner
goch berffeith-gwbl, yr hon ni byddo
anaf ami, ac nid aeth iau arni.
3 A rhoddwch hi at Eleazar yr
offeiriad: a phared efe ei dwyn hi
o'r 'tu allan i'r gwersyU; a Uadded
im hi ger ei fron ef.
4 A chymmered Eleazar yr offeir-
iad heth o'i gwaed hi ar ei fys, a
^thaenelled o'i gwaed lii ar gyfer
wyneb pabell y cyfarfod saith
waith.
5 A llosged un yr anner yn ei olwg
ef: ""ei chroen, a'i chig, a'i gwaed,
ynghyd a'i biswail, a lysg efe.
6 A chymmered yr offeiriad goed
cedr, ac isop, ac ysgarlad; a bwried
i ganol Uosgfa yr anner.
7 A golched yr offeiriad ei wisg-
oedd, troched hefyd ei gnawd mewn
dwfr, ac wedi hynny deued i'r gwer-
syll ; ac aflan fydd yr offeiriad hyd
yr hwyr.
8 Felly golched yr hwn a'i Uosgo
hi ei ddillad mewn dwfr, a golched
hefyd ei gnawd mewn dwfr; ac
aflan fydd hyd yi* hwyr.
9 A chasgled un glân ^ludw yr
anner, a gosoded o'r tu allan i'r
gwersyll mewn Ue glân; a bydded
y'nghadw i gynnulleidfa meibion
Israel, yn ddwfr neillduaeth: pech-
aberth yw.
10 A golched yr hwn a gasglo
ludw yr anner, ei ddillad; aflan
fydd hyd yr hwyr: a bydd liyn i
feibion Israel, ac i'r dieithr a yni-
deithio yn eu mysg hwynt, yn
ddeddf dragywyddol.
11 IT ^ A gyffyrddo â chorph marw
^ dyn, aflan fydd saith niwrnod.
12 *^Ymlanhâed trwj y dwfr hwn-
nw y trydydd dydcl, a'r seithfed
dydd glân fydd: ac os y trydydd
Cyn
CRIST
Cylch
1471.
f Lef. 15. 31.
3 Heb. Iwch.
4 Heb. hyw.
i Ps. 5L 7.
dydd nid ymlanhâ efe ; yna ni bydd
efe Ian y seithfed dydd.
13 Fob un a gyfiyrddo â chorph
marw dyn fyddo wedi marw, ac nid
ymlanhao, «sydd yn halogi taber-
nacl yr Arglwydd; a thorrir ym-
aith yr enaid hwnnw oddi wrth
Israel : am na thaenellwyd dwfr
neillduaeth arno, aflan fydd efe ; ei
aflendid sydd etto arno.
14 Dyma y gyfraith, pan fyddo
marw dyn mewn pabell : pob un a
ddelo i'r babell, a phob un a fyddo
yn y babell, fydd aflan saith niwrnod. I
15 A phob llestr ^'agored ni byddo "pen. 31.20.
cadach wedi ei rwymo arno, aflan
yiü efe.
16 Pob un hefyd a gyffyrddo, ar
wyneb y maes, âg un wedi ei ladd
â chleddyf, neu âg un marw, neu
âg asgwm dyn, neu â bedd, a fydd
aflan saith niwrnod.
17 Cymmerant dros yr aflan o
^ludw llosg yr offrwm dros becli-
od; a rhodder atto ddwfr *rhed-
egog mewn llestr;
18 A chymmered 4sop, a golched
un dihalogedig ef mewn dwfr, a
thaeneUed ar y babell, ac ar yr holl
lestri, ac ar yr holl ddynion oedd
yno, ac ar jr hwn a gyflyrddodd âg
asgAvrn, neu un wedi ei ladd, neu
un wedi marw, neu fedd :
19 A thaeneUed y glân ar yr aflan
y trydydd dydd, a'r seithfed dydd;
ac ymlanhâed efe y seithfed dydd, a
golched ei ddillad, ymolched mewn
dwfr, a glân fydd yn yr hwyr.
20 Ond y gwr a haloger, ac nid
ymlanhao, torrir ymaith yr enaid
hwnnw o fysg y gynnulleidfa : can-
ys efe a halogodd gyssegr yr Ar-
glwydd, ni thaenellwyd arno ddwfr
y neiUduaeth ; aflan yw efe.
21 A bydd iddynt yn ddeddf dra-
gywyddol, bod i'r hwn a daenello
ddwfr y neillduaeth, olchi ei ddiUad ;
a'r hwn a gyfiyrddo â dwfr y neiU-
duaeth, a fydd aflan hyd yr hwyr.
22 A'r hyn oil a gyffyrddo yr
aflan âg ef, fydd aflan: a'r dyn a
gyffyrddo â hynny, fydd aflan hyd
yr hwyr.
PENNOD XX.
1 Flant Israel yn dyfod i Sin; lie y hu farw
Miriam. 2 Ewynt-hwy yn tuchan o eisieu
dwfr. 7 Moses yn taro y graig, ac yn dwyn
allan ddiofr ym Merihah. 12 Cospedigaeth
Moses ac Aaron, am eu petrusedd. 14 Moses
yn Cades yn deisyfu ffordd i dramwy trwy
Edom; ac yn cael ei naccdu. 22 Aaron yn
rhoddi ifynu eile i Eleazar, ac yn marw.
Moses yn taro y graig.
NUMERI, XX.
Marwolaeth Aaron.
Cyn
GEIST
1453.
»Eiod.l7.2.
b pen. 11. 1,
S3, a 14. 37.
R 16. 32,
35, 46.
cExod.17.3.
û pen. 14. 5.
a 16. 4.
«pen. 14. 10.
fEx 0(1.17.5.
E Neh. 9. 15.
Ps. 78. 15,
16. a 105.
41. a 114. 8.
Es. 43. 20.
a 48. 2L
t Fa. 106. 33.
lExoi3.17.C.
lUor.10.4.
k pen. 27.14.
Ueut. 1. 37.
a 3. 26.
a 3a 51.
lDeut.33.8.
Ps. 95. 8. a
lOG. 32, (Stc.
2 Hynny
yw, Ci/n-
nen.
AMEIBION Israel, sef yr hoU
gynnuUeidfa, a ddaethant i
anialwcli Sin, yn y mis cyntaf ; ac
arhôdd y bobl yn Cades ; yno hef-
yd y bu farw Miriam: ac yno y
claddwyd hi.
2 Ac nid oedd dwfr i'r gynnuU-
eidfa: a hwy a ymgasglasant yn
erbyn Moses ac Aaron.
3 Ac * ymgynhennodd y bobl â
Moses, a Uefarasant, gan ddywedyd,
0 na buasem feirw ^pan fii feirw
ein brod}T ger bron yr Arglwydd !
é'^Paham y dygasocli gynnuUeidfa
yr Arglwydd i'r anialwch liwn, i
farw o lionom ni a'n hanifeiUaid
ynddo ?
5 A phaham y dygasocli ni i fynu
o'r Aipht, i'n dwyn ni i'r lie drwg
yma? lie heb had, na ffigysbren, na
gwinwydden, na phomgranadbren,
ÇC heb dd^vfr i'w yfed?
6 A daeth Moses ac Aaron oddi
ger bron y gynnuUeidfa, i ddrws pa-
beU y cyfarfod; ac ^a syrthiasant ar
eu hAvynebau: *a gogoniant yr Ar-
glwydd a ymddangosodd iddynt.
7 IT A Uefarodd yr Arglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
8 ^Cymmer y w'ialen, a chasgl y
gynnuUeidfa, ti ac Aaron dy f rawd ;
ac yn eu gŵydd hwynt Uefcrwch
wrth y graig, a hi a rydd ei dwfr:
sa thyn dithau iddynt dd\Yfr o'r
graig, a dioda y gynnuUeidfa a'u
hanifeiUaid.
9 A Moses a gymmerodd y wîalcn
oddi ger bron yr Arglwydd, megis
y gorchymynasai efe iddo.
10 A Moses ac Aaron a gynniül-
asant y dyrfa ynghyd o flaen y
graig : ac ^ efe a ddywedodd ^vi'tli-
ynt, Gwrandêwch yn awr, chwi
wrthryfeh^yr ; Ai o'r graig hon y
tynmvn i chwi dd^vfr?
11 A Moses a gododd ei law, ac a
darawodd y graig dd^vy waith a'i
wialen : a ' daeth dwfr lawer aUan ;
a'r gynnuUeidfa a yfodd, a'u hani-
feiUaid he/yd.
12 ^ A dywedodd yr Arglwydd
wrth Moses, ac wrth Aaron, Am
^ na chredasoch i mi, i'm sanct-
eiddio y'ngŵydd meibion Israel :
am hynny ni ddygwch y dyrfa hon
i'r tir a roddais iddynt.
13 ^Dyma ddyfroedd ^Meribah;
Ue yr ymgynhennodd meibion Is-
rael a'r Arglwydd ; ac y sancteidd-
i^yd ef ynddynt.
14 1Í A Moses a anfonodd genhad-
on o Cades at frenhin Edom, gan
ddywedyd, Fel hyn y dywed Israel
"dy frawd; Ti a wyddost yr hoU
Hinder a gawsom ni :
15 Pa wedd yr aeth ein tadau i
waered i'r Aipht, ac yr arhosasom
yn yr Aipht lawer o ddyddiau ; ac y
drygodd yr Aiphtiaid ni, a'n tadau.
16 A " ni a waeddasom ar yr Ar-
glwydd; ac efe a glybu ein Uef ni,
ac ° a anfonodd angel, ac a'n dug ni
allan o'r Aipht : ac wele ni yn Cades,
dinas ar g-wrr dy ardal di.
17 Attolwg, gad i ni fyned trwy
dy wlad: nid awn tr^yy faes, na
gwinUan, ac nid yfwn ddwfr un
ffynnon: prêAffordd y brenhin a
gerddwn; ni thrown ar y Uaw dde-
hau nac ar y UaAV as\vy, nes i ni
fyned aUan o'th derfynau di.
18 A dywedodd Edom wi'tho, Na
thyi'ed lieibio i mi, rhag i mi ddy-
fod a'r cleddyf i'th gyfarfod.
19 A meibion Israel a ddywedas-
ant wrtho, Ar hyd y brif-flbrdd yr
a^vn i fynu; ac os m}^ ncu fy
anifeiUaid a yfwn o'th ddwfr di,
î* rhoddaf ei werth ef ; yn unig ar fy
nhraed yr âf trwodd yn ddiniwed.
20 Yntau a ddywedodd, Ni chci
fyned trwodd. A daeth Edom aUan
i gyfarfod âg ef, â phobl lawer, ac
â Uaw gref.
21 Felly Edom ^a naccaodd roddi
ffordd i Israel trwy ei fro : am hyn-
ny 'Israel a drodd oddi wrtho ef.
22 11 A meibion Israel, sef yr hoU
gynnuUeidfa, " a deithiasant o Cades,
ac a ddaethant i fynydd Hor.
23 A'r Arglwtdd a lefarodd wrth
Moses ac Aaron ym mynydd Hor,
wrth derfyn tir Edom, gan ddy-
wedyd,
24 Aaron a gesglir at ei bobl : ac
ni ddaw i'r tir a roddais i feibion
Israel ; am i chm anufuddhâu i'm
^gair, \n't\\ ddwfr *Meribah.
25 'Cymmer Aaron ac Eleazar ei
fab, a dwg Invynt i fynu i fynydd
Hor;
26 A diosg ei wisgoedd oddi am
Aaron, a gwisg hwj^nt am Eleazar
ei fab ef : canys Aaron a gesglir at
ei bobl, ac a fydd farw yno.
27 A gwnaeth Moses megis y gor-
chymynodd yr Arglwydd : a hwy
a aethant i fynu i fynydd Hor, yng
ngŵydd yr hoU gynnuUeidfa.
28 A diosgodd Moses oddi am
Aaron ei wisgoedd, ac a'u gwisg-
odd h^vynt am Eleazar ei fab ef :
Cyn
CRIST
1453.
mDeiit.23.7.
«bad. la
12.
n Exod. 2.
23. a 3. 7.
e Exod. 14.
19. a 23. 20.
P Dent, 2.
6,28.
1 Edrvch
Deut. 2. 29.
r Dcut. 2.
4,5.
Bam. IL
18.
• pen. 33. 37.
3 Heb.
getiau.
* Hynny
yw, C/jn-
nen.
» pen. 33. 38.
lleut. 32.
60.
1452.
Y seirj^h tanllyd.
NUMERI, XXI.
Teithiau Israel.
CRIST
1452.
n Dent. 10.
6. aS2. 50.
I Fellv
Deui."S4.8.
a pen. 33. 40.
Edryoh
Barii.l.lC.
2 Hyiiny
'Difrod.
»> pen. 33. 41.
0 pen. 11. 6.
dlCor.lO.g.
e Deut. 8.1a.
I Fxod. 8. 8,
28.
1 IJreu.
13. Ü.
Act. 8. 24.
B 2 Bren.
la*.
loan 3. 14L
a "bu farw Aaron yno ym mhen y
mynydd. A disgynodd Moses ac
Eleazar o'r mynydd.
29 A'r holl gynnnlleidfa a welsant
farw Aaron ; a holl dŷ Israel a wyl-
asant am Aaron ^ddeng niwinod
ar hugain.
PENNOD XXI.
1 Israel trwy ieth colled yn difetlia y Canaan-
eaid yn Hormah. 4 Y hobl yn tuchan, ac yn
cael eu hrathu gan eeirph tanllyd; 7 ac ar
eu liedifeirwch yn cael eu hiachâti gan y
sarph ires. 10 Amryio deilhiau yr Israel-
iaid. 21 Gorchfygu Sehon, S3 ac Og.
'R ^brenhin Arad, y Canaanead,
preswylydd y dehau, a glybu
fod Israel yn dyfod ar liyd fíbrdd
yr ysbii^yr; ac a ryfelodd yn erbyn
Israel, ac a ddaliodd rai o honynt
yn garcharorion.
2 Ac addunodd Israel adduned i'r
Aeglwydd, ac a ddy^vedodd, Os
gan roi y rlioddi y bobl ynia yn fy
Uaw, yna mi a ddifrodaf eu dinas-
oedd h^vj'^nt.
3 A gAvrandawodd yi* Arglwydd
ar lais Israel ; ac a roddodd y Ca-
naaneaid yn ei law ef ; ac efe a'u
difrododd h^vynt, a'u diuasoedd ; ac
a alwodd enw y Uc hwnniv ^Hormah.
4 IT A ^hwy a aetliant o iynydd
Hor, ar Jiyd íFordd y mor coch, i
amgylchu tir Edom : a chyfyng yd-
oedd ar enaid y bobl, o her\vydd y
ffordd.
5 A Uefarodd y bobl yn erbyn
Duw, ac yn erbyn Moses, Paîiam
y dygasocli ni o'r Aipht, i farw yn
yr anialwcli ? canys nid oes na bara
na dwfr; *=a flBaidd yw gan ein hen-
aid y bara gwael hivn.
6 *A'r Arglwydd a anfonodd ym
mysg y bobl ® scirph tanllyd ; a hwy
a frathasant y bobl : a bu feirw o
Israel bobl lawer.
7 1Í A daetli y bobl at Moses, a
dywedasant, Pcchasom; canys llef-
arasom yn erbyn yr Arglwydd, ac
yn dy erbyn ditliau : ^^gAveddia ar
yr Arglwydd, ar yrru o hono ef y
seirph oddi ^vi'thym. A gweddiodd
Moses dros y bobl.
8 A dyAvedodd yr Arglwydd
wrth Moses, Gwna i ti sarph dan-
11yd, a gosod ar drostan : a phawb
a frather, ac a edi-ycho ar honuo,
fydd byw.
9 A sg\\Tiaeth Moses sarph bres,
ac a'i gosododd ar drostan: yna os
brathai sarph wr, ac edrych o hono
ef ar y sarph bres, byw fyddai
ISS
10 1Í A meibion Israel a gychwyn-
asant oddi yno, ac^a wersyUasant
yn Oboth.
11 A hwy a aethant o Oboth, ac *a
wersyUasant ^ y'ngharneddau Aba-
rim, yn yr anialwch, yr liwn oedd
ar gyfer Moab, tu a chodiad haul.
12 1Í ^ CycliAA^nasant oddi yno, a
gwersyUasant wrtli afon Zared.
13 Cychwynasant oddi yno, a gwer-
syUasant wrth ryd Arnon, yr hon
sydd yn yr anialwch, yn dyfod allan
o ardal yr Amoriaid: canys ^ Anion
oedd dcri^Ti Moab, rhwng Moab a'r
Amoriaid.
14 Am hynny dywedir yn llyfr
rhyfcloedd yr Arglwydd, *Y peth
a wnaetli efe yn y mor coch, ac }ti
afonydd Arnon,
15 Ac wrth raiadr yr afonydd, yr
Invn a dreigla i breswylfa Ar, ac a
^ b^vysa at derfyn Moab.
IG Ac oddi yno yr aethant i Beer :
lionno yiv y fíyimon lie y dywedodd
yi' Arglwydd "vvrth Moses, Casgl y
bobl ynghyd, a mi a roddaf idd}Tit
ddwfr.
17 1Í Yna y canodd Israel y gan
hon : Cyfod, íFynnon ; '^ cenwch iddi.
18 Ffynnon a gloddiodd y ty^vj^s-
ogion, ac a gloddiodd pennaethiaid
y bobl, ynghyd a'r deddf^yr, a'u
iffyn. Ac o'r anialwch yr aethant
i îtíattanah :
19 Ac o Mattanah i Nahaliel; ac
o Nahaliel i Bamoth :
20 Ac o Bamoth, yn y dyfRyn
sydd '^y'ngwlad Moab, i ben ^y bryn
sydd yn edrych tu ''a'r diflaeth-
wcli.
21 *i Yna "yr anfonodd Israel
gcnhadau at Sehon brenliin yr Am-
oriaid, gan ddywedyd,
22 °Gâd i mi fjaied tnA7 dy dir:
ni throwii i facs, na gwinUan; nid
yfwn dd^vfr tin ffynnon: ar hyd
ffordd y brenliin y cerddAvn, hyd
onid elom aUan o'th derfynau di.
23 "Ac ni roddodd Sehon i Israel
ffordd trAvy ei wlad : ond casglodd
Sehon ei holl bobl, ac a aeth allan
yn erbyn Israel i'r anialwch : ac efe
a ddaeth i Jahas, ac a ymladdodd
yn erbyn Israel.
24 Ac I" Israel a'i tarawodd ef â
min y cleddyf ; ac a oresgynodd ei
dir ef, o Arnon hyd Jabboc, hyd at
feibion Ammon: canys cadarn oedd
terfyn meibion Ammon.
25 A chymmerodd Israel yr holl
ddinasoedd hynny : a thrigodd Israel
Cyn
CRIST
1452.
k pen. 33. 43.
1 pen. 33. 44.
S Hfb.
yn IJe-
Abatim.
l'Deut.2.13.
I Tarn. U.
18.
< Neu,
Faheb yn
Suphalu
6 orwedd ar.
6 Net!,
altehwch.
T Heb.
ym mace.
8 Pisgah.
9 Jesimon.
m Dent. 2.
20,27.
Bavn. 11.
19.
1 pen. 20. 17.
oDcut.2t).T.
PDent.2.33.
a 29. 7.
Jos. 12. 2.
a 24. 8.
Neh. 9. 22.
Ps. 135. 10,
11.
a 136. 19.
Amos 2. 9.
Gorchfygu Sehon ac Og.
NUMERI, XXII.
Balac yn anfon
Cyn
CRIST
1452.
2 Heb.
ferched.
'ljer.43.45.
3 Uchei-
feydd
Arnon.
r 1 Bren. 11.
7,33.
2 Bicn. 23.
13.
• Deut. 3. L
a 29. 7.
• Ps. 135. 10,
11.
a 136. 20.
» pen. 33. 48.
*> Exod. 15.
15.
yn holl ddinasoedd yr Amoriaid, yn
Hesbon, ac yn ei holl ^bentrefydd.
26 Canys dinas Sehon, brenhin jr
Amoriaid, ydoedd Hesbon, ac yntau
a ryfelasai yn erbyn brenhin Moab,
yr hwn a faasai o'r blaen, ac a ddug
ei dir ef oddi amo, hyd Arnon.
27 Am hynny y dywed y diarheb-
wyr, Deuwch i Hesbon; adeilader
a chadanihâer dinas Sehon.
28 Canys i tan a aeth allan o Hes-
bon, a fflam o ddinas Sehon : bwyt-
taodd Ar ym Moab, a pherchen-
nogion ^Bamoth Arnon.
29 Gwae di, Äloab ; darfu am danat,
bobl 'Cemos: rhoddodd ei feibion
diangol, al ferched, mewn caeth-
iwed i Sehon brenhin yr Amoriaid.
30 Saethasom hwynt: darfu am
Hesbon, hyd Dibon: ac anrheith-
iasom hyd Nophah, yr hon sydd
hyd Medeba.
31 IT A thrigodd Israel yn nhir yr
Amoriaid.
32 A Moses a anfonodd i chwilio
Jazer: a hwy a orchfygasant ei
phentrefydd hi, ac a yrrasant ym-
aith yr Amoriaid y rhai oedd yno.
33 11 'Troisant hefyd ac aethant
i iynu hyd ifordd Basan: ac Og
brenhin Basan a ddaeth allan yn
eu herbyn hwynt i ryfel, hyd Edrei,
efe a'i holl bobl.
34 A dywedodd yr Arglwydd
wrth Moses, Nac ofaa ef: canys
yn dy law di y rhoddais ef, a'i holl
bobl, a'i dir; *a gwnei iddo ef
megis y gwnaethost i Sehon bren-
hin yr Amoriaid, yr hwn oedd yn
trigo yn Hesbon.
35 Am hynny y tarawsant ef, a'i
feibion, a'i holl bobl, fel na adawyd
iddo ef weddill : a hwy a berchen-
nogasant ei dir ef.
PENNOD XXII.
1 Cenhadon cyntaf Balac yn cael nag gan Ba-
laam. 15 Ei ail-genhadon ef yn cael ganddo
ddyfod. 22 ÄTigel a'i lladdasai ef, oni hu-
asai i'w asen ei waredu ef, 36 Balac yn ei
groesawu ef,
A^MEIBION Israel a gychwyn-
asant, ac a wersyUasant yn
rhosydd Moab, am yr lorddonen a
Jericho.
2 H A gwelodd Balac mab Sippor
yr hyn oil a wnaethai Israel i'r
Amoriaid.
3 Ac ^ofiiodd Moab rhag y bobl
yn fawr; canys Uawer oedd: a bu
gyfyng ar Moab o achos meibion
Israel
4 A dywedodd Moab wrth "" henur-
iaid Midian, Y gynnuUeidfa hon yn
a^vr a lyfant ein hoU amgylchoedd,
fel y Uyf yr ŷch weUt y maes. A
Balac mab Sippor oedd frenhin ar
Moab yn yr amser hwnnw.
5 "^Ac efe a anfonodd genhadau
at Balaam mab Beor, i " Pethor, (yr
hon sydd wrth afon tir meibion ei
bobl,) i'w gyrchu ef ; gan ddywed-
yd, Wele, ìbobl a ddaeth aUan o'r
Aipht : wele, y maent yn cuddio
'^wyneb y ddaear; ac y maent yn
aros ar fy nghyfer i.
6 Yr awr hon, gan hynny, tyred,
attolwg, melldithia i mi y bobl
yma ; canys cryfach ydynt na mi :
ond odid mi allwn ei daro ef, a'u
gyrru hwynt o'r tir: canys mi a
wn mai bendigedig fydd yr hwn a
fendithiech di, a meUdigedig fydd
yr hwn a felldithiech.
7 A henuriaid Moab, a henuriaid
Midian, a aethant, a gwobr dewin-
iaeth yn eu d^vylaw : daethant hef-
yd at Balaam, a dywedasant iddo
eiriau Balac.
8 A dywedodd yntau wrthynt, Llet-
tŷwch yma heno ; a rhoddaf i chwi
atteb megis y llefaro yr Arglwydd
wrthyf. A thywysogion Moab a ar-
hosasant gyd â Balaam.
9 A daeth Duw at Balaam, ac a
ddywedodd, Pwy yw y dynion hyn
sydd gyd â thi?
10 A dywedodd Balaam wrth
Dduw, Balac mab Sippor, brenhin
Moab, a ddanfonodd attaf, gan
ddywedyd,
11 Wele bobl wedi dyfod aUan o'r
Aipht, ac yn gorchuddio wyneb y
ddaear: yr awr hon tyred, rhega
hwynt i mi ; felly ond odid y gallaf
ryfela â hwynt, a'u gyrru allan.
12 A dywedodd Duw ^vrth Bar
laam, Na ddos gyd â hwynt; na
felldithia y bobl : canys bendigedig
ydynt
13 A Balaam a gododd y bore,
ac a ddywedodd Avrth dywysogion
Balac, Ewch i'ch gwlad : oblegid yr
Arglwydd a naccaodd adael i mi
fyned gyd â chwi.
14 A thywysogion Moab a god-
asant, ac a ddaethant at Balac ; ac
a ddywedasant, Naccaodd Balaam
ddyfod gyd â ni.
15 H A Balac a anfonodd eilwaith
f\vy o dywysogion, anrhydeddusach
na'r rhai hyn.
16 A hwy a ddaethant at Balaam ;
Cyn
CRIST
1452.
c pen. 31. 8.
Jos. 13. 21.
d Dent. 23.4.
Job. 13. 22.
a 24. 9.
Neh. 13.
Mic. 6. 5.
2Petr2.15.
Judas 11.
Dat. 2. 14.
e Eàrych
pen. 23. 7.
Deut. 23. 4.
2 Heb.
llijgad.
ItìO
am Balaam.
NUMERI, XXII.
A sen Balaam yn lief am.
Cyn
CEIST
1452,
fpen.24.13.
* 1 Bren. 22.
14.
2 Uliron.
18.13.
h ad. 35.
pen. 23. 12,
2G.
» Edrjch
2 Bren. 6.
17.
Dan. 10.7.
Act. 22. 9.
2 Petr 2.
16.
Judat U.
ac a ddywedasant wrtho, Fel hyn y
dy wed Balac mab Sippor ; Attolwg,
na luddier di rhag dyfod attaf :
17 Canys gan anrhydeddu y'th
anrhydeddaf yn fawr; a'r hyn oil
a ddywedech wrthyf, a Avnaf : tyred
dithau, attolwg, rhega i mi y bobl
hyn.
18 A Balaam a attebodd ac a
ddywedodd wrth weision Balac, ^Pe
rhoddai Balac i mi arian ac aur Ion-
aid ei dy, sni allwn fyned dros air
yr Arglwydd fy Nuw, i wneuthur
na bychan na mawr.
19 Ond, attolwg, yn awr, arhoswch
chwithau yma y nos hon; fel y
caflPwyf wybod beth a ddywedo yr
Arglwydd wrthyf yn ychwaneg.
20 A daeth Duw at Balaam liw nos,
a dywedodd wrtho, Os i'th gyrchu
di y daeth y dynion hyn, cyfod, dos
gyd â hwynt : ac er hynny ^ y peth
a lefarwyf wrthyt, hynny a wnei di.
21 Yna y cododd Balaam yn fore,
ac a gyfrwyodd ei asen, ac a aeth
gyd â thywysogion Moab.
22 1Í A dig Duw a ennynodd, am
iddo ef fyned : ac angel yr Ar-
glwydd a safodd ar y ffordd i'w
wrthwynebu ef ; ac efe yn march-
ogaeth ar ei asen, al ddau langc
gyd âg ef
23 'A'r asen a welodd angel yr Ar-
glwydd jn sefyU ar y ffordd, a'i
gleddyf yn noeth yn ei law : a chil-
iodd yr asen allan o'r ffordd, ac a
aeth i'r maes : a tharawodd Balaam
yr asen, i'w throi i'r ffordd.
24 Ac angel yr Arglwydd a
safodd ar Iwybr y gwinllannoedd, a
magwyr o'r ddeutu.
25 Pan welodd yr asen angel yr
Arglwydd, yna hi a ymwasgodd
at y fag^vyr; ac a wasgodd droed
Balaam wrth y fagwyr: ac efe a'i
tarawodd hi eilwaith.
26 Ac angel yr Arglwydd a aeth
ym mhellach ; ac a safodd mewn
lie cyfyng, Ue nid oedd ffordd i gilio
tu a'r tu dehau na'r tu aswy.
27 A gwelodd yr asen angel yr
Arglwydd; ac a orweddodd dan
Balaam: yna yr ennynodd dig
Balaam; ac efe a darawodd yr
asen â ffon.
28 A'r Arglwydd a agorodd safn
yr asen; a hi a ddywedodd ^\Tth
Balaam, Beth a wneuthum i ti, pan
dare waist fi y tair gwaith hyn ?
29 A dywedodd Balaam wrth yr
asen, Am i ti fy siommi 0 na
byddai gleddyf yn fy Haw ; canys
yn a^vr y'th laddwn.
30 A dywedodd yr asen wrth Ba-
laam, Onid myfi yw dy asen, yr
hon y marchogaist arnaf er pan
^ydwyf eiddot ti, hyd y dydd hwn?
gan arfer a arferais i wneuthur i ti
fel hyn? Ac efe a ddywedodd, Na
ddo.
31 A'r Arglwydd ^ a agorodd lyg-
aid Balaam ; ac efe a welodd angel
yr Arglwydd yn sefyll ar y ffordd,
a'i gleddyf noeth yn ei law: ac
efe a ogwyddodd ei ben, ac a ym-
giymmodd ar ei wyiieb.
32 A dywedodd angel yr Ar-
glwydd wrtho, Paham y tarewaist
dy asen y tair gwaith hyn? Wele,
mi a ddeuthum allan yn wrthwyn-
ebydd i ti • canys cyfeiliornus y w y
ffordd hon yn fy ngolwg.
33 A'r asen a'm gwelodd; ac a
giliodd rhagof y tair gwaith hyn:
oni buasai iddi gilio rhagof, diau
yn awr y lladdaswn di, ac a'i gad-
awswn hi yn fyw.
34 A Balaam a ddywedodd wrth
angel yr Arglwydd, Pechais; obleg-
id ni \vyddwn dy fod di yn sefyll
ar y ffordd yn fy erbyn: ac yr awr
hon, OS drwg yw yn dy olwg, dy-
chwelaf adref
35 A dywedodd angel yr Ar-
glwydd wrth Balaam, Dos gyd a'r
dynion ; a'r gair a lefarwyf ŵthyt,
hynny yn unig a leferi. Felly Balaam
a aeth gyd â thywysogion Balac.
36 11 A chlybu Balac ddyfod Ba-
laam : ac efe a aeth i'w gyfarfod ef i
ddinas Moab ; yr hon sydd ar ardal
Arnon, yr hon sydd ar gwrr eitliaf
y terfyn.
37 A dywedodd Balac wrth Ba-
laam, Onid gan anfon yr anfonais
attat i'th gyrchu? paham na ddeuit
ti attaf? Oni allwn i dy wneuthur
di yn anrhydeddus?
38 A dywedodd Balaam wrth Ba-
lac, Wele, mi a ddeuthum attat :
gan allu a allaf fi lefaru dim yr
awr hon? y gair a osodo Duw yn
fy ngenau, hwnnw a lefaraf fi.
39 A Balaam a aeth gyd â Balac ;
a liwy a ddaethant i Gaer-*Husoth.
40 A Uaddodd Balac wartheg a def-
aid; ac a anfonodd ran i Balaam,
ac i'r tywysogion oedd gyd âg ef
41 A'r bore Balac a gymmerodd
Balaam, ac a aeth âg ef i fynu i
uchelfeydd Baal; fel y gwelai oddi
yno gwrr eithaf y bobL
Cyn
CRIST
1452.
8 Neu,
vdwyfy
hyd, IfC.
k Edrych
Gen. 21. 19.
Ljic 24. 16,
31.
<Neu,
Heolÿdd.
161
Offrivm Balac.
NÜMERI, XXIII.
Dammeg Balaam.
Cyn
CEIST
1452.
SNeu,
oV neilldu.
» Deut. 33.
28.
b Gen. 13.16.
tBeh.
wnel fy
enaid. neu,
ft/ einioes.
ePs.n6.15.
" Sephiio.
PENNOD XXIII.
1, 13, 28 Offrwm Balac. 7, 18 Dammeg Balaam.
ADYWEDODD Balaam wtli
Balac, Adeilada i mi yma saitli
allor; a darpara i mi yma saith o
fusiych, a saith o hyi'ddod.
2 A gwnaetli Balac megis ag y
dywedodd Balaam. Ac offrymmodd
Balac a Balaam fastach a liwrdd ar
bob aUor.
3 A dywedodd Balaam wrth Ba-
lac, Saf di wrth dy boetli-ofir^vm;
myfi a âf oddi 7jma . ond odid daw
yr Arglwydd i'm cyfarfod ; a myn-
egaf i ti pa air a ddangoso efe i mi.
Ac efe a aeth ^i le uchel.
4 A chyfarfu Duw â Balaam; a
dywedodd Balaam wrtlio, Darper-
ais saith allor, ac aberthais fustach
a hwrdd ar bob allor.
5 A gosododd yr Arglwydd air
y'ngenau Balaam ; ac a dd jvvedodd,
Dychwel at Balac, a dywed fel hyn.
6 Ac efe a ddychwelodd atto. Ac
wele, efe a holl dyAvysogion Moab
yn sefyU wrth ei boeth-offi-wm.
7 Ac efe a gymmerodd ei ddam-
meg, ac a ddywedodd, 0 ^Siria y
cyrchodd Balac brenhin Moab fyfi,
o fynyddoedd y dwyrain, gan ddy-
wedyd, Tyred, melldithia i mi Ja-
cob ; tyred, a ffieiddia Israel.
8 Pa fodd y rhegaf yr hwn ni reg-
odd Duw? a pha fodd y ffieiddiaf ?/r
Jiivn ni fiSeiddiodd yr Arglwydd ?
9 Canys o ben y creigiau y gwel-
af ef, ac o'r bryniau yr edrychaf
amo; wele, ^bobl yn preswylio eu
hun, ac heb eu cyfrif ynghyd â'r
cenhedloedd.
10 *'P^vy a rif Iwch Jacob, a rhifedi
pedwaredd ran Israel? Marw a
^ wnelwyf " o farwolaeth yr uiiiawn,
a bydded fy niwedd fel yr eiddo
yntau.
11 A dyAvedodd Balac wi'th Ba-
laam, Beth a Avnaethost i mi? I
regu fy ngelynion y'th gymmerais;
ac wele, gan fendithio ti ^'u bcn-
dithiaist.
12 Ac efe a attebodd ac a ddy-
wedodd, Onid yr hyn a osododd yr
Arglwydd yn fy ngenau, sydd raid
i mi edrych ar ei ddywedyd?
13 A dywedodd Balac wrtho ef.
Tyred, attolwg, gyd â myfi i le arall,
Ue y gwelych hwynt: oddi yno y cei
weled eu cwrr eithaf hwynt yn unig,
ac ni chei eu gweled hwynt i gyd:
rhega dithau hwynt i mi oddi yno.
14 1Í Ac efe al dug ef i faes ^am-
Iwg, i ben ^bryn; ac a adeiladodd
saith allor, ac a offrymmodd fus-
tach a hwrdd ar bob allor,
15 Ac a ddyAvedodd wrth Balac,
Saf yma wrth dy boeth-oflrwm, a
mi a âf accw i gyfarfod d'r Ab-
GLWYDD.
16 A chyfarfu yr Arglwydd â
Balaam; ac ^a osododd air yn ei
enau ef, ac a ddywedodd, Dychwel
at Balac, a dywed fel hyn.
17 Ac efe a ddaeth atto. Ac wele
efe yn sefyU wrth ei boeth-oifrwm,
a thywysogion Moab gyd ag ef A
dywedodd Balac A\Ttho, Beth a
ddywedodd yr Arglwydd?
18 Yna y cymmerodd efe ei ddam-
meg, ac a ddywedodd, Cyfod, Ba-
lac, a gwrando; mab Sippor, clust-
ymwrando â mi
19 *'Nid dyn yw Duw, i ddywedyd
cehvydd; na mab dyn, i edifarhâu:
a ddywedodd efe, ac nis cyflawna? a
lefarodd efe, ac oni chywira?
20 Wele, cymmerais ar^ia/ fendith-
io; a bendithiodd efe; ac ni throaf
fi hynny yn ei oL
21 Ni wêl efe anwiredd jn Jacob,
ac ni wêl drawsedd yn Israel ; yr
Arglwydd ei Dduw sydd gyd ag
ef, ac y mae udgorn-floedd brenliin
yn eu mysg h^^^nt
22 ^Duw a'u dug IiAvynt allan o'r
Aipht: megis nerth unicorn sydd
iddo.
23 Canys nid oes swyn '^ yn erbyn
Jacob, na dewiniaeth yn erbyn Is-
rael: y pryd Invn y dywedir am
Jacob, ac am Israel, Beth a wnaeth
Duw!
24 Wele, y bobl a gyfyd efel Hew
mawr, ac fel llew ieuangc yr ymgyf-
yd : ni orwedd nes bwy tta o'r ysglyf-
aeth, ac yfed gwaed y Uaddedigion.
25 ^ A dywedodd Balac wrth Ba-
laam, Gan regu na rega ef mwy : gan
fendithio na fendithia ef chwaith.
26 Yna yr attebodd Balaam, ac a
ddywedodd wrth Balac, Oni fyneg-
ais i ti, gan ddywedyd, ^Yr hyn oil
a lefaro yr Arglwydd, hynny a
wnaf fi ?
27 1Í A dywedodd Balac wrth Ba-
laam, Tyi-ed, attolwg, mi a'tli ddyg-
af i le arall: ond odid boddlawn
fydd gan Dduw i ti ei regu ef i mi
oddi yno.
28 A Balac a ddug Balaam i ben
Peor, yr hwn sydd yn edrych ^tu
a'r diflaethwch.
29 A dywedodd Balaam wi'th Ba-
Cyn
CRIST
1452.
6 Pisgah.
dpen.22.a5.
el Sam. 15.
20.
]Mal. 3. 6.
Kliuf. 11.
29.
lago 1. 17.
f pen. 24. 8.
■^ yn Jacob.
B Gen. 49.0.
h 1 Brcn.
22. 14.
8 Neu, tu a
Jesimon.
Balaam yn prophwydo
NUMERI, XXIV.
dedwyddwch i Israel.
Cyn
CRIST
1452.
• pen. 23.
3. J5.
2Heb.
gyfarfodd.
b pen. 23.
7.18.
3Heh.
oedd iygad
gauaa.
« Edrych
1 Sam. 19.
24.
Ezec. 1. 28.
Dan. 8. 18,
a 10. 16.
Dat. L 17.
d Vs. 104.
16.
epen.23.22.
fGen.49.9.
«Gen. 12. 3.
a 27. 29.
h Ezec. 21.
14, 17.
a 22, 13.
lac, Adeilada i mi yma saith allor;
a darpara i mi yma saith bustach,
a saith hwrdd
30 A gwnaeth Balac megis y dy-
wedodd Balaam; ac a offrymmodd
fustach a hwrdd ar bob allor.
PENÌÍOD xxrv.
1 Balaam yn rhoi heihio ddewînîaeth, ac yn
prophwydo dedwyddwch i Israel. 10 Balac
mewn digter yn ei an/on ef ymaith. 15 Yntau
yn prophwydo am seren Jacob, a dinystr
rhai gwledydd.'
PAN welodd Balaam mai da oedd
y'ngolwg yr Arglwydd fen-
dithio Israel; nid aeth efe, megis
* o'r blaen, i ^ gyrchu dewiniaeth ;
end gosododd ei wyneb tu a'r an-
ialwch.
2 A chododd Balaam eilygaid: ac
wele Israel ynpebyllio yn ol ei Iwyth-
au: a daeth yspryd Dtjw amo ef.
3 ''Ac efe a gymmerodd ei ddam-
meg, ac a ddywedodd, Balaam mab
Beor a ddywed, a'r gwr ^ a agorwyd
ei lygaid, a ddywedodd;
4 Gwrandawydd geiriau Dtrw a
ddywedodd, yr hwn a welodd wel-
edigaeth yr Hollalluog, *=yr hwn a
syrthiodd, ac a agorwyd ei lygaid :
5 Mor hyfryd jw dy bebyll di,
0 Jacob ! dy gyfanneddau di, 0
Israel !
6 Ymestynant fel dyffrynoedd, ac
fel gerddi wrth afon, fel aloewydd
^a blannodd yr Arglwydd, fel y
cedrwydd wrth ddyfroedd.
7 Efe a dywaUt ddwfr o'i ystenau,
a'i had fydd mewn dyfroedd lawer,
a'i frenhin a ddyrchefir yn uwch nag
Agag, a'i frenhiniaeth a ymgyfyd.
8 *Duw a'i dug ef allan o'r Aipht;
megis nerth unicorn sydd iddo : efe
a fwytty y cenhedloedd ei elynion,
ac a ddryllia eu hesgym, ac âl
saethau y gwana efe hwynt.
9 'Efe a grymma, ac a orwedd fel
llew, ac fel Uew mawr: pwy a'i cyfyd
ef? « Bendigedig ^cZcu dy fendith-
wyr, a melldigedig dy felldith^vyr.
10 1Í Ac ennynodd dig Balac yn
erbyn Balaam; ac efe ^a darawodd
ei ddwylaw ynghyd. Dywedodd
Balac heiyd wrth Balaam, I regu
fy ngelynion y'th gyrchais ; ac wele,
ti gan fendithio a'w bendithiaist y
tair gwaith hyn.
11 Am hynny yn awr ffo i'th fan-
gre dy hun: dywedais, gan anrliy-
deddu y'th anrhydeddwn; ac wele,
attaliodd yi* Arglwydd di oddi
wrth anrhydedd-
12 A dywedodd Balaam wrth Ba-
lac, Oni leferais wrth dy genhadau
a anfo'naist attaf, gan ddywedyd,
13 ' Pe rhoddai Balac i mi arian ac
aur lonaid ei dy, ni allwn droseddu
gair yr Arglwydd, i wneuthur da
neu ddrwg o'm meddwl fy hun : yr
hyn a lefaro yr Arglwydd, hynny
a lefaraf fi?
14 Ond yr awr hon, wele fi yn
myned at fy mhobl : tyred, ''mi a fyn-
egaf i ti yr hyn a wna y bobl hyn i'th
bobl di yn y dyddiau diweddaf.
15 ^ Ac efe a gymmerth ei ddam-
meg, ac a ddywedodd, Balaam mab
Beor a ddywed, a'r gwr a agorwyd
ei lygaid a ddywed ;
16 Dywedodd gwrandawydd geir-
iau Duw, gwybedydd gwybodaeth
y Goruchaf, a gweledydd gweledig-
aeth yr Hollalluog, yr hwn a syi'th-
iodd, ac yr agorwyd ei lygaid :
17 Gwelaf ef, ac nid yr awr hon ;
edrychaf amo, ond nid o agos : daw
'Seren o Jacob, a chyfyd ""teyi-n-
wialen o Israel, ac a ddryllia * gongl-
au Moab, ac a ddinystria hoU feib-
ion Seth.
18 Ac °Edom a feddiennir, Seir
hefyd a berchennogir gan ei elyn-
ion; ac Israel a wna rymmusder.
19 Ac arglwyddiaetha un o Ja-
cob, ac a ddinystria y gw^eddill o'r
ddinas.
20 A phan edrychodd ar Amalec,
efe a gymmerodd ei ddammeg, ac a
ddy>vedodd, ° Dechreu y cenhedloedd
?/w Amalec; a'i ddiwedd/i/i^cZ ^dar-
fod am dano byth.
21 Edrychodd hefyd ar y Ceneaid;
ac a gymmerodd ei ddammeg, ac a
ddywedodd, Cadarn yw dy annedd;
gosod yi' wyt dy nyth yn y graig.
22 Anrheithir y '^Ceneaid, *^hyd
oni'th gaethiwo Assur.
23 Ac efe a gymmerodd ei ddam-
meg, ac a ddy^vedodd, Ochl p^vy
fydd byw pan ^vnelo Duw hyn !
24 Llongau hefyd o derfynau °Cit-
tim a orthrymmant Assur, ac a or-
thryiimiant Eber; ac yntau a dder-
fydd am dano byth.
25 A chododd Balaam ac a aeth,
ac Pa ddychwelodd adref: a Balac
a aeth hefyd i'w ffordd yntau.
PENNOD XXV.
1 Israel yn Sittim yn godinehu, ac yn addoU
delioau. 6 Phinees yn lladd Zimri a Chozhi.
10 Duw o herwydd hynny yn rhoddi iddo
ef ojfeiriadaeth dragywyddol. 16 Bhaid yw
ilino y Midianiaid.
Cyn
CRIST
1452-
• pen. 22. 18.
k Mk. 6. S.
Dat. 2. 14.
1 Malt. 2. 2.
inPs.110.2,
i Neu,
dywysog-
ion,
2 Sam. 8. 2.
n 2 Sam. 8.
14,
Ps. 60. 8,
9,12.
8 Y cynlaf
tír cenhedl-
oedd a
ryfelodd
iin erbyn
Israel,
Exod. 17.
6 Neu
hyd adin-
ystr.
i Sam, 15.
7Heb.
Cain.
8 Neu,
jm hryd
fydd hyd.
o Gen, 10.4.
Dan. 11.30.
P Edryrh
pen. ül. 8.
Lladd Zimri a Chozhi
NÜMERI, XXV.
Cymmeryd cyfrif
Cj-n
CRIST
1452.
í pen. 31. 16.
a 33. 49.
b 1 Gor. 10.
8.
c.Tos.22.17.
Ps. 106. 28.
IÍOS. 9. 10.
d i:xud. 34.
15.
1 Cor. 10.
20.
e Deut. 4. 3.
Jos. 22. 17.
fTIxod. 18.
21, 25.
6 Kxod. 32.
tPs. 106.30.
I Exoi 6.
25.
IPs. 100. 30.
n» Mai. 2.
4,5.
n Edrych
1 Chron. 6.
4, «Sic
• pen. 31. 8.
Joe. 1.3. 21.
ATHRIGODD Israel »yn Sittim;
. a ''dechreuodd y bobl odinebu
gyd â merched Moab.
2 A *= galwasant y bobl i ^ aberthau
eu duwiau hwynt; a bwyttaodd y
bobl, ac addolasant eu duwiau
hwynt.
3 Ac ymgyfeillodd Israel â Baal-
Peor; ac ennynodd digofaint yr Ak-
GLWYDD yn erbyu Israel.
4 A dywedodd yr Arglwydd
wrtli Moses/ Cymmer hoU bennaeth-
iaid y bobl, a chrog hwynt i'r Ar-
glwydd ar gyfer yr haul ; fel y dy-
chwelo Hid digofaint yr Arglwydd
oddi Avrth Israel.
5 A dywedodd Moses wrth ^farn-
wyr Israel, ^Lleddwch bob un ei
ddynion, y rhai a ymgyfeillasant â
Baal-Peor.
6 11 Ac wele, gwr o feibion Israel
a ddaeth, ac a ddygodd Midianëes
at ei frodyr, y'ngolwg Moses, ac
y'ngolwg holl gynnulleidfa meibion
Israel, a h^vynt yn wylo wrth ddrws
pabeU y cyfarfod.
7 A gwelodd "^ Phinees ' mab Elea-
zar, mab Aaron yr offeiriad; ac a
gododd o ganol y gynnulleidfa, ac
a gymmerodd waywffon yn ei law ;
8 Ac a aeth ar ol y gwr o Israel
i'r babell; ac a'u gAvanodd hwynt
ill dau, sef y gwr o Israel, a'r wraig
trwy ei cheudod. Ac attalivryd y
pla oddi wrth feibion Israel.
9 ^A bu feirw o'r pla bedair mil
ar hugain.
10 H A llefarodd jr Arglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
11 ^Phinees mab Eleazar, mab
Aaron yr offeiriad, a drodd fy nig-
ter oddi wrth feibion Israel, (pan
eiddigeddodd efe drosof fi yn eu
mysg,) fel na ddifethais feibion Is-
rael yn iy eiddigedd.
12 Am hynny dywed, ""Wele fi
yn rhoddi iddo fy nghyfammod o
heddwch.
13 A bydd iddo ef, ac " i'w had ar
ei ol ef, ammod o offeiriadaeth
dragywyddol; am iddo eiddigeddu
dros ei Dduw, a gwneuthur cym-
mod dros feibion Israel
14 Ac enw y gwr o Israel, yr hwn a
laddwyd, se/yr hwn a laddwyd gyd
a'r Midianëes, oedd Zimri, mab Salu,
pennaeth tŷ ei dad, o Iwytli Simeon.
15 Ac enw y wraig o Midian a
laddwyd, oedd Cozbi, merch "Sur:
pen-cenedl o dŷ mawr ym Midian
oedd hwn.
161
16 1 A llefarodd yr Arglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
17 ^Blina y Mdianiaid, a Ueddwch
hwynt:
18 Canys blin ydynt arnoch trwy
eu dichellion a ddychymmygasant
i'ch erbyn, yn achos Peor, ac yn
achos Cozbi, merch tywysog Mi-
dian, eu chwaer hwynt, yr hon a
laddwyd yn nydd y pla, o achos
Peor.
PENNOD XXVL
1 Cymmeryd cyfrif o holl Israel yn nyffryn
Moab. 52 Cyfraith i gyfrannu etifeddiaeth
y tir rhyngddynt hwy. 57 Teuluoedd a rhif-
edi y Lefiaid. 63 Na adawsid un or tìmì
a rifesid yn Sinai, ond Caleb a Josua.
ABU, wedi y pla, lefaru o'r Ar-
glwydd wrth Moses, ac wrth
Eleazar mab Aaron yr offeiriad, gan
ddywedyd,
2 *" Cymmerwch nifer hoU gynnull-
eidfa meibion Israel, o fab ugain
mlwydd ac uchod, trwy dŷ eu tadau,
pob un a ?Jlo fyned i ryfel yn Israel.
3 A llefarodd Moses ac Eleazar
yr offeiriad Avrthynt yn rhosydd
Moab, wrth yr lorddonen, ar gyfer
Jericho, gan ddywedyd,
4 Rhifwcli y bobl, o fab ugain
mlwydd ac uchod; megis ^y gor-
chymynodd yr Arglwydd wTth
Moses, a meibion Israel, y rhai a
ddaethant aUan o dir yr Aipht
5 1Í '^ Reuben, cyntaf-anedig Israel.
Meibion Reuben ; o Hanoch, ty-
Iwyth yr Hanochiaid : o Phàlu, ty-
h^yth y Phàluiaid :
6 0 Hesron, tyhvyth yr Hesron-
iaid : o Carmi, tylwyth y Carmiaid,
7 Dyma dylwyth y Reubeniaid:
a'u rhifedigion oedd dair mil a deu-
gain a saith cant a deg ar hugain.
8 A meibion Phàlu oedd Eliab.
9 A meibion Eliab ; Nemuel, a
Dathan, ac Abiram. "^Dyma y Da-
than ac Abiram, rhai enwog yn y
gynnulleidfa, y rhai a ymgynhen-
nasant yn erbyn Moses ac yn er-
byn Aaron y'nghynnulleidfa Corah,
pan ymgynhennasant jn erbyn yr
Arglwydd.
10 Ac agorodd y ddaear ei safn,
ac a'u llyngcodd hwynt, a Corah
hefyd, pan fu farw y gjunuUeidfa,
pan ddifaodd y tan ddengwr a deu-
gain a dau cant : a ' hwy a aethant
yn arwydd.
11 Ond meibion Comh ni buant
feirw.
12 H Meibion Simeon, wrth eu
Cyn
CRIST
14.52.
P pen. 31. 2.
» Exod. 30.
12.
a 38. 25, 26.
pen. L 2.
1> pen. 1. L
c Gpn. 46. 8.
Ex -d. 6. 14.
1 C'hrun. Ò.
3.
i pen. 16. 2,
e Edrvch
2Pctr2L6.
0 Jioîl Israel
NUMERI, XXVI.
yn nyffryn Modb.
Cyn
CKIST
1452.
fGen.46.10,
Jemuel.
81Chron.4.
24, Jarib.
h Gen. 46.
10, Sohar.
IGen. 46.16,
Siphion.
2 Neu,
Ezhon.
k Gen. 46.
16, Arodi.
! Gen. 3S.
2, &c.
a 46. 12.
n> 1 Chron.
2.3.
n Gen. 46.
13.
1 Chron.
7.1.
3Neu,
Phufah. „
< Neu, Job.
0 Gen. 46.
14.
P Gen. 46.
20.
1 Job. 17. 1.
' A elwlr,
Ab'iezer,
.7 OS. 17. 2.
«arn. 6.
11, 24, 34.
tylwythau. O 'Nemuel, tylwyth y
Nemueliaid : o Jamin, tylwyth y
Jaminiaid : o ^ Jachin, tyhvyth y
Jachiniaid :
13 0 ^Zerah, tylwyth y Zerahiaid :
o Saul, tylwyth y Sauliaid.
14 Dyma dylwyth y Simeoniaid;
dwy fil ar hiigain a dau cant.
15 1Í Meibion Gad, wrth eu tylwyth-
au. 0 'Sephon, tylwyth y Sephon-
iaid : o Haggi, tylwyth jv Haggiaid :
o Suni, tylwyth y Suniaid :
16 0 ^ Ozni, tylwyth yr Ozniaid : o
Eri, tylw}'th yr Eriaid :
17 O ^ Arod, tylwyth yr Arodiaid :
o Areli, tyhvyth yr Areliaid.
18 Dyma deuluoedd meibion Gad,
dan eu rhif ; deugain mil apliiim cant.
19 IF ^Meibion Judah oedd, Er ac
Onan : a bu farw Er ac Onan yn
nliir Canaan.
20 A ""meibion Judah, wrth eu teu-
luoedd. 0 Selah, tylwyth y Selan-
iaid : o Phares, tylwj^th y Phares-
iaid : o Zerali, tylwyth y Zerahiaid.
21 A meibion Phares oedd; o
Hesron, tylwyth yr Hesroniaid: o
Hamul, tylwyth yr Hamuliaid.
22 Dyma dylwyth Judah, dan eu
rhif; onid pedair mil pedwar ugain
mil a phùm cant.
23 1Í "Meibion Issachar, wrth eu
tylwythau, oedd; o Tola, tyhvyth
y Tolaiaid: o ^Puah, tylwyth y
Puhiaid :
24 0 ^ Jasub, tylwyth y Jasubiaid :
o Simron, tylwyth y Simroniaid.
25 Dyma deiduoedd Issachar, dan
eu rhif; pedair mil a thri ugain
mil a thri chant.
26 H "Meibion Zabulon, wrth eu
teuluoedd, oedd; o Sered, tylwyth
y Sardiaid : o Elon, tylwyth yr
Eloniaid : o Jahleel, tylwyth y Jah-
leeliaid.
27 Dyma deuluoedd y Zabulon-
iaid, dan eu rhif; tri ugain mil a
phùm cant
28 1Í P Meibion Joseph, wrth eu
teuJuoedd, oedd; Manasseh, ac
Ephraim.
29 Meibion Manasseh oedd; o
iMachir, tyhvyth y Machiriaid : a
Machir a genhedlodd Gilead : o Gi-
lead y mae tylwyth y Gileadiaid.
30 Dyma feibion Gilead. O "^Jee-
zer, tylwyth y Jeezeriaid : o Helec,
tylwyth yr Heleciaid :
31 Ac o Asriel, tylwyth yr Asriel-
iaid: ac o Sechem, tylwyth y Se-
chemiaid :
us
32 Ac o Semida, tyhvyth y Se-
midiaid : ac o Hepher, tylwyth yr
Hepheriaid.
33 IT A 'Salphaad mab Hepher
nid oedd iddo feibion, ond merch-
ed : ac enwau merched Salphaad
oedd, Malah, a Noah, Hoglah, Mil-
cah, a Tirsah.
34 DjTna dyhvyth Manasseh ; a'u
rhifedigion oedd ddeuddeng mil a
deugain a saith cant.
35 1Í Dyma feibion Ephraim, wrth
eu teuluoedd. 0 Suthelah, tylwyth
y Sutheliaid: o *Becher, tylwyth
y Becheriaid; o Tahan, tylwyth y
Tahaniaid
36 A dyma feibion Suthelah : o
Eran, tylwyth yr Eraniaid.
37 Dyma dylwyth meibion Eph-
raim, trwy eu rhifedigion ; deuddeng
mil ar hugain a phùm cant. Dyma
feibion Joseph, wrth eu teuluoedd.
38 1Í ''Meibion Benjamin, wrth eu
teuluoedd, oedd ; o Bela, tylwyth y
Belaiaid: o Asbel, tylwyth yr As-
beliaid: o 'Ahiram, tylwyth yr
Ahiramiaid :
39 0 ySephupham, tylwyth y Se-
phuphamiaid: o Hupham, tylwyth
yr Huphamiaid.
40 A meibion Bela oedd, "Ard, a
Naaman: o Ard yr ydoedd tylwyth
yr Ardiaid: o Naaman, tylwyth y
Naamaniaid.
41 Dyma feibion Benjamin, yn ol
eu teuluoedd: dan eu rhif yr oedd-
ynt yn bum mil a deugain a chwe
chant.
42 IT 'Dyma feibion Dan, yn ol
eu teuluoedd. 0 ^Suham, tyhvyth
y Suhamiaid. Dyma dylwyth Dan,
yn ol eu teuluoedd.
43 A hoU dylwyth y Suhamiaid
oedd, yn ol eu rhifedigion, bedair
mil a thri ugain a phedwar cant
44 IT ^ Meibion Aser, wrth eu teu-
luoedd, oedd ; o Jimnah, tylwyth y
Jimniaid : o Jesui, tylwjth y Jesu-
iaid : o Beriah, tylwyth y Beriaid.
45 0 feibion Beriah, yr oedd;
o Heber, tylwyth yr Heberiaid: o
Malciel, tylwyth y Malcieliaid.
46 Ac enw merch Aser ydoedd
Sarah.
47 Dyma deuluoedd meibion Aser,
yn ol eu rhifedigion ; tair mil ar
ddeg a deugain a phedwar cant
48 U «= Meibion Naphtali, wrth eu
teuluoedd, oedd; o Jahseel, ty-
lwyth y Jahseeliaid : o Guni, ty-
lwyth y Guniaid :
—
Cyn
CRIST
1452.
I pen. 27. 1.
a 36. IL
1 1 Chron. 7.
20, Bered.
u 1 Chron.
7.6.
X Gen. 46.
21, Elii.
1 Chron. 8.
1, Aharah.
r Gen. 46.
21, Mup-
pirn a
Huppim.
ilChrnn. 8.
3, Adar.
a Gen. 4S.
23,
5 Neil,
Husim.
b Gen. 4a.
17.
1 Chron.
7.30.
c Gen. 46. 24.
1 CUron, 7.
13.
Bhifedi y Lefiaid.
NUMERI, XXVIL
Cyfraith etifeddiaethau.
Cyn
CEIST
1452.
d 1 Chron.
7.13,
Sàlum.
* Edrych
pen. 1. 46.
f pen. 33. 54.
B pen. 33. 54.
Jos. 11. 23.
a 14. 2.
h Gen. 46.
11.
Exod.6.16,
17, 18, 19.
1 Chron. 6.
1,16.
íBxo(l.2.î,
2. a 6. 20.
kLef.lO. 2.
fen. 3. 4.
Chion.
24.2.
1 Edrych
pen. 3. 39.
m pen. 1.
Deijt. 2.
14, 15.
n pen. 14.
28. 20.
1 Cor. 10.
5,6.
49 0 Jeser, tylwyth y Jeseriaid:
o ^ Silem, tylwy th y Silemiaid
50 Dyma dylwyth Naphtali, yn ol
eu teuluoedd, dan eu rhif; pùm
mil a deugain a phedwar cant
51 'Dyma rifedigion meibion Is-
rael; chwe chàn mil, a mil saith
gant a deg ar hugaia
52 1Í A llefarodd yr Aeglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
53 Tr rhai hyn y rhennir y tii' yn
etifeddiaeth, yn ol rhifedi yr enwau.
54 ^I lawer y chwanegi yr etifedd-
iaeth, ac i ychydig jirinha yr eti-
feddiaeth: rhodder i bob un ei
etifeddiaeth yn ol ei rifedigion.
55 Etto s^vTth goelbren y rhen-
nir y tir : wrth enwau Uwythau eu
tadau yr etifeddant
56 Wrth farn y coelbren y rhen-
nir ei etifeddiaeth, rhwng Uawer
ac ychydig.
57 1Í ''A dyma rifedigion y Lef-
iaid, wrth eu teuluoedd 0 Gerson,
tylwyth y Gersoniaid: o Cohath,
tylwyth y Cohathiaid: o Merari,
tylwyth y Merariaid.
58 Dyma dylwythau y Lefiaid Ty-
lwyth y Libniaid, tylwyth yr Hebron-
iaid, tylwyth y Mahliaid, tylwyth y
Musiaid, tylwyth y Corathiaid : Co-
hath hefyd a genhedlodd Amram.
59 Ac enw gwraig Amram oedd
'Jochebed, merch Lefi, yr hon a
aned 1 Lefi yn yr Aipht: a hi a
ddug i Amram, Aaron a Moses, a
Miriam eu chwaer hwynt.
60 A ganed i Aaron, Nadab ac
Abihu, Eleazar ac Ithamar.
61 A bu farw ^Nadab ac Abihu,
pan ofírymmasant dan dieithr ger
bron yr Aeglwydd.
62 'A'u rhifedigion oedd dair mil
ar hugain ; sef pob gwrryw o fab
misyriad ac uchod : canys ni chyfrif-
wyd hwynt ym mysg meibion Israel,
am na roddwyd iddynt etifeddiaeth
ym mhlith meibion Israel
63 1Í Dyma rifedigion Moses ac
Eleazar yr ofíeiriad, y rhai a rifas-
ant feibion Israel yn rhosydd Moab,
wrth yr lorddonen, ar gyfer Jericho.
64 "Ac yn y rhai hyn nid oedd
un o rifedigion Moses ac Aaron yr
ofíeiriad, pan rifasant feibion Is-
rael yn anialwch SinaL
65 Canys dywedasai yr Aeglwydd
am danynt, "Gan farw y byddant
feirw yn yr anialwch. Ac ni ad-
awsid o honynt un, ond Caleb mab
Jephunneh, a Josua mab Nun.
PENNOD XXVIL
1 Merched Salphaad yn ceisio etifeddiaeth. 6
Cyfraith etifeddiaethau. 12 Moses, wedi ei
ryhuddio am ei farwolaeth, yn ymbil am
gael un yn ei le. 18 Äppwyntio Josua i
gael ei le ef.
YNA y daeth merched * Sal-
phaad, mab Hepher, mab Gi-
lead, mab Machir, mab Manasseh,
o dylwyth Manasseh mab Joseph ; (a
dyma enwau ei ferched ef ; Malah,
Noah, Hoglah, Milcah, a Tirsah ;)
2 Ac a safasant ger bron Moses,
a cher bron Eleazar yr ofíeiriad, a
cher bron y pennaethiaid, a'r hoU
gynnulleidfa, wrth ddrws pabell y
cyfarfod, gan ddyivedyd,
3 Ein tad ni ^ a fu farw yn yr an-
ialwch ; ac nid oedd efe ym mysg
y gynnulleidfa a ymgasglodd yn er-
byn yr Aeglwydd ''y'nghynnulleid-
fa Corah, ond yn ei bechod ei bun y
bu farw ; ac nid oedd meibion iddo.
4 Paham y ^tynnir ymaith enw
ein tad ni o fysg ei dylwyth, am
nad oes iddo fab? "^Dod i ni fedd-
iant ym mysg brodyr ein tad
5 A dug Moses eu hawl hwynt
ger bron yr Aeglwydd.
6 1Í A llefarodd yr Aeglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
7 Y mac merched Salphaad yn
dywedyd yn uniawn; *gan roddi
dyro iddynt feddiant etifeddiaeth
ym mysg brodyr eu tad : trosa idd-
ynt etifeddiaeth eu tad
8 Llefara heiyd wrth feibion Is-
rael, gan ddywedyd, Pan fyddo
marw un, ac heb fab iddo, troswch
ei etifeddiaeth ef i'w ferch.
9 Ac oni bydd merch iddo, rhodd-
wch ei etifeddiaeth ef i'w frodyr.
10 Ac oni bydd brodyr iddo ; yna
rhoddwch ei etifeddiaeth ef i frod-
yr ei dad.
11 Ac oni bydd brodyr i'w dad ;
yna rhoddwch ei etifeddiaeth ef
i'w gar nesaf iddo o'i dylwyth ; a
meddianned hwnnw hi : a bydded
hyn i feibion Israel yn ddeddf
farnedig, megis y gorchymynodd
yr Aeglwydd ^vrth Moses.
12 1Í A dywedodd yr Aeglwydd
Avrth Mosea, 'Dring i'r mynydd
Abarim hwn, a gwel y tir a rodd-
ais i feibion Israel
13 Ac wedi i ti ei weled, tithau
a gesglir at dy bobl, fel y casglwyd
8 Aaron dy frawd
14 Canys yn anialwch Sin, wrth
gynnen y gynnulleidfa, ''y gwrth-
Cyn
CEIST
1452.
» pen. 26. 33.
a 36. 1, 11.
J OS. 17. 3.
b pen. 14. 35.
a 26. 64, 65.
c pen. 16. 2.
2 Heb.
lleihéir.
d Jos. 17. 4.
e pen. 3C. 2.
fDeut.3.27.
a 32. 49.
a34.1.
epen.20.24,
28. a 31. 2.
Deut. 10. 6.
t pen. 20,
12, 24.
Deut. 1.37.
I'b. 106. 32.
166
Josua yn lie Moses.
NUMERI, XXVIIL
Y poeth-offrwm gwastadol.
Cyn
CRIST
1452.
«Exod.17.7.
3 Meribah,
k pen. 16. 22.
Heb.12.9.
I 2 Ohron.
1.10.
n» 1 Bren.
22.17.
Zech. 10. 2.
Matt 9. 36.
Marc 6. 31.
n Gen. 41.
Barn. 3.10.
a 11. 29.
1 Sam. 16.
13, 18.
oDeut.34.9.
P Edrych
pen. 11. 17,
28.
1 Sam. 10.
6,9.
2 Bren. 2.
15.
1 Edrych
Jos. 9. 14.
Bam. 1. 1.
a 20. 18.
] Sam. 22.
10. a 30. 7.
r Exod. 28.
30,
» Lef. 3. 11.
a 21. 6, 8.
Mai. L 7,
12.
2 Heb./w
llonyda-
wch,
b Kxod. 29.
38.
Slleb.mewn
diivrnod.
ryfelasoch yn erbyn fy ngair, i'm
sancteiildio wrth y dwfr yn eu gol-
wg hwynt: dyma 'ddwfr ^cynnen
Cades, yn anialwch Sin.
15 1Í A llefarodd Moses wrth yr
Arglwydd, gan ddywedyd,
16 Gosoded yr Arglwydd, ''Duw
ysprydion pob cnawd, un ar y gyn-
nuUeidfa,
17 'Yr hwn a elo allan o'u blaen
hwynt, ac a ddelo i mewn o'u blaen
hwynt, a'r hwn a'u dygo hwynt all-
an, ac a'u dygo hwynt i mewn ; fel
na byddo cynnulleidfa yr Ar-
glwydd ""fel defaid ni byddo bu-
gail arnynt
18 IT A dywedodd yr Arglwydd
wi'th Moses, Cymmer attat Josua
mab Nun, y gwr ° y mae yr yspryd
ynddo, a ° gosod dy law arno ;
19 A dod ef i sefyll ger bron
Eleazar yr offeiriad, a cher bron yr
hoU gynnuUeidfa ; a dod orchymyn
iddo ef yn eu gŵydd hwynt
20 A Pdod o'th ogoniant di arno
ef, fel y gwrandawo hoU gynnuU-
eidfa meibion Israel arno.
21 A "isafed ger bron Eleazar yr
offeiriad, yr hwn a ofyn gynghor
drosto ef, 'yn ol bam Urim, ger
bron yr Arglwydd : wrth ei air ef
yr ant aUan, ac wrth ei air ef y deu-
ant i mewn, efe a holl feibion Israel
gyd âg ef, a'r holl gynnuUeidfa.
22 A gwnaeth Moses megis y gor-
chymynodd yr Arglwydd iddo :
ac a gymmerodd Josua, ac a bar-
odd iddo sefyU ger bron Eleazar yr
offeiriad, a cher bron yr hoU gyn-
nuUeidfa.
23 Ac efe a osododd ei ddwylaw
arno, ac a roddodd orchymyn iddo ;
megis y Uefarasai yr Arglwydd
trwy law Moses.
PENNOD XXVIIL
1 Bod yn rhaid cadw offrymmau. 3 Y poeth'
qffrwm gwastadol. 9 Yr offrwm ar y Sab-
bath, 11 ar y lloerau newydd, 16 ar y Pose
26 yn nydd y blaen-ffnoythau.
A LLEFARODD yr Arglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
2 Gorchymyn i feibion Israel, a
dywed wrthynt, Gwyliwch am ofif-
rymmu i mi fy oŵwm, *a'm bara
i'm hebyrth tanUyd, o arogl ^per-
aidd yn eu tymmor.
3 A dywed ^vrthyut, *'Dyma yr
aberth tanllyd a ofírymmwch i'r
Arglwydd. Dau oen blwyddiaid
perffeith-gwbl,^bob dydd, yn boeth-
offrwm gwastadol
—
4 Un oen a offrymmi di y bore,
a'r oen araU a owymmi di ^yn yr
hwyr;
5 A " degfed ran ephah o beilliaid
^yn fwyd-ofírwm, wedi ei gym-
mysgu trwy bedwaredd ran *hin
o olew coethedig.
6 Dyma y poeth-offrwm gwastadol
^a ^wnaed ym mynydd Sinai, yn
arogl peraidd, yn aberth tanUyd i'r
Arglwydd.
7 Ai ddiod-offrwm fydd bedwar
edd ran hin gyd â phob oen : « par
dywallt y ddiod gref yn ddiod-off-
rwm i'r Arglwydd, yn y cyssegr.
8 Yr aU oen a offrymmi yn yr
hwyr: megis bwyd-offrwm y bore,
a'i ddîod-ofírwm, yr offrymmi ef, yn
aberth tanUyd, o arogl peraidd i'r
Arglwydd.
9 li Ac ar ^ dydd Sabbath, dau
oen blwyddiaid, perffeith-gwbl, a
dwy ddegfed ran o beiUiaid yn fwyd-
oŵwm, wedi ei gymmysgu trwy
olew, a'i ddiod-offi'wm.
10 Dyma boeth-offi'wm pob Sab-
bath, heb law y poeth-ofírwm gwas-
tadol, a'i ddiod-oilinvm.
11 1[ Ac ''ar ddechreu eich mis-
oedd yr offi'ymmwch, yn boeth-off-
rwm i'r Arglwydd, ddau o fustych
ieuaingc, ac un hwrdd, a saith oen
blwyddiaid, perffeith-gwbl ;
12 A thair degfed ran o beiUiaid,
yn fwyd-ofírwm, wedi ei gymmysgu
trwy olew, gyd â phob bustach; a
dwy ddegfed ran o beiUiaid, yn
íwyd-ofírwm, wedi ei gymmysgu
trwj' olew, gyd â phob hwrdd;
13 A phob yn ddegfed ran o beiU-
iaid, yn f^vyd-ofirwm, wedi ei gym-
mysgu trwy olew, gyd â phob oen,
yn ofírwm poeth o arogl peraidd,
yn aberth tanUyd i'r Arglwydd.
14 A'u dîod-ofírwm fydd hanner
hill gyd â bustach, a thiydedd ran
hin gyd â hwrdd, a phedwaredd
ran hin o win gyd âg oen. Dyma
boetli-ofírwm mis yn ei fis, trwy
fisoedd y flwyddyn.
15 Ac un bwch geifr fydd yn
bech-aberth i'r Arglwydd: heb
law y gwastadol boeth-oflrwm jr
ofírymmir ef, a'i ddiod-offi'wm,
16 1Í ^Ac yn y mis cyntaf, ar y
pedwerydd dydd ar ddeg o'r mis,
y hydd Pasc yr Arglwydd.
17 Ac ar y pymthegfed dydd o'r
mis hwn y hydd yr wyl : saith niwr-
nod y bwyttêir bara croyvv.
18 Ai* ''y dydd cyntaf y hydd
k Exod. 12.
16.
Lef. 23. 7.
Offrymmau ar y Pasc,
NUMERI, XXIX
a gwyliau eraill.
Cyn
CRIST
1452.
iaa.3L
pen. 29. 8.
m Exod. 23.
16. a 34. 22.
Lef. 23. 10.
Deut. 18.
la
• Lef. 2a 24.
cymmanfa sanctaidd: na wnewch
ddim caetli-waith ynddo.
19 Ond offiymmwch yn aberth
tanllyd, ac yn boeth-oflfmvm i'r Ar-
GLWYDD, ddau o fustych ieuaingc,
ac un hwrdd, a saith oen blwydd-
iaid : ^ byddant genny ch yn berffeith-
gwbl.
20 Eu bwyd-offrwm he^àfydd o
beilliaid wedi ei gymmysgu tr^vy
olew : tair degfed ran gyd â bustach,
a d^yy ddegfed ran gyd â h^>Tdd, a
oiFrymmwch chwi ;
21 Bob yn ddegfed ran yr offrym-
mTYcli gyd â phob oen, o'r saith oen :
22 Ac un bwch yn bech-aberth, i
wneuthur cymmod drosoch.
23 Heb law poeth-offrwm y bore,
yr hwn sydd boetli-offn\Tn gwas-
tadol, yr offrymmwch hyn.
24 Fel hyn yr offrymmwch ar hoh
dydd o'r saith niAvrnod, f\vyd-aberth
tanllyd, o arogl peraidd i'r An-
glwydd: heb law y poeth-offrwm
gwastadol yr offrymmir ef, a'i ddiod-
ofírwm.
25 Ac ar y seithfed dydd cym-
manfa sanctaidd fydd i chwi : dim
caeth-waith nis gwnewch.
26 líAc "ar ddydd eich blaen-
fírwythau, pan oflrymmoch fwyd-
offrwm newydd i'r Ajrglwydd, wedi
eich wythnosau, cymmanfa sanct-
aidd iydd i chwi: dim caeth-waith
nis gwnewch.
27 Ond ofifrymmwch ddau fustach
ieuaingc, un hwrdd, a saith oen
bhvyddiaid, yn boeth-oifrwm, o ar-
ogl peraidd i'r Ajrglwydd.
28 A hydded eu bwyd-offrwm o
beilliaid wedi ei gymmysgu trwy
olew; tair degfed ran gyd â phob
bustach, dwy ddegfed ran gyd â
phob h^vrdd;
29 Bob yn ddegfed ran gyd â
phob oen, o'r saith oen:
30 Un bwch geifr, i wneuthur
cymmod drosoch.
31 Heblawy poeth-offrwm gwastad-
ol, a'i fwyd-otfrAvm, yr offrymmwch
hyn, ("byddant genny chyn berffeith-
gwbl,) ynghyd â'u dîod-oiSfrwm.
PENNOD XXIX.
1 Yr offrymmau ar wyl yr udgyrn, lar y dydd
y cyduddiant eu heneidiau, 13 ac ar wylh
niwrnod gwyl y pehyll.
AC yn y seithfed mis, ar y dydd
_ cyntaf o'r mis, y bydd i chwi
gymmanfa sanctaidd; dim caeth-
waith nis gwnewch: *dydd i ganu
udgyrn fydd efe i chwL
2 Ac ofírymmwch offrwm poeth yn
arogl peraidd i'r Arglwydd; un
bustach ieuangc, un hwrdd, saith o
ŵyn bhvyddiaid, pei*ffeith-gwbl :
3 A'u bwyd-offtwm o beilliaid wedi
ei gymmysgu trwy olew ; tair degfed
ran gyd â bustach, a dwy ddegfed
ran gyd â hwrdd;
4 Ac un ddegfed ran gyd â phob
oen, o'r saith oen :
5 Ac un bAvch geifr yn bech-aberth,
i wneuthur cymmod drosoch :
6 Heb law ^ poeth-offi-Avm y mis,
a'i f^vyd-offrAvm, a'r *= poeth-offrwm
gwastadol, a'i fwyd-ofírwm, a'u
dîod-ofírwm hwynt, wrth eu defod
hwynt, yn arogl peraidd, yn aberth
taiülyd i'r Arglwydd.
7 1Í Ac "^ar y degfed dydd o'r seith-
fed mis hwn cymmanfa sanctaidd
fydd i chwi: yna cystuddiwch eich
eneidiau : dim gwaith nis gwnewch
ynddo.
8 Ond offrymmwch boeth-offrwm
i'r Arglwydd, yn arogl peraidd, un
bustach ieuangc, un h^vrdd, saith
oen blwyddiaid: * byddant berffeith-
gwbl gennych.
9 A'u bwyd-offrwm fydd o beill-
iaid wedi ei gymmysgu trwy olew,
tair degfed ran gyd â bustach, a
dwy ddegfed ran gyd â hwrdd ;
10 Bob yn ddegfed ran gyd â
phob oen, o'r saith oen:
11 Un bwch geifr yn bech-aberth;
heb law '^pech-aberth y cymmod, a'r
poeth-offrwm gwastadol, a'i fwyd-
oJärwm, a'u diod-offrymmau.
12 IT Ac sar y pymthegfed dydd
o'r seithfed mis, cymmanfa sanct-
aidd fydd i chAvi: dim caeth-waith
nis gwnewch ; eithr cedwch wyl i'r
Arglwydd saith niAvrnod.
13 Ac ^ offrymmAvch offrAvm poeth,
aberth tanllyd, o arogl peraidd i'r
Arglwydd; tri ar ddeg o fustych
ieuaingc, dau hAvrdd, pedAvar ar
ddeg o ŵyn bhvyddiaid : byddant
berffeith-gAvbl.
14 A'u \ì\ijá-o^Y\\va. fydd o bciU-
iaid Avedi ei gymmysgu trAvy oleAv;
tair degfed ran gyd â phob bus-
tach, o'r tri bustach ar ddeg; dwy
ddegfed ran gyd â phob hAvrdd, o'r
ddau liAvrdd;
15 A phob yn ddegfed ran gyd â
phob oen, o'r pedAvar oen ar ddeg :
16 Ac un bwch geifr yn bech-
aberth ; heb law y poeth-offrAvm
gAvastadol, ei fAvyd-offrwm, a'i ddiod-
offrAvm.
Cyn
CRIST
1452.
bpen.28.U.
c pen. 28. 3.
<lLpf.16.20.
a 23. 27.
« pen. 28. 13.
fLef. 16. 3,
6.
SLef.23.33.
h Ezra 3. 4.
1«8
Gwyl y jDehyll.
NUMERI, XXX.
Am addunedau.
Cyn
CRIST
1452.
1 nd. 3. 4, 9,
10.
pen. 28.
7,14.
Sad. 18.
17 1Í Ac ar yr ail dydd yr offrym-
mwcli ddeuddeng mustach ieuaingc,
dau hwrdd, pedwar ar ddeg o ŵyn
biwyddiaid, perffeith-gwbl.
18 A'u b^vj'd-ofFrwm, a'u diod-
oflfnvm, gyd â'r bustych, gyd â'r
liyrddod, a cliyd â'r ŵyn, fydd yn
ol eu rhifedi, ' wrth y ddefod :
19 Ac un bwch geifi', jn. bech-
abertli ; heb law y poetli-oiFrwm
gwastadol, a'i fwyd-offrA\Tii a'u diiod-
offrymmau.
20 1Í Ac ar y trydydd dydd, un
bustacli ar ddeg, dau hwrdd, ped-
war ar ddeg o ŵyn bhvjddiaid,
perffeith-gwbl :
21 A'u bwyd-offrwm, a'u d'iod-
ofírwm, gyd â'r bustych, gyd â'r
hyi-ddod, a chyd â'r ŵyn, fydd yn
ol eu rhifedi, ^ wrth y ddefod :
22 Ac unbwch geifr yn bech-aberth ;
heb law y poeth-ofírwm gwastadol,
a'i fwyd-ofírwm, a'i ddiod-offrwm.
23 H Ac ar y pedwerydd dydd, deng
mustach, dau hwrdd, pedwar ar ddeg
0 ŵyn bhvyddiaid, perffeith-gwbl :
24 Eu b^\'yd-offrwm, a'u diod-
offrwni, gyd â'r bustych, gyd â'r
hyrddod, a chyd â'r ŵyn, fydd yn
01 eu rhifedi, wrth y ddefod:
25 Ac un bwch geifr yn bech-
aberth ; heb law y poeth-offrAvm
gwastadol, ei f^vyd-offr^vm, a'i ddiod-
offi'wm.
2G 1Í Ac ar y pummcd dydd, naw
bustach, dau liAvrdd, pedwar ar ddeg
0 wjn bhvyddiaid, perffeith-gwbl.
27 A'u b^vyd-ofh'wm, a'u diod-
offrwm, gyd â'r bustych, gyd â'r
hyrddod, a chyd â'r ŵyn, fydd yn
01 eu rhifedi, wrth y ddefod ;
28 Ac un bwch yn bech-aberth;
heb law y poeth-offrvvm gwastadol,
a'i fwyd-offrvvm, a'i ddiod-offrwm.
29 TÍ Ac ar y chweched dydd, yryih o
fusty ch, dau hwrdd, pedwar ar ddeg
0 ŵyn biwyddiaid, perffeith-gwbL
30 A'u bwyd-offr^vm, a'u diod-
offr^vin, gyd â'r bustych, gyd â'r
h}Tddod, a chyd a'r ŵyn, fydd jn.
01 eu rhifedi, wrth y ddefod :
31 Ac un bwch yn bech-aberth;
heb law y poeth-offrwm gwastadol,
ei fwyd-offrwm, a'i ddiod-offi'wm.
32 ir Ac ar y seithfed dydd, saith o
fusty ch, dau hwrdd, pedM^ar ar ddeg
0 ŵyn bbvj^ddiaid, perffeith-gwbL
33 A'u bwyd-offrwm, a'u diod-
offrwm, gyd a'r bustych, gyd a'r
hyrddod, a chyd a'r ŵyn, fydd yn
01 eu rhifedi, wrth eu defod:
34 Ac un bwch yn bech-aberth;
heb law y poeth-offrwm gwastadol,
ei fwyd-ofírwm, a'i ddiod-offrwm.
35 IF Ar yr Mythfed dydd, ^uchel
wyl fydd i chwi: dim caeth-waith
nis gwnewch ynddo.
36 Ond offrymmwch offrwm poeth
aberth tanllyd, o arogl peraidd i'r
Arglwydd ; un bustach, un hwrdd,
saith o ŵyn biwyddiaid, perffeith-
gwbl.
37 Eu bwyd-offrwm, a'u diod-
offrwm, gyd a'r bustach, a chyd a'r
hwrdd, a chyd a'r ŵyn, fydd yn ol
eu rhifedi, ■s\Tth y ddefod :
38 Ac un bwch yn bech-aberth :
heb law y poeth-ofírwm gwastadol,
ei fwyd-offrwm, a'i ddiod-offrwm.
39 Hyn a ^wnewch i'r Arglwydd
ar eich gwyliau; heb law eich "add-
unedau, a'ch offrymmau gwirfodd,
gyd a'ch offrymmau poeth, a'ch
offr>Tnmau bwyd, a'ch offrymmau
diod, a'ch offrymmau hedd.
40 A dywedodd Moses wrth feibion
Israel yn ol yr hyn oil a orchymyn-
asai yr Arglwydd wrth Moses.
PENNOD XXX.
1 Ka ellir torii addunedau,: 3 ond adduned
morvoyn ieuangc, G gwraig ivriog, 9 gwraig
weddio, a'r ysgaredig.
ALLEFARÓDD Moses wrth
bennaethiaid U^vythau meibion
Israel, gan ddywedyd, Dyma y peth
a orchymynodd yr Arglwydd.
2 "Os adduneda g^vr adduned i'r
Arglwydd, neu dyngu llw, gan
rwymo rhwymedigaeth ar ei enaid
ei hun ; na ^ haloged ei air : gwnaed
yn ol yr hyn oil a ddel allan o'i enaiL
3 Ac OS adduneda benyw adduned
i'r Arglwydd, a'i rhvvymo ei hun â
rhwymedigaeth yn nhŷ ei tliad, yn
ei hieuengctid ;
4 A chlywed o'i thad ei hadduned,
a'i rhwymedigaeth yr hwn a rwym-
odd hi ar ei henaid, a thewi o'i thad
wrthi: yna safed ei hoU addunedau;
a phob rhwymedigaeth a rwymodd
hi ar ei henaid, a saif
5 Ond OS ei thad a bar iddi dorri,
ar y dydd y clyAvo efe ; o'i hoU add-
unedau, a'i rhvvymedigaethau y rhai
a rwymodd hi ar ei henaid, ni saif
un: a madden yr Arglwydd iddi, o
achos mai ei thad a barodd iddi
dorri.
6 Ac OS hi oedd yn eiddo gwr, pan
^addunedodd, neu pan lefarodd o'i
gwefusau beth a rwymo ei henaid hi ;
7 A chlywed o'i gwr, a thewi wrthi
Yspeilio y 3Iidianiaid,
NUMERI, XXXL
a lladd Balaam,
Cyn
CRIST
1452.
a pen, 25. 17.
b pen. 27. 13.
y dydd y clywo: yna safed ei hadd-
unedau; a'i rhwymedigaethau y
rhai a rwymodd hi ar ei henaid, a
safant.
8 Ond OS ei gwr, ar y dydd y
clywo, a bar iddi dorri; efe a ddi-
ddymma ei hadduned yr hwn fydd
ami, a thraethiad ei gwefusau yr
hwn a rwymodd hi ar ei henaid:
a'r Arglwydd a faddeu iddi.
9 Ond adduned y weddw, a'r ys-
garedig, yr hyn oil a rwymo hi ar
ei henaid, a saif arni.
10 Ond OS yn nhŷ ei gwr yr add-
unedodd, neu y rhwymodd hi rwym-
edigaeth ar ei henaid trwy Iw ;
11 A chlywed o'i gwr, a thewi
wrthi, heb beri iddi dorri: yna
safed ei holl addunedau; a phob
rhwym a rwymodd hi ar ei henaid,
a saif.
12 Ond OS ei gwr gan ddiddymmu
a'u diddymma hwynt y dydd y
clywo; ni saif dim a ddaeth allan
ol gwefusau, o'i haddunedau, ac o
rwymedigaeth ei henaid: ei gwr
a'u diddymmodd hwynt; a'r Ar-
glwydd a faddeu iddi
13 Fob adduned, a phob rhwym-
edigaeth Uw i gystuddio yr enaid,
ei gwr a'i cadarnhâ, a'i gwr a'i di-
ddymma.
14 Ac OS ei gwr gan dewi a daw
wrthi o ddydd i ddydd; yna y cad-
arnhaodd efe ei hoU addunedau,
neu ei holl rwymedigaethau y rhai
oedd arni : cadamhaodd hwynt, pan
dawodd ^vrthi, y dydd y clybu efe
hwynt.
15 Ac OS efe gan ddiddymmu a'u
diddymma hwynt wedi iddo glywed ;
3;Tia efe a ddwg ei hanwiredd hi.
16 Dyma y deddfau a orchjmynodd
yr Arglwydd wrth Moses, rhwng
gwr a'i wraig, a rhwng tad a'i ferch,
yn ei hieuengctid yn nhŷ ei thad.
PENNOD XXXL
1 Yspeilio y Midianiaid, a Uadd Balaam. 13
Moses yn ddig wrth y swyddogion, am gadw y
gwragedd yn fyw. 19 Pa fodd y glanhêir y
milwyr, a'u carcharorion, a'u hysglyfaeth.
25 Y modd y mae rhannu yr yapail. 48 Yr
offrwm ewyllysgar i drysordy yr Arglwydd.
ALLEFARODD yr Arglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
2 *Dial feibion Israel ar y Mid-
ianiaid: wedi hynny ''ti a gesglir
at dy bobL
3 A llefarodd Moses wrth y bobl,
gan ddywedyd, Arfogwch o honoch
wŷr i'r rhyfel, ac ant yn erbyn Mid-
ian, i roddi dial yr Arglwydd ar
Midian.
4 2 Mil o bob llwyth, o holl Iwyth-
au Israel, a anfonwch i'r rhyfeL
5 A rhoddasant o filoedd Israel fil
0 hoh llwyth, sef deuddeng mil, o
rai wedi eu harfogi i'r rhyfel.
6 Ac anfonodd Moses hwynt i'r
rhyfel, mil o hoh Uwyth: hwynt a
Phinees mab Eleazar yr oflfeiriad, a
anfonodd efe i'r rhyfel, â dodrefh
y cyssegr, a'r ^ udgym i udganu yn
ei law.
7 A hwy a ryfelasant yn erbyn
Midian, megis y gorchymynodd yr
Arglwydd wrth Moses; ac ^a ladd-
asant * bob gwrryw.
8 Brenhinoedd Midian hefyd a
laddasant hwy, gyd a'u lladdedigion
eraill: sef ^Efi, a Recem, a Sur, a
Hur, a Reba, pùm brenhin Midian:
8 Balaam hefyd mab Beor a laddas-
ant hwy a'r cleddyf.
9 Meibion Israel a ddaliasant hef-
yd yn garcharorion wragedd Mid-
ian, a'u plant; ac a yspeüiasant eu
holl anifeiliaid hwynt, a'u holl ddâ
hwynt, a'u hoU olud hwynt.
10 Eu holl ddinasoedd hefyd trwy
eu trigfannau, a'u hoU dyrau, a losg-
asant â than.
11 A '^ chymmerasant yr hoU ys-
pail, a'r holl gaffaeliad, o ddyn ac
o anifaiL
12 Ac a ddygasant at Moses, ac at
Eleazar yr offeiriad, ac at gjmnuUeid-
fa meibion Israel, y carcharorion, a'r
caffaeliad, a'r yspail, i'r gwersyU, yn
rhosydd Moab, y rhai ydynt wrth
yr lorddonen, ar gyfer Jericho.
13 IT Yna Moses ac Eleazar yr
offeiriad, a holl bennaduriaid y
gynnulleidfa, a aethant i'w cyfar-
fod hwynt o'r tu aUan i'r gwersyU.
14 A digiodd Moses wrth swydd-
ogion y fyddin, capteniaid y mil-
oedd, a chapteniaid y cantoedd, y
rhai a ddaethant o frwydr y rhyfel.
15 A dywedodd Moses wrthynt,
A adawsoch chwi 'bob benyw yn
fyw?
16 Wele, ^ hwynt, trwy 'air Balaam,
a barasant i feibion Israel wneuthur
camwedd yn erbyn yr Arglwydd
yn achos Peor; a ™bu pla y'nghyn-
nuUeidfa yr Arglwydd.
17 Am hynny "lleddwch yn awr
bob gwrryw o blentyn; a lleddwch
bob benyw a fii iddi a wnaeth â
gwr, trwy orwedd gyd ^ âg e£
18 A phob plentyn o'r benywaid
Cyn
CRIST
1452.
2 Heb. Mü
o Iwyth,
mil o
Iwyth.
«pen. 10.9.
d Dent. 20.
13.
Bam. 21.
11.
1 Sam. 27.
9.
1 Bren. 11.
15, 16.
e Edrych
Bam. 6.
1, 2, 33.
Í Jos. 13. 21.
8 Jog. 13. 22.
t Deut. 2a
14.
I Edrych
Deut. 20.
13.
1 Sam. 15.
3.
k pen. 25. 2.
1 pen. 24. 14.
2 Petr 2.
15.
«open. 25. 9,
n Bam. 2L
IL
3 Heb. 4
gwrryim.
Puredigaeth yr yspail.
NUMERI, XXXL
Rhannu yr yspail.
Cyn
CEIST
1452.
0 pen. 5. 2.
f pen. 19.
11, ẀC.
1 pen. 19. 9,
17.
4 Heb. oV
gaeOiglud.
T Jos. 22. 8.
1 Sam. 30.
24.
» Edrych
ad. 30. 47. a
pen. 18. 26.
SNeu,
geifr, neu,
praidd.
» pen. 3. 7,
8, 25, 31,
y rhai ni bu iddynt a wnaethant â
gwr, cedwch yn fyw i chwi.
19 Ac "arhoswch chwithau o'r tu
allan \'t gwersyll saith niwrnod : pob
un a laddodd ddyn, a ^phob un a
gyfíyrddodd wrth laddedig, ymlan-
hêwch y trydydd dydd, a'r seithfed
dydd, chwi a'ch carcharorion.
20 Pob gwisg hefyd, a phob do-
drefhyn croen, a phob gwaith ojlew
geifr, a phob llestr pren, a lanhêwch
chwi
21 IF A dywedodd Eleazar yr off-
eiriad wrth y rhyfelwyi* y rhai a
aethant i'r rhyfel, Dyma ddeddf y
gyfraith a orchymynodd yr Ar-
GLWYDD wrth Moses :
22 Yn unig yr aur, a'r arian, y
pres, yr haiam, yr alcam, a'r plwm ;
23 Pob dim a ddioddefo dan, a dyn-
nwch trwy y tan, a glân fydd; ac
etto efe a lanhêir "^ a'r dwfr neUldu-
aeth: a'r hyn oil ni ddioddefo dan,
tynnwch trwy y dwfr yn unig.
24 A golchwch eich gwisgoedd ar
y seithfed dydd, a glân fyddAvch ; ac
wedi hynny deuwch i'r gwersyll.
25 IT A llefarodd yr Arglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
26 Cymmer nifer yr yspaü *a gaed,
o ddyn ac o anifail, ti ac Eleazar yr
offeiriad, a phennau-cenedl y gyn-
nuUeidfa :
27 A 'rhanna y caflfaeliad yn ddwy
ran; rhwng y rhyfelwyr a aethant
i'r filwriaeth, a'r hoU gynnuUeidfa,
28 A chyfod deymged i'r Ar-
glwydd gan y rhyfelwyr y rhai a
aethant allan i'r filwriaeth; *un en-
aid o hob pùm cant o'r dynion, ac
o'r eidionau, ac o'r asynod, ac o'r
defaid.
29 Cymmerwch hyn o'u hanner
hwynt, a dyro i Eleazar yr offeir-
iad, yn ddyrchafael-ofírwm yr Ar-
glwydd.
30 Ac o hanner meibion Israel y
cymmeri un rhan o hoh deg a deu-
gain, o'r dynion, o'r eidionau, o'r
asynod, ac o'r ^defaid, ac o bob ani-
fail, a dod hwynt i'r Lefiaid, *y rhai
ydynt yn cadw cadwraeth tabernacl
yr Arglwydd.
31 A gwnaeth Moses ac Eleazar yr
offeiriad megis y gorchymynodd yr
Arglwydd wrth Moses.
32 A'r caffaeUad, sef gweddill yr
yspail yr hon a ddygasai pobl y
filwriaeth, oedd chwe chàn mil a
phymtheg a thri ugain o filoedd o
ddefaid,
m
33 A deuddeg a thri ugain mil o
eidionau,
34 Ac un fil a thri ugain o asynod,
35 Ac o ddynion, o fenywaid ni
buasai iddynt a wnaethant â gwr,
trwy orwedd gyd âg ef, ddeuddeng
mil ar hugain o eneidiau.
36 A'r hanner, se/rhan y rhai a
aethant i'r rhyfel, oedd, o rifedi def-
aid, dri chàn mil a dwy ar bymtheg
ar hugain o filoedd, a phùm cant;
37 A theymged yr Aeglwydd o'r
defaid oedd chwe chant a phymtheg
a thri ugain.
38 A'r eidionau oedd un fil ar bym-
theg ar hugain; a'u teyrnged i'r
Arglwydd oedd ddeuddeg a thri
ugain.
39 A'r asynod oedd ddeng mil ar
hugain a phùm cant ; a'u teyrnged i'r
Arglwydd oedd un a thri ugain.
40 A'r dynion oedd un fil ar bym-
theg; a'u teyrnged i'r Arglwydd
oedd ddeuddeg enaid ar hugain.
41 A Moses a roddodd deyrnged
offrwm dyrchafael yr Arglwydd i
Eleazar yr offeiriad, "" megis y gor-
chymynasai yr Arglwydd wrth
Moses.
42 Ac o ran meibion Israel, yr
hon a rannasai Moses oddi wrth y
milwyr,
43 S^ rhan y gynnuUeidfa o'r
defaid, oedd dri chàn mil a dwy
ar bymtheg ar hugain o filoedd, a
phùm cant;
44 Ac o'r eidionau, un fil ar bym-
theg ar hugain ;
45 Ac o'r asynod, deng mil ar
hugain a phùm cant;
46 Ac o'r dynion, un fil ar bym-
theg.
47 le, cymmerodd Moses o hanner
meibion Israel, un rhan o hoh deg a
deugain, o'r dynion, ac o'r anifeil-
iaid, ac a'u rhoddes hwynt i'r Lefiaid
oedd yn cadw cadwraeth tabernacl
yr Arglwydd ; megis y gorchymyn-
asai yr Arglwydd wrth Moses.
48 IF A'r swyddogion, y rhai oedd
ar filoedd y Uu, a ddaethant at
Moses, sef capteniaid y müoedd a
chapteniaid y cantoedd:
49 A dywedasant wrth Moses, Dy
weision a gymmerasant nifer y gwŷr
o ryfel a roddaist dan ein dwy-
law ni; ac nid oes wr yn eisieu o
hoiiom.
50 Am hynny yr ydym yn offrym-
mu ofirwm i'r Arglwydd, pob un
yr hyn a gafodd, yn offerynau aur, yn
T Reuheniaid a'r Gadiaid
NUMERI, XXXIL
yn gofyn eu hetifeddiaeth
Cyn
CRIST
1452.
I Deut. 20.
14.
» pen. 21. 32.
b ad. 36,
BeHinim-
rait.
c ad. 38
Sâimah.
rt ad. 38,
Baalmeon.
e pen. 21.
24, 34.
ZHeb.
torrwch
galon
meibion,
t pen. 13. 3.
8Deut.l.22.
gad^vjTiau, yn freicliledau, yn fod-
rwyau, yn glust-dlysau, ac yn dorch-
au, i wneuthur cymmod dros ein
heneidiau ger bron yr Arglwydd.
51 A chymmerodd Moses ac Ele-
azar yr offeiriad yr aur ganddynt,
y dodrefn gweitligar oil.
52 Ac yr ydoedd hoU aur yr off-
rwm dyrchafael, yr hwn a ofirym-
masant i'r Arglwydd, oddi "vn-tli
gapteniaid y miloedd, ac oddi wrtli
gapteniaid y cantoedd, yn un fil ar
bymtheg saitli gant a deg a deu-
gain o siclaa
53 (^Yspeiliasai y gwŷr o ryfel
bob un iddo ei huD.)
54 A chymmerodd Moses ac Ele-
azar yr offeiriad yr aur gan gap-
teniaid y miloedd a'r cantoedd, ac
a'i dygasant i babell y cyfarfod,
yn goffadwriaeth dros feibion Israel
ger bron yr Arglwydd.
PENNOD XXXIL
1 Y Eeubeniaid aV Gadiaid yn gofyn eu heti-
feddiaeth y tu hwnt i'r lorddonen. 6 Moses
yn eu, ceryddu hwynt. 16 Hwythau yn cyn-
nyg iddo ef ammodau wrth ei fodd. 33 Moses
yn rhoddi iddynt y wlad. 39 Hwythau yn ei
goresgyn hi.
AC yr ydoedd anifeiliaid lawer i
. feibion Reuben, a Uawer iawn
i feibion Gad: a gwelsant dir "^Ja-
zer, a thir Gilead ; ac wele y Ue yn
He da i anifeiliaid
2 A meibion Gad a meibion Reu-
ben a ddaethant, ac a ddywedas-
ant wi'tli Moses, ac wrth Eleazar
yr offeiriad, ac wrth bennaduriaid
y gynnulleidfa, gan ddjwedyd,
3 Ataroth, a Dibon, a Jazer, a
^Nimrah, a Hesbon, ac Elealeh, a
'^Sebam, a Nebo, a ^Beon,
4 Sef y tir *a darawodd yr Ar-
glwydd o flaen cynnuUeidfa Israel,
tir i anifeiliaid yio efe; ac y mae
i'th weision anifeiliaid
5 A dywedasant, Os cawsom ffafr
yn dy olwg, rhodder y tir liAvn i'th
weision yn feddiant : na phâr i ni
fyned dros yr lorddonen.
6 H A dywedodd Moses wi*th feib-
ion Gad, ac wrth feibion Reuben,
A â eich brodyr i'r rhyfel, ac a eis-
teddwch chwithau yma ?
7 A phaham y ^ digalonnwch feib-
ion Israel rhag myned trosodd i'r
tir a roddodd yr Arglwydd idd-
ynt?
8 FeUy y gwnaeth eich tadau,
^pan anfonais h^vynt o Cades-Bamea
^i edrych y tir.
9 Canys ^aethant i fynu liyd ddy-
ffryn Escol, a gwelsant y tir; a di-
galonnasant feibion Israel rhag
myned i'r tir a roddasai yr Ar-
glwydd iddynt
10 Ac ennynodd digUonedd yr
Arglwydd y dydd hwnnw; ac efe
a dyngodd, gan ddywedyd,
11 'Diau na chaiff yr un o'r dynion
a ddaethant i iynu o'r Aipht, o fab
ugain mlwydd ac uchod, weled y
tir a addewais trwy Iw i Abraham,
i Isaac, ac i Jacob : am ^ na chyf-
lawnasant wneuthur ar fy ol i :
12 Ond Caleb mab Jephunneh y
Ceneziad, a Josua mab Nun ; canys
cyflawnasant wneuthur ar ol yr
Arglwydd.
13 Ac ennynodd digUonedd yr
Arglwydd yn erbyn Israel; a
gwnaeth iddynt grwydro yn yr an-
ialwch ddeugaiu mlynedd, nes dar-
fod yr hoU oes a wnaethai ddiyg-
ioni y'ngolwg yr Arglwydd.
14 Ac wele, chwi a godasoch yn
Ue eich tadau, yn gynuyrch dyn-
ion pechadurus, i chwanegu ar
angerdd Hid yr Arglwydd wrth
Israel.
15 Os dychwelwch oddi ar ei ol
ef ; yna efe a ad y bobl etto yn yr
anialwch, a chwi a ddinystriwch yv
hoU bobl hyn.
16 1Í A h>vy a ddaethant atto ef,
ac a ddywedasant, Corlannau def-
aid a adeilad^m ni yma i'n hanl-
feiliaidj a dinasoedd i'n plant.
17 A 4ii a ymarfogAvn yn fuan o
flaen meibion Israel, hyd oni ddyg-
om hwynt i'w Ue eu hun ; a'n plant
a arhosant yn y dinasoedd caerog,
rhag trigolion y tir.
18 ""Ni ddychwelwn ni i'n tai, nes
i feibion Israel berchennogi bob un
ei etifeddiaeth.
19 Hefyd nid etifeddAvn ni gyd â
liAvynt o'r tu hwnt i'r lorddonen,
ac oddi yno allan; am ddyfod ein
hetifeddiaeth i ni o'r tu yma i'r
lorddonen, tu a'r dwjTain.
20 H A ^dywedodd Moses wrth-
ynt, Os g^vnewch y peth h}Ti, os
ymarfogwch i'r rhyfel o flaen yr
Arglwydd,
21 Os â pob un o honoch dros yr
lorddonen yn arfog o flaen yr Aji-
GLWYDD, nes iddo yrru ymaith ei
elynion o'i flaen,
22 A "darostwng y wlad o flaen
yr Arglwydd; yna wedi hynny y
cewch ddychwelyd, ac y byddwch
Cyn
CRIST
1452.
k pen. 13.24.
1 pen. 14.
28,29.
Deut. 1.35.
* pen. 14.
24,30.
1 Jos. 4. 13.
a» Jos. 22. 4.
n Deut. 3. 18.
J 08. L 14.
oDeut3.20.
y tu liwnt i'r lorddonen.
NUMERI, XXXIII.
Teithiau yr Israeliaid.
Cyn
CRIST
1452.
r Dent. 3.
12,15, in.
J(S. I.IJ.
alJ. 8.
• Dcut.3.12.
Jos. 13. 8.
a 22. 4.
» pen. 21.
24, SO.
and. 1,3,
Jazcr.
': « n<\. 3,
Nimfah.
dieuog ger bron yr Arglwydd, a
cher bron Israel ; a bydd ^ y tir
hwn yn etifeddiaeth i chwi o flaen
yi' Arglwydd.
23 Ond OS clim ni wna fel hyn;
wele, pecliu yr ydycli yii erbyn yr
Arglwydd: a gwybyddwcli y go-
ddiwedda eich pechod cliwi.
24 Adeiledwch i chwi ddinasoedd
i'cli plant, a chorlannau i'ch def-
aid; a gwnewch yr hyn a ddaetli
allan o'cli genaiL
25 A Ilefarodd meibion Gad a
meibion Reuben WTth Moses, gan
ddywedyd, Dy weision a wnant
megis y mae iy arglwydd yn gor-
chymyn.
26 Ein plant, ein gwragedd, ein
hanifeiliaid, a'u hoU ysgrubliaid,
fyddant yma yn ninasoedd Gilead
27 "^A'th weision a ant drosodd o
flaen yr Arglwydd i'r rhyfel, pob
un yn arfog i'r filwriaeth, megis y
mae fy arglwydd yn Uefaru.
28 A ' gorcliymynodd Moses i Ele-
azar yr offeiriad, ac i Josua mab
ìíun, ac i bennau-cenedl Uwytliau
meibion Israel, o'u plegid liwynt :
29 A dywedodd Moses ^n'thynt, Os
meibion Gad a meibion Reuben a
ant dros yr lorddonen gyd â chwi,
pob un yn arfog i'r rhyfel o flaen
yr Arglwydd, a darostAvng y wlad
o'ch blaen ; yna rhoddwch iddynt
wlad Gilead yn berchennogaeth :
30 Ac onid ant drosodd gyd â
chwi yn arfogion, cymmeraiit eu
hetifeddiaeth yn eich mysg chwi
y'ngwlad Canaan.
31 A meibion Gad a meibion Reu-
ben a attebasant, gan ddywedyd,
Fel y Ilefarodd yr Arglwydd wrth
dy weision, feUy y g^vnawn ni.
32 Nyni a awn drosodd i dir Ca-
naan yn arfogion o flaen yr Ar-
glwydd, fel y hyddo meddiant ein
hetifeddiaeth o'r tu yma i'r lor-
ddonen gennym ni.
33 A "rhoddodd Moses iddynt, sef
i feibion Gad, ac i feibion Reuben,
ac Î hauner Ihvyth Manasseh mab
Joseph, * frenhiniaeth Schon bren-
hin yr Amoriaid, a brenhiniaeth Og
brenhin Basan, y wlad a'i dinas-
oedd ar hyd y terfynau, sef dinas-
oedd y wlad oddi amgylch.
34 ^\ A meibion Gad a adeiladas-
ant Dibon, ac Ataroth, ac Aroer,
35 Ac Atroth, Sophan, a "Jaazer,
a Jogbeah,
30 A "^ Beth-nimrah, a Beth-haian,
dinasoedd caerog; a chorlannau
defaid.
37 A meibion Reuben '^a adeiladas-
ant Hesbon, Elealeh, a Chiriathaim ;
38 Nebo hefyd, a Baal-mcon
{^ wedi troi cu henwau,) a Sibmah :
ac a "enwasant enwau ar y dinas-
oedd a adeiladasant.
39 A meibion *Machir mab Ma-
nasseh a aethant i Gilead, ac a'i
henniUasant hi, ac a yrrasant ym-
aith yr Amoriaid oedd ynddi.
40 A ''rhoddodd Moses Gilead i
Macliir mab Manasseh; ac efe a
drigodd ynddi.
41 Ac aeth «=Jair mab Manas-
seh, ac a ennillodd eu pentrefydd
liAvynt, ac a'u galwodd hwynt ^ ^ Ha-
foth-Jair.
42 Ac aeth Nobah, ac a ennillodd
Cenath a'i phentrefydd, ac a'i galw-
odd ar ei enw ei hun, Nobah.
PENNOD XXXIII.
1 Dwy daith a deugain yr Israeliaid. 50 Bod
yn rhaid dinystrio y Canaaneaid,
DYINIA deithiau meibion Israel,
y rhai a ddaethant aUan o dir
yr Aipht, yn eu lluoedd, dan law
Moses ac Aaron.
2 A ISIoses a ysgrifenodd eu myn-
ediad h^vynt allan yn ol eu teith-
iau, wrth orchymyn yr Arglwydd :
a dyma eu teithiau h^vynt yn eu
mynediad allan.
3 A hwy a "gychwynasant o Ra-
meses yn y mis cyntaf, ar y pym-
thegfed dydd o'r mis cyntaf: tran-
noeth wedi y Pasc yr aeth meibion
Israel allan ""a Haw uchel y'ngolwg
yr Aiphtiaid oil.
4 (A'r Aiphtiaid oedd yn claddu
pob cyntaf-anedig, " y rhai a laddas-
ai yr Arglwydd yn eu mysg; "^a
gwnaethai yr Arglwydd fani yn
erbyn eu duwiau hwynt hefyd.)
5 *A meibion Israel a gychwyn-
asant o Rameses, ac a wersyllasaut
yn SuccotL
6 A ^chychwynasant o Succoth, a
gwersyllasant yn Etham, yr hon
sydd y'nghwrr yr anialwch.
7 A 8 chychwynasant o Etham, a
throisant drachefn i Pi-hahiroth, yr
hon sydd o flaen Baal-Sephon; ac
a wersyllasaut o flaen Migdol.
8 A chychwynasant o Pi-hahiroth,
ac a ''aethant trwy ganol y môr
i'r anialwch; a cherddasant daith
tri diwmod yn anialwch Etham, a
gwersyllasant ym Marah.
Dwy daith a deugain
NUMERI, XXXIII.
yr Israeliaid.
Cyn
CRIST
H91.
i Exod. 15.
27.
k Exod. 16.1.
I Exod. 17.1.
1490.
■n Exod, 19.
1,2.
n pen. 11. 34.
2 Beddau
y blŷs.
• pen. 11. 35.
PDeut.10.6.
lEdrych
Gen. 36. 27.
Deut.lO. t>.
1 Chron. 1.
42.
'Deut.10.7.
9 A chychwynasant o Marah, 'a
daethant i Elim : ac yn Elim yr yd-
oedd deuddeg o ffynhonnau dwfr,
a deg a thri ugain o balmwydd; a
gwersyllasant yno.
10 A chych^vynasant o Elim, a
gwersyllasant wrth y môr coch.
11 A chychwynasant oddi wrth y
môr coch, a ''gwersyllasant yn an-
ialwch Sin.
12 Ac o anialwch Sin y cychwyn-
asant, ac y gwersyllasant yn Doph-
cah.
13 A chychwynasant o Dophcah,
a gwersyllasant yn Alus.
14 A chychwynasant o Alus, a
' gwersyllasant yn Rephidim, lie nid
oedd dwfr i'r bobl i'w yfed.
15 A " chychwynasant o Rephid-
im, a gwersyllasant yn anialwch
Sinai.
16 A chychwynasant o anialwch
Sinai, a gwersyllasant "yn ^Cibroth-
Hattaafah.
17 A "chychwynasant o Cibroth-
Hattaafah, a gwersyllasant yn Ha-
seroth.
18 A chychwynasant o Haseroth,
a gwersyllasant yn Rithmah.
19 A chychwynasant o Rithmah, a
gwersyllasant yn Rimmon-Pares.
20 A chychwynasant o Rimmon-
Pares, a gwersyllasant yn Libnah.
21 A chych^vynasant o Libnah, a
gwersyllasant yn Rissah.
22 A chychwynasant o Rissah, a
gwersyllasant yn Cehelathah.
23 A chychwynasant o Cehela-
thah, a gwersyllasant ym mynydd
Sapher.
24 A chychwynasant o fynydd Sa-
pher, a gwersyllasant yn Haradah.
25 A chych^vynasant o Haradah,
a gwersyllasant ym Maceloth.
26 A chychwynasant o Maceloth,
a gwersyllasant yn Tahath.
27 A chycliAvynasant o Tahath, a
gwersyllasant yn Tarah.
28 A chychwynasant o Tarah, a
gwersyllasant ym Mithcah.
29 A chychwynasant o Mithcah, a
gwersyllasant yn Hasmonah.
30 A chychwynasant o Hasmonah,
a P gwersyllasant ym Moseroth.
31 A chychwynasant o Moseroth,
a gwersyllasant yn Bene-Jaacan.
32 A chychwynasant o •» Bene-
Jaacan, a 'gwersyllasant yn Hor-
hagidgad.
33 A chychwynasant o Hor-hagid-
gad, a gwersyllasant yn Jotbathah.
34 A chychwynasant o Jotbathah,
a gwersyllasant yn Ebronah.
35 A chychAvynasant o Ebronah, a
gwersyllasant yn Esion-Gaber.
36 A chychAvynasant o Esion-Ga-
ber, a 'gwersyllasant yn anialwch
Sin ; hwnnw yw Cades.
37 A * chychwynasant o Cades, a
gwersyllasant ym mynydd Hor, yng
nghwrr tir Edom.
38 Ac "Aaron yr offeiriad a aeth
i fynu 1 fynydd Hor, wrth orchy-
myn yr Arglwydd; ac a fa farw
yno, yn y ddeugeinfed flwyddyn
wedi dyfod meibion Israel allan o
dir yr Aipht, yn y pummed mis, ar
y dydd cyntaf o'r mis.
39 Ac Aaron oedd fab tair blwydd
ar hugain a chant pan fii farw ym
mynydd Hor.
40 A'r *brenhin Arad, y Canaan-
ead, yr hwn oedd yn trigo yn y
dehau ja nhir Canaan, a glybu am
ddyfodiad meibion Israel.
41 A y chychwynasant o fynydd
Hor, a gwersyllasant yn Salmon-
ah.
42 A chychwynasant o Salmonah,
a gwersyllasant yn Punon.
43 A chychwynasant o Punon, a
''gwersyllasant yn Oboth,
44 A "chychwynasant o Oboth,
a gwersyllasant yn ^Ije-Abarim, ar
deriyn Moab.
45 A chychwynasant o Ije-Abarim,
a gwersyllasant yn Dibon-Gad.
46 A chychwynasant o Dibon-
Gad, a gwersyllasant yn Almon-
^ Diblathaim.
47 A chychwynasant o Almon-Dib-
lathaim, a gwersyllasant ym myn-
yddoedd Abarim, o flaen Nebo.
48 A chychwynasant o fynydd-
oedd Abarim, a ''gwersyllasant yn
rhosydd Moab, wrth yr lorddonen,
ar gy/er Jericho.
49 A gwersyllasant wrth yr lor-
ddonen, o Beth-Jesimoth hyd ^ ^ was-
tadedd Sittim, yn rhosydd Moab.
50 IT A llefarodd yr Arglwydd
wrth Moses, yn rhosydd Moab, wrth
yr lorddonen, ar gy/er Jericho, gan
ddywedyd,
51 Llefara wrth feibion Israel, a
dywed wrthynt, *Gan eich bod
chwi yn myned dros yr lorddonen,
i dir Canaan ;
52 ^Gyrrwch ymaith hoU drigol-
ion y tir o'ch blaen, a dinystriwch
eu hoU luniau hwynt; dinystriwch
hefyd eu holl ddelwau tawdd, a
Cyn
CRIST
1490.
1453.
»pen. 20. 1.
t pen. 20. 22.
'ipen.20.2.">
Dent. 10. 6.
a 32. 5u.
1452.
Î pen. 21. 1,
7 pen. 21. 4.
z pen. 21. 10.
» pen. 21. 11.
3Neu,
Carneddau
Abarba.
■■ pen. 22. 1.
•4 Neu, Abel,
d pen. 25. 1.
J OS. 2. 1.
e Deut. 7. 2.
Job. 11.12.
r Exod. 23.
24,33.
a 34. 13.
Deut. 7. 2,
5. a 12. 3.
174
Terfynau y wlad.
NUMERI, XXXIV.
Enwau rhanwyr y tir.
Cyn
CRIST
1452.
h Job. 23. 13.
Barn. 2. 3.
Edrych
Exod. 23.
33.
difwynwch hefyd eu holl uchel-
feydd hwynt
63 A goresgjTQWch y tir, a thrig-
wch ynddo: canys rhoddais y tir i
chwi i'w berchennogi.
«pen. 26.5a j 54 « Rhennwch hefyd y tir yn
etifeddiaeth rhwng eich teuluoedd
wrth goelbren; i'r ami chwaneg-
wch ei etifeddiaeth, ac i'r anaml
prinhêwch ei etifeddiaeth: bydded
eiddo pob un y man lie yr el y
coelbren aUan iddo; yn ol llwyth-
au eich tadau yr etifeddwch.
55 Ac oni yrrwch ymaith breswyl-
wyr y tir o'ch blaen; yna y hydd
y rhai a weddiUweh o honynt ^'yn
gethri yn eich llygaid, ac yn ddi'ain
yn eich ystlysau, a blinant chm yn
y tir y trigwch ynddo.
66 A bydd, megis yr amcenais
wneuthur iddynt hwy, y gwnaf i
chwi.
PENNOD XXXIV.
I Terfynau y wlad. 16 Enwau y rhai a
rannant y tir.
ALLEFARODD yr Arglwydd
wrth Moses, gan ddywedyd,
2 Gorchymyn 1 feibion Israel, a
dywed wrthynt. Pan ddeloch chwi
i dir Canaan, (dyma y tir a syrth 1
chwi yn etifeddiaeth, se/gwlad Ca-
naan al therfynau,)
3 A'ch tu "dehau fydd o anial-
wch Sin, ger llaw Edom : a therfyn
y dehau fydd i chwi o gwrr ^y mor
heli tu a'r dwyi'aia
4 A'ch terfyn a amgylchyna o'r
dehau i riw Acrabbim, ac a â tros-
odd i Sin; a'i fynediad allan fydd
o'r dehau i Cades-Barnea, ac a â
allan i *= Hasar-Adar, a throsodd i
Asmon :
5 A'r terfyn a amgylchyna o As-
mon i afon yr Aipht; a'i fynediad
ef allan a fydd tu a'r ^gorllewin.
6 A therfyn y gorllewin fydd y
mor mawr i chwi ; sef y terfyn hwn
fydd i chwi yn derfyn gorllewin.
7 A hwn fydd terfyn y gogledd i
chwi : o'r mor mawr y tueddwch i
fynydd Hor.
8 0 fynydd Hor y tueddwch nes
dyfod ^i Hamath; a mynediaid y
terfyn fydd i Sedad.
9 IT A'r terfyn a â allan tu a
Ziphron; a'i ddiwedd ef fydd yn
Hasar-Enan: hwn fydd terfyn y
gogledd i chwi.
10 A therfynwch i chwi yn derfyn
y dwyrain o Hasar-Enan i Sepham.
II Ac aed y terfyn i waered o
» Jos. 15. 1.
b Gen. 14. 3.
c Edrych
Jos. 15. 3.
2 Heb. m&r.
d 2 Bren.
14.25.
Sepham i Riblah, ar du dwyrain
Ain; a disgyned y terfyn, ac aed
hyd ^ystlys mor Cinnereth tu a'r
dwyrain.
12 A'r terfyn a â i waered tu a'r
lorddonen ; a'i ddiwedd fydd y mor
heli. Dyma y tir fydd i chwi a'i
derfynau oddi amgylch.
13 A gorchymynodd Moses i feib-
ion Israel, gan ddywedyd, Dyma y
tir a rennwch yn etifeddiaethau
wrth goelbren, yr hwn a orchymyn-
odd yr Arglwydd ei roddi i'r naw
llwyth, ac i'r banner llwyth.
14 * Canys cymmerasai llwyth meib-
ion Reuben yn ol tŷ eu tadau, a
llwyth meibion Gad yn ol tŷ eu tad-
au, a banner llwyth Manasseh, cym-
merasant, meddaf, eu hetifeddiaeth.
15 Dau Iwyth a banner llwyth a
gymmerasant eu hetifeddiaeth o'r
tu yma i'r lorddonen, yn agos i
Jericho, tu a'r dwyrain a chodiad
haul.
16 IT liefarodd yr Arglwydd hef-
yd wrth Moses, gan ddywedyd,
17 Dyma enwau y gwŷr a rannant
y tir yn etifeddiaethau i chwi : '^Ele-
azar yr offeiriad, a Josua mab Nun,
18 Ac un pennaeth o bob llwyth
a gymmerwch, i rannu y tir yn eti-
feddiaethau.
19 Ac fel dyma enwau y gwŷr: o
Iwyth Judah, Caleb mab Jephun-
neh.
20 Ac o Iwyth meibion Simeon,
Semuel mab Aramihud.
21 0 hvyth Benjamin, Elidad mab
Cislon.
22 A Bucci mab Jogli, yn bennaeth
o Iwyth meibion Dan.
23 0 feibion Joseph, Haniel mab
Ephod, yn bennaeth dros Iwyth
meibion Manasseh.
24 Cemuel hefyd mab Siphtan,
yn bennaeth dros Iwyth meibion
Ephraim.
25 Ac Elisaphan mab Phamach,
yn bennaeth dros Iwyth meibion
Zabulon.
26 Paltiel hefyd mab Assan, yn ben-
naeth dros Iwyth meibion Issachar.
27 Ac Ahihud mab Salomi, yn ben-
naeth dros Iwyth meibion Aser.
28 Ac yn bennaeth dros Iwyth
meibion Naphtali, Pedahel mab
Ammihud.
29 Dyma y rhai a orchymynodd yr
Arglwydd iddynt rannu etifedd-
iaethau i feibion Israel, yn nhir
Canaan.
Cyn
CRIST
1452.
3 Heb.
ytgwydd.
e pen. 32. 33.
Jos. 14. 2, 3.
rjos.l4. 1.
a 19. 5L
Y dinasoedd noddfa.
NUMERI, XXXV.
Cyfraith Uo/ruddiaeth.
Cyn
CRIST
1451.
» Jos. 14. 3,
4. a 21. 2.
b Deut. 4.
41.
Jos. 20. 2.
a 21. 3. 21.
open. 26. 5-1.
• Exod. 21.
13.
PENNOD XXXV.
1 Ulioddi wyth dref a deugain a'u pentrefi Tr
Lefiaid, a'u mesur. 6 Clnoech 6'r rliai hynny
yn drefydd noddfa. 9 Cyfraith llawrudd-
iaeth: 31 ac nas gellir ei ddiwygio.
ALLEFARODD yr Arglwydd
■\vrth Moses, yn rliosydd. Moab,
wrtli yr lorddonen, yn agos i Je-
richo, gan ddywedyd,
2 '^ Gorchyniyn i feibion Israel,
roddi o honynt i'r Lefiaid, o eti-
feddiaeth eu meddiant, ddinasoedd
i drigo ynddynt: rlioddwcli he/yd
i'r Lefiaid faes pcntrefol ^vrth y din-
asoedd o'u hamgylcli.
3 A'r dinasoedd iyddant iddynt i
drigo ynddynt ; ,2i!vi pentrefol feiis-
ydd fyddant i'w hanifeiliaid, ac i'w
cyfoeth, ac i'w lioU fwystfilod.
4 A meusydd pentrefol y dinas-
oedd y rliai a roddwcli i'r Lefiaid, a
gyrhaeddant o fur y ddinas tu ag
allan, fil o gufyddau o amgylcli.
5 A mesurwch o'r tu allan i'r ddin-
as, o du y d^v}^•ain ddwy fil o gu-
fyddau, a tliu a'r deliau ddwy fil o
gufyddau, a ttiu a'r gorllewin ddwy
fil o gufyddau, a thu a'r gogledd
ddwy fil o gufyddau; a'r ddinas
fydd yn y canol: liyn fydd iddynt
yn feusydd pentrefol y dinasoedd.
C Ac o'r dinasoedd a roddwcli i'r
Lefiaid, hydded ^'chwecli yn ddinas-
oedd noddfa, y rliai a roddwcli, fel
y gallo y llawruddiog ffoi yno: a
rlioddwch ddwy ddinas a deugain
attjTit yn ycliwaneg.
7 Yr lioll ddinasoedd a roddwcli
i'r Lefiaid, fyddant wyth ddinas a
deugain, liwynt a'u pentrefol feus-
ydd.
8 A'r dinasoedd y rliai a roddwcli,
fydd o feddiant meibion Israel:
''oddi ar yr ami eu dinasoedd, y
rlioddwch yn ami ; ac oddi ar y
prill, y rlioddwch yn brin: pob
un yn ol ei etifeddiaetli a eti-
feddant, a rydd i'r Lefiaid o'i
ddinasoedd.
9 IF A liefarodd yr Arglwydd
Avrtli Moses, gan ddywedyd,
10 Llefara wrtli feibion Israel, a
dywed ^vrthynt, ^ Pan eloch dros yr
lorddonen i dir Canaan ;
11 Yna *gosodwch i ch'svi ddinas-
oedd; dinasoedd noddfa fyddant i
cliwi: ac yno y ify y llawruddiog a
laddo ddyn me^vn amryfusedd.
12 A'r dinasoedd fyddant i cliwi
yn noddfa rliag y dialydd; fel
na ladder y Ua^vruddiog, hyd oni
176
safo ger bron y gjiinulleidfa mewn
barn.
13 Ac o'r dinasoedd y rhai a rodd-
wch, chwecli fydd i c\\\á yn ddin-
asoedd noddfa.
14 ^Tair dinas a roddwcli o'r tu
yma i'r lorddonen, a thair dinas a
roddwcli yn nliir Canaan: dinas-
oedd noddfa fyddant Invy.
15 I feibion Israel, ac i'r dieithr,
ac i'r ymdeithydd a fyddo yn eu
mysg, y bydd y cliwe dinas hyn yn
noddfa ; fel y gaUo pob un a laddo
ddjii mewn amryfusedd, íFoi yno.
16 Ac 8 OS ag offeryn haiam y tar-
aAvodd ef, fel y bu farw, UaAvruddiog
yw efe : Uadder y llawruddiog yn
farw.
17 Ac OS â charreg law, yr lion y
byddai efe farw o'i phlegid, y taraw-
odd ef, a'i farw ; lla^vruddiog yiv efe ;
lladder y lla\\Tuddiog yn farw.
18 Neil OS efe a'i tarawodd ef a
llaw-ffon, yr lion y byddai efe farw
o'i phlegid, a'i farw; llaAvruddiog yio
efe : lladder y llawi'uddiog yn farw.
19 Dialydd y gwaed a ladd y llaw-
ruddiog: pan gyfarfyddo ag ef, ete
a'i lladd ef.
20 Ac ^ OS mewn cas y gwthia efe
ef, neu y teifl atto mewn bwriad, fel
y byddo efe farw;
21 Neu ei daro ef a'i law, mown
galanasdra, fel y byddo farw : lladd-
er yn farw yr liwn a'i tarawodd;
Uofrudd yiv hAvnnw: dialydd y
gwaed a ladd y Uofrudd, pan gyfkr-
fyddo ag ef.
22 Ond OS yn ddisymmwth, *heb
alanasdra, y gAvthia efe ef, neu y
teifl atto un otferyn yn ddifwriad;
23 Neu ei daro ef â charreg, y
byddai efe farw o'i phlegid, heb ei
weled ef; a plieri iddi syrthio arno,
fel y byddo farw, ac efe liQhfod yn
elyn, ac heb geisio niwed iddo ef :
24 Yna barned y gynnulleidfa
rliwng y tara^vydd a dialydd y
gwaed, yn ol y baniedigaethau
hyn.
25 Ac achubed y gynnuUeidfa y
Uofrudd o law dialydd y gwaed, a
throed y gynnuUeidfa ef i ddinas ei
noddfa, yr hon y flibdd efe iddi: a
thriged yntau ynddi hyd farwolaeth
yr arch-oifeiriad, ^ yr hym a eunein-
iwyd a'r olew cyssegredig.
20 Ac OS y Uofrudd gan fyned a â
aUan o derfyii dinas ei noddfa, yr
hon y ffodd efe iddi ;
27 A'i gael o ddialydd y gwaed all-
On
CRIST
1451.
fDe;it.4.41.
Jos. 20. 8.
S Exod. 2L
12, 14.
Lef. 24, 17.
I» Heut. 19.
IL
Í Esod. 2L
13.
k Esod. 29.
7.
Ltf. 4, 3.
a 21. 10.
Rhaid i etifeddesau hriodi
NUMERI, XXXVI.
yn eu llwytli eu liunain.
Cyn
CKIST
1 1leb. «i
b!/dd gwaed
Wo.
lDeut.17.6.
a 19. 15.
Matt. IS.
16.
2 Cor. 13.1.
Heb.10.28.
m Mic. 4. 11.
3 Heb. r,c
nid eill bod
dim iawn
<iro» y lir.
• pen. 2f).55.
a 33. £4.
b pen. 27.
1,7.
J 03. 17.
3,4.
an o deriyn dinas ei noddfa, a lladd
0 ddialydd y gwaed y llofrudd; ^na
rodder haivl gwaed yn ei erbyn :
28 Canys o fewn dinas ei noddfa y
dyly drigo, hyd farwolaeth yr arch-
offeiriad: ac wedi marwolaeth yr
arch-offeiriad, dychweled y llofrudd
i dir ei etifeddiaeth.
29 A hyn fydd i chwi yn ddeddf
famedig trwy eicli cenhedlaethau,
yn eicli holl drigfannau.
30 Pwy bynnag a laddo ddyn,^wrth
a ddywedo tystion y Ueddir y llof-
rudd: ac un tyst ni cliaiff dystiol-
aethu yn erbyn dyn, i beri iddo
farw.
31 Heiyd, na chymmerwch iawn
am einioes y llofrudd, yr Invn sydd
euog 1 farw ; ond Uadder ef yn farw.
32 Ac na chymmerwch iaMii gan
yr hwn a ffodd i ddinas ei noddfa,
er cael dychwelyd i drigo yn y tir,
hyd farwolaeth yr offeiriad;
33 Fel na halogoch y tir yr ydycli
ynddo ; canys y gwaed hwn " a haloga
y tir: ^a'r tir ni lanheir oddi wi'th
y gwaed a dywallter arno, ond â
gwaed yr hwn a'i tywalltodd.
34 Am hynny nac aflanhâ y tir y
trigoch ynddo, yr hwn yr ydwyf fi
yn pres^vylio yn ei ganol: canys
myfi yr Arglwydd ydwyf yn pres-
wylio y'nghanol meibion Israel.
PENNOD XXXVI.
1 Bod yn rhaid i etifeddesau 5 hriodi yn eu
llwythau eu hunain; 7 rhag symmudo yr
etifeddiaeth oddi with y llwyth. 10 Merched
Salphaad yn pr'iodi meihion eu hewythrfraiod
eu lad.
PENNAU-cenedl tylwyth meib-
ion Gilead, mab Machir, mab
Manasseh, o dylwyth meibion Jo-
seph, a ddaethant hefyd, ac a lefar-
asant ger bron Moses, a cher bron
y pennaduriaid, se/ peunau-cenedl
meibion Israel ;
2 Ac a ddywedasant, *Yr Ar-
glwydd a orchymynodd i'm har-
glwydd roddi y tir yn etifeddiaeth
i feibiou Israel Avrth goelbren: am
^ harglwydd a orchymynwyd gan yr
Arglwydd, i roddi etifeddiaeth
Salphaad eiu brawd i'w ferched.
3 Os hwy a fyddant wragedd i rai
o feibion llwythau eraill meibion
Israel ; yna y tynnir ymaith eu heti-
feddiaeth hwynt oddi ^rl^ih etifedd-
iaeth ein tadau ni, ac a'i chwanegir
at etifeddiaeth y llwyth y byddant
hwy eiddynt: a phrinhêir ar randir
ein hetifeddiaeth ni,
4 A phan fyddo '^ y jubili i feibion
Israel, yna y chwanegir eu hetifedd-
iaeth liAvynt at etifeddiaeth llwyth y
rhai y byddant hwy eiddynt: a thor-
rir eu hetifeddiaeth hw>'nt oddi wrth
etifeddiaeth Ihvyth ein tadau ni.
5 A gorchymynodd Moses i feibion
Israel, yn ol gair yr Arglwydd, gan
ddywedyd, Mae llwyth meibion Jo-
seph yn dywedyd yn uiiiawn.
6 Dyma y ^gair a orchymynodd yr
Arglwydd am ferched Salphaad,
gan ddy^vedyd, Byddant wi-agedd
iV rhai y byddo da yn eu golwg eu
hun; ond i rai o dylwyth Ihvyth eu
tad eu hun y byddant yn MTagedd.
7 Felly ni threigla etifeddiaeth
meibion Israel o Iwyth i Iwyth :
canys glynu a wna pob un o feibion
Israel yn etifeddiaeth UAvyth ei
dadau ei hun.
8 A "^ phob merch yn etifeddu eti-
feddiaeth o Iwythau meibion Israel,
a fydd wraig i un o dyhvyth Ihvyth
ei thad ei hun; fel yr etifeddo
meibion Israel bob un etifeddiaeth
ei dadau ei hun.
9 Ac na threigled etifeddiaeth o
Iwyth i hvyth arall; canys llwythau
meibion Israel a lynant bob un yn
ei etifeddiaeth ei hua
10 Megis y gorchymynodd yr Ar-
glwydd wrth Moses, felly y gwnaeth
merched Salphaad.
11 ® Canys Malah, Tirsah, a Hoglah,
a Milcah, a Noah, merched Sal-
phaad, fuant yn wragedd i feibion
eu hewythredd.
12 ^/ wŷr o dylwyth Manasseh,
fab Josepli, y buant yn Avi-agedd;
a thrigodd eu hetifeddiaeth Invynt
wrth Iwyth tylwyth eu tad.
13 Dyma y gorchymynion a'r bam-
edigaethau a orchymynodd yr Ar-
glwydd i feibion Israel, trwy law
Moses, yn rhosydd Moab, wrth yr
lorddonen, yn agos i Jericho.
Cm
CRIST
1451.
cLcf. 25.10.
' peth.
d 1 Chron.
23.::i
I pen. 27. 1.
S f leb. mi
oeddynt o.
J7W
Cyn
CEIST
1451.
2Neu,
Suph.
1451.
• Num. 21.
24,33.
1491.
b Edrych
Exod. 19.
1.
Num. 10.
11.
3Heb.
gi/mmyd-
ogion.
4 gosodais.
0 Gen. 12.7.
a 15. 18.
a 17. 7,8,
a 26. 4.
a 28. 13.
•1 Exod. 18.
IS.
PÜMMED LLYFR MOSES, YR HWN A ELWIR
DEUTERONOMIUM.
PENNOD L
1 Araîíh Moses yn niwedd y ddeugeinfed Jlwydd-
yn, ijn adrodd ar fyr eiriau yr hoU ystori, 6
am addewid Duw, 13 am osod swyddogion
arnynt, 19 am ddanfon yr ysViwyr i chwilio
y wlad, 34 am ddigofaint Duw am eu hang-
hrediniaeth, 41 a'u hanufudd-dod hwy.
DYMA y geiriau a ddywedodd
Moses wrth holl Israel, o'r tu
yma i'r lorddonen, yn yr anialwch,
ar y rhos gyferbyn â'r ^môr coch,
rhwng Paran, a Tophel, a Laban, a
Haseroth, a Dizahab.
2 {Taiih un diwmod ar ddeg sydd
o Horeb, ffordd yr eir i fynydd Seir,
hyd Cades-Bamea.)
3 A bu yn y ddeugeinfed flwyddyn,
yn yr unfed mis ar ddeg, ar y dydd
cyntaf o'r mis, i Moses lefaru wrth
feibion Israel, yn ol yr hyn oil a
orchymynasai yr Aeglwydd iddo
ei ddywedyd wrthynt;
4 *Wedi iddo ladd Sehon brenhin
yr Amoriaid, yr hwn oedd yn trigo
yn Hesbon, ac Og brenliin Basan,
yr hwn oedd yn trigo yn Afltaroth,
o fewn Edrei;
5 O'r tu yma i'r lorddonen, yng
ngwlad Moab, y dechreuodd Mo-
ses egluro y ^^aith hon, gan ddy-
wedyd,
6 Yr Arglwydd ein Duw a lef-
arodd wrthym ni yn Horeb, gan
ddywedyd, ^ Digon i chwi drigo hyd
yn hyn yn y mynydd hwn:
7 Dychwelwch, a chychwynwch
rhagoch, ac ewch i fynydd yr Amor-
iaid, ac i'w holl ^gymgos leoedd; i'r
rhos, i'r mynydd, ac i'r dyffiyn, ac
i'r dehau, ac i borthladd y môr, i
dir y Canaaneaid, ac i Libanus, hyd
yr afon fawr, afon Euphrates.
8 Wele, ^rhoddais y wlad o'ch
blaen chwi : ewch i mewn, a pherch-
ennogwch y wlad yr hon a dyngodd
yr Arglwydd i'ch tadau chwi, i
•^ Abraham, i Isaac, ac i Jacob, ar ei
rhoddi iddynt, ac i'w had ar eu hoi
hwynt
9 1Í A ^ mi a leferais wrthych yr
amser hwnnw, gan ddywedyd, Ni
allaf fi fy hun eich cynnal chwi :
10 Yr Arglwydd eich Duw a'ch
178
lliosogodd chwi ; ac wele ** chwi
heddyw fel sêr y nefoedd o lios-
owgrwydd
11 ('Arglwydd Dduw eich tadau
a'ch cynnyddo yn fil Uiosoccach nag
ydych, ac a'ch bendithio, ^fel y llef-
arodd efe wrthych !)
12 Pa wedd y dygwn fy hun eich
blinder, a'ch baich, a'ch ymryson
chwi?
13 Moeswch i chwi wŷr doethion,
a deallus, a rhai hynod trwy eich
Uwythau; fel y gosodwyf hwynt yn
bennau arnoch chwi
14 Ac attebasoch fi, a dywedas-
och. Da yw gwneuthur y peth a
ddywedaist.
15 Cymmerais gan hynny bennau
eich Uwythau chwi, se/gwŷr doeth-
ion, a rhai hynod, ac a'u ^gwneuth-
um hwynt yn bennau arnoch; e^jn
gapteniaid ar filoedd, ac yn gapten-
iaid ar gantoedd, ac yn gapteniaid
ar ddegau a deugain, ac yn gapten-
iaid ar ddegau, ac yn swyddogion
yn eich Uwythau chwi
18 A'r amser hwnnw y gorchy-
mynais i'ch bamwyr chwi, gan
ddywedyd, Gwrandêwch ddadleuon
rhwng eich brodyr, a ''bemwch yn
gyfiawn rhwng gwr a'i 'frawd, ac
I'r dieithr sydd gyd âg et
17 ^Na chydnabyddwch wynebau
mewn barn; gwrandêwch ar y Ueiaf,
3T1 gystal ag ar y mwyaf : nac ofh-
wch wyneb gwr; oblegid ^y fam
sydd eiddo Duw: a'r peth a fydd
rhy galed i chwi, a ddygwch attaf
fi, a mi a'i gwi'andawaf.
18 Gorchymynais i chwi hefyd yr
amser hwnnw yr hoU bethau a
ddylech eu gwneuthur.
19 1Í A phan fudasom o Horeb, ni
a gerddasom trwy yr hoU anialwch
maAvr ac ofnad^vy hwTinw, yr hwn a
welsoch ffordd yr eir i fynydd yr
Amoriaid, fel y gorchymynasai yr
Arglwydd ein Duw i ni: ac "a
ddaethom i Cades-Barnea.
20 A dywedais wiihych, Daethoch
hyd fynydd yr Amoriaid, yr hwn y
mae yr Arglwydd ein Duw yn ei
roddi i ni
Cyn
CEIST
1451.
• Gen. 15. 5.
f2Saiu.24.
3.
e Gen. 15. 5.
a 22. 17.
a 26. 4.
E.'Lod. 32.
13.
6Heb.
rhoddaii.
b loan 7.
24.
iLef.24.22.
ItLef.19.15.
pen. 16. 19.
1 Sam. 16.
7.
Diar,24.
23.
la'go 2. 1.
I 2 Chron.
19.6.
1490.
m Num. 13.
26.
Moses yn adrodd
DEUTERONOMIUM. I.
hanes yr Israeliaid.
Cyn
CRIST
1451.
1490.
n Num. 13.
3.
o Num. 13.
23.
P Num. 14.
1.
6 Heb.
doddaeant
ein calon-
nau.
1 Num. 13.
28, 32, 33.
7 thàlach.
r pen. 9. 1.
s Num. 13.
28.
t, Exod. 14.
14, 25.
Neli.4.20.
u pen. 32.
11,12.
Es. 46. 3, 4.
a 63. 9.
Hoa. 11. 3.
X Exod. 13.
21.
y Num. 10.
33.
Eücc. 20. 6.
21 Wele, yr Arglwydd dy Dduw
a roddes y wlad o'th flaen : dos i
fynu a pherchennoga hi, fel y llef-
arodd Arglwydd Dduw dy dadau
wrthynt ; nac ofna, ac na Iwfrhâ.
22 1Í A chwi oil a ddaethoch attaf,
ac a ddywedasoch, Anfonwn wŷr
o'n blaen, a hwy a chwiliant y wlad
i ni, ac a fynegant beth i ni am y
ffordd yr awn i fynu ar hyd-ddi, ac
am y dinasoedd y deuwn i mewn
iddynt
23 A'r peth oedd dda yn fy ngolwg :
ac "mi a gymmerais ddeuddengwr
o honoch, un gwr o bob Uwyth.
24 A °hwy a droisant, ac a aetliant
i fynu i'r mynydd, ac a ddaethant
hyd ddyffryn Escol, ac a'i chwilias-
ant ef.
25 Ac a gymmerasant o ffrAvyth y
tir yn eu llaw, ac a'^ dygasant i
waered attorn ni, ac a ddygasant air
i ni dracheih, ac a ddywedasant,
Da yw y wlad y mae yr Arglwydd
ein Duw yn ei rhoddi i ni.
26 PEr hynny ni fynnech fyned i
fynu, ond gwrthryfelasoch yn erbyn
gair yr Arglwydd eich Duw.
27 Grwgnachasoch hefyd yn eich
pebyll, a dywedasoch, Am gasâu o'r
Arglwydd nyni, y dug efe ni allan
o dir yr Aipht i'n rhoddi jd, llaw yr
Amoriaid, i'n difetha
28 I ba le yr awn i fynu? ein brodyr
^a'n digalonnasant ni, gan ddyAved-
yd, "jPobl fwy a '' hwy na nyni ydynt;
^ dinasoedd mawrion a chaerog hyd
y nefoedd: meibion 'yr Anaciaid
hefyd a welsom ni yno.
29 Yna y dywedais wrthych, Nac
arswydwch, ac nac ofnwch rhag-
ddynt hwy.
30 'Yr Arglwydd eich Duw, yr
hwn sydd yn myned o'ch blaen, efe
a ymladd drosoch, yn ol yr hyn oil a
wnaeth efe eroch chwi yn yr Aipht
o flaen eich llygaid ;
31 Ac yn yr anialwch, lie y gwelaist
fel "y'th ddug yr Arglwydd dy
Dduw, fel y dwg gwr ei fab, yn yr
hoU ffordd a gerddasoch, nes eich
dyfod i'r man yma.
32 Etto yn y peth hyn ni chred-
asoch chwi yn jv Arglwydd eich
Duw,
33 *Yr hwn oedd yn myned o'cli
blaen chwi ar hyd y ffordd, ^i chwil-
io i chwi am le i wersyllu; y nos
mewn tan, i ddangos i chwi pa
ffordd yr aech, a'r dydd mewn
cwmmwl
179
34 A chlybu yr Arglwydd lais
eich geiriau; ac a ddigiodd, ac a
dyngodd, gan ddywedyd,
35 ^ Diau na chaiff yr un o'r dyn-
ion hyn, o'r genhedlaeth ddrwg hon,
weled y wlad dda yr hon y tyngais
ar ei rhoddi i'ch tadau chwi ;
36 * Oddi eithr Caleb mab Jephun-
neh: efe a'i gwel hi, ac iddo ef y
rhoddaf y wlad y sangodd efe arni,
ac i'w feibion; o achos ^cyfla^vni
o hono wneuthur ar ol yi* Ar-
glwydd.
37 *=Wii,hyf finnan hefyd y dig-
iodd yr Arglwydd o'ch plegid
chwi, gan ddywedyd, Tithau hefyd
ni chei fyned i me^vn yno.
38 Josua mab Nim, yr hwn sydd
yn sefyll ger dy fron di, efe a â i
mewn yno : cadarnhâ di ef ; canys
efe a'i rhan hi yn etifeddiaeth i
Israel.
39 Eich plant hefyd, y rhai y dy-
wedasoch y byddent yn yspail, a'ch
meibion chwi, y rhai ni wyddant
heddyw na da na drwg, hwynt-hwy
a ant i mewn yno, ac iddjTit h^vy y
rhoddaf hi, a hwy a'i perchennog-
ant hi.
40 Ti'owch chwithau, ac ewch i'r
anialwch ar hyd ffordd y môr coch.
41 Yna yr attebasoch, ac a ddy-
wedasoch wrthyf, ^Pechasom yn
erbyn yr Arglwydd : nyni a awn
i fynu ac a jinladdwn, yn ol yr hyn
oil a orchymynodd yr Arglwydd
ein Duw i ni. A gwisgasoch bob
un ei arfau rhyfel, ac a ymroisoch
i fyned i fj-nu i'r mynydd.
42 A dywedodd yr Arglwydd
wrthyf, Dywed Avrthynt, Nac ewch
i fynu, ac na i^felwch ; oblegid nid
ydwyf fi yn eich mysg chwi ; rhag
eich taro o flaen eich gelynion.
43 Felly y dywedais wrthych ; ond
ni wrandawsoch, eithr gwrthryfelas-
och yn erbyn gair yr Arglwydd;
rhyfygasoch hefyd, ac aethoch i
fynu i'r mynydd.
44 A daeth allan yr Amoriaid, oedd
jn trigo yn y mynydd Invnnw, i'ch
cyfarfod chwi ; ac a'ch ymlidiasant
fel y gwnai ^ gwenyn, ac a'ch difeth-
asant chwi yn Seir, hyd Honnah.
45 A dychwelasoch, ac ■\vylasoch
ger bron yr Arglwydd : ond ni
wrandawodd yr Arglwydd ar eich
Uef, ac ni roddes glust i chwi.
46 Ac arhosasoch yn Cades ddydd-
iau lawer, megis y dyddiau yr ar-
hosasoch o'r blaen.
Cyn
CRIST
1451.
1490.
• Num. 14.
22.
I'B. 95. 11.
1401.
> Joe. 14. 9.
bNum, 14.
24.
c Num. 20.
12. a 27. 14.
pen. 3. 26.
a 4. 21.
a 34. 4.
d Num. 14.
40.
eFs.118.lia.
Moses yn adrodd
DEUTERONOMIUM, 11.
hanes yr Israeliaid.
Cyn
CRIST
1451.
» Num. 14.
25.
pen, 1. 40.
b Edrych
ad. 7, 14.
e Num. 20.
14.
•SHeb.
lied gwadn
troed.
<i Gen. 36. 8.
Job. 24. 4.
3Neu,
wna elyn-
iaeth d.
eGen.19.37.
f Num. 21.
28.
B Gen. 14. 5.
h Num. 13.
22,33.
i Gen. 14. 6.
a 3C. 2U.
4HeK
a'i heti-
feddasant.
PENNOD II.
1 Moses yn myned rhagddo yn yr ystori ; ac yn
dangos, nod oedd iddynt hwy a wnaent â'r
Edomiaid, 9 naW Moahiaid, 17 nu'r Am-
moniaid; 24 ond gorchfygu a wnaethant
Sehon yr Amoriad.
YNA y troisom, ac yr aethom i'r
anialwch, ar hyd ffordtl y mor
coch, ''fel y dy wedasai yr Arglwydd
wrthyf, ac a amgylchasom fynydd
Seir ddyddiau laAver.
2 Llefarodd yr Arglwydd hefyd
wrthyf, gan ddywedyd,
3 ^ Digon i cliwi amgylchu y myn-
ydd hwn 7iyd yn liyn; ymchwelwch
rhagoch tu a'r gogledd.
4 A gorchymyn i'r bobl, gan ddy-
wedyd, *= Yr ydych i dramwyo tr^vy
derfynau eich brodyr, meibion Esau,
y rhai sydd yn trigo yn Seir: a
h^vytliau a ofuant rhagoch: ond
ymgedwch yn ddyfaL
5 Nac ymyrrAvch amynt : o her-
wydd ni roddaf i chwi o'u tir
hwynt gymmaint a ^lled troed;
"^canys yn etifeddiaeth i Esau y
rhoddais fynydd Seir;
6 Prynwch fwyd ganddynt am
arian, fel y b^vyttaoch : a phiynAvch
hefyd ddwfr ganddynt am arian,
fel yr yfoch.
7 Canys yr Arglwydd dy Dduw
a'th fendithiodd di yn holl waith dy
law : gAvybu dy gerdded yn yr anial-
wch mawr hwn : y deugain mlynedd
hyn y hu jy Arglwydd dy Dduw
gyd â thi, ni bu arnat eisieu dim.
8 Ac wedi ein myned heibio oddi
wrth ein brodyr, meibion Esau, y
rhai ydynt yn trigo yn Seir, o ffordd
y rhos o Elath, ac o Esion-Gaber,
ni a ddychwelasom, ac a aethom
ar hyd ffordd anialwch Moab.
9 A'r Arglwydd a ddywedodd
^vrthyf, Na ^orthrymma Moab, ac
nac ymgynnuU i ryfel yn eu herbyn
hwynt: oblegid ni roddaf i ti fedd-
iant o'i dir ef; o herwydd i *feibion
Lot y rhoddais ^Ar yn etifeddiaeth.
10 (^Yr Emiaid o'r blaen a gyfan-
neddasant ynddi ; pobl fawr ac ami,
ac uchel, fel ^yr Anaciaid;
11 Yn gawri y cymmerwyd hwynt
hefyd, fel yr Anaciaid; a'r Moab-
iaid a'u galwent h^vy yn Emiaid.
12 *Yr Horiaid hefyd a breswyl-
iasant yn Seir o'r blaen ; a meibion
Esau a ^ ddaeth ar eu hoi hivynt, ac
a'u difethasant o'u blaen, a thrigas-
ant yn eu Ue h^vynt, fel y g^vnaeth
Israel 1 wlad ei etifeddiaeth yntau,
yr hon a roddes yr Arglwydd
iddynt.)
13 Yna y dywedais, Cyfodwch yn
awr, a thramwywch rhagoch dros
^^afon Zared. A ni a aethom dros
afon Zared.
14 A'r dyddiau y cerddasom o
^ Cades-Barnea, hyd pan ddaethom
dros afon Zared, oedd onid á\\y
flynedd deugain ; nes darfod . hoU
genhedlaeth y gwŷr o ryfel o ganol
y gwersyllau, fel y tyngasai yi* Ar-
glwydd ^vrthynt.
15 Canys Haw yr Arglwydd yd-
oedd yn eu herbyn hwynt, i'w torri
hwynt o ganol y gwersyU, hyd oni
ddarfuant.
16 IT A bu, wedi darfod yr holl ry-
felwyr a'u marw o blith y bobloedd,
17 Lefaru o'r Arglwydd wrthyf,
gan ddy^vedyd,
18 Tydi heddyw wyt ar fyned trwy
deriynau Moab, se/ trivy Ar:
19 A pJian ddelech di gyferbyn
â meibion Ammon, na orthrymma
hwynt, ac nac ymyrr arnynt ; obleg-
id ni roddaf feddlant o dir meibion
Ammon i ti ; canys rhoddais ef yn
etifeddiaeth ™ i feibion Lot.
20 (Yn wlad cawri hefyd y cyfrif-
wyd hi: cawri a bresAvyliasant yn-
ddi o'r blaen; a'r Ammoniaid a'u
galwent hwy " yn Zamzummiaid :
21 Pobl fawr ac ami, ac uchel, fel
yr Anaciaid; a'r Arglwydd a'u
difethodd hwynt o'u blaen hwy; a
hwj a ddaethant ar eu hoi h^vynt,
ac a drigasant yn eu Ue hwynt.
22 Fel y gwnaeth i feibion Esau,
°y rhai sydd yn trigo yn Seir, pan
ddifethodd efe yr Horiaid o'u blaen,
fel y daethant ar eu hoi hwynt, ac
y trigasant yn eu lie hwynt, hyd y
dydd hwn;
23 Felly am^yr Afiaid, y rhai oedd
yn trigo yn Haserim, hyd Azzah, "^ y
Caphtoriaid, y rhai a ddaethant all-
aii o Caphtor, a'u difethasant hyvj,
ac a drigasant yn eu lie liAvynt)
24 1Í Cyfodwch, cychAvynwch, ac
■■ ewch dros afon Amon : wele,
rhoddais yn dy law di Sehon bren-
hin Hesbon, yr Amoriad, a'i wlad
ef; *'dechreu ei meddiannu hi, a
rhyfela yn ei erbyn ef.
25 Y dydd hwn y dechreuaf roddi
dy arsAvyd a'th ofn di ar y bobloedd
dan yr hoU nefoedd : y rhai a gly w-
ant dy enw di, a ddychrynant, ac a
lesgânt rhagot ti.
26 IT A * mi a anfonais genhadau o
Cyn
CRIST
1451.
5 Neu,
ddyÿ'ryn.
k Num. 21.
12.
1 Num. 13.
2G.
n» Gen. 19.
n Gen. 14. 5,
Zuziaid.
oGen. 32. 3.
P Jos. 13. 3.
q Gen. 10.
14.
r Num. 21.
13,14.
6 Hob.
dechren^
meddian-
» Num. 21.
21,22.
Barn. IL
19.
180
Moses yn myned rhagddo DEUTERONOMIUM, III.
yn yr ystori.
Cyn
CRIST
1451.
tpeii.20.1Q.
« Edrych
pen. 23.3.4.
Barn. 11.
17, la
«Jos. 11. 20.
yEiod.4.21.
» Num. 21.
23.
» pen. 7. 2.
a 20. 16.
b pen. 29. 7.
cLef.27.28.
eGeu.32.22.
anialwch Cedemoth, at Sehon bren-
hin HesboR, ^â geiriau heddwch,
gan ddywedyd,
27 Gad i mi fyned trwy dy wlad di :
ar hyd y brif-ffordd y cerddaf ; ni
chiliaf i'r tu dehau nac i'r tu aswy.
28 Gwerth fwyd am arian i mi, fel
y bwyttâwj'^f ; a dyi'o ddwfr am ar-
ian i mi, fel yr yfwyf : ar fy nhraed
yn unig y tramwyaf ;
29 ("Fel y gwnaeth meibion Esau
i mi, y rhai sydd jo. trigo yn Seir,
a'r Moabiaid, y rhai sydd yn trigo
yn Ai' ;) hyd onid elwyf dros yr lor-
ddonen, i'r wlad y mae yr Akglwydd
ein Duw yn ei rhoddi i ni
30 Ond ni fynnai Sehon brenhin
Hesbon ein goUwng heb ei law:
oblegid ^yi* Arglwydd dy Dduw
^a galedasai ei yspryd ef, ac a
gadarnhasai ei galon ef, er mwyn
ei roddi ef yn dy law di ; megis
heddyw y gwelir.
31 A'r Arglwydd a ddywedodd
wrthyf, Wele, dechreuais roddi Se-
hon a'i wlad o'th flaen di : de-
chreu feddiannu, fel yi' etifeddech
ei wlad ef.
32 ''Yna Sehon a ddaeth allan in
cyfarfod ni, efe a'i holl bobl, i ryfel
yn Jahas.
33 Ond *yr Arglwydd ein Duw
a'i rhoddes ef o'n blaen; ac *'ni a'i
tarawsom ef, a'i feibion, a'i hoU bobl :
34 Ac a enniUasom ei hoU ddin-
asoedd ef yr amser hwnnw, ac ''a
ddifrodasom bob dinas, yn wŷr, yn
^vragedd, yn blant; ac ni adawsom
un y'ngAveddiU.
35 Ond ysglyfaethasom yr anifeil-
iaid i ni, ac yspail y dinasoedd y
rhai a enniUasom.
36 ^0 Aroer, yr hon sydd ar fin
afon Amon, ac o'r ddinas sydd ar
yr afon, a hyd at Gilead, ni bu
ddinas a'r a ddiangodd rhagom : yr
Arglwydd ein Duw a roddes y
cwbl o'n blaen ni.
37 Yn unig ni ddaethost i dir
meibion Ammoii, sef holl Ian afon
*Jabboc, nac i ddinasoedd y myii-
ydd, nac i'r holl leoedd a wahardd-
asai yr Arglwydd ein Duw i ni.
PENNOD III.
1 Gorchjygu Og brenhin Basan: 11 maini ei
wely ef, 12 Ehannu y tiroedd hynny rhwng
y ddau Iwyth a hanner, 23 Gweddi Muses
am gael myned Vr wlad; 26 a rhoddi iddo
gennad Vw gweled hi.
YNA y troisom, ac yr esgynas-
om ar hyd ffordd Basan; ac
*0g brenhin Basan a ddaeth allan
i'n cyfarfod ni, efe a'i hoU bobl, i
ryfel, i Edrei.
2 A'r Arglwydd a ddywedodd
Avrthyf, Nac ofna ef : oblegid yn dy
law di y rhoddaf ef, a'i holl bobl,
a'i wlad; a thi a wnei iddo fel y
gwnaethost i ^ Sehon brenhin yr
Amoriaid, yr hwn oedd yn trigo
yn Hesbon.
3 Felly yr Arglwydd ein Duw
a roddes hefyd yn ein Haw ni " Og
brenhin Basan, a'i holl bobl; ac ni
a'i tarawsom ef, hyd na adawyd
iddo un y'ngweddill :
4 Ac a enniUasom ei holl ddinas-
oedd ef yr amser hwnnw, fel nad
oedd ddinas nas dygasom oddi ar-
njTit ; tri ugain dinas, holl wlad Ar-
gob, brenhiniaeth Og o fcAvn Basan.
5 Yr holl ddinasoedd hyn oedd
gedyrn o furiau uchcl, pyrth, a bar-
rau, heb law dinasoedd heb furiau
lawer ia^vn.
6 A difrodasom hAvynt, fel y
g^v^laethom i Sehon brenhin Hes-
bon, gan ddifrodi o bob dinas y
g^^'ŷî', y gwragedd, a'r plant
7 Ond yr holl auifeiUaid ac yspail
y dinasoedd a ysglyfaethasom i ni
ein hunain.
8 A ni a gymmerasom yr amser
hwnnw o law dau frenhin yr Amor-
iaid y wlad o'r tu yma i'r lor-
ddonen, o afon Anion hyd fynydd
Hermon ;
9 (Y Sidoniaid a alwant ^ Hermon
yn Siriou, a'r Amoriaid a'i galwant
Senir;)
10 HoU ddinasoedd y gwastad, a
hóU Gilead, a * holl Basan hyd Sel-
chah, ac Edrei, dinasoedd brenhin-
iaeth Og o fewn Basan
11 Oblegid Og brenhin Basan yn
unig a adawsid o weddiU y cawri :
wele, ei wely ef oedd wely haiarn:
onid yiv hwnnw yn ^Rabbath meib-
ion Ammon? naw cufydd oedd ei
hyd, a phedwar cufydd ei led, wrth
gufydd gwi-.
12 A'r wlad hon a bercheunogas-
om ni yr amser h^v^lnw, o Aroer yr
hou sydd wrth afon Arnon, a han-
ner mynydd GUead, ^ a'i ddinas-
oedd ef a loddais i'r Reubeniaid ac
i'r Gadiaid.
13 A'r gweddiU o Gilead, a hoU
Basan, se/ brenhiniaeth Og, a rodd-
ais i hanner Uwyth Manasseh; se/
hoU wlad Argob, a holl Basan, yr
hon a elwid Gwlad y ca^vrl
Cvn
CRIST
1451.
» Num. 21.
33, &Í .
pen. 29. 7.
b Num. 21.
24.
c Num. 21.
35.
<• pen. 4. 48.
ejos. 12.5.
a 13. 11.
f 2 Sam. 12.
20.
.lor. 49. 2.
'E/.vc 21.
2U.
S Num. 32.
33.
.1(15.13.8,
Moses yn annog
DEUTERONOMIUM, IV.
i ufudd-dod.
Cyn
CEIST
1451.
h 1 Chron.
2.22.
I Num. 32.
41.
k Num. 32.
39.
1 Num. 21.
24.
Jos. 12. 2.
m Num. 34.
11.
2Neu,
Ffynhon-
nau Pie-
gah, neu,
y bryn.
n Num. 32.
20.
S Heb. mah.
P Num. 27.
18.
1 Edrych
2 Cor. 12.
8,9.
• Num. 20.
12. a 27. 14.
pen. 1. 37.
a 31. 2. a
32. 61, 52.
a 34. 4.
Pa. 106. 32.
14 ^Jair mab Manasseh a gym-
merth holl wlad Argob, hyd fro
Gesuri, a Maachathi; ac a'u galw-
odd hwynt ar ei enw ei hun, Basan
'Hafoth-Jair, hyd y dydd h^vn.
15 ''Ac i Machir y rhoddais i Gilead.
16 Ac i'r Reubeniaid, ac i'r Gad-
iaid, y rhoddais o Gilead hyd afon
Amon, hanner yr afon a'r teriyn,
ac hyd yr afon Jabboc, Uerfyn
meibion Ammon :
17 Heiyd y rhos, a'r lorddonen,
a'r terfyn o "* Cinneretli, hyd for y
rhos, sef J mor heli, dan ^Asdoth-
Pisgah, tu a'r dwyrain.
18 ^ Gorchymynais hefyd 1 chwi
yr amser hwnnw, gan ddywedyd,
Yr Arglwydd eich Duw a roddes
i chwi y wlad hon i'w meddiannu :
"ewch drosodd yn arfog o flaen eich
brodyr meibion Israel, pob ^rhai
pybyr o Tionocli.
19 Yn unig eich gwragedd, a'ch
plant, a'ch anifeiliaid, (g\vn fod Ra-
wer o anifeihaid i chwi,) a drigant
yn eich dinasoedd a roddais i chwi.
20 Hyd pan wnelo yr Arglwydd
i'ch brodyr orphwyso fel chmthau,
a meddiannu o honynt h^vvythau y
wlad y mae yr Arglwydd eich
Duw yn ei rhoddi iddynt dros yr
lorddonen: jpia "dychwelwch bob
un i'w etifeddiaeth a roddais i chwi.
21 If î" Gorchymynais hefyd i Josua
yr amser hwnnw, gan ddywedyd,
Dy lygaid di a welsant yr hyn oU a
wnaeth yr Arglwydd eich Duw i'r
ddau frenhin hyn : felly y gwna yr
Arglwydd i'r holl deyrnasoedd yr
ydAvyt ti yn myned drosodd attynt.
22 Nac ofnwch hwynt : oblegid yr
Arglwydd eich Duw, efe a ym-
ladd drosoch chwi.
23 Ac 1 erfyniais ar yr Arglwydd
yr amser hwnnw, gan ddywedyd,
24 0 Arglwydd Dduw, tydi a dde-
chreuaist ddangos i'th was dy fawr-
edd, a'th law gadarn; oblegid 'pa
Dduw sydd yn y nefoedd, neu ar y
ddaear, yr hwn a weithreda yn ol dy
weithredoedd a'th nerthoedd di ?
25 Gad i mi fyned drosodd, at-
tolwg, a gweled y wlad dda sydd
dros yr lorddonen, a'r mynydd da
hwnnw, a Libanus.
26 Ond yr Arglwydd 'a
iasai wrthyf o'ch plegid chwi, ac
ni wrandawodd arnaf : ond dywed-
yd a wnaeth yr Arglwydd wrthyf,
Digon yw hynny i ti, na chwanega
lefam wrthyf mwy am y peth hyn.
lis
ddig-
27 *Dos i iynu i ben ^Pisgah, a
dyrchafa dy lygaid tu a'r gorllew-
in, a'r gogledd, a'r dehau, a'r dwyr-
ain, ac edrych ami a'th lygaid:
oblegid ni chei di iyned dros yr
lorddonen hon.
28 "Gorchymyn heiyd i Josua, a
nertha a chadamhâ ef : oblegid efe
a â drosodd o flaen y bobl yma, ac
efe a ran iddynt yn etifeddiaeth y
wlad yr hon a well di.
29 FeUy aros a wnaethom yn ""y
dyfíryn ^wrbyn â Beth-peor.
PENNOD IV.
1 Annog y hdbl i ufudd-dod. 41 Moses yn ap-
pwyntio y tair dinas nodd/a, o'r tu hwnnio
i'r lorddonen.
BELLACH gan hynny, 0 Israel,
gwrando ar *y deddfau ac ar
y barnedigaethau yr ydwyf yn eu
dysgu i chwi i'lv gwneuthur; fel y
byddoch byw, ac yr eloch, ac y
meddiannoch y wlad y mae Ar-
glwydd Dduw eich tadau yn ei
rhoddi i chwi
2 ''Na chwanegwch at y gair yr
ydwyf yn ei orchymyn i chwi, ac
na leihêwch ddim o hono ef, gan
gadw gorchymynion yr Arglwydd
eich Duw, y rhai yr wyffi yn eu
gorchymyn i chwi.
3 Eich Uygaid chwi oedd yn gweled
yr hyn a wnaeth yr Arglwydd am
''Baal-peor; oblegid pob gwr a'r a
aeth ar ol Baal-peor, yr Arglwydd
dyDDUW a'i difethoddef o'thblith di.
4 Ond chwi y rhai oeddych yn
glynu -vvrth yr Arglwydd eich
Duw, byw ydych heddyw oil.
5 Wele, dysgais i chwi ddeddfau
a barnedigaethau, fel y gorchymyn-
odd yi" Arglwydd fy Nuw i mi;
i wneuthur o honoch felly, yn y
wlad yr ydych ar fyned i mewn
iddi i'w meddiannu.
6 Cedwch gan hynny, a gwnewch
hwynt: oblegid hyn yiv "^eich
doethineb, a'ch deall chwi, y'ngol-
wg y bobloedd, y rhai a glywant yr
holl ddeddfau hyn, ac a ddywedant,
Yn ddiau pobl ddoeth a deallus yw
y genedl fawr hon.
7 Oblegid 'pa genedl mor fawr, yr
hon y mae ^Duw iddi yn nesâu
atti, fel yr Arglwydd ein Duw ni,
ym mhob dim a'r y galwom arno ?
8 A pha genedl mor fa^vr, yr hon
y mae iddi ddeddfau a barnedig-
aethau cyfia^vn, megis yr holl gyf-
raith hon yr jd\yji fi yn ei rhoddi
heddyw ger eich bron chwi ?
Cyn
CEIST
1451.
t Num. 27.
12.
4 Neu,
y bryn.
n Num. 27.
18.
X pen. 31. 6w
»T,rf. 19.37.
ii 20. a.
a 22. 31.
b pen. 12. 32.
Jos. 1.7.
Hiar. 30. 6.
Preg.12.13.
D.'it.22.18,
19.
« Num. 25.
4, &C.
Jcs. 22. 17.
á Job 28. 28.
Ps. 111. 10.
Diar. 1. 7.
e 2 Sam. 7.
23
f Ps. 46. 1.
a 145. 18,
a 148. 14.
£s. 55. 6.
Moses yn annog
DEUTERONOMIUM, IV.
i ufudd-dod.
Cyn
CRIST
1451.
8 Gen. 18.
10.
pen. 6. 7.
a 11. 19.
Pa. 78. 5. 6.
hExod.lO.O,
16. a 20. IS.
Ueb.12.18,
i Exod. 19.
18.
2Heb. íTo'on
y n^oedd.
» Exod. 34.
28.
1 Exod. 24.
12.
m Exod. 21.
1.
n Exod. 20.
4.5.
0 Rhuf. 1.
23.
B pen. 17. 3.
Job 31. 26.
1 Gen. 2. L
r I Bren. 8.
51.
.Tcr. 11. 4.
* Exod. 19.
9 Ond gochel arnat, a chadw dy
enaid yn ddyfal, rhag anghofio o
honot y pethau a welodd dy lygaid,
a chilio o honyiit allan o'th galon
di holl ddyddiau dy einioes; ond
8hysbysa hwynt i'th feibion, ac i
feibion dy feibion :
10 Sef ^y dydd y sefaist ger bron
yr Aeglwydd dy Dduw yn Horeb,
pan ddywedodd yr Aeglwydd wrth
yf, CynnuU i mi y bobl, fel y gwnel-
wyf iddynt glywed fy ngeiriau, y
rhai a ddysgant i'm hofni i, yr holl
ddyddiau y byddont fyw ar y ddaear,
ac y dysgont hivynt i'w meibion.
11 A nesasoch, a safasoch dan y
mynydd; a'r 'mynydd oedd yn
Uosgi gan dan hyd ^entrych awj^r,
yn dywyllwch, a chwmmwl, a thy-
wyllwch dudew.
12 A'r Aeglwydd a lefarodd ^vrth-
ych o ganol y tan, a chwi a glyw-
soch lais y geiriau, ac nid oeddych
yn gweled Uun dim, ond Uais.
13 Ac efe a iynegodd i cliAvi ei
gyfammod a orchymynodd efe i
chwi i'w wneuthur, sef ^j Deng-
air; ac 'a'u hysgrifenodd hwynt ar
ddwy lech faen.
14 *ir A'r ™ Aeglwydd a orchymyn-
odd i mi yr amser hwnnw ddysgii 1
chm ddeddfau, a barnedigaiethau, i
wneuthur o honoch hwynt yn y wlad
yr ydych chwi yn myned iddi i'w
meddiannu.
15 Gwyliwch gan hynny yn ddyfal
ac eich eneidiau, (oblegid ni welsoch
ddim llun yn y dydd y llefarodd yr
Aeglwydd wrthych yn Horeb, o
ganol y tan,)
16 Rhag ymlygru o honoch, a
" gwneuthur i chwi ddelw gerfiedig,
cyffelybrwydd un ddelw, llun gwr-
ryw ncu fenyw,
17 Llun ° un anifail a'r sydd ar y
ddaear, llun un aderyn asgellog a
eheda yn yr awyr,
18 Llun un ymlusgiad ar y ddaear,
Uun un pysgodyn a'r y sydd yn y
dyfroedd dan y ddaear ;
19 Hefyd rhag p dyrchafu o honot
dy lygaid tu a'r nefoedd, a gweled
yr haul, a'r Ueuad, a'r sêr, sc/i holl
lu y nefoedd, a'th yrru di i ym-
grymmu iddynt, a gwasanaethu o
honot hwynt, y rhai a rannodd yr
Aeglwydd dy Ddxjw i'r hoU bobl-
oedd dan yr holl nefoedd.
20 Ond yr Aeglwydd a'ch cym-
merodd chwi, ac 'a'ch dug chwi
allan o'r pair haiam, o'r Aipht, "i
fod iddo ef yn bobl, yn etifedd-
iaetli ; fel y gwelir y dydd hwn.
21 'A'r Aeglwydd a ddigiodd
wrthyf am eich geiriau chwi, ac a
dyngodd nad awn i dros yr lor-
ddonen, ac na chawn fyned i mewn
i'r wlad dda, yr hon y mae yr Ae-
glwydd dy Dduw yn ei rhoddi i
ti yn etifeddiaeth.
22 Oblegid "byddaf farw yn y wlad
hon ; ni chaf fi fyned dros yr lor-
ddonen : ond chwychwi a ewch
drosodd, ac a feddiennwch y wlad
dda honno.
23 Ymgedwch arnoch rhag anghof-
io cyfammod yr Aeglwydd eich
Duw, yr hwn a ammododd efe â
chwi, a gwneuthur o honoch i chwi
ddelw gerfiedig, llun dim oil ^ a wa-
harddodd yr Aeglwydd dy Dduw
iti.
24 Oblegid ^yr Aeglwydd dy
Dduw sydd dan ysol, a Duw
""eiddigus.
25 1Í Pan genhedlych feibion, ac
wyrion, a hir-drigo o honoch yn
y wlad, ac ymlygru o honoch, a
gwneuthur o honoch ddelw gerfied-
ig, llun dim, a gwneuthur drygioni
y'ngolwg yr Aeglwydd dy Dduw
i'w ddigio ef ;
26 ^Galw yr ydwyf yn dystion yn
eich erbyn chwi heddyw y nefoedd
a'r ddaear, gan ddarfod y derfydd
am danoch yn fuan oddi ar y tir yr
ydych yn myned dros yr lorddoncn
iddo i'w feddiannu: nid estynwch
ddyddiau ynddo, ond gan ddifetha
y'ch difethir.
27 A'r Aeglwydd ^'a'ch gwasgara
ch-vvi ym mhlith y bobloedd, a chwi
a adewir yn ddynion anaml ym
mysg y cenhedloedd, y rhai y dwg
yr Aeglwydd chwi attynt:
28 Ac "yno y gwasanaethwch
dduwiau 0 waith d^vyylaw dyn, sef
pren a maen, ^ y rhai ni welant, ac
ni chlywant, ac ni fwyttânt, ac ni
aroglant.
29 *0s oddi yno y ceisi yr Ae-
glwydd dy Dduw, ti a'i cei ef, os
ceisi ef a'th hoU galon, ac a'th holl
enaid.
30 Pan gyfyngo arnat, a ^digwyddo
yr holl bethau hyn i ti, yn y dydd-
iau diweddaf, os dychweli at yr
Aeglwydd dy Dduw, a gwrandaw
ar ei lais ef :
31 (0 herwydd yr Aeglwydd dy
Dduw sydd Dduw trugarog;) ni
edy efe di, ac ni'th ddifetha, ac nid
Cyn
CEIST
1451.
t Num. 20.
12.
pen, 1. 37.
» Edrych
2Peirl.
13, 14, 15.
I Exod. 20.
4,5.
^ pen. 9. 3.
Es. 3::. U.
Ueb.12.21).
I Exod. 20.
5.
Es. 42. 8.
> Es. 1. 2.
Mic. 6. 2.
t)Lef.2C.33.
pen. 28. (12.
Neh. 1. 8.
c pen. 28. 64.
Jer. 16. 13.
dPs.115.4,
5. a 135. 15.
Ks. 44. 9.
a 46, 7.
eLef. 2fi. 39.
pen. 30. 1.
2 Chroii.
15. 4.
Neb. L 9.
SHeb.
a cliael o'r
holl hetliau
hyn di.
Tair dinas noddfa.
DEUTERONOMIUM, V.
Cyfammod Horeb.
Cyn
CRIST
1451.
f Matt. 24.
31.
e Exod. 24.
XL a 33. 20.
h pen. 7. 19.
a 29. 3.
i pen. 32. 39.
Es. 45. 5,
18, 22.
Marc 12.
29, 32.
k Exod. 19.
9 19.
a'20.Ì8,22.
a 24. lii.
Hob. 12. 18.
lEiod. 13.
3, 9, 14.
n Num. 35.
6,14.
8 pen, 19. 4.
anghofia gyfammod dy dadau, yr
hwn a dyngodd efe wrtliyiit.
32 Canys ymofyn yn aAvr am y
dyddiau gynt, a fti o'th flaen di, o'r
dydd y creodd Duw ddyn ar y
ddaear, ac ^o'r naill gwrr i'r nef-
oedd hyd y cwrr arall i'r nefoedd,
a fu megis y mawrbeth hwn, neu a
glybuwyd ei gyffelyb ef :
33 8 A glybu pobl lais Duw yn
llefaru o ganol y tan, fel y clywaist
ti, a byw?
34 A brofodd un Duw ddyfod
i gymmeryd iddo genedl o ganol
cenedl, ''trwy brofedigaethau, trwy
arAvyddion, a thrwy ryfeddodau, a
tlirwy ryfel, a thrwy law gadarn, a
thrwy fraich estynedig, a thrwy ofn
mawr, fel yr hyn oil a wnaeth }t
Arglwydd eich Duw eroch chwi
yn yr Aipht y'ngŵydd dy lygaid ?
35 GwTiaethpwyd i ti weled hynny,
i w^bod mai yr Aeglwydd sydd
Dduw, ' nad oes neb araU ond efe.
36 ^ O'r nefoedd y parodd i ti glyw-
ed ei lais, i'th hyíForddi di ; ac ar y
ddaear y parodd i ti weled ei dan
mawr, a thi a glyw^aist o ganol y
tan ei eiriau ef
37 Ac o achos iddo garu dy dadau,
am hynny y dcAvisodd efe eu had
hwynt ar eu hoi; ac ^a'th ddug
di ol flaen, â'i fawr allu, allan o'r
Aipht :
38 I yrru cenhedloedd mwy a
chryfach na thi ymaith o'th flaen
di, i'th dd^vyn di i me^vn, i roddi i
ti eu gtt'lad hwynt yn etifeddiaeth,
fel heddyw.
39 Gwybydd gan hynny heddyw,
ac ystyria yn dy galon, mai yr ""Ar-
glwydd sydd Dduw yn y nefoedd
oddi arnodd, ac ar y ddaear oddi
tanodd ; ac nid neb aralL
40 Cadw dithau ei ddeddfau ef, a'i
orchymynion, y rhai yr ydwyf yn
eu gorchymyn i ti heddyw; fel y
byddo yn dda i ti, ac i'th feibion ar
dy ol di, fel yr estynech ddyddiau
ar y ddaear, yr hon y mae yr Ar-
glwydd dy Dduw yn ei rhoddi i
ti byth.
41 II Yna Moses " a neillduodd dair
dinas o'r tu yma i'r lorddonen, tu
a chodiad haul ;
42 " I gael o'r llofrudd fíbi yno, yr
hwn a laddai ei gymmydog yn am-
ryfas, ac efe heb ei gasâu o'r blaen ;
fel y gaUai fíbi i un o'r dinasoedd
hynny, a byw:
43 Ae/'Pfieser yn yr anialwch, yng
ngwastad-tir y Reubeniaid; a Ra-
moth yn Gilead y Gadiaid; a Golan
o fewn Basan y Manassiaid,
44 1Í A dyma y gyfraith a osododd
Moses o flaen meibion Israel ;
45 Dyma y tystiolaethau, a'r deddf-
au, a'r bamedigaethau, a lefarodd
Moses wrth feibion Israel, gwedi eu
dyfod allan o'r Aipht:
4C Tu yma i'r lorddonen, *iyn y
dySryn, ar gyfer Beth-peor, yng
ngwlad Sehon brenhin yr Amoriaid,
yr hwn oedd yn trigo yn Hesbon,
yr hwn 'a darawsai Moses a meib-
ion Israel, wedi eu dyfod allan o'r
Aipht :
47 Ac a berchennogasant ei wlad
ef, a gwlad "Og brenhin Basan, dau
0 frenhinoedd yr Amoriaid, y rhai
oedd tu yma i'r lorddonen, tu a
chodiad haul;
48 0 Aroer, yr hon oedd ar Ian
afon Arnon, hyd fynydd Sion, hwn
yw 'Hermon;
49 A'r hoU ros tu hwnt i'r lor-
ddonen tu a'r dwyrain, a hyd at for
y rhos, dan " ^ Asdoth-Pisgah.
PENNOD V.
1 Y cyfammod yn Horeb. 6 Y deg gorchymyn.
22 Mof^es, ar ddeisyfiad y hobl, yn derbyn y
gyfraith gan Dduw.
A MOSES a alwodd holl Israel,
ac a ddy wedodd wrthynt, Clyw,
0 Israel, y deddfau a'r bamedig-
aethau yr ydwyf yn eu llefaru lie
y clywoch heddyw; fel y byddo
i chwi ou dysg"u, a'u cadw, ^a'u
gAvneuthur.
2 *Yr Arglwydd ein Duw a
wnaeth gyfammod â ni yn Horeb.
3 ^Nid â'n tadau ni y gwnaeth jr
Arglwydd y cyfammod hwn, ond
â nyni; nyni, y rhai ydym yn fyw
bob un yma heddyw.
4 •^Wyneb yn wyneb yr ymddi-
ddanodd yr Arglwydd â chwi yn
y mynydd, o ganol y tan,
5 (Myfi oeddwn yr amser hwnnw
yn sefyll rhwng yr Arglwydd a
chwi, i fynegi i chwi air yr Ar-
glwydd : canys ^ oftii a wnaethoch
rhag y tan, ac nid esgynech i'r myn-
ydd,) gan ddywedyd,
6 11 "Yr Arglwydd dy Dduw
ydwyf í^, yr hwn a'th ddug allan o
dir yr Aipht, o dy y ^ caethiwed-
7 Na fydded i ti dduwiau eraill
ger fy mron L
8 Na wna i ti ddelw gerfiedig, na
llun dim a'r y sydd jn y nefoedd
oddi uchod, nac a'r y sydd yn y
Cyn
cnisT
1451.
1 pen. 3. 29.
r Num. 21.
24.
pen. 1. 4.
• Num. 2L
33.
pen. 3. 3.
* pen. 3. 9.
Ps. 133. 3.
n pen. 3. 17.
i Ffyn-
honrtait.
» Eiod. 19.
6.
1491.
, b Edrych
' Matt.13.17.
Heb. 8. 9.
0 Exod. 19.
9,19.
d Exod. 19.
1(1. a 20.18.-
« Exod, 20.
2, ate
Lef. 26. L
Pb. 81. 10.
8 Heb.
gweision.
T deg gorchymyn.
DEUTERONOMIÜM, V.
T hohl yn ofni
Cyn
CRIST
1451.
1491.
fExocL34.
7.
«Jer.32.18.
k Let 19. 12.
Matt. 6. 33.
1 Exod. 23.
12. a 35. 2.
Ezec. 20.
12.
k Gen. 2. 2.
neb. 4. 4.
1 Lef. 19. ?>.
pen. 27. li;.
Eph.6.2.:i.
CoLS. 2r..
m Matt. 5.
21.
n Luc 18.20.
o Khuf. 13.
9.
PRhuf.7.7.
1 Eiod. 34.
12.
ddaear oddi isod, nac 2Ìv y sydd yn
J dyfroedd oddi tan y ddaear :
9 Nac ymgrymma iddynt, ac na
wasanaetha hwynt: oblegid myfi
yr Aeglwydd dy Dduw ydivyf
Ddtjw eiddigus, 'yn ymweled âg
anwiredd y tadau ar y plant, hyd
y drydedd a'r bedwaredd genhedl-
aeth o'v rhai a'm casânt ;
10 * Ac yn gwneuthur trugaredd i
filoedd o'r rhai a'm carant, ac a
gadwant fy ngorchymynion.
11 ''Na chymmer enw yr Arglwydd
dy Ddtjw yn ofer: canys nid dieu-
og gan yr Arglwydd yr hwn a
gymmero ei enw ef yn ofer.
12 Cadw y dydd Sabbath i'w sanct-
eiddio ef, fel y gorchymynodd yr
Arglwydd dy Dduw i ti*
13 * Chwe diwmod y gweithi, ac y
gwnei dy holl waith :
14 Ond y seithfed dydd yw ^ Sab-
bath yr Arglwydd dy Dduw: na
wna ynddo ddim gwaith, tydi, na'th
fab, na'th ferch, na'th was, na'th
forwyn, na'th ỳch, na'th asyn, nac
yr im o'th anifeiliaid, na'th ddi-
eithrddyn yr hwn fyddo o fewn
dy byrth; fel y gorphwyso dy was
a'th forwyn, fel ti dy huiL
15 A chofia mai gwas a fiiost ti
y'ngwlad yr Aipht, a'th ddwyn o'r
Arglwydd dy Dduw allan oddi
yno â Uaw gadam, ac â braich es-
tynedig: am hynny y gorchymyn-
odd yr Aeglwydd dy Dduw i ti
gadw dydd y Sabbath.
16 1Í ' Anrhydedda dy dad a'th fam,
fel y gorchymynodd yr Arglwydd
dy Dduw i ti; fel yr estyner dy
ddyddiau, ac fel y byddo yn dda i
ti ar y ddaear yr hon y mae yr
Arglwydd dy Dduw yn ei rhoddi
i ti.
ly^Naladd
18 "Ac na wna odineb.
19 ° Ac na ladratta.
20 Ac na ddwg gam dystiolaeth yn
erbyn dy gymmydog.
21 Ac Pna chwennych wraig dy
gymmydog, ac na chwennych dy dy
gymmydog, na'i faes, na'i was, na'i
forwyn, nal ŷch, na'i asyn, na dim
a'r y sydd eiddo dy gymmydog,
22 1Í Y geiriau hyn a lefarodd yr
Arglwydd wrth eich holl gynnull-
eidfa yn y mynydd, o ganol y tan,
y cwmmwl, a'r tywyllwch, á llais
uchel; ac ni chwanegodd ddim;
ond ^ysgrifenodd hwynt ar ááwj
lech o gerrig, ac a'u rhoddes attaf fi.
23 ""A darfu, wedi clywed o honoch
y llais o ganol y tywyllwch, (a'r myn-
ydd yn llosgi gan dan,) yna nesas-
och attaf, sc/hoU bennaethiaid eich
llwythau, a'ch henuriaid chwi ;
24 Ac a ddywedasoch, Wele, yr
Arglwydd ein Duw a ddangosodd
i ni ei ogoniant, a'i fawredd; 'a'i
lais ef a glywsom ni o ganol y tan :
heddyw y gwelsom lefaru o Dduw
Avrth ddyn, * a byw o hono.
25 Weithian gan hynny paham y
byddwn feirw? oblegid y tan mawr
hwn a'n difa ni: canys os nyni a
chwanegwn glywed llais yr Ar-
glwydd ein Duw mwyach, marw
a wnaAMi.
26 Oblegid pa gnawd oil sydd, yr
h^vn a glybu lais y Duw byw yn
llefaru o ganol y tan, fel nyni, ac a
fa iyw?
27 Nesâ di, a chlyw yr hyn oil a
ddywed yr Arglwydd ein Duw;
a "llefara di wrthym ni yr hyn oil
a lefaro yr Arglwydd ein Duw
AVTthyt ti: a nyni a wrandâwn, ac
a AVTiawn hynny.
28 A'r Arglwydd a glybu lais
eich geiriau chwi, pan lefarasoch
^vrthyf ; a dywedodd yr Arglwydd
wrthyf, Clywais lais geiriau y bobl
hyn, y rhai a lefarasant wrthyt: ""da
y dywedasant yr hyn oil a ddywed-
asant
29 ^0 na byddai gyfryw galon
ynddynt, i'm hofai i, ac i gadw fy
holl orchymynion bob amser; fel y
byddai da iddynt ac i'w plant yn
dragy wyddol !
30 Dos, dywed wrthynt, Dychwel-
wch i'ch pebyll.
31 Ond saf di yma gyd â myfi; a
mi a ddywedaf wrthyt yr holl orchy-
mynion, a'r deddfau, a'r barnedig-
aethau a ddysgi di iddynt, ac a wnant
hwythau yn y wlad yr wyf fi ar ei
rhoddi iddynt i'w pherchennogi.
32 Edrychwch gan hynny am
wneuthur fel y gorchymynodd yr
Arglwydd eich Duw i chwi: "^na
chiliwch i'r tu dehau nac i'r tu
aswy.
33 Cerddwch yn yr holl flfyrdd a
orchymynodd yr Arglwydd eich
Duw i chwi ; fel y byddoch fy w, ac
y byddo yn dda i chwi, ac yr estyn-
och ddyddiau yn y wlad yr hon a
feddiennwch.
PENNOD VI.
1 Divoedd y gyfraith yw ufudd-dod. 3 Annog
i ufuddhâu.
Cyn
CRIST
1451.
1491.
t Exod. 20.
19.
• Exod. 19.
19.
t lien. 4. 33.
IJiun. 13.
22.
u Exod. 20.
19.
Heb.12.19.
I pen. 18. 17.
y pen. 32. 29.
Pa. 81. 13.
Es. 48. 18.
Matt. 23.
37.
Jos. 1. 7.
160
Dîwedd y gyfraith
DEUTERONOMIÜM, VL
yw ufudd-dod.
Cyn
CRIST
1451.
2Heb.
j/n mtined
írosodd.
b Miirc 12.
29.
loan 17.3.
1 Cor. 8.
4,6.
c pen. 10. 12.
Matt. 22.
:n.
Marc 12.
oO.
Luc 10. 27.
djien. 11.18.
I's. 37. 31.
a 40. 8.
a 119.98.
Es. 51. 7.
« pen. 4. 9.
a 11. 19.
SHeb.
lioga, neu,
Uymhâ.
fExod.13.
9. 16.
Diar. 3. 3.
aC. 21.
a 7. 3.
Spen. 11.20.
Es. 57. 8,
tPe. 105.44.
' pen. 8. 10,
*Heb.
caelhwyr,
neu,
gweision.
k pen. 10. 12,
20. a 13. 4.
Matt. 4. 10.
Luc 4. 8.
IPs. 63.11.
Es. 45. 23.
a 65. 16.
Jer. 4. 2.
a 5. 7.
a 12. 16.
ADYMA y gorchymynion, y
deddfau, a'r bamedigaethau a
orchymynodd yr Aeglwitdd eich
Duw eu dysgu i chwi; fel y gwnel-
ocli hwynt yn y wlad yr ydycli ^ yn
myned iddi i'w meddiaanu :
2 Fel jv ofiiech yr Aeglwydd dy
Dduw, gan gadw ei holl ddeddfau,
al orchymynion ef, y rhai yr wyf
fi yn eu gorchymyn i ti; ti, a'th
fab, a mab dy fab, holl ddyddiau
dy einioes: ac fel yr estyner dy
ddyddiau.
3 1Í Clyvv gan hynny, 0 Israel, ac
ediych am eu g^vneuthur hwynt;
fel y byddo yn ddaionus i ti, ac fel
y cynnyddoch yn ddirfawr, fel yr
addawodd Arglwydd Dduw dy
dadau i ti, mewn "gwlad yn llifeirio
o laeth a mêL
4 *'Clyw, 0 Israel; yr Arglwydd
ein Duw ni sydd un Arglwydd.
5 '^Câr di gan hynny yr Arglwydd
dy Dduw a'th holl galon, ac a'th
hoU enaid, ac a'th holl nerth.
Q^k bydded y geiriau hyn, yr yd-
wyf yn eu gorchymyn i ti heddyw,
yn dy galon.
7 A * ^ hysbysa hwynt i'th blant; a
chrybwyll am danynt pan eistedd-
ych yn dy dy, a phan gerddych ar
y ffordd, a phan orweddych i lawr,
a phan gyfodych i/ynu.
8 A ^rhwym h^vynt yn arwydd ar
dy law; byddant yn rhagdalau
rh^vng dy lygaid.
9 e Ysgrifena hwynt hefyd ar byst
dy dy, ac ar dy byrth.
10 Ac fe a dderfydd, wedi i'r Ar-
glwydd dy Dduw dy ddwyn di i'r
wlad, (yr hon y tyngodd efe wrth dy
dadau, 'vvrth Abraham, wrth Isaac,
ac ^vi-th Jacob, ar ei rhoddi i ti,) i
ddinasoedd mawrion a theg ^y rhal
nid adeUedaist,
11 A thai llaAvnion o bob daioni
y rhai nis llenwaist, a phydewau
cloddiedig y rhai nis cloddiaist, i
winUannoedd ac olew-wyddlannau y
rhai nis plennaist, Hvedi i ti fwytta,
a'th ddigoni ;
12 Yna cadw amat, rhag anghofio
o honot yr Aeglwydd, yr hwn a'th
ddug allan o Avlad yr Aipht, o dy y
* caethiwed.
13 Yr Arglwydd dy Dduw ''a
ofni, ac ef a wasanaethi, ac i'w enw
ef 'y tyngi.
14 Na cherddwch ar ol duwiau
dieithr, o dduwiau y bobloedd sydd
o'ch amgylch chwi :
15 (Oblegid Duw eiddigus yw yr
Arglwydd dy Dduw yn dy fysg
di,) rhag i lid yr Arglwydd dy
Dduw ennyn yn dy erbyn, a'th ddi-
fetha di oddi ar wyneb y ddaear.
16 "IT ""Na themtiwch yr Arglwydd
eich Duw, "fel y temtiasoch e/ym
Massah.
17 Gan gadw cedwch orchymynion
yr Arglwydd eich Duw, a'i dyst-
iolaethau, a'i ddeddfau, y rhai a
orchymynodd efe i ti.
18 A gwna yr hyn sydd uniawn a
daionus y'ngolwg yr Aiiglwydd : fel
y byddo da i ti, a myned o honot i
mewn, a pherchennogi y wlad dda,
yr hon tr^vy Iw a addawodd yr Ar-
glwydd i'th dadau di ;
19 " Gan yrru ymaith dy hoU elyn-
ion o'th flaen, fel y Uefarodd yr
Arglwydd.
20 Pan ofyno dy fab i ti ^wedi hyn,
gan ddywedyd, Beth yw y tystiol-
aethau, a'r deddfau, a'r bamedig-
aethau, a orchymynodd yr Ar-
glwydd ein Duw i chwi ?
21 Yna dywed wrth dy fab, Ki a
fuom gaeth-weision i Pharaoh yn yr
Aipht; a'r Arglwydd an dug ni
allan o'r Aipht p â Uaw gadarn
22 Rhoddes yr Arglwydd hefyd
arwyddion, a rhyfeddodau maAvrion
a niweidiol, ar yr Aipht, ar Pharaoh
a'i holl dy, yn ein golwg ni;
23 Ac a'n dug ni allan oddi yno,
fel y dygai efe nyni i mewn, i roddi
i ni y wlad yr hon trwy Iw a addaw-
sai efe i'n tadau ni.
24 A'r Arglwydd a orchymyn-
odd i ni wneuthur yr holl ddeddfau
hyn, i ofni yi- Arglwydd ein Duw,
er daioni i ni yr holl ddyddiau ; fel
y cadwai efe nyni yn fyw, megis y
mae y dydd hwn.
25 A ^ chyfiawnder a fydd i ni, os
ymgadwn i wneuthur y gorchymyn-
ion hyn oil, 0 flaen yr Aiigl"VVYDd ein
Duw, fel y gorchymynodd efe i ni.
PENNOD VII.
1 Gwahardd poh cyfeillach a'r cenhedloedd, 4
rhag ofn delw-addoliaeth, 6 o ran sancteidd-
rwydd y lohl, 9 o ran naturiaeth Duw yn ei
drugaredd ai gyfiawnder, 17 o ran sicred
yw yr oruchafiaeth a rydd Duw amynt.
PAN y'th ddygo yr * Arglwydd
dy Dduw i mewn i'r wlad yr
ydwyt ti yn myned iddi i'w medd-
iannu, a gyrru o hono ymaith gen-
hedloedd lawer o'th flaen di, ''yr
Hethiaid, a'r Girgasiaid, a'r Amor-
iaid, a'r Canaaneaid, a'r Phereziaid,
Cyn
CRIST
14Ô1.
"^.1*1.4.7.
].iir4.12.
n l':xod. 17.
Num. 20.
a, 4.
0 Num. 33.
52,
SHeb.
Vlory.
P Kxod. 3.
13. a 13. 3.
1 EUuf. 10.
3,5,
« pen. 31. 3,
b Gen. 15.19.
ISi)
Gwahardd cyfeillach
DEUTERONOMIUM, VII.
aV cenJiedloedd.
■Cyn
CRIST
1451.
c I,ef. 27.
I'l, 28.
Num. 33.
52.
J(.s. 6. 17.
a 8. 24.
a 10.28,40.
a 11. 11,12.
à Exod. 23.
32. a 34. 12,
15, 16.
Edrych
pen. 20. 10.
Jos. 2. 14.
a vX 18.
Barn. 1.24.
e 1 Bren.
11.2.
fExod. 23
24.
B pen. 14. 2.
a 26. 19.
hExod.19.5.
Amos 3. 2.
1 Petr 2. 9.
Í pen. 10. 15.
k Es. 49. 7.
1 Cor. 1. 9.
a 10. 13.
2Cnr.l.l8.
1 Thesfl. Ô.
24.
2 Thcss.
3. :i.
2 Tim. 2.
13.
Hob.11.11.
1 loan 1. 9.
lExo(1.20.0.
«" Nah. 1. 2.
n Lpf. 20. 3.
pen. 28. 1.
a'r Hefiaid, a'r Jebusiaid, saith o
genhedloedd Iliosoccach a chryfach
na thydi ;
2 A rhoddi o'r Arglwydd dy
Dduw hwynt o'th flaen di, a tharo
o honot ti hwynt: *=gaii ddifrodi
difroda hwynt ; ^ na wna gyfammod
â hwynt, ac na thrugarhâ wrthynt.
3 *Nac ymgyfathracha chwaith â
hwynt: na ddod dy ferch i'w fab
ef, ac na chymmer ei ferch ef i'th
fab dithau.
4 Canys efe a dry dy fab di oddi ar
fy ol i, fel y gwasanaethont dduw-
iau dieithr: feUy yr ennyn Uid yr
Arglwydd i'ch erbyn chwi, ac a'th
ddifetha di yn ebrwydd.
5 Ond fel hyn y gwnewch iddynt :
^Dinystriwch eu hallorau, a thor-
rwch eu colofnau hwj'nt; cwymp-
wch hefyd eu Uwynau, a Uosgwch
eu delwau cerfiedig hwy yn y tan.
6 8 Canys pobl sanctaidd ydwyt
ti i'r Arglwydd dy Dduw: ^yr
Arglwydd dy Dduw a'th ddewis-
odd di i fod yn bobl unig iddo ei
hun, o'r holl bobloedd sydd ar wyn-
eb y ddaear.
7 Nid am eich bod ja Uiosoccach
na'r hoU bobloedd, yr hoffodd yr
Arglwydd chm, ac y'ch dewis-
odd; o herwydd yr oeddych chwi
yn anamlaf o'r hoU bobloedd :
8 Ond 'o herwydd caru o'r Ar-
glwydd chm, ac er mwyn cadw o
hono ef y Uw a dyngodd efe ^vxth
eich tadau, y dug yr Arglwydd
chwi aUan â Uaw gadam, ac a'ch
gwaredodd o dy y caethiwed, o law
Pharaoh brenhin yr Aipht.
9 Gwybydd gan hynny mai yr
Arglwydd dv Dduw sydd Dduw,
sef y Duw '^ fifyddla-vvn, ^yn cadw
cyfammod a thrugaredd a'r rhai a'i
carant ef, ac a gadwant ei orchy-
mynion, hyd fil o genhedlaethau ;
10 Ac '"yn talu y pwyth i'w gas,
yn ei wyneb, gan ei ddifetha ef:
nid oeda efe i'w gas ; yn ei wyneb
y tâl efe iddo.
11 Cadw gan hynny y gorchymyn-
ion, a'r deddfau, a'r barnedigaeth-
au, y rhai yi* ydwyf fi yn eu gorchy-
myn i ti heddyw, i'w g^vneuthur.
12 H A ""bydd, o achos gwrandaiv
o houoch ar y barnedigaethau hyn,
a'u cadw, a'u g-\vneuthur hwynt ; y
ceidw yr Arglwydd dy Dduw â thi
y cyfammod, a'r drugaredd, a addaw-
odd efe trwy Iw i'th dadau di :
13 Ac a'th gar, ac a'th fendithia,
ac a'th amlhâ di ; ac a fendiga
fir^vyth dy fru, a ffrAvyth dy dir di,
dy yd, a'th win, a'th olew, a chyn-
nydd dy wartheg, a diadellau dy
ddefaid, yn y tir y tyngodd efe
wrth dy dadau, ar ei roddi i ti.
14 Bendigedig fyddi uwch law yr
holl bobloedd: °ni bydd yn dy
blith di un gwrryw nac un fenyw
yn anfírwythlawn, nac ym mhlith
dy anifeiliaid di.
15 Heiyd yr Arglwydd a dỳn
oddi wrthyt ti bob gwendid, ac ni
esyd arnat ti yr un o Pglefydau
drwg yr Aipht, y rhai a adwaenost :
ond ar dy holl gaseion di y rhydd
efe hivynt.
16 Difetha gan hynny yr holl bobl-
oedd y mae yr Arglwydd dy Dduw
yn eu rhoddi i ti : nac arbeded dy
lygad hwynt, ac na wasanaetha eu
duwiau hwynt: oblegid ^magl i ti
afyddai hynny.
17 Os dywedi yn dy galon, Llios-
occach yw y cenhedloedd hyn na
myfi; pa ddelw y gallaf eu gyrru
hwynt ymaith?
18 Nac ofna rhagddynt: gan gof-
io cofia yr hyn a wnaeth yr Ar-
glwydd dy Dduw i Pharaoh, ac
i'r holl Aipht;
19 *^Y profedigaethau mawi'ion y
rhai a welodd dy lygaid, a'r ar-
wyddion, a'r rhyfeddodau, a'r llaw
gadarn, a'r braich estynedig, a'r
rhai y'th ddug yr Arglwydd dy
Dduw allan : felly y gwna yr Ar-
glwydd dy Dduw i'r holl bobloedd
yr wyt ti yn eu hofni.
20 *A'r Arglwydd dy Dduw hef-
yd a ddenfyn gaccwn yn eu plith
h^vynt, hyd oni ddarfyddo am y
rhai gweddiU, a'r rhai a ymgudd-
iant rhagot ti.
21 Nac ofna rhagddynt: oblegid
yi- Arglwydd dy Dduw sydd yn
dy ganol di, jn. Dduw mawr, ac
ofnad^^7.
22 A'r Arglwydd dy Dduw a
^yrr ymaith y cenhedloedd hynny
o'th flaen di, hoh ychydig ac ychyd-
ig : ni eUi eu difetha hwynt ar un-
waith, rhag myned o fwystfilod y
maes yn amlach na thydi.
23 Ond yr Arglwydd dy Dduw
a'u rhydd hwynt o'th flaen di, ac
a'u cystuddia hwynt â chystudd
dirfawr, nes eu difetha hwynt ;
24 Ac *a rydd eu brenhinoedd
hwynt yn dy law di, a thi a ddi-
fethi eu henw hwynt oddi tan y
187
Annog i ufudd-dod
DEUTERONOMIUM, VIII.
o ran ymgeledd Duw.
Cyn
CEIST
1451.
0 pen. 12. 3.
Exod. 32.
20.
X Jos. 7. 1,
21.
1 Seph. 1. a
«pen. 13. 17.
Lef. 27.28.
» pen. 13. 3.
bExod.lG.3.
c Exod. 16.
12,14.
<iPs.l04.2i).
Matt. 4. 4.
Luc 4. 4.
e pen. 29. 5.
Neh. 9. 21.
f2 Sam. 7.
14.
Ps. 89. 32.
Diar. 3. 12.
Heb. 12. 5.
Dat. 3. 19.
Bpen. 11.
10.11.
h pen. 33.25.
nefoedd : ni saif gwi- yn dy wyneb
di, nes difetha o honot ti hwynt.
25 "Llosg ddelwau cerfiedig eu
duwiau hwynt yn tan : "^ na chwen-
nych na'r arian na'r aur a fyddo
amynt, i V cymmeryd i ti ; rhag dy
yfaglu âg ef : oblegid ffieidd-dra i'r
Arglwydd dy Dduw ijdyw.
26 Na ddwg dithau ffieidd-dra i'th
dy, fel y byddech ysgymmunbeth
megis yntau : gan ddirmygu dir-
myga ef, a chan ffieiddio ffieiddia
ef; "^oblegid ysgymmunbeth yw efe.
PENNOD VIII.
1 Annog i u/udd-dod, o ran ymgeledd Duw
iddynt hwy.
EDRYCHWCH am wneuthur
pob gorchymyn yr wyf fi yn ei
orchjrayn i ti heddyw ; fel y bydd-
och fyw, ac y cynnyddoch, ac yi-
eloch i mewn, ac y meddiannoch
y wlad a addawodd yr Akglwydd
wrth eich tadau trwy Iw.
2 A chofia yr holl ffordd yr ar-
weiniodd yr Arglwydd dy Dduw
di ynddi y deugain miynedd hyn,
trvry yr anialwch, er mwyn dy gys-
tuddio di, *gan dybrofi, i wybod yr
hyn oedd yn dy galon, a gedwit ti
ei orchymynion ef, ai nas cedwit.
3 Ac efe a'th ddarostyngodd, ac
^a oddefodd i ti newynu, ac a'th
" fwydodd â manna, yr hwn nid ad-
waenit, ac nid adwaenai dy dadau ;
fel y gwnai efe i ti wybod ^nad
trwy fara yn unig y bydd byw dyn,
ond tr^vy iDob gair a'r sydd yn dy-
fod allan o enau yr Arglwydd y
bydd byw^ dyn.
4 ^ Dy ddillad ni heneiddiodd am
danat, a'th di-oed ni chwyddodd, y
deugain miynedd hyn.
5 ^Cydnebydd dithau yn dy galon,
fod yr Arglwydd dy Dduw yn dy
ddysgu di, fel y dysg gwr ei fab ei
hun.
6 A chadw orchymynion yr Ar-
glwydd dy Dduw, i rodio yn ei
flFyrdd, ac i'w ofni ef,
7 Oblegid y mae yr Arglwydd dy
Dduw yn dy ddwyn i mewn i wlad
dda, s i wlad afonydd dyfroedd, fíyn-
honnau, a dyfhderau yn tarddu all-
an yn y d}ŵyn, ac yn y mynydd ;
8 Gwlad gwenith, a haidd, a gwin-
wydd, a ffigyswydd, a phomgranad-
wydd; gwlad olew olew-wydden, a
mêl;
9 Gwlad yr hon y bwyttêi fara
ynddi heb brinder, ac ni bydd eis-
ieu dim arnat ynddi; gwlad ''yr
ÎS8
hon y mae ei cherrig yn haiarn, ac
o'i mynyddoedd y cloddi bres.
10 ' Pan f\vyttêych, a'th ddigoni ;
yna y bendithi yr Arglwydd dy
Dduw am y wlad dda a roddes efe
i ti.
11 Cadw arnat rhag anghofio yr
Arglwydd dy Dduw, heb gadw ei
orchymynion, a'i famedigaethau, a'i
ddeddfau ef, y rhai yr ydwyf fi yn
eu gorchymyn i ti heddyw:
12 ''Rhag wedi i ti fwytta, a'th
ddigoni, ac adeiladu tai teg, a thrigo
ynddynt ;
13 A lliosogi o'th wartheg a'th
ddefaid di, ac amlhâu o arian ac
aur gennyt, ac amlhâu o'r hyn oU
y sydd gennyt :
14 Yna ymddyrchafu o'th galon,
ac anghofio o honot yr Arglwydd
dy Dduw, (yr hwn a'th ddug allan
0 wlad yr Aipht, o dy y caethiwed;
15 Yr hwn a'th dywysodd di trwy
yr anialwch mawr ac ofnadwy, ^lle
yr ydoedd seirph tanllyd, ac ys-
gorpionau, a syched lie nid oedd
dwfr ; "" yr hwn a ddygodd i ti
ddwfr allan o'r graig gaUestr;
16 Yr hwn a'th fwydodd di yn yr
anialwch â "manna, yr hwn nid
adwaenai dy dadau, er dy ddaros-
twng, ac er dy brofi di, i wneuthur
daioni i ti yn dy ddiwedd,)
17 "A dywedyd o honot yn dy
galon, Fy nerth fy hun, a chryfder
fy Uaw a barodd i mi y cyfoeth hwn.
18 Ond cofia yr Arglwydd dy
Dduw: oblegid efe yw yr hwn sydd
yn rhoddi nerth i ti i beri cyfoeth,
fel y cadamhao efe ei gyfammod, yr
hAvn a dyngodd efe wrth dy dadau,
fel y mae y dydd hwn.
19 Ac OS gan anghofio yr anghofi
yr Arglwydd dy Dduw, a dilyn
duwiau dieithr, a'u gwasanaethu
hwynt, ac ymgrymmu iddynt; yr
ydwyf fi yn tystiolaethu yn eich
erbyn chwi heddyw, gan ddifetha
y'ch difethir.
20 Fel y cenhedloedd y rhai y mae
yr Arglwydd ar eu difetha o'ch
blaen chwi, felly y difethir chwi-
thau ; am na wrandawsoch ar lais
yr Arglwydd eich Duw.
PENNOD IX.
1 Moses yn eu hannog, nad ymddiriedent yn
eu cyfiawnder eu hunain: gan ddatgan eu
hamryiD wrthryfel hwynt.
GWRANDO, Israel: Yrivyt ti
yn myned heddyw dros yr
lorddonen hon, i fyned i mewn i
Cyn
CEIST
1451.
J pen. 6. 11,
12.
k pen. 28. 47.
a 32. l.i.
Diar. 30. 9.
Hos. 13. 6.
1 Num. 21.6.
Hos. 13. 5.
m Num. 20.
IL
Ps. 78. 15.
a 114. 8.
n Eiod. 16.
15.
0 pen. 9. 4.
Nad ymddîrîedent
DEÜTERONOMIUM, IX.
yn eu cyfiawnder.
Cyn
CKIST
1451.
» pen. 1. 28.
b Num. 13.
22, 28,
0 pen. 4. 24.
Heb.l2.2Ö.
d Rhuf. 11.
6,20.
1 Cor. 4.
4,7.
•Gen.15.16.
fGen.V2.
a l;i. lô.
a lô. 7.
a 17. 8.
a 2«. 4.
a 28. 13.
8 Exori. 32.
9. a 33. 3.
a 34. 9.
h Exod. 14.
11. a 16. 2.
a 17. 2.
Num. 11. 4.
a 20. 2.
a 25. 2.
i Exod. 32. 4.
Ps. 106. 19.
1491.
k Exod. 24.
12, 15.
1 Exod. 24.
18. a 34. 28.
m Exod. 31.
18.
» Kxnd. 19.
17. a 20. 1.
berchennogi cenhedloedd mwy a
chryfach na thi, "dinasoedd mawr-
ion a chaerog hyd y nefoedd;
2 Pobl fawr ac uchel, ^'meibion
Anac, y rhai a adnabuost, ac y
clywaist ti ddywedyd am danynt,
Pwy a saif o flaen meibion Anac !
3 Gwybydd gan hynny heddyw,
fod yr Arglwydd dy Dduw yn
myned trosodd o'th flaen di °yn
dan ysol : efe a'u difetha hwynt, ac
efe a'u darostwng hwynt o'th flaen
di : felly y gyrri hwynt ymaith, ac
y difethi hwynt yn fuan, megis y
llefarodd yr Arglwydd wrthyt.
4 Na ddywed yn dy galon, wedi
gyrru o'r Arglwydd dy Dduw
hwynt allan o'th flaen di, gan ddy-
wedyd, *Am fy nghyfiawnder y dyg-
odd yr Arglwydd fi i feddiannu y
tir hwn : ond * am aniiuwioldeb y
cenhedloedd hyn, y gyrrodd yr Ar-
glwydd hwynt allan o'th flaen di.
5 Nid am dy gyfiawuder di, nac
am uniondeb dy galon, yr wyt ti yn
myned i feddiannu eu tir hwynt:
ond am annuwioldeb y cenhedloedd
hyn y bwrw yr Arglwydd dy Dduw
hwynt allan o'th flaen di, ac er
cyflawni ^y gair a dyngodd yr Ar-
glwydd wrth dy dadau, wrth Abra-
ham, wrth Isaac, ac wrth Jacob.
6 Gwybydd dithau, nad am dy
gyfiawnder dy hun, y rhoddes yr
Arglwydd i ti y tir daionus hwn
i'w feddiannu : canys pobl ^ wàr-
galed ydycli.
7 1Í Meddwl, ac na anghofia, pa
fodd y digiaist yr Arglwydd dy
Dduw yn yr anialwch : ^ o'r dydd y
daethost allan o dir yr Aipht, hyd
eich dyfod i'r lie hwn, gwrthryfel-
gar fuoch yn erbyn yr Arglwydd.
8 'Yn Horeb hefyd y digiasoch
yr Arglwydd ; a digiodd yr Ar-
glwydd wrthych, i'ch difetha.
9 ^ Pan euthum i fynu i'r mynydd
i gymmeryd y llechau meini, sef
llechau y cyfammod, yr hwn a
wnaeth yr Arglwydd â chwi; yna
'yr arhoais yn y mynydd ddeugain
niwrnod a deugain nos : bara ni
fwytteais, a dwfr nid yfais.
10 ""A rhoddes yr Arglwydd at-
taf y dd^vy lech faen, wedi eu hys-
grifenu â bys Duw; ac arnynt yr
oedd yn ol yr hoU eiriau a lefar-
odd yr Arglwydd wrthych yn y
mynydd, o ganol y tan, "ar ddydd
y gymmanfa.
11 A bu, ym mhen y deugain
niwrnod a'r deugain nos, roddi o'r
Arglwydd attaf y ddwy lech faen ;
sef llechau y cyfammod.
12 A dywedodd yr Arglwydd
wrthyf, "Cyfod, dos oddi yma i
waered yn fuan: canys ymlygrodd
dy bobl, y rhai a ddygaist allan
o'r Aipht: ciliasant yn ebrwydd
o'r flbrdd a orchymynais iddynt;
gwnaethant iddynt eu hun ddelw
dawdd.
13 A llefarodd yr Arglwydd
wrthyf, gan ddywedyd, Gwelais y
bobl hyn; ac wele, pobl ^war-galed
ydynt.
14 Paid â mi, a mi a'u distryw-
iaf hwynt, ac ^a ddileaf eu henw
hwynt oddi tan y nefoedd ; ac a'th
wnaf di yn genedl gryfach, ac aml-
ach na hwynt-hwy.
15 A mi a ddychwelais, ac a ddeuth-
um i waered o'r mynydd, a'r mynydd
ydoedd yn Uosgi gan dan; a dwy
lech y cyfammod oedd yn fy nwylaw.
16 "^Edrychais hefyd ; ac wele, pech-
asech yn erbyn yr Arglwydd eich
Duw : gwnaethech i chwi lo tawdd :
ciliasech yn fuan o'r flbrdd a orchy-
mynasai yr Arglwydd i chwi.
17 A mi a ymaflais yn y ddwy lech,
ac a'u teflais hwynt o'm dwylaw, ac
a'u torrais hwynt o flaen eich llygaid.
18 A ^syrthiais ger bron yr Ar-
glwydd, fel y waith gyntaf, ddeu-
gain niwrnod a deugain nos ; ni
fwytteais fara, ac nid yfais ddwfr:
o herwydd eich hoU bechodau chwi
y rhai a bechasech, gan wneuthur
drygioni y'ngolwg yr Arglwydd
i'w ddigio ef
19 (Canys ofnais rhag y sorriant
a'r djg, trwy y rhai y digiodd yr
Arglwydd wrthych, i'ch dinystrio
chwi.) Etto gwrandawodd yr Ar-
glwydd arnaf y waith honno hefyd.
20 Wrth Aaron hefyd y digiodd
yr Arglwydd yn fawr, i'w ddifetha
ef: a mi a weddiais hefyd dros
Aaron y waith honno.
21 *Eich pechod chwi hefyd yr
hwn a wnaethoch, sef y Ho, a gym-
merais, ac a'i Uosgais yn tan ; cur-
ais ef hefyd, gan ei falurio yn dda,
lies ei falu yn Uwch : a bwriais ei
Iwch ef i'r afon oedd yn disgyn o'r
mynydd.
22 0 fewu "Taberah hefyd, ac o
fewn ''Massah, ac o fewn ^Beddau
y blys, yr oeddych yn digio yr Ar-
glwydd.
23 A ^phan anfonodd yr Arglwydd
Cyn
CRIST
1451.
0 Exod. 32.7.
P ad. 6.
pen. 10. 10.
a 31. 27.
2 Breu. 17.
14.
1 Den. 29. 20.
Ps. 9. 5.
a 109. 13.
r Exod. 32.
19.
Í Exod. 32.
20.
" Num. 11.
1,5.
'■Exod.17.7.
r Num. 11.
4,34.
í Num. 13.
3, a 14. 1.
Trugaredd Duw
DEUTERONOMIUM, X. yn ail-roddi tj ddwy lech.
Cyn
CRIST
1451.
» Exod. 32.
12.
Num. 14.
16.
» pen. 4. 20.
1491.
aExod.34.1.
b Exod. 25
5,10.
c Exod. 34.
28.
2 äeg gor-
chi/mi/n.
chwi o Cades-Barnea, gan ddywed-
yd, Ewch i fynu, a meddiennwch y
tir yr hwn a roddais i chwi, yr anuf-
uddhasoch i air yr Arglwydd eich
Duw : ni chredasoch hefyd iddo, ac
ni wrandawsoch ar ei lais ef.
24 Gwrthryfelgar fuoch yn erbyn
yr Aeglwydd er y dydd yr adnab-
ûm chwi.
25 A mi a syiihiais ger bron yr
Arglwydd ddeugain niwi'nod a
deugain nos, fel y syrthiaswn oV
hlaen; am ddywedyd o'r Arglwydd
y difethai chwi.
26 Gweddiais hefyd ar yr Ar-
glwydd, a dywedais, Arglwydd
Dduw, na ddifetha dy bobl, a'th
etifeddiaeth a waredaist yn dy fawr-
edd, yr hwn a ddygaist allan o'r
Aipht â Haw gref.
27 Cofia dy weision, Abraham,
Isaac, a Jacob ; nac edrych ar
galedrwydd y bobl hyn, nac ar eu
drygioni, nac ar eu pechod :
28 Rhag dywedyd o'r wlad y dyg-
aist ni aUaii o honi, ^ 0 eisieu gallu
o'r Arglwydd eu d^vyn hwynt i'r
tir a addawsai efe iddynt, ac o'i
gas arnynt, y dug efe hwjTit allan,
i'w lladd yn yr anialwch.
29 ^ Etto dy bobl di a'th etifedd-
iaeth ydynt hwy, y rhai a ddygaist
aUan yn dy fawr nerth, ac a'th es-
tynedig fraich.
PENNOD X.
1 Trugaredd Duw, yn ail-roddi y ddwy lech :
6 yn sìcrhâu yr offeiriadaetli; 8 yn neiUduo
llwyth Left : 10 yn gwrandaw ar weddi Mo-
ses dros y bobl. 12 Annog i ufadd-dod.
YR amser h^vnnw y dywedodd
yr Arglwydd wrthyf, ^Nadd
i ti dd^vy lech faen, fel p rhai
cyntaf ; a thyred i fynu attaf fi i'r
mynydd, a gwna i ti arch bren.
2 A mi a ysgrifenaf ar y Uechau
y geiriau oedd ar y Uechau cyntaf,
y rhai a dorraist; a gosod tithau
hwynt yn yr arch.
3 Yna gwneuthum arch o goed
'^ Sittim ; ac a neddais ddAvy lech
faen, fel y rhai cyntaf; ac a eutli-
um i fynu i'r mynydd, a'r ddwy
lech yn fy Haw,
4 Ac ""efe a ysgrifenodd ar y
Uechau, fel yr ysgrifen gyntaf, y
^ Dengair, a lefarodd yr Arglwydd
wrthych yn y mynydd, o ganol y
tan, yn nydd y gynimanfa: a rhodd-
es yr Arglwydd hwynt attaf fi.
5 Yna y dychwelais, ac y deutluim
i waered o'r mynydd, ac a osodais y
Î9Ô
Uechau yn yr arch, yr hon a wnaeth-
wn, ac yno y maent ; megis y gor-
chymynodd yr Arglwydd i mi.
6 IT A ^meibion Israel a aethant
o Beeroth meibion Jacan i ^Mo-
serah: *^yno y bu farw Aaron, ac
efe a gladdwyd yno; ac Eleazar ei
fab a offeiriadodd yn ei le ef
7 ^ Oddi yno yr aethant i Gudgod-
ah; ac o Gudgodah i Jotbath, tir
afonydd dyfroedd.
8 H Yr amser hwnnw ^y neillduodd
yr Arglwydd Iwyth Lefi, i ddwyn
arch cyfammod yr Arglwydd, i
sefyU ger bron yr Arglwydd, i'w
wasanaethu ef, ac i 'fendigo yn ei
enw ef, hyd y dydd hwn.
9 ^Am hynny ni bydd rhan i Lefi,
nac etifeddiaeth gyd â'i frodyr: yr
Arglwydd yw ei etifeddiaeth ef;
megis y dywedodd yr Arglwydd
dy Dduav wrtho ef
10 A ' mi a arhoais yn y mynydd
ddeugain niwrnod a deugain nos,
fel y "dyddiau cyntaf: ™a gwran-
dawodd yr Arglwydd arnaf y
waith hon hefyd : ni CAvyllysiodd yr
Arglwydd dy ddifetha di.
11 "A dywedodd yr Arglwydd
wrthyf, Cyfod, dos i'th daith o flaen
y bobl; fel yr elont i mewn ac y
meddiannont y tir, yr hwn a dyngais
wi'th eu tadau ar ei roddi iddynt.
12 ^Ac yr awr hon, Israel, "beth
y mae yr Arglwydd dy Dduw yn
ei ofyn gennyt, ond ofni yr Ar-
glwydd dy Dduw, a rhodio yn ei
hoU fíyrdd, ^a'i garu ef, a gwasan-
aethu yr Arglwydd dy Dduw a'th
hoU galon, ac a'th lioU enaid,
13 Cadw gorchymynion yr Ar-
glwydd, a'l ddeddfau, y rhai yr
wyf yn eu gorchymyn i ti y dydd
hwn, er daioni i ti ?
14 Wele, ^y nefoedd, a nefoedd y
nefoedd, ydynt eiddo jr Arglwydd
dy Dduw, ""y ddaear hefyd a'r hyn
oil sydd ynddi.
l"» Yn unig ar dy dadau di y rhodd-
es yr Arglwydd ei serch, gan eu
hoffi hwynt : ac efe a Avnaeth ddewis
o'u had ar eu hoi hAvynt, sefo hon-
och chwi, o flaen yr hoU bobloedd ;
megis heddyw y gwelir.
16 ^Enwaedwch chwithau ddien-
waediad eich calon, ac na chaled-
wch eich gwarr mwyach.
17 Ganys yr Arglwydd eich Duw
chwi yiü Duw y duwiau, ac * Ar-
glwydd yr arglwyddi, Duw mawr,
cadarn, ac ofnadwy, yr hwn "ni
Cyn
CRIST
1491.
^ Num. 33.
3L
e Num. 33.
30.
f Num. 20.
28. a 33. 38.
8 Num. 33,
32,33.
h Num. 3. 6.
a 4. 4.
a 8. 14.
i Lef. 9. 22.
Num. 6. 23.
k Num. 18.
20.
pen. 18. 1,
Ezec, 44.
28.
1 Exod. 34.
28.
3Neu,
y deugain
niui-nod
cyntaf.
n> Exod. 32.
14,33.
a 33. 17.
! en. 9. 19.
" Exod. 32.
34. a 33. 1.
1451.
i 3Iic. 6. 8.
P pen. 6. 5.
]Matt. 22.
37.
iKxod.19.5.
Pe. 115. 16.
a 148. 4.
r Gen. 14.19.
Ps. 24. 1.
» Edrych
Lef. 26. 41.
pen. 30 6.
Jer. 4. 4.
Khuf. 2.
28, 29.
Col. 2. 11.
tDnt.17.14.
a 19. 16.
1 2 Chron.
19.7.
Moses yn annog
DEUTERONOMIUM, XL
i ufudd-dod.
Cyn
CIÌ1ST
1451.
X Ps. 68. 5.
a 146. 9.
y 1-pf. 19.
33,34.
« ren. 6. \X
Matt. 4. 10.
Luc 4. 8.
» pen. 13. 4.
bExod.15.2.
I's. 22. 3.
Jer. 17. 14.
cGen.46.27.
Exod. 1. 6.
Act. 7. 14.
d Gen. 15. 5.
» Exod. 14.
27.
b Num. 16.
31. a 27. 3.
Pb. 106. 17.
2 Neil,
ddä hijw
oedd yn
eu canlyn
huiy.
3 Hell, wrlh
eu trued.
dderbyn w}'neb, ac ni chymmer
wobr.
18 ''Yr hwn a fama yr amddifad
a'r weddw ; ac y sydd yn hofli y di-
eithr, gan roddi iddo fwyd a dillad.
19 yHofiVch chwithau y dieithr:
canys dieithriaid fuoch yn nhir yr
Aipht.
20 == Yr Arglwydd dy Dduw a ofni,
ac ef a wasanaethi : wrtho ef hefyd
*y glyni, ac i'w enw ef y tyngi.
21 ^Efe yw dy fawl, ac efe yw
dy Dduw, yr hwn a wnaeth i ti y
mawrion a'r ofnadwy bethau hyn,
y rhai a welodd dy lygaid.
22 Dy dadau a aethant i waered
i'r Aipht ''yn ddeg enaid a thri
ugain; ac yr awr hon yr Arglwydd
dy Dduw a'th wnaeth di "^fel sêr y
nefoedd o liosowgrwydd
PENNOD XL
1 Moses yn annog y iohl i ufudd-dod : 2 tncy
eu gwyhodaeth eu hunain o fawr iveWired-
oedd Dmo ; 8 trwy addewid o fawr fenditli-
ion Duw, 16 a thi-wy fygyihion. 18 Bod yn
rhaid myfyrio yn ofalus ar eiriau Dmo. 26
Rhoddi yfendith á'rfelldîth o'uhlaen hwynt.
CAR dithau yr Arglwydd dy
Dduw, a chadw ei gadwraeth
ef, a'i ddeddfau, a'i farnedigaethau,
a'i orchymynion, byth.
2 A cliydnabyddwch heddy w : can-
ys nid ivyf yn ymddidddn â'ch
plant, y rhai nid adnabuant, ac ni
welsant gerydd yr Arglwydd eich
Duw chwi, ei fawredd, ei law gref,
a'i fraich estynedig ;
3 Ei arwyddion hefyd, a'i weith-
redoedd, y rhai a wnaeth efe yng
nghanol yr Aipht, i Pharaoh bren-
hin yr Aipht, ac iV hoU dir ;
4 A'r hyn a wnaeth efe i lu yr
Aipht, iV feirch ef, ac i'w gerbyd-
au ; * y modd y gwnaeth efe i ddyfr-
oedd y môr coch lenwi dros eu
hwynebau hwynt, pan oeddynt yn
ymlid ar eich ol, ac y difethodd yr
Arglwydd hwynt hyd y dydd hwn:
5 A'r hyn a wnaeth efe i chwi yn yr
aniahvch, nes eich dyfod i'r He hwn ;
6 ^A'r hyn a wnaeth efe i Dathan,
ac i Abiram, meibion Eliab, mab
Reuben; y modd yr agorodd y
ddaear ei safn, ac a'u llyngcodd
h^vynt, a'u teuluoedd, a'u pebyll,
a'r holl ^olud oedd ^ganddynt, ym
mysg holl Israel.
7 Eithr eich llygaid chwi oedd yn
gweled holl faAVTion weithredoedd
yr Arglwydd, y rhai a wnaeth efe.
' 8 Cedwch chwithau bob gorchy-
myn yr ydAvyf fi yn ei orchymyn i
chwi heddyw; fel y byddoch gryf-
ion, ac yr eloch i mewn, ac y medd-
iannoch y tir yr ydych yn myned
trosodd iddo i'w feddiannu:
9 Ac fel yr estynoch ddyddiau yn
y tir yr hwn a dyngodd yr Ar-
glwydd i'ch tadau, ar ei roddi
iddynt, ac i'w had ; sef tir yn llif-
eirio o laeth a mel.
10 IT 0 herwydd y tir yr wyt yn
myned iddo i'w feddiannu, nid fel
tir yr Aipht y mae, yr hwn y daeth-
och allan o hono, lie yr heuaist dy
had, ac y dyfrheaist â'th droed, fel
gardd lysiau :
11 Ond y tir yr ydych yn myned
trosodd iddo i'w feddiannu, sydd
fynydd-dir, a dyfíryndir, yn yfed
dwfr o wlaw y nefoedd ;
12 Tir yw, yr hwn y mae yr
Arglwydd dy Dduw yn ei *ym-
geleddu: *= llygaid yr Arglwydd
dy Dduw sydd bob amser arno, o
ddechreuad y flwyddyn hyd ddiw-
edd y flwyddyn hefyd.
13 U A bydd, os gan wrandaw y
gwrandêwch ar fy ngorchymynion,
y rhai yr ydwyf yn eu gorchymyn i
chwi heddyw, i garu yr Arglwydd
eich Duw, ac i'w wasanaethu, â'ch
holl galon, ac â'ch holl enaid;
14 Yna y rhoddaf wlaw i'ch tir yn
ei amser, sef ^j cynnar-Avlaw, a'r
diweddar-wlaw ; fel y casglech dy
yd, a'th win, a'th olew ;
15 A rhoddaf laswellt yn dy faes,
i'th anifeiliaid ; fel y bwyttâech, ac
y'th ddigoner.
16 Gwyliwch arnoch rhag twyllo
eich calon, a chilio o honoch, a
"gwasanaethu duwiau dieithr, ac
ymgrymmu iddynt ;
17 Ac ennynu digUonedd yr Ar-
glwydd i'ch erbyn, a 'chau o hono
ef y nefoedd, fel na byddo gwlaw,
ac na roddo y ddaear ei chnwd, a'ch
difetha yn fuan o'r tir yr hwn y mae
yr Arglwydd yn ei roddi i chwi.
18 IF Am hynny sgosodwch fy ngeir-
iau hyn jn eich calon, ac yn eich
meddwl, a ^rhwymwch hwynt yn
arwydd ar eich dwylaw, a byddant
yn rhagdalau rhwng eich llygaid :
19 'A dysgwch hwynt i'cli plant;
gan grybwyll am danynt ])aii eis-
teddych yn dy dy, a phan rodiecli
ar y ffordd, pan orweddych hefyd,
a phan godych.
20 Ac ysgrifena hwynt ar byst dy
dy, ac ar dy byrth ;
Cyn
CRIST
1451.
íHeb.
■: 1 Bren.
9.3.
d Joel 2. 23.
lago 5. 7.
e pen. 8. 19.
fl Bien. 8.
35.
6 pen. 6. 6.
h pen. 6. 8.
iien. 4. 9,
0. a 6. 7.
Bendlth a melldith.
DEÜTERONOMIUM, XII.
Y lie i addoli Duw.
Cyn
CEIST
1451.
k Ps. 72. 5.
a 89. 29.
Í Jos. 1. 3.
a 14. 9.
m Gen. 15.
18.
Exod. 23.
31.
Num. 34. 3.
n Exod. 23.
27.
open. 30. 15.
P pen. 28. 2.
Í pen. 28. 15.
r pen. 27.
12, 13.
Jos. 8. 33.
» Gen. 12. 6.
Barn. 7. 1.
« pen. 6. 32.
21 Fel yr amlhao eich dyddiau
chwi, a dyddiau eich plant chwi,
ar y ddaear yr hon a dyngodd yr
Aeglwydd wrth eich tadau am ei
rhoddi iddynt, ^fel dyddiau y nef-
oedd ar y ddaear.
22 1Í Canys os gan gadw y cedwch
yr hoU orchymynion hyn, y rhai yr
ydwyf fi yn eu gorchymyn i chwi
i'w gwneuthur, i garu yr Arglwydd
eich Duw, i rodio yn ei holl fíyrdd
ef, ac i lynu wrtho ef ;
23 Yna y gyrr yr Arglwydd allan
yr holl genhedloedd hyn o'ch blaen
chwi, a chwi a feddiennwch genhedl-
oedd mAvy a chryfach na chwi,
24 ^ Pob man y sathro gwadn eich
troed chwi arno, fydd eiddo chwi :
^" o'r anialwch, a Libanus, ac o'r
afon, sef afon Euphrates, hyd y mor
eithaf, y bydd eich terfyn chwi.
25 M saif gwr yn eich wyneb:
eich arswyd a'ch ofn a rydd yr Ar-
glwydd eich Duw ar wyneb yr
holl dir yr hwn y sathroch arno,
" megis y llefarodd wrthych.
26 IT "Wele, rhoddi yr ydwyf fi
o'ch blaen chwi heddyw fendith a
melldith :
27 ^Bendith, os gwrandêwch ar
orchymynion yr Arglwydd eich
Duw, y rhai yi* ydwyf fi yn eu gor-
chymyn i chwi heddyw ;
28 A imeUdith, oni wrandêwch ar
orchymynion yr Arglwydd eich
Duw, ond cilio o honoch aUan o'r
fibrdd yr ydwyf fi yn ei gorchymyn
i chwi heddyw, i fyned ar ol duwiau
dieithr, y rhai nid adnabuoch.
29 Bydded gan hynny, pan ddygo
yr Arglwydd dy Dduw di i'r tir
yr ydwyt yn myned iddo i'w fedd-
iannu, roddi o honot 'y fendith ar
fynydd Garizim, a'r felldith ar fyn-
ydd Ebal.
30 Onid yw y rhai hyn o'r tu
hwnt i'r lorddonen, tu a'r He y
machluda yr haul, yn nhir y Ca-
naaneaid, yr hwn sydd yn trigo yn
y rhos ar gyfer Gilgal, ^ger llaw
gwastadedd Moreh?
31 Canys myned yi' ydych dros
yr lorddonen, i fyned i feddiannu
y tir y mae yr Arglwydd eich
Duw yn ei roddi i chwi; a chwi
a'i meddiennwch ac a breswyliwch
ynddo.
32 GAvyliwch chwithau^am wneuth-
ur yr holl ddeddfau a'r barnedig-
aethau, y rhai yr ydwyf fi yn eu
rhoddi o'ch blaen chwi heddyw.
PENNOD XII.
1 Bod yn rhaid dinystrio pob lie y huasai
delw- addoli aeth ynddo, 5 a chyrchu i'r lie a
ddeioisodd Duw i'w wasanaeth. 16, 23 Gioa-
hardd gioaed. 17, 20, 26 Hhaid yio hwytta
pethau sanctaidd yn y lie sanctaidd. 19 Na
wrthoder y Lejlad. 29 Nac ymoroler am
gau-dduwiau.
DYMA y deddfau a'r barnedig-
aethau, y rhai a wyHwch ar
eu gwneuthur, yn y tir a rydd Ar-
GLAVYDD Dduw dy dadau i ti i'w
feddiannu, yr holl ddyddiau y bydd-
och fyw ar y ddaear.
2 ^Gan ddinystrio dinystriwch yr
holl fannau, y rhai y gwasanaeth-
odd y cenhedloedd yr ydych chwi
yn eu ^meddiannu eu duwiau yn-
ddynt, ar y mynyddoedd uchel,
ac ar y bryniau, a than bob pren
gwyrddlas.
3 ^Drylliwch liefyd eu hallorau
hwynt, a thorrwch eu colofaau
hwynt, a llosgwch eu ll^vynau hwynt
â than, a thorrwch gerfiedig ddelw-
au eu duwiau hwynt, a dinystriwch
eu henwau hwjoit o'r He hwnnw.
4 Na wnewch felly i'r Arglwydd
eich Duw.
5 Ond y He ^'a ddewiso yr Ar-
glwydd eich Duw o'ch hoU Iwyth-
au chwi, i osod ei enw yno, ei drigfa
ef a geisiwch, ac yno y deuwch :
6 A dygwch "^yno eich poeth-ofí-
rymmau, a'ch aberthau, a'ch ^deg-
ymmau, ac ofírwm dyrchafael eich
llaw, eich addunedau hefyd, a'ch ofi-
rymmau gwirfodd, a chyntaf-anedig
eich gwartheg a'ch defaid.
7 A bwyttewch ^yno ger bron yr
Arglwydd eich Duw, a llawen-
hêwch ym mhob dim y rhoddoch
eich Uaw arno, chwychwi a'ch teu-
luoedd, yn yr hyn y'th fendithiodd
yr Aeglavydd dy Dduw.
8 Na wnewch yn ol yr hyn oil yr
ydym ni yn ei Avneuthur yma hedd-
yw, pob un yr hyn fyddo uniawn
yn ei olwg ei hun.
9 Canys ni ddaethoch hyd yn hyn
i'r orphwysfa, ac i'r etifeddiaeth, yr
hon y mae yi" Arglwydd dy Dduw
yn ei rhoddi i ti.
10 Ond pan eloch dros yr lor-
ddonen, a thrigo yn y tir yr hwn
y mae yr Arglwydd eich Duw yn
ei roddi yn etifeddiaeth i chwi, a
2ylian roddo lonydd i chwi oddi
Avi'th eich holl elynion o amgylch,
fel y preswylioch yn ddiogel :
11 Yna y bydd «He wedi i'r Ar-
glwydd eich Duw ei ddewis iddo,
Cyn
CRIST
1451.
a pen. 7. 5.
2Neu,
etifeddu.
b Barn. 2. 2.
c 1 Bren. 8.
29.
2 Cliron.
7.12.
d Lef. 17. 3.
e ad. 17.
pen. 14. 22.
a 15. 19, a).
fpen.14.26.
E 1 Bren. 8.
29.
Ps. 78, 68.
Gwahardd givaed,
DEUTERONOMIUM, XIII.
a gau-dduwiaeth.
Cyn
CRIST
1451.
S Heb. a
holl ddemis
eich add-
unedau.
h pen. 10. 9.
k Gen. 9. 4.
Lef. 7. 26.
a 17. 10.
pen. 15. 23.
I pen. 14. 27.
* Heb.
dy holl
ddyddiau.
m Gen. 15.
18.a2S.14.
pen. 11. 24.
a 19. 8.
i beri i'w enw aros ynddo; yno y
dygwch yr hyn oil yr ydwyf fi yn ei
orchymyn i chwi ; sef eich poeth-
offrymmau, a'ch aberthau, eich deg-
ymmau, a dyrchafael-offrwm eich
Uaw, ^a'ch holl ddewis addunedau, y
rhai a addunedoch i'r Arglwydd.
12 A Uawenhêwch ger bron yr
Arglwydd eich Duw; chwi, a'ch
meibion, a'ch merched, a'ch gweis-
ion, a'ch morwynion, a'r Lefiad a
fyddo yn eich pyrth chwi : canys
^nid oes iddo ran nac etifeddiaeth
gyd â chwi.
13 GAvylia arnat rhag poeth-offrym-
mu o honot dy boeth-ofírymmau ym
mhob lie a'r a welych :
14 Ond yn y He a ddewiso yr Ar-
glwydd o fewn un dth Iwythau di,
yno yr offrymmi dy boeth-offrym-
mau, ac y gwnei yr hyn oil yr yd-
wyf fi yn ei orchymyn i ti.
15 Er hyiiny ti a gei ladd a bwytta
cig yn ol holl ddymuniant dy galon,
yn ol bendith yr Arglwydd dy
Dduw, yr lion a rydd efe i ti, yn dy
holl byrth : *yr aflan a'r glân a fwytty
o hono, megis o'r iwrch a'r carw,
16 "^Ond na fwyttcwch y gwaed; ar
y ddaear y tywelltwch ef fel dwfr,
17 1Í Ni elli fwytta o fewn dy byrth
ddegfed dy yd, na'th win, na'th olew,
na chyntaf-anedig dy wartheg, na'th
ddefaid, na'th holl addunedau y rhai
a addunech, na'th oifrjTnmau gwir-
fodd, na dyrchafael-offrwm dy law :
18 Ond o flaen yr Arglwydd dy
Dduw y bwyttei h^vynt, yn y He a
ddewiso yr Arglwydd dy Dduw;
ti, a'th fab, a'th ferch, a'th was, a'th
forwyn, a'r Lefiad a fyddo yn dy
byrth di : llawenycha ger bron yr
Arglwydd dy Dduw yn yr hyn oil
yr estynech dy law arno.
19 ' Gwylia arnat rhag gadael y Lef-
iad, ^ tra fyddech by w ar y ddaear.
20 1Í Pan helaetho yr Arglwydd
dy Dduw dy derfyn di, ""megis y
dywedodd wi'thyt, os dywedi, Bwyt-
tâf gig, (pan ddymuno dy galon
fwytta cig,) yn ol holl ddymuniad
dy galon y bwyttei gig.
21 Os y lie a ddewisodd yr Ar-
glwydd dy Dduw i roddi ei enw
ynddo, fydd pell oddi wrthyt ; yna
lladd o'th wartheg, ac o'th ddefaid,
y rhai a roddodd yr Arglwydd i
ti, megis y gorchymynais i ti, a
bwytta o fewn dy byrth wrth holl
ddymuniad dy galon.
22 "Etto fel y bwyttêir yr iwrch a'r
carw, felly y bwyttei ef : yr aflan a'r
glân a'i bwytty yn yr un ffunud.
23 "Yn unig ^bydd sicr na fwyt-
tâech P y gwaed : canys y gwaed
yw yr einioes ; ac ni chei fwytta
yr einioes ynghyd a'r cig.
24 Na fwytta ef ; ar y ddaear y
tywellti ef fel dwfr.
25 Na fwytta ef; fel y byddo
daioni i ti, ac i'th feibion ar dy ol,
pan wnelych yr uniawn y'ngolwg
yr Arglwydd.
26 Etto cymmer dy gyssegredig
hetliau y rhai sydd gennyt, a'th
addunedau, a thyred i'r lie a ddew-
iso yr Arglwydd.
27 Ac *i ofírymma dy boeth-offrwm,
(y cig a'r gwaed,) ar allor yr Ar-
glwydd dy Dduw: a gwaed dy
aberthau a dywelltir wrth allor yr
Arglwydd dy Dduw; a'r cig a
fwyttêi di.
28 Cadw a gwrando yr holl eiriau
hyn yr ydwyf fi yn eu gorchymyn i
ti ; fel y byddo daioni i ti, ac i'th
feibion ar dy ol byth, pan wnelych
yr hyn sydd dda ac uniawn y'ngol-
wg yi' Arglwydd dy Dduw.
29 IT Pan ddinystrio yr Arglwydd
dy Dduw y cenhedloedd, y rhai yr
wyt ti yn myned attynt i'w medd-
iannu, o'th flaen di, a ^ dyfod o
honot yn eu lie hwynt, a phres-
wylio yn eu tir hwynt :
30 Gwylia arnat 'rhag ymfaglu o
lionot ar eu hoi hwynt, wedi eu din-
ystrio hwynt o'th flaen di; a rhag
ymorol am eu dmviau hwynt, gan
ddywedyd, Pa fodd y gwasanaeth-
odd y cenhedloedd hyn eu duwiau ?
myfl a wnaf felly hefyd.
31 Na wna di felly i'r Arglwydd
dy Dduw: canys pob fiSeidd-dra ''yr
hwn oedd gas gan yr Arglwydd, a
wnaethant liwy i'w duwiau: canys
*eu meibion hefyd a'u merched a
losgasant yn tan i'w duwiau.
32 Pob gair yr wyf fi yn ei orchy-
myn i cliAvi, edrychwch am wneuth-
ur hyniiy : * na chwanega atto, ac na
thyn oddi wrtho.
PENNOD XIIL
1 Y rhai a liudo i ddelw-addoliaeth, 6 er nesed
a ford i ii, 9 rhaid yw eu Uabyddio. 12 Nad
arheder y dinasoedd lie y ho gau-dduwiaeth.
PAN godo yn dy fysg di bro-
phwyd, neu fi-euddwj'dydd
breuddwyd, (a rhoddi i ti arwydd
neu ryfeddod,
2 A dyfod i ben o'r * arwydd neu
y rhyfeddod a lefarodd efe wrthyt,)
Cyn
CRIST
1451.
0 ad. 16.
5 IJeb. !/m-
gryfhd.
P Lef. 17.
11, 14.
1 Lef. 1.
9,13.
6 Heb.
meddian-
nu, neu,
etifeddu
o fionot
hwynt.
r pen. 7. 16.
7 Heb. yr
Arglwydd,
yr hwn
oedd gas
ganddo.
s Lef. 18. 21.
a 20. 2.
pen. 18. 10,
Jer. 32. 35.
t pen. i. 2.
a Edrych
pen. 18.23.
.Ter. 28. 9.
Matt. 7. 22.
193
Cospedigaeth
DEUTERONOMIUM, XIV.
eilun-addolwyr.
Cyn
CEIST
1451.
h pen. 8. 2.
Edrych
Matt. 24.
24.
1 Cor. 11.
19.
2 Thess. 2.
11.
Dat.l3. 14.
open. 10. 20.
d pen. 18. 20.
Jer. 14. 15.
Zech.13.3.
2 Heb. d;/-
chweliad
yn erbyn
yr Ar-
glwydd.
epen.22.21,
22, 24.
1 Cor. 5. 13.
f pen. 17. 2.
B Edrych
Gen.- 16. 5.
pen. 28. 04.
Diar. 5. 20.
Mic. 7. 5.
Î1 pen. 17. 7.
1 Act. 7. 58.
S Heb.
caetliion.
k pen. 17. 13.
1 1 loan 2.
19.
Jud. 19.
* Neu,
Belial.
Edrych
Barn. 19.
22.
1 Sam. 2.
12.a25.2ô.
2 Cor. 6. 15.
gan ddywedyd, Awn ar ol duwiau
dîeithr, (y rhai nid adwaenost,) a
gwasanaethwn hwynt ;
3 Na wrando ar eiriau y prophwyd
hwiinw, neu ar y breuddwydydd
breuddwyd h^vnnw: canys yr Ar-
GLWYDD eich Duw sydd yn eich
^profi chwi, i wybod a ydych yn
cam yr Arglwydd eich Duw â'ch
hoU galon, ac â'ch hoU enaid.
4 Ar ol yr Arglwydd eich Duw
yr ewch, ac ef a ofnwch, a'i orchy-
mynion ef a gedwch, ac ar ei lais ef
y gwTandêwch, ac ef ^" a wasanaeth-
wch, ac wrtho ef y glynwch.
5 A'r ^prophwyd hwnnw, neu y
breuddwydydd breuddwyd hwnnw,
a roddir i farwolaeth ; canys Uefar-
odd - i'ch troi chwi oddi wrth yr Ar-
glwydd eich Duw, yr hwn a'ch dug
chwi allan o dir yr Aipht, ac a'ch
gwaredodd chwi o dŷ y caethiwed,
i'th wthio di allan or ifordd, yr hon
y gorchymynodd yr Arglwydd dy
Dduw i ti rodio jnááì. * Felly y
tynni ymaith y drwg o'th fysg.
6 If ^Os dy fraw^d, mab dy fam, neu
dy fab dy hun, neu dy ferch, neu
^wraig dy iynwes, neu dy gyfaill, yr
hwn sydd fel dy enaid dy hun, a'th
annog yn ddirgel, gan ddywedyd,
Awn a gwasanaethwn dduwiau di-
eithr, y rhai nid adnabuost ti, na'th
dadau ;
7 Sefrhai o dduwiau y bobl sydd
o'ch amgylch chwi, yn agos attat,
neit ym mhell oddi wrthyt, o un
cwrr i'r tir hyd gwrr avail y tir:
8 Na chydsynia Ag ef, ac na wrando
arno, ac nac arbeded dy lygad ef, ac
nac eiriach ef, ac na chela arno:
9 Ond '' gan ladd Uadd ef ; bydded
'dy law di arno ef yn gyntaf, i'w
roddi i farwolaeth, a llaw yr hoU
bobl wedi liynny.
10 A llabyddia ef â meini, fel y
byddo marw : canys ceisiodd dy
wthio di oddi wrth yr Arglwydd dy
Dduw, yr hwn a'th ddug di allan o
dir yr Aipht, o dy y ^ caethiwed.
11 A ''hoU Israel a glywant, ac a
ofnant, ac ni chwanegant wneuthur
y fath beth drygionus a hyn yn dy
blith.
12 1Í Pan glywech am un o'th ddin-
asoedd, y rhai y mae yr Arglwydd
dy Dduw yn eu rhoddi i ti i drigo
ynddynt, gan ddywedyd,
13 'Aeth dynion, meibion ''y fall,
allan o'th blith, a gyrrasant drigol-
ion eu dinas, gan ddywedyd, Awn,
gwasanaethwn dduwiau dieithr, y
rhai nid adnabuoch ;
14 Yna ymofyn, a chwilia, a chais
yn dda : ac wele, os gwirionedd yw,
a bod yn sicr wneuthur y ffieidd-dra
hynyn dy fysg;
15 Gan daro taro drigolion y ddin-
as honno â mîn y cleddyf; '"difroda
hi, a'r rhai oil a fyddant ynddi, a'i
hanifeiliaid hefyd, â min y cleddyf
16 A'i hoU ysj)ail hi a gesgli i ganol
ei heol hi, ac a losgi y ddinas a'i holl
yspail hi jo. gwbl, i'r Arglwydd dy
Dduw, â than : felly bydded yn
garnedd byth ; nac adeilader hi
mwy.
17 Ac °na lyned wrth dy law di
ddim o'r ^" diofryd-beth : fel y dy-
chwelo yr Arglwydd oddi wrth
angerdd ei ddig, ac y rhoddo i ti
drugaredd, ac y tosturio wi'thyt, ac
y'th anilhao, megis y tyngodd wrth
dy dadau: |
18 Pan wrandawech ar lais yi- Ar- [
glwydd dy Dduw, "gan gadw eij
holl orchymynion ef, y rhai yr wyf j
fi yn eu gorchymyn i ti heddyw, gan '
Aviieuthur yr hyn sydd uniawn yng
ngolwg yr Arglwydd dy Dduw.
PENNOD XIV.
1 Na ddylai plant Duw rno'u hanffurfio eu
liunain wrth alaru. 3 Pa hetli a ellir, a plia
heth nis gellir ei fwytta, 4 o am'/eiliaid, 9 o
hysgod, 11 o adar. 21 Ni ellir hicytta yr hyn
a Jo farw ei hun. 22 Begymmau gwasanaeth
Duw. 23 Y degymmau a'r cyntqf-anedig i
ymlawenychu ger hron yr Arglwydd. 28
Degiom y drydedd fiwyddyn yn elusen.
PLANT ydych chwi i'r Ar-
glwydd eich Duw: *na thor-
rwch mo honoch eich hunain, ac na
wnewch foelni rhwng eich Uygaid,
dros y marw.
2 ^ Canys pobl sanctaidd wyt ti i'r
Arglwydd dy Dduw, a'r Ar-
glwydd a'th ddewisodd di i fod
yn bobl unig iddo ef, o'r holl bobl-
oedd sydd ar wyneb y ddaear.
3 1Í Na fwytta ddim ffiaidd.
4 ''Dyma yr anifeiliaid a fwyt-
tewch : eidion, llwdn dafad, a Uwdn
gafr,
5 Y carw, a'r iwrch, a'r llwdn
hydd, a'r bwch gwŷllt, a'r -unicorn,
a'r ^ŷcli gwŷllt, a'r afr wŷllt.
6 A phob anifail yn hoUti yr ewin,
ac yn iforchogi hollt y ddwy ewin,
ac yn cnoi oil, ym mysg yr anifeil-
iaid ; hwnnw a fwyttêwch.
7 Ond hyn ni fwyttewch, o'r rhai a
gnoant y cil, neu a hoUtant yr ewin
yn fforchog: y camel, a'r ysgyfaru-
Cyn
CRIST
1451.
"Lef. 27.23.
Jos. 6. 17.
n pen. 7. 26.
5 Neu,
peth mell-
digedig.
open. 12.
25, 32.
iLef.19.28.
a 21. 5.
Jer. 16. 6.
a 41. 5.
a 47. 5.
1 Thess.
4.13.
b pen. 7. 6.
a 26. 18.
c Let. 11.
2, <5ic.
2 Heb.
dishon.
3 bual.
Beth a ellir eifwyita.
DEUTERONOMIUM, XV.
Am ddegymmau.
Cyn
CEIST
1451.
dlief.11.27.
• Lef. 11. 9.
f Lef. 11. 10.
g Edrvch
Lef, 11. 21.
h Eiod. 23.
19.a34.2i;.
i pen. 12. 6,
17.
t pen. 15.
19,20.
og, a'r gwningen: er bod y rhai
hyn yn cnoi eu cil, am nad ydynt
yn fforchogi yr ewin, aflan ydynt
i chwi.
8 Yr hwch heiyd, er ei bod yn
fforchogi yr ewin, ac heb gnoi cil,
aflan y%ü i chwi: na fwyttêwch o'u
cig hwynt, ac ^ na chyfíyrddwch â'u
burgyn hwynt.
9 f ^ Hyn a fwyttêwch o'r hyn oil
sydd yn y dyfi'oedd : yr hyn oil sydd
iddo esgyll a chèn a fwyttêwch.
10 A'r hyn oil nid oes iddo esgyll
a chèn, ni fwyttêwch: aflan yw i
chwi.
11 ÌÍ Fob aderyn glân a fwyttêwch.
12 A dyma y rhai ni fwyttêwch o
honynt: yr eryr, a'r wŷdd-walch,
a'r for-wennol,
13 A'r bod, a'r barcut, a'r fwltur
yn ei rhyw,
14 A phob cigfran yn ei rhyw,
15 A chyw yr estrys, a'r fran nos,
a'r gog, a'r hebog yn ei ryw,
16 Aderyn y cyrph, a'r dylluan,
a'r gogfran,
17 A'r pelican, a'r biogen, a'r ful-
fran,
18 A'r ciconia, a'r crŷr yn ei ryw,
a'r gornchwigl, a'r ^ystlum.
19 A ^phob ymlusgiad asgellog
sydd aflan i chwi: na fwyttâer
hwynt.
20 Fob ehediad glân a fwyttêwch.
21 1Í Na fwyttêwch ddim a fo marw
ei hun: dod ef i'r diiei\hv fyddo yn
dy byi'th, a bwyttâed ef ; neu gwerth
e/i'r dieithr: canys pobl sanctaidd
ydwyt i'r Aeglwydd dy Dduw.
^ Na ferwa fỳn yn llaeth ei fam.
22 ' Gan ddegymmu degymma hoU
gynnyrch dy had, sef fírwyth dy
faes, bob blwyddyn.
23 A bwytta ger bron yr Ae-
glwydd dy Dduw, yn y Ue a ddew-
iso efe i drigo o'i enw ef ynddo,
^ ddegwm dy yd, dy win, a'th olew,
a chyntaf-anedig dy wartheg, a'th
ddefaid ; fel y dysgech ofiii yr Ar-
glwydd dy Dduw bob amser.
24 A phan fyddo y ffordd ry hir i
ti, fel na ellych ei ddwyn ef, neii os
y He fydd ym mhell oddi wrthyt,
yr hwn a ddewiso yr Arglwydd dy
Dduw i osod ei enw ynddo, pan
y'th fendithio yr Arglwydd dy
Dduw:
25 Yna dod ei werth yn arian ; a
rhwym yr arian yn dy law, a dos
i'r lie a ddewiso yr Arglwydd dy
Dduw:
190
26 A dod yr arian am yr hyn oil a
^chwennycho dy galon; am wartheg,
neu am ddefaid, neu am win, neu am
ddiod gref, neu am yi- hyn oil a ddy-
muno dy galon: a bwytta yno ger
bron yi' Arglwydd dy Dduw, a
Uawenycha di, a'th deulu.
27 A'r 'Lefiad yr hwn fyddo yn dy
byrth, na wrthod ef : am ""nad oes
iddo na rhan nac etifeddiaeth gyd
â thi.
28 1Í " Ym mhen tair blynedd y
dygi allan hoU ddegwm dy gnwd y
flwyddyn honno : a dyro ef 1 gadw
0 fewn dy byrth.
29 A'r Lefiad, (am ''nad oes iddo ran
nac etifeddiaeth gyd â thi,) a'r di-
eithr, a'r amddiiad, a'r weddw, y rhai
fydd yn dy byrth di, a ddeuant, ac
a fwyttânt, ac a ddigonir; fel Py'th
fendithio yr Arglwydd dy Dduw
ym mhob gwaith a wnelych a'th
law.
FENNOD XV.
1 Y seitlifed flioyddyn yn flwyddyn gollyngdod
i'r tlodion: 7 etto nas dylai rwystro benthyccio
neu roddi. 12 Givas o Hebread, 16 oddi eithr
iddo fod yn anfoddlawn i ymadael, sydd
raid ei ollwng ymaitli yn rhydd y seitlifed
flwyddyn; and nid yn waglaw. 19 Ehaid
yw cyssegru poh gwrryw cyntaf-anedig o\
anifeiliaid i'r Arglwydd.
YM mhen ^poh saith mlynedd
gwna oUyngdod.
2 A dyma wedd y gollyngdod.
Gollynged pob ^ echwynwr i'w gym-
mydog yn rhydd ei echwyn a ech-
wynodd efe : na fynned liynny
drachefn gan ei gymmydog, neu ei
frawd; canys cyhoeddwyd gollyng-
dod yr Arglwydd.
3 ^ Ti a ein fynnu drachefn gan y
dieithr; ond gollynged dy law yn
rhydd yr hyn sydd i ti gyd a'th
frawd :
4 ^ Megis na byddo o honot ti gar-
dottyn: canys yr Arglwydd gan
fendithio a'th fendithia di, yn y tir
y mae yr Arglwydd dy Dduw yn
ei roddi i ti yn etifeddiaeth i'w
feddiannu ;
5 Yn unig OS gan wrandaw y
gwrandewi ar lais yr Arglwydd
dy Dduw, gan gadw a gwneuthur
yr hoU orchymynion yma, y rliai
yr ydwyf fi yn eu gorchymyn i ti
heddyw.
6 Canys yr Arglwydd dy Dduw
a'th fendithia, megis y llefarodd
wrthyt, fel *=y benthycciech i gen-
hedloedd lawer, ac na fenthycciech
di ganddynt; ti hefyd a arglwydd-
Cyn
CRIST
1451.
4 Ileb.
ofi/no dy
galon
gennyt.
1 pen. 12. 19.,
m Num. 18.
20.
pen. 18. 1.
npen.26.12.
P Kdrych
Mai. 3. 10.
a Ksod. 21.
2. a 23. lU.
Lef. 25. 3,
4.
Jer. 34. 14.
2 Heb.
meistr ech-
wyn ei law.
b Edrych
pen. 23. 20.
3 Ond pan
na byddo.
c pen. 28.
12,44,
Blwijddyn gollyngdod. DEUTERONOMIUM, XVI.
Gwyl y Base.
Cyn
CRIST
1451.
d IMntt. 5.
42.
Luc 6. 34,
35.
4Heb.
Belial,
6 neb. air.
e pen. 28.
54,56.
Diar. 23. G.
n 28. 22.
Matt. 20.
15.
f Matt. 26.
U.
loan 12. 8.
B Exod. 21.
2.
Jer. 34. 14.
h Exod. 21.
6.
> VAnch
Es. IC. 14.
a 21. le.
iaethi ar genhedloedd lawer, ac nid
arglwyddiaethant liwy arnat ti.
7 IT Os bydd yn dy fysg di un o'th
frodyr yn dlawd o fewn un o'th
byrth, yn dy dir yr hwn y mae yr
Arglwydd dy Dduw yn ei roddi
i ti, na chaleda dy galon, ac na
chau dy law oddi wrth dy frawd
tlawd :
8 ^ Ond gan agoryd agor dy law
iddo, a chan fenthyccio benthyccia
ddigon i'w angen ef, yr hyn fyddo
arno ei eisieu.
9 Gwylia arnat, rliag bod yn. dy
galon *ddrwg ^feddwl i ddywed-
yd, Agos yw y seithfed flwyddyn,
blwyddyn y gollyngdod; a bod dy
*lygad yn ddrwg yn erbyn dy frawd
tlawd, rhag rlioddi iddo, a Uefain
o bono ef ar yr Arglwydd rhagot,
al fod yn bechod i ti.
10 Gan roddi dod iddo, ac na
fydded drwg gan dy galon pan
roddych iddo : canys o achos y peth
hyn y'th fendithia yr Arglwydd dy
Dduw yn dy hoU waith, ac yn yr
hyn oil y dodych dy law arno.
11 Canys ^ni dderfydd y tlawd o
ganol y tir : am hynny yr ydwyf fi
yn gorchymyn i ti, gan ddywedyd,
Gan agoryd agor dy law i'th frawd,
i'th anghenus ac i'th dlawd, yn dy
dir.
12 1[ s Os gwerthir dy frawd, He-
bread, neu Hebrëes, i ti, a'th was-
anaethu chwe blynedd; y seithfed
flwyddyn goUwng ef yn rhydd oddi
wrthyt.
13 A phan oUyngech ef yn rhydd
oddi wrthyt, na oUwng ef yn wag :
14 Gan hvytho Ihvytha ef o'th
braidd, ac o'th ysgubor, ac o'th
winwrýf: o'r hyn y'th fendithiodd
yr Arglwydd dy Dduw, dod iddo.
15 A chofia mai gwas fuost yn
uhir yr Aipht, a'th waredu o'r Ar-
glwydd dy Dduw: am hynny yr
ydwyf yn gorchymyn y peth hyn
i ti heddyw.
16 Ond OS dywed wrthyt, Nid âf
allan oddi ^vrthyt; am ei fod yn dy
hofR di a'th dy ; o herwydd bod yn
dda arno ef gyd â thi :
17 ^'Yna cymmer fynawyd, a dod
trwy ei glust ef, ac yn y ddor; a
bydded yn was i ti by th : felly hef-
yd y gwnei i'th forwyn.
18 Na fydded caled gennyt ei
oUwng ef yn rhydd oddi wrthyt,
canys gwasanaethodd di werth 'dan
gyflog gweinidog, chwe blynedd :
a'r Arglwydd dy Dduw a'th fen-
dithia yn yr hyn oil a wnelych.
19 1Í ^' Pob cyntaf-anedig yr hwn
a enir o'th wartheg, neu o'th ddef-
aid, yn wi'ryw, a gyssegri di i'r Ar-
glwydd dy Dduw: na weithia â
chyntaf-anedig dy ychain, ac na
chneifia gyntaf-anedig dy ddefaid.
20 ^Ger bron yr Arglwydd dy
Dduw y b^vyttei ef bob blwyddyn,
yn y Ue a ddewiso yr Arglwydd,
ti a'th deulu.
21 "Ond OS bydd anaf arno, os
cloff neu ddall iydd, neu arno ryw
ddrwg anaf arall; na abertha ef
i'r Arglwydd dy Dduw.
22 0 fewn dy byrth y bAvyttei ef :
"yi' aflan a'r glân ynghyd a'i hwytty,
megis yr i^vrch, ac megis y carw.
23 **Etto na fwytta ei waed ef;
tywallt hwnnw ar y ddaear fel
dwfr.
PENNOD XVI.
1 Gioyl y Pasc, 9 yr wythnosau, 13 y pebyU. 16
Ehaid i hob gwrryw offrwm, yn 61 ei allu,
ar y tair gwyl hyn. 18 Am farnwyr a ham
gyfiawn.. 21 Gwah.ardd Ihcynau a delwau.
CADW *y mis Abib, a chadw
Base i'r Arglwydd dy Dduw:
canys ^o fewn y mis Abib y dug yr
Arglwydd dy Dduw di allan o'r
Aipht, " o hyd nos.
2 Abertha dithau yn Base i'r Ar-
glwydd dy Dduw, o ddefaid a
"^gwartheg, yn *y He a ddewiso yr
Arglwydd dy Dduw i drigo o'i
eiiw ef yno.
3 '^Na fwytta fara lefeinllyd gyd âg
ef : saith ni^vrnod y bwyttêi gyd âg
ef fara croyw, sej bara cystudd:
(canys ar íFrwst y daethost allan o
dir yr Aipht:) fel y cofiech ddydd
dy ddyfodiad aUan o dir yr Aipht
holl ddyddiau dy einioes.
4 «Ac na weler gennyt surdoes yn
dy holl derfynau saith niwrnod; ac
^nac arhoed dros nos hyd y bore
ddlm o'r cig a aberthaist yn yr
hwyr, ar y dydd cyntaf
6 Ni eUi 2 aberthu y Pasc o fewn yr
un o'th byrth, y rhai y mae yr Ar-
glwydd dy Dduw yn eu rhoddi i ti :
6 Ond yn y He a ddewiso yr Ar-
glwydd dy Dduw i drigo o'i enw
ef yuddo ; yno yr aberthi y Pasc yn
yr hwyr, ar fachludiad haul, y pryd
y daethost allan o'r Aipht.
7 Yna y rhosti, ac y bwyttêi ef, yn
y He a ddewiso yr Arglwydd dy
Dduw: a'r bore y dychweli, ac yr
ai i'tli babellau-
Cyn
CRIST
1451.
k Exod. 13.
2. a 34. 19.
Lef. 27. 26.
Num.3. 13.
1 pen. 12. 7,
17. a 14. 23.
a 16. 11, 14.
m Lef. 22.
20.
pen. 17. 1.
n pen. 12.15.
o pen. 12.
16, 23.
a Exod. 12.
2, &C.
b Exod. 13.
4.
c Exod. 12.
29,42.
d Num. 28.
19.
e pen. 12. 5.
f Exod. 12.
15, 19.
a 34. 18.
S Exod. 34.
26.
h Exod. 12.
10.
2 Nou, ladd.
Gtoyl y pébyll.
DEUTERONOMIÜM, XVII.
Cosp delw-dddolwyr.
Cyn
CRIST
1451.
SHeb.
qwahardd-
■lad,
1 Exod. 23.
16.a34.2i
Lei. 23. 15.
Num. 28.
26.
k Exod. 23.
16.
Lef. 23. 34.
Num. 29.
*Heb. fey.T-
dyrnu,a"t}i
vrinwryf.
' Neh. 8.
9, &c.
Bi E.xod. 23.
14, 17.
a 34. 23.
n Exod. 23.
15. a 34. 20.
0 1 Chron.
23.4.
a 26. 29.
2 Chron.
19.8.
P Exod. 23.
2,6.
Lef. 19. 1.-,.
Diar. 17. S,
23.
Preg. 7. 7.
6 Neu,
achoäion.
8 Chwe diwrnod y bwyttêi fara
croy w : ac ar y seithfed dydd y mae
^uchel-wyl i'r Arglwydd dy Dduw;
ni cliei wneuthur gwaith ynddo.
9 H * Cyfrif i ti saith wythnos : pan
ddechreuo y cryniman ar yr yd, y
dechreui rifo y saith wythnos.
10 A chadw wyl yr wythnosau i'r
Arglwydd dy Dduw, âg offrv;m
gwirfodd dy law, yr hwn a roddi,
megis y'th fendithio yr Arglwydd
dy Dduw.
11 A Uawenycha ger bron yr Ar-
glwydd dy Dduw, ti, a'th fab, a'th
ferch, a'th was, a'th forwyn, a'r Lef-
iad a fyddo o fewn dy byrth, aV
dieithr, a'r amddifad, a'r weddw,
sydd yii dy fysg, yn y He a ddewiso
yr Arglwydd dy Dduw i drigo o'i
enw ef ynddo.
12 Cofia hefyd mai caethwas fuost
yn yr Aipht: a chadw a gwna y
deddfau hyn.
13 IT ^ Cadw i ti wyl y pebyll saith
niwrnod, wedi i ti gasglu dy ^ŷd
a'th win.
14 A ' Uawenycha yn dy wyl, ti, a'th
fab, a'th ferch, a'th was, a'th for-
wyn, a'r Lefiad, a'r dieitlir, a'r am-
ddifad, a'r weddw, y rhai fyddant
o fewn dy byrth.
15 Saith niwrnod y cedwi wyl i'r
Arglwydd dy Dduw, yn y Ue a
ddewiso yr Arglwydd: canys yr
Arglwydd dy Dduw a'th fendithia
yn dy holl gnwd, ac yn hoU waith
dy ddwylaw; am hynny bydd di-
thau lawen.
16 1Í "^ Tair gwaith yn y flwyddyn
yr ymddengys pob gwrryw o honot
0 flaen yr Arglwydd dy Dduw,
yn y lie a ddewiso efe; ar wyl y
bara croyw, ac ar wyl yr wythnosau,
ac ar wyl y pebyll: ond °nac ym-
ddangosed neb o flaen yr Arglwydd
yn waglaw.
17 Pob un yn ol rhodd ei law, yn
01 bendith yr Arglwydd dy Dduw
yr hon a roddes efe i ti.
18 11 " Gwna i ti farnwyr a blaen-
orion yn dy holl byrth, y rhai y
mae yr Arglwydd dy Dduw yn eu
rhoddi i ti trwy dy Iwythau ; a barn-
ant \iw^ y bobl Û barn gyfiawn.
19 P Na ŵyra farn, ac na chydneb-
ydd wynebau; na dderbyn wobr
ch waith : canys gwobr a ddalla lyg-
aid y doethion, ac a ŵyra ^eirlau
y cyfiawn.
20 Cyfiawnder, cyfiawnder a ddi-
lyni ; fel y byddych fy w, ac yr eti-
feddych y tir yr hwn y mae yr
Arglwydd dy Dduw yn ei roddi
i ti.
21 % Na phlanna i ti Iwyn o neb
rhyw goed ger Haw allor yr Ar-
glwydd dy Dduw, yr hon a wnei
i ti.
22 ^ Ac na chyfod i ti ^golofn; yr
hyn sydd gas gan yr Arglwydd dy
Dduw.
PENNOD XVII.
1 Hhaid yio hod y pethau a ojfrymmir yn
dd'ianaf. 2 Ehaid yio lladd delw-addolwyr.
8 Ymra/aelion caled a fernir gan yr offeir-
iaid a'r harnioyr. 12 Yr hwn a dd'iystyro
y cyfiyio /am, a roddir i farwolaeth. 14
Dewisiad, 16 « dyledswydd hrenhin.
NAC ^abertha i'r Arglwydd dy
Dduw ŷch neu Mdafad y byddo
arno anaf, neu ddim gwrthuni :
canys casbeth yr Arglwydd dy
Dduw yw hynny.
2 1Í ^ Pan gaifer yn dy blith di, o
fewn un o'th byrth y rhai y mae yr
Arglwydd dy Dduw yn eu rhoddi i
ti, wr neu wraig a wnaeth ddrygioni
y'ngolwg yr Arglwydd dy Dduw,
gan droseddu ei gyfammod ef,
3 Ac a aeth ac a wasanaethodd
dduwiau dieithr, ac a ymgrymmodd
iddynt, i'r ''haul, neu i'r lleuad, neu
i holl lu y nefoedd, yr hyn ni or-
chymynais ;
4 Pan ddangoser i ti, a chlywed o
honot, yna cais yn dda: ac wele, os
gwirionedd yiu, a bod yn sicr wneuth-
ur y ffieidd-dra hyn yn Israel ;
5 Yna dwg allan y gwr hwnnw,
neu y wraig honno, a wnaethant y
peth drygionus hyn, i'th byrth, sef
y gwr neu y wraig, a ^llabyddia
hwynt â meini, fel y ÌDyddont feirw.
6 ^Wrth dystiolaeth dau o dyst-
ion, neu dri o dystion, y rhoddir i
farwolaeth yr hwn a fyddo marw:
na rodder ef i farwolaeth wrth
dystiolaeth un tyst.
7 ^Llaw y tystion a fydd arno yn
gyntaf i'w farwolaethu ef, a Haw
yr holl bobl wedi hynny: ^a thi a
dynni ymaith y drwg o'th blith.
8 IT ''Os bydd peth mewn barn
yn rhy galed i ti, 'rhwng gwaed
a gwaed, rhwng hawl a hawl, neu
rhwng ^pla a phla, mewn pethau
ymrafaelus o fewn dy byrth; yna
cyfod, a dos i fynu i'r He a ddew-
iso yr Arglwydd dy Dduw :
9 A ^ dos at yr oflieiriaid y Lefiaid,
ac 'at y barnwr a fyddo yn y dyddiau
hynny, ac ymofyn ; a hwy a ddang-
osant i ti reol y farnedigaeth.
G3
Cyn
CRIST
1451.
1 Lef. 26. 1.
6 ddelv;.
a pen. 15. 21.
Mai. 1. 8.
2 Neu, afr.
b pen. 13. 6.
c pen. 4. 19.
Job 31. 2G.
d Lef. 24.
14, 16.
e Num. 35.
30.
pen. 19. 15.
Matt. IS.
16.
loan 8. 17.
2Cor. 13. 1.
1 Tim. 5.
19.
Heb.10.28.
f pen. 13. 9.
e pen. 13. 5.
h 2 Chron.
19. 10.
Hag. 2. 11.
Mai. 2. 7.
1 Edrych
Exod. 21.
13, 20, 22.
28. a 22. 2.
Num. 35.
11, 16, 19.
pen. 19. 4,
10.
3 dyniod.
k Edrvh
Jer. la. IS.
I pen. 19. 17.
Dyledswydd hrenhin.
DEUTERONOMIUM, XVIII.
Defod yr offeiriaid.
Cyn
CEIST
1451.
m Hog. 4. 4.
nlSam.8.5.
0 Edrych
1 Sam. 9.
15. a 10. 24.
a 16. 12.
1 Ghron.
22.10.
PJer.30.21.
1 1 Bren. 4.
26. a 10.
26, 28.
r Es. 31. 1.
Iízec.í7.15.
« Esod. 13.
17.
Num. 14.
3,4,
t pen. 28. 68.
Hos. 11. 5.
Edrych
Jer. 42. 15.
u Edrych
1 Bren. 11.
3,4.
X Edrych
2 Bren.
22.8.
10 A g^vna yn ol rheol y gair a
ddangosant i ti, o'r lie hwnnw a
ddewiso yr Arglwydd; ac edrych
am wneuthur yn ol yr hyn oil a
ddysgant i ti.
11 Yn ol rheol y gyfraith a ddysg-
ont i ti, ac yn ol y farn a ddywedont
1 ti, y gwnei : na chilia oddi wrth y
peth a ddangosont i ti, i'r tu dehau
nac i'r tu aswy,
12 "^ A'r gwr a wnel mewn rhyfyg,
heb Avrandaw ar yr offeiriad sydd
yn sefyU yno i wasanaetliu yr Ar-
glwydd dy Dduw, neu ar y barnwr;
yna rhodder i farwolaeth y gwr hwn-
nw : a thyn ymaith y drwg o Israel.
13 A'r hoU bobl a glywant, ac a
ofnant ; ac ni ryfygant mwy.
14 IT Pan ddelych i'r tir y mae yr
Arglwydd dy Dduw yn ei roddi
i ti, al feddiannu, a thrigo ynddo,
OS dywedi, "Gosodaf arnaf frenhin,
megis yr hoU genhedloedd sydd
o'm hamgylch :
15 Gan osod gosod arnat yn frenhin
° yr hwn a ddewiso yr Arglwydd dy
Dduw: po blith dy frodyr y gosodi
arnat frenhin; ni elli roddi arnat wr
dieithr yr hwn nid yw frawd i ti.
16 Ond nac amlhâed iddo ifeirch,
ac na 'ddychweled efe y bobl i'r
Aipht i amlhâu meirch; gan i'r 'Ar-
glwydd ddywedyd wrthych, ^Na
chwanegwch ddychwelyd y ffordd
honno mwy.
17 Ac nac amlhâed iddo wi'agedd,
fel "na ŵyro ei galon ; ac nac aml-
hâed arian ac aur lawer iddo.
18 A phan eisteddo ar deym-gad-
air ei frenhiniaeth, ysgrifened iddo
gopi o'r gyfraith hon mewn Uyfr,
aUan "^o'v hwn sydd ger bron jv
offeiriaid y Lefiaid.
19 A ybydded gyd âg ef, a dar-
Uened arno holl ddyddiau ei fy wyd :
fel y dysgo oftii yr Arglwydd ei
Dduw, i gadw holl eiriau y gyfraith
hon, a'r deddfau hyn, i'w g wneuth-
ur hwynt :
20 Fel na ddyrchafo ei galon uwch
law ei frodyr, ac na chilio oddi ^^Tth
y gorchymyn, i'r tu dehau nac i'r
tu aswy : fel yr estyno ddyddiau yn
ei frenhiniaeth, efe a'i feibion yng
nghanol Israel.
PENNOD XVIII.
1 Yr Arglwydd yw etifeddiaeth yr offeiriaid
a'r Lefiaid. 3 Defod yr offeiriaid. 8 Ehan
y Lefiaid. 9 Wiaid yw gochelyd ffieidd-dra
y cenhedloedd. 15 Rhaid yw gwrandaw ar
Grist y Prophwyd. 20 Bhoddi y prophvn/d
rhyfygus i farwolaeth.
198
* "Vri bydd i'r offeiriaid, i'r Lefiaid,
J_ 1 i holl Iwyth Lefi, ran nac eti-
feddiaeth ynghyd âg Israel : ebyrth
tanllyd yr Arglwydd, a'i etifedd-
iaeth ef, ^ a f\\7ttânt hwy.
2 Am hynny etifeddiaeth ni bydd
iddynt ym mhlith eu brodyr : yr Ar-
glwydd yw eu hetifeddiaeth hwy,
megis ag y dywedodd wi'thynt.
3 1Í A hyn fydd defod yr offeiriaid
oddi wrth y bobl, oddi wrth y rhai
a aberthant aberth, pa un bynnag
ai eidion ai dafad ; •= rhoddant i'r
offeiriad yr ysgwyddog, a'r ddwy
en, a'r botten.
4 "^Blaen-ifrwyth dy yd, dy win,
a'th olew, a blaen-ffrwyth cnaif dy
ddefaid, a roddi iddo ef.
5 Canys * dewisodd yr Arglwydd
dy Dduw ef o'th holl Iwythau di, 1
sefyll i wasanaethu yn enw yi* Ar-
glwydd, efe a'i feibion yn dragy-
wydd.
6 1 A phan ddelo Lefiad o un o'th
byi'th di yn hoU Israel, lie y byddo
efe yn ymdaith, a dyfod a holl ddy-
muniad ei galon i'r lie a ddewiso
yi' Arglwydd;
7 Yna gwasanaethed efe yn enw yr
Arglwydd ei Dduw, megis ei holl
frodyr y Lefiaid, y rhai sydd yn sef-
yll yno ger bron yr Arglwydd.
8 Phan am ran a fwyttânt, heb
law gwerth yr hyn sydd yn dyfod
oddi wrth ei dadau.
9 IT Pan elych di i'r tir y mae yr
Arglwydd dy Dduw yn ei roddi i
ti, na ddysg wneuthur yn ol ffieidd-
dra y cenhedloedd hynny.
10 Na chaffer ynot a wnelo i'w fab,
neu i'w ferch, ^fyned trwy y tan;
^neu a arfero ddewiniaeth, na phla-
nedydd, na daroganwr, na hudol,
11 ''Na swynwr swynion, nac a
geisio wyhodaeth gan gonsuriwr,
neu frudiwr, nac 'a ymoiyno a'r
meirAv :
12 0 herwydd ffieidd-dra gan yr
Arglwydd yiv pawb a wnelo hyn;
ac o achos y ffieidd-dra hyn y mae
yr Arglwydd dy Dduw yn eu gyr-
rii hwynt allan o'th flaen di.
13 Bydd ^berffaith gyd a'r Ar-
glwydd dy Dduw.
14 Canys y cenhedloedd hyn, y
rhai a ^ feddienni di, a wrandawsant
ar blanedyddion, ac ar ddewiniaid :
ond am danat ti, nid felly y caniat-
taodd yr Arglwydd dy Dduw i ti.
15 11 ^Yr Arglwydd dy Dduw a
gyfyd i ti, o'th blith dy hun, o'th
Cyn
CEIST
1451.
a Num. IS.
20.
pen. 10. !).
b 1 Cor. Í).
13.
c Lef. 7.
30—34.
d Num. IS.
12, 24.
e Esod.2S.l.
Num. 3. 10.
f Lef. 18. 21.
S Lef. 19. 26,
31. a 20. 27.
Es. 8. 19.
h Lef. 20. £7.
il Snm.
28.7.
2 Neu,
tmiawn,
neu, bur.
SNeu
etifeadi.
tlonn 1.4.5.
Act. 3. 22.
a 7. 37,
Am Ch'ist y PropJiwyd. DEUTERONOMIUM, XIX
Dinasoedd noddfa.
1
Cyn
CRIST
1451.
I pen. 9. 10.
«n Exod. 20.
19.
Heb.12.19.
n pen. 5. 28.
o loan 1. 45.
Act. 3. 22.
a 7. 37.
P Es. 51. le.
<iIoau4. 25.
r pen. 13. 5.
Jer. 14. 14.
Zech.13.3.
t Edrycii
pen. 13. 2.
«pen. 12. 29.
2Neu,
etifeddu.
b Exod. 21.
13.
Num. 35.
10.
Jos. 20. 2.
« pen. 4. 42,
SHeb.
ir dlie ac
eclidUe.
frodyr dy hun, Brophwyd megis
finnau ; arno ef y gwrandêwch ;
16 Yn ol yr liyn oil a geisiaist
gan yr Arglwydd dy Dduw yn
Horeb, 'yn nydd y gymmanfa, gan
ddywedyd, ™Na chlywwyf mwyach
lais yr Arglwydd fy Nuw, ac na
Avelwyf y tan mawr hwn mwyach,
rhag fy marw.
17 A dywedodd yr Arglwydd
wrthyf, "Da y dywedasant yr byn
a ddpvedasant
18 "Codaf Brophwyd iddynt o fysg
eu brodyr, fel tithau, a ^ rhoddaf fy
ngeiriau yn ei enau ef; ac "^efe a
lefara Avrthynt yr hyn oil a orchy-
mynwyf iddo.
19 A phwy bynnag ni wrandawo
ar fy ngeiriau, y rhai a lefara efe yn
fy enw, myfi a'^ gofynaf ganddo.
20 ""Y prophwyd hefyd, yr hwn a
ryfyga lefaru yn fy enw air ni or-
chyraynais iddo ei lefaru, neu yr
hwn a lefaro yn emv duwiau di-
eithr ; rhodder y prophwyd hwnnw
i farwolaeth.
21 Ac OS dywedi yn dy galon, Pa
fodd yr adnabyddwn y gair ni lef-
arodd yi' Arglwydd?
22 *Yr hyn a lefaro y prophwyd
hwnuw yn enw yr Arglwydd, *a'r
gair heb fod, ac heb ddyfod i ben,
hwnnw yw y gair ni lefarodd yr
Arglwydd; y prophwyd a'i llef-
arodd mewn rhyfyg : nac ofna ef,
PENNOD XIX.
1 Dinasoedd noddfa; 4 a hraint Uofrudd yn-
ddynt. 14 Na symmuder terfyn tir, 15 Ehaid
yw bod dau o dydion c'r Ueiaf. 19 Cospedig-
aeth gau dyst,
PAN *dorro yr Arglwydd dy
Dduw ymaith y cenhedloedd
y mae yr Arglwydd dy Dduw yn
rhoddi eu tir i ti, a'i ^feddiannu o
honot ti, a phreswylio yn eu dinas-
oedd ac yn eu tai ;
2 ^NeiUdua i ti dair dinas yng
nghanol dy dir, yr hwn y mae yr
ÌJiGLWYDD dy Dduw yn ei roddi i
ti i'w feddianniL
3 Parottoa ffordd i ti, a thraiana
derfyn dy dir, yr hwn a rydd yr
Arglwydd dy Dduw yn etifedd-
iaeth i ti, fel y byddo i bob Uof-
rudd ffoi yno.
4 1Í •= Dyma gyfraith y llofrudd, yr
hwn a fifŷ yno, i fyw : yr hwn a dar-
awo ei gymmydog heb wybod, ac
yntau heb ei gasâu ef " o'r blaen ;
5 Megis pan elo un gyd a'i gym-
mydog i'r coed i gymmynu pren, ac
_
a estyn ei law â'r fwyeU i dorri y
pren, a syrthio yr haiarn *o'r men-
ybr, a chyrhaeddyd ei gymmydog,
fel y byddo farw ; efe a gaiff fifoi i
un o'r dinasoedd hyn, a byw :
6 ^Rhag i ddialydd y gwaed ddi-
lyn ar ol y llofrudd, a'i galon yn
llidiog, a'i oddiweddyd, am fod y
ffordd yn hir, a'i daro ef yn ^farw,
er nad oedd ynddo ef haeddedig-
aeth marwolaeth, am nad oedd efe
yn ei gasâu ef ^ o'r blaen.
7 Am hynny yr ydwyf yn gorchy-
myn i ti, gan ddywedyd, Tair dinas
a neilldui i ti.
8 A phan * helaetho yr Arglwydd
dy Dduw dy derfyn, fel y tyngodd
wrth dy dadau, a rhoddi i ti yr holl
dir a addawodd efe ei roddi wrth
dy dadau ;
9 Os cedwi y gorchymynion hyn
oil, gan wneuthur yr hyn yr ydAV7f
fi yn ei orchymyn i ti heddyw, i
garu yr Arglwydd dy Dduw, a
rhodio yn ei fiyrdd ef bob amser;
^yna y chAvanegi i ti dair dinas
hefyd at y tair hyn :
10 Fel na ollynger gwaed gwirion
o íe^Yn. dy dir, yr hwn y mae yr
Arglwydd dy Dduw yn ei roddi
i ti yn etifeddiaeth ; ac na byddo
gwaed i'th erbyn.
11 IT Ond ^os bydd gwr yn casâu
ei gymmydog, ac yn cynllwyn iddo,
a chodi yn ei erbyn, a'i ddieneidio
fel y byddo farw, a ffoi i un o'r
dinasoedd hyn;
12 Yna anfoned henuriaid ei ddin-
as ef, a chymmerant ef oddi yno,
a rhoddant ef yn Uaw dialydd y
gwaed, fel y byddo farw.
13 Nac arbeded dy lygad ef, ond
tyn ymaith affaitli gwaed gwirion
o Israel, fel y byddo daioni i ti.
14 1Í •'Na symmud derfyn dy gym-
mydog, yr hwn a derfynodd y rhai
a fu o'r blaen, o fewn dy etifedd-
iaeth yr hon a feddienni, yn y tir
y mae yr Arglwydd dy Dduw yn
ei roddi i ti i'w feddiannu.
15 IT 'Na choded un tyst yn erbyn
neb am ddim anwiredd, neu ddim
pechod, o'r hoU bechodau a becho
efe : wrth dystiolaeth dau o dystion,
neu wrth dystiolaeth tri o dystion,
y bydd safadwy y peth.
16 1Í Os cyfyd gau dyst yn erbyn
neb, gan dystiolaethu bai yn ei er-
byn ef ;
17 Yna safed y ddau ddyn y mae
yr ymrafael rhyngddynt ger bron
Cyn
CRIST
1451.
4 Heb. oddi
ar J/ pren,
a chaffael,
&c.
<* Num. 35.
12.
I> Heb. yn
ei einioes.
6 Heb.
er doe ac
echdüe.
«Gen. 15. 18.
pen. 12. 20.
e Exod. 21.
12, &c.
Num. 35.
16, 24.
pen. 27. 24.
b pen. 27. 17.
Diar.22.28.
Ho6. 5. 10.
i Num. 35.
30.
pen. 17. 6.
Slatt. 18.
16.
loan 8. 17.
2 Cor. 13.1.
Heb. 10. 28.
Cyfreîtliiau
DEUTERONOMIUM, XX.
rhyfel.
CjTl
CEIST
1451.
k pen. 17. 9-
1 Diar. 19.
5,9.
Dan. 6. 24.
m pen. 13. .5.
a 17. 7.
a 22. 21, 24.
"Exod. 21.
23.
lief. 24. 20.
Matt.5.3S.
» Edrych
Ps. 20. 7.
Es. 31. 1.
2neb.
phrysur-
wch.
b Edrych
Neh. 12.27
Ps. 30. tit.
3Heb.
cyffredin-
odd.
Edrych
Lef. 19. 23,
24.
pen. 28. 30.
e pen. 24. 5.
yr Aeglwydd, ''o flaen yr offeir-
iaid a'r barnwyr a fyddo yn y dydd-
iau hynny.
18 Ac ymofyned y barnwyr yn
dda : ac os y tyst /ydd dyst ffals,
ac a dystiolaetha ar gam yn erbyn
ei frawd ;
19 ^Yna gwnewch iddo fel yr am-
canodd wneuthur iV frawd: ""a
thyn ymaith y drwg o'th iysg.
20 A'r lleill a glywant, ac a oin-
ant, ac ni chwanegant wneuthur
mwy yn ol y peth drygionus hyn
yn dy blith.
21 Ac nac arbeded dy lygad:
hydded " einioes am einioes, Uygad
am lygad, dant am ddant, Uaw am
law, troed am droed.
PENNOD XX.
1 Araith yr offeiriaid i annog y hdbl i ryfel.
5 Cyhoeddiad y swyddogion pwy sydd i'w
gollwng adref o'r rhyfel. 10 Pa hetli a wneir
i'r dinasoedd a dderhyniant neu a lurthodant
ammodau heddwch. 16 Pa ddinasoedd sydd
raid eu Jiaddunedu. 39 Ni wasanaetha din-
ystvio prennaii ymborih dyn, wrth warchae
ar ddinas.
PAN elych i ryfel yn erbyn dy
elynion, a gweled ^meirch a
cherbydau, a phobl fwy na thi, nac
ofna rhagddynt : o lierwydd yr Ar-
GLWYDD dy Dduw /ydd gyd â thi,
yr hwn a'th ddug di i fynu o dir
yr Aipht.
2 A bydd, pan nesaoch i'r frwydr,
yna ddyfod o'r offeiriad, a llefaru
wrth y bobl,
3 A dywedyd wrthjTit, Clyw, Is-
rael : Yr ydych chwi yn nesâu hedd-
yw i'r frwydr yn erbyn eich gelyn-
ion: na feddalhâed eich calon, nac
ofnwch, na ^synnwch, ac na ddy-
chrynwch rhagddynt.
4 Canys yr Arglwydd eich Duw
sydd yn myned gyd â chm, i ryfela
â'ch gelynion trosoch chwi, ac i'ch
achub chwi.
5 IT A'r Uywiawdwyr a lefarant
wrth y bobl, gan ddywedyd, Pa wr
sydd a adeiladodd dy newydd, ac
nis ^cyssegrodd ef? eled a dychwel-
ed i'w dy, rhag ei farw yn y frwydr,
ac i wr araU ei gyssegru ef
6 A pha wr sydd a blannodd win-
Uan, ac nis ^ mwynhaodd hi ? eled a
dychweled i'w dy, rhag ei farw yn y
frwydr, ac i wr arall ei mwynhâu hi.
7 "^ A pha wr sydd a ymgredodd â
gwraig, ac ni chymmerodd hi ? eled
a dychweled i'w dy, rhag ei farw
mewn rhyfel, ac i wr arall ei chym-
meryd hi,
200
8 Y Uywiawdwyr he/yd a chwan-
egant lefaru wrth y bobl, ac a ddy-
wedant, "^Pa wr sydd ofnus a medd-
al galon ? eled a dychweled i'w dy,
fel na ^Iwfrhao efe galon ei frawd
megis ei galon yntau.
9 A bydded, pan ddarffo i'r Uyw-
iawdwyr lefaru wrth y bobl, osod
o honynt dywysogion y Uuoedd yn
ben ar y bobl.
10 1[ Pan nesaech at ddinas i ry-
fela yn ei lierbyn, ^cyhoedda iddi
heddwch.
11 A bydded, os heddwch a ettyb
hi i ti, ac agoryd i ti ; yna bydded
i'r holl bobl a gaffer ynddi, fod i ti
dan deyrnged, a'th wasanaethu.
12 Ac oni heddycha hi â thi, ond
gwneuthur rhyfel â thi ; yna gwar-
chae arni hi.
13 Pan roddo yr Arglwydd dy
Dduw hi yn dy law di, ^taro ei
hoU wrrywiaid â min y cleddyf
14 Yn unig y benywaid, a'r plant,
a'r ^anifeiUaid, a phob dim a'r a
fyddo yn y ddinas, sef ei hoU ys-
paU, a yspeiU i ti : a thi a fwynhêi
yspaü dy elynion, yr hwn a rydd
yr Arglwydd dy Dduw i ti.
15 Felly y gwnei i'r holl ddinas-
oedd pell iawn oddi wrthyt, y rhai
nid ydynt o ddinasoedd y cenhedl-
oedd hyn.
16 Ond ^ o ddinasoedd y bobloedd
hyn, y rhai y mae yr Arglwydd dy
Dduw yn eu rhoddi i ti yn etifedd-
iaeth, na chadw un enaid yn fy^v :
17 Ond gan ddifrodi difroda hwynt;
sef yr Hethiaid, a'r Amoriaid, y Ca-
naaneaid, a'r Phereziaid, yr Hefiaid,
a'r Jebusiaid ; megis y gorchymyn-
odd yr Arglwydd dy Dduw i ti:
18 Fel na ddysgont i chwi wneuth-
ur yn ol eu holl f&eidd-dra hwynt,
y rhai a wnaethant i'w duwiau, a
phechu o honoch yn erbyn yr Ar-
glwydd eich Duw.
19 IT Pan warchâech ar ddinas
lawer o ddyddiau, gan ryfela yn ei
herbyn i'w henniU hi, na ddifetha ei
choed hi, gan daro bwyell arnynt:
canys o honynt y bwyttêi ; na thorr
dithau h^vynt i lawr, (o henvydd
^ hywyd dyn yw pren y maes,) ^ '^w
gosod yn y gwarch-glawdd.
20 Yn unig y pren y gwyddost nad
pren ymborth yw, hwnnw a ddifethi
ac a dorri : ac a adeiledi warch-
glawdd yn erbyn y ddinas fydd yn
gwneuthur rhyfel â thi, hyd oni
■^orchfyger hL
Oyn
CEIST
1451.
d Barn. 7.3.
4Heb.
thoddo.
e 2 Sam. 20.
r Num. 31. 7.
s Jos. 8. 2.
ii Num. 33.
52.
pen. 7. 1,2.
5 Neu, o
ddyn, pren
y maes
sydd i'w
osod, iScc.
6 Heb. i
fyned a'th
fiaen.
7 ymddar-
ostyngo.
Llofruddîaeth anliyshys. DEUTERONOMIUM, XXI.
Cosp màb aniifudd.
Z torrant
6en.
1 pen. 10. 8.
1» pen. 17.
8,9.
SHeb.
çenau.
c Edrych
Ps. 19. 12.
Matt. 27.
24.
< Hcb.
ynglianol.
e Heb.
ffwnaed,
neu, gy
weiricd.
í Edrych
Ps. 45. 10.
PENNOD XXI.
1 y modd i ymddiheuro oddi lortli lofruddîaetli,
héb imjhod picy a'i gwnaelh, 10 Ymodd y mae
trin caeth/erch a hr'iodo un, 15 Na ddylìd
d'ieiifeddu y cyntaf-anedig o ran cas. 18
Rhaìd yw llábyddio mab anufudd. 22 Na
adawer dnog-weithredwr y'nghrog dros nos.
OS ceir un wedi ei ladd o fewn y
tir yr hwn y mae yr Arglwydd
dy Dduw yn ei roddi i ti i'w eti-
feddu, yn gorwedd yn y maes, heb
wybod pwy a'i Uaddodd ;
2 Yna aed dy henuriaid a'th farn-
wyr allan, a mesurant hyd y dinas-
oedd sydd o amgylch i'r lladdedig.
3 A bydded i'r ddinas nesaf at y
lladdedig, sef henuriaid y ddinas
honno, gymmeryd anner o'r gwar-
theg, yr hon ni weithiwyd â hi, ac
ni thynnodd dan iau.
4 A dyged henuriaid y ddinas
honno yr anner i ddyflryn garw, yr
hwn ni lafuriwyd, ac ni hauwyd
ynddo; ac yno ^ torfynyglant yr
anner yn y dyffryn.
5 A nesâed yr offeiriaid, meibion
Lefi, (o herwydd yr Arglwydd dy
Dduw *a'u hetholodd liAvynt i weini
iddo ef, ac i fendigo yn enw yr Ar-
glwydd,) ac ^ wrth eu ^ barn hwynt
y terfynir pob ymi'yson a phob pi a.
6 A hoU henuriaid y ddinas honno,
y rhai a fyddo nesaf at y lladdedig,
•^a olchant eu dwylaw uwch ben yr
anner a dorfynyglwyd yn y djŵyn.
7 A hwy a attebant ac a ddywed-
ant, M thywalltodd ein dwylaw ni
y gwaed hwn, ac nis gwelodd ein
Ilygaid.
8 Ti'ugarhâ wrth dy bobl Israel, y
rhai a waredaist, 0 Arglwydd, ac
na ddyro waed gwirion *yn erbyn
dy bobl Israel. A maddeuir y gwaed
iddynt hwy.
9 Felly y tynni ymaith affaith y
gwaed gwirion o'th fysg, os ti a
^wneì yr unia^vnder y'ngolwg yr Ar-
glwydd.
10 H Pan elych i ryfel yn erbyn dy
elynion, a rhoddi o'r Arglwydd dy
Dduw hwynt yn dy law di, a chaeth-
gludo o honot gaethglud o honynt ;
11 A gweled o honot yn y gaeth-
glud wraig brydweddol, a'i bod
wrth dy fodd, i'w chymmeryd i ti
JO. wraig:
V2 Yna dwg hi i fe^vn dy dy, ac
eillied hi ei phen, a ^thorred ei
he^vinedd;
13 A diosged ddillad ei chaetliivved
oddi am dani, a thriged yn dy dy di,
ac ^ wyled am ei thad al mam fis o
—
ddyddiau: ac wedi hynny yr âi di
atti, ac y byddi wr iddi, a hithau
fydd wraig i ti.
14 Ac oni bydd hi wrth dy fodd ;
yna goUwng hi yn ol ei hewyllys ei
hun, a chan werthu na werth hi er
arian; na chais elw o honi, am i ti
ei darostwng hi.
15 1Í Pan fyddo i wr dd^vy wragedd,
un yn gu, ac un yn gas; a phlanta
o'r gu a'r gas feibion iddo ef, a bod
y mab cyntaf-anedig o'r un gas :
16 Yna bydded, *yn y dydd y rhan-
no efe ei etifeddiaeth rhwng ei feib-
ion y rhai fyddant iddo, na ddichon
efe wneuthur yn gyntaf-anedig fab
y gu o flaen mab y gas, yr Invn
sydd gyntaf-anedig;
17 Ond mab y gas yr hwn sydd
gyntaf-anedig a gydnebydd efe, ^gan
roddi iddo ef y ddeuparth o'r hyn
oil a gaffer yn eiddo ef: o achos
hwn yw ^dechreuad ei nerth ef;
iddo y bydd braint y cyntaf-anedig.
18 1Í Ond o bydd i wr fab cyndyn
ac anufudd, heb wrandaw ar lais
ei dad, neu ar lais ei fam; a phan
geryddant ef, ni wrendy arnynt :
19 Yna ei dad a'i fam a ymaflant
ynddo, ac a'i dygant at henuriaid ei
ddinas, ac i borth ei drigfan ;
20 A dywedant wrth henuriaid ei
ddinas ef, Ein mab hwn sydd gyn-
dyn ac anufudd, heb wrandaw ar
ein Hais ; glwtli a meddwyn yiu efe.
21 Yna hoU ddynion ei ddinas a'i
Uabyddiant ef â meini, fel y byddo
farw : ^ felly y tynni ymaith y drwg
o'th fysg; a holl Israel a glywant,
ac a oihant.
22 IT Ac o bydd mewn gwr bech-
od yn haeddu barnedigaeth angau,
a'i farwolaethu, a chrogi o honot ef
wrth bren;
23 'Na thriged ei gelain dros nos
wrth y pren, ond gan gladdu ti a'i
cleddi ef o fewn y dydd hwnnw : o
herwydd ''melldith Dduw '^sydd i'r
hwn a grogir: ac na haloga dy dir
y mae yr Arglwydd dy Dduw yn
ei roddi i ti yn etifeddiaeth.
PENNOD XXII.
1 Am garedigrwydd hrawdol. 5 Bod adndbod
y gwrryw a'r fenyw ivrth eu dillad. 6 Na
ddalier mam yr adar gyd ai chywioii. 8
Rhaid yw bod i dy ganllawiau, 9 Goclielijd
cymmysgedd. 12 Bhaid yw bod rhidens icitli
ddillad. 13 Cospedigaeth yr hwn a roddo
anair i'w wraig, 20, 22 Am dorr-pr'iodas,
25 (rais, 28 godineb, 30 a llosgach.
I chei weled eidion dy frawd
neu ei ddafad yn cyfeiliorni, ac
N
Am garedigrwydd.
DEUTERONOMIUM, XXII.
Cospedigaeth godineb.
Cyn
CRIST
1451.
b Exod. 23.
5.
2Heb.
cyflawnder.
d Edrych
2 Cor. 6.14,
15, 16.
eLef.19.10.
f Num. 15.
38.
Matt. 23. 5.
3Heb.
hedair
adain.
ymguddio oddi wrthynt : gan ddwyn
dwg hwynt drachefti i'th frawd.
2 Ac oni hydd dy frawd yn gyfagos
attat, neu oni adwaenost ef; yna
dwg hwnnw i fewn dy dy, a bydded
gyd â thi, hyd pan ymofyno dy
frawd am dano; yna dyro ef yn ei
ol iddo ef.
3 Ac felly y gwnei i'w asyn ef, ac
felly y gwnei i'w ddillad ef, ac felly
y gwnei i bob collbeth i'th frawd, yr
hwn a gyll oddi wrtho ef, a thithau
yn ei gael : ni elli ymguddio.
4 1Í ^ M chei weled asjn dy frawd
neu ei ŷch yn gorwedd ar y fifordd,
ac ymguddio oddi wrthynt; ond
gan godi cyfod hwynt gyd âg ef.
5 1Í Na fydded dilledyn gwr am
wraig, ac na wisged gwr ddillad
g^Yraig: o herwydd ffiaidd gan yr
Arglwydd dy Dduw bawb a'r a
wnel hyn.
6 ^ Pan ddamweinio nyth aderyn
i'th olwg ar dy ffordd, mewn uii
pren, neu ar y ddaear, â chywion,
neu âg wyau ynddo, a'r fam yn
eistedd ar y cywion, neu ar yr wyau;
na chymmer y fam gyd a'r cywion.
7 Gan olhvng ti a oUyngi y fam,
a'r cywion a gymmeri i ti; fel y
byddo daioni i ti, ac yr estynech
dy ddyddiau.
8 IT Pan adeiladech dy newydd,
yna y gwnei ganllawiau o amgylcli
i'th nen ; fel na osodych waed ar dy
dy, pan syrthio neb oddi arno.
9 IT '^ Na haua dy winllan âg amry w
had; rhag i ti halogi " cynnyrch yr
had a hauech, a chnwd y winllan.
10 1Í "^ Nac ardd âg ŷch ac âg asyn
ynghyd.
11 1i * Na wisg ddilledyn o am-
ryw ddefnydd, megis o wlan a IKii
ynghyd.
12 f ^Plethau a weithi i ti ar ^bed-
war cwrr dy wisg yr ymwisgech â hi.
13 1 0 chjmamer g^vr wraig, ac
wedi myned atti, ei chasâu;
14 A gosod yn ei herbyn anair, a
rhoddi allan enw drwg iddi, a dy-
wedyd, Y wraig hon a gymmerais ;
a phan euthum atti, ni chefais ynddi
forwyndod :
15 Yna cymmered tad y Uangces
a'i mam, a dygant arwyddion mor-
wyndod y Uangces at henuriaid y
ddinas i'r porth.
16 A dyweded tad y Uangces wrth
yr henuriaid, Fy merch a roddais
i'r gwr hwn yn wraig, a'i chasâu y
mae efe.
17 Ac wele, efe a gododd iddi an-
air, gan ddywedyd, M chefais yn
dy ferch forwyndod; ac fel dyma
arwyddion morwyndod fy merch.
Yna lledant y dilledyn y'ngŵydd
henuriaid y ddinas.
18 A henuriaid y ddinas honno a
gymmerant y gwr, ac a'i cospant ef
19 A hwy a'i dirwyant ef meimi
can sicl o arian, ac a'u rhoddant
hwynt i dad y Uangces; o achos
iddo ddwyn enw drwg ar y forwyn
o Israel: a bydd hi yn wraig iddo;
ac ni ddichon ei gyrru ymaith yn
ei hoU ddyddiau.
20 Ond OS gwir fydd y peth, ac
na chafwyd arwyddion morwyn-
dod yn y Uangces:
21 Yna y dygant y Uangces at
ddrws tŷ ei thad, a dynion ei dinas
a'i Uabyddiant Ma meini, oni byddo
farw ; am iddi wneuthur ffolineb yn
Israel, gan butteinio yn nhŷ ei thad :
^a thi a dynni ymaith y drwg o'th
fysg.
22 1 ^" 0 cheffir gwr yn gorwedd
gyd â g^vraig briodol â gwr; bydd-
ant feirw ill dau, sef y gwr a or-
weddodd gyd a'r wraig, a'r wraig
he/yd: felly y tynni ymaith ddrwg
o Israel.
23 1 0 bydd Uangces o forwyn
wedi ei dyweddio i wr, a chael o wr
hi mewn dinas, a gorwedd gyd â hi ;
24 Yna y dygwch hwynt ill dau i
borth y ddinas honno, ac a'u Uab-
yddiwch hwynt â meini, fel y bydd-
ont feirw: y Uangces, oblegid na
waeddodd, a hithaii yn y ddinas; a'r
gwr, o herwydd iddo ddarostwng
gwraig ei gymmydog: 'felly ti a
dynni ymaith y drygioni o'th fysg.
25 Ti Ond OS mewn maes y cafodd
y gwr y Uangces wedi ei dyweddio,
a'i threisio o'r gwr, a gorwedd gyd
â hi ; yna bydded farw y gwr a or-
weddodd gyd â hi yn unig.
26 Ond i'r Uangces ni chei wneuth-
ur dim ; nid oes yn y Uangces bech-
od yn haeddu marwolaeth: o her-
wydd megis y cyfyd gwr yn erbyn
ei gymmydog, a'i ddieneidio ef, yr
un modd y mae y peth hyn :
27 Oblegid yn y maes y cafodd efe
hi : gwaeddodd y Uangces oedd wedi
ei dyweddio ; ac nid oedd achubydd
iddi.
28 11 '^ 0 chaiff gwr langces o for-
wyn, heb ei dyweddio, ac ymaflyd
ynddi, a gorwedd gyd â hi, a'u dala
hwynt:
Cyn
CRIST
1451.
S pen. 13. 5.
iiLef.20.10.
t ad. 21, 22.
k Kxod. 22.
16.
202
Am ajlendid.
DEUTERONOMIUM, XXIII.
Am usuriaeth.
Cyn
CEIST
1451.
1 Lei. 18. 8.
a 20. 11.
1 Cor. 5. 1.
m Edrvch
Ruth 3. 9.
Ezec. 16. 8.
b Edrvch
pen. ^. 29.
0 Nnm. 22.
6,6.
<13:2ra9.12.
eLef.15.lf),
2Heb.
Aphan
Wijnebo yr
hwyr.
29 Yna y rhydd y gwr a orwedd-
odd gyd â hi, i dad y Uangces, ddeg
a deugain o arian; ac iddo y bydd
yn wraig, am iddo ei darostwng hi :
ni ddichon efe ei gyrru hi ymaith
yn ei holl ddyddiau.
30 H ^ Na chymmered neb wraig ei
dad, ac na "ddinoethed odre ei dad,
PENNOD XXIII.
1 Pwy a all, a phwy ni all ddyfod iV gynnulU
eidfa. 9 Rhaid yw gochelyd ajlendid yn y
llu. 15 Am y gwas ffoadur. 17 Am frynti.
18 Am aherthau ffiaidd, 19 usuriaeth, 21
addunedau, 24 a chamweddau.
NA ddeued neb wedi ysigo ei
eirin, na dispaidd, i gymmll-
eidfa yr Arglwydd.
2 Na ddeued basterdyn i gynnull-
eidfa yr Arglwydd; y ddegfed
genhedlaeth iddo heiyd ni chaiiF
ddyibd i gynnuUeidfa yr Arglwydd.
3 Na ddeled ^Ammoniad na Moab-
iad i gynnulleidfa jr Arglwydd ; y
ddegfed genhedlaeth heiyd o hon-
ynt na ddeued i gynnulleidfa yr
Arglwydd byth:
4 ^ Oblegid ni chyfarfuant â chwi
â bara ac â dwfr yn y ffordd, wrth
eich dyfod o'r Aipht; ac ''o achos
cyflogi o honynt i'th erbyn Balaam
mab Beor o Pethor ym Mesopota-
mia, i'th felldithio di.
5 Etto yr Arglwydd dy Dduw ni
fynnodd wrandaw ar Balaam: ond
trodd yr Arglwydd dy Dduw y
felldith yn fendith i ti; canj^s hoff-
odd yr Arglwydd dy Dduw dydi.
6 "^Na chais eu heddwch hwynt,
na'u daioni hwynt, dy hoU ddydd-
iau byth.
7 1Í Na ffieiddia Edomiad; canys
dy frawd yw: na ffieiddia Aipht-
iad; o herwydd dieithr fuost jn ei
wlad ef.
8 Deued o honynt 1 gynnuUeidfa
yr Arglwydd y drydedd genhedl-
aeth o'r meibion a genhedlir iddynt.
9 IT Pan el y llu allan yn erbyn dy
elynion, yna ymgadw rhag pob peth
drwg.
10 ii * 0 bydd un o honot heb fod
yn Ian, o herwydd damwain nos;
eled allan o'r gwersyll; na ddeued
o fewn y gwersyll.
11 ^ Ac ym min yr h^vyr ymolched
mcAvn dwfr: yna wedi machludo yr
haul, deued i fewn y gwersyll.
12 1Í A bydded lie i ti o'r tu allan
i'r g^versyll ; ac yno yr âi di allan.
13 A bydded gennyt raw-ffon ym
mysg dy arfau; a bydded pan eis-
m
teddych allan, gloddio o honot â hi,
a thro a chuddia yr hyn a ddaeth
oddi wrthyt.
14 0 her^vydd bod yr Arglwydd
dy Dduw yn rhodio ym mhlith dy
wersyllau, i'th waredu, ac i roddi dy
elynion o'th flaen di ; am hynny
bydded dy wersyllau yn sanctaidd;
fel na welo ynot ti ^ ddim brynti, a
throi oddi wrthyt.
15 11 ^Na ddyro at ei feistr was a
ddiangodd attat oddi wilh ei feistr.
16 Gyd a thi y trig yn dy fysg, yn
y fan a ddewiso, yn un o'th byrth
di, He byddo da gauddo; ac na
chystuddia ef
17 IT Na iydded * puttain ° o ferch-
ed Israel, ac na fydded ^ putteini\iT
0 feibion Israel
18 Na ddwg wobr puttain, na
gwerth ci, i dy yr Arglwydd dy
Dduw, me^vn un adduned: canys
2/ maent ill dau yn ffiaidd gau yr
Arglwydd dy Dduw.
19 1Í ^* Na chymmer ^ occraeth gan
dy frawd; occraeth arian, occraeth
bwyd, occraeth dim y cymmerir
occraeth am dano.
20 *Gan estron y cymmeri occraeth ;
ond na chymmer occraeth gan dy
frawd : fel y bendithio yr Arglwydd
dy Dduw di ym mhob peth y rhodd-
ych dy law arno, yn y tir yr ydwyt
yn myned iddo i'w feddiannu.
21 1Í ^ Pan addunedech adduned
i'r Arglwydd dy Dduw, nac oeda
ei thalu: canys yi- Arglwydd dy
Dduw gan ofyn a'i gofyn gennyt;
a byddai yn bechod ynot.
22 Ond OS peidi âg addunedu, ni
bydd pechod ynot.
23 Cadw a gwna yr hyn a ddaeth
allan o'th wefusau; megis yr add-
unedaist i'r Arglwydd dy Dduw
oifr^vm gwirfodd, yr hwn a draeth-
aist â'th enau.
24 11 Pan ddelych i winllan dy
gymmydog, yna b^vytta o rawnwin
dy Avala, wrth dy feddwl; ond na
ddod yn dy lestr yr un.
25 Pan ddelych i yd dy gymmydog,
' yna y cei dynnu y tj^Av^^sennau â'th
law ; ond ni chei osod crymman yn
yd dy gymmydog.
PENNOD XXIV.
1 Am ysgar. 5 Nad rhaid i'rgwr newydd br'iodi
fyned i ryfel. 6, 10 Am wystlon. 7 Am ladron
dynion. 8 Am y gwahan-glwyf : 14 tala
cyflog, 17 ham, 19 ac elusen.
PAN ^gymmero gwr wraig, a'i
phriodi ; yna oui chaiflf hi ffafr
Cyn
CEIST
1451.
3 Heb.
noelhni
dim.
1 1 Sam. 30.
15.
■• sodomies.
B Edrych
Diar. 2. 16.
5 BocUymiad.
h Exod. 22.
25.
Lef. 25. 36.
Neh. 5. 2.
Ps. 15. 5.
Ljic 6. 34,
35.
6 usuriaeth.
i Edrych
pen. 15. 3.
Lef. 19. 34.
k Num. 30.
2.
I'reg. 5. 4.
1 ÌMatt. 12. 1.
Marc 2. 23.
Luc 6. L
» 3Iatt. 5.
31. a 19. 7.
Marc 10. i.
Aìn wystlon.
DEUTERONOMIUM, XXV.
Amfarn ac elusen.
yn ei olwg ef, o aclios iddo gael
rhyw ^aflendid ynddi ; ysgrifened
iddi lythyr ^ ysgar, a rhodded yn ei
llaw hi, a gollynged hi ymaith o'i dŷ.
2 Pan elo hi allaii o'i dŷ ef, a
myned ymaith, a bod yn eiddo gwr
arall :
3 Os ei gwr diweddaf a'i casâ hi,
ac a ysgrifena lythyr ysgar iddi,
ac a'i rhydd yn ei Uaw hi, ac a'i
gollwng hi o'i dŷ; neu os bydd
marw y gwr diweddaf a'i cymmer-
odd hi yn wraig iddo :
4 ^M ddichon ei phr'iod cyntaf,
yr hwn a'i goUyngodd hi ymaith,
ei chymmeryd hi drachefn i fod yn
wraig iddo, wedi iddi ymhalogi:
canys ffieidd-dra yiv hyn o flaen yr
Arglwydd; ac na wna i'r wlad
bechu, yr hon a rydd yr Arglwydd
dy Dduw i ti yn etifeddiaeth.
5 11 ° Pan gymmero gwr wraig new-
ydd, nac eled i ryfel, ac ^ na rodder
gofal dim arno : caiff fod gartref yn
rhydd un flwyddyn, a Uawenhâu ei
wraig a gymmerodd.
6 11 Na chymmered neb faen isaf
nac uchaf i felin ar wystl: canys y
mae yn cymmeryd bywyd dyn yng
ngwystl.
7 1Í ^ Pan gaffer gwr yn Uadratta
un o'i frodyr o feibion Israel, ac yn
ymelwa arno, neu yn ei werthu;
yna lladder y Ueidr hwnnw, a thyn
di ymaith y drwg o'th fysg.
8 "ITGwyEa jrm *mhla y gwahan-
glwyf, ar ddyfal-gadw, a gwneuthur
yn ol yr hyn oil a ddysgo yr ofFeir-
iaid y Lefiaid i chwi: edrychwch
am wneuthur megis y gorchymyn-
ais wrthynt hwy.
9 Cofia yr hyn a wnaeth yr Ar-
glwydd dy Dduw i *^ Miriam ar y
ffordd, wedi eich dyfod allan o'r
Aipht.
10 TÍ Pan fenthycciech i'th gym-
mydog fenthyg dim, na ddos i'w dy
ef i gymmeryd ei wystl ef.
11 Allan y sefi; a dyged y gwr
y benthycciaist iddo y gwystl allan
attat ti.
12 Ac OS gwr tlawd fydd efe, na
chwsg a'i wystl gyd â tlii.
13 e Gan ddadroddi dyro ei wystl
iddo pan fachludo yr haul, fel y
gorweddo yn ei wisg, ac ''y'th fen-
dithio di: a 'bydd hyn i ti yn gyf-
iawnder o flaen yr Arglwydd dy
Dduw.
14 1Í Na orthrymma was cyflog
tlawd ac anghenus, o'th frodyr, neu
o'th ddieithrddyn a fyddo yn dy dir
0 fewn dy byrth di :
15 Yn ei ddydd ^ y rhoddi iddo ei
gyflog; ac na fachluded yr haul
arno : canys tlawd yw, ac ^ â hyn y
mae yn cynnal ei einioes: fel na
lefo ar yr Arglwydd yn dy erbyn,
a bod pechod ynot.
16 ' Na rodder i farwolaeth dadau
dros blant, ac na rodder plant i farw
dros dadau : pob un a roddir i farw-
olaeth am ei bechod ei hun.
17 IT ™ Na ŵyra farn y dieithr na'r
amddifad ; ac " na chymmer ar wystl-
oraeth wisg y weddw.
18 Ond "meddwl mai caethwas
fuost yn yr Aipht, a'th waredu o'r
Arglwydd dy Dduw oddi yno : am
hynny yi' wyf fi yn gorchymyîi i ti
wneuthur y peth hyn.
19 IT P Pan fedech dy gynhauaf yn
dy faes, ac anghofio ysgub yn y
maes, na ddychwel i'w chymmeryd:
bydded i'r dieithr, i'r amddifad, ac
i'r weddw; fel y bendithio yr Ar-
glwydd dy Dduw di yn holl waith
dy ddwj^law.
20 Pan ysgydwech dy olew-wydd-
en, na loffa ar dy ol: bydded i'r
dieithr, i'r amddifad, ac i'r weddw.
21 Pan gesglych rawnwin dy win-
Uan, na loffa ar dy ol: bydded i'r
dieithr, i'r amddifad, ac i'r w eddw.
22 1 Meddwl hefyd mai caethwas
fuost yn nhir yr Aipht: am hynny
yr ydwyf fi yn gorchymyn i ti
wneuthur y peth hyn.
PENNOD XXV.
1 Na rodder ychwaneg na deugain gw'ialennod.
4 Na chauer safn yr ŷch. 5 Am godi had
i frawd. 11 Am y wraig ddigywilydd. 16
Am hwysau anghyfiawn. 17 Bhaid yw dilëu
cojfadwriaetli Amalec.
PAN fyddo ymrafael rhAvng dyn-
ion, a dyfod i farn i'w barnu;
yna cyfiawnhânt y cyfiawn, a chon-
demniant y beius.
2 Ac o bydd y mab drygionus i'w
guro, pared y barnwr iddo orwedd,
a pliared ei guro ef ger ei fron, yn
ol ei ddryganiaeth, dan rifedi,
3 * Deugain gwialennod a rydd
iddo, ac na chwaneged: rhag os
chwanega, a'i guro ef â Uawer gwi-
alennod uwch law hyn, a dirmygu
dy frawd yn dy olwg.
4 1Í *» Na chau safn ŷcli tra fyddo
yn dyrnu.
5 If ° Os brodyr a drigant ynghyd,
a marw un o honynt, ac heb blentyn
iddo; na phrioded gwraig y marw
Cyn
CRIST
1451.
kLef.ig.ls.
.ler. 22. 13.
lago 5. 4.
6 Heb. atto
y dyrchafa
ei enaid.
12Bren. 14.
6.
2 Chroii.
25.4.
Jer. 31. 29,
30.
Ezec. IS.
20.
m Exod. 22.
21,22.
Diar. 22.
22.
Eb. 1. 23.
Jer. 5. 28.
a 22. 3.
Ezec. 22.
29.
Zech. 7.10.
n Exod. 22.
26.
o ad. 22.
P Lef. 19. 9.
a 23. 22.
1 ad. 18.
«2 Cor. 11.
24.
b Diar. 12.
10.
1 Cor. 9.9.
1 Tim. 5.
18.
c Matt. 22.
24.
Marc 12.
19.
Luc 20. 28.
2(4
Am ofrwm
DEUTERONOMIUM, XXVI.
2/ hlaen-ffrioytJi.
Cyn
CEIST
1451.
«a Euth 4. 7.
e Lef. 19.
35,36.
Ezec. 45.
10.
2Heb.
garreg a
charreg.
Kxod. 16.
36.
S Ileb.
ephak ae
ephah.
f Diar. 11. 1.
6Exod.l7.8.
h 2 Sam. 15.
3.
wr dieithr oddi allan: aed ei chyf-
athrachwr atti, a chymmered hi yn
wraig iddo, a gwnaed iddi ran cyf-
athrachwr.
6 A bydded i'r cyntaf-anedig a
ymddygo hi sefyll ar enw ei frawd
a fu farw; fel na ddilëer ei enw
ef allan o Israel.
7 Ac oni bydd boddlawn y gwi*
i gymmeryd ei gyfathrach- wraig ;
yna aed ei gyfathrach-wraig i fynu
i'r porth at yr henuriaid, a dywed-
ed, "^Gwrthododd fy nghyfathrach-
wr godi i'w frawd enw yn Israel : ni
fyn efe wneuthur rhan cjrfathrach-
wr â mi.
8 Yna galwed henuriaid ei ddinas
am dano ef, ac ymddiddanant âg
ef : o saif efe, a dywedyd, Nid wyf
fi foddlawn i'w chymmeryd hi ;
9 Yna nesâed ei gyfathrach-wraig
atto ef y'ngŵydd jr henuriaid, a
dattoded ei esgid ef oddi am ei
droed, a phoered yn ei Avyneb ef, ac
attebed, a dyweded, Felly y gwneir
i'r gwr nid adeilado dŷ ei frawd.
10 A gelwir ei enw ef yn Israel,
Tŷ yr hwn y dattodwyd ei esgid.
11 IT Os ymryson dynion ynghyd,
sefgwc â'i frawd, a nesâu gwraig y
naill i achub ei gwr o law ei dar-
awydd, ac estyn ei Uaw ac.ymaflyd
yn ei ddirgeloedd ef ;
12 Torr ymaith ei Uaw hi : nac ar-
beded dy lygad hi.
13 li^Na fydded gennyt yn dy god
^amryw bwys, mawr a bychan.
14 Na fydded gennyt yn dy dy
^ amryw fesur, mawr a bychan.
15 Bydded gennyt garreg uniawn
a chyfiawn; bydded gennyt ephah
uniawn a chyfiawn : fel yr estyner
dy ddyddiau ar y ddaear yr hon y
mae yr Akglwydd dy Dduw yn ei
rhoddi i ii.
16 Canys ^ffiaidd gan yr Arglwydd
dy Dduw bob un a'r a wnelo hyn,
se/pawb a'r a wnel anghyfiawnder.
17 TÍ ^Cofia yr hyn a wnaeth Ama-
lec i ti ar y ffordd, pan ddaethoch
allan o'r Aipht :
18 Yr hwn a'th gyfarfu ar y ffordd,
ac a laddodd y rhai olaf o honot,
yr hoU weiniaid o'th ol di, a thi yn
lluddedig, ac yn ddiffygiol; ac nid
oihodd efe Dduw.
19 Am hynny bydded,^ pan roddo yr
Arglwydd dy Dduw i ti lonyddwch
oddi wrth dy hoU elynion oddi am-
gylch, yn y tir y mae yr Arglwydd
dy Dduw yn ei roddi i ti yn etifedd-
iaeth i'w feddiannu, dynnu o honot
ymaith goffadwriaeth Amalec oddi
tan y nefoedd : nac anghofia hyn.
PENNOD XXVI.
1 Cyffes yr hwn a offrymmo y cawell hlaen-
ŷ'rwyth. 12 Gweddi yr hwn a roddo ei
ddegymmau y drydedd flwyddyn. 16 Y cyf-
ammod rhwng Duw a'r hoU.
APHAIST ddelych i'r tir y mae
yr Arglwydd dy Dduw yn ei
roddi i ti yn etifeddiaeth, a'i fedd-
iannu, a phreswylio ynddo;
2 *Yna eymmer o bob blaen-ffrwy th
y ddaear, yr hwn a ddygi o'th dir y
mae yr Arglwydd dy Dduw yn ei
roddi i ti, a gosod mewn cawell, a
dos i'r lie a ddewiso yr Arglwydd
dy Dduw i drigo o'i enw ef ynddo :
3 A dos at yr offeiriad a fydd yn
y dyddiau hynny, a dywed wrtho,
Yr ydwyf fi yn cyfaddef heddyw i'r
Arglwydd dy Dduw, fy nyfod i'r
tir a dyngodd yi' Arglwydd wrth
ein tadau ar ei roddi i ni.
4 A chymmered yr offeiriad y caw-
ell o'th law di, a gosoded ef o flaen
allor yr Arglwydd dy Dduw :
5 A llefara dithau, a dywed ger
bron yr Arglwydd dy Dduw,
''Syriad ar ddarfod am dano oedd
fy nhad; ac '^efe a ddisgynodd i'r
Aipht, ac a ymdeithiodd yno âg
ychydig bobl, ac a aeth yno yn
genedl fawr, gref, ac ami.
6 A'r ^Aiphtiaid a'n drygodd ni,
a chystuddiasant ni, a rhoddasant
arnom gaethiwed caled.
7 A *phan waeddasom ar Ar-
glwydd Dduw ein tadau, clybu yr
Arglwydd ein llais ni, a gwelodd
ein cystudd, a'n Uafur, a'n gor-
thrymder.
8 ^A'r Arglwydd a'n dug ni allan
o'r Aipht â Haw gadarn, ac â braich
estynedig, ac âg ofn mawr, ac âg
ar\^7ddion, ac â rhyfeddodau.
9 Ac efe a'n dug ni i'r He h^vn, ac
a roes i ni y tir h^vn; sef tir yn llif-
eirio o laeth a mêl.
10 Ac yn awr, wele, mi a ddygais
flaen-ffrwyth y tir a roddaist i mi,
0 Arglwydd : a gosod ef ger bron
yr Arglwydd dy Dduw, ac addola
ger bron yr Arglwydd dy Dduw.
11 Ymlawenycha hefyd ym mhob
daioni a roddodd yr Ajiglwydd dy
Dduw i ti, ac i'th deulu, tydi, a'rLef-
iad, a'r dieithr a fyddo yn dy fysg.
12 1Í Pan ddarffo i ti ddegymmu
hoU ddegwm dy gnwd, yn y dryd-
edd flwyddyn, se/^blwyddyn y deg- M^pe"" 28.
T cyfammod
DEÜTERONOMIUM, XXVIL
rhwng Duw a'r hohl.
Oyn
CEIST
1451.
äi Es. 63. 15.
Zech.2.13.
iExod.19.5.
pen. 7. 6.
a 14. 2.
k pen. 4. 7,
8. a 28. 1.
' Jos. 4. L
b Jos. 8. 32.
wm ; yna y rhoddi i'r Lefiad, i'r
dieitlir, i'r amddifad, ac i'r weddw ;
fel y bwyttaont yn dy byrtli di, ac
y digoner hwynt.
13 A dywed ger bron yr Ar-
GLWYDD dy Dduw, Dygais y peth
cyssegredig allan o'm tŷ, ac a'i
rhoddais ef i'r Lefiad, ac i'r dieithr,
i'r amddifad, ac i'r weddw, yn ol dy
holl orchymynion a orchymynaist i
mi : ni throseddais ddim o'th or-
chymynion, ac nis anghofiais.
14 Ẃ fwytteais o hono yn fy ngal-
ar, ac ni ddygais ymaith o hono i
aflendid, ac ni roddais o hono dros
y marw : g\vrandewais ar lais yr Ar-
GLWYDD fy Nxjw; gwneuthum yn
ol yr hyn oil a orchymynaist i mi
15 ''Edrych o drigle dy sancteidd-
rwydd, sef o'r nefoedd, a bendithia
dy bobl Israel, a'r tir a roddaist i
ni, megis y tyngaist wi^th ein tadau :
sef iiv yn Uifeirio o laeth a mêl.
16 1Í Y dydd hwn y mae yr Ak-
GLWYDD dy Dduw yn gorchymyn
i ti wneuthiir y deddfau hyn a'r
barnedigaethau : cadw dithau a
gwna hwynt â'th holl galon, ac
â'th hoU enaid.
17 Cymmeraist yr Arglwydd
heddyw i fod yn Dduw i ti, ac i
rodio yn ei ffyrdd ef, ac i gadw
ei ddeddfau, a'i orchymynion, a'i
farnedigaethau, ac i wrandaw ar ei
lais ef.
18 'Cymmerodd yr Arglwydd di-
thau heddyw i fed yn bobl biiodol
iddo ef, megis y lîefarodd wrthyt, ac i
gadw 0 honot ei holl orchymynion :
19 Ac i'th wneuthur ^yn uchel gor-
uwch yr holl geuhedloedd a wnaeth
efe, mewn clod, ac mewn enw, ac
mewn gogoniant; ac i fod o honot
yn bobl sanctaidd i'r Arglwydd
dy Dduw, megis y llefarodd efe.
PENNOD XXYII.
1 Gorchymyn y hohl i ysgrifenu y gyfraith ar
gerrig ; 5 ac i wneuthur aUor ó gerrig cyf-
ain. 11 Ehannu y llwythau ar fynydd Gari-
zim ac Ebal. 14 Cyhoeddi y melldiihion ar
fynydd Ebal.
YNA y gorchymynodd Moses,
gyd â henuriaid Israel, i'r bobl,
gan ddywedyd, Cedwch yr hoU or-
chymynion yr ydwyf fi yn eu gor-
chymyn i chwi heddyw.
2 A bydded, yn y dydd *yr elych
dros yr lorddonen i'r tir y mae yr
Arglwydd dy Dduw yn ei roddi
i ti, ^osod o honot i ti gerrig mawr-
ion, a chalcha hw}Tit â chalch.
3 Ac ysgrifena arnynt holl eiriau
y gyfraith hon, pan elych drosodd,
i fyned i'r tir y mae yr Arglwydd
dy Dduw yn ei roddi i ti, sef tir
yn llifeiiio o laeth a mêl ; megis ag
y llefarodd Arglwydd Dduw dy
dadau wrthyt
4 A phan eloch dros yr lorddonen,
gosodwch y cerrig hyn, yr ydwyf fi
yn eu gorchymyn i chwi heddyw,
ym mynydd Ebal, a chalcha hwynt
â chalch.
5 Ac adeilada yno allor i'r Ar-
glwydd dy Dduw, se/* allor gerrig:
"na chyfod arnynt arfhsasurn.
6 A cherrig cyfain yr adeiledi all-
or yr Arglwydd dy Dduw; ac
offrymma arni boeth-oíFrymmau i'r
Arglwydd dy Dduw.
7 OiFrymma hefyd hedd-aberthau,
a bwytta yno, a llawenycha ger
bron yr Arglwydd dy Dduw.
8 Ac ysgrifena ar y cerrig holl eir-
iau y gyfraith hon, yn eglur iawn.
9 f A llefarodd Moses a'r offeiriaid
y Lefiaid wrth holl Israel, gan ddy-
wedyd, G^^Tando a chly w, O Israel :
Y dydd hwn y'th wnaethpwyd yn
bobl i'r Arglwydd dy Dduw.
10 Gwrando gan hynny ar lais yr
Arglwydd dy Dduw, a gwna ei or-
chymynion ef a i ddeddfau, y rhai yr
wyf fi yn eu gorchymyn i ti heddyw.
11 IT A gorchymjnodd Moses i'r
bobl y dydd hwnnw, gan ddywedyd,
12 Y rhai hyn a safent i fendithio
y bobl ar fynydd Garizim, wedi eich
myned dros yr lorddonen : Simeon,
a Lefi, a Judah, ac Issachar, a Jo-
seph, a Benjamin.
13 ^A'r rhai hyn a safant ^i felldith-
io ar fynydd Ebal : Reuben, Gad, ac
Aser, a Zabulon, Dan, a Naphtali.
14 1Í *A'r Lefiaid a lefarant, ac a
ddywedant wrth bob gwr o Israel
â ílef uchel,
15 '^Melldigedig yw y gwr a wnel
ddelw gerfiedig neu doddedig, sef
fiieidd-dra gan yr Arglwydd, gwaith
dwylaw crefítwr, ac a'i gosodo mewn
lie dirgel. A'r holl bobl a attebaut,
ac a ddywedant, ^Amea
16 ** Melldigedig yio yr hwn a
ddirmygo ei dad neu ei fam. A
dyweded yr holl bobl. Amen.
17 'Melidigedig yw yr hwn a
symmudo derfyn ei gymmydog. A
dyweded yr holl bobl. Amen.
18 ''Melídigedig yw yr hwn a baro
i'r dall gyfeiliorni allan o'r fibrdd.
A dyweded yr holl bobl, Amen.
Cyn
CRIST
1451.
c Exod. 20.
25.
Jos. 8. SL
d pen. U. 29.
Jos. 8. 33.
2 Heb. yn
felldith.
e Dan. 9. 11.
fExod.2n.4,
23. a 34. 17.
Lef. 19. 4.
a 26. I.
pen. 4. 16,
23. a 5. 8.
e 1 Cor. 14.
16.
Edryrh
Jer. 11. 5.
h ExoH. 20.
12. a 21. 17.
Lef. 19. 3.
ipen. 19. 14.
Diar. 22.
2&
k Lef. 19. 14.
Melldithion
DEUTERONOMIÜM, XXVIII.
a henditkion.
Cyn
CRIST
1451.
1 Exod. 22.
21,22.
pen. 10. 18.
m Lef. 18. 8.
pen. 22. 30.
I Lef. 18. 23.
0 Lef. 18. 9.
P Lef. 18. 17.
a 20. li.
3 mam
ìfnghÿf-
raith.
1 Exod. 20.
13. a 21.
12,14.
Lef. 24. 17.
Num. 3.5.
31.
pen. 19. 11.
r Exod. 23. 8.
pen. 10. 17.
a 16. 19.
Ezec. 22.
12.
■ Jer. 11. 3.
Gal. 3. 10.
» Lef. 2fi. 3.
b pen. 26.19.
cGen.49.25.
Ps. 127. 3.
3 Nen,
ga/nau
ti/lino,
i i's. 121. 8.
• ad. 25
3 l/^ffubor-
iuu.
19 ^Melldigedig yw yr hwii a ŵyro
fam y dieithr, yr amddifad, a'r
weddw. A dyweded yr holl bobl,
Amen.
20 " Melldigedig yiv yr hwn a or-
weddo gyd â gwraig ei dad ; o her-
wydd datguddiodd odre ei dad. A
dyweded yr holl bobl, Amen.
21 "Melldigedig yiv yr hwn a or-
weddo gyd âg un anifail. A dy-
weded yr holl bobl, Amen.
22 ° Melldigedig yw yr hwn a or-
weddo gyd â'i chwaer, merch ei
dad, neu ferch ei fam ef. A dy-
weded yr hoU bobl. Amen.
23 P Melldigedig yw yr hwn a or-
weddo gj^d âl ^ chwegr. A dyweded
yr holl bobl, Amen.
24 1 Melldigedig yio yr hwn a dar-
awo ei gymmydog yn ddirgeL A
dyweded yr hoU bobl. Amen.
25 'Melldigedig yw yr h^vn a
gymmero wobr, er dieneidio gwaed
gwirion. A dyweded yr hoU bobl,
Amen.
26 'Melldigedig yw yr hwn ni
pharhao y'ngeiriau y gyfraith hon,
gan eu gwneuthur hwynt A dy-
weded yr holl bobl, Amen.
PENNOD XXVIII.
1 Bendithion am ufudd-docl. 15 Melldithion
am anufudd-dod,
AC *os gan wi'andaw y gwran-
. dewi ar lais yr Arglwydd dy
Ddtjw, i gadw ac i wneuthur ei holl
orchymynion ef, y rhai yr ydwyf fi
yn eu gorchymyn i ti heddyw; yna yr
Arglwydd dy Dduw ^a'th esyd yn
uwch na holl genhedloedd y ddaear.
2 A'r holl fendithion hyn a ddaw
arnat, ac a'th oddiweddant, os
gwrandewi ar lais yr Arglwydd
dy Dduw.
3 Bendigedig fyddi di yn y ddin-
as, a bendigedig yn y maes.
4 Bendigedig fydd "^firwyth dy
fru, a fírwyth dy dir, a fírwyth dy
anifail di, cynnydd dy wartheg, a
diadellau dy ddefaid.
5 Bendigedig fydd dy gawell a'th
2 does di.
6 ^Bendigedig^ÉZcZ^ di yn dy ddy-
fodiad i mewn, a bendigedig yn dy
fynediad aUan.
7 Rhydd yr Arglwydd dy elynion
a ymgodant i'th erbyn ^yn Uadd-
edig o'th flaen di: trwy un ffordd
y deuant i'th erbyn, a thr^^^ saith
o ffyrdd y ffoant o'th flaen.
8 Yr Arglwydd a orchymyn fen-
dith arnat ti, yn dy ^drysordai, ac yn
yr hyn 611 y dodech dy law arno; ac
a'th fendithia yn y tir y mae yr Ar-
glwydd dy Dduw yn ei roddi i ti.
9 ^Yr Arglwydd a'th gyfyd di yn
bobl sanctaidd iddo ei hun, megis
y tyngodd wrthyt, os cedwi orchy-
mynion yr Arglwydd dy Dduw, a
rhodio yn ei ffyrdd ef.
10 A holl bobloedd y ddaear a
welant fod yn dy alw di ar enw yr
Arglwydd, ac a ofaant rhagot.
11 «A'r Arglwydd a'th Iwydda
di ^mewn daioni, yn fírwyth dy
fru, ac yn ffi-wyth dy anifeiliaid, ac
yn fírwyth dy ddaear, yn y tir a
dyngodd yr Arglwydd i'th dadau
ar ei roddi i ti.
12 Yr Arglwydd a egyr ei drysor
daionus i ti, sef j nefoedd, i roddi
gwlaw Hh dir di yn ei amser, ac i
fendigo holl waith dy law : ^ a thi a
roddi echwyn i genhedloedd lawer,
ac ni cheisi echwyn,
13 A'r Arglwydd a'th wna di ^yn
ben, ac nid yn gynffon; hefyd ti a
fyddi yn uchaf yn unig, ac nid yn
isaf: OS gwrandewi ar orchymyn-
ion yr Arglwydd dy Dduw, y rhai
yr ydwyf yn eu gorchymyn i ti hedd-
yw, ÎW cadw, ac i'w gwneuthur ;
14 Ac heb gilio o honot oddi wrth
yr holl eiriau yr wyf fi yn eu gor-
chymyn i chwi heddyw, i'r tu dehau
neu i'r tu aswy, gan fyned ar ol duw-
iau dieithr, i'w gwasanaethu hwynt.
15 IF A bydd, ^oni wrandewi ar
lais yr Arglwydd dy Dduw, gan
gadw a gwneuthur ei holl orchy-
mynion ef a'i ddeddfau, y rhai yi'
ydwyf yn eu gorchymyn i ti hedd-
yw; y daw arnat yr holl feUdithion
hyn, ac y'th oddiweddant.
16 M.QÚAìgQà\g fyddi di yn y ddin-
as, a melldigedig yn y maes.
17 Melldigedig fydd dy gawell
a'th does di.
18 Melldigedig fydd ffi'wyth dy
fru, a flrwyth dy dir, cynnydd dy
wartheg, a diadellau dy ddefaid.
19 Melldigedig fyddi di yn dy
ddyfodiad i mewn, a melldigedig
yn dy fynediad allan.
20 Yr Arglwydd a ddenfyn arnat
ti felldith, trallod, a cherydd, yn yr
hyn oil y dodech dy law arno, ^ac
yn yr hyn a wnelych ; nes dy ddin-
ystrio a'th ddifetha di yn gyflym;
am ddrygioni dy weithredoedd yn
y rhai y'm gwrthodaist L
21 Yr Arglwydd a wna i haint
lynu wrthyt, nes iddo dy ddifa oddi
Cyn
CRIST
1451.
fExod. 19.
5,6.
pen. 7. 6.
s pen. 3a
9, &c.
4 Nen,
0 ddd.
i» pen. 15. 6.
i Ea. 9. 14,
15.
kLef.2G.14.
Galar.2.17.
Dan. 9. 11,
13.
Mai. 2. 2.
5 Neil, tw
wneuthur.
Méllditliion am
DEÜTERONOMIUM, XXVIII.
anufudd-dod.
Cyn
CRIST
1451.
iLef. 26.10.
6 Neu,
sijcìider.
mAlcoB4.9.
nLef. 26.19.
o ad. 7.
pen. 32. 30.
Ks. 30. 17.
PJer.15. 4.
a 24. 9.
Ezec. 23.
40.
'? Heb. yn
ivasgarj'a.
1 Ps. 79. 2.
Jer. 7. 33.
a 16. 4.
a 34. 20.
8 fjyrro
ymaìíìi.
r Exod. 9. 9.
.a 15. 26.
5 1 Sam. 5.6.
Pe. 78. CC.
t Job 5. 14.
Es. 59. 10.
u Jer. 8. 10.
î Job 31. 8.
Jer. 12. i:i
Amos 5.11.
Seph.l.l.i.
J pen. 20. 6.
9 Heb.
chiiffredini
hi; íel
pea. 20. 6.
» ad. 67.
ar y tir yr ydwyt ti yn myned iddo
i'w feddiannu.
22 ^ Yr Arglwydd a'tli dery â dar-
fodedigaeth, ac â cliryd poeth, ac â
Uosgfa, ac â gwres, ac â ^clileddyf,
ac â "diflanniad, ac â mallder; a
hwy a'th ddilynant nes dy ddifetha.
23 ^ Dy nefoedd hefyd y rhai sydd
uwcli dy ben a fyddant yn bres, a'r
ddaear yr hon sydd oddi tanat yn
haiarn.
24 Yr Arglwydd a rydd yn lie
gwlaw dy ddaear, Iwch a lludw :
o'r nefoedd y disgyn arnat, hyd
oni'th ddinystrier.
25 °Yr Arglwydd a wna i ti
syrthio o flaen dy elynion : trwy
un ffordd yr âi di yn eu herbyn
hwynt, a thrwy saith o íFyrdd y
fifoi o'u blaen hwynt ; a thi p a fyddi
■^ar wasgar dros lioU deyrnasoedd
y ddaear.
26 lA'th gelain a fydd bwyd i lioll
ehediaid y nefoedd, ac i anifeiliaid
y ddaear; ac ni hydd a'w ^tarfo.
27 Yr Arglwydd a'th dery di â
■"cliornwyd yr Aipht, ac â *chhvyf
y marchogion, ac â chrach, ac âg
ysfa; o'r rhai ni ellir dy iachau.
28 Yr Arglwydd a'th dery di âg
ynfydrwydd, ac a dallineb, ac â
syndod calon.
29 Byddi lief yd *yn ymbalfalu
ganol dydd fel yr ymbalfalai y dall
T^ 1 tywyUwch ; ac ni Iwyddi yn
dy fíyrdd : a diau y byddi orthrym-
medig ac anrheithiedig byth, ac ni
hydd ^'th waredo.
30 "Ti a ymgredi â gwraig, a gwr ar-
all a gyd-orwedd â hi: ''ti a adeiledi
dy, ac ni thrigi ynddo : ^ ti a blenni
winllan, ac ni ^ chesgli ei fírwyth.
31 Dy ŷch a leddir yn dy olwg, ac
ni fwyttêi o hono : dy asyn a ddyg-
ir trwy drais o flaen dy wyneb, ac
ni ddaw adref attat : dy ddefaid a
roddir i'th elynion, ac ni bydd i ti
achubydd.
32 Dy feibion a'th ferched a roddir
i bobl eraill, a'th lygaid yn gweled,
ac yn pallu am danynt ar hyd y
dydd ; ac ni bydd gallu ar dy law.
33 Ffrwyth dy dir a'th hoU lafur a
fwytty pobl nid adnabuost; a byddi
yn unig orthrymmedig a drylliedig
bob amser:
34 A byddi wallgofus, ' gan weled-
igaeth dy lygaid yr hon a welych.
35 Yr Arglwydd a'th dery di â
chornwyd drygionus, jn y gliniau,
ac yn yr esgeiriau, yr hwn ni ellir
ei iachau, o wadn dy droed hyd dy
goryn.
36 Yr Arglwydd a'th ddwg di,
^a'th frenhin a osodych arnat, at
genedl nid adnabuost ti na'th dad-
au di ; a gwasanaethi ^ yno dduw-
iau dieithr, pren a maen.
37 A byddj ''yn syndod, yn ddi-
areb, ac yn watwargerdd, ym mhlith
yr hoU bobloedd y rhai yr arwain
yr Arglwydd di attynt.
38 "^Had lawer a ddygi allan i'r
maes, ac ychydig a gesgli : o her-
wydd y locust a'i hysa.
39 Gwinllannoedd a blenni, ac a
goleddi ; ond gwin nid yfi, ac ni
chesgli y grawnwin : canys pryfed
a'u bw^tty.
40 Olew-'vvydd a fydd i ti trwy
dy holl derfynau, ac âg olew ni'th
irir: o herwydd dy olew-wydden a
ddyhidla.
41 Meibion a merched a genhedli,
ac ni byddant i ti: o herwydd hwy
a ant i gaethiwed.
42 Dy hoU brennau a fírwythau
dy dir a ^ddifa y locust.
43 Y dieithr a fyddo ja dy fysg
a ddring arnat yn uchel uchel; a
thi a ddisgyni yn isel iscL
44 Efe a fenthyccia i ti, a thi ni
fenthycci iddo ef: ^efe a fydd yn
ben, a thi a fyddi yn gynffon.
45 A'r holl felldithion hyn a ddaw
arnat, ac a'th erlidiant, ac a'th oddi-
weddant, hyd oni'th ddinystrier;
am na wrandewaist ar lais yr Ar-
glwydd dy Dduw, i gadw ei or-
chymynion a'i ddeddfau ef, y rhai
a orchymynodd efe i u.
46 A byddant yn ar^^ydd ac yn
rhyfeddod arnat ti, ac ar dy had
liyd byth.
47 Oblegid na Avasanaethaist yr
Arglwydd dy Ddu^ mewn Ua-
wenydd, ac mewn hyfrydwch calon,
* am amldra pob dim :
48 Am hynny y gwasanaethi di dy
elynion, y rhai a ddenfyn yr Ar-
glwydd yn dy erbyn, mewn newyn,
ac mewn syched, ac mewn noethni,
ac mewn eisieu pob dim ; ac efe ^ a
ddyry iau haiarn ar dy wddf, hyd
oni ddinystrio efe dydi.
49 ^ Yr Arglwydd a ddwg i'th er-
byn genedl o bell, sefo eithafy ddae-
ar, 'mor gyflym, ag yr eheda yr eiyr,
cenedl yr hon ni ^ddealli ei hiaith;
50 Cenedl * A\7neb-galed, ''yr hon
ni dderbyn ^vyneb yi" henafgwr, ac
ni bydd raslawn i'r llangc.
Cyn
CRIST
1451.
a 2 Bren.
17. 4, 5.
a 24. 12.
a 25. 7.
2 Chron.
33. 11.
b Jer. 10. 13.
c 1 Bren.
9.7.
Jer. 24. 9.
a 25. 9.
Zech. 8. 13.
d Mic. 6. 15.
Hag. 1. 6.
2 Neu,
feddianna.
e ad. 13.
Galar. 1. 5.
f pen. 32.15.
E Jer. 28. 14.
^ Jer. 5. 1Ö.
a 6. 22.
Luc 19. 43.
I Jer. 48. 40.
a 49. 22.
Galar.4.19.
Hoe. 8. 1.
3 Heb.
xerandem.
4 Heb.
w'jneb-
gref.
k Ep. 47. 6.
Melldithion am
DEUTERONOMIÜM, XXIX.
anufadd-dod.
Cyn
CRIST
1451.
lLef.26. 29.
2 Bren. 6.
28, 29.
Jer. 19. 9.
Galar. 2.
20. a 4. 10.
m pen. 13. 6.
OHeb.
aU-gened-
igaeth.
a Heb. oddi
rhwnq ei
thraed.
n pen. 7. 15.
7 Heb.
ddyrchafa.
0 pen. 4. 27.
► pen.lO.iii
51 A hi a fwytty ffrvvyth dy ani-
feiliaid, a ffrwyth dy ddaear, hyd
oni'th ddinystrier: yr lion ni ad i
ti yd, gwin, nac olew, cynnydd dy
wartheg, na (Üadellau dy ddefaid,
hyd oni'th ddifetho di.
52 A hi a warchae arnat ti yn dy
hoU byrth, hyd oni syi'thio dy uchel
a'th gedyrn gaerau, y rhai yr ydwyt
yn ymddiried ynddynt, trwy dy hoU
dir: hi a warchae hefyd arnat yn
dy holl byrth, o fewn dy hoU dir yr
hwn a roddodd yr Arglwydd dy
Dduw i ti.
53 'Ffrwyth dy fru, se/cig dy feib-
ion a'th ferched, y rhai a roddodd
yr Arglwydd dy Dduw i ti, a fvvyt-
têi yn y gwarchae, ac yn y cyfyng-
dra a ddwg dy elyn arnat.
54 Y gwr tyner yn dy blith, a'r
moethus iawn, a greulona ei lygad
wrth ei frawd, ac wrth ""wraig ei
iynwes, ac wrth weddill ei feibion
y rhai a Aveddillodd efe:
55 Rhag rhoddi i un o honynt o
gig ei feibion, y rhai a fwytty efe;
o eisieu gadaw iddo ddim yn y
gwarchae ac yn y cyfyngdra, a'r
hwn y cyfynga dy elyn arnat o fewn
dy holl byrth,
56 Y wraig dyner a'r foethus yn
dy fysg, yr hon ni phrofodd osod
gwadn ei throed ar y ddaear, gan
fwythau a thynerwch, a greulona
ei Uygad wrth wr ei mynwes, ac
wrth ei mab, ac wrth ei merch,
57 Ac wrth ei ^phlentyn a ddaw
allan *^o'i chorph, a'i meibion y rhai
a blanta hi: canys hi a'u bwytty
hwynt yn ddirgel, pan ballo pob
dim arall yn y gwarchae ac yn y
cyfyngdra, a'r hwn y cyfynga dy
elyn arnat o fewn dy byrth.
58 Oni chedwi ar wneuthur holl
eiriau y gyfraith hon, y rhai sydd
ysgrifenedig yn y Uyfr hwn, gan ofiai
yr enw gogoneddus ac ofiiadwy hAvn,
YR ARGLWYDD DY DDUW;
59 Yna y gwna yr Arglwydd dy
blaau di yn rhyfedd, a phläau dy
had; se/plaau mawrion a pharhaus,
a chlefydau drwg a pharhaus.
60 Ac efe a ddwg arnat holl "giefyd-
au yr Aipht, y rhai yr ofnaist rhag-
ddynt ; a glynant wrthyt.
61 lë, pob clefyd, a phob pla, yr
hwn nid yw ysgrifenedig yn llyfr y
gyfraith hon, a "^ ddwg yr Arglwydd
arnat, hyd oni'th ddinystrier.
62 Felly chwi °a adewir yn ychydig
bobl, lie yr oeddych fel p sêr y nef-
oedd o liosowgrwydd ; o herwydd
na wrandewaist ar lais yr Ar-
glwydd dy Dduw.
63 A bydd, megis ag y llawenych-
odd yr Arglwydd ynocli i wneuth-
ur daioni i chwi, ac i'ch amlhâu;
felly "ly llawenycha yr Arglwydd
ynoch i'ch dinystrio, ac i'ch difetha
chwi: a diwreiddir chwi o'r tir yr
wyt yn myned iddo i'w feddiaunu.
64 A'r Arglwydd ' a'th wasgar di
ym mhlith yr holl bobloedd, o'r naill
gwrr i'r ddaear hyd y cwrr arall i'r
ddaear: a thi a wasanaethi yno
dduwiau dieithr, y rhai nid adnab-
uost ti na'th dadau ; sef preii a
maen.
65 Ac 'ym mhlith y cenhedloedd
hyn ni orphwysi, ac ni bydd gor-
phwysdra i wadn dy droed : canys yr
Arglwydd a rydd i ti yno galou
ofnus, a darfodedigaeth llygaid, a
thristwch meddwl.
66 A'th einioes a fydd y'nghrog
gyferbyn â thi; a thi a ofni nos a
dydd, ac ni byddi sicr o'th einioes.
67 ' Y bore y dywedi, 0 na ddeuai
yr hwyri ac yn yr hwyr y dywedi,
0 na ddeuai y bore! o achos ofn
dy galon gan yr hwn yr ofni, a
""rhag gweledigaeth dy lygaid yr
hon a welych.
68 A'r Arglwydd "" a'th ddychwel
di i'r Aipht, mewn Uongau, ar hyd
y ffordd y dywedais wrthyt, ^na
chwanegit ei gweled mwy : a chwi a
ymwerthwch yno i'ch gelynion yn
gaeth-weision ac yn gaeth-forwyu-
ion, ac ni hydd d^ch pryno.
PENNOD XXIX.
1 Moses yn annog y hobl i ufudd-dod, trwy gofio
y gweithredoedd a welsent. 10 Gosod pawb
ger bron yr Arglioydd, i fyned dan ei gyf-
ammod ef. 18 Y mawr ddigofaint ar y neb
a ymfendithio yn ei amviredd, 29 I Dduw
y per til yn pethau dir gel.
DYMA eiriau y cyfammod a
orchymynodd yr Arglwydd
wrth Moses ei wneuthur â meibion
Israel, yn nhir Moab, heb law ^y
cyfammod a ammododd efe â hwynt
yn Horeb.
2 1Í A Moses a alwodd ar holl Is-
rael, ac a ddywedodd wrthynt, ''Chwi
a welsoch yr hyn oil a wnaeth yr
Arglwydd o flaen eich llygaid ch\yi
yn nhir yr Aipht, i Pharaoh, ac i'w
holl weision, ac i'w holl dir ;
3 *= Y profedigaethau mawrion a
welodd eich llygaid, yr arwyddion
a'r rhyfeddodau mawrion hynny :
4 Ond ^ ni roddodd yr Arglwydd
Cyn
CRIST
1451.
">Diar.l.2G.
Es. 1. 24.
rLef.26.33.
Neh. 1. 8.
Jer. IG. 13.
î Jer. 44. 12.
Hos. 8. 1.3.
a 9. 3.
7 pen. 17. 16.
» pen. 5.
2,3.
b Exod. 19.
i.
c pen. 4.34.
ÍI 7. 19.
d Edrvch
Es. 63. 17.
Joan 8. 43.
Eph. 4, 18.
2 Thess. 2.
11, 12.
Israel yn myned
DEUTERONOMIUM, XXIX
dan gyfammod.
Cyn
CEIST
1451.
e pen. 8. 4.
f Num. 21.
23,33.
lien. 2. 32.
a 3. 1.
i Num. 32.
33.
pen. 3. 12
13.
t pen. 4. 6.
Jos. 1. 7.
lBren.2.3.
' Edrych
Jos. 9. 21,
23, 27.
2 dynnwr.
k Edrych
Act. 2. 39.
1 Cor. 7.14.
3 Heb. <OTO-
dduwiau.
i chwi galon i wybod, na llygaid i
weled, na chlustiau i glywed, hyd y
dydd hwn.
5 Arweiniais chwi hefyd yn yr
anialwch ddeugain mlynedd: *ni
heneiddiodd eich dillad am danoch,
ac ni heneiddiodd dy esgid am dj
droed
6 Bara ni fwyttasoch, a gwin neu
ddiod gref nid yfasoch : fel y gwyb-
yddech mai myi& yw yr Akglwydd
eich Duw chwL
7 A daethoch hyd y lie hwn: yna
daeth allan ^ Sehon brenliin Hesbon,
ac Og brenhin Basan, i'n cyfarfod
mewn rhyfel; a ni a'u Uaddasom
hwynt:
8 Ac a ddygasom eu tir hwynt,
ac ^a'i rhoisom yn etifeddiaeth i'r
Reubeniaid, ac i'r Gadiaid, ac i
banner llAvyth Manasseh.
9 "^Cedwch gan hynny eiriau y cyf-
ammod hwn, a gwnewch hwynt:
fel y llwyddoch ym mhob peth a
wneloch.
10 IT Yr ydych chwi oil yn sefyU
heddy w ger bron yr Arglwydd eich
Duw; pennaethiaid eich llwythau,
eich henuriaid, a'ch swyddogion, a
holl wŷr Israel,
11 Eich plant, eich gwragedd, a'th
ddieithr-ddyn yr hwn sydd o fewn
dy wersyll, o * gymmynydd dy goed
hyd ^ wehynnydd dy ddAẂ :
12 I fyned o honot dan gyfammod
yr Arglwydd dy Dduw, a than ei
gynghrair ef, yr hwn y mae yr Ar-
glwydd dy Dduw yn ei wneuthur
â thi heddyw :
13 I'th sicrhâu heddyw yn bobl
iddo ei hun, ac i fod o hono yntau yn
Dduw i ti, megis y Uefarodd wrthyt,
ac fel y tyngodd wrth dy dadau, wrth
Abraham, wrth Isaac, ac wTth Jacob.
14 Ac nid â chwi yn unig yr ydwyf
fi yn gwneuthur y cyfammod hwn,
a'r cynghrair yma;
15 Ond a'r hw7i sydd yma gyd â
ni yn sefyU heddyw ger bron yr
Arglwydd ein Duw, ac ^elv hwn
nid yw yma gyd â ni heddyw :
16 (Canys chwi a wyddoch y modd
y trigasom ni yn nhir yr Aipht, a'r
modd y daethom trwy ganol y cen-
hedloedd y rhai y daethoch trwy-
ddynt;
17 A chwi a welsoch eu ffieidd-dra
hwynt a'u ^ heilun-dduwiau, pren a
maen, arian ac aur, y rhai oedd yn
eu mysg hwynt :)
18 Rhag bod yn eich mysg wr, neu
wraig, neu deulu, neu Iwyth, yr hwn
y try ei galon heddyw oddi wrth yr
Arglwydd ein Duw, i fyned i was-
anaethu duwiau y cenhedloedd hyn;
' rhag bod yn eich mysg wreiddyn yn
dwjn * gwenwyn a wermod :
19 A bod, pan glywo efe eiriau y
feUdith hon, ymfendithio o hono yn
ei galon ei hun, gan ddywedyd,
Heddwch fydd i mi, er i mi rodio
™ y'nghyndynrwydd fy nghalon, i
chwanegu ^meddwdod at syched:
20 " M fyn jT Arglwydd faddeu
iddo ; canys yna y myga digUonedd
yr Arglwydd a'i eiddigedd yn er-
byn y gwr hwnnw, a'r holl felldith-
ion sydd ysgrifenedig yn y llyfr hwn
a orwedd arno ef, a'r Arglwydd "a
ddilea ei enw ef oddi tan y nefoedd.
21 A'r Arglwydd p a'i neilldua ef
oddi wrth hoU Iwythau Israel, i gael
drwg, yn ol holl feUdithion y cyfam-
mod a ysgrifenwyd yn Uyfr y gyf-
raith hon.
22 A dywed y genhedlaeth a ddaw
ar ol, se/ eich plant chwi, y rhai a
godant ar eich ol chwi, a'r dieithr yr
hwn a ddaw o wlad bell, pan wel-
ont bläau y wlad hon, a'i chlefydau,
trwy y rhai y mae yr Arglwydd
yn ei chlwyfo hi;
23 A'i thir wedi ei losgi oil gan
frwmstan a halen, na heuir ef, ac na
flaen-dardda, ac na ddaw i fynu un
Uysieuyn ynddo, ^ fel dinystr Sodom
a Gomorrah, Admah a Seboim, y
rhai a ddinystriodd yr Arglwydd
yn ei lid a'i ddigofaint :
24 lë, yr holl genhedloedd a ddy-
wedant, ''Paham y gwnaeth yr Ar-
glwydd fel hyn i'r tir hwn? pa
ddigter yw y digofaint mawr hwn?
25 Yna y dywedir, Am wrthod
o honynt gyfammod Arglwydd
Dduw eu tadau, yr hwn a ammod-
odd efe â hwynt pan ddug efe
hwynt allan o dir jr Aipht.
26 Canys aethant a gwasanaethas-
ant dduwiau dieithr, ac ymgrymmas-
ant iddynt ; se/ duwiau nid adwaen-
ent hwy, ac ni ^ roddasai efe iddynt
27 Am hynny yr ennynodd dig-
Uonedd yr Arglwttdd yn erbyn y
wlad hon, i ddwyn ami bob meU-
dith a'i' y sydd ysgrifenedig yn y
llyfr hwn.
28 A'r Arglwydd a'u dinystriodd
hwynt o'u tir mewn digofaint, ac
mewn digter, ac mewn Hid ma^vr,
ac a'u gyrrodd hwynt i wlad arall,
megis y givelir heddyw.
Cyn
CEIST
1451.
1 Heb. 12. 15.
4 Heb.
qwentoyn-
uys, neu,
hustl,
Heb. roth.
n» Num. 15.
39.
5 Heb. y
meddw at
y sychedig.
n Ezec 14.
7.8.
o pen. 9. 14.
P Matt. 24.
51.
<3 Gen. 19.
24,25.
" 1 Bren.
0. 8.
Jer. 22. 8.
<! TIeb.
ramiasai,
neu, yr
hien ni
roisai idd-
ynt ran.
Daioni i'r edifeiriol.
DEUTERONOMIUM, XXX.
Angau ac einioes.
Cyn
CRIST
1451.
iLef.26.40.
bPs.10G.45.
a 126. L
Jer. 32. 37.
c Pb. 147. 2.
epen.l0.1G.
.ler.32. 39.
Ezec. IL
ig.a36.2G.
rpon.28.11.
e Jer. 32. 41.
29 Y dirgeledigaethau sydd eiddo
yr Arglwydd ein Duw, a'r pethau
amlwg a roddwyd i ni, ac i'n plant
hyd byth ; fel y gwnelom hoU eiriau
y gyfraith hoii.
PENNOD XXX.
1 Adäaw trugareddau mawr i'r edifeiriol. 1 1
Bod y gorchymyn yn er/lur. 15 Gosod angau
ac einioes o flaen y boil.
A^PHANddelo yr hoU bethau hyn
. amat, se/y fenditli a'r felldith,
y rhai a roddais o'th flaen, ac adgof-
io o honot hwynt ym mysg yr holl
genhedloedd y rhai y'th yrrodd yr
Arglwydd dy Dduw di attynt;
2 A dychwelyd o honot at yr Ar-
glwydd dy Dduw, a gwrandaw
ar ei lais ef, yn ol yr hyn oil yr
ydw3^ yn ei orchymyn i ti heddyw,
ti a'th blant, â'th hoU galon, ac â'th
holl enaid:
3 ^Yna y dychwel yr Arglwydd
dy Dduw dy gaethiwed, ac y cym-
mer drugaredd arnat, ac y try, ac
•^ a'th gasgl o fysg yr holl bobloedd
lie y'th wasgaro yr Arglwydd dy
Dduw di.
4 "^Pe y'th wthid i eithaf y nef-
oedd, oddi yno y'th gasglai yi' Ar-
glwydd dy Dduw, ac oddi yno
y'th gymmerai
5 A'r Arglwydd dy Dduw a'th
ddwg i'r tir a feddiannodd dy dad-
au, a thithau a'i meddienni : ac efe
a fydd dda wrthyt, ac a'th wna yn
amlach na'th dadau.
6 A'r * Arglwydd dy Dduw a en-
waeda dy galon, a chalon dy had,
i gam yr Arglwydd dy Dduw a'th
holl galon, ac a'th holl enaid, er
niAvyn cael o honot fyw,
7 A'r Arglwydd dy Dduw a rydd
yr holl felldithion hjn ar dy elyn-
ion, ac ar dy gaseion, y rhai a'th
erlidiant di.
8 Tithau a ddychweli, ac a wran-
dewi ar lais yr Arglwydd, ac a
wnei ei holl orchymynion ef, y rhai
yr ydwyf yn eu gorchymyn i ti
heddyw.
9 'A'r Arglwydd dy Dduw a ^vna
i ti Iwyddo yn holl waith dy law, yn
ffrwyth dy fru, ac yn fírwyth dy ani-
feiliaid, ac yn fírwyth dy dir, er
daioni: canys try yr Arglwydd i
^lawenychu ynot, i wneuthur daioni
i ti, fel y llawenychodd yn dy dadau;
10 Os g^^Tandewi ar lais yr Ar-
glwydd dy Dduw, i gadw ei orchy-
mynion ef a'i ddeddfau «/ rhai sydd
ysgrifenedig yn llyfr y gyfraith hon ;
OS dychweli at yr Arglwydd dy
Dduw a'th holl galon, ac a'th holl
enaid.
11 HO herwydd y gorchymyn
yma, yr ydwyf yn ei orchymyn i ti
heddyw, ''nid yw guddiedig oddi
wrthyt, ac nid yw belL
12 'Nid yn y nefoedd y mae, 1
ddywedyd o honot, Pwy a ddring
drosom i'r nefoedd, ac a'i dwg i ni,
fel y clywom, ac y gwnelom ef ?
13 Ac nid o'r tu hwnt i'r mor y
mae, i ddywedyd o honot, Pwy a
dramwya drosom ni i'r tu hwnt i'r
mor, ac a'i dwg ef i ni, fel y clywom,
ac y gwnelom ef ?
14 Canys y gair sydd agos iawn
attat, yn dy enau, ac yn dy galon,
i'w wneuthur ef.
15 IT Wele, ^ rhoddais o'th flaen
heddyw einioes a daioni, ac angau
a drygioni:
16 Lie yr ydwyf fl yn gorchymyn i
ti heddyw garu yr Arglwydd dy
Dduw, i rodio yn ei flyrdd ef, ac i
gadw ei orchymynion, a'i ddeddfau,
a'i farnedigaethau ef ; fel y byddech
fyw, ac y'th amlhâer, ac y'thfendithio
yr Arglwydd dy Dduw yn y tir yr
wyt ti yn myned iddo i'w feddiannu.
17 Ond OS try dy galon ymaith, fel
na wrandawech, a'th yrru i ymgrym-
mu i dduwiau dieithr, a'u gsvasan-
aethu hwynt;
18 Yr wyf yn mynegi i chwi hedd-
yw, y difethir chwi yn ddiau, ac nad
estynwch ddyddiau yn y tir jr ydwyt
yn myned dros yr lorddonen i fyn-
ed i mewn iddo i'w berchennogi.
19 ^ Galw yr wyf yn dyst i'th erbyn
heddyw y nefoedd a'r ddaear, ""roddi
0 honof o'th flaen di einioes ac
angau, bendith a melldith: dewis
dithau yr einioes, fel y byddych
iyw, ti a'th had;
20 I garu o honot yr Arglwydd
dy Dduw, a gwrandaw ar ei lais ef,
a glynu wrtho, (canys efe yw dy
einioes di, ac estyniad dy ddyddiau,)
fel y trigech yn y tir a dyngodd yr
Arglwydd wrth dy dadau, wrth
Abraham, wrth Isaac, ac wrth Ja-
cob, ar ei roddi iddynt.
PENNOD XXXI.
1 Moses yn rhoi cysur yn y hohl, 7 ac yn Josua, :
9 yn rhoddi y gyfraith i'r offeiriaid, i'w
darUen ar y seithfed flwyddyn i'r bobl. 14
Duw yn rhoddi siars ar Josua, 19 a chân i
dystiolaethu yn erbyn y bobl. 24 Moses yn
gorchymyn llyfr y gyfraith i'r Lefiaid i'w
gadw. 28 Moses yn rliybuddio y bobl o'u
hanufudd-dod i Dduw, wedi eifarwolaeth ef.
Cyn
CRIST
1451.
h Eb. 45. 19.
1 Rhuf. 10.
6, &C.
k iid. IX
pen. 11. 26.
1 pen. 4. 26.
™ ad. 15.
Moses yii cysuro
DEÜTERONOMIÜM, XXXI.
y hohl a Josua.
Cyn
CRIST
1451.
tt pen. 34. 7.
b Num. 20.
12.a27.1;i.
pen. 3. 27.
c Num. 27.
! 21.
[ J Num. 21.
24, 33.
pen. 7. 2.
rjos. 1. 5.
Heb. 13. 5.
6 Jos. L 9.
!> pen. 15. 1.
1 .ToB. 8. 34,
Neh. 8. 1,
2, 3, &o.
A MOSES a aeth ac a lefarodd y
geiriau hyn wrth holl Israel ;
2 Ac a ddywedodd wrthynt, ^ Mab
chwe ugain mlynedd ydwyf fi hedd-
yw; ni allaf mwy fyued allan, a
dyfod i mewn: yr Aeglwydd hef-
yd a ddywedodd wi'tîiyf, ^Ni chei
íyned dros yr lorddouen hon.
3 Yr Arglwydd dy Dduw sydd
yn myned drosodd o'th flaen di ; efe
a ddinystria y cenhedloedd hyn o'th
flaen, a thi a'u meddienni hwynt:
Josua hefyd, efe a â drosodd o'th
flaen, '^fel y llefarodd yr Aeglwydd.
4 A'r AÌÉiGLWYDD a wna iddynt
•^fel y gwnaeth i Sehon ac i Og,
brenhinoedd yr Amoriaid, ac i'w tir
hwynt, y rhai a ddinystriodd efe.
5 A rhydd * yr Arglwydd hwynt
o'ch blaen chwi ; gwnewch chwithaii
iddynt hwy yn ol yr holl orchymyn-
ion a orchymynais i chwi.
6 Ymgryfhêwch, ac ymnerthwch;
nac ofnwch, ac na ddychrynwch
rhagddynt : canys yr Arglwydd dy
Dduw sydd yn myned gyd â thi;
^ni'th edy, ac ni'th wrthyd.
7 1Í A Moses a alwodd ar Josua, ac
a ddywedodd wrtho y'ngolwg holl
Israel, Ymgadarnhâ, ac yninertha:
canys ti a âi gyd a'r bobl yma i'r tir
a dyngodd yr Arglwydd wi*th eu
tadau liwynt ar ei roddi iddynt ; a thi
a'i rhenni yn etifeddiaeth iddynt.
8 A'r Arglwydd hefyd sydd yn
myned o'th flaen di; efe a fydd gyd
â thi; ni'th edy, ac ni'th wrthyd:
^nac oiha, ac na Iwfi'hâ.
9 H A Moses a ysgi-ifenodd y gyf-
raith hon, ac a'i rhoddes at yr off-
eiriaid meibion Lefi, y rhai a ddyg-
ent arch cyfammod yr Arglwydd,
ac at holl henuriaid Israel
10 A Moses a orchymynodd idd-
ynt, gan ddywedyd, Yn ol poh
saith mlynedd, ar yr amser nod-
edig, ar ^flwyddyu y goUyngdod,
ar wyl y pebyll,
11 Pan ddelo holl Israel i ym-
ddangos ger bron yr Arglwydd
dy Dduw, yn y He a ddewiso efe ;
'y darlleni y gyfraith hon o flaen
holl Israel, Ue y clywant.
12 Cynnull y bobl ynghyd, y gwŷr,
y gwragedd, a'r plant, a'r dieithr-
ddyn afyddo o fe^vn dy byrth; fel
y gwrandawont, ac fel y dysgont, ac
yr ofnont yi* Arglwydd eich Duw,
ac yr edrychont am wneuthur holl
eiriau y gyfraith hon ;
13 Ac y byddo i'w plant, y rhai
ni wybuant ddim, glywed a dysgu
ofni yr Arglwydd eich Duw, yr
holl ddyddiau y byddoch fyw yn y
tir yr ydych yn myned iddo dros
yr lorddonen i'w feddiannu.
14 IT A dywedodd yr Arglwydd
wrth Moses, Wele, nesaodd y dydd-
iau i ti i farw : galw Josua, a sefwch
ger bron ym mhabell y cyfarfod, fel
^y rhoddwyf orchymynion iddo ef
Yna yr aeth Moses a Josua, ac a safas-
ant ger bron ym mhabell y cyfarfod.
IS^A'r Arglwydd a ymddangos-
odd yn y babell mewn colofn gwm-
mwl : a'r goloih gwmmwl a safodd
ar ddrws y babell.
16 IT A dywedodd yr Arglwydd
wrth Moses, Wele, ti a - orweddi gyd
â'th dadau ; a'r bobl yma a gyfyd, ac
a butteiniant ar ol duwiau dieithr-
iaid y tir y maent yn myned i mewn
iddo, ac a'm gwrthyd i, ac a dyrr fy
nghyfammod a wneuthum âg ef.
17 A'm dig a ennyn yn jeu herbyn
y dydd hwnnw ; a mi a'u gwrthodaf
hwynt, ac ™ a guddiaf fy wyneb oddi
wrthynt; a bwyttêir ef, a drygau
lawer a chyfyngderau ^ a ddigwydd-
ant iddo ef ; a'r dydd hwnnw y dy-
wed efe, " Onid am nad yiv yr Ar-
glwydd yn fy mysg y digwyddodd
y drwg hwn i mi ?
18 Canys myfi gan guddio a gudd-
iaf fy wyneb y dydd hwnnw, am yr
holl ddrygioni a wnaeth efe, pan
drodd at dduwiau dieithr.
19 Ysgrifenwch yr awr hon gan
hynny i chwi y gan hon : dysg hi
hefyd i feibion Israel, a gosod hi
yn eu genau hwynt; fel y byddo
y gan hon yn dyst i mi yn erbyn
meibion Israel.
20 Canys dygaf ef i dir yn Uifeirio
o laeth a mel, yr hwn a addewais
tr^vy Iw i'w dadau ef ; fel y bwyttao,
ac y digouer, ac yr elo yn fras : ond
efe a dry at dduwiau dieithr, ac a'u
gwasanaetha hwynt, ac a'm dirmyga
i, ac a ddiddymma fy nghyfammod.
21 Yna, pan ddigwyddo iddo
ddrygaii lawer a chyfyngderau, y
bydd i'r gan hon dystiolaethu yn
dyst yn ei wyneb ef: canys nid
anghofir hi o enau ei had ef: o
herwydd mi a adwaen ei fwriad °y
mae efe yn ei ^amcanu heddyw,
cyn dwyn o honof fi ef i'r tir a
addewais trwy Iw.
22 1 A Moses a ysgrifenodd y
gan hon ar y dydd hwnnw, ac a'i
dysgodd hi i feibion Israel.
Cyn
CRIST
1451.
k Num. 27.
19.
1 Exod. 33.
2Neu,
aysgu
2 Sam. 7.
12.
m pen. 32.
20.
Pa. 104. 29.
3 Heb.
a'u caijf
hwynt.
n Barn. 6.
13.
0 Amos 5.
25,26.
4 Heb.
wneuthur.
Can Moses.
DEUTERONOMIUM, XXXII.
Can Moses.
Cyn
OEIST
1451.
F Jos. 1. 6.
1 Edrych
2 Bren.
22.8.
r pen. 32. 1.
• pen. 32. 6.
» Gen. 49.1.
» pen. 4. 26.
a 30. 19.
Pb. 50. 4
Ks, 1. 2.
Jer.2.12.
8 6. 19.
b Ks. 55. 10,
11.
1 Cur. 3. 6,
7,8.
» 2 Sum. 23.
Pfl. 13. 2,
46.
Hub. 1. 12.
d 2 Sam. 22.
31.
•J..b34.10.
SNeu,
Ymli/<jr-
ounnt: eu
biii niil bai
eifeibion
efydyw;
cenhedl-
aeth uiirog
a throj'aut
ydynt.
23 Efe a orchymynodd hefyd i
Josua fab Nun, ac a ddywedodd,
PYmgryfhâ, ac ymnertha: caiiys ti
a arweini feibion Israel i'r tir a
addewais iddynt trwy Iw: a mi a
fyddaf gyd â tlii.
24 TT A phan ddarfii i Moses ysgrif-
enu geiriau y gyfraith hon ar lyfr,
hyd eu diwedd hwynt ;
25 Yna y gorchymynodd Moses
i'r Lefiaid y rliai oedd yii dwyn
arch cyfammod yr Arglwydd, gan
ddywedyd,
26 iCymmerwch lyfr y gyfi*aitli
lion, a gosodwch ef ar ystlys arch
cyfammod yr Arglwydd eicli Duw;
fel y byddo yno yn dyst i th erbyn.
27 Canys mi a adwaen dy wrth-
nysigrwydd, a'th wàr-galedrwydd :
wele, a myfi etto yn fyw gyd â chwi
heddyw, gwi'thryfelgar yn erbyn yr
Arglwydd fuoch ; a pha faint m^vy
y hyddivch wedi fy marw ?
28 Cesglwch attaf hoU henuriaid
eich Uwythau, a'cli swyddogion : fel
y Uefarwyf y geiriau hyn He y clyw-
ont hwy, 'ac y cymmerwyf y nef-
oedd a'r ddaear yn dystion yn eu
herbyn hwy.
29 ^ Canys mi a wn, Avedi fy marw,
gan lygru yr ymlygrwch, ac y cil-
iwch o'r ffordd a orchymynais i
chwi ; ac y digwydda i chwi ddrwg
*yn y dyddiau diweddaf; am y
gwnewch ddrygioni y'ngolwg yr Ar-
glwydd, i'w ddigio ef â gweithred-
ocdd eich dwylaw.
30 A Uefarodd Moses He y clybu
hoU gynnulleidfa Israel eiriau y gan
hoU, hyd eu diwedd h^vynt.
PENNOD XXXII.
1 Can Moses, yr hon sydd yn gosod allan dru-
garedd Duw, a'i dd'ial. 46 Moses yn annog
y hobl i ysfyried y gan. 48 Duw yn ei anfon
e/ i fynydd Nebo, i weled y wlad, ac i farw.
^/S WRANDEWCH, y nefoedd, a
VT llefaraf ; a chlywed y ddaear
eiriau fy ngenau,
2 *• Fy athrawiaeth a ddefnyna fel
gwlaw: iy ymadrodd a ddifera fel
gwlith ; fel gwlith-wlaw ar îr-wellt,
ac fel cawodydd ar laswellt.
3 Canys enw yr Arglwydd a gy-
hoeddaf fi : rhoddwch fawredd i'n
Duwni.
4 E/e yw '^j Graig ; ^perffaith yw
ei weithred; canys ei hoU flyrdd
ydynt farn : * Duw gwirionedd, a
heb anwiredd, cyfiawn ac uniaAvn
yw efe.
5 2 Y genhedlaeth ŵyrog a throfaus
a ymlygrodd yn ei erbyn trwy eu
bai, heb fod yn blant iddo ef
6 Ai hyn a delwch i'r Arglwydd,
bobl ynfyd ac anghall ? onid efe yw
dy dad a'th brynwr? onid efe a'th
wnaeth, ac a'th sicrhaodd?
7 1Í Cofia y dyddiau gynt; ys-
tyriwch flynyddoedd cenhedlaeth a
chenhedlaeth : gofyn i'th dad, ac
efe a fynega i ti ; i'th henuriaid, a
h^vy a ddywedant wrthyt.
8 Pan ^gyfrannodd y Goruchaf
etifeddiaeth y cenhedloedd, pan
neillduodd efe feibion Adda, y go-
sododd efe derfynau y bobloedd
yn ol rhifedi meibion Israel.
9 Canys ^rhan yr Arglwydd yw
ei bobl; Jacob yw ^rhan ei etifedd-
iaeth ef.
10 Efe a'i cafodd ef ^ mewn tir
anial, ac mewn diffaethwch gwag
erchyll: ^arweiniodd ef o amgylch,
a pharodd iddo ddeall, a 'chadw-
odd ef fel canwyll ei lygad.
11 ""Fel y cyfyd eryr ei nyth, y
castella dros ei gywion, y Ueda ei
esgyll, y cymmer hwynt, ac a'u dwg
ar ei adenydd;
12 Felly yr Arglwydd yn unig
a'i harweiniodd yntau, ac nid oedd
duw dieithr gyd âg ef
13 ^Gwnaeth iddo farchogaeth ar
uchelder y ddaear, a bwytta cnwd
y maes, a sugno "mêl o'r graig, ac
olew o'r graig gallestr ;
14 Ymenyn gwartheg, a Uaeth def-
aid, ynghyd â brasder ŵyn, a hyrdd-
od o rywogaeth Basan, a bychod,
"ynghyd â brasder grawn gwenith,
a phur-waed grawnwin a yfaist.
15 IT ^A'r "uniawn Pa aeth yn
fras, ac a wingodd; braseaist, tew-
ychaist, pwyntiaist : yna efe a wrth-
ododd Dduw, yr hwn a'i gwnaeth,
ac a ddiystyrodd Graig ei iachawd-
wi'iaeth.
16 A dieithr dduwiau y gyrras-
ant eiddigedd amo; â flBeidd-dra
y digiasant ef
17 ^Aberthasant i gythreuliaid,
^nid i Dduw; i dduwiau nid ad-
waenent, i rai newydd diweddar, y
rJiai nid ofnodd eich tadau.
18 Y Graig a'th g.3nhedlodd a
anghofiaist ti, a'r Duw a'th lun-
iodd a ollyiigaist ti dros gôf
19 Yna y gwelodd yr Arglwydd,
ac a'u '^ ffieiddiodd hwynt; o her-
wydd ei ddigio gan ei feibion, ai
ferched.
20 Ac efe a ddywedodd, 'Cuddiaf
Cyn
CRIST
1451.
r Zech. 9. 2.
Act. 17. 26.
Í Kxod. 15
16.
SNeu,
coelbren.
Heb.
llinyn,
h pen. 8. 15.
Jer. 2. 6.
Hos. 13. 5.
4 Neu,
amgylch-
odd ef.
1 Ps. 17. 8.
Diar. 7. 2.
Zech. 2. 8.
kExod.19.4.
1.611. 1. 31.
fes. 31. 5.
a 46. 4.
a 63. 9.
Hos. 11. 3.
1 Ea. 58. 14.
m .Job 29. 6.
Ps. 81. 16.
n Ps. 81. 16.
a 147. 14.
BAJesurun.
0 pen. 33. 5,
26.
Es. 44. 2.
P Neh. 9. 25.
Ps. 17. 10.
Jer. 2. 7.
a 5. 7.
IIos.13.6.
q Lef. 17.
Ps. 106. 2
lCor.10.20.
Dat. 9. 20.
6 Neu, nid
oeddynt
Dduw.
7 Neu, dl-
ystyrodd.
r pen. 31. 17.
213
Can 3Ioses.
DEUTERONOMIÜM, XXXII.
Can Moses.
Cyn
CEIST
1451.
• Es. SO. 9.
1 1 Sam. 12.
21.
1 Bren. 16.
13.
u Hos. 1. 10.
Rhui: ID.
19.
:!iJer.l5.14.
Galar.4.11.
8Neu,
losgodd,
9 Neu,
ddifaodd.
J Es. 26. 15.
Í Ps. 7. 12,
13.
Ezec. 5. 16.
■2 Het.
farwor
lanltyd.
Ilab. 3. .5.
aLef.26.22.
b Galar. L
20,
Ezec. 7.15.
2 Cor. 7. 5.
SHeb.
o'r ysta-
feUüedd.
4Heb.
ddifuddia.
5Heb.
Ucltel i/io
ein Haw ni.
c Pa. 81. 13.
dGalar.1.9.
e Lef. 26. 8.
Jos. 23. 10.
2 Chron.
24. 24.
E3.30. 17.
fPs. 44.12.
Es. 50. 1.
a 52. 3.
61 Sam. 4. 8.
Jer. 40. 3.
6 Neu,
gwaelh yw
eu givin-
wydden
na gv)in-
iinjdden
bodom.
b Job 14. 17.
Jer. 2. -12.
Hos. 13. 12.
Khuf, 2. 5.
' Ps. 04. 1.
Khui. 12.
19.
Heb. 10.30.
k2Petr2.3.
fy wyneb oddi wrthynt, edrychaf
beth fi/dd eu diwedd hwynt : canys
cenhedlaeth drofaus ydynt hwy,
^ meibion heb fíyddlondeb ynddynt.
21 Hwy a yrrasant eiddigedd ar-
naf â'r peth nid oedd Dduw; dig-
iasant fi â'u *hoferedd: ''mmnau
a yrraf eiddigedd arnynt hwythau
aV thai nid ydynt bobl; â clienedl
ynfyd y digiaf hwynt
22 Canys ^ tan a gynneuwyd yn iy
nig, ac a ^lysg hyd uffern isod, ac
a '^ ddifa y tir a'i gynnyrch, ac a wna
i sylfeini y mynyddoedd ffaglu.
23 y Casglaf ddrygau arnynt ; == treul-
iaf fy saethau arnynt
24 Llosgedig fyddant gan newyn,
ac wedi eu bwytta gan ^ wres poeth,
a chwerw-ddinystr: anfonaf hefyd
arnynt ^ddannedd bwystfilod, yng-
hyd â gwenwyn seirph y Uwch.
25 ^Y cleddyf oddi allan, a dychryn
^oddi fewn, a ^ddifetha y gwr ieu-
angc a'r wyryf hefyd, y plentyn
sugno ynghyd a'r gwr brighvyd.
26 Dywedais, Gwasgaraf hwynt i
gonglau, paraf iV cofifadwriaeth
ddarfod o iysg dynion;
27 Oni bai i mi oftii dig y gelyn,
rhag i'w gwrthwynebwyr ymddwyn
yn ddieithr, a rhag dywedyd o
honynt, ^Ein Haw uchel ni, ac nid
yr Arglwydd, a wnaeth hyn oU.
28 Canys cenedl heb gynghor yd-
ynt hwy, ac heb ddeall ynddynt
29 '^O na baent ddoethion, "^na dde-
allent hyn, nad ystyrient eu diwedd !
30 Pa fodd yr ymlidiai ^ un fil, ac
y gyrrai dau ddengmil i fifoi, onid
am Sverthu o'u Craig hwynt, a chau
o'r Arglwydd arnynt ?
31 Canys nid fel ein Craig ni y
mae eu craig hwynt; ^a bydded
ein gelynion yn farmvyr.
32 Canys "^o winwydden Sodom, ac
0 feusydd Gomorrah, y mae eu gwin-
wydden hwynt : eu grawnwin hwynt
sî/(íc? rawnwinbustlaidd; grawnsyp-
iau chwerwon sydd iddynt
33 Gwenwyn dreigiau yw eu gwin
hwynt, a chreulawn wenwyn asp-
iaid.
34 Onid yw hyn ''y'nghûdd gyd
â myfi, wedi ei selio ym mysg fy
nhrysorau ?
35 'I mi y perthyn dial, a thalu
y pwyth; mewn pryd y Uithr eu
troed hwynt : canys ^ agos yw dydd
eu trychineb, a phrysuro y mae yi*
hyn a barottôwyd iddynt.
36 Canys yr Arglwydd a farna
ei bobl, ac 'a edifarhâ am ei weis-
ion; pan welo ymadaw o'u '^nerth,
ac ""nad oes na gwarchaeedig, na
gweddiUedig.
37 Ac efe a ddywed, ° Pa le «/ w,ae
eu duwiau hwynt, a'r graig yr ym-
ddiriedasant ynddi,
38 Y rhai a fwyttasant frasder eu
haberthau, ac a yfasant win eu diod-
offrwm? codant a chynnorthwyant
chwi, a byddant loches i chwi.
39 Gwelwch beUach mai °myfi,
myfi yw efe; ac ^nad oes Duw
ond myfi ; ^ myfi sydd yn Uadd, ac
yn bywhâu; myfi a archollaf, ac
mi a feddyginiaethaf : ac ni hydd
a achubo o'm Uaw.
40 Canys codaf fy Haw i'r nefoedd,
a dywedaf, Mi a fyddaf fyw byth.
41 'Os hogaf fy nghleddyf dis-
glaer, ac ymaflyd o'm Uaw mewn
barn; dychwelaf ddial ar fy ngelyn-
ion, a thalaf y pwyth i'm caseioa
42 Meddwaf fy saethau â gwaed,
(a'm cleddyf a fwytty gig,) â gwaed
y Uaddedig a'r caeth, o ddechreu
Mial ar y gelyn.
43 ^ Y cenhedloedd, ^ Uawenhêwch
gyd â'ì bobl ef : canys efe a ddial
waed ei weision, ac a ddychwel
ddial ar ei elynion, ac a drugarhâ
wrth ei dir a'i bobl ei hun.
44 1Í A daeth Moses ac a lefarodd
hoU eiriau y gan hon lie y clybu y
bobl, efe a Josua mab Nun.
45 A darfii i Moses lefaru yr holl
eiriau hyn wrth holl Israel :
46 A dywedodd wrthynt, "Meddyl-
iwch yn eich calonnau am yr hoU
eiriau yr ydwyf yn eu tystiolaethu
wrthych heddyw; y rhai a orchy-
mynwch i'ch plant, 1 edrych am
wneuthur holl eiriau y gyfraith hon.
47 Canys nid gair ofer yw hwn i
chwi : o herwydd eich einioes chwi
yw efe ; a thrwy y gair hwn yr es-
tynwch ddyddiau yn y tir yr ydych
yn myned iddo dros yr lorddonen
i'w feddiannu.
48 ^ ''A'r Arglwydd a lefarodd
wrth Moses y'nghorph y dydd hwn-
nw, gan ddywedyd,
49 Esgyn i'r mynydd Abarim hwn,
sef mynydd Nebo, yr hwn sydd yn
nliir Moab, ar gyf'er Jericho; ac
edrych ar wlad Canaan, yr hon yr
ydwyf fi yn ei rhoddi i feibion Is-
rael yn etifeddiaeth.
50 A bydd farw yn y mynydd yr
esgyni iddo, a chasgler di at dy
bobl ; megis y bu farw ^ Aaron dy
Cyn
CRIST
1451.
IPs. 106. 45.
Jer. 31. 20.
■^ Heb. Uaw,
m 1 Bran.
14. 10.
a 21. 21.
2 Bren. 14.
26.
n Barn. 10,
14.
Jer. 2. 28.
oPs.102.27.
Es. 41. 4.
a 48. 12.
P pen. 4. 35.
Es. 45. 5,
18,22.
11 Sam. 2. 6.
2 Bren. 5.7.
Job 5. 18.
Uo3. 6. 1.
r Es. 27. L
a 34. 5.
a 66. 16.
Ezec. 21,
14, 20.
a Job 13. 24.
Jer. 30. 14.
Galar. 2. 5.
t Khuf. 15.
10.
8 Neu, moU
iennwch
ei bobl ef,
neu,
cenwch.
u pen. 6. (
a 11. 18.
s Num. 27.
12.
r N*um. 20.
2.5, 28.
a 33. 38.
Moses yn hendithio
DEUTERONOMIÜM, XXXIII.
y deuddeg llwyth.
Cyn
CRIST
1451.
« Num. 20.
11, 12, 13.
a 27. 14.
9 Meribah.
a Edrych
Lef. 10. a
b Exod. 19.
18.
Hab. 3. 3.
c Edrvch
Ps. 68. 17.
Dan. 7. 10.
Act. 7. 53.
Gal. 3. 19.
Heb. 2. 2.
Dat. 5. 11.
a 9. 16.
2 Heb. tîiân
ci/fraith.
<lÉxod.l9.5.
• Fs. 119.
111.
f Edrych
Gen. 36. 31.
3 Jesurun.
8 pen. 32.15.
i' Eiod. 28.
30.
i Num. 20.
13,
k Exod. 32.
23.
I Edrych
Jer. 18. 18.
Mai. 2. 5.
4 Heb. uirth
dij drwyn.
frawd ym mynydd Hor, ac y casgl-
wyd ef at ei bobl :
51 0 herwydd ' gwrthryfelasoch
i'm herbyn ym mysg meibion Israel,
wrth ddyfrpedd ^ cynnen Cades, yn
anialwch Sin; oblegid ni'm ^sanct-
eiddiasoch ym mhlith meibion Israel.
52 Canys y wlad a gei di ei gweled
ar dy gyfer ; ond yno nid âi, i'r tir y
ydwyf fi yn ei roddi i feibion Israel.
PENNOD XXXIII.
2 Ardclerchowgrwydd Duiv. 6 Bendithion y dew-
ddeg llwyth. 26 Godidowgrwydd Israel.
ADYMA y fendith â'r hon y
bendithiodd Moses *gwr Duw
feibion Israel, cyn ei farwolaeth.
2 Ac efe a ddywedodd, ''Yr Ar-
GLWYDD a ddaeth aUan o Sinai, ac
a gododd o Seir iddynt; ymlewyrch-
odd o fynydd Paran, ac efe a ddaeth
gyd â "^myrddiwn o saint, a ^than-
11yd gyfraith o'i ddelieulaw iddynt.
3 ^Caru y mae efe y bobl : ei hoU
saint ydynt yn dy law: a hwy a
ymlynasant wrth dy draed ; poib un
a dderbyn o'th eiriau.
4 Moses a orchymynodd gyfraith
i ni, *yn etifeddiaeth i gynnulleid-
fa Jacob.
5 Ac efe oedd ^frenhin yn ^^jg.
rael, pan ymgasglodd pennau y bobl
ynghyd â Uwythau Israel.
6 1Í Bydded fyw Reuben, ac na
fydded farw, ac na bydded ei ddyn-
ion ychydig o rifedi.
7 1Í Bydded hyn hefyd i Judah.
Ac efe a ddyvvedodd, Clyw, 0 Ar-
GLWYDD, lais Judah, ac at ei bobl
dwg ef : digon fyddo iddo ei ddwy-
law ei hun, a bydd gymmorth rhag
ei elynion.
8 IT Ac am Lefi y dywedodd,
^Bydded dy Thummim a'th Urim
i'th wr sanctaidd, *yr hwn a brof-
aist ym Massah, ac a gynhennaist
âg ef wrth ddyfroedd Meribah ;
9 Yr hwn a ddywedodd am ei dad
ac am ei fam,Ni welais ef ; ^al frodyr
nis adnabu, ac nid adnabu ei blant
ei hun : canys ' cadwasant dy eiriau,
a chynhaliasant dy gyfammod.
10 Dysgant dy farnedigaethau i
Jacob, a'th gyfraith i Israel : go-
sodant arogl-darth *ger dy fron, a
Uosg aberth ar dy allor.
11 Bendithia, O Arglwydd, ei
olud ef, a bydd foddlawn i waith
ei ddwylaw ef: archoUa Iwynau y
Thai a godant i'w erbyn, a'i gas-
eion, fel na chodont.
12 H Am Benjamin y dywedodd
efe, AuAvylyd yr Arglwydd a drig
mewn diogelwch gyd âg ef; yr
hwn fydd yn cysgodi drosto ar
hyd y dydd, ac yn aros rhwng ei
ysgwyddau ef
13 1Í Ac am Joseph y dywedodd
efe, "■ Ei dir ef fydd wedi ei fen-
digo gan yr Arglwydd, â hyfryd-
wch y nefoedd, â gwlith, ac â dyíh-
der yn gorwedd isod ;
14 Hefyd â hyfrydwch cynnyrch
yr haul, ac â hyfrydwch addfed-
ifrwyth y Ueuadau,
15 Ac â hyfrydwch pen " mynydd-
oedd y dwyrain, ac â hyfrydwch
bryniau tragywyddoldeb,
16 Ac â hyfrydwch y ddaear, ac
âl chyflawnder, ac âg ewyUys da
"preswylydd y l3erth: delo hendith
ar ben Joseph, ac ar goryn yr hwn
Pa neillduwyd oddi wrth ei frodyr.
17 Ei brydferthwch sydd debyg i
gyntaf-anedig ei ỳch, a'i gyrn Qisydd
g)a-n unicorn : â hwynt y cornia efe
y bobl ynghyd hyd eithafoedd y
ddaear: a ^dyma iyrddiwn Eph-
raim, ie, dyma filoedd Manasseh.
18 1Í Ac am Zabulon y dywedodd
efe, "^Ymlawenycha, Zabulon, yn dy
fynediad allan; a thi, Issachar, yn
dy bebyU,
19 Galwant bobloedd i'r mynydd ;
yna yr 'aberthant ebyrth cyfiawnder:
canys cyfoeth y moroedd a sugnant,
a chuddiedig drysorau y ty^vod.
20 H Ac am Gad y dywedodd efe,
Bendigedig yw * ehangydd Gad :
megis llew y mae efe yn aros, fel y
rhwygo efe yr ysgwyddog a'r pen.
21 ''Edrychodd ^am dano ei hun
yn y dechreuad: canys yno, yn rhan
y cyfreithwr, y gosodwyd ef: ''efe
a ddaeth gyd â phennaethiaid y
bobl; gwnaeth efe gyfiawnder yr
Arglwydd, a'i farnedigaethau gyd
âg Israel.
22 IT Am Dan hefyd y dywedodd,
Dan yn genaw Hew a neidia o Basan.
23 IF Ac am Naphtali y dywedodd,
0 Naphtali, niawn o hawddgarwch,
a chyflawn o fendith yr Arglwydd :
"^meddianna di y gorllewin a'r dehau.
24 1Í Ac am Aser y dywedodd,
^Bendithier Aser â phlant: bydded
gymmeradwy gan ei frodyr : ac efe
*'a wlych ei droed mewn olew.
25 Haiarn a phres ^fydd dan dy
esgid di; a megis dy ddyddiau, y
hydd dy nerth.
26 11 Nid oes megis Duw "' " Israel,
yr hwn sydd yn marchogaeth y nef-
3Iarwolaeth 3Ioses.
JOSÜA, L
Josua yn lie Moses.
Cyn
CRIST
1451.
d Num. 23.
9.
Jer. 23. 6.
a 33. 16.
« 2 Sam. 22.
45.
Ps. 18. 44
a 66. 3.
a 81. 15.
8 Neu, ÿoir
ÿ» geí-
wyàdog.
í pen. 32. 13.
a Edrych
Num. 27.
12.
2 ÿ 6rÿn.
b pen. 3. 27.
« Barn. L
16.
2 Chron.
28. 15.
à Gen.12.7.
a 13. 15.
a 15. 18.
a 26. 3.
a 28. 13.
Cyn
CRIST
1451.
a Deut. 1.
i> Deut. 34.
5.
oedd yn gymmorth i ti, a'r wybren-
nau yn ei fawredd.
27 Dp noddfa yw Duw tragy-
wyddol, ac oddi tanodd y mae y
breichiau tragywyddol : efe a wthia
dy elyn o'th flaen, ac a ddywed, Di-
fetlia ef.
28 ^Israel hefyd a drig ei hun yn
ddiogel; fíynnon Jacob a fydd
me^^l tir yd a gwin; ei nefoedd
hefyd a ddifera wlith.
29 Gwynfydedig wyt, 0 Israel;
pwy sydd megis ti, 0 bobl gadwedig
gan yr Arglwydd, tarian dy gyn-
northwy, yr hwn hefyd yw cleddyf
dy ardderchowgrwydd ! a'th ^elynion
a ^ymostyngant i ti, a ^thi a sethri
ar eu huchel-leoedd hwynt.
PENNOD XXXIV.
1 Moses oddi arfynydd Nebo yn gweled y wlad :
5 ac yn marw yno. 6 Ei gladdedigaeth. 7
Ei oedran. 8 Galaru am dano dros ddeng
niwrnod ar hugain. 9 Josua yn dyfod yn ei
le ef. 10 Clod Moses.
A MOSES a esgynodd o rosydd
Moab, i ^fynydd Nebo, i ben
^ Pisgah, yr hwn sydd ar gyfer Jeri-
cho: a'r Arglwydd a ddangosodd
iddo ^ holl wlad Gilead, hyd Dan,
2 A holl Naphtali, a thir Ephraim,
a Maiiasseh, a holl dir Judah, hyd y
mor eithaf,
3 Y dehau hefyd, a gwastadedd
dyffryn Jericho, a '^dinas y palm-
wydd, hyd Soar.
4 A'r Arglwydd a ddywedodd
wrtho, ^Dyma y tir a fynegais i
Abraham, i Isaac, ac i Jacob, gan
ddywedyd, I'th had di y rhoddaf
ef; perais i ti ei weled a'th lygaid,
ond nid âi di drosodd yno.
5 IT A Moses gwas yr Arglwydd
a fu farw yno, yn nhir Moab, yn ol
gair yr Arglwydd.
6 Ac efe a'i claddodd ef mewn
glyn yn nhir Moab, gyferbyn â
Beth-peor: ac *nid edwyn neb ei
fedd ef hyd y dydd hwn.
7 1Í A Moses ydoedd fab ugain
mlwydd a chant pan fu efe farw:
^ni thywyllasai ei lygad, ac ni chil-
iasai ei iréidd-dra ef.
8 IT A meibion Israel a wylas-
ant am Moses yn rhosydd Moab
8 ddeng niwrnod ar hugain : a chyf-
lawnwyd dyddiau "wylofain galar
am Moses.
9 IF A Josua mab Nun oedd gyf-
lawn o yspryd doethineb; o her-
wydd ''Moses a roddasai ei ddwylaw
arno: a meibion Israel a wran-
dawsant arno, ac a wnaethant fel
y gorchymynasai yr Arglwydd
wrth Moses.
10 IT Ac ni chododd prophwyd etto
yn Israel megis Moses, 'yr hwn a
adnabu yr Arglwydd wyneb yn
wyneb;
11 Ym mhob rhyw ''arwyddion
a rhyfeddodau, y rhai yr anfonodd
yr Arglwydd ef i'w g^vneuthur yn
nhir yr Aipht, ar Pharaoh, ac ar ei
holl weision, ac ar ei holl dir ef,
12 Ac yn yi* holl law gadarn, ac yn
yr holl oin mawr, y rhai a Avnaeth
Moses y'ngolwg holl Israel.
LLYFR JOSUA.
PENNOD L
1 Tr Arglwydd yn gorchymyn i Josua gymmeryd
lie Moses, 3 Terfynau gwlad yr addewid. 5,
9 Duw yn addaw cynnorihwyo Josua ; 8 ac yn
rhoddi iddo addysg. 1 0 Yntau yn paroîtôi y
hobl i fyned dros yr lorddonen; 12 ac yn
dicyn ar gof i'r ddau Iwyth a lianner eu
haddeicid wrth Moses. 16 Hwythau yn addaw
ufuddhdu iddo ef.
AC wedi marwolaeth Moses, gwas
- yr Arglwydd, y Uefarodd yr
Arglwydd wrth Josua mab Nun,
^gweinidog Moses, gan ddywedyd,
2 *" Moses fy ngwas a fu farw: gan
hynny cyfod yn awr, dos dros yr
lorddonen hon, ti, a'r holl bobl hyn,
i'r wlad yr ydwyf fi yn ei rhoddi
iddynt hwj, meibion Israel
3 *=Pob man y sango gwadn eich
troed chwi arno, a roddais i chwi;
fel y Ueferais wrth Moses.
4 ^ O'r anialwch, a'r Libanus yma,
hyd yr afon fawr, afon Euphrates,
hoU wlad yi- Hethiaid, hyd y mor
mawr, tu a machludiad yr haul,
fydd eich terfyn chwi.
5 Ni saif neb o'th flaen di holl
ddyddiau dy einioes: megis y bum
gyd â Moses, y byddaf gyd â thithau:
ni'th adawaf, ac * ni'th wrthodaf
6 ^ Ymgryf ha, ac ymwrola : canys ti
a wnei i'r bobl hyn etifeddu y wlad
yr hon a dyngais wrth eu tadau ar
ei rhoddi iddynt.
7 Yn unig ymgryfhâ, ac ymwrola
Cyn
CRIST
1451.
t Edrych
Judas 9.
f Edrych
Jos. '14. 10,
IL
6 Edrych
Gen. 50.3,
10.
Num. 20.
29.
t Num. 27.
18.
1 Num. 12.
6,8.
k pen. 4. 31.
a 7. 19.
Cyn
CRIST
1451.
c Dcut. 11.
24.
pen. 14. 9.
d Exod. 23.
31.
Num. 34. 3.
• Deut. 31.
6.8.
Heb. 13. 5.
t Deut 31.
23.
Duw yn cysuro Josua.
JOSUA, II.
Anfon ysb'iwyr i Jericho.
Cyn
CRIST
1451.
« Deut. 3L
7.
h Deut. 5.
32. a 28. 14.
2 Neil,
gionehtcJt
yn gall.
I Deut. 17.
18, 19.
k Ps. L 2.
I Dent. 3L
7,8,
o> pen. 3. 2.
n Num. 32.
20—28.
pen. 22. 4.
3 yn bump-
iau; fel
Exod. 13.
18,
« pen. 22.
4, (Sic.
yn lew, i gadw ar wneuthur yn ol yr
hoU gyfraith ^a orchymynodd Moses
fy ngwas i ti: ^'na ogwydda oddi
wrthi, ar y llaw ddehau nac ar y
llaw aswy; fel y '^fíynnecli i ba le
bynnag yr elych.
8 Nac ymadawed ' Uyfr y gyfraith
hon o'th enau, eithr ^ myfyria ynddo
ddydd a nos; fel y cedwych ar
wneuthur yn ol yr hyn oil sydd
ysgrifenedig ynddo: canys yna y
llwyddi yn dy fíyrdd, ac yna y
flFynni.
9 ^ Oni orchymynais i ti ? Ymgryf-
hâ, ac ymwrola; nac arswyda, ac
nac ofha: canys yr Arglwydd dy
Ddvw fydd gyd â thi, i ba le byn-
nag yr elych.
10 IT Yna Josua a orchymynodd
1 lywodraethwyr y bobl, gan ddy-
wedyd,
11 Tramwywch trwy ganol y llu,
a gorchymynwch i'r bobl, gan ddy-
wedyd, Parottôwch i chwi luniaeth :
canys "o fewn tridiau y byddwch
chwi yn myned dros yr lorddonen
hon, i ddyfod i feddiannu y wlad y
mae yr Ajiglwydd eich Duw yn ei
rhoddi i chwi iV meddiannu,
12 11 Wrth y Reubeniaid hefyd, ac
wrth y Gadiaid, ac wrth banner
llwyth Manasseh, y Uefarodd Josua,
gan ddywQdyd,
13 Cofiwch " y gair a orchymynodd
Moses gwas yr Arglwydd i chwi,
gan ddywedyd, Yr Arglwydd eich
Duw a esmwythaodd arnoch, ac a
roddodd i chwi y wlad hon.
14 Eich gwragedd, eich plant, a'ch
anifeiliaid, a drigant yn y wlad a
roddodd Moses i chwi o'r tu yma i'r
lorddonen: ond ch^vychwi a ewch
drosodd ^yn arfogion o flaen eich
brodyr, y sawl ydycli gedyrn o
nerth, a chynnorthwywch hwynt;
15 Nes rhoddi o'r Arglwydd
lonyddwch i'ch brodyr, fel i chwi-
thau, a meddiannu o honynt liwy-
thau y wlad y mae yr Arglwydd
eich Duw yn ei rhoddi iddynt:
°yna dychwelwch i wlad eich eti-
feddiaeth, a meddiennwch hi, yr
hon a roddodd Moses gwas yr Ar-
glwydd 1 chwi, o'r tu yma i'r lor-
ddonen, tu a chodiad yr haul.
16 1Í Hwythau a attebasant Josua,
gan ddywedyd, Ni a wnawn yr hyn
oil a orchymynaist i ni ; awn hefyd
i ba le bynnag yr anfonych ni.
17 Fel y gwrandawsom ar Moses
ym mhob petli, felly y gwrandâwn
arnat tithau: yn unig bydded yi*
Arglwydd dy Dduw gyd â thi,
megis y bu gyd â Moses.
18 Pwy bynnag a anufuddhao
dy orchymyn, ac ni wrandawo ar
dy ymadroddion, yn yr hyn oil a
orchymynech iddo, rhodder ei* 1
farwolaeth : yn unig ymgryf ha, ac
ymwrola
PENNOD XL
1 Rahab yn deriyn i'w thy, ac yn eeltt y ddau
ysh'iwr a ddanfonasid o Siitim. 8 Y cyfam-
mod rhyngddi hi â hwynt. 23 Eu dychuseliad
a'u newyddion hwynt.
A JOSUA mab Nun a anfonodd
o ^Sittim ddau wr, i chwilio
yn ddirgel, gan ddywedyd, Ewch,
edrychwch y wlad, a Jericho. A
hwy a aethant, ac ^a ddaethant i
dy putteinwraig a'i henw " Rahab,
ac a lettyasant yno.
2 A mynegwyd i frenhin Jeri-
cho, gan ddywedyd, Wele, gwŷr a
ddaethant yma heno, o feibion Is-
rael, i chwilio y wlad.
3 A brenhin Jericho a anfonodd at
Rahab, gan ddywedyd, Dwg allan y
gwŷr a ddaeth attat, y rhai a ddaeth
i'th dy di; canys i chwilio yr hoU
wlad y daethant.
4 Ond y wraig a gymmerasai y
ddau wr, ac a u cuddiasai hwynt,
ac a ddywedodd fel hyn; Gwŷr a
ddaeth attaf fi, ond ni wyddwn i o
ba le y daethent hwy.
5 A phan gau^vyd y porth yn y
ty^vyllAvch, y gwŷr a aeth aUan; ni
wn i ba le yr aeth y gwŷr: canlyn-
wch yn fuan ar eu hoi hAvynt ; canys
chwi a'u goddiweddwch hwynt.
6 Ond ^ hi a barasai iddynt esgyn
i nen y tŷ, ac a'u cuddiasai hwynt
mewn boUdeidiau llin, y rhai oedd
ganddi wedi eu hysgafnu ar nen y tŷ.
7 A'r gwŷr a ganlynasant ar eu
hoi hwynt, tu a'r lorddonen, hyd y
rhydau: a'r porth a gauwyd, cyn
gynted ag yr aeth y rhai oedd yn
erUd ar eu hoi hwynt aUan.
8 ^ A chyn iddynt hwy gysgu, hi
a aeth i fynu attynt hwy ar nen
ytŷ:
9 A hi a ddywedodd wrth y gwŷr,
Mi a wn roddi o'r Arglwydd i
chwi y wlad; o hei'Avydd ^eich ar-
swyd chwi a syrthiodd arnom ni, a
holl drigolion y wlad a ^ddigalon-
nasant rhag eich ofn,
10 Canys ni a glywsom fel ^y sycli-
odd yr Arglwydd ddyfroedd y mor
coch o'ch blaen chwi, pan ddaeth-
Cjm
CRIST
1451.
a Num. 25,
b Heb. IL
31.
lago 2. 25.
0 Matt. 1. 5.
<« Edrych
2 Sam, 17.
19.
• Gen. ZR. X
Exod. 23.
27.
2 Heb.
doddasant,
f Exod. 14,
21.
pen, 4. 23.
217
Cyfammocl Raliah ár yshncyr. JO SUA, III. Josua yn dyfod i'r lorddonen.
Cyn
CKIST
1451.
B Num. 21.
24,34.
h Exod. 15.
14.
tDeut.4.39.
k Edrych
lTiiii.6.8.
I Bam. 1.
24.
m Matt. 27.
25.
och allan o'r Aipht; a'r liyn a
wnaethoch i ddau frenhin yr Amor-
iaid, y rhai oedd tu hwnt i'r lor-
ddonen, sefi ^Sehon ac i Og, y rhai
a ddiirodasoch chwi.
11 A phan glywsom, yna ^y'n di-
galonnwyd, fel na safodd mwyach
gysur yn neb, rliag eich ofti: canys
'jT Arglwydd eich Duw, efe sydd
Ddtjw yn y nefoedd uchod, ac ar y
ddaear isod.
12 Yn awr gan hynny, tyngwch,
attolwg, wrthyf, myn yr Arglwydd,
o herwydd i mi wneuthur trugar-
edd â ch^vi, y gwnewch chwithau
hefyd drugaredd â ^ thy fy nhad in-
nau; ac y rhoddwch i mi arwj^dd
gwir :
13 Ac y cedAvch yn fyw fy nhad,
a'm mam, a'm brodyi*, a'm chwior-
ydd, a'r hyn oil sydd ganddynt,
ac y gwaredwch ein heinioes rhag
angau.
14 A'r gwŷr a ddywedasant wrthi,
Ein heinioes a roddivn i farw dros-
och, (os chwi ni fyneg^vch ein neges
hyn,) pan roddo yr Arglwydd i ni
y wlad hon, oni ' wnawn â chwi
drugaredd a gwirionedd
15 Yna hi a'u goUyngodd h^vynt
i waered wrth raff trwy y ffenestr :
canys ei thy hi oedd ar fur y ddinas,
ac ar y mur yr oedd hi yn trigo.
16 A hi a ddywedodd wrthynt,
Ewch i'r mjmydd, rhag i'r erlidwyr
gyfarfod â chwi: ac ymguddiwch
yno dridiau, nes dychwelyd yr er-
lidwyr; ac wedi hynny ewch i'ch
ffordd.
17 A'r gwŷr a ddywedasant wrthi,
D'ieuog fyddwn ni oddi wrth dy Iw
yma a'r hAvn y'n tyngaist.
18 Wele, pan ddelom ni i'r wlad,
rhwym y llinyn yma o edau goch
yn y ffenestr y gollyngaist ni i lawr
trwyddi: casgl hefyd dy dad, a'th
fam, a'th frodyr, a hoi), dyhvyth dy
dad, attat i'r tŷ yma.
19 A phwy bynnag a el o ddrysau
dy dy di aUan i'r heol, ei waed ef
fydd ar ei ben ei hun, a niiuiau a
fyddwn (h'euog: a phwy bynnag
fyddo gyd â thi yn tŷ, hydded '" ei
waed ef ar ein pennau ni, o bydd
Haw arno ef
20 Ac OS mynegi di ein neges hyn,
yna y byddwn di'euog oddi wrth dy
Iw a'r hwn y'n tyngaist.
21 A hi a ddywedodd, Yn ol eich
geiriau, felly y hyddo hynny. Yna
hi a'u goUyngodd hwynt; a hwy a
218
aethant ymaith. A hi a rwymodd
y llinyn coch yn y ffenestr.
22 A hwy a aethant, ac a ddaeth-
ant i'r mynydd ; ac a arhosasant yno
dridiau, nes i'r erlidwyr ddychwelyd.
A'r erlidwyr a'u ceisiasant ar hyd yr
hoU ffordd ; ond nis cawsant.
23 1Í Felly y ddau wr a ddychwel-
asant, ac a ddisgynasant o'r mynydd,
ac a aethant drosodd, a daethant at
Josua mab Nun ; a mynegasant iddo
yr hyn oU a ddigwyddasai iddynt :
24 A dywedasant wrth Josua, Yn
ddiau yi* Arglwydd a roddodd yr
hoU wlad yn ein dwylaw ni; canys
hoU drigolion y wlad a ^ddigalon-
nasant rhag ein hofn ni.
PENNOD III.
1 Josua yn dyfod i'r lorddonen. 2 Y swyddogion
yn dysgu i'r hobl fyned irwodd. 7 Yr Ar-
glwydd yn cysuro Josua. 9 Josua yn cysuro
y hobl. 14 Hollti dyfroedd yr lorddonen.
A JOSUA a gyfododd yn fore,
a chych^vynasant o Sittim, a
daethant hyd yr lorddonen, efe a
holl feibion Israel: Uettyasant yno,
cyn iddynt fyned drosodd.
2 Ac ^ ym mhen y tridiau, y Uyw-
iawdwyr a dramwyasant trwy ganol
yllu;
3 Ac a orchymynasant i'r bobl,
gan ddywedyd, *'Pan weloch chwi
arch cyfammod yr Arglwydd eich
Duw, a'r offeiriaid y Lefiaid yn ei
dwyn hi; yna cychwynwch chwi
o'ch He, ac ewch ar ei hoi hi.
4 Etto bydded ennyd rhyngoch
chwi a hithau, ynghylch dwy fil o
gufyddau wrth fesur: na nesêwch
atti, fel y g^vypoch y ffordd y rhod-
ioch ynddi : canys ni thramwyasoch
y ffordd hon ^ o'r blaen.
5 A Josua a ddywedodd wrth y
bobl, '^ Ymsancteiddiwch : canys y
fory y gv^na yr Arglwydd ryfedd-
odau yn eich mysg chwi.
6 Josua hefyd a lefarodd wrth yr
offeiriaid, gan ddywedyd, "^Codwch
arch y cyfammod, ac ewch drosodd
o flaen y bobl. A hwy a godasant
arch y cyfammod, ac a aethant o
flaen y bobl.
7 IT A dywedodd yr Arglwydd
"vvrtli Josua, Y dydd hwn y dechreu-
af dy fawrhau di y'ngŵydd holl Is-
rael: fel y gwypont, mai *megis y
bum gyd â Moses, y byddaf gyd â
thi than.
8 Am hynny gorchymyn di i'r off-
eiriaid sydd yn dwyn arch y cyfam-
mod, gan ddywedyd, Pan ddelych
Cyn
CRIST
1451.
3Heb.
doddasant.
a pen. 1. IL
b Edrych
Num.10.
33.
2 Hob.
er doe 0«
echdoe.
c Exod. 19.
10, 14, 15.
Lei. 20. 7.
Num. IL
IS.
pen. 7. 13.
1 Sam. IG.
5.
Joel 2. 16.
<i Num. 4.
15,
« pen. I. 5.
Hollti dyfroedd
JOSUA, IV.
yr lorddonen.
Cyn
CRIST
1451.
taa.is.
Jlic. 4. 13.
Zech. 1 14.
a 6. 5.
e Ps. 114. 3.
1 1 Chron.
12. 15.
Jer. 12. 5.
a 49. 19.
k Edrych
pen. 4. IS.
a 5. 10.
1 1 Bren. 4.
12. a 7. 46.
i Num. 34.
liyd gwrr dyfroedd yr lorddonen,
sefwch yn yr lorddonen.
9 1Í A Josua a ddywedodd wrth
feibion Israel, Nesêwch yma, a
jgwrandêwch eiriau yr Arglwydd
eich Duw.
10 Josua hefyd a ddywedodd,Wrth
hyn y cewch wybod fod y Duw by w
yn eich mysg chwi; a chan yrru y
gyrr efe allan y Canaaneaid, a'r
Hethiaid, a'r Hefiaid, a'r Phereziaid,
a'r Girgasiaid, yr Amoriaid he/yd,
a'r Jebusiaid, o'ch blaen chwi.
11 Wele arch cyfammod ^Arglwydd
yr holl ddaear yn myned o'ch blaen
chwi i'r lorddonen,
12 Gan hynny cymmerwch yn awr
ddeuddengwr o Iwythau Israel, un
gAvr o bob llwyth.
13 A phan orphwyso gwadnau
traed yr offeiriaid, sydd yn d^vyn
arch Ajiglwydd IOR yr holl fyd,
yn nyfroedd yr lorddonen, yna
dyfroedd yr lorddonen a dorrir
ymaith oddi wrth y dyfroedd sydd
yn disgyn oddi uchod: hivy a ^saf-
ant yn bentwr.
14 1Í A phan gychwynodd y bobl
o'u pebyll, i fyned dros yr lorddon-
en, a'r offeiriaid oedd yn dwyn ^arch
y cyfammod o flaen y bobl ;
15 A phan ddaetli y rhai oedd yn
dwyn yr arch hyd yr lorddonen, a
gwlychu o draed yr offeiriaid, oedd
yn dwyn yr arch, y'nghwrr y dyfr-
oedd, (a'r ' lorddonen a lanwai dros
ei glannau oU ''holl ddyddiau y
cynhauaf,)
16 Yna y dyfroedd, y rhai oedd
yn disgyn oddi uchod, a safasant;
cyfodasant yn bent^vr ym mhell
iawn oddi wrth y ddinas Adam, yr
hon sydd o ystlys 'Saretan: aV
dyfroedd y rhai oedd yn disgyn i
for y rhos, sef'i'v "mor heli, a ddar-
fuant, ac a dornvyd ymaith. Felly
y bobl a aethant drosodd ar gyfer
Jericho.
17 A'r offeiriaid, y rhai oedd yn
dwyn arch cyfammod yr Arglwydd,
a safasant ar dir sych, y'nghanol yr
lorddonen, yn ^daclus: a holl Israel
oedd yn myned drosodd ar dir sych,
nes darfod i'r holl genedl fyned trwy
yr lorddonen.
PENNOD IV.
1 Gorchymyn deuddeg o wŷr i gymmeryd deur
ddeg carreg allan oW lorddonen, er coffadwr-
iaeth. 9 Gosod deuddeg eraill o gerrig yng
nglianol yr lorddonen. 10, 19 Y hohl yn
myned drwodd. 14 Duw yn anrhydeddu Jo-
sua. 20 Sefydlu y deuddeg carreg yn Gilgal.
A PHAN ddarfti i'r holl genedl
fyned ^tr^^y yr lorddonen, jr
Arglwydd a lefarodd wrth ''Josua,
gan ddywedyd,
2 Cymmerwch i chwi ddeuddeng-
wr o'r bobl, un gwr o bob llwyth ;
3 A gorchymynwch iddynt, gan
ddywedyd, Cymmerwch i chwi oddi
yma, o ganol yr lorddonen, o'r fan
y mae traed yr offeiriaid yn sefyU
yn ^daclus, ddeuddeg o gerrig; a
dygwch hwynt drosodd gyd â chwi,
a gosodwch hwynt yn *=y Hetty y
Uettŷoch ynddo heno.
4 Yna Josua a alwodd am y deu-
ddengwr a barottoisai efe o feibion
Israel, un gwr o bob llwyth :
5 A dywedodd Josua wrthynt,
Ewch trosodd o flaen arch yr Ar-
glwydd eich Duw, trwj ganol yr
lorddonen; a chodwch i chwi bob
un ei garreg ar ei ysgwydd, yn ol
rhifedi Uwythau meibion Israel:
6 Fel y byddo hyn yn arwydd yn
eich mysg chwi, pan ofyno eich
meibion chwi ^yn ol hyn, gan ddy-
wedyd, Beth y mae y cerrig hyn yn
ei arwyddocccm i chwi ?
7 Yna y dywedwch wrthynt, "^Dor-
ri ymaith ddyfroedd yr lorddonen
o flaen arch cyfammod yr Ar-
glwydd; pan oedd hi yn myned
trwy yr lorddonen, dyfroedd yr lor-
ddonen a dorrwyd ymaith. Y mae
y cerrig hyn yn goffadwriaeth i
feibion Israel byth.
8 A meibion Israel a wnaethant
felly fel y gorchymynasai Josua;
ac a gymmerasant ddeuddeg carreg
0 ganol yr lorddonen, fel y llefar-
asai yr Arglwydd wrth Josua, yn
01 rhifedi Uwythau meibion Israel,
ac a'u dygasant drosodd gyd â
hwynt i'r lletty, ac a'u cyfleasant
yno.
9 A Josua a osododd i fynu
ddeuddeg carreg y'nghanol yr lor-
ddonen, yn y lie yr oedd traed yr
offeiriaid, oedd yn dwyn arch y
cyfammod, yn sefyll: ac y maent
yno hyd y dydd hwn.
10 1Í A'r offeiriaid, y rhai oedd yn
dwyn yr arch, a safasant y'nghanol
yr lorddonen, nes gorphen pob peth
a orchymynasai yr Arglwydd i
Josua ei lefaru wrth y bobl, yn ol
yr hyn oil a orchymynasai Moses
wrth Josua: a'r bobl a frysiasant,
ac a aethant drosodd.
11 A phan ddarfu i'r holl bobl
fyned drosodd, yna arch yr Ar-
Cyn
CRIST
1451.
» Deut. 27.
2.
b pen. 3. 12.
2 ddiy$gog.
c ad. 19, 20.
SHeb.
yfory.
d pen. 3. 13,
IG.
Deuddeg carreg yn goffadwriaeth. JOSUA, V.
Adnewyddu yr enwaediad.
Cyn
CKIST
1451.
« Num. 32.
20, 28.
f pen. 3. 7.
B Exod. 25.
16,22.
4 neb.
thi/nnu i
fynu.
BHeb.
yfory.
b Exod. 14.
21.
«Heb.
gr hnll
ddyddiau.
GLWYDD a aeth drosodd, a'r offeir-
iaid, y'ngŵydd y bobl.
12 *Meibion Reuben lief yd, a meib-
ion Gad, a banner llwyth Manasseh,
a aetbant drosodd yn arfogion o
flaen meibion Israel, fel y llefarasai
Moses wrthynt:
13 Ynghylch deugain mil, yn arf-
ogion i ryJfel, a aethant drosodd o
flaen yr Arglwydd i ryfel, 1 rosydd
Jericbo.
14 IT Y dwthwn hwnnw yr Ae-
GLWYDD 'a fawi-haodd Josua yng
ngolwg boll Israel; a hwy a'i hofn-
asant ef, fel yr ofnasant Moses, boll
ddyddiau ei einioes.
15 A'r Aeglwydd a lefarodd wrth
Josua, gan ddywedyd,
16 Gorcbymyn i'r ofleiriaid, sydd
yn dwyn ^arch y dystiolaeth, ddy-
fod o honynt i fynu allan o'r lor-
ddonen.
17 Am bynny Josua a orcby-
mynodd i'r ofleiriaid, gan ddywed-
yd, Deuwcb i fynu allan o'r lor-
ddonen.
18 A pban ddaeth yr ofleiriaid,
oedd yn dwyn arcb eyfammod yr
Aeglwydd, i fynu o ganol yi' lor-
ddonen, a ^sengi o wadnau traed yr
ofleiriaid ar y sycbdir; yna dyfr-
oedd yr lorddonen a ddycbwelasant
i'w lie, ac a aetbant, megis cynt,
dros ei boll geulennydd.
19 IT A'r bobl a ddaetbant i fynu
o'r lorddonen y degfed dydd o'r mis
cyntaf ; ac a wersyllasant yn Gilgal,
yn eitbaf tu dwyrain Jericbo.
20 11 A'r deuddeg carreg bynny, y
rbai a ddygasent o'r lorddonen, a
sefydlodd Josua yn Gilgal.
21 Ac efe a lefarodd wrtb feibion
Israel, gan ddywedyd. Pan ofyno
eicb meibion cbwi ^yn ol byn i'w
tadau, gan ddywedyd, Betb yiü y
cerrig byn?
22 Yna yr bysbyswcb i'cb meib-
ion, gan ddywedyd, Israel a ddaetb
trwy yr lorddonen bon ar dir
sych.
23 Canys yr Arglwydd eicb Duw
cbwi a sycbodd ddyfroedd yr lor-
ddonen o'cb blaen cbwi, nes i cbwi
fyned drwodd; megis y gwnaetb yr
Arglwydd eicb Duw i'r môr cocb,
^'yr hwn a sycbodd efe o'n blaen ni,
nes i ni fyned drwodd :
24 Fel yr adnabyddo boll bobloedd
y ddaear law yr Arglwydd, mai
nertbol yw ; fel yr oftiocb yr Ar-
glwydd eicb Duw "^bob amser.
220
PENNOD V.
1 Arswyd y Canaaneaid. 2 Josua yn adnew-
yddu yr enwaediad. 10 Cadw y Pasc yn
Gilgal. 12 Y manna yn darfod. 13 Angel
yn ymddangos i Josua.
PAN *glybu boU frenbinoedd yr
Amoriaid, y rbai oedd o'r tu
bwnt i'r lorddonen tu a'r gorllewin,
a boll frenbinoedd y Canaaneaid, ^y
rbai oedd wrtb y môr, sycbu o'r Ar-
glwydd ddyfroedd yr lorddonen o
flaen meibion Israel, nes eu myned
bwy drwodd; yna y digalonnAvyd
bwynt, fel nad oedd yspryd mwyacb
ynddynt, rbag oih meibion Israel.
2 1Í Y pryd hwnnw y dy wedodd yr
Arglwydd wrtb Josua, Gwna i ti
•"gyllyll ^Uymion, ac enwaeda ar
feibion Israel dracbefn yr ail waitb.
3 A Josua a wnaetb iddo gyllyU
Uymion, ac a enwaedodd ar feibion
Israel, ^ym mryn y blaen-grwyn.
4 A dyma yr acbos a wnaetli 1
Josua enwaedu: Yr boll bobl, sefj
gwrrywiaid y rbai a ddaetbent o'r
Aipbt, yr boll ryfelwyr, a fiiasent
feirw yn yr anialwcb ar y flbrdd,
wedi eu dyfod allan o'r Aipbt.
5 Canys yr boU bobl a'r a ddaetb-
ent aUan, oedd enwaedeclig ; ond y
bobl oil y rhai a anesid yn yr an-
ialwcb, ar y flbrdd, wedi eu dyfod
bwy allan o'r Aipbt, nid enwaedas-
ent arnynt.
6 Canys deugain mlynedd y rbod-
iasai meibion Israel yn yr anialwcb,
nes darfod yr boU bobl o'r rbyfel-
wyr a ddaetbent o'r Aipbt, y rbai ni
wrandawsent ar lef yr Arglwydd :
^y rbai y tyngasai yr Arglwydd
wrtbynt, na ddangosai efe iddynt y
wlad a dyngasai yr Arglwydd ^yrth
eu tadau y rboddai efe i ni; sef
gwlad yn Uifeirio o laetb a mêl.
7 A Josua a enwaedodd ar eu
meibion b^vy, y rhai a gododd yn
eu lie bwynt: canys dienwaededig
oeddynt h^vy, am nad enwaedusid
arnynt ar y flbrdd.
8 A pban ddarfu enwaedu ar yr boll
bobl; yna yr arbosasant yn eu bun-
lie, yn y gwersyU, * nes eu biacbâu.
9 A'r Arglwydd a ddywedoddwrtb
Josua, Heddyw y treiglais ymaitb
^waradwydd yr Aipbt oddi arnocb :
am bynny efe a alwodd enw y lie
bwnnw ^Gilgal, byd y dydd hedd-
yw.
10 1[ A meibion Israel a wersyll-
asant yn Gilgal : a hwy a gynhal-
iasant y Pasc, ^ar y pedwerydd dydd
Cyn
CRIST
145J.
a Exod. 15.
14.
b Num. 13.
29.
« Exod. 4.
25.
2 Neu, o
gallestr.
3 Neu, yn
Gibea-
haaralolh.
<t Num. 14»
21, 23.
e Edryrh
Gen." Si.
25.
t Gen. 31.
U.
Edrych
Lef. 18. 3.
pen. 24. 14.
Ezec.20.7.
a 23. 3, 8.
4 Sef,
Treigl.
5 Excd. 12.
6.
Angel yn ymddangos i Josua.
JO SUA, VI,
Gwarchae ar Jericho.
Cyn
CRIST
1451.
h Exod. 16.
3S.
I Exod. 23.
23.
Zech. 1. 8.
B Edrych
Exoa. 23.
20.
Dau. 10.13,
21. a 12. 1.
Dat. 12. 7.
a 19, 11, 14.
It Exod. S. 5.
Act. 7. 33.
• Edrych
Bam. 7. 16,
ar ddeg o'r mis, brydnaAVD, yn rhos-
ydd Jericho.
11 A hwy a fwyttasant o hen yd y
wlad, drannoeth wedi y Pasc, fara
croyw, a chras-f/c?, o fe^vn corph y
dydd liAvnnw.
12 1Í ^'A'r manna a beidiodd dran-
noeth wedi iddynt fvvytta o hen yd
y wlad; a manna ni chafodd meib-
ion Israel mwyach, eithr bwyttasant
0 gynnyrch gwlad y Canaaneaid y
flwyddyn honno.
13 1Í A phan oedd Josua ^vrth Je-
richo, yna efe a ddyrchafodd ei lyg-
aid, ac a edrychodd; ac wele 'wr
yn sefyU gyferbyn âg ef, a'i gleddyf
noeth yn ei law. A Josua a aeth
atto ef, ac a ddywedodd wrtho, Ai
gyd â ni yr ydivyt ti, ai gyd â'n
gwrthwynebw}'r ?
14 Dywedodd yntau, Nag ê ; eithr
^yn dywysog llu yr Akglwydd yn
awr y deuthum. A Josua a syrth-
iodd i lawr ar ei wyneb, ac a addol-
odd; ac a ddywedodd wrtho ef,
Beth y mae fy Arghvydd yn ei ddy-
wedyd wrth ei was ?
15 A thywysog llu jr Arglwydd a
ddywedodd wrth Josua, ""Dattod dy
esgidiau oddi am dy draed ; canys y
Ue yr Avyt ti yn sefyll amo, sydd
sanctaidd. A Josua a Asuaeth felly.
PENNOD VL
1 Cau Jericho. 2 Duw yn dysgu Josua pa /odd
y gwarchaeir ami. 11 Amgylchu y dref. 17
Bhaid iddi fod yn dd'iofryd-helh. 20 Y
muriau yn syrthio. 22 Arbed Bahab. 26
MeUdithio adeiladwr Jericho.
A JERICHO oedd gauedig a
gwarchaëedig, o herwydd
meibion Israel : nid oedd neb yn
myned allan, nac yn dyfod i mewn.
2 A'r Arglwydd a ddywedodd
wrth Josua, Gwel, rhoddais yn dy
law di Jericho a'i brenhin, gwŷr
grymmus o nerth.
3 A chwi a amgylchwch y ddinas,
chwi ryfehvyr oil, gan fyned o am-
gylch y ddinas un waith : gwnewch
felly chwe diwrnod.
4 A dyged saith o offeiriaid saith o
""udgyi'n o gyrn hyrddod o flaen yr
arch : a'r seithfed dydd yr amgylch-
wch y ddinas saith waith ; a Ueisied
yr offeiriaid a'r udgyrn.
5 A phan ganer yn hirllaes â chom
yr hwrdd, a phan glywoch sain yr
udgorn, bloeddied yr hoU bobl â
bloedd uchel : a syrth mur y ddinas
dani hi, ac eled y bobl i fynu bawb
ar ei gyfer.
6 1Í A Josua mab Nun a alwodd yr
offeiriaid, ac a ddywedodd wrthynt,
Codwch arch y cyfammod, a dyged
saith o offeiriaid saith o udgyrn o
gyrn hyrddod o llaen arch yr Ar-
glwydd.
7 Ac efe a ddywedodd wrth y
bobl, Cerddwch, ac amgylchwch y
ddinas ; a'r hwn sydd arfog, eled o
flaen arch yr Arglwydd.
8 1Í A phan ddywedodd Josua wrth
y bobl, yna y saith offeiriad, y rhai
oedd yn dwyn y saith udgorn o gyrn
hyrddod, a gerddasant o flaen yr
Arglwydd, ac a leisiasant d'r ud-
gyrn : ac arch cyfammod yr Ar-
glwydd oedd yn myned ar eu Iiol
hwynt.
9 IF A'r rhai arfog oedd yn mjTied
o flaen yr offeiriaid oedd yn lleisio
a'r udgyrn; a'r ^fyddin olaf oedd yn
myned ar ol yr arch, a'r offeiriaid
yn myned rhagddynt, ac yn lleisio
a'r udgyrn.
10 A Josua a orchymynasai i'r
bobl, gan ddy^vedyd, Na floeddiwch,
ac na edwch glywed eich Uais, ac
nac eled gair allan o'ch genau,
hyd y dydd y dywed^vyf wi-thych,
Bloeddiwch ; yna y bloeddiwch.
11 Felly arch yi* Arglwydd a
amgylchodd y ddinas, gan iyned o'*
hamgylch un waith : a daethant i'r
gwersyll, a Uettyasant yn y gwersylL
12 1Í A Josua a gyfododd yn fore ;
a'r offeiriaid a ddygasant arch yr
Arglwydd.
13 A'r saith offeiriad, yn dwyn
saith o udgyrn o gyrn hyrddod o
flaen arch yr Arglwydd, oeddynt
yn myned dan gerdded, ac yn lleisio
a'r udgyrn : a'r rhai arfog oedd yn
myned o'u blaen hwynt : a'r fydcun
olaf oedd yn myned ar ol arch yr
Arglwydd, a'r offeiriaid yn myned
rhagddynt, ac yn lleisio a'r udgyrn.
14 Felly yr amgylchynasant y
ddinas un waith yr ail dydd; a
dychwelasant i'r gwersyll: fel hyn
y gwnaethant chwe diwrnod.
15 Ac ar y seithfed dydd y cyfod-
asant yn fore ar godiad y wawr, ac
yr amgylchasant y ddinas y modd
hwnnw, saith waith: yn unig y
d^vthAvn hwnnw yr amgylchasant y
ddinas seithwaith.
16 A phan leisiodd yr offeiriaid yn
eu hudgyrn y seithfed waith, yna
Josua a ddywedodd wrth y bobl,
Bloeddiwch ; canys rhoddodd yr
Arglwydd y ddinas i chwi
H
Cyn
CRIST
1451.
ZHeb.
y fyddiii
gaagU
Muriau Jericho yn syrtMo.
JOSUA, VIL
Taro yr Israeliaid lurth Ai
Cyn
CEIST
1451.
Sfelldig-
edig,
Mic. 4. 13.
>> pen. 2. 4.
cDeut.7.26.
a 13. 17.
4 Hcb.
sancteidd-
rwijdd.
<S neb. 11.
30.
«pen. 2. 14.
Heb. 11.31.
nBien.16.
34.
17 IT A'r ddinas fydd yn ^ddiiofryd-
beth, hi, a'r liyn oil sydd ynddi, i'r
Arglwydd : yn unig Rahab y but-
teinwraig fydd byw, hi a chwbl ag
sydd gyd â hi yn tỳ; canys ''hi a gudd-
iodd y cenhadau a anfonasom ni.
18 Ac •^ymgedwch chwithau oddi
wrth y diofryd-beth, rhag eich
gwneuthur eich hun yn ddiofryd-
beth, OS cymmerwch o'r diofryd-
beth ; felly y g^vnaech wersyll Israel
yn ddiofryd-beth, ac y trallodech hi
19 Ond yr holl arian a'r aur, a'r
llestri pres a huXdsw, fyddant *gys-
segredig i'r Arglwydd : deled y
Thai hynny i mewn i drysor yr
Arglwydd.
20 IT A bloeddiodd y bobl, pan
leisiasant a'r udgyrn. A plian glybu
y bobl lais yr udgyrn, yna y bobl a
waeddasant â bloedd uchel ; ^ a'r
mur a syrthiodd i la^vr oddi tanodd.
Felly y bobl a aethant i f>Tiu i'r
ddinas, pob un ar ei gyfer, ac a
ennillasant y ddinas.
21 A hwy a ddifrodasant yr liyn
oil oedd yn y ddinas, yn \\t ac yn
\vraig, yn fachgen ac yn licnafgAVT,
yn eidion, ac yn ddafad, ac yn asyn,
â min y cleddyf.
22 1Í A Josua a ddywedodd wrth y
ddau wr a fuasai yn edrych ansawdd
y wlad, Ewch i dŷ y butteinwraig, a
dygwch aUan oddi yno y wraig, a'r
hyn oil sydd iddi, ®fel y tyngasoch
wrthi.
23 Felly y llangciau a fuasai yn
edrych ansawdd y wlad, a aethant i
mcAVTi, ac a ddygasant allan Rahab,
a'i thad, a'i mam, a'i brodyr, a chwbl
a'r a feddai hi : dygasant allan hef-
yd ei holl dylwyth hi, a gosodasant
h^vynt o'r tu allan i wersyll Israel
24 A llosgasant y ddinas â than,
a'r hyn oil oedd ynddi : yn unig yr
arian a'r aur, a'r llestri pres a
haiam, a roddasant hwy yn nhrysor
yr Arglwydd.
25 A Josua a gadwodd yn fyw
Rahab y butteinwraig, a thylwyth ei
thad, a'r hyn oil oedd ganddi ; a hi a
drigodd ym mysg Israel hyd y dydd
hwn : am iddi guddio y cenhadau a
anfonasai Josua i chwilio Jericho.
26 1Í A Josua a't* tynghedodd
hwy y pryd hwnnw, gan ddywedyd,
^Melldigedig ger bron yi' Arglwydd
fyddo y gwr a gyfyd ac a adeilado
y ddinas hon Jericho : yn ei gyntaf-
anedig y seilia efe hi, ac yn Gifah
ieuangaf y gesyd efe ei phyrth hi
27 Felly yr Arglwydd oedd gyd
â Josua ; ac aeth ei glod ef trwy yr
holl wlad.
PENNOD VIL
1 Taro yr Israeliaid wrth Ai. 6 Cŵyn Josua.
10 Duw yn dangos iddo leth a wnai. 16
Dala Achan wrth y coelbren: 19 ei gyffes:
22 ei ddinystrio ef a'r hyn oil oedd iddo,
yn nyffryn Achor,
OND meibion Israel a wnaethant
gamwedd am y diofryd-beth :
canys * Achan mab Camii, mab
Zabdi, mab Zcrah, o hvyth Judah,
a gymmerodd o'r diofryd-beth : ac
ennynodd digllonedd yr Ap^glwydd
yn erbyn meibion Israel.
2 A Josua a anfonodd wŷr o Jeri-
cho i Ai, yr hon sydd wiih Beth-
afen, o du y dwyrain i Bethel, ac a
lefarodd wrthynt, gan ddyAvedyd,
Ewch i fynu, ac edrychwch y Avlad.
A'r gwŷr a aethant i fynu, ac a
edrychasant ansawdd Ai.
3 A hwy a ddychwelasant at Josua,
ac a ddywedasant wiiho, Nac eled
yr holl bobl i fynu ; ond ynghylcli
dwy fil o wŷr, neu dair mil o ^yỳr, a
ant i fynu, ac a daraAvant Ai : na
phoenwch yr holl bobl yno ; canys
ychydig ydynt Invy.
4 Felly fe a aeth o'r bobl i fynu
yno ynghylch tair mil o Tvyr : a h^vy
a ffoisant o flaen gwŷr Ai.
5 A gAvyr Ai a darawsant ynghylch
un gwr ar bymtheg ar hugain o
honynt ; ac a'u hymlidiasant o flaen
y porth hyd Sebarim, a tharawsant
hwynt yn ^y goriwaered: am hynny
''y toddodd calonuau y bobl, ac yr
aethant fel dwfr.
6 1Í A Josua a rwygodd ei ddillad,
ac a syrthiodd i lawr ar ei wyneb o
flaen arch yr Arglwydd, hyd yr
hwyr, efe a henuriaid Israel, ac ^'a
ddodasant Iwch ar eu pennau.
7 A djvvedodd Josua, Ah, ah, 0
Arglwydd IOR, i ba beth y dyg-
aist y bobl jma dros yr lorddonen,
i'n rhoddi ni yn Haw yr Amoriald,
i'n difetha ? 0 na buasem foddlawn,
ac na thrigasem tu hwnt i'r lor-
ddonen !
8 0 Arglwydd, beth a ddywed-
af, pan dry Israel ei warr o flaen ei
elynion I
9 Canys y Canaancaid, a hoU drig-
olion y wlad, a glywant, ac a'n ham-
gylchynant, ac a dorrant ymaith
ein henw oddi ar y ddaear : a ^ pha
beth a wnci i'th enw mawr?
10 1Í A'r Arglwydd a ddywedodd
Cyn
CRIST
1451.
• pen. 22. 20.
1 Chron.
2.7.
2 Heb.
Morad.
b pen. 2. 9,
IL
c 1 Sam. 4.
12.
2 Sam. 13.
19.
Neh. 9. 1.
Job 2. 12.
«I FMrych
Kxui 32.
12.
Num. 14.
13.
Dysgu Josua heth a wnai.
JOSUA, VIII.
Llahyddio Achan,
Cyn
CEIST
1451.
SHeb,
cwÿtnpo.
e pen. 3. 5.
fGen. 34. 7.
Barn. 20. 6.
4Neu,
anwiredd.
e Edrych
1 Sam. 6. 5.
.Ter. 13. 16.
loan 9. 24.
tafod.
wrth Josua, Cyfod ; paham yr ydwyt
yn ^ gorwedd fel hyn ar dy wyneb ?
11 Israel a bechodd, a throseddas-
ant fy nghyfammod a orchymynais
iddyiit : cymmerasant liefyd o'r di-
ofryd-beth, i'e, lladrattasant, a gwad-
asant ; gosodasant hefyd liynny ym
mysg eii dodrefn eu hun.
12 Am hynny ni ddichon meibion
Israel sefyll yii wyneb eu gelynion,
eithr troant eu gwarr o flaen eu
gelynion; am eu bod yn ysgym-
munbeth : ni byddaf mAA'yach gyd
â cliwi, oni ddifethAvch yr ysgym-
munbetli o'ch mysg.
13 Cyfod, sancteiddia y bobl, a dy-
wed, ^Ymsancteiddiwch erbyn y fory :
canys fel hyn y dywed Arglwydd
Dduw Israel; Diofryd-beth sydd yn
dy blith di, 0 Israel : ni elli sefyll
yn wyneb dy elynion, nes tynnu ym-
aitli y diofryd-beth o'ch mysg.
14 Am hynny nesêwch y bore ^\Tth
eich Uwythau: a'r ll^vytll a ddalio
yr Arglwydd, nesâed bob yn deu-
lu; a'r teulu a ddalio yr Arglwydd,
nesâed bob yn dy; a'r tŷ a ddalio
yr Arglwydd, nesâed bob yn avt.
15 A'r hwn a ddêlir a'r diofryd-
beth ganddo, a losgir â than, efe ac
oil sydd ganddo : o herwydd iddo
droseddu cyfammod yr Arglwydd,
ac o herwydd iddo ^wneuthur ^yn-
fydrwydd yn Israel
16 1Í Felly Josua a gyfododd yn
fore, ac a ddug Israel wrth eu UAvyth-
au: a Uwyth Judah a ddaliwyd.
17 Ac efe a ddynesodd deulu Ju-
dah; a daliwyd teulu y Zarhiaid:
ac efe a ddynesodd deulu y Zar-
hiaid bob yn wr ; a dali>vyd Zabdi :
18 Ac efe a ddynesodd ci dŷaid ef
bob yn wr; a dallAvyd Achan mab
Carmi, mab Zabdi, mab Zcrah, o
Iwyth Judah.
19 A Josua a ddywedodd wrth
Achan, Fy mab, attolwg, ^dyro o-
goniant i Arglwydd Dduw Israel,
a chyffesa iddo; a mynega yn awr
i mi beth a wnaethost: na chela
oddi wrthyf
20 Ac Achan a attebodd Josua,
ac a ddywedodd, Yn wir myfi a
bechais yn erbyn Arglwydd Dduw
Israel; canys fel hyn ac fel hyn y
gwneuthum.
21 Pan welais ym mysg yr yspail
fantell Babilonig dêg, a dau can
sicl o arian, ac un ^llafti aur o
ddeg sicl a deugain ei bwys; yna
y chwennychais hwynt, ac a'u cym-
merais : ac wele hwy yn guddiedig
yn y ddaear y'nghanol fy mhabell,
a'r arian danynt.
22 1Í Yna Josua a anfonodd gen-
hadau; a hwy a redasant i'r babeU:
ac wele hwynt yn guddiedig yn ei
babell ef, a'r arian danynt.
23 Am hynny h^vy a'u cymmeras-
ant o ganol y babell, ac a'u dyg-
asant at Josua, ac at holl feibion
Israel; ac a'u ^' gosodasant h^vy o
flaen yr Arglwydd.
24 A Josua a gymmerth Achan
mab Zerah, a'r arian, a'r fantell, a'r
Uafn aur, ei feibion hefyd, a'i ferch-
ed, a'i wartheg, a'i asynod, ei ddefaid
hefyd, a'i babell, a'r hyn oU a fedd-
ai efe : a hoU Israel gyd âg ef a'u
dygasant liAvynt i ^ ddyffiyn Achor.
25 A Josua a ddy^^edodd, Am i
ti ein blino ni, yr Arglwydd a'th
flina dithau y dydd hwn. A holl
Israel a'i llabyddiasant ef â meini,
ac a'u llosgasant hw^ â than, wedi
eu Uabyddio â meini.
2G A 'chodasant arno ef garnedd
fawr 0 gerrig hyd y dydd hAvn. Felly
y dychwelodd yr Arglwydd oddi
wrth lid ei ddigofaint. Am hynny
y gehvir enw y fan honno ''Dyffi'yn
■^ Aclior, hyd y dydd hwn.
PENNOD VIII.
1 Duw yn rhoi cysur yn Josua. 3 Y ddyfais
ar Hon yr ennillwyd Äi. 29 Crogi ei iren-
hin M. 30 Josua yn adeiladu allor ; 32 yn
ysgrifenu y gyfraith ar gerrig; 33 yn dat-
gan bendilhion a melldithion.
A'R Arglwydd a ddywedodd
- wrth Josua, 'Nac ofha, ac na
arswyda : cymmer gyd â thi yr holl
bobl o ryfel, a chyfod, dos i fynu i
Ai : gwel, mi a roddais yn dy laAV
di frenhin Ai, a'i bobl, ei ddinas
hefyd, a'i wlad.
2 A thi a wnei i Ai a'i brenhin,
megis y gwnaethost i *• Jericho ac
i'w brenhin: etto ''ei hanrhaith a'i
hanifeiliaid a ysglyfaethwch i chwi
eich hunain: gosod gynllwyn yn
erbyn y ddinas, o'r tu cefn iddi.
3 1Í Yna Josua a gyfododd, a'r holl
bobl o ryfel, i fyned i fynu i Ai : a
Josua a ddetholodd ddeng mil ar
hugain o wŷr cedym nerthol, ac a'u
hanfonodd ymaith liw nos :
4 Ac efe a orchymynodd iddynt,
gan ddywedyd, Gwelwch, ^chwi a
gynllwynwch yn erbyn y ddinas, o'r
tu cefn i'r ddinas : nac ewch ym
mhell iawn oddi wrth y ddinas, ond
byddwch bawb oil yn barod.
Cyn
CRIST
1451.
6 Hob.
tywdlU-
asant.
h ad. 28.
1 pen. 8. 29.
2 Sam. 18.
17.
üalar. 3.
k Es. 65. la
Hos. 2. 15.
7Sef,
Trallod.
o Deut. 1.
21. a 7. 18.
b pen. 6. 21.
0 Deut. 20.
14,
d Barn. 20.
29.
Dyfais Josua i ennill Ai.
josuA, vm.
Cymmeryd a llosgi Ai.
Cyn
CRIST
1451.
2 Neu, ÂÎ.
3Heb.
cynllwijn.
5 Minnau hefyd, a'r hoU bobl sydd
gyd â mi, a iiesâwn at y ddinas : a
phan ddelont allan i'n cyfarfod ni,
megis y waith gyntaf, yna ni a
flPown o'u blaen hwynt,
6 (Canys hwy a ddeuant allan ar
ein hoi ni,) nes i ni eu tynnu hwynt
allan o'r ddinas; oblegid hwy a
ddywedant, Ffoi y maent o'n blaen
ni, fel y waith gyntaf: felly y ffown
o'u blaen hA\7nt.
7 Yna chwi a godwch o'r cynllwyn,
ac a oresgynAvch y ddinas : canys
yr Akglwydd eich Duw a'i dyry
hi yn eich Haw chwi.
8 A phan ennilloch y ddinas, Uosg-
wch y ddinas â than : gwnewch yn
ol gair yr Arglwydd. Gwelwch, mi
a orchymynais i chwi.
9 IT Felly Josua a'u hanfonodd ; a
hwy a aethant i gynllwyn, ac a ar-
hosasant rh^vng Bethel ac Ai, o du
y gorllewin i Ai : a Josua a lettŷodd
y noson honno ym mysg y bobl.
10 A Josua a gyfododd yn fore,
ac a gyfrifodd y bobl; ac a aeth i
fynu, efe a henuriaid Israel, o flaen
y bobl, tu ag at Ai.
11 A'r hoil bobl o ryfel, y rhai
oedd gyd ag ef, a aethant i fynu,
ac a nesasant ; daethant hefyd gyf-
erbyn a'r ddinas, a gwersyllasant o
du y gogledd i Ai : a glyn oedd
rhyngddynt hwy ac Ai.
12 Ac efe a gymmerth ynghylch
pùm mil o wŷr, ac a'u gosododd
hwynt i gynlhvyii rh^vng Bethel ac
Ai, o du y gorllewin ^ i'r ddinas.
13 A'r bobl a osodasant yr hoU
wersyllau, y rhai oedd o du y go-
gledd i'r ddinas, a'r " cynllwyn^vyr
o du y gorllewin i'r ddinas : a Jo-
sua a aeth y noson honno i ganol
y dyffi-yn.
14 11 A phan welodd brenhin Ai
hynny, yna gwŷr y ddinas a frysias-
ant, ac a fore-godasant, ac a aeth-
ant allan i gyfarfod Israel i ryfel,
efe a'i hoU bobl, ar amser nodedig,
ar hyd wyneb y gwastadedd : canys
ni wyddai efe fod cynllwyn iddo,
o'r tu cefn i'r ddinas.
15 A Josua a hoU Israel, fel pe
tarawsid hwy o'u blaen hwynt, a
fíbisant ar hyd yr anialwch.
16 A'r hoU bobl, y rhai oedd yn
*y ddinas, a alwyd ynghyd, i erlid
ar eu hoi hwynt : a hwy a erlid-
iasant ar ol Josua, ac a dynnwyd
oddi wrth y ddinas.
17 Ac ni adawyd gwr yn Ai, nac
yn Bethel, a'r nad aethant aUan ar
ol Israel: a gadawsant y ddinas yn
agored, ac erlidiasant ar ol Israel
18 A'r Arglwydd a ddywedodd
wrth Josua, Estyn y waywffon sydd
yn dy law tu ag at Ai : canys yn
dy law di y rhoddaf hi. A Josua a
estynodd y waywffon oedd yn ei
law tu a'r ddinas.
19 A'r cynllwyn^vyr a gyfodasant
yn ebrwydd o'u lie, ac a redasant,
pan estynodd efe ei law: daethant
hefyd i'r ddinas, ac ennillasant hi;
ac a frysiasant, ac a losgasant y
ddinas â than.
20 A gAA'ŷr Ai a droisant yn eu
hoi, ac a ediychasant; ac wele,
mwg y ddinas a ddyrchafodd hyd
y nefoedd ; ac nid oedd ganddynt
hwy ^nerth i ffoi yma nac accw:
canys y bobl y rhai a ffoisent i'r
anialwch, a ddychwelodd yn erbyn
y rhai oedd yn erlid.
21 A phan welodd Josua a holl
Israel i'r cynlhvynwyr ennill y ddin-
as, a dyrchafu o fwg y ddinas, yna
hwy a ddychwelasant, ac a daraw-
sant wŷr Ai.
22 A'r Ueill a aethant allan o'r
ddinas i'w cyfarfod ; felly yr oedd-
ynt y'nghanol Israel, y rhai hyn o'r
tu yma, a'r Ueill o'r tu accw: a
tharawsant h^vynt, fel *na adawyd
un y'ngweddill nac yn ddîangol o
honynt.
23 A brenhin Ai a ddaliasant hwy
yn fy w ; a dygasant ef at Josua,
24 Pan ddarfu i Israel ladd holl
breswylwyr Ai yn y maes, yn yr
anialwch Ue yr erlidiasent hAvynt,
a phan syrthiasent hwy oU gan fin
y cleddyf, nes eu darfod ; yna hoU
Israel a ddychwelasant i Ai, a thar-
awsant hi â min y cleddyf
25 A chwbl a'r a syrthiasant y
dwthwn h^vnnw, yn wŷr ac yn
wragedd, oeddynt ddeuddeng mil;
sef holl wŷr Ai
26 Canys ni thynnodd Josua ei
law yn ei hoi, yr hon a estynasai
efe gyd a'r waywffon, nes difetha
holl drigolion Ai.
27 'Yn unig yr anifeiliaid, ac an-
rhaith y ddinas, a ysglyfaethodd
yr Israeliaid iddynt eu hun; yn
ol gair yr Arglwydd, yr hwn ^a
orchymynasai efe i Josua.
28 A Josua a losgodd Ai, ac a'i
gwnaeth hi yn gamedd dragywydd,
ac yn ddiffaethwch hyd y dydd hwn.
29 Ac efe a grogodd frenldn Ai ar
Cyn
CRIST
1451.
5 Heb. law.
f Num. 31.
22,26.
Sail. 2.
Ysgrifenu y gyfraith.
JOSUA, IX.
Twyll y Giheoniaid.
Cyn
CRIST
1451.
k Deut. 21.
23.
> pen. 7. 2G.
k Exod. 20.
25.
Deut. 27. 5.
I Pent. 27.
2,8.
m Deut. 11.
23. a 27. 12.
n Dent. 31.
12.
« llcb.
un genau.
bren hyd yr hwyr : ^ ac wedi mach-
lud haul, y gorchymynodd Josua
iddyiit ddisgyn ei gelain ef oddi
ar y pren, a'i bwrw i ddrws portli y
ddinas; a'gosodasant garnedd fawr
0 gerrig ami hyd y dydd h\\7i.
30 IT Yna Josua a adeiladodd all-
or i Arglwydd Dduw Israel ym
mynydd Ebal,
31 Megis y gorchymynasai Moses
gwas yr Arglwydd i feibion Israel,
fel y mae yn ysgrifenedig yn ''Uyfr
cyfraith Moses, allor o gerrig cyf-
ain, y rhai ni ddyrchafasid haiarn
amynt: a hwy a ofírymmasant arni
boeth-ofirymmau i'r Arglwydd, ac
a aberthasant ebyrth hedd
32 Ac 'efe a ysgrifenodd yno ar
meini gopi o gyfraith Moses, yr
on a ysgrifenasai efe y'iigŵydd
meibion Israel.
33 A hoU Israel, a'u henuriaid, eu
swyddogion he/yd, a'u bam^vyr, oedd
yn sefyU o ddeutu yr arch, ger bron
yr ofieiriaid y Lefiaid, y rhai oedd yn
dwyn arch cyfammod yr Arglwydd,
yn gystal yr estron a'r prîodor : eu
banner oedd ar gyfer mynydd Gar-
izim, a'u banner ar gyfer mynydd
Ebal; "fel y gorchymynasai Moses
gwas yr Arglwydd or blaeu fen-
dithio pobl Israel.
34 Wedi hynny efe a ddarllenodd
hoU eiriau y gyfraith, y fendith a'r
felldith, yn ol y cwbl sydd ysgrif-
enedig yn llyfr y gyfraith.
35 Nid oedd air o'r hyn oil a
orchymynasai Moses, a'r nas dar-
Uenodd Josua ger bron holl gyn-
nulleidfa Israel, "a'r gwragedd, a'r
plant, a'r dieithr yr hwn oedd yn
rhodio yn eu mysg hwynt
PENNOD IX.
1 T brenhinoedd yn ymwneuthur yn erhyn Is-
rael. 3 Y Giheoniaid, trwy dicyll, yn cael
cyfammod : 23 am yr hyn y condemniwyd
hwy i gaethiwed tragywyddol,
WEDI clywed hyn o'r holl fren-
hinoedd, y rhai oedd o'r tu
yma i'r lorddonen, yn y mynydd,
ac yn y gwastadedd, ac yn holl lan-
nau y mor mawr, ar gyfer Libanus ;
sef yr Hethiaid, a'r Amoriaid, a'r
Canaaneaid, a'r Phereziaid, a'r Hef-
iaid, a'r Jebusiaid ;
2 Yna hwy a ymgasglasant yng-
hyd i ymladd yn erbyn Josua, ac
yn erbyn Israel, o ^unfiyd.
3 1Í A thrigolion Gibeon a glyw-
sant yi" hyn a wnaethai Josua i
Jericho ac i At
225 ~ ""
4 A hwy a ^\Tiaethant yn gyfrwys,
ac a aethant, ac a ymddangosasant
fel cenhadon: cymmerasant hefyd
hen sachlennau ar eu hasynod, a
hen gostrelau gwin, wedi eu hollti
hefyd, ac wedi eu rhwymo,
5 A hen esgidiau ^baglog am eu
traed, a hen ddillad am danynt; a
holl fara eu lluniaeth oedd sych a
brithlwyd :
6 Ac a aethant at Josua i'r gwcr-
syll i Gilgal; a dywedasant wrtho
ef, ac wrth wŷr Israel, O wlad bell
y daethom: ac yn awr gwnewch
gyfammod â ni.
7 A gwŷr Israel a ddywedasant wrth
yr Hefiaid, Nid hwyrach dy fod yn
ein mysg yn trigo ; ■ pa fodd gan
hynny y gwnaf gyfammod â thi ?
8 A hwy a ddywedasant wrth Jo-
sua, Dy weision di ydym ni. A
Josua a ddywedodd wrthynt, Pwy
ydych ? ac o ba le y daethoch ?
9 A hwy a ddywedasant wrtho,
Dy weision a ddaethant o wlad bell
iawn, 0 herwydd enw yr Arglwydd
dy Dduw : canys ni a glywsom ei
glod ef, a'r hyn oU a wuaeth efe
yn yr Aipht ;
10 ''A'r hyn oil a wnacth efe i ddau
frenhin yi' Amoriaid, y rhai oedd
o'r tu hwnt i'r lorddonen; i Sehon
brenhin Hesbon, ac i Og brenhin
Basan, yr hwn oedd yn Astaroth.
11 Am hynny ein henuriaid ni, a
holl bresAvyhvyr ein gwlad, a lefar-
asant ^vrthym ni, gan ddjsvedyd,
Cymmerwch luniaeth *gyd â chwi
i'r daith, ac ewch ì'av cyfarfod
h'wynt; a dywedwch wrthynt, Eich
gweision ydym: yn awr gan hynny
gwnewch gyfammod â ni.
12 Dyma ein bara ni: yn frwd y
cymmerasom ef yn lluniaeth o'n
tai y dydd y cych^vynasom i ddy-
fod attoch; ac yn a^VT, wele, sych
a brithhvyd yw.
13 Dyma hefyd y costrelau gwin a
lanwasom ja. newyddion; ac wele
h^^ynt wedi hollti: ein dillad hyn
hefyd a'n hesgidiau a heneiddias-
ant, rhag meithied y daith.
14 A'r gwyr a ^gymmerasant o'u
hymborth hwynt, ac nid ymgyng-
horasant â genau yr Arglwydd.
15 FeUy Josua a wnaeth heddwch
â hAvynt, ac a wnaeth gyfammod â
hwynt, ar eu cadw h^vynt yn fyw:
ty^ry'sogion y gynnuUeidfa hefyd a
djiigasant wrthynt.
16 Ond ym mhen y tridiau wedi
Cyn
CRIST
1451.
3 cli/tiog.
« Exod. 23.
32.
b Num. 21.
24, 3i
< Heb. yn
eich Haw.
B iVeu,
dderbt/n-
iasant y
gviyr er
mioyn en
hymborth.
Arhed y Gîbeonîaicl.
JOSUA, X.
Gwaredu Giheon.
Cyn
CRIST
1451.
c Edrych
2 Sam. 21.
1,6.
d Deut. 29.
11.
0 ad. 15.
f Deut. 7.
1,2.
iddynt wneuthur cyfammod â hwynt,
hwy a glywsant mai cymmydogion
iddynt oeddynt hwy, ac mai yn eu
mysg yr oeddynt yn aros.
17 A meibion Israel a gychwynas-
ant, ac a ddaethant iV dinasoedd
hwynt y trydydd dydd: a'u dinas-
oedd hwynt oedd Gibeon, a Chephi-
rah, Beeroth hefyd, a Chiriath-jearim.
18 Ond ni tharawodd meibion Is-
rael mo honynt hwy ; oblegid ty-
wysogion y gynnuUeidfa a dyngasai
^n-thynt myn Arglwydd Dduw Is-
rael : a'r hoU gynnuUeidfa a rwg-
nachasant yn erbyn y tywysogion.
19 A'r holl dywysogion a ddywed-
asant wrth }t hoU gynnuUeidfa, Ni
a dyngasom wrthynt i Arglwydd
Dduw Israel : am hynny ni aUwn
ni yn awr gyffwrdd â hwynt
20 Hyn a wnawn ni iddynt hwy:
Cadwn hwynt yn fyw, fel na byddo
*=digofaint arnom ni; o herwydd y
Uw a dyngasom wrthynt.
21 A'r tywysogion a ddywedasant
wrthynt, Byddant fyw, (ond bydd-
ant "^yn torri cynnud, ac yn tynnu
dwfr fr holl gynnuUeidfa,) fel *y
dywedasai y tywysogion wrthynt.
22 1Í Yna Josua a alwodd arnynt ;
ac a lefarodd wrthynt, gan ddy-
wedyd, Paham y twyllasoch ni, gan
ddywedyd, Pell iawn ydym ni oddi
wi'thych; a chwithau yn preswyHo
yn ein mysg ni?
23 Yn awr gan hynny melldiged-
ig ydych; ac ni ddiangc un o hon-
och rhag bod yn graei/i-weision, ac
yn torri cynnud, ac yn tynnu dwfr
i dŷ fy Nuw.
24 A hwy a attebasant Josua, ac a
ddywedasant, Yn ddiau gan fynegi y
mynegwyd i'th weision, ddarfod i'r
Arglwydd dy Dduw ^orchymyn i
Moses ei was roddi i ch wi yr holl wlad
hon, a difetha hoU drigolion y wlad
o'ch blaen chwi ; am hynny yr oih-
asom ni yn ddirfawr rhagoch am ein
heinioes, ac y gwnaethom y peth hyn.
25 Ac yn awr, wele ni yn dy law
di : fel y hyddo da ac uniawn yn
dy olwg wneuthur i ni, gwna.
26 Ac feUy y gwnaeth efe iddynt ;
ac a'u gwaredodd hwynt o law meib-
ion Israel, fel na laddasant hwynt
27 A Josua a'u rhoddodd hwynt
y dwthwn hwnnw yn gymmynwyr
coed, ac yn wehynwyr dwfr, i'r gyn-
nuUeidfa, ac i aUor yr Arglwydd,
hyd y dydd hwn, yn y Ue a ddew-
isai efe.
PENNOD X
5 Film hrenhin yn rhyfela yn erbyn Giheon. 7
Josua yn ei hachub hi. 10 Duw yn ymladd
yn eu herhyn hwynt â chenUysg. 12 Yr haul
a'r lleuad yn sefyll ar air Josua. 18 Cau
ar y púm brenhin mewn ocjof. 23 Eu dwyn
allan ; 24 eu d'iystyru, 26 a'u crogi. 28
Gorchfygu sailh brenhin ychwaneg. 43 Josua
yn dychwelyd i Gilgal.
APHAN glybu Adonisedec bren-
hin Jerusalem i Josua ennill
Ai, a'i difrodi hi, (*fel y gwnelsai
efe i Jericho ac i'w brenhin, felly y
gwnaethai efe i ''Ai ac i'w brenhin,)
a heddychu o drigoUon Gibeon âg
Israel, a'u bod yn eu mysg hwynt :
2 Yna yr ofnasant yn ddirfawr;
oblegid dinas fawr oedd Gibeon, fel
un ^o'r dinasoedd brenhinol; ac o
herwydd ei bod yn fwj nag Ai; ei
holl wŷr hefyd oedd gedyrn.
3 Am hynny Adonisedec brenhin
Jerusalem a anfonodd at Hoham
brenhin Hebron, ac at Piram bren-
hin Jarmuth, ac at Japhia brenhin
Lachis, ac at Debir brenhin Eglon,
gan ddywedyd,
4 Deuwch i iynu attaf fi, a chyn-
northwywch fi, fel y tarawom ni
Gibeon : canys hi a heddychodd â
Josua, ac â meibion Israel.
5 Am hynny pùm brenhin yr Amor-
iaid a ymgynnuUasant, ac a ddaeth-
ant i fynu, se/ brenhin Jerusalem,
brenhin Hebron, brenhin Jarmuth,
brenhin Lachis, a brenhin Eglon,
hwynt-hwy a'u holl fyddinoedd, ac
a wersyllasant wrth Gibeon, ac a
ryfelasaut yn ei herbyn hi.
6 11 A gwŷr Gibeon a anfonasant at
Josua i'r gwersyll i Gilgal, gan ddy-
wedyd, Na thỳn ymaith dy ddwylaw
oddi wrth dy weision : tyi'ed i fynu
yn fuan attom ni, acliub ni he/yd, a
chynnorthwya ni : canys holl fren-
hinoedd yr Amoriaid, y rhai sydd
yn trigo yn y mynydd-dir, a ym-
gynnuUasant i'n herbyn ni.
7 Felly Josua a esgynodd o Gilgal,
efe a'r holl bobl o ryfel gyd âg ef,
a'r hoU gedyi*n nerthol.
8 1Í A'r Arglwydd a' ddywedodd
wrth Josua, Nac ofna rhagddynt:
canys yn dy law di y rhoddais
hwynt ; ni saif neb o honynt yn
dy Avyneb di.
9 Josua gan hynny a ddaeth yn
ddiattreg attynt hwy : canys ar hyd
y nos yr aeth efe i fynu o Gilgal.
10 A'r Arglwydd "a'u dryUiodd
hwynt o flaen Israel, ac a'u tarawodd
hwynt â Uaddfa fawr yn Gibeon, ac
Cyn
CRIST
1451.
• pen. 6. 21.
b pen. 8. 22.
3 neb. o
ddinasoedd
y frenhin-
iaeth.
c Ks. 28, 21.
226
Yr haul dr lleuad yn sefyll.
JOSUA, X.
Lladd y püm brenhîn.
Cyn
CEIST
1451.
d Es. 28. 21.
Hab. 3. 11.
3Heb.
distawa.
• 2 Sam. 1.
18.
6Heb.
chynffon-
dorrwch
hwynt.
e Exod. 11.
7.
a'li hymlidiodd hwynt íFordd yr eir
i fynu i Beth-horon, ac a'u taraw-
odd hwynt hyd Azecah, ac hyd
Maccedah.
11 A phan oeddynt yn ffoi o flaen
Israel, a hwy y ngoriwaercd Beth-
horon, yr Arglwydd a fwriodd ar-
nynt Invy gerrig mawrion o'r nef-
oedd hyd Azecah ; a buant feirw :
amlach oedd y rhai a fu feirw gan
y cerrîg cenllysg, na'r rhai a ladd-
odd meibion Israel â'r cleddyf.
12 11 Llefarodd Josua wrth yr Ar-
glwydd y dydd y rhoddodd yr
Arglwydd yr Amoriaid o flaen
meibion Israel: ac efe a ddy^ved-
odd y'ngolwg Israel, ^ 0 haul, ^ aros
yn Gibeon; a thithau, leuad, yn
nyffryn Ajalon.
13 A'r haiü a arhosodd, a'r lleuad
a safodd, nes i'r genedl ddial ar eu
gelynion. Onid yw hyn *yn ysgrif-
enedig yn llyfr *yr Uniawn? Felly
yr haul a safodd y'nghanol y nef-
oedd, ac ni frysiodd i fachludo dros
ddiwrnod cyfan.
14 Ac ni bu y fath ddiwrnod a
hAHinw o'i flaen ef, nac ar ei ol ef,
fel y g^ATandawai yr Arglwydd ar
lef dyn: canys yr Arglwydd a
ymladdodd dros Israel.
15 1Í ^A Josua a ddychwelodd, a
hoU Israel gyd âg ef, i'r gwersyll
i Gilgal.
16 Ond y piim brenhin hynny a
fibisant, ac a ymguddiasant mewn
ogof ym Maccedah.
17 A myiiegA>7d i Josua, gan ddy-
wedyd, Y pùm brenliin a gafwyd
y'nghûdd mewn ogof ym Maccedah.
18 A dywedodd Josua, Treiglwch
feini ma^vrion ar enau yr ogof, a go-
sod wch wrthi wỳr i'w cadw hwynt :
19 Ac na sefwch chwi; erlidiwch
ar ol eich gelynion, a ^tharêwch y
rhai olaf o honynt; na adôwch idd-
ynt fyned i'w dinasoedd: canys yr
Arglwydd eich Duw a'u rhodd-
odd hwynt yn eich UaAV chwi.
20 A phan ddarfu i Josua a meib-
ion Israel eu taro Invynt â lladdfa
fawr iaAvn, nes eu difa ; yna y gwedd-
illion a adawsid o honynt a aethaut
i'r dinasoedd caerog.
21 A'r hoU bobl a ddychwelasant
i'r gwersyll at Josua ym Maccedah
mewn heddwch, ^heb syramud o neb
ei dafod yn erbyn meibion Israel.
22 A Josua a ddywcdodd, Agorwch
enau yr ogof, a dygwch aUan y pùm
brenhin hynny attaf fi o'r ogof.
23 A hwy a wnaethant felly, ac a
ddygasant allan y pùm brenhin atto
ef o'r ogof; se/ brenhin Jerusalem,
brenhin Hebron, brenhin Jarmuth,
brenhin Lachis, a brenhin Eglon.
24 A phan ddygasant h^vy y bren-
hinoedd hynny at Josua, yna Josua
a alwodd am holl wŷr Israel, ac a
ddywedodd wrth dy^vysogion y rhy-
felwyr, y rhai a aethai gyd âg ef,
Nesêwch, gosodwch eich traed ar
yddfau y brenhinoedd hyn. A hwy
a nesasant, ac a osodasant eu traed
ar eu gyddfau hwynt.
25 A Josua a ddywedodd wrthynt,
Nac ofnwch, ac nac arsAvydwch;
eithr ymwrolwch, ac ymegniwch:
canys fel hyn y g^vna yr Arglwydd
i'ch holl elynion yr ydych chwi yn
ymladd i'w herbyn.
26 Ac wedi hyn Josua a'u taraw-
odd hwynt, ac a'u rhoddodd i farw-
olaeth, ac a'u crogodd Invynt ar
bum pren: a buant y'nghrog ar y
prennau ''hyd yr hwyr.
27 Ac ym mhryd machludó haul,
y gorchymynodd Josua iddynt eu
'disgyn liAvynt oddi ar y prennau,
a'u bwrw hwynt i'r ogof yr ymgudd-
iasant ynddi ; a bwriasant gerrig
mawrion y'ngenau yr ogof, y rhai
sydd yno hyd gorph y dydd hwn.
28 1Í Josua hefyd a ennillodd Mac-
cedah y dwthwn hwnnw, ac a'i tar-
awodd hi â min y cleddyf, ac a
ddifrododd ei brenhin hi, hwynt-
hAvy, a phob enaid ag oedd ynddi;
ni adawodd efe un gweddill: canys
efe a wnaeth i frenhin Maccedah,
^ fel y gwnaethai i frenhin Jericho.
29 1Í Yna yr aeth Josua a holl Is-
rael gyd ag ef o Maccedah i Libnah,
ac a ymladdodd yn erbyn Libnah.
30 A'r Arglwydd a'i rhoddodd
hithau, a'i brenhin, yn Haw Israel;
ac yntau a'i iarawodd hi â min y
cleddyf, a phob enaid a'r oedd
ynddi; ni adawodd ynddi un yng
ngweddill: canys efe a ^vnaeth i'w
brenhin hi fel y gwnelsai i frenhin
Jericho.
31 If A Josua a dramwyodd, a
holl Israel gyd ag ef, o Libnah i
Lachis ; ac a wersyllodd wrthi, ac
a ymladdodd i'w herbyn.
32 A'r Arglwydd a roddodd
Lachis yn Haw Israel ; yr hwn a'i
hennillodd hi yr ail dydd, ac a'i
tarawodd hi â min y cleddyf, a phob
enaid ag oedd ynddi, yn ol yr hyn
oil a wnaethai efe i Libnah.
Cyn
CRIST
1451.
h pen. 8. 29.
t Deut. 21.
23.
pen. 8. 29.
k pen. 6. 21.
Gorchfygu
JOSUA, XI.
amryw frenJiinoedd.
Cyn
CEIST
1451.
1 Edrych
pen. 14. 13.
a 15. 13.
m pen. 15.
15.
SNeu,^ÿn-
lionnau.
n Deut. 20.
16, 17.
open. 11. 16.
1450.
33 IT Yna Horam brenhin Gezer a
ddaetli i fynu i gynnorthwyo Lachis :
a Josua a'i tarawodd ef a'i bobl, fel
na adawyd iddo ef un y'ngweddill.
34 IF A Josua a dramwyodd, a holl
Israel gyd âg ef, o Lachis i Eglon :
a hwy a wersyllasant wrthi, ac a
ymladdasant i'w herbyn.
35 A hwy a'i henniUasant hi y
diwmod hwnnw, ac a'i tarawsant hi
â min y cleddyf ; ac efe a ddifrod-
odd bob enaid aV oedd ynddi y
d\^i;h^vn hwnnw, yn ol yr hyn oil a
wnaethai efe i Lachis.
36 1Í A Josua a esgynodd, a holl
Israel gyd âg ef, o Eglon i ^Hebron;
a hwy a ryfelasant i'w herbyn.
37 A hwy a'i henniUasant hi, ac
a'i tarawsant hi â min y cleddyf, a'i
brenhin, a'i holl ddinasoedd, a phob
enaid ag oedd ynddi ; ni adawodd
efe un y'ngweddill, yn ol yr hyn oil
a wnaethai efe i Eglon : canys efe a'i
difrododd hi, a phob enaid ag oedd
ynddi.
38 IT A Josua a ddychwelodd, a
holl Israel gyd ag ef, i "Debir; ac
a ymladdodd i'w herbyn.
39 Ac efe a'i hennillodd hi, ei bren-
hin, a'i holl ddinasoedd ; a hwy a'u
tarawsant hwy â min y cleddyf, ac
a ddifrodasant bob enaid ag oedd
ynddi ; ni adawodd efe un yng
ngweddill: fel y gwnaethai efe i
Hebron, felly y gwnaeth efe i De-
bir, ac i'w brenhin ; megis y gwuel-
sai efe i Libnah, ac i'w brenhin.
40 "H Felly y tarawodd Josua yr holl
iynydd-dir, a'r dehau, y gwastadedd
he/yd, a'r ^ bronnydd, a'u holl fren-
hinoedd: ni adawodd efe un yng
ngweddill; eithr efe a ddifrododd
bob perchen anadl, fel "y gorchy-
mynasai Arglwydd DduẀ Israel.
41 A Josua a'u tarawodd hwynt o
Cades-Barnea, hyd Gazah, "a holl
wlad Gosen, hyd Gibeon.
42 Yr holl frenliinoedd hyn he/yd
a'u gwledydd a ennillodd Josua ar
unwaith : canys Arglwydd Dduw
Israel oedd yn ymladd dros Israel.
43 Yna y dychwelodd Josua, a
holl Israel gyd ag ef, i'r gwersyll
yn Gilgal.
PENNOD XL
5 Gorchft/gu amryw frenhinoedd lorth ddyfr-
oedd Merom. 10 Ennill Easor, a'i llosgi.
16 Josua yn goresgyn yr holl wlad; 21 ac
yn torri ymaith yr Anaciaid.
APHAN glybu Jabin brenhin
Hasor y pethau hynny, efe a
~ 228
anfonodd at Jobab brenhin Madon,
ac at frenhin Simron, ac at frenhin
Achsaph,
2 Ac at y brenhinoedd oedd o du
y gogledd yn y mynydd-dir, ac yn y
rhosdir tu a'r dehau i Cinneroth, ac
yn y dyffryn, ac yn ardaloedd Dor
tu a'r gorllewin ;
^Atj Canaaneaid o'r dwyrain a'r
gorllewin, ac at yr Amoriaid, a'r
Hethiaid, a'r Phereziaid, a'r Je-
busiaid, yn y mynydd-dir, ac at
yr Hefiaid dan Hermon, y'ngwlad
Mispeh.
4 A hwy a aethant allan, a'u hoU
fyddinoedd gyd â hwynt, pobl lawer,
fel y tywod sydd ar fin y môr o
amldra ; meircli heiyd a cherbydau
lawer ia^vn.
5 A'r hoU frenhinoedd hyn a ^ ym-
gyfarfuant ; daethant hefyd a gwer-
syllasant ynghyd wrth ddyfroedd
Merom, i ymladd yn erbyn Israel.
6 1Í A dywedodd yr Arglwydd
with Josua, Nac ofna rhagddynt
hwy : canys y fory ynghylch y pryd
hyn y rhoddaf hwynt oU yn Uadd-
edig o flaen Israel: *llinynnau gar-
rau eu meirch hwynt a dorri, a'u
cerbydau a losgi di â thâa
7 Felly Josua a ddaeth, a'r hoU bobl
o ryfel gyd ag ef, yn ddisymmwth
arnynt li^vy wrth ddyfroedd Merom ;
a hwy a ruthrasant arnynt.
8 A'r Arglwydd a'u rhoddodd
hwynt yn Uaw Israel ; a hwy a'u
tarawsant hwynt, ac a'u herlidias-
ant hyd ^Sidon fawr, ac hyd **Mis-
rephoth-maim, ac hyd glyn Mispeh
o du y dwyrain; a hwy a'u taraw-
sant hwynt, fel na adawodd efe o
honynt un y'ngweddill.
9 A Josua a wnaeth iddynt fel
yr archasai yr Arglwydd iddo :
llinynnau garrau eu meirch hwynt
a dorrodd efe, a'u cerbydau a losg-
odd â than.
10 IT A Josua y pryd hwnnw a
ddychwelodd, ac a ennillodd Hasor,
ac a darawodd ei brenhin hi a'r
cleddyf : canys Hasor o'r blaen oedd
ben yr holl deyrnasoedd hynny.
11 Tarawsant hefyd bob enaid a'»*
oedd ynddi a min y cleddyf, gan
eu difrodi hwynt: ni adawyd un
perchen anadl: ac efe a losgodd
Hasor â than.
12 A holl ddinasoedd y brenhin-
oedd hynny, a'u hoU frenhinoedd
hwynt, a ennillodd Josua, ac a'u
tarawodd â min y cleddyf, gan eu
Cyn
CRIST
1450.
2 Heb. a
ymhwynt-
inanasanU
«2Sam.8.t
SNeu,
Sidon-
rabbah.
*îíeu,
vyllau
nalen.
Heb.
üosgiad
dyfroedd.
Goresgyn yr holl ivlad.
JOSUA, XII.
Y hrenliinoedd a darawyd.
Cyn
CRIST
1450.
»> Num. 33.
62.
Deut. 7. 2.
a 20. 16, 17.
8 Heb. ar
eu petUwr,
e Exod. 34.
U.
Í Deut. 7. 2.
6 Heb.
symmnd-
odd.
7Neu,
0> níí/n-
8 Hyd 1445.
ad. 23.
• pen. 9. 3.
'Deut. 2.30.
8 Deut. 20.
16, 17.
b Num. 13.
22, 23.
Deut.L28.
I Num. 26.
53.
1445.
k pen. 14.10.
a 21. 43.
a 22. 4. a
23.1.
difrodi hwynt : ''megis y gorchymyn-
asai Moses gwas yr Arglwydd.
13 Ond ni losgodd Israel yr un
o'r dinasoedd oedd yn sefyll "yn eu
cadernid ; namyn Hasor yn uiiig a
losgodd Josua.
14 A holl anrhaith y dinasoedd
hynny, a'r anifeiliaid, a ysglyfaeth-
odd meibion Israel iddynt eu hun :
yn unig pob dyn a darawsant hwy
â min y clcddyf, nes iddynt eu di-
fetha ; ni adawsant berchen anadl.
15 1Í "^ Fel y gorchymynasai yr Ar-
glwydd i Moses ei was, "^ felly y gor-
chymynodd Moses i Josua, ac felly
y gA^naeth Josua ; ni ^ adawodd efe
ddim o'r hyn oil a orchymynasai yr
Arglwydd i Moses.
16 Felly Josua a ennillodd yr holl
dir hwnnw, y mynyddoedd, a'r holl
ddehau, a holl wlad Gosen, a'r dyff-
ryn, a'r gwastadedd, a mynydd Is-
rael, a'i ddyflfryn;
17 ^0 fjTiydd Halac, yr hwn sydd
yn myned i fynu i Seir, hyd Baal-
Gad, y'nglyn Libanus, dan fynydd
Hermon : a'u holl frenhinoedd
hAvynt a ddaliodd efe ; tarawodd
hwynt hefyd, ac a'u rhoddodd 1
farwolaetli.
18 Josua a gynhaliodd ryfel yn
erbyn yr holl frenhinoedd hynny
^ ddyddiau lawer.
19 Nid oedd dinas a'r a heddychodd
â meibion Israel, heb law *yr Hef-
iaid preswylwyr Gibeon ; yr holl rai
ei'aill a ennillasant Invy trwy ryfel.
20 Canys ^o'r Arglwydd yr yd-
oedd galedu eu calon h^ynt i gyf-
arfod âg Israel mewn rhyfel, fel y
difrodai efe hAAynt, ac na fyddai
iddynt drugaredd; ond fel y di-
fethai efe liAvynt, ^ fel y gorchymyn-
asai yr Auglwydd wrth Moses.
21 ÌÍ A'r pryd hwnnw y daeth Josua
ac a dorrodd ''yr Anaciaid ymaith o'r
mynydd-dir, o Hebron, o Debir, o
Anab, ac o holl fynyddoedd Judah,
ac o holl fynyddoedd Israel: Josua
a'u difrododd h^vynt a'u dinasoedd.
22 Ni adawyd un o'r Anaciaid
y'ngwlad meibion Israel : yn unig
yn Gazah, yn Gath, ac yn Asdod, y
gadawyd h^vynt
23 Felly Josua a ennillodd yr hoU
wlad, yn ol yr hyn oil a lefarasai yr
Arglwydd wrth Moses ; a Josua
a'i rhoddodd hi yn etifeddiaeth i
Israel, 'yn ol eu rhannau hwynt,
trwy eu Uwythau. ''A'r wlad a or-
phwysodd heb ryfel.
PENNOD XII.
1 Y fidau /renhin a ennillodd Moses eu gwled-
ydd, ac o'm rhannodd. 7 Yr un breniiin ar
ddeg ar hugain o'r tu arall i'r Jorddonen, y
rhai a darawodd Josua.
lYMA frenhinoedd y wlad, y
rhai a darawodd meibion Is-
rael, ac a feddiannasant eu gwlad
hwynt o'r tu hwnt i'r lorddonen tu
a chodiad yr haul; o afon Amon
hyd fynydd Hermon, a'r holl was-
tadedd tu a'r dwyrain:
2 ^ Sehon brenhin yr Amoriaid, yr
hwn oedd yn trigo yn Hesbon, ac
yn arghvyddiaethu o Aroer, yr hon
sydd ar fin yi* afon Arnon, ac o
ganol yr afon, ac o banner Gilead
hyd yr afon Jabboc, ỳm mro meib-
ion Ammon ;
3 Ac ^o'r gwastadedd hyd for Cin-
neroth o du y dwyrain, ac hyd for
y gwastadedd, sefj mor heli, o du
y dwyrain, tu a Beth-jesimoth; ac o
^du y dehau, dan ^"Asdoth-Pisgah:
4 A goror Og brenhin Basan, yr
hwn oedd o *^weddill y cawri, ac
*oedd yn trigo yn Astaroth ac yn
Edrei ;
5 Ac efe oedd yn arglwyddiaethu
ym mynydd Hermon, ac yn Salchah,
ac yn holl Basan, hyd derfyn y Gesur-
iaid, a'r Maachathiaid, a banner Gi-
lead, terfyn Sehon brenhin Hesbon.
6 Moses gwas yr Arglwydd a
meibion Israel ^a'u tarawsant hwy:
a s Moses g^vas yr Arglwydd a'i
rhoddodd hi yn etifeddiaeth i'r
Reubeniaid, ac i'r Gadiaid, ac i
banner llwyth JNIanasseh.
7 1Í Dyma hefyd frenhinoedd y
wlad y rhai a darawodd Josua a
meibion Israel o'r tu yma i'r lor-
ddonen o du y gorllewin, o Baal-
Gad, y'nglyn Libanus, hyd ^ fynydd
Halac, yr hAvn sydd yn myned i
fynu i Seir ; a Josua a'i rhoddodd
hi i hvythau Israel yn etifeddiaeth
yn ol eu rhannau ;
8 Yn y mynydd, ac yn y dyflPryn,
ac yn y gwastadedd, ac yn y ^ bron-
nydd, ac yn yr anialwch, ac yn y de-
hau ; yr Hethiaid, yr Amoriaid, a'r
Cimaaneaid, y Phereziaid, yr Hef-
iaid, a'r Jebusiaid :
9 1 ' Brenhin Jericho, yn un ;
''brenhin Ai, yr hwn oedd o ystlys
Bethel, yn un ;
10 'Brenhin Jerusalem, yn un;
brenhin Hebron, yn un ;
11 Brenhin Jarmuth, yn un ; bren-
hin Lachis, yn un ;
Cyn
CEIST
1452.
» Num. 21.
24.
Dout.2.36.
a 3. 6, 16.
b Deut. 3.17.
2Neu,
du Teman.
3 Neu,
ffynhon-
nau
Pixgah,
neu,ÿ
bryn.
cDeut.3.17.
a 4. 49.
d Deut. 3.11.
pen. 13. 12.
e Deut. 1. 4.
f Num. 21.
24,33.
8 Num. 32.
20, Si.
Deut. 3. 12.
pen. 13. 8.
h pen. 10. 40.
a U. 17.
ifff/nhon-
nau.
1451.
1 pen. 6. 2.
k pen. 8. 20.
1 pen. 10. 23.
Terfynau y wlad.
JOSUA, XIII.
Terfynau y wlad.
Cyn
CRIST
1451.
«n pen. 10.
33.
n pen. 10.38.
open. 10. 29.
Ppen.10.28.
q pen. 8. 17.
6 Nen,
Saron.
1450.
r pen. 11. 10.
• pen. 11. 1.
a 19. 15.
tptn.l9. 37,
u Gen. 14.
1,2.
Es. 9. 1.
1445.
a EJrvfh.
pen. 14. 10.
« Soph. 2. 5.
d Bcut. 2.
Í23.
2 Jileardh.
• Eilrych
Baru.1.34.
f 1 Bren. 5.
18.
Ps. 83. 7.
S pen. 11. 8.
12 Brenhin Eglon, yn un ; " bren-
hin Gezer, yn un;
13 "Brenhin Debir, yn un; bren-
hin Geder, yn un ;
14 Brenhin Hormah, yn un ; bren-
hin Arad, yn un ;
15 " Brenliin Libnah, yn un ; bren-
hin Adiilam, yn un ;
16 P Brenhin Maccedah, yn un;
1 brenhin Bethel, yn un ;
17 Brenhin Tappuah, yn un ; bren-
hin Hepher, yn un ;
18 Brenhin Aphec, yn un ; brenhin
^ Lasaron, yn un ;
19 Brenhin Madon, yn un ; ' bren-
hin Hasor, yn un ;
20 "Brenhin Simron-Meron, yn un;
brenhin Achsaph, yn un ;
21 Brenhin Taanach, yn un ; bren-
hin Megido, yn un ;
22 * Brenhin Cades, yn un; bren-
hin Jocneam o Carmel, yn un ;
23 Brenhin Dor yn ardal Dor, yn
un ; brenhin " y cenhedloedd o Gil-
gal, yn un ;
24 Brenhin Tirsah, yn un : yr hoU
frenhinoedd oedd un ar ddeg ar
hugain,
PENNOD XIIL
2 Terfynau y wlad ni orchfygesid etto. 8 Etir
feddiaeth y ddau Iwytli a hanner. 14, 33 Yr
Arglwydd a'i aherthau yio etifeddiaeth Left.
15 Terfynau etifeddiaeth Eeuhen. 22 Lladd
Balaam. 24 Terfynau etifeddiaeth Gad,
29 a hanner Uwyth Manasseh.
APHAN *heneiddiodd Josua, a
phwyso o hono me-svn oedran,
dyivedodd yr Arglwydd wrtho ef,
Tydi a heneiddiaist, daethost i
ddyddiau oedrannus, a thir lawer
idivrvL sydd etto iV feddiannu.
2 ^ Dyma y wlad sydd etto yn ol :
hoU derfynau y Pliilistiaid, a holl
Gesuri,
3 0 Sihor, yr hon sydd o flaen yr
Aipht, hyd derfyn Ecron tu a'r go-
gledd, yr Mvn a gyfrifir i'r Canaan-
eaid : " pùm tywysog y Philistiaid :
y Gazathiaid, a'r Asdodiaid, yr Es-
caloniaid, y Githiaid, jr Ecroniaid;
^yr Afiaid :
4 O'r dehau, hoU wlad y Canaan-
eaid, a'r ^ogof oedd yn yinyl y Si-
doniaid, hyd Aphec, liyd derfyn *yr
Amoriaid :
5 A gwlad 'y Gibliaid, a holl Li-
banus, tu a chyfodiad haul, o Baal-
Gad dan fynydd Hermon, nes dyfod
i Hamath.
6 Holl breswylwyr y mjnjdd-dir
o Libanus hyd ^ Misrephoth-maim,
23Ü
a'r holl Sidoniaid, y rhai hynny a
yrraf ymaith o flaen meibion Israel :
yn unig rhan di hi wrth goelbren i
Israel yn etifeddiaeth, fel y gorchy-
mynais i ti.
7 Ac yn awr rhan di y wlad hon
yn etifeddiaeth i'r naw Uwyth, ac i
hanner Uwyth Manasseh.
8 Gyd a'r rhai y derbyniodd y
Reubeniaid a'r Gadiaid eu hetifedd-
iaeth, ''yr hon a roddodd Moses idd-
ynt hwy, o'r tu hwnt i'r lorddonen,
tu a'r dwyrain, fel y rhoddes Moses
gwas yr Arglwydd iddynt ;
9 0 Aroer, yr hon sydd ar fin afon
Arnon, a'r ddiuas sydd j'ngìiüjìóì ^y
dyfíryn, a lioU wastadedd Medeba,
hyd Dibon ;
10 A holl ddinasoedd Sehon bren-
hin yr Amoriaid, yr hwn a deyi'iias-
odd yn Hesbon, hyd ardal meibion
Ammon ;
11 GUead hefyd, a therfyn y Ge-
suriaid, y Maachathiaid hefyd, a
holl fynydd Hermon, a hoU Basan
hyd Salchah ;
12 HoU frenhiniaeth Og yn Basan,
yi' h^Ti a deyrnasodd yn Astaroth,
ac yn Edrei; efe a adawyd o 'weddill
y ca^TÌ : canys Moses a'u tarawsai
hwynt, ac a'u gyrrasai ymaith.
13 Oud meibion Israel ni yrrasant
allan y Gesuriaid na'r Maachathiaid;
eithr trigodd y Gesuriaid a'r Maa-
chathiaid ym mliUth Israel hyd y
dydd hwn.
14 ''Yn unig i hvyth Lefi ni rodd-
odd efe etifeddiaeth ; aberthau tan-
Uyd Arglwydd Dduw Israel oedd
ei etifeddiaeth ef, 4el y Uefarasai
efe wTtho.
15 1 A Moses a roddasai i Iwyth
meibion Reuben etifeddiaeth tnry
eu teuluoedd :
16 A'u terfyn h^iynt oedd o Ar-
oer, yr hon sydd ar fin afon Ar-
non, a'r ddinas sydd y'nghanol ^y
dySi'yn, a'r hoU wastadedd wrth
Medeba ;
17 Hesbon a'i hoU ddinasoedd, y
rhai sydd yn y gwastadedd; Di-
bon, a ^ Bamoth-Baal, a Beth-Baal-
meon ;
18 Jahasah hefyd, a Cedemoth, a
IMephaath ;
19 Ciriathaim hefyd, a Sibmah,
a Sareth-sahar, ym mynydd-dir y
glyn;
20 Beth-peor hefyd, ac ^"'Asdoth-
Pisgah, a Beth-Jesimoth,
21 A hoU ddinasoedd y gwastad-
Cyn
CRIST
1445.
t Num. 32.
33.
Deut.3.12,
13.
pen. 22. i.
S i/r afon.
1 Dent. 3. 11.
pen. 12. 4.
It pen. 14.
3,4.
1 a(L33L
* ijr afon.
0 Neil,
ttchelfet/dd
Baal^
thai Baal-
meon :
Edrych
Num. 32
38.
« Neil,
ffynhon-
nau
Pisÿah,
neu, y
hrijn.
m Dent. 3.
17.
Terfynau y wlad.
JO SUA, XIV.
Caleh yn cael Hebron.
Cyn
CRIST
1445.
n Num. 21.
24.
oNuin.31.8.
P Num. 22.
Ô. a 31. 8.
<î Num. 32.
41.
r Num. 32.
39.
8 pen. 18. 7.
t Num. 18.
20.
DoutlaO.
a 18. 1, 2.
edd, a holl frenhiniaeth Selion
brenliin yr Amoriaid, yr liAvn a
deyrnasodd jn Hesbon, °yr hwn a
ddarfiiasai i Moses ei daro, "gyd fl
thyivysogion Midian, Efi, a Recem,
a Sur, a Hur, a Relja, duciaid Se-
hon, y rhai oedd yn presA^'ylio yn
y wlad.
22 11 P Balaam hefyd mab Beor, y
dewin, a laddodd meibion Israel â'r
cleddyf, ym mhlith eu Uaddedigion
hwynt.
23 A therfyn meibion Reuben oedd
yr lorddonen a'^ goror. Dyma eti-
feddlaetli meibion Reuben, yn ol eu
teuluoedd, y dinasoedd, a'u trefi.
24 IF Moses hefyd a roddodd eti-
feddiaeth i hvyth Gad, sef i feibion
Gad, trwy eu teuluoedd;
25 A Jazer oedd derfyn iddynt
hwy, a hoU ddinasoedd Gilead, a
banner gwlad meibion Ammon, hyd
Aroer, yr hon sydd o flaen Rab-
bah;
26 Ac o Hesbon hyd Ramath-
Mispeh, a Betonim ; ac o Mahanaim
liyd gyffinydd Debir ;
27 Ac yn y dyöryn, Beth -Aram,
a Beth-Nimrah, a Succoth, a Sa-
phon, gweddill brenhiniaeth Sehon
brenhin Hesbon, yr lorddonen a'i
therfyn, hyd gwrr môr Cinneroth,
o'r tu hwnt i'r lorddonen, o du y
d^vyrain.
28 Dyma ctifeddiaeth meibion Gad,
yn ol eu teuluoedd, y dinasoedd,
a'u trefydd.
29 li Moses hefyd a roddodd eti-
feddiaeth i banner Uwyth Manas-
seh : a bu etifeddiaeth i banner
Uivyth meibion Manasseh, yn ol eu
teuluoedd :
30 A'u terfyn hwynt oedd o Ma-
hanaim, hoU Basan, hoU frenhin-
iaeth Og brenhin Basan, a "iholl
drefi Jair, y rhai sydd yn Basan,
tri ugain dinas ;
31 A banner Gilead, ac Astaroth,
ac Edrei, dinasoedd brenhiniaeth
Og yn Basan, a roddodd efe i
feibion Machir mab Manasseh, sef
i banner 'meibion Machir, yn ol eu
teuluoedd-
32 Dyma y gwledydd a roddodd
Moses i'w hetifeddu, yn rhosydd
Moab, am yr lorddonen a Jericho,
o du y dwyrain.
33 'Ond i Iwyth Lefi ni roddodd
Moses etifeddiaeth : Arglwydd
Dduw Israel yw eu hetifeddiaeth
hAvynt, * fel y llefarodd efe wrthynt
PENNOD XIV.
2 Y naw Uwyth a hanner i gael eu hetifedd-
iaeth wrth goelbren. 6 Caleh trwy ragor-
fraint yn cael Hebron,
|Y]\IA hefyd y gioledydd a eti-
feddodd meibion Ìsrael yng
ngwlad Canaan, "y rhai a rannodd
Eleazar yr offeiriad, a Josua mab
Nun, a phennau cenedl ll\\7thau
meibion Israel, iddynt liAvy i'w heti-
feddu.
2 ''Wrth goelbren yr oedd eu
hetifeddiaeth h^vynt; fel y gorchy-
mynasai yr Arglwydd tr^vy law
Moses cu rhoddi i'r naw ll\^'yth, ac
i'r hanner ll^vyth.
3 Canys Moses a roddasai etifedd-
iaeth i ddau Iwyth, ac i banner
Uwyth, o'r tu hwnt i'r lorddonen;
ond i'r Lefiaid ni roddasai efe eti-
feddiaeth yn eu mysg h^vynt ;
4 Canys •= meibion Joseph oedd
ddau Iwyth, Manasseh ac Ephraim:
am hynny ni roddasant ran i'r Lef-
iaid yn y tir, *ond dinasoedd i
drigo, a'u meusydd pentrefol i'w
hanifeiliaid, ac i'w golud.
5 Fel y gorchymynasai yr Ar-
glwydd i Moses, felly y gwnaeth
meibion Israel, a hwy a rannasant
y wlad.
6 11 Yna meibion Judah a ddaeth-
ant at Josua yn Gilgal: a Chaleb
mab Jephunneh ®y Ceneziad a ddy-
wedodd wrtho qi, Tydi a wyddost
^y gair a lefarodd yr Arglwydd
wrth Moses gwr Duw o'm plegid
i, ac o'th blegid dithau, yn Cades-
Barnea.
7 Mab deugain mlwydd oeddivn i
pan ^anfonodd Moses gwas yr Ar-
glwydd fi o Cades-Bamea, i edrych
ansawdd y wlad; a mi a ddygais
air iddo ef drachefn, fel yr oedd
yn fy nghalon.
8 Ond ^fy mrodyr, y rhai a aethant
i fynu gyd â mi, a ddigalonnasant y
bobl : etto ' myfi a gyflawnais fyned
ar ol yr Arglwydd fy Nuw.
9 A Moses a dyngodd y diwrnod
hwnnw, gan ddywedyd, Diau ""y
bydd y wlad ^y sathrodd dy droed
ami, yn etifeddiaeth i ti, ac i'th
feibion hyd byth; am i ti gyflawni
myned ar ol yr Arglwydd fy Nuw.
10 Ac yn awr, wele yr Arglwydd
a'm cadwodd yn fy^, " fel y llefar-
odd efe, y pùm mlynedd a deugain
hyn, er pan lefarodd yr Arglwydd
y gair hwn wrth Moses, tra y rhod-
iodd Israel yn yr anialwch : ac yn
Cyn
CRIST
Cylch
14r14.
» Num. 34.
17.
b Num. 26.
65.
a 33. 54.
a 34. 13.
cGeTi.4&5.
lChron.5.
1,2.
<lNum.35.2.
peii. 21. 2.
• Num. 32.
12.
t Num. 14.
24.
e Num. 13.
6. 11 14. e.
h Num. 13.
31, 32,
1 Num. 14.
24.
^ Dout. 11.
24.
jien. 1. 3.
1 Edrych
Num. 13.
22.
m Num. 14.
30.
1444.
Terfynau
JOSUA, XV.
rhaiidir Judah
Cyn
CRIST
1444.
n Edrych
Deut.34.7.
0 Num. 13.
28,32,33.
P pen. 15. 13.
Bam. 1. 20.
Edrych
pen. 2L
11,12.
1 Chron. 6.
55,56.
q Gen. 23. 2.
pen. 15. 13.
r pen. 11. 23.
aNum.34.3.
b Num. 33.
36.
ZHeb.
tafod.
S Slaale-
acrabbim.
awr, wele fi heddyw yn fab piim
mlwydd a phedwar ugain.
11 " 3> ydwyf etto mor gryf
heddjw a'r dydd yr anfonodd Mo-
ses fi: fel yr oedd fy nerth i y
piyd hwnnw, felly y mae iy nerth
i yn awr, i ryfela, ac i fyned allan,
ac i ddyfod i mewn,
12 Yn awr gan hynny dyro i mi y
mynydd yma, am yr hwn y llefar-
odd yr Ajiglwydd y d^vtliAvn liwn-
nw, (canys ti a glywaist y dwthwn
hwoRVf fod °jr Anaciaid yno, a din-
asoedd ma^vrion caerog;) ond odid
yr ArgIjWydd /ydd gyd a mi, fel y
gyrrwyf hAvynt aUan, megis y Uef-
arodd yr Aeglwydd.
13 A Josua al bendithiodd ef, ac
Pa roddodd Hebron i Caleb mab
Jephunneh yn etifeddiaeth.
14 Am hynny mae Hebron yn eti-
feddiaeth i Caleb mab Jephunneh
y Ceneziad hyd y dydd hwn : o her-
wydd iddo ef gwblhâu myned ar ol
Arglwydd Dduw Israel.
15 Ac "î enw Hebron o'r blaen oedd
Caer-Arba: yr Arba hwnnw oedd
wr maTVT ym mysg yr Anaciaid. ■" A'r
wlad a orphwysodd heb ryfeL
PENNOD XV.
1 Terfynau rhandir Judah. 13 Bhan Caleb, a'i
oresgyniad. 16 OtJiniel am ei wrolaeth yn
cael AcJisah merch Caleb yn loraig. 18 Hithau
yn cael rhodd gan ei tliad. 12 Binasoedd
Judah. 63 T Jebusiaid heb eu gorchfygu.
RHANDIR Uwyth meibion
Judah, yn ol eu teuluoedd,
ydoedd ^tu a therfyn Edom: ^an-
ialwch Sin, tu a'r dehau, oedd eith-
af y terfyn dehau.
2 A therfyn y dehau oedd iddynt
hwy o gwrr y mor heli, o'r ^gi*aig
sydd yn wynebu tu a'r dehau.
3 Ac yr oedd yn myned allan o'r
dehau hyd ^riw Acrabbim, ac yr
oedd yn myned rhagddo i Sin, ac
yn myned 1 fynu o du y dehau i
Cades-Barnea; ac yn myned hefyd
i Hesron, ac yn esgyn i Adar, ac yn
amgylchynu i Carcaah.
4 Ac yr oedd yn myned tu ag
Asmon, ac yn myned aUan i afon
yr Aipht; ac eithafoedd y terfyn
hwnnw oedd wrth y mor: hyn fydd
i chwi yn derfyn dehau.
5 A'r terfyn tu a'r dwyrain yw y
mor heli, hyd eithaf yr lorddonen:
a'i- terfyn o du y gogledd, sydd o
graig y mor, yn eithaf yr lorddonen.
6 A'r terfyn luvn oedd yn myned
i fynu i Beth-Hoglah, ac yn myned
o'r gogledd hyd Beth-Arabah; a'r
terfyn hwn oedd yn myned i fynu
at faen Bohan mab Reuben.
7 A'r terfyn hwn oedd yn myned
i fynu i Debir o ddyflryn Achor, a
thu a'r gogledd yn edrych tu a
Gilgal, o flaen rhiw Adummim, yr
hon sydd o du y dehau i'r afon : y
terfyn hefyd sydd yn myned hyd
ddyfi'oedd En-semes, a'i gwrr eithaf
sydd wrth '^ En-rogel.
8 A'r terfyn sydd yn myned i fynu
trwy ddyfíryn meibion Hinnom, gan
ystlys y Jebusiaid o du y dehau, hon-
no yw Jerusalem : y terfyn hefyd
sydd yn myned i fynu i ben y myn-
ydd sydd o flaen dyflryn Hinnom, tu
a'r gorllewin, yr hwn sydd y'ngliAvrr
glyn y ca^vri, tu a'r gogledd.
9 A'r terfyn sydd yn cyrhaeddyd
0 ben y mynydd hyd flynnon dyfr-
oedd Nephtoah, ac sydd yn myned
allan i ddinasoedd mynydd Ephron:
y terfyn hefyd sydd yn tueddu 1
Baalah, honno yio Ciriath-jearim.
10 A'r terfyn sydd yn amgylcliu
o Baalah tu a'r gorllewin, i fynydd
Seir, ac sydd yn myned rhagddo
at ystlys mynydd Jearim, o du y
gogledd, honno yiv Chesalon, ac y
mae yn disgyn i Beth-semes, ac yn
myned i Timnah.
11 A'r terfyn sydd yn myned i ys-
tlys Ecron, tu a'r gogledd: a'r ter-
fyn sydd yn tueddu i Sicron, ac yn
myned rhagddo i fynydd Baalah, ac
yn cyrhaeddyd i Jabneel ; a chyrrau
eithaf y terfyn sydd wrth y mor.
12 A therfyn y gorllewin yw y
mor mawr a'^ derfyn. Dyma derfyn
meibion Judah o amgylch, wrth eu
teuluoedd.
13 1Í Ac ^i Caleb mab Jephunneh
y rhoddodd efe ran ym mysg meib-
ion Judah, yn ol gair yr Ajiglwydd
wrth Josua; se/ ''^ Caer-Arba, tad
yr Anaciaid, honno yiv Hebron.
14 A Chaleb a yrrodd oddi yno
'dri mab Anac, ^Sesai, ac Aliiman,
a Thalmai, meibion Anac.
15 Ac ^ efe a aetli i fynu oddi yno
at drigolion Debir; ac enw Debir
o'r blaen oedd Ciriath-Sepher.
16 1Í A dywedodd Caleb, PAvy byn-
nag a darawo Ciriath-Sepher, ac
a'i hennillo hi ; iddo ef y rhoddaf
Achsah fy merch yn Avraig.
17 Ac ' Othniel mab Cenaz, brawd
Caleb, a'i hennillodd hL Yntau a
roddodd Achsah ei ferch idd© ef
yn wraig.
Cyn
CRIST
1444.
c 1 Bren.
1.9.
d pen. 14.13,
4 Neu,
Ciriath-
Arha.
• pen. 14. 15,
fBnrn. 1.
10, 20.
5 Num. 13.
22.
h pen. 10. 38,
lJaru.l.U.
13. a 3. 9.
Dinasoedd Judah.
JOSUA, XVI.
Terfynau meihion Joseph.
Cyn
CRIST
1444.
k Edrych
Geii.24.C4.
1 Sam. 25.
23.
E Keu, neu.
18 A phan ddaetli hi i meAvn atto
ef, yna hi a'i hannogodd ef i geisio
gan ei thad faes : ac a *" ddisgynodd
oddi ar yr asyn. A dywedodd Ca-
leb Avrthi, Beth a fynni di ?
19 A hi a ddywedodd, Dyro i mi
rodd ; canys gwlad y dehau a rodd-
aist i mi : dyro i mi hefyd ffynhon-
11 au dyfi'oedd. Ac efe a roddodd
iddi y fiynhonnau uchaf, a'r flyn-
hoiinau isaf.
20 Dyma etifeddiaeth Uwyth meib-
ion Judah, Avi'th eu teuluoedd
21 IF A'r dinasoedd o du eithaf i
Iwyth meibion Judah, tu a therfyn
Edom, ar du y dehau, oeddynt Cab-
seel, ac Eder, a Jagur,
22 Cinah he/yd, a Dimonah, ac
Adadah,
23 Cedes hefyd, a Hasor, ac Ith-
nau,
24 A Ziph, a Thelem, a Bealoth,
25 A Hasor, Hadattah, a Cirioth,
a Hesron, honno yw Hasor,
26 Ac Amam, a Seraa, a Moladah,
27 A Hasar-Gàdah, a Hesmon, a
Bethpalet,
28 A Hasar-sual, a Beer-seba, a
Biziothiah,
29 Baalah, ac lim, ac Asem,
30 Ac Eltolad, a ChesU, a Hormah,
31 A Siclag, a Madmannah, a San-
sannah,
32 A Lebaoth, a Silhim, ac Ain, a
Rimmon: yr lioU ddinasoedd oedd
naw ar Imgain, a'u pentrefydd.
33 Ac yn y dyfíryn, Esthaol, a
Soreah, ac Asnah,
34 A Zanoali, ac En-gannim, Tap-
puali, ac Enam,
35 Jarmuth, ac Adùlam, Sochoh,
ac Azecah,
3G A Saraim, ac Adithaim, a Ge-
derah, ^a Gederothaim; pedair ar
ddeg o ddinasoedd, a'u pentrefydd.
37 Senan, a Hadasah, a Migdal-
Gad,
38 A Dilean, a Mispeh, a Joctheel,
39 Lachis, a Boscath, ac Eglon,
40 Chabbon hefyd, a Lahmam, a
Chithlis,
41 A Gederoth, Beth-Dagon, a
Naamah, a Maccedah; un ddinas
ar bymtheg, a'u pentrefydd.
42 Libnah, ac Ether, ac Asan,
43 A Jiphtah, ac Asnah, a Nesib,
44 Ceilah hefyd, ac Achzib, a Mare-
sah ; naw o ddinasoedd, a'u peutrefi.
45 Ecron, a'i threfi, a'i phentrefydd :
46 0 Ecron hyd y môr, yr iiyn oil
oedd ger Haw Asdod, a'u pentrefydd :
283
47 Asdod, a'i threfydd, a'i phen-
trefydd; Gazah, a'i threfydd, a'i
phentrefydd, hyd afon yr Aipht;
a'r mur mawr, a'i derfyn.
48 1Í Ac yn y mynydd-dir; Samir,
a Jattir, a Sochoh,
49 A Dannah, a Ciriath-sannath,
honno yw Debir,
50 Ac Anab, ac Astemoh, ac Anim,
51 A Gosen, a Holon, a Giloh ; un
ddinas ar ddeg, a'u pentrefydd.
52 Arab, a Dumah, ac Esean,
53 A ^ Janum, a Beth-tappuah, ac
Aphecah,
54 A Humtali, a ' Chaer-Arba, hon-
no yiv Hebron, a Sior; naw dinas,
a'u trefydd.
55 Maon, Carmel, a Ziph, a Juttah,
56 A Jezreel, a Jocdeam, a Zanoah,
57 Cain, Gibeah, a Thimnah; deg
0 ddinasoedd, a'u pentrefydd.
58 Halhul, Bethsur, a Gedor,
59 A Maarath, a Beth-anoth, ac
Eltecon ; chwech o ddinasoedd, a'u
pentrefydd.
60 Ciriath-baal, honno yio Ciriath-
jearim, a Kabbah; d^vy ddinas, a'u
I)entrefydd.
61 1Í Yn yr anialwch; Beth-arabah,
Midin, a Sechachah,
62 A Nibsan, a dinas yr halen, ac
En-gedi; chwech o ddinasoedd, a'u
pentrefy^dd.
63 Ond •" ni allodd meibion Judah
yrru allan y Jebusiaid, trigolion
Jerusalem: "am hynny y trig y
Jebusiaid gyd â meibion Judah yn
Jerusalem hyd y dydd h^vn.
PENNOD XVI.
1 Terfynau cyff'redinol ineihion Joseph. 5 Ter-
fyn etifeddiaeth Ephraim. 10 Y Canaaneaid
heh eu llwyr-oresgyn.
ARHANDIR meibion Joseph
oedd yn myned o'r lorddonen
wrth Jericho, i ddyfroedd Jericho
o du y dwj^rain, i'r anialwch sydd
yn myned i fynu o Jericho i fyn-
ydd Bethel;
2 Ac yn myned o Bethel i *Luz,
ac yn myned rhagddo i derfyn Arci
i Ataroth ;
3 Ac yn disgyn tu a'r gorUewin i
ardal Japhleti, hyd derfyn Beth-
horon isaf, ac hyd Gezer: a'^ gyr-
rau eithaf sydd hyd y mor.
4 Felly meibion Joseph, Manasseh
ac Ephraim, a gymmerasant eu
hetifeddiaeth.
5 1Í A therfyn meibion Ephraim
oedd yn ol eu teuluoedd; a ther-
fyn eu hetifeddiaeth hwynt o du
Rhandir Manasseh,
JOSUA, XVII.
cCi derfynau.
Cyn
CRIST
1444.
b pen. 17.
c Barn. 1.
29.
Edrych
1 Bren. 9.
16.
a Gen. 41 .51.
a 46. 20.
b Gen. 50.
23.
Num. 32.
39. 40.
• 1 Chron. 7.
14.
e Num. 26.
29.
2 Num. 26.
), Je'r.er.
d Num. 26.
33. a 27. 1.
a 36. 2.
y dwyrain, oedd Ataroth-adar, hyd
Beth-horon uchaf.
6 A'r terfyn sydd yn myned tu
a'r môr, i Michmethath o du y go-
gledd ; a'r terfyn sydd yn amgylchu
0 du y dwyrain i Taanath-Siloh, ac
yn myned heibio iddo o du y dwyr-
ain i Janohali :
7 Ac yn myned i waered o Jano-
hali, i Ataroth, a Naarath; ac ya
cyi'haeddyd 1 Jericho, ac yn myned
allan i'r lorddonen.
8 0 Tappuah y mae y terfyn yn
myned tu a'r gorUewin i afon Canah;
a'i gyrrau eithaf sydd wrth y môr.
Dyma etifeddiaeth llwyth meibion
Ephraim, yn ol eu teukioedd.
9 A dinasoedd ^neillduedig meib-
ion Ephraim oedd ym mysg etifedd-
iaeth meibion Manasseh ; yr hoU
ddinasoedd, a'u pentrefydd.
10 Ond '^ni oresgynasant hwy y
Canaaneaid, y rhai oedd yn trigo
yn Gezer: am hynny y trigodd y
Canaaneaid ym mhlith yr Ephraim-
iaid hyd y dydd hwn, ac y maent
yn gwasanaethu dan dreth.
PENNOD XVII.
1 Ehandir Manasseh, 7 a'i derfynau. 12 F
Canaaneaid heb eu gyrru allan. 14 Meib-
ion Joseph yn cael rhandir avail.
C yr oedd rhandir Uwyth Manas-
seh, (canys efe oedd ^gyntaf-
anedig Joseph,) i ^Machir, cyntaf-
anedig Manasseh, tad Gilead : o her-
wydd ei fod efe yn rhyfelwr, yr oedd
Gilead a Basan yn eiddo ef
2 Ac yr oedd rhandir i'r "^rhan
arall o feibion Manasseh, yn ol eu
teukioedd; sefi feibion ^Abiezer, ac
i feibion Helec, ac i feibion Asriel,
ac i feibion Sichem, ac i feibion
Hepher, ac i feibion Semida: dyma
feibion Manasseh mab Joseph, se/j
gwrrywiaid, yn ol eu teuluoedd.
3 H Ond ^Salphaad mab Hepher,
mab Gilead, mab Machir, mab Ma-
nasseh, nid oedd iddo feibion, ond
merched: a dyma enwau ei ferch-
ed ef ; Malah, a Noah, Hoglah, Mil-
cah, a Thirsah :
4 Y rhai a ddaethant o flaen Ele-
azar yr offeiriad, ac o flaen Josua
mab Nun, ac o flaen y tywysogion,
gan ddywedyd, Yr Arglwydd a or-
chymynodd i Moses roddi i ni eti-
feddiaeth ym mysg ein brodyr : am
hynny efe a roddodd iddynt etifedd-
iaeth, yn ol gair yr Arglwydd, ym
mysg brodyr eu tad.
5 A deg rhandir a syrthiodd i
Manasseh heb law gwlad Gilead a
Basan, y rhai sydd tu hwnt i'r lor-
ddonen ;
6 Canys merched Manasseh a eti-
feddasant etifeddiaeth ym mysg ei
feibion ef : a gwlad Gilead oedd i'r
rhan arall o feibion Manasseh.
7 1Í A therfyn Manasseh oedd o
Aser i Michmethath, yr hon sydd
gyferbyn â Sichem ; a'r terfyn oedd
ym myned ar y llaw ddehau, hyd
bres^v^lwyr En-tappuah.
8 Gwlad Tappuah oedd eiddo Ma-
nasseh : ond Tappuah, yr hon cedd
ar derfyn Manasseh, oedd eiddo
meibion Ephraim.
9 A'r terfyn sydd yn myned i
waered i afon ^ Canah, o du dehau
yi* afon. ^Y dinasoedd hyn, eiddo
Epliraim, oedd ym mhlith dinas-
oedd Manasseh: a therfyn Manas-
seh sydd o du y gogledd i'r afon,
a'i ddiwedd oedd y mor.
10 Y dehau oedd eiddo Ephraim,
a'r gogledd eiddo Manasseh; a'r
mor oedd ei derfyn ef : ac yn Aser
yr oeddynt yn cyfarfod, o'r gogledd;
ac yn Issachar, o'r dwyrain.
11 Yn Issachar hefyd ac yn Aser
yr oedd gan Manasseh, Beth-sean
a'i threfydd, ac Ibleam a'i thref-
ydd, a thrigolion Dor a'i threfydd,
a thrigolion En-dor a'i threfydd, a
phreswylwyr Taanach a'i threfydd,
a thrigolion Megido a'i threfydd;
tair talaeth.
12 Ond ^ni aUodd meibion Ma-
nasseh yrru ymaitli drigolion y
dinasoedd hynny; eithr mynnodd
y Canaaneaid breswylio yn y wlad
honno.
13 Etto pan gryfhaodd meibion
Israel, hwy a osodasant y Canaan-
eaid dan dreth: ni yrrasant hwynt
ymaith yn Uwyr.
14 1Í A meibion Joseph a lefarasant
wrth Josua, gan ddywedyd, Paham
y rhoddaist i mi, yn etifeddiaeth,
un afael ac un rhan, a minnau yn
bobl ami, wedi i'r Aiiglwydd hyd
yn hyn fy mendithio ?
15 A Josua a ddywedodd wrthynt,
Os pobl ami ydivyt, dos i fynu i'r
coed, a tliorr goed i ti yno y'ngwlad
y Phereziaid, a'r * cawri, od y w myn-
ydd Ephraim yn gyfyng i ti.
16 A meibion Joseph a ddyAved-
asant, Ni bydd y mynydd ddigon i
ni : hefyd y mae ^ cerbydau heiyrn
gan yr hoU Ganaaneaid sydd yn
trigo yn y dyffryndir, gan y rhai
Cyn
CRIST
1444.
SN<>ii,
yr hesfj.
0 pen. 16. 9.
'Bam. 1.
27.
i Ncu,
liephaim-
iaid.
S Barn. 4. 3.
Gosod y tabernacl yn Siloh.
JOSUA, XVIII.
Riiandir Benjamin.
Cyn
CEIST
1444.
hpen. 19.18.
iBren. 4.
12.
sydd yn Beth-sean a'i tlirefi, a clian
y rhai sydd ''y'nglyn Jezreel.
17 A Josua a ddywedodd wrth dŷ
Joseph, wrth Ephraim ac wrth Ma-
nasseh, gan ddywedyd, Pobl ami
ydivyt, a nerth mawr sydd gennyt :
ni fydd i ti un rhan yn unig:
18 Eithr bydd y mynydd eiddot
ti : canys coediog yw, arloesa ef;
a bydd ei eithafoedd ef eiddot ti :
canys ti a yrri ymaith y Canaan-
eaid, er bod cerbydau heiyrn gan-
ddynt, ac er eu hod yn gryfion.
PENNOD XVIII.
1 Gosod y tahemacl i fynu yn Siloh. 9 Dos-
parthu y rhan arall o'r tir, a'i gyfrannu
yn saith ran. 10 Josua yn ei rannu wrth
goelbren. 11 Bhandir a therfyn Benjamin:
21 eu dinasoedd.
AHOLL gynnulleidfa meibion
Israel a ymgynnullasant i Si-
loh, ac a osodasant yno babell y
cyfarfod : a'r wlad oedd wedi ei
darostwng o'u blaen hx^ynt
2 A saith Iwyth oedd yn aros ym
mysg meibion Israel, i'r rhai ni ran-
nasent eu hetifeddiaeth etto.
3 A Josua a ddywedodd wrth
feibion Israel, Pa hyd yr ydych ja.
esgeuluso myned i oresgyn y wlad
a roddes Arglwydd Dduw eich
tadau i chwl?
4 Moeswch o honoch dri-wŷr o
hoh Uwyth ; fel yr anfonwyf hwynt,
ac y cyfodont, ac y rhodiont y wlad,
ac y dosparthont hi yn ol eu heti-
feddiaeth hwynt; ac y delont attaf
drachefn.
5 A h^vy a'i rhannant hi yn saith
ran. Judah a saif ar ei derfyn o
du y dehau, a thy Joseph a safant
ar eu terfyn o du y gogledd.
6 A chm a ddosperthwch y wlad
yn saith ran, a dygwch y dospartli-
iadau attaf fi yma; fel y bwriwyf
goelbren drosoch yma, o flaen yr
Arglwydd ein Duw.
7 Ond ni hydd rhan i'r Lefiaid yn
eich mysg chm; o hen^-ydd off-
eiriadaeth yr Arglwydd fydd eu
hetifeddiaeth h^vynt. Gad hefyd, a
Reuben, a banner Uwyth Manasseh,
a dderbyniasant eu hetifeddiaeth
o'r tu hwnt i'r lorddonen, o du y
d^vyrain, yr hon a roddodd Moses
gwas yr Arglwydd iddynt
8 IT A'r gwŷr a gyfodasant, ac a
aethant : a Josua a orchymyuodd
i'r rhai oedd yn myned i rannu y
wlad, gan ddywedyd, Ewch, a rhod-
iwch trwy y wlad, a dosperthwch
m
hi, a dychwelwch attaf fi ; ac yma
y bwriaf drosoch chwi goelbren ger
bron yr Arglwydd yn Siloh.
9 A'r gwŷr a aethant ymaith, ac a
gerddasant trwy y wlad, ac a'i dos-
parthasant hi bob yn ddinas, yn
saith ran, mewn Uyfr; a daethant
at Josua i'r gwersyll yn Siloh.
10 1 A Josua a fwriodd goelbren
drostynt hwy ger bron yr Ar-
glwydd yn Siloh: a Josua a ran-
nodd yno y wlad i feibion Israel
yn ol eu rhannau.
11 IT A choelbren llwyth meibion
Benjamin a ddaeth i fynu yn ol eu
teuluoedd : a therfyn eu hetifedd-
iaeth hwynt a aeth allan rhwng
meibion Judah a meibion Joseph.
12 A'r terfyn oedd iddynt hwy tu
a'r gogledd o'r lorddonen : y terfyn
hefyd oedd yn myned i fynu gan
ystlys Jericho, o du y gogledd, ac
yn myned i fynu trwy y mynydd
tu a'r gorUewin ; a'i gyrrau eithaf
oedd yn anialwch Beth-afen.
13 Y terfyn hefyd sydd yn myned
oddi yno i Luz, gan ystlys Luz,
*honno yw Bethel, tu a'r dehau;
a'r terfyn sydd yn disgyn i Ataroth-
adar, i'r mynydd sydd o du y de-
hau i Beth-horon isaf
14 A'r terfyn sydd yn tueddu, ac yn
amgylchu cilfach y môr tu a'r dehau,
o'r mynydd sydd ar gyfer Beth-horon
tu a'r dehau; a'i gyrrau eithaf ef
sydd wrth Ciriath-baal, honno yiu
Ciriath-jearim, dinas meibion Judah.
Dyma du y gorUewin.
15 A thu y dehau sydd o gwrr
Ciriath-jearim; a'r terfyn sydd yn
myned tu a'r gorUewin, ac yn
cyrhaeddyd hyd fíynnon dyfroedd
Nephtoah.
16 Y terfyn hefyd sydd yn disgyn
tu a ch^vrr y mynydd sydd ar gyfer
glyn mab Hinnom, yr liwn sydd yn
nyffryn y cawri tu a'r gogledd; ac
y mae efe yn disgyn i ddyffryn
Hinnom, ^gan ystlys y Jebusiaid
tu a'r dehau, ac yn dyfod i waered
i -''ifynnon Rogel.
17 Ac y mae yn tueddu o'r go-
gledd, ac yn myneif i En-semes, ac
yn cyrhaeddyd tu a Geliloth, yr
hon sydd gyferbyn â rhiw Adum-
mim, ac yn disgyn at ^faen Bohan
mab Reuben :
18 Ac y mae efe yn myned ar hyd
yr ystfys ar gyfer Arabah tu a'r go-
gledd, ac yn disgyn ^ i Arabah.
19 Y terfyn hefyd sydd yn myned
Rhandir Simeon,
JOSUA, XIX.
Zahulon, Issacliar, Ascr,
Cyn
CRIST
1444.
4Heb.
dafod.
a 1 Chron.
4.28.
rhagddo i ystlys Beth-hoglah tu a'r
gogledd : a chwrr eithaf y terfyn
oedd wrth ^làn y môr heli tu a'r
gogledd, hyd gwrr yr lorddonen tu
a'r dehau. Dyma deriyn y deliau,
20 Yr lorddonen hefyd sydd der-
fyn iddo o ystlys y dwyrain. Dynia
etifeddiaetli meibion Benjamin, trwy
eu terfyuau o amgylch, yn ol eu
teuluoedd.
21 A dinasoedd Uwytli meibion
Benjamin, yn ol eu teuluoedd, oedd,
Jericho, a Beth-hoglah, a gl>Ti Cesis,
22 A Beth-arabah, a Semaraim, a
Bethel,
23 Ac Afim, a Pharah, ac Ophrah,
24 A Chephar-liaammonai, ac Oph-
ni, a Gaba ; deuddeg o ddinasoedd,
a'u pentrefydd :
25 Gibeon, a Ramah, a Beeroth,
26 A Mispeh, a Chephirah, a Mo-
sah,
27 A Recem, ac Irpeel, a Tharalah,
28 A Selah, Eleph, a Jebusi, (hon-
no yw Jerusalem,) Gibeath, a Chir-
iath; pedair ar ddeg o ddinasoedd,
a'u pentrefydd. Dyma etifeddiaetli
meibion Benjamin, yn ol eu teulu-
oedd.
PENNOD XIX.
1 Rhandir Simeon, 10 Zahulon, 17 Issachar,
24 A^er, 32 Naphtali, 40 a Dan. 49 Plant
Israel yn rhoddi etifeddiaetli i Josua.
'R ail goelbren a aeth allan i
Simeon, dros hvyth meibion
Simeon, yn ol eu teuluoedd : a'u
hetifeddiaeth liwynt oedd o fcAvn
etifeddiaetli meibion Judah.
2 Ac *yr oedd ganddynt liwy, jti
eu hetifeddiaeth, Beer-seba, a Seba,
a Moladah,
3 A Hasar-sual, a Balali, ac Asem,
4 Ac Eltolad, a Bethul, a Hormah,
5 A Siclag, a Beth-marcaboth, a
Hasar-susah,
6 A Beth-lebaoth, a Saruhen ; tair
dinas ar ddeg, a'u pentreiydd :
7 Ain, Rimmon, ac Ether, ac
Asan ; pedair o ddinasoedd, a'u
pentreiydd :
8 A'r holl bentrefydd y rhai oedd
o amgylch y dinasoedd hyn, hyd
Baalath-beer, Ramath o't dehau.
Dyma etifeddiaeth llwyth meibion
Simeon, yn ol eu teuluoedd.
9 0 randir meibion Judah yr oedd
etifeddiaeth meibion Simeon : canys
rhan meibion Judah oedd ormod
iddynt ; am hynny meibion Simeon
a gawsant eu hetifeddiaeth o fewn
eu hetifeddiaeth hwynt
10 IT A'r trydydd coelbren a ddaeth
i fynu dros feibion Zabulon, yn ol
eu teuluoedd : a therfyn eu heti-
feddiaeth hwynt oedd hyd Sarid.
11 A'u terfyn hwynt sydd yn myn-
ed i fynu tu a'r mor, a Maralah, ac
yn cyrliaeddyd i Dabbaseth ; ac yn
cjTliaeddyd i'r afon sydd ar gyfer
Jocneam ;
12 Ac yn troi o Sarid, o du y
dwyrain tu a chyfodiad haul, hyd
derfyn Cisloth-Tabor ; ac yn myned
i Daberath, ac yn esgyn i Japhia ;
13 Ac yn myned oddi yno ym
mlaen tu a'r dwyrain, i Gittah-
Hepher, i Ittah-Casin; ac yn myn-
ed allan i Rimmon -^Methoar, i
Neah.
14 A'r terfyn sydd yn amgylchu o
du y gogledd i Hamiathon ; a'i
ddiweddiad y'nglyn Jiphtahel.
15 Cattath hefyd, a Nahàlal, a Sim-
ron, ac Idalah, a Beth-lehem : deu-
ddeg o ddinasoedd, a'u pentrefydd.
IG Dyma etifeddiaeth meibion Za-
bulon, yn ol eu teuluoedd ; y dinas-
oedd yma, a'u pentrefydd.
17 *i Y pedwerydd coelbren a
ddaeth allan dros Issachar ; dros
feibion Issachar, yn ol eu teuluoedd.
18 A'u terfyn h^vynt oedd tu a
Jezreel, a Chesuloth, a Sunem,
19 A Haphraim, a Sihon, ac Ana-
harath,
20 A Rabbith, a Cision, ac Abes,
21 A Remeth, ac En-gannim, ac
En-hàdah, a Beth-passes.
22 A'r terfyn sydd yn cyrliaeddyd
i Tabor, a Sahasimah, a Beth-semes ;
a'u cyrrau eithaf hwynt yw yr lor-
ddonen : un ddinas ar bymtheg, a'u
pentrefydd.
23 Dyma etifeddiaeth Uwytli meib-
ion Issachar, yn ol eu teuluoedd ; y
dinasoedd, a'u pentrefydd.
24 IT A'r pummed coelbren a
ddaeth allan dros Iwyth meibion
Aser, yn ol eu teuluoedd.
25 A'u terfyn hwynt oedd, Hel-
catli, a Hali, a Beten, ac Achsaph,
26 Ac Alammelech, ac Amad, a
Misal; ac yn cyrhaeddyd i Carmel
tu a'r gorllewin, ac i Sihor-Libnath :
27 Ac yn troi tu a chyfodiad haul
i Beth-dagon, ac yn cyrhaeddyd i
Zabulon, ac i ddyffiyn Jiphtahel,
tu a'r gogledd i Beth-Emec, ac i
Neiel, ac yn myned ar y Uaw aswy
i Cabul ;
28 A Hebron, a Rehob, a Ham-
mon, a Canah, hyd Sidon fawr.
Cyn
CRIST
1444.
2Neu,
yr hwH a
dynnwyd.
Naphtali, a Dan.
JOSUA, XX.
Y cliwe dinas noddfa.
Cyn
CEIST
1444.
S Tyrti».
b Gen. 38. 5.
Bam.l.SL
Mic 1. 14.
c Deut. 33.
23.
4 Joppa,
Art. 9. 36.
d Ifidrych
Barn. 18.
• Bam. 18.
29.
29 A'r teriyn sydd yn troi i Ra-
mah, ac hyd ^ Sor, y ddinas gadarn :
a'r terfyn sydd yn troi i Hosali ; a'i
gyrrau eithaf sydd wrth y môr, o
randir ^Achzib.
30 Ummah hefyd, ac Aphec, a
Rehob: dAvy ddinas ar liugaiu, a'u
pentrefydd.
31 Dyma etifeddiaeth llwytli meib-
ion Aser, yn ol eu teuluoedd; y
dinasoedd liyn a'u pentrefydd.
32 H Y chweched coelbren a
ddaeth allan i feibion Naphtali,
dros feibion Naphtali, yn ol eu
teuluoedd
33 A'u terfyn liwy oedd o Heleph,
0 Alon i Saanannim, ac Adami, Ne-
ceb, a Jabiieel hyd Lacum : a'i gyi'-
rau eithaf oedd wi'th yi* lorddonen.
34 A'r *= teriyn sydd yn troi tu a'r
gorllcAvin i Aznoth- Tabor, ac j^i
myned oddi yno i Huccoc ; ac yn
cyrhaeddyd i Zabulon o du y de-
hau, ac yn cyrhaeddyd i Aser o du
y gorllewin, ac i Judah a'r lorddon-
en tu a chyfodiad liauL
35 A'r dinasoedd caerog, Sidim,
Ser, a Hammath, Raccath, a Chin-
nereth,
36 Ac Adamah, a Ramah, a Hasor,
37 A Cedes, ac Edrei, ac En-hasor,
38 Ac Iron, a Migdal-el, Horem, a
Beth-anath, a Beth-semes : pedair
dinas ar bymtheg, a'u pentrefydd.
39 Dyma etifeddiaeth Uwyth meib-
ion Naphtali, yn ol eu teuluoedd ;
y dinasoedd, a'u pentrefydd.
40 1Í Y seithfed coelbren a ddaeth
allan dros Iwyth meibion Dan, yn
01 eu teuluoedd.
41 A therfyn eu hetifeddiaeth
hwynt oedd Sorali, ac Estaol, ac
Ir-Semes,
42 A Saalabbin, ac Ajalon, aclthlah,
43 Ac Elou, a Thimnathah, ac
Ecron,
44 Ac Elteceh, a Gibbethon, a
Baalath,
45 A Jehud, a Bene-berac, a Gath-
rimmon,
46 A Meiarcon,v a Raccon, gyd a'r
terfyn ar gyfer ^ Japho.
47 A "^ therfyn meibion Dan a aeth
yn rhy fyclian iddynt : am hynny
meibion Dan a aethant i fynu i ym-
ladd yn erbyn Lesem, ac a'i hennill-
asant hi ; tarawsant hefyd hi â min
y cleddyf, a meddiannasant hi, a
thrigasant ynddi : a galwasant Le-
gem ''yn Dan, yn ol enAv Dan eu tad.
48 Dyma etifeddiaeth llwyth meib-
Cyn
CRIST
1444.
1444.
e Num. 34.
17.
t pen. 18. L
» Exod. 21,
13.
Num. 35.6,
U, 14.
IJeut. 19.
2.9.
ion Dan, yn ol eu teuluoedd; y din-
asoedd hyn, a'u pentrefydd.
49 1Í Pan orphenasant rannu y
wlad yn etifeddiaethau yn ol ei
thcrfynau, meibion Israel a rodd-
asant etifeddiaeth i Josua mab Nun
yn eu mysg :
50 Wrth orchymjn yr Arglwydd
y rhoddasant iddo ef y ddinas a of-
ynodd efe ; scf *■ Timnath-Serah, ym J'p^";^-^-
mjTiydd Ephraim : ac efe a adeilad-
odd y ddinas, ac a drigodd ynddl
51 «Dyma yr etifeddiaethau a rodd-
odd Eleazar yr offeiriad, a Josua
mab Nun, a phennau tadau Uwyth-
au meibion Israel, yn etifeddiaeth,
wi'th goelbren, ^yn Siloh, o flaen
yr Arglwydd, wrtli ddrws pabell
y cyfarfod. Felly y gorphenasant
rannu y wlad.
PENNOD XX.
1 Duw yn gorchymyn, 7 a phlaiit Israel yn
ordeinio y chioe dinas noddfa.
ALLEFARODD yr Arglwydd
wrth Josua, gau ddywedyd,
2 Llefara wrth feibion Israel, gan
ddyivedyd, * Moeswch i cliwi ddinas-
oedd nodded, am y rliai y lleferais
wi'thych trwy laAV Moses :
3 Fel y flfo yno y Uofrudd a laddo
neb mcMTi amryfusedd, iieu mewu
anwybod : a byddant i chwi yn
noddfa rhag dialydd y gwaed.
4 A phan ffo efe i un o'r dinasoedd
hynny, a sefyll wi^th ddrws porth y
ddinas, a mynegi ei achosion Ue y
clyivo henuriaid y ddinas honno ;
cymmerant ef attynt i'r ddinas, a
rhoddant le iddo, fel y trigo gyd
â hwynt.
5 Ac OS dialydd y gwaed a erlid
ar ei ol ef, na roddant y lleiddiad yn
ei law ef : canys mewn anwybod y
tarawodd efe ei gymmydog, ac nid
oedd gas ganddo ef o'r blaen.
6 Ac efe a drig yn y ddinas honno,
^nes iddo sefyll o flaen y gynnull-
eidfa i farn, ac nes marw yr arch-
offeiriad fyddo yn y dyddiau hynny :
yna dychweled y llofrudd, a deued
i'w ddinas ac i'w dŷ ei hun; sef j
ddinas yr hon y flbisai efe o honi.
7 IF Am hynny y cyssegrasant Cedes
yn Galilee, ym mynydd Naphtali,
a Sichem ym mynydd Ephraim,
a Chaer-Arba, hon yw Hebron, ym
mynydd Judah.
8 Ac o'r tu liAiTit i'r lorddonen, o
du y d^vyrain i Jericho, y rhoddasant
'^Beser yn yi* anialwch ar y gwastad-
edd, o Iwyth Reuben, a Ramoth yn
b Num. 35.
12,20.
0 Deut. 4.
43.
1 Ohron. 6.
78.
Rlioddi dinasoedd
JOSUA, XXL
i'r Lefiaid.
Cyn
CRIST
1444.
» pen. 18. 1.
b Num. 35.
2.
e ad. 8, 19.
d Edrych
pen. 21 33.
» ad. 27, &c.
e ad. 34, «Sec.
Gilead o Iwyth Gad, a Golan yn
Basan o Iwyth Manasseh.
9 Y rhai hyn oedd ddinasoedd go-
sodedig i holl feibion Israel, ac i'r
dieithr a ymdeitliiai yn eu mysg
hwynt; fel y ffoai pawb iddynt a'r
a laddai neb mewn amryfusedd;
ac na byddai marw trwy law dîal-
ydd y gwaed, nes iddo sefyU o flaen
y gynnulleidfa.
PEÌWOD XXI.
1 Ehoddi myth ddinas a deugain i'r Lefiaid,
wrth goelbren, allan o'r llwythau eraill. 43
Duw yn rlioddi y wlad, a llonyddwch i'r
Israeliaid, yn ol ei addewid.
YNA pennau tadau y Lefiaid a
nesasant at Eleazar yr offeiriad,
ac at Josua mab Nun, ac at bennau
tadau llwythau meibion Israel ;
2 Ac a lefarasant wrthynt yn "Si-
loh, o fewn gwlad Canaan, gan ddy-
wedyd, ^ Yr Akglwydd a orchymyn-
odd, trwy law Moses, roddi i ni
ddinasoedd i drigo, a'u meusydd
pentrefol i'n hanifeiliaid.
3 A meibion Israel a roddasant i'r
Lefiaid o'u hctifeddiaeth, wrth or-
chymyn yr Arglwydd, y dinasoedd
hyn a'u meusydd pentrefol.
4 A daeth y coelbren allan dros
deuluoedd y Cohathiaid : ac yr oedd
i *= feibion Aaron yr ofíeiriad, y rhai
oedd o'r Lefiaid, "^ aUan o Iwyth Ju-
dah, ac o Iwyth Simeon, ac o Iwyth
Benjamin, dair dinas ar ddeg, wrth
goelbren.
5 Ac i'r *rlian arall o feibion Co-
hath yr oedd, o deuluoedd Uwyth
Ephraim, ac o Iwyth Dan, ac o ban-
ner Uwyth Manasseh, ddeg dinas,
wrth goelbren.
6 Ac i 'feibion Gerson yr oedd,
o deuluoedd Uwyth Issachar, ac o
Iwyth Aser, ac o Iwyth Naphtali, ac
o banner Uwyth Manasseh yn Basan,
dair dinas ar ddeg, wrth goelbren,
7 I ^feibion Merari, wrth eu teulu-
oedd, yr oedd, o Iwyth Reuben, ac
o Iwyth Gad, ac o Iwyth Zabulon,
ddeuddeg o ddinasoedd.
8 A meibion Israel a roddasant i'r
Lefiaid y dinasoedd hyn, a'u meus-
ydd pentrefol, fel y gorchymynasai
yr Arglwydd tr\\7^ law Moses, ^vrth
goelbren.
9 1Í A hwy a roddasant, o Iwyth
meibion Judah, ac o Iwyth meibion
Simeon, y dinasoedd hyn a emvir
erbyn eu henwau ;
10 Fel y byddent i feibion Aaron,
o deuluoedd y Cohathiaid, o feibion
238
Lefi : canys iddynt hwy yr oedd y
coelbren cyntaf.
11 A rhoddasant iddynt ^Gaer-
Ai'ba, tad ^'Anac, honno yw He-
bron, ym mynydd-wV Judah, a'i
meusydd pentrefol oddi amgylch.
12 Ond 'maes y ddinas, a'i phen-
trefydd, a roddasant i Caleb mab
Jephunneh, yn etifeddiaeth iddo ef.
13 IF Ac i ''feibion Aaron yr oiFeiriad
y rhoddasant Hebron a'i meusydd
pentrefol, yn ddinas nodded i'r Uof-
rudd; a Libnah a'i meusydd pen-
trefol,
14 A Jattir a'i meusydd pentrefol,
ac Estemoa a'i meusydd pentrefol,
15 A 'Holon a'i meusydd pentrefol,
a Debir a'i meusydd pentrefol,
16 Ac ""Ain a'i meusydd pentrefol,
a Juttah a'i meusydd pentrefol, a
Beth-semes a'i meusydd pentrefol :
naw dinas o'r ddau hvyth hynny.
17 Ac o Iwyth Benjamin, Gibeon
a'i meusydd pentrefol, a Geba a'i
meusydd pentrefol,
18 Anathoth a'i meusydd pentrefol,
ac "Almon a'i meusydd pentrefol:
pedair dinas.
19 HoU ddinasoedd meibion Aaron,
yr ofieiriaid, oedd dair dinas ar
ddeg, a'u meusydd pentrefol.
20 IT A chan deuluoedd meibion
Cohath, y Lefiaid, y rhan araU o
feibion Cohath, yr oedd dinasoedd
eu coelbren o hvyth Ephraim,
21 A hwy a roddasant iddynt yn
ddinas nodded y Ueiddiad, Sichem
a'i meusydd pentrefol, ym mynydd
Ephraim, a Gezer a'i meusydd pen-
trefol,
22 A Cibsaim a'i meusydd pen-
trefol, a Beth-horon a'i meusydd
pentrefol : pedair o ddinasoedd.
23 Ac o Iwyth Dan, Elteceh a'i
meusydd pentrefol, Gibbethon a'i
meusydd pentrefol,
24 Ajalon a'i meusydd pentrefol,
Gath-Eimmon a'i meusydd pen-
trefol: pedair o ddinasoedd.
25 Ac o banner Uwyth Manasseh,
Tanac a'i meusydd pentrefol, a
Gath-Rimmon a'i meusydd pen-
trefol: d^vy ddinas.
26 Yr holl ddinasoedd, y rhai oedd
eiddo y rhan arall o deuluoedd
meibion Cohath, oedd ddeg, a'u
meusydd pentrefol.
27 f Ac i feibion Gerson, o deu-
luoedd y Lefiaid, y rhoddasid, o
haiiner arall Uwyth Manasseh, yn
ddinas nodded y Uofrudd, Golan
Cyn
CRIST
1444.
2 Neu,
Cirialh-
Arba,
Gen. 23. 2.
•» pen. 15,
13,14.
1 pen. 14.14.
1 Chron. 6.
66.
k 1 Chron,
6.67.
1 1 Chron.
6.68,
Hüen.
n> 1 Chron.
6.59,
Asan.
n 1 Chron.
6.60,
Alemelh.
Anfon y ddau Iwyth
JOSUA, XXII.
a hanner adref.
Cyn
CEIST
1444.
yn Basan a'i meusydd pentrefol, a
Beesterah a'i meusydd pentrefol :
dAvy ddinaa.
28 Ac o Iwyth Issachar, Cison a'i
meusydd pentrefol, Dabareth a'i
meusydd pentrefol,
29 Jannuth a'i meusydd pentrefol,
En-gannim a'i meusydd pentrefol :
pedair dinas.
30 Ac o Iwyth Aser, IVIisal a'i
meusydd pentrefol, Abdon a'i meus-
ydd pentrefol,
31 Helcath a'i meusydd pentrefol,
a Rehob a'i meusydd pentrefol :
pedair dinas.
32 Ac o Iwyth Naphtali, yn ddinas
nodded y Ueiddiad, Cedes yn Galilee
a'i meusydd pentrefol, a Hammoth-
dor a'i meusydd pentrefol, a Cartan
a'i meusydd pentrefol : tair dinas.
33 HoU ddinasoedd y Gersoniaid,
yn ol eu teuluoedd, oedd dair dinas
ar ddeg, a'u meusydd pentrefol.
34 1Í Ac i deuluoedd meibion
Merari, y rhan araU o'r Lefiaid, y
rhoddasid, o Iwyth Zabulon, Joc-
neam a'i meusydd pentrefol, a Car-
tah a'i meusydd pentrefol,
35 Dimnah a'i meusydd pentrefol,
Nahalal a'i meusydd pentrefol :
pedair dinas.
36 Ac o hyyth Reuben, Beser a'i
meusydd pentrefol, a Jahasah a'i
meusydd pentrefol,
37 Cedemoth a'i meusydd pen-
trefol, Mephaath a'i meusydd pen-
trefol : pedair dinas.
38 Ac o lw}"th Gad, yn ddinas
noddfa y Uofi'udd, Ramoth yn Gi-
lead a'i meusydd pentrefol, a Ma-
hanaim a'i meusydd pentrefol,
39 Hesbon a'i meusydd pentrefol,
Jazer a'i meusydd pentrefol ; ped-
air dinas o gwbl.
40 HoU ddinasoedd meibion Me-
rari, yn ol eu teuluoedd, sef y rhan
arall o deuluoedd y Lefiaid, oedd,
wrtli eu coelbren, ddeuddeng ninas.
41 Holl ddinasoedd y Lefiaid, ym
meddiant meibion Israel, oedd wyth
ddinas a deugain, a'u meusydd pen-
trefol.
42 Y dinasoedd hyn oedd bob un
a'u meusydd pentrefol o'u ham-
gylch. Felly yr oedd yr holl ddin-
asoedd hyn.
43 1Í A'r Arglwydd a roddodd i
Israel yr hoU wlad a dyngodd efe
ar ei rhoddi wrth eu tadau hwynt :
a hwy a'i meddiannasant hi, ac a
wladychasant ynddi.
44 °Yr Arglwydd hefyd a roddodd
lonyddwch iddynt hwy o amgylch,
yn ol yr hyn oil a dyngasai efe wrth
eu tadau hwynt ; ac ni safodd neb
yn eu hwjnaeb h^vynt o'u holl elyn-
ion ; eu holl elynion a roddodd yr
Arglwydd yn eu dwylaw hwynt.
45 P M phallodd dim o'r holl beth-
au da a lefarasai yr Arglwydd wrth
dŷ Israel : daeth y cwbl i ben.
PENNOD XXII.
1 Anfon y ddau Iwyth a hanner adref, a'u
hendiihio. 10 liwythau yn adeiladu allor
y dystiolaeth ar y ffordd. 11 Yr Israeliaid
yn anfocldlawn iddi. 21 Hwythau yn eu
hoddloni hwynt yn helaeth.
YNA Josua a ahvodd y Reu-
beniaid a'r Gadiaid, a hanner
llwyth Manasseh,
2 Ac a ddywedodd wrthynt, Chwi a
gadwasoch * yr hyn oU a orchymyn-
odd Moses gwas yr Arglwydd i
chwi, ac a WTandawsoch ar iy Uais
yn yr hyn oil a orchymynais i chwi.
3 M adawsoch eich brodyr, er ys
llawer o ddyddiau bellach, hyd y
dydd hwn ; ond cadwasoch reol gor-
chymyn yr Arglwydd eich Duw.
4 Ac yn awr yr Arglwydd eich
Duw a roddes esmwythdra i'ch
brodyr, fel y llefarodd wTthynt : yn
awr gan hynny trowch, ac ewch
rhagoch i'ch pebyll, i wlad eich
meddiant, *'yr hon a roddodd Moses
gwas yr Arglwydd i chwi, o'r tu
hwnt i'r lorddonen.
5 Yn unig cedwch yn ddyfal ar
wneuthur y gorchymyn a'r gyfraith
a orchymynodd Moses gwas yr Ar-
glwydd i chwi ; se/ " cam jr Ar-
glwydd eich Duw, a rhodio yn ei
holl fifyrdd ef, a chadw ei orchymjTi-
ion ef, a glynu wrtho ef, a'i wasan-
aethu ef â'ch hoU galon, ac â'ch
holl enaid.
6 A Josua a'u bendithiodd hwynt,
ac a'u gollyngodd ymaith. A hwy
a aethant i'w pebyll.
7 1 Ac i hanner ll^vyth Manasseh
y rhoddasai Moses etifeddiaeth yn
Basan ; ac i'r hanner arall y rhodd-
odd Josua, gyd a'u brodyr, tu yma
i'r lorddonen tu a'r gorllewin. Hef-
yd pan ollyngodd Josua hwynt i'w
pebyll, yna efe a'u bendithiodd
hwynt;
8 Ac efe a lefarodd wrthynt, gan
ddywedyd, Dychwelwch â chyfoeth
mawr i'ch pebyU, âg anifeiliaid lawer
iawn, âg arian, ac âg aur, â phres
hefyd, ac â haiarn, ac â gwisgoedd
Cyn
CRIST
1444.
opon.11.23.
P pen. 23.14.
a Kiim. 32.
20.
Deut.3.18.
b Num. 32.
33.
Deut. 29. 8.
pea. 13. 3.
0 Bcut. 10.
12.
289
Y ddau Iwyth a hanner
JOSUA, XXII.
yn adeiladu allor.
Cyn
CKIST
1444.
d Num. 31.
27.
1 Sam. 30.
24.
"iwrth
rydle.
e Deut. 13.
15.
t Exod. 6.
25.
Num. 25. 7.
8 Num. 25.
3,4.
Beut. 4. 3.
lawer iawn: ^rliennwch â'cli brodyr
anrhaith eich gelynion.
9 1 A meibion Reuben, a meibion
Gad, a banner Ih^yth Manasseh, a
ddychwelasant, ac a aetliant ymaith
oddi wrtli feibion Israel, o Siloh, yr
lion sydd y'ngwlad Canaan, i fyned
i wlad Gilead, i wlad eu meddiant
Íì^^Tj y '^^on a feddiannasant, wrth
orchymyn yr Auglwydd tr\vy law
Moses.
10 1Í A phan ddaethant i gyffiniau
yr lorddonen, y rliai sydd y'ngwlad
Canaan, meibion Reuben, a meibion
Gad, a hanner ll^yyth Manasseh, a
adeiladasant yno allor Avrth yr lor-
ddonen, allor faA\T mewn golwg.
11 1[ A chlybu meibion Israel ddy-
wedyd, Wele, meibion Reuben, a
meibion Gad, a hanner Ihvyth Ma-
nasseh, a adeiladasant allor ar gyfer
gwlad Canaan, ^^Tth derfynau yr lor-
ddonen, 2gan ystlys meibion Israel.
12 A phan glybu meibion Israel
hynny, yna holl gynnulleidfa meib-
ion Israel a ymgynnuUasant i Si-
loh, ^i ddyfod i fynu yn eu herbyn
hwynt i ryfel.
13 A meibion Israel a anfonasant
at feibion Reuben, ac at feibion
Gad, ac at banner llwyth Manas-
seh, i wlad Gilead, 'Phinees mab
Eleazar yi- offeiriad,
14 A deg o dywysogion gyd âg ef,
un ty^^^sog o bob tŷ, pennaf tvw^
holl 1^^7thau Israel ; a phob un
ocdd ben yn nhŷ eu tadau, ym mysg
miloedd Israel.
15 A hwy a ddaethant at feibion
Reuben, ac at feibion Gad, ac at
hanner Ihvytli Manasseh, i wlad Gi-
lead ; ac a ymddiddanasant â hwynt,
gan ddywedyd,
16 Fel hyn y dywed holl gjTinull-
eidfa yr Aeglwydd, Pa gamwedd
yw hwn a ^vnaethoch yn erbyn Duw
Israel, gan ddychwelyd heddyw oddi
ar ol yr Aeglwydd, pan adeiladas-
och i chwi allor, i Avrthryfela hedd-
yw yn erbyn yi- Arglwydd ?
17 Ai bychan gennym ni anwredd
^Peor, yr hwn nid ymlanhasom oddi
wrtho etto liyd y dydd liAvn, er bod
pla ym mysg cynnulleidfa yr Ar-
glwydd,
18 Oncl bod i chwi drol ymaith
heddyw oddi ar ol yr Arglwydd?
Ac am i chwi wrthryfela heddyw
yn erbyn yr Arglwydd, efe a lidia
y fory yn erbyn holl gynnuUeidfa
Israel.
19 Ac od yiü gwlad eich meddiant
chwi yn aflan, deuwch drosodd i
wlad meddiant yr Arglwydd, yr
hon y mae tabernacl yr Arglwydd
yn aros ynddi, a chymmerwch fedd-
iant yn ein mysg ni : ond na wrthry-
felwch JO. erbyn yr Arglwydd, ac
na childynnwch i'n herbyn ninuau,
trwy adeiladu o honoch i chwi
eich hun allor, heb law allor yr
Arglwydd ein Duw.
20 ^ Oni wnaeth Achan mab Zerah
gamwedd, o her^vydd y diofryd-beth,
fel y bu digofaint yn erbyn hoU
gynnulleidfa Israel? ac efe oedd un
gM T ; etto nid efe yn unig a fa farw
am ei anwiredd.
21 11 Yna meibion Reuben, a meib-
ion Gad, a hanner lh\7th Manasseh,
a attebasant, ac a lefarasaut wiih
bennaethiaid miloedd Israel ;
22 Arglwydd Dduw y duwiau,
Arglwydd Dduw y duAviau, efe
sydd yn gwybod, ac Israel yutau a
gaiff >vybod, os me^vn gwilhryfel,
neu mcAvn camwedd yn erbyn yr
Arglwydd y hu hyn, (na waredcr
ni y dydd hwn,)
23 Os adeiladasom i ni allor i droi
oddi ar ol yr Arglwydd, neu os off-
rymmasom arni boeth-oifrwm, neu
fwyd-offrwm, neu os aberthasom
arni ebyrth hedd ; yr Arglwydd ei
hun a'i gofyno :
24 Ac onid rhag ofti y peth yma
y gwnaethom hyn; gan ddy^^edyd,
^ Ar ol hyn eich meibion chwi a ad-
roddant wrth ein meibion ninnau,
gan ddywedyd, Beth sydd i oirm
a wneloch âg Arglwydd Dduw
Israel?
25 Canys yr Arglwydd a rodd-
odd yr lorddonen hon yn derfyn
rhyngom ni a chwi : meibion Reu-
ben, a meibion Gad, nid oes i chwi
ran yn yi' Arglwydd. Felly y
gwnai eich meibion chwi i'n meib-
ion ni beidio âg ofoi yr Arglwydd.
2G Am hynny y dywedasom, Gan
adeiladu gwnawn yn awr i ni allor:
nid i boeth-oflrAvm, nac i aberth ;
27 Eithr i fod 'yn dyst rhyngom
ni a chm, a rhwng ein liiliogaetli ni
ar ein hoi, i gael o lionom wasan-
aethu gwasanaeth yr Arglwydd
ger ei fron ef, â'n poeth-oflfryin-
mau, ac â'n hebyi'th, ac â'n hoff-
rymmau hedd ; fel na ddywedo
eich meibion chwi ar ol hyn wrth
ein meibion ni, Nid oes i chm ran
yn yr Arglwydd.
Cyn
CRIST
1444.
b pen. 7.
1,0.
3 Heb.
Y/ory.
Í Gen. 3L
48.
pen. 24. 27.
ad. 34.
2i0
Josua yn annog y hohl
JOSUA, XXIII.
cyn ei farivolacth.
Cyn
CEIST
1444.
4 Heb. 7jna.
5 Sef, Tyst.
Felly pen.
Cylcll
1427.
28 Am hynny y dywedasom, Pan
ddywedont liAvy felly wrtliym ni,
neu wi^th ein heppil ar ol liyn ;
yna y dywedwn ninnau, Gwelwch
lun allor yr Arglwydd, yr lion a
wnaeth ein tadau ni, nid i boeth-
offnym, nac i aberth ; oud i fod
yn dyst rliyngpm ni a chwi,
29 Na atto Duw i ni Avi'thryfela
yn erbyn yr Arglwydd, a dy-
chwelyd heddyw oddi ar ol yr
Arglwydd; gan adeiladu allor i
boetli-offrAvm, i fwyd-oíFr%vm, neu i
aberth, heb law allor yr Arglwydd
ein Duw yi' hon sydd ger bron ei
dabernacl ef.
30 11 A plian glybu Phinees yr
offeiriad, a thywysogion y gynnull-
eidfa, a phcnnaethiaid miloedd Is-
rael y rhai oedd gyd âg ef, y geir-
iau a lefarasai meibion Reuben, a
meibion Gad, a meibion Manas-
seh, da oedd y peth yn eu golwg
hwynt.
31 Phinees mab Eleazar yr oiFeir-
iad a ddywedodd wrth feibion Reu-
ben, ac wrth feibion Gad, ac wrth
feibion Manasseh, Heddyw y gwyb-
uom fod yr Arglwydd yn ein
plith ; o herwydd na wnaethoch
y camwedd hwn yn erbyn yr Ar-
glwydd: ^yn awr gwaredasoch
feibion Israel o law yi* Arglwydd.
32 1Í Am hynny y dychwelodd
Phinees mab Eleazar yr offeiriad,
a'r tywysogion, oddi wrth feibion
Reuben, ac oddi wiih feibion Gad,
0 wlad Gilead, i wlad Canaan, at
feibion Israel, ac a ddygasant dra-
chefn air iddynt.
33 A da oedd y peth y'ngolwg
meibion Israel ; a meibion Israel a
fendithiasant Dduw, ac ni sonias-
ant am fyned i fjaiu yn eu herbjTi
hwynt i ryfel, i ddifetha y wlad yr
oedd meibion Reuben a meibion
Gad yn iDres^yylio ynddi.
34 A meibion Reuben a meibion
Gad a alwasant yr aUor ^Ed: can-
ys tyst fydd hi rhyngom ni, mai
yr Arglwydd sydd Dduw.
PENNOD XXIII.
1 Josua yn annog y hohl cyn ei farwolaelh, 3
tnoy yofio bendithion o'r hlaen, 5 trwy addew-
idion, 11 a thrwy fygythion.
ADARFÜ, ar ol dyddiau lawer,
wedi i'r Arglwydd roddi
Uonyddwch 1 Israel gan eu hoU el-
ynion o amgylch, i Josua heneiddio
a myned mewn dyddiau.
2 A Josua a alwodd am hoU Israel,
am eu henuriaid, ac am eu pen-
naethiaid, ac am eu bamwyr, ac
am eu SAvyddogion; ac a ddyAved-
odd wrthynt, Myfi a heneiddiais ac
a euthum yn oedrannus :
3 Chwithau hefyd a welsoch yr
hyn oil a Avnaeth yr Arglwydd
eicli Duw i'r holl genhedloedd hyn,
er eich mwyn chwi: canys ''yr Ar-
glwydd eich Duw yw yr hwn a
ymladdodd drosoch.
4 Gwelwch, rhennais i chwi y cen-
hedloedd hyn a adawyd, yn eti-
feddiaeth i'cli Uwythau chwi, o'r
lorddonen, a'r holl genhedloedd y
rhai a dorrais i ymaith, hyd y môr
mawr tu ^ a'r gorllewin.
5 A'r Arglwydd eich Duw a'u
hymlid h^vynt o'ch blaen chwi, ac
a'u gyrr hwynt ymaith allan o'ch
gŵydd chwi; a chwi a feddien-
nwch eu gwlad h^vynt, ^ megis y
dywedodd yr Arglwydd eich Duw
"svi'thych.
C Am hynny ymwrolwch yn lew,
i gadw ac i wneuthur y cwbl sydd
ysgrifenedig yn llyfr cyfraith Mo-
ses; ''fel na chilioch oddi Avrthynt,
tu a'r Haw ddehau na thu a'r Haw
aswy;
7 Ac na chyd-ymg}^feillocli a'r cen-
hedloedd yma, y rhai a adawyd gyd
ÍÌ chwi; ac "^na chofioch enw eu
duAviau h^Aynt, ac na thyngoch idd-
ynt, naAvasanaethoch hwynt chwaith,
ac nac ymgrymmoch iddynt :
8 ^ Ond ^ glynu wrth yi- Arglwydd
eich Duw, fel y gwnaethoch hyd y
dydd hwn.
9 ^ Canys yr Arglwydd a yrrodd
allan o'ch blaen chwi genhedloedd
mawrion a nerthol: ac am danoch
chwi, ni safodd neb yn eich Avyn-
ebau chwi hyd y dydd liAvn.
10 '^Un gAvi* o honoch a erlid fil :
canys yr Arglwydd eich Duw yiv
yr hwn sydd yn ymladd drosoch,
8 fel y llefarodd wrtliych.
11 Ymgedwch gan hynny yn ddy-
fal ar eich eneidiau, ar i chwi garu
yr Arglwydd eich Duw.
12 Canys, os gan ddychwelyd y
dychwelwch, ac yr ymlynwch with
weddill y cenhedloedd yma, y rhai
a adawyd gyd â chwi; os ymg'yf-
athrechwch â hwynt, ac os ewcli i
mewn attynt hwy, a hwythau at-
toch cliAvithau:
13 Gan wybod gwybyddwch, '•na
yrr yr Arglwydd eich Duw y cen-
hedloedd hyn mAvj^ach allan o'ch
Cyn
CRIST
Cylch
1427.
a Exod. 14.
2 neb.
maciilud
haul.
b Num. 33.
5a.
c Dent. 5.
a2. a 28. 14.
<1 Exod. 23.
13.
Ps. 16. 4.
•Tor. 5. 7.
Soph. 1. 5.
Edryih
Num. 32.
38.
3 Neil,
Ohlef]id OS
giynwch.
0 Deut. 11.
22.
4 Neil,
Tna yr
ArglwjiOd
a yrr, &c.
' Lef. 2B. 8.
Deut. 32.
30.
Edrych
Burn. 3. 31.
a 15. 15.
2 Sum.
23.8.
B Exod. 14.
14. a 23. 27.
h Barn. 2. Z.
Araith olaf Josua
JOSUA, XXIV.
ivrth hlant Israel.
Cyu
CRIST
Cylch
1427.
i Exod. 23.
33.
Num. 33.
55.
Dèut.7.16,
Edrych
Heb. 9. 27.
1 pen. 21. 45.
m Lef. 26.
16.
Deut. 28.
15, 16.
«Gen.lL
26, 31.
a 12. 1.
b Gen. 31.
53.
<s Gen. 21. 2.
e Gen. 25.
24, 20.
t Gen. ?,6. 8.
Deut. 2. 5.
S Gon. 46.
1,6.
blaen chwi; 'ond byddant î chwi
yn fagl ac yn dramgwydd, ac yn
ffrewyll yn eich ystlysau, ac yn
ddrain yn eich llygaid, nes eicli
difa chwi allan o'r wlad dda yma
yr hon a roddodd yr Arglwydd
eich Duw i chwi.
14 Ac wele ^" fi yn myned heddyw
i ffordd yr hoU ddaear: a chwi a
w3"ddocli yn eich holl galonnau, ac
yn eich holl eneidiau, ^ ua pliallodd
dim o'r holl bethau daionus a lef-
arodd yr Argltv;ydd eich Duw
am danoch chwi ; hwy a ddaeth-
ant oil i chwi, ac m phallodd dim
0 honynt
15 Ac fel y daeth i chwi bob peth
daionus a addawodd yr Akglwydd
eich Duw wrthych ; felly y dwg yr
Arglwydd arnoch chwi " bob peth
drygionus, nes eich difa chwi allan
o'r wlad dda yma a roddodd yr Ar-
glwydd eich Duw i chwi.
16 Pan di'oseddoch gyfammod yr
Arglwydd eich Duw, a orchymyn-
odd efe i chwi, a myned a gwasan-
aetlm duwiau dieithr, ac ymgiym-
mu iddynt; yna y llidia digofaint
yr Arglwydd yn eich erbyn chwi,
ac y cyfrgoUir chwi yn ebrwydd
o'r Avlad dda yma a roddodd efe i
chwi.
PENÎÍOD XXIV.
1 Josua yn cynnull y llwythau yn Sichem. 2
Ystori /err o fendithion Duw er amser Terah.
14 Mae efe yn adnewyddu cyfammod rhyng-
ddynt hwy a Duw. 26 Carreg yn dyst o'r
cyfammod. 29 Oed ran Josua ; eifarwolaeth,
a'i gladdedigaeth. 32 Claddu esgyrn Joseph.
33 Mancolaelh Eleazar.
JOSUA a gynliuUodd holl
Iwythau Israel i Sichem; ac
a alwodd am heuuriaid Israel, ac
am eu pennaethiaid, ac am eu barn-
Avyi', ac am eu swyddogion: a hwy
a safasant ger bron Duw.
2 A dyAvedodd Josua wrtli yi* holl
bobl, Fel hyn y dywed Arglwydd
Dduw Israel; "Tu hwnt i'r afon y
trigodd eich tadau chwi gynt, sef
Terah tad Abraham, a thad Nachor:
a ^hwy a wasanaethasant dduwiau
dieithr.
3 Ac ''mi a gymmerais eich tad
Abraham ymaith o'r tu liAvut i'r
afon, ac a'i harweiniais ef trwy holl
wlad Canaan, ac a amlheais hef-
yd ei had ef, ac ^a roddais iddo
Isaac.
4 Ac i Isaac y rhoddais * Jacob ac
Esau: ac i ^Esau y rhoddais fyn-
ydd Seir i'w etifeddu; ^ond Jacob
a'i feibion a aethant 1 waered i'r
Aipht.
5 A ''mi a anfonais Moses ac
Aaron, ac a darewais yr Aiphtiaid,
yn ol yi- hyn a Avneuthum yn eu
mysg: ac wedi hynny 'y dygais
chwi allan,
6 Ac a ddygais eich tadau chwi
allan o'r Aipht: ''a cinvi a ddaeth-
och at y môr ; a'r Aiphtiaid a erlid-
iodd ar ol eich tadau â cherbydau,
ac â gwŷr meirch, hyd ' y môr coch.
7 A phan waeddasant ar yi* Ar-
glwydd, efe a osododd dywyllwch
rhyngoch chivi a'r Aiphtiaid, ac a
ddug y môr arnynt hwy, ac a'u
gorchuddiodd : eich llygaid chwi a
welsant yr hyn a Avneuthum yn yr
Aipht : trigasoch hefyd yn yr an-
ialwch ddyddiau lawer.
8 A mi a'ch dygais i wlad yi^
Amoriaid, y rhai oedd yn trigo o'r
tu hwnt i'r lorddonen; ™a h^vy a
ymladdasant i'ch erbyn: a myfi a'u
rhoddais hwynt yn eich Uaw chwi,
fel y meddiannasoch eu gwlad
hwynt ; a minnau a'u difethais
hwynt o'ch blaen chwi
9 Yna ''Balac mab Sippor bren-
hin Moab, a gyfododd, ac a ryfel-
odd yn erbyn Israel; ac °a anfon-
odd, ac a alwodd am Balaam mab
Beor, i'ch melldigo chwi
10 Ond ni fynu\Mi i wrandaw ar
Balaam ; am hynny gan fendithio
y bendithiodd efe chwi: felly y
gwaredais chwi o'i law ef.
11 A P chwi a aethoch dros yr lor-
ddonen, ac a ddaethoch i Jericho:
a "igwŷr Jericho a ymladdodd i'ch
erbyn, yr Amoriaid, a'r Phereziaid,
a'r Canaaneaid, a'r Hethiaid, a'r
Girgasiaid, yr Hefiaid, a'r Jebus-
iaid; a mi a'u rhoddais hwynt yn
eich Haw chwi
12 A "^ mi a anfonais gaccwn o'ch
blaen chwi, a'r rhai hynny a'u gyr-
rodd hwynt allan o'ch blaen chwi ;
sef dau frenhin yi* Amoriaid : ' nid
a' til gleddyf di, ac nid â'th fwa.
13 A mi a roddais i chwi wlad ni
lafuriasoch am dani, a * diuasoedd y
rhai nid adeiladasoch, ac yr ydych
yn trigo ynddynt: o'r gwinUannoedd
a'r olew-lannoedd ni phlannasoch,
yr ydych yn bwytta o honynt.
14 1Í Yn awr gan hynny ofnwch
yr Arglwydd, a gwasanaethwch ef
mewn perffeithrwydd a gwirionedd,
a bwriwch ymaith y duwiau a was-
anaethodd eich tadau o'r tu hwnt
Araith Josiia.
JOSUA, XXIV.
Marwolacth Josiia.
Cyn
CRIST
Cylch
1427.
u Lef. 17. 7.
Ezec. 20. 8.
a 23. 3.
í Edrych
Ruth 1. 15.
1 Bren. 18.
21.
Ezec. 20.
39.
loan 6. 67.
y Exod. 23.
21.
z pen. 23. 15.
a Ps. 119.
173.
i'r afon, ac "yii yr Aipht; a gwas-
anaethwch chwi yr Arglwydd.
15 Ac od yw ddrwg yn eich golwg
wasanaethu yr Arglwydd, * dewis-
wch i chwi heddyAv pa un a wasan-
aethoch, ai y duwiau a wasanaetli-
odd eich tadau, y rhai oedd o'r tu
hwnt i'r r«.fon, ai ynte duwiau yr Am-
oriaid, y rhai yr ydych yn trigo yn
eu gwlad : ond myfi, mi a'm tyhvyth
a wasanaethwn yr Arglwydd.
16 Yna yr attebodd y bobl, ac y
dywedodd, Na atto Duw i ni adael
yr Arglwydd, i wasanaethu duw-
iau dieithr;
17 Canys }t Arglwydd ein Duw
yiv yr hwn a'n dug ni i fynu a'n
tadau o wlad yr Aipht, o dŷ y
caethiwed; a'r hxnoi a wnaeth y
rhyfeddodau mawTÌon hynny yn ein
gŵydd ni, ac a'n cadwodd ni yn yi*
hoU ffordd y rhodiasom ynddi, ac
ym mysg yr hoU bobloedd y tram-
wyasom yn eu plith :
18 A'r Arglwydd a yrrodd all-
an yr holl bobloedd, a'r Amoriaid,
pres^vylw}T y wlad, o'n blaen ni :
am hynny ninnau a wasanaethwn
yr Arglwydd; canys efe yw ein
Duw ni.
19 A Josua a ddyvvedodd wi'th y
bobl, Ni ellwch wasanaethu yr Ar-
glwydd; canys Duw sancteiddiol
yw efe : Duw eiddigus y^v ; ^ ni
ddioddef efe eich an^nrcdd, na'ch
pechodau.
20 0 gwTthodwch yr Arglwydd,
a g wasanaethu duwiau dieithr; ''yna
efe a dry, ac a'ch dryga ch-\vi, ac efe
a'ch difa chwi, wedi iddo Avneuthur
i chwi ddaioni.
21 A'r bobl a ddywedodd wi'th
Josua, Nag ê; eithr ni a wasan-
aethwn yr Arglavydd.
22 A djvvedodd Josua wrth y
bobl, Tystion ydych yn eich er-
byn eich hun, ^ddewis o honoch i
chva yr Arglwydd iw wasan-
aethu. Dywedasant hwythau, Tj'st-
ion ydym.
23 Am hynny yu a^vr, eh efe,
bwriwch ymaith y duwiau dieithr
sydd yn eich mysg, a gostyngwch
eich calon at Arglwydd Dduw
Israel
24 A'r bobl a ddywedasant wrth
Josua, Yr Arglwydd ein Duw a
wasanaethwn, ac ar ei lais ef y
gwrandâwn.
25 Felly Josua ''a Avnaeth gyfam-
mod a'r bobl y dwthi^ai hwnnw, ac
a osododd iddynt ddeddfau a barn-
edigaethau, yn Sichem.
26 1Í A Josua a ysgrifenodd y geir-
iau hyn yn Uyfr cyfraith Dduw,
ac a gymmerth <=faen ma^vr, ac a'i
gosododd i fynu yno "^dan dderw-
en oedd yn agos 1 gyssegr yr Ar-
glwydd.
27 A Josua a ddywedodd \n-tli yr
holl bobl, Wele, y maen h^vn fydd
yn dystiolaeth i ni; canys ^efe a
glywodd holl eiriau yr Arglwydd,
y rhai a lefarodd efe wrthym: am
hynny y bydd efe yn dystiolaeth i
chwi, rhag i chwi wadu eich Duw.
28 Felly ^ Josua a oUyngodd y
bobl, bob un i'w etifeddiaeth.
29 1Í Ac wedi y pethau hyn, y bu
farw Josua mab Nun, gwas yr
Arglwydd, yn fab dengmlwj^dd a
chant
30 A hwy a'i claddasant ef yn
nherfyn ei etifeddiaeth, o fewn
sTimnath-serah; yr hon sydd jm.
mynydd Ephraim, o du y gogledd
i fynydd Gaas.
31 Ac ^Israel a wasanaethodd jt
Arglwydd hoU ddyddiau Josua,
a holl ddyddiau yi* henui'iaid a ^fu
fyw ar ol Josua, ac a wybuasent
hoU Avaith yr Arglwydd a -^vnaeth-
ai efe er Israel
32 ÌÍ Ac ' esgyrn Joseph, y rhai a
ddygasai mcibion Israel i iynu o'r
Aipht, a gladdasant h\v7 yn Si-
chem, mcAvn rhan o'r maes a bryn-
asai Jacob gan ^ feibion Hemor tad
Sichem, er ^càn darn o arian; a bu
i feibion Joseph yn etifeddiaeth.
33 IT Ac Eleazar mab Aaron a fu
farw: a chladdasant ef ym. mrjTi
^Phinees ei fab, yr hwn a roddasid
iddo ef ym mynydd EiDhraim.
Cyn
CRIST
Cylch
1427.
b Edrych
Exod. 16.
25.
c Edrych
Barn. 9. 6.
d Gen. 35. 4,
e Edrych
Deut.32.1.
f Bam. 2. 6.
Cylch
1426.
S pen. 19. 50.
Barn. 2. 9.
h Barn. 2. 7.
2 Heb. es-
lynasunt
eu di/dd-
iau.
Í Gen. 50.
25.
E.xod. 13.
19.
t Gen. 33.
19.
3 Ken, carii
0 ŵyn.
Cylch
142Ö.
I Earn. 20.
28.
Cyn
CRIST
Cylch
1425.
a Num. 27.
21.
pen. 20. 18.
2Xeii,??<)fa.
h Edrych
Jus.lô. Ö3,
c. I OS. 10.36.
a 11. ^^l.
a 15. 13.
LLYFR Y BARNWYR.
PENNOD I.
Gweithredoedcl Judah a Simeon. 6 Adoni-
bezec yn cael talu y pioyth iddo yn uniawn.
8 Ennill Jerusalem. 10 Ennill Hebron. 13
Othniel yn cael Achsah yn wraig am ennill
Dehir. 16 Y Ceneaid yn preswylio yn Ju-
dah. 17 Ennill Hormah, Gazah, Ascalov,
ac Ecron. 21 Gweitliredoedd Benjamin. 22
Am dŷ Joseph, yr hion a ennillodd Bethel.
30 Am Zahulon, 31 Aser, S3 Naphtali, 34
a Ban.
C wedi marw Josua, meibion
Israel ^a ymofynasant â'r Ar-
GLWYDD, gan ddywedyd, Pwy a â i
fynu di'osom ni yn erbyn y Canaan-
eaid yn flaenaf, i ymladd â hwynt?
2 A dywedodd yr Arglwydd,
Judah a â i fynu : welc, rhoddais
y wlad yn ei law ef.
3 A Judah a ddywedodd wrth Si-
meon ei frawd, Tyred i fynu gyd
â mi i'm rhandir, fel yr ymladdom
yn erbyn y Canaaneaid; a minnau
a M gyd â thi i'th randir dithau.
Felly Simeon a aeth gyd âg ef.
4 A Judah a aeth i fynu ; a'r Ar-
glwydd a roddodd y Canaaneaid
a'r Phereziaid yn eu Haw hwynt :
a lladdasant o honynt, yn Bezec,
ddengmil o wŷr.
5 A hAvy a gaAvsant Adoni- bezec
yn Bezec : ac a ymladdasant yn ei
erbyn; ac a laddasant y Canaan-
eaid a'r Pliereziaid.
6 Ond Adoni-bezec a ffodd ; a hwy
a erlidiasant ar ei ol ef, ac a'i dal-
iasant ef, ac a doiTasant fodiau ei
ddwylaAV ef a'i draed.
7 Ac Adoni-bezec a ddywedodd,
Deg a thri ugaiu o frenhinoedd,
wedi torri bodiau eu dwylaw a'u
traed, a fu yn ^ casglu cu hivijd dan
iy mwrdd i : fel y gNvneuthura, felly
y talodd Duw i mi. A hwy a'i dyg-
asant ef i Jerusalem; ac efe a fu
farw yno.
8 A ^meibion Judah a ymladdasant
yn erbyn Jerusalem ; ac a'i hennill-
asant hi, ac a'i tarawsant â min y
cleddyf ; a llosgasant y ddinas â than.
9 ir '^Wedi hyuny meibion Judah
a aethant i wacred i ymladd yn er-
byn y Canaaneaid oedd yn trigo yn
y mynydd, ac yn y dehau, ac yn y
gwastadedd.
10 A Judah a aeth yn erbyn y
Canaaneaid oedd yn trigo yn He-
bron: (ac enw Hebron o'r blaen
oedd ^ Caer-Arba :) a hwy a laddas-
ant Sesai, ac Ahiman, a Thalmai.
11 Ac ^efe a aeth oddi yno at
drigolion Debir: (ac enw Debir
o'r blaen oedd Ciriath-sepher :)
12 A dywedodd Caleb, Yr hwn a
darawo Ciriath-sepher, ac a'i hen-
nillo hi, mi a roddaf Achsah fy
merch yn wraig iddo.
13 Ac ^Othniel mab Cenaz, brawd
Caleb, ieuangach nag ef, a'i hen-
nillodd hi. Yntau a roddes Achsali
ei ferch yn Avraig iddo.
14 A phan ddaeth hi i me^vn citto
ef, hi a'i hannogodd ef i geisio gan
ei tliad ryw faes: a hi a ddisgyn-
odd oddi ar yr asyn. A dywedodd
Caleb wrthi, Beth a fynni di ?
15 A hi a ddy^yedodd wrtho, Dyro
i mi fendith : canys gwlad y dehau
a roddaist i mi; dyro i mi hefyd
ffynhonnau dyfroedd. A Caleb a
roddodd iddi y íFynhonnau uchaf,
a'r ffynhonnau isaf.
10 IT A ^ meibion Ceni, chwegrMia
Moses, a aethant i fynu o ''ddinas
y palniAi^dd gyd â meibion Judah,
i anialwch Judah, yr hwn sydd yn
nehau 'Arad: a hwy a aethant ac
a drigasant gyd a'r bobl.
17 A Judah a aeth gyd â Simeon
ei frawd: a hwy a darawsant y Ca-
naaneaid oedd yn preswylio yn Se-
phath, ac a'i difrodasant hi. Ac efe
a alwodd enw y ddinas •'Hormah.
18 Judah hefyd a ennillodd Gazah
a'i therfynau, ac Ascalon a'i ther-
fynau, ac Ecron a'i therfynau.
19 A'r Arglwydd oedd gyd â
Judah ; ac efe a oresgynodd y myn-
ydd: ond ni cdlai efe yrru allan
drigolion y dyffryn ; canys ' cerbyd-
au heiyrn oedd ganddynt.
20 ""Ac i Caleb y rhoisant Hebron;
fel y Uefarasai Moses : ac efe a yr-
rodd oddi yno dri mab Anac.
21 Ond meibion Benjamin ni yi'-
rasant allan y Jebusiaid y rhai oedd
yn presAvylio yn Jerusalem: ond y
mac y Jebusiaid yn trigo yn Jeru-
salem gyd â meibion Benjamin hyd
y dydd hwn.
22 1Í A thy Joseph, hwythau hefyd
a aethant i fynu yn erbyn Bethel:
a'r Arglwydd oedd gyd â hwynt
Cyn
CEIST
Cylch
1425.
<lJü8.15.13.
e Jos. 15.15,
&c.
1444.
' pen. 3. 9.
Cylch
1425.
8 Edrych
pen. 4. 17.
ISnm.lô.e.
1 Chion. 2.
55.
Jer. :ì5. 2.
h Dent.
34.3.
1 Num. 21.1.
k Num. 21.
3.
I .los. 17. 16,
18.
m Num. 14.
24.
.70S. 14. 9,
13. a 15. 13.
Gweithredoedd tŷ Joseph.
BARNWYR, II.
Angd yn cerijddu y hohl.
Cyn
CRIST
Cvlch
1425.
n Gen. 28.
19.
0 Jos. 2. 12,
It.
P Jos. 17.
11,12,13.
q Jos. 16. 10.
1 Bren. 9.
16.
r J OS. 19. 15.
SHeb.
fu drwm.
23 A thylwyth Joseph a barasant
chwilio Bethel: (ac enw y ddinas
o'r blaeii oedd "Luz.)
24 A'r ysbh^yr a welsant wr yn
dyfod allan o'r ddinas; ac a ddy-
wedasant Avrtho, Dangos i ni, at-
tolwg, y ifordd yr eir i'r ddinas, a
° ni a wnawn drugaredd â thi.
25 A plian ddangosodd efe iddynt
h^vy y ffordd i fyned i'r ddinas, hwy
a darawsant y ddinas â min y cledd-
yf ; ac a oUyngasant ymaith y gwr
a'i hoU deulu.
26 A'r gwr a aeth i wlad yr Heth-
iaid; ac a adeiladodd ddinas, ac a
alwodd ei henw Luz: dyma ei henw
hi hyd y dydd hAvn.
27 1Í ^Ond ni oresgynodd Manasseh
Beth-sean na'i threfydd, naThaanach
na'i threfydd, na thrigohon Dor na'i
threfydd, na thrigolion Ibleam na'i
threfydd, na thrigolion Megido na'i
threfydd : eithr mynnodd y Canaan-
eaid bresAvylio yn y wlad Iionno,
28 Ond pan gryf haodd Israel, yna
efe a osododd y Canaaneaid dan
dreth ; ond nis gyrrodd hwynt ym-
aith yn Uwyr.
29 1Í lEphraim hefyd ni yrrodd
allan y Canaaneaid oedd yn gwlad-
ychu yn Gezer; eithr y Canaaneaid
a breswyliasant yn eu mysg hwynt
yn Gezer.
30 11 "^ A Zabulon ni yrrodd ymaith
drigolion Citron, na phresM^hi'yr
Nahalol ; eithr y Canaaneaid a wlad-
ychasant yn eu mysg hwynt, ac a
aethant dan dreth.
31 U ^Ac Aser ni yrrodd ymaith
drigolion Acco, na thrigolion Sidon,
nac Alab, nac Achzib, na Helbah,
nac Aphic, na Rehob :
32 Ond Aser a drigodd ym mysg
y Canaaneaid, trigolion y wlad;
canys ni yiTasant hwynt allan.
33 ^ A Naphtali ni yrrodd allan
breswyhvyr Beth-semes, na thrigol-
ion Beth-anath; eithr efe a wlad-
ychodd ym mysg y Canaaneaid,
trigolion y wlad : er hynny pres-
wylwyr Beth -semes a Beth-anath
oedd dan dreth iddynt.
34 1Í A'r Amoriaid a yrrasant feib-
ion Dan i'r mynydd: canys ni ad-
awsant iddynt ddyfod i waered i'r
dyffryn.
35 A'r Amoriaid a fynnai breswyl-
io ym mynydd Heres 'yn Ajalon,
ac yn Saalbim : etto llaw tŷ Joseph
a " orthrechodd, ^'r Amoriaid fiiant
dan dreth iddynt,
245
36 A therfyn yr Amoriaid oedd o
*riw Acrabbim, o'r graig, ac uchod.
PENNOD II.
1 Angel yn cerijddu y hohl yn Bocidm. 10 Dryg-
ioni yr oes neivydd ar ol Josiia. 14 T>ig-
llonedd Duw ai drugaredd tu ag atlynt. 20
Gtidael y Canaaneaid i hiojl Israel.
AC 2 angel yr Arglwydd a ddaeth
Jl\. i fynu o Gilgal i Bochim, ac a
ddywedodd, Dygais chwi i fynu o'r
Aipht, ac arweiniais chwi i'r wlad
am yr lion y tyngais wi*th eich
tadau ; ac *a ddywedais, Ni thorraf
fy nghyfammod â chwi byth,
2 ^Na wnewch chwithau gyfam-
mod â thrigolion y wlad hon ; ond
'^ b^mwch i lawr eu hallorau : etto
ni wrandawsoch ar fy Uef : paham
y gwnaethoch hyn?
3 Am hynny "^y dywedais, M yr-
raf hwynt aUan o'ch blaen chwi :
eithr byddant i chwi yn ddrain
yn eich ystiysau, ^a'u duwiau fydd
yn fagl i chwi.
4 A phan lefarodd angel yr Ar-
glwydd y geiriau hyn AATth hoU
feibion Israel, yna y bobl a ddyrch-
afasant eu lief, ac a wylasant.
5 Ac a alwasant enw y He liAvnnw
^ Bochim : ac yna yr aberthasant i'r
Arglwydd.
6 1Í A ^ Josua a oUyngodd y bobl
ymaith; a meibion Israel a aeth-
ant bob un i'w etifeddiaeth, i fedd-
iannu y wlad.
7 A'r bobl a wasanaethasant yr
Arglwydd lioU ddyddiau Josua, a
holl ddyddiau yr henuriaid y rhai
a *fu fyw ar ol Josua, y rhai a wel-
sent holl fawr-waith yr Arglwydd,
yr liAvii a Avnaethai efe er Israel.
8 A ^bu farw Josua mab Nun,
gwas yr Arglwydd, yn fab deng-
mlwydd a chant.
9 A hwy a'i claddasant ef yn nher-
fyn ei etifeddiaeth, o fewn ^'Timnath-
heres, ym mynydd Ephraim, o du y
gogledd i fynydd Gaas.
10 A'r holl oes honno hefyd a gasgl-
wyd at eu tadau: a chyfododd oes
arall ar eu hoi liAvynt, y rhai nid ad-
waenent yr Arglwydd, na'i weith-
redoedd a A\Tiaethai efe er Israel.
11 1Í A meibion Israel a wnaethant
ddrygioni y'ngolwg yr Arglwydd,
ac a wasanaethasant Baalim :
12 Ac a Avi-thodasant Arglwydd
Dduw eu tadau, yr hwn a'u dygas-
ai Invynt o wlad yr Aipht, ac a aeth-
ant ar ol duwiau dieithr, sef rhai o
dduwiau y bobloedd oedd o'u ham-
Cyn
CRIST
Cylch
1425.
4Neu
Maaleh
Acrahbim,
Num. 34. 4.
2 Neu,
chennad.
« Gen. 17. 7.
b Dcut. 7. 2.
cDeut.l2. 3.
d Jos. 23. 13.
e Exod. 23.
33. a 34. 12.
Ueut.7.16,
3 Sef, Ehai
yn wylo.
t Job. 24. 28.
Cylch
1444.
4Heb.
estynasanl
ddyddiau.
Cylch
1426.
K Jos. 24. 29.
h Jos. 19. 50.
a 24. 30.
Timnath-
serah.
Cylch
1406.
Y cenhedlöedd a
BARNWYR, III.
adawyd i hrofi Israel.
Cyn
CRIST
Cylch
1406.
I Pg. 44. 12.
Es. 50. 1.
l£ Lef. 26.
Deut. 28.
1 Eclrych
Gen. 6. 6.
' lien. 3. 12.
« Ileb.
«i olliirtg-
asant
ddim Ì
gwympo
o'i, &c.
n Jos. 23.
13.
0 pen, 3. 4.
6 Neu,
oddefodd.
gjlch, ac a ymgrymmasant iddynt,
ac a ddigiasant yr Arglwydd.
13 A hwy a wrthodasant yr Ar-
glwydd, ac a wasanaethasant Baal
ac Astaroth.
14 IT A llidiodd digllonedd yr Ar-
glwydd yn erbyn Israel ; ac ' efe a'u
rhoddodd hwynt yn llaw yr anrheith-
wyr, y rhai a'u hanrheithiasant hwy ;
ac efe a'u gwerthodd hwy i law eu
gelynion o amgylch, fel na allent sef-
yll mwyach yn erbyn eu gelynion.
15 I ba le bynnag yr aethant, Haw
yr Arglwydd oedd er drwg yn eu
herbyn hwynt ; ^ fel y llefarasai yr
Arglwydd, ac fel y tyngasai yr
Arglwydd wrthynt hwy: a bu
gyfyng ia^vn arnynt.
16 1Í Etto yr Arglwydd a god-
odd farnwyr, y rhai a'u hachubodd
hwynt o law eu hanrheithwyr.
17 Ond ni Avrandawent chwaith ar
eu barn^vyr; eithr putteiniasant ar
ol du^viau dieithr, ac ymgrymmas-
ant iddynt : ciliasant yn ebrwydd
o'r ifordd y rhodiasai eu tadau
h^vynt ynddj, gan Avi-andaw ar or-
chymynion yr Arglwydd ; ond ni
wnaethant hwy felly.
18 A phan godai yr Arglwydd
farnwyr aiiiynt hwy, yna yr Ar-
glwydd fyddai gyd â'r barnwr,
ac a'u gwaredai hAvynt o law eu
gelynion holl ddyddiau y barnwr:
canys *yr Arglwydd a dosturiai
wrth eu griddfan h^vynt, rhag eu
gorthrymAvyr a'u cystuddwyr.
19 A "" phan fyddai farw y barnwr,
hwy a ddychwelent, ac a ymlygrent
yn fwy na'u tadau, gan fyned ar ol
duwiau dieithr, i'w gwasanaethu
hwynt, ac i ymgrymmu iddynt : ni
^pheidiasant a'u gweithrcdoedd eu
hunain, nac a'u ffordd wi'tlmysig.
20 U A digllonedd yi' Arglwydd
a lidiai yn erbyn Israel : ac efe a
ddywedai, Oblegid i'r genedl hon
droseddu fy nghyfammod a orchy-
mynais i'w tadau hwynt, ac na
wrandawsant ar fy llais ;
21 " Ni chwanegaf finnau yrni ym-
aith o'u blaen hwynt neb o'r cenhedl-
oedd a adawodd Josua pan fu farw:
22 "I brofi Israel tr>vyddynt hwy, a
gadwent hwy ffordd yr Arglwydd,
gan rodio ynddi, fel y cadwodd eu
tadau hwynt, neu beidio.
23 Am hynny yr Arglwydd a
® adawodd y cenhedloedd hynny, lieb
eu gynni ymaith yn ebrwydd ; ac ni
roddodd h-svynt yn Haw Josua.
PENNOD III.
1 Y cenhedloedd a adawyd i brofi Israel. 5 Ac
Israel, wrth ymgyfeillach â hwynt, yn addoli
eu duwiau hwy, 8 Othniel yn eu, gwaredu
hwy oddi wrth Cusan-risathaim ; 15 Ehwd,
oddi wrth Eglon; 31 a Samgar, oddi wrth y
Philisiiaid.
DYINIA y cenhedloedd a adawodd
yr Arglwydd i brofi Israel
trwyddynt, (sefj rhai oil ni wydd-
ent gwbl o ryfeloedd Canaan ;
2 Yn unig i beri i genhedlaethau
meibion Israel wybod, i'w dysgu
hwynt i ryfel; y rhai yn delîau ni
wyddent hynny o'r blaen;)
3 ^Pùra tywysog y Philistiaid, a'r
holl Ganaaneaid, a'r Sidoniaid, a'r
Hefiaid y rhai oedd yn aros ym
mynydd Libanus, o fynydd Baa,l-
hermon, hyd y ffordd y deuir 1
Hamath.
4 A h^vy a fiiant 1 brofi Israel
trwyddynt, i wybod a wrandawent
hwy ar orchymynion yr Arglwydd,
y rhai a orchymynasai efe i'w tadau
hwynt tnvy law Moses.
5 1" A meibion Israel a drigasant
ym mysg y Ganaaneaid, yr Heth-
iaid, a'r Amoriaid, a'r Phereziaid,
yr Hefiaid hefi/d, a'r Jebusiaid:
6 Ac ^ a gymmerasant eu merched
hwynt iddynt yn wragedd, ac a
roddasant eu merched i'w meibion
liAvythau, ac a wasanaethasant eu
duwiau liAvynt
7 Felly meibion Israel a Aniaethant
ddrygioni y'ngolwg yr Arglwydd,
ac a anghofiasant yr Arglwydd eu
Duw, ac a wasanaethasant Baalim,
a'r '^Uwyni.
8 IT Am hynny digllonedd yr Ar-
glwydd a lidiodd yn erbyn Israel;
ac efe a'u gwerthodd hwynt i law
"^Gusan-risathaim, brenhin '-^Mesopo-
tamia : a meibion Israel a wasanaeth-
asant Gusan-risathaim Avyth mlynedd.
9 A meibion Israel a waeddasant
ar yr Arglwydd: a'r Arglwydd
a gododd achubwr i feibion Israel,
yr hwn a'u hachubodd h\^ynt; sef
* Othniel mab Genaz, brawd Galeb,
ieuangach nag ef.
10 Ac *^yspryd yr Arglwydd ^a
ddaeth arno ef, ac efe a farnodd
Israel, ac a aeth allan i ryfel : a'r
Arglwydd a roddodd yn ei law ef
Gusan-risathaim, brenhin * Mesopo-
tamia; a'i law ef oedd drech na
Gusan-risathaim.
11 A'r wlad a gafodd lonydd ddeu-
gain mlynedd. A bu farw Othniel
mab Genaz.
Ehwd yn lladd Eglon.
BARNWYR, IV.
Darostwng y 3Ioahiaid.
Cyn
CRIST
Cylch
1354.
8 1 Sam.
12.9.
Cylch
1336.
Bneb.
anafuê
o'i law
ddehau,
pen. 20 16.
* Neu,
delwan
cerfiedig.
7 Hob.
ymoeri.
Edrych
Amos 3.
15.
12 1Í A mcibion Israel a chwaneg-
asant wneuthur yr hyn oedd ddrwg
ŷngolwg yr Arglwydd: a'r Ar-
GLWYDD a nerthodd e Eglon brenhin
Moab yn erbyn Israel, am iddynt
■vvneuthur drygioni y'ngolwg yr Ar-
GLAVYDD.
13 Ac efe a gasglodd atto feibion
Ammon, ac Amalec, ac a aeth ac a
darawodd Israel ; a hwy a feddian-
nasant ddinas y palmwydd,
14 Felly meibion Israel a was-
anaetliasant Eglon brenhin Moab
ddeunaw mlynedd.
15 Yna meibion Israel a lefasant
ar yv Arglwydd : a'r Arglwydd a
gododd achubwr iddynt ; sef Ehwd
mab Gera, fab Jemini, gwr ^llaw-
chwith : a meibion Israel a anfon-
asant anrheg gyd âg ef i Eglon
brenhin Moab.
16 Ac Ehwd a wnaeth iddo ddager
ddau finiog o gufydd ei hŷd, ac a'i
gwrcgysodd dan ei ddillad, ar ei
glun ddehan.
17 Ac efe a ddug yr anrheg i Eg-
lon brenhin Moab. Ac Eglon oedd
wr tcAv iawn.
18 A phan ddarfu iddo ef gyfl^vyno
yr anrheg, efe a ollyngodd yinaith y
bobl a ddygasai yr anrheg.
19 Ond efe ei hun a drodd oddi
wrth y ^chwarelau oedd yn Gilgal,
ac a ddywedodd, Y mae i mi air
o gyfrinach â thi, 0 frenhin. Dy-
wedodd yntau, Gosteg. A'r holl
rai oedd yn sefyll yn ei ymyl ef a
aethant allan oddi wrtho ef.
20 Ac Ehwd a ddaeth i mewn atto
ef : ac yntau oedd yn eistedd mewn
ystafell "^ haf, yr hon oedd iddo ef
ei hunan. A dywedodd Ehwd, Gair
oddi wrth Dduw sydd gennyf attat
ti. Ac efe a gyfododd oddi ar ei
orseddfa.
21 Ac Ehwd a estynodd ei law
VLSwy, ac a gymmerth y ddager oddi
ar ei glun ddehau, ac a'i brathodd
hi yn ei botten ef :
22 A'r earn a aeth i mewn ar ol
y llafn, a'r brasder a ymgauodd am
y llafn, fel na allai dynnu y ddager
allan o'i botten ; a'r dom a ddaeth
allan.
23 Yna Ehwd a aeth allan trwy y
cyntedd, ac a gauodd ddrysau yr
ystafell arno, ac a'u clodd.
24 Pan aeth efe ymaith, ei weis-
ion a ddaethant : a phan welsant,
wele, fod drysau yr ystafell yn
gloiedig, hwy a ddywedasant, Diau
^esmwythâu ei gorph y mae efe yn
yr ystafell haf.
25 A hwy a ddisgwyliasant, nes
cywilyddio o honynt: ac wele, nid
oedd efe yn agori drysau yr ystafell.
Yna hwy a gymmerasant agoriad, ac
a agorasant : ac wele eu harglwydd
h.\fj wedi cwympo i lawr yn farw.
26 Ac Ehwd a ddiangodd, tra
fuant hwy yn aros ; ac efe a aeth y
tu hwnt i'r chwarelau, ac a ddiang-
odd i Seirath.
27 A phan ddaeth, *'efe a u(Jganodd
mewn udgom ym mynydd Eph-
raim : a meibion Israel a ddisgyn-
asant gyd âg ef o'r mynydd, ac
yntau o'u blaen liAvynt.
28 Ac efe a ddy^vedodd wrthynt,
Canlynwch fi : canys yr Arglwydd
a roddodd eich gelynion chwi, sef
Moab, yn eich Uaw chwi. A hwy
a aethant i waered ar ei ol ef, ac a
ennillasant rydau yr lorddonen tu
a Moab, ac ni adawsant i neb fyn-
ed drwodd.
29 1Í A hwy a darawsant o'r Moab-
iaid y piyd hAATinw ynghylch deng
mil o wŷr, pawb yn ^rymmus, a
phawb yn wŷr nerthol; ac ni ddi-
angodd neb.
30 Felly y darostyngwj^d Moab y
dwthwn hwnnw dan law Israel. A'r
wlad a gafodd lonydd bedwar ugain
mlynedd.
31 1Í Ac ar ei ol ef y bu Samgar
mab Anath ; ac efe a darawodd o'r
Philistiaid chwc channwr 'âg ^irai
ychain : yntau hefyd a waredodd
Israel.
PENNOD IV.
1 Behorah aBarao yn eu gwaredu hwy oddi wrili
Jahin a Sisera. 21 J del yn lladd Sisera.
A MEIBION Israel a chwanegas-
ant Avneuthur drygioni y'ngolwg
yr Arglwydd, wedi marw Ehwd.
2 A'r Arglwydd ''a'u gwerthodd
hwynt i law Jabin brenhin Canaan,
yr liAvn oedd yn teyrnasu yn Hazor :
a thy wysog ei lu ef oedd ^ Sisera ;
ac efe oedd yn trigo yn Haroseth y
cenhedloedd.
3 A meibion Israel a lefasant ar yr
Arglwydd: canys naw can "cerbyd
haiarn oedd ganddo ef; ac efe a
orthrymmodd feibion Israel yn dost
ugain mlynedd.
4 1Í A Deborah y brophwydes,
gwraig Lapidoth, y hi oedd yn
barnu Israel yr amser h^viinw.
5 Ac yr oedd hi yn trigo dan balm-
wydden Deborah, rlnvng Ramah a
Cyn
CRIST
Cylch
1336.
8 nob.
ctuldio ei
draed.
•» pen. 6. 34,
9 Ilcb.
freision.
i pen. 5. 6,
ISam. 13
19, 22.
2 ierthi.
Cylch
1316.
^ pen. 2. 14.
ii 1 Sam.
12.9.
Ps. 83. 9.
c pen. 1. 19.
Deborah a Barao
BARNWYR, V.
yn gwaredu Israel.
Cyn
CRIST
Cylch
1316.
Cylch
1296.
d Heb. 11.
32.
e Pa. 83. 9,
10.
f Edrych
1 Bren. 20.
10.
S pen. 1. IG.
t Num. 10.
29.
2 Heb.
gasglodd
trwy gri.
i 2 Sam. 5.
24.
Ps. 68. 7.
k Ps. 83. 9,
lU.
SHeb.
Jiyd yn un.
Bethel, ym mynydd Ephraim : a
meibion Israel a ddeuent i fynu
atti hi am farn.
6 A hi a anfonodd, ac a alwodd am
^ Barac mab Abinoam, o Cedes-Naph-
tali ; ac a ddywedodd wrtho, Oni
orchymynodd Arglwydd Dduw Is-
rael, gan ddyivedyd, Dos, a thyn tu
a mynydd Tabor, a chymmer gyd
â thi ddeng mil o wŷr, o feibion
Naphtali, ac o feibion Zabulon ?
7 A mi a dynnaf attat, i ""afon
Cison, Sisera tywysog Uu Jabin, a'i
gerbydau, a'i liaws ; ac a'i rhoddaf
ef yn dy law di.
8 A Barac a ddywedodd ^vrthi, Od
âi di gyd â mi, miiinau a âf ; ac onid
âi gyd â mi, nid âf.
9 A hi a ddywedodd, Gan fyned yr
âf gyd â thi : etto ni bydd gogon-
iant i ti yn y daith yr wyt yn myned
iddi ; canys yn Uaw gwraig y gwerth
yr Arglwydd Sisera. A Deborah
a gyfododd, ac a aeth gyd â Barac
i Cedes.
10 11 A Barac a gynhullodd Zabulon
a Naphtali i Cedes ; ac a aeth i fynu
â deng mu o wŷr ^wrth ei draed : a
Deborah a aeth i fynu gyd âg ef
11 A Heber ^y Cenead, o feibion
^Hobab, chwegrwn Moses, a ymneiU-
duasai oddi ^vrth y Ceneaid, ac a led-
asai ei babell hyd wastadedd Zaan-
aim, yr h\\n sydd yn ymyl Cedes.
12 A mynegasant i Sisera, fyned o
Barac mab Abinoam i fynu i fynydd
Tabor.
13 A Sisera a ^ gynhullodd ei hoU
gerbydau, sef naw can cerbyd hai-
arn, a'r holl bobl y rhai oedd gyd
âg ef, o Haroseth y cenhedloedd
hyd afon Cison.
14 A Deborah a ddywedodd wrth
Barac, Cyfod ; canys hwn yw y dydd
y rhoddodd yr Arglwydd Sisera yn
dy law di: onid aeth 'yr Arglwydd
allan o'th flaen di? Felly Barac a
ddisgynodd o fynydd Tabor, a deng
mil o wŷr ar ei oL
15 A'r ■" Arglwydd a ddrylliodd
Sisera, a'i holl gerbydau, a'i hoU
fyddin, â min y cleddyf, o flaen
Barac : a Sisera a ddisgynodd oddi
ar ei gerbyd, ac a íFodd ar ei draed.
16 Ond Barac a erlidiodd ar ol y
cerbydau, ac ar ol y fyddin, hyd
Haroseth y cenhedloedd: a holl lu
Sisera a syrthiodd ar fin y cleddyf:
ni adaAvyd ^ un o honynt.
17 Ond Sisera a ffodd ar ei draed
i babell Jael, gwraig Heber y Cene-
ad : canys yr oedd heddwch rhwng
Jabin brenhin Hazor a thy Heber y
Cenead.
18 1[ A Jael a aeth i gyfarfod â
Sisera ; ac a ddywedodd wrtho, Tro
i mown, fy arglwydd, tro i mewn
attaf fi ; nac ofna, Yna efe a drodd
atti i'r babell, a hi a'i gorchuddiodd
ef â gwrthban.
19 Ac efe a ddywedodd wrthi, Di-
oda fi, attolwg, âg ychydig ddwfr;
canys sychedig wyf. Yna M a agor-
odd ^ gynnog o laeth, ac a'i diododd
ef, ac a'i gorchuddiodd.
20 Dywedodd heiyd wrthi, Saf
wrth ddrws y babell; ac os daw
neb i mcAvn, a gofyn i ti, a dywedyd,
A oes yma neb ? yna dywed dithau,
Nac oes.
21 Yna Jael gwraig Heber a gym-
merth hoel o'r babell, ac a gymmer-
odd forth wyl yn ei llaw, ac a aeth i
me^vn atto ef yn ddistaw, ac a bwy-
odd yr hoel yn ei arlais ef, ac a'i
gwthiodd i'r ddaear ; canys yr oedd
efe yn cysgu, ac yn lluddedig : ac
felly y bu efe farw.
22 Ac wele, a Barac yn erlid Sisera,
Jael a aeth i'w gyfarfod ef; ac a
ddywedodd wrtho, Tyred, a mi a
ddangosaf i ti y gwr yr wyt ti yn ei
geisio. Ac efe a ddaeth i mewn
atti ; ac wele Sisera yn gorwedd yn
farw, a'r hoel yn ei arlais.
23 Felly y darostyngodd Duw y
d^^iih^vn Invnnw Jabin brenhin Ca-
naan o flaen meibion Israel
24 A llaw meibion Israel a ^Iwydd-
odd, ac a orchfygodd Jabin bren-
hin Canaan, nes iddynt ddistrywio
Jabin brenhin Canaan.
PENNOD V.
Can Deborah a Barac.
YNA y canodd Deborah a Ba-
rac mab Abinoam, y diwrnod
hwnnw, gan ddywedyd,
2 Am ddial dialeddau Israel, ac
ymgymmell o'r bobl, bendithiwch
yr Arglwydd.
3 Clywch, 0 frcnhinoedd ; gwran-
dêwch, 0 dy^vysogion : myfi, myfi a
ganaf i'r Arglwydd ; canaf/awi
i Arglwydd Dduw Israel.
4 0 Arglwydd, ^pan aethost allan
o Seir, pan gerddaist o faes Edom,
*'y ddaear a grynodd, a'r nefoedd a
ddiferasant, a'r cymmylau a ddefn-
ynasant dd^vfr.
5 ''Y mynyddoedd a doddasant o
flaen yi' Arglwydd, sc/y "^Sinai hwn-
nw, o flaen Arglwydd Dduw Israel.
Can Deborah
BARNWYR, V.
a Barac.
Cyn
CRIST
Cylch
1296,
8 pen. 3. 31.
Í pen. 4. 17.
8 Lef. 26.
22.
2 Chron.
15.5.
Es. 33. 8.
Galar.1.4.
a 4. 18.
b Es. 40. 23.
i Felly
1 Sam. 13.
19,22.
pen. 4. 3.
k pen. 10. 4,
a 12. 14.
2Neu,
myfyr-
iivch.
5 Heb.
7/ rliai a
di/iinant d
piiin.
1 pen. 4. 14.
* Neu, yn.
5 Neu, yn.
6 Neu,
Jan.
7 Neu,
aberoecld.
m pen. 4. 10.
8 Hcb.
(Idirwyg-
asant.
6 Yn nyddiau "Samgar mab An-
ath, yn nyddiau ^Jäel, ^y Uwybrau
a aeth yn anhygyrch, a'r fPorddolion
a gerddasant Iwybrau ceimion.
7 Y maes-drefi a ddarfuant yn Israel,
darfuant, nes i mi, Deborah, gyfodi ;
nes i mi gyfodi ^ yn fam yn Israel.
8 Dewisasant dduwiau newydd-
ion ; yna rhyfel oedd yn y pyrth :
• a welwyd tarian na gwaywíFon ym
mysg deugain mil yn Israel ?
9 Fy nghalon sydd tu ag at ddeddf-
wyr Israel, y rliai fu ewyllysgar ym
mhlitli y bobL Bendithiwch yr Ar-
GLWYDD.
10 ''Y rhai sydd yn marchogaeth
ar asynod g^vynion, y rhai sydd yn
eistedd mewn barn, ac yn rhodio
ar hyd y ffordd, ^ Ueferwch.
11 Y rhai a waredwyd rhag trwst
y saethyddion yn y Ueoedd y tyn-
nir dwfr; yno yr adroddant gyf-
iawnderau yr Arglwydd, cyfiawn-
derau tu ag at y trefydd yn Israel :
yna pobl yr Arglwydd a ant i
waered i'r pyrth.
12 Deflfro, deifro, Deborah ; defíro,
deffro ; traetha gân : eyfod, Barac,
a chaeth«-gluda dy gaeth-glud, 0
fab Abinoam.
13 Yna y gwnaeth i'r hwn a ad-
ewir lywodraethu ar bendqfigion y
bobl : yr Arglwydd a roddes i mi
lywodnieth ar gedym.
14 0 Ephraim yr oedd eu gwreidd-
yn h^vynt yn erbyn Amalec; ar dy ol
di, Benjamin, ym mysg dy bobl : y
deddfwyr a ddaeth i waered o Ma-
chir, ^yr ysgrifenyddion o Zabulon,
15 A thywysogion Issachar oedd
gyd â Deborah ; i'e, Issachar, a ' Ba-
rac : efe a anfonwyd ar el draed i'r
dyöryn. ^Am neillduaeth Reuben
yr oedd mawr ofal calon.
16 Paham yr arhosaist rhwng y
corlannau, i wrandaw brefiadau y
defaid? ^Am neillduaeth Reuben
yr oedd mawr ofal calon.
17 Gilead a drigodd o'r tu Invnt
i'r lorddonen : a phaham yr erys
Dan mewn Uongau? Aser a drig-
odd wrth ^borthladd y môr, ac a
arhosodd ar ei '^ adwyau.
18 Pobl ""Zabulon a ^roddes eu
heinioes i farw ; felly Naphtali ar
uchelfannau y maes.
19 Y brenhinoedd a ddaethant,
ac a ymladdasant; yna brenhin-
oedd Canaan a ymladdasant yn
Taanach, wrth ddyfroedd Megido ;
ni chymmerasant elw o arian.
20 O'r nefoedd yr ymladdasant ; y
sêr yn eu ^graddau a ymladdodd
yn erbyn Sisera.
21 Afon Cison a'u hysgubodd
hwynt ; yr hen afon, yr afon Cison.
Fy enaid, ti a sethraist gadernid.
22 Yna y drylliodd carnau y meirch
gan garlammau, carlammau ei gryf-
ion ef
23 Melldigwch Meroz, eb angel yr
Arglwydd, gan felldigo melldigAvch
ei thrigolion : am ° na ddaethant
yn gynnorthwy i'r Arglwydd, yn
gynnorthwy i'r Arglwydd yn er-
byn y cedyrn.
24 Bendithier " Jael, gwTaig Heber
y Cenead, goruwch gwragedd ; ben-
dithier hi goruwch gwragedd yn y
babell.
25 Dwfi* a geisiodd efe, llaeth a
roddes hithau : mewn phiol ar-
dderchog y dug hi ymenyn.
26 Ei Haw a estynodd hi at yr
hoel, a'i llaw ddehau at forthwyl y
gweithwyr : a hi a ^ bwyodd Sisera,
ac a don'odd ei ben ef ; gAvanodd
hefyd, a thrywanodd ei arlais ef.
27 Wrth ei thraed yr ymgrym-
modd efe ; syiiihiodd, gorweddodd :
wrth ei thraed yr ymgrymmodd efe,
y syrthiodd : lie yr ymgrymmodd,
yno y syrthiodd yn ^farw.
28 Mam Sisera a edrychodd trwy
ffenestr, ac a waeddodd trwy y
dellt, Paham yr oeda ei gerbyd
ddyfod.? paham yr arafodd olwyn-
ion ei gerbydau?
29 Ei harghvyddesau doethion a'i
hattebasant ; hithau hefyd a ^ atteb-
odd iddi ei hun,
30 POni chawsant hwy? oni ran-
nasant yr anrhaith, llangces neu
dd^vy i bob ^ gwr ? anrhaith o wisg-
oedd symmudliw i Sisera, anrhaith
0 wni'adwaith symmudliw, symmud-
liw o wniadwaith o'r ddeutu, cyin-
mwys i yddfau yr ^ anrheithwyr?
31 Felly y darfyddo am dy holl
elynion, 0 Arglwydd : a bydded y
rhai a'i hoffant ef "^fel yr haul yn
myned rhagddo yn ei rym. A'r wlad
a gafodd lonydd ddeugain mlynedd.
PENNOD VI.
1 Midian yn gorthrymmu yr Israeliaid am eu
pechod. 8 Prophwyd yn eu ceryddu hwynt.
11 Angel yn an/on Gedeon fw gwaredu
hwynt. 21 Tan yn ysu anrheg Gedeon. 24
Gedeon yn bwrw i lawr allor Baal, ac yn
offrymmu áberíh ar yr allor Jehofah-shalom.
81 Joas yn amddiffyn ei fab, ac yn ei alw
ef Jeruhbaal. 33 Liu Gedeon, 36 a'i ar-
wyddion.
Cyn
CRIST
Cylch
1296.
9 lUb.
Uwybrau.
n Neh. 3. 5.
0 pen. 4. 17
2 neh.
forthwyl'
iodd.
3Hcb.
ddistryw
iedig.
4 Heb.
ddychwel-
odd eiriau
alii ei hun.
P Exod. 15.
9.
5 Heb. pen?
6 Heb.
anrhaith.
1 2 Snm.
23.4.
24»
Midian yn gorthrymmu
BARNWYR, VI.
yr Isracliaid.
Cyn
CRIST
Cylch
1256.
» Hab. 3. 7.
b 1 Sam. 13.
6.
2Neu,
gafr.
Cylch
1249.
c 2 Bren.
17. 35, 38.
Jer. 10. 2.
d Jos. 17. 2.
e Heb. 11.
32.
3 Heb.
Í beri iddo
dd'iangc.
A ME IB I ON Israel a wnaetli-
ant ddrwg y'ngolwg yr Ar-
GLWYDD : a'r Arglwydd a'u
rhoddodd liwyiit yn Haw * Midian
saith mlynedd.
2 A llaw Midian a ortlirechodd
Israel : a rhag y Midianiaid meib-
ion Israel a wnactliant iddynt ''y
llochesau sydd yn y mynyddoedd,
a'r ogofeydd, a'r amddiflynfaoedd.
3 A phan haiiasai Israel, yna Mid-
ian a ddaetli i fynu, ac Amalec, a
meibion y dwyrain ; hwy a ddaeth-
ant i fynu yn eu lierbyn hwy :
4 Ac a wersyllasant yn eu herbyn
h^vynt, ac a ddinystriasant gnwd y
ddaear, hyd oni ddelych i Gazah;
ac ni adawsant ddim ymbortli yn
Israel, na ^dafad, nac eidion, nac
asyn.
5 Canys hwy a ddaethant i fynu
a'u hanifeiliaid, ac a'u pebyll, a
daethant fel locusti.aid o amldra;
ac nid oedd rifedi arnynt liwy, nac
ar eu camelod : a hwy a ddaethant
i'r wlad i'w distrywio hi.
6 Ac Israel a aeth yn dlawd iawn
o aclios y Midianiaid : a meibion Is-
rael a lefasant ar yr Arglwydd.
7 H A phan lefodd meibion Israel
ar yr Arglwydd oblegid y Älidian-
iaid,
8 Yr Arglwydd a anfonodd bro-
phwydwr at feibion Israel, yr liwn
a ddywedodd wrthynt, Fel hyn y
dywedodd Arglwydd Dduw Is-
rael ; Myfi a'ch dygais chwi i fynu
o'r Aiplit, ac a'ch arweiniais chwi
o dŷ y caethiwed ;
9 Ac a'ch gwaredais chwi o law
yr Aiphtiaid, ac o law eich hoU or-
thrymAvyr; gyrrais hwynt allan o'ch
blaen chwi, a rhoddais eu tir Invynt
i chwi :
10 A dywedais wrthych, Myfi yw
yr Arglwydd eich Duw chwi; '^nac
ofuwch dduwiau yr Amoriaid, y rhai
yr ydych yn trigo yn eu gwlad: ond
ni wrandawsoch ar fy Uais i.
11 1Í Ac angel yr Arglwydd a
ddaeth, ac a eisteddodd dan dderw-
en oedd yn Ophrah, yr lion oedd
eiddo Joas yr "^Abiezriad: a *Ge-
deon ei fab of oedd yn dyrnu
gwenith wrth y gwin-^n'ŷf, ^'íw
guddio rhag y Midianiaid.
12 Ac angel yr Arglwydd a ym-
ddangosodd iddo ef, ac a ddywed-
odd ^vl•tho, Yr Arglwydd sydd
gyd â thi, wr cadam nerthol.
13 A Gedeon a ddywedodd wrtho.
0 fy arghvydd, '^od y w yr Arglwydd
gyd â ni, paham y digAvyddodd hyn
oil i ni ? a pha le y mae ei hoU ryf-
eddodau ef, y rhai a fyuegodd cin
tadau i ni, gan ddywedyd, Oni ddug
yr Arglwydd ni i fjTiu o'r Aipht ?
Ond yn awr yr Arglwydd a'u
gwrthododd ni, ac a'n rhoddodd i
law y Midianiaid.
14 A'r Arglwydd a edrychodd
arno ef, ac a ddywedodd, ^JDos yn
dy rymmusdra yma ; a thi a waredi
Israel o law y Midianiaid; oni an-
fonais i dydi ?
15 Dywedodd yntau wrtho ef, 0
fy arglwydd, pa fodd y gwaredaf
fi Israel ? ^ * Wele fy nlieulu yn
dlawd ym Manasseh, a minnau yn
lleiaf yn nliŷ fy nliad.
16 A dywedodd yr Arglwydd
wrtho ef, Diau y byddaf fi gyd â
thi; a thi a darewi y INIidianiaid
fel un gwr.
17 Ac efe a ddywedodd MTtho, O
chefais yn awr fíafr yn dy ol wg,
g^vna erof fi ar^vydd mai ti sydd yn
Uefaru wrtliyf.
18 Na chilia, attolwg, oddi yma,
hyd oni ddeh>ýf attat, ac ©ni 'ddyg-
wyf ^fy anrlieg, a'i gosod ger dy
fron. Dywedodd yntau, Myfi a ar-
hosaf nes i ti ddychwelyd.
19 A Gedeon a aeth i me^n», ac a
barottodd fj-^n gafr, ac cphah o beill-
iaid yn fara croyw: y cig a osod-
odd efe mcAvn basged, a'r isgell a
osododd efe mewn crochan ; ac a'i
dug atto ef dan y dderweu, ac a'i
cyflwynodd.
20 Ac angel Duw a ddywedodd
wrtho, Cymmer y cig, a'r bara croyAV,
a gosod ar y graig hon, a ^ thywallt
yr isgeU. Ac efe a wnaeth felly.
21 IT Yna angel yr Arglwydd a
estynodd flaen y íFon oedd yn ei
law, ac a gyfíyrddodd â'r cig, ac a'r
bara croyw : a'r tan ' a ddyrchafodd
o'r graig, ac a ysodd y cig, a'r bara
croyw. Ac angel yr Arglwydd a
aeth ymaith o'i olwg ef.
22 A phan welodd Gedeon mai
angel yr Arglwydd oedd efe, y dy-
wedodd Gedeon, Och, 0 Arglwydd
Dduw I "" o herwydd i mi weled angel
yr Arglwydd wyneb yn wyneb.
23 A dywedodd yr Arglwydd
wrtho, Tangnefedd i ti: nac ofna;
ni byddi farw.
24 Yna Gedeon a adeiladodd yno
allor i*r Arglwydd, ac a'i galwodd
^ Jehofah-shalom : hyd y dydd liwn
Gedeoìi yn dinystrio allor Baal. B ARNWYR, VII.
Arwydd y cnii gwlan.
Cyn
CEIST
Cylch
1249.
7Neu,
oV ail.
n Exod. 34.
13.
Deut. 7. 5.
8Heb.
cadartde
hwn.
9Neu,
metvn
mcdd.
o 2 Sam. 11.
21, Jerub-
leseCh.
Cylch
1249.
P 1 Chron.
12. lij.
2 Clinin.
24.20.
2Ilcb. W'ísi/-
o(ìd avi.
qNuin.l(>..3,
l*n.3.27.
3 H.b.
uhoijd.
y mae hi etto yn Oplirah eiddo yr
Abiezriaid.
25 1Í A'r noson honno y dywedodd
yr Arglavydd Avrtho ef, Cymmer y
bustach sydd ciddo dy dad, ^ sef
yr ail bustach saith mhvydd oed;
a bAvrw i lawr allor Baaìl yr hon
sydd eiddo dy dad, a " thorr i lawr
y Ihvyn sydd yn ei hymyl hi :
26 Ac adeUada allor i'r Arglwydd
dy Dduw ar bcn y ^ graig hon, ^ yn
y Ue trefnus ; a chynimer yr ail
bustach, ac ofírymma boeth-oíFrwTU
â choed y ll^vyn, yr hwn a dorri di.
27 Yna Gedeon a gymmerodd
ddengwr o'i weision, ac a wnaeth
fel y llefarasai yr Arglwydd wTtho :
ac o hcrwydd ei fod yn ofui tculu
ei dad, a gwỳr y ddinas, fel nas
gallai Avncuthur liyn liw dydd, efe
2lÌ gwnaeth liw nos.
28 11 A phan gyfododd gw^ŷr y
ddinas y bore, yna wele allor Baal
wedi ei bwrw i lawr, a'r Uwyn yv
hwn oedd yn ei hymyl wedi ei dorri,
a'r ail bustach wedi ei oiTrymmu ar
yr allor a adeiladasid
29 A dywedodd pawb with eu
gilydd, Pwy a wnaeth y peth hyn?
Ac wedi iddynt yraofyn a chwilio,
y djvvedasant, Gedeon mab Joas a
wnaeth y peth hyn.
30 Yna gwŷr y ddinas a ddywed-
asant wrth Joas, D wg allan dy fab,
fel y byddo raarw: am iddo fwrw i
lawr allor Baal, ac am iddo dorri y
llwyn oedd yn ei hymyl hi.
31 A Joas a ddywedodd wrth y
rhai oil a oeddynt yn sefyU yn ei
erbyn ef, A ddadleuwch chwi dros
Baal? ai chwi a'i ceidw ef? yr \w\\\
a ddadleuo drosto ef, bydded farw
y bore hwn : os Duw yw efe, dadl-
eued drosto ei huii, am fwrw ei
allor ef i lawr.
32 Ac efe a'i galwodd ef y dwthwn
hwnnw " Jerubbaal ; gan ddywedyd,
Dadleued Baal drosto ei hun, am
fwrw ei allor i lawr.
33 1Í Yna y Midianiaid oil, a'r Ama-
leciaid, a meibion y dwyrain, a gasgl-
wyd ynghyd, ac a aethant drosodd,
ac a wersyllasant yn nyíìryn Jezreel.
34 Ond Pyspryd yr Arglwydd a
^ddaeth ar Gedeon; ac efe '^a ud-
ganodd mewn udgorn, ac Abiczer
a ^ aeth ar ei ol ef
35 Ac efe a anfonodd genhadau
trwy holl Manasseh, yr Invn hefyd
a'i canlynodd ef: anfonodd hefyd
genhadau 1 Aser, ac i Zabulon, ac
i Naphtali ; a Invy a ddaethaut i
fynu i'w cyfarfod hwynt.
30 11 A Gedeon a ddywedodd wrth
Dduw, 0 gwarcdi di Israel trwy fy
llaw i, megis y Ueferaist;
37 Wele fi yn gosod cnu o wlan
yn y Uawr-dyrnu: os gwlith a fydd
ar y cnu yn unig, a sychder ar yr
holl ddaear; yna y caf wybod y
gwaredi di Israel trwy fy llaw i, fel
y Ueferaist.
38 Ac felly y bu : canys cyfododd
yn fore drannoeth, ac a sypiodd y
cnu ynghyd, ac a wasgodd wlith
o'r cnu, lonaid phiol o ddwfr.
39 A Gedeon a ddywedodd wTth
Dduw, 'Na lidied dy ddigllonedd
i'm herbyn, a mi a lefaraf unwaith
etto. Profaf yn awr, y waith hon yn
unig, trwy y cnu: b3'dded, attolwg,
sychder ar y cnu yn unig, ac ar yr
holl ddaear bydded gwlith.
40 A Duw a wnaeth felly y uoson
honno : canys yr oedd sychder ar y
cnu yn unig, ac ar yr holl ddaear
yr oedd gwlith.
PENNOD VII.
7 Dwyn llu Gedeon o ddeuddeng mil ar hugain
i dri chant. 13 Ei gysuro trwy freuddwyd
a dehongliad y dorth haidd. 16 Ei ddyfais
yiighylch yr udgyrn a'r larnpau mewn jnser-
au. 25 Yr Ephraimiaid yn dal Oreh a Zeeh.
YNA Jerubbaal, * hwnnw yw Ge-
deon, a gyfododd yn fore, a'r
holl bobl y rhai oedd gyd âg ef, ac
a wersyllasant wrth fíynnon Harod :
a gwersyll y Midianiaid oedd o du
y gogledd iddynt, vnrth. fryn Moreh,
yn y dyffryn.
2 A dywedodd yr Arglwydd wrth
Gedeon, Rhy liosog yw y bobl sydd
gyd â tlii, i mi i roddi y Midianiaid
yn eu dwylaw; rhag i Israel ymo-
goneddu i'm herbyn, gan ddywed-
yd, Fy llaw fy hun a'm gwaredodd.
3 Am hynny, yn awr, cyhoedda He
y clywo y bobl, gan ddywedyd, '•Yr
hwn sydd ofnus ac arswydus, dy-
chweled ac ymadawed y bore o
fyiiydd Gilead. A dychwelodd o'r
bobl ddwy fil ar hugain, a deng mil
a arosasant.
4 A dywedodd yr Arglwydd wrth
Gedeon, Etto y mae gormod o bobl.
Dwg h^vynt i waered at y dyfrocdd,
a mi a'u profaf hwynt yno i ti : ac
am yr hwn y dywedwyf wrthy t, H^vn
a â gyd â thi, eled h^vnuw gyd â
thi; ac am bwy bynnag y dywed-
wyf wrthyt, Hwn nid â gyd â thi,
iiac eled hwnnw gyd â thi.
Cyn
CRIST
Cylch
1249.
r Gen, 18.
32.
a pen. C. 32.
Lleîhâu llu Gedeon.
BARNWYR, VII.
Gorchfygu y Midianiaid.
Cyn
CRIST
Cylch
1249.
2Heb.
c pen. 6. 5,
33. a 8. 10.
3 íleb.
dorriad.
5 Felly efe a ddygodd y bobl i
waered at y dyfroedd. A dywedodd
yr Arglwydd wrth Gedeon, Pob im
a lepio â'i dafod o'r dwfr fel y Uep-
io ci, gosod ef o'r neiUdu; a phob
un a ymgrymmo ar ei liniau i yfed.
6 A rhifedi y rhai a godasant y divfr
â'u llaw at eu genau, oedd dri chan-
nwr : a'r holl bobl eraill a ymgrym-
masant ar eu gliniau i yfed dwfr.
7 A dywedodd yr Arglwydd wrth
Gedcon, Trwy y tri channwr a lep-
iasant y dwfv, y gwaredaf chwi, ac
y rhoddaf y Midianiaid yn dy law
di : ac eled yr holl bobl eraill bob
un i'w fangre ei hun.
8 Felly y bobl a gymmerasant
fwyd yn eu dwylaw, a'u hudgyrn;
a Gedeon a oUyngodd ymaith hoU
wŷr Israel, pob un iV babeU, a'r
tri channwr a attaliodd efe : a gwer-
syll y Midianiaid oedd oddi tanodd
iddo yn y dyfityn,
9 1Í A'r noson honno y dywedodd
yr Arglwydd wrtho ef, Cyfod, dos
i waered i'r gwersyll; canys mi a'i
rhoddais yn dy law di.
10 Ac od wyt yn ofni myned i
waered, dos di a Plmrah dy langc
i waered i'r gwersyll :
11 A chei glywed beth a ddywed-
ant; fel yr ymnertho wedi hynny
dy dd^vylaw, ac yr elych i waered
i'r gwersyU. Yna efe a aeth i
waered, a Phurah ei langc, i gwrr
y ^ rhai arfogion oedd yn y gwersyll.
12 A'r Midianiaid, a'r Amaleciaid,
a *'holl feibion y dwyrain, oedd yn
gorwedd yn y dyffryn fel locust-
iaid o amldra; a'u camelod oedd
heb rif, fel y tywod sydd ar fin y
mor o amldra,
13 A phan ddaeth Gedeon, wele
wr yn mynegi i'w gyfaill freuddwyd,
ac yn dywedyd, Wele, breuddwyd
a freuddwydiais ; ac wele dorth o
fara haidd yn ymdreiglo i wersyll
y Midianiaid, a hi a ddaeth hyd at
babeU, ac a'i tarawodd fel y syrth-
iodd, a hi a'i hymchwelodd, fel y
syrthiodd y babeU.
14 A'i gyfaill a attebodd ac a
ddywedodd, Nid yiv hyn ddim ond
cleddyf Gedeon mab Joas, gAvr o
Israel: Duw a roddodd Midian a'i
holl fyddin yn ei law ef.
15 1Í A phan glybu Gedeon ad-
roddiad y breuddwyd, a'i ^ddirnad,
efe a addolodd, ac a ddychwelodd
i wersyll Israel ; ac a ddywedodd,
Cyfodwch : canys rhoddodd yr Ar-
glwydd fyddin y Midianiaid yn
eich Uaw chwi.
16 Ac efe a rannodd y tri chan-
UAVT yn dair byddin, ac a roddodd
udgyrn yn llaw pawb o honynt, a
phiserau gwag, a *lampau y'nghanol
y piserau.
17 Ac efe a ddywedodd wrthynt
hwy, Edrychwch arnaf fi, a gwnewch
yr un fiPiinud : ac wele, pan ddelwyf
i gwrr y gwersyll, yna fel y gwnel-
wyf fi, gwnewch chwithau.
18 Pan udganwyf fi me^vn udgorn,
myfi a'r holl rai sydd gyd â mi, ud-
genwch chwithau mewn udgyrn o
amgylch yr hoU wersyU, a dy wedwch,
Cleddyf jv Arglwydd a Gedeon.
19 11 Felly Gedeon a ddaeth i
mewn, a'r cannwr oedd gyd âg ef, i
gwrr y gwersyll, yn nechreu y \r^\-
iadwriaeth ganol, a'r gwylwyr wedi
eu newydd osod, ac a udganasant
mewn udgyrn, ac a ddrylliasant y
piserau oedd yn eu d^vylaw.
20 A'r tair byddin a udganasant
mewn udgyrn, ac a ddrylliasant y
piserau, ac a ddaliasant y lampau yn
eu llaw asAvy, a'r udgyrn yn eu Uaw
ddehau i udganu : a hwy a lefasant,
Cleddyf yr Arglwydd a Gedeon.
21 A safasant bob un yn ei le, o
amgylch y gwersyll: a'r holl wer-
syU a redodd, ac a waeddodd, ac
a fifodd.
22 A'r tri chant *a udganasant
âg udgyrn; a'r "Arglwydd a osod-
odd gleddyf ^pob un yn erbyn eu
gilydd, trwy yr hoU wersyU: felly
y gwersyU a flTodd hyd Beth-sittah,
^yn Sererath, hyd fin Abel-meholah,
hyd Tabbath.
23 A gwŷr Israel a ymgasglasant,
o Naphtali, ac o Aser, ac o hoU
Manasseh, ac a erlidiasant ar ol y
Midianiaid.
24 IT A Gedeon a anfonodd gen-
hadau trwy holl fynydd Ephraim,
gan ddywedyd, Deuwch i waered
yn erbyn y Midianiaid, ac achub-
wch o'u blaen hwynt y dyfroedd
hyd Beth-barah a'r lorddonen: a
hoU wỳr Ephraim a ymgasglasant,
ac a ennillasant y dyfroedd hyd
Beth-barah a'r lorddonen.
25 A daliasant ^ddau o dywysog-
ion Midian, Oreb a Zeeb; a lladd-
asant Oreb ar graig Oreb, a Uaddas-
ant Zeeb wi'th win-wrŷf Zeeb, ac a
erlidiasant Mdian, ac a ddygasant
bennau Oreb a Zeeb at Gedeon, i'r
tu arall i'r lorddonen. ,
252
Llonyddu gwŷr Ephraim.
BARNWYR, VIII.
Dal Zebah a Salmunna,
Cyn
CKIST
Cylch
1249.
n Edrych
pen. 12. L
2 Sam. 19.
41.
2 Heb. Pa
beth yw
hyn a
tonaethost
d nil
3 Heb. gryf.
4 Heb.
hyspryd.
b Erlrych
1 Sam. 25.
11.
5 Heb.
dyrnaf.
PENNOD VIII.
1 Gedeon yn llonyddu gwŷr Ephraim. 4 Suc-
coth a Phenuel yn gwrthod porthi llu Gedeon.
10 Dala Zebah a Salmunna. 16, 17 Dinystr
Succoth a Phenuel. 21 Gedeon yn dial marw-
olaeth ei frodyr ar Zebah a Salmunna; 23
yn gwrthod llywodraethu. 27 Ei ephod ef ijn
achos o ddelw-addoliaeth. 28 Goresgyn Mid-
ian. SO Plant Gedeon, a'i/arwolaeth. 33 Gaur
dduwiaeth ac anniolchgarwch yr Israeliaid.
A*GWYR Ephraim a ddywed-
asant wi'tho ef, ^Paham y
gwnaethost y peth hyn â ni, heb
alw amom ni pan aethost i ymladd
yn erbyn y Midianiaid? A hwy a'i
dwrdiasant ef yn ^ dost.
2 Ac efe a ddywedodd ^vrthynt,
Beth a wneuthum i yn awr wrth
a wnaethoch chwi? Onid gweU
yiv Uoifiad grawnwin Ephraim, na
chasgliad grawnwin Abiezer?
3 Duw a roddodd yn eich llaw
ch\^d dywysogion JNIidian, Oreb a
Zeeb : a pheth a allwn i ei wneuth-
ur wrth a wnaethoch chwi ? Yna yr
arafodd eu ^dig hwynt tu ag atto
ef, pan lefarodd efe y gair hwn.
4 IT A daeth Gedeon i'r lorddon-
en; ac a aeth drosti hi, efe a'r tri
channwr oedd gyd ag ef, yn ddi-
ffygiol, ac etto yn eu herlid hwy.
5 Ac efe a ddywedodd Avi'th wŷr
Succoth, Rhoddwch, attolwg, dorth-
au o fara i'r bobi sydd i'm canlyn i :
canys Iluddedig ydynt hwy; a min-
nau yn erlid ar ol Zebah a Salmun-
na, brenhinoedd Midian.
6 IF A dywedodd tywysogion Suc-
coth, A yw llaw Zebah a Salmunna
yn awr yn dy law di, fel ^y rhodd-
em ni fara i'th lu di ?
7 A dywedodd Gedeon, 0 herwydd
hynny, pan roddo yr Arglwydd
Zebah a Salmunna yn fy llaw i, yna
y •' drylliaf eich cnawd chwi â drain
yr anialwch, ac â mîeri.
8 Ac efe a aeth i fynu oddi yno
i Penuel, ac a lefarodd wrthynt
hwythau yn yr un modd. A gwŷr
Penuel a'i hattebasant ef fel yr at-
tebasai gwŷr Succoth.
9 Ac efe a lefarodd hefyd wrth
wŷr Penuel, gan ddywedyd, Pan
ddychwelwyf mewn heddwch, mi a
ddistrywiaf y tŵr yma.
10 IF A Zebah a Salmunna oedd yn
Carcor, a'u Uuoedd gyd â hwynt,
ynghylch pymtheng mil, yr hyn oil
a adawsid o holl fyddin meibion y
dwyrain: canys Uaddwyd cant ac
ugain mil o wŷr yn tynnu cleddyf
11 A Gedeon a aeth i fynu ar hyd
ffordd y rhai oedd yn trigo mewn
pebyU, o'r tu dwyrain i •'Nobah a
Jogbehah : ac efe a darawodd y fydd-
in: canys y fyddin oedd ^ysgafala.
12 A Zebah a Salmunna a ffoi-
sant: ac efe a erlidiodd ar eu hoi
hwynt; ac *a ddaliodd ddau fren-
hin Midian, Zebah a Salmunna, ac
a ' darfodd yr hoU lu.
13 IT A Gedeon mab Joas a ddy-
chwelodd o'r rhyfel cyn codi yr haul.
14 Ac efe a ddaliodd langc o wŷr
Succoth, ac a ymofynodd ag ef Ac
yntau a ysgrifenodd iddo dywysog-
ion Succoth, a'r henuriaid; se/dau
wr ar bymtheg a thri ugain.
15 Ac efe a ddaeth at wŷr Suc-
coth, ac a ddywedodd, Wele Zebah
a Salmunna, trwy y rhai y dannod-
asoch i mi, gan ddywedyd, A ydyw
llaw Zebah a Salmunna yn awr yn
dy law di, fel y rhoddem fara i'th
wŷr Iluddedig?
16 Ac efe a gymmerth henuriaid y
ddinas, a drain yr anialwch, a mieri,
ac a ^ddysgodd wŷr Succoth â hwynt.
17 Tŵr * Penuel hefyd a ddinystr-
iodd efe, ac a laddodd wŷr y ddinas.
18 1Í Yna efe a ddywedodd wrth
Zebah a Salmunna, Pa fath wŷr oedd
y rhai a laddasoch chwi yn Tabor?
A hwy a ddywedasant, Tebyg i ti,
pob un o ddull meibion brenhin.
19 Ac efe a ddywedodd, Fy mrodyr,
meibion fy mam, oeddent hwy: fel
mai byw yr Arglwydd, pe gadaw-
sech h^vynt yn fyw, ni laddwn chwi.
20 Ac efe a ddywedodd wrth Je-
ther ei gyntaf-anedig, Cyfod, lladd
hwynt Ond ni thynnai y Uangc ei
gleddyf : o herwydd efe a oihodd,
canys bachgen oedd efe etto.
21 Yna y dywedodd Zebah a Sal-
munna, Cyfod di, a rhuthra i ni:
canys fel y hyddo y gwr, felly y
hydd ei rym. A Gedeon a gyfod-
odd, ac a laddodd Zebah a Salmun-
na, ac a gymmerth y ^ colerau oedd
am yddfau eu camelod hwynt
22 IT A gwŷr Israel a ddywedasant
wrth Gedeon, Arglwyddiaetha amom
ni, tydi, a'th fab, a mab dy fab hefyd :
canys gwaredaist ni o law Midian.
23 A Gedeon a ddywedodd wrth-
ynt, Ni arglwyddiaethaf fi amoch,
ac ni arglwyddiaetha fy mab amoch,
eithr ^yr Arglwydd a arglwydd-
iaetha amoch.
24 Dywedodd Gedeon hefyd wrth-
ynt, Gofynaf ddymuniad gennych,
ar roddi o bob un o honoch i mi
Cyn
CRIST
Cylch
1249.
e Num. 32.
35,42.
* ddifraie.
THeb.
frawych-
odd.
8 Heb.
wnaeth i
wŷr Suc-
coth ad-
nabod.
e 1 Bren.
12.25.
9'Neu,lJoer-
dlysau.
a Sam. 8. 7.
a 10. 19.
a 12. 12.
Marwólaeth Gedeon.
BARNWYR, IX
Bradwrîaeth Abimelech,
Cyn
CRIST
Cylch
1249,
2 Neu,í)«r-
dlÿsau.
E pen. 17. 5.
SReb.
1/n myned
allan o'i
forddwyd.
Cylch
12ü9.
glust-dlysau ei ysglyfaeth: canys
clust-dlysau aur oedd ganddynt
hwy, o herwydd mai Ismaeliaid
oeddynt hwy.
25 A dywedasant, Gan roddi y
rhoddwn hivynt A Uedasant ryw
wisg, a thaflasant yno bob un glust-
dlws ei ysglyfaeth.
26 A phwys y clust-dlysau aur a
ofynasai efe, oedd fìl a saith gant o
siclau aur; heb law y ^colerau, a'r
arogl-bellenau, a'r gwisgoedd por-
phor, y rliai oedd am frenhinoedd
Midian; ac heb law y tyrch oedd
am yddfau eu camelod hwynt.
27 A Gedeon ^a wnaeth o hon-
ynt ephod, ac a'i gosododd yn ei
ddinas ei hun Ophrah : a hoU Israel
a butteiniasant ar ei hol lii yno : a
bu hynny yn dramg^vydd i Gedeoii,
ac i 'w dŷ.
28 1í Felly y darostyng^vyd Midian
0 flaen meibion Israel, fel na chwan-
egasant godi eu pennau. A'r wlad
a gafodd lonydd ddeugain nilynedd
yn nyddiau Gedeon.
29 *\\ A Jerubbaal mab Joas a aeth,
ac a drigodd yn ei dŷ ei liun.
30 Ac i Gedeon yr oedd deng mab
a tliri ugain, a ddaethai ^o'i gorpli ef :
canys gwragedd lawer oedd iddo ef.
31 A'i ordderch-^vTaig ef, yr lion
oedd yn Sichem, a ymddûg liefyd
iddo fab : ac efe a osododd ei enw
ef yn Abimelecli,
32 1Í Felly Gedeon mab Joas a fu
farw mewn oedraii teg, ac a gladd-
wyd ym meddrod Joas ei dad, yn
Oplirah yr Abiezriaid.
33 A plian fu farw Gedeon, yna
meibion Israel a ddycli^^elasant, ac
a butteiniasant ar ol Baalim ; ac
a ^\Tiaetliant Baal-berith yn dduw
iddynt.
34 Felly meibion Israel ni cliof-
iasant yr Arglwydd eu Duw, yr
liwn a'u gwaredasai li-svynt o law
eu holl elynion o amgylch ;
35 Ac ni wnaethant garedigr^vydd
â tliŷ Jerubbaal, se/ Gedeon, yn ol yr
holl ddaioni a wnaetliai efe i Israel.
PENNOD IX.
1 Abimelech, trioy gyd-fwriadu â gioŷr Sichem,
a lladd ei frodyr, yn myned yn frenhin. 7
Jotham, Irwy ddammeg, yn eu ceryddu, ac
yn rharj-fynegi eu cwymp hwy. 26 Gaal yn
cyd-fwiiadu a'r Sichemiaid yn ei erhyn ef.
80 Zehul yn datguddio eu hwriad hwy. 45
Abimelech yn eu gorchfygu hwynt, ac yn
hau y ddinas a halen: 49 yn llosgi amddiff-
ynfa daw Berith. 53 Ei ladd. yntau yn
Thehez â darn o facn melin. 57 Cyjlawni
melldiih Jotham.
AC Abimelech mab Jerubbaal a
. aeth i Sichem, at frodyr *ei
fam, ac a ymddiddanodd â h^vynt,
ac â holl dylwyth tŷ tad ei fam, gan
ddywedyd,
2 Dywedwch, attolwg, lie y clywo
holl wŷr Sichem, Pa un ^oreu i chwi,
ai arglwyddiaethu arnoch o ddeng^vr
a thri ugain, sef holl feibion Jerub-
baal, ai arglwyddiaethu o un gwr
arnoch ? cofiwch hefyd mai eicli as-
gwrn a'ch cnawd chwi ydwyfû.
3 A brodyr ei fam a ddywedasant
am dano ef, Ue y clybu holl wŷr
Sichem, yr holl eiriau hyn : a'u cal-
onnau hwynt a drodd ar ol Abime-
lech ; canys dywedasant, Ein brawd
ni yw efe.
4 A rhoddasant iddo ddeg a thri
ugain o arian o dŷ Baal-berith : ac
Abimelech a gyilogodd â h^vynt
^oferwyr gwammal, y rhai a aeth-
ant ar ei ol ef.
5 Ac efe a ddaeth i dŷ ei dad i Oph-
rah, ac a laddodd ei frodyr, meibion
Jerubbaal, y rJiai oedd ddengwr a
thri ugain, ar un garreg : ond Jo-
tham, mab ieuangaf Jenibbaal, a
adawyd; canys efe a ymguddiasai.
6 A holl wŷr Sichem a holl dŷ
Milo a ymgasglasant, ac a aethant,
ac a urddasant Abimelech yn fren-
hin, ^yi'th ^ ddyifryn y golofn yr hwn
sydd yn Sichem.
7 1Í A phan fynegasant hynny i
Jotham, efe a aeth ac a safodd ar
ben mynydd Garizim, ac a ddyrch-
afodd ei lef, ac a waeddodd, dywed-
odd liefyd wrthynt, Gwrandewch
arnaf fi, O wŷr Sichem, fel y gwran-
dawo Duw arnoch cliwithau.
8 "^Y prennau gan fyned a aeth-
ant i enneinio brenlün arnynt ; a
dy^vedasaut wrth yr olew-wydden,
Te}Tnasa arnom ni.
9 Ond yr olew-Avydden a ddywed-
odd wilhjTit, A ymadawaf fi am
brasder, ^ a'r ]i\\i\ trwof fi yr anrhy-
deddant Dduw a dyn, a myned *i
ly wodraethu ar y prennau eraill ?
10 A'r prennau a ddywedasant
wrth y fiigysbren, Tyred di, teyru-
asa arnom ni.
11 Ond y fiigysbren a ddywedodd
wrthynt, A ymadawaf fi â'm melys-
dra, ac a'm fii-wj^th da, ac a âf fi i
lywodraethu ar y prennau eraill?
12 Yna y prennau a ddywedasant
wrth y winwydden, Tyred di, teyrn-
asa arnom ni.
13 A'r winwydden a ddywedodd
Cyn
CRIST
Cylch
1209.
» pen. a 31.
2 Heb.
sydd dda.
b pen. 11. 3.
SNeu,
dderwen :
Edrych
Jos. 24. 26.
Cylch
1209.
c Edrych
2 Bren.
14.9.
<iPs.l04.15
< Neu,
iflinu ac
i loaered
dro8.
Dammeg Jotliam.
BARNWYR, IX. Gwrtliryfel y Sichemiaid.
Cyn
CRIST
Cylch
1209.
ePs.104.15.
5 Nen, yr
ysgalhn.
t Ezec. 19.
14.
6 Neu,
fwriodd.
Cylch
1206.
S Edrych
1 Bren. 22.
'12.
2 Chron.
10. 15.
a 18. 19,
7 neb. a
yryfliaaanl
ci ddwij-
law ef.
wrthynt Invy, A ymadaAvaf fi â'm
melyswin, ^yr liAvn sydd yn Uawen-
hau Duw a dyn, a myned i lywodr-
aethu ar y prennau eraill .
14 Yna yr holl brennau a ddy-
wedasant MTth ^y fieren, Tyred di,
teyrnasa arnom ni,
15 A'r fieren a ddywedodd wrtli y
prennau, Os mcAMi gwirionedd yr en-
neiniwch fi yn frenhin arnocli, deu-
wch ac yniddiriedwcli yn fy nghys-
god i : ac onid ê, ^eled tân allan o'r
fieren, ac ysed gedrwydd Libanus.
16 Yn aAAT gan hynny, os mewn
gwirionedd a phurdeb y gAvnaetli-
ocli, yn gosod Abimelech yn fren-
hin, ac OS gwnaethocli yn dda a
Jerubbaal, ac â'i dŷ, ac os yn
ol haeddedigaeth ei ddwylaw y
gwnaethoch iddo:
17 (Canys iy nhad a ymladdodd
drosoch chwi, ac a ^anturiodd ei
einioes ym mliell, ac a'ch gwared-
odd chwi o laAv Midian :
18 A ch^^lthau a gyfodasoch yn er-
byn tŷ fy nhad i heddyw, ac a ladd-
asoch ei feibion ef, sef dengwr a thri
ugain, ar un garreg, ac a osodasoch
Abimelech, mab ei law-for^^yn ef, yn
frenhin ar wŷr Sichem, o herwydd
eifod ef yn frawd i chwi:)
19 Gan hynny, os mewn gwirion-
edd a phurdeb y gwnaethoch â Je-
rubbaal, ac â'i dŷ ef, y dydd hwn;
llawenychwch yn Abimelech, a 11a-
wenyched yntau ynoch clnvithau :
20 Ac onid ê, eled tan allan o
Abimelech, ac ysed wŷr Sichem,
a thy Milo; he/yd eled tun allan o
wŷr Sichem, ac o dŷ Milo, ac ysed
Abimelech.
21 A Jotham a giliodd, ac a fíbdd,
ac a aeth ymaith i Beer, ac a drigodd
yno, rhag ofh Abimelech ei frawd.
22 IT Ac Abimelech a deyrnasodd
ar Israel dair blynedd.
23 A s Duw a ddanfonodd yspryd
drwg rhwng Abimelech a gA\'ŷr Si-
chem ; a g\v^r Sichem a aethant yn
anghyAvir i Abimelech:
24 Fel y delai y traha a ivnelsid â
(leng mab a thri ugain Jerubbaal,
ac y gosodid eu gwaed hw}Tit ar
Abimelech eu brawd, yr hwn a'u
Uaddodd hwynt; ac ar wŷr Sichem,
y rhai "^a'i cynnorthwyasant ef i
ladd ei frodyr.
25 A gwŷr Sichem a osodasant
iddo ef gynllwynwyr ar ben y myn-
yddoedd ; a hwy a yspeiliasant
bawb a'r a oedd yn tramwy heibio
iddynt ar hyd y fíbrdd. A myneg-
Avyd hynny i Abimelech.
26 A Gaal mab Ebed a ddaeth, efe
a'i frodyr, ac a aethant drosodd i
Sichem : a gwŷr Sichem a roisant
eu hyder arno.
27 A hwy a aethant i'r meusydd,
ac a gasglasant eu gwinllannoedd,
ac a sangasant eu grawnwin, ac a
wnaethant ^yii Uawen, ac a aethant
i mewn i dŷ eu duw, ac a fwyttas-
ant ac a yfasant, ac a felldithiasant
Abimelech.
28 A Gaal mab Ebed a ddywed-
odd, Ÿwy yw Abimelech, a phAvy
yw Sichem, fel y gwasanaethem ef ?
onid mab Jerubbaal yw efe onid
Zebul yw ei swyddog ? g^vasanaeth-
wch wŷr Hemor tad Sichem : canys
paham y gwasanaethem ni ef ?
29 0 na byddai y bobl hyn dan fy
Haw i, fel y bwri^ni ymaith Abime-
lech ! Ac efe a dd jwedodd wrth Abi-
melech, Amlliâ dy lu, a thyred allan.
30 1Í A phan glybu Zebul, lly\^'odr-
aeth^AT y ddinas, eiriau Gaal mab
Ebed, y ^ llidiodd ei ddigUonedd ef.
31 Ac efe a anfonodd genhadau at
Abimelech ^yn ddirgel, gan ddy^ved-
yd, Wele Gaal mab Ebed a'i frodyr
wedi dyfod i Sichem; ac wele hwynt
yn cadamhâu y ddinas i'th erbyn.
32 Gan hynny cyfod yn a^yr liw
nos, ti a'r bobl sydd gyd â thi, a
chynllwyn yn y maes :
33 A chyfod yn fore ar godiad yr
haul, a rhuthra yn erbyn y ddinas :
ac wele, pan ddelo efe a'r bobl
sydd gyd âg ef allan i'th erbpi,
yna gAvna iddo ^yr hyn a eUych.
34 IT Ac Abimelech a gyfododd,
a'r lioU bobl y rhai oedd gyd âg ef,
liw nos, ac a gynlh^ynasant yn er-
h\Vi Sichem yn bedair byddin.
35 A Gaal mab Ebed a aeth allan,
ac a safodd ivrtli ddrws porth y
ddinas : ac Abimelech a gyfododd,
a'r bobl y rhai oedd gyd âg ef, o'r
cynllivyn.
36 A phan welodd Gaal y bobl,
efe a ddywedodd wrth Zebul, Wele
bobl yn dyfod i waered o ben y
mynyddoedd. A dywedodd Zebul
wrtlio, Cysgod y mynyddoedd yr
ydwyt ti yn ei weled fel dynion.
37 A Gaal a chwanegodd etto lef-
aru, ac a ddywedodd, Wele bobl
yn dyfod i waered o ^ganol y tir,
a byddin arall yn dyfod o ffordd
gwastadedd ^ Meonenim.
38 Yna y dywedodd Zebul wrtho
Cyn
CRIST
Cylch
1206.
8Neu,
qaniadau :
ICdrvch
Es. 16. 9,
10.
Jer. 25. 30.
9 Feb.
poeikodd.
2 Heb. i/n
ddicheiZ-
gar, neu,
i 'Tormah.
S Heb.
fel M caffo
dy laiv.
4 Heb.
fogail.
BNeu,
ystyrwyr
amsercedd.
Gorclifygu y Sichemîaid.
BARNWYR, X.
Lladd Ahimelech.
Cyn
CKIST
Cylch
1206.
UlBien.12.
25.
8 Neu, ar-
nynt hwÿ.
ef, Pa le yn awr p mae dy enau
di, â'r liwn y dywedaist, Pwy yw
Abimelech, pan wasanaethem ef?
onid dyma y bobl a ddirmygaist
ti? dos allan, attolwg, yn awr, ac
ymladd i'w herbyn.
39 A Gaal a aeth allan o flaen
gwŷr Sichem, ac a ymladdodd âg
Abimelech.
40 Ac Abimelech a'i lierlidiodd ef,
ac efe a ffodd ol flaen ef ; a llawer
a gwympasant yn archolledig liyd
ddrws y porth.
41 Ac Abimelech a drigodd yn
Ammah : a Zebul a yrrodd ymaith
Gaal al frodyr o breswylio yn Si-
chem.
42 A thrannoeth y daeth y bobl
allan i'r maes : a mynegwyd hynny
i Abimelech.
43 Ac efe a gymmerth y bobl, ac
a'u rhannodd yn dair byddin, ac a
gynllwynodd yn y maes, ac a edrych-
odd, ac wele y bobl wedi dyfod allan
o'r ddinas ; ac efe a gyfododd yn eu
herbyn, ac a'u tarawodd hwynt.
44 Ac Abimelech, a'r fyddin oedd
gyd âg ef, a ruthrasant, ac a safas-
ant wrth ddrws çorth y ddinas : a'r
ddwy fyddin eraill a ruthrasant ar
yr holl rai oedd yn y maes, ac a'u
tarawsant hwy.
45 Ac Abimelech a ymladdodd yn
erbyn y ddinas yr holl ddiwrnod
hwnnw: ac efe a ennillodd y ddin-
as, ac a laddodd y bobl oedd yn-
ddi, ac ^a ddistrywiodd y ddinas,
ac a'i hauodd â halen.
46 1Í A phan glybu holl wŷr tŵr
Sichem hynny, hwy a aethant i
amddiflynfa tŷ duw Berith.
47 A mynegwyd i Abimelech, ym-
gasglu o holl wŷr tŵr Sichem.
48 Ac Abimelech a aeth i fynu
i iynydd Salmon, efe a'r holl bobl
oedd gyd âg ef: ac Abimelech a
gymmerth fwyell yn ei law, ac a
dorrodd gangen o'r coed, ac a'i
cymmerth hi, ac sii gosododd ar
ei ysgwydd; ac a ddywedodd wi-th
y bobl oedd gyd âg ef, Yr hyn a
welsoch fi yn ei wneuthur, brys-
iwch, gwnewch fel finnau.
49 A'r holl bobl a dorrasant bob
un ei gangen, ac a aethant ar ol
Abimelech ; ac a'u gosodasant wrth
yr amddiflynfa, ac a losgasant ^ â
hwynt yr amddiflynfa â than: felly
holl wŷr tŵr Sichem a fiiant feirw,
ynghylch mil o wŷr a gwi'agedd.
50 ^ Yna Abimelech a aeth i
Thebez ; ac a wersyllodd yn erbyn
Thebez, ac a'i hennillodd hi
51 Ac yr oedd tŵr cadam y'nghan-
ol y ddinas ; a'r holl wŷr a'r gwrag-
edd, a'r hoU rai o'r ddinas, a flbi-
sant yno, ac a gauasant arnynt, ac
a ddringasant ar nen y tŵr.
52 Ac Abimelech a ddaeth at y
tẃr, ac a ymladdodd yn ei erbyn;
ac a nesaodd at ddrws y tŵr, i'w
losgi ef â than.
53 A 'rhyw wraig a daflodd ddam
o faen melin ar ben Abimelech, ac
a ddrylliodd ei benglog ef.
54 Yna ''efe a alwodd yn fuan ar y
llangc oedd yn dwyn ei arfau ef, ac
a ddywedodd wrtho, Tyn dy gleddyf,
a lladd fi ; fel na ddy wedant am dan-
af, Gwraig a'i lladdodd ef. A'i langc
a'i trywanodd ef, ac efe a fii farw.
55 A phan welodd gwŷr Israel farw
0 Abimelech, hwy a aethant bob un
i'w fangre.
56 1Í Felly y talodd Duw ddryg-
ioni Abimelech, yr hwn a wnelsai
efe i'w dad, gan ladd ei ddeg brawd
a thri ugain.
57 A holl ddrygioni gwŷr Sichem
a dalodd Duw ar eu pen hwynt : a
melldith Jotham mab Jerubbaal a
ddaeth arnynt hwy.
PENNOD X
1 Tola yn barnu Israel yn Samir. 3 Jair a'i
ddeg mab ar hugain, Vr rhai yr oedd deg
dinas ar hugain. 7 Y Philidiaid a'r Am-
moniaid yn gorthrymmu Israel. 10 Duw yn
eu cyfyngdra yn eu danfon hwy at eu gau-
ddmoiau : 15 ac, ar eu hedi/einoch, yn tost-
urio wrthynt.
AC ar ol Abimelech, y cyfododd
J\. i ^waredu Israel, Tola, mab
Puah, mab Dodo, gwr o Issachar;
ac efe oedd yn trigo yn Samir ym
mynydd Ephraim.
2 Ac efe a farnodd Israel dair
blynedd ar hugain, ac a fu farw, ac
a giaddwyd yn Samir.
3 H Ac ar ei ol ef y cyfododd Jair,
Gileadiad; ac efe a farnodd Israel
ddwy flynedd ar hugain.
4 Ac iddo ef yr oedd deng mab ar
hugain *yn marchogaeth ar ddeg ar
hugain o ebolion asynod ; a deg din-
as ar hugain oedd ganddynt, y rhai
a elwyd ^Hafoth-Jair hyd y dydd
hwn, y rhai ydynt y'ngwlad Güead.
5 A Jair a fu farw, ac a giaddwyd
yn Camon.
6 A •* meibion Israel a chwanegas-
ant wneuthur yr hyn oedd ddrwg
y'ngolwg yr Arglwydd, ac a was-
anaethasant Baalim, ac ''Astaroth,
Cyn
CRIST
Cylch
1206.
i 2 Sam. U.
2L
k Felly
lSain,3L
4.
Cylch
1206.
2Heb.
achub.
Cylch
11S3.
a pen. 12. 11.
3 Neu,
Trefi,
Num. 32.
41.
b pen. 2. 11.
a 3. 7.
»4.1.
a 6.1.
aiai.
Cylch
1161.
e pen. 2. 13.
Gorthrymmu Israel.
BARNWYR, XI.
Jephthah yn harnu.
Cyn
CEIST
Cylch
1161.
Cylch
1161.
1 pen. 2. 14.
1 Sam. 12.
0.
e Deut. 32.
15.
Jer. 2. 13.
» Deut. 32.
37,38.
Jer. 2. 28.
« Heb. yr
hynfo da
yndyolwg.
eileb.
dieithriaid.
6 Es. 63. 9.
6 Heb.
gwUogwyd.
1 Heb.
griwyd
ynghyá.
h pen. 11. 8.
11.
a duwiau Syria, a duwiau Sidon,
a duwiau Moab, a duwiau meibion
Ammon, a duwiau y Philistiaid; a
gwrthodasant yr Arglwydd, ac ni
wasanaethasant ef.
7 1Í A llidiodd digllonedd yr Ar-
glwydd yn erbyn Israel; ac efe ^a'u
gwerthodd hwynt yn Haw y Philist-
iaid, ac yn Haw meibion Ammon.
8 A hwy a flinasant ac a ysigas-
ant feibion Israel y flwyddyn hon-
no tair blynedd ar bymtheg, hoU
feibion Israel y rhai oedd tu hwnt
i'r lorddonen, /ngwlad yr Amor-
iaid, yr lion sydd yn Gilead
9 A meibion Ammon a aethant
trwy yr lorddonen, i ymladd hefyd
yn erbyn Judah, ac yn erbyn Ben-
jamin, ac yn erbyn tŷ Ephraim; fel
y bu gyfyng iawn ar IsraeL
10 IF A meibion Israel a lefasant
ar yr Arglwydd, gan ddywedyd,
Pechasom yn dy erbyn; o herwydd
gwiihod o honom ein Duw, a
gwasanaethu Baalim hefyd.
11 A dywedodd yr Arglwydd
wrth feibion Israel, Oni waredais
chwi rhag yr Aiphtiaid, a rhag yr
Amoriaid, a rhag meibion Ammon,
a rliag y Philistiaid ?
12 Y Sidoniaid hefyd, a'r Amalec-
iaid, a'r Maoniaid, a'ch gorthrym-
masant chwi ; a llefasoch arnaf, a
minnau a'ch gwaredais chwi o'u
Uaw hwynt.
13 ^Etto chwi a'm g^vrthodasoch
1, ac a wasanaethasoch dduwiau
dieithr: am hynny ni waredaf chwi
mwyach.
14 EAvch, a 41ef\vch at y duwiau a
ddcAvisasoch : gwaredant hwy chwi
yn amser eich cyfyngdra,
15 1Í A meibion Israel a ddywed-
asant wrth yr Arglwydd, Pechas-
om; gwna di i ni ^fel y gwelych
yn dda: etto gwared ni, attolwg,
y dydd hwn.
16 A h^vy a fwriasant ymaith y
duwiau ^ dieithr o'u mysg, ac,a was-
anaethasant yr Arglwydd: ^a'i
enaid ef a ^dosturiodd, o herwydd
adfyd Israel.
17 Yna meibion Ammon a 'ymgyii-
nullasant, ac a wersyUasant yn Gil-
ead: a meibion Israel a ymgasglas-
ant, ac a wersyUasant ym Mispah.
18 Y bobl hefyd a thywysogion
Gilead a ddywedasant wrth eu gU-
ydd, Pa wr a ddechreu ymladd yn
erbyn meibion Ammon? efe ''a fydd
yn bennaeth ar drigolion Gilead.
257
Cyn
CRIST
Cylch
1161.
2Neu,
o wyneh.
ö pen. 9. 4.
1 Sam. 22.
2.
PENNOD XI.
1 Yr ammod rhivng Jephthah a gwŷr Gilead,
y cai efe fod yn hen arnynt. 12 0/eredd
yr ymddiddan am heddwch rhyngddo ef
a'r Ammoniaid. 29 Adduned Jephthah.
32 Jephthah yn govchfygu yr Ammoniaid:
34 ac yn cwUhâu ei adduned ar ei ferch.
A^JEPHTHAH y Gileadiad oedd "^^'IH;^-
. wr cadarn nerthol, ac efe oedd jèplaM!'
fab i wraig o butteinwraig : a Gilead
a genhedlasai y Jephthah liAvnnw.
2 A gwraig Gilead a ymddûg iddo
feibion : a meibion y wraig a gjn-
nyddasant, ac a f^vriasant ymaith
Jephthah, ac a ddywedasant wi^tho,
Nid etifeddi di yn nhŷ ein tad ni;
canys mab gwraig ddieithr ydivyt ti.
3 Yna Jephthah a ffodd ^ rhag ei
frodyi", ac a drigodd y'ngwlad Tob ;
a dynion ^ofer a ymgasglasant at
Jephthah, ac a aethant allan gyd
âgef.
4 11 Ac wedi tahn o ddyddiau,
meibion Ammon a ryfelasant yn
erbyn Israel.
5 A phan oedd meibion Ammon
yn rhyfela yn erbyn Israel, yna hen-
uriaid Gilead a aethant i gyrchu
Jephthah o wlad Tob :
6 Ac a ddywedasant wrth Jeph-
thah, Tyred, a bydd yn dywysog i
ni, fel yr ymladdom yn erbyn meib-
ion Ammon.
7 A Jephthah a ddywedodd wrth
henuriaid Gilead, '^Oni chasasoch
chwi fi, ac a'm gyrrasoch o dy fy
nhad? a phaham y deuwch attaf fi
yn awr, pan yw gyfyng arnoch ?
8 A henuriaid Gilead a ddywed-
asant wrth Jephthah, Am hynny y
dychwelasom yn aAvr attat ti, fel y
delit gyd â ni, ac yr ymladdit yu er-
byn meibion Ammon, ac y byddit i
ni yn ben ar hoU drigolion Gilead.
9 A Jephthah a ddywedodd wrth
henuriaid Gilead, 0 dygwch fi yn
fy ol i ymladd yn erbyn meibion
Ammon, a rhoddi o'r Arglwydd
hwynt o'm blaen i ; a gaf fi fod yn
ben arnoch chwi?
10 A henuriaid Gilead a ddywed-
asant Avrth Jephthah, Yr Arglwydd
a fyddo yn ^dyst rhyngom ni, oni
AMiawn ni feUy yn ol dy air di.
11 Yna Jephthah a aeth gyd â
henuriaid Gilead ; a'r bobl a'i gosod-
asant ef yn ben ac yn dywysog ar-
nynt: a Jephthah a adroddodd ei
holl eiriau ^ ger bron yr Arglwydd
ym Mispah.
12 IT A Jephthah a anfonodd gen-
c Gen. 26.
27.
SHeb.
wran-
dawydd.
d pen. 20. 1.
1 Sam. 10.
17.
Cylch
1143.
Cennadwri Jepìitìiali
BARNWYR, XI.
at yr Ammoniaid.
Cyn
CRIST
Cylch
1143.
e Num. 21.
13.
f Dent. 2.
9,19.
g Num. 14.
25.
t Num. 20.
1.
t Num. 20,
14.
k Num. 21.
4.
1 Num. 21.
11.
m Num. 21.
13.a22.3(J.
n Num. 21.
21.
I o Deut. 2.
26.
P Num. 21.
22.
9 Peut. 2.
36.
hadau at frenhin meibion Ammon,
gan ddywedyd, Beth sydd \ i\ a
lunelych â mi, fel y delit yn iy er-
byn i ymladd yn fy ngwlad i ?
13 A brenhin meibion Ammon a
ddywedodd wrth genhadau Jepli-
thah, ^0 herwydd i Israel ddAyyii fy
ngwlad i pan ddaetli i fynu o'r
Aipht, o Arnon hyd Jabboc, a hyd
yr lorddonen : yn awr gan hynny
dod hwynt adref mewn heddwch.
14 A Jephthah a anfonodd dra-
chefii genhadau at frenhin meibion
Ammon ;
15 Ac a ddywedodd wrtho, Fel hyn
y dywed Jephthah ; ^ Ni ddug Israel
dir Moab, na thir meibion Ammon :
16 Ond pan ddaeth Israel i fynu
o'r Aipht, a ^rhodio trwy yr anial-
wch, hyd y mor coch, a ""dyfod i
Cades ;
17 Yna 'Israel a anfonodd genhad-
au at frenhin Edom, gan ddywedyd,
Gad i mi dram-vvy, attolwg, tr^vy dy
wlad di. Ond ni wrandawodd bren-
hin Edom. A liAvy a anfonasant
hefyd at frenhin Moab : ond ni fyn-
nai yntau. Felly Israel a arhosodd
yn Cades.
18 Yna hwy a gerddasant yn yr
anialwch, ac ^ a amgylchynasant
wlad Edom, a gwlad Moab ; ac ' a
ddaethant o du codiad haul i wlad
Moab, ac a wersyllasant tu \\wiit i
Arnon ; ac *" ni ddaethant o iewa.
terfyn Moab: canys "Arnon oedd
derfyn Moab.
19 Ac "Israel a anfonodd genhadau
at Sehon brenhin yr Amoriaid, bren-
hin Hesbon ; ac Israel a ddywedodd
wrtho, I" Gad i ni dramwy, attolwg,
trwy dy wlad di, hyd fy mangi^e.
20 Olid nid ymddiriedodd Sehon i
Israel fyned trwy ei derfyn ef : eithr
Sehon a gasglodd ei hoU bobl, a
liAvy a wersyllasant yn Jahaz, ac efe
a ymladdodd yn erbyn Israel
21 Ac Arglwydd Dduw Israel
a roddodd Sehon a'i holl bobl yn
Haw Israel ; a h^^^ a'u tarawsant
hwynt. Felly Israel a feddiannodd
holl Avlad yr Amoriaid, trigolion y
wlad honno.
22 Meddiannasant hefyd ^hoU der-
fynau yr Amoriaid, o Arnon hyd
Jabboc, ac o'r anialwch hyd yr
lorddonen.
23 Felly yn awi*, Arglwydd Dduw
Israel a fwriodd yr Amoriaid allan
o flaen ei bobl Israel : gan hynny
ai tydi a'i meddiennit hi ?
258
24 Oni feddienni di yr hyn a roddo
Cemos dy dduw i ti i'w feddiannu ?
Felly yr hyn oil a oresgyno yr Ar-
glwydd ein Duw o'n blaen ni a
feddiannwn ninnau.
25 ""Ac yn awr, a luyt ti yn well na
Balac mab Sippor, brenhin Moab?
a ymrysonodd efe erioed âg Israel,
neu gan ymladd a ymladdodd efe
i'w herbyn hwy ?
26 Pan oedd Israel yn trigo yn
Hesbon a'i threfydd, ac yn Aroer
a'i threfydd, ac yn yr holl ddinas-
oedd y rhai sydd wi'th derfynau Ar-
non, dri chán mlynedd ; paham nad
achubasoch hwynt y pryd hwnnw ?
27 Am hynny ni phechais i yn dy
erbyn di ; ond yr ydwyt ti yn
gwneuthur cam â mi, gan ymladd
yn fy erbyn i ; yr Arglwydd Farn-
wi- a farno heddyw rhwng meibion
Israel a meibion Ammon.
28 Er hynny ni wrandawodd bren-
hin meibion Ammon ar eiriau Jeph-
thah, y rhai a anfonodd efe atto.
29 11 Yna y daeth *yspryd yr Ar-
glwydd ar Jephthah ; ac efe a aeth
dros Güead a Manasseh ; ac a aeth
dros Mispah Gilead, ac o IMispah
Gilead yi* aeth efe drosodd at feib-
ion Ammon.
30 A Jephthah a addunedodd
adduned i'r Arglwydd, ac a ddy-
wedodd, Os gan roddi y rhoddi di
feibion Ammon yn fy Haw i ;
31 Yna yr '^hwn. a ddelo allan o
ddrysau fy nhŷ i'm cyfarfod, pan
ddychwehvyf mcAvn heddwch oddi
wrth feibion Ammon, a fydd eiddo
yr Arglwydd, a mi a'i hoffrymmaf
ef yn boeth-offi'wm.
32 IT Felly Jephthah a aeth dros-
odd at feibion Ammon i ymladd
yn eu herbyn : a'r Arglwydd a'u
rhoddodd liAvynt yn ei law ef.
33 Ac efe a'u tarawodd hwynt o
Aroer hyd oni ddelych di i Minnith,
se/ugain dinas, a hyd ^wastadedd y
gwinllannoedd, â Uaddfa fawr iawn.
Felly y darostyngwyd meibion Am-
mon o flaen meibion Israel.
34 1Í A Jephthah a ddaeth i Mis-
pah i'w dy ei hun : ac wele ' ei ferch
yn dyfod allan i'w gyfarfod -a thym-
panau, ac â dawnsiau ; a hi oedd ei
unig etifcdd ef; nid oedd ganddo
^ na mab na merch ond y hi.
35 A phan welodd efe hi, efe a
rwygodd ei ddillad, ac a ddywedodd,
Ah ! ah ! fy merch, gan ddarost^vng
y darostyngaist fi ; ti hefyd Avyt im
Cyn
CRIST
Cvlch
1143.
r Num. 22.
2.
Jos. 24, 9,
I pen. 3. 10.
4 neb.
yr lujn
a ddelo
allan,
a ddaie
allan.
5 Neu,
Abel.
t ICxod. 15.
20.
1 Sam. 18.
6.
Ps. 68. 25.
8 Neu,
o'r eiddo
ei hun na
mab na
merch.
Heb.
o hono ei
hun.
Jcphthàli yn gorchfygu
BARNWYR, XIL
yr Ephraîmiaid.
Cjm
CEIST
Cylch
1143.
7Heb.
a myned %
waered.
8 Htìb. o
flwìjddyn i
flwyddyn.
9 Neu, ym-
ddiddan â
merch.
a Edrych
pen. 8. 1.
2Heb.
alwì/d
ynghyd.
o'r rhai sydd yn fy molestu: canys
myfi a agorais fy ngenau wrth yr
Arglwydd, ac ni allaf gilio.
36 A hi a ddywedodd wrtho, Fy
nhad, od agoraist dy enau wrth yr
Arglwydd, gwna i mi yn ol yr
hyn a aeth allan o'th enau; gan
i'r Arglwydd wneuthur drosot ti
ddîaledd ar dy elynion, meibion
Ammoii.
37 Hi a ddywedodd liefyd wrth
ei thad, Gwneler i mi y peth hyn;
paid â mi ddau fis, feì yr elwyf 'i
fynu ac i Avaered ar y myiiyddoedd,
ac yr wylwyf o herwydd fy mor-
wyndod, mi a'm cyfeillesau.
38 Ac efe a ddywedodd, Dos. Ac
efe a'i gollyngodd hi dros ddau fis.
A hi a aeth a'i chyfeillesau, ac a
wylodd o herwydd ei morwyndod
ar y mynyddoedd.
39 Ac ym mhen y ddau fis hi a
ddychwelodd at ei thad: ac efe a
wnaeth â hi yr adduiied a addun-
asai efe : a hi iii adnabuasai wr. A
bu liyn yn ddefod yn Israel,
40 Fyned o ferched Israel ^bob
bhvydclyn i ^alaru am ferch Jeph-
thah y Gileadiad, bedwar diwmod
yn y flwyddyn.
PENNOD XII.
1 Yr Ephraimiaid yn cwerylu a JepTiihah; a
gwŷr Gilead yn eu lladd hivynt, ac yn eu
hadnabod wrth y gair Shibboleth. 7 Marw-
olaeth Jephthah. 8 Ibsan, a'i ddeg mab ar
hugain, a'i ddeg merch ar hugain, 11 ac
Eton, 13 ac Abdon, a'i ddeugain mab, a'i
ddeg ibyr ar hugain, yn barnu Israel.
A'^GWYR Ephraim a ^ymgasgl-
asant, ac a aethant tu a'r go-
gledd, ac a ddywedasant wrth Jeph-
thah, Paham yr aethost ti drosodd
i ymladd yn erbyn meibion Am-
mon, ac na elwaist arnom ni i fyn-
ed gyd â thi ? dy dy di a losgwn ni
am dy ben â than.
2 A Jephthah a ddywedodd wrth-
ynt hwy, Myfi a'm pobl oeddem yn
ymryson yn dost yn erbyn meibion
Ammon ; a mi a'ch gelwais chwi, ond
ni waredasoch fi o'u Uaw hwynt.
3 A phan welais i nad oeddych yn
fy achub, mi a osodais fy einioes
yn fy Haw, ac a euthum yn erbyn
meibion Ammon; a'r Arglwydd
a'u rhoddodd hwynt yn fy Haw
i: paham gan hynny y daethoch i
fynu attaf fi y dydd hwn, i ymladd
i'm herbyn?
4 Yna Jephthah a gasglodd yng-
hyd holl wŷr Gilead, ac a ymladd-
odd âg Ephraim: a gwŷr Gilead a
darawsant Ephraim, am ddywedyd
o honynt hwy, Ffoaduriaid Ephraim
ym mysg yi* Ephraimiaid, ac ym
mysg Manasseh, ydych chwi y Gil-
eadiaid.
5 A'r Gileadiaid a ennillasant ryd-
au yr lorddonen o flaen yr Eph-
raimiaid : a phan ddywedai yr Eph-
raimiaid a ddiangasent, Gedwch i
mi fyned drwodd: yna gwŷr Gilead
a ddywedent ^vrtho, Ai Ephraim-
iad ydivyt ti? Os dywedai yntau,
Nag ê;
6 Yna y dywedent wrtho, Dywed
yn awr. Shibboleth. Dywedai yn-
tau, Sibboleth: canys ni fedrai efe
lefaru felly. Yna y dalient ef, ac y
lladdent ef wrth rydau yr lorddon-
en. A chwympodd y pryd hwnnw
0 Ephraim ddwy fil a deugain.
7 A Jephthah a farnodd Israel
chwe W^medd. Yna y bu farw Jeph-
thah y Gileadiad, ac a gladdwyd
yn im o ddinasoedd Gilead.
8 1Í Ac ar ei ol ef, Ibsan o Beth-
lehem a farnodd Israel.
9 Ac iddo ef yr oedd deng mab ar
hugain, a deng merch ar hugain, y
rhai a anfonodd efe allan, a deng
merch ar hugain a ddug efe i'w
feibion oddi allan. Ac efe a farn-
odd Israel saith mlynedd.
10 Yna y bu farw Ibsan, ac a
gladdwyd yn Bethlehem.
11 11 Ac ar ei ol ef, Elon y Zabu-
loniad a farnodd Israel: ac efe a
farnodd Israel ddeng mlynedd.
12 Ac Elon y Zabuloniad a fu
farw, ac a gladdwyd yn Ajalon,
y'ngwlad Zabulon.
13 1Í Ac Abdon mab Hilel y Pira-
tlioniad a farnodd Israel ar ei ol ef.
14 Ac iddo ef yr oedd deugain o
feibion, a deg ar hugain o ŵyrion,
''yn marchogaeth ar ddeg a thri
ugain o ebolion asynod : ac efe a
farnodd Israel wyth mlynedd.
15 Ac Abdon mab Hilel y Pira-
thoniad a fu farw: ac a gladdwyd
yn Pirathon, y'ngwlad Ephraim, ym
mynydd yr Amaleciaid.
PENNOD XIII.
1 Israel yn Haw y Philistiaid. 2 Angel yn ym-
ddungos i wraig Manoah; 8 ac wedi hynny
i Manoah. 15 OJf'rwm Manoah, ac adnabod
yr angel. 24 Genedigaeih Samson,
A MEIBION Israel a chwaneg-
asant * wneuthur yr hyn oedd
ddrwg y'ngolwg yr Arglwydd: a'r
Arglwydd a'u rhoddodd hivynt yn
Haw y Philistiaid ddeugain mlynedd.
Cyn
CRIST
Cylch
1143.
Cylch
1137.
Cylch
1130.
Cylch
1120.
b pen. 5. 10.
a 10. 4.
Cylch
1112.
Cylch
1161,
» pen. 2.
a 3. 7.
a 4. 1.
a 6.1.
a 10. 6.
11.
Angel yn ymddangos
BARNWYR, XIII.
i Manoah a'i wraig.
Cyn
CRIST
Cylch
1161.
b Num. 6.
2,3.
c Num. 6. 5.
1 Sam. L
U.
îHeb.
Pafath
fijdd ar y
hachgenl
3Neu,
apha beth
awna efe f
Heb. beth
/ydd ei
waith efl
2 IT Ac yr oedd rhyw wr yn So-
rah, o dyhvyth y Daniaid, a'i enw
ef oedd Manoah ; a'i wraig ef oedd
ammhlantadwy, heb esgor.
3 Ac angel yr Arglwydd a ym-
ddangosodd i'r wraig, ac a ddywed-
odd wrthi, Wele, yn awr ammhlant-
adwy í/c?íüí/í ti, ac heb esgor: ond
ti a feichiogi, ac a esgori ar fab.
4 Ac yn awr, attolwg, ymochel, ac
^ nac ŷf win na diod gadam, ac na
fwytta ddim aflan.
5 Canys wele, ti a feichiogi, ac a
esgori ar fab ; ac "^ ni ddaw eUyn ar
ei ben ef : canys Nazaread i Dduw
fydd y bachgen o'r groth : ac efe
a ddechreu waredu Israel o law y
Philistiaid.
6 1Í Yna y daeth y wraig ac a fyn-
egodd i'w gwr, gan ddywedyd, Gwr
Duw a ddaeth attaf fi ; a'i bryd ef
oedd fel pryd angel Duw, yn ofh-
adwy iawn: ond ni ofynais iddo o
ba le yr oedd, ac ni fynegodd yn-
tau i mi ei enw.
7 Ond efe a ddywedodd wrthyf,
Wele, ti a feichiogi, ac a esgori ar
fab. Ac yn aAvr nac ŷf win na
diod gadarn, ac na fwytta ddim
aflan: canys Nazaread i Dduw
fydd y bachgen, o'r groth hyd
ddydd ei farwolaeth.
8 ÌÍ Yna Manoah a weddiodd ar
yr Arglwydd, ac a ddywedodd, At-
tolwg, fy Arglwydd, gild i wr Duw
yr hwn a anfonaist, ddyfod eUwaith
attorn ni, a dysgu i ni beth a wnel-
om i'r bachgen a enir,
9 A Duw a wrandawodd ar lef
Manoah: ac angel Duw a ddaeth
eilwaith at y wraig, a hi yn eistedd
yn y maes; ond Manoah ei gwr nid
oedd gyd â hi.
10 A'r wraig a frysiodd, ac a red-
odd, ac a fynegodd i'w gwr, ac a
ddywedodd wrtho, Wele, ymddang-
osodd y gwr i mi, yr hwn a ddaeth
attaf fi y dydd arall.
11 A Manoah a gyfododd, ac a
aeth ar ol ei wi'aig, ac a ddaeth at
y gwr, ac a ddywedodd wrtho, Ai ti
yw y gwr a leferaist wrth y wraig ?
Dywedodd yntau, /e, myfi.
12 A dywedodd Manoah, Deled
yn awr dy eiriau i ben. ^Pa fodd
y trinwn y bachgen, ^ac y gwnawn
iddo ef ?
13 Ac angel yr Arglwydd a
ddywedodd wrth Manoah, Rhag yr
hyn oil a ddywedais wrth y wraig,
ymocheled hi
14 Na fwyttâed o ddim a ddêl
allan o'r winMydden, nac yfed win
na diod gadarn, ac na fwyttâed
ddim aflan: cadwed yr hyn oil a
orchymynais iddi.
15 1Í A dywedodd Manoah wi'th
angel yr Arglwydd, ^Gâd, attol-
wg, i ni dy attal, tra y parottôm
fýn gafr ger dy fi'on di
16 Ac angel yr Arglwydd a
ddywedodd wrth Manoah, Ped at-
telit fi, ni fwyttâwn o'th fara di :
OS gwnei boeth-ofirwm, gwna ef
i'r Arglwydd. Canys ni wyddai
Manoah mai angel yr Aeglwydd
oedd efe.
17 A Manoah a ddywedodd wrth
angel yr Arglwydd, Beth yw dy
enw, fel y'th anrhydeddom di pan
ddelo dy eiriau i hen ?
18 Ac angel yr Arglwydd a ddy-
wedodd wrtho, *Paham yr ymofyni
am fy enw, gan ei /od 'yn rhy-
feddol?
19 Felly INIanoah a gymmerth
fỳn gafr, a b^vyd-ofirwm, ac a'i
hoffi-pnmodd ar y graig i'r Ar-
glwydd. A'r angel a wnaeth yn
rhyfedd: a Manoah a'i wraig oedd
yn edrych.
20 Canys, pan ddyrchafodd y fflam
oddi ar yr allor tu a'r uefoedd, yna
angel yr Arglwydd a ddyrchaf-
odd yn fäam yr allor: a Manoah
a'i wraig oedd yn edrych ar hyn-
ny, ac a syi'thiasant i lawr ar eu
hwynebau.
21 (Ond ni chwanegodd angel yr
Arglwydd ymddangos mwyach i
Manoah, nac i'w WTaig.) Yna y
gwybu Manoah mai angel jt Ar-
glwydd oedd efe.
22 A Manoah a ddywedodd wrth
ei wraig, ^Gan farw y byddwn
feirw ; canys gwelsom Dduw.
23 Ond ei wraig a ddywedodd
wrtho ef,Pe mynnasai yr Arglwydd
ein lladd ni, ni dderbyniasai efe
boeth-oflrwm a b^A^d-ofírwm o'n
llaw ni, ac ni ddangosasai efe i ni
yr hoU bethau hyn, ac ni pharasai
efe i ni y pryd hyn glywed y fath
hethau.
24 1Í A'r wraig a ymddûg fab, ac
a alwodd ei enw ef ^Samson. A'r
bachgen a gynnyddodd ; a'r Ar-
glwydd a'i bencMthiodd ef
25 Ac ^yspryd yr Arglwydd a
ddechreuodd ar amseroedd ei gyn-
hyrfu ef y'ngwersyll Dan, rhwng
Sorah ac EstaoL
Cyn
CRIST
Cylch
1161.
d Gen. 18. 5.
pen. 6. 18.
eGen.32.29.
f Es. 9. 6.
6 Exod. 33.
20.
Deut. 5. 26.
pen. 6. 22.
b Heb. 11.
32.
1 1 Sam. 11.
6.
260
Samson yn lladd lleiv.
BARNWYR, XIV.
Dychymmyg Samson.
Cyn
CRIST
Cylch
1141.
2 Heb. yn
uniaicn yn
fy vgol-
wg i.
» 1 Bren.
12. 15.
2 Chron.
10. 15.
a 22. 7.
a 25. 20.
b pen. 3. 10.
1 Sam. 11.
6.
PENNOD XIV.
1 Samson yn deisyf cael gwraig o'r Phih'stîaîd :
6 yn lladd Hew yn ei daith ; 8 ae wrtli
ddychioelyd, yn cael met yn ei ysgerhwd ef.
10 Gwledd hr'iodas Samson. 12 Ei loraig
yn datguddio ei ddychymmyg ef. 19 Yntau
yn yspeilio deg ar hugain o'r Philistiaid.
20 Ei wraig ef yn pr'iodi un arall.
A SAMSON a aeth i waered î
Timnath ; ac a ganfu wraig yn
Timnath, o ferched y Philistiaid.
2 Ac efe a ddaeth i fynu, ac a
f}Tiegodd i'w dad ac i'w fam, ac a
ddyAvedodd, Mi a welais wraig yn
Timnath o ferched y Philistiaid :
cymmerwch yn awr honno yn wraig
i mi.
3 Yna y dywedodd ei dad a'i fam
^vrtho, Onid oes ym mysg merched
dy frodyr, nac ym mysg fy hoU
bobl, wraig, pan ydAvyt ti yn myn-
ed i geisio gT\Taig o'r Philistiaid
dienwaededig ? A dywedodd Sam-
son wL'th. ei dad, Cymmer hi i mi;
canys y mae hi ^ wrth fy modd i.
4 Ond *ni wyddai ei dad ef na'i
fam mai oddi wrth yi* Arglwydd
yr oedd hyn, mai ceisio achos yr
oedd efe yn erbyn y Philistiaid: can-
ys y Philistiaid oedd y pryd hwnnw
yn arghvyddiaethu ar Israel.
5 Yna Samson a aeth i waered,
a'i dad a'i fam, i Timnath; ac a
ddaethant hyd winllannoedd Tim-
nath : ac wele genaw Uew yn rhuo
yn ei gyfarfod ef.
6 Ac ''yspryd yr Arglwydd a
ddaeth yn rymmus arno ef ; ac efe
a hoUtodd y Uew fel yr hoUtid mỳn,
ac nid oedd dim yn ei law ef : ond
ni iynegodd efe i'w dad nac i'w fam
yi* hyn a wnelsai.
7 Ac efe a aeth i waered, ac a ym-
ddiddanodd â'r Avraig; ac yr oedd
hi wrth fodd Samson.
8 H Ac ar ol ychydig ddyddiau
efe a ddychwelodd i'w chymmeryd
hi; ac a drodd i edrych ysgerbwd
y Uew: ac wele haid o Avenyn a
mêl y'nghorph y Uew.
9 Ac efe a'i cymmerth yn ei law,
ac a gerddodd dan fwytta; ac a
ddaeth at ei dad a'i fam, ac a rodd-
odd iddynt; a hwy a fwyttasant:
ond ni iynegodd iddynt hwy mai
o gorpli y Uew y cymmerasai efe
y mêl.
10 IT Felly ei dad ef a aeth i
waered at y wraig; a Samson a
wnaeth yno wledd: canys felly y
gwnai y gwŷr ieuaingc.
11 A phan welsant hwy ef, yna y
261
cymmerasant ddeg ar hugain o gyf-
eillion i fod gyd âg ef
12 1Í A Samson a ddywedodd wrth-
ynt, ""Rhoddaf i chwi ddychymmyg
yn awr: os gan fynegi y mynegwch
ef i mi o fewn saith niwrnod y
wledd, ac a'i ccAvch ; yna y rhoddaf
i chwi ddeg ar hugain o ^ len-Uiein-
iau, a deg par ar hugain o ddillad :
13 Ond OS chwi ni fedrwch ei fyn-
egi i mi ; yna chwi a roddwch i mi
ddeg ar hugain o len-Uieiniau, a deg
par ar hugain o wisgoedd. Hwy-
thau a ddywedasant wrtho, Traetha
dy ddychymmyg, fel y clywom ef.
14 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Allan o'r bwyttâwr y daeth b^vyd,
ac o'r cryf y daeth allan felysdra.
Ac ni fedrent ddirnad y dychym-
myg mewn tri diwrnod.
15 Ac yn y seithfed dydd y dy-
wedasant wrth wraig Samson, Huda
dy wr, fel y mynego efe i ni y dy-
chymmyg ; rhag i ni dy losgi di a
thy dy dad â than: ai i'n ^tlodi
ni y'n gw' ahoddasoch ? onid felly
y mae?
16 A gwraig Samson a wylodd
wrtho ef, ac a ddywedodd, Yn ddi-
au y mae yn gas gennyt fi, ac nid
wyt yn f^ ngharu: dychymmyg a
roddaist i feibion fy mhobl, ac nis
mynegaist 1 mL A dywedodd yn-
tau wrthi, Wele, nis mynegais i'm
tad nac i'm mam : ac a'^ myneg-
wn i ti?
17 A hi a wylodd wrtho ef y saith
niwrnod hynny, tra yr oeddid yn
cynnal y wledd: ac ar y seithfed
dydd y mynegodd efe iddi hi ; can-
ys yr oedd hi yn ei flino ef ; a hi
a fynegodd y dychymmyg i feibion
ei phobl.
18 A gwŷr y ddinas a ddywedasant
wrtho ef y seithfed dydd, cyn mach-
ludo yr haul, Beth sydd felysach
na mêl? a pheth gryfach na Uew?
Dywedodd yntau wrthynt, Oni bu-
asai i chwi aredig â'm banner i, ni
chawsech allan fy nychymmyg.
19 IT Ac yspryd yr Arglwydd a
ddaeth arno ef ; ac efe a aeth i waer-
ed i Ascalon, ac a darawodd o hon-
ynt ddeg ar hugain, ac a gymmerth
eu ^hyspail, ac a roddodd y parau
dillad i'r rhai a fynegasant y dychym-
myg : a'i ddigUonedd ef a Udiodd,
ac efe a aeth i fynu i dy ei dad.
20 A rhoddwyd gwraig Samson i'w
gyfaill ef ei hun, yr hwn a gymmer-
asai efe yn gyfaill.
—
Cyn
CRIST
Cylch
1141.
ol Bren. 10.
SNeu,
gri/sau.
4Nen,
meddian-
5 Ni'tJ,
dillad.
Dial Samson ar y Philistiaid. BARNWYR, XV.
Crwŷr JudaTi yn ei rwymo.
Cyn
CEIST
Cylch
1140.
2Neu,
Difai, &c.
oadi wrlh.
3Neu,
benteioi/n-
ion.
* mah yng
nghyf-
B Heb.
ddisgyn-
aeant.
PENNOD XV.
1 Samson yn cael nag am ei wraig. 3 Yntau
yn llosgi yd y Philistiaid â llwynogod ac â
ffaglau. 6 Y Philistiaid yn Uosgi ei wraig
ef a'i {had. 7 Samson yn eu taro hwynt
glun a morddwyd. 9 Gwŷr Judah yn ei
rwymo ef, ac yn ei draddodi i'r Philistiaid.
14 Yntau yn eu lladd hioynl a gen asyn. 18
Buw yn gwneuthur y ffynnon En-haccore
iddo ef yn Lehi.
AC wedi talm o ddyddiau, yn am-
_ ser cynhauaf y gwenith, Sam-
son a aeth i ymweled â'i wraig â
mỳn gafr; ac a ddywedodd, Mi a
âf i mewn at fy ngwraig i'r ystafeU.
Ond ni chaniattâi ei thad hi iddo
ef fyned i mewn.
2 A'i thad a lefarodd, gan ddy-
wedyd, Tybiaswn i ti ei chasaii hi ;
am hynny y rhoddais hi i'th gyfaill
di : onid yw ei chwaer ieuangaf yn
lanach na hi ? bydded lionno i ti,
attolwg, yn ei lie hi.
3 IT A Samson a ddywedodd Avrtli-
ynt, ^Difeiach ydwyf y waith lion
na'r Philistiaid, er i mi wneuthur
niwed iddynt.
4 A Samson a aeth ac a ddaliodd
dri chant o Iwynogod; ac a gym-
merth ^ffaglau, ac a drodd gynifon
at gynffon, ac a osododd un flPagl
rhwng dwy gynffon yn y canol.
5 Ac efe a gynneuodd dan yn y
fifaglau, ac a'u gollyngodd hivynt i
ydau y Philistiaid ; ac a losgodd hyd
yn nod y dasau, a'r yd ar ei droed, y
gmnllannoedd lief yd, a'r olew-wyddL
6 IF Yna y Philistiaid a ddywedas-
ant, Pwy a wnaeth hyn? Hwythau
a ddywedasant, Samson ^daw y Tim-
niad; am iddo ddwyn ei wraig ef,
a'i rhoddi i'w gyfaill ef. A'r Philist-
iaid a aethant i fynu, ac a'i llosgas-
ant hi a'i thad â than.
7 1Í A dywedodd Samson wrthynt,
Er i chwi wneuthur fel hyn, etto
mi a ymddialaf amoch chwi; ac
wedi hynny y peidiaf
8 Ac efe a'u tarawodd hwynt glun
a morddwyd â Uaddfa fawr: ac efe
a aeth i waered, ac a arhosodd yng
nghoppa craig Etam.
9 11 Yna y Philistiaid a aethant
i fynu, ac a wersyllasant yn Judah,
ac a ymdaenasant yn Lehi.
10 A gwŷr Judah a ddywedasant,
Paham y daethoch i fynu i'n herbyn
ni ? DyAvedasant hwythau, I r^vymo
Samson y daethom i fynu, i ^vneuthur
iddo ef fel y g^vnaeth yntau i ninnau.
11 Yna tair mil o wŷr o Judah a
^aethant i goppa craig Etam, ac
a ddywedasant wrth Samson, Oni
wyddost ti /od y Philistiaid yn ar-
glwyddiaethu amom ni ? paham
gan hynny y gwnaethost hyn â
ni? Dywedodd yntau wrthynt, Fel
y gwnaethant hwy i mi, felly y
gwneuthum innau iddynt hwythau.
12 Dyrv^edasant hwythau wrtho,
rtli rwymo di y daethom i waered,
ac i'th roddi yn Uaw y Philistiaid.
A Samson a ddywedodd wrthynt,
Tyngwch ^vi'thyf, na ruthrwch arnaf
fi eich hunain.
13 Hwythau a'i hattebasant ef, gan
ddywedyd, Na rutlirwn : eithr gan
rwymo y'th r^vymwn di, ac y'th
roddwn yn eu Uaw hwynt; ond
ni'th laddwn di. A rhwymasant ef
â dwy raff newydd, ac a'i dygasant
ef i fynu o'r graig.
14 t A phan ddaeth efe i Lehi, y
Philistiaid a floeddiasant wrth gyfar-
fod âg ef Ac yspryd yr Arglwydd
a ddaeth arno ef ; a'r rhaffau oedd
am ei freichiau a aethant fel llin a
losgasid yn tan, a'r rhwymau a ^ ddat-
todasant oddi am ei ddwylaAv ef.
15 Ac efe a gafodd en asyn îr ; ac
a estynodd ei law, ac a'i cymmer-
odd, ac a laddodd â hi fil o wŷr.
16 A Samson a ddywedodd, A
gen asyn, ^pent\vr ar bentwr; â gên
asyn y lleddais fil o wŷr.
17 A phan orphenodd efe lefaru,
yna efe a daflodd yr en o'i law, ac a
alwodd y lie hwnnw ^Ramath-lehi.
18 1Í Ac efe a sychedodd yn dost ;
ac a lefodd ar yr Arglwydd, ac
a ddywedodd, Tydi a roddaist yn
UaAV dy was yr ym wared mawr yma:
ac yn awr a fyddaf fi farw gan
syched, a syrthio yn Uaw y rhai
dienwaededig ?
19 Ond Duw a hoUtodd y cUddant
oedd yn ^yr en, fel y daeth allan
dd^vfr o hono ; ac efe a yfodd, a'i
yspryd a ddychwelodd, ac efe a ad-
fywiodd : am hynny y galwodd efe
ei henw ^En-haccore, yr hon sydd
yn Lehi hyd y dydd hwn.
20 Ac efe a farnodd Israel yn nydd-
iau y PhiUstiaid ugain mlynedd.
PENNOD XVL
1 Samson yn dtangc yiÿ, Gazah, ac yn dwyn
ymaith ddrysaii porth y ddinas. 4 Dalilah,
loedi ei gwobri gan y Philistiaid, yn hudo
Samson. 6 Yntau yn ei thwyllo hi deir-
gwaith, 15 Hithau o'r diwedd yn ei orch-
fygu ef. 21 Y Philistiaid yn ei ddala, ao
yn tynnu ei lygaid ef. 22 Yntau wedi ad-
newyddu ei gryfder, yn tynnu y tŷ i lawr
am ben y Philistiaid, ac yn marw.
Cyn
CEIST
Cylch
1140.
6 Heb.
doddasant.
THeb.^îení-
wr, dau
hentwr.
8 Sef, Cyf-
odiad yr
en, neu,
Tnfliad yr
en.
9 Neu, £e?ii.
S Ffynnon
y geilwad.
Dalilah yn
BARNWYR, XVI.
hradychu Samson.
Cyn
CRIST
Cylch
1120,
SNeu,
ddaros-
5 Neil, o
reffÿnau.
6 Heb. un.
7Heb.
Y
NA Samson a aeth i Gazah;
ac a ganfu yno butteinwraig,
ac a aeth i mewn atti hi.
2 A mynegwyd i'r Gaziaid, gan
ddy^vedyd, Daeth Samson yma. A
\i\fj a gylchynasant, ac a gynllwyn-
asant iddo, ar hyd y nos, ym mhorth
y ddinas ; ac a fuant ddistaw ar hyd
y nos, gan ddywedyd, Y bore pan
oleuo hi, ni a'i Uaddwn ef.
3 A Samson a orweddodd hyd ban-
ner nos; ac a gyfododd ar banner
nos, ac a ymaflodd yn iirysau porth
y ddinas, ac yn y ddau bost, ac a
aeth ymaith â hwynt ynghyd â'r
barr, ac a'îí gosododd ar ei ys-
gwyddau, ac a u dug hwynt i fynu i
ben bryn sydd gyferbyn â Hebron.
44 Ac wedi hyn efe a garodd wraig
yn nyfíryn Sorec, a'i henw Dalilah.
5 Ac arghvyddi y Philistiaid a aeth-
ant i fynu atti hi, ac a ddywedasant
wrthi, Huda ef, ac edrych ym mha
^le y mae ei fawr nerth ef, a pha
fodd y gorthrechwn ef, fel y rhwym-
om ef i' w ^ gystuddio : ac ni a rodd-
wn i ti bob un fil a chant o arian.
6 A Dalilah a ddywedodd wrth
Samson, Mynega i mi, attolwg, yrn
mha "^fan y mae dy fawr nerth di,
ac â pha beth y'th rwymid i'th gys-
tuddio.
7 A Samson a ddywedodd wrthi, Pe
rhwyment fi â saith ^ o wdyn irion, y
rhai ni sychasai; yna y gwanhych-
wn, ac y byddwn fel ^gwr arall.
8 Yna arglwyddi y Philistiaid a
ddygasant i fynu atti hi saith o
wdyn irion, y rhai ni sychasent; a
hi a'i rhwymodd ef â hwynt.
9 (A chynllwynwyr oedd yn aros
ganddi mewn ystafeU.) A hi a ddy-
wedodd wrtho ef, Y mae y Philist-
iaid arnat ti, Samson. Ac efe a
dorrodd y gwdyn, fel y torrir edau
garth wedi "^ cyfíwrdd â'v tân : felly
ni wybuwyd ei gryfder ef.
10 A dyAvedodd Dalilah wrth Sam-
son, Ti a'm twyllaist, ac a ddywed-
aist gelwydd wrthyf : yn awr myn-
ega 1 mi, attolwg, â pha beth y
gellid dy rwymo.
11 Ac efe a ddywedodd wrthi, Pe
gan rwymo y rhwyment fi â rhafíau
neAvyddion, y rhai ni wnaethpwyd
gwaith â hwynt; yna y gwanhych-
wn, ac y byddwn fel gwr arall.
12 Am hynny Dalilah a gymmerth
raffau newyddion, ac a'i rhwymodd
ef a hwynt ; ac a ddywedodd wrtho,
Ymae y Philistiaid arnat ti, Samson.
(Ac yr oedd cynllwynwyr yn aros
mewn ystafell.) Ac efe a'u torrodd
hwynt oddi am ei freichiau fel edau.
13 A Dalilah a ddywedodd wrth
Samson, Hyd yn hyn y twyllaist fi,
ac y dywedaist gelwydd wrthyf:
mynega i mi, â pha beth y'th r\yym-
id. Dywedodd yntau wrthi hi, Pe
plethit ti saith gudyn fy mhen yng-
hyd â'r we.
14 A hi a'i gwTiaeth yn sicr â'r hoel ;
ac a ddywedodd wrtho ef, Y mae y
Philistiaid arnat ti, Samson. Ac efe
a ddeffi'ôdd o'i gwsg, ac a aeth ym-
aith â hoel y garfan, ac â'r we.
15 IF A hi a ddywedodd Avrtho ef,
Pa fodd y dywe(H, Cu gennyf dydi,
a'th galon heb/o<^ gyd â mi? Teir-
gAvaith bellach y'm tAvyllaist, ac ni
fynegaist i mi ym mhsi fan y mae
dy faAvr nerth.
16 Ac o herwydd ei bod hi yn ei
flino ef a'i geiriau beunydd, ac yn
ei boeni ef, ei enaid a ^ymofìdiodd
1 farw :
17 Ac efe a fynegodd iddi ei holl
galon; ac a ddywedodd Avrthi, *Ni
ddaeth ellyn ar fy mhen i: canys
Nazaread i Dduw ydwyfû o groth
fy mam. Ped eillid fi, yna y ciliai
fy nerth oddi wrthyf, ac y gwan-
hychAVTi, ac y byddAvn fel gAvr arall.
18 A phan welodd Dalilah fynegi
o bono ef iddi hi ei holl galon, hi a
anfonodd ac a? alwodd am bendef-
igion y Philistiaid, gan ddywedyd,
Deuwch i fynu unAvaith; canys efe
a fynegodd i mi ei holl galon. Yna
arghvyddi y Philistiaid a ddaeth-
ant i fynu atti hi, ac a ddygasant
arian yn eu dwyhuY.
19 A hi a Avnaeth iddo gysg-u ar ei
gliniau; ac a alwodd ar aat, ac a bar-
odd eiUio saith gudyn ei ben ef : a
hi a ddechreuodd ei gystuddio cf ;
a'i nerth a ymadaAvodd oddi A^rtho.
20 A hi a ddywedodd, Y mae y
Philistiaid arnat ti, Samson. Ac
efe a ddefírôdd o'i gwsg, ac a ddy-
wedodd, Af allan y waith hon fel
cynt, ac yraysgydwaf. Ond ni wydd-
ai efe fod yr Arglwydd wedi cilio
oddi Avrtho.
21 1Í Ond y Philistiaid a'i daUasant
ef, ac a Mynnasant ei lygaid ef, ac a'i
dygasant ef i waered i Gazah, ac a'i
riiAvymasant ef â gefynnau pres ; ac
yr oedd efe yn malu yn y carchardy.
22 Eithr gwallt ei ben ef a dde-
chreuodd dyfu drachefn, ^ar ol ei
eillio.
Maricolaeth Samson.
BARNWYR, XVII.
Eilun-addoliaeth Micah.
Çyn
CRIST
Cylch
1120.
3Heb.
amlhaoâd
ein Uadd-
23 Yna arglwyddi y Philistiaid
a ymgasglasant i abertliu aberth
mawr i Dagon eu duw, ac i orfol-
eddu: canys dywedasant, Ein duw
ni a roddodd Samson ein gelyn yn
ein Haw ni.
24 A phan welodd y bobl ef, liwy
a ganmolasant eu duw: canys dy-
wedasant, Ein duw ni a roddodd
ein gelyn yn ein dwylaw ni, yr hwn
oedd yn anrheitliio ein gwlad ni, yr
liAvn a ^laddodd lawer o Iionom ni.
25 A phan oedd eu calon liwyiit yn
Uawen, yna y dywedasant, Gelwch
am Samson, i beri i ni cliwertliin.
A h^vy a alwasant am Samson o'r
carcliardy, fel y chwareuai o'u blaen
hwynt; a h^vy a'i gosodasant ef
rh^vng y coloftiau,
26 A Samson a ddywedodd wrth
y llangc oedd yn ymaflyd yn ei law
ef, Gollwng, a gad i mi gael gafael
ar y colofnau y mae y tŷ yn sefyll
arnynt, fel y pwys^vyf arnynt.
27 A'r tŷ oedd yn llawn o wŷr a
gwragedd ; a holl arglwyddi y Phi-
listiaid oedd yno: ac ar y nen yr
oedd ynghylch tair mil o Avyr a
gwragedd yn edrych tra yr ydoedd
Samson yn chwarae.
28 A Samson a alwodd ar yr Ar-
GLWYDD, ac a ddywedodd, 0 Ar-
glwydd lOR, cofia fi, attolwg, a nertha
fi, attohvg, yn unig y waith lion, 0
Dduw, fel y dialwyf - cig un dialedd
ar y Philistiaid am fy nau lygad.
29 A Samson a ymaflodd yn y
ddwy golofn gauol, y rhai yr oedd
y tŷ yn sefyll arnynt, ac a ymgyn-
haliodd wrthynt, un yn ei ddeheu-
law, a'r Uall yn ei law asAvy.
30 A dy\vedodd Samson, Bydded
farw fy einioes gyd â'r Philistiaid.
Ac efe a ymgrymmodd ti'i holl
nerth; a syrthiodd y tŷ ar y pen-
defigion, ac ar yi* holl bobl oedd
ynddo : a'r meirw y rhai a ladd-
odd efe wrth farw, oedd fwy nag
a laddasai efe yn ei fywyd.
31 A'i frodyr ef, a holl dŷ ei dad
ef, a ddaethant i waered, ac al
cymmerasant ef, ac a'^ dygasant i
fynu, ac a'i claddasant ef rhwng
Sorah ac Estaol, ym meddrod Ma-
noah ei dad. Ac efe a farnasai
Israel ugain mlynedd.
PENNOD XVII.
1 Eifam yn gioneuthur delwau o'r arian a ladr-
atiasai Micah, ac a roisai yn eu hoi. 5 Yn-
tau yn gioneuthur gwisrjoedd iddynt ; 7 ac
yn cyflogi Lefiad i fod yn ofeiriad iddo,
—
AC yr oedd gwr o fynydd Eph-
_ raim, a'i enw Micah.
2 Ac efe a ddywedodd wrth ei
fam, Y mil a'r can sicl arian a ddyg-
pwyd oddi arnat, ac y rhegaist am
danynt, ac y dywedaist hefyd lie
y clywais; wele yr arian gyd a mi,
myfi a'i cymmeiais. A dywedodd ei
fam, Bendigedig fyddych, fy mab,
gan yr Arglwydd.
3 A phan roddodd efe y mil a'r
can sicl arian adref i'w fam, ei fam
a ddywedodd, Gan gyssegru y cys-
segraswn yr arian i'r Arglwydd
o'm Haw, i'm mab, i wneuthur delw
gerfiedig a thoddedig: am hynny
yn awr mi a'i rhoddaf eilwaith i ti.
4 Etto efe a dalodd yr arian i'w
fam. A'i fam a gymmerth ddau
can sicl o arian, ac a'u rhoddodd
i'r toddy dd ; ac efe a'u g^vnaeth yn
ddelw gerfiedig, a thoddedig: a
hwy a fuant yn nhŷ Micah.
5 A chan y gwr Invn Micah yr oedd
tŷ duwiau ; ac efe a wiiaeth * ephod,
a ^theraphim, ac a ^gyssegrodd un
o'i feibion i fod yn offeiriad iddo.
G '^Yn y dyddiau hynny uid oedd
brenhin yn Israel; ond pob un a
wnai yr hyn oedd uniawn yn ei
olwg ei hun.
7 1Í Ac yr oedd gwr ieuangc o
''Bethlehem Judah, o dyhvyth Ju-
dah, a Lefiad oedd efe; ac efe a
ymdeithiai yno.
8 A'r gwr a aeth allan o'r ddinas
o Bethlehem Judah, i drigo pa le
bynnag y caflai le : ac efe a ddaeth
i fynydd Ephraim i dŷ Micah, yn
ei ymdaith.
9 A Älicah a ddywedodd wi'tho, 0
ba le y daethost ti ? Dywedodd yn-
tau wrtlio, Lefiad ydivyf o Beth-
lehem Judah ; a myned yr ydivyf i
drigo lie cafiSvyf le.
10 A Micah a ddywedodd wrtlio,
Trig gyd â mi, a bydd i mi yn dad
ac yn ofieiriad; a mi a roddaf i ti
ddeg sicl o arian bob blwyddyu, a
^ pilar o ddillad, a'th luniaeth. FeUy
y Lefiad a aeth i mewn.
11 A'r Lefiad a fu foddla^vn i aros
gyd a'r gwr; a'r gwr ieuangc oedd
iddo fel un o'i feibion.
12 A Micah a urddodd y Lefiad;
a'r gwr ieuangc fu yn offeiriad iddo,
ac a fu yn nhŷ Micah.
13 Yna y dywedodd Micah, Yn
aAvr y gwn y gwna yr Arglwydd
ddaioni i mi; gan fod Lefiad gen-
nyf yn offeiriad.
Cyn
CRIST
Cylch
1406.
» pen. 8. 27.
b Geii. 31.
1!).
Hos. 3. 4.
2Ueb.
Innicodd
ddwylcna.
cppri. 18.1.
a 21. 25.
d Edrvch
J OS, 19. 15.
SHrb.
threjn.
Y Daniaid yn yspeilio
BARNWYR, XVIII.
Micah o'i offeiriad.
CiTl
CRIST
Cykh
HOG.
» pen. 17. 6.
a 21. 25.
b Jos. 19. 47.
SHeb.
meibion.
«Jos. 19. 47,
Lenem.
^ ad. 27, 28.
sneb.
Vieddian-
ni/dd, neu,
eti/ead
givahardd-
iud.
PENNOD XVIII.
1 Meibion Ban yn an/on pumivr i geisio iddynt
etifeddiaeth. 3 Hivythau wrth dŷ Micah yn
ymgynghori â Jonathan; ac yn cael cysiir i
fyned rhagddynt: 7 yn chwilio La'is, ac yn
dwyn newyddion goheithfawr. 11 Danfon chwe
chant 0 wyr i osod ar y dref: 14 aV rhai
hynny ar y ffordd yn yspeilio Micah am ei
offeiriad a'i greiriaii; 27 ac yn ennill La'is,
ac yn ei galw hi Dan; 30 ac yn gosod i fynu
ddelw-addoliaeth, lie y cafodd Jonathan yr
offeiriadaeth yn etifeddiaeth iddo,
YN "y dyddiau hynny nid oedd
brenhin yn Israel : ac yn y
dyddiau hynny ^llwyth y Daniaid
oedd yn ceisio iddynt etifeddiaeth
i drigo; canys ni syrthiasai iddynt
hyd y dydd hwnnw etifeddiaeth jm
mysg Ihvythau Israel.
2 A meibion Dan a anfonasant
o'u tylwyth bump o wyr o'u bro,
^gAvyr grymmus, o Sorah, ac o Es-
taol, i ysbio y wlad, ac i'w chwilio ;
ac a ddywedasant wrthynt, Ewch,
chmliwch y wlad. A phan ddaeth-
ant i fjTiiydd Ephraim 1 dŷ Micah,
h^vy a lettyasant yno.
3 Pan ocddynt hwy wrth dŷ Mi-
cah, hwy a adnabuant lais y gwr
ieuangc y Lefiad ; ac a droisant
yno, ac a ddywedasant wrtho, P^vy
a'th ddug di yma? a pheth yr yd-
wyt ti yn ei wneuthur yma? a
plicth sydd i ti yma?
4 Ac efe a ddywedodd wi-thynt,
Fcl hyn ac fel Iiyn y gwnaeth Mi-
cah i mi; ac efe a'm cyflogodd 1,
a i offeiriad ef jdwyf fi.
5 A h^vy a ddyAvedasant wrtho ef,
Ymgynghora, attolwg, â Duw, fel
y gwypom a hA^dda ein ffordd yr
ydym ni yn rhodio arni.
G A'r offeiriad a ddywedodd Avrtli-
vnt, Ewch me^ATi heddwch : ger
Dron yr Arglwydd y mae cich
ffordd chwi, yr hon a gerddwch.
7 H Yna y pumAvr a aethant }Tn-
aitli, ac a ddaethant i *^Lais; ac a
wclsant y bobl oedd ynddi "^yn
trigo mewn diogelwch, yn ol arfcr
y Sidoniaid, yn Uonydd ac yn ddi-
ofal; ac nid oedd ^SAvyddAAT yn y
wlad, yr liAvn a allai eu gyrru
hwynt i gywilydd mewn dim: a
phell ocddynt oddi wrth y Sidon-
iaid, ac heb negesau rhyngddynt
a neb.
8 A hwy a ddaethant at eu brod-
yr i Sorah ac Estaol. A'u brodyr a
ddywedasant wrthynt, Beth a ddy-
wcdwch chwi ?
9 Hwythau a ddyrvedasant, Cyfod-
wch, ac awn i fynu arnynt: canys
gwelsom y wlad; ac wele, da ia^^Ti
yiü hi. Ai tewi yr ydych chwi ? na
ddîogwch fyned, i ddyfod i mewn i
feddiannu y wlad.
10 Pan eloch, chwi a ddeuwch
at bobl ddiofal, a gwlad ehang :
canys Duw a'i rhoddodd hi yn
eich llaw chAvi : scf lie nid oes
ynddo eisieu dim a'r y sydd ar y
ddaear.
11 1Í Ac fe aeth oddi yno, o dy-
iwyth y Daniaid, o Sorah ac o
Estaol, chwe channwr, wedi ym-
wregysu âg arfau rhyfel.
12 A hwy a aethant i fynu, ac a
wersyllasant yn Ciriath-jearim, yn
Judali : am hynny y galwasant y
fan honno *Mahaneh-Dan, hyd y
dydd hwn: wele, y mae o'r tu ol
i Ciriath-jearim.
13 A hwy a aethant oddi yno i
fynydd Ephraim, ac a ddaethant
hyd dŷ Micah.
14 1Í A'r pùmwr, y rhai a aeth-
ent i chwilio gwlad Lais, a lef-
arasant, ac a ddywedasant wrth
eu brodyr, Oni wyddoch chwi fod
yn y tai hyn epliod a theraphim,
a delw gerfiedig, a thoddedig? gan
hynny ystyriwch yn a'^vr beth a
wneloch.
15 A hwy a droisant tu ag yno ; ac
a ddaethant hyd dŷ y gwr ieuangc
y Lefiad, i dŷ Micah ; ac a * gyfarch-
asant Avell iddo.
16 A'r chwe channwr, y rhai
oedd wedi eu gwregysu ag arfau
rhyfel, oedd yn sefyll wrtli ddrws
y porth, sef y rhai oedd o feibion
Dan.
17 A'r pùmwr, y rhai a aethent i
chwilio y wlad, a esgynasant, ac a
aethant i mewn yno; ac a ddyg-
asant ymaitli y ddelw gerfiedig, a'r
ephod, a'r teraphim, a'r ddelw dodd-
edig: a'r offeiriad oedd yn sefyll
wrth ddrws y porth, gyd a'r chwe
channwr oedd wedi ymwregysu ag
arfau rhyfel.
18 A'r rhai hyn a aethant i dŷ
Micah, ac a ddygasant ymaith y
ddelw gerfiedig, yr ephod, a'r tera-
phim, a'r ddelw doddedig. Yna yr
offeiriad a ddywedodd wrthynt, Beth
yr ydych ch^vi yn ei wneuthur?
19 Hwythau a ddywedasant wrtho,
Taw son ; gosod dy law ar dy safn,
a thyred gyd â ni, a bydd i ni yn
dad ac yn offeiriad : ai gwell i ti
fod yn offeiriad i dy un gwr, na'th
266
Y Danîaid yn ennill Lais.
BARNWYR, XIX.
Y Lefiad a'i ordderch
Cyn
CRIST
Cylch
1406.
B Heb. wedi
ymgasglu
ynghyd.
«Heb.
chwerw en
henaid.
fad. 7, 10.
SJoa.19.47.
b Gen. 14.
14.
pen. 20. 1.
Í pen. 13. 1
I Sam. 4.
2,3.
k Jos. 18. L
pen. 19. 18.
a 21. 12.
fod yn offeiriad i Iwyth ac i deulu
JD. Israel ?
20 A da fii gan galon yr offeiriad ;
ac efe a gymmertli yr ephod, a'r
teraphim, a'r ddelw gerfiedig, ac a
aeth ym mysg y bobl.
21 A hwy a droisant, ac a aeth ant
ymaith ; ac a osodasant y plant, a'r
anifeiliaid, a'r clud, o'u blaen.
22 1Í A phan oeddynt hwy ennyd
oddi wrth dŷ Micah, y gwŷr oedd yn
y tai wrth dŷ Micah a ymgasglas-
ant, ac a erlidiasant feibion Dan.
23 A hwy a waeddasant ar feib-
ion Dan. Hwythau a droisant en
hwynebau, ac a ddyAvedasant wrth
Micah, Beth a ddarfu i ti, pan wyt
^ yn dyfod a'r fath fintai ?
24 Yntau a ddywedodd, Fy nnw-
iau, y rhai a wneuthum i, a ddyg-
asoch chwi ymaith, a'r offeiriad, ac
a aethoch i ffordd : a pheth sydd
gennyf fi mwyach ? a pha beth yiu
hyn a ddywedwch wrthyf, Beth a
ddarfu i ti ?
25 A meibion Dan a ddywedas-
ant wrtho, Na ad glywed dy lef yn
ein mysg ni; rhag i wỳr '^digUawn
mthro arnat ti, a choUi o honot dy
einioes, ac einioes dy deulu.
26 A meibion Dan a aethant i'w
ffordd. A phan welodd J\Iicah eu
hod hwy yn gi-yfach nag ef, efe a
drodd, ac a ddychwelodd i'w dy.
27 A hwy a gymmerasant y pethau
a wnaethai Micah, a'r offeiriad oedd
ganddo ef, ac a ddaethant i Lais, at
Hbobl lonydd a diofal; ac a'u tar-
awsant hwy â min y cleddyf, ac a
losgasant y ddinas â than.
28 Ac nid oedd waredydd ; canys
pell oedd hi oddi wrth Sidon, ac
nid oedd negesau rhyngddynt â
neb ; hefyd yr oedd hi yn y dyffryn
oedd wrth Beth-rehob : a hwy a
adeiladasant ddinas, ac a drigasant
ynddi.
29 A 8 h^vy a alwasant enw y ddin-
as ^ Dan, yn ol enw Dan eu tad, yr
hwn a anesid i Israel: er hynny
Lais oedd enw y ddinas ar y cyntaf.
30 IF A meibion Dan a osodasant
i fynu iddynt y ddelw gerfiedig:
a Jonathan mab Gerson, mab Ma-
nasseh, efe a'i feibion, fuant offeir-
iaid i Iwyth Dan *hyd ddydd caeth-
gludiad y wlad.
31 A hwy a osodasant i fynu idd-
ynt y ddelw gerfiedig a wnaethai
Micah, ^yr hoU ddyddiau y bu tŷ
Dduw yn Siloh.
PENNOD XIX.
1 Lefiad yn myned i Bethlehem i gyrchu ei
wraig adref. 16 Sen wr yn ei groesawu
ef i'w dy yn Gibeah. 22 Y Gibeoniaid yn
gvmeuthur cam a'i ordderch ef^ fel y bu hi
farw. 29 Yntau yn ei rhannu hi yn ddeu-
ddeg darn Vw dan/on at y deuddeg llwyth.
AC yn y dyddiau hynny, ^pan
. nad oedd frenhin yn Israel,
yr oedd rhyw Lefiad yn aros yn
ystlysau mynydd Ephraim, ac efe a
gymmerodd iddo ordderch-wraig o
Bethlehem Judah.
2 A'i ordderch-wraig a buttein-
iodd yn ei erbyn ef, ac a aeth ym-
aith oddi wrtho ef i dy ei thad, i
Bethlehem Judah; ac yno y bu hi
^ bedwar mis o ddyddiau.
3 A'i gwr hi a gyfododd, ac a aeth
ar ei hoi, i ddywedyd yn ^ dêg wrthi
hi, ac i'w throi adref; a'i langc oedd
gyd âg ef, a chwpl o asynod. A hi
a'i dug ef i mewn i dy ei thad: a
phan welodd tad y Han gees ef, bu
lawen ganddo gyfarfod âg ef.
4 A'i chwegTAvn ef, tad y Uangces,
a'i daliodd ef yno; ac efe a dariodd
gyd âg ef di'idiau. Felly bwyttas-
ant ac yfasant, a llettyasant yno.
5 A'r pedweiydd dydd y cyfodas-
ant yn fore ; yntau a gyfododd i
fyned ymaith. A thad y Uangces a
ddywedodd wrth ei ddaw, Nertha
dy galon â thammaid o fara, ac
wedi hynny ewch ymaith.
6 A hwy a eisteddasant, ac a fwyt-
tasant ill dau ynghyd, ac a yfasant.
A thad y Uangces a ddywedodd
wrth y gwr, Bydd foddlawn, attol-
Avg, ac aros dros nos, a Uawenyched
dy galon.
7 A phan gyfododd y gwr i fyned
ymaith, ei chwegrwn a fu daer
arno : am hynny efe a drodd ac a
lettŷodd yno.
8 Ac efe a gyfododd yn fore y
pummed dydd i fyned ymaith. A
thad y Uangces a ddywedodd, Cy-
sura dy galon, attolwg. A hwy a
drigasant ''hyd brydnawn, ac a
fwyttasant ill dau.
9 A phan gyfododd y gwr i fyned
ymaith, efe a'i ordderch, a'i langc;
ei chwegrwn, tad y Uangces, a ddy-
wedodd wrtho, Wele, yn awr, y
dydd a laesodd i hwyrhâu; arhos-
wch dros nos, attolwg: wele °yr
haul yn machludo; trig yma, fel y
Uawenycho dy galon : a chodwch
yn fore y fory i'ch taith, fel yr
elych i'th babell.
10 A'r gwr ni fynnai aros dros
Cyn
CRIST
Cylch
1406.
» pen. 17. 8,
a 18. 1.
a 21. 25.
2Neu,
flwyddijn
aphed-
war mis.
3 Heb. lerih
fodd ei
chalon hi.
i Heb. nea
gostwng y
5 Heb. am-
ser lettŷa
ydyw.
yn llettŷa yn Gibeah ,
BARNWYR, XX.
darnio y wraig.
Cyn
CRIST
Cylch
1406.
eHeb.
casgl.
fc Gen. 19. 2.
a Gen. 19. 4.
d Ho8. 9.
a 10. 9.
nos ; eithr cyfododd, ac a aeth ym-
aith: a daeth hyd ar gyfer Jebus,
hon yw Jerusalem, a chyd âg ef
gwpl o asynod llwythog, a'i or-
dderch-wraig gyd âg ef.
11 A phan oeddynt hwy wrth Je-
bus, yr oedd y dydd ar ddarfod; a'r
Uangc a ddywedodd wrth ei feistr,
Tyred, attolwg, trown i ddinas hon
y Jebusiaid, a llettywn ynddi.
12 A'i feistr a ddywedodd wrtho,
Ni thrown ni i ddinas estron nid
yw o feibion Israel; eithr nyni a
awn hyd Gibeah.
13 Ac efe a ddywedodd wrth ei
langc, Tyred, a nesa^vn i un o'r
lleoedd hyn, i lettỳa dros nos, yn
Gibeah, neu Ramah.
14 Felly y cerddasant, ac yr aeth-
ant : a'r haul a fachludodd arnynt
wrth Gibeah eiddo Benjamin.
15 A hwy a droisant yno, i fyned
i mewn i lettŷa i Gibeah. Ac efe a
ddaeth i mewn, ac a eisteddodd yn
heol y ddinas : canys nid oedd neb
a'u cymmerai hwynt \w dŷ i lettŷa.
16 1Í Ac wele wr hen yn dyfod o'i
waith o'r maes yn yr hwyi' ; a'r gwr
oedd o fynydd Ephraim, ond ei fod
ef yn ymdaith yn Gibeah ; a gwŷr y
lie hwnnw oedd feibion Jemini.
17 Ac efe a ddyrchafodd ei lygaid,
ac a ganfa wr yn ymdaith yn heol y
ddinas : a'r hen wr a ddywedodd, I
ba le yr âi di ? ac o ba le y daethost ?
18 Yntau a ddywedodd wrtho,
Tramwyo yr ydym ni o Bethlehem
Judah, i ystlys mynydd Ephraim,
o'r lie y'm henyw: a mi a euthum
hyd Bethlehem Judah, a myned yr
ydwyf i dŷ yr Arglwydd ; ac nid
oes neb a'm ® derbyn i dŷ.
19 Y mae gennym ni weUt ac eb-
ran hefyd i'n hasynod; a bara hef-
yd a gwin i mi ac i'th law-forwyn,
ac i'r llangc sydd gyd â'th weision:
nid oes eisieu dim.
20 A'r hen wr a ddywedodd, Tang-
nefedd i ti: bydded dy hoU eisieu
amaf fi ; ^ yn unig na lettŷa yp yr
heol.
21 Felly efe a'i dug ef i mewn i'w
dy, ac a borthodd yr asynod : a hwy
a olchasant eu traed, ac a fwyttas-
ant ac a yfasant.
22 IF A phan oeddynt hwy yn 11a-
wenhâu eu calon, wele, "'gwŷr y ddin-
as, rhai o ^ feibion Belial, a amgylch-
ynasant y tŷ, a gurasant y drws, ac
a ddywedasant wrth berchen y tŷ,
sef yr hen wr, gan ddywedyd, Dwg
allan y gwr a ddaeth i mewn i'th
dy, fel yr adnabyddom ef
23 A'r ^ gwr, perchen y tŷ, a aeth
allan attynt, ac a ddywedodd wrth-
ynt, Nag ê, fy mrodyr, nag ê, attol-
wg, na wnewch mor ddrygionus :
gan i'r gwr hwn ddyfod i'm tŷ i, na
wnewch yr ysgelerder hyn.
24 Wele fy merch, jt hon sydd
forwyn, a'i ordderch yntau ; dygaf
hwynt allan yn awr, a darostyngwch
hwynt, a gwnewch iddynt yr hyn
fyddo da yn eich golwg : ond i'r gwr
hwn na wnewch ^ mor ysgeler.
25 Ond ni wrandawai y gwŷr arno :
am hynny y gwr a ymaflodd yn ei
ordderch, ac a'i dug hi allan at-
tynt hwy. A hwy a'i hadnabuant
hi, ac a wnaethant gam â hi yr
holl nos hyd y bore: a phan gyf-
ododd y wawr, h^vy a'i gollyngas-
ant hi ymaith.
26 Yna y wraig a ddaeth, pan ym-
ddangosodd y bore, ac a syrthiodd
wi'th ddrws tŷ y g^vr yr oedd ei
harglwydd ynddo, hyd oleuni y
dydd.
27 A'i harglwydd a gyfododd y
bore, ac a agorodd ddrysau y tŷ,
ac a aeth allan i fyned i'w daith :
ac wele ei ordderch-wraig ef Avedi
cwympo wrth ddrws y tŷ, a'i dwy
law ar y ^ trothwy.
28 Ac efe a ddywedodd wrthi, Cyf-
od, fel yr elom ymaith. Ond nid
oedd yn atteb. Yna efe a'i cym-
mertli hi ar yr asyn ; a'r g^vr a gyf-
ododd, ac a aeth ymaith i'w fangi*e.
29 1Í A phan ddaeth i'w dy, efe a
gymmerth gyllell, ac a ymaflodd yn
ei ordderch, ac '^a'i darniodd hi,
ynghyd a'i hesgyrn, yn ddeuddeg
darn, ac a'i hanfonodd hi i holl
derfynau Israel.
30 A phawb a'r a welodd hynny,
a ddywedodd, Ni wnaethpwyd ac
ni welwyd y fath beth, er y dydd
y daeth meibion Israel o wlad yr
Aipht, hyd y dydd hwn: ystyriwch
ar hynny, ymgynghorwch, a thraeth-
wch eich meddwl.
PENNOD XX.
1 Y Lefiad, mewn cymmanfa gyffredinol, yn
dangos ei gam ar gyhoedd. 8 Barn y gyntr
manfa. 12 Gwŷr Benjamin, loedi eu dyfyn,
yn ymgasglu yn erbyn yr Israeliaid. 18 Tr
Israeliaid mettm dwy gad yn coUi deugain
mil. 26 Hioythau trwy ddichell yn difetha
hoU wŷr Benjamin onid chwe chant.
YNA holl feibion Israel a aeth-
ant allan; a'r gynnulleidfa a
ymgasglodd ynghyd fel un dyn, o
Meihion Benjamin
BARNWYR, XX.
yn gorclifygu Israel.
Cyn
CRIST
Cylch
1408.
» pen. 18.
29.
1 Sam. 3.
20.
2 Sum. 3.
10. a 24. 2.
b 1 Sim. 7.
5. a 10. 17.
2Heb.
darostyng-
asant.
e Jos. 7. 15.
3 Heb. yn
gi/ftillion.
<S Deut. 13.
13.
pen. 19. 22.
^ Dan hyd Beerseba, a gẅlad Gilead,
at yr AJrglwydd, i ''Mispah.
2 A phennaethiaid yr holl bobl, o
hoU Iwythau Israel, a safasant yng
nghynnulleidfa pobl Dduw ; sef
pedwar can mil o wŷr traed yn
tynnu cleddyf.
3 (A meibion Benjamin a glywsant
fyned o feibiou Israel i Mispah.)
Yna meibion Israel a ddywedasant,
Dywedwch, pa fodd y bu y drygioni
hyn?
4 A'r gwr y Lefiaid, gwr y wraig a
laddesid, a attebodd ac a ddywed-
odd, I Gibeah eiddo Benjamin y
deuthum i, mi a'm gordderch, i
lettŷa.
5 A gwŷr Gibeah a gyfodasant i'm
herbyn, ac a amgylchynasant y tŷ
yn fy erbyn liw nos, ac a amcan-
asant iy Uadd i; a ^ threisiasant fy
ngordderch, fel y bu hi farw.
6 A mi a ymaflais yn fy ngor-
dderch, ac a'i derniais hi, ac a'i han-
fonais hi trwy holl wlad etifeddiaeth
Israel : canys '^ gwnaethant ffieidd-
dra ac ynfydrwydd yn Israel.
7 Wele, meibion Israel ydych
chwi oil ; moeswch rhyngoch air a
chynghor jma.
8 H A'r holl bobl a gyfododd meg-
is un gwr, gan ddywedyd, Nac eled
neb o honom i'w babell, ac na thröed
neb 0 honom i'w dŷ.
9 Ond yn awr, hyn yw y peth a
wnawn ni i Gibeah : Nyni a aion i
fynu i'w herbyn wrth goelbren;
10 A ni a gymmerwn ddcngwr o'r
cant trwy holl hvythau Israel, a
chant o'r mil, a mil o'r deng mil, i
ddwyn Uuniaeth i'r bobl ; i wneuth-
ur, pan ddelont i Gibeah Benjamin,
yn ol yr holl ffieidd-di*a a wnaeth-
ant hwy yn Israel.
11 Felly yr ymgasglodd holl wŷr
Israel jn erbyn y ddinas ^yn gyttûn
fel un gwr.
12 IT A llwythau Israel a anfonasant
wŷr tr\vy holl hvythau Benjamin, gan
ddywedyd, Beth yw y drygioni yma
a wnaethpwyd yn eich mysg chwi ?
13 Ac yn awr rhoddwch y gwŷr,
^meibion Belial, y rhai sydd yn
Gibeah, fel y lladdom hwynt, ac y
dileom ddrygioni o Israel. Ond ni
wrandawai meibion Benjamin ar
lais eu brodyr meibion Israel :
14 Eithr meibion Benjamin a ym-
gynnullasant o'r dinasoedd i Gibe-
ah, i fyned allan i ryfel yn erbyn
meibion Israel
15 A chyfrifwyd meibion Benjamin
y dydd hwnnw, o'r dinasoedd, yn
chwe mil ar hugain o wŷr yn tynnu
cleddyf, heb law trigolion Gibeah,
y rhai a gyfrifwyd yn saith gant o
wỳr etholedig.
16 O'r hoU bobl hyn yr oedd saith
gant o wŷr etholedig ® yn chwitliig ;
pob un o honynt a ergydiai â char-
reg at y blewyn, heb fethu.
17 Gwŷr Israel hefyd a gyfrifwyd,
heb law Benjamin, yn bedwar can
mil yn tynnu cleddyf; pawb o hon-
ynt yn rliyfelwyr.
18 11 A meibion Israel a gyfodasant,
ac a aethant i fynu i dỳ Dduw, ac
^a ymgynghorasant â Duw, ac a ddy-
wedasant, V\\j o honom ni a â i
fynu yn gyntaf i'r gad yn erbyn
meibion Benjamin? Adywedodd yr
Arglwydd, Judah a á yn gyntaf
19 A meibion Israel a gyfodasant
y bore, ac a wersyllasant yn erbyn
Gibeah.
20 A gwŷr Israel a aethant aUan i
ryfel yn erbyn Benjamin ; a gwỳr
Israel a ymosodasant i ymladd i'w
herbyn hwy wrth Gibeah.
21 A meibion Benjamin a ddaeth-
ant allan o Gibeah, ac a ddifethas-
ant o Israel y dwthwn hwnnw dd^vy
fil ar hugain o ^vyr hyd lawr.
22 A'r bobl gwŷr Israel a ymgryf-
hasant, ac a ymosodasant drachefn
i ymladd, yn y Ue yr ymosodasent
ynddo y dydd cyntaf.
23 (A meibion Israel a aethent i
fynu, ac a wylasent ger bron yr
Arglwydd hyd yr hwyr : ymgyng-
horasent hefyd a'r Arglwydd, gan
ddywedyd, A âf fi drachefn i ryfel
yn erbyn meibion Benjamin fy
mrawd? A dywedasai yr Arglwydd,
Dos i fynu yn ei erbyn ef.)
24 A meibion Israel a nesasant yn
erbyn meibion Benjamin yr ail dydd
25 A Benjamin a aeth allan o
Gibeah i'w herbyn h^vythau yr ail
dydd ; a hwy a ddifethasant o feib-
ion Israel eilwaith dair mil ar bym-
theg o wŷr hyd lawr : y rhai hyn oil
oedd yn tynnu cleddyfl
26 f Yna holl feibion Israel a'r
hoU bobl a aethant i fynu ac a
ddaethant i dŷ Dduw, ac a ^vylas-
ant, ac a arhosasant yno ger bron
yr Arglwydd, ac a ymprydiasant
y dwthwn hwnnw hyd yr hwyr, ac
a offrymmasant boeth-offrymmau
ac offrymmau hedd ger bron yr
Arglwydd.
Difetlia gwŷr Benjamin
BARNWYR, XXL
onid cJiwe chant.
Cyn
CKIST
Cylch
1406.
e Fellj
Jos. 8
4 Neu,
Beth-eL
BNeu,
nethant
riiagddynt.
« arwydd.
* dŷ Dduw, a'r Hall i Gibeah
maes, ynghylch dengwr ar
27 A meibion Israel a ymgynghor-
asant a'r Arglwydd, (canys yno yr
oedd arch cyfammod Duw jo. y
dyddiau hynny;
28 A Pliinees mab Eleazar, mab
Aaron, oedd yn sefyll ger ei bron hi
yn y dyddiau hynny;) gan ddywed-
yd, A chwanegaf fi mwjach fyned
allan i ryfel yn erbyn meibion Ben-
jamin fy mrawd, neu a beidiaf fi ? A
dywedodd yr Arglwydd, Ewch i
fynu ; canys y fory y rhoddaf ef yn
dy law dL
29 Ac Israel ^ a osododd gynllAvyn-
wyr o amgylch Gibeah.
30 A meibion Israel a aethant i
fynu yn erbyn meibion Benjamin y
trydydd dydd, ac a ymosodasant
wrth Gibeah, fel cynt
31 A meibion Benjamin a aethant
allan yn erbyn y bobl ; a thynnwyd
hwynt oddi wrth y ddinas : a hwy a
ddechreuasant daro rhai o'r bobl yn
archolledig, fel cynt, yn y prif-ifyrdd,
o'r rhai y mae y naiH yn myned i
fynu i
yn y
hugain o Israel.
32 A meibion Benjamin a ddywed-
asant, Cwympwyd hvrynt on blaen
ni, fel ar y cyntaf. Ond meibion
Israel a ddywedasant, FTòwn, fel y
tynnom hwynt oddi wrth ý ddinas
i'r prif-fíyrdd
33 A hoU wŷr Israel a gyfodasant
o'u lie, ac a fyddinasant yn Baal-
tamar : a'r sawl a oedd o Israel yn
cynllwyn, a ddaeth aUan o'u mangre,
scfo weirgloddiau Gibeah.
34 A daeth yn erbyn Gibeah ddeng
mil o wŷr etholedig o hoU Israel;
a'r gad a fu dost : ond ni wyddent
fod drwg yn agos attynt
35 A'r Arglwydd a darawodd
Benjamin o flaen Israel : a difethodd
meibion Israel o'r Benjaminiaid, y
dwthwn hwnnw, bum mil ar hugain
a channwr ; a'r rhai hyn oil yn tyn-
nu cleddyf.
36 Felly meibion Benjamin a wel-
sant mai eu lladd yr oeddid : canys
gwŷr Israel a roddasant le i'r Ben-
jaminiaid ; o herwydd hydeni yr
oeddynt ar y cynUAvynAvyr, y rhai a
osodasent yn ymyl Gibeah.
37 A'r cynllwyn wyr a frysiasant,
ac a ruthrasant ar Gibeah : a'r cyn-
llwyn wyr a ^udganasant yn hirllaes,
ac a darawsant yr holl ddinas â min
y cleddy£
3Ö Ac yr oedd ^amser nodedig
rhwng gwŷr Israel a'r cynllwyn wyr ;
sef peri o honynt i "^ fflam fa^vr a
mwg ddyrchafti o'r ddinas.
39 A phan drodd gwŷr Israel eu
cefnau yn y rhyfel, Benjamin a dde-
chreuodd daro *yn archolledig o
wyr Israel ynghylch dengwr ar hu-
gain : canys dywedasant, Diau gan
daro eu taro hwynt o'n blaen ni, fel
yn y cyntaf
40 A phan ddechreuodd ^y fflam
ddyrchafu o'r ddinas â cholofn o
fwg, Benjamin a edrychodd jn. ei
ol; ac ẅele fflam y ddinas yn dyrch-
afu i'r nefoedd.
41 Yna gwŷr Israel a droisant dra-
chefn; a gŵ^r Benjamin a irawych-
asant : o herwydd h^vy a ganfuant
fod drwg wedi ^dyfod arnynt.
42 Am hynny hwy a droisant o
flaen gwŷr Israel, tu a fibrdd yr an-
ialwch ; a'r gad a'u goddiweddodd
hwynt : a'r rhai a ddaethai o'r din-
asoedd, yr oeddynt yn eu difetlia
yn eu canoL
43 Felly yr amgylchynasant y
Benjaminiaid ; erlidiasant hwynt, a
sathrasant hwynt ^yn hawdd hyd
y'nghyfer Gibeah, tu a chodiad haul.
44 A lladd^vyd o Benjamin dair
mil ar bymtheg o wyr : y rhai hyn
oU oedd wyr nerthoL
45 A hwy a droisant, ac a flfoisant
tu a'r anialwch i graig Rimmon.
A'r Israeliaid a loffasant o honynt
ar hyd y prif-fíyrdd, bum mil o
wyr: erlidiasant heiyd ar eu hoi
hwynt hyd Gidom, ac a laddasant o
honynt ddwy fil o wyr.
46 A'r rhai oil a gwympodd o Ben-
jamin y dwthwn liAvnnw, oedd bum
mil ar hugain o wyr yn tynnu cledd-
yf: hwynt oU oedd wyr nerthoL
47 ''Etto chwe channwr a droisant,
ac a ffoisant i'r anialwch i graig
Rimmon, ac a arliosasant y'nghraig
Rimmon bedwar mis.
48 A g^vyr Israel a ddychwelasant
ar feibion Benjamin, ac a'u tarawsant
hwy â min y cleddyf, yn ddyn o hob
dinas, ac yn anifail, a pheth bynnag
a gafwyd: yr holl ddinasoedd hefyd
a'r a gafwyd, a losgasant hwy â thâa
PENNOD XXI.
1 Y hohl yn galaru am ddinystr Benjamin,' 8
a thrwy ddifetlia Jahes Gilead, yn cael
iddynt hedwar cant o wragedd: 16 ac yn
eu cynghori hwynt i osod ar y gwyryfon
oedd yn dawnsio yn Siloh.
AGWYR Israel a dyngasant ym
Mispah, gan ddywedyd, Ni
Cyn
CRIST
Cylch
1406.
THeb.
dyrch-
afind.
8 Neu, yr.
9Heb.
iioll ysiad.
2Heb.
cyffirrdd d
hwynt.
3 Nen, o
Menuchak.
t pen. 2L 3.
Y hohl yn galaru
BARNWYR, XXI.
am ddinystr Benjamin,
Cyn
CKIST
Cylch
1406.
a Num. 31.
17.
2Heb.
wyhu
orwedd.
3 Heb. ae a
lefaraaant.
ddyry neb o honom ei ferch i Ben-
jaminiad yn wraig.
2 A daeth y bobl i dŷ Dduw, ac a
arhosasant yno hyd yr hwyr ger bron
Duw, ac a ddyrchafasant eu Uef, ac
a wylasant âg wylofain mawr :
3 Ac a ddywedasant, 0 Arglwydd
Dduw Israel, paham y bu y peth
hyn yn Israel, fel y byddai heddyw
un Ihvyth yn eisieu yn Israel ?
4 A thrannoeth y bobl a fore-god-
asant, ac a adeiladasant yno allor, ac
a oflfrymmasant boeth-oííìymmau
ac offiymmau hedd.
5 A meibion Israel a ddywedasant,
Pwy o hoU Iwythau Israel ni ddaeth
i fynu gyd â'r gynnulleidfa at yr
Akglwydd? canys Uw mawr oedd
yn erbyn yr hwn ni ddelsai i fynu
at yi" Aeglwydd i Mispah, gan
ddy^^edyd, Rhoddir ef i farwolaeth
yn ddiau.
6 A meibion Israel a edifarhasant o
herwydd Benjamin eu brawd : a dy-
wedasant, Torrwyd ymaith heddyw
un llwyth o Israel :
7 Beth a wiiawn ni am wragedd i'r
rhai a ada^vyd, gan dyngu o honom
ni i'r Arglwydd, na roddem iddynt
yr un o'n merched ni yn wi'agedd?
8 1Í Dywedasant hefyd, Pa un o
Iwythau Israel ni ddaeth i fynu at
yr Arglwydd i jNIispah ? Ac wele,
ni ddelsai neb o Jabes Gilead i'r
gwersyll, at y gynnulleidfa.
9 Canys y bobl a gyfrifwyd ; ac
wele, nid oedd yno neb o drigolion
Jabes Gilead.
10 A'r gynnulleidfa a anfonasant
yno ddeuddeng mil o wyr grymmus ;
ac a orchymynasant iddynt, gan
ddywedyd, Ewch a tharê^^ch bres-
wylwyr Jabes Gilead â min y cledd-
yf, y gwragedd hefyd a'r plant.
11 Dyma hefyd y peth a wnewch
chm : ^ Difethwch bob gwrryw, a
phob gwraig a ^orweddodd gyd â
gWT.
12 A hwy a gawsant ym mhlith
trigolion Jabes Gilead, bedwar cant
0 langcesau yn ^vyryfon, y rhai nid
aduabuasent wi' trwy gyd-orwedd â
gwr : a dygasant hwynt i'r g\\ er-
syll i Siloh, yr lion sydd y'ugwlad
Canaan.
13 A'r holl gynnulleidfa a anfonas-
ant ^i lefaiTi wrth feibion Benjamin,
y rhai oedd y'nghraig Rimmon, ac
1 gyhoeddi heddwch iddynt.
14 A'r Benjaminiaid a ddychwel-
asant yr amser hwnnw; a hwy a
roddasant iddynt hwy y gwragedd
a gadwasent yn fyw o wragedd
Jabes Gilead : ond ni chaAvsant
hwy ddigon felly.
15 A'r bobl a edifarhaodd dros
Benjamin, o herwydd i'r Arglwydd
wneuthur rhwygiad yn Uwythau Is-
rael.
16 ^ Yna henuriaid y gynnulleidfa
a ddywedasant, Beth a wnawn ni
am wragedd i'r UeiU, gan ddistry wio
y gwragedd o Benjamin?
17 Dywedasant hefyd, Rhaid yw
hod etifeddiaeth i'r rhai a ddiangodd
o Benjamin, fel na ddilëer llwyth
allan o Israel
18 Ac ni allwn ni roddi iddynt
wragedd o'n merched ni : canys
meibion Israel a dyngasant, gan
ddywedyd, Melldigedig fyddo yr
hwn a roddo wraig i Benjamin.
19 Yna y dywedasant, Wele, y mae
gwyl i'r Arglwydd ^ bob blwyddyn
yn Siloh, o du y gogledd i Bethel, tu
a chyfodiad haul ^i'r brif-ifordd y
sydd yn myiied i fynu o Bethel i
Sichein, ac o du y dehau i Libanus.
20 Am hynny y gorchymynasant
hwy i feibion Benjamin, gan ddy-
wedyd, Ewch a chynllwynwch yn y
gAYÌnllannoedd :
21 Edrychwch hefyd ; ac wele,
OS merched Siloh a ddaw allan *'i
ddawnsio mewii da^vusiau ; yna
deuwch chwithau allan o'r gYrinllan-
noedd, a chipiwch i chwi bob un ei
wraig o ferch ed Siloh, ac ewch i
wlad Benjamin.
22 A phan ddelo eu tadau neu
eu brodyr hwynt i achwyn attom
ni, yna y dywedwn wrthynt, Bydd-
wch dda iddynt er ein mwyn ni ;
oblegid na chadwasom i bob un ei
wraig yn y rhyfel : o achos na rodd-
asoch chwi hwynt iddynt y pryd
h^vn, ni byddwch chwi euog.
23 A meibion Benjamin a wnaeth-
ant felly ; a chymmerasant wragedd
yn ol eu rhifedi, o'r rhai a gipias-
ent, ac a oeddynt yn dawnsio : a
hwy a aethant ymaith, a dychwel-
asant i'w hetifeddiaeth, ac a ad-
gyweiriasant y dinasoedd, ac a drig-
asant ynddynt.
24 A meibion Israel a ymadawsant
oddi yno y pryd hwnnw, bob un at ei
Iwyth, ac at ei deulu; ac a aethant
oddi yno bob un i'w etifeddiaeth.
25 •= Yn y dyddiau hynny nid oedd
brenhin yn Israel : pob un a wnai yr
hyn oedd uniawn yn ei olwg ei hun.
Cjm
CRIST
Cylch
1322.
» Edrych
2Bren.8.1.
b Edrych
Gen. 35.19.
Cylch
1312.
« Edrych
Jos. 24. 15.
LLYFR RUTH.
PENNOD I.
1 Elimelech wedi ei yrru gan newyn î 3Ioàb, yn
marw yno. 4 Mahlon a Chilton, wedi pr'iodi
gwragedd o Moah, yn marw hefyd. 6 Naomi,
wrth ddychwelyd adref, 8 yn ceisio gan ei
dwy waudd na ddeuent gyd â hi. 14 Orpah
yn ei gadael hi; a Euth yn dd'ianwadal yn
ei dilyn hi. 19 Ewynt ill dwyoedd yn dyfod
i Bethlehem, ao yn cael yno groesaw,
ABU, yn y dyddiau yr oedd y
brawdwyr yn barnu, fod * new-
yn yn y wlad : a gwr o Bethlehem
Judah a aeth i ymdeithio y'ngwlad
Moab, efe a'i wraig, a'i ddau fab.
2 Ac enw y gwr oedd Elimelech,
ac enw ei wraig Naomi, ac enw ei
ddau fab Mahlon a Chilion, ^Eph-
rateaid o Bethlehem Judah. A hwy
a ddaethant i wlad Moab, ac a fu-
ant yno.
3 Ac Elimelech gwr Naomi a fu
farw; a hithau a'i dau fab a adawyd.
4 A hwy a gymmerasant iddynt
wragedd o'r Moabëesau ; enw y
naiU oedd Orpah, ac enw y llall,
Ruth. A thrigasant yno ynghylch
deng mlynedd.
5 A Mahlon a Chilion a fuant
feirw hefyd ill dau; a'r wraig a
adawyd yn amddifad o'i dau fab,
ac o'i gwr.
6 IF A hi a gyfododd, a'i merched
y'nghyfraith, i ddychwelyd o wlad
Moab : canys hi a gly wsai y'ngwlad
Moab ddarfod i'r Arglwydd ym-
weled a'i bobl gan roddi iddynt fara.
7 A hi a aeth o'r lie yr oedd hi
ynddo, a'i dwy waudd gyd â hi : a
hwy a aethant i ffordd i ddychwel-
yd i wlad Judah.
8 A Naomi a ddyAvedodd wrth ei
dwy waudd, "^Ewch, dychwelwch
bob un i dŷ ei mam : gwneled yr
Arglwydd drugaredd â chwi, fel
y gwnaethoch chwi a'r meirw, ac â
minnau.
9 Yr Arglwydd a ganiattao i
chwi gael gorphwysdra bob un yn
nhŷ ei gwr. Yna y cusanodd hi
hwynt: a hwy a ddyi-chafasant eu
lief, ac a wylasant.
10 A hwy a ddywedasant wrthi,
Diau y dychwelwn ni gyd â thi at
dy bobl (É.
11 A dywedodd Naomi, Dyphwel-
wch, fy merched : i ba beth y deu-
wch gyd â mi? a oes gennyf fi
271
feibion etto yn fy nghroth, *i fod
yn wŷr i chwi ?
12 Dychwelwch, fy merched, ewch
ymaith: canys yr ydwyf fi yn rhy
hen i briodi gwr. Pe dywedwn, Y
mae gennyf obaith, a bod heno gyd
â gwr, ac ymddŵyn meibion hefyd ;
13 A arhosech chwi am danynt
hwy, hyd oni chynnyddent hwy? a
^ymarhosech chwi am danynt hwy,
heb ŵra? Nag ê, fy merched: canys
y mae mawr "dristwch i mi o'ch
plegid chwi, am ®i law yr Arglwydd
fyned i'm herbyn.
14 A hwy a ddyrchafasant eu lief,
ac a wylasant eilwaith : ac Orpah
a gusanodd ei chwegr; ond Ruth
a lynodd wrthi hi.
15 A dywedodd Naomi, Wele, dy
chwaer y'nghyfraith a ddychwelodd
at ei phobl, ac at ei duwiau: '^dy-
chwel dithau ar ol dy chwaer yng
nghyfraith.
16 A Ruth a ddywedodd, *Nac er-
fyn arnaf fi ymadaw â thi, i gilio
oddi ar dy ol di : canys pa le bynnag
yr elych di, yr âf finnau ; ac ym mha
le bynnag y Uettŷech di, y llettŷaf
finnau : dy bobl di fydd fy mhobl
i, a'th Dduw di fy Nuw innau :
17 Lie y byddych di marw, y bydd-
af finnau farw, ac yno y'm cleddir:
fel hyn y gwnelo yv Arglwydd i
mi, ac sfel hyn y chwanego, os dim
ond angau a wna ysgariaeth rhyng-
of fi a thithau.
18 Pan welodd hi ei bod hi wedi
^ymroddi i fyned gyd â hi, yna hi
a beidiodd â dywedyd wrthi hi.
19 1Í Felly hwynt iU dwy a aeth-
ant, nes iddynt ddyfod i Bethle-
hem. A phan ddaethant i Beth-
lehem, yr hoU ddinas a gyffrôdd
o'u herwydd hwynt ; a dywedasant,
Ai hon yw Naomi ?
20 A hi a ddywedodd wrthynt
hwy, Na elvvcli fi ^ Naomi; gelwch
fi '^Mara: canys yr Hollalluog a
wnaeth yn chwerw iawn â mi.
21 Myfi a euthum allan yn gyfla^vn,
a'r Arglwydd a'm dug i eilwaith
yn wag : paham y gelwch chwi fi
Naomi, gan i'r Arglwydd ^fy nar-
ostwng, ac i'r Hollalluog fy nrygu ?
22 Felly y dychwelodd Naomi, a
Ruth y Moabees ei gwaudd gyd â
ePryd/erth.
T Chwerw.
Rìith yn lloffa
RUTH, II.
ym meusydd Boaz.
Cyn
CRIST
Cylch
1312.
h Exod. 9.
31, 32.
pen. 2. 23.
2 A elwir
Booz,
Matt. 1. 5.
hi, yr hon a ddychwelodd o Avlad
Moab: a hwy a ddaethant i Beth-
lehem ^yn nechreu cynhauaf yr
heiddiau.
PENNOD II.
1 Rulh yn lloffa ym meusydd Boaz. 4 Boaz yn
cymmeryd cydnahod ami, 8 ac yn dangos
iddi garedigrwydd mawr; 18 a hithau yn
dwyn at Naomi yr liyn a gawsai.
AC i wr Naomi i/r ydoedd car, o
_ wr cadarn nerthol, o dylwyth
Elimelech, a'i enw ^Boaz.
2 A Ruth y Moabëes a ddywed-
odd wrth Naomi, Gad i ml fyned
yn awr i'r maes, a lloffa tywysen-
au ar ol yr Tiion y caffwyf ffafr
yn ei olwg. Hithau a ddywedodd
wrthi, Dos, fy merch.
3 A hi a aeth, ac a ddaeth, ac a
loffodd yn y maes ar ol y medelwyr :
a digwyddodd wrth ddamAvain/oo5 y
rhan honno o'r maes yn eiddo Boaz,
yr hAvn oedd o dylwyth Elimelech.
4 H Ac wele, Boaz a ddaeth o
Bethlehem, ac a ddywedodd wrth
y medelwyr, Yr Arglwydd a
fyddo gyd â chwi. Hwythau a ddy-
wedasant wrtho ef, Yr Arglwydd
a'th fendithio.
5 Yna y dywedodd Boaz Avrth ei
was yr hwn oedd yn sefyll yn ymyl
y medehvyr, P^vy h'iau y llangces
hon?
6 A'r gwas yr liAvn oedd yn sefyll
wrth y medelwyr a attebodd, ac a
ddywedodd, Y llangces o INIoab yd-
yw hi, yr hon a ddychwelodd gyd
â Naomi o wlad Moab :
7 A hi a ddywedodd, Attolwg yr
yd\vyf gael lloffa, a chasglu ym
mysg yr ysgubau ar ol y medelwyr:
a hi a ddaeth, ac a arhosodd er y
bore hyd yr awr hon, oddi eithr
aros o lioni hi ychydig yn tŷ.
8 Yna y dywedodd Boaz wrth
Ruth, Oni chlywi di, fy merch ? Na
ddos i loffa i faes arall, ac na
cherdda oddi yma; eithr aros yma
gyd am Uangcesau i.
9 Bydded dy lygaid ar y maes y
byddont hwy yn ei fedi; a dos ar
eu hoi Invynt: oni orchj^nynais i'r
Uangciau, na chyffyrddent a thi ? A
phan sychedech, dos at y Uestri, ac
ŷf o'r hwn a oUyngodd y Uangciau.
10 Yna hi a syrthiodd ar ei hwyn-
eb, ac a ymgrymmodd i la^vr, ac a
ddywedodd wrtho ef, Paham y cef-
ais ffafr yn dy olwg di, fel y cym-
merit gydnabod arnaf, a minnau
yn alltudes?
272
11 A Boaz a attebodd, ac a ddy-
wedodd wrthi, Gan fynegi y myneg-
wyd i mi yr hyn oil a wnaethost i'th
chwegr ar ol marwolaeth dy wr; ac
fel y gadewaist dy dad a'th fam, a
gwlad dy enedigaeth, ac y daethost
at bobl nid adwaenit o'r blaen.
12 Yr Arglwydd a dalo am dy
waith; a bydded dy obrwy yn ber-
ffaith gan Arglwydd Dduw Israel,
*yr hwn y daethost i obeithio dan
ei adenydd.
13 Yna hi a ddywedodd, Caff^vyf
ffafr yn dy olwg di, fy arglwydd;
gan i ti fy nghysuro i, a clian i ti
lefaru wrth /odd calon dy wasan-
aethferch, er nad ydwyf fel un o'th
law-forwynion di.
14 A dywedodd Boaz wrthi hi, Yn
amser bwyd tyred yma, a b^yytta o'r
bara, a gwlŷch dy dammaid yn y
finegr. A hi a eisteddodd wrth ystlys
y medehvyr: ac efe a estynodd iddi
gras-ŷd; a hi a fwyttaodd, ac a ddi-
gonwyd, ac a adawodd weddill,
15 A hi a gyfododd i loffa : a gor-
chymynodd Boaz i'w weision, gan
ddywedyd, Lloffed hefyd ym mysg
yr ysgubau, ac na ^ feiwch arni :
16 A chan oUwng gollyngAvch hef-
yd iddi bet/i o'r ysgubau; a gad-
êwch hwynt, fel y lloffo hi liwynt;
ac na cheryddwch hi.
17 Felly hi a loffodd yn y maes
hyd yr hwyr: a hi a ddyi'nodd yr
hyn a loffasai, ac yr oedd ynghylch
ephah o haidd.
18 "ÌÍ A hi a'i cymmerth, ac a aeth
i'r ddinas : a'i chwegr a ganfu yr hyn
a gasglasai hi : hefyd hi a dynnodd
allan, ac a roddodd iddi yr hyn a
weddillasai hi, wedi cael digon.
19 A dywedodd ei chwegr MTthi
hi, Pa le y Uoffaist heddy^v, a pha
le y gweithiaist? bydded yr hwn
a'th adnabu yn fendigedig. A hi a
fynegodd i'w chwegr pwy y gweith-
iasai hi gyd âg ef ; ac a ddywed-
odd, Enw y gwr y gAveithiais gyd
âg ef heddyw, yiv Boaz.
20 A dywedodd Naomi wrth ei
gwaudd, ^^QYiaigeaig fyddo efe gan
yr Arglwydd, yr hwn ni pheidiodd
a'i garedigrwydd tu a'r rhai byw a'r
rhai meirw. Dywedodd Naomi hef-
yd wrthi hi, Agos i ni yw y gwr hwn-
nw, * o'n cyfathrach ni y mae efe.
21 A Ruth y Moabëes a ddywedodd,
Efe a ddywedodd hefyd wrthyf, Gyd
â'm Uangciau i yr arhosi, nes gor-
phen o honynt fy hoU gynhauaf L
Cyn
CRIST
Cylch
1312.
» Ps. 17. 8.
a 36. 7.
3 neb.
city wilydd-
iwch hi.
b pen. 3. la
2 Sam. 2. 5.
4 Neu, «»
ydyto eydd
iawniado
ollwng.
Ediych
Lef. 25. 25.
Ruth yn goricedd
RUTH, 111, IV.
wrth draed Boaz.
Cyn
CRIST
Oylch
1312.
a Neu, cyf-
od y dillad
odai ar ei
draed ef.
8 Heb. ym-
afaelodd.
»Ezec.l6.8.
b pen. 2. 20.
4 Heb.
borth.
22 A djvvedodd Naomi wrth Ruth
ei gwaudd, Da yiv, fy merch, i ti fyii-
ed gyd â'i langcesi ef, fel na ruthr-
ont i'th erbyn mewn maes arall.
23 Felly hi a ddilynodd langcesau
Boaz i loffa nes darfod cynhauaf yr
haidd, a chynhauaf y gAvenith : ac a
drigodd gyd â'i chwegr.
PENNOD III.
1 Euth, trwy addysg Naomi, 5 yn goricedd
wrth draed Boaz. 8 Boaz yn cydnabod rhan
cy/athrachwr, 14 ac yn ei dav/on hi ymaith
â chioe mesur o haidd,
YNA Naomi ei chwegr a ddy-
wedodd wrthi, Fy merch, oni
cheisiaf fi orphwysdra i ti, fel y
byddo da i ti ?
2 Ac yn awr onid yiv Boaz o'n
cyfathrach iii, yr hwn y buost ti gyd
â'i langcesi? Wele efe yn nithio
haidd y nos hon yn y llaAvr-dyrnii.
3 Ymolch gan hynny, ac ymira, a
gosod dy ddiUad am danat, a dos
i waered i'r Uawr-dyrnu: na fydd
gydnabyddus i'r gwr, nes darfod
iddo fwytta ac yfed.
4 A phan orweddo efe, yna dal ar y
fan y gorweddo efe ynddi ; a dos, a
^dinoetha ei draed ef, a gorwedd; ac
efe a fynega i ti yr hyn a wnelych.
5 A hi a ddyAvedodd wrthi, Gwnaf
yr hyn oil a erchaist i mi. ,
6 11 A hi a aeth i waered i'r llawr-
dyrnu, ac a wnaeth yn ol yr hyn oil
a orchymynasai ei chwegr iddi.
7 Ac wedi i Boaz f\yytta ac yfed,
fel y Uawenhaodd ei galon, efe a aeth
i gysgu i gwrr yr ysgafu. Hithau a
ddaeth yn ddistaw, ac a ddinoeth-
odd ei draed, ac a orweddodd.
8 11 Ac y'nghanol y nos y g^vr a
ofnodd, ac a ^ymdrôdd: ac wele
wraig yn gorwedd wrth ei draed ef
9 Ac efe a ddyivedodd, Fwy yd-
wyt ti? A hi a ddyAvedodd, Myfi
?/wRuth dy law-forAvyn: ^Ueda gan
hynny dy aden dros dy law-forwyn,
canys fy nghyfathrachwr i ydwyt ti.
10 Ac efe a ddyAvedodd, ^ Bendig-
edig fyddecli, fy merch, gan yr Ar-
glwydd: dangosaist fwy o gared-
igrwydd yn y diwedd, nag yn y de-
chreu; gan nad aethost ar ol gwŷr
ieuaingc, na thlawd na chyfoethog.
11 Ac yn a-vvr, fy merch, nac ofna;
yr hyn oil a ddywedaist, a wnaf i ti :
canys hoU *ddinas fy mliobl a ŵyr
mai gwraig rinweddol ydwyt ti.
12 Ac yn awr gwir yw fy mod i
yn gyfathrachwr agos : er hynny y
mae cyfathrachwr nes na myifi.
273
13 Aros heno ; a'r bore, os efe a wna
ran cyfathrachwr â thi, da ; gwnaed
ran cyfathrachwr : ond os efe ni wna
ran cyfathrachwr â thi; yna myfi a
wnaf ran cyfathrachwr à ih\,fel mai
byAV yr Aeglwydd : cwsg hyd y bore.
14 IT A hi a orweddodd wrth ei
draed ef hyd y bore : a hi a gyfododd
cyn yr adwaenai neb eu gilydd. Ac
efe a ddywedodd, Na chaffer gwyb-
od dyfod g^yraig i'r Uawr-dymu.
15 Ac efe a ddywedodd, Moes dy
^fantell sydd am danat, ac ymaf-
ael ynddi. A hi a ymaflodd ynddi ;
ac efe a fesurodd chwe mesur o
haidd, ac a'i gosododd arni: a hi
a aeth i'r ddinas.
10 A phan ddaeth hi at ei chwegr,
hi a ddywedodd, Pwy ydwyt ti, fy
merch? A hi a fynegodd iddi yr
hyn oil a wnaethai y gwr iddi hi.
17 A hi a ddywedodd, Y chwe
mesur hyn o haidd a roddodd efe
i mi : canys dywedodd wrthyf, Nid
âi yn waglaw at dy chwegr.
18 Yna y dywedodd hithau, Aros,
fy merch, oni wypech pa fodd y
digwyddo y peth hyn : canys ni or-
phwys y gwr, nes gorphen y peth
hyn heddyw.
PENNOD IV.
1 Boaz yn galw y cyfathrachwr nesaf ger bron,
6 Yntau yn gwrihod rhyddhâu yr etifedd-
iaeth, yn ol y ddefod yn Israel. 9 Boaz yn
prynu yr eti/eddiaeth ; 10 ac yn pr'iodi Buth.
13 Ilifhau yn dwyn Ohed, laid Dafydd. 18
Cenhedlaelh Pharea.
YNA Boaz a aeth 1 fynu i'r porth,
ac a eisteddodd yno. Ac wele
y cyfathrachwr yn myned heibio,
am yr hwn y dywedasai Boaz. Ac
efe a ddywedodd Avrtho, Ho, hwn a
h>vnl tyred yn nes; eistedd yma.
Ac efe a nesaodd, ac a eisteddodd.
2 Ac efe a gymmerth ddengwr o
henuriaid y ddinas, ac a ddyived-
odd, Eisteddwch yma, A hwy a
eisteddasant.
3 Ac efe a ddywedodd wrth y cyf-
athrachwr, Y rhan o'r maes yr hon
oedd eiddo ein brawd Elimelech a
werth Naomi, yr hon a ddychwel-
odd o wlad Moab.
4 A dywedais y ^mynegwn i ti, gan
ddywedyd, Pryn efger bron y trigol-
ion, a cher bron henuriaid fy mhobl.
Os rhyddhêi, rhyddhâ ef; ac oni
ryddhei, mynega i mi, fel y gwyp-
\vyf : canys nid oes ond ti i'w rydd-
hâu, a minnau sydd ar dy ol di. Ac
efe a ddywedodd, Myfi aH rhyddhâf
6 Yna y dywedodd Boaz, Y diwr-
Cyn
CRIST
Cylch
1312.
<S Nen,
gynfas,
arffedog.
2 Heb. dat-
guddiwn
yn dy
glugt.
Boaz yn
I. SAMUEL, L
pr'iodi Ruth.
Cyn
CRIST
Cylch
1312.
a Deut. 25.
7,9.
SNeu^
cais t ti
gÿfoeth,
lieu, rym.
b Gen. 35.
19.
Cyn
CRIST
Cylch
1171.
a Edrych
3 Chf on. 6.
27,34.
nod y prynech di y maes o law Na-
omi, ti b!ì pryni hefyd gau Ruth y
Moabees gwraig y marw, i gyfodi
enw y marw ar ei etifeddiaetli ef.
6 1Í A'r cyfathrachwr a ddywed-
odd, Ni allaf ei i7ddhâu i mi, rhag
colli fy etifeddiaetli iy hun : rhydd-
ha di i ti dy hun fy rlian i; canys
ni allaf fi ei ryddhâu.
7 *A hyn oedd ddefod gynt yn Is-
rael, am ryddhad, ac am gyfnewid,
i sicrhâu pob peth : Gwr a ddiosgai
ei esgid, ac a'^ rhoddai i'w gymmyd-
og : a hyn oedd dystiolaeth yn Israel.
8 Am hynny y dywedodd y cyf-
athrachwr wrth Boaz, Pryn i ti dy
hun : ac efe a ddiosgodd ei esgid.
9 1Í A dywedodd Boaz wrth yr
henuriaid, ac wrth yr hoU bobl,
Tystion ydych chwi heddyw, i mi
brynu yr hyn oU oedd eiddo Elime-
lech, a'r hyn oU oedd eiddo Cliil-
ion a Mahlon, o law Naomi.
10 Ruth hefyd y Moabees, g^vraig
Äíahlon, a brynais i mi yn wraig,
i gyfodi enw y marw ar ei etifedd-
iaeth ef, fel na thorrer ymaith enw
y marw o blith ei frodyr, nac oddi
wrth borth ei fangre: tystion yd-
ych chwi heddyw.
11 A'r holl bobl y rhai oedd yn y
porth, a'r henuriaid, a ddywedasant,
Yr ydym yn dystion : Yr Arglwydd
a wnelo y A\Taig sydd yn dyfod i'th
dy di fel Rahel, ac fel Leah, y rhai
a adeiladasant ill d'vvy dy Israel ; ^ a
gwna di rymmusdra yn ^ Ephratah,
bydd enwog yn Bethlehem :
12 Bydded hefyd dy dy di fel tŷ
Phares, *=yi' h'svn a ymddûg Tamar
i Judah, o'r had yr hAvn a ddyry yr
Arglwydd i ti or llangces hon.
13 % Felly Boaz a gymmerodd
Ruth ; a hi a fu iddo yn wraig : ac
efe a aeth i mewn atti hi; a'r Ar-
glwydd a roddodd iddi hi feich-
iogi, a hi a ymddûg fab.
14 A'r gwragedd a ddywedasant
wrth Naomi, Bendigedig fyddo yr
Arglwydd, yr hwn ni'th adawodd
di heb gyfathrachwr heddyw, fel y
gelwid ei enw ef yn Israel.
15 Ac efe fydd i ti yn adferwr
einioes, ac yn ymgeleddwr i'th ben-
Avynni : canys dy waudd, yr hon a'th
gar di, a blantodd iddo ef, a hon
sydd ^well i ti na saith o feibion.
16 A Naomi a gymmerth y plent-
yn, ac a'i gosododd ef yn ei myn-
wes, ac a fu fammaeth iddo.
17 A'i chymmydogesau a roddas-
ant iddo enw, gan ddywedyd, Gan-
wyd mab i Naomi; ac a alwasant
ei enw ef Obed: hwn oedd dad
Jesse, tad Dafydd.
18 \ Dyma genhedlaethau Phares :
* Phares a geuhedlodd Hesron,
19 A Hesron a genhedlodd Ram,
a Ram a genhedlodd Aminadab,
20 Ac Aminadab a genhedlodd
Nahson, a Nahson a genhedlodd
* Salmon,
21 A Salmon a genhedlodd Boaz,
a Boaz a genhedlodd Obed,
22 Ac Obed a genhedlodd Jesse,
a Jesse a genhedlodd Dafydd.
LLYFR CYNTAF SAMUEL
YR HWN A ELWIR HEFYD
LLYFR CYNTAF Y BRENHINOEDD.
PENNOD I.
1 EUsanah, Lefiad, oedd iddo ddwy voraig, yn
addoli hah hlwyddyn yn Siloh: 4 yn mawrhâu
Eannáhy er ei bod yn amvihlantadioy, ac er i
Peninnah ei chythrvddo. 9 Hannah yn wyiof-
us yn gwedd'io am hlentyn. 12 Mi yn ei cher-
yddu hi yn gyntaf, ac ar ol hynny yn ei hen-
dithio hi. 19 Hannah wedi dwyn Samuel, yn
aros gartref nea ei ddiddyfnu ef: 24 yn ei
gyflwyno ef fr Arglwydd, yn ol ei hadduned.
AC yr oedd rhyw wr o Ramath-
_ aim-Sophim, o fynydd Eph-
raim, a'i enw ^Elcanah, mab Jero-
ham, mab Elihu, mab Tohu, mab
Suph, Ephratëwr :
2 A dwy wragedd oedd iddo ; enw
y naill oedd Hannah, ac enw y Hall
Peninnah : ac i Peninnah yr ydoedd
plant, ond i Hannah nid oedd plant
3 A'r gwr h^vn a âi 1 fyoiu o'i
ddinas ^^bob blwyddjn i addoli, ac
i aberthu i Arglwydd y Uuoedd,
yn Siloh; a dau fab Eli, Hophni
a Phinees, oedd offeiriaid i'r Ar-
glwydd yno.
4 H Bu hefyd, y diwrnod yr aberth-
odd Elcanah, roddi o hono ef i Pe-
ninnah ei wraig, ac i'w meibion a'i
merched oil, ramiau.
5 Ond i Hannah y rhoddes efe
un rhan ^hardd: canys efe a garai
Hannah, ond yr Arglwydd a gau-
asai ei chroth hi ;
Cyn
CRIST
Cylch
1312.
«Gen. 38.
29.
1 Chron.
2.4.
Matt. 1. 3.
<llSam.L8.
e 1 Chron.
2. 4, &c.
Matt. 1. 3,
*Nen,
Salmah.
Cyn
CRIST
Cylch
1171.
2 ITeb. o
fl wyddyn i
flwijddyn.
!> Exod. 23.
14.
Deut. 16.
16.
SNen,
ddau day.
blijg.
Gweddi Hannah,
L SAMUEL, IL
Genedigaeth Samuel.
Cyn
CRIST
Cylch
1171.
«Job 24. 21.
4Heb.
digindd.
6Heb.
oV pan
esgynai.
<iKuth4.15.
6Heb.
had gwỳr.
c Num. 6. 5.
Barn. 13. 5,
7Heb.
amlhâu
givedd'io.
8Heb.
o yspryd.
i Pb. 62. 8.
a 142.2..
6 A'i gwrth\\ynebwraig ''a'i *cy-
ffrôdd hi i'w chythruddo, am i'r
Arglwydd gau ei bru hL
7 Ac felly y gwnaeth efe bob
bl'w^ddyn, ^pan esgynai hi i dŷ yr
Arglwydd, hi a'i cythruddai hi
felly; fel yr wylai, ac na fwyttâi.
8 Yna Elcanah ei gwr a ddywed-
odd wrthi, Hannah, paham yr wyli ?
a phaham na fwyttêi ? a phaham y
mae yn flin ar dy galon ? onid wy/
fi ^well i ti na deg o feibion?
9 1Í Felly Hannah a gyfododd, wedi
iddynt fwytta ac yfed yn Siloh.
(Ac Eli yr oiFeiriad oedd yn eis-
tedd ar faingc wrth host teml yr
Arglwydd.)
10 Ac yr oedd hi yn chwerw ei
henaid, ac a weddiodd ar yr Ar-
glwydd, a chan wylo hi a wylodd.
11 Hefyd hi a addunodd adduned,
ac a ddywedodd, 0 Arglwydd y
lluoedd, OS gan edrych yr edrychi ar
gystudd dy law-forwyn, ac a'm cofi
i, ac nid anghofi dy law-forwyn, ond
rhoddi i'th law-forwyn '^ fab : yna
y rhoddaf ef i'r Arglwydd holl
ddyddiau ei einioes, ac 'ni ddaw
ellyn ar ei ben eC
12 A bu, fel yr oedd hi yn '^parhâu
yn gweddio ger bron yr Arglwydd,
i Eh ddal sylw ar ei genau hi.
13 A Hannah oedd yn Uefaru yn
ei chalon, yn unig ei gwefusau a
symmudent; a'i llais ni chlywid:
am hynny Eli a dybiodd ei bod hi
yn feddw.
14 Ac Eli a ddywedodd wrthi
hi, Pa hyd y byddi feddw? bwrw
ymaith dy win oddi wrthyt.
15 A Hannah a attebodd, ac a ddy-
wedodd, Nid felly, fy arglwydd;
gwraig galed ® arni ydwyf fi : gwin
hefyd na diod gadam nid yfais;
eithr Hywelltais fy enaid ger bron
yr Arglwydd.
16 Na chyfrif dy law-forwyn yn
ferch Belial : canys o amldra fy
myfyrdod, a'm blinder, y lleferais
hyd yn hyn.
17 Yna yr attebodd Eli, ac a ddy-
wedodd, Dos mewn heddwch : a
Duw Israel a roddo dy ddymuniad
yr hwn a ddymunaist ganddo ef
18 A hi a ddywedodd, Cafed dy
law-for^^yn ffafr yn dy olwg. Felly
yr aeth y wraig i'w thaith, ac a
fvvyttaodd ; ac ni bu atlirist mwy.
19 1Í A hwy a gyfodasant yn fore,
ac a addolasant ger bron yr Ar-
glwydd; ac a ddychwelasant, ac a
ddaethant i'w tŷ i Ramah. Ac El-
canah a adnabu Hannah ei wraig;
a'r Arglwydd a'i cofiodd hi.
20 A bu, pan ddaeth ^yr amser
0 amgylch, wedi beichiogi o Han-
nah, esgor o honi ar fab ; a hi a
alwodd ei enw ef ^ Samuel : Canys
gan yr Arglwydd y dymunais ef,
eh y hi.
21 A'r gwr Elcanah a aeth i fyiiu,
a'i holl dylwyth, i oflfrymmu i'r Ae-
GLWYDD yr aberth blynyddol, a'i
adduned.
22 Ond Hannah nid aeth i fynu :
canys hi a ddywedodd wvi\\ ei gwr,
Ni ddeuaf Ji, hyd oni ddiddyfn-
er y bachgen : yna y dygaf ef, fel
yr ymddangoso efe o flaen yr Ar-
glwydd, ac y trigo byth.
23 Ac Elcanah ei gwr a ddywed-
odd wrthi, Gwna yr hyn a welych
yn dda: aros hyd oni ddiddyfnech
ef ; yn unig yr Arglwydd a gyf-
lawno ei air. Felly yr arhôdd y
wraig, ac a fagodd ei mab, nes iddi
ei ddiddyfnu ef
24 IF A phan ddiddyfnodd hi ef, hi
a'i dug ef i fynu gyd â hi, â thri o
fustych, ac un ephah o beilliaid, a
chostrelaid o win ; a hi a'i dug ef
i dy yr Arglwydd yn Siloh: a'r
bachgen yn ieuangc.
25 A hwy a laddasant fnstach, ac a
ddygasant y bachgen at Eli.
26 A hi a ddy^vedodd, 0 fy ar-
glwydd, ^fel y mae dy enaid yn fynv,
fy arglwydd, myfi yiv y wraig oedd
yn sefyll yma yn dy ymyl di, yn
gweddio ar yr Arglwydd.
27 Am y bachgen hwn y gweddiais;
a'r Arglwydd a roddodd i mi fy
nymuniad a ddymunais ganddo :
28 Minnau hefyd ^a'i rhoddais ef
i'r Arglwydd ; yr holl ddyddiau y
byddo efe hyw, ^ y rhodd^vyd ef i'r
Arglwydd. Ac efe a addolodd yr
Arglwydd yno.
PENNOD II.
1 Can Hannah, yn dangos ei dtolchgarwch. 12
Anwiredd meibîon Mi. 18 Giceinidogaelh
Samuel, 20 Hannah, trwy weddi Eli, yn
cad mwy o ffnvyth. 22 Eli yn ceryddu ei
feihion. 27 Prophwydoliaeth yn erhyn tŷ Eli.
A HANNAH a weddiodd, ac
a ddywedodd, * Llawenychodd
fy nghalon yn yr Arglwydd; fy
nghorn a ddyrchafwyd yn yi* Ar-
glwydd : fy ngenau a ehangwyd ar
fy ngelynion: canys llawenychais
yn dy iachawdwi'iaeth di.
2 *'Nid sanctaidd neb fel yr Ar-
Cyn
CRIST
Cylch
1171.
9Heb.
cylchoedd
dyddiau.
Cylch
1171.
asef,
yr hwn
a archwyd
gan yr Ar-
glwydd.
Cylch
1165.
Í Gen. 42.
15.
2 Bren. 2.
2, 4, 6.
3Neu,
a ad/eraii
yr hwn a
gefaistncy
weddi {r
Arglwydd.
4 Neu,
a adjerir
yr hwn a
gefais trwy
■weddi.
1 Edrvch
Luc 1 46,
&c.
b Dcut. 3.
24. a 32. 4.
I's. 8fi. 8.
a 89. C, 8,
Can Hannah.
L SAMUEL, II.
Eli yn ceryddu eifeihion.
Cyn
CKIST
Cylch
1165.
e Mai. 3. 13.
Jud. 15.
2 Heb.
caled.
1JP3.34. 10.
liUC 1. 53.
fDeut.32.
39.
Job 5. 18.
Hoa. 6. 1.
S Pa. 75. 7.
h Ps. 113.
7,8.
Ijuc 1. 52.
1 Job 36. 7.
k Ps. 24. 2.
a 104. 5.
Heb. 1. 3.
I Ps. 91. 11.
" pen. 7. 10.
' Ps. 89. 24.
0 pen. 3. 1.
GLWYDD; canys nid dim hebot ti:
ac nid oes graig megis ein Duw ni.
3 Na chwanegwch lefaru yn uchel
uchel ; " na ddeued aUan ddim
^balch o'ch genau: canys Duw
gAvybodaeth yw yr Arglwydd, al
amcanion ef a gyflawnir.
4 Bwäau y cedyi-n a dorrwyd, a'r
gweiniaid a ymwregysasant a nerth.
Ò ^Y rliai digonol a ymgyflog-
asant er bara; aV rhai newynog a
beidiasant; hyd onid esgorodd yr
ammhlantadAvy ar saith, a *llesgâu
yr ami ei meibion.
6 ^Yr Arglwydd sydd yn marw-
hau, ac yn bywhâu : efe sydd yn dwyn
i waered i'r bedd, ac yn dwyn i fynu.
7 Yr Arglwydd sydd yn tlodi, ac
yn cyfoethogi; ^yn darostwng, ac
yn dyrchafu.
8 Efe ^ sydd yn cyfodi y tlawd o'r
Ihvch, ac yn dyrchafu yr anghenus
o'r tommenau, 'i'w goéod gyd â thy-
wysogion, ac i beri iddynt etifeddu
teyrn-gadair gogoniant : canys eiddo
yr Arglwydd ''colofnau y ddaear,
ac efe a osododd y byd arnynt.
9 ^Traed ei saint a geidw efe, a'r
annuwiolion a ddistawant mewn ty-
wyllwch: canys nid trwy nertli y
gorclifyga gwr.
10 Y rhai a ymry sonant â'r Ar-
glwydd, a ddryllir: ""efe a darana
yn eu herbyn h^vynt o'r nefoedd: yr
Arglwydd a fam derfynau y ddae-
ar; ac a ddyry nerth i'w frenhin, ac
"a ddyrchafa gorn ei enneiniog.
11 Ac Elcanah a aeth i Ramah
i'AV dy; "ar bachgen a fu weinidog
i'r Arglwydd ger bron Eli yr oflt-
eiriad.
12 H A meibion Eli oedd feibion Be-
lial: nid adwaenent yr Arglwydd.
13 A defod yr offeiriad gyd â'r
bobl oedd, pan offiymmai neb
aberth, gwas yr offeiriad a ddeuai
pan fyddai y cig yn berwi, â chig-
wain dridaint yn ei law;
14 Ac a'i tarawai Id yn y bad-
ell, ncu yn yr efyddyn, neu yn y
crochan, neu yn y pair: yr hyn oU
a gyfodai y gig^vain, a gymmerai yr
offeiriad iddo. Felly y gwnaent yn
Siloh i hoU Israel y rhai oedd yn
dyfod yno.
15 Hefyd cyn arogl-losgi o honynt
y brasder, y deuai gwas yr offeiriad
hefyd, ac a ddywedai wrtli y gAvr
a fyddai yn aberthu, Dyro gig i'w
rostio i'r offeiriad : cariys ni fyn efe
gennyt gig berw, ond amrwd-
16 Ac OS gwr a ddywedai wrtho,
Gan losgi llosgant ^yn awr y
brasder, ac yna cymmer fel yr
ewyUysio dy galon: yntau a ddy-
wedai wrtho, Nag t; yn a^vr y
rhoddi ef: ac onid ê, mi a'z cym-
meraf trwy gryfder.
17 Am hynny pechod y Uangciau
oedd fawr iawn ger bron yr Ar-
glwydd: canys ffieiddiodd dynion
offrwm yr Arglwydd.
18 IF A Samuel oedd yn gweini o
flaen yr Arglwydd, yn fachgen,
Pwedi ymwregysu âg ephod lian.
19 A'i fam a wnai iddo fantell
fechan, ac a'i dygai iddo o flwydd-
yn i flwyddyn, pan ddelai hi i iynu
gyd a'i gwr i aberthu yr aberth
blynyddol.
20 1Í Ac Eli a fendithiodd Elcanah
a'i wraig, ac a ddywedodd, Rhòdd-
ed yr Ajrglwydd i ti had o'r wraig
hon, am y *dymuniad a ddymunodd
gan yr Arglwydd, A hwy a aeth-
ant i'w mangre eu hun.
21 A'r Arglwydd a ymwelodd â
Hannah ; a hi a feichiogodd, ac a
esgorodd ar dri o feibion, a dwy o
ferched : a'r bachgen Samuel a gyn-
nyddodd ger bron yr Arglwydd.
22 IT Ac Eli oedd hen iawn; ac
efe a glybu yr hyn oU a wnelsai
ei feibion ef i holl Israel, a'r modd
y gorweddent gyd a'r "igwragedd
oedd yn ymgasglu yn finteioedd
wrth ddrws pabell y cyfarfod.
23 Ac efe a ddywedodd wrthynt
hwy, Paham y gwnaethoch y peth-
au hyn? canys clywaf gan yr holl
bobl hyn ddrygair i chwi.
24 Nag ê, fy meibion: canys nid
da y gair yr ydwyf fi yn ei glywed;
eich bod chwi yn peri i bobl yr
Arglwydd ^droseddu.
25 Os gwr a becha yn erbyn gwr,
y SAvyddogion a'i barnant ef : ond
OS yn erbyn yr Arglwydd y pecha
gwr, pwy a eiriol drosto ef ? Ond
ni wrandawsant ar lais eu tad, am
y mynnai yr Arglwydd eu lladd
hwynt
26 A'r bachgen Samuel a gyn-
nyddodd, ac a aeth 'yn dda gan
Dduw, a dynion hefyd.
27 11 A daeth gAvr i Dduw at Eli,
ac a ddywedodd wrtho, Fel hyn y
dywed yr Arglwydd; "Onid gan
ymddangos yr ymddangosais i dy
dy dad, pan oeddynt yn yr Aipht
yn nhŷ Pharaoh?
28 Gan ei ddewis ef hefyd o holl
Cyn
CRIST
Cylch
1165.
3 Heb.
tnegi»
headym.
P Exod. 28.
4.
i Neu,
henthyg
a feiilkyC'
dwyd i'r
Arglwydd.
1 Edrych
Exod. 38.
8.
5 Neu,
weiddi.
r Diar. 3. 4.
Luc 2. 52.
Act. 2. 47.
Rhuf.l4.
18.
• E.\ed. t
14, 27.
Datguddio gair yr
I. SAMUEL, III.
Argkvi/dd i Samuel.
Cyn
CRIST
Cylch
1165.
tLcf.2.3,10.
a 6. 16.
a 7. 7, 8.
a 10. 11.
Num. 5. 9,
10. a 18. 8.
u Exod. 29.
9.
I Pb. 18. 26.
Mai. 2. 9.
y 1 Bren. 2.
27.
Ezec. 44.
10.
Ediych
Tien. 4. 11,
18,20.
a 14. 3.
a22.18,&c.
SNeu,
ri/nti(dd y
hahell, yn
Vp yr lioll
(lilaioni a
r"ìxaiDuw
i hrael,
I Edrych
Zech. 8. 4.
■ pen. 4, 11.
b 1 Eren. 2.
35.
1 Chron.
20. 22.
Ezec.44.15.
7Heb.
Cÿssyllta.
• pen. 2. 11.
»> Ps. 74. 9.
Araos8. 11.
Cylch
1141.
hvythau Israel yn offeiriad i mi, i
oiFrymmu ar fy allor, i losgi arogl-
darth, i wisgo ephod ger fy mron?
*oni roddais hefyd i áŷ dy dad di
lioll ebyrtli tanllyd meibion Israel?
29 Paham y sethrwch chwi fy ab-
erth a'm bwyd-offr^vm, y rhai a or-
chymynais yn fy nhrigfa, ac yr an-
rhydeddi dy feibion yn fwy na niyfi,
gan eich pesgi eich hunain â'r goreu
0 lioll ofírymmau fy mhobl Israel?
30 Am hynny medd Akglwydd
Dduw Israel, "Gan ddywedyd y dy-
wedais, Dy dy di a thy dy dad a
rodiant o'm blaen i byth : eithr yn
avrr medd yr Akglwydd, Pell fydd
hynny oddi wrthyf fi; canys fy an-
rhydeddwyr a anrhydeddaf fi, ""a'm
dirmygwyr a ddirmygir.
31 Wele yy dyddiau yn dyfod, pan
dorrwyf dy fraich di, a braich tŷ dy
dad, fel na byddo hen wr yn dy
dy di.
32 A thi a gei weled ^gelyn ynfy
nhrigfa, yn yr hyn oil a wna Duw
o ddaioni i Israel: ac ni bydd ''hen
^vr yn dy dy di byth.
33 A'r gwr o'r eiddot, yr liwn ni
thorraf ymaith oddi wrth fy allor,
fydd i beri i'th lygaid baUu, ac i
beri i'th galon ofidio: a hoU gyn-
nyrch dy dy di a fyddant feirw yn
wyr.
34 A hyn fydd i ti yn ar\vydd, yr
liwn a ddaw ar dy ddau fab, ar
Hophni a Phinees: *Yn jr un dydd
y byddant feirw ill dau.
35 A'^chyfodaf imi offeiriad %dd-
lawn a Aina yn ol fy nghalon a'm
meddwl; a mi a adeiladaf iddo ef
dy sicr, ac efe a rodia ger bron fy
enneiniog yn dragywydd.
36 A bydd i bob un a adewir yn
dy dy di ddyfod ac ymgrymmu iddo
ef am ddernyn o arian, a thammaid
0 fara ; a dywedyd, '^ Gosod fi yn
awr mewn rhy w offeiriadaeth, i gael
bwytta tammaid o fara.
PENNOD III.
1 Y modd y datguddiwyd gair yr Arglwydd
gyntaf i Samuel. 11 Duw yn dangos i Sa-
muel ddinystr tŷ Eli. 15 Samuel o'i led-
anfodd yn mynegi i Eli y weledigaeth. 19
Sam,uel yn tyfu mewn cymmeriad.
AR ^bachgen Samuel a wasan-
. aethodd yr Arglwydd ger
bron Eli. A ^gair yr Arglwydd
oedd werthfawr yn y dyddiau hyn-
ny ; nid oedd weledigaeth eglur.
2 A'r pryd hwnnw, pan oedd Eli
yn gorwedd yn ei fangre, wedi i'w
277
•= lygaid ef ddechreu tyAvyllu, fel na
allai Aveled;
3 A chjTi i "^lamp Duw ddiffoddi
yn nheml yr Arglwydd, He yr
oedd arch Duw, a Samuel oedd
wedi gorwedd i gysgu:
4 Yna y galwodd yr Arglwydd ar
Samuel Dywedodd yntau, Wele fi.
5 Ac efe a redodd at Eli, ac a
ddywedodd, Wele fi ; canys gelw-
aist arnaf. Yntau a ddywedodd,
Ni elwais i ; dychwel a gorwedd. Ac
efe a aeth ac a orweddodd.
6 A'r Arglwydd a alwodd eil-
waith, Samuel. A Samuel a gyfod-
odd, ac a aeth at Eli, ac a ddywed-
odd, Wele fi ; canys gelwaist arnaf
Yntau a ddywedodd, Na elwais, fy
mab ; dychwel a gor Avedd
7 ^Ac ''nid adwaenai Samuel etto
yr Arglwydd, ac nid eglurasid
iddo ef air yr Arglwydd etto.
8 A'r Arglwydd a alwodd Samuel
drachefn y drydedd Avaith. Ac efe
a gyfododd, ac a aeth at Eli, ac a
ddywedodd, Wele fi ; canys gelwaist
arnaf. A deallodd Eli mai yr Ar-
glwydd a ahvasai ar y bachgen.
9 Am hynny Eli a ddywedodd
wrth Samuel, Dos, gorwedd : ac os
geilw efe arnat, dywed, Llefara, Ar-
glwydd; canys y mae dy was yn
clywed. Felly Samuel a aeth ac a
or\^cddodd j'u ci le.
10 A daeth yr Arglwydd, ac a
safodd, ac a alwodd megis o'r
blaen, Samuel, Samuel. A dywed-
odd Samuel, Llefara ; canys y mae
dy was yn clywed
11 1Í A dyAvedodd yr Arglwydd
wrth Samuel, Wele fi yn gwneuth-
ur peth jn Israel, ^yr hwn pwy
bynnag a'i clywo, fe a ferwina ei
ddwy glust ef
12 Yn y dydd hwnnw y dygaf i
ben yn erbyn Eli ^yr hyn oil a ddy-
wedais am ei dy ef, gan ddechreu
a diweddu ar unwaith.
13 ^^Mynegais hefyd iddo ef, y
barnwn ei dy ef yn dragywydd, am
yr anwiredd a wyr efe; o herwydd
i'w feibion haeddu iddynt feUdith,
ac ^nas gwaharddodd efe iddynt.
14 Ac am hynny y tyngais wrth
dy Eli, na wneir iawn am anwiredd
ty Eli âg aberth, nac â bwyd-offrwm
byth.
15 IT A Samuel a gysgodd hyd y
bore, ac a agorodd ddrysau ty yr
Arglwydd : a Samuel oedd yn oM
mynegi y weledigaeth i Eli.
Cyn
CEKST
Cylch
1141.
« pen. 4. 15,
d Exod. 27.
21.
Lef. 24. 3.
2 Xeii,
Fel hyn y
gwnni Sa-
muel, cyn
iddo adna-
bod yr Ar-
glwydd, a
chyn eg-
luro gair
yr Ar-
ghoydd
iddo.
• Edrvch
Act. 19. 2.
r2Bnn.21.
12.
Jer. 19. 3.
E pen. 2.30.
S Ueu,
Mynegaf.
h pen. 2. 29,
30, 31, «Sec.
4 Neil , ni
chitchiodd
arnynt.
Y Philistiaid yn
I SAMUEL, IV.
gorclifijgu Israel,
Cyn
CEIST
Cylch
1141.
IKuthl.17.
B Neu,
eiriau.
k Bam .20.1.
6 Neil,
Sicrhmi
Samuel yn
hrophwyd
i'r Ar-
ghvijdd.
Cylch
1141.
2 Nen,
daelh i hen.
Heb. oedd.
b2Sam.6.2.
i's. 80. 1.
a 99. 1.
c Exod. 25.
18, 22.
16 Ac Eli a alwodd ar Samuel, ac
a ddywedodd, Samuel fy mab. Yn-
tau a ddywedodd, Wele fi.
17 Ac efe a ddywedodd, Beth yiv
y gair a lefarodd yr Abglwydd
^vl'th3^t? na chela, attolwg, oddi
wrthyf : *fel hyn y gwnelo Duw i
ti, ac fel hyn y chwanego, os celi
oddi ^vi'thyf ddim o'r holl °betliau
a lefarodd efe wrthyt.
18 A Samuel a iyiiegodd iddo yr
holl eiriau^ ac nis celodd ddim
rhagddo. Dywedodd yntau, Yr Ar-
GLWYDD yiv efe : gwuaed a fyddo
da yn ei ohvg.
19 H A chynnyddodd Samuel; a'r
Arglavydd oedd gyd âg ef, ac ni
adawodd i un o'i eiriau ef syrthio
i'r ddaear,
20 K gAvybu holl Israel, ''o Dan hyd
Beerseba, "^mai proph^vyd fíyddla\Mi
yr Arglwydd oedd Samuel.
2i A'r Arglwydd a ymddangos-
odd drachefn yn Siloh : canys yr Ar-
glwydd a ymeglurhaodd i Samuel
yn Siloh trwy air yr Arglwydd.
PENNOD IV.
1 Y Pliilisiiaid yn rjorclifijgu yr Israeliaid yn
El>en-ezer. 3 Hicythau yn cyrcliu yr arch, i
ddychrynu y Philistiaid. 10 Y Philistiaid
yn eu taro liivynt eilwaith; yn dal yr arch,
ac yn lladd llophni a Phinees, 12 P^li,
lorth (jhjioed y newyddion, yn syrthio yn
ivy^ij ei gefn, ac yn iorri ei ivddf. 19 Gwrairj
Phinees, ivedi digalonni wrth esgor ar Icha-
hod, yn mariv.
2DAETH gair Samuel i holl
Israel. Ac Israel a aeth yn
erbyn y Philistiaid i ryfel : a gwer-
syllasant ger Haw *Eben-ezer: a'r
Philistiaid a wersyllasaut yn Aphec.
2 A'r Philistiaid a ymfyddinasant
yn erbyn Israel : a'r gad a ymgyfarfu ;
a lladdwyd Israel o flaen y Philist-
iaid : a hwy a laddasant o'r fyddin yn
y maes ynghylch pedair mil o wŷr.
3 ^ A phan ddaeth y bobl i'r
gwersyll, henuriaid Israel a ddy-
wedasant, Paham y tarawodd yr
Arglwydd ni heddyw o flaen y
Philistiaid? Cymmerwn attom o Si-
loh arch cyfammod yr Arglwydd,
a deled i'n mysg ni ; fel y cadwo hi
ni o law ein gelynion.
4 Felly y bobl a anfonodd i Siloh,
ac a ddygasant oddi yno arch cyf-
ammod Arglwydd y lluoedd, ^yr
hwn sydd yn aros rhivng '^y cerub-
iaid: ac yno yr oedd dau fab Eli,
Hoplmi a Phinees, gyd âg arch cyf-
ammod Duw.
5 A phan ddaeth arch cyfammod
278
yr Arglwydd i'r g^versyll, holl Is-
rael a floeddiasant a bloedd fawr,
fel y dadseiniodd y ddaear.
6 A phan glybu y Philistiaid lais
y floedd, hwy a ddywedasant, Pa
beth yiv llais y floedd fawr hon yng
ngwersyll yr Hebreaid? A gwyb-
uant mai arch yr Arglwydd a
ddaethai i'r gwersyll.
7 A'r Philistiaid a ofnasant : o
herwydd hwy a ddywedasant, Daeth
Duw i'r gwersyll. Dywedasant hef-
yd, Gwae ni! canys ni bu y fath
beth "o flaen hyn.
8 Gwae ni ! p^vy a'n gwared ni o
law y Duwiau nerthol hyn? Dyma
y Duwaau a darawsant yr Aiphtiaid
a'r holl blaau yn yr anialwch.
9 YmgryfheAvch, a byddwch wŷr,
0 Philistiaid; rhag i chwi wasan-
aethu yr Hebreaid, "^fel y gwasan-
aethasant Invy chwi : byddwch wŷr,
ac ymleddwch.
10 ^ A'r Philistiaid a ymladdasant;
a ^lladdwyd Israel, a ffodd pawb
i'w babell : a bu lladdfa fawr iawn ;
canys syrthiodd o Israel ddeng mil
ar hugain o ^vyr traed.
11 Ac ^arch Duw a ddali^vyd; a
^dau fab Eli, Ilophni a Phinees, a
fuant feirw.
12 IT A gwr o Benjamin a redodd
o'r fyddin, ac ^a ddaeth i Siloh y
di^vrnod hwnnw, â'i ddillad Avedi
eu rhwygo, a 'phridd ar ei ben.
13 A phan ddaeth efe, wele Eli
yn eistedd ar ^eisteddfa ger Haw y
flbrdd, yn disgwyl : canys yr oedd ei
galon ef \n ofni am arch Duw. A
phan ddaeth y gwr i'r ddinas, a myn-
egi hyn,jr holl ddinas a waeddodd.
14 A phan glywodd Eli lais y
waedd, efe a ddywedodd, Beth yiu
llais y cynnwrf yma? A'r gwr a
ddaeth i mewn ar frys, ac a fyneg-
odd i Eli.
15 Ac EU oedd fab tair blwydd
ar bymtheg a phcdwar ugain ; a
*^phallasai ei lygaid ef, fel na allai
efe weled.
16 A'r gwr a ddywedodd vn-th Eli,
M}^ sydd yn dyfod o'r fyddin, myfl
hefyd a fíbais heddyw o'r fyddin.
A dyAvedodd yntau, Pa beth ^a
ddigwyddodd, fy mab ?
17 A'r gennad a attebodd, ac a
ddywedodd, Israel a fíbdd o flaen y
Philistiaid ; a bu hefyd laddfa fawr
ym mysg y bobl ; a'th ddau fab
hefyd, Hophni a Phinees, a fuant
feirw, ac arch Duw a ddali^v} d.
Cyn
CRIST
Cylch
1141.
Î Heb.
ddoe, neu,
echdoe.
e Ps. 78. 9,
f Ps. 78. 61.
E pen. 2. 3i.
h2Sam.l.2.
iJos. 7. 6.
2 Sam. 13.
19. a 15. 82.
Job 2. 12.
t pen. L 9.
4Hcb.
serf a sat.
I pen. 3. 2.
fi Hub.
ÿw ÿ peth.
Diiỳyn yr arch i Asdod.
I. SAMUEL, V.
Taro giüŷr Gcith ac Ecron.
Cyn
CEIST
Cylch
1141.
6Neu,
waeddi.
gwaywyr.
8 Heb. yra-
drolsant
ynddi.
9 Htb.
ni osododd
ei chalon.
2 Sef, Pa le
y mae p
gogoiiiant?
tniKn.l-i.3.
n Pf.. 2R. 8.
a 78. 01.
2Neu,
y rhan
ffiaidd o
Dagon.
a Edrych
Seph. 1. 9.
b pen. 6. 5.
18 A phan grybwyllodd efe am
arch Duw, yntau a syrthiodd oddi
ar yr eisteddle yn \vysg ei gefn ger
Uaw y porth; al wddf a dorrodd,
ac efe a fu farw : canys y g\w oedcl
hen a thrwm, Ac efe a farnasai
Israel ddeugain mlynedd.
19 11 Al waudd ef, g^yraig Phmees,
oedd feichiog, yn agos i ^ esgor :
a phan glybu son ddarfod dal
arch Duw, a marw o'i chwegrwn
a'i gwr, hi a ymgrymmodd, ac a
glafychodd : canys ei " gwewyr a
"ddaeth arni.
20 Ac ynghylch y pryd y bu hi
farw, y dywedodd y gwragedd oedd
yn sefyll gyd â hi, Nac ofiia ; canys
esgoraist ar fab. Ond nid attebodd
hi, ac ^nid ystyriodd.
21 A hi a alwodd y bachgen ^»" Icha-
bod; gan ddywedyd, °Y gogoniant
a ymadawodd o Israel; (am ddal
arch Duw, ac am ei chwegrwn a'i
gwr.)
22 A hi a ddywedodd, Y gogon-
iant a ymadawodd o Israel; canys
aich Duw a ddaliwyd.
PEi^^OD V.
1 Y PJiiliitiaid yn dwyn yr arch i Asdocl, ac
yn ei gosod yn nliŷ Dagon. 3 Bwrw Dagon
i lawr, a'i dorri yn ddarnau, a tharo gwŷr
Asdod â cldwijf y marchogion. S Duw yn
gicneuthur felly i ivyr Galh, pan ddygii-yd
hi yno; 10 ac felly i wŷr Ecron.
AR Philistiaid a gymmerasant
. arch Duw, ac a'i dygasant hi
0 Eben-ezer i Asdod.
2 A'r Philistiaid a gymmerasant
arch Duw, ac a'i dygasant i mewn
i dŷ Dagon, ac a'i gosodasant yn
ymyl Dagon.
3 1Í A'r Asdodiaid a gyfodasant
yn fore drannoeth; ac wele Dagon
wedi syrthio i lawr ar ei wyneb, ger
bron arch yr Arglwydd. A hwy a
gymmerasant Dagon, ac a'i gosod-
asant eilwaith jti ei le.
4 Codasant hefyd yn fore dran-
noeth; ac wele Dagon wedi syrthio
1 lawr ar ei wyneb, ger bron arch
yr Arglwydd: a phen Dagon, a
dwy gledr ei ddwylaw, oedd Avedi
torri ar y troth wy; -corpli Dagon
yn unig a adawyd iddo ei
5 Am hynny ^ni sathr oifeiriaid
Dagon, na neb a ddelo i mewn i dŷ
Dagon, ar drothwy Dagon yn As-
dod, hyd y dydd hwn.
6 A thrwm fu llaw yr Arglwydd
ar yr Asdodiaid ; ac efe ** a'u dis-
trywiodd hwynt, ac a'u tarawodd
hwynt, sef Asdod a'i therfynau, â
'^chhvyf y marchogion.
7 A phan welodd gwŷr Asdod mai
felly yr oedd, dywedasant, Ni chaiif
arch Duw Israel aros gyd â ni:
canys caled yw ei law ef arnom, ac
ar Dagon ein duw.
8 Am hynny yr anfonasant, ac y
casglasant hoU arghvyddi y Philist-
iaid attynt ; ac a ddy^vedasant, Beth
a Avnawn ni i arch Duw Israel? A
hwy a attebasant, Dyger arch Duw
Israel o amgylch i Gath. A \\sy^ a
ddygasant arch Duw Israel oddi
amgylch yno.
9 Ac wedi iddynt ei dwyn hi o
amgylch, bu llaw yr Arglwydd yn
erbyn y ddinas â dinystr mawr iawn :
ac efe a daraAvodd wŷr y ddinas o
fychan hyd fawr, a chlwyf y march-
ogion oedd yn eu dirgel-leoedd.
10 Am hynny yr anfonasant h^vy
arch Duw i Ecron. A phan ddaeth
arch Duw i Ecron, yr Ecroniaid a
waeddasant, gan ddywedyd, Dygas-
ant attom ni o amgylch arch Duw
Israel, i'n Uadd ni a'n pobl.
11 Am hynny yr anfonasant, ac y
casglasant hoU arglwyddi y Philist-
iaid : ac a ddywedasant, Danfon-
wch ymaith arch Duw Israel, a
dychweler hi adref ; fel na laddo hi
ni a'n pobl: canys dinystr angeuol
oedd trAvy yr hoU ddinas; trom
iawn oedd llaw Duw yno.
12 A'r gwŷr, y rhai ni buant feirw,
a darawyd â chhvyf y marchogion :
a gwaedd y ddinas a ddyrchafodd
i'r nefoedd.
PENNOD VI.
1 Y PJiilistiaid, ar ol saith o Jisoedd, yn ym-
gynghori am anfon yr arch yn ei hoi: 10 ac
yn ei dwyn hi gyd âg offrwm ar fen newydd
i Eetli-semes. 19 Taro y hohl am edrych yn
yr arch. 21 Hwylhau yn anfon at wŷr
Cirîaih-jearim Vw chyrchu hi.
BU arch yr Arglwydd yng
ngwlad y Philistiaid saith o
fisoedd.
2 A'r Philistiaid a alwasant am yr
oifeiriaid ac am y dewiniaid, gan
ddywedyd, Beth a wnawn ni i arch
yr Arglwydd? hysbyswch i ni pa
fodd yr anfonwn hi adref
3 Dywedasant hwythau, Os ydycli
ar ddanfon ymaith arch Duw Israel,
nac anfonwch hi yn wag; ond gan
roddi rhoddwch iddo ofiFrAvm dros
gamwedd : yna y'ch iachêir, ac y bydd
hysbys i chwi paham nad ymadaw-
odd ei law ef oddi wrthych cliAvi.
Cyn
CRIST
Cylch
1141.
e Va. 78. 66.
Anfon yr arch
I. SAMUEL, VII.
i Beth-semes.
Cyn
CRIST
Cylch
1140.
a Edrych
ad, 17.
2 Heb. ar-
nytU kwy.
b pen. 5. 6.
« Exod. 7.
13. a 8. 15.
a 14. 17.
3Neu,
warad-
wyddut.
dExod. 12.
31.
»2 Sam. 6. 3.
4 Yna y dy wedasant llA^ythall, Beth
fydd yr offrwm dros gamwedd a
roddwn iddo? Ahwy a ddywedasant,
Pump o fifolennau aur, a phump o
lygod aur, " yn ol rhif arglwyddi y
Philistiaid: canys yr un bla oedd
^arnoch chwi oU, ac ar eich ar-
glwyddi.
5 Am hynny y g^^^lewch luniau eich
ffolennau, a Uuniau eich Uygod sydd
''yn dif^vyno y tir; a rhoddwch ogon-
iant i Dduw Israel : ysgatfydd efe a
ysgafnhâ ei law oddi arnoch, ac oddi
ar eich duwiau, ac oddi ar eich tir.
6 A phaham y caledwch chwd
eich calonnau, '^megis y caledodd
yr Aiphtiaid a Pharaoh eu calon?
pan wnaeth efe yn ^rhyfeddol yn
eu plith hwy, ^ oni oUyngasant hwy
hwynt i fyned ymaith ?
7 Yn awT gan hynny gAvnewch
^ fòn newydd, a chymmerwch ddM'y
fuwch flith, y rhai nid aeth iau
arnynt ; a deliwch y buchod dan y
fen, a dygwch eu lloi hwynt oddi
ar eu hoi i dŷ :
8 A chymmerw^ch arch yr Ar-
GLWYDD, a rhoddwch hi ar y fen ; a'r
tlysau aur, y rhai a roddasoch iddi
yn offrwm dros gamwedd, a osod-
wch mewn cist WTth ei hystlys hi,
a gollyngwch hi i fyned ymaith.
9 Ac edrychwch, os â hi i fynu
ar hyd ffordd ei bro ei hun i Beth-
semes ; yna efe a wnaeth i ni y mawr
ddrwg hwn : ac onid ê, yna y cawn
w^bod nad ei law ef a'n tarawodd
ni ; ond mai dam wain oedd hyn i ni.
10 IF A'r gwŷr a wnaethant felly :
ac a gymmerasant ddwy fuwch flitli-
ion, ac a'u daliasant h^vy dan y fen,
ac a gauasant eu lloi mewn tŷ :
11 Ac a osodasant arch yr Ar-
GLWYDD ar y fen, a'r gist a'r llygod
aur, a Uuniau eu fifolennau hwynt.
12 A'r buchod a aethant ar hyd y
flfordd uniawn i fifordd Beth-semes ;
ar hyd y brif-ffordd yr aethant, dan
gerdded a brefu, ac ni throisant tu
a'r llaw ddehau na thu a'r aswy ;
ac arghvyddi y Philistiaid a aethant
ar eu hoi hyd derfyn Beth-semes.
13 A thrigolion Beth-semes oedd
yn medi eu cynhauaf gwenith yn
y dyíFryn : ac a ddyrchafasant eu
llygaid, ac a ganfuant yr arch ; ac
a lawenychasant wrth ei gweled.
14 A'r fen a ddaeth i faes Josua
y Beth-semesiad, ac a safodd }tio;
ac yno yr oedd maen mawr : a liAvy
a holltasant goed y fen, ac a oifrym-
280
magant y buchod yn boeth-oflfrwm
i'r Arglwydd.
15 A'r Lefiaid a ddisgynasant arch
yr Arglwydd, a'r gist p* hon oedd
gyd a hi, yr hon yr oedd y tlysau
aur ynddi, ac a'u gosodasant ar y
maen mawr : a gw yr Beth-semes a
ofifrymmasant boeth-oflTrymmau, ac
a aberthasant ebyrth i'r Arglwydd
y dydd hwnnw.
16 A phùm arglwydd y Philist-
iaid, pan welsant hynny, a ddy-
chwelasant i Ecron y dydd hwnnw.
17 A dyma y flTolennau aur, y rhai
a roddodd y Philistiaid yn oflTrwm
di'os gamwedd i'r Arglwydd ; dros
Asdod un, dros Gazah un, dros Asca-
lon un, dros Gath un, dros Ecron un :
18 A'r llygod aur, yn ol rhifedi hoU
ddinasoedd y Philistiaid, yn perth-
ynu i'r pùm arglwydd, yn gystal y
dinasoedd caerog, a'r trefi heb gaer-
au, hyd y ^maen mawr Abel, yr hwn y
gosodasant arno arch yr Arglwydd ;
yr hwn sydd hyd y dydd hwn ym
macs Josua y Beth-semesiad.
19 H Ac ^efe a daraAvodd w^r Beth-
semes, am iddynt edrych yn arch
jT Arglwydd, ie, tarawodd o'r
bobl ddengwr a thri ugain a deng
mil a deugain o wŷr. A'r bobl a
alarasant, am i'r Arglwydd daro
y bobl â lladdfa fawr.
20 A gAvyr Beth-semes a ddywed-
asant, P\Ay a ddichon sefyll yn
Mjneb yr Arglwydd Dduw sanct-
aidd Irwn ? ac at b^y yr âi efe oddi
wrthym ni ?
21 IF A hwy a anfonasant genhad-
au at di'igolion Ciriath-jearim, gan
ddyAvedyd, Y Philistiaid a ddygas-
aut adref arch yr Arglwydd ; deu-
wch i waered, a chyi-chwch hi i
fynu attoch chm.
PENNOD VIL
1 Gwŷr Ciriath-jearim yn dwyn yr arch i dŷ
Ahinadab, ac yn cyssegru Eleazar eifab ef Vw
chadw hi. 2 Ym mhen ugain mlynedd, 3 yr
Israeliaid, trwy waith Samuel, yn edifarhâu
ar gyhoedd ym Mispah. 9 Tra yr ydoedd
Samuel yn gwedd'io ac yn aherthu, yr Ar-
glwydd yn dryllio y Philistiaid â tharanau,
yn Eben-ezer. 13 Darostwng y Philistiaid.
15 Samuel yn harnu Israel yn heddychlawn
ac yn dduwiol.
AGWYR » Ciriath-jearim a
ddaethant, ac a gyi'chasant i
fjTiu arch yr Arglwydd, ac a'i dyg-
asant hi i dŷ ^'Abinadab, yn y bryn,
ac a sancteiddiasant Eleazar ei fab
ef i gadAV arch yr Arglayydd.
2 Ac o'r dydd y trigodd yr arch
Cyn
CRIST
Cylch
1140.
4Neu,
maen
maxcr.
'Edrych
Exod. 19.
21.
Kum. 4. 5,
15, 20.
b 2 Sam. 6.
4.-
Edifeirwch Israel.
SAMUEL, VIII. Yr Israeliaid yn gofyn hrenhin.
Cyn
CEIST
Cylch
1140.
Cylch
1120.
e Jos. 24.
14, 23.
i Barn. 2.
13.
e Deut. 6.
13. a 10. 20.
Matt. 4. 10.
Luc 4. 8.
t E.irn. 2.
11.
S Bam. 20.
1.
2 Bren. 25.
23.
2 Neu,
altehodd.
Í Edrych
Jos. 10. 10.
Barn. 4. 15.
a 5. 20.
SSef,
Maen y
cymmorth :
lien. 4. 1.
yn Ciriatli-jearira, y bu ddyddiau
lawer ; nid amgen nag ugaiii mlyn-
edd : a hoU dŷ Israel a alarasant
ar ol yr Arglwydd.
3 IT A Samuel a lefarodd wrth holl
dŷ Israel, gan ddywedyd, Os dy-
chwelwch chwi at yr Arglwydd
â'ch hoU galon, '^bwriwch ymaitli y
duwiau dieithr o'ch mysg, ac '^Asta-
roth, a pharottôwch eich calon at
yr Arglwydd, *a gwasanaethwch ef
yn unig ; ac efe a'ch gwared chwi
o law y Philistiaid.
4 Yna meibion Israel a fwriasant
ymaith ^Baalim ac Astaroth, a'r
Arglwydd yn unig a wasanaetli-
asant
5 A dywedodd Samuel, Cesglwch
hoU Israel i ^ Mispah, a mi a weddiaf
drosoch clnvi at yr Arglwydd.
6 A liwy a ymgasglasant i Mispah,
ac a dynnasant ddwfr, ac a'i tywallt-
asant ger bron yr Arglwydd, ac a
ymprydiasant y diwrnod hwnnw, ac
a ddywedasant yno, Pechasom yn
erbyn yr Arglwydd, A Samuel a
farnodd feibion Israel ym Mispah.
7 A phan glybu y Philistiaid fod
meibion Israel wedi ymgasglu i Mis-
pah, arglwyddi y Philistiaid a aeth-
ant i fynu yn erbjm Israel : a meib-
ion Israel a glyivsant, ac a pfiiasant
rhag y Philistiaid.
8 A meibion Israel a ddywedasant
wrth Samuel, Na thaw di â gwaeddi
drosom at yr Arglwydd ein Duw,
ar iddo ef ein gwared ni o law y
Philistiaid
9 1Í A Samuel a gymmerth laeth-
oen, ac a'i hofírymmodd ef i gyd
yn boeth-ofir^vm i'r ^ìrglwydd : a
^Samuel a waeddodd ar yr Ar-
glwydd dros Israel ; a'r Arglwydd
a'i 2 gwrandawodd ef.
10 A phan oedd Samuel yn off-
i-ymmu y poeth-ofírwm, y Philist-
iaid a nesasant i ryfel yn erbyn Is-
rael: a'r 'Arglwydd a daranodd â
tharanau ma^vi* yn erbyn y Philist-
iaid y diwrnod hwnnw, ac a'u dryll-
iodd hwynt, a Uaddwyd hwynt o
flaen Israel.
11 A gwŷr Israel a aethant o Mis-
pah, ac a erlidiasant y Philistiaid,
ac a'u tarawsant hyd oni ddaetli-
ant dan Bethcar.
12 A chymmerodd Samuel faen, ac
a'i gosododd rhwng Mispah a Sen,
ac a alwodd ei enw ef " Eben-ezer ;
ac a ddywedodd, Hyd yma y c}ti-
northwyodd yr Arglwydd nyni.
281
13 IT Felly y darostyng^vyd y Phi-
listiaid, ac ni chwanegasant mwy-
ach ddyfod i derfyn Israel : a llaw
yr Arglwydd a fu yn erbyn y Phi-
listiaid holl ddyddiau Samuel.
14 A'r dinasoedd, y rhai a ddyg-
asai y Philistiaid oddi ar Israel, a
roddwyd adref i Israel, o Ecron
hyd Gath; ac Israel a ryddhaodd
eu terfynau o law y Philistiaid : ac
yr oedd heddwch rhwng Israel a'r
Amoriaid.
15 A Samuel a farnodd Israel hoU
ddyddiau ei fywyd.
16 Aeth hefyd o flwyddyn i flwydd-
yn * oddi amgjdch i Bethel, a Gilgal,
a ]\iispah, ac a farnodd Israel yn yr
holl leoedd hynny.
17 ""A'i ddychwelfa ydoedd i Ra-
mah ; canys yno yr oedd ei dŷ ef :
yno hefyd y barnai efe Israel ; ac
yno yr adeiladodd efe allor i'r Ar-
glwydd.
PENÌÍOD VIII.
1 Yr Israeliaid, o achos aflywodraeth ineibion
Samuel, yn gofyn hrenhin. 6 Duw yn cysuro
Samuel; ac yntau yn gweddio yn gystudd-
iol : 10 yn mynegi dull hrenhin. 19 Duiv
yn ewyllysio i Samuel ymroi i daemi meihion
Israel.
AC wedi heneiddio Samuel, efe a
. osododd ei feibion yn farnwyr
ar Israel.
2 Ac enw ei fab cyntaf-anedig ef
oedd ^Jòel; ac enw yr ail, Abiah:
y rhai hyn oedd farnwyr yn Beer-
seba.
3 A'i feibion ni rodiasant yn ei
flfyrdd ef, eithr troisant ar ol cy-
bydd-dra, a * chymmerasant obrwy,
a gŵyi'asant farn.
4 Yna hoU henm-iaid Israel a
ymgasglasant, ac a ddaethant at
Samuel i Ramah,
5 Ac a ddywedasant wrtho ef,
Wele, ti a heneiddiaist, a'th feibion
ni rodiant yn dy flfyrdd di : yn awi-
*• gosod amom ni frenhin i'n barnu,
megis yr hoU genhedloedd.
6 1Í A'r ymadrodd fu ddrwg " gan
Samuel, pan ddywedasant, Dyro i
ni frenhin i'n barnu : a Samuel a
weddiodd ar yr Arglwydd.
7 A dywedodd yr Arglwydd wrth
Samuel, Gwrando ar lais y bobl yn
yr hyn oil a ddywedant wrthyt :
canys " nid ti y maent yn ei wrthod,
ond "^myfi a wrthodasant, rhag i
mi deyrnasu arnynt.
8 Yn ol yr holl weithredoedd a
wnaethant, o'r dydd y dygais hwynt
o'r Aipht hyd y dydd hwn, ^c fel
Cyn
C-RIST
Cylch
1120.
4Heb.
ac a am-
gylchodd.
^ pen. 8. 4.
Cylch
1112.
2 Fasni,
1 Chron. 6.
28.
» Deut. 16.
19.
Cylch
1095.
bHos.13.
10.
Act. 13. 21.
3Heb.
ÿngolwg.
cEdnfch
Exod. 16.8.
d pen. 10, 19.
3Iynegi dull y hrenJiin,
I. SAMUEL, IX.
Said yn dyfod at Samuel^
Cyn
CEIST
Cylch
1095.
4 Neil.
ntnddhä
Vw,
e Edrych
Deut. 17.
IC, &c.
fpcn.U.52.
8 1 Cren.
21.7.
ennuch-
iaid.
J gwrthodasant fi, ac y gwasan-
aethasant dduwiau dieitlir ; felly y
gwnant liAvy hefyd i ti.
9 Yn aAvr gan hynny * gwrando ar
eu llais hwynt: etto gan dystiol-
aetliu tystiolaetha iddynt, a dangos
iddynt ddull y brenliin a deyrnasa
arnynt.
10 IT A Samuel a fynegodd holl
eiriau yr Arglwydd -wrth y bobl, y
rhai oedd yn ceisio brenhin ganddo.
11 Ac efe a ddy^vedodd, ®Dyma
ddull y brenhin a deyrnasa arnoch
cliwi: ^Efe a gymmer eich meibion,
ac a'^í gesyd iddo yn ei gerbydau,
ac yn wŷr meirch iddo, ac i redeg
o flaen ei gerbydau ef :
12 Ac a'u gesyd hwynt iddo yn
dywysogion miloedd, ac yn dywys-
ogion deg a deugain, ac i aredig
ei ar, ac i fedi ei gynliauaf, ac i
wneuthur arfau ei ryfel, a plieir-
iannau ei gerbydau.
13 A'ch merched a gymmer efe
yn apothecaresau, yn gogesau hef-
yd, ac yn bobyddesau.
14 Ac ^ efe a gymmer eich meus-
ydd, a'ch gwinllannoedd, a'ch clew-
lannoedd goreu, ac a'tt dyry i'w
weision.
15 Eich hadau hefyd a'ch gwinllan-
noedd a ddegymma efe, ac a'u dyry
i'w ^ ystafeUyddion ac i'w weision.
16 Eich gweision hefyd, a'ch mor-
wynion, eich gwŷr ieuaingc goreu
hefyd, a'ch asynod, a gymmer efe,
ac a'^í gesyd i'w waith.
17 Eich defaid hefyd a ddegym-
ma efe : chwithau hefyd fyddwch
yn weision iddo ef.
18 A'r dydd hwnnw y gwaeddwch,
rhag eich brenhin a ddewisasoch i
chwi : ac ni ^vi-endy yr Aeglwydd
arnoch yn y dydd hwnnw.
19 IT Er hynny y bobl a wrtliod-
asant wrandaw ar lais Samuel ; ac
a ddywedasant, Nag ê, eithr bren-
liin fydd arnom ni :
20 Fel y byddom ninnau hefyd
fel yr holl genhedloedd ; an bren-
hin a'n barna ni, efe a â allan hef-
yd o'n blaen ni, ac efe a ymladd ein
rhyfeloedd ni.
21 A gwrandawodd Samuel holl
eiriau y bobl, ac a'u hadroddodd
hwynt Ue y clybu yr Aiiglwydd.
22 A dywedodd yr Arglwydd
wrth Samuel, Gwrando ar eu llais
hwynt, a gosod frenhin arnynt. A
dy^vedodd Samuel wrth wŷr Israel,
Ewch bob un i'w ddinas ei hun.
PENNOD IX.
1 Saul yn anobeiihio cael asynod ei dad, 6
trwy gynghor ei was, 11 a chyfarioyddiad
llangcesau, 15 yn dyfod trwy ddatguddiad
Duw 18 at Samuel. 19 Samuel yn croesawu
Saul yn y wledd ; 25 ac, ar 61 ymddiddan
dg ef o'r neilldu, yn hehrwng Saul ar ei
Jfordd.
AC yr oedd gwr o Benjamin, a'i
_ enw ^ Cis, mab Abiel, mab Se-
ror, mab Bechorath, mab Aphiah,
mab i wr o Jemini, yn gadarn o
^ nerth.
2 Ac iddo ef yr oedd mab, a'i
enw Saul, ja wr ieuangc, dewisol
a glan : ac nid oedd neb o feibion
Israel lanacli nag ef : ^ o'i ysgwydd
i fynu yr oedd yn uwxh na'r holl
bobl.
3 Ac asynod Cis, tad Saul, a gyfr-
gollasant: a dywedodd Cis \n'th
Said ei fab, Cymmer yn awr un
o'r llangciau gyd â thi, a chyfod,
dos, cais yr asynod.
4 Ac efe a aetli trwy fynydd Eph-
raim, ac a dramwyodd tr^vy wlad
Salisah ; ac nis cawsant hwynt :
yna y tramwyasant trwy wlad Sa-
lim ; ac nis cawsant hivynt : ac efe
a aeth tr^vy wlad Jemini ; ond nis
cawsant hwynt.
5 Pan ddaethant i wlad Suph, y
dywedodd Saul wrth ei langc oedd
gyd âg ef, Tyred, a dychwelwn ; rhag
i'm tad beidio a'r asynod, a gofalu
am danom ni.
6 Dywedodd yntau >vi'tho ef, Wele,
yn awr y mae yn y ddinas hon wr i
Dduw, a'r gwr sydd anrhydeddus ;
yr liyn oil a ddywedo efe, gan ddy-
fod a ddaw : a-vMi yno yn awi* ; nid
ll^vyl'ach y mynega efe i ni y fíbrdd
y mae i ni fyned iddi.
7 Yna y dywedodd Saul wTth ei
langc, Wele, od awn ni, '=pa beth
a ddygwTi ni i'r gwr ? canys y bara
^ a ddarfu yn ein Uestri ni, a gwobr
avail nid ocs i'w ddwyn i wr Duw :
beth sydd gennym ?
8 A'r llangc a attebodd eilwaith
i Saul, ac a ddywedodd, Wele, caf-
wyd * gyd â mi bedwaredd ran sicl
o arian : mi a roddaf hynny i ^YV
Duw, er mynegi i ni ein fíbrdd.
9 (Gynt yn Israel, fel hyn y dy-
wedai gAvr ^wrth fyned i ymgyng-
hori a Duw ; Deuwch, ac awn hyd
at y gweledydd : canys y Prophwj^d
heddyw, a ehvid gynt *yn Weled-
ydd.)
10 Yna y dywedodd Saul wrth ei
langc, Da ^y dywedi; tyred, awn.
Cyn
CRIST
Cylch
1095.
» pen. 14. 5L
1 Chruu. 8.
33.
2 Neu,
olud.
b pen. 10.23,
« Edrych
Barn. 13.
17.
1 Bren. 14.
2'Bren. 4.
42. a S. 8.
3 Hob.
a aeth
allan o'n.
4 Heb. i/n
fij llaio i.
d Gen. 25.
22.
e 2 Sam. 24.
11.
2 Bren. 17.
13.
Amos 7. 12.
5 Heb. yw
dy air.
ac yn gwledda yno.
I. SAMUEL, X.
Samuel yn enneinio Saul.
Cyn
CEIST
Cylch
1035.
6 Neu,
gidead,
i pen. 16. 2.
7 Heb.
heddyw.
I S pen. 15. 1.
■ Act. 13. 21.
8 Heb.
ddutgndd-
iasai glust
iSamuel.
H Heb.
attcdfy
■mlwil.
2 Ar hwy
y mae holl
ddymun-
iad Israel,
Olid arnat
li, ac ari
b Vs. 68. 27.
Felly yr aethant i'r ddinas yi' oecld
gwr Duw ynddi.
11 li^c fel yr oeddynt yn myned i
riw y ddinas, liwy a gawsant langc-
esau yn dyfod allan i dynnu dwfr ;
ac a ddywedasant wi'thynt, A yw y
gweledydd yma ?
12 HAvythau a'u hattebasant hwynt,
ac a ddyAvedasant, Ydyw ; wele efe
o'th flaen : brysia yr a^vr lion : canys
heddyw y daeth efe i'r ddinas ; o
herwydd ''^aberth sydd heddyw gun
y bobl yn yr uchelfa.
13 Pan ddeloch gyntaf i'r ddinas,
cliwi a'i cewch ef, cyn ei fyned i
fynii i'r uchelfa i fwytta : canys ni
fvvytty y bobl hyd oni ddelo efe, o
herwydd efe a fendiga yr aberth ;
ar ol hynny y bwytty y rhai a wa-
hoddwT^d : am hynny ewch i fynu ;
canys "ynghylch y pryd hwn y
cewch ef.
14 A h^vy a aethant i fynu i'r
ddinas ; a j^Jian ddaethant i ganol
y ddinas, wele Samuel }ti dyfod i'w
cyfarfod, i fyned i fynu i'r uchelfa.
15 ^ 6 A'r Arglwydd a ® fyneg-
asai y'nghlust Samuel, ddiwrnod
cyn dyfod Saul, gan ddywedyd,
16 Ynghylch y pryd hivn y fory yr
anfonaf attat ti "vtt o wlad Benja-
min ; a thi a'i henneini ef yn flaen-
or ar fy mhobl Israel, ac efe a wared
fy mhobl o law y Philistiaid : canys
edrychais ar fy mhobl ; o herwydd
daeth eu gwaedd attaf
17 A phan ganfu Samuel Saul, jt
Arglwydd a ddywedodd w^-tho ef,
Wele y gwr am yr h^^Ti y dywedais
wrthyt: h^vn a ^ lywodraetha ar fy
mhobl.
18 Yna Siiul a nesaodd at Samuel
y'nghanol y porth, ac a ddywedodd,
Mynega i mi, attolwg, pa le yma y
mae tŷ y gweledydd.
19 A Samuel a attebodd Saul, ac
a ddywedodd, Myfi yiu y gweled-
ydd: dos i fynu o'm blaen i'r uch-
elfa; canys bwj'ttêwch gyd â myfi
heddyw : a mi a'th oUyngaf y bore,
ac a fynegaf i ti yr hyn oil y sydd
yn dy galon.
20 Ac am yr asynod a gyfrgollas-
ant er ys tridlau, na ofala am dan-
ynt ; canys caf \vyd liT^ynt. ^ Ac i bwy
y mae holl bethau dymunol Israel?
onid i ti, ac i holl dy dy dad?
21 A Saul a attebodd ac a ddy-
wedodd, Onid ^'mab Jemini ydimjf
jfi, o'r lleiaf o Iwythau Israel? a'm
teulu sydd leiaf o holl deuluoedd
Uwyth Benjamin? a phaham y dy-
wedi Avrthyf ^y modd hyn?
22 A Samuel a gymmerth Saul a'i
langc, ac a'u dug liAvynt i'r ystafell,
ac a roddodd iddynt le o flaen y
gwahoddedigion ; a hwy oeddynt
ynghylch dengwr ar hugain.
23 A Samuel a ddywedodd wrtli y
cog, Moes y rhan a roddais attat
£i, am yr lion y dywedais wrthyt,
Cadw lion gyd â thi.
24 A'r cog a gyfododd yr ysgwydd-
og, a'r hyn oedd arni, ac a'i gosod-
odd ger bron Saul. A Samuel a
ddywedodd, Wele yr hyn a ^adawyd ;
gosod ger dy fron, a bwytta : canys
hyd y pryd liAvn y cadwyd ef i ti,
er pan ddywedais, Y bobl a wa-
hoddais i. A bwyttaodd Saul gyd
â Samuel y dydd liAATinw.
25 IT A phan ddisgynasant o'r
uchelfa i'r ddinas, Samuel a ym-
ddiddanodd â Saul ar ben y tŷ.
26 A hwy a gyfodasant yn fore :
ac ynghylch codiad y wawr, galw-
odd Samuel ar Saul i ben y tŷ, gan
ddywedyd, Cyfod, fel y'th hebryng-
\fji yniaith. A Saul a gyfododd,
ac efe a Samuel a aethant iU dau
allan.
27 Ac fel yr oeddynt yn myned
i waered i gwrr eitliaf y ddinas,
Samuel a ddywedodd wrtli Saul,
Dywed ■\vrth y llaiigc am fyned o'n
blaen ni ; (felly yr aeth efe ;) ond
saf di ^ yr awr hon, a mynegaf i ti
air Duw.
PENNOD X.
1 Samuel yn enneinio Saul; 2 ao yn ei sicrhau
ef tnoy dri arwydtl. 9 Troi calon Said; ac
yntau yn prophwydo. 14 Yn celii cliwedl y
frenhiniaeth rhag ei ewytlir, 17 Bewis Saul
trivy goelhren ym Mispali. 26 Amryio fedd-
yliau ei ddeiliaid am dano ef,
YNA Samuel a gymmerodd phi-
olaid o olew, ac a'i tywalltodd
ar ei ben ef, ac a'i cusanodd ef ; ac
a ddywedodd, Onid ^yr Arglwydd
a'th enneiniodd di yn flaenor ar ^ei
etifeddiaeth?
2 Pan elych di heddyw oddi wTth-
yf, yna y cei ddau wr wrtli ''fedd Ra-
hel, yn nherfyn Benjamin, yn Selsah :
a hwy a ddywedant wrthyt, Caf^vyd
yr asynod yr aethost i'w ceisio: ac
wele, dy dad a oUyngodd lieibio
^ chwedl yr asynod, a gofalu y mae
am danoch cliwi, gan ddywedyd,
Beth a wnaf am fy mab?
3 Yna yr âi di ym mhellach oddi
yno, ac y deui hyd wastadedd Tabor:
ac yno y'th gyferfydd tri wŷr yn
Cyn
CRIST
Cylch
1095.
3 Heb.
yn ol y
gair hwn.
i Neu,
gedwyd.
a Act. 13.
21.
b Deut. 32.
9.
c Gen. 35.
19,20.
2 Nen,
ofalu am.
Saul yn propTiivydo.
I. SAMUEL, X.
Cyhoeddi Saul yn frenhin.
Cyn
CEIST
Cylch
1Ü'J5.
IJHeb.
ymofynant
à thi am
heddwch :
Fel Barn.
18. 15.
d pen. 13. 3.
e Edrych
2 Bren. 3.
15.
f Num. 11.
25.
4Heb.
caffo dy
law.
S pen. 13. 8.
OHeb.
ysgwydd.
6Heb.
drodd.
> pen. 19.24.
myned i iynu at Dduw i Bethel ;
im jTi dAvyn tri o fynnod, ac un yn
dwyn tair torth o fara, ac un yn
dwyn costrelaid o win.
4 A h^vy a ^ gyfarchant well i ti, ac
a roddant i ti ddwy dorth o fara; y
rhai a gymmeri o'u Haw hwynt.
5 Ar ol hynny y deui i fiyn Duw,
•^yn yr hwn y mae seiyllfa y Philist-
iaid : a phan ddelych yno i'r ddinas,
ti a gyfarfyddi â thyrfa o brophwydi
yn disgyn oY uchelfa, ac o'u blaen
hwynt ''nabl, a thympan, a phibell, a
thelyn ; a hwythau yn prophwydo.
6 Ac yspryd yi- Arglwydd a ddaw
arnat ti; a ^ thi a broph^vydi gyd â
h^vynt, ac a droir yn wr arall.
7 A phan ddelo yr argoelion hyn
i ti, gwna fel y ^ byddo yr achos :
canys Duw sydd gyd â thi.
8 A dos i waered o'm blaen i Gil-
gal : ac wele, mi a ddeuaf i waered
attat ti, i offi-ymmu ofíiymmau
poeth, ac i aberthu ebyrth hedd :
^aros am danaf saith niwi-nod, hyd
oni ddehvyf attat, a mi a hysbysaf
i ti yr hyn a wnelych.
9 ^ A phan drodd efe ei ^ gefii i
fyned oddi wi-th Samuel, Duw a
'^ roddodd iddo galon arall : a'r holl
argoelion hynny a ddaethant y dydd
hwnnw i ben.
10 x\ phan ddaethant yno i'r bryn,
wele fintai o brophwydi yn ei gjf-
arfod ef : ac yspryd Duw a ddaeth
arno yntau, ac efe a brophwydodd
ja eu mysg hwynt.
11 A phawb a'r a'i hadwaenai ef
o'r blaen a edrychasant ; ac wele efe
gyd a'r prophwydi yn prophwydo.
Yna y bobl a ddyAvedasant bawb
^vrth eu gilydd, Beth yiv hyn a
ddaeth i iab Cis? ^A ydytv Saul
hefyd ym mysg y proph-vvydi?
12 Ac un oddi yno a attebodd, ac
a ddywedodd, Etto pwy yw eu tad
hwy? Am hynny yr aeth yn ddi-
areb, A ydyiv Saul hefyd jm mysg
y prophwydi ?
13 Ac wedi darfod iddo brophwydo,
efe a ddaeth i'r uchelfa.
14 ^ Ac ewythr Saul a ddywed-
odd witho ef, ac wi'tli ei langc ef, I
ba le yi' aethoch? Ac efe a ddywed-
odd, I geisio yi* asynod : a phan
welsom nas ceid, ni a ddaethom at
Samuel
15 Ac ewythr Saul a ddywedodd,
Mynega, attolwg, i mi, betli a ddy-
wedodd Samuel wrthych chwi.
16 A Saul a ddywedodd wrth ei
ewythr, Gan fynegi mynegodd i ni
fod yr asynod wedi eu cael. Ond
am chwedl y frenhiniaeth, yr hwn a
ddywedasai Samuel, nid ynganodd
efe wi"tho.
17 1Í A Samuel a alwodd y bobl
ynghyd 'at jr Arglwydd ""i Mispah ;
18 Ac a ddywedodd wrth feibion
Israel, Fel hyn y dywedodd Ar-
glwydd Dduw Israel ; Myfi a ddyg-
ais i fynu Israel o'r Aipht, ac a'ch
gwaredais chwi o law yr Aiphtiaid,
ac o law yr holl deyrnasoedd, a'r
rhai a'ch gorthrymment chwi.
19 A ^ chwi heddyw a wrthodasoch
eich Duw, yr hwn sydd yn eich
gwared chwi oddi wrth eich holl
ddrygfyd, a'ch helbul ; ac a ddy-
wedasoch wrtho ef, Nid felly ; eithr
gosod arnom ni frenhin. Am hynny
sefwch yr awT hon ger bron yr Ar-
glwydd wrth eich Hwythau, ac
wrth eich miloedd.
20 A Samuel a barodd i holl Iwyth-
au Israel nesâu: ""a daliwyd Uwyth
Benjamin.
21 Ac wedi iddo beri i Iwyth Ben-
jamin nesau yn ol eu teuluoedd,
daliwyd teulu Matri ; a Saul mab
Cis a ddaliwyd : a phan geisiasant
ef, nis ceid ef.
22 Am hynny y gofynasant etto
i'r Arglwydd, a ddeuai y gwr yno
etto. A'r Arglwydd a ddywedodd,
Wele efe yn ymgiiddio ym mhlith
y dodrefn.
23 A hAvy a redasant, ac a'i cyrch-
asant ef oddi yno. A phan safodd
y'nghanol y bobl, ""yr oedd efe o'i
ysgwydd i iynu yn uwch na'r holl
bobl.
24 A dywedodd Samuel Avrth yr
holl bobl, A welwch chwi yr hwn a
ddewisodd yr Arglwydd, nad oes
neb tebyg iddo ym mysg yi* holl
bobl ? A'r hoU bobl a floeddiasant,
ac a ddjvvedasant, "Byw fyddo y
brenhin.
25 Yna Samuel a draethodd p gyf-
raith y deyrnas wrth y bobl, ac a'i
hysgi'ifenodd mewn Uyfr, ac al go-
sododd ger bron yr Arglwydd. A
Samuel a oUyngodd ymaith yr holl
bobl, bob un i'w dy.
26 IT A Saul hefyd a aeth i'w dy ei
hun i Gibeah ; a byddin o'r rhai y
cyffyrddasai Duw â'u calon, a aeth
gyd âg ef
27 Ond 'I meibion Belial a ddywed-
asant. Pa fodd y gwared hwn ni?
A hwy a'i dirmygasant ef, ac 'ni
1 pen. 11.12.
r 1 Bren.
10.25.
2 Ohron.
17.6.
Ps. 72. 10.
M:itt.2.11.
2S4
Saul yn gwaredu
I. SAMUEL, XL
trigolion Jdbes Gilead.
Cyn
CEIST
Cylch
1095.
• pen. 12.
b Edrych
Barn. 21. 7.
2Heb.
Cyd-ddtcg.
c pen. 15.
34.
<1 Edrych
Barn. 3. 10.
a 6. 34.
a 11. 29.
a 14. 6.
• Barn. 19.
29.
»Heb.
ììiegis un
gwr.
Barn. 20.1.
t 2 Sam. 24.
9.
ddygasant anrheg iddo ef. Eithr ni
chymmerodd efe arno glywed hyn.
PENNOD XL
1 Nahas yn cynnyg i wŷr Jahes Gilead am-
modau gicaradioyddus. 4 Hwythau yn an-
fon cenhadon, ac yn cael cynnorthwy gan
Saul. 12 Yntau wrth hynny yn cael ei
gadarnhâu, ac adneicyddu ei frenhiniaeth,
YNA "Nahas yr Ammoniad a
ddaeth i fynu, ac a wersyllodd
yn erbyn ^ Jabes Gilead : a hoU wŷr
Jabes a ddywedasant wrth Nahas,
Gwna gyfammod â ni, ac ni a'th
wasanaethwii di.
2 A Nahas yr Ammoniad a ddy-
wedodd wrthynt, Dan yr ammod
hyn y cyfammodaf â chwi ; i mi
gael tynnu pob Uygad dehau i
chwi, fel y gosodwyf y gwarad-
wydd hwn ar hoU IsraeL
3 A henuriaid Jabes a ddywedas-
ant wrtho, ^Caniattâ i ni saith niwr-
nod, fel yr anfonom genhadau i hoU
derfynau Israel : ac oni hydd a'n
gwaredo, ni a ddeuwn allan attat ti.
4 1Í A'r cenhadau a ddaethant 1
''Gibeah Saul, ac a adroddasant y
geiriau lie y clybu y bobl. A'r hoU
bobl a ddyrchafasant eu Uef, ac a
wylasant.
5 Ac wele Saul yn dyfod ar ol y
gwartheg o'r maes. A dywedodd
Saul, Beth sydd yn peri i'r bobl
wylo? Yna yr adroddasant iddo
eiriau gwŷr Jabes.
6 Ac ^yspryd Duw a ddaeth ar
Saul, pan glybu efe y geiriau hyn-
ny; al ddigofaint ef a ennynodd
yn ddirfawr.
7 Ac efe a gymmerth bar o ych-
ain, ac ^a'u drylliodd, ac siu danfon-
odd trwy hoU derfynau Israel ja
Haw y cenhadau ; gan ddywedyd,
Yr hwn nid elo ar ol Saul, ac ar
ol Samuel, fel hyn y g\nieir i'w
wartheg ef. Ac ofn yr Arglwydd
a syrthiodd ar y bobl, a hwy a
ddaethant allan ^yn unfryd.
8 A phan gyfrifodd efe hwynt yn
Bezec, meibion ' Israel oedd dri
chàn mil, a gwŷr Judah yn ddeng
mil ar hugain.
9 A h^vy a ddywedasant wrth y
cenhadau a ddaethai, Fel hyn y dy-
wedwch wrth wŷr Jabes Gilead; Y
fory, erbyn gwresogi yr haul, bydd
i chwi ymwared. A'r cenhadau a
ddaethant ac a fynegasant hynny i
wŷr Jabes ; a h^vythau a lawenych-
asant.
10 Am hynny gwŷr Jabes a ddy-
wedasant, Y fory y deuwn allan
attoch chwi ; ac y gwnewch i ni
yr hyn oil a weloch yn dda.
11 A bu drannoeth i ^Saul osod y
bobl yn dair byddin ; a hwy a ddaeth-
ant i ganol y gwersyll yn y wyliad-
wriaeth fore, ac a laddasant yr Am-
moniaid nes gwresogi o'r dydd:
a'r gweddillion a wasgarwyd, fel na
thrigodd o honynt ddau ynghyd.
12 *ir A dywedodd y bobl wrth
Samuel, ^Pwy yiv yr h^vn a ddy-
wedodd, A deyrnasa Saul arnom
ni? 'moeswch y gwŷr hynny, fel y
rhoddom hwynt i farwolaeth.
13 A Saul a ddywedodd, ^Ni roddir
neb i farwolaeth heddyw: canys
heddyw y gwnaeth yr Arglwydd
ymwared yn Israel.
14 Yna Samuel a ddywedodd wrth
y bobl, DeuAvch, fel yr elom i Gil-
gal, ac yr adnewyddom y frenhin-
iaeth yno.
15 A'r hoU bobl a aethant i Gil-
gal, ac yno y gwnaethant Saul yn
frenhin, 'ger bron yr Arglwydd yn
Gilgal: a hwy a aberthasant yno
ebyrth hedd ger bron yr Arglwydd.
A Saul a lawenychodd yno, a hoU
wŷr Israel, yn ddirfawr.
PENNOD XIL
1 Samuel yn tystiolaethu ei ddiniweidnoydd,
6 ac yn ceryddu anmolchgarwch y bobl:
16 yn eu dychrynu hwynt â tharanau yn
amser cynhauaf: 20 ac yn eu cysuro hwy
â thrugaredd Duw.
A SAMUEL a ddywedodd wrth
hoU Israel, Wele, gwrandewais
ar eich llais yn yr hyn oil a ddy-
wedasoch wrthyf, a gosodais fren-
hin arnoch.
2 Ac yr awr hon, wele y brenhin
yn rhodio o'ch blaen chwi : a min-
nau a heneiddiais, ac a ben^vyn-
nais ; ac wele fy meibion hwythau
gyd â chwi; a minnau a rodiais
o'ch blaen chwi o'm mebyd hyd
y dydd h^vn.
3 Wele fi ; tystiolaethwch i'm her-
byn ger bron yr Arglwydd, a cher
bron ei enneiniog: "ŷch pwy a gym-
merais? neu asyn pwy a gymmer-
ais ? neu p^vy a dAvyllais ? neu pwy
a orthrymmais i ? neu o law pwy y
cymmerais ^wobr, ^i ddallu iy Uyg-
aid âg ef ? a mi a'i talaf i chwi.
4 A hwy a ddywedasant, Ni thwyll-
aist ni, ni orthrymmaist ni chwaith,
ac ni chymmeraist ddim o law neb.
5 Dywedodd yntau wrthynt, Yr
Arglwydd sydd dyst yn eich er-
Cyn
CRIST
Cylch
1095.
s Edrych
pen. 31.11.
*> pen. 10.
27.
I Edrych
Luc 19. 27.
k 2 Sam.
19.22.
1095.
1 pen. 10,
17.
» Num. 16.
15.
Act. 20. 33.
1 ThesB. 2.
5.
2Heb.
bridwerth,
3 Heb./ei
y cttddiwn
/y llygaid
oddi wrtho.
Samuel yn cyngliori
I. SAMUEL, XIII.
y hohl yn Gilgal.
* nob.
a witaeth.
«neb.
â chwi.
b Gen. 4C.
6, 6.
c Exod. 2.
23.
d Exod. 3.
10. a 4. 16.
e Barn. 4.2,
fBarn. 10.
7.
e Barn. 3.
12.
6 Parri. 6.
14, 32.
«Barn. 11.1.
k pen. 7. 13.
1 pen. 8. 5,
la.
m Barn. 8.
23.
n pen. 10.
«neb.
genau.
byn chwi, ei enneiniog ef hefyd
sydd dyst y dydd hwn, na chaw-
socli ddim yn iy Haw i. AV bobl a
ddywedasant, Tyst ydyw.
6 1Í A Samuel a ddywedodd wrth
y bobl, Yr Aeglwydd yw yr hwn
^ a fawrhaodd Moses ac Aaron, a'r
hwn a ddug i fynu eich tadau chwi
o dir yr Aipht.
7 Yn awr gan hynny sefwch, fel yr
ymresymmwyf â chwi ger bron yr
Arglwydd, am hoU gyfiawnderau
yi' Arglwydd, y rhai a wnaeth efe
^ i chwi ac i'ch tadau.
8 ^ Wedi i Jacob ddyfod i'r Aipht,
a '^gweiddi o'ch tadau chwi ar yr
Arglwydd, yna yr Arglwydd '^ a
anfonodd Moses ac Aaron : a hwy
a ddygasant eich tadau chwi o'r
Aipht, ac a'u cyfieasant hwy yn y
lie hwn.
9 A phan anghofiasant yr Ar-
glwydd eu Duw, ^efe a'u gwerth-
odd hwynt i law Sisera, tywysog
milwriaeth Hasor, ac i law y '^Phi-
listiaid, ac i law brenhin ^ Moab ;
a hwy a ymladdasant i'w herbyn
hwynt
10 A hA\y a waeddasant ar yi' Ar-
glwydd, ac a ddywedasant, Pech-
asom, am i ni wrthod yr Arglwydd,
a gwasanaethu Baalim ac Astaroth :
er hynny gwared ni yr awr hon o
law ein gelynion, a nyni a'th was-
anaeth'OTi di.
11 A'r Arglwydd a anfonodd
^ Jerubbaal, a Bedan, a 'Jephthah, a
''Samuel, ac a'ch gwaredodd chwi
o law eich gelynion o amgylch, a
chwi a bresA\yliasoch yn ddiogcL
12 A phan welsoch fod Nahas
brenhin meibion Ammon yn dyfod
yn eich erbyn, ' dywedasoch WTthyf,
Nag ê ; ond brenhin a deyrnasa ar-
nom ni; a'r ""Arglwydd eich Duw
yn frenhin ^ chwi.
13 Ac yn awr, wele y brenhin " a
ddewisasoch chwi, a'r hwTi a ddy-
munasoch : ac wele, yr Arglwydd
a roddes frenhin arnocli chwL
14 Os of n well chwi yr Arglwydd,
a'i wasanaethu ef, a gwrandaw ar
ei lais, heb anufuddhâu ^gairyr Ar-
glwydd ; yna y byddwch chwi, a'r
brenhin hefyd a deyrnasa arnoch,
ar ol yr Arglwydd eich Duw.
15 Ond OS chwi ni wrandewch ar
lais yr Arglwydd, eithr anufudd-
hau gair yr Arglwydd ; yna y bydd
Haw yi- Arglwydd yn eich erbyn
chwi, fel yn erbyn eich tadau.
16 IF Sefwch gan hynny yn awr, a
gwelwch y peth mawr hyn a wna yr
Arglwydd o flaen eich llygaid chwi.
17 Onid cynhauaf gvvenith yw
heddyw? Galwaf ar yr Arglwydd;
ac efe a ddyry daranau, a gwlaw :
fel y gwybyddoch ac y gweloch,
mai maA^T yw eich drygioni chwi yr
hwn a wnaethoch y'ngolwg yr Ar-
glwydd, yn gofyn i chwi frenhin.
18 Felly Samuel a alwodd ar yr
Arglwydd ; a'r Arglwydd a rodd-
odd daranau a gwlaw y dydd hwn-
nw ; a'r ° hoU bobl a ofnodd yi* Ar-
glwydd a Samuel yn ddirfa^vr.
19 A'r holl bobl a ddywedasant
wrth Samuel, Gweddia dros dy weis-
ion ar yr Arglwydd dy Dduw,
fel na byddom feirw ; cauys chwan-
egasom ddrygioni ar ein holl bech-
odau, wi'th geisio i ni frenhin.
20 1Í A dywedodd Samuel Avrth y
bobl, Nac ofnwch; chwi a wnaeth-
och yr holl ddrygioni hyn : etto na
chiiiwch oddi ar ol yr Arglwydd,
ond gwasanaethwch yr Arglwydd
a'ch holl galon ;
21 Ac na chiiiwch : canys felly yr
aecJi ar ol oferedd, y rhai ni lesant,
ac ni'ch gwaredant; canys ofer yd-
ynt In^-y.
22 Canys ni wTtliyd yr Arglwydd
ei bobl, er m^vyn ei enw mawr : o
herwydd rhyngodd bodd i'r Ar-
glwydd eich gAMieuthur chwi yn
bobl iddo ei hun.
23 A minnau, na atto Duw i mi
bechu yn erbyn yr Aeglwydd, trwy
beidio â gweddîo drosoch : eithr
dysgaf i chwi y ffordd dda ac uniaAvn.
24 Yn unig ofnwch yr Arglwydd,
a gwasanaethwch ef mewn gwirion-
edd a'ch holl galon : canys gwelwch
faint a wnaeth efe eroch.
25 Ond OS dilynwch ddrygioni,
chwi a'ch brenhin a ddifethir.
PENNOD XIII.
1 Deieis /ydclin Saul. 3 Saul yn galw yr
Hebreaid i Gilgal yn erbyn y Philisfiaid,
y rhai y tarawsai Jonathan eu sefylifa.
5 Mawr lu y Philistiaid. 6 Cyfyngdra yr
Israeliaid, 8 Saul yn hlino yn aios am
Samuel, ae yn aherihu, 11 Samuel yn ei
geryddu ef. 17 Tair hyddin anrhaith y Phi-
listiaid. 19 Dyfais y Philidiaid, na dd'i-
oddefent wn gof yn Israel.
SAUL 2 a deyrnasodd un flwydd-
yn ; ac wedi iddo deyrnasu ddwy
flynedd ar Israel,
2 Saul a ddewisodd iddo dair mil
o Israel ; d^y fil oedd gyd â Saul ym
Michmas ac ym mynydd Bethel, a
Cyn
CRIST
1095.
o Edryrh
Ezra 10. 9.
2Hcb.
oedd fob
blici/dd yn
ei deÿrnai,
1093.
Saul yn àberthu ;
I. SAMUEL, XIII. a Samuel yn ei geryddu ef.
Cyn
CRIST
1093.
» jien. 10. 5,
S Nfii,
y hryn.
drem.
l>l;nrn.6.2.
Í Hcb.
a grynotlii
ar ei ol ef.
« pen. 10. 8.
•I I7r-b. tin
/eri'Hthio
ef.
T Ileh. ym-
hiiinit lig
Vjineb II r
Arglicydd.
mil ocdd gyd â Jonathan yn Gibeali
Benjamin: a'r bobl eraill a anfon-
odd efe bawb i'w babeU ei hun.
3 A Jonathan a darawodd *sef-
yllfa y Philistiaid, yr hon oedd
yn ^Geba: a chlybu y Philistiaid
hymiy. A Saul a ganodd mewn
udgorn iv\Yy yr holl dir, gan ddy-
wedyd, Clywed yr Hebreaid.
4 A holl Israel a glywsant ddy-
wedyd daro o Saul sefyllfa y Phi-
h'stiaid, a bod Israel yn ^íRaidd
gan y Philistiaid : a'r bobl a ym-
gasglodd ar ol Saul i Gilgal.
5 IT A'r Philistiaid a ymgynnull-
asant i ymladd âg Israel, dcng mil
ar hugain o gerbydau, a clnve mil
o wŷr meirch, a phobl eraill cyn
amled a'r tyAVod sydd ar fin y mor.
A h\vy a ddaethant i fynu, ac a
wersyllasant ym INlichmas, o du y
dAvyrain i Beth-afen.
6 Pan wclodd gA\"ŷr Israel fod yn
gyfjnig arnynt, (canys gwasgasid ar
y bobl,) yna y bobl a ^ymgudd-
iasant mewn ogofeydd, ac me^vn
dyrysni, ac mc^A^i creigiau, ac mewn
tyrau, ac mewn pydewau.
7 A rhai o'r Hebreaid a acth-
ant dros yr lorddonen, i dir Gad a
Gilead : a Saul ocdd etto yn Gilgal,
a'r holl bobl a ^ aethant ar ei ol ef
dan gi'ynu.
8 t "^Ac efe a arhosodd saith ni^^T-
uod, hyd yr ainser gosodedig a
nodasai Samuel. Ond ni ddaeth
Samuel i Gilgal ; a'r bobl a ym-
wasgarodd oddi wrtho ef.
9 A Saul a ddywedodd, Dygwch
attaf fi boeth-oifrwm, ac offrym-
mau hedd. Ac efe a offrymmodd y
poeth-offrwm.
10 Ac wedi darfod iddo offrymmu
y poeth-offnvm, weie, Samuel a
ddaeth : a Saul a acth allan i'w gyf-
arfod ef, ac ^\ gyfarch gwell iddo.
11 1Í A dywedodd Samuel, Beth a
wnaethost ti? A Saul a ddywed-
odd, 0 her^^7dd gweled o honof i'r
bobl ymw^asgaru oddi wrthyf, ac
na ddaethost tithau o fewn y dydd-
iau gosodedig, ac i'r Philistiaid ym-
gasglu i Michmas ;
12 Am hynny y dywedais, Y Phi-
listiaid yn awr a ddeuant i waered
attaf fi i Gilgal, ac ni '^ ^veddiais
ger bron yr Arglwydd : am hynny
yr anturiais i, ac yr oflFrymmais
boeth-oflfrwm.
13 A Samuel a ddywedodd wrth
Saul, Ynfyd y gwnaethost : ni ched-
waist orchymyn yr Arglwydd dy
Dduw, yr hwn a orchymynodd efe
i ti : canys yr Arglwydd yn awr a
gadarnhasai dy freiihiniaeth di ar
Israel yn dragywydd.
14 Ond yn awr ni saif dy frenhin-
iaeth di : '^yr Arglavydd a geisiodd
iddo A\T wrth fodd ei galon ei hun :
yr Arglwydd hefyd a orchymyn-
odd iddo fod yn flaenor ar ei bobl ;
0 herwydd na chedwaist ti yr hyn
a orchymynodd yr Arglwydd i ti.
15 A Samuel a gyfododd ac a aeth
i fynu o Gilgal i Gibeah Benjamin :
a chyfrifodd Saul y bobl a gafwyd
gyd âg ef, ^ ynghylch chwe chant o
wŷr.
1Ö A Saul a Jonathan ei fab, a'r
bobl a gafwyd gyd â hwynt, oedd yn
arcs yn Gibeah Benjamin : a'r Phi-
listiaid a wersyllasant ym Michmas.
17 1Í A daeth allan o wersyll y Phi-
listiaid anrhcithwyr, yn dair bydd-
in : un fyddin a drodd tu a ffordd
Ophrah, tu a gwlad Sual;
18 A'r fyddin arall a drodd tu a
ffordd Bcth-horon; a'r drydedd
fyddin a drodd tu a ffordd y ter-
fyn sydd yn edrych tu a'r dyffryn
Seboim, tu a'r anialwch.
19 H Ac ''ni cheid gof trwy holl
wlad Israel : canys dywedasai y
Philistiaid, Rhag gAvneuthur o'r
Hebreaid gleddyfau neu waywffyn.
20 Ond holl Israel a aent i waered
at y PhiKstiaid, i flaenllymmu bob
un ei swch, a'i gwUtwr, a'i fAV-yell,
a'i gaib.
21 Ond yr oedd Uif-ddur i wneutJi-
ur mill ar y ceibiau, ac ar y cylltyr-
au, ac ar y pigffyrch, ac ar y bwyeill,
ac i *^ flaenllymmu y symbylau.
22 Felly yn nydd y rliyfel ^ni
chaed na chleddyf na gwaywffon
yn Haw yr un o'r bobl oedd gyd â
Saul a Jonathan, ond a gaed gyd
â Saul a Jonathan ei fab.
23 A sefyllfa y Philistiaid a aeth
allan i fwlch Michmas.
PENNOD XIV.
1 Jonathan, heb wijhod i\o dad ac i'r offeiviad
a'r bohl, yn myned ac yn taro amddiffynfa
y Philistiaid yn rhy/eddol. 15 Dychryn
Duw yn eu gyrru hwynt i ladd eu gilydd.
17 Saul, heh aios am atteh yr ojfeiriad, yn
gosod arnynt. 21 Yr Hebreaid caethion,
a'r Israeliaid oedd yn llechu, yn troi yn
eu heibyn hwy. 24 Èìiud adduned Saul yn
rhwystro yr oruchafiaeth. 32 Saul yn gwa-
hardd i'r bobl /ivytta gwaed ; 35 ac yn
adeiladu nllor. 36 Y bobl yn achub Jona-
than,wedi ei ddal wrth goelbren. 47 Cryf-
der Saul a'i deulu.
Cyn
CRIST
1093.
d Ps. 89. 20.
Act. U. T>.
e pen, 14. 2.
I K.trych
2 lîreii. 24.
14.
J( r. 24. L
8 lieb. osod.
B Folly
«aru. 5.
Jonathan yn taro
I SAMUEL, XIV.
amddifynfa y Philistiaid.
Cyn
CEIST
Cylch
1087.
» pen. 13. 15.
b pen. 22. 9,
11, 20,
Ahimelech.
« pen. 4. 21.
SHeb.
daint.
d 2 Chron.
14.11.
SHeb.
Disléwch.
f Edrych
Gen. 24.14.
ABU ddyddgwaith i Jonathan
mab Saul ddywedyd wrth y
Uangc oedd yn dwyn ei arfau ef,
Tyred, ac awn drosodd i amddiff-
ynfa y Philistiaid, yr hon sydd o'v
tu h^vnt: ond ni iynegodd efe i'w
dad.
2 A Saul a arhosodd y'nghwrr Gi-
beah, dan hren pomgranad, yr hwn
oedd ym Migron : a'r bobl oedd gyd
âg eíoedd ^ynghylch chwe chanmvr;
3 Ac ^Ahîah mab Ahitub, brawd
•^Ichabod, mab Phinees, mab Eli,
oflfeiriad yr Arglwydd yn Siloh,
oedd yn gwisgo ephod. Ac ni
wyddai y bobl i Jonathan fyned
ymaith.
4 11 A rhwng y bylchau, lie ceis-
iodd Jonathan fyned drosodd at
amddiffynfa y Philistiaid, yr oedd
craig serth o'r naill du i'r bwlch, a
chraig serth o'r tu araU i'r bwlch ;
ac enw y naill oedd Boses, ac enw
y llall Seneh.
5 A ^safiad y naill oedd oddi wrth
y gogledd ar gyfer Michmas, a'r
llall oddi wrth y dehau ar gyfer
Gibeah.
6 A dywedodd Jonathan wrth y
Uangc oedd yn dwyn ei arfau ef,
Tyred, ac awn drosodd i amddiff-
ynfa y rliai dienwaededig hyn; nid
hwyrach y gweithia yr Arglwydd
gyd â ni : canys ^nid oes rwystr i'r
Arglwydd waredu trwy lawer neu
trwy ychydig.
7 AY hwn oedd yn dwyn ei arfau
ef a ddywedodd wrtho, Gwna yr
hyn oil sydd yn dy galon: cerdda
rhagot; wele fi gyd â thi fel y myn-
no dy galon.
8 Yna y dywedodd Jonathan, Wele,
ni a awn trosodd at y gwŷr hyn, ac
a ymddangoswn iddynt.
9 Os dywedant fel hyn wrthym,
^Arhoswch nes i ni ddyfod attoch
chwi; yna y safwn yn ein Ue, ac
nid awn i fynu attynt hwy.
10 Ond OS fel hyn y dywedant,
Deuwcli i fynu attom ni ; yna yr
aAvn i fynu: canys yr Arglwydd
a'u rhoddodd hwynt yn ein llaw
ni ; a ^hjnfydd yn argoel i ni.
11 A hwy a ymddangosasant ill
dau i amddifíynfa y Philistiaid. A'r
Philistiaid a ddywedasant, Wele yr
Hebreaid yn dyfod allan o'r tyllau
y Uechasant ynddynt.
12 A gwŷr yr amddifiynfa a at-
tebasant Jonathan, a'r hwn oedd yn
dwyn ei arfau, ac a ddywedasant,
Deuwch i fynu attom ni, ac ni a
ddangoswn beth i chwi. A dywed-
odd Jonathan wrth yr hwn oedd
yn dwyn ei arfau. Tyred i fynu
ar fy ol : canys yr Arglwydd a'u
rhoddes hwynt yn llaw Israel.
13 A Jonathan a ddringodd i fynu
ar ei ddwylaw, ac ar ei draed; a'r
hwn oedd yn dwyn ei arfau ar ei
ol. A hwy a syrthiasant o flaen
Jonathan : ei yswain hefyd oedd yn
lladd ar ei ol ef.
14 A'r Haddfa gyntaf honno a
wnaeth Jonathan a'r h^vn oedd yn
dwyn ei arfau, oedd ynghylch ug-
einwr, megis o fewn ynghylch ban-
ner cyfer dau ychain o dir.
15 A bu fraw yn y gwersyll, yn
y maes, ac ym mysg yr holl bobl :
yr amddiffynfa a'r ^anrheithw}T
hwythau hefyd a ddychrynasant :
y ddaear hefyd a grynodd; a bu
^dychryn ^Dtrw.
16 A gwylwyr Saul yn Gibeah
Benjamin a edrychasant; ac wele
y Üîaws yn ymwasgaru, ac yn myn-
ed dan ymguro.
17 Yna y dywedodd Saul wrth y
bobl oedd gyd âg ef, Cyfrifwch yn
awr, ac edrychwch pwy a aeth oddi
wrthym ni. A phan gyfrifasant,
wele, Jonathan a chludydd ei arfau
nid oeddynt yno.
18 A Saul a ddywedodd wrth Ahi'-
ah, Dwg yma arch Duw. (Canys
yr oedd arch Duw y pryd hynny
gyd â meibion Israel.)
19 1Í A thra yr ydoedd Saul yn
ymddiddan a'r offeiriad, y terfysg,
yr hwn oedd y'ngwersyll y Philist-
iaid, gan fyned a aeth, ac a ang-
hwanegodd. A Saul a ddywedodd
wrth yr offeiriad, Tyn attat dy law.
20 A Saul a'r holl bobl oedd gyd
âg ef ^ a ymgynnullasant, ac a
ddaethant i'r rhyfel: ac wele 'gledd-
yf pob un yn erbyn ei gyfnesaf ; a
dinystr mawr ia\\Ti oedd yno.
21 Yr Hebreaid hefyd, y rhai oedd
gyd a'r Philistiaid o'r blaen, y rhai
a aethant i fynu gyd â hwynt i'r
gwersyU o'r wlad oddi amgylch,
hwythau hefyd a droisant i fod
gyd a'r Israeliaid oedd gyd â Saul
a Jonathan.
22 A holl wŷr Israel, y rhai ''oedd
yn Uechu ym mynydd Ephraim, a
glywsant ffoi o'r Philistiaid; hwy-
thau hefyd a'u herlidiasant hwy o'u
hoi yn y rhyfel.
23 Felly yr achubodd yr Arglwydd
Cyn
CRIST
Cylch
1087.
g pen. 13. 17.
h Gen. 33. 5.
4 Neu,
mawr.
5Heb.
a gr'iwi/d
yngltyd.
lBarn.7.22.
2 Chron.
20, 23.
k pen. 13. 6L
EJmd adduned Saul
I. SAMUEL, XIY.
yn attal yr oruchafiaeth.
Cyn
CRIST
Cylch
1087,
I Lef. 7. 26.
a 19. 26.
Deut. 12,
16,
6Neu,
gwnaeth-
och yn
fradwr-
aidd.
Israel y dydd hwnnw; a'r ymladd
a aeth drosodd i Beth-afen.
24 IF A gwŷr Israel oedd gyfyng
arnynt y dydd hwnnw : o herwydd
tynghedasai Saul y bobl, gan ddy-
wedyd, Melldigedig fyddo y gwr a
fwyttao fwyd hyd yr liwyr, fel y
dialwyf ar fy ngelynion. FeUy nid
archwaethodd yr un o'r bobl ddim
b^vyd.
25 A'r rhai o'r hoU wlad a ddaetli-
ant i goed, lie yr oedd mêl ar hyd
wyneb y tir.
26 A phan ddaeth y bobl i'r coed,
wele y mêl yn diferu ; etto ni chod-
odd un ei law at ei enau: canys
ofnodd y bobl y llw,
27 Ond Jonathan ni chlywsai pan
dyughedasai ei dad ef y bobl : am
hynny efe a estynodd flaen y wialen
oedd yn ei law, ac a'i gwlychodd
yn nil y mêl, ac a drodd ei law at
ei enau ; a'i lygaid a oleuasant.
28 Yna un o'r bobl a attebodd, ac
a ddywedodd, Gan dynghedu y
tynghedodd dy dad y bobl, gan
ddywedyd, MeUdigedig fyddo y
gwr a fwyttao fwyd heddyw. A'r
bobl oedd luddedig.
29 Yna y dywedodd Jonathan, Fy
nhad a flinodd y wlad. Gwelwch
yn a^vr fel y goleuodd fy Uygaid i,
o herwydd i mi archwaethu ychyd-
ig o'r mêl hwn :
30 Pa faint mwy, pe bwyttasai y
bobl yn ddiwarafun heddy^v o an-
rhaith eu gelynion, yr hon a gaw-
sant hwy? oni buasai yn awr fwy y
Uaddfa ym mysg y Philistiaid?
31 A hAvy a darawsant y Philist-
iaid y dydd hwnnw o Michmas hyd
Ajalon: a'r bobl oedd ddifíygiol
iawn.
32 A'r bobl a ruthrodd at yr an-
rhaith, ac a gymmerasant ddefaid,
a gwai-theg, a lloi, ac a'u lladdasant
ar y ddaear : a'r bobl a'u bwyttaodd
^gyd a'r gwaed.
33 1Í Yna y mynegasant hwy i
Saul, gan ddywedyd, Wele, y bobl
sydd yn pechu yn erbyn yr Ae,-
GLWYDD, gan fwytta ynghyd a'r
gwaed. Ac efe a ddywedodd, '^Tros-
eddasoch : treiglwch attaf fi hedd-
yw faen mawr.
34 Dywedodd Saul hefyd, Ym-
wasgerwch ym mysg y bobl, a dy-
wedwch wrthynt, Dygwch attaf fi
bob un ei ỳch, a phob un ei Iwdn
dafad, a Ueddwch hwynt yma, a
bwyttêwch ; ac na phechwch yn
erbyn yr Arglwydd, gan fwytta
ynghyd a'r gwaed. A'r bobl oil a
ddygasant bob un ei ŷch yn ei law
y noswaith honno, ac a'^fc lladdas-
ant yno.
35 A Saul a adeiladodd allor i'r
Arglwydd. Hon oedd yr allor gyn-
taf a adeiladodd efe i'r Arglwydd.
36 IT A dywedodd Saul, Awn i
waered ar ol y Philistiaid Kw nos,
ac anrheithiwn hwynt hyd oni oleuo
y bore, ac na adâwn un o honynt,
Hwythau a ddywedasant, Gwna yr
hyn oil fyddo da yn dy olwg, Yna
y dywedodd yr offeiriad, Nesâwn
yma at Dduw.
37 Ac ymofynodd Saul â Duw,
A âf fi i waered ar ol y Philistiaid?
a roddi di hwynt yn Haw Israel?
Ond ^ nid attebodd efe ef y dydd
hwnnw.
38 A dywedodd Saul, "Dyneswch
yma hoU "^ bennaethiaid y bobl :
mynnwch wybod hefyd, ac edrych-
wch ym mhwy y bu y pechod hwn
heddyw.
39 Canys, megis mai byw yr Ar-
glwydd, yr hwn sydd yn gwaredu
Israel, pe byddai hyn yn Jonathan
fy mab, diau y llwyr-roddir ef i
farwolaeth. Ac nid attebodd neb
o'r hoU bobl ef.
40 Yna y dywedodd efe wrtli hoU
Israel, Chwi a fyddwch ar y naill
du; minnau hefyd a Jonathan fy
malD fyddwn ar y tu arall, A dy-
wedodd y bobl wrth Saul, Gwna a
fyddo da yn dy olwg,
41 Am hynny y dywedodd Saul
wi'th Arglwydd Dduw Israel, ^Dod
oleufynag, A daliwyd Jonathan a
Saul : ond y bobl a ^ ddiangodd.
42 Dywedodd Saul hefyd, Bwriwch
goelhren rhyngof fi a Jonathan fy
mab. A dahwyd Jonathan,
43 Yna y dywedodd Saul wrth Jo-
nathan, Mynega i mi beth a wnaeth-
ost. A Jonathan a fynegodd iddo,
ac a ddywedodd, Gan archwaethu
yr archwaethais ychydig o fel ar
flaen y wialen oedd yn fy Haw ; ac
wele, a fyddaf fi farw ?
44 Dywedodd Saul hefyd, "Felly
gwneled Duw i mi, ac felly chwan-
eged, onid gan farw y byddi di
farw, Jonathan.
45 A dywedodd y bobl wrth Saul,
A leddir Jonathan, yr h^vn a wnaeth
yr ymwared ma^vr hyn yn Israel?
Na atto Duw: "^fel mai byw yr Ar-
glwydd, ni syrth im o wallt ei ben
Samuel yn anfon Saul
I. SAMUEL, XV.
i ddmystvio Amalec.
Cyn
CEIST
Cylch
1087.
Ipen-ILU.
2Neu,
Gweith-
iodd yn
rymmus.
T pen. 15. 3.
" pen. 31. 2.
1 Chron. 8.
33.
i pen. 9. 1.
n pen. 8. H.
Cylch
1079.
» pen. 8. 16.
b Exod. 17.
8,14.
Num. 24.
20.
Deut. 25.
ef i'r ddaear ; canys gyâ â Duw y
gweithiodd efe heddyw. A'r bobl
a waredasant Jonathan, fel na ladd-
wyd ef.
46 Yna Saul a aeth i fynu oddi ar
ol y Philistiaid : a'r Philistiaid a
aethant i'w He eu liun.
47 1Í Felly y cymmerodd Saul y
frenliiniaeth ar Israel ; ac a yniladd-
odd yn erbjn ei holl elynion oddi
amgylch, yn erbyn jMoab, ac yn er-
byn meibion lAmmon, ac yn erbyn
Edom, ac yn erbyn brenliinoedd
Sobah, ac yn erbyn y Philistiaid :
ac yn erbyn pwy bynnag yr Avyneb-
odd, efe a orchfygodd.
48 -CynhuUodd lu hefyd, 'a thar-
awodd Amalec ; ac a waredodd Is-
rael o law ei anrheithwyr.
49 A 'meibion Saul oedd Jona-
than, ac Issui, a Malci-sua, Dyma
enwau ei ddwy ferched ef : enw yr
hynaf oedd Merab, ac enw yr ieu-
angaf Michal.
50 Ac enw gwraig Saul oedd Ahi-
noam merch Ahimaas : ac enw ty-
wysog ei filwriaeth ef oedd Abner
mab Ner, e>vythr frawd ei dad i
Saul.
51 Cis hefyd oedd dad Saul; a Ner
tad Abner oedd fab *Abiel.
52 A bu ryfel caled yn erbyn y
Philistiaid holl ddyddiau Saiü : a
phan welai Saul wr glew a nerthol,
"efe a'i cymmerai atto ei hun.
PENNOD Xy.
1 Samuel yn dan/on Saul i ddinystrio Amalec.
6 Yntau yn arhed y Ceneaid, 8 ac Agag,
a'r hyn goreu o'r ysgly/aeth. 10 Samuel yn
cyhoeddi i Saul, {ac efe yn ei ganmol ac
yn ei esgusodi ei hun,) ddarfod i Dduiv ei
lorthod ef am ei anufudd-dod. 24 Ymos-
fyngiad Saul. 33 Samuel yn lladd Agag.
34 Samuel a Saul yn ymadael.
A SAMUEL a ddywedodd wrth
Saul, ^ Yr Arglwydd a'm han-
fonodd i i'th enneinio di yn fren-
hin ar ei bobl, se/ ar Israel : ac
yn awr gwrando ar lais geiriau yr
Arglwydd.
2 Fel hyn y dywedodd Arglwydd
y Uuoedd ; Cofiais yr hyn a wnaeth
Amalec i Israel, ^y modd y gosod-
odd efe i'w erbyn ar y ffordd, pan
ddaeth efe i fynu o'r Aipht.
3 Dos yn a^vr, a tharo Amalec, a
dinystria yr hyn oil sydd ganddo,
ac nac eiriach ef ; ond lladd hicynt,
yn wr ac yn wraig, yn ddyn bach
ac yn blentyn sugno, yn ŷch ac yn
oen, yn gamel ac yn asya
4 A Saul a gynhullodd y bobl, ac
a'u cyfrifodd hwynt yn Telaim, dau
can mil o wŷr traed, a deng mil o
wŷr Judah.
5 A Saul a ddaeth hyd ddinas i
Amalec, ac a ^gynllwynodd yn y
dyíîryn.
6 H Dywedodd Saul hefyd wrth ''y
Ceneaid, Cerddwch, ciliwch, ewch 1
waered o fysg yr Amaleciaid; rhag
i mi eich distrywio chwi gj'd â
hwynt : herwydd "^ ti a wnaethost
drugaredd â holl feibion Israel, pan
ddaethant i fynu o'r Aipht. A'r
Ceneaid a ymadawsant o fysg yr
Amaleciaid.
7 A Saul a darawodd yr Amalec-
iaid o Hafilah, ffordd y delech di
i ®Sur, yr hon sydd ar gyfer yr
Aipht
8 Ac '^a ddaliodd Agag brenhin yr
Amaleciaid yn fyw, ac ^a laddodd
yr holl bobl â min y cleddyf.
9 Ond Saul a'r bobl a arbedasant
Agag, a'r goreu o'r defaid, a'r ych-
ain, a'r "brasaf o'r ŵyn, a'r hyn oU
ydoedd dda, ac ni ddistryAvient
hwynt: a phob peth gwael a salw,
hwnnw a ddifrodasant liwy.
10 IT Yna y bu gair yr Arglwydd
wrth Samuel, gan ddywedyd,
11 ""Edifar yw gennyf osod Saul
yn frenhin: canys efe a ddychwel-
odd oddi ar fy ol i, ac ni chyfla^^l-
odd fy ngeiriau. A bu ddrwg gan
Samuel ; ac efe a lefodd ar yr An-
glwydd ar hyd y nos.
12 A phan gyfododd Samuel yn
fore i gyfarfod Saul, mynegwyd i
Samuel, gan ddywedyd, Daeth Saul
i ' Carmel ; ac wele, efe a osododd
iddo le, efe a amgylchodd hefyd,
ac a dram wy odd, ac a acth i Avaer-
ed i GilgaL
13 A Samuel a ddaeth at Saul.
A Saul a ddywedodd wrtho ef,
Bendigedig fyddech di gan yr
Arglwydd : mi a gyflawuais air
yr Arglwydd.
14 A dy^vedodd Samuel, Beth yn-
te yw brefiad y defaid hyn yn fy
nghlustiau, a beichiad y gwartheg
yr hwn yr ydwyf yn ei glywed?
15 A Saul a ddywedodd, Oddi
ar yr Amaleciaid y dygasant Invy :
canys y bobl a arbedodd y defaid
goreu, a'r ychain, i aberthu i'r xÌR-
GLWYDD dy Dduw; a'r rhan arall
a ddifrodasom ni.
16 Yna y dywedodd Samuel wrth
Saul, Aros, a mi a fynegaf i ti yi*
hyn a lefarodd yr Arglwydd wrth-
Cyn
CRIST
Cylch
1079.
2 Nen,
ymladdodd,
e Num. 24.
21.
Barn. 1. 11 J,
d Exnd. 18.
10, }9.
Num. 10.
29.
« Gen. 16. 7.
a 25. 18.
fEdrych
1 Breu. 20.
34,35.
S Edrych
pen. 30. 1.
3 Non,
aü goreu.
h2Sam.
24.16.
•Jos. 15. 55.
Samuel yn cerijadu Saul I. SAMUEL, XVI.
ac yn darnio Agag.
Cyn
CEIST
Cylch
1079.
k pen. 9. 21.
4 Hob.
iddijnt eu
difa, Ike.
IPs. 50. 8, 9.
Es. 1. IL
m Preg. 5. 1.
Hos. 6. 6.
Matt. 5. 24.
a 9. 13.
a 12. 7.
1 Edrych
2 Sam. 12.
13.
0 Edrych
1 Bren. 11.
30.
Piieri.28.17.
1 Bieij. 11.
31.
6 Neu,
Tragj/-
wydaoldeb,
neu . Budd-
ugoliaeth,
1 Num. 23.
19.
2 Tim. 2.
13.
Tit. L 2.
yf fi iieithiwyr. Yntau a ddywed-
odd wrtho, Llefara.
17 A Samuel a ddy wedodd, ^ Onid
pan oeddlt fychan yn dy olwg dy
hun, y gwnaed di yn ben ar Iwyth-
au Israel, ac jy enneiniodd yr Ar-
GLWYDD di yn frenhin ar Israel?
18 A'r Arglwydd a'th anfonodd
di i daitli, ac a ddy wedodd, Dos, a
difroda y pechaduriaid, yr Amalec-
iaid, ac ymladd i'w herbyn, nes * eu
difa liwynt.
19 Paham gan hynny na wran-
dewaist ar la is yr Arglwydd, eitlir
troaist at yr anrhaith, a gwnaethost
ddrwg y'ngolwg yr Arglwydd ?
20 A Saul a ddywedodd wrth Sa-
muel, Yn wir mi a wrandewais ar
lais yr Arglwydd, ac a rodiais yn y
ffordd y'm hanfonodd yr Arglwydd
iddi, a dygais Agag brenliin Amalec,
ac a ddifrodais yr Amaleciaid.
21 Ond y bobl a gyramerth o'r ys-
pail, ddefaid a gwartheg, blaenion
y ddifrodaeth, 1 aberthu i'r Ar-
glwydd dy Dduw yn Gilgal.
22 A Samuel a ddywedodd, 'A yw
ewyllys yr Arglwydd ar boeth-
ofírymmau, neu ebyrth, megis ar
wrandaw ar lais yr Arglwydd?
Wele, ""gwrandaw sydd well nag
aberth ; ac ufuddhâu, na brasder
hyrddod.
23 Canys anufudd-dod sydd fel
pechod dewiniaeth ; a throseddiad
sydd anwiredd a delw-addoliaeth,
0 herwydd i ti fwrw ymaith air yr
Arglwydd, yntau a'th fwrw dithau
ymaith o fod yn frenhin.
24 1Í "A Saul a ddywedodd wrth
Samuel, Pechais : canys troseddais
air yr Arglwydd, a'th eiriau di-
thau; o herwydd i mi ofni y bobl,
a gwrandaw ar eu Uais hwynt
25 Ond yn awr maddeu, attolwg,
fy mhechod, a dychwel gyd â mi,
fel yr addolwyf yr Arglwydd.
26 A Samuel a ddywedodd wrth
Saul, Ni ddychwelaf gyd â thi ; canys
bwriaist ymaith air yr Arglwydd,
a'r Arglwydd a'th fwiiodd dithau
jmaith o fod yn frenhin ar Israel
27 A phan drodd Samuel i fyned
ymaith, "efe a ymaflodd y'nghwrr
ei fantell ef ; a hi a rwygodd.
28 A Samuel a ddywedodd wrtho,
^Yr Arglwydd a rwygodd frenhin-
iaeth Israel oddi wrthyt ti heddyw,
ac a'i rhoddes i gymmydog i ti,
gwell na thydi.
29 A hefyd, ^Cadernid Israel ""ni
291
ddy wed gelwydd, ac nid edifarhâ :
canys nid dyn yw efe, i edifarhâu.
30 Yna y dywedodd Said, Pech-
ais ; anrhydedda fi, attolwg, yn awr
ger bron lienuriaid fy mhobl, a
cher bron Israel, a dychwel gyd â
mi, fel yr addolwyf yr Arglwydd
dy Dduw.
31 Felly Samuel a ddychwelodd
ar ol Saul : a Saul a addolodd yr
Arglwydd.
32 1Í Yna y dywedodd Samuel,
Cyrchwch attaf fi Agag breiihin
yr Amaleciaid. Ac Agag a ddaeth
atto ef yn hoyw. Ac Agag a ddy-
wedodd, Chwerwder marwolaeth yn
ddiau a aeth ymaith.
33 A Samuel a ddy^vedodd, 'Fel y
diblantodd dy gleddyf di wragedd,
felly y diblcntir dy fam dithau ym
mysg gwragedd. A Samuel a ddarn-
iodd Agag ger bron yr Arglwydd
yn Gilgal.
34 H Yna Samuel a aeth i Ra-
mah ; a Saul a aeth i fynu i'w dy
yn ^Gibeah Saul.
35 Ac *nid ymwelodd Samuel mwy-
ach â Saul hyd ddydd ei farwolaeth ;
ond Samuel a alarodd am Saul : ac
edifar fu gan yr Arglwydd osod
Saul yn frenhin ar Israel
PENNOD XVI.
1 Samuel, wecli ei ddanfon gan Dduw, dan
rilh aheitha, yn dyfod i Bethlehem. 6 Cer-
ydda ei fam ddynol ef, 13 Efe yn enneirdo
Dafydd. 19 Saul yn danfon am Dafydd i
lonyddu ei yspryd drwg.
A'R Arglwydd a ddywedodd
. wrth Samuel, Pa hyd y galeri
di am Saul, gan i mi ei fwrw ef ym-
aith o deyrnasu ar Israel? Llanw
dy gorn âg olew, a dos ; mi a'th an-
fonaf di at Jesse y Bethlehemiad :
canys ym mysg ei feibion ef y dar-
perais i mi frenhin.
2 A Samuel a ddywedodd, Pa fodd
yr âf fi? OS Saul a glyw, efe a'm
lladd i. A dywedodd yr Arglwydd,
Cymmer anner-fuwch ^gyd â thi,
a dywed, Deuthum "i aberthu i'r
Arglwydd.
3 A galw Jesse i'r aberth, a mi a
hysbysaf i ti yr hyn a wnelych : a
thi a emieiai i mi yr hwn a ddy-
wedwyf wrthyt.
4 A gwnaeth Samuel yr hyn a
archasai yr Arglwydd, ac a ddaeth
i Bethlehem. A henuriaid y ddinas
a ddychrynasant wrth gyfarfod âg
ef; ac a ddywedasant, ''Ai hedd-
ychlawn dy ddyfodiad?
Cyn
CEIST
Cylch
1079.
r Exod. 17.
11.
Num. 14.
45.
pen. 11. 4.
t Edrych
pen. 19. 24
Cylch
lOtiS.
2 Heb. yn
di/ law di.
» pen. 9, 12.
I'l Bicn.2.
13.
Samuel yn enneinio
L SAMUEL, XVII.
Dafydd yn lie Saul.
Cyn
CEIST
Cylch
1063.
c pen. 17. 13.
1 Chron.
27. 18.
d 1 Chron.
28.9.
Ps. 7. 9.
Jer. IL 20.
a 17. 10.
a 20. 12.
e pen, 17. 13.
S Simeah.
2Sam.l3.3.
Sîmmah,
1 Chron.
2.13.
f2Sam.7.8.
Vs. 78. 70.
E Ps. 89. 20.
t Edrych
Num. 27.
18.
Barn. 13.
25.
a 14. 6.
pen. 10. 6,
10.
Cylch
1065.
t pen. 18. 10.
a 19. 9.
4 Neil,
dychryn-
odd.
5 Ac efe a ddywedodd, Heddycli-
lawn: deuthum i aberthu i'r Ar-
GLWYDD : ymsancteiddiwch, a deu-
wch gyd â mi i'r abertb. Ac efe a
sancteiddiodd Jesse a'i feibion, ac
a'u galwodd hwynt i'r aberth.
6 IT A phau ddaethant, efe a
edrychodd ar *= Eliab ; ac a ddy-
wedodd, Diau fod enneiniog yr
Arglwydd ger ei fron ef.
7 A'r Arglwydd a ddywedodd
wrth Samuel, Nac edrych ar ei wyn-
ebpryd ef, nac ar uchder ei gorph-
olaeth ef : canys gwrthodais ef. 0
herwydd nid edrych Duw iel yr
edrych dyn : canys dyn a edrych
ar y golygiad; ond "^yr Arglwydd
a edrych ar y galon.
8 Yna Jesse a alwodd *Abinadab,
ac a barodd iddo ef fyned o flaen
Samuel. A dywedodd yntau, M
ddewisodd yr Arglwydd hwn
chwaith.
9 Yna y gwnaeth Jesse i ^Sam-
mah ddyfod. A dywedodd yntau,
Ni ddewisodd yr Arglwydd hwn
chwaith,
10 Yna y parodd Jesse i'w saith
mab ddyfod ger bron Samuel. A Sa-
muel a ddywedodd wrth Jesse, M
ddewisodd yr Arglwydd y rhai hyn.
11 Dywedodd Samuel hefyd wrth
Jesse, Ai dyma dy holl blant? Yn-
tau a ddywedodd, Yr ieuangaf etto
sydd yn ol ; ac wele, mae ^efe yn
bugeiUo y defaid. A dywedodd Sa-
muel wrth Jesse, Danfon, a chyrch
ef : canys nid eisteddwn ni i lawr
nes ei ddyfod ef yma.
12 Ac efe a anfonodd, ac a'i cyrch-
odd ef Ac efe oedd wridgoch, a
theg yr olwg, a hardd o wedd, A
dywedodd yr Arglwydd, Cyfod,
enneinia ef : canys dyma efe.
13 Yna y cymmerth Samuel gorn
yr olew, ac ^a'i henneiniodd ef yng
nghanol ei frodyr. A daeth ^yspiyd
}T Arglwydd ar Dafydd, o'r dydd
hwnnw allan. Yna Samuel a gyf-
ododd, ac a aeth i Ramah.
14 IT Ond yspryd yr Arglwydd a
giliodd oddj wrth Saul ; ac 'yspryd
drwg oddi wrth yr Arglwydd a'i
^bUnoddef
15 A gweision Saul a ddywedas-
ant wrtho ef, Wele yn awr, drwg
yspryd oddi wrth Dduw sydd yn
dy flino di,
16 Dyweded, attolwg, ein meistr ni
wrth dy weision sydd ger dy fron,
am iddynt geisio gwr yn medru canu
telyn : a bydd, pan ddelo drwg ys-
pryd oddi wrth Dduw arnat ti, yna
iddo ef ganu a'i law; a da fydd i ti.
17 A dywedodd Saul wrth ei weis-
ion, Edrychwch yn awr i mi am wr
yn medru canu yn dda, a dygwch
e/attaf fi.
18 Ac un o'r Uangciau a attebodd,
ac a ddywedodd, Wele, gwelais fab
i Jesse y Bethlehemiad, yn medru
canu, ac yn rymmus o nerth, ac yn
rhyfelwr, yn ddoeth o ymadi'odd
hefyd, ac yn wr Uuniaidd ; a'r Ar-
glwydd sydd gyd âg ef.
19 1Í Yna yr anfonodd Saul gen-
hadau at Jesse, ac a ddy^^edodd,
Anfon attaf fi Dafydd dy fab, yr
hwn sydd gyd a'r praidd.
20 A Jesse a gymmerth asyn
llwythog o fara, a chostrelaid o
win, a mỳn gafr, ac a'li hanfonodd
gyd â Daíydd ei fab at SauL
21 A Dafydd a ddaeth at Saul, ac
a safodd ger ei fi'on ef : yntau a'i
hoffodd ef yn fawr ; ac efe a aeth
yn gludydd arfau iddo ef.
22 A Saul a anfonodd at Jesse,
gan ddywedyd, Arhosed Dafydd,
attolwg, ger fy mron i : canys efe
a gafodd ffafr yn fy ngolwg,
23 A phan fyddai ^ y drwg yspryd
oddi wrth Dduw ar Saul, y cym-
merai Dafydd delyn, ac y canai a'i
ddwylaw : a byddai esmwythdra i
Saul; a da oedd hynny iddo, a'r
yspryd drwg a giliai oddi Avrtho.
PENNOD XVII.
1 Pan ydoedd lluoedd yr Israeliaid a'r Phi-
lisiiaid yn barod i ymladd, 4 y mae
GoViatli yn dyfod allan yn rliyfygus, yn
gofyn un i ymladd âg ef. 12 Dafydd, wedi
i'w dad ei ddavfon ef i ymweled a'i frodyr,
yn cynnyg ymladd âg ef. 28 Eliab yn ei
ystwrdio ef. 30 Ei ddwyn ef ger bron Saul.
32 Yntau yn dangos yr achos yr oedd efe
mor hyderus. 38 Y mae efe heb ddim
arfau, ond ffydd, yn Uadd y cawr. 55 Savl
yn cymmeryd cydndbod o Dafydd.
YNA y Philistiaid a gasglasant
eu byddinoedd i ryfel, ac a
ymgynnuUasant yn *Sochoh, yr hon
sydd yn Judah, ac a wersyllasant
rhwng Sochoh ac Azecah, ^y'nghwrr
Dammim.
2 Saul hefyd a gwŷr Israel a ym-
gasglasant, ac a wersyllasant yn
nyffryn Elah, ac a drefnasant y
fyddin i ryfel yn erbyn y PhUistiaid.
3 A'r Philistiaid oedd yn sefyU ar
fynydd o'r naill du, ac Israel yn
sefyll ar fynydd o'r tu araU : a
dyfii-yn oedd rhyngddynt.
Cyn
CRIST
Cylch
1065.
» J OS, 15. 35.
2 yn Ephet-
dammim,
a elwir
Pas-dam-
mim,
1 Chron.
11. 13.
292
Goliath yn gofyn un
I. SAMUEL, XVII.
* ymladd âg ef.
Cyn
CRIST
Cylch
1063,
SNeu,
choler.
b pen. 16. 1.
c Gen. 35.
19.
d Edryoh
1 Chron. 2.
13, 14, 15.
«pen. 16. 19.
4 IT A daeth gwr rhyngddynt hAvy
alian o wersylloedd y Philistiaid,
a'i enw Goliath, o Gatli : ei uchder
oedd chwe clmfydd a rliychwant.
5 A helm o bres ar ei ben, a Uurig
emmog a wisgai : a phwys y llurig
oedd bum mil o siclau pres.
6 A bottasau pres oedd am ei
draed ef, a "tharian pres rhwng
ei ysgwyddau.
7 A phaladr ei waywffon ef oedd
fel carfan gMehydd ; a blaen ei
wayAviFon ef oedd chwe cliàn sicl o
haiarn : ac un yn dwyn tarian oedd
yn myned o'i flaen ef.
8 Ac efe a safodd, ac a waeddodd
ar fyddinoedd Israel, ac a ddywed-
odd wrthynt, I ba beth y deuwch i
drefnu eich l3yddinoedd? Onid yd-
wyf fi Philistiad, a chwithau yn
weision i Saul? dewisAvch i chwi
wr, i ddyfod i waered attaf fi.
9 Os gaU efe ymladd â mi, a'm
Uadd i ; yna y byddwn ni yn weision
i chwi: ond os myfi a'i gorchfygaf
ef, ac a'i lladdaf ef ; yna y byddwch
ch\vi yn weision i ni, ac y gwasan-
aethwch ni.
10 A'r Philistiad a ddywedodd,
Myfi a waradwj'ddais f^^ddinoedd
Israel y dydd liwn: moeswch attaf
fi wr, fel yr jmladdom ynghyd.
11 Pan glybu Saul a hoU Israel y
geiriau hyuny gan y Philistiad, yna
y digalonnasant, ac yr ofnasant yn
ddirfa^\T.
12 11 A'r Dafydd h^n oedd ^ fab
i '^Ephratewr o Bethlehem Judah,
a'i enw Jesse ; ac iddo ef yr oedd
^ wytli o feibion : a'r gwr yn nyddiau
Saul a âi yn henafg^vr ym mysg
gwŷr.
13 A thri mab hynaf Jesse a aeth-
ant ac a ddilynasant ar ol Saul i'r
rhyfel : ac enw ei dri mab ef, y rhai
a aethant i'r rhyfel, oedd Eliab y
cyntaf-anedig, ac Abinadab yr ail,
a Sammah y trydydd.
14 A Dafydd oedd ieuangaf : a'r
tri hynaf a aeth ar ol Saul.
15 Dafydd liefyd a aeth ac a ddy-
cliAvelodd oddi wrth Saul, ^i fugeilio
defaid ei dad yn Bethlehem.
16 A'r Philistiad a nesaodd fore a
hwyr, ac a ymddangosodd ddeugain
niwrnod.
17 A dywedodd Jesse wrth Da-
fydd ei fab, Cymmer yn awr i'th
frodyr ephah o'r cras-^c? Invn, a'r
deg torth hyn, ac ar redcg dwg
hwynt i'r gwersyll at dy frodyr.
293
18 Dwg hefyd y deg cosyn ^ îr hyn
i dywysog y mil, ac ymwel a'th frod-
yr a ydynt hwy yn iach, a gollwng
yn rhydd eu gwystl hwynt.
19 Yna Saul, a hwythau, a hoU
wŷr Israel, oeddynt yn nyffryn Elah,
yn ymladd a'r Philistiaid.
20 1Í A Dafydd a gjfododd yn fore,
ac a adawodd y defaid gyd â cheid-
wad, ac a gymmerth, ac a aeth,
megis y gorchymynasai Jesse iddo
ef; ac efe a ddaeth i'r gwersyll,
a'r llu yn myned allan i'r ^gâd, ac
yn bloeddio i'r fr^vydr.
21 Canys Israel a'r Philistiaid a,
ymfyddinasent, fyddin yn erbyn
byddin.
22 A Dafydd a adawodd y ^ mud
oddi wrtho dan law ceidwad y do-
drefh, ac a redodd i'r Uu, ac a
ddaeth, ac a gyfarchodd well i'w
frodyr.
23 A thra yr oedd efe yn ymddi-
ddan â hwynt, wele y gwr oedd yn
sefyll rhwng y ddeu-lu, yn dyfod i
fynu o fyddinoedd y Philistiaid, Go-
liath y Philistiad o Gath wrth ei
enw, ac efe a ddywedodd yr un fatli
eiriau, fel y clybu Dafydd.
24 A holl wŷr Israel, pan welsant
y gwr liAAamw, a ffoisant '^rhagddo
ef, ac a ofnasant yn ddirfawr.
25 A dyAvedodd gwŷr Israel, Oni
welsoch chwi y gwr hwn a ddaeth i
fynu? diau i waradwyddo Israel y
mae }ti dyfod i fynu : a'r gwr a'i
Uaddo ef, y brenhin a gyfoetlioga
hwnnw â chyfoeth mawr; *^ei fercli
hefyd a rydd efe iddo ef ; a thy ei
dad ef a Avna efe yn rhydd yn Israel.
26 A Dafydd a lefarodd wrth y
gwŷr oedd yn sefyll yn ei ymyl, gan
ddywedyd, Beth a wneir i'r gwr a
laddo y Pliilistiad hwn, ac a dynno
ymaith y gwaradwydd oddi ar Is-
rael? canys pwy yw y Philistiad
dienwaededig hwn, pan waradwydd-
ai efe fyddinoedd y Duw by w ?
27 A'r bobl a ddywedodd wrtho
ef fel hyn, gan ddywedyd. Felly
y gA\Tieir i'r gwr a'i lladdo ef
28 1Í Ac Eliab, ei frawd hynaf, a'i
clybu pan oedd efe yn ymddiddan
a'r gwŷr : a digter Eliab a ennynodd
yn erbyn Dafydd; ac efe a ddywed-
odd, Paham y daethost i waered
ynia? a chyd â phwy y gade waist yr
ychydig ddefaid hynny yn yr anial-
wch? Myfi a adwaen dy falchder di,
a drygioni dy galon : canys i weled
y rhyfel y daethost ti i waered.
— -
Cyn
CRIST
Cylch
1063.
* Ileb.
llaeth.
5 Ncu,
ymiaddle.
« Ilpb.
llcstri.
7 Hcb.
rhag ei
wytteb ef.
'Jos. 15.16.
Dafydd yn ymlacld â Goliath, I. SAMUEL, XVII.
ac yn ei ladd ef.
Cyn
CEIST
Cylch
1063.
8 neb.
fair.
B Heb.
ai cym-
nterth ef.
SNeu,
fynn.
i Nen,
dijffryn.
6 Heb.
yn llestr.
29 A dywedodd Dafydd, Beth a
wneuthum i yn awr? Onid oes
achos ?
30 1" Ac efe a droes oddi wrtho ef
at un arall, ac a ddywedodd yr un
®modd: a'r bobl a1 hattebasant ef
air y'ngíLÌrfel o'r blaen.
31 A phan glybuwyd y geiriau a
lefarodd Dafydd, yna y mynegwyd
hwynt ger bron Saul : ac efe ^ a an-
fonodd am dano ef.
32 1Í A Dafydd a ddywedodd wrth
Saul, Na Iwfrhâed calon neb ol
herwydd ef : dy was di a â ac a
ymladd a'r Philistiad hwn.
33 A dywedodd Saul wrth Dafydd,
Ni elli àì fyned yn erbyn y Philistiad
hwn, i ymladd âg ef : canys llangc
ydwyt ti, ac yntau sydd yn rhyfel-
wr o'i febyd.
34 A Dafydd a ddywedodd wrth
Said, Bugail oedd dy was di ar
ddefaid ei dad ; a daeth llew ac
arth, ac a gymmerasant -oen o'r
praidd.
35 A mi a euthum ar ei ol ef, ac
a'i tarewais ef, ac a'^ hachubais o'i
safti ef : a phan gyfododd efe i'm
herbyn i, mi a ymaflais yn ei farf
ef, ac a'i tarewais, ac a'i lleddais ef
36 Felly dy was di a laddodd y
Uew, a'r arth : a'r Philistiad dien-
waededig hwn fydd megis un o
honynt, gan iddo ammherchi bydd-
inoedd y Duw byw.
37 Dywedodd Dafydd hefyd, Yr
Arglwydd, yr hwn a'm hachubodd
i o grafangc y Uew, ac o balf yr arth,
efe a'm hachub i o law y Philistiad
hwn. A dywedodd Said wrth Da-
fydd, Dos, a'r Arglwydd fyddo
gyd â thi.
38 IT A Saul a wisgodd Dafydd a'i
^arfau ei hun, ac a roddodd helm
o bres ar ei ben ef, ac a'i gwisgodd
ef mewn llurig,
39 A Dafydd a wregysodd ei gledd-
yf ar ei arfau, ac a geisiodd gerdded ;
am na phrofasai efe. A dywedodd
Dafydd Avi'th Saul, Ni allaf gerdded
yn y rhai hyn : canys ni phrofais i.
A Dafydd a'u diosgodd oddi am
dano.
40 Ac efe a gymmerth ei flfon yn ei
laAv, ac a ddcwisodd iddo bump o
gerrig llyfnion o'r "^afon, ac a'u go-
sododd hwynt ^y'nghôd y bugeiliaid
yr hon oedd ganddo, sef yn yr ys-
greppan ; a'i ffon-dafl oedd yn ei law :
ac efe a nesaodd at y Philistiad.
41 A'r Philistiad a gerddodd, gan
294
fyned a nesâu at Dafydd ; a'r gwr
oedd yn dwyn y darian o'i flaen ef.
42 A phan edrychodd y Philistiad
o amgylch, a chanfod Dafydd, efe a'i
diystyrodd ef: canys Uangc oedd
efe, a gwridgoch, a theg yr olwg.
43 A'r Philistiad a ddywedodd
wrth Dafydd, Ai ci ydwyf û, gan
dy fod yn dyfod attaf fi â fíÿn?
A'r Philistiad a regodd Dafydd trwy
ei dduwiau ef
44 Y Philistiad hefyd a ddywed-
odd wrth Dafydd, Tyred attaf fi, a
rhoddaf dy gnawd i ehediaid y nef-
oedd, ac i anifeiliaid y maes.
45 Yna y dywedodd Dafydd wrth
y Philistiad, Ti yd^vyt yn dyfod attaf
fi â chleddyf, ac â gwaywfifon, ac â
tharian ; a minnau ydwyf yn dyfod
attat ti yn enw Arglwydd y Uu-
oedd, Duw byddinoedd Israel, yr
hwn a geblaist ti
46 Y dydd hwn y ^dyry yr Ar-
glwydd dydi yn fy llaw i, a mi a'th
darawaf di, ac a gymmeraf ymaith
dy ben oddi arnat; ac a roddaf
gelanedd gwersyll y Philistiaid y
dydd hwn i ehediaid y nefoedd, ac
i f^vystfilod y ddaear ; fel y gwypo
yr hoU ddaear fod Duw yn Israel
47 A'r hoU gynnulleidfa hon a
gant wybod, nad â chleddyf, nac â
gway^vffon y gwaredyr Arglwydd:
canys eiddo yr Arglwydd yw y
rhyfel, ac efe a'ch rhydd chwi yn
ein llaw ni,
48 A phan gyfododd y Philist-
iad, a dyfod a nesâu i gyfarfod
Dafydd ; yna y brysiodd Dafydd,
ac a redodd tu a'r fyddin i gyfarfod
a'r Philistiad.
49 A Dafydd a estynodd ei law i'r
god, ac a gymmerth oddi yno gar-
reg, ac a daflodd ac a darawodd y
Philistiad yn ei dalcen ; a'r garreg
a soddodd yn ei dalcen ef : ac efe a
syrthiodd i lawr ar ei wyneb.
50 Felly y gorthrechodd Dafydd y
Philistiad â ffon-dafl ac â charreg,
ac a darawodd y Philistiad, ac a'i
lladdodd ef ; er nad oedd cleddyf
yn llaw Dafydd.
51 Yna y rhedodd Dafydd, ac a
safodd ar y Philistiad, ac a gym-
merth ei gleddyf ef, ac a'i tynnodd
o'r wain, ac a'i lladdodd ef, ac a
dorrodd ei ben ef ag ef A phan
welodd y Philistiaid farw o'u cawr
hwynt, Invy a flbisant. I
52 A gwŷr Israel a Judali a gyfod- 1
asant, ac a floeddiasant ; ac a erlid-
Cyn
CRIST
Cylch
1063.
6 Heb, cau.
Dyrchafiad Dafydd.
I. SAMUEL, XVIIL
Said yn cenjigennu ivrtho.
Cyn
CEIST
Cylch
1063.
a Gen. 44.
30.
b pen. 17. 15.
ÍNeu,
Iwÿddodd.
iasant y Philistiaid, hyd y ffordd y
delych i'r dyffryn, a hyd byrth E-
cron. A'r Philistiaid a syrthiasant
yn archoUedig ar hyd ffordd Saa-
raim, sef hyd Gath, a hyd Ecron.
53 A meibion Israel a ddychwel-
asant o ymlid ar ol y Philistiaid, ac
a anrheithiasant eu gwersylloedd
hwynt.
54 Á Dafydd a gymmerodd ben
y Philistiad, ac a'i dug i Jerusa-
lem; a'i arfau ef a osododd efe yn
ei babelL
55 11 A phan welodd Saul Dafydd
yn myned i gyfarfod a'r Philistiad,
efe a ddywedodd wrth Abner, ty-
wysog y fihvriaeth, Mab i b^vy yw y
llangc hwn, Abner? Ac Abner a
ddywedodd, Fel y mae yn fyw dy
enaid, 0 frenhin, nis gwn i.
56 A dywedodd y brenhin, Ymofyn
mab i bwy yw y gwr ieuangc h^vn.
57 A phan ddychwelodd Dafydd
0 ladd y Philistiad, Abner a'i cym-
merodd ef ac a'i dug o flaen Saul,
a phen y Philistiad yn ei law.
58 A Saul a ddywedodd wrtho ef,
Mab i bwy wyt ti, y gwr ieuangc?
A dywedodd Dafydd, Mab i'th was
Jesse y Bethlehemiad.
PENNOD XVIIL
1 Jonathan yn cam Dafydd. 5 Saul yn cen^
Jigennu wrth ei glod ef; 10 yn ceisio ei ladd
ef yn ei gynddaredd; 12 yn ei ofni ef, o
herwydd ei fod mor llwyddiannus ; IT yn
cynnyg iddo ei ferched, i fod yn fagl iddo.
22 Dafydd, wedi ei berswadio i fod ynfab
y'nghyfraith iV brenhin, yn rhoddi deucant
o fiaen-grwyn y Philistiaid yn lie cynnysg-
aeth Michal. 28 Digasedd Saul, a gogoniant
Dafydd, yn cynnyddu.
AC wedi darfod iddo ymddiddan
jLjL â Saul, * enaid Jonathan a ym-
glymmodd wrth enaid Dafydd; a
Jonathan a'i carodd ef megis ei
enaid ei hun.
2 A Saul a'i cymmerth ef atto y
diwrnod hwnnw, ac ni adawai ^ iddo
ddychwelyd i dy ei dad.
3 Yna Jonathan a Dafydd a wnaeth-
ant gyfammod ; o herwydd efe a'i
carai megis ei enaid ei hun.
4 A Jonathan a ddiosgodd y fanteU
oedd am dano ei hun, ac a'i rhoddes
i Dafydd, a'i wisgoedd, Ye, hyd yn
nod ei gleddyf, a'i fwa, a'i wregys.
5 IT A Dafydd a aeth i ba le bynnag
yr anfonodd Saul ef, ac a ^ymddug
yn ddoeth. A Saul a'i gosododd ef
ar y rhyfelwyr : ac efe oedd gym-
meradwy y'ngolwg yr hoU bobl, ac
y'ngolwg gweision Saul hefyd.
296
6 A bu, wrth ddyfod o honynt, pan
ddychwelodd Dafydd o ladd y Phi-
listiad, ddyfod o'r "^gwragedd aUan
o holl ddinasoedd Israel, dan ganu
a dawnsio, i gyfarfod a'r brenhin
Saul, â thympanau, â gorfoledd, ac
âg offer cerdd ^ dannau.
7 A'r gwragedd wi-th ganu a ymat-
tebent, ac a ddywedent, ^ Lladdodd
Saul ei filoedd, a Dafydd ei fyrdd-
iwn.
8 A digiodd Saul yn ddirfaAvr,
a'r jTnadrodd hwn oedd ddrwg yn
ei olwg ef; ac efe a ddywedodd,
Rhoddasant i Dafydd fyrddiwn, ac
i mi y rhoddasant filoedd : beth
mwy a roddent iddo ef, ond y fren-
hiniaeth?
9 A bu Saul a'i lygad ar Dafydd
o'r dydd hwnnw allan.
10 *i Bu hefyd drannoeth, i'r *drwg
yspryd oddi wrth Dduw ddyfod ar
Saul ; ac efe a brophwydodd yng
nghanol y tŷ : a Dafydd a ganodd
a'i law, fel o'r blaen: a gwaywffon
oedd yn llaw Saul.
11 A Saul a daflodd y waywffon ;
ac a ddywedodd, Tarawaf trwy Da-
fydd yn y pared. A Dafydd a gil-
iodd ddwywaith o'i ŵydd ef.
12 IT A Saul oedd yn ofiai Dafydd ;
o herwydd bod yr Arglwydd gyd
âg ef, a chilio o hono oddi wrth
Saul
13 Am hynny Saul a'i gyrrodd ef
ymaith oddi wrtho, ac a'i gosododd
ef yn dy wysog ar iil : ac ^efe a aeth
i mewn ac allan o flaen y bobL
14 A Dafydd a ^ymddug yn ddoeth
yn ei holl %rdd; a'r Arglwydd
oedd gyd âg ef
15 A phan welodd Saul ei fod ef
yn ddoeth iawn, efe a'i hofnodd ef
16 Eithr holl Israel a Judah a
garodd Dafydd, am ei fod ef jù.
myned i mewn ac aUan o'u blaen
hwynt.
17 IT A dywedodd Saul wrth Da-
fydd, Wele Merab fy merch hynaf,
hi a roddaf fi i ti y» ^vraig : yn
unig bydd i mi yn fab nerthol, ac
ymladd ryfeloedd yr Arglwydd.
(Canys dywedasai Saul, Ni bydd
fy llaw i arno ef, ond llaw y Phi-
listiaid fydd arno ef )
18 A Dafydd a ddy^vedodd ^vrth
Saul, Pwy ydwyf fi ? a pheth yw
fy mywyd, neu dylwyth fy nhad i
yn Israel, fel y byddwn yn ^ddaw
i'r brenhin ?
19 Eithr yn yr amser y dylesid
Cyn
CRIST
Cylch
1063.
0 Exod. 15.
20.
3Heb.
tri-lhant.
dpen.21.JL
a 29. 5.
e pen. 16. 14.
fad. 16.
2 Sam. 5.2.
*Neu,
Iwyddodd.
5 fab yng
ngliyfraiOi.
Gogonìant Dafydd.
L SAMUEL, XIX.
Cynddaredd Saul
Cyn
CEIST
Cylch
1063.
g 2 Sam. 21.
6Heb.
iiniawn yn
ei olug ef.
h Edrych
ad. 26.
THeb.
Yn ol y
geiriau
hyn.
8 Heb.
chi/ftawn-
asid y
dijddiau.
'liSim. 3.
li.
9 Neu,
rlioddi JNIerab merch Saul i Da-
fydd, hi a rodd\\yd i ^Adriel y
Meliolatliiad yn wraig.
20 A IMichal merch Saul a garodd
Dafydd : a mynegasant hynny i
Saul; a'r peth íu "^foddlawn ganddo.
21 A dywedodd Saul, Rhoddaf hi
iddo ef, fel y byddo hi iddo yn
fagl, ac y byddo Uaw y Philistiaid
yn ei erbyn ef. Felly Saul a ddy-
wedodd wrth Dafydd, Tnvy un o'y
ddAvy y byddi fab y'nghyfraith i mi
^ heddy w.
22 IT A Saul a orchymynodd i'w
weisionyè^ hyn; Ymddiddenwch â
Dafydd yn ddirgel, gan ddywedyd,
Wele, y brenhin sydd hoff ganddo
dydi, al hoU weision ef a'th garant
di : yn awr gan hynny ymgyfathr-
acha â'r brenhin.
23 A gweision Saul a adroddasant
^Tth Dafydd y geiriau hyn, A Da-
fydd a ddywedodd, Ai ysgafh yw
yn eich golwg chwi ymgyfathrachu
â brenhin, a minnau yn wr tlawd
a gwael ?
24 A gweision Saul a fynegasant
iddo, gan ddywedyd, Tel hyn y
Uefarodd Dafydd.
25 A dywedodd Saul, Fel hyn y
dy^vedwch wi'th Dafydd; Nid yw y
brenhin yn e^vyllysio cynnysgaeth,
ond cael cant o flaen-gr^vyn y Phi-
listiaid, i ddial ar elynion y brenhin.
Ond Saul oedd yn meddwl peri Uadd
Dafydd trwy law y Philistiaid.
26 Al Aveision ef a fynegasant i
Dafydd y geiriau hyn ; a'r ymad-
rodd fu foddlaAvn gan Dafydd am
ymgyfathrachu a'r brenhin; ac ni
'^ ddaethai yr amser etto.
27 Am hynny y cyfododd Dafydd,
ac efe a aeth, a'i wŷr, ac a daraw-
odd ddau cannwr o'r Philistiaid : a
' Dafydd a ddygodd eu blaen-gnvyn
hwynt, a h^vy a'u cwbl-dalasant i'r
brenhin, i ymgyfathrachu o hono ef
a'r brenhin. A Saul a roddodd Mi-
chal ei ferch yn wi*aig iddo ef
28 11 A Saul a welodd ac a wybu
fod yr Aeglwydd gyd â Dafydd,
a hod Michal merch Saul yn ei
garu ef
29 A Saul oedd yn ofni Dafydd
yn fwy etto : a bu Saul yn elyn i
Dafydd byth.
30 Yna tywysogion y Philistiaid
a aent allan : a phan eleut h^vy,
Dafydd a fyddai ddoethach iia holl
weision Saul ; a'i enw ef a aeth yn
^ anrhydeddus iawn.
PENN^OD XIX
1 Jonathan yn datguddio amcan ei dad am
ladd Dafydd; 4 ac yn annog ei dad i gym-
modi ag ef, 8 Maleisus gynddaredd Said
yn torri allan yn erhyn Dafydd, o heiwydd
ei Iwyddiant ef mewn rhyfel newydd. 12
Michal yn siommi ei thad â delw y^ngwely
Dafydd. 18 Dafydd yn dyfod at Samuel
yn Naioth. 20 Saul yn danfon cenhadau i
ddal Dafydd, 22 a Saul ei hun yn pro-
phivydo.
A SAUL a ddywedodd wrth Jo-
nathan ei fab, ac wrth ei holl
weision, am ladd Dafydd.
2 Ond Jonathan mab Saul oedd
hoff iawn ganddo Dafydd. A myn-
egodd Jonathan i Dafydd, gan ddy-
wedyd, Saul fy nhad sydd yn ceisio
dy ladd di : ac yn awr ymgadw,
attolwg, hyd y bore, ac aros mewn
lie dirgel, ac ymguddia :
3 A mi a âf allan, ac a safaf ger
llaw fy nhad yn y maes y byddych
di }aiddo, a mi a ymddiddanaf a'm
tad o'th blegid di; a'r hyn a wel-
wyf, mi a'i mynegaf i ti.
4 1Í A Jonathan a ddywedodd yn
dda am Dafydd wrth Saul ei dad, ac
a ddywedodd wrtho, Na pheched y
brenhin yn erbyn ei was, yn erbyu
Dafydd: o herwydd ni phechodd efe
i'th erbyn di, ac o herwydd hod ei
weithredoedd ef yn dda iawn i ti.
5 Canys efe a osododd ei ^ einioes
yn ei law, ac a darawodd y Philist-
iad ; a'r Arglwydd a wnaeth iach-
awdwriaeth mawr i holl Israel : ti
a'i gwelaist, ac a laweuychaist : pa-
ham, gan hynny, y pechi yn erbyn
gwaed gwirion, gan ladd Dafydd yn
ddiachos ?
6 A Saul a wrandawodd ar lais
Jonathan ; a Saul a dyngodd, Fel
mai byw yr Arglwydd, ni leddir ef
7 A Jonathan a alwodd ar Dafydd ;
a Jonathan a fynegodd iddo ef yr
holl eiriau hyn. A Jonathan a ddiig
Dafydd at Saul : ac efe a fu ger ei
fron ef megis ^ cynt.
8 A bu chwaneg o ryfel : a Dafydd
a aeth allan ac a ymladdodd yn
erbyn y Philistiaid, ac a'u taraw-
odd hwynt â lladdfa fawr ; a hwy a
ffoisant " rhagddo ef
9 A'r ^ drwg yspryd oddi wrth yi-
Arglwydd oedd ar Saul, pan oedd
efe yn eistedd yn ei dy a'i way^^ifon
yn ei laAV : a Dafydd oedd yn canu
t!i law.
10 A cheisiodd Saul daro a'i wayw-
ffon trwy Dafydd, yn y pared : ond
efe a giliodd o ŵydd Saul ; ac yntau
Cyn
CEIST
Cylch
1063.
» Barn. 9.
17. a 12. 3.
pen. 28. 21.
Ps. 119.
109.
2 neb. doe
ac eclidoe.
Cylcli
1062.
3 Ileb.
rhag ei
wijneh ef.
•"jven.lo.ll.
a 18. 10.
yn erbyn Dafydd.
I. SAMUEL, XX
Saul yn prophivydo.
Cyn
CRIST
Cylch
1062.
«P6.r>9.titl.
rt Edryrh
lonii 7. 32,
45, AC.
1 Cor. 14.
3, 24, 25.
4 pen. 10. 5.
e Num. 11.
25.
a darawodd y waywffon yn y pared.
A Dafydd a ffodd, ac a ddiaiigodd
y nos honno.
11 *=Saul hefyd a anfonodd gen-
hadau i dŷ Daíydd, i'w wylied ef,
ac i'w ladd ef y bore : a Michal ei
wraig a fynegodd i Dafydd, gan
ddywedyd, Onid achubi dy einioes
heno, y fory y'th leddir.
12 U Felly Michal a ollyngodd
Dafydd i lawr trwy íFenestr : ac
efe a aeth, ac a ffodd, ac a ddi-
angodd.
13 A Michal a gymmerodd ddelw,
ac a'i gosododd yn y gwely ; a
chlustog ojleiv geifr a osododd hi
yn obennydd iddi, ac a'i gorchudd-
iodd â dillad.
14 A phan anfonodd Saul genhad-
au i ddala Dafydd, hi a ddywedodd,
Y mae efe yn glaf.
15 A Saul a anfonodd eilwaith
genhadau i edrych Dafydd, gan
ddywedyd, Dygwch ef i fj^nu attaf
fi yn ei wefy, fel y Uaddwyf ef
16 A phan ddaeth y cenhadau,
Avele y ddelw ar y gwely, a chlustog
ojleiv geifr yn obennydd iddi.
17 A dywedodd Saul wrth Michal,
Pah am y t^vyllaist fi fel hyn, ac y
gollyngaist fy ngefyn i ddiangc ? A
ISIichal a ddywedodd yai\\ Saul, Efe
a ddywedodd wrthyf, Gollwng fi ;
onid ê, mi a'th laddaf di.
18 IT Felly Dafydd a ffodd, ac a
ddiangodd, ac a ddaeth at Samuel i
Ramah ; ac a fynegodd iddo yr hyn
oil a wnaethai Saul iddo ef Ac efe
a aeth at Samuel, a hwy a drigas-
ant yn Naioth.
19 A mynegwyd i Saul, gan ddy-
wedyd, Wele, y mae Dafydd yn
Naioth o fewn Èamah.
20 A "^Saul a anfonodd genhadau
i ddala Dafydd. *A phan welsant
gynnulleidfa y prophwydi yn pro-
phwydo, a Samuel yn sefyU wedi
ei osod arnynt hwy, yr oedd ar
genhadau Saul yspryd Duw, fel *y
proph^vydasant hwythau hefyd.
21 A phan fynegwyd hyn i Saul,
efe a anfonodd genhadau eraill ; a
hwythau hefyd a brophwydasant.
A thrachefn danfonodd Saul gen-
hadau y drydedd waith ; a phro-
phwydasant h^vythau hefyd.
22 Yna yntau hefyd a aeth i Ra-
mah ; ac a ddaeth hyd y ffynnon
fawr sydd yn Sechu : ac efe a ofyn-
odd, ac a ddywedodd, Pa le y mae
Samuel a Dafydd? Ac %in a ddy-
wedodd, Wele, y maent yn Naioth
0 fewn Ramah.
23 Ac efe a aeth yno i Naioth yn
Ramah. Ac arno yntau hefyd y
daeth yspryd Duw; a chan fyned
yr aeth ac y prophwydodd, nes ei
ddyfod i Naioth yn Ramah.
24 Ac efe a ddiosgodd ei ddillad,
ac a brophwydodd hefyd ger bron
Samuel, ac a syrthiodd i lawr ^yn
noeth yr hoU ddiwrnod liwnnAv, a'r
hoU nos. Am hjTiny y dywedent,
^A ydyw Saul hefyd ym mysg y
prophwydi ?
PENNOD XX.
1 Dafydd yn ymgynghori â Jonathan am ei
dd'io'jelwch. 11 Jonathan a Dafi/dd yn ad-
newydda eu cyfammod trwy Iw. 18 Arwydd
Jonathan i Dafydd. 24 Saul, o eisieu cael
gafael ar Dafydd, yn ceido lludd Jonathan.
35 Jonathan yn gariadus yn canu yn iach i
Dafydd.
A DAFYDD a ffodd o Naioth
yn Ramah ; ac a ddaeth, ac
a ddywedodd ger bron Jonathan,
Beth a wneuthum i? beth yiv fy
anwiredd ? a pheth yiv fy mhechod
o flaen dy dad di, gan ei fod efe
yn ceisio fy einioes i?
2 Ac efe a ddywedodd T\Ttho, Na
atto Duw ; ni byddi farw : wele, ni
wna fy nhad ddim, na mawr na
by chan, heb ei fynegi i mi : pah am
gan hynny y celai fy nhad y peth hyn
oddi ^vi'thyf fi? Wià. felly y mae.
3 A Dafydd a dyngodd eilwaith,
ac a ddywedodd, Dy dad a ŵyr yn
hysbys i mi gael ffafr yn dy olwg
di ; am hynny y dywed, Na chaed
Jonathan Avybod hyn, rhag ei drist-
âu ef: cyn wired a bod yr Ar-
GLWYDD yn fyw, a'th enaid dithau
yn fyw, nid oes ond megis cam
rhyngof fi ac angau.
4 Yna y dywedodd Jonathan ^vi'th
Dafydd, Dywed beth yiv dy ewyllys,
a mi a'^ cwblhâf i ti.
5 A Dafydd a ddywedodd wrth
Jonathan, Wele, y dydd cyntaf o'y
mis yw y fory, a minnau gan eistedd
a ddylwn eistedd gyd a'r brenhin i
fwytta : ond gollwng fi, fel yr ym-
guddiwyf yn y maes hyd brydnawn
y trydydd dydd.
6 Os dy dad a ymofyn yn fanwl
am danaf ; yna dywed, Dafydd gan
ofyn a ofynodd gennad gennyf fi, i
redeg i Bethlehem, ei ddinas ei hun :
canys ^aberth blynyddol sydd yno
i'r hoU genedl.
7 *0s fel hyn y dywed efe, Da;
heddwchyi/tZ(i i'th was : ond os gan
Cyn
CRIST
Cylch
1062.
t Ea. 20. 2.
Mic. 1. a.
S pen. 10. 11.
2 gwledd.
' Edrych
Gen. 24. 14.
Saul yn ceisio
L SAMUEL, XX.
lladd Jonathan.
Cyn
CEIST
Cylch
1062.
b pen. 18. 3.
a 23. 18.
3 Heb. a
datgnddio
dy glust,
cRuthl.l7.
d 2 Sam. 9.
3. a 21. 7.
» Edrych
pen. 31. 2.
2 Sam. 4. 7.
a 21. 8.
* Neu,
ddiwyi.
ìíẁ.fawr.
S pen. 19. 2.
S Heb.
yn nydd y
gwaith.
ddigio y digia efe, gwybydd fod ei
fryd ef ar ddrwg.
8 Gwna gan hynny drugaredd
â'th was; canys ^\ gyfammod yr
Arglwydd y dygaist dy was gyd
â thi : ac od oes anwiredd ynof fi,
lladd di fi ; canys i ba beth y dygi
fiatdydad?
9 A dywedodd Jonathan, Na atto
Duw hynny i ti : canys, os gan
wybod y cawn wybod fod malais
wedi ei barottoi gan fy nhad i
ddyfod i'tli erbyn, onis mynegwn
i ti?
10 A Dafydd a ddywedodd wrth
Jonathan, Pwy a fynega i mi? neu
beth OS dy dad a'th ettyb yn arw ?
11 IT A dywedodd Jonathan wrth
Dafydd, Tÿred, ac awn i'r maes.
A hwy a aethant ill dau i'r maes.
12 A Jonathan a ddywedodd wrth
Dafydd, 0 Arglwydd Dduw Is-
rael, wedi i mi chwilio meddwl fy
nhad, ynghylch y pryd hwn y fory,
neu drennydd ; ac wele, os daioni
fydd tu ag at Dafydd, ac oni an-
fonaf yna attat ti, ^ a'i fynegi i ti ;
13 '^Fel hyn y giVTiel yr Arglwydd
i Jonathan, ac ychwaneg : os da fydd
gan fy nhad wneuthur drwg i ti ;
yna y mynegaf i ti, ac a'th ollyngaf
ymaith, fel yr elech mewn hedd-
wch : a bydded yr Arglwydd gyd
â thi, megis y bu gyd â'm tad i.
14 Ac nid yn unig tra fyddwyf fi
byw, y gwnei drugaredd yr Ar-
glwydd â mi, fel na byddwyf fi
marw :
15 Ond hefyd "^na thorr ymaith dy
drugaredd oddi wrth fy nhŷ i byth :
na chwaith pan ddistrywio yr Ar-
glwydd elynion Dafydd, bob un
oddi ar wyneb y ddaear,
16 Felly y cyfammododd Jona-
than â thy Dafydd -, ac efe a ddy-
wedodd, * Gofyned yr Arglwydd
hyn ar law gelynion Dafydd,
17 A Jonathan a wnaeth i Dafydd
yntau dyngu, o herwydd efe a'i
carai ef : canys fel y carai ei enaid
ei hun, y carai efe ef.
18 A Jonathan a ddywedodd ^\Ttho
ef, ^Y fory yw y dydd cyntaf o'r
mis : ac ymofynir am danat ; o her-
wydd fe fydd dy eisteddle yn wag.
19 Ac wedi i ti aros dridiau, yna
tyred i waered yn ^ fuan ; a thyi-ed
i'r 8 lie yr ymguddiaist ynddo ^ pan
oedd y peth ar waith, ac aros wrth
faen Ezel.
20 A mi a saethaf dair o saethau
tu a'i ystlys ef, fel pes gollyngwn
hwynt at nod.
21 Wele hefyd, mi a anfonaf langc,
gan ddywedyd, Dos, cais y saethau.
Os gan ddywedyd y dywedaf wrth
y llangc, Wele y saethau o'r tu yma
1 ti, dwg hwynt ; yna tyred di :
canys heddwch sydd i ti, ac nid
oes dim niwed, fd mai byw yw yr
Arglwydd.
22 Ond OS fel hyn y dywedaf wrth
y llangc, Wele y saethau o'r tu hwnt
i ti ; dos ymaith ; canys yr Ar-
glwydd a'th anfonodd ymaith.
23 Ac am ^ y peth a leferais i, mi
a thi, wele yr Arglwydd fyddo
rhyngof fi a thi yn dragy wydd.
24 11 Felly Dafydd a ymguddiodd
yn y maes. A phan ddaeth y dydd
cyntaf o'r mis, y brenhin a eistedd-
odd i fwytta bwyd.
25 A'r brenhin a eisteddodd ar
ei eisteddfa, megis ar amseroedd
eraill ; sef ar yr eisteddfa wrth y
pared ; a Jonathan a gyfododd, ac
Abner a eisteddodd wrth ystlys
Saul ; a lie Dafydd oedd wag.
26 Ac nid ynganodd Saul ddim y
diwrnod hwnnw : canys meddyliodd
mai damwain oedd hyn ; nad oedd
efe Ian, a'i/oiZ yn aflan.
27 A bu drannoeth, yr ail dydd
o'r mis, fod lie Dafydd yn wag. A
dywedodd Saul wrth Jonathan ei
fab, Paham na ddaeth mab Jesse
at y bwyd, na doe na heddyw ?
28 A Jonathan a attebodd Saul,
Dafydd gan ofyn a ofynodd i mi
am gael myned hyd Bethlehem :
29 Ac efe a ddywedodd, Gollwng
fi, attolwg ; o herwydd i'n tylwyth
ni y mae aberth yn y ddinas, a'm
brawd yntau a archodd i mi fod
yno: ac yn awr, o chefais ffafr yn
dy olwg, gad i mi fyned, attolwg,
fel y gwelwyf fy mrodyr. O her-
wydd hyn, ni ddaeth efe i fwrdd y
brenhin.
30 Yna y Uidiodd digter Saul yn
erbyn Jonathan ; ac efe a ddywed-
odd wrtho, Ti fab "^ y gyndyn wrth-
nysig, oni wn i ti ddewis mab Jesse
yn waradwydd i ti, ac yn gywilydd
i noethder dy fam ?
31 Canys tra fyddo mab Jesse yn
fyw ar y ddaear, ni'th sicrhêir di
na'th deyrnas : yn a^vr gan hynny
anfon, a chyrch ef attaf; canys
'^ marw a gaiff efe.
32 A Jonathan a attebodd Saul
ei dad, ac a ddywedodd wrtho.
Cyn
CRIST
Cylch
1062.
had. 14,l&
Edrych
ad. 42.
6 Neil,
Ci/ndyn
gwrth-
nysig.
lieU ojn-
dyn wrth-
nysig-
rwydd.
7 Heb.
mab angau
yw efe.
298
Jonathan yn canu
L SAMUEL, XXI.
yn iach i Dafydd.
Cyn
CEIST
Cylch
1062.
8Heb.
ifyned'
Urosio e/.
» A elwir
Ab'iathar,
Marc 2. 2C.
Paham y bydd efe marw? beth a
wnaeth efe?
33 A Saul a ergydiodd waywffon
atto ef, iV daro ef. Wrth hyn y
gwybu Jonathan /od ei dad ef
wedi rhoi ei fryd ar ladd Dafydd.
34 Felly Jonathan a gyfododd oddi
wi'th y bwrdd mewn Hid digUawn,
ac ni fwyttaodd fwyd yr ail dydd
o'r mis : canys drwg oedd ganddo
dros Dafydd, o herwydd iV dad ei
waradwyddo ef.
35 IT A'r bore yr aeth Jonathan
i'r maes erbyn yr amser a osodasai
efe i Dafydd, a bachgen bychan
gyd âg ef.
36 Ac efe a ddywedodd wrth ei
fachgen, Rhed, cais yn awr y saeth-
au yr ydwyf fi yn eu saethu. ^á'r
bachgen a redodd : yntau a saeth-
odd saeth ^ y tu hwnt iddo ef.
37 A phan ddaeth y bachgen hyd
y fan yr oedd y saeth a saethasai
Jonathan, y llefodd Jonathan ar ol
y bachgen, ac a ddywedodd, Onid
yw y saeth o'r tu hwnt i ti ?
38 A llefodd Jonathan ar ol y
bachgen, Cyflymma, brysia, na saf.
A bachgen Jonathan a gasglodd y
saethau, ac a ddaeth at ei feistr.
39 A'r bachgen ni wyddai ddim :
yn unig Jonathan a Dafydd a
wyddent y peth.
40 A Jonathan a roddodd ei offer
at ei fachgen, ac a ddywedodd wrtho,
Dos, dwg y Thai hyn i'r ddinas.
41 1Í A'r bachgen a aeth ymaith ;
a Dafydd a gyfododd oddi wrth y
dehau, ac a syrthiodd i lawr ar ei
wyneb, ac a ymgrymmodd dair
gwaith. A hwy a gusanasant bob
un eu gilydd, ac a wylasant y naill
wrth y Hall ; a Dafydd a ragorodd.
42 A dywedodd Jonathan wrth
Dafydd, Dos mewn heddwch : yr
hyn a dyngasom ni ein dau yn enw
yr Arglwydd, gan ddywedyd, Yr
Arglwydd fyddo rhyngof fi a thi,
a rhwng fy had i a'th had dithau,
safed hynny yn dragywydd. Ac
efe a gyfododd ac a aeth ymaith :
a Jonathan a aeth i'r ddinas.
PENNOD XXI.
1 Dafydd yn Nob yn cael gan Ahimelech
far a cyssegredig, 7 a Doeg yno yn bresennol.
8 Dafydd yn cymmeryd cleddyf Goliath :
10 yn cymrneryd arno ynfydu yn Gatli.
YNA y daeth Dafydd i Nob at
"Ahimelech yr offeiriad Ac
Ahimelech a ddychiynodd wrth
gyfarfod â Dafydd; ac a ddywed-
odd wrtho, Paliam yr ydnnjt ti yn
unig, ac heb neb gyd â thi ?
2 A dywedodd Dafydd wrth Ahi-
melech yr offeiriad, Y brenhin a or-
chymynodd i mi beth, ac a ddywed-
odd wrthyf, Na chaed neb wybod
dim o'r peth am yr hwn y'th anfon-
ais, ac y gorchymynais i ti : a'r gweis-
ion a gyfarwyddais i i'r lie a'r He.
3 Ac yn awr beth sydd dan dy
law? dod i mi bum turth yn fy
Haw, neu y peth sydd i'w gael.
4 A'r offeiriad a attebodd Dafydd,
ac a ddywedodd, Nid oes fara cy-
ffi-edin dan fy Haw i; eithr y mae
^bara cyssegredig: *=os y llangciau
a ymgadwasant o'r Heiaf oddi wrth
wragedd.
5 A Dafydd a attebodd yr offeir-
iad, ac a ddywedí)íld wrtho, Diau
attal gwragedd oddi wrthym ni
er ys dau ddydd neu dri, er pan
gychwynais i ; Uestri y llangciau
hefyd ydynt sanctaidd, a'r hara
sydd megis cyffredin, ^îe, pettai wedi
ei gyssegru heddyw yn y llestr.
6 Felly yr offeiriad ^ a roddodd iddo
QÎy hara sanctaidd : canys nid oedd
yno fara, ond y bara gosod, * yr hwn
a dynnasid ymaith o(ldi ger bron yr
Arglwydd, i osod bara brwd yn y
dydd y tynnid ef ymaith.
7 Ac yr oedd yno y diwrnod hwn-
nw un o weision Saul yn aros ger
bron yr Arglwydd, a'i enw 'Doeg,
Edomiad, y pennaf o'r bugeiHaid
oedd gan SauL
8 1Í A dywedodd Dafydd wrth
Ahimelech, Onid oes yma dan dy law
di waywffon, neu gleddyf ? canys ni
ddygais fy nghleddyf na'm harfau
chwaith i'm Haw, o herwydd bod
gorchymyn y brenhin ar fírwst.
9 A dywedodd yr offeiriad, Cledd-
yf Goliath y Fhilistiad, yr hwn a
leddaist ti yn ^nyffryn Elah ; wele
ef wedi ei oblygu mewn brethyn
o'r tu ol i'r epliod : o chymnieri
hwnnw i ti, cymmer ; canys nid oes
yma yr un arall ond hwnnw. A
Dafydd a ddywedodd, Nid oes o
fath hwnnw; dyro ef i mi.
10 1Í Dafydd hefyd a gyfododd, ac
a ffodd y dydd hwnnw rhag ofn Saul,
ac a aeth at ^Achis brenliin Gath.
11 A ''gweision Achis a ddyAvedas-
ant wrtho ef, Onid hwn yw Dafydd
brenhin y wlad ? onid i liwn y can-
asant yn y dawiisiau, gan ddywed-
yd, 'Saul a laddodd ei filoedd, a
Dafydd ei fyrddivvn?
Saul yn gorcliymyn
L gAMUEL, XXII.
llcidd yr offeiriaid.
Cyn
CEIST
Cylch
1062.
k Ps. 34. tit.
• Pp. fi?. tit.
a 142. tit.
2Heb.
iddo ddyl-
edwr.
8 neb.
chwerw ei
enaid.
b 2 Sam. 24.
11.
1 Chron.
21.9.
a 29. 29.
2 Chron.
29.25.
lw;/n mewn
uchelfa.
12 A Dafycid a osododd y geiriau
hynny yn ei galon, ac a oftiodd yn
ddirfawr rhag Achis brenhin Gath.
13 Ac ''efe a newidiodd ei wedd yn
eu golwg hAvynt; ac a gymmerth
arno ynfydu rhwng eu dwylaw
hwynt, ac a gripiodd ddrysau y
porth, ac a oUyngodd ei boeryn i
lawr ar ei farf.
14 Yna y dywedodd Achis wrth
ei weision, Wele, gAvelwch y gwr
yn gwallgofi ; paham y dygasoch
ef attaf fi ?
15 Ai eisieu ynfydion sydd arnaf fi,
pan ddygasoch hwiî i yniydu o'm
blaen i? a gaiif hwn ddyfod i'm tŷ i?
PENNOD XXII.
1 Minteioedd yn cyrchu at Bafydd, i Adùlam.
3 Yniau ym MùpaJi yn gorcliymyn ei dad
aH /am i frenldn Moab : 5 ac wedi cael
rhybudd gan Gad, yn dyfod i Eareth. 6
Saul, wrth ei erlid ef, yn achwyn rhag an-
ffyddlondeb ei weision. 9 Böeg yn cyhuddo
Ahimelech. 11 Saul yn gorcliymyn Uadd yr
ofeiriaid. 17 Y rliedegioyr yn naccâu : a
Döcg yn gvmeuthur ei orchymyn ef. 20
Aii'iatliar yn d'iangc, ac yn dwyn y newydd-
ion i Dafydd.
ADAFYDD a aetli ymaitli oddi
yno, ac a ^ddîangodd i ogof
Adiilam : a phan glybu ei frodyr
a hoU dŷ ei dad ei hynny, hwy a
aethant i waered atto ef yno.
2 Ymgynhullodd hefyd atto ef bob
gwr helbulus, a phob g^Yr a oedd
^mewn dyled, a phob gwr ^cystudd-
iedig o feddwl ; ac efe a fu yn dy-
wysog arnynt hwy : ac yr oedd gyd
âg ef ynghylch pedwar cant o wŷr.
3 IF A Dafydd a aeth oddi yno
i Mispah Moab ; ac a ddywedodd
wrth frenhin Moab, Deled, attol-
wg, fy nhad a'm mam i aros gyd â
chwi, hyd oni wypwyf beth a wnel
Duw i mi.
4 Ac efe a'u dug hwynt ger bron
brenhin Moab : ac arhosasant gyd
âg ef yr holl ddyddiau y bu Dafydd
yn yr aniddiifynfa
5 1Í A ^Gad y prophwyd a ddywed-
odd wrth Dafydd, Nac aros yn yr
amddifíynfa ; dos ymaith, a cherdda
rhagot i wlad Judah. Felly Dafydd
a ymadawodd, ac a ddaeth i goed
Hareth.
6 1Í A phan glybu Saul gael g^vyb-
odaeth am Dafydd, a'r gwŷr oedd
gyd âg ef, (a Saul oedd yn aros yn
Gibeah dan *bren yn Ramah, a'i
waywffon yn ei law, al holl weision
yn sefyll o'i amgylch ;)
7 Yna Saul a ddywedodd wrth ei
weision oedd yn sefyll o'i amgylch,
Clywch, attolwg, feibion Jemini : A
ddyry mab Jesse i chwi oil feusydd,
a gwinllannoedd ? a esyd efe chwi
oil yn dywysogion ar filoedd, ac yn
dywysogion ar gannoedd;
8 Gan i chwi oil gyd-fwriadu i'm
herbyn i, ac nad oes a fynego 1 mi
wneuthur o'm mab i gynghrair â
mab Jesse, ac nid oes neb o honoch
yn ddrwg ganddo o'm plegid i, nac
yn datguddio ^i rai ddarfod i'm
mab annog fy ngwas i gynllwyn i'm
herbyn, megis y dydd hwn?
9 1i Yna yr attebodd ''Döeg yr
Edomiad, yr hwn oedd wedi ei osod
ar weision Saul, ac a ddywedodd,
Gwelais fab Jesse yn dyfod i Nob
at Ahimelech mab "^Ahitub.
10 Ac efe a ymgynghorodd drosto
ef a'r Arglwydd; ac *a roddes
f^yJá iddo ef ; cleddyf Goliath y
Philistiad a roddes efe hefyd iddo.
11 Yna yr anfonodd y brenhin i
alw Ahimelech yr offeiriad, mab
Ahitub, a holl dŷ ei dad ef, se/ jr
offeiriaid oedd yn Nob. A hwy a
ddaethant oil at y brenhin.
12 A Saul a ddywedodd, GAvrando
yn awr, mab Ahitub. Dywedodd
yntau, Wele fi, fy argh\7dd.
13 A dywedodd Saul wrtho ef,
Paham y cyd-fA\TÌadasoch i'm her-
byn i, ti a mab Jesse, gan i ti roddi
iddo fara, a chleddyf, ac ymgynghori
â Duw drosto ef, fel y cyfodai yn fy
erbyn i gynlhvyn, megis heddyw ?
14 Ac Ahimelech a attebodd y
brenhin, ac a ddywedodd, Pwy ym
mysg dy holl weision di sydd mor
fiyddlawn a Dafydd, ac yn ddaw i'r
brenhin, ac yn myned wrth dy or-
chymyn, ac yn anrhydeddus yn dy
dỳdi?
15 Ai y dydd hwnniv y dechreiiais
i ymgynghori â Duw drosto ef ? na
atto Duw i mi. Na osoded y bren-
hin ddim yn erbyn ei was, iiac jo.
erbyn neb o dy fy nhad : canys ni
wybu dy was di ddim o hyn oil,
nac ychydig na Uawer.
16 A dywedodd y brenhin, Gan
farw y byddi farw, Ahimelech, tydi
a holl dy dy dad.
17 1Í A'r brenhin a ddjvvedodd wrth
y rhedegwyr oedd yn sefyll o'i am-
gylch ef, Trowch, a lleddwch offeir-
iaid yr Arglwydd ; o herwydd bod
eu Uaw liAvynt hefyd gyd â Dafydd, ac
o herwydd iddynt wybod ffbi o hono
ef, ac na fynegasant i mi. Oiid gweis-
Cyn
CEIST
Cylch
1062.
B Heb./ÿ
nghlust i.
Bjien. 21.7.
Ps. 52. tit.
d pen. 14. 3.
pen. 2L
Ì, 9.
Dafydd yn
I. SAMUEL, XXIIL
gwaredu Ceilah.
Cyn
CEIST
Cylch
1062.
f Edrych
pen. 2. 31.
B pen. 23. 6.
ion y brenhin nid estynent eu Uaw i
ruthro ar offeiriaid yr Arglwydd.
18 A dywedodd y brenhin wrth
Döeg, Tro di, a rhuthra ar yr oifeir-
iaid. A Döeg yr Edomiad a drodd,
ac a rutlirodd ar yr offeiriaid, ac
^a laddodd y diwrnod hwnnw bump
a phedwar ugain o wŷr, yn dwyn
ephod lian.
19 Efe a darawodd hefyd Nob,
diiias yr offeiriaid, â min y cleddyf,
yn wr ac yn wraig, yn ddyn bach ac
yn blentjn sugno, ac yn ŷch, ac yn
asyn, ac yn oen, â min y cleddyf.
20 1Í Ond un mab i Ahimelech mab
Ahitub, a'i enw Abîathar, a ddiang-
odd, ac s a ffodd ar ol Dafydd.
21 Ac Abiathar a fynegodd i Da-
fydd, ddarfod i Saul ladd offeiriaid
yr Arglwydd.
22 A dywedodd Dafydd wrth Abi-
athar, Gwybûm y dydd hwnnw, pan
oedd Döeg yr Edomiad yno, gan
fynegi y mynegai efe i Saul : myfi
a fûm achlysur marwolaeth i hoU
dylwyth tỳ dy dad di.
23 Aros gyd â mi ; nac ofiia : canys
yr hwn sydd yn ceisio fy einioes i,
sydd yn ceisio dy einioes dithau :
ond gyd â mi î/ hyddi di gadwedig.
PENNOD XXIIL
1 Dafydd, wedi ymofyn ar Argl'iJbydd trwy
Aliiathar, yn gwaredu Ceilah: 7 a cliwedi
i Dduw ddaivjos iddo ddyfodiad Saul, a
hradwriaeth y Ceiliaid, yn d'iangc o Ceilah.
14 Jonathan yn dyfod i Ziph, ac yn ei
gysuro ef. 19 Y Ziphiaid yn dangos i Saul
pa le yr oedd efe. 25 Yntau yn d'iangc rhag
Saul ym Maon, trwy ddyfod o'r Philidiaid
iV wlad : 29 ac yn trigo yn En-gedi.
YNA y mynegasant i Dafydd, gan
ddywedyd,Wele y Philistiaid yn
ymladd yn erbyn Ceilah ; ac y maent
hwy yn anrheithio yr ysguboriau.
2 Am hynny y gofynodd Dafydd
i'r Arglwydd, gan ddywedyd, A
âf fi a tharo y Philistiaid hyn ? A'r
Arglwydd a ddywedodd wrth Da-
fydd, Dos, a tharo y Philistiaid, ac
achub Ceilah.
3 A gwŷr Dafydd a ddywedasant
WTtho ef, Wele ni yn ofnus yma
yn Judah : pa faint mwy os awn
i Ceilah, yn erbyn byddinoedd y
Philistiaid ?
4 Yna Dafydd eilwaith a ymgyng-
horodd â'r Arglwydd. A'r Ar-
glwydd a'i hattebodd ef, ac a
ddywedodd, Cyfod, dos i waered
i Ceilah ; canys myfi a roddaf y
Philistiaid yn dy law di.
5 A Dafydd a'i wŷr a aethant i
801 " ~~
Ceilah, ac a ymladdodd a'r Phi-
listiaid : ac a ddug eu gAvartheg
liAvynt, ac a'u tarawodd hwynt â
Uaddfa fawr. Felly y gwaredodd
Dafydd drigolion Ceilah.
6 A bu, pan * ffodd Abiathar mab
Ahimelech at Dafydd i Ceilah,
ddwyn o hono ef ephod yn ei law.
7 IT A mynegwyd i Saul ddyfod
Dafydd i Ceilah. A dywedodd Saul,
Duw a'i rhoddodd ef yn fy Haw i :
canys cauwyd arno ef pan ddaeth i
ddinas â phyrth ac â barrau iddi.
8 A Saul a alwodd yr hoU bobl
ynghyd i ryfel, i fyned i waered i
Ceilah, i warchae ar Dafydd ac ar
ei wŷr.
9 "i A gwj^bu Dafydd fod Saul yn
bwriadu drwg i'w erbyn ef : ac ''efe
a ddywedodd wrth Abiathar yr off-
eiriad, Dwg yr ephod.
10 Yna y dywedodd Dafydd, 0
Arglwydd Dduw Israel, gan glyw-
ed y clybu dy was, fod Saul yn
ceisio dyfod i Ceilah, i ddistrywio
y ddinas er fy mwyn i.
11 A ddyry arglwyddi Ceilah fi yn
ei law ef ? a ddaw Saul i waered,
megis y clybu dy was? 0 Arglwydd
Dduw Israel, mynega, attolwg, i'th
was. A'r Arglwydd a ddywedodd,
Efe a ddaw i waered.
12 Yna- y dywedodd Dafy^dd, A
^ ddyry arglwyddi Ceilah fyfi a'm
gAvyr yn Haw Saul ? A'r Arglwydd
a ddywedodd, Rhoddant.
13 H Yna y cyfododd Dafydd a'i wŷr,
y rhai oedd ynghylch chwe chant,
ac a aethant o Ceilah, ac a rodiasant
He y gallent. A mynegwyd i Saul,
fod Dafydd wedi diangc o Ceilah;
ac efe a beidiodd â myned allan.
14 A Dafydd a arhosodd yn yr
anialwch mewn amddiffynfeydd, ac
a arhôdd mewn mynydd, yn anial-
wch •= Ziph : a Saiil a'i ceisiodd ef
bob dydd ; ond ni roddodd Duw
ef yn ei law ef
15 A gwelodd Dafydd fod Saul
wedi myned allan i geisio ei einioes
ef: a Dafydd oedd yn anialwch
Ziph, mewn coed.
16 A Jonathan mab Saul a gyfod-
odd, ac a aeth at Dafydd i'r coed ;
ac a gryf haodd ei law ef yn Nuw.
17 Dywedodd hefyd wrtho ef, Nac
ofna : canys Haw Saul fy nhad ni'th
gaiff di ; a thi a deyrnesi ar Israel,
a minnau a fyddaf yn nesaf attat ti :
a "^Saul fy nhad sydd yn gwybod
hyn hefyd.
Cyn
CRIST
Cylch
1062.
» pen. 22. 20.
Cylch
1061.
b Num. 27.
21.
pen. 30. 7.
2 Heb. gau.
c Jos. 15. 55.
d pen. 24.20.
Saul yn erlitl Dafydd;
I. SAMUEL, XXIV.
ac yntaii yn ei arbed.
Cyn
CEIST
Cylch
3061.
e Pa. 54. tit.
Edrych
pen. 26. L
3Heb.
or y llaw
(idehau.
i i Jesimon
5 ITeb.
droed-le.
f Jos. 15. 55.
6 i Jesimon.
BEdrych
2Bren.l9.
9,
Î Oraig y
jwahan-
gwati
iadau
18 A hwy ill dau a wnaethant gyf-
ammod ger bron yr Arglwydd. A
Dafydd a arhosodd yn y coed; a
Jonathan a aeth i'w dŷ ei hun.
19 Yna *y daeth y Ziphiaid i fynu
at Saul i Gibeah, gan ddywedyd,
Onid yw Dafydd yn ymguddio gyd
â ni mewn amddiffynfeydd yn y
coed, ym mryn Hachilah, yr hwn
sydd ^o'rtu dehaii *i'r diffaethwch?
20 Ac yn awr, 0 frenhin, tyred i
waered yn ol holl ddymuniad dy
galon ; a bydded amom ni ei roddi
ef yn llaw y brenhin.
21 A dywedodd Saul, Bendigedig
fyddoch chwi gan yr Arglwydd :
canys tosturiasoch wrthyf.
22 Ewch, attolwg, parottôwch ; etto
mynnwch wybod hefyd, ac edrych-
wcli am ei °gynniweirfa ef, lie y
mae efe yn tramwy, a phwy a'i
gwelodd ef yno ; canys dywedwyd
1 mi ei fod ef yn gyfrwys iawn.
23 Edrychwch gan hynny, a myn-
nwch wybod yr holl lochesau y mae
efe yn ymguddio ynddynt, a dy-
chwelwch attaf fi â sicrwydd, fel yr
elwyf gyd â chwi ; ac os bydd efe
yn y wlad, mi a chwiliaf am dano
ef trwy holl filoedd Judah.
24 A hwy a gyfodasant, ac a aeth-
ant i Ziph o flaen Saul : ond Dafydd
al wŷr oedd yn anialwch ^Maon,
yn y rhos o'r tu dehau ^i'r diff-
aethwch.
25 Saul hefyd a'i wŷr a aeth i'w
geisio ef. A mynegwyd i Dafydd :
am hynny efe a ddaeth i waered i
graig, ac a arhosodd yn anialwch
Maon. A phan glybu Saul hynny,
efe a erlidiodd ar ol Dafydd yn
anialwch Maon.
26 A Saul a aeth o'r naill du i'r
mynydd, a Dafydd a'i wŷr o'r tu
arall i'r mynydd : ac yr oedd Da-
fydd yn brysio i fyned ymaith rhag
ofii Saul; canys Saul a'i wŷr a
amgylchynasant Dafydd a'i wŷr, i'w
dala hwynt.
27 1Í ^Ond cennad a ddaeth at
Saul, gan ddywedyd, Brysia, a
thyred : canys y Philistiaid a ym-
daenasant ar hyd y wlad.
28 Am hynny y dychwelodd Saul
o erlid ar ol Dafydd ; ac efe a aeth
yn erbyn y Philistiaid : o herwydd
hynny y galwasant y fan honno
■^ Sela Hammahlecoth,
29 1Í A Dafydd a aeth i fynu oddi
yno, ac a arhosodd yn amddififyn-
feydd En-gedi.
PENNOD XXIV.
1 Dafydd, mewn ogof yn En-gedi, yn torri cwrr
mantell Saul, ac yn ai-bed ei einioes ef; 8 ac
wrth hynny yn dangos ei ddiniweidrwydd.
16 Saul yn cydnahod ai fai, ac yn cym-
meryd llw gan Dafydd, ac yn ymadael.
A PHAN ddychwelodd Saul oddi
ar ol y Philistiaid, mynegwyd
iddo, gan ddywedyd, Wele Dafydd
yn anialwch En-gedi.
2 Yna y cymmerth Saul dair mil o
wŷr etholedig o holl Israel; ac efe a
aeth i geisio Dafydd al wŷr, ar hyd
coppa creigiau y geifi* gwylltion.
3 Ac efe a ddaeth at gorlannau y
defaid, ar y ffordd; ac yno yr oedd
ogof : a ^ Saul a aeth i mewn i was-
anaethu ei gorph. A ^Dafydd a'i wŷr
oedd yn aros yn ystlysau yr ogof.
4 A gwŷr Dafydd a ddywedasant
wrtho ef, Wele y dydd am yr hwn
y dywedodd yr Arglwydd wrthyt,
Wele fi yn rhoddi dy elyn yn dy
law di, fel y gwnelych iddo megis y
byddo da yn dy olwg. Yna Dafydd
a gyfododd, ac a dorrodd gwrr y
fantell oedd am Saul yn ddirgel.
5 Ac wedi hyn ""calon Dafydd a'i
tarawodd ef, o herwydd iddo dorri
cwiT mantell Saul.
6 Ac efe a ddywedodd wrth ei
wŷr, Na atto yr Arglwydd i mi
wneuthur y peth hyn i'm meistr,
enneiniog yr Arglwydd, i estyn fy
llaw yn ei erbyn ef; oblegid en-
neiniog yr Arglwydd yw efe.
7 Felly yr attaliodd Dafydd ei
wŷr â'r geiriau hyn, ac ni adawodd
iddynt gyfodi yn erbyn SauL A
Saul a gododd i fynu o'r ogof, ac
a aeth i ffordd.
8 Ac ar ol hja Dafydd a gyfod-
odd, ac a aeth allan o'r ogof; ac
a lefodd ar ol Saul, gan ddywed-
yd, Fy arglwydd frenhin. A phan
edrychodd Saul o'i ol, Dafydd a
ostyngodd ei wyneb tu a'r ddaear,
ac a ymgrymmodd.
9 IT A Dafydd a ddywedodd wrth
Saul, "^Paham y gwrandewi eiriau
dynion, gan ddy^vedyd, Wele, y mae
Dafydd yn ceisio niwed i ti ?
10 Wele, dy lygaid a welsant y
dydd hwn ddarfod i'r Arglwydd
dy roddi di yn fy llaw i heddyw yn
yr ogof: a dywedwyd wrthyf am dy
ladd di ; ond fy enaid a'th arbed-
odd di : a dywedais, Nid estynaf fy
Uaw yn erbyn fy meistr ; canys en-
neiniog yr Arglwydd yw efe.
11 Fy nhad hefyd, gwel, le, gwel
Cyn
CRIST
Cylch
1061.
b Ps. 57. tit.
a 142. tit.
c 2 Sam. 24.
la
302
Diniweidrwydd Dafydd.
I. SAMUEL, XXV.
Marwolaeth Samuel.
Cyn
CEIST
Cylch
1061.
e 2 Sam. 9.
8.
f pen. 26. 20.
2Heb.
harned.
SHeb.
cauodd.
? pen. 23. 17.
h pen. 23.29.
gwrr dy fantell yn fy Haw i : canys
pan dorrais ymaitli gwrr dy fantell
di, heb dy ladd ; gwybydd a gwel
nad oes yn fy Haw i ddrygioni na
chamwedd, ac na phechais i'th er-
byn : etto yr wyt ti yn hela fy ein-
ioes i, i'w dala hi.
12 Earned yr Arglwydd rhyngof
fi a thithau, a dialed yr Arglwydd
fi arnat ti : ond ni bydd fy Haw i
arnat ti.
13 Megis y djrwed yr hen ddî-
areb, Oddi wrth y rhai anwir y daw
anwiredd: ond ni bydd fy llaw i
arnat ti.
14 Ar ol pwy y daeth brenhin Is-
rael allan? ar ol pwy yr yd wyt ti
yn erlid? ar ol *ci marw, ar ol
^chwannen.
1 5 Am hy nny by dded yr Arglwydd
yn farnwr, a barned rhyngof fi a thi :
edryched hefyd, a dadleued fy nadl,
ac 2 achubed fi o'th law di.
16 IT A phan orphenodd Dafydd
lefaru y geiriau hyn wrth Saul, yna
y dywedodd Saul, Ai dy lef di yw
hon, fy mab Dafydd? A Saul a
ddyrchafodd ei lef, ac a wylodd.
17 Efe a ddywedodd hefyd wrth
Dafydd, Cyfiawnach wyt ti na myfi :
canys ti a delaist i mi dda, a min-
nau a delais i ti ddrwg.
18 A thi a ddangosaist heddyw
wneuthur o honot â mi ddaioni : o
herwydd ^ rhoddodd yr Arglwydd
fi yn dy law di, ac ni'm Ueddaist
19 Oblegid OS caffai \\t ei elyn, a
ollyngai efe ef mewn fibrdd dda?
am hynny yr Arglwydd a dalo i ti
ddaioni, am yr hyn a wnaethost i
mi y dydd hwn.
20 Ac wele yn awr, ^ mi a wn gan
deymasu y teyrnesi di, ac y sicrhêir
brenhiniaeth Israel yn dy law di.
21 Twng dithau wrthyf fi yn awr
i'r Arglwydd, na thorri ymaith fy
had i ar fy ol, ac na ddifethi fy enw
i o dy fy nhad.
22 A Dafydd a dyngodd wrth Saul.
A Saul a aeth i'w dy : Dafydd hef-
yd a'i wŷr a aethant i fynu i'r ^ am-
ddiffynfa.
PENNOD XXV.
1 Marwolaeth Samuel. 2 Dafydd yn Paran
yn davfon at Nabal : 10 a chwedi ei gyffrôi
trvoy daeogrwydd Nabal, ar fedr ei ddifetha
ef. 14 Alriijail yn cael gwyhod hynny, 18 yn
cymmeryd anrheg, 23 a thrwy ei doethineb,
32 yn dyhuddo Dafydd. 36 Nabal wedi
clywed hynny, yn marw. 39 Dafydd yn
pr'iodi Abigail ac Ahinoam. 44 Bhoddi
Michal i Fhalti.
A^BU farw Samuel; a hoU Israel
. a ymgynnullasant, ac a alar-
asant am dano ef, ac al claddasant
ef yn ei dy yn Ramah. A Dafydd
a gyfododd, ac a aeth i waered i
anialwch Paran.
2 Ac yr oedd gwr ym Maon, a'i
'^gyfoeth yn ^Carmel ; a'r gwr oedd
fawr iawn, ac iddo ef yr oedd tair
mil o ddefaid, a mil o eifr : ac yr oedd
efe yn cneifio ei ddefaid yn Carmel.
3 Ac enw y gwr oedd Nabal ; ac
enw ei wraig Abigail : a'r wraig oedd
yn dda ei deaU, ac yn dêg ei gwedd :
a'r gwr oedd galed,a drwg ei weith-
redoedd; a Chalebiad oedd efe.
4 IT A chlybu Dafydd yn yr an-
ialwch, fod Nabal yn cneifio ei
ddefaid.
5 A Dafydd a anfonodd ddeg o
langciau; a Dafydd a ddywedodd
wrth y Uangciau, Cerddwch i fynu i
Carmel, ac ewch at Nabal, a chyf-
erchwcli well iddo yn fy enw i.
6 Dywedwch fel hyn hefyd wrtho
ef sydd yn byw mewn Uwyddiant,
Caffech di heddwch, a'th dy hedd-
wch, a'r hyn oil sydd eiddot ti
heddwch.
7 Ac yn awr clywais fod rhai yn
cneifio i ti : yn awr y bugeiliaid sydd
gennyt a fuant gyd â ni, ni wnaethom
sarhâd arnynt hwy, ac ni bu ddim
yn eisieu iddynt, yr hoU ddyddiau
y buant hwy yn Carmel.
8 Gofyn i'th langciau, a hwy a fyn-
egant i ti : gan hynny caed y Uangc-
iau hyn fiafr yn dy olwg di ; canys
ar ddiwrnod da y daethom ni ; dyro,
attolwg, yr hyn a ddelo i'th law,
i'th weision, ac i'th fab Dafydd.
9 Ac wedi dyfod Uangciau Dafydd,
hwy a ddywedasant wrth Nabal yn
ol yr holl eiriau hynny yn enw Da-
fydd, ac ^a dawsant.
10 IF A Nabal a attebodd weision
Dafydd, ac a ddywedodd, Pwy yw
Dafydd? a phwy yiv mab Jesse? Ua-
wer sydd o weision heddyw yn torri
ymaith bob un oddi wrth ei feistr.
11 ''A gymmeraf fi fy mara a'm
dwfr, a'm *cig a leddais i'm cneif-
wyr, 2i!u rhoddi i wyr nis gwn o ba
le y maent ?
12 Felly Uangciau Dafydd a droi-
sant i'w fibrdd, ac a ddychwelasant,
ac a ddaethant, ac a fynegasant
iddo ef yr holl eiriau hynny.
13 A Dafydd a ddywedodd wrth ei
wyr, Gwregyswch bob un ei gleddyf
Ac ymwregysodd pob un ei gledd-
Cyn
CRIST
Cylch
1060.
• pen. 28. 3.
2 Nen,
negesenau.
t> Jos. 15.
Ö5.
SHeb.
a fuant
lonydd.
c Barn. 8. 6.
4 Heb.
lladdfa.
Doetliînéb Abigail,
I SAMUEL, XXV.
gicraig Ncibal.
Cyn
CKIST
Cvlch
1ÒÖ0.
6 nob.
a ruthrodd
arnynt.
illnthl.17.
pen. 3. 17.
e ad. 34.
n Bren.U.
10.
a 21. 21.
2 Ci en. 9.8.
e Jos. 15.18.
Barn. 1.14.
6 Hrb. yn
dy gliislian.
yf : ymwregysodd Dafydd hefyd ei
gleddyf : ac ynghylch pedwar cant o
wŷr a aeth i í^tiu ar ol Dafydd, a dau
gant a drigasant gyd a'r dodrefn.
14 H Ac un o'r llangciau a fyneg-
odd i Abigail gwraig Nabal, gan
ddywedyd, Wele, Dafydd a anfon-
odd genhadau o'r anialwch 1 gyf-
arch gwell i'n meistr ni ; ond efe
^ a'u difenwodd hwynt.
15 A'r gvfyrfu dda iawn wrtliym
ni ; ac ni wnaed sarhad arnom ni,
ac ni bu i ni ddim yn eisieu yr holl
ddyddiau y rhodiasom gyd â hwynt,
pan oeddym yn y maes.
16 Mur oeddynt hwy i ni nos a
dydd, yr holl ddyddiau y buom gyd
â hwjTit yn cadw y defaid.
17 Yn awr gan h}niny gwybydd,
ac ystyria beth a wnelech : canys
parotto^vyd drwg yn erbyn ein
meistr ni, ac yn erbyn ei hoU dy
ef : canys efe sydcl fab i Belial, fel
na ellir ymddiddan âg ef.
18 1Í Yna Abigail a frysiodd, ac a
gymmerth ddau cant o fara, a dwy
gostrelaid o win, a phump o ddef-
aid wedi eu gwneuthur yn barod, a
phùm hobaid o grus-yd, a chàn swjy
o resin, a dau can teisen o flBgys,
ac a'u gosododd ar asynod.
19 A hi a ddywedodd wrth ei
gweision, Cerddwch o'm blaen i ;
wele fi yn dyfod ar eich ol : ond
wrth Nabal ei gwr nid ynganodd hi.
20 Ac a hi yn marchogaeth ar
asyn, ac yn dyfod i waered ar hyd
ystlys y mynydd; yna, wele Da-
fydd a'i wŷr yn dyfod i waered i'w
herbyn ; a hi a gyfarfu â hwynt.
21 A dywedasai Dafydd, Diau
gadw o honof fi yn ofer yr hyn oil
ocdd gan hwn yn yr anialwch, fel
na bu dim yn eisieu o'r hyn oil
oedd ganddo ef: canys efe a dal-
odd i mi ddrwg dros dda.
22 "^ Felly y g^vnelo Duw i elynion
Dafydd, ac ychwaneg, os ^gadawaf
o'r hyn oil si/dd ganddo ef, erbyn
goleuni y bore, ^un a biso ar bared.
23 A phan welodd Abigail Dafydd,
hi afr3'Siodd ac a ^ddisgynodd oddi
ar yr asyn, ac a syrthiodd ger bron
Dafydd ar ei hwyneb, ac a ymgrym-
modd hyd lawr,
24 Ac a syrthiodd wrth ei draed
ef, ac a ddywedodd, Arnaf fi, fy
arglwydd, arnaf fi hydded yr an-
wiredd ; a Uefared dy wasanaeth-
ferch, attolwg, ^wrthyt, a gwi'ando
eiriau dy law-forwyn.
25 Attolwg, na osoded fy arghvydd
ei galon yn erbyn y gwr Belial hwn,
sef Nabal : canys fel y mae ei enw
ef, felly y mae yntau ; Nabal yiu
ei enw ef, ac ynfydrwydd sydd gyd
âg ef : a minnau dy wasanaethferch,
ni welais weision fy arglwydd, y
rhai a anfonaist.
26 Ac yn a^vr, fy arglwydd, /eZ y
mae yr Arglwydd yn fyw, ac mai
bpv dy enaid di, gan i r Arglwydd
dy luddias di rhag dyfod i dyicallt
gwaed, ac 'i ymddial â'th law dy
hun ; yn awr bydded dy elynion di,
a'r sawl a geisiant niwed i'm har-
glwydd, megis Nabal.
27 Ac yn a^vr yr anrheg yma, yr
lion a ddug dy wasanaethferch f m
hargh>'ydd, rhodder hi i'r llangciau
sydd yn *^ canljTi fy arglwydd
28 A maddeu, attolwg, gamwedd
dy wasanaethferch : canys yr Ar-
glwydd gan wneuthur a wna i'm
harglwydd dy sicr ; o herwydd fy ar-
glwydd sydd yn ymladd rhyfeloedd
yr Arglwydd, a drygioni ni chaf-
wyd ynot ti yn dy holl ddyddiau.
29 Er cyfodi o ddyn i'th erlid di,
ac i geisio dy enaid ; etto enaid
fy arghvydd a fydd wedi ei rwymo
yn rhwymyn y bywyd gyd a r Ar-
glwydd dy Dduw; ac enaid dy
elynion ''a chwja'n-deifl efe, fel o
ganol ceudab y ffbn-dafl.
30 A phan wnelo yr Arglwydd i'm
harglwydd yn ol yr \\y\\ oil a lefar-
odd efe o ddaioni am danat, a phan
y'tli osodo di ji\ flaenor ar Israel ;
31 Yna ni bydd hyn yn " och enaid
i ti, nac yn dramgwydd calon i'm
harglwydd, ddarfod i ti dywallt
gwaed heb achos, neu ddial o'm
harglwydd ef ei hun : ond pan
wnelo Duw ddaioni i'm harglwydd,
yna cofia di dy law-forwj^n.
32 1Í A dywedodd Dafydd wrth Abi-
gail, Bendigedig fyddo Arglwydd
Dduw Israel, yr hwn a'th anfonodd
di y dydd hwn i'm cyfarfod i :
33 Bendigedig hefyd yb dy gyng-
hor, a bendigedig y^/i^W^^*- ditbau
yr lion a'm lluddiaist y dydd li^^Ti
rhag dyfod i dyivallt gwaed, ac i
ymddial a'm llaw fy hun.
34 Canys yn wir, /el y mae Ar-
glwydd Dduw Israel yn fyw, yr
hwn a'm hattaliodd i rhag dy
ddrygu di, oni buasai i ti fry si o a
dyfod i'm cyfarfod, diau ' na adaw-
sid i Nabal, erbyn goleuni y bore,
un a bisai ar bared.
Cyn
CRIST
Cylch
1060.
7Het.
ith achttb
dy hnn.
8 Heb.
rhodio wrth
draed.
hjer.10.18.
9 Heb.
syýrdan-
dod.
304
Marwolaeth Nahal.
I. SAMUEL, XXVI.
Dafydd yn achub Saul.
«Jyri
CRIST
Cylch
1060.
k 2 Sam. 13.
23.
2Ueb.
wrih ei
thraed.
I Jos. 15. 5G.
m 2 Sam. 3.
14.
S PhaUiel,
2 Sam. 3.
15,
35 Yna y cyinmerodd Dafydd o'i
Haw hi yr hyn a ddygasai hi iddo
ef; ac a ddywedodd wrthi hi, Dos
i fyuu meAvn heddwch i'th dŷ: gwel,
mi a wrandewais ar dy lais, ac a
dderbyniais dy wyneb.
36 11 Ac Abigail a ddaeth at Nabal ;
ac wele, ^yr oedd gwledd ganddo
ef yn ei dy, fel gwledd brenhin : a
chalon Nabal oedd lawen ynddo
ef ; canys meddw iawn oedd efe :
am hynny nid ynganodd hi ^vrtho
ef air, na bychan na mawT, nes
goleuo y bore.
37 A'r bore pan aeth ei feddwdod
all an o Nabal, mynegodd ei wraig
iddo ef y geiriau hynny; a'i galon
ef a fu farw o'i fewn, ac efe a aeth
fel carreg.
38 Ac ynghylch pen y dcng niwr-
nod y tarawodd yr Arglwydd Na-
bal, fel y bu efe farw.
39 1Í A phan glybu Dafydd farw
Nabal, efe a ddywcdodd, Bendig-
eáìgfyddo yr Arglwydd, yr hwn
a ddadleuodd achos fy sarhâd i
oddi ar law Nabal, ac a attaliodd
ei was rhag drwg : canys yr Ar-
glwydd a drodd ddrygioni Nabal
ar ei ben ei hun. Dafydd hefyd a
anfonodd i ymddiddan âg Abigail,
am ei chymmeryd hi yn wraig iddo.
40 A phan ddaeth gweision Da-
fydd at Abigail i Carmel, hwy a
lefarasant wrthi, gan ddywedyd,
Dafydd a'n hanfonodd ni attat ti,
i'th gymmeryd di yn Avraig iddo.
41 A hi a gyfododd, ac a ymgrym-
modd ar ei hAvyneb hyd lawr; ac a
ddywedodd, Wele dy forwyn yn
wasanaethferch i olchi traed gweis-
ion fy arglwydd.
42 Abigail hefyd a frysiodd, ac a
gyfododd, ac a farchogodd ar asyn,
a phump o'i Uangcesau ^yn ei chan-
lyn : a hi a aeth ar ol cenhadau
Dafydd, ac a aeth yn wraig iddo ef.
43 A Dafydd a gymmerth Ahinoam
0 ' Jezreel ; a hwy a fuant ill dwy-
oedd yn wragedd iddo ef.
44 1Í A Saul a roddasai '"Michal
ei ferch, gwraig Dafydd, i "Phalti
mab Lais, o Alim.
PENNOD XXVI.
1 Saul, wedi Vr Zipliiaid ddatcjuddio Dafydd,
yn dyfod i Ilachilah yn ei erhyn ef. 5 Da-
fydd yn dyfod i'r wersyllfa ac yn rhwystro
i Ähùai ladd Saul: eito yn cymmeryd ei
waywffon ef a'i ddwfr-lestr. 13 Dafydd yn
ceyyddu Ahiier ; 18 ac yn cynghori Saul.
21 Saul yn cydnahod eifai.
305
AR '■'Ziphiaid a ddaethant at Saul
. i Gibeah, gan ddywedyd, Onid
ydyw Dafydd jti llechu ym mryn
Hachilah, ar gyfer ^y diifaethwch?
2 Yna y cyfododd Said, ac a aeth i
waered i anialwch Ziph, athair mil o
etholedigion gwŷr Israel gj^d âg ef,
i geisio Dafydd yn anialwch Ziph.
3 A Saul a wersyllodd ym mryn
Hachilah, yr hwn sydd ar gyfer y
diffaethwch, wrth y ffordd : a Da-
fydd oedd yn aros yn yr anialwch ;
ac efe a welodd fod Saul yn dyfod
ar ei ol ef i'r anialwch.
4 Am hynny Dafydd a anfonodd
ysbi'wyr, ac a wybu ddyfod o iSaul
yn sicr.
5 1Í A Dafydd a gyfododd, ac a
ddaeth i'r He y gwersyllasai Saul
ynddo: a chanfu Dafydd y He yr
oedd Saul yn gorwedd ynddo, ac
^Abner mab Ner, tywysog ei lu. A
Saul oedd yn gorwedd "yn y wer-
syllfa, a'r bobl yn gwersyUu o'i
amgylch ef.
6 Yna y llefarodd Dafydd, ac y
dywedodd wrth Ahimelech yr Heth-
iad, ac wrth Abisai "mab Serfiah,
brawd Joab, gan ddywedyd, P\vy
a â i waered gyd â mi at Saul i'r
gwersyll ? A dywedodd Abisai, Myfi
a âf i waered gyd â thi.
7 Felly y daeth Dafydd ac Abisai
at y bobl liw nos. Ac wele Saul yn
gorwedd ac yn cysgu yn y wersyll-
fa, a'i way^i'ffon wedi ei gwthio i'r
ddaear %vTth ei obennydd ef: ac
Abner a'r bobl oedd yn gorwedd
o'i amgylch ef.
8 Yna y dywedodd Abisai wrth
Dafydd, Duw a *roddes heddyw dy
elyn yn dy law di : yn aAvr gan hyn-
ny gad i mi ei daro ef, attolwg, a
gAvaywiFon, liyd y ddaear un waith,
ae nis ^A-darawaf çí.
9 A Dafydd a ddyAvedodd wrth
Abisai, Na ddifetha ef : canys pAvy a
estynai ei law yn erbyn enneiniog
yr Arglwydd, ac a fyddai ddieuog?
10 Dywedodd Dafydd hefyd, Fel
y mae yr Arglwydd yn fyAv, naill
ai yr Arglavydd a'i tery ef ; ai ei
ddydd ef a ddaw i farAv; ai efe a
ddisgyn i'r rhyfel, ac a ddifethir.
11 "^Yr Arglwydd am cadAvo i
rhag estyn fy llaAV yn erbyn en-
neiniog yr Arglwydd : ond yn aAvr,
cyramer, attohvg, y Avaywifon sydd
Avrth ei obennydd ef, a'r llestr dwfr,
ac aAvn ymaith.
12 A Dafydd a gymmerth y AvayAT-
Dafydd yn cyngUori Saul, I. SAMUEL, XXVII. ac yntau yn cydnabod eifak
Cyn
CEIST
Cylch
1060.
epen. 21.14.
ffon, a'r llestr dwfr oddi wrth oben-
nydd Saul ; a hwy a aethant ymaith ;
ac nid oedd neb yn gweled, nac yn
gwybod, nac yn nefíro : canys yr
oeddynt oil yn cysgu ; o her^vydd
trwmgrwsg oddi wrth yr Arglwydd
a syrtliiasai arnynt hwy.
13 II Yna Dafydd a aeth i'r tu
hwnt, ac a safodd ar ben y mynydd o
hirbell ; ac encyd fawr rhyngddynt ;
14 A Dafydd a lefodd ar y bobl, ac
ar Abner mab Ner, gan ddyAvedyd,
Onid attebi di, Abner? Yna Abner
a attebodd, ac a ddywedodd, Pwy
ydwyt ti sydd yn llefain ar y
brenhin ?
15 A Dafydd a ddywedodd wrth
Abner, Onid gwr ydwyt ti? a phwy
sydd fel ti yn Israel? a phaham na
chedwaist dy arglwydd frenhin?
canys daeth un o'r bobl i ddifetha
y brenhin dy arglwydd di.
16 Nid da y peth hyn a wnaethost
ti. Fel y mae yr Arglwydd yn
fyw, meibion euog o farwolaeth yd-
ych chwi, am na chadwasoch eich
meistr, enneiniog yr Arglwydd.
Ac yn awr edrychwch pa le y mae
gway>\ŵ)n y brenhin, a'r llestr dwfr
oedd wrth ei obennydd ef.
17 A Saul a adnabu lais Dafydd,
ac a ddywedodd, Ai dy lais di yw
hwn, fy mab Dafydd? A dywedodd
Dafydd, Fy llais i ydyw, fy arglwydd
frenhin.
18 Dywedodd hefyd, Paham y mae
fy arglwydd fel hyn yn erlid ar ol
ei was? canys beth a wneuthum?
neu pa ddrygioni sydd yn fy Haw?
19 Yn awr gan hynny, attolwg,
gwrandawed fy arglwydd frenhin
eiriau ei wasanaethwr. Os yr Ar-
glwydd a'th annogodd di i'm her-
byn, arogled oflr\vm : ond os meib-
ion dynion, melldigedig fyddant
hwy ger bron yr Arglwydd ; o her-
wydd hwy a'm gyrrasant i allan
heddy w, fel nad ydwyf yn cael glynu
yn etifeddiaeth yr Arglwydd, gan
ddywedyd, Dos, gwasanaetha dduw-
iau dieithr.
20 Yn awr, gan hynny, na syrthied
fy ngwaed i i'r ddaear o flaen wyneb
yr Arglwydd : canys brenhin Is-
rael a ddaeth aUan i geisio " chwan-
nen, megis un yn hela petris yn y
mynyddoedd.
21 H Yna Saul a ddywedodd, Pech-
ais : dychwel, Dafydd fy mab : canys
ni'th ddrygaf mwy; o herwydd
gwerthfawr fu fy einioes i yn dy
olwg di y dydd hwn: wele, ynfyd
y gwneuthum, a mi a gyfeiliornais
yn ddirfawr.
22 A Dafydd a attebodd, ac a ddy-
wedodd, Wele waywffon y brenhin;
deled un or Uangciau drosodd, a
chyrched hi
23 Yr Arglwydd a dalo i bob
un ei gyfiawnder a'i fíyddlondeb:
canys yr Arglwydd a'th roddodd
di heddyw yn fy Uaw i; ond nid
estynwn i fy Uaw yn erbyn ennein-
iog yr Arglwydd.
24 Ac wele, megis y bu werthfawr
dy einioes di heddyw yn fy ngolwg
i, felly gwerthfawr fyddo fy einioes
innau y'ngolwg yr Arglwydd, a
gwareded fi o bob cyfyngdra.
25 Yna y dywedodd Saul wrth Da-
fydd, Bendigedig fŷch di, fy mab
Dafydd: hefyd ti a wnei fawredd,
ac a orchfygi rhag llaw. A Dafydd
a aeth i ffordd; a Saul a ddychwel-
odd i'w fangre ei hun.
PENNOD XXVII.
1 Saul yn clywed hod Dafydd yn Gath, ac heb
ei geisio ef mioyach. 5 Dafydd yn cael
Siclag gan Acids; 8 a clian yspeilio gwled-
ydd eraiU, yn peri i Achis goelio mai yn
erbyn Judah yr yrnladdasai efe.
A DAFYDD a ddywedodd yn ei
galon, Yn awr difethir fi ryw
ddydd trwy law Saul : nid oes dim
weU i mi na diangc i dir y Philist-
iaid ; fel yr anobeithio Said ddyfod
o hyd i mi, ac na'm ceisio mwy yn
holl derfynau Israel FeUy y diang-
af o'i law ef
2 A Dafydd a gyfododd, ac a
dramwyodd, efe a'r chwe channwr
oedd gyd âg ef, at Achis mab
Maoch, brenhin Gath.
3 A Dafydd a arhosodd gyd âg
Achis yn Gath, efe a'i wŷr, pob un
gyd a'i deulu; Dafydd a'i ddwy
wragedd, Ahinoam y Jezreelees, ac
Abigail gwraig Nabal y Garmelees.
4 A mynegwyd i Saul, ffoi o Da-
fydd i Gath : ac ni chwanegodd efe
ei geisio ef mwy.
5 1Í A Dafydd a ddyivedodd wrth
Achis, 0 chefais yn awr ffafr yn dy
olwg di, rhodder i mi le yn un o'r
maes-drefi, fel y trigwyf yno : canys
paham yr erys dy was di yn ninas
y brenhin gyd â thi ?
6 Yna Achis a roddodd iddo ef y
dydd hAvnnw Siclag; am hynny y
mae ^Siclag yn eiddo brenhinoedd
Judah hyd y dydd hwn.
7 A rhifedi y dyddiau yr arhosodd
Dafydd yn Siclag.
I. SAMUEL, XXVIIL Saul yn myned at ddewines.
Cyn
CRIST
Cylch
1058.
2Heb.
blwyddyn
o ddydd-
iau :
Edrych
pen. 29. 3,
liyd 1056.
SNeu,
Gerziaid.
i Neu, A
wnaethoch
chwiyrfa,
&c.
b Edrych
1 Chron. 2.
9,25.
c Barn. 1.
16.
5Heb.
i ddrewU
Cylch
1056.
• pen. 25. 1.
bLef.19.31.
a 20. 27.
Dent. 18.
10, 11.
Daiydd y'ngwlad y Philistiaid, oedd
2 flwyddyn a phedwar mis.
8 ÌI A Dafydd a'i wŷr a aetliant i
fynu, ac a ruthrasant ar y Gesuriaid,
a'r ^ Gezriaid, a'r Amaleciaid : canys
hwynt-hwy gynt oedd yn pres^vylio
yn y wlad, ffordd yr elych i Sur, ie,
hyd wlad yr Aipht.
9 A Dafydd a darawodd y wlad ;
ac ni adawodd yn fyw wr na gwraig;
ac a ddug y defaid, a'r gwartheg,
a'r asynod, a'r camelod, a'r gwisg-
oedd, ac a ddycliwelodd ac a ddaeth
at Achis.
10 Ac Achis a ddywedodd, * I ba
le y rhuthrasoch chwi heddyw? A
dywedodd Dafydd, Yn erbyn tu
deliau Judah, ac yn erbyn tu de-
hau ^ y Jerahmeeliaid, ac yn erbyn
tu dehau " y Ceneaid.
11 Ac ni adawsai Dafydd yn fyw
wr na gwraig, i ddAvyn chwedlau i
Gath ; gan ddywedyd, Rhag mynegi
0 honynt i'n lierbyn, gan ddywedyd,
Fel hyn y gwnaeth Dafydd, ac felly
y bydd ei arfer ef yr holl ddyddiau
yr arhoso efe y'ngwlad y Philistiaid.
12 Ac Achis a gredodd Dafydd,
gan ddywedyd, Efe a'i gwnaeth ei
hun ^ yn ffiaidd gan ei bobl ei hun
Israel; am hynny y bydd efe yn
was i mi yn dragywydd.
PENNOD XXVIIL
1 Achis yn hyderu ar Dafydd. 3 Saul wedi
difefha y dewiniaîd, 4 yn ei ofn, wedi i
Dduw ei wrthod, 7 yn myned at ddewines :
9 a honno yn codi i fynu Samuel. 15 Saul,
wrth glywed ei ddinystr, yn llewygu; 21 a'r
wraig aH loeision yn ei nertliu ef â hwyd.
A 'R Philistiaid yn y dyddiau hynny
XJl_ a gynnullasant eu byddinoedd
yn Uu, i ymladd yn erbyn Israel A
dywedodd Achis ^vTth Dafydd, Gwyb-
ydd di yn hysbys, yr ai di gyd â mi
aUan i'r gwersylloedd, ti a'th wŷr.
2 A dywedodd Dafydd wrth Achis,
Yn ddiau ti a gei wybod beth a all
dy was ei wneuthur. A dyAvedodd
Achis Avrth Dafydd, Yn Avir min-
nau a'th osodaf di yn geidwad ar
fy mhen i byth.
3 1Í A ''Samuel a fuasai farw; a
holl Israel a alarasent am dano ef,
ac a'i claddasent yn Ramah, sef yn
ei ddinas ei hun. A Saul a yiTasai
ymaith ''y swynyddion a'r dewiniaid
o'r wlad.
4 1Í A'r Philistiaid a ymgynnuU-
asant ac a ddaethant ac a wersyll-
asant yn Sunem : a Saul a gasglodd
holl Israel ynghyd; a hwy a wer-
syllasant yn Gilboa.
3OT
5 A phan welodd Saul wersyll y
Philistiaid, efe a ofnodd, a'i galon
a ddychrynodd yn ddirfawr.
6 A phan ymgynghorodd Saul a'r
Arglwydd, *'nid attebodd yr Ar-
GLWYDD iddo, na thrwy freucldwyd-
ion, na ^ thrwy Urim, na thrwy bro-
phwydi.
7 it Yna y dywedodd Saul wrth
ei weision, Ceisiwch i mi wraig o
berchen yspryd dewiniaeth, fel yr
elwyf atti, ac yr ymofynwyf â hi.
A'i weision a ddywedasant wrtho,
Wele, y mae gwraig o berchen ys-
pryd dewiniaeth yn Endor.
8 A ^Saul a newidiodd ei ddull, ac a
wisgodd ddiUad eraill; ac efe a aeth,
a dau wr gyd âg ef, a hwy a ddaeth-
ant at y wraig liw nos. Ac efe a ddy-
wedodd, Dewinia, attolwg, i mi trwy
yspryd dewiniaeth, a dwg i fynu at-
taf fi yi* hwn a ddywedwyf wrthyt.
9 A'r Avraig a ddywedodd wrtho ef,
Wele, ti a wyddost yr hyn a wnaeth
Saul, yr hwn a ddifethodd y swyn-
yddion a'r dewiniaid o'r wlad : pa-
ham gan hynny yr ydwyt ti yn
gosod magi }ti erbyn fy einioes i, i
beri i mi farw?
10 A Saul a dyngodd wrthi hi i'r
Arglwydd, gan ddywedyd, Fel mai
byw yr Arglwydd, ni ddigwydd i
ti niwed am y peth hyn.
11 Yna y dywedodd y wi-aig, Pwy
a ddygaf fi i fynu attat ti? Ac efe
a ddywedodd, Dwg i mi Samuel i
fynu.
12 A'r wraig a ganfu Samuel, ac a
lefodd â Uef uchel : a'r wraig a lefar-
odd wrth Saul, gan ddywedyd, Pa-
ham y twyllaist fi? canys ti yw Saul.
13 A'r brenliin a ddywedodd wrthi
hi, Nac ofna: canys beth a welaist
ti? A'r wraig a ddjnvedodd Avrth
Saul, Duwiau a welais yn dyrchafu
o'r ddaear.
14 Yntau a ddywedodd wi'thi, Pa
ddull sydd arno ef ? A hi a ddywed-
odd, Gwr hen sydd yn dyfod i fynu,
a hwnnw yn gwisgo mantell. A
gwybu Saul mai Samuel oedd efe ;
ac efe a ostyngodd ei wyneb i lawi*,
ac a ymgrymmodd.
15 it A Samuel a ddjvvedodd wrth
Saul, Paham yi* aflonyddaist arnaf,
gan beri i mi ddyfod i fynu? A dy-
wedodd Saul, Y mae yn gyfyng iawn
arnaf fi : canys y mae y Philistiaid
yn rhyfela yn fy erbyn i, a Duw a
giliodd oddi wi'thyf fi, ac nid yw yn
fy atteb mwyach, na thrAvy law pro-
Cyn
CRIST
Cylch
1056.
span. 14.37.
Galar. 2. 9.
d Exod. 28,
30.
e 1 Chron.
10.13.
Tywysoglon y Philistiaîd
I. SAMUEL, XXIX.
yn givrthod Dafydcl.
Cyn
CKIST
Cylch
1056.
2Neii,
IroUo ei
hun.
f pen. 15. 28.
S p«n. 15. 9.
bJob 13. i.
8Heb.
t/nfy Haw.
phwydi, na thrwy freuddwydion :
am hynny y gelwais arnat ti, i hys-
bysu i mi beth a wnawn.
16 Yua y dywedodd Samuel, Pa-
ham gan hynny yr ydwyt ti yn ym-
ofyn â mi, gan i'r Arglwydd gilio
oddi wrthyt, a bod yn elyn i ti?
17 Yr Arglwydd yn ddiau a
wnaeth ^iddo, ^megis y llefarodd
trwy fy llaw i : canys yr Arglwydd
a r^vygodd y frenhiniaeth o'th law
di, ac a'i rhoddes hi i'th gymmyd-
og, i Dafydd :
18 s 0 herwydd na wrandewaist ti
ar lais yr Arglwydd, ac na chyf-
lawnaist lidiowgr^vydd ei ddigter
ef yn erbyn Amalec ; am hynny y
gwnaeth yr Arglwydd y peth hyn
i ti y dydd hwn.
19 Yr Arglwydd hefyd a ddyry Is-
rael gyd â thi yn llaw y Philistiaid ;
ac y fory y byddi di a'th feibion gyd
â mi : a'r Arglwydd a ddyry wer-
sylloedd Israel yn llaw y Philistiaid.
20 Yna Saul a frysiodd ac a syrth-
iodd o'i hŷd gyhyd ar y ddaear, ac a
ofnodd yn ddirfawr, o her^vydd geir-
iau Samuel : a nerth nid oedd yn-
ddo; canys ni fwyttasai fAvyd yr hoU
ddiwrnod na'r holl noson honno.
21 1Í A'r wraig a ddaeth at Saul, ac
a ganfu ei fod ef yn ddychrynedig
iawn ; a hi a ddywedodd wrtho ef,
Wele, gwi-andawodd dy law-forwyn
ar dy lais di, a ^ gosodais fy einioes
•^mewn enbydrwydd, ac ufuddheais
dy eiriau a leferaist Avrthyf :
22 Yn awr gan hynny gwrando
dithau, attolwg, ar lais dy wasan-
aethferch, a gad i mi osod ger dy
fron di dammaid o fara ; a bwytta,
fel y byddo nerth ynot, pan elech
i'th fibrdd
23 Ond efe a wrthododd, ac a ddy-
wedodd, Ni fwyttaf. Etto ei weis-
ion a'r wraig hefyd a'i cymmellasant
ef ; ac efe a wrandawodd ar eii llais
h^vynt. Ac efe a gyfododd oddi ar y
ddaear, ac a eisteddodd ar y gwely.
24 Ac yr oedd gan y wraig lo bras
yn tŷ ; a hi a frysiodd, ac a'i lladd-
odd ef, ac a gymmerth beilliaid, ac
a'^ tylinodd, ac a'i pobodd yn gri :
25 A hi 2ÌÌ dug ger bron Saul, a
cher bron ei weision : a hAvy a fwyt-
tasant. Yna hwy a gyfodasant, ac
a aethant ymaith y noson honno.
PENNOD XXIX.
lDafi/dd,wiihfyned gyd ar P]iilidiaid,3yn cael
ei ivrtliod gan y iywysogion. 6 Adds yn ei oll-
wng ef ymaith, ac yn canmol eijj'yddlondeh ef.
YNA y Philistiaid a gynnuUasant
eu holl fyddinoedd i Aphec : a'r
Israeliaid oedd yn gwersyllu wrth
fíynnon sydd yn Jezreel.
2 A thy^vysogion y Philistiaid oedd
yn tramwy yn gannoedd, ac yn fil-
oedd : ond Dafydd a'i wŷr oedd yn
cerdded yn olaf gyd âg Achis.
3 Yna tywysogion y Philistiaid a
ddywedasant, Beth a wna yr He-
breaid hyn yma ? Ac Achis a ddy-
wedodd wrth dywysogion y Philist-
iaid, Onid dyma Dafydd, gwas Saul
brenhin Israel, yr hAvn a fu gyd â
mi * y dyddiau hyn, neu y blynydd-
oedd hyn, ac ni chefais ddim bai
ynddo ef, er y dydd y syrthiodd
efe attafhjdi y dydd h^vn?
4 A thy wysogion y Philistiaid a lid-
iasant wrtho ; a thy^vysogion y Phi-
listiaid a ddywedasant wrtho, ^Gwna
i'r gAvr hwn ddychwelyd i'w le a os-
odaist iddo, ac na ddeled i waered
gyd â ni i'r rhyfel ; rhag '' ei fod yn
wrthwynebAvr i ni yn y rhyfel : canys
â pha beth y rhyngai hwn fodd i'w
feistr? onid â phennau y gwŷr hyn?
5 Onid liAvn yw Dafydd, am yr
hwn y canasant wrth eu gilydd yn
y dawnsiau, gan ddywedyd, ^Saul
a laddodd ei filoedd, a Dafydd ei
fyrddiwn ?
6 1Í Yna Achis a alwodd Dafydd,
ac a ddjvvedodd wrtho, Fel mai
byw yr Arglwydd, diau dy fod
di yn uniaAvn ac yn dda yn fy
ngolwg i, pan elit allan a phan
ddelit i mcAvn gyd â mi yn y gwer-
syll : canys ni chefais ji\ot ddryg-
ioni, o'r dydd y daethost attaf fi
hyd y dydd hwn: eithr nid wyt ti
^ WTth fodd y tywysogion.
7 Dychwel yn awr, gan hynny, a
dos mewn heddwch, ac na "anfodd-
lona dywysogion y Philistiaid.
8 11 A dywedodd Dafydd Avrth
Achis, Ond beth a Araeuthum i? a
pheth a gefaist ti yn dy was, o'r
dydd y deuthum o'th flaen di hyd
y dydd hwn, fel na ddehvn i ym-
Indd yn erbyn gelynion fy arglwydd
frenhin ?
9 Ac Achis a attebodd ac a ddy-
wedodd wrth Dafydd, Gwn mai da
wyt ti yn fy ngolwg i, megis angel
Duw: ond tywysogion y Philistiaid
a ddywedasant, Ni ddaw efe i fynu
gyd a ni i'r rhyfel.
10 Am hynny yn awr cyfod yn
fore, a gweision dy feistr y rhai a
ddaethant gyd â thi : a phan gyfod-
Cyn
CRIST
Cylch
1056.
» Edi-ych
puu. 27. 7.
b 1 Chron.
12. 19.
c Fel pen.
14. 21.
d pen. 18. 7.
a 21. 11.
2 lleb. dda
ÿ ngolwg.
3 Ueb. wna
ddrwg
y ngolwg
lyioysog-
ion.
Dafydd yn erlid
I. SAMUEL, XXX.
yr Amaleciaid.
Cyn
CRIST
Cylch
1056.
■ pen. 23. 9.
och yn fore, a plian oleuo i cliwi,
ewch ymaith.
11 Felly Dafydd a gyfododd, efe
a'i wŷr, i fyned yraaitli y bore, i
ddychwelyd i dir y Philistiaid. A'r
Pliilistiaid a aethaiit i iynu i Jezreel.
PENNOD XXX.
1 Yr Amaleciaid yn yspeilio Siclag. 7 Dafydd
yn ymqfyn â Diiw, ac yn cael cysur i'w herlid
hwy ; 11 a tlirwy waith Aiphtiad, yn cael
ei ddwyn at y (jelynion, ac yn ennill adref yr
lioll yspail. 22 Cyfraith Dafydd am rannu
yr yspail yn uniawn rhwng yr ymladdwyr
a^r rhai a gadwent y dodrefn, 26 Efe yn
anfon anrhegion i'w gyfeilUon.
APHAN ddaeth Dafydd al wŷr
i Siclag y trydydd dydd, yr
Amaleciaid a ruthrasent ar du y de-
hau, ac ar Siclag, ac a darawsent
Siclag, ac a'i llosgasent hi â than.
2 Caeth-gludasent hefyd y gwi-ag-
edd oedd ynddi : o fychan hyd fawr
ni laddasent h^vy neb, eithr dygasent
hwy ymaith, ac aethent i'w íFordd.
3 1Í Felly y daeth Dafydd a'i wŷr
i'r ddinas ; ac wele hi wedi ei llosgi
â than : eu gwragedd h^vynt hefyd,
a'u meibion, a'u merched, a gaeth-
gludasid.
4 Yna dyrchafodd Dafydd a'r
bobl oedd gyd âg ef eu lief, ac
a Avylasant, hyd nad oedd nerth
ynddynt i \vylo.
5 Dwy wragedd Dafydd hefyd a
gaeth-gludasid, Ahinoam y Jezreel-
ees, ac Abigail gwraig Nabal y Car-
meliad.
6 A bu gyiyng iawn ar Dafydd ;
canys y bobl a feddyliasant ei lab-
yddio ef; o herwydd chwerwasai
enaid yi' holl bobl, bob un am ei
feibiun, ac am ei ferched : ond
Dafydd a ymgysurodd yn yr Ar-
GLWYDD ei DdUW.
7 A * Dafydd a ddywedodd wrth
Abiathar yr offeiriad, mab Ahime-
lech, Dwg i mi, attolwg, yr ephod.
Ac Abiathar a ddug yr ephod at
Dafydd.
8 A Dafydd a ymoiynodd a'r Ar-
GLWYDD, gan ddjvvedyd, A erlidiaf
fi ar ol y dorf hon ? a oddiweddaf
fi hi? Ac efe a ddywedodd Avrtho,
Erlid : canys gan oddiweddyd y
goddiweddi, a chan waredu y
gwaredi.
9 Felly Dafydd a aeth, efe a'r chAve
channwr oedd gyd âg ef, a hwy a
ddaeth ant hyd afon Besor, lie yr
arhosodd y rhai a adaAvyd yn ol.
10 A Dafydd a erlidiodd, efe a phed-
war cant o wŷr ; canys dau can wr a
arhosasant yn ol, y rhai a flinasent
fel na allent fyned dros afon Besor.
11 1Í A hwy a gawsant Aipht-ddyn
}^i y maes, ac a'i dygasant ef at
Dafydd ; ac a roddasant iddo fara,
ac efe a fwyttaodd ; a hwy a'i diod-
asant ef â dwfr.
12 A hwy a roddasant iddo ddarn
o ffigys, a dau swp o resin: ac ^efe a
fwyttaodd, a'i yspryd a ddychwelodd
atto : canys ni fwyttasai fara, ac nid
jiasai ddwfr dridiau a thair nos.
13 A Dafydd a ddywedodd wrtho,
Gwas i bwy wyt ti? ac o ba le y
daethost ti? Ac efe a ddywedodd,
Llangc o'r Aipht ydwyf fi, gwas i
wr o Amalec ; a'm meistr am gad-
awodd, oblegid i mi glefychu er ys
tridiau bellach.
14 Nyni a ruthrasom ar du dehau
''y Cerethiaid, a'r hyn sydd eiddo
Judah, a thu dehau "^ Caleb: Siclag
hefyd a losgasom ni â than.
15 A Dafydd a ddjvvedodd wrtho,
A fedri di fyned â mi i waered at
y dorf hon ? Yntau a ddywedodd,
Twng wi'thyf fi i Dduw, na leddi fi,
ac na roddi fi yn Haw fy meistr, a mi
a âf â thi i waered at y dorf hon.
16 IF Ac efe a'i dug ef i waered :
ac wele hwynt wedi ymwasgaru ar
hyd wyneb yr holl dir, yn bwytta,
ac yn yfed, ac yn dawnsio ; o her-
Avydd yr holl yspail fawr a ddygas-
ent hwy o wlad y Philistiaid, ac
o wlad Judah.
17 A Daiydd a'u tarawodd hwynt
o'r cyfnos hyd brydnawn ^dran-
noeth : ac ni ddiangodd un o hon-
ynt, oddi eithr pedwar cant o wŷr
ieuaingc, y rhai a farchogasant ar
gamelod, ac a fíbisant.
18 A Daiydd a achubodd yr hyn
oil a ddygasai yr Amaleciaid : Da-
fydd hefyd a waredodd ei ddwy
wragedd.
19 Ac nid oedd yn eisieu iddynt,
na bychan na mawr, na mab na
merch, na'r anrhaith, na dim ag a
ddygasent hwy ganddynt : hyn oil
a ddug Dafydd adref.
20 Dug Dafydd hefyd yr holl
ddefaid, a'r gwartheg ; y rhai a yr-
rasant o flaen yr anifeiliaid eraill,
ac a ddywedasant, Dyma anrhaith
Dafydd.
21 1Í A Dafydd a ddaeth at y ddau
cannwr a flinasent, fel nad allent
ganlyn Dafydd, ac a barasid idd-
ynt aros wrth afon Besor : a hwy
a aethant i gyfarfod Dafydd, ac i
CjTl
CRIST
Cyleh
105().
bFeUy
Barn. 15.
19.
pen. 14. 47.
e Jos. 14.
13. a 1Ô. 13.
d Ezec. 25.
lü.
Seph. 2. 5.
2 Heb. eu
trannoeih.
Marwolaeth Saul
I. SAMUEL, XXXI.
a'i feihion.
Cyn
CRIST
Cylch
1056.
e Edrych
Num. 31.
27.
Job. 22. 8.
SHeb.
ftndith.
rjofi.19.8.
8 Jo». 15. 48.
h Jos. 13. 16.
1 Jos. 35.50.
k pen. 27. 10.
a 1 Chron.
10.1.
gyfarfod â'r bobl oedd gyd âg ef.
A phan nesaodd Daiydd at y bobl,
efe a gyfarchodd well iddynt.
22 Yna yr attebodd pob gwr dryg-
ionus, ac eiddo y fall, o'r gwŷr a
aethai gyd â Dafydd, ac a ddy-
wedasant, 0 herAvydd nad aethant
hwy gyd â ni, ni roddwn ni iddynt
hwy ddim o'r anrhaith a achubas-
om ni ; eithr i bob un ei wraig,
a'i feibion : dygant hwynt ymaith,
ac ymadawant.
23 Yna y dywedodd Dafydd, M
Avnewch cliwi felly, fy mrodyr, am
yr hyn a roddodd yr Arglwydd i
ni, yr hwn a'n cadwodd ni, ac a
roddodd y dorf a ddaethai i'n her-
byn, yn ein Haw ni.
24 Canys pwy a wrendy arnoch
chwi yn y peth hyn? canys * un fath
fydd rhan yr hwn a elo i waered i
ryfel, a rhan yr hwn a arhoso gyd
â'r dodrefn : hwy a gyd-rannant
25 Ac o'r dydd hwnnw allan, efe
a osododd hyn yn gyfraith ac yn
farnedigaeth yn Israel, hyd y dydd
hwn.
26 1Í A phan ddaeth Dafydd i Sic-
lag, efe a anfonodd o'r anrhaith i
henuriaid Judah, sef i'w gyfeillion,
gan ddywedyd, Wele i chwi -^anrheg,
0 anrhaith gelynion yr Arglwydd ;
27 Sef iV rhai oedd yn Bethel,
ac iV rhai oedd yn *^Ramoth tu a'r
dehau, ac i'r rhai oedd yn ^ Jattir,
28 Ac i'r rhai oedd yn ''Aroer, ac
i'r rhai oedd yn Siphmoth, ac i'r
rhai oedd yn ' Estemoa,
29 Ac i'r rhai oedd yn Rachal,
ac i'r rhai oedd yn ninasoedd ^y
Jerahmeeliaid, ac i'r rhai oedd yn
ninasoedd y Ceneaid,
30 Ac i'r rhai oedd yn Hormah,
ac i'r rhai oedd yn Chor-asan, ac
i'r rhai oedd yn Athac,
31 Ac i'r rhai oedd yn Hebron,
ac i'r holl leoedd y buasai Dafydd
a'i wŷr yn cynniwair ynddynt.
PENNOp XXXI.
1 Saul, wedi colli ei wŷr, a lladd ei feihion, yn
ei ludd ei hun. 7 Y Philistiaid yn percJi-
ennogi y dinasoedd a adawsai yr Isiaeliaid ;
8 ac yn gorfoleddu, ar y cyrph meiiw. 11
Gwŷr Jabes Gilead yn ennill y cyrph liio
nos, (ic yn eu llosgi hwy yn Jahes, ac yn eu
cluddu yn alarus.
AR * Philistiaid oedd yn j'^mladd
. yn erbyn Israel : a gvvyr Israel
a ffoisant rhhg y Philistiaid, ac a
syrthiasant yn archoUedig ym myn-
ydd Gilboa.
2 A'r Philistiaid a erlidiasant ar
ol Saul a'i feibion ; a'r Philistiaid
a laddasant ''Jonathan, ac Abina-
dab, a Malci-sua, meibion Saul.
3 A '^thrymhaocíd y rhyfel yn erbyn
Saul, a'r gwŷr bwäau a'i cawsant
ef ; ac efe a archollwyd yn dost gan
y saethyddion.
4 ^ Yna y dywedodd Saul wrth yr
hwn a oedd yn dwyn ei arfau ef,
Tyn dy gleddyf, a thrywana fi âg
ef ; rhag i'r rhai dienwaededig yma
ddyfod a'm trywaiiu i, a'm ^gwarad-
wyddo. Ond ni fynnai ei yswain ef ;
canys efe a ddychrynasai yn ddir-
fawr: am hynny Saul a gymmer-
odd gleddyf, ac a syrthiodd arno.
5 A phan welodd ei yswain farw
o Saul, yntau hefyd a syrthiodd ar
ei gleddyf, ac a fu farw gyd âg ef.
6 Felly y bu farw Saul, a'i dri
mab, a'i yswain, a'i hoU wŷr, y
dydd hwnnw ynghyd.
7 1Í A phan welodd gwỳr Israel,
y rhai oedd o'r tu hwnt i'r dyffryn,
a'r rhai oedd o'r tu hwnt i'r lor-
ddonen, flfoi o wŷr Israel, a marw
Saul a'i feibion, hwy a adawsant
y dinasoedd, ac a ffoisant; a'r Phi-
listiaid a ddaethant ac a drigasant
ynddynt
8 A'r bore, pan ddaeth y Philist-
iaid i ddiosg y lladdedigion, hwy
a gawsant Saul a'i dri mab yn gor-
wedd ym mynydd Gilboa.
9 A hwy a dorrasant ei ben ef,
ac a ddiosgasant ei arfau ef, ac a
anfonasant i wlad y Philistiaid o
bob parth, i fynegi yn nhŷ eu delw-
au hwynt, ac ym mysg y bobL
10 A gosodasant ei arfau ef yn
nhŷ Astaroth ; a'i gorph ef ^ a hoel-
iasant hwy ar fur 'Beth-san.
11 1Í A plian glybu trigolion Jabes
Gilead yi" hyn a wnaethai y Philist-
iaid i Saul ;
12 s Yr holl wŷr nerthol a gyfodas-
ant, ac a gerddasant ar hj^d y nos,
ac a ddygasant ymaith gorph Saul,
a chyrph ei feibion ef, oddi ar fiir
Beth-san, ac a ddaethant i Jabes,
ac ^ SLÎI llosgasant hwynt yno.
13 A hwy a gymmerasant eu hes-
gyrn hwynt, ac ' slu claddasant dan
bren yn Jabes, ac a ymprydiasant
saith niwrnod.
Cyn
CEIST
Cylcli
1056.
b pen. 14.49.
1 Chron. 8.
33.
c Edrych
2 Sam. 1.
6, &c.
dFeUy
Barn. 9. 54.
2Neu,
gwaticor.
e 2 Sam. 21.
12.
f Jos. 17.11.
Barn. L 27.
B Edryoh
veil. 11.
1-11.
2 Sam. 2.
4—7.
h Jor. a. 5.
Amos 6. 10.
i 2 Sam. 2.
4, 5. a 21.
12, 13, 14.
Cyn
CEIST
1056.
« 1 Sam. 30.
17.
>> pen. 4. 10.
c 1 Sam. 4.
12.
«Hob.
beth a /n Ì
d Edrych
1 Sam. 31.
3,4.
SNeu,
fy Uurig
tydd i'm
rhwÿstro,
/od/y holt.
AIL LYFR SAMUEL;
YR HWN A ELWIR UEFYD,
AIL LYFR Y BRENHINOEDD.
PENNOD L
1 Yr Amaleciad, a ddygasai newyddion o'r
gyflafan, ac a'i cyliudJasai ei hixn o /arw-
olueth Saul, yn cael ei ladd. 17 Dafydd yn
gwneuthur marwnad i Saul a Jonathan.
AC ar ol marwolaeth Saul, pan
_ ddycliwelasai Dafydd *o ladd
yr Amaleciaid, wedi aros o Dafydd
ddeuddydd yn Siclag ;
2 Yna, y trydydd dydd, wele ^wr
yn dyfod o'r gwersyU oddi wrth
Saul, '"a'i ddillad wedi eu rhwygo,
a phridd ar ei ben : a phan ddaeth
efe at Dafydd, efe a syrthiodd i
lawr, ac a ymgrymmodd.
3 A Dafydd a ddywedodd wrtho
ef, 0 ba le y daethost ti? Yntau a
ddywedodd Avrtho, 0 wersyU Israel
y dieugais i.
4 A dywedodd Dafydd wrtho ef,
Pa "fodd y bu? mynega, attolwg,
i mi. Yntau a ddywedodd, Y bobl
a ffodd o'r rhyfel, a Uawer hefyd
o'r bobl a syrthiodd, ac a fuant
feirw; a Saul a Jonathan ei fab a
fuant feirw.
5 A Dafydd a ddyAvedodd wrth y
Uangc oedd yn mynegi iddo, Pa
fodd y gwyddost ti farw Saul a
Jonathan ei fab?
6 A'r Uangc, yr hwn oedd yn myn-
egi iddo, a ddywedodd, Digwydd-
odd i mi ddyfod i fynydd Gilboa;
ac wele, '^ Saul oedd yn pwyso ar ei
waywffon: wele hefyd y cerbydau
a'r marchogion yn erlid ar ei ol ef
7 Ac efe a edrychodd o'i ol, ac
a'm canfu i, ac a alwodd arnaf fi.
Minnau a ddywedais, Wele fi.
8 Dywedodd yntau wrthyf, Pwy
wyt ti ? Minnau a ddywedais wrtho,
Amaleciad ydwyf fi.
9 Ac efe a ddywedodd wrthyf fi,
Saf, attolwg, arnaf, a Uadd fi : canys
^cyfyngder a ddaeth arnaf, o herwydd
hod fy holl einioes ynof fi etto.
10 Felly mi a sefais arno ef, ac a'i
lleddais ef ; canys mi a wyddwn na
byddai efe byw ar ol ei gwympo : a
chymmerais y goron oedd ar ei ben
ef, a'r freichled oedd am ei fraich
ef, ac a'u dygais hwynt yma at fy
arglwydd
11 Yna Dafydd a ymaflodd yn ei
ddillad, ac *a'u rh\\'ygodd hwynt; a'r
holl wŷr hefyd y rhai oedd gyd âg ef
12 Galarasant hefyd, ac wylasant,
ac ymprydiasant hyd yi- hw^T, am
Saul ac am Jonathan ei fab, ac am
bobl yr Akglwydd, ac am dŷ Is-
rael; o herwydd iddjTit syrthio
trwy y cleddyf.
1.3 H A Dafydd a ddywedodd wrth
y Uangc oedd yn mynegi hyn iddo,
0 ba le ^y'th henyw di? Yntau a
ddywedodd, Mab i wr dieithr o
Amaleciad ydwyf ^.
14 A dywedodd Dafydd wrtho, *^Pa
fodd nad ofnaist ti estyn dy law i
ddifetha enneiniog yr Arglwydd ?
15 A ^ Dafydd a alwodd ar un o'r
gweision, ac a ddywedodd, Nesâ,
rhuthra iddo ef Ac efe a'i taraw-
odd ef. fel y bu efe farw.
16 A dywedodd Dafydd wrtho ef,
Bydded dy Avaed di ar dy ben dy
hun: canys dy enau dy hun a
dystiolaethodd yn dy erbyn, gan
ddywedyd, Myfi a leddais ennein-
iog yr Arglwydd.
17 1Í A Dafydd a alarnadodd yr
alarnad hon am Saiü ac am Jona-
than ei fab :
18 (Dywedodd hefyd am ddysgu
meibion Judah i saethu â bwa :
wele, y mae yn ysgrifenedig ^'yn
Uyfr ' Jazer.)
19 0 ardderchawgrwydd Israel, efe
a archoUwyd ar dy uchelfaoedd di :
pa fodd y cwympodd y cedyrn !
20 'Nac adroddwch hyn yn Gath ;
na fynegwch yn heolydd Ascalon:
rhag ''Uawenychu merched y Phi-
listiaid, rhag gorfoleddu o ferched
y rhai dienwaededig.
21 0 fynyddoedd Gilboa, na ddis-
gyned arnoch chwi wlith na gwlaw,
na meusydd o offrymmau ! canys
yno y bwriwyd ymaith darian y ced-
yrn yn ddirmygus, tarian Saul, fel
pe buasai heb ei enneinio tg olcw.
22 Oddi wrth waed y Uaddedigion,
oddi wrth frasdery cedyrn, ni throdd
bwa Jonathan yn ol, a chleddyf Saul
ni ddychwelodd yn wag.
23 Saul a Jonathan oedd gariadus
ac *^anwyl yn eu bywyd, ac yn eu
marwolaeth ni wahanwyd hwynt :
Cyn
CEIST
1056.
e pen. 3. 31.
u 13. 31,
< y daethost
dif
'rs.105.15.
S pen. 4. 10.
hJo8.lC.13.
8 Ne«, yr
uniawn.
I Mic. 1. 10.
Eilrych
Bam. 16.
23.
k Edrych
1 Sam. 18.6.
6 NcU,
hilfryd,
neu, htr-
aidd.
Enneinîo Dafydd
11. SAMUEL, II.
yn frenhin ar Judah.
Cyn
CEIST
105t».
aBam. 1.1.
1 Sam. 23.
2, 4, 9. a
30. 7, 8.
Cylch
1055.
blSam. 31.
13.
c Ruth 2. 20.
a 3. 10.
cynt oecldyiit na'r eryrod, a chryf-
ach oeddynt na'r Uewod.
24 Merched Israel, "vvylwch am
Saul, yr hwn oedd yn eich dilladu
chwi âg ysgarlad, gyd â hyfrydwch,
yr hwn oedd yn gwisgo addurn-
wisg aur ar eich dillad chwi.
25 Pa fodd y cwj^mpodd y cedyrn
y'nghanol y rhyfel ! Jonathan, ti a
laddwyd ar dy uchelfaoedd !
26 Gofid sydd arnaf am danat ti,
fy mrawd Jonathan : cu iawn fuost
gennyf fi : rhyfeddol oedd dy gar-
iad tu ag attaf fi, tu hwnt i gariad
gwragedd.
2/ Pa fodd y syrthiodd y cedyrn,
ac y difethwyd arfau rhyfel !
PENNOD II.
1 Dafydd, ar archiad Duw, yn myned gyd a'i
icŷr i Hebron; He y gwnaed ef yn frenhin ar
Judah: 5 yn canmol gicŷr Jabes Gilead, am
eu caredigrwydd i Saul. 8 Abner yn gwneuth-
ur Isboseth yn frenhin ar Israel. 12 Tmladd
creulawn rhwng deuddeg o wŷr Abner a deu-
ddeg o ivyr Joab. 18 Lladd Asahd. 25
J cab, ar ddeisyjiad Abner, yn galw y bobl
yn ol. 32 Cluddedigaeth Asahel.
AC ar ol hyn ^yr yraofynodd Da-
_ fydd â'r Arglwydd, gan ddy-
Avedyd, A âf fi i fynu i'r un o ddin-
asoedd Judah? A'r Arglwydd a
ddywedodd wrtho ef, Dos i fynu.
A djwedodd Dafydd, I ba le yr
âf i fynu ? Dywèdodd yntau, I He-
bron.
2 A Dafydd a aeth i fjmi yno, a'i
ddwy wragedd hefyd, Ahinoam y
Jezreelees, ac Abigail gwraig Na-
bal y Carmeliad.
3 A Dafydd a ddug i fynu ei wŷr
y rhai oedd gyd ag ef, pob un a'i
deulu: a hwy a arhosasant yn nin-
asoedd Hebron.
4 A gwŷr Judah a ddaethant, ac a
enneiniasant Dafydd yno yn fren-
hin ar dy Judah, A mynegasant i
Dafydd, gan ddywedyd, mai ''gwŷr
Jabes Gilead a gladdasent Saul.
5 IT A Dafydd a anfonodd genhad-
au at wŷr Jabes Gilead, ac a ddy-
wedodd WTthynt, "^Bendigedig ydych
chwi gan yr Arglwydd, y rhai a
^Yiiaethoch y drugaredd lion a'ch
arglwydd Saul, ac a'i claddasoch ef.
6 Ac yn awr yr Arglwydd a
wnelo â chwi drugaredd a gwirion-
edd : minnau hefyd a dalaf i chwi
am y daioni hwn, oblegid i chwi
wneuthur y peth hyn.
7 Yn awr gan hynny ymnerthed
eich dwylaw, a byddwch feibion
grymmus: canys marw a fu eich
arghvydd Saul, a thy Judah a'm
henneiniasant innau yn frenhin ar-
nynt.
8 1Í Ond Abner mab Ner, tywysog
y fihvriaeth oedd gan Saul, a gym-
merth ^Isboseth mab Saul, ac a'i
dug ef drosodd i Mahanaim ;
9 Ac efe a'i gosododd ef yn fren-
hin ar Gilead, ac ar yr Assuriaid,
ac ar Jezreel, ac ar Ephraim, ac ar
Benjamin, ac ar hoU Israel.
10 Mab deugein-mlw^dd oedd Is-
boseth mab Saul, pan ddechreu-
odd deyrnasu ar Israel ; a dwy
flynedd y teyrnasodd efe. Tŷ Ju-
dah yn unig oedd gyd â Dafydd.
11 A ^rhifedi y dyddiau y bu Da-
fydd yn frenhin yn Hebron ar dy
Judah, oedd saith mlynedd a chwe
mis.
12 IF Ac Abner mab Ner, a gweis-
ion Isboseth mab Saul, a aethant
allan o Mahanaim i Gibeon.
13 Joab hefyd mab Serfiah, a
gweision Dafydd, a aethant allan,
ac a gyfarfuant ynghyd wrth ^lyn
Gibeon : a hwy a eisteddasant wrth
y ll}Ti, rhai o'r naill du, a'r Ueill
wrth y llyn o'r tu arall.
14 Ac Abner a ddywedodd wrth
Joab, Cyfoded yn awr y llangciau,
a chwareuant ger ein bronnau ni.
A dywedodd Joab, Cyfodant.
15 Yna y cyfodasant, ac yr aethant
drosodd dan rif, deuddeg o Ben-
jamin, sef oddi A^Tth Isboseth mab
Saul, a deuddeg o weision Dafydd.
16 A phob un a ymaflodd ym
mhen eu gilydd, ac a yrrodd ei
gleddyf yn ystlys ei gyfaiU; felly
y cyd-syrthiasant hwy. Am hynny
y galwyd y He hwnnw ^Helcath
Hassurim, yn Gibeon.
17 A bu ryfel caled iawn y dwthwn
hwnnw; a tharawyd Abner, a gwŷr
Israel, o flaen gweision Dafydd.
18 H A Hhri mab Serfiah oedd yno,
Joab, ac Abisai, ac Asahel : ac Asa-
hel oedd ^mor fuan ar ei draed ag
un o'r iyrchod sydd yn y maes.
19 Ac Asahel a ddilynodd ar ol
Abner; ac wrth fyned ni throdd
ar y tu dehau nac ar y tu aswy,
oddi ar ol Abner.
20 Yna Abner a edrychodd o'i ol,
ac a ddywedodd, Ai tydi yw Asa-
hel ? A dywedodd yntau, lë, myfi.
21 A dywedodd Abner wrtho ef,
Tro ar dy law ddehau, neu ar dy
law aswy, a dal i ti un o'r llangc-
iau, a chyînmer i ti ei ^ arfau ef.
Cm
CEIST
Cylch
1055.
2 Es-baal,
1 Chion. 8.
33. a 9. 39.
1055.
d pen. 5. 5.
1 Bren. 2.
11.
Cylch
1053.
3 Maes y
1 1 Chron.
2.16.
g 2 Chron.
12.8.
* Neil,
l/spaü.
Lladd AsaJiel.
11. SAMUEL, III.
3Ieibion Da/ydd.
Cyn
CRIST
Cylch
1053.
h pen. 3. 27.
a 4. 6.
a 20. 10.
1 ad. 14.
SHeb.
er y bore,
6 Neil,
ymaiih.
Ond ni iynnai Asahel droi oddi ar
ei ol ef.
22 Ac Abner a ddywedodd eil-
waith wi'th Asahel, Cilia oddi ar fy
ol 1 : paham y tarawaf di i lawr ?
canys pa fodd y codwn fy ngolwg
ar Joab dy frawd di wcdi liynny?
23 Ond efe a wrthododd ymadaw.
Am hynny Abner a'i tarawodd ef â
bôn y waywffon ^dan y bummed ais,
a'r waywffon a aetli allan o'r tu cefa
iddo; ac efe a syrthiodd yno, ac a
fu farw yn ei le : a phawb a'r oedd
yn dyfod i'r He y syrthiasai Asahel
ynddo, ac y buasai farw, a safasant.
24 Joab hefyd ac Abisai a erlid-
iasant ar ol Abner : pan fachludodd
yr haul, yna y daethant hyd fryn
Ammah, yr hwn sydd gyferbyn â
Giah, tu ag anialwch Gibeon.
25 1Í A meibion Benjamin a ym-
gasglasant ar ol Abner, ac a aeth-
ant yn un fintai, ac a safasant ar
ben bryn,
26 Yna Abner a alwodd ar Joab,
ac a ddywedodd, Ai byth y difa y
cleddyf? oni wyddost ti y bydd
chwerwder yn y diwedd? hyd ba
bryd gan hynny y byddi heb ddy-
wedyd wrth y bobl am ddychwelyd
oddi ar ol eu brodyr ?
27 A dywedodd Joab, Fel mai
byw Duw, oni 'buasai yr hyn a
ddywedaist, diau yna ^y bore yr
aethai y bobl ^i fynu, bob un oddi
ar ol ei frawd.
28 Felly Joab a udganodd mewn
udgorn; a'r holl bobl a safasant,
ac nid erlidiasant mwyach ar ol
Israel, ac ni chwanegasant ymladd
mwyach.
29 Ac Abner a'i wŷr a aethant
trwy y gwastadedd ar hyd y nos
honno, ac a aethant dros yr lor-
ddonen, ac a aethant trwy hoU
Bithron, a daethant i Mahanaim.
30 A Joab a ddychwelodd oddi ar
ol Abner: ac wedi iddo gasglu yr
hoU bobl ynghyd, yr oedd yn eis-
ieu o weision Dafydd bedwar gwr
ar bymtheg, ac Asahel.
31 A gweision Dafydd a daraw-
sent o Benjamin, ac o Avyr Abner,
dri chant a thri ugain gwr, fel y
buant feirw.
32 1Í A hwy a gymmerasant Asahel,
ac a'i claddasant ef ym meddrod
ei dad, yr h^vn oedd yn Bethlehem.
A Joab a'i wŷr a gerddasant ar
hyd y nos, ac yn Hebron y goleu-
odd amynt.
_
PENNOD III.
1 Dafydd yn myned yn gri/facli tra y parhaodd
y rhyfel. 2 Geni chwe mab iddo ef yn He-
bron. 6 Abner yn anfoddlawn i Isboseth, 12
yn cilio at Dafydd. 13 Dafydd yn ei dder-
hyn ef, dan ammod iddo ef ddwyn iddo ei
wraig Michal. 17 Abner, wedi ymddiddan
ffr Israeliaid, yn cael gwledd gan Dafydd,
a'i oUumg ymaith. 22 Joab yn dychwelyd
a'r rhyfel, yn anfoddlawn i Dafydd, ac yn
lladd Abner. 28 Dafydd yn melldithio Joab,
31 ac yn galaru am Abner.
ABU ryfel hir rhwng tŷ Saul a
thy Dafydd : a Dafydd oedd yn
myned gryfach gryfach, ond tŷ Saul
oedd yn myned wannach wannach,
2 * A meibion a anwyd i Dafydd yn
Hebron: a'i gyntaf-anedig ef oedd
Amnon, o Ahinoam y Jezreelees ;
3 A'i ail fab oedd ^ Chileab, o
Abigail gwraig Nabal y Carmeliad;
a'r trydydd, Absalom, mab Maachah
ferch Talmai brenhin Gesur;
4 A'r pedwerydd, Adoniah, mab
Haggith; a'r pummed, Sephatiah,
mab Abital :
5 A'r chweched, Ithream, o Eglah
gwraig Dafydd Y rhai hyn a an-
wyd i Dafydd yn Hebron.
6 T A thra yr ydoedd rhyfel rhwng
tŷ Saul a thy Dafydd, yr oedd Ab-
ner yn ymegnio dros dy Saul.
7 Ond i Saul y buasai ordderch-
wraig a'i henw ^Rispah, merch
Aiah : ac Isboseth a ddywedodd
wrth Abner, Paham yr aethost i
mewn at ordderch-wraig fy nhad ?
8 Yna y digiodd Abner yn ddir-
fawr o her^vydd geiriau Isboseth,
ac a ddywedodd, M ''pen ci ydwyf
fi, yr hwn ydwyf heddyw yn erbyn
Judah yn gwneuthur trugaredd â
thy Saul dy dad di, a'i frodyr, ac a'i
gyfeillion, a heb dy roddi di yn Uaw
Dafydd, pan osodaist i'm herbyn fai
am y wraig hon heddyw ?
9 "^Fel hyn y gwnelo Duw i Abner,
ac fel hyn y chwanego iddo, onid
megis y tyngodd yr Arglwydd Avrth
Dafydd, felly y gwnaf iddo ef ;
10 Gan droi y frenhiniaeth oddi
wrth dy Saul, a dyrchafu gorsedd-
faingc Dafydd ar Israel, ac ar Ju-
dah, * o Dan hyd Beer-seba.
11 Ac ni feiddiodd efe mwyach
atteb gair i Abner, rhag ei ofn ef
12 IF Ac Abner a anfonodd gen-
hadau at Dafydd drosto ei hun, gan
ddywedyd, Eiddo pwy yw y wlad?
a chan ddywedyd, Gwna gynghrair
â mi ; ac wele, fy Haw i fydd gyd
â thi, i droi attat ti holl Israel.
Cyn
CRIST
Cylch
1053.
a 1 Chron.
ai.
2Neu,
Daniel,
1 Chron.
3.L
b pen. 2L 3.
c Deut. 23.
18.
1 Sam. 24.
14.
pen. 9. 8.
a 16. 9.
dKuthl.17.
1 Bien. 19.
2.
«Barn. 20.1.
1 Bren. 4.
25.
1048.
Dafydd yn derhyn Ahner,
11. SAMUEL, III.
a Joab yn ei ladd.
Cyn
OEIST
1048.
Í1 Sam. 18.
g 1 Snm. 2.5.
44. FhoUi.
S Heb. Doe
ac eclidoe.
13 IT A dywedodd yntau, Da ; myfi
a wnaf gyfammod â thi : etto un
petli yr ydwyf fi yn ei geisio gen-
nyt, gan ddywedyd, Ni weli fy wyn-
eb, oni ddygi di yn gyntaf Michal
merch Saul, pan ddelech i edrych
yn fy wyneb.
14 A Dafydd a anfonodd genhad-
au at Isboseth mab Saul, gan ddy-
wedyd, Dyro i mi fy ugwraig Michal,
yr hon a ddyweddiais i mi *^ara gant
o flaen-gr^vyn y Philistiaid.
15 Ac Isboseth a anfonodd, ac a'i
dug hi oddi wrtli ei gwr, sef oddi
wrth s Phaltiel mab Lais.
16 A'i gwr a aetli gyd â hi, gan
fyned ac wylo ar ei hoi hi, hyd
Bahurim. Yna y dywedodd Abiier
wrtho ef, Dos, dycliMel. Ac efe a
ddychwelodd.
17 1Í Ac Abner a lefarodd wrth hen-
uriaid Israel, gan ddywedyd, ^Cyn
hyn yr oeddych chwi yn ceisio Da-
fydd yn frenhin arnoch.
18 Ac yn awr gwnewch Jiynny :
canys yr Arglwydd a leftirodd am
Dafydd, gan ddywedyd, Tr\^^ law
Dafydd fy ngwas y gwaredaf fy
mhobl Israel o law y Philistiaid, ac
0 law eu hoU elynioa
19 Dywedodd Abner hefyd wrth
Benjamin: ac Abner a aeth i ym-
ddiddan â Dafydd yn Hebron, am
yr hyn oil oedd dda y'ngohvg Is-
rael, ac y'ngolwg holl dŷ Benjamin.
20 Felly Abner a ddaeth at Da-
fj'^dd i Hebron, ac ugeinwr gyd âg
ef. A Dafydd a wnaeth wledd i Ab-
ner, ac i'r g^vyr ocdd gyd âg ef
21 A dywedodd Abner wrth Da-
fydd, Mi a gyfodaf ac a âf, ac a
gasglaf holl Israel at fy arglwydd
frenhin, fel y g^vnelont gyfammod â
thi, ac y teyrnasech di ar yr \\ji\ oil
a chwennych dy galon. A Dafydd
a ollyngodd Abner ymaith; ac efe
a aeth mewn heddwch.
22 1Í Ac wele weision Dafydd a
Joab yn dyfod oddi wii.li y dorf,
ac anrhaith fawr a ddygasent hwy
ganddynt : ond nid oedd Abner
gyd â Dafydd yn Hebron; canys
efe a'i gollyngasai ef ymaith, ac yn-
tau a aethai me^Mi heddwch.
23 Pan ddaeth Joab a'r holl lu
oedd gyd âg ef, mynegwjd i Joab,
gan ddywedyd, Abner mab Ner a
ddaeth at y Ijrenhin; ac efe a'i
gollyngodd ef ymaith, ac efe a aeth
mewn heddwch.
24 A Joab a ddaeth at y brenhin,
ac a ddywedodd, Beth a wnaethost
ti? wele, daetli Abner attatti; paham
y goUyngaist ef i fyned ymaith ?
25 Ti a adwaenit Abner mab Ner,
mai i'th dM^llo di y daeth efe, ac i
wybod dy fjiaediad allan, a'th ddy-
fodiad i mewn, ac i wj^bod yr hyn
oil yr wyt ti yn ei ^Tieuthur.
26 A Joab a aeth allan oddi Avrth
Dafydd, ac a anfonodd genhadau
ar ol Abner; a hwy a'i dygasant ef
yn ol oddi wrth ffynnon Sirah, heb
wybod i Dafydd.
27 A phan ddychwelodd Abner i
Hebron, Joab ^ a'i trodd ef o'r neill-
du yn y porth, i ymddiddan âg ef
me^n heddwch ; ac a'i tarawodd ef
yno *dan y bummed ais, fel y bu
efe farw, o herwydd gwaed ''Asahel
ei fi-awd ef
28 1Í Ac wedi hynny y clybu Da-
fydd, ac y dywedodd, Dieuog yd-
wyf fi a'm brenhiniaetli ger bron
yr Arglwydd byth, oddi wrth waed
Abner mab Ner :
29 Syrthied ar ben Joab, ac ar
holl dy ei dad ef: fel na ^phallo/oc?
un o dy Joab yn ddiferllyd, neu yn
wahan-gh^^fus, neu yn ymgynnal
wrth fagl, neu yn syrthio ar gledd-
yf, neu mewn eisieu bara.
30 Felly Joab ac Abisai ei frawd
ef a laddasant Abner, o herwydd
lladd o hono ef 'Asahel eu brawd
hw}'nt me^ni rhyfel yn Gibeon.
31 11 A Dafydd a ddywedodd wrth
Joab, ac wrth yr holl bobl oedd gyd
âg ef, °'Rh\\'ygwcli eich dillad, ac
" ymwregyswch me^Mi sachlian, a
galerwch o flaen Abner. A'r bren-
hin Dafydd oedd yn myned ar ol
'^yr elor.
32 A hAvy a gladdasant Abner yn
Hebron. A'r brenhin a ddyrchaf-
odd ei lef, ac a wylodd \yyì\\ fedd
Abner ; a'r holl bobl a Avylasant.
33 A'r brenhin a alarnadodd am
Abner, ac a ddy^vedodd, Ai fel y
mae yr ynfyd yn marw, y bu farw
Abner ?
34 Dy dd^vylaw nid oeddynt yn
rhwym, ac nid oedd dy draed wedi
eu rhoddi mewii egwydydd: syrth-
iaist fel y syrthiai un o flaen meib-
ion enwir. A'r holl bobl a chwan-
egasant wylo am dano ef
35 A phan ddaeth yi' holl bobl i
beri i Dafydd fwytta bara, a hi
etto yn ddydd, Dafydd a dyngodd,
gan ddywedyd, Fel hyn y gwnclo
Duw i mi, ac fel hyn y chwanego,
Cyn
CRIST
Cylch
1048.
h 1 Bren. 2,
5.
pen. 4. 6.
Í pen. 2. 23.
4 Heb.
thorrer
ymaith.
1 pen. 2. 23.
m Jos. 7. 6.
D Gen. 37.
34.
6 Heb.
y gwely.
Jjìadd Ishoseth.
II. SAMUEL, IV.
Lladd Baanah a Rechab.
Cyn
CEIST
Cylch
1(148.
«Eeb.
dÿner.
o pen. 19. 7.
P Edrvch
pen. 19. 13.
1 Bren. 2.
5,6,33,34.
SNeu,
drallod-
pen. 9. 3.
3 Ncu,
Merib-bactl.
1 Cl.ron. 8.
34. a 9. 40.
<> pen. 2. 23.
OS archwaethaf fara, na dim oil, nes
machludo yr haul.
36 A'r hoU bobl a wybuant hyn-
ny, a da oedd hyn yn eu golwg
hwynt: a'r hyn oil a wnai y bren-
hin, oedd dda y'ngolwg y bobL
37 A'r hoU bobl a holl Israel a
wybuant y dÌMTnod hwnnw, na
ddarfuasai o fodd y brenhin ladd
Abner mab Ner.
38 A'r brenhin a ddywedodd wrth
ei weision, Oni wyddocli chwi i dy-
wysog ac i wr mawr syrthio hedd-
y w yn Israel ?
39 A minnau ydwyf ^ eiddil hedd-
yw, er fy enneinio yn frenhin; a'r
gwŷr hyn, meibion Serfiah, sydd
"ry galed i mi. ^Yr Arglwydd a
dâl i r hwn a wnaeth y drwg yn ol
ei ddrygioni.
PENNOD IV.
1 Tia yr oedd yr Israeliaid yn ddychrynedig
o aclios marwolaeth Ähner^ 2 Baanah a
Eechab yn lladd Ishoseth, ac yn dwyn ei
hen ef i Hebron, 9 Dafydd yn peri eu
lladd hwythau, a chladdu pen Isboseíh.
APHAN" glybu mab Saul farw o
Abner yn Hebron, ei ddwylaw a
laesasant, a hoU Israel a ^ oftiasant.
2 A dau wr oedd gan fab Saul yn
dy wysogion ar dorfoedd : enw un
oedd Baanali, ac enw yr ail Rechab,
meibion Rimmon y Beerothìad, o
feibion Benjamin: (canys ^Beerotli
hefyd a gyfrifid i Benjamin:
3 A'r Beerothiaid a fíbisent i ^ Git-
taim, ac a fuasent yno yn ddîeithr-
iaid hyd y dydd hwn.)
4 Ac i '^Jonathan, mab Saul, yr
oedd mab cloff o'^ draed Mab pùm
mlwydd oedd efe pan ddaetli y gair
am Saul a Jonathan o Jezreel; a1
famraaeth a'i cymmerth ef, ac a
íFodd: a bu, wrth frysio o honi i
ffoi, iddo ef syrthio, fel y clofTodd
efe. A'i enw ef oedd ^Mephiboseth.
5 A meibion Rimmon y Beeroth-
iad, Rechab a Baanah, a aethant ac
a ddaethant, pan wresogasai y dydd,
i dy Isboseth; ac efe oedd yn gor-
wedd ar wcly ganol dydd.
6 Ac wele, hwy a ddaethant i mewn
i ganol y tŷ, fel rhai yn prynu
gwenith; a hwy a'i taraAvsant ef
'^ dan y bummed asen • a Rechab a
Baanali ei frawd a ddiangasant.
7 A phan ddaethant i'r tŷ, yr oedd
efe yn gorwedd ar ei wely o fewn
ystafell ei wely: a hAvy a'i taraw-
sant ef, ac a dorrasant ei ben ef;
ac a g}'mmerasant ei ben ef, ac a
M5
gerddasant trwy y gwastadedd ar
hyd y nos.
8 A hwy a ddygasant ben Is-
boseth at Dafydd i Hebron; ac a
ddywedasant wrth y brenhin, Wele
ben Isboseth mab Saul, dy elyn di,
yr hwn a geisiodd dy einioes di :
a'r Arglwydd a roddes i'm har-
glwydd frenhin ddial y dydd hwn
ar Saul, ac ar ei had.
9 IT A Dafydd a attebodd Rechab
a Baanah ei frawd, meibion Rim-
mon y Beerothiad, ac a ddywed-
odd wrthynt, Fel mai byw yr Ar-
glwydd, yr hwn a ryddhaodd fy
enaid o bob cyfyngdra,
10 Pan ^fynegodd im i mi, gan
ddywedyd, Wele, bu farw Saul, (ac
yr oedd yn ei olwg ei hun megis un
yn dwyn Uawen-chwedl,) mi a ym-
aflais ynddo, ac a'i Ucddais ef yn
Siclag, ^yr hwn a dyhiasai y rhodd-
aswn iddo obr^vy am ei chwedl :
11 Pa faint mwy y gwnaf i ddyn-
ion annuwiol a laddasant wr cyf-
iawn yn ei dy, ar ei wely ? Yn awr,
gan hynny, oni cheisiaf ei waed ef
ar eich Haw chwi? ac oni thorraf
chwi ymaith oddi ar y ddaear ?
12 A Dafydd a orchymynodd i'w
langciau; a hwy a'u lladdasant
hwy, ac a dorrasant eu dwylaw
hwynt a'u traed, ac a'^í crogasant
hwy uwch ben y Uyn yn Hebron.
Ond pen Isbosetli a gymmerasant
hwy, ac a'z claddasant ym *^medd-
rod Abner, yn Hebron.
PENNOD V.
1 r llwijthau yn dyfod i Hebron i enneinio
Dafydd yn frenliin ar Israel. 4 Oedran Da-
fydd. 6 Dafydd yn ennill S'ion oddi ar y
Jebusiaid, ac yn trigo ynddi. 11 Hiram yn
anfon at Dafydd. 13 Geni meibion iddo yn
Jerusalem. Ì7 Dafydd, trwy gyfarwyddyd
Daw, yn taro y Philidiaid yn Baal-perasim,
22 ac wrth y morwydd.
YNA *holl Iwythau Israel a
ddaethant at Dafydd i He-
bron, ac a lefarasant, gan ddywed-
yd, Wele, ^ dy asgwrn di a'th gnawd
ydym ni.
2 Cyii hyn hcfyd, pan oedd Saul
yn frenhin arnom ni, *=ti oeddit
yn arwain Israel allan, ac yn eu
dwyn i mewn : a dywedodd yr Ar-
glwydd wi-thyt ti, "^Ti a bortlii fy
mhobl Israel, a thi a fyddi yn flaen-
or ar Israel.
3 Felly holl henuriaid Israel a
ddaethant at y brenhin i Hebron:
a'r brenhin Dafydd a wnaeth gyfam-
mod â hwynt yn Hebron, ^ ger bron
Cyn
CEIST
Cylch
1048.
8 pen. 1. 2,
4,15.
4 Neu, ijr
hyn oedd
y gwobr
a roddais
iddo am,
dec.
' pen. 3.
a 1 Chron.
11.1.
b Gen. 29.
14.
c 1 Sam. 18.
13.
d 1 Sam. 1&
1,12.
Ps. 78. 71.
Edrych
pen. 7. 7.
0 Barn. 11.
11.
1 Sam. 23
IS.
Ennill amddiffynfa S'ion.
II. SAMUEL, VL
Dafydd yn cyrchu yr
Cyn
CRIST
Cylch
1048.
rpen.2. 11.
1 Chron.
3.4.
S Jos. 15. 63.
Bam. 1. 8.
a 19. 11, 12.
2Keu,
ddìjwedìjd.
h ad. 9.
1 Bren. 2.
10.
i 1 Chron.
IL6.
3Neu,
Am iddynt
ddywedyd,
sefy dall
a'r cloff, Ni
ddaw efe i
mewn, &c.
4Heb.
ganfyned
a chyn-
nyddu,
Cylch
1043.
k 1 Bren. 5.
2.
1 Chron.
14.1.
SHeb.
naddwyr
meini y
mur.
U Chron. 3.
9. a 14. 3.
m 1 Chron.
3.5.
1047.
n 1 Chron.
11. 16.
a 14. 8.
yr Arglwydd: a h^vy a enneinias-
ant Dafydd yn frenhin ar Israel.
4 IT Mab deng mlwydd ar hug-
ain oedd Dafydd pan ddechreuodd
deyrnasu; a deugain mfynedd y
teyrnasodd efe.
5 * Yn Hebron y teyrnasodd efe ar
Judah saith mfynedd a chwe mis :
ac yn Jerusalem y teyrnasodd efe
dair blynedd ar ddeg ar hugain ar
holl Israel a Judah.
6 1Í A'r brenhin a'i Avyr a aethant
i Jerusalem, at ^y Jebusiaid, pres-
wyhvyr y wlad : y rhai a lefarasant
wiw Dafydd, gan ddywedyd, Ni
ddeui di yma, oni thynni ymaith y
deillion a'r cloiRon : gan ^ dybied,
Ni ddaw Dafydd yma.
7 Ond Dafydd a enniUodd am-
ddiffynfa Sion: lionno yw ^dinas
Dafydd
8 'A dywedodd Dafydd y dwthwn
hwnnw, Pwy bynnag a elo i fynu i'r
gwtter, ac a darawo y Jebusiaid, a'r
cloffion, a'r deillion, y rhai sydd gas
gan enaid Dafydd, hwnnw fydd
hlaenor. ^Am hynny y dywedasant,
Y daU a'r cloff ni ddaw i mewn i'r tŷ.
9 A Dafydd a drigodd yn yr am-
ddiffynfa, ac a'i galwodd hi, Dinas
Dafydd. A Dafydd a adeiladodd
oddi amgylch, o Milo ac oddi mewn.
10 A Dafydd a aeth rhagddo, ^ac a
gynnyddodd yn fawr; ac Arglwydd
Dduw y Uuoedd oedd gyd âg ef.
11 1Í A '^ Hiram brenhin Tyrus a an-
fonodd genhadau at Dafydd, a choed
cedr, a seiri prennau, a ^seiri meini :
a hwy a adeiladasant dŷ i Dafydd.
12 A gwybu Dafydd i'r Arglwydd
ei sicrhâu ef yn frenhin ar Israel, a
dyrchafu o hono ei frenhiniaeth ef
er m^vyn ei bobl IsraeL
13 1Í A ^Dafydd a gymmerodd et-
to ordderch-wragedd a gwragedd
o Jerusalem, wedi iddo ddyfod o
Hebron: a ganwyd etto i Dafydd
feibion a merched.
14 A "dyma enwau y rhai a amvyd
iddo ef yn Jerusalem; Sammua, a
Sobab, a Nathan, a Solomon,
15 Ibhar hefyd, ac Elisua, a Ne-
pheg, a Japhia,
16 Elisama hefyd, ac Ehada, ac
Eliphalet.
17 1Í " Ond pan glybu y Philistiaid
iddynt enneinio Dafydd yn fren-
hin ar Israel, yr hoU Philistiaid a
ddaethant i fynu i geisio Dafydd.
A Dafydd a glybu, ac a aeth 1
waered i'r arnddiffynfa.
—
18 A'r Philistiaid a ddaethant, ac a
ymdaenasant yn "nyffryn Rephaim.
19 A Dafydd Pa ymofynodd a'r
Arglwydd, gan ddywedyd, A âf fi
i fynu at y Philistiaid? a roddi di
hwynt yn fy Uaw i ? A'r Arglwydd
a ddywedodd wrth Dafydd, Dos i
fynu: canys gan roddi y rhoddaf
y Philistiaid yn dy law di.
20 A Dafydd a ddaeth i 'iBaal-
perasim ; a Dafydd a'u tarawodd
hwynt yno; ac a ddywedodd, Yr
Arglwydd a wahanodd fy ngelyn-
ion o'm blaen i, megis gwahanu
dyfroedd. Am hynny y galwodd efe
enw y lie hwnnw, ^ Baal-perasim.
21 Ac yno y gadawsant hwy eu
delwau; a Dafydd a'i wŷr 'a'u
■^Uosgodd hwynt.
22 11 A'r Philistiaid etto a chwan-
egasant ddyfod i fynu, ac a ym-
daenasant yn nyfiiyn Rephaim.
23 A "Dafydd a ymofynodd a'r
Arglwydd; ac efe a ddywedodd,
Na ddos i fynu: amgylchyna o'r
tu ol iddynt, a thyred arnynt hwy
gyferbyn a'r morwydd.
24 A phan glywech drwst cerdd-
ediad ym mrig y morwydd, yna ym-
egnia : canys yna yr * Arglwydd a
â allan o'th flaen di, i daro gwer-
syU y Philistiaid.
25 A Dafydd a wnaeth megis y
gorchymynasai yr Arglwydd iddo
ef; ac a darawodd y Philistiaid o
Geba, hyd oni ddelech i Gazer.
PENNOD VI.
1 Dafydd yn cyrchu yr arch o Ciriath-Jearim
ar fen newydd. 6 Taro Uzzah yn Peres-
Uzzah. 11 J)uw yn bendithio Ohed-Edom o
achos yr arch. 12 Dafydd yn dwyn yr arch
i S'ion gyd âg áberthau, ac yn dawnsio o'i
ilaen hi: a Michal yn ei ddirmygu ef am
hynny. 17 Efe yn gosod yr arch mewn pahell,
gyd â llawenydd mawr a gwledda. 20 Mi-
chal, am geryddu Dafydd am ei lawenydd
duwiol, yn ammhlantadwy hyd farwolaeth.
ACHASGLODD Dafydd etto yr
holl etholedigion yn Israel, sef
deng mil ar hugain.
2 A * Dafydd a gyfododd, ac a
aeth, a'r holl bobl oedd gyd âg ef,
o ^Baale Judah, i ddwyn i fynu
oddi yno arch Duw; ^enw yr hon
a elwir ar enw Arglwydd y Uu-
oedd, *'yr hwn sydd yn aros arni
rhimig y cerubiaid.
3 A hwy a ^osodasant arch Duw
''ar fen ncAvydd; ac a'i dygasant hi
o "^dŷ Abinadab yn ^Gibeah: Uzzah
hefyd ac Ahio, meibion Abinadab,
oedd yn gyrru y fen ne^vydd.
Cyn
CRIST
1047.
0 Jos. 15. 8.
P pen. 2. 1.
1 Es. 28. 21.
6 Slaes y
giiahan-
iadau.
r 1 Chron.
14. 12.
7Neu,
dug hwynt
ymaith.
" ad. 19.
t Bam. 4.
14.
Cylch
1042,
a 1 Chron.
13. 5, 6.
2Neu,
Baalah,
sef,
Ciriath-
jearim,
Jos. 15. 9,
CO.
3 Neit, wrth
yr hon y
galwyd, ar
yr enw, sef
enw Ar-
glwydd,
&c.
b 1 Sam. 4-
4.
4Heb.
wnaethant
i arch Da 10
Jarchog-
aeth.
c Edrych
Num. 7. 9.
1 Sam. (). 7.
d 1 Sam. 7.
1.
5Neu,
y bryn.
arch 0 Cirìath-jearìm.
II. SAMUEL, VII.
Dwìjn yr arch i S'lon.
Cyn
CKIST
Cylch
1042.
• 1 Chron.
13.9,
a elwir
Oliidon.
' Edrych
Num. 4.15.
SNeu,
a dram-
gwijddas-
aìít.
e 1 Sam. 6.
li).
7 Neu,
ehud-
rviydd.
8 Sef,
Bhwi/g
Uzzah.
h Edrych
Luc 5. 8, 9.
i 1 Chron.
15.25.
k Edrych
1 Chron.
15. 26.
1 Edrych
Exod. 15.
m 1 Chion.
15. 29.
4 A hwy a'i dygasant hi o dŷ
Abinadab yn ^ Gibeah, gyd âg arch
Duw; ac Ahio oedd yn myned o
flaen yr arch.
5 Dafydd hefyd a hoU dŷ Israel
oedd yn chwarae ger bron yr Ar-
GLWYDD, â phob qfer o goed ffyn-
nidwydd, sef â thelynau, ac â nabl-
au, ac â thympanau, ac âg udgyrn,
ac â symbalau.
6 11 A phan ddaethant i lawr-
dyrnu ^Nachon, Uzzah ^a estynodd
ei law at arch Duw, ac a ymafl-
odd ynddi hi; canys yr ychain
'^ oedd yn ei hysgwyd.
7 A digofaint yr Arglwydd a
lidiodd wrth Uzzah: a Duw ^a'i
tarawodd ef yno am "^yr amryfiis-
edd hyn; ac efe a fu farw yno wrth
arch Duw.
8 A bu ddrwg gan Dafydd, am i'r
Arglwydd rwygo rhwygiad ar Uz-
zah : ac efe a alwodd y lie hwnnw
^ Peres-Uzzah, hyd y dydd hwn.
9 A *» Dafydd a ofnodd yr Ar-
glwydd y dydd hwnnw; ac a ddy-
wedodd, Pa fodd y daw arch yr
Arglwydd attaf fi ?
10 Ac ni fynnai Dafydd fudo arch
yr Arglwydd atto ef i ddinas Da-
fydd: ond Dafydd al trodd hi i
dŷ Obed-Edom y Gethiad.
11 Ac arch yr Arglwydd a ar-
hosodd yn nhŷ Obed-Edom y Geth-
iad dri mis: a'r Arglwydd a fen-
dithiodd Obed-Edom, a'i hoU dŷ.
12 1Í A mynegwyd i'r brenhin Da-
fydd, gan ddywedyd, Yr Arglwydd
a fendithiodd dŷ Obed-Edom, a'r
hyn oil oedd ganddo, er mwyn arch
Duw, 'Yna Dafydd a aeth, ac a
ddug i fynu arch Duw o dŷ Obed-
Edom, i ddinas Dafydd, mewn 11a-
wenydd
13 A phan gychwynodd y rhai
oedd yn dwyn arch yr Arglwydd
chwech o gamrau, yna efe a offrym-
modd ''ychain a phasgedigion.
14 A Dafydd ^a ddawnsiodd a'i
hoU egni ger bron yr Arglwydd;
a Dafydd oedd wedi ymwregysu âg
ephod lian.
15 Felly Dafydd a holl dŷ Israel
a ddygasant i fynu arch yr Ar-
glwydd, trwy floddest, a sain ud-
gom.
16 Ac "fel yr oedd arch yr Ar-
glwydd yn dyfod i mewn i ddinas
Dafydd, yna Michal merch Saul a
edrychodd trwy ffenestr, ac a ganfu
y brenhin Dafydd yn neidio, ac yn
llemmain o flaen yr Arglwydd; a
hi a'i dirmygodd ef yn ei chalon.
17 1Í A " hwy a ddygasant i mewn
arch yr Arglwydd, ac a'i gosodas-
ant yn °ei He, y'nghanol y babell,
yr hon a -'osodasai Dafydd iddi.
A Dafydd a offrymmodd boeth-ofí"-
rymmau ac ofírymmau hedd ger
bron yr Arglwydd.
18 Ac wedi gorphen o Dafydd off-
rymmu poeth-offr^vm ac oflFiymmau
hedd, P efe a fendithiodd y bobl yn
enw Arglwydd y Uuoedd.
19 Ac efe a rannodd i'r holl bobl,
sef i hoU dyi'fa Israel, yn wr ac yn
wraig, i bob un deisen o fara, ac
un dryU o gig, ac un gostrelaid o
win. Felly yr aeth yr hoU bobl
bawb i'w dŷ ei hun.
20 1Í Yna y dychwelodd Dafydd
i fendigo ei dŷ : a Michal merch
Saul a ddaeth i gyfarfod Dafydd;
ac a ddywedodd, O mor ogonedd-
us oedd brenhin Israel heddyw, yr
hwn a ymddiosgodd heddyw yng
ngŵydd llaw-forwynion ei weision,
fel yr ymddiosgai un o'r ynfydion
gan ymddiosg I
21 A dpvedodd Dafydd wrth Mi-
chal, Ger bron yr Arglwydd, *iyr
hwn a'm dewisodd i o flaen dy dad
di, ac o flaen ei holl dy ef, gan or-
chymyn i mi fod yn flaenor ar bobl
yr Arglwydd, ar Israel, y chwar-
euais : a mi a chwareuaf ger bron
yi* Arglwydd.
22 Byddaf etto waelach na hyn,
a byddaf ddirmygus yn fy ngolwg
fy hun : a chyd â'r llaw-forwynion,
am y rhai y dywedaist wrthyf, y'm
gogoneddir.
23 Am hynny i Michal merch
Saul ni bu etifedd 'hyd ddydd ei
marwolaeth.
PENNOD VII.
1 Nathan yn canmol amcan Dafydd ar adeil-
adu tŷ i'r Arglwydd; 4 ac ar ol hynny, trwy
air Duw, yn gwarafun iddo. 12 Yn addaw
iddo ddaioni a hendiihion yn ei had. 18
Gweddi a d'iolch Dafydd.
A* PHAN eisteddodd y brenhin
yn ei dy, a rhoddl o'r Ar-
glwydd lonydd iddo ef rhag ei
holl elynion oddi amgylch :
2 Yna y dywedodd y brenhin wrth
Nathan y prophwyd, Wele yn awr
fi yn pres^vylio mewn ''tỳ o gedr-
wydd, "ac arch Duw yn aros o
fewn y ^ cortynnau.
3 A Nathan a ddywedodd wrth y
brenhin, Dos, g^vna yr hyn oil sydd
Cyn
CRIST
Cylch
1042.
n 1 Chron.
1(J. 1.
0 1 Cliron.
15.1.
9 Ileb.
estynasai.
P 1 ChroQ.
16.2.
Cylch
1042.
9 1 Sam. 13.
14.
r Edrych
1 Sam. 15.
35.
Es. 22. 14.
Matt. 1.25.
1042.
» 1 Chron.
17. L
0 Edrych
Act. 7. 46.
2 llenvi.
CUvaliardd Dafydd
II SAMUEL, VII.
i adeiladu y deml.
Cyn
CRIST
1042.
d Edrych
1 Bren. 6.3.
lChron.22.
8. a 28. 3.
e 1 Bren. 8.
16.
3 A elwir
hurnwyr,
1 C'hron.
17. G.
fpen. 5. 2.
E 1 Sam. 16.
11,12.
Ps. 78. 70.
h pen. 8. 6,
lExod.1.21.
] Bren. 2.
24.
< Ileb. yr
Arylwydd.
k 1 Bren. 8.
20.
1 Deut. 31.
16.
Act. 13. 30.
™ 1 Bren. 5.
5. a 6. 12.
1 Ohi-on.22.
10. a 28. Ij.
n Hel).^l. 5.
o Pb. 89. 26,
27, 30, 31,
32.
P Ps. 89. 3C,
37.
loan 02.34.
JÍÍ dy galon : canys yr Arglwydd
sydd gyd â thi.
4 1Í A bu, y noson honno, i air yr
Arglwydd ddyfod at Nathan, gan
ddywedyd,
5 Dos, a dywed wrtli iy ngwas
Dafydd, Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd; ^Ai tydi a adeiledi i mi
dy, lie y cyfaiineddwyf fi ?
6 Canys nid arhosais me^vn tŷ, ^er
y dydd yr arweiniais blant Israel
o'r Aipht, hyd y dydd liwn, eithr
bum yn rhodio mewn pabeU ac
mewn tabernacl.
7 Ym mlia le bynnag y rhodiais
gyd â holl feibion Israel, a yngenais i
air wrtli un o ^hvythau Israel, i'r rhai
y gorcliymynais ^borthi fy mhobl
Israel, gan ddywedyd, Pah am nad
adeiladasoch i mi dy o gedrwydd ?
8 Ac yn awr fel hyn y dywedi
wrth fy ngwas Dafydd; Fel hyn
y dyAved Arglwydd y lluoedd;
^ Myfi a'th gymmerais di o'r gorlan,
oddi ar ol y praidd, i fod yn flaenor
ar fy mhobl, ar Israel
9 A ^ bum gyd â thi ym mha le
bynnag y rhodiaist; torrais ymaith
liefyd dy holl elynion di o'th flaen,
a gAvneuthum enw mawr i ti, megis
enw y rhai mwyaf ar y ddaear,
10 Gosodaf hefyd i'm pobl Israel
le ; a phlannaf ef, fel y trigo efe yn
ei le ei hun, ac na symmudo mwy-
ach : a meibion anwiredd ni chwan-
egant ei gystuddio ef, megis gynt ;
ll>S<3/er y dydd yr ordeiniais i
farnwyr ar fy mhobl Israel, ac y
rhoddais lonyddwch i ti oddi wrth
dy holl elynion. A'r Arglwydd
sydd yn mynegi i ti, 'y gwna *efe
dŷitl
12 1Í A ''phan gyflaAVTier dy ddydd-
iau di, a ' huno o honot gyd a'th
dadau, mi a gyfodaf dy had di ar
dy ol, yr hwn a ddaw allan o'th
ymysgaroedd di, a mi a gadarnhâf
ei frenhiniaeth ef.
13 ""Efe a adeilada dy i'm henw
i ; minnau a gadarnliâf orsedd-
faingc ei frenhiniaeth ef byth.
14 " Myfi a fyddaf iddo ef yn dad,
ac yntau fydd i mi yn fab. °0s
trosedda efe, mi a'i ceiyddaf â
gwialen ddynol, ac â dyrnodiau
meibion dynion :
15 Ond fy nhrugaredd nid ymedy
âg ef, megis ag y tynnais hi oddi
wrth Saul, yr hwn a fwriais ymaith
o'th flaen di.
16 PA'th dy di a sicrhêir, a'th fren-
hiniaeth, yn dragywydd o'th flaen di :
dy orsedd-faingc a sicrhêir byth.
17 Yn ol yr holl eiriau hyn, ac yn
ol yr hoU weledigaetli hon, felly y
Uefarodd Nathan wrth Dafydd.
18 1Í Yna yr aeth y brenhin Da-
fydd i mewn, ac a eisteddodd ger
bron yr Arglwydd : ac a ddywed-
odd, Pwy ydwyf fi, 0 Arglwydd
Dduw? a pheth yw fy nhy, pan
ddygit fi hyd yma ?
19 Ac etto bychan oedd hyn yn
dy olwg di, 0 Arghvydd Dditvy;
ond ti a leferaist hefyd am dy dy
was dros hir amser : ai dyma ^arfer
dyn, 0 Arglwydd Dduw ?
20 A pha beth mwyach a ddywed
Dafydd ychwaneg Avrthyt? canys ti
a adwaenost dy was, 0 Arglwydd
Dduw.
21 Er mwyn dy air di, ac yn ol
dy feddwl dy hun, y gwnaethost
yr hoU fawredd hyn, i beri i'th
was eu gAA^bod.
22 Am hynny y'th faAvrhawyd, 0
Arglwydd Dduw ; canys "^ nid oes
neb fel tydi, ac nid oes Duw oiiid
ti, yn ol yr hyn oil a glyAvsom ni
â'n clustiau.
23 A ' pha un genedl ar y ddaear
sydd megis dy bobl, megis Israel,
yr lion yr aeth Duw i'w gwaredu
yn bobl iddo ei hun, ac i osod iddo
enw, ac i Avneuthur eroch chm
bethau maAvr ac ofiiadwy dros dy
dir, ger bron dy bobl y rhai a war-
edaist i ti o'r Aipht, oddi wrth y
cenhedloedd a'u duwiau ?
24 Canys ti a sicrheaist i ti dy
bobl Israel yn bobl i ti byth : a thi,
Arglwydd, yd^^t iddynt hAvy yn
Dduw.
25 Ac yn aAvr, 0 Arglwydd
Dduw, cwblliâ byth y gair a lefer-
aist am dy was, ac am ei dy ef, a
gAvna megis y dywedaist.
20 A maAvrhaer dy euAV yn dragy-
Avydd; gan ddywedyd, Arglwydd
y lluoedd sydd Dduw ar Israel:
a bydded tŷ dy was Dafydd Avedi
ei sicrhâu ger dy frou di.
27 Canys ti, 0 Arglwydd y
Uuoedd, Duw Israel, a ^fynegaist
i'th Avas, gan ddyAvedyd, Adeiladaf
dy i ti : am hynny dy was a gafodd
yn ei galon weddi'o attat ti y weddi
hoa
28 Ac yn aAn', O ArglAvydd Dduw,
tydi sydd Dduw, "a'th eiriau di
sydd wirionedd, a thi a leferaist
am dy was y daioni hAvn.
BuddugoUaethau Dafydd,
11. SAMUEL, VIII.
Cyssegru yr yspail i Ddmv.
CRIST
Cylcli
1042.
7Heb. a
h€i»diga.
Cylch
1040.
a 1 Chroii.
18. 1, &c.
2 Neu,
ffrwyn
Âmmah.
b Num. 24.
17.
c ad. 6, 14.
3Neu,
HoAarezer ,
1 Cbrün.
18.3.
d Ps. CO. tit.
c Edrych
Gen. 15.18.
4Neu,
T eiddo.
5 Fel
1 Chron.
18.4.
'Jos. 11. C.
Sad. 2.
b ad. 14.
Í Edrych
1 Bren. 10.
16.
* Neu,
Chun,
1 Cliron.
18.8.
7 Neu, 7'oit,
1 Chrou.
18. 9.
k 1 Chron.
18, 10,
Uufloram.
« IIcb.ÿ»i-
oj'ìin ág ef
am hedd-
wch.
» (î(b.
j/n It law.
29 Yn awr gan hynny rhynged
bodd '^ i ti fendigo tŷ dy was, i fod
ger dy fron di yn dragywydd : canys
ti, O Arglwydd Dduw, a leferaist,
ac â'th fendith di y bendithier tŷ
dy was yn dragywydd.
PENNOD VIII.
1 Dafydd yn darostwng y Phîlisiiaîd a'r Moah-
iaid. 3 Yn taro Hadadezer a'r Syriaid. 10
Toi yn anfon Joram ag anrhegion i'lofendith-
io ef. 11 Dafydd yn cyssegru yr anrhegion
a'r yspail i Dduw: 14 yn gosod pennaeth-
iaid yn Edom. 16 Swyddogion Dafydd.
C "wedi hyn tarawodd Dafydd
y Philistiaid, ac a'u daros-
tyngodd hwynt : a Dafydd a ddug
}Tnaith ^Metheg-ammah o law y
Philistiaid
2 Ac ''efe a darawodd Moab, ac
a'u mesurodd hwynt â Uinyn, gan
cu cwympo hwynt i lawr : ac efe
a fesurodd â dau linyn, i ladd; ac
â llinyn lla^Ti, i gadw yn iyw. Ac
fdly y Moabiaid '^fuant i Dafydd
}Ti weision, yn dwyn troth.
3 1Í Tarawodd Dafydd hefyd ^ Ha-
dadezer mab Rehob, brenhin ^ Sobah,
pan oedd efe yn myned i ennill ^ ei
derfynau wrth afon Euphrates.
4 A Dafydd a ennillodd * oddi arno
ef fil o "gerhydau, a saith gant o
farchogion, ac ugain mil o wŷr
traed: a ^tliorrodd Dafydd linyn-
nau garr meirch pob cerbyd, ac efe
a adawodd o honynt gan cerbyd.
5 A phan ddaeth y Syriaid o Da-
mascus, i gynnorthwyo Hadadezer
brenhin Sobah, Dafydd a laddodd o'r
Syriaid ddwy fil ar hugain o wŷr.
6 A Dafydd a osododd s^vydd-
ogion yn Syria Damascus ; a'r
Syriaid ^a fuant weision i Dafydd,
yn dwyn treth. '^A'r Arglwydd a
gadwodd Dafydd ym mha le byn-
nag yr aeth efe.
7 Dafydd hefyd a gymmerth *y tar-
iannau aur oedd gan weision Hadad-
ezer, ac a'u dug hwynt i Jerusalem.
8 0 Betah hefyd, ac o ^ Berothai,
dinasoedd Hadadezer, y dug y bren-
hin Dafydd lawer iawn o bres.
9 IT Pan glybu "^ Toi brenhin Ha-
raath, daro o Dafydd hoU lu Ha-
dadezer ;
10 Yna Toi a anfonodd ''Joram ei
fab at y brenhin Dafydd, i ^ gyfarch
gwell iddo, ac i'w fendithio, am
iddo ymladd yn erbyn Hadadezer,
a'i faeddu ef ; (canys g'wr rhyfelgar
oedd Hadadezer yn erbyn Toi :) a
llestri arian, a Uestri aur, a llestri
pres, ^ ganddo :
319
11 Y rhai hefyd ^a gyssegrodd y
brenhin Dafydd i'r Arglwydd, gyd
a'r arian a'r aur a gyssegrasai efe o'r
hoU genhedloedd a oresgynasai efe ;
12 Oddi ar Syria, ac oddi ar Moab,
ac oddi ar feibion Ammon, ac oddi
ar y Philistiaid, ac oddi ar Amalec,
ac o anrhaith Hadadezer mab Re-
hob, brenhin Sobah.
13 A Dafydd a ennillodd iddo
enw, pan ddychwelodd efe o ladd
y Syriaid, yn ""nyffryn yr halen,
"se/tair mil ar bymtheg.
14 H Ac efe a osododd bennaeth-
iaid ar Edom ; ar hoU Edom y go-
sododd efe bennaethiaid, a bu "holl
Edom yn weision i Dafydd. ^A'r
Arglwydd a gadwodd Dafydd, i
ba le bynnag yr aeth efe.
15 A theymasodd Dafydd ar holl
Israel ; ac yr oedd Dafydd yn
gwneuthur barn a chyfiawnder fw
hoU bobL
16 ^A Joab mab Serfiah oedd ben
'ar y llu; a *Jehosaphat mab Ahi-
lud yn gofiadur;
17 A * Sadoc mab Ahitub, ac Ahi-
melech mab Abiathar, oedd offeir-
iaid ; a Seraiah yn ysgrifenydd :
18 " Benaiah hefyd mab Jehoiada
oedd ar y ""Cerethiaid a'r Pelethiaid;
a meibion Dafydd oedd dywysogion.
PENlSrOD IX.
1 Dafydd, trwy law Siba, yn danfon am Mepiii-
hoseth; 7 ac, er mwyn Jonathan, yn ei dder-
byn ef i'w fwrdd, ac yn edfryd iddo gwhl ag
oedd eiddo Saul; 9 ac yn gwneuthur Siba
yn oruchwyliwr iddo ef.
A DAFYDD a ddywedodd, A
oes etto un wedi ei adael o
dy Saul, fel y gwnelwyf drugaredd
ag ef, er mwyn Jonathan ?
2 Ac yr oedd gwas o dy Saul a'i
enw * Siba. A hwy a'i galwasaut ef
at Dafydd. A'r brenhin a ddywed-
odd Avrtho ef, Ai tydi yw Siba? A
dywedodd yntau, Dy was yw efe.
3 A dywedodd y brenhin, A oes
neb etto o dy Saul fel y gwnehvyf
••drugareddDuwagef? A dywedodd
Siba wrth y brenhin, Y mae etto
fab i Jonathan, *=yn gloffo'i di-aed.
4 A dywedodd y brenhin wrtho, Pa
le y mae efe? A Siba a ddywed-
odd Avrth y brenhin, Wele ef yn nliŷ
* Machir, mab Ammiel, yn Lo-debar.
5 1Í Yna y brenhin Dafydd a an-
fonodd, ac a'i cyrchodd ef o dy Ma-
chir, mab Ammiel, o Lo-debar.
6 A phan ddaeth Mephiboseth
mab Jonathan, mab Saul, at Da-
Cyn
CRIST
Cylch
1040.
1 1 Chron.
13. 11.
a 26. 26.
m 2 Bren.
14.7.
n Edrych
1 Cliron.
18.12.
Vs. CO. tit.
0 Edrych
Gen. 27. 40.
Num. 24.
18.
P ad. 6.
q 1 Chron.
18. 15.
r pen. 20. 23.
» 1 Bren. 4.
3.
1 1 Chron.
24. 3.
a 1 Chron.
IS. 17.
^1 Sam. 30.
14.
► pen. 10. L i
a 19. 17, 29.
b 1 Sam. 20.
Í4.
c pen. 4. 4.
■1 pen. 17.27.
Eanun yn dirmygu
II. SAMUEL, X
cenhadon Dafydd.
Cyn
CKIST
Cylch
1040.
el Sam. 24.
14.
Í Edrych
pen. 19. 29.
8 1 Chron.
8.34.
Cylch
1037.
a 1 Cliron.
19.1.
fydd, efe a syrthiodd ar ei wyneb,
ac a ymgrymmodd. A Dafydd a
ddywedodd, Mepliiboseth, Dywed-
odd yntau, Wele dy was.
7 IT A Dafydd a ddywedodd wrtho
ef, Nac ofaa: canys gan wneuthur
y gwnaf dnigaredd â thi, er mwyn
Jonathan dy dad, a mi a roddaf
yn ei ol i ti hoU dir Said dy dad ;
a tlii a fwyttêi fara ar iy mwrdd
i yn wastadol.
8 Ac efe a ymgrymmodd, ac a
ddywedodd, Beth ydyw dy was di,
pan edrychit ar ^gi mai*w o'm bath i?
9 1[ Yna y brenhin a alwodd ar
Siba gwas Saul, ac a ddywedodd
wrtho, ^ Yr hyn oil oedd eiddo Saul,
ac eiddo ei hoU dy ef, a roddais i
fab dy feistr di.
10 A thi a erddi y tir iddo ef, ti,
a'th feibion, a'th weision, ac a'u dygi
i mewn, fel y byddo bara i fab dy
feistr di, ac y bwyttao efe : a Meplii-
boseth, mab dy feistr di, a fwytty
yn wastadol fara ar fy mwrdd i.
Ac i Siba yr oedd pymtheg o feib-
ion, ac ugain o weision.
11 Yna y dywedodd Siba wrth y
brenhin, Yn ol yr hyn oil a orchy-
mynodd fy arglwydd y brenhin i'w
was, felly y gwna dy was. Yna y
dywedodd Dafydd, Mephiboseth
a fwytty ar iy mwrdd i, fel un o
feibion y brenhin.
12 Ac i Mephiboseth yr oedd mab
bychan, a'i enw oedd ^Micha. A
phawb a'r a oedd yn cyfanneddu tŷ
Siba oedd weision i Mephiboseth.
13 A Mephiboseth a drigodd yn
Jerusalem : canys ar fvvrdd y bren-
hin yr oedd efe yn bwytta yn was-
tadol : ac yr oedd efe '' yn gloff o'i
ddeudroed.
PENNOD X.
1 Y dirmyg a wnaed a'r cenhadon a anfonasai
Dafydd i gysuro Hanun mab Nalias. 6 Joab
ac Abisai yn gorchfygu yr Ammoniaid, er
bod y Syriaid yn eu cijnnortliwyo. 15 Sobach
yn ail-gasglu y Syriaid, a Dafydd yn ei ladd
ef yn Helam.
/iC ar ol hyn y bu i ^frenhin meib-
J_TL ion Ammon farw, a Hanun ei
fab a deyrnasodd yn ei le ef.
2 Yna y dywedodd Dafydd, Mi a
wnaf garedigrwydd â Hanun mab
Nahas, megis y gwnaeth ei dad ef
garedigrwydd â mi. A Dafydd a
anfonodd gyd a'i weision iV gysuro
ef am ei dad. A gweision Dafydd a
ddaethant i wlad meibion Ammon.
3 A thywysogion meibion Ammon
a ddywedasant wrth Hanun eu bar-
glwydd, 2 Wyt ti yn tybied mai aiirhy-
deddu dy dad di y mae Dafydd, o
herwydd iddo ddanfon cysurwyr at-
tat ti? onid er mwyn chwilio y ddin-
as, a'i throedio, a'^ difetha, yr an-
fonodd Dafydd ei weision attat ti ?
4 Yna Hanun a gymmerth weision
Dafydd, ac a eiUiodd banner eu barf-
au hwynt, ac a dorrodd eu dillad
hwynt yn eu banner, ^hyd eu cluniau,
ac a'u gollyngodd hwynt ymaith.
5 Pan fynegwyd hyn i Dafydd, efe
a anfonodd i'w cyfarfod hwynt; can-
ys y gwỳr oedd wedi cywilyddio yn
fawr. A dywedodd y brenhin, Arhos-
wch yn Jericho hyd oni thyfo eich
barfau chwi ; ac yna dychwelwch.
6 1Í A meiÍ3Ìon Ammon a welsant
eu bod yn ffiaidd gan Dafydd ; a
meibion Ammon a anfonasant ac a
gyflogasant y Syriaid o Beth-rehob,
a'r Syriaid o Soba, ugain mil o wŷr
traed, a chan frenhin Maachah fil
o wŷr, ac o Istob ddeuddeng mil
0 wŷr.
7 A phan glybu Dafydd, efe a
anfonodd Joab, a hoU lu y cedyra
8 A meibion Ammon a ddaethant,
ac a luniaethasant ryfel ivrtJi ddrws
y porth : a'r Syriaid o Soba, a Re-
hob, ac o Istob, a Maachah, oedd
o'r neilldu yn y maes.
9 Pan ganfu Joab fod wyneb y
rhyfel yn ei erbyn ef ym mlaen ac
yn ol, efe a etholodd o holl ethoi-
edigion Israel, ac a ymfyddinodd
yn erbyn y Syriaid.
10 A gweddill y bobl a roddes efe
dan law Abisai ei frawd, i'w byddino
yn erbyn meibion Ammon.
11 Ac efe a ddywedodd, Os trech
fydd y Sjriaid na mi, yna bydd di i
mi yn gynnorthwy; ond os meibion
Ammon fyddant trech na thi, yna
y deuaf i'th gynnorthwyo dithau.
12 Bydd bybyr, ac ymwrolwn dros
ein pobl, a thros ddinasoedd ein
Duw : a gwnaed yr Arglwydd yr
hyn fyddo da yn ei olwg ef.
13 A nesaodd Joab, a'r bobl oedd
gyd âg ef, yn erbyn y Syriaid i'r
rhyfel : a hwy a íFoisant ol flaen ef.
14 A phan welodd meibion Am-
mon ffoi o'r Syriaid, hwythau a ffoi-
sant o flaen Abisai, ac a aethant i'r
ddinas. A dychwelodd Joab oddi
wrth feibion Amnion, ac a ddaeth i
Jerusalem.
15 1Í A phan welodd y Syriaid eu
lladd o flaen Israel, hwy a ymgyn-
nullasant ynghyd.
Godinéb Dafydd.
II. SAMUEL, XI.
Lladd Ur'ias.
Cyn
CEIST
Cylch
1036.
3Meu,
Sophach,
1 Chron.
19. Itì.
e 1 Cliron.
19. IS,
Cylch
1035.
8 Heb. yn
nychwel-
iad,
1 Bren. 20.
22,26.
2 Chron.
36. 10.
* 1 Chron.
1». 1.
8Neu,
BatJtsua,
1 Chron.
3.5.
t Ps. 51. tit.
c Lcf. "15.
19. tt 18. 10.
16 A Hadarezer a anfonodd, ac a
ddug y Syriaid oedd o'r tii hwnt i'r
afon : a hwy a ddaethant i Helam,
a ^Sobach tywysog Uu Hadarezer
o'u blaen.
17 A phan fynegAvyd i Dafydd
hynny, efe a gasglodd holl Israel,
ac a aeth dros yr lorddonen, ac a
ddaetli i Helam : a'r Syriaid a ym-
fyddinasant yn erbya Dafydd, ac
a ymladdasant âg ef.
18 A'r Syriaid a ffoisaiit o flaen
Israel; a Dafydd a laddodd o'r Syr-
iaid, mŷr saith gant o gerbydau, a
deugain mil "^ o wŷr meirch : ac efe
a darawodd Sobacli tywysog eu Uu
hwynt, fel y bu efe farw yno.
19 A phan welodd yr lioU frenhin-
oedd oedd weision i Hadarezer, eu
iladd hwynt o flaen Israel, \i\\j a
lieddychasant âg Israel, ac a'u gwas-
anaethasant hwynt. A'r Syriaid a
ofnasant gynnorth^vyo meibion Am-
mon mwyach.
PENNOD XL
1 Dafydd, tra yr ydoedd Joab yn gwarchae ar
Eabhah, yn godinebu gyd a Bathseba: 6 yn
anfon am Urias adref, i geisio coluro ei
odineb: 14 yn anfon llylhyr gyd âg ef at
Joab, i beri iddo farw. 18 Joab yn danfon
newyddion oH farwolaeth ef i Dafydd. 26
Dafydd yn cymmeryd Bathseba yn wraig iddo.
AC ^wedi pen y flwyddyii, yn yr
l\. amser y byddai y brenhinoedd
yn myned allan i ryfel, * danfonodd
Dafydd Joab a'i weision gyd âg ef,
a holl Israel; a hwy a ddistryAvias-
ant feibion Ammon, ac a warchae-
asant ar Rabbah : ond Dafydd oedd
yn aros yn Jerusalem.
2 IF A bu ar brydnawn-gwaith gyf-
odi o Dafydd oddi ar ei wely, a rhod-
io ar nen tŷ y brenhin : ac oddi ar y
nen efe a ganfu wraig yn ymolclii ;
a'r wraig oedd dêg iawn yr olwg.
3 A Dafydd a anfonodd ac a ym-
ofyuodd am y wraig : ac «iw a ddy-
wedodd, Onid hon yw ^Bathseba
merch Eliam, gwraig Unas yr
Hethiad?
4 A Dafydd a anfonodd genhadau,
ac a'i cymmerth hi ; a hi a ddaeth i
mewn atto ef, ac ^ efe a orweddodd
gyd â hi : ac yr oedd hi *= wedi ei glan-
hâu oddi wrth ei haflendid : a hi a
ddych welodd iV thy ei hun.
5 A'r wi'aig a feichiogodd, ac a
anfonodd ac a fynegodd i Dafydd,
ac a ddywedodd, Tr ydwyf ^ yn
feichiog.
G ^ A Dafydd a anfonodd at Joab,
gan ddywedyd, Danfon attaf fi
Urias yi* Hethiad. A Joab a anfon-
odd Urias at Dafydd.
7 A phan ddaeth Urias atto ef,
Dafydd a ymofynodd am *lwydd-
iant Joab, ac am Iwyddiant y bobl,
ac am fíyniant y rhyfel.
8 Dywedodd Dafydd hefyd wrth
Urias, Dos i waered i'th dŷ, a golch
dy draed. Ac Urias a aeth allan
o dŷ y brenhin, a saig y brenhin
a aeth ar ei ol ef.
9 Ond Urias a gysgodd wrth ddrws
tŷ y brenhin gyd â holl weision ei
arglwydd, ac nid aeth i waered i'w
dy ei hun.
10 Yna y mynegasant i Dafydd,
gan ddywedyd, Nid aeth Urias i
waered i'w dy ei hun. A Dafydd a
ddywedodd wrth Urias, Onid o'th
daith yr ydwyt ti yn dyfod? paham
nad ait ti i waered i'th dy dy hun ?
11 A dywedodd Ur'ias wrth Da-
fydd, Yr arch, ac Israel hefyd, a Ju-
dah, sydd yn aros mewn pebyll ; a
•^ Joab fy arglwydd, a gweision fy ar-
glwydd, sydd yn gwersyllu ar hyd
wyneb y maes ; a âf fi gan hynny
i'm ty fy hun, i fwytta, ac i yfed, ac
i orwedd gyd â'm gwraig? fel mai
by w di, ac /el mai by w dy enaid di,
ni wnaf y peth hyn.
12 A Dafydd a ddywedodd wi-th
Urias, Aros yma etto heddyw, ac y
fory y'th oUyngaf di. Ac Urias a
arhosodd yn Jerusalem y dwthwn
h^vnnw a thrannoeth.
13 A Dafydd a'i galwodd ef, i
fwytta ac i yfed ger ei fron ef, ac
a'i meddwodd ef: ac yn yr hwyr
efe a aeth i orwedd ar ei wely gyd
â gweision ei arglwydd, ac nid aeth
i waered i'w dy ei hun.
14 IT A'r bore yr ysgrifenodd Da-
fydd lythyr at Joab, ac a'z hanfon-
odd yn Uaw Unas.
15 Ac efe a ysgrifenodd yn ei lyth-
yr, gan ddy^vedyd, Gosodwch Urias
ar gyfer wyneb y rhyfelwyr glewaf ;
a dychwelwch oddi ar ei ol ef, fel y
tarawer ef, ac y byddo marw.
16 A phan oedd Joab yn gwarchae
ar y ddinas, efe a osododd Urias
yn y Ue y gwyddai efe fod gwyr
nerthol ynddo.
17 A gwyr y ddinas a aethant allan,
ac aymladdasant â Joab : a syrthiodd
rliai o'r bobl o weision Dafydd ; ac
Unas yr Hethiad a fu farw hefyd.
18 1Í Yna Joab a anfonodd, ac
a fynegodd i Dafydd holl hanes y
rhyifel :
Cyn
CRIST
Cylch
1035.
4 Heb.
heddicch.
<i pen. 20. a.
Dammeg Natlian
11. SAMUEL, XII.
er ceryddu Dafydd.
Cyn
CRIST
Cylch
1035.
«Barn. 9.
63.
6 Heb. fel
hyn acfel
hyn.
Cylch
1034.
» Ps. 51. tit.
b Edrych
pen. 14. 5,
1 Bren. 20.
35—41.
19 Ac a orchymynodd i'r gennad,
ganddywedyd, Pan orphenechlefaru
hoU hanes y rhyfel wrth y brenliin :
20 Os cyfyd Uidiowgrwydd y bren-
hin, ac os dywed wrthyt, Paham y
nesasoch at y ddinas i ymladd ? oni
wyddech y taflent hwy oddi ar y
gaer?
21 P^vy a darawodd ^Abimelech
fab Jerubbeseth? onid gwraig a
daflodd arno ef ddarn o faen melin
oddi ar y mur, fel y bu efe farw yn
Thebez? paham y nesasoch at y
mur? yna y dyAvedi, Dy was Unas
yr Hethiad a fu farw heiyd.
22 IT Felly y gennad a aeth, ac a
ddaeth ac a fynegodd i Dafydd yr
hyn oU yr anfonasai Joab ef o'i
blegid
23 A'r gennad a ddyAvedodd wrth
Dafydd, Yn ddiau y gwŷr oeddynt
drech na ni, ac a ddaethant attorn
ni i'r maes, a ninnau a aethom ar-
nynt hwy hyd ddrws y porth.
24 A'r saethyddion a saethasant at
dy weision oddi ar y mur ; a rliai o
weision y brenhin a fuant feirw; a'th
was Urias yr Hethiad a fu farw hefyd.
25 Yna Dafydd a ddywedodd wrth
y gennad, Fel hyn y dy wedi di wrth
Joab ; Na fydded hyn ddrwg yn dy
olwg di : canys ^y naill fel y UaU a
ddifetha y cleddyf: cadarnhâ dy
ryfel yn erbyn y ddinas, a distryw-
iwch hi ; a chysura dithau ef
26 IT A phan glybu gwraig Unas
farw Urias ei gwr, hi a alarodd am
ei phriod.
27 A phan aeth y galar heibio,
Dafydd a anfonodd, ac a'i cyrchodd
hi i'w dy, i fod iddo yn wraig ; a hi
a ymddûg iddo fab. A drwg yng
ngolwg yr Arglwydd oedd y peth
a wnaethai Dafydd.
PENNOD XII.
1 Dammeg Nathan am yr oenig, yn peri i Da-
fydd fod ynfarnwr arno ei hun. 7 Dafydd,
wedi i Nathan ei geryddu, yn cyfaddef ei
hechod, ac yn cael maddeuant : 15 yii galaru
ac yn gweddio dros y plenty n, tra oedd fyw.
24 Geni Solomon, a'i enwi Jedid'iah. 26
Dafydd yn ennill Bahbah, ac yn arteithio
ei phohl hi.
A'R Arglwydd a anfonodd N"a-
. than at Dafydd. Ac ''efe a
ddaeth atto ef, ac ''a ddywedodd
wrtho, Dau wr oedd yn yr un ddin-
as; y naill yn gyfoethog, a'r llaU
yn dlawd.
2 Gan y cyfoethog yr oedd 11a wer
iawn o ddefaid a gwartheg :
3 A chan y tlawd nid oedd dim ond
un oenig fechan, yr hon a brynasai
efe, ac a fagasai ; a hi a gynnydd-
asai gyd âg efj a chyd a'i blant : o'i
dammaid ef y bwyttâi hi, ac o'i
gwppan ef yr yfai hi, ac yn ei fyn-
wes ef y gorweddai hi, ac yr oedd
hi iddo megis merch.
4 Ac ymdeithydd a ddaeth at y
gwr cyfoethog ; ond efe a arbedodd
gymmeryd o'i ddefaid ei hun, ac o'i
wartheg ei hun, i arhvyo i'r ymdeith-
ydd a ddaethai atto ; ond efe a gym-
merth oenig y gwr tlawd, ac a'i par-
ottôdd i'r g^vr a ddaethai atto.
5 A digofaint Dafydd a ennynodd
yn ddirfaAvr wrth y gwr ; ac efe a
ddywedodd wrth Nathan, Fel mat
hyw yr Arglwydd, euog o farwol-
aeth yw y gwr a wnaeth hyn.
6 A'r oenig a dâl efe adref ''yn bed-
war dyblyg ; o herwydd iddo wneuth-
ur y peth hyn, ac nad arbedodd.
7 '^ A dywedodd Nathan wrth Da-
fydd, Ti yiv y gwr, Fel hyn y dywed
Arglwydd Dduw Israel; Myfi "^a'th
enneiniais di yn frenhin ar Israel,
myfi hefyd a'th waredais di o law
Saul :
8 Rhoddais hefyd i ti dy dy ar-
glwydd, a gwragedd dy arghvj^dd
yn dy fynwes, a mi a roddais i ti dy
Israel a Judah ; a phe rhy fychan
fuasai Jiynny, myfi a roddaswn i ti
fwy o laAver.
9 Paham y dirmygaist air yr Ar-
glwydd, i wneuthur drwg yn ei olwg
ef ? Urias yr Hethiad a dare waist ti
a'r cleddyf, a'i wraig ef a gymmer-
aist i ti yn wraig, a thi a'i lleddaist
ef â chleddyf meibion Ammon.
10 Yn awr gan hynny nid ymedy
y cleddyf a'th dy di byth ; o her-
Avydd i ti fy nirmygu i, a chymmer-
yd gwraig Urias jr Hethiad i fod
yn wraig i ti
11 Fel hyn y dywed yr Arglwydd ;
Wele, myfi a gyfodaf i'th erbyn
ddrwg o'th dy dy hun, a mi ^a ddygaf
dy wragedd di y'ngŵydd dy lygaid,
ac a'u rhoddaf hwynt i'th gymmyd-
og, ac efe a orwedd gyd a'th wrag-
edd di y'ngolwg yi* haul hwn.
12 Er i ti wneuthur mewn dirgel-
wch ; etto myfi a Avnaf y peth hyn ger
bron hoU Israel, a cher bron yi- haul.
13 *^A dywedodd Dafydd wrth Na-
than, spechais yn erbyn yr Ar-
glwydd. A Nathan a ddywedodd
wi'th Dafydd, Yr Arglwydd hefyd
a dynnodd ymaith dy bechod di :
ni byddi di marw.
Cyn
CRIST
Cylch
1034.
0 Exod. '22.
L
d 1 Sam. 16,
13.
e Deut. 28.
30.
j.en. 16. 22.
f Edrych
1 Sam. 15.
24.
SPs.32.5.
a 61. 4.
Edifelrivcli Dafydd
II. SAMUEL, XIII.
a genedigaetli Solomon.
Cj-n
CEIST
Cylch
1034.
h Es. 52. 5.
Ezec. 36.
20,23.
Rhuf.2.24.
i pen. 13. 31.
2Heb.
y gvina
niweid.
i Edrycli
Es. 38. 1.
Jon. 3. 9.
I Job 7. 8,
9,10.
1033.
n> Matt. 1.
6.
n 1 Cliron.
22.9.
14 Etto, o her^vyclcl i ti beri i el-
ynion yr Arglwydd ''gablu trwy y
peth hyn, y pleiityn a anwyd i ti a
fydd marw yn ddiau.
15 IF A Nathan a aetli i'w dŷ. A'r
Arglwydd a darawodd y plentyn a
blantasai gwraig Urias i Dafydd ; ac
efe a aeth yn glaf iawn.
16 Dafydd am hynny a ymbiliodd
â Duw dros y bachgen ; a Dafydd a
ymprydiodd ympryd, ac a aeth ac 'a
orweddodd ar y ddaear ar hyd y nos.
17 A henuriaid ei dŷ ef a gyfodas-
ant atto ef, i beri iddo godi oddi ar
y ddaear : ond ni fynnai efe, ac ni
fwyttai fara gj^d â h^vynt.
18 Ac ar y seithfed dydd y bu farw
y plentyn. A gweision Dafydd a
ofnasant fynegi iddo ef farw y bach-
gen : canys dywedasant, Wele, tra
oedd y bachgen yn fyw y Uefarasom
wrtho, ond ni wrandawai ar ein Uais,
pa fodd gan hynny ^yr ymofidia, os
dywedwn wrtho farw y plentyn ?
19 Ond pan welodd Dafydd ei weis-
ion yn sibrwd, deaUodd Dafydd farw
y plentyn : a Dafydd a ddywedodd
wrth ei weision, A fu farw y plentyn?
A hwy a ddyw edasant, Efe a fu farw.
20 Yna Dafydd a gyfododd oddi
ar y ddaear, ac a ymolchodd, ac a
ymenneiniodd, ac a newidiodd ei
ddillad, ac a ddaeth i dŷ yr Ar-
glwydd, ac a addolodd : wedi hyn-
ny y daeth efe i'w dŷ ei hun ; ac a
ofynodd, a hwy a roddasant iddo
fara, ac efe a fwyttaodd.
21 Yna ei w^eision a ddywedasant
wrtho ef, Pa beth yw hyn a wnaeth-
ost ti ? dros y plentyn by w yr ym-
prydiaist, ac yr wylaist ; ond pan
fu y plentyn farw, ti a gyfodaist ac
a fwytteaist fara.
22 Ac efe a ddywedodd, Tra yr
ydoedd y plentyn yn fyAv, yr ym-
prydiais ac yr wylais : ^ canys mi a
ddywedais, Pwy a ŵyr a drugarhâ
yr Arglwydd wrthyf, fel y byddo
by w y plentyn ?
23 Ond yn awr efe fu farw, i ba
beth yr ymprydi^vn? a aUaf fl ei
ddwyn ef yn ei ol mwyach? myfi a âf
atto ef, ond 'ni ddychwel efe attaf fi.
24 1Í A Dafydd a gysurodd Bath-
seba ei wraig, ac a aeth i me^vn atti
hi, ac a orweddodd gyd â hi : "" a hi
a ymddûg fab, ac " efe a alwodd ei
enw ef Solomon. Ar Arglwydd
a'i carodd ef
25 Ac efe a anfonodd trwy law
JSTatlian y prophwyd ; ac efe a alw-
odd ei enw ef ^ Jedidiah oblegid yr
Arglwydd.
26 1Í A °Joab a ymladdodd yn er-
byn PRabbah meibion Ammon, ac a
ennillodd y frenhinol ddinas,
27 A Joab a anfonodd genhadau
at Dafydd, ac a ddywedodd, Rhy-
felais yn erbyn Rabbah, ac a enniU-
ais ddinas y dyfroedd.
28 Yn awr gan hynny casgl wedd-
ill y bobl, a gwersylla yn erbyn y
ddinas, ac enniQ hi ; rhag i mi ennill
y ddinas, a galw fy enw i arni hi.
29 A Dafydd a gasglodd yr hoU
bobl, ac a aeth i Rabbah, ac a ym-
laddodd yn ei herbyn, ac a'i hen-
nillodd hi.
30 Ac ^efe a gymmerodd goron eu
brenhin hwynt oddi am ei ben ; a'i
phwys hi oedd dalent o aur, gyd a'r
maen gwerthfawr : a hi a osodwyd ar
ben Dafydd. Ac efe a ddug ymaith
o'r ddinas anrhaith fawr iawn.
31 Ac efe a ddug ymaith y bobl
oedd ynddi, ac a'ti gosododd dan
lifiau, a than ogau heiyrn, a than
fwyeiU heiyrn, ac a'u bAvriodd hwynt
i'r odynau calch : ac felly y gwnaeth
i holl ddinasoedd meibion Ammon.
A dychwelodd Dafydd a'r holl bobl
i Jerusalem.
PENNOD XIII.
1 Ámnon yn caru Tamar: a tlirwy gynglior
Jonadab, yn cymmeryd arno fod yn glaf, ac
yn ei threisio hi; 15 ac yna yn ei chasâu hi,
ac yn ei throi ymaith yn gywilyddus. 19
Absalom yn ei derbyn hi, ac yn celii ei
amcan : 23 ac, wrth gneifio ei ddefaid, yn
lladd Amnon. 30 Dafydd yn pruddhau
wrth glyived hynny; a Jonadab yn ei gysuro
ef. 37 Absalom yn ffoi at Talmai i Gesur,
AC ar ol hyn yr oedd gan Absa-
. lom mab Dafydd chwaer dêg,
a'i henw Tamar: ac Amnon mab
Dafydd a'i carodd hi.
2 Ac yr oedd mor flin ar Amnon,
fel y clefychodd efe o herwydd Ta-
mar ei chwaer : canys gwyryf oedd
hi ; ac ^anhawdd y gwelai Amnon
wneuthur dim iddi hi.
3 Ond gan Amnon yr oedd cyf-
aiU, a'i enw Jonadab, mab "Simeah,
brawd Dafydd : a Jonadab oedd wr
call iawn.
4 Ac efe a ddywedodd wrtho ef, Ti
fab y brenhin, paham yr ydwyt yn
^ curio fel hyn ^beunydd ? oni fynegi
di i mi ? Ac Amnon a ddywedodd
wi'tho ef, Caru yr ydwyf fi Tamar,
chwaer Absalom fy mrawd.
5 A Jonadab a ddywedodd wrtho
ef, Gorwedd ar dy Avely, a chymraer
Amnon yn treisio Tamar.
IL SAMUEL, XIII.
Dig Dafydd,
Cyn
CRIST
Cylch
1032.
BNeu,
does.
6 Hei).
ddar-
ostwng.
b Lef. 18. 9.
arnat fod yn glaf : a phan ddelo dy
dad i'th edrych, dywed ^vi'tho ef,
Deued, attolwg, Tamar fy chwaer i
roddi bwyd i mi, ac i ailwyo y bwyd
yn fy ngolwg, fel y gwelwyf, ac y
bwyttâwyf o'i llaw hi.
6 1 Felly Amnon a orweddodd, ac
a gymmerth arno fod yn glaf. A'r
brenhin a ddaeth i'w edrych ef ; ac
Amnon a ddywedodd wrth y bren-
hin, Deued, attolwg, Tamar fy chwaer
i grasu dwy deisen yn fy ngolwg i,
fel y bwyttâwyf o'i Daw hi.
7 Yna Dafydd a anfonodd adref
at Tamar, gan ddywedyd, Dos yn
aAvr i dy Amnon dy fraAvd, a phar-
ottoa fwyd iddo.
8 Felly Tamar a aeth i dy Amnon
ei brawd ; ac efe oedd yn gorwedd :
a hi a gymmerth ^beilliaid, ac a'i
tylinodd, ac a wnaeth deisenau yn
ei ŵydd ef, ac a grasodd y teisenau.
9 A hi a g}Tnmerth badell, ac a'w
tywalltodd htvynt ger ei fron ef :
ond efe a wrth(;dodd fwytta. Ac
Amnon a ddywedodd, Gyrrwch all-
an bawb oddi wrthyf fi. A phawb
a aethant allan oddi wrtho ef.
10 Yna Amnon a ddywedodd wrth
Tamar, Dwg y bwyd i'r ystafell, fel
y bwyttâwyf o'th law di. A Thamar
a gymmerth y teisenau a -svnaethai
hi, ac a'li dug at Amnon ei brawd
i'r ystafell.
11 A phan ddug hi hivynt atto ef
i fwytta, efe a ymaflodd ynddi hi,
ac a ddywedodd wrthi hi, Tyred,
gorwedd gyd â mi, fy chwaer.
12 A hi a ddyAvedodd Avrtho, Paid,
fy mrawd; na ^threisia fi : canys ^ni
wneir fel hyn yn Israel: na Avna di
yr ynfydrwydd hyn.
13 A minnau, i ba le y bwriaf
ymaith fy ngwarth? a thi a fyddi
fel un o'r ynfydion yn Israel. Yn
awr, gan hynny, ymddiddan, attol-
wg, a r brenhin : canys ni ommedd
efe fi i ti.
14 Ond ni fynnai efe ^vi'andaw ar
ei llais hi ; eithr efe a fii drech na
hi, ac a'i treisiodd, ac a orweddodd
gyd â hi.
15 11 Yna Amnon a'i casaodd hi â
chas mawr iawn: canys mwy oedd
y cas a'r hwn y casasai efe hi, na'r
cariad a'r hwn y carasai efe hi. Ac
Amnon a ddywedodd wrthi hi, Cyf-
od, dos ymaith.
16 A hi a ddywedodd ^vrtho ef,
Nid oes achos : y drygioni hwn,
sef fy ngynni ymaith, sydd fwy
na'r Hall a wnaethost â mi Ond ni
wrandawai efe arni hi.
17 Eithr efe a alwodd ar ei langc,
ei weinidog, ac a ddywedodd, Gyr-
rwch hon yn awT allan oddi wrthyf
fi; a chloa y drws ar ei hoi hi.
18 Ac am dani hi yr oedd mantell
symmudli^j^: canys a'r cyfryw fen-
tyll y dilledid merched y brenhin,
y rhai oedd forwynion. Yna ei
weinidog ef a'i dug hi allan, ac a
glodd y drws ar ei hoi hi.
19 IT A Thamar ""a gymmerodd
ludw ar ei phen, ac a rwygodd y
fantell symmudliw oedd am dani,
ac ^a osododd ei llaw ar ei phen, ac
a aeth ymaith dan weiddi.
20 Ac Absalom ei brawd a ddy-
wedodd wrthi hi, Ai Amnon dy
frawd a fu gyd â thi ? er hynny yn
awr taw â son, fy chwaer: dy frawd
di yw efe ; na osod dy galon ar y
peth hyn. Felly Tamar a drigodd
yn amddifad yn nhŷ Absalom ei
brawd.
21 1 Ond pan glybu y brenhin
Dafydd yr holl bethau hynny, efe a
ddigiodd yn aruthr.
22 Ac ni ddy^vedodd Absalom
wrth Amnon na drwg na da : canys
Absalom a gasaodd Amnon, o her-
wydd iddo dreisio Tamar ei chwaer
ef.
23 IF Ac ar ol d^vy flynedd o
ddyddiau, ^yr oedd gan Absalom
rai yn cneifio yn Baal-hasor, yi-
hwn sydd Avrth Ephraim : ac Ab-
salom a wahoddodd holl feibion y
brenhin.
24 Ac Absalom a ddaeth at y
brenhin, ac a ddywedodd, Wele yn
awr, rai yn cneifio i'th was di ;
deued, attolwg, y brenhin a'i weis-
ion gyd â'th was.
25 A dywedodd y brenhin wrtli
Absalom, Nag ê, fy mab, ni ddeuwn
ni i gyd yn awr ; rhag i ni ormesu
arnat ti. Ac efe a fu daer arno :
ond ni fynnai efe fyned ; eithr efe
a'i bendithiodd ef.
26 Yna y dywedodd Absalom, Oni
ddaw Amnon fy mrawd yn awr gyd
â ni? A'r brenhin a ddywedodd
wrtho ef, I ba beth yr â efe gyd â
thi?
27 Etto Absalom a fu daer amo,
fel y gollyngodd efe Amnon gyd âg
ef, a holl feibion y brenhin.
28 1Í Ac Absalom a orrhymynodd
i'w langciau, gan ddywedyd, Edrych-
wch, attolwg, pan fyddo llawen
Absalom yn lladd Amnon.
II. SAMUEL, XIV. Dammeg y ivraig o Tecoah.
Cyn
CEIST
1030.
7 Neu, oni
wnewch,
a mi yn
gorchÿrni/n
i chwi Ì
f pen. 1. 11.
Spen. 12.16.
8 Neu,
hyn toedi
ei/wriadu
trwy arch-
iad (neu,
trmy enau)
Absalom.
9 Heb. yn
ol gair.
1030.
^ pen. 3. 3.
2 Neu,
Ammihur.
3 Neu,
ddarfu.
calon Amnon gan win, a phan ddy-
wedwyf wrthych, Tarêwch Amnon ;
yna lleddwch ef, nac ofnwch : '' oni
orchymynais i chwi? ymwrolwch, a
byddwch feihion glewion.
29 A llangciau Absalom a wnaeth-
ant i Amnon fel y gorchymynasai
Absalom. A hoU feibion y brenhin
a gyfodasant, a phob un a farchog-
odd ar ei ful, ac a flFoisant.
30 IT A thra yr oeddynt hwy ar y
ffordd, y daeth y chwedl at Dafydd,
gan ddywedyd, Absalom a laddodd
hoU feibion y brenhin, ac ni adawyd
un o honynt.
31 Yna y brenhin a gyfododd, ac
^a rwygodd ei ddUlad, ac ^a orwedd-
odd ar y ddaear ; a'i hoU weision
oedd yn sefyll ger Uaw, a'u gwisg-
oedd yn rhwygedig.
32 A Jonadab mab Simeah, brawd
Dafydd, a attebodd ac a ddywed-
odd, Na thybied fy arglwydd idd-
ynt hwy ladd yr hoU langciaii, sef
meibion y brenhin ; canys Am-
non yn unig a fu farw : canys yr
oedd ^ym mryd Absalom hynny,
er y dydd y treisiodd efe Tamar
ei chwaer ef.
33 Ac yn awr na osoded fy ar-
glwydd frenhin y peth at ei galon,
gan dybied farw hoU feibion y
brenhin: canys Amnon yn unig a
fu farw.
34 Ond Absalom a ffodd. A'r
Uangc yr hwn oedd yn gwylio a
ddyrchafodd ei lygaid, ac a edrych-
odd ; ac Avele bobl lawer yn dyfod
ar hyd y ffordd o'i ol ef, ar hyd
ystlys y mynydd.
35 A Jonadab a ddywedodd wrth
y brenhin, AVele feibion y brenhin
yn dyfod: ^fel y dywedodd dy was,
felly y mae.
36 A phan orphenasai efe ym-
ddiddan, wele, meibion y brenhin a
ddaethant, ac a ddyrchafasant eu
Uef, ac a wylasant. A r brenhin
hefyd a'i holl weision a wylasant âg
wylofain mawr iawn,
37 1Í Ac Absalom a ffodd, ac a
aeth at ^Talmai mab ^Ammihud
brenhin Gesur : a Dafydd a alarodd
am ei fab bob dydd.
38 Ond Absalom a ffodd, ac a
aeth i Gesur; ac yno y bu efe dair
blynedd.
39 Ac enaid Dafydd y brenhin a
^hiraethodd am fyned at Absalom :
canys efe a gysurasid am Amnon,
gan ei farw efe.
325
PENNOD XIV.
1 Joah yn gosod gwraig weddw o Tecoah, trwy
ddammeg, i droi ccdon y hrenhin i gyrcliu ei
fab adref; ac yn ei ddwyn ef i Jerusalem. 25
Tegivch, gwallt, a phlant Absalom. ^S Joab,
ym mhen dioy flynedd, yn dwyn Absalom i
wydà y brenhin.
YNA Joab mab Serfiah a wybu
fod calon y brenhin tu ag at
Absalom.
2 A Joab a anfonodd i Tecoah, ac
a gyrchodd oddi yno wraig ddoeth,
ac a ddywedodd wrthi, Cymmer
arnat, attolwg, alaru, a gwisg yn
awr alar-wisg, ac nac ymira ag
olew, eithr bydd fel gwraig yn gal-
aru er ys Uawer o ddyddiau am y
marw:
3 A thyred at y brenhin, a Uefara
wrtho yn ol yr ymadrodd hyn. A
Joab a osododd yr ymadroddion yn
ei genau hi.
4 H A'r wraig o Tecoah, pan ddy-
wedodd wrth y brenhin, a syrthiodd
i lawr ar ei hwyneb, ac a ymgrym-
modd, ac a ddywedodd, ^Cynnorth-
wya, 0 frenhin.
5 A dywedodd y brenhin wrthi hi,
Beth a ddarfu i ti ? A hi a ddjwed-
odd, *Yn wir gwraig weddw ydivyf
fi, a'm gwr a fu farw.
6 Ac i'th law-forwyn yr oedd dau
fab, a hwynt iU dau a ymryson-
asant yn y maes ; ond nid oedd
"athrywynwr rhyngddynt hwy; ond
y naill a darawodd y llall, ac a'i
Uaddodd ef
7 Ac wele, yr holl dylwyth a gyfod-
odd yn erbyn dy law-forwyn, a h^vy a
ddywedasant, Dyro yr hwn a daraw-
odd ei frawd, fel y lladdom ni ef, am
einioes ei frawd a laddodd efe ; ac
y difethom hefyd yr etifedd: felly
y diffoddent fy marworyn, yr hwn
a adawyd, heb adael i'm gwr nac
enw nac eppil ar wyneb y ddaear.
8 A'r brenhin a ddywedodd wrth y
wraig, Dos i'th dy; a mi a roddaf
orchymyn o'th blegid di.
9 A'r wraig o Tecoah a ddywed-
odd wrth y brenhin, Byddcd y cam-
wedd hwn arnaf fi, fy arghvydd fren-
hin, ac ar dy fy nhad i, a'r brenhin
a'i orsedd-faingc ef yn ddieuog.
10 A'r brenhin a ddywedodd, Dwg
attaf fi yr hwn a yngano wrthyt, ac
ni chaiff mwyach gyffwrdd â thi.
11 Yna hi a ddywedodd, Cofied,
attolwg, y brenhin dy Arglwydd
Dduw, rhag amlhau dialwyr y
gwaed i ddistrywio, a rhag difetha
o honynt hwy fy mab i. Ac efe a
Ij,Ò
Cyn
CRIST
1027.
2 Heb.
Gwared.
» Edrj'ch
pen. 12. 1.
3 Hob.
gwarcdwr.
Dammeg y wraig o TecoaJi
11. SAMUEL, XIV.
er diuyn Absalom adref.
Cyn
CRIST
1027.
b 1 Sam. 14.
45.
Act. 27. 34.
* Ileb. yn
wphwysfa.
c ad. 20.
d ad. 17.
pen. 19. 27.
ddywedodd, ^Fel mai byw yr Ar-
GLWYDD, ni syrth un o wallt pen
dy fab di i lawr.
12 Yiia y dywedodd y wraig, At-
tolwg, gad i'th law-forwyn ddywed-
yd gair wrth fy arglwydd irenhin.
Yntau a ddywedodd, Dywed.
13 A'r wraig a ddywedodd, Paham
gan hynny y meddyliaist fel hyn yn
erbyn pobl Dduw? canys y mae y
brenhin yn llefaru y gair hwn megis
un beius, gan na ddug y brenhin
adref ei herAvr.
14 Canys gan farw yr ydym ni yn
marw, ac ydym fel dyfroedd wedi
eu tywallt ar y ddaear, y rhai ni
chesglir : gan na ddug Duw ei ein-
ioes, efe a feddyliodd foddion, fel na
yrrer ymaith ei herwr oddi wrtho.
15 Ac yn awr mi a ddeuthum i
ymddiddan â'm harglwydd frenhin
am y peth hyn, oblegid i'r bobl fy
nychrynu i : am hynny y dywed-
odd dy law-forwyn, Ymddiddanaf yn
awr â'r brenhin ; ond odid fe a
wna y brenhin ddymuniad ei law-
fonvyn.
16 Canys y brenhin a wrendy, fel
y gwaredo efe ei law-forwyn o law y
gwr a fynnai fy nifetha i a'm mab
hefyd o etifeddiaeth Dduw.
17 A'th law-forwyn a ddywedodd,
Bydded, attohug, gair fy arglwydd
frenhin *yn gysur : canys "^fel angel
Duw yw fy arglwydd frenhin, i
wrandaw y da a'r drwg : a'r Ar-
glwydd dy Dduw fydd gyd â thi,
18 Yna yr attebodd y brenhin, ac
y dywedodd wrth y wraig, Na chela,
attolwg, oddi wrthyf fi y peth yr
ydwyf yn ei ofyn i ti. A dywed-
odd y wraig, Llefared yn awr fy
arglwydd frenhin.
19 A'r brenhin a ddywedodd, A
ydyw Haw Joab gyd â thi yn hyn
oil ? A'r wraig a attebodd ac a ddy-
wedodd, Fel mai byw dy enaid di,
fy arglwydd frenhin, nid gwiw troi
ar y flaw ddehau nac ar y llaw aswy
oddi wrth yr hyn oil a ddywedodd
fy arglwydd frenhin : canys dy was
Joab a orchymynodd i mi, ac a
osododd yr holl eiriau hyn y'ngenau
dy law-forwyn :
20 Ar fedr troi y chwedl y gwnaeth
dy was Joab y peth hyn : ond fy ar-
glwydd sydd ddoeth, ^ fel doethineb
angel Duw, i wybod yr hyn oil sydd
ar y ddaear.
21 IF A'r brenhin a ddywedodd
wrth Joab, Wele yn awr, gwneuth-
um y peth hyn : dos, a dwg y Uangc
Absalom yn ei oL
22 A Joab a syrthiodd i lawr ar ei
wyneb, ac a ymgrymmodd, ac a fen-
dithiodd y brenhin. A Joab a ddy-
wedodd, Heddyw y g^vybu dy was
di gael o honof ffafr yn dy olwg di,
fy arglwydd frenhin, am i'r brenhin
gyflawni dymuniad ^ei was.
23 A Joab a gyfododd, ac a aeth i
Gesur, ac a ddug Absalom i Jeru-
salem.
24 A'r brenhin a ddywedodd, Trö-
ed i'w dy ei hun ; ac nac edryched
yn fy wyneb i. Felfy Absalom a
drodd i'w dy ei hun, ac ni welodd
wyneb y brenhin.
25 IT "Ac nid oedd wr mor glod-
fawr am ei degwch ag Absalom o
fewn holl Israel : o wadn ei droed
hyd ei goryn nid oedd wrthuni
ynddo ef.
26 A phan gneifiai efe ei ben,
(canys un waith yn y flwyddyn y
torrai efe ei wallt: o herwydd ei
fod yn drwm arno, am hynny efe
a'i torrai ef;) efe a bwysai wallt
ei ben yn ddau can sicl, wrth bwys
y brenhin.
27 * A thri mab a anwyd i Absa-
lom, ac un ferch, a'i henw hi oedd
Tamar : yr oedd hi yn ^Taig dêg yr
olwg.
28 1Í Felly Absalom a di'igodd
dd^vy flynedd gyfan yn Jerusalem,
ac ni welodd wyneb y brenhin.
29 Am hynny Absalom a ddanfon-
odd am Joab, i'w anfon ef at y
brenhin ; ond ni ddeuai efe atto ef :
ac efe a anfonodd etto yr ail waith,
ond ni ddeuai efe ddim.
30 Am hynny efe a ddywedodd
wrth ei weision, Gwelwch randir
Joab ger fy Haw i, a haidd sydd
ganddo ef yno ; ewch a Uosgwch hi
â than. A gweision Absalom a
losgasant y rhandir â than.
31 Yna Joab a gyfododd, ac a
ddaeth at Absalom iiw dy, ac a ddy-
wedodd wrtho, Paham y Uosgodd
dy weision di fy rhandir i â than ?
32 Ac Absalom a ddywedodd wrth
Joab, Wele, mi a anfonais attat ti,
gan dd} wedyd. Tyred yma, fel y'th
anfonwyf at y brenhin, i ddywedyd,
I ba beth y deuthum i o Gesur?
gwell faasai i mi fy mod yno etto :
ac yn awr gadawer i mi weled
wyneb y brenhin ; ac od oes gam-
wedd ynof, lladded fi.
33 Yna Joab a ddaeth at y bren-
326
Givrthyyfel Absalom.
11. SAMUEL, XV. Dafydd yn ffoi o Jerusalem.
Cyn
CRIST
1025.
1024.
ft 1 Bien. 1.
5.
1023.
liin, ac a fynegodd iddo ef. Ac efe
a alwodd am Absalom. Yntau a
ddaeth at y brenhin, ac a ymgrym-
modd iddo i lawi- ar ei wyneb ger
bron y brenhin. A'r brenhin a gus-
anodd Absalom.
PENNOD XV.
1 Absalom, trwy ei fwyneidd-dra, yn lladratta
calonnau Israel: 7 ac, yn rliitli talu adduned,
yn cael cennad i fyned i Hebron : 10 ac yn
gwneuthur cyd-fwriad mawr yno. 13 Da-
fydd, wrth glywed hynny, yn ffoi o Jerusa-
lem. 19 Ittai heh ymadael âg ef. 24 Danfon
Sadoc ac Ab'iathar yn eu hoi a'r arch. 30
Dafydd a'i gyfeillion yn myned i fynydd
yr Olew-wydd, dan wylo : 31 yw melldigo
cynghor Ahitophel; 32 ac yn anfon Husai
yn ei ol.
AC wedi hyn *y parottôdd Absa-
Xjl lom iddo ei hun gerbydau, a
meirch, a deng'vvr a deugain i redeg
o'i flaen.
2 Ac Absalom a gyfodai yn fore,
ac a safai ger llaw ffordd y porth :
ac Absalom a alwai atto bob gwr yr
oedd iddo fatter i ddyfod at y bren-
hin am farn, ac a ddywedai, 0 ba
ddinas yr ydwyt ti ? Yntau a ddy-
wedai, O un o Iwythau Israel y mae
dy was.
3 Ac Absalom a ddywedai wrtho
ef, Wele, y mae dy fatterion yn dda,
ac yn uniawn ; ond nid oes neb dan
y brenhin a wrandawo arnat ti.
4 Dywedai Absalom hefyd, 0 na'm
gosodid i yn farnwr yn y wlad, fel
y delai attaf fi bob gwr a fyddai
ganddo hawl neu gynghaws ! myfi a
wnawn gyfiawnder iddo.
5 A phan nesâi neb i ymgrymmu
iddo ef, efe a estynai ei law, ac a
ymaflai ynddo ef, ac a'i cusanai.
6 Ac fel hyn y gwnai Absalom i
holl Israel y rhai a ddeuent am farn
at y brenhin. FeUy Absalom a lad-
rattaodd galon holl wŷr Israel
7 1Í Ac ym mhen deugain mlynedd
y dywedodd Absalom wrth y bren-
hin. Gad i mi fyned, attolwg, a thalu
fy adduned a addunedais i'r Ae-
GLWYDD, yn Hebroa
8 Canys dy was a addunedodd add-
uned, pan oeddwn i yn aros o fewn
Gesur yn Syria, gan ddywedyd, Os
gan ddychwelyd y dychwel yr Ar-
GLWYDD fi i Jerusalem, yna y gAvas-
anaethaf yr Arglwydd.
9 A'r brenhin a ddywedodd wrtho
ef, Dos mewn heddwch. Felly efe
a gyfododd, ac a aeth i Hebron.
10 IT Eithr Absalom a anfonodd
ysbiwyr trwy holl Iwythau Israel,
gan ddywedyd. Pan glywoch lais yr
udgorn, yna dywedwch, Absalom
sydd yn teyrnasu yn Hebron.
11 A dau cant o wŷr a aethant
gyd âg Absalom o Jerusalem, ^ ar
wahodd; ac yr oeddynt yn myned
yn eu gwiriondeb, ac heb wybod
dim olL
12 Ac Absalom a anfonodd am
Ahitophel y Giloniad, cynghorwr
Dafydd, o'i ddinas, o Giloh, tra oedd
efe yn oflrymmu aberthau. A'r cyd-
fradwriaeth oedd gryf; a'r bobl
oedd yn amlhâu gyd âg Absalom
yn wastadoL
13 1Í A daeth cennad at Dafydd,
gan ddywedyd, Y mae calon gwŷr
Israel ar ol Absalom.
14 A dywedodd Dafydd Avi'th ei
holl weision y rhai oedd gyd âg ef
yn Jerusalem, Cyfodwch, a ffown ;
canys ni ddiangwn ni gan Absalom :
brysiwch i fyned ; rhag iddo ef frys-
io a'n dala ni, a ^dwyn drwg arnom
ni, a tharo y ddinas â min y cleddyf
15 A gweision y brenhin a ddy-
wedasant wrth y brenhin, Wele dy
weision yn harod, ar ol yr hyn oU
a ddewiso fy arglwydd frenhin.
16 ''A'r brenhin a aeth, a'i lioU
dylwyth ^ar ei ol. A'r brenhin a
adawodd ddeg o ordderch-wrag-
edd i gadw y tŷ.
17 A'r brenhin a aeth ymaith, a'r
holl bobl ar ei ol ; a h^vy a arhos-
asant mewn lie o hirbeH
18 A'i holl weision ef oedd yn
cerdded ger ei law ef : *yi* holl Ce-
rethiaid, a'r holl Pelethiaid, a'r holl
Gethiaid, y chwe channwr a ddaeth-
ai ar ei ol ef o Gath, oeddyn cerdd-
ed o flaen y brenhin.
19 If Yna y dywedodd y brenhin
wrth Ittai y Gethiad, Paham yr âi
di hefyd gyd â ni ? Dychwel, a thrig
gyd a'r brenhin: canys aUtud yd-
wyt ti, a dieithr hefyd aUan o'th fro
dy hun.
20 Doe y daethost ti ; a fudwn i
di heddyw i fyned gyd â ni? Myfi
a âf ; dychwel di, a dwg dy frodyr
gyd â tlii : trugaredd a gwirionedd
fyddo gyd â thi.
21 Ac Ittai a attebodd y brenhin, ac
a ddywedodd, Fel mai byw yr Ar-
glwydd, ac mai byw fy arglwydd
frenhin, yn ddiau yn y lie y byddo
fy arglwydd frenhin ynddo, pa un
bynnag ai mewn angau ai mewn
einioes, yno y bydd dy was hefyd.
22 A Dafydd a ddywedodd wrth
Cyn
CRIST
1023.
b 1 Sam. 9.
13.
a 16. 3, 5.
2 gwthU).
cPs. 3. tit.
S inrth ei
draed.
d pen. 8. 18.
Dafydd yn anfon Husai
II. SAMUEL, XVI.
Jerusalem.
Cyn
CEIST
1023.
4 A elwir
Cedron,
loan 18. 1.
e 1 Sam. 9.
9.
t Edi-ych
pen. 17. 17.
e pen. 19. 4.
Est. 6. 12.
li pen. 17.
14, 23.
i pen. 1. :
it pen.16.19.
Ittai, Dos, a cherdda drosodd. Ac
Ittai y Gethiad a aeth drosodd, a'i
holl wŷr, aV hoU blant oedd gyd
âgef.
23 A'r holl wlad oedd yn wylofain
â Uef uchel ; a'r hoU bobl a aethant
drosodd. A'r brenhin a aeth dros
afon *Cidron, a'r holl bobl a aeth
drosodd, tu a ffordd yr anialwch.
24 1Í Ac wele Sadoc, a'r holl Lef-
iaid oedd gyd âg ef, yn dwyn arch
cyfammod Duw ; a hwy a osodas-
ant i lawr arch Duw : ac Abiathar
a aeth i fynu, nes darfod i'r holl
iDobl ddyfod aUan o'r ddinas.
25 A dywedodd y brenhin wrth
Sadoc, Dychwel âg arch Duw i'r
ddinas : os caf fi ffafr y'ngolwg yr
Aeglwydd, efe a'm dwg eilwaith, ac
a bar i mi ei gweled hi, a'i babeli
26 Ond OS fel hyn y dywed efe ;
Md wyf foddlawn i ti; wele fi,
gAvnaed i mi fel y hyddo da yn ei
olwg.
27 A'r brenhin a ddywedodd ^vi-th
Sadoc yr oflfeiriad, Onid ^g^veledydd
ydwyt ti ? dychwel i'r ddinas mewn
heddwch, ^a'th ddaii fab gyd â thi,
sef Ahimaas dy fab, a Jonathan
mab Abiathar.
28 Gwelwch, mi a drigaf y'ngwas-
tadedd yr anialwch, nes dyfod gair
oddi wrthych i' w fynegi i mi.
29 Felly Sadoc ac Abiathar a
ddygasant yn ei hoi arch Duw i
Jerusalem ; ac a arhosasant yno.
30 1 A Dafydd a aeth i fynu ifryn
yr Olew-wydd ; ac yr oedd yn myn-
ed i fynu ac yn wylo, ^a'i ben wedi
ei orchuddio, ac yr oedd efe yn
myned yn droednoeth. A'r hoU
bobl y rhai oedd gyd âg ef a or-
chuddiasant bawb ei ben, ac a aeth-
ant i fynu, gan fyned ac wylo.
31 1Í A mynegwyd i Dafydd, gan
ddywedyd, Y mae Ahitophel ym
mysg y cyd-fwriadwyr gyd âg Ab-
salom. A Dafydd a ddyAvedodd, 0
Arglwydd, ^tro, attolwg, gynghor
Ahitophel yn ifolineb.
32 1Í A phan ddaeth Dafydd i ben
y hryn yr addolodd efe Dduw yn-
ddo, wele Husai yr Arciad yn ei
gyfarfod ef, 'wedi rhwygo ei bais, a
phridd ar ei ben.
33 A Dafydd a ddywedodd wi'tho,
Od âi drosodd gyd â mi, ti a fyddi
yn faich arnaf :
34 Ond OS dychweli i'r ddinas, a
dywedyd wrth Absalom, ^Dy was di,
0 frenhin, fyddaf fi ; gwas dy dad
328
fâm hyd yn hyn, ac yn awi' dy was
dithau fyddaf: ac feUy y diddym-
mi i mi gynghor AhitopheL
35 Oni bydd gyd â thi yno Sadoc
ac Abiathar yr offeiriaid? am hyn-
ny pob gair a glywech o dy y bren-
hin, 'mynega i Sadoc ac i Abiathar
yr offeiriaid.
36 Wele, y mae yno ™gyd â hwynt
eu dau fab, Ahimaas mah Sadoc, a
Jonathan mab Abiathar : danfon-
wch gan hynny gyd â hwynt attaf
fi bob peth a'r a gly^A och.
37 Felly ''Husai, cyfaill Dafydd,
a ddaeth i'r ddinas; ac Absalom a
ddaeth i Jerusalem.
PENNOD XYI.
1 SUm, trwy anrhegion a chelwyddau, yn cael
etifeddiaeth ei feistr. 5 Simei yn melldithio
Dafydd yn Bahurim. 9 Dafydd, trwy am-
ynedd, yn ei gadw ei hun ac eraill rhag dial.
15 Husai yn ymlusgo i mewn i gyfrinacii
Absalom. 20 Cynglior Ahitophel.
C wedi myned o Dafydd ychydig
di'os ben ^y hryn, wele ''Siba
gwas Mephiboseth yn ei gyfarfod
ef â chwpl o asynod wedi eu cyf-
rAvyo, ac arnynt hwy yr oedd dau
can torth o fara, a chàn swp o res-
ynau, a chant o ffrwythydd haf, a
chostrelaid o win.
2 A dywedodd y brenhin wrth
Siba, Beth yw y rhai hyn sydd
geniiyt? A Siba a ddywedodd, As-
ynod i dylwyth y brenhin i farcliog-
aeth, a bara a fírwythydd haf i'r
Uangciau i'w bwytta, a gwin i'r
Uuddedig i'w yfed yn yr anialwch,
ydynt hwy.
3 A'r brenhin a ddywedodd, A pha
le y mae mab dy feistr ? A *= Siba a
ddyAvedodd wrth y brenhin, Wele,
y mae efe yn aros yn Jerusalem :
canys efe a ddywedodd, Tŷ Israel
a roddant drachefn i mi heddyw
frenhiniaeth fy nhad.
4 Yna y dywedodd y brenhin wrth
Siba, Wele, eiddot ti yr hyn oil oedd
eiddo Mephiboseth. A Siba a ddy-
wedodd, Yr yd wyf yn -attolwg gaei
o honof ffafr yn dy olwg di, fy ar-
glwydd frenhin.
5 1Í A phan ddaeth y brenhin Da-
fydd hyd Bahurim, wele "^un o dy-
lwyth tŷ Saul yn dyfod allan oddi
yno, a'i enw ef oedd Simei, mab
Gera: efe a ddaeth allan, dan
gerdded a melldigo.
6 Ac efe a daflodd ^ Dafydd â cher-
rig, a holl weision y brenhin Da-
fydd : ac yr oedd yr holl bobl a'r
Cyn
CRIST
1023.
1 pen. 17.
15, Iti.
1 pen.lü.lö.
IChrou.
27.33.
a pen. 15. 30.
b pen. 9. 2.
c pen. 19.27.
2 Heb. ym-
gri/ììunu i.
d 1 Bran.
2.8.
S qerrig at
Dafydd,
ac at, &c.
Amynedd Dafydd.
II. SAMUEL, XVII. Difivyno cyngJioy AMtojjJieL
e 1 Sam. 24.
14.
pen. 9. 8.
f pen. 19. 22.
8 Edrych
2 Bren. 18.
25.
Galar. 3.
38.
* Neu,/ÿ
nagraii.
Htb.
llygad.
S Heb. aH
Hychwin-
odd ef d
Bwch.
t pen.lo.'il.
holl gedyrn ar ei law ddehau ac ar
ei law aswy ef.
7 Ac fel hyn y dywedai Simei wrth
felldithio ; Tyred allan, tyred allan,
wr gwaedlyd, a gwr i'r fall.
8 Yr Arglwydd a drodd arnat ti
holl waed tŷ Saul, yr hwn y teyrn-
esaist yn ei le ; a'r Arglwydd a
roddodd y frenhiniaeth yn Haw Ab-
salom dy fab : ac wele di wedi dy
ddal yn dy ddrygioni; canys gwr
gwaedlyd wyt ti.
9 1Í Yna y dywedodd Abisai mab
Serfiah wrth y brenhin, Paham y
melldithia ®y ci marw hwn iy ar-
glwydd frenliin? gad i mi fyned dros-
odd, attolwg, a thorri ei ben ef
10 A'r brenhin a ddywedodd, ^Beth
sydd i mi a wnelwyf â chwi, meib-
ion Sei-fiah? feUy melldithied, o
herwydd «yr Arglwydd a ddy-
wedodd wrtho, ]MeUdithia Dafydd.
Am hynny pwy a ddywed, Paham
y gwnei fel hyn ?
11 A Dafydd a ddywedodd wiih
Abisai, ac wrth ei holl weision, Wele
fy mab, yr hwn a ddaeth aUan o'm
hymysgaroedd i, yn ceisio fy ein-
ioes: ac yn awr pa faint mwy y
cais y Benjaminiad hwn ? Gadêwch
iddo, a melldithied: canys yr Ar-
glwydd a archodd iddo.
12 Fe a allai yr edrych yr Ar-
GLAYYDD ar ^fy nghystudd i, ac y
dyry yr Arglwydd i mi ddaioni
am ei feUdith ef y dydd hwn.
13 Ac fel yr oedd Dafydd a'i wŷr
yn myned ar hyd y ffordd, Simei
yntau oedd yn myned ar hyd ystlys
y mynydd, ar ei gyfer ef ; ac fel yr
oedd efe yn myned, efe a felldith-
iai, ac a daflai gerrig, ac ^a fwriai
Iwch i'w erbyn ef.
14 A daeth y brenhin, a'r holl
bobl oedd gyd âg ef, yn lliiddedig,
ac a orphwysodd yno.
15 11 Ac Absalom a'r holl bobl,
gwŷr Israel, a ddaethant i Jerusa-
lem, ac Ahitophel gyd âg ef.
16 A phan ddaeth Husai yr Arc-
lad, ''cyfaill Dafydd, at Absalom,
Husai a ddywedodd wrth Absalom,
Byw fo y brenhin, byw fyddo y
brenhin.
17 Ac Absalom a ddywedodd wrth
Husai, Ai dyma dy garedigrwydd
di i'th gyfaill? paham nad aethost
tigydâ'thgyfaiU?
18 A Husai a ddywedodd wrth
Absalom, Nag ê; eithr yr hwn a
ddewiso yr Arglwydd, a'r bobl
yma, a holl wŷr Israel, eiddo ef
fyddaf fi, a chyd âg ef yr arhosaf fi.
19 A phwy hefyd 'a wasanaethaf ?
onid ger bron ei fab ef ? Megis y
gwasanaethais ger bron dy dad di,
felly y byddaf ger dy fron dithau.
20 1Í Yna y dywedodd Absalom
wrth Ahitophel, Moeswch eich cyng-
hor beth a wnawn ni.
21 Ac Ahitophel a ddywedodd wrth
Absalom, Dos i mewn at ordderch-
wragedd dy dad, y rhai a adawodd
efe i gadw y tŷ: pan glywo holl Is-
rael dy fod yn ffiaidd gan dy dad,
yna y cryfhêir Haw y rhai oU sydd
gyd â thi.
22 Felly y taenasant i Absalom
babell ar nen y tỳ : ac Absalom ^a
aeth i mewn at ordderch-wragedd
ei dad, y'ngŵydd holl Israel.
23 A chynghor Ahitophel, yr hwn
a gynghorai efe yn y dyddiau hyn-
ny, oedd fel ped ymofynai un â gair
Duw : felly yr oedd lioU gynghor
Ahitophel, gyd â Dafydd a chyd âg
Absalom.
PENNOD XVII.
1 Cynghor Husai, trwy ewyllys Duic, yn di-
fwyno cynghor AMtopliel. 15 Dan/on dirgel
gydndbyddiaeth i Dafydd. 23 Ahitophel yn
ymgrogi. 25 Gwneuthur Amasa yn gapten.
27 Dafydd yn cael ymhorth ym Mahanaim.
DYWEDODD Ahitophel hefyd
wrth Absalom, Gad i mi yn
awr ddewis deuddeng mil o wŷr, a
mi a gyfodaf ac a erlidiaf ar ol
Dafydd y nos hon.
2 A mi a ddeuaf arno tra fyddo ef
yn Uuddedig, ac yn wan ei ddwy-
law, ac a'i brawychaf ef : a fly yr
holl bobl sydd gyd âg ef ; a mi a
darawaf y brenhin yn unig.
3 A throaf yr holl bobl attat ti :
megis pe dychwelai pob un, yio y
gwr yr yd^vy t ti yn ei geisio : felly
yr holl bobl fydd mewn heddwch.
4 A da fu y peth y'ngolwg Ab-
salom, ac y'ngolwg hoU henuriaid
Israel
5 Yna y dywedodd Absalom, Galw
yn awr hefyd ar Husai yr Arciad, a
gAvrandawn beth ^a ddywedo yntau
hefyd.
6 A phan ddaeth Husai at Absa-
lom, Uefaiodd Absalom wrtho ef,
gan ddywedyd, Fel hyn y dywed-
odd Ahitophel: a wnawn ni "ei
gynghor ef ? onid ê, dywed di.
7 A dywedodd Husai wrth Absa-
lom, Nid da y cynghor a gynghor-
odd Ahitophel y waith hon.
5 llcb.
nildd yn
• i enau
yntau.
S IJeb. yn
cl ei air
Cynghor Husai.
11. SAMUEL, XVII.
Ahitopliel yn ymgrogi.
Cyn
CRIST
1023.
■íHeb.
chwerw eu
henaid.
»Ho3. 13.3.
i> Barn.20.1.
e pen. 15. 31.
BHeb.
orchymi/n-
asai.
d pen .15.27.
e Jo3. 15. 7.
a IS. 16.
8 Canys, eb Husai, ti a wyddost
am dy dad a'i wŷr, mai cryfion yd-
ynt hwy, a ^chreulawn eu meddwl,
megis ^arth wedi coUi ei chenawon
yn y maes : dy dad hefyd sydd ryf-
elwr, ac nid erys efe dros nos gyd
â'r bobl
9 Wele, yn awr y mae efe yn
llechu mewn rliyw ogof, neu me^vn
rliy w le : a phan syrthio rhai o hon-
ynt yn y dechreu, yna y bobl a glyw,
ac a ddywed, Bu laddfa yni mysg y
bobl sydd ar ol Absalom.
10 Yna yr un grymmus, yr Iiwn
y mae ei galon fel calon llew, a
Iwfrliâ : canys gŵyr hoU Israel
mai glew yw dy dad di, ac mai
gwŷr grymmus yw y rhai sydd gyd
âg ef.
11 Am hynny y cynghoraf, Iwyr-
gasglu attat ti holl Israel, ^o Dan
hyd Beer-seba, fel y tywod wrtli y
môr o amldra, a myned o'th wyneb
di dy hun i'r rhyfel.
12 FeUy y deuwn arno ef i un o'r
lleoedd yr hwn y ceffir ef ynddo, ac
a ruthrwn arno ef fel y syrtli y
gwlith ar y ddaear : ac ni adewir
dim o bono ef, nac un chwaitli o'r
holl Avyr sydd gyd âg ef.
13 Ond OS i ddinas yr ymgasgl
efe, yna holl Israel a ddygant raffau
at y ddinas honno, a ni a'i tynnwn
hi i'r afon, fel na chaffer yno un
garregan.
14 A dywedodd Absalom, a holl
wŷr Israel, Gwell yiv cynghor Hu-
sai yr Arciad na chynghor Ahito-
phei. Canys ''yr Akglwydd a ^or-
deiniasai ddiddymmu cynghor da
Ahitophel, fel y dygai yr Arglwydd
ddrwg ar Absalom.
15 1[ Yna y dywedodd Husai wrth
Sadoc ac wrth Abiathar yr offeir-
iaid, Fel hyn ac fel hyn y cynghor-
odd Ahitophel i Absalom ac i hen-
uriaid Israel : ac fel hyn ac fel hyn
y cynghorais innau.
16 Yn awr gan hynny anfonwch
yn fuan, a mynegwch i Dafydd, gan
ddywedyd, Nac aros dros nos yng
ngwastadedd yr anialwch, ond gan
fyned dos ; rhag difa y brenhin a'r
holl bobl sydd gyd âg ef
17 ^Jonathan hefyd ac Ahimaas
oedd yn sefyll wrth 'En-rogcl; ac fe
aeth llangces ac a fynegodd iddynt.
Hwythau a aethant ac a fynegasant
i'r brenhin Dafydd : canys ni allent
hwy ymddangos i fyned i'r ddinas.
18 Etto Uangc a'u gwelodd hwynt,
ac a fjTiegodd i Absalom : ond hwy
a aethant ymaith ill dau yn fuan,
ac a ddaethant i dy gwr yn Ba-
hurim, ac iddo ef yr oedd pydew
yn ei gyntedd; a hwy a aethant i
waered yno.
19 ^A'r A^Taig a gymmerth ac a
ledodd ''glawr ar wyneb y pydew,
ac a daenodd arno falurion yd ; fel
na wybuwyd y peth.
20 A phan ddaeth gweision Absa-
lom at y wraig i'r tŷ, hwy a ddy-
wedasant, Pa le y mae Ahimaas a
Jonathan? ^A'r wraig a ddywedodd
wrthynt, Hwy a aethant dros yi*
aber ddwfr. A phan geisiasant, ac
nas cawsant hwynt, yna y dychwel-
asant i Jerusalem.
21 Ac ar ol iddynt hwy fyned ym-
aith, yna y lleill a ddaethant i fynu
o'r pydew, ac a aethant ac a fyneg-
asant i'r brenhin Dafydd ; ac a
ddy^vedasant wrth Dafydd, Cyfod-
wch, ac ewch yn fiian dros y dwfr ;
canys fel hyn y cynghorodd x4.hito-
phel yn eich erbyn ch^^d.
22 Yna y cododd Dafydd a'r holl
bobl y rhai oedd gyd âg ef, ac a
aethant dros yr lorddonen : erbyn
goleuo y bore nid oedd un yn eisieu
a'r nad aethai dros yr lorddonen
23 IT A phan welodd Ahitophel na
wneuthid ei gynghor ef, efe a gyf-
rwyodd ei asyn, ac a gyfododd, ac a
aeth i'w dy ei hun, i'w ddinas, ac a
wnaeth drefti ar ei dy, ac a ymgrog-
odd, ac a fu farw, ac a gladdwyd
ym meddrod ei dad.
24 Yna Dafydd a ddaeth i Maha-
naim. Ac Absalom a aeth dros yi"
lorddonen, efe a holl wyr Israel
gyd ag ef
25 ^ Ac Absalom a osododd Amasa
yn He Joab ar y llu. Ac Amasa
oedd fab i wr a'i enw Ithra, yr hwn
oedd Israeliad, yr hwn a aeth i
mewn at ^Abigail merch Nahas,
chwaer Serfiah, mam Joab.
26 Felly y g-wersyllodd Israel ac
Absalom y'ngwlad Gilead.
27 1Í A phan ddaeth Dafydd i Ma-
hanaim, Sobi mab Nahas o Rabbah
meibion Ammon, a 'Machir mab
Ammiel o Lo-debar, a ^Barzilai y
Gileadiad o Rogelim,
28 A ddygasant weiyau, a ' chawg-
iau, a Uestri pridd, a gwenith, a
haidd, a blawd, a chras-^cZ, a ffa, a
ffacbys, a chras-&2/s,
29 A mêl, ac ymenyn, a defaid,
a chaws gwartheg, i Dafydd, ac i'r
GoTGÌifygu Absalom,
II. SAMUEL, XVIII.
a Joab yn ei ladd ef.
Cyn
CRIST
1023.
Í pen. 16. 2.
» pen. 21.
IT.
»Heb.
calon.
SHeb.
amlhaodd
ddifetha.
bobl oedd gyd âg ef, i'w bwytta.
Canys dyrv^edasant, Y mae y bobl
yn newynog, yn flin heiyd, ac yn
sychedig ' yn yr auialwch.
PENNOD XVIII.
1 Dafydd yn edrych ar y lluoedd yn myved
allnn, ac yn rhoddi gorchymyn ynghylch
Absalom. 6 Lladdfafawr ar yr Israeliaid
y'nghoed Ephrahn. 9 Absalom y'nghrog wrth
ei wallt mewn derwen ; a Joab yn ei ladd
ef, ac yn ei fwrw mewn pydew. 18 Lie
Absalom. 19 Ahimaas a Chusi yn dwyn
newyddion i Dafydd. 33 Dafydd yn galaru
am Absalom.
A DAFYDD a gyfrifodd y bobl
oedd gyd ag ef, ac a osododd
amynt h^vy filwriaid a chanwriaid.
2 A Dafydd a anfonodd o'r bobl y
drydedd ran dan law Joab, a'r dryd-
edd ran dan law Abisai mab Serfiah,
brawd Joab, a'r drydedd ran dan
law Ittai y Gethiad. A'r brenhin a
ddywedodd wrth y bobl, Gan fyned
yr âf finnau heiyd gyd â chwi.
3 Ond * y bobl a attebodd, Nid âi
di allan : canys os gan ffoi y ffown
ni, ni osodant hwy eu meddwl ar-
nom ni ; ac os bydd marw ein
banner ni, ni osodant eu ^ meddwl
amom : ond yn awr yr ydwyt ti fel
deng mil o honom ni: yn awr gan
hynny gwell yw i ti fod i'n cyn-
northwyo ni or ddinas.
4 A dywedodd y brenhin wrthynt
hwy, Gwnaf yr hyn iyddo da yn eich
golwg chwi. A'r brenhin a safodd
ger Uaw y porth ; a'r hoU bobl a
aethant aUan yn gannoedd ac yn
filoedd.
5 A'r brenhin a orchymynodd i
Joab, ac Abisai, ac Ittai, gan ddy-
wedyd, Byddivch esmwyth, er fy
mwyn i, wrth y llangc Absalom.
A'r hoU bobl a glywsant pan orchy-
mynodd y brenhin i'r holl ilaen-
oriaid yn achos Absalom.
6 1Í Felly yr aeth y bobl i'r maes i
gyfarfod Israel : a'r rhyfel fu yng
nghoed Ephraim.
7 Ac yno y Uaddwyd pobl Israel
o flaen gweision Dafydd ; ac yno y
bu Uaddfa fawr y dwthwn hwnnw,
se/ugain mil.
8 Canys y rhyfel oedd yno wedi
gAvasgaru ar hyd wyneb yr holl
wlad : a'r coed a ddifethodd fwy
o'r bobl nag a ^ddifethodd y cleddyf
y diwrnod hwnnw.
9 IT Ac Absalom a gyfarfii â gweis-
ion Dafydd yn eu hwyneb. Ac Ab-
salom oedd yn marchogaeth ar ful,
a'r mul a acth dan dewfrig derw-
en fawr, a'i ben ef a lynodd yn y
dderwen : felly yr oedd efe rhwng
y nefoedd aV ddaear ; a'r mul oedd
dano ef a aeth ymaith.
10 A rhjw un a ganfìi hynny, ac a
fynegodd i Joab, ac a ddywedodd,
Wele, gwelais Absalom y'nghrog
mewn derwen,
11 A dywedodd Joab wrth y gwr
oedd yn mynegi iddo, Ac wele, ti a'^
gwelaist ef; paham nas tarewaist ef
yno i'r llawr, ac arnaf fi roddi i ti
ddeg sicl o arian, ac un gwregys ?
12 A dywedodd y gwr wrth Joab,
Pe cawn bwyso ar fy Haw fil o siclau
arian, nid estynwn fy Haw yn erbyn
mab y brenhin : canys gorchymyn-
odd y brenhin He y clywsom ni
wrthyt ti, ac wrth Abisai, ac Avrth
Ittai, gan ddywedyd, *Gwyliwch
gyffwrdd o neb a'r llangc Absalom.
13 Os amgen, mi a wnaeth^vn
ffalsder yn erbyn fy einioes : canys
nid oes dim yn guddiedig oddi wrth
y brenhin ; tithau hefyd a safasit yn
fy erbyn.
14 Yna y dywedodd Joab, Nid
arhoaf fel hyn ^gyd a thi. Ac efe
a gymmerth dair o biccellau yn ei
law, ac a'u brathodd tr^vy galon
Absalom, ac efe etto yn fyw "^yng
nghanol y dderwen.
15 A'r deg llangc y rJiai oedd yn
dwyn arfau Joab a amgylchynas-
ant, ac a darawsant Absalom, ac
a'i lladdasant ef
16 A Joab a udganodd mewn ud-
gorn; a'r bobl a ddychwelodd o
erlid ar ol Israel: canys Joab a
attaliodd y bobl.
17 A hwy a gymmerasant Absa-
lom, ac a'i bwriasant ef mewn íFos
fawr yn y coed, ac ''a osodasant
arno garnedd gerrig fawr iawn : a
holl Israel a ffoisant bob un i'w
babell.
18 1Í Ac Absalom a gymmerasai ac
a osodasai iddo yn ei iywyd golofn,
*=yn nyflfryn y brenhin : canys efe a
ddywedodd, "^Md oes fab gennyf i
wneuthur cofifa am fy enw : ac efe
a alwodd y golofn ar ei enw ei hun.
A hi a elwir Lie Absalom, hyd y
dydd h^Yn.
19 1Í Yna Ahimaas mab Sadoc a
ddywedodd. Gad i mi redeg yn awr,
a mynegi i'r brenhin, ddarfod i'r
Arglwydd ei "^ ddial ef ar ei elyn-
ion.
20 A Joab a ddywedodd wrtho ef,
Ni byddi di yn genhadwr y dydd
Cyn
CRIST
1023.
•íHeb.
Gwylìwch,
pwy hijn-
nngfoch,
rJiag ÿ
llangc
Ahsatom.
5 Heb. o'th
flaen di.
6 Heb.
y'nghalon.
b Jos. 7. 2G.
c Gen. 14.
17.
d Edrycli
pen. 14.27.
7 Heb.
farnu e/
0 law.
Dafydcl yn galaru
II. SAMUEL, XIX.
ar ol Absalom.
Cyn
CRIST
1023.
8 Heb.
Bi/dded a
fijddo.
9 Heb. Oes
heddwch
fr liangc.
hwn, eithr m} negi ddiwrnod arall :
ond heddyw ni byddi di gennad, o
herwydd marw mab y brenhin.
21 Yna y dywedodd Joab wrtli
Cusi, Dos, dywed i'r brenhin yr hyn
a welaist. A Chusi a ymgrymmodd
i Joab, ac a redodd.
22 Yna Ahimaas mab Sadoc a
ddywedodd eilwaith 'vvrth Joab,
^ Beth bynnag a fyddo, gad i min-
nau, attolwg, redeg ar ol Cusi. A
dywedodd Joab, I ba beth y rhedi
di, iy mab, gan nad oes gennyt
gennad wriaeth addas?
23 Ond beth bynnag a fyddo, eb
efe, gad i mi redeg. A dywedodd
yntau wrtho, Rhed. Felly Ahimaas
a redodd ar hyd y gwastadedd, ac
a aeth heibio i Cusi.
24 A Dafydd oedd yn eistedd
rhwng y ddau borth : a'r gwylied-
ydd a aeth ar nen y porth ar y
mur, ac a ddyrchafodd ei lygaid,
ac a edrychodd; ac wele wi* yn
rliedeg ei hunan.
25 A'r gwyliedydd a waeddodd, ac
a fynegodd i'r brenhin. A'r brenhin
a ddywedodd, Os ei hun y mae
efe, cennadwriaeth sydd yn ei enau
ef Ac efe a ddaeth yn fuan, ac a
nesaodd.
26 A'r gwyliedydd a ganfu wr
arall yn rhedeg : a'r g^vyliedydd a
alwodd ar y porthor, ac a ddy-
wedodd, Wele wr arall yn rliedeg
ei hunan. A djwedodd y brenhin,
Hwn hefyd sydd gennad.
27 A'r gwyliedydd a ddywedodd,
Yr ydwyf fi yn gweled rhediad y
blaenaf fel rhediad Ahimaas mab
Sadoc. A dywedodd y brenhin,
Gwr da yiv liwnnw, ac â chennad-
wriaeth dda y daw efe.
28 Ac Ahimaas a alwodd, ac a
ddywedodd wrth y brenhin, Hedd-
wch : ac a ymgrymmodd i lawr ar
ei wyneb ger bron y brenhin, ac a
ddywedodd, Bendigedig fyddo yr
Arglwydd dy Dduw, yr hwn a
warchaeodd ar y gwŷr a gyfodasant
eu Uaw yn erbyn fy arglwydd fren-
hin.
29 A'r brenhin a ddywedodd, ^Ai
diangol y liangc Absalom? A dy-
wedodd Ahimaas, Gwelais gythrwfl
mawr, pan anfonodd Joab was y
brenhin, a'th was dithau, ond ni
wybûm i beth ydoedd.
30 A'r brenhin a ddywedodd, Tro
heibio ; saf yma. Ac efe a drodd
heibio, ac a safodd.
31 Ac wele, Cusi a ddaeth. A dy-
wedodd Cusi, Cennad\m, arglwydd
frenhin : canys yr Arglwydd a'th
ddialodd di heddyw ar bawb a'r a
ymgyfododd i'th erbjTi.
32 A dywedodd j brenhin wrth
Cusi, A ddiangodd y liangc Ab-
salom? A dywedodd Cusi, Fel y
liangc liwnnw y byddo gelynion fy
arglwydd frenhin, a'r hoU rai a ym-
gyfodant i'th erbyn di er niwed i ti.
33 IF A'r brenhin a gyffrodd, ac a
aeth i fynu i ystafell y porth, ac a
wylodd : ac fel hyn y dywedodd efe
wrth fyned ; * 0 fy mab Absalom, fy
mab, fy mab Absalom ! 0 na buas-
vm. farw drosot ti, Absalom, fy mab,
fy mab !
PENNOD XIX.
1 Joab yn peri i'r brenhin heidio a galaru. 9
Yr Israeliaid yn doer am ddwyn y brenhin
adref. 11 Dafydd yn an/on at yr offeiriaid
i gynhyrfu gwŷr Judah. 18 Simei yn cael
ei bardwn; 24 a Mephiboseth ei esgusodi.
32 Barzilai yn cael cennad i fyned adref; a
chymmeryd Chimham ei fab ef i dy y bren-
hin. 41 Yr Israeliaid yn ymsennu â gwŷr
Judah, am, ddwyn y brenhin adref hebddynt
hwy.
AMYNEGWYD i Joab, Wele y
brenhin yn wylo, ac yn galaru
am Absalom.
2 A'r ^ faddugoliaeth a aeth y
dwthwn hwmiw yn alar i'r IioU
bobl : canys clyivodd y bobl y
diwriiod hwnnw ddywedyd, dristau
o'r brenhin am ei fab.
3 A'r bobl a aethant yn Dadrad-
aidd y di^vi'nod hwnnw i me^^Ti i'r
ddiiias, fel pobl a fyddai yn myned
yn Uadradaidd wedi eu cywilyddio
^vrth ffoi o ryfel.
4 Ond y brenhin *a orchuddiodd
ei wyneb ; a'r brenhin a waeddodd
â Uef uchel, ^0 fy mab Absalom,
Absalom, fy mab, fy mab !
5 A Joab a ddaeth i mewn i'r tŷ
at y brenhin, ac a ddywedodd,
Gwaradwyddaist heddyw wynebau
dy lioU weision, y rhai a amddiff-
ynasant dy einioes di heddyw, ac
einioes dy feibion a'th ferched, ac
einioes dy wragedd, ac einioes dy
ordderch-wragedd ;
6 Gan garu dy gaseion, a chasâu dy
garedigion : canys dangosaist hedd-
yw nad oedd ddim gennyt dy dy-
^vysogion, na'th weision : o lierAvydd
mi a wn heddyw, pe Absalom fuasai
hysx, a ninnau i gyd yn feirw heddyw,
mai da fuasai hynny yn dy ohvg di.
7 Cyfod yn awr gan liynny, cerdda
allan, a dywed ^yn deg wi*th dy
Cyn
CRIST
1023.
« pen. 19. 4.
2 Heb.
ymwared.
a pen. 15. 30.
b pen. 18. 33.
3 Heb.
wrth f odd
colon.
332
Dafydd yn dychwelyd
11. SAMUEL, XIX.
i Jerusalem.
Cyn
CRIST
1023,
Ç pen. 17. 25.
d Ruth 1.17.
ä Bam. 20.1.
t pen. 16. 5.
lUren.2.8,
K pen. 16.
1,2.
weision : canys yr wyf fi yn tyiigu
i'r Arglwydd, OS ti nid âi allan,
nad erys neb gyd â tlii y nos lion ;
a gwaeth fydd hyn i ti nâ'r lioll
ddrwg a ddaeth i'th erbyn di o'th
febyd hyd yr awr hon.
8 Yna y brenliin a gyfododd, ac a
eisteddodd yn y portli. A myneg-
wyd i'r holl bobl, gan ddywedyd,
Wele y brenhin yn eistedd yn y
porth. A'r holl bobl a ddaethant
o flaen y brenhin : canys Israel a
ffoisai bob un i'w babell.
9 líAc yr oedd yr holl bobl yn
ymryson trwy holl Iwythau Israel,
gan ddywedyd, Y brenhin a'n gwar-
edodd ni o law ein geljaiion, ac efe
a'n gwaredodd ni o law y Philist-
iaid ; ac yn awr efe a ffodd o'r
wlad rhag Absalom.
10 Ac Absalom, yr hwn a ennein-
iasom ni amom, a fu farw mewn
rhyfel : ac yn awr paham yr ydych
heb son am gyrcliu y brenhin dra-
cliefn ?
11 IT A'r brenhin Daiydd a anfon-
odd at Sadoc ac at Abiathar yr
offeiriaid, gan ddywedyd, Lleferwch
wrth henuriaid Judah, gan ddywed-
yd, Paham yr ydych chwi olaf i
ddwyn y brenhin yn ei ol i'w dŷ?
canys gair holl Israel a ddaeth at
y brenhin, hyd ei dŷ.
12 Fy mrodyr ydych chwi; fy
asgwrn a'm cnawd ydych chwi :
paham gan hynny yr ydych yn
olaf i ddwyn y brenhin adref ?
13 Dywedwch hefyd wrth Amasa,
*Onid fy asgwrn i a'm cnawd wyt
ti? * Fel hyn y gAvnelo Duw i mi,
ac fel hyn y chwanego, onid tywys-
og y Uu fyddi di ger fy mron i yn
Ue Joab byth.
14 Ac efe a drodd galon holl wŷr
Judah, * fel colon un gwr : a hwy
a anfonasant at y brenhin, gan
ddywedyd, Dychwel di a'th hoU
weision.
15 Felly y brenhin a ddychwel-
odd, ac a ddaeth i'r lorddonen. A
Judah a ddaeth i Gilgal, i fyned
i gyfarfod a'r brenhin, i ddwyn y
brenhin dros yr lorddonen.
16 1ÍA ^Simei mab Gera, mab Je-
mini, yr hwn oedd o Bahurim, a
frysiodd, ac a ddaeth i waered gyd
â gwŷr Judah, i gyfarfod a'r bren-
hin Dafydd.
17 A mil o wŷr o Benjamin oedd
gyd âg ef; ^Siba hefyd gwas tŷ
Saul, a'i bymtheng mab a'i ugain
gwas gyd âg ef : a hwy a aethant
dros yr lorddonen o flaen y bren-
hin.
18 Ac ysgraif a aeth drosodd i
ddwyn trwodd dylwyth y brenhin,
ac i Avneuthur yr hyn fyddai da yn
ei olwg ef A Simei mab Gera a
syrthiodd ger bron y brenhin, pan
ddaeth efe dros yr lorddonen ;
19 Ac a ddywedodd wrth y bren-
hin, Na ddannoded fy arglwydd i
mi anwircdd, ac na chofia ^yr hyn
a wnaeth dy was yn anwir y dydd
yr aeth fy arglwydd frenhin o Je-
rusalem, i osod o'r brenhin hynny
at ei galon.
20 Canys dy was sydd yn cyd-
nabod becliu o lionof fi : ac wele,
deuthum lieddyw yn gyntaf o holl
dy Joseph, i ddyfod i waered i gyf-
arfod a'm harglwydd frenhin.
21 Ac Abisai mab Serfiah a at-
tebodd, ac a ddywedodd, Ai o her-
wydd hyn ni roddir Simei i farwol-
aeth, am iddo felldithio enneiniog
yr Arglwydd ?
22 A dywedodd Dafydd, ^Beth
sydd i mi a wnelwyf â chwi, meib-
ion Serfiah, fel y byddych i mi yn
wrthwynebwyr heddyw ? '^ a roddir
i farwolaeth heddyw neb yn Israel ?
canys oni wn i, mai heddyw yr
ydwyf^ yn fi-enhin ar Israel?
23 'A'r brenhin a ddywedodd
wrth Simei, Ni byddi di farw : a'r
brenhin a dyngodd wrtho ef.
24 IF^Mephiboseth mab Saul hef-
yd a ddaeth i waered i gyfarfod
a'r brenhin; ac ni olchasai efe ei
draed, ac ni thorrasai ei farf, ac ni
olchasai ei ddillad, er y dydd yr
aethai y brenhin hyd y dydd y
daeth efe drachefn mewn hedd-
wch.
25 A phan ddaeth efe i Jerusa-
lem i gyfarfod a'r brenhin, yna
y d3r\vedodd y brenhin wrtho ef,
Paham nad aethost ti gyd â mi,
Mephiboseth ?
26 Ac efe a ddywedodd, Fy ar-
glwydd frenhin, fy ngwas a'm
twyllodd i : canys dywedodd dy
was, Cyfrwyaf i mi asyn, fel y
marchogwyf arno, ac yr elwyf at
y brenhin ; o herwydd cloff yw
dy was.
27 Ac "efe a enllibiodd dy was
wrth fy arglwydd irenhin ; ond fy
arglwydd frenhin sydd *fel angel
Duw : am hynny gwna yr hyn
fyddo da yn dy olwg.
Cyn
CRIST
1023.
h pen. 16. 5.
i pen. 16. 10.
k 1 Sam. 11.
13.
llBren.2.
8, 9, 37, 46.
pen. 9. 6.
n pen. 16. a
0 pen. 14.
17, 20.
Esgusodi MepMhosetli.
II. SAMUEL, XX. Israel a Judah yn ymsennu.
Cyn
CRIST
1023.
4Heb.
marw-
olaeth,
P pen. 9. 7,
10, la
tl Bren. 2.
7.
!■ pen. 17. 27.
5Heb.
ddeicisech
gennyf.
28 Canys nid oedd hoU dŷ fy
nhad i ond dynion ^meirw ger
bron iy arglwydd y brenhin; etto
p tydi a osodaist dy was ym mhlith
y rliai oedd yn bwytta ar dy fwrdd
dy hun : pa gyfiawnder gan hynny
sydd i mi bellach i waeddi mwy ar
y brenhin?
29 A'r brenhin a ddywedodd
wrtho, I ba beth yr adroddi dy
fatterion ym mheUach? dywedais,
Ti a Siba rhennwch y tir.
30 A Mephiboseth a ddywedodd
wrth y brenhin, lë, cymmered efe
y cwbl, gan ddyfod fy arglwydd
frenhin i'w dy mewn heddwch.
31 1Í A "^Barzilai y Gileadiad a
ddaeth i waered o Rogelim, ac a
aeth dros yr lorddonen gyd a'r
brenhin, i'w hebrwng ef dros yr
lorddonen.
32 A Barzilai oedd hen iawn, yn
fab pedwar ugain mhvydd : ' efe
oedd JO. darparu Uuniaeth i'r bren-
hin tra yr ydoedd efe ym Maha-
naim ; canys gwr mawr iawn oedd
efe.
33 A'r brenhin a ddywedodd ^vrth
Barzilai, Tyred drosodd gyd â mi,
a mi a'th borthaf di gyd â mi yn
Jerusalem.
34 A Barzilai a ddywedodd with
y brenhin, Pa faint yw dyddiau
blynyddoedd fy einioes i, fel yr
elwn i fynu gyd a'r brenhin i Jeru-
salem ?
35 Mab pedwar ugain mlwydd
ydwyf fi heddyw : a wn i ragor-
iaeth rhwng da a drwg ? a ddichon
dy was di archwaethu yr hyn a
fwyttâf, neu yr hyn a yfaf ? a glyw-
af fi bellach lais cerddorion a
cherddoresau ? paham gan hynny
y bydd dy was mwyach yn faich
ar fy arglwydd frenhin ?
36 Dy was a â ychydig tu hwnt
i'r lorddonen gyd a r brenhin : a
phaham y talai y brenhin i mi
gyfryw daledigaeth ?
37 Gad, attolwg, i'th was ddy-
chwelyd yn fy ol, fel y byddwyf
marw yn fy ninas fy hun, ac fel
y'm cladder ym meddrod fy nhad
a'm mam : ac wele, Chimham dy
was, efe a â drosodd gyd a'm har-
glwydd frenhin, a gAvna iddo yr
hyafyddo da yn dy olwg.
38 A dywedodd y brenhin, Chim-
ham a â gyd â mi, a mi a ^vnaf
iddo ef yr hyn fyddo da yn dy
olwg di : a pheth bynnag a ^ er-
fyniech di arnaf fi, mi a'* gwnaf
erot.
39 A'r hoU bobl a aethant dros yr
lorddonen. Y brenhin hefyd a
aeth drosodd : a'r brenhin a gusan-
odd Barzilai, ac a'i bendithiodd ef ;
ac efe a ddychwelodd i'w fangre
ei hun.
40 Yna y brenhin a aeth i Gilgal,
a Chimham a aeth gyd âg ef A
holl bobl Judah a hebryngasant
y brenhin, a banner pobl Israel
hefyd.
41 IF Ac wele, holl wŷr Israel a
ddaethant at y brenhin, ac a ddy-
wedasant wrth y brenhin, Paham y
Uadrattaodd ein brodyr ni, gwŷr
Judah, dydi, ac y dygasant y bren-
hin a'i dylwyth dros yr lorddonen,
a holl wŷr Dafydd gyd âg ef ?
42 Ac attebodd holl wŷr Judah i
wŷr Israel, Oblegid car agos yw
J brenhin 1 ni : paham gan hynny
y digiasoch chwi am y peth hyn?
a fwyttasom ni ddim ar draid y
brenhin? neu a anrhegodd efe ni
âg anrheg ?
43 A gwŷr Israel a attebasant
wŷr Judah, ac a ddywedasant, Deg
rlian sydd i ni yn y brenhin ; hefyd
y mae i ni yn Dafydd fwy nag i
chwi : paham gan hjuny y diystyr-
aist fi? onid myfi a ddywedais yn
gyntaf am gyrchu adref fy mren-
hin? Ac ^ymadrodd gwŷr Judah
oedd galettach nag ymadrodd g^vyr
Israel.
PENNOD XX.
1 Seba, o achos yr ymrafael, yn codi plaid
yn Israel. 3 Deg gordderch-wraig Dafydd
mewn carchar tragywyddol. 4 Gwneuthur
Amasa yn hennaeth ar Judah; a Jodb yn
ei ladd ef. 14 Joab yn eiiid Seba i Abel.
16 Gwraig ddoeth yn achub y ddinas, trwy
dorri pen Seba. 23 Swyddogion Dafydd.
AC yno y digwyddodd bod gwr
XJL i'r fall, a'i enw Seba, mab
Bichri, gvvr o Jemini ; ac efe a ud-
ganodd mewn udgoni, ac a ddy-
wedodd, *Nid oes i ni ddim rhan
yn Dafydd, nac etifeddiaeth i ni
ym mab Jesse : pawb i'w babell,
0 Israel.
2 Felly hoU wŷr Israel a aethant
i fynu oddi ar ol Dafydd, ar ol Se-
ba mab Bichri: ond gwŷr Judah a
lynasant wrth eu brenhin, o'r lor-
ddonen hyd Jerusalem.
3 IT A daeth Dafydd i'w dy ei hun
i Jerusalem ; a'r brenhin a gym-
meitli ^y deg gordderch-wraig a
b pen. 15.
16. a 16.
21,22.
Joah yn lladd Amasa.
II. SAMUEL, XX.
Torri pen Seba.
Cyn
CEIST
Cylch
1022.
2Heb.
mewn
icdod
byivyd.
3Heb.
Galwattaf.
c pen. 19.13.
i pen. 11. 11.
«pen. 8. 18.
UBren.2.5.
8 pen. 2. 23.
adawsai efe i gadw y tŷ, ac an
rhoddes hwynt mewn cadwraeth,
ac a'u porthodd hwynt; ond nid
aeth efe i mewn attynt hwy : eithr
buant yn rhwym hyd ddydd eu
marwolaeth, ^yn byw mewn gwedd-
wdod.
4 1[ Yna y dywedodd y brenhin
wrth Amasa, "'=Cynnull i mi wŷr
Judah erbyn y trydydd dydd ; a
bydd dithau yma.
5 Felly Amasa a aeth i gynnull
Judah : ond efe a drigodd yn hwy
na'r amser terfynedig a osodasai
efe iddo.
6 A dywedodd Dafydd >vrth Abi-
sai, Seba mab Bichri a'n dryga ni
yn waeth nag Absalom : cymmer
di ^weision dy arglwydd, ac erlid
ar ei ol ef, rhag iddo gael y dinas-
oedd caerog, ac ymachub o'n gol-
wg ni.
7 A gwŷr Joab, a'r ^ Cerethiaid, y
Pelethiaid hefyd, a'r holl gedyrn,
a aethant ar ei ol ef ; ac a aeth-
ant allan o Jerusalem, i erlid ar ol
Seba mab Bichri.
8 Pan oeddynt hwy wrth y maen
mawr sydd yn Gibeon, Amasa a
aeth o'u blaen hwynt. A Joab
oedd wedi gwregysu ei gochl oedd
am dano, ac arni yr oedd gwregys
a chleddyf wedi ei rwymo ar ei
Iwynau ef yn ei wain; a phan
gerddai efe, y cleddijf2k syrthiai.
9 A dywedodd Joab wrth Amasa,
A wyt ti yn llawen, fy mrawd? A
Haw ddehau Joab a ymaflodd ym
marf Amasa i'w gusanu ef
10 Ond ni ddaliodd Amasa ar y
cleddyf oedd yn Haw Joab : feUy
^efe a'i tarawodd ef âg ef ^dan y
bummed ais, ac a oUyngodd ei ber-
fedd ef iV Uawr, ac nid ail-daraw-
odd ef: ac efe a fa farw. Felly
Joab ac Abisai ei frawd a ganlyn-
odd ar ol Seba mab Bichri
11 Ac un o weision Joab oedd yn
sefyll yn ei ymyl ef, ac a ddywed-
odd, Pwy bynnag a ewyllysio yn
dda i Joab, a phwy bynnag sydd
gyd â Dafydd, eled ar ol Joab.
12 Ac Amasa oedd yn ymdry-
baeddu mewn gwaed y'nghanol y
brif-ffordd. A phan welodd y gwr
yr hoU bobl yn sefyll, efe a sym-
mudodd Amasa oddi ar y brif-
ffordd i'r maes, ac a daflodd gadach
amo, pan welodd efe bawb a'r oedd
yn dyfod atto ef yn sefyll.
13 Pan symmudAvyd ef oddi ar y
brif-ffordd, yr holl wŷr a aethant
ar ol Joab, i erlid ar ol Seba mab
Bichri.
14 IF Ac efe a dram^vyodd trwy
holl Iwythau Israel i Abel, ac i
Beth-maachah, ac i holl leoedd Be-
rim : a hwy a ymgasglasant, ac a
aethant ar ei ol ef.
15 Felly y daethant hwy, ac a
warchaeasant arno ef yn Abel Beth-
maachah, ac a fwriasant glawdd yn
erbyn y ddinas, yr hon a safodd ar
y rhagfiir : a'r holl bobl y rhai oedd
gyd â Joab oedd yn ^curo y mur,
i'w f\vrw i lawr.
16 1Í Yna g^vraig ddoeth o'r ddin-
as a lefodd, Clywch, clywch : dy-
wedwch, attolwg, wrth Joab, Nesâ
hyd yma, fel yr ymddiddanwyf â thi.
17 Pan nesaodd efe atti hi, y
wraig a ddywedodd, Ai ti yw Joab?
Dywedodd yntau, /è', myfi, A hi a
ddywedodd wrtho ef, Gwrando eir-
iau dy law-for^vyn. Dywedodd yn-
tau, Yr ydwyf yn gwrandaw.
18 Yna hi a ddywedodd, Hwy a
lefarent ^gynt, gan ddywedyd, Diau
yr ymofynant âg Abel : ac felly y
dibennent.
19 Myfi wyfun o heddychol ffydd-
loniaid Israel : yr Avyt ti yn ceisio
difetha dinas a mam yn Israel : pa-
ham y difethi di etifeddiaeth yr
Arglwydd ?
20 A Joab a attebodd ac a ddy-
wedodd, Na atto Duw, na atto
Duw, i mi na difetha na dinystrio !
21 Nid felly y mae j peth : eithr
gwr o fynydd Ephraim, Seba mab
Bichri dan ei enw, a ddyrchafodd
ei law yn erbyn y brenhin, yn erbyn
Dafydd. Rhoddwch ef yn unig, a
mi a âf ymaith oddi wrth y ddinas.
A dywedodd y wraig wrth Joab,
Wele, ei ben ef a fwrir attat ti dros
y mur.
22 Yna y wraig ^ o'i doethineb a
aeth at yr holl bobl. A hwy a dor-
rasant ben Seba mab Bichri, ac a'i
taflasant allan i Joab. Ac efe a ud-
ganodd mewn udgorn; a hwy a
wasgarwyd oddi wrth y ddinas, bob
un i'w pabellau. A Joab a ddy-
chwelodd i Jerusalem at y brenhin.
23 IT Yna 'Joab oedd ar holl lu-
oedd Israel; a Benaiah mab Je-
hoiada ar y Cerethiaid, ac ar y
Pelethiaid ;
24 Ac Adoram oedd ar y dreth;
a ""Jehosaphat mab Ahilud yn gof-
iadur ;
Cyn
CRIST
Cylch
1022.
4neb.
di/wi/no.
5 Heb. yn y
âeohreii4iá ;
Kdiych
Deut. 20.
U.
b Preg. 9.14.
pen. S. 16.
k pen. 8. 16.
1 Bren. 4.3.
Crogi saitli ofeihion Saul.
II. SAMUEL, XXL
Gorchfygu y Philistiaid.
Cyn
CRIST
Cylch
1022.
! pen. 23. 38.
dywysog.
Cylch
1021.
2Heb.
geisiodd
loyneh yr
Arglwydd :
Edrycn
Num. 27.
21.
» Jos. 9. 3,
16, 17.
8 Neu, a'n
torrodd
ymailh.
b 1 Sam. 10.
26. a 11. 4.
c 1 Sam. 18.
3. a 20. 8.
15, 42. ■
a 23. 18.
25 Sefa hefyd yn ysgrifenydd; a
Sadoc ac Abiathar yn oifeiriaid ;
26 ^ Ira hefyd y Jairiad oedd ^ ben-
llywydd ynghylch Dafydd.
PENNOD XXL
1 y tair hlynedd newyn, o achos y Gibeoniaid,
yn peidio, trwy grogi saith o feibion Saul.
10 Caredigrwydd Rispah tu ag at y marw.
12 Da/ydd yn claddu esgyrn Saul a Jona-
than. 15 Pedair cad yn erhyn y Philist-
iaid ; lie y lladdodd pedwar o gedym Dw
fydd bedwar o gawri.
ABU newyn yn nyddiau Da-
fydd dair blynedd olynol. A
Dafydd a ^ymofynodd ger bron
yr Arglwydd. À'r Arglwydd a
ddywedodd, 0 herwydd Saul, ac o
hen^ydd ei dŷ gwaedlyd ef, y
mae hyn; oblegid lladd o hono
ef y Gibeoniaid.
2 A'r brenhin a alwodd am y
Gibeoniaid, ac a ymddiddanodd â
hwynt; (a'r Gibeoniaid hynny nid
oeddynt o feibion Israel, ond * o
weddill yr Amoriaid; a meibion
Israel a dyngasai iddynt hwy :
etto Saul a geisiodd eu Uadd
liAvynt, o'i serch i feibion Israel a
Judah.)
3 A Dafydd a ddywedodd wrtli y
Gibeoniaid, Beth a wnaf i chwi ? ac
â pha beth y g^vnaf gymmod, fel y
bendithioch chm etifeddiaeth yr
Arglwydd ?
4 A'r Gibeoniaid a ddywedasant
wrtho, Ni fynnwn ni nac arian nac
aur gan Saul, na chan ei dŷ ef ; ac
ni fynnwn ni ladd neb yn Israel
Ac efe a ddywedodd, Yr hyn a
ddywedoch chwi, a wnaf i chwi
5 A hwy a ddywedasant ^^Tth y
brenhin, Y gwr a'n difethodd ni, ac
^a f^vriadodd i'n herbyn ni, i'n din-
ystrio ni rhag aros yn un o derfyn-
au Israel,
6 Rhodder i ni saith o wŷr o'i
feibion ef, fel y crogom ni hwynt
i'r Arglwydd yn '^Gibeah Saul,
dewisedig yr Arglwydd. A dy-
wedodd y brenhin, Myfi a'^í
rhoddaf
7 Ond y brenhin a arbedodd Me-
phiboseth, mab Jonathan, mab
Saul, o herwydd '^llw yr Ar-
glwydd yr hwn oedd rhyugddynt
hwy, rhwng Dafydd a Jonathan
mab Saul.
8 Ond y brenhin a gymmerth
ddau fab Rispah mercli Aiah, y
rhai a ymddûg hi i Saul, sef Ar-
moni a Mephiboseth ; a phùm mab
^ Michal merch Saul, y rhai a blant-
odd hi i Adriel mab BarzHai y Ma-
holathiad :
9 Ac efe a'u rhoddes hwynt yn
llaw y Gibeoniaid ; a hwy a'u crog-
asant hwy yn y mynydd ger bron
yr Arglwydd: a'r saith hyn a
gyd-gwympasant, ac a roddwyd i
farwolaeth yn y dyddiau cyntaf o'r
cynhauaf, yn nechreuad cynhauaf
yr haidd.
10 11 A "^Rispah merch Aiah a
gymmerth sachlian, a hi a'i hestyn-
odd ef iddi ar y graig, o ddechreu
y cynhauaf nes diferu dwfr arnynt
hwy o'r nefoedd, ac ni adawodd hi
i ehediaid y nefoedd orphwys ar-
nynt hAvy y dydd, na bwystfil y maes
liw nos.
11 A mynegwyd i Dafydd yr hyn
a wnaethai Rispah merch Aiah,
gordderch-wraig Saul.
12 IT A Dafydd a aeth ac a ddug
esgyrn Saul, ac esgyrn Jonathan
ei fab, oddi wrth berchenogion Ja-
bes Gilead, y rhai a'u lladrattasent
hwy o heol Beth-san, 'yr hon y
crogasai y Philistiaid hwynt ynddi,
y dydd y lladdodd y Philistiaid
Saul yn Gilboa.
13 Ac efe a ddug i fynu oddi yno
esgyrn Saul, ac esgyrn Jonathan ei
fab ; a hwy a gasglasant esgyrn y
rhai a gi'ogasid.
14 A hwy a gladdasant esgyrn
Saul a Jonathan ei fab y'ngwlad
Benjamin, yn Sela, ym meddrod
Cis ei dad : a hwy a wnaethant yr
hyn oU a orchymynasai y brenhia
A bu Duw foddlawn i'r wlad ar
ol hyn.
15 1Í A bu eilwaith ryfel rhwng y
Philistiaid ac Israel; a Dafydd a
aeth i waered a'i weision gyd ag
ef, ac a ymladdasant a'r Philistiaid.
A difiygiodd Dafydd.
16 Ac Isbibenob, yr hwn oedd
o feibion ^y cawr, (a phwys ^ei
waywffon yn dri chan sicl o bres,)
ac wedi ei wregysu â cideddyf nevf-
ydd, a feddyliodd ladd Dafydd.
17 Ond Abisai mab Serfiah a'i
helpiodd ef, ac a darawodd y Phi-
listiad, ac a'i Uaddodd ef. Yna
^gwŷr Dafydd a dyngasant wrtho
ef, gan ddywedyd, Nid âi di allan
mwyach gyd â ni i ryfel, rhag i ti
ddiffoddi ' s goleuni Israel.
18 ^'Ac ar ol hyn fe fu eilwaith
ryfel yn Gob yn erbyn y Philist-
iaid : yna * Sibbechai yr Husathiad
Psalm 0 dd'iolchgarwch
II. SAMUEL, XXII.
am alluog ymwared Duw.
Cyn
CRIST
Cylch
1018.
8Neu,
Eaphah,
k Edrych
1 Chron.
20.5.
» Neu,
i Baphah.
2 Neu,
ddifen'
loodd.
1 Sam. 17.
10, 25, 26.
11 Sam. 16.9,
Sammah.
1018.
«Dent. 32.4.
Ps. 18. 2,
&c.
t Heb. 2.13.
2 Neu,
gioes, neu,
donnau.
3 Heb.
Belial.
* Neu,
Bheffi/n-
nau.
a Job 26.11.
a laddodd Saph, yr hwn oedd o
feibion ^ y cawr.
19 A bu etto ryfel yn Gob yn er-
byn y Philistiaid : ac Elhanan mab
Jaare-oregim, y Bethlehemiad, a
darawodd ^frawd Goliath y Geth-
iad ; a phren ei waywflFon ef oedd
fel carfan gwehydd.
20 A bu etto ryfel yn Gatli : ac
yr oedd gwr corphol, a chwech o
fysedd ar bob llaw iddo, a chwech
o iysedd ar bob troed iddo, pedwar
ar hugain o rifedi ; efe heiyd oedd
fab ^ i'r cawr.
21 Ac efe a ^ ammharchodd Is-
rael; a Jonathan mab ^Simea,
brawd Dafydd, a'i Haddodd ef.
22 Y pedwar hyn a aned f r cawr
yn Gath, ac a gwympasant trwy law
Daiydd, a thrwy law ei weision ef
PENNOD XXII.
Psalm 0 ddiolchgarwch am aUuog ymwared
Duw, a'i amryw fendithion.
ADAEYDD a lefarodd wrth yr
Arglwydd eiriau y gan hon,
yn y dydd y gwaredodd yr Ar-
glwydd ef o law ei holl elynion,
ac o law Saul.
2 Ac efe a ddywedodd, *Yr Ar-
glwydd yw fy nghraig, a'm ham-
ddifíynfa, a'm gwaredydd i ;
3 Duw fy nghraig, ^ ynddo ef yr
ymddiriedaf: fy nharian, a chom
fy iachawdwriaeth, fy uchel-dŵr
a'm noddfa, fy achubwr ; rhag trais
y'm hachubaist.
4 Galwaf ar yr Arglwydd can-
molad^vy : felly y'm cedwir rhag fy
ngelynion.
5 Canys ^gofidion angau a'm
cylchynasant ; afonydd ^y fall a'm
dychrynasant i.
6 ^ Doluriau uffern a'm hamgylch-
ynasant; maglau angau a'm rhag-
flaenasant.
7 Yn fy nghyfyngdra y gelwais ar
yr Arglwydd, ac y gwaeddais ar
fy Nuw ; ac efe a glybu fy Uef o'i
deml, a'm gwaedd a aetli i'w glust-
iau ef
8 Yna y cynhyrfodd ac y crynodd
y ddaear : *= seiliau y nefoedd a gy-
fíroisant ac a ymsiglasant, am iddo
ef ddigio.
9 Dyrchafodd mwg o'i ffroenau
ef, a than o'i enau ef a ysodd : glo
a eimynasant ganddo ef.
10 Efe a og^vyddodd y nefoedd, ac
a ddisgynodd; a thywyllwch oedd
dan ei draed ef
11 Marchogodd efe hefyd ar y
_
cerub, ac a ehedodd : ie, efe a wel-
wyd ar adenydd y gwynt.
12 Efe a osododd y tywyllwch yn
bebyll o'i amgylch ; sef casgliad y
dyfi-oedd, a thew gymmylau yr awyr.
13 Gan y disgleirdeb ger ei fron
ef yr ennynodd y marwor tanllyd.
14 Yr Arglwydd a daranodd o'r
nefoedd, a'r Goruchaf a roddes ei lef
15 Ac efe a anfonodd ei saethau,
ac a'u gwasgarodd hwynt ; meUt,
ac a'u drylliodd hwynt.
16 Gwaelodion y mor a ymddang-
osodd, a seiliau y byd a '" ddinoeth-
wyd, gan gerydd yr Arglwydd, a
chan chwythad anadl ei fíroenau ef.
17 Efe a anfonodd oddi uchod:
cymmerodd fi ; tynnodd fi o ddyfr-
oedd ^ lawer.
18 Gwaredodd fi rhag fy ngelyn
cadam, a rhag fy nghaseion; am
eu bod yn drech na mi
19 Achubasant fy mlaen yn nydd
fy ngofid : ond yr Arglwydd oedd
gynhaliad i mi.
20 Efe a'm dug i eliangder : efe a'm
gwaredodd i, am iddo ymhoffi ynof
21 Yr Arglwydd a'm gobrwyodd
yn ol fy nghyfiawnder : yn ol glen-
did fy nwylaw y talodd efe i mi.
22 Canys mi a gedwais fíyrdd yr
Arglwydd, ac ni chiliais yn an-
nuwiol oddi wrth fy Nuw.
23 0 herwydd ei holl farnedig-
aethau ef oedd ger fy mron i : ac
oddi wrth ei ddeddfau ni chiliais i.
24 Bum hefyd beríFaith '^ger ei
fron ef ; ac ymgedwais rhag fy an-
wiredd.
25 A'r Arglwydd a'm gobrwyodd
innau yn ol fy nghyfiawnder ; yn
ol fy nglendid o flaen ei lygaid ef
26 A'r trugarog y gwnei drugar-
edd : a'r gwr perfíaith y gwnei ber-
ffeithrwydd.
27 A'r glân y gwnei lendid; ac
^ a'r cyndyn yr ymgyndynui.
28 Y bobl gystuddiedig a waredi :
ond y mae dy lygaid ar y rhai
uchel, i'w darostwng.
29 Canys ti yw fy nghanwyll i, 0
Arglwydd ; a'r Arglwydd a lew-
yrcha fy nhywyllwch.
30 Oblegid ynot ti y ^ rhedaf trwy
fyddin : trwy fy Nuw y Uammaf
dros fur.
31 ^ Duw sydd berfíaith ei ffordd ;
^ymadrodd yr Arglwydd sydd
buredig : tarian yw efe i bawb a
ymddiriedant ynddo.
32 Canys ^pwy sydd Dduw, heb
Cyn
CRIST
1018.
iwyd.
6 Neu,
mawricn.
7 Heb.
iddo.
1 lef. 2C.
24, 27, 28.
Ps. 18. 26.
8 Neu,
torraf.
Deut. 32.4.
Dan. 4. 37.
Dat. 15. 3.
t Ps. 12. 6.
a 119. 140.
Diar. 30. 5.
ei Sam. 2.2.
Ka. 45.5,6.
Psalm o ddiolcligarwch.
IL SAMUEL, XXIII.
Ffydd Dafydd yn Nww.
Cyn
CRIST
1018.
9 Neu, a'ife
Jwynder
a'm lliosog
odd.
2 Edrych
Deut. 33.
29.
rhoddi dial
Irosof.
h Rhuf. 15.
9.
t pen. 7.12.
law yr Arglwydd? a phwy sydd
graig, eithr ein Duw ni ?
33 Duw yw fy nghadernid a'm
nerth ; ac a rwyddhaodd fy ffordd
i yn bei'ffaith.
34 Efe sydd yn gwneiithur fy
nhraed fel traed ewigod; ac efe sydd
yn fy ngosod ar fy uchelfaoedd.
35 Efe sydd yn dysgii fy n\vylaw i
ryfel ; fel y dryllir bwa dur yn fy
mreichiau.
36 Rhoddaist hefyd i mi darian
dy iachawdwTÌaetli ; ^ac â'tli fwyn-
der y Uiosogaist fi.
37 Ehengaist fy ngherddediad dan-
af ; fel na lithrodd fy sodlau.
38 Erlidiais fy ngelynion, a difeth-
ais hwynt ; ac ni ddychwelais nes
eu difa hwynt.
39 Difeais h^vynt hefyd, a thry-
Avenais hwynt, fel na chyfodent ; a
hwy a syiẅiasant dan fy nhraed i.
40 Canys ti a'm gwregysaist i â
nerth i ryfel : y rhai a ymgyfodent
i'm herbyn, a ddarostyngaist danaf.
41 Rhoddaist hefyd i mi warrau
fy ngelynion; fel y difethwn fy
nghaseion.
42 Disgwyliasant, ond nid oedd
achubydd ; sef am yr Asglwydo,
ond nid attebodd hwynt.
43 Yna y maluriais hwynt fel
llwcli y ddaear; melais hwynt fel
tom yr heolydd, a thaenais h^yat.
44 Gwaredaist fi rhag cynhennau
fy mhobl; cedwaist fi yn ben ar
genhedloedd: pobl nid adnabûm
a'm gwasanaethant.
45 Meibion di'eithr a gymmerant
arnynt ^ ymddarostwng i mi: pan
glywant, gwrandawant arnaf fi.
46 Meibion dieithr a baUant, ac
a ddychrynant o'u carchardaL
47 Byw fyddo yr Aeglwydd, a
bendigedig fyddo fy nghraig; a
djrrchafer Duw, craig fy iachawd-
wriaeth.
48 Duw sydd yn ^fy nial i, ac sydd
yn darostwng pobloedd danaf fi,
49 Ac sydd yn fy nhywys i o blith
fy ngelynion: ti hefyd a'm dyrch-
efaist uwch law y rhai a gyfodent
i'm herbyn; rhag y gwr traws y'm
hachubaist i.
50 Am hynny y moliannaf di, 0
Arglwydd, ym mhlith y ''cenhedl-
oedd, ac y canaf i'th enw.
51 Efe sydd dŵr iachawd^vriaeth
i'w frenhin; ac yn gwneuthur tru-
garedd i'w enneiniog, i Dafydd, ac
j ' i'w had yn dragy^vydd.
338
PENNOD XXIII.
1 Dafydd yn ei eiriau diweddaf yn dangos
fod ei ffydd ef yn addewidion Duw tu hwnt
i bob deall dynol. 6 Änghyffelyb gyflwr yr
annmviol. 8 Enwau cedyrn Dafydd.
DYMA eiriau diweddaf Dafydd
Dywedodd Dafydd mab Jesse,
*a dywedodd y gwr a osodwyd yn
uchel, enneiniog Duw Jacob, a
pheraidd ganiadydd Israel ;
2 Yspryd yr Arglwydd a lefar-
odd ynof fi, a'i ymadrodd ef oedd
ar fy nhafod.
3 Duw Israel a ddyv\^edodd wrth-
yf fi, ''Craig Israel a ddywedodd,
'^Bydded Uywodraethwr ar ddyn-
ion yn gyfiawn, yn Uywodraethu
mewn ofii Duw :
4 Ac "efe afydd fel y bore-oleuni,
pan gyfodo haul foregwaith heb
gymmylau : fel eginyn a dŷf o'r
ddaear, gan lewyi'chiad yn ol gwlaw.
5 Er nad yw fy nhŷ i felly gyd â
Duw; etto *^cyfammod tragyAvydd-
ol a wnaeth efe â mi, wedi ei lun-
iaethu yn hoUol ac yn sicr; canys
fy holl iachawdwi'iaeth, a'm hoU
ddymuniad yw, er nad yw yn peri
iddo flaguro.
6 IT A'r anwir fyddant oil fel
drain wedi eu bwrw heibio : canys
mewn Haw nis cjnimerir hwynt.
7 Ond y gwr a gyfiyrddo â hwynt
a ^ddifíynir â haiam, ac â phaladr
gwaywfibn ; ac â than y llosgir
hwynt yn eu Ue.
8 IT Dyma enwau y cedyrn oedd
gan Dafydd. * Y Tachmoniad a eis-
teddai yn y gadair, yn bennaeth y
tjvvysogion; hwnnw oedd Adino
jv Esniad: ^efe a ruthrodd yn
erbyn wyth cant, y rhai a laddodd
efe ar unwaith.
9 Ac ar ei ol ef yr oedd * Eleazar
mab Dodo, mab Ahohi, ym mhlith
y tri chedyrn, gyd â Dafydd, pan
ddifenwasant h^vy y Philistiaid a
ymgynnullasent yno i ryfel, a phan
aeth gAvyr Israel ymaith.
10 Efe a gyfododd, ac a darawodd
ar y Philistiaid, nes difiygio ei law
ef, a glynu o'i law ef "wrtli y cledd-
yf : a'r Arglwydd a wnaeth iach-
awdAvriaeth mawi* y diwrnod hwn-
nw ; a'r bobl a ddychwelasant ar ei
ol ef yn unig i anrheithio.
11 Ac ar ei ol ef yr oedd ^Sammah
mab Age yr Harariad. A'r Philistiaid
a ymgynnullasent *^y n dorf ; ac yr oedd
yno ran o'r maes yn Uawn o ffacbys :
a'r bobl a fibdd o flaen y Philistiaid.
Cyn
CRIST
1018.
« Ps. S9. 27.
b Dent. 32.4.
pen. 22. 2,
2Neu, Bijdd.
c Barn. 5.
31.
Ps. 89. 30.
Diar. 4. IS.
Hos. G. 5.
«1 pen. 7. 15,
lei.
3 Heb.
gyflawnir.
■* Josŵ-
hassabet ij
Tachmon-
ind, pen y
tri.
5 Eflrych
IChron.ll.
11. a 27. 2.
elChron.ll.
12. a 27, 4.
f 1 Chron.
11.27.
6 Neil, Í ?/».
glijatlha.
Enwau cedyrn Dafycld.
II. SAMUEL, XXIV.
Dafydd yn rhifo y hohl.
Cyn
CRIST
1018.
7 Neu, Sr
tri pen-
naelh ar.
g 1 Chroii.
11. 15.
h 1 Sam.
22. 1.
i pen. 5. li).
k 1 Chron.
11.
«Heb.
o ladd-
edigion.
9 Heb.
lew Duw
o Moab.
1 1 Chron.
11. 23.
2 Neu, An-
rhydeddus
oedd ym
mysg y deg
ar hugain,
3 Neu, ei
gynghor,
Jleb. ei
orchymyn.
B> pen. 2. 18.
12 Ond efe a safodd y'nghanol y
rhandir, ac a'i hachubodd, ac a ladd-
odd y Philistiaid Felly y gwnaeth
yi' Arglwydd ymwared mawr.
13 '^ A ^tliri o'r deg penuaeth ar
hugain a ddisgynasant, ac a ddaeth-
ant y cynhauaf at Dafydd i ^ogof
Adùlam : a thorf y Philistiaid oedd
yn gwersyllu yn ' nyffryn Rephaim.
14 A Dafydd oedd yna me^vn
amddiffynfa : a sefyllfa y Philistiaid
ydoedd yna yn Bethlehem.
15 A blysiodd Dafydd, a dywed-
odd, Pwy a'm dioda i â dwfr o by-
dew Bethlehem, yi* hwn sydd with
y porth ?
16 A'r tri chedyrn a ruthrasant trwy
wersyll y Philistiaid, ac a dynnasant
ddwfr o bydew Bethlehem, yr hwn
oedd wrth y porth, ac a'^ cymmeras-
ant hefyd, ac a'z dygasant at Dafydd :
ond ni fynnai efe ei yfed, eithr efe a'i
diod-offrymmodd ef i'r Arglwydd ;
17 Ac a ddywedodd, Na atto yr Ar-
glwydd i mi wneuthur hyn ; onid
gwaed y gwŷr a aethant me^vn en-
hydrwydd am eu heinioes yw hwn?
Am hynny ni fynnai efe ei yfed.
Hyn a wnaeth y tri chedyrn hynny.
18 Ac ""Abisai brawd Joab, mab
Serfiah, oedd bennaf o'r tri. Ac
efe a gyfododd ei waywffon yn er-
byn i^i chant, ^ ac a'u Uaddodd
hwynt : ac iddo ef yr oedd yr enw
ym mhlith y tri.
19 Onid anrhydeddusaf oecic? e/e o'r
tri? a bu iddynt yn dywysog: etto
ni chyrhaeddodd efe y tri chyntaf.
20 A Benaiah mab Jehoiada, mab
gwr grymmus o Cabseel, ami ei
weithredoedd, efe a laddodd ddau
^ o gedym Moab : ac efe a aeth i
waered, ac a laddodd lew mewn
pydew yn amser eira.
21 Ac efe a darawodd Aipht-ddyn,
gwr ' golygus o faint : ac yn Haw
yr Aiphtiad yr oedd gwaywffon ;
eithr efe a ddaeth i waered atto ef
â ffon, ac a ddug y waywffon o law
yr Aiphtiad, ac a'i Uaddodd ef a'i
waywffon ei hun.
22 Hyn a wnaeth Benaiah mab
Jehoiada : ac iddo yr oedd yr enw
ym mhlith y tri chedyrn.
23 ^ Anrhydeddusach oedd na'r
deg ar hugain ; ond ni chyrhaedd-
odd efe y tri chyntaf: a Dafydd
a'i gosododd ef ar ^ ei wŷr o gard.
24 ""Asahel brawd Joab oedd un
o'r deg ar hugain; Elhanan mab
Dodo y Bethlehemiad,
25 Sammah yr Harodiad, Elica yr
Harodiad,
26 Heles y "Paltiad, Ira mab
Icces y Tecoiad,
27 Abiezer yr Anathothiad, Me-
bunnai yr Husathiad,
28 Salmon yi* Ahohiad, Maharai
y Netophathiad,
29 Heleb mab Baanah y N"eto-
phathiad, Ittai mab Ribai o Gibeah
meibion ÍBenjamin,
30 Benaiah y Pirathoniad, Hidai
0 * afonydd Gaas,
31 Abi-albon yr Arbathiad, Az-
mafeth y Barhumiad,
32 Eliahba y Saalboniad ; o feib-
ion Jasen, Jonathan,
33 Sammah yr Harariad, Ahiam
mab Sarar yr Harariad,
34 Eliphelet mab Ahasbai, mab y
Maachathiad, Eliam mab Ahitophel
y Giloniad,
35 Hesrai y Carmeliad, Paarai yr
Arbiad,
36 Igal mab Nathan o Sobah,
Bani y Gadiad,
37 Selec yr Ammoniad, Naharai y
Beerothiad yn dwyn arfau Joab
mab Serfiah,
38 "Ira yr Ithriad, Gareb yrlthriad,
39 Unas yr Hethiad : dau ar bym-
theg ar hugain o gwbL
PENNOD XXIV.
1 Satan yn temtio Dafydd, ac yntau yn gyrru
Joab i rifo y hobl. 5 Y capteniaid, ym
mhen y raw mis a'r wgain niwrnod, yn
dwyn cyfrif o dri chdn mil ar ddeg o ryfel-
wyr. 10 Dafydd yn cael ei ddewis o dri
pla ; ac yn dewia tridiau oV nodau : 15 ac
wedi lladd deng mil a thri ugain o'r hohl, yn
edifarlmu, ac wrth hynny yn achub dinystr
Jerusalem. 18 Dafydd, trwy gynghor Gad,
yn prynu llawr-dyrnu Arafnah ; a'r pla yn
peidio, wedi iddo ef aherthu.
ATHRACHEFN digUonedd yr
Arglwydd a ennynodd yn er-
byn Israel; ^ac efe a annogodd
Dafydd yn eu herbyn hwynt, i ddy-
wedyd, * Dos, cyfrif Israel a Judah.
2 Canys y brenhin a ddywedodd
wrth Joab tywysog y llu oedd gan-
ddo ef, ^Dos yn awr trwy holl
Iwythau Israel, ''o Dan hyd Beer-
seba, a chyfrif y bobl, fel y gwyp-
wyf rifedi y bobl.
3 A Joab a ddywedodd wrth y
brenhin, Yr Arglwydd dy Dduw a
chwanego y bobl yn gàn cymmaint
ag y maent, fel y gwelo Uygaid fy
arglwydd frenhin : ond paham yr
CAvyllysia fy arglwydd frenhin y
peth hyn ?
Cyn
CRIST
1018.
1 1 Chron.
11. 27.
open. 20. 26,
1017.
2 a Satan.
Edrych
1 Chron.
21. L
a Edrych
1 Chron.
27. 23, 24.
3 Neu,
Cylchyna.
b Barn. 20.
1.
Anfon pla y nodau
II. SAMUEL, XXIV.
am i Dafydd rifo y hobl.
Cyn
CRIST
1017.
6 Neu, ir
isaf-wlad
newydd
gyfan-
nedda.
c 1 Sam. 2-1
5.
d 1 Sam. 22.
5.
el Sam. 9. 9.
1 C'hi'on.
29. 29.
t Edrych
1 Chron.
21. 12.
S Edrych
Es. 47. 6.
Zech.l. 15
b 1 Chron.
27.24.
4 A gair y brenhin fu drecli na
Joab, ac na tliywysogion y Uu.
Joab am hynny a aeth allan, a thy-
wysogion y Uu, o ŵydd y brenhin, i
gyfrif pobl Israel.
5 1Í A hwy a aethant dros yr lor-
ddonen, ac a wersyllasant yn Aroer,
o'r tu dehau i'r ddinas sydd yng
nghanol ^dyffryn Gad, a thu a Jazer.
6 Yna y daethant i Gilead, ac ^i
wlad Tahtim-hodsi ; daethant hefyd
i Dan-jaan, ac o amgylch i Sidon ;
7 Daethant he/yd i amddifíynfa
Tyrus, ac i holl ddinasoedd yr Hef-
iaid, a'r Canaaneaid ; a hwy a aeth-
ant i du dehau Judah, i Beerseba.
8 Felly y cylchynasant yr holl
wlad, ac a ddaethant ym mhen naw
mis ac ugain niwrnod i Jerusalem.
9 A rhoddes Joab nifer cyfrif y
bobl at y brenhin : ac Israel ydoedd
wyth gàn mil o wŷr grymmus yn
tynnu cleddyf ; a gwyr Judah oedd
bum can mil o wŷr,
10 1Í A *=chalon Dafydd a'i tarawodd
ef, ar ol iddo gyfrif y bobl. A dy-
wedodd Dafydd wrth yr Arglwydd,
Pechais yn ddirfawr yn yr hyn a
wneuthum : ac yn awr dilea, attolwg,
0 Akglwydd, anwiredd dy was ;
canys ynfyd iawn y g\^Tieuthum.
11 A phan gyfododd Dafydd y
bore, daeth gair yr Arglwydd at
^ Gad y proph^vyd, ^ gweledydd Da-
fydd, gan ddywedyd,
12 Dos a dywed wrth Dafydd, Fel
hyn y dywedodd yr Arglwydd ; Yr
ydwyf fi yn gosod tri pheth o'th
flaen di ; dewis i ti un o honynt, a
gwnaf hynny i ti.
13 Felly Gad a ddaeth at Dafydd,
ac a fynegodd iddo, ac a ddywedodd
wrtho, A fynni ddyfod i ti 'saith
mlynedd o newyii yn dy wlad ? neu
ffoi dri mis o flaen dy elynion, a hwy
yn dy erlid? ai ynte bod haint yn
y wlad dri diwrnod? Yn awr ym-
gynghora, ac edrych pa beth a at-
tebaf i'r hwTi a'm hanfonodd i
14 A dywedodd Dafydd wrth Gad,
Y mae yn gyfyng iawn arnaf fi : bid
i mi syrthio yn awr yn Haw yr Ar-
glwydd, canys ami yio ei drugar-
eddau ef, ac ^na chwympwyf yn
Haw dyn.
15 Yna y rhoddes ^ yr Arglwydd
haint yn Israel, o'r bore hyd yr
amser nodedig : a bu farw o'r bobl,
o Dan hyd Beerseba, ddeng mü a
thri ugain o wŷr.
16 A phan estynasai yi' angel ei law
at Jerusalem i'w dinystrio hi, 'edi-
farhaodd ar yr Arglwydd y drwg
hwn, ac a ddywedodd wTth yr angel
oedd yn dinystrio y bobl, Digon
beUach : attal dy law. Ac angel yr
Arglwydd oedd wrth lawr-dyrnu
^ Araihah y Jebusiad.
17 A llefarodd Dafydd wrth yr
Arglwydd, pan ganfu efe yr angel
a darawsai y bobl, a dywedodd,
Wele, myfi a bechais, ac a wneuth-
um yn ddrygionus : ond y defaid
hyn, beth a wnaethant hwy ? bydd-
ed, attolwg, dy law arnaf fi, ac ar
dy fy nhad.
18 1Í A Gad a ddaeth at Dafydd y
dwthwn hwnnw, ac a ddywedodd
wrtho, Dos i fynu, cyfod allor i'r
Arglwydd yn Uawr-dyrnu "^Araf-
nah y Jebusiad.
19 A Dafydd a aeth i fyim, yn ol
gair Gad, fel y gorchymynasai yr
Arglwydd.
20 Ac Arafnah a edrychodd, ac a
ganfu y brenhin a'i weision yn dyfod
tu ag atto. Ac Arafnah a aeth aUan,
ac a ostyngodd ei wyneb i lawr ger
bron y brenhin.
21 Ac Arafnah a ddywedodd, Pa-
ham y daeth fy arglwydd frenhin
at ei was ? ^ A dywedodd Dafydd, I
brynu gennyt ti y Uawr-dyi'nu, 1
adeiladu allor i'r Arglwydd, fel yr
attalier y pla oddi wrth y bobl.
22 A dywedodd Arafnah wrth Da-
fydd, Cymmered, ac oflrymmed fy
arglwydd frenhin yr hyn fyddo da
yn ei olwg : wele yr "" ychain yn
boeth-ofírwm, a'r ffustiau ac offer
yr ychain yn Ue cynnud.
23 Hyn oU a roddodd Arafiiah,
megis brenhin, i'r brenhin. A dy-
wedodd Arafnah wrth y brenhin,
Yr Arglwydd dy Dduw a fyddo
boddlawn i ti.
24 A dywedodd y brenhin wrth
Arafnah, Nag ê; eithr gan brynu
y prynaf ef mew^n pris gennyt : ac
nid ofírymmaf i'r Arglwydd fy
Nuw boeth-ofírymmau rhad. Felly
"Dafydd a brynodd y llawr-dyrnu
a'r ychain, er deg a deugain o sicl-
au arian.
25 Ac yno yr adeiladodd Dafydd
allor i'r Arglwydd, ac a ofíìym-
modd boeth-ofiiymmau ac ofirym-
mau hedd. A'r Arglwydd a gym-
mododd a'r wlad, a'r pla a attaliwyd
oddi wrth Israel.
340
Cyn
CRIST
1015.
2 Hob.
dÿddiau.
JHeb.
Ceisiant.
<Heb.
deijrnasaf.
b 2 Sam.
15.1.
5 Heb. er.
c 2 Sam. 3.
3,4.
1 Chron.
3.2.
6 Heb. Si
eiriau ef
oedd gyd
â Joah.
d pen. 2. 22,
« poll. 4. 18,
f 2 Sam. 23.
7 Neu,
Ji'ynnon
Jiogel,
2 Snnj. 17.
17.
LLYFR CYNTAF Y BRENHINOEDD
YR HWN A ELWIR HEFYD,
TRYDYDD LLYFR Y BRENHINOEDD.
PENNOD I.
1 Ahisag yn ymgeleddu Dafydd. 5 Adoniah,
anwylyd Dafydd, yn ei loneuihur ei hun yn
frenhin. 11 Nathan yn cynghori 15 i Bath-
seha ddywedyd i'r hrenliin, 22 ac yn dy-
wedyd gyd â id. 28 Dafydd yn adnewyddu
ei Iw i Bathseha. 32 Sadoc a Nathan, trwy
archiad Dafydd, yn enneinio Solomon yn
frenhin ; a'r hobl yn gorfoleddu. 41 Jona-
than yn adrodd hynny, a gwahoddedigion
Adoniah ynffoi. 50 Adomah yn cymmeryd
noddfa wrth gym yr allor ; a than ammod,
yn cael ei ollumg yn rhydd.
A 'R brenliin Dafydd oedd hen, ac
XJL- a aethai mewn ^ oedran ; er
iddyiit ei enhuddo ef mewn dillad,
etto ni chynhesai efe.
2 Am hynny ei weision a ddywed-
asant wrtho ^ Ceisier i'm harglwydd
frenhin langces o forwyn ; a safed
hi o flaen y brenhin, a bydded yn
gwneuthur ymgeledd iddo, a gor-
wedded yn dy fynwes, fel y gwres-
ogo fy arglwydd frenhin.
3 A hwy a geisiasant langces dêg
trwy holl fro Israel ; ac a gawsant
Abisag y Sunamees, ac a'i dygasant
hi at y brenhin.
4 A'r llangces oedd dêg iawn, ac
oedd yn ymgeleddu y brenhin, ac
yn ei wasanaethu ef : ond ni bu i'r
brenhin a wnaeth â hi.
5 IF Ac * Adomah mab Haggith
a ymddyrchafodd, gan ddywedyd,
Myfi a * fyddaf frenhin : ac ^ efe a
ddarparodd iddo gerbydau a gwŷr
meirch, a dengwr a deugain i redeg
o'i flaen.
6 A'i dad nid anfoddlonasai ef ^jn
ei ddyddiau, gan ddywedyd, Paham
y gwnaethost fel hyn ? yntau hefyd
o^d dêg iawn o bryd ; ac '^ efe a
anesid wedi Absalom.
7 ^' Ac o'i gyfrinach y g>vTiaeth efe
Joab mab Serfiah, ac Abiathar yr
offeiriad: a "^hwy a gynnorthwy-
asant ar ol Adomah.
8 Ond Sadoc yi* offeiriad, a Bena-
iah mab Jehoiada, a Nathan y pro-
phwyd, a *Simei, a Rei, a'r ^gwŷr
cedyrn afuasai gyd â Dafydd, nid
oeddynt gyd âg Adoniah.
9 Ac Adoniah a laddodd ddefaid,
a gwartheg, a phasgedigion, wrth
faen Zoheleth, yr hwn sydd wrth
'''Enrogel, ac a Avahoddodd ei hoU
341
frodyr meibion y brenhin, a holl
wŷr Judah gweision y brenhin.
10 Ond Nathan y prophwyd, a
Benaiah, a'r g^vyr cedyrn, a Solo-
mon ei frawd, ni wahoddodd efe.
11 1Í Am hynny y dywedodd Na-
than wrth Bathseba mam Solomon,
gan ddywedyd, Oni chlywaist ti fod
Adoniah mab ^ Haggith yn teyrnasu,
a'n harglwydd Dafydd heb wybod
hynny ?
12 Tyi'ed gan hynny yn awr, at-
tolwg, rhoddaf i ti gynghor, fel yr
achubech dy einioes dy hun, ac
einioes Solomon dy fab.
13 Dos, a cherdda i mewn at y
brenhin Dafydd, a dywed wrtho,
Oni thyngaist ti, fy arglwydd fren-
hin, wrth dy wasanaeth-wraig, gan
ddywedyd, ^Solomon dy fab di a
deymasa yn ddiau ar fy ol i, ac efe
a eistedd ar fy ngorsedd-faingc i ?
paham gan hynny y mae Adoniah
yn teyrnasu ?
14 Wele, tra fyddech yno etto yn
llefaru wrth y brenhin, minnau a
ddeuaf i mcAvn ar dy ol di, ac a
^ sicrhâf dy eiriau di.
15 H A Bethseba a aeth i mewn
at y brenhin, i'r ystafell. A'r bren-
hin oedd hen iawn ; ac Abisag y
Sunamees oedd yn gwasanaethu y
brenhin.
16 A Bathseba a ostyngodd ei
phen, ac a ymgrymmodd i'r bren-
hin. A'r brenhin a ddywedodd,
Beth afynni di?
17 Hithau a ddywedodd wrtho,
Fy arglwydd, ti a dyngaist i'r Ar-J
GLWYDD dy Dduw wrth dy wasan-
aethyddes, gan ddywedyd, Solo-
mon dy fab a deyrnasa yn ddiau
ar fy ol i, ac efe a eistedd ar fy
ngorsedd-faingc i :
18 Ac yn awr, wele, Adomah sydd
frenhin; ac yr awr hon, fy arglwydd
frenhin, nis gA^yddost ti hyn.
19 Ac efe a laddodd wartheg, ac
anifeiliaid breision, a defaid lawer
iawn, ac a wahoddodd holl feibion
y brenhin, ac Abiathar yr offeiriad,
a Joab tywysog y filwriaeth : ond
dy was Solomon ni wahoddodd efe.
20 Tithau, fy arglwydd frenhin, y
Cyn
CRIST
1015.
S 2 Sam. 3. 4.
h 1 Chron.
22.9.
8 Heb.
gyflawnaf.
Brad Adoniah.
I. BRENHINOEDD, I.
Enneinio Solomon
Cyn
CRIST
1015.
1 1 Sam. 10,
24.
mae llygaid holl Israel arnat ti, am
iynegi iddyiit pwy a eistedd ar or-
sedd-faingc fy arghvydd y brenhin
ar ei ol ef.
21 Os amgen, pan orweddo iy ar-
glwydd frenhin gyd â'i dadau, yna
y cyfrifir fi a'm mab Solomon yn
bechaduriaid.
22 1Í Ac wele, tra yr oedd hi etto
yn ymddiddan â'r brenhin, y daeth
Nathan y prophwyd hefyd i mewn.
23 A liAvy a fynegasant i'r brenhin,
gan ddywedyd, Wele Nathan y pro-
phwyd. Ac efe a aeth i mewn o
flaen y brenhin, ac a ymgrymmodd
i'r brenhin a'i wyneb hyd lawr.
24 A dywedodd Nathan, Fy ar-
glwydd frenhin, a ddywedaist ti,
Adoniah a deyrnasa ar fy ol i, ac
efe a eistedd ar fy ngorsedd-faingc?
25 Canys efe a aeth i waered
heddyw, ac a laddodd ychain, ac
anifeiliaid breision, a defaid lawer,
ac a wahoddodd holl feibion y
brenhin, a thy^vysogion y filwriaeth,
ac Abiathar yr offeiriad; ac wele
hwynt yn b^vytta ac yn yfed o'i
flaen ef, ac y maent yn dywedyd,
' Bydded fy w y brenhin Adoniah.
26 Ond mjdâ dy was, a Sadoc yr
offeiriad, a Benaiah mab Jehoiada,
a'th was Solomon, ni wahoddodd
efe.
27 Ai trwy fy arglwydd frenhin
y bu y peth hyn, heb ddangos o
honot i'th was, pwy a eistedd ar
orsedd-faingc fy arglwydd y bren-
hin ar ei ol ef ?
28 HA'r brenhin Dafydd a atteb-
odd ac a ddyAvedodd, Gelwch Bath-
seba attaf fi. A hi a ddaeth o flaen
y brenhin, ac a safodd ger brou y
brenhin.
29 A'r brenhin a dyngodd, ac a
ddyivedodd, Fel y mae yr Ar-
glwydd yn fyw, yr hwn a wared-
odd fy enaid 1 allan o bob cyf-
yngder,
30 Yn ddiau megis y tyngais
wrthyt ti i Arglwydd Dduw Is-
rael, gan ddywedyd, Solomon dy
fab a deyrnasa yn ddi'au ar fy ol i,
ac efe a eistedd ar fy ngorsedd-
faingc i yn fy Ue i ; felly y gwnaf
y dydd hwTL
31 Yna Bathseba a ostyngodd ei
phen a'^ hwyneb i lawr, ac a ym-
grymmodd i'r brenhin, ac a ddy-
wedodd, ^Bydded fy arglwydd fren-
hin Dafydd fyw byth.
I 32 H A'r brenhin Dafydd a ddy-
wedodd, Gelwch attaf fi Sadoc yr
offeiriad, a Nathan y prophwyd, a
Benaiah mab Jehoiada. A hwy a
ddaethant o flaen y brenhin.
33 A'r brenhin a ddywedodd
wrthynt, Cymmerwch weision eich
arglwydd gyd â chwi, a pherwch i
Solomon fy mab farchogaeth ar ^ fy
mules fy hun, a dygwch ef 1 waered
i Gihon.
34 Ac enneinied Sadoc yr offeiriad
a Nathan y prophwyd ef yno yn
frenhin ar Israel : ac udgenwch
mewn udgorn, a dywedwch, Bydd-
ed fyw y brenhin Solomon.
35 Deuwch chwithau i fynu ar ei
ol ef, a deued efe i fynu, ac eistedded
ar fy ngorseddfa i ; ac efe a deyrnasa
yn fy Ue i : canys ef a ordeiniais i fod
yn flaenor ar Israel ac ar Judah.
36 A Benaiah mab Jehoiada a
attebodd y brenhin, ac a ddywed-
odd. Amen : yr un modd y dywedo
Arglwydd Dduw fy arglwydd
frenhin.
37 Megis y bu yi' Arglwydd gyd
a'm harglwydd y brenhin, felly bydd-
ed gyd â Solomon, a gwnaed yn fwy
ei orsedd-faingc ef na gorsedd-faingc
fy arglwydd y brenhin Dafydd.
38 Felly Sadoc yr offeiriad, a Na-
than y prophwyd, a Benaiah mab
Jehoiada, a'r Cerethiaid, a'r Peleth-
iaid, a aethant i waered, ac a Avnaeth-
ant i Solomon farchogaeth ar tules
y brenhin Dafydd, ac a aethant âg
ef i Gihon.
39 A Sadoc yr offeiriad a gym-
merodd gorn o ""olew allan o'r
babeU, ac a enneiniodd Solomon.
A hwy a udganasant mewTi ud-
gorn: °a'r holl bobl a ddywedasant,
Bydded fyw y brenhin Solomon.
40 A'r holl bobl a aethant i fynu
ar ei ol ef, yn canu pibellau, ac yn
Uawenychu â llawenydd mawi', fel
y rhwygai y ddaear gan eu s^vn
hwynt.
41 t A chlybu Adoniah, a'i holl
wahoddedigion y rhai oedd gyd âg
ef, pan ddarfuasai iddynt fwytta.
Joab hefyd a glywodd lais yr ud-
gorn; ac a ddywedodd, Paham y
mae twrf y ddinas yn derfysgol ?
42 Ac efe etto yn llefaru, wele,
daeth Jonathan mab Abiathar yr
offeiriad. A dywedodd Adoniah,
Tyred i me^vn: canys "gwr grym-
mus ydivyt ti, a daioni a fynegi di.
43 A Jonathan a attebodd ac a
ddywedodd wrth Adoniah, Yn ddiau
Cyn
CRIST
1015.
I Edrych
Est. 6. 8.
m Exod. 30.
23, 25, 32.
" 1 Sam. 10.
21.
0 2 Sam. 18.
27.
yn frenhîn ar Israel.
I. BRENHINOEDD, 11.
31arivolaeth Dafydd.
Cyn
CRIST
1015.
P pen. 2. 23.
q 1 Sam. 14.
45.
2 Sam. 14.
11.
Act. 27. 34.
ein harglwydcl frenhin Dafydd a
osododd Solomon yn frenhin.
44 AY brenhin a anfonodd gyd âg
ef Sadoc yr oifeiriad, a Nathan y
prophwyd, a Benaiah mab Jehoiada,
a'r Cerethiaid, a'r Pelethiaid; a hwy
a barasant iddo ef farchogaeth ar
fules y brenhin.
45 A Sadoc yr offeiriad a Nathan
y prophwyd a'i henneiniasant ef yn
frenhin yn Gihon : a hwy a ddaeth-
ant i fynu oddi yno yn Uawen ; a'r
ddinas a derfysgodd, Dyna y twrf
a glywsoch chwi.
46 Ac y mae Solomon yn eistedd
ar orsedd-faingc y frenhiniaeth.
47 A gweision y brenhin a ddaeth-
ant hefyd i fendithio ein harglwydd
frenhin Dafydd, gan ddywedyd, Dy
Dduw a wnelo enw Solomon yn
well na'th enw di, ac a wnelo yn fwy
ei orsedd-faingc ef na'th orsedd-
faingc di A'r brenhin a ymgrym-
modd ar y gwely.
48 Fel hyn hefyd y dywedodd y
brenhin : Bendigedig fyddo Ar-
GLWYDD Dduw Israel, yr hwn a
roddodd heddyw un i eistedd ar fy
ngorsedd-faingc, a'm Uygaid innau
yn gweled hynny.
49 A'r hoU wahoddedigion, y rhai
oedd gyd âg Adonîah, a ddýchryn-
asant, ac a gyfodasant, ac a aethant
bob un ei fifordd.
50 1Í Ac Adouiah oedd yn ofni rhag
Solomon ; ac a gyfododd, ac a aeth
ac P a ymaflodd, y'nghyrn yr allor.
51 A mynegwyd i Solomon, gan
ddywedyd, Wele, y mae Adonîah
yn ofni y brenhin Solomon : canys
wele, efe a ymaflodd y'nghyrn yr
allor, gan ddywedyd, Tynged y
brenhin Solomon i mi heddyw, na
ladd efe ei was a'r cleddyf,
52 A dy wedodd Solomon, Os bydd
efe yn wr da, "^ ui syrth tin o'i wallt
ef i lawr ; ond os ceir drygioni
ynddo ef, efe a fydd marvv.
53 A'r brenhin Solomon a anfon-
odd, a hwy a'i dygasant ef oddi wrth
yr allor. Ac efe a ddaeth, ac a
ymgrymmodd i'r brenhin Solomon.
A dy wedodd Solomon wrtho, Dos
i'th dy.
PENNOD II.
1 Dafydd yn rhoi cynghor i Solomon, 3 i fod
yn dduwiol, 5 yiighylch Joab, 7 Barzllai, 8
a Simei ; 10 ac yn mano. 12 Solomon yn
frenhin ar ei ol ef. 13 Ädoniah yn ceisio
gan Bathseha ddywedyd wrth Solomon am
Äbisag, ac yn cael ei ddihenydd. 26 Ah'ia-
ihar yn cael ei hoedl, ac yn colli yr offeiriad-
aeth. 28 Joah ijn ffoi at gym yr allor, a'i
ladd ef ; 35 a gosod Benaiah yn lie Joah, a
Sadoc yn lie Ah'iathar. 36 Simei yn cael
gorchymyn i aros yn Jerusalem ; ac amfyned
i Gath, yn gorfod arno fario.
YNA dyddiau Dafydd a nesasant
i farw ; ac efe a orchymynodd
i Solomon ei fab, gan ddywedyd,
2 *Myfi wyf yn myned ffordd yr
hoU ddaear : am hynny ymnertha, a
bjdd wr ;
3 A chadw gadwraeth yr Ar-
GLWYDD dy Dduw, i rodio yn ei
ifyrdd ef, i gadw ei ddeddfau ef, a'i
orchymynion, a'i farnedigaethau, a'i
dystiolaethau, fel yr ysgrifenwyd
y'nghyfraith Moses; fel y ^^Uwydd-
ych yn yr hyn oil a wnelych, ac i
ba le bynnag y tröech :
4 Fel y cyflawno yr Arglwydd ei
air a lefarodd efe wrthyf, gan ddy-
wedyd, " Os dy feibion a gadwant eu
ifyrdd, i rodio ger fy mron mewn
gwirionedd, â'u hoU galon, ac a'u
hoU enaid, "^ni thorrir, (eb efe,) na
hyddo o honot wr ar orsedd-faingc
Israel.
5 Tithau hefyd a wyddost yr hyn
a wnaeth Joab mab Serfiah â mi,
a'r hyn a wnaeth efe i ddau o dy-
wysogion Uuoedd Israel, i ^ Abner
mab Ner, ac i 'Amasa mab Jether,
y rhai a laddodd efe, ac a ^ ollyng-
odd waed rhyfel mewn heddwch,
ac a roddodd waed rhyfel ar ei
wregys oedd am ei Iwynau, ac yn
ei esgidiau oedd am ei draed.
6 Am hynny gwna yn ol dy ddoeth-
ineb, ac na ad i'w benllwydni ef
ddisgyn i'r bedd mewn heddwch.
7 Olid i feibion ^Barzllai y Gilead-
iad y gwnei garedigrwydd, a bydd-
ant ym mysg y rhai a fwyttânt ar
dy fwrdd di : canys felly ^ y daeth-
ant attaf fi pan oeddwn yn ffoi rhag
Absalom dy frawd di.
8 Wele hefyd 'Simei mab Gera,
mab Jemiui, o Bahurim, gyd a thi,
yr hwn a'm melldithiodd i â mell-
dith ^ dost, y dydd yr euthum i Ma-
hanaiin : ^ ond efe a ddaeth i wae-
red i'r lorddonen i gyfarfod â mi;
a ^ mi a dyngais i'r Arglwydd
wrtho ef, gan ddywedyd, Ni'th
laddaf a'r cleddyf
9 Ond yn awr na ad di ef heb
gospedigaeth : canys gwr doeth yd-
wyt ti, a gwyddost beth a wnei
iddo : dwg dithau ei benwynni ef i
waered i'r bedd mewn gwaed.
10 Felly ™ Dafydd a hunodd gyd
Cyn
CEIST
101.-.
a Jos. 23.14.
2 Nei7,
gwneli/ch
yn gull.
bDeut.29.9.
Jos. 1. 7.
1 Chrou.
22. 13.
d 2 S.im. 7.
12.
e 2 Sam. 3.
27.
f2Sam. 20.
10.
3 Heb.
osododd.
s 2 Sam. 19.
31.
112 Sam. 17.
27.
i 2 Sam. 16.
5.
4 Heb.
galed.
k 2 Sam. 19.
IS.
12 Sam. 19.
23.
■n Act. 2. 29.
a 13. 30.
Adoniah yn ceisio Ahisag ; I. BRENHINOEDD, II. ac yn cael ei ddihenydd.
Cyn
CEIST
1015.
n 2 Sam.
5.7.
o 2 Sam.
5.4.
1 Chron.
29. 26, 27.
P 1 Cliron.
29. 23.
2 Chi-on.
1.1.
1014.
1 1 Sam.
16.4.
If 1 Chron.
22.9.
a 28. 5.
6Heb.
thro heibio
fy wìjnéb.
B Eiîrych
Pb. 45. 9.
â'i dadau, ac a gladdwyd "yn ninas
Dafydd.
11 A'r dyddiau ° y teyrnasodd Da-
fydd ar Israel oedd ddeugain mlyn-
edd : saith mlynedd y teyrnasodd
efe yn Hebron, a thair blynedd ar
ddeg ar hugain y teyi'nasodd efe
yn Jerusalem.
12 IF PA Solomon a eisteddodd
ar orsedd-faingc Dafydd ei dad ;
a'i frenliiniaeth ef a sicrha^vyd jn
ddirfawr.
13 TÍ Ac Adoniah mab Haggith a
ddaeth at Bathseba mam Solomon.
A hi a ddywedodd, ^Ai heddych-
lawn dy ddyfodiad? Yntau a ddy-
wedodd, Heddychlawa
14 Ac efe a ddywedodd, Y mae i
mi air â thi. Hithau a ddywedodd,
Dywed.
15 Yntau a ddywedodd, Ti a wj^dd-
ost mai eiddof fi oedd y frenhiniaeth,
ac i hoU Israel osod eu hwynebau ar
fy ngwneuthur i yn frenhin: eithr
trodd y frenhiniaeth, ac a aeth i'm
brawd : canys ' trAvy yr Arglwydd
yr aeth hi yn eiddo ef.
16 Olid yn awr dymunaf gennyt un
dymuniad ; na ^ommedd fi. Hithau
a ddywedodd wrtho, Dywed.
17 Yntau a ddywedodd, Dywed,
attolwg, wrth y brenhin Solomon,
canys ni ommedd efe dydi, am roddi
o hono ef Abisag y Sunamees yn
wraig i mi.
18 A dyvvedodd Bathseba, Da ;
mi a ddywedaf drosot ti wrth y
brenhin.
19 1Í FeUy Bathseba a aeth at y
brenhin Solomon, i ddywedyd wrtho
ef dros Adoniah. A'r brenhin a god-
odd i'w chyfarfod hi, ac a ostyngodd
iddi, ac a eisteddodd ar ei orsedd-
faingc, ac a barodd osod gorsedd-
faingc i fam y brenhin : a ^ hi a
eisteddodd ar ei ddeheulaw ef.
20 Yna hi a ddywedodd, Un dy-
muniad bychan yr ydwyf fi yn ei
ddymuno gennyt; na ommedd fi.
A'r brenhin a ddywedodd wrthi hi,
Gofyn, fy mam : canys ni'th om-
meddaf.
21 A hi a ddywedodd, Rhodder
Abisag y Sunamees yn wraig i
Adoniah dy frawd
22 A'r brenhin Solomon a attebodd
ac a ddywedodd wrth ei fam, Paham
y ceisi di Abisag y Sunamees i Ado-
niah ? gofyn hefyd y frenhiniaeth
iddo ef; canys fy mrawd hŷn na
mi ydyio efe ; a chyd âg ef y mae
Abiathar jt offeiriad, a Joab mab
Serfiah.
23 A'r brenhin Solomon a dyngodd
i'r Arglwydd, gan ddywedyd. *Fel
hyn y gwnelo Duw i mi, ac fel hyn
y chwanego, onid yn erbyn ei einioes
y llefarodd Adoniah y gair hwn.
24 Yn awr gan hjimj,fel mai byw
yr Arglwydd, yr hwn a'm sicr-
haodd i, ac a wnaeth i mi eistedd
ar orsedd-faingc Dafydd fy nhad, yr
hwn hefyd a wnaeth i mi dy, megis
"y dywedasai efe; heddyw yn ddiau
y rhoddir Adoniah i farwolaeth.
25 A'r brenhin Solomon a anfon-
odd gyd â Benaiah mab Jehoiada ;
ac efe a ruthrodd arno ef, fel y bu
efe farw.
26 1Í Ac wrth Abiathar yr offeiriad
y dywedodd y brenhin, Dos i ''Ana-
thoth, i'th fro dy hun ; canys gwr
yn liaeddu marwolaeth ydwyt ti :
ond ni laddaf di y pryd hwn; o
herwydd dwyn o honot arch yr Ar-
ghvydd Dduw o flaen fy nhad Da-
fydd, ac ^am dy gystuddio yn yr
hyn oil y cystuddiwyd fy nhad.
27 Felly y b^TÌodd Solomon Abi-
athar ymaith o fod yn offeiriad i'r
Arglwydd ; fel "^ y cyflawnai air yr
Arglwydd, yr hwn a ddywedasai
efe am dy Eli yn Siloh.
28 IT A'r chwedl a ddaeth at
Joab : canys Joab a ŵyrasai ar ol
Adoniah, er na ŵyrasai efe ar ol
Absalom. A ffodd Joab i babell yr
Arglwydd, ac *a ymaflodd yng
nghyrn yr allor.
29 A mynegwyd i'r brenhin Solo-
mon, ffoi o Joab i babell yr Ar-
glwydd ; ac wele, y mae efe wrth
yr allor. A Solomon a anfonodd
Benaiah mab Jehoiada, gan ddy-
wedyd, Dos, rhuthra arno ef.
30 A daeth Benaiah i babell yr
Arglwydd, ac a ddywedodd wrtho
ef, Fel hyn y dywed y brenhin ;
Tyred allan. Yntau a ddywedodd,
Na ddeuaf; eithr yraa y byddai
farw. A Benaiah a ddug drachefn
air at y brenhin, gan ddywedyd,
Fel hyn y dywedodd Joab, ac fel
hyn y'm hattebodd.
31 A djvvedodd y brenhin wi-tho
ef, ^Gwna fel y dywedodd efe, a
rhuthra arno ef, a chladd ef ; fel y
tynnech y gwaed gwirion a dywallt-
odd Joab, oddi arnaf fi, ac oddi ar
dy fy nhad i.
32 A'r Arglwydd " a ddychwel ei
waed ef ar ei ben ei hun; o herwydd
Cyn
CRIST
1014.
Í Ruth I.
17.
1 2 Siim. 7.
11,13. .
1014.
I Jos. 21.
18.
y 1 Sam. 22.
20.
2 Sam. 15.
24.
<■ \ Sam. 2.
31—35.
pen. 1. 50.
b Exod. 21.
14.
c Pb. 7. 16.
Llaäd Joab.
I. BRENHÎNOEDD, IIL
Pr'iodas Solomon.
Cyn
CEIST
1014.
d 2 Sam. 3.
27.
e 2 Sam. 20.
10.
í 2 Sam. 3.
29.
1014.
E 1 Sam. 2.
Edrych
1 Cliron. 6.
53. 11 24. 3.
h 2 Sam.
16.5.
1 2 Sam. 15.
1011.
efe a ruthrodd ar ddau wr c}^-
iawnach a gwell nag ef ei hun, ac
a'u lladdodd hwynt â'r cleddyf, a
Dafydd fy nhad heb wybod ; sef
^Abner mab Ner, tywysog llu Is-
rael, ac *Amasa mab Jether, ty-
wysog llu Judah.
33 A'u gwaed liwynt a ddychwel
ar ben Joab, ac 'ar ben ei had ef yn
dragywydd : ond i Dafydd, ac i'w
had, ac iV dŷ, ac i'w orsedd-faingc,
y bydd heddwch yn dragywydd gan
yr Akglwydd.
34 Felly yr aeth Benaiah mab Je-
hoiada i fynu, ac a ruthrodd arno,
ac a'i lladdodd. Ac efe a gladdwyd
yn ei dŷ ei hun yn yr anialwch.
35 IF A'r brenhin a osododd Ben-
aiah mab Jehoiada yn ei le ef ar y
filwriaeth. A'r brenhin a osododd
s Sadoc yr offeiriad yn lie Abiathar.
36 1Í A'r brenhin a anfonodd ac a
alwodd am ^Simei, ac a ddywedodd
wrtho, Adeilada i ti dŷ yn Jerusa-
lem, ac aros yno, ac na ddos allan
oddi yno nac yma na thraw.
37 Canys bydd, y dydd yr elych
allan, ac yr elych dros 'afon Cidron,
gan wybod y cei di wybod y Ueddir
di yn farw: dy waed fydd ar dy ben
dy hun.
38 A dywedodd Simei wrth. y bren-
hin, Da yw J gair : fel y dywedodd
fy arglwydd frenhin, felly y gwna
dy was. A Simei a drigodd yn Je-
rusalem ddyddiau lawer.
39 Eithr ym mhen tair blynedd
y ffodd dau was i Simei at Achis,
mab Maachah, brenhin Gath. A
mynegwyd i Simei, gan ddywedyd,
Wele dy weision di yn Gath.
40 A Simei a gyfododd, ac a gyf-
rwyodd ei asyn, ac a aeth i Gath at
Achis, i geisio ei weision : ie, Simei
a aeth, ac a gyi'chodd ei weision o
Gath.
41 A mynegwyd i Solomon, fyned
o Simei o Jei-usalem i Gath, al
ddychwelyd ef.
42 A'r brenhin a anfonodd ac a
alwodd am Simei, ac a ddywedodd
wrtho, Oni pherais i ti dyngu i'r
Arglwydd, ac oni thystiolaethais
Tvrthyt, gan ddywedyd, Yn y dydd
yr elych allan, ac yr elych nac yma
nac accw, gan Avybod gwybydd y
lleddir di yn farw? a thi a ddywed-
aist Avrtliyf, Da yw y gair a glywais.
43 Paham gan hynny na cliedw-
aist Iw yr Arglwydd, a'r gorchy-
myn a orchymynais i ti ?
44 A dywedodd y brenhin wrth
Simei, Ti a wyddost ''yr hoU ddryg-
ioni a ŵyr dy galon, yr hwn a
wnaethost di yn erbyn Dafydd fy
nhad: yr Arglwydd am hynny a
ddychwelodd dy ddrygioni di ar dy
ben dy hun ;
45 A bendigedig fydd y brenhin
Solomon, a gorsedd-faingc Dafydd
a sicrhêir o flaen yr Arglwydd yn
dragywydd.
46 Felly y gorchymynodd y bren-
hin i Benaiah mab Jehoiada ; ac efe
a aeth allan, ac a ruthrodd arno ef,
fel y bu efe farw. A'r 'frenhiniaeth
a sicrhâwyd yn llaw Solomon.
PENNOD III.
1 Solomon yn pr'iocU merch Pharaoh : 2 ac
wrth aberthu yn ucheJfa Gibeon, 5 yn cael
gan Dduw ei ddewis rodd, ac yn dewis
doetliineh ; ac yn cael doethineh, a chy/oeth,
ac anrhydedd. 16 Barn Solomon rhwng y
ddwy huttain, yn ei wneuthw ef yn enworj.
A ^SOLOMON a ymgyfathrach-
odd â Pharaoh brenhin yr
Aipht, ac a briododd ferch Pha-
raoh, ac a'i dug hi i ddinas Dafydd,
nes darfod iddo adeiladu ei dy ei
hun, a thy yr Arglwydd, a ^mur
Jerusalem oddi amgylch.
2 Etto y bobl oedd yn aberthu
mewn uchelfaoedd, o her^vydd nad
adeiladasid tŷ i enw yr Arglwydd,
hyd y dyddiau hynny.
3 A Solomon a garodd yr Ar-
glwydd, gan rodio yn neddfau
Dafydd ei dad : etto mewn uchel-
faoedd yr oedd efe yn aberthu ac
yn arogl-darthu.
4 ''A'r brenhin a aeth i Gibeon i
aberthu yno : canys honno oedd
uchelfa fawr. Mil o boeth-offrym-
mau a offrymmodd Solomon ar yr
allor honno.
5 1Í "^Yn Gibeon yr ymddangos-
odd yr Arglwydd i Solomon mewn
breuddwyd liw nos : a dywedodd
Duw, Gofyn beth a roddaf i ti.
6 A dy^Yedodd Solomon, Ti a
wnaethost â'th was Dafydd fy nhad
fawr ^ drugaredd, megis y rhodiodd
efe o'th flaen di me^vn gwirionedd,
ac mewn cyfiawnder, ac mewn un-
iondeb calon gyd â thi ; ie, cedwaist
iddo y drugaredd fawr hon, a rhodd-
aist iddo fab i eistedd ar ei orsedd-
faingc, fel y gicelir heddyw.
7 Ac yn awr, 0 Arglwydd fy
Nuw, ti a wnaethost i'th was deyrn-
asu yn lie Dafydd fy nhad : a min-
nau yn fachgen bychan: ni fedraf
' fyned nac allan nac i mewn.
Cyn
CRIST
1011.
»'2 Sam.
16.5.
1 2 Chron,
1014.
' pen. 7.
b pen. 9. 15,
19.
Î 2 ChroD.
1.3.
■ pen. 9. 2.
2 Neti,
haelioni.
0 Num. 27.
17.
Dewisiad Solomon.
I. BRENHINOEDD, IV.
Y ddwy huttain.
Cyn
CRIST
1014.
1 2 Chron.
1.10.
S Xeu,
iifuM.
Iteb. y/n
clywed.
6 Preg. 1.
16.
h Matt. 6.
33.
Eph. 3. 20.
< îveu, hu.
• pen. 15. 5
8 A'tli was sydd ym mysg dy bobl,
y rhai a ddewisaist ti ; pobl ami, y
rliai ui rifir ac nis cyfrifir gan lios-
owgrwydd.
9 Am hynny ^dyro i'th was galon
^ddeallus, i famu dy bobl, i ddeall
rhagor rhwng da a di'wg : canys pwy
a ddichon farnu dy liosog bobl hyn?
10 A'r peth fu dda y'ngolwg yi-
Arglwydd, am ofyn o Solomon y
peth hyn.
11 A Duw a ddy^vedodd ya-iho,
0 her^vydd gofyn o honot y peth
hyn, ac na ofynaist i ti ddyddiau
lawer, ac na ofynaist i ti olud, ac na
cheisiaist einioes dy elynion, eithr
gofynaist i ti ddeall i wrandaw barn :
12 Wele, g"vvneuthum yn ol dy
eiriau ; wele, ^ rhoddais i ti galon
ddoeth a deallus, fel na bu dy fath
o'th flaen, ac na chyfyd dy fath ar
dy ol.
13 A ^rhoddais i ti hefyd yr hyn
nis gofynaist, golud, a gogoniant
hefyd; fel na ^byddo un o'th fath
ym mysg y brenhinoedd, dy hoU
ddyddiau di.
14 Ac OS rhodi yn fy flfyrdd i, gan
^adw fy neddfau a'm gorchymynion,
'megis y rhodiodd Dafydd dy dad,
estynaf hefyd dy ddyddiau di.
15 A Solomon a ddeffrodd; ac
wele, breudd>vyd oedd. Ac efe a
ddacth i Jerusalem, ac a safodd o
flaen arch cyfammod yr Arglwydd,
ac a ofírymmodd ofiftymmau poetli,
ac a aberthodd aberthau hedd, ac a
wnaeth wledd i'w holl weision.
16 IT Yna d\vy wi'agedd o buttein-
iaid a ddaethant at y brenhin, ac a
safasant ger ei fron ef
17 A'r naill "vvraig a ddywedodd,
0 fy arglwydd, myfi a'r wraig hon
ocddym yn trigo yn yr un tŷ ; a mi
a esgorais yn tŷ gyd â hi
18 Ac ar y trydydd dydd wedi
esgor o honof fi, yr esgorodd y
^vraig hon hefyd ; ac yr oeddym
ni ynghyd, heb arall yn tŷ gyd â ni,
ond nyni ein dwyoedd yn tỳ.
19 A mab y wraig hon a fu farw
liw nos ; o herwydd hi a orweddodd
arno ef.
20 A hi a gododd y'nghanol y nos,
ac a gymmerodd fy mab i o'm
hymyl, tra yr ydoedd dy law-forwyn
yn cysgu, ac a'i gosododd ef yn ei
mynwes hi, a'i mab marw hi a os-
ododd hi yn fy mynwes innau,
21 A phau godais i y bore i beri
i'm mab sugno, wele, marw oedd
efe ; ac wedi i mi ddal arno y bore,
wele, nid fy mab i, yr hwn a esgor-
aswn i, ydoedd efe.
22 A'r wraig arall a ddywedodd,
Nag ê; eithr fy mab i yw y byw,
a'th fab dithau yw y marw. A hon
a ddywedodd, Nag ê; eithr dy fab
di yw y marw, a'm mab i yw y
byw. Fel hyn y Uefarasant o flaen
y brenhin.
23 Yna y dywedodd y brenliin,
Hon sydd yn dywedyd, Dyma fy
mab i sydd fyw, a'th fab dithau yw
y marw : a hon accw sydd yn dywed-
yd, Nag ê; eithr dy fab di yw y
marw, a'm mab innau yiv y byAV.
24 A dywedodd y brenhin, Dyg-
wch i mi gleddyf. A h^vy a ddyg-
asant gleddyf o flaen y brenhin.
25 A'r brenhin a ddywedodd, Rhen-
nwch y bachgen byw yn ddau, a
rhoddwch yr hanner i'r naill, a'r
banner i'r llalL
2G Yna y dywedodd y wi*aig hi-
oedd y mab ìjyw wrtli y brenhin,
(canys ^ ei hymysgaroedd a gyiihes-
asai ^vrth ei mab,) ac a lefarodd,
0 fy arglwydd, rhoddwch iddi hi
y bachgen byw, ac na leddwch ef
ddim : ond y Hall a ddywedodd, Na
fydded eiddo fi na thithau, eithr
rhennwch ef.
27 Yna yi* attebodd y brenhin, ac
y dywedodd, Rhoddwch y bachgen
byw iddi hi, ac na leddwch ef ddim :
dyna ei fam ef.
28 A holl Israel a glywsant y fam
a farnasai y brenhin; a \\\vj a ofnas-
ant y brenhin : canys gwelsant fod
doethineb Duw ynddo ef i wneuth-
ur barn.
PENNOD IV.
1 Tyivysogion Solomon, 7 a deuddeg swyddog
ei lys ef ; 20, 24 a heddioch a heiaethncydd
ei frenhiniaeth ; 22 ac arlwy ei fwrdd, 26
a'i stablau ; 29 a'i ddoethineb, 32 a'i ly/rau.
A 'R brenhin Solomon oedd fren-
Jl\. hin ar holl Israel
2 A dyma y tywysogion oedd
ganddo ef : Azariah mab Sadoc ^yr
ofíeiriad ;
3 Elihoreph ac Ahi'ah, meibion
Sisa, oedd ysgrifenyddion ; * Jeho-
saphat mab AhUud, yn gofiadur ;
4 Benaiah mab Jehoiada oedd ar
y Uu ; a Sadoc ac Abiathar, yn off-
eiriaid ;
5 Ac Azariah mab Nathan oedd
ar y swyddogion; a Zabud mab
Nathan oedd ben-Uywydd, ac yn
gyfaill i'r brenhin ;
Cyn
CRIST
1014.
kU08.11.&
2Neu,
y pen-
awi/ddog.
» 2 Sam. 8.
16. a 20. 24.
Swyddogion Solomon.
I. BRENHINOEDD, IV.
Arlwy ei fwirdd.
Cyn
CRIST
1014.
*> pen. 5. 14.
SNeu,
dreih.
4Nevi,
Ben-hur.
6Neu,
Ben-decar.
6Neu,
Ben-hesed,
' Neu, Benr
abinadab.
8 Neu,
Ben-geher.
c Num. 32.
41.
d Deut. 3. 4
0 Ediych
Vs. 72. 8.
« Ileb.
bcira.
6 Ac Abisar oedd ben-teulu ; ac
^ Adoniram mab Abda, ar y ^ deyrn-
ged.
7 1Í A chan Solomon yr ydoedd
deuddeg o swyddogion ar lioll Is-
rael, y rhai a barottôent luniaeth i'r
brenhin a'i dŷ : mis yn y flwyddjTi
yr oedd ar bob un ddarparu.
8 Dyma eu henwau hwyut * Mab
Hur, ym mynydd Ephraim.
9 ^Mab Decar ym Macas, ac yn
Saalbim, a Beth-semes, ac Elon-
bethanan.
10 ^ Mab Hesed, yn Aruboth : iddo
ef yr oedd Sochoh, a lioll dir He-
pher.
11 ''Mab Abinadab oedd yn holl
ardal Dor: Taphath mercli Solo-
mon oedd yn wraig iddo ef.
12 Baana mab Aliilud oedd yn
Taanach, a Megido, a Bethsean oil,
yr hon sydd ger Haw Sartanah, îs
law Jezreel, o Bethsean hyd Abel-
meholah, hyd y tu hwnt i Jocneam.
13 ^ Mab Geber oedd yn Ramoth-
Gilead : iddo ef yr oedd " trefydd
Jair mab Manasseh, y rhai sydd yn
Gilead: eiddo ef oedd ^ ardal Ar-
gob, yr hon sydd yn Basan; se/
tri ugain o ddinasoedd mawrion, â
chaerau, a barrau pres.
14 Ahinadab mab Ido oedd ym
Mahanaim.
15 Ahimaas oedd yn Naphtali :
yntau a gymmerodd Basmath merch
Solomon yn wraig.
16 Baana mab Husai oedd yn Aser
ac yn Alotli.
17 Jehosaphat mab Paruah oedd
yn Issachar.
18 Simei mab Ela oedd o fewn
Benjamin.
19 Geber mab Uri oedd y'ngwlad
Gilead, gwlad Sehon brenhin yr
Amoriaid, ac Og brenhin Basan ;
a'r unig s\A7^ddog oedd yn y wlad
ydoedd efe.
20 1Í Judah ac Israel oedd ami, fel
y tywod sydd ger Haw y môr o
amldra, yn bwytta ac yn yfed, ac
yn gwneuthur yn llawen.
21 A * Solomon oedd yn Uywodr-
aethu ar yr holl deyrnasoedd, o'r
afon hyd wlad y PhiÜstiaid, ac hyd
derfyn yr Aipht : yr oeddynt hwy
yn dwyn anrhegion, ac yn gwasan-
aethu Solomon hoU ddyddiau ei
einioes ef
22 IT A ^bwyd Solomon beunydd
oedd ddeg corns ar hugain o beill-
iaid, a thri ugain corns o flaAvd ;
23 Deg o ychain pasgedig, ac
ugain o ychain porfadwy, a chant o
ddefaid, heb law ceirw, ac iyrchod,
a buail, ac ^ ednod breision.
24 Canys efe oedd yn llywodr-
aethu ar y tu yma i'r afon oil, o
Tiphsah hyd Azzah, ar yr holl fren-
hinoedd o'r tu yma i'r afon : ac yr
oedd iddo ef heddwch o bob parth
iddo o amgylch.
25 Ac yr oedd Judah ac Israel
yn preswylio yn ^ddiogel, ^bob un
dan ei winwydden a than ei fiSg-
ysbren, ^o Dan hyd Beerseba, holl
ddyddiau Solomon.
26 H Ac ^yr oedd gan Solomon
ddeugain mil o bresebau 'meirch
i'w gerbydau, a deuddeng mil o
wŷr meirch.
27 A'r swyddogion hjTiny a barot-
toent luniaeth i Solomon y brenhin,
ac i bawb a ddelai i fAvi'dd y bren-
hin Solomon, pob un yn ei fis : ni
adawsant eisieu dim.
28 Haidd hefyd a gwellt a ddyg-
asant hwy i'r meirch, ac i'r cyflym
gamelod, i'r fan He y byddai y
swyddogion, pob un ar ei ran.
29 1ÍA Duw a roddodd ddoeth-
ineb i Solomon, a deall mawr iawn,
a helaethdra calon, fel y tywod sydd
ar fin y mor.
30 A doethineb Solomon oedd fwy
na doethineb holl feibion y dwyrain,
ac na holl ^ ddoethineb yr Aii)ht.
31 le, doethach oedd efe nag un
dyn; nag 'Ethan yr Ezrahiacl, na
Heman, na Chalcol, na Darda,
meibion Mahol : a'i enw ef oedd
ym mhlith yr holl genhedloedd
oddi amgylch.
32 Ac "" efe a lefarodd dair mil o
ddiarhebion : a'i ganiadau ef oedd
fil a phump.
33 Llefarodd hefyd am brennau,
o'r cedrwydd sydd yn Libanus, hyd
yr isop a dŷf allan o'r pared: ac
efe a lefarodd am anifeiliaid, ac am
ehediaid, ac am ymlusgiaid, ac am
bysgod.
34 Ac o bob poÌ)loedd y daeth-
pwyd i wi'andaw doethineb Solo-
mon, oddi wrth holl frenhinoedd
y ddaear, y rhai a glywsent am ei
ddoethineb ef.
PENNOD V.
1 Hiram yn gyrru i gyfarch Solomon, ac yn
cael gwyhod ei fod ef ar fedr adeiladu y
deml, ac yn addaw defnyddiau i'r gwaiih.
7 Hiram yn bendithio Duw dros Solomon,
yn cael ymhorth i'lc deulu, ac yn gyrru coed
i Solomon. 13 Rhifedi gweithwyr Solomon.
Cyn
CRIST
1014.
^adar.
3 Hcb.
hyderus.
< Mic. 4. 4.
Zech. 3. 10.
SBam.
20.1.
h pen. 10.
25,26.
2 Chron. 1.
14. a 9. 25.
i Edrych
Deut. 17.
16.
k Edrycb
Act. 7. 22.
1 1 Chron.
2.6.
Ps. 88. tit.
a 89. tit.
m Prcg. 12.
Y parottoadau at
I BRENHINOEDD, V.
adeiladu y deml.
C>T1
CEIST
1014.
a ad. 10, 18.
2 Chron.
2.3.
b 2 Sam. 5.
11.
1 Chron.
14.1.
Amos 1. 9.
c 2 Chron.
2.3.
d 1 Chron.
22. 8.
a 2S. 3.
2 Heb. ÿn
di/wedyd
am.
e 2 Sam. 7.
13.
1 Chron.
17. 12.
a 22. 10.
f 2 Chron.
2.16.
3 Heb.
anfonych,
S Edrych
Ezra 3. 7.
Ezec. 27.
17.
Act. 12. 20.
li Edrych
2 Chron. 2.
10.
^ TTIRAM he/yd brenhin Tyrus a
Xl anfonodd ei weision at Solo-
mon ; canys clybu enneinio o lion-
ynt hwy ef yn frenliin yn lie ei dad :
canys ^hoff oedd gan Hiram Daiydd
bob amser,
2 A •= Solomon a anfonodd at Hi-
ram, gan ddywedyd,
3 Ti a wyddost am Dafydd fy
nhad, na allai efe adeiladu tŷ i enw
yr Arglwydd ei Dduw, ^gan y
rlijŵloedd oedd o'i amgylch ef, nes
rhoddi o'r Arglwydd hwynt dan
wadnau ei draed ef
4 Eithr yn awr yr Arglwydd fy
Nuw a roddodd i mi lonydd oddi
amgylch, /el nad oes na gwrthwyn-
ebydd, nac ymgyfarfod niAveidiol.
5 Ac wele fi " â'm bryd ar adeiladu
tỳ i emv yr Arglwydd fy Nuw;
•"megis y Uefarodd yr Arglwydd
wrth Dafydd fy nhad, gan ddywed-
yd, Dy fab, yr liwn a osodaf fi yn
dy le di ar dy orsedd-faingc di, efe
a adeilada dy i'm hemv i.
6 Yn awr, gan hynny, gorchymyn
dorri o honynt i mi gedrwydd o
Libanus ; a'm gweision i a fyddant
gyd â'th weision di : a rhoddaf attat
gyflog dy weision, yn ol yr hyn a
ddy wedych : canys ti a wyddost nad
oes yn ein plith ni wr a fedro gym-
mynu coed megis y Sidoniaid.
7 1Í A bu, pan glybu Hiram eiriau
Solomon, lawenychu o hono ef yn
ddirfawr, a dywedyd, Bendigedig
yw yr Arglwydd heddyw, yi' hwn
a roddes i Dafydd fab doeth ar y
bobl lîosog yma.
8 A Hiram a anfonodd at Solo-
mon, gan ddywedyd, Gwrandewais
ar yr hyn a anfonaist attaf : mi a
wnaf dy holl ewyllys di am goed
cedrwydd, a choed ffjrnnidwydd.
9 Fy ngweision £iu dygant i wae-
red o Libanus hyd y môr : a mi a'u
gyrraf hwynt yn gludeiriau ar hyd
y mor, hyd ^y fan a ^osodych cU i
mi; ac yno y dattodaf hwynt, a
chymmer di hwynt : ond ti a wnei
fy e^^^llys innau, ^gan roddi ym-
borth i'm teulu i.
10 Felly yr oedd Hiram yn rhoddi
i Solomon o good cedrwydd, ac o
goed tìynnidwydd, ei holl ddymun-
iad.
11 A ^Solomon a roddodd i Hiram
ugain mil corns o wenith yn gynhal-
iaeth i'w dy, ac ugain corns o olew
coetli : felly y rhoddai Solomon i
Hiram bob blwyddyn.
12 A'r Arglwydd a roddes ddoeth-
ineb i Solomon, 'fel y dywedasai
wrtho: a bu heddwch rhwng Hi-
ram a Solomon ; a hwy a wnaethant
gyfammod ill dau.
13 IT A'r brenhin Solomon a gyf-
ododd ^dreth o holl Israel, a'r dreth
oedd ddeng mil ar hugain o wŷr.
14 Ac efe a'u hanfonodd hwynt
i Libanus, deng mil yn y mis ar
gylch : mis y byddent yn Libanus,
a dau fis gartref. Ac ''Adoniram
oedd ar y dreth.
15 Ac yr oedd gan Solomon ddeng
mil a thri ugain yn dwyn beichiau,
a phedwar ugain mil yn naddu cer-
rig yn y mynydd ;
16 Heb law pen-swyddogion Solo-
mon, y rhai oedd ar y gwaith, sef
tair rail a thri chant, yn llywodr-
aethu y bobl a weithient yn y gwaith.
17 A'r brenhin a orchymynodd
ddwyn o honynt hwy feini mawr, a
meini costus, a meini nadd, i syl-
faenu y tŷ.
18 Felly seiri Solomon, a seiri
Hiram, a'r 'Gibliaid, a naddasant,
ac a ddarparasant goed a clierrig
i adeiladu y tŷ.
PENNOD VL
1 Adeiladu teml Solomon, o a'i ystafelloedd.
11 Addewid Duw i^r deml. 15 Byrddio
ac addarno y deml. 23 Y ceruhîaîd. 31 Y
dorau. 36 Y cyntedd. 37 Yr hyd y hwwyd
yn adeiladu y deml.
AC * yn y bedwar-ugeinfed a
. phedwar cant o flynyddoedd
wedi dyfod meibion Israel allan o'r
Aipht, yn y bedwaredd flwyddyn o
deyrnasiad Solomon ar Israel, yn y
mis Zif, hwnnw yw yr ail mis, ^ ^ y
dechreuodd efe adeiladu tŷ yr Ar-
glavydd.
2 A'r '' tŷ a adeiladodd y brenhin
Solomon i'r Arglwydd oedd dri
ugain cufydd ei hyd, ac ugain cii-
fydd ei led, a deg cufydd ar hugain
ei uchder.
3 A'r porth o flaen teml y tŷ oedd
ugain cufydd ei hyd, yn un hyd â
lied y ty ; ac yn ddeg cufydd ei led,
o flaen y ty.
4 Ac efe a wnaeth i'r ty '' fifenestri,
^yn llydain oddi fewn, ac yn gyfyng
oddi allan.
5 IT Ac efe a adeiladodd ^^vrth fur
y ty ^ * ystafeUoedd oddi amgylch
mur y ty, ynghylch y deml, a'r gafell ;
ac a wnaeth ^ gelloedd o amgylch.
6 Yr ystafell isaf ociZcZ bum cufydd
ei lied, a'r ganol chwe chufydd ei
Cyn
CRIST
1014. -
I pen. 3. 12.
4Neu,
dei/rn-ged
o w^r.
pen. 4. 6.
1 Ezec. 27.
9.
1012.
1 2 Cliron.
3.1.
2 Neu, yr
adeiladodd.
b Act. 7. 47.
<: Edrych
Ezec. 41.
h&c.
d Edrych
Ezec. 40.
16.
n 41.16.
3 Neu,
ar osr/o ac
yn gauad.
4 Neti, ar.
5 IJcb.
lorian.
e Pidrvch
Kzcc.41.6.
6 Ileb. ais.
1
Adeîladu y deml
L BRENHINOEDD, VI.
Ei haddumiadau.
Cyn
CEIST
1012.
'Edrych
Deut. 27.
5,6.
THeb.
ysgtoydí
ddehati.
1005.
í pen. 2. 4.
a 9. 4.
t 2 Sam. 7.
13.
lChron.
22. 10.
iEiod.25.8
lled, a'r diydedd yn saith gufydd
ei Ued : canys efe a roddasai atteg-
ion o'r tu allan i'r tỳ oddi amgylch,
fel na rwymid y tratüstiau ym mur
ytŷ.
7 A'r ^tŷ, pan adeiladwyd ef, a
adeiladwyd o gemg wedi eu cwbl
naddu cyn eu dwyn yno ; fel na
chlybuwyd na morthwylion, na
bwyiU, nac un offeiyn haiarn, yn y
tỳ, wrth ei adeiladu.
8 Drws y gell ganol oedd ar "^ystlys
ddehaii y tŷ ; ac ar hyd grisiau trö-
edig y dringid i'r ganol, ac o'r ganol
i'r drydedd.
9 Felly yr adeiladodd efe y tŷ, ac
a'i gorphenodd; ac a fyrddiodd y
tŷ â thrawstiau ac ystyliod o gedr-
wydd
10 Ac efe a adeiladodd ystafeUoedd
wrth yr holl dŷ, yn bum cufydd eu
huchder : ac â choed cedr yr oedd-
ynt yn pwyso ar y tŷ.
11 11 A daeth gair yr Arglwydd
at Solomon, gan ddywedyd,
12 Am y tŷ yi* wyt ti yn ei adeil-
adu, 8 0S rhodi di yn fy neddfau i,
a gwneuthur fy marnedigaethau, a
chadw fy holl orchymynion, gan
rodio ynddynt; yna y cyflawnaf â
thi fy ngair ^a leferais wrth Dafydd
dy dad :
13 A * mi a breswyUaf ym mysg
meibion Israel, ac ni adawaf fy
mhobl Israel.
14 Felly yr adeiladodd Solomon y
tŷ, ac a'i gorphenodd.
15 Ac efe a fyrddiodd barwydydd
y tŷ oddi fewn âg ystyllod cedrwydd,
o lawr y tŷ hyd y Uogail y byrdd-
iodd efe ef â choed oddi fewn :
byrddiodd hefyd lawr y tŷ â phlangc-
iau o flynnidwydd.
16 Ac efe a adeiladodd ugain cu-
fydd ar ystlysau y tŷ âg ystyllod
cedr, o'r llawr hyd y parwydydd :
felly yr adeiladodd iddo o fewn, sef
i'r gafell, i'r cyssegr sancteiddiolaf.
17 A'r tŷ, sef y deml o'i flaen ef,
oedd ddeugain cufydd ei hyd.
18 A chedrwydd y tŷ oddi fewn
oedd wedi eu cerfio yn gnapiau, ac
yn flodau agored: y cwbl oedd
gedrwydd ; ni welid carreg.
19 A'r gafell a ddarparodd efe yn
y tŷ o fewn, i osod yno arch cyfam-
mod yr Arglwydd.
20 A'r gafell yn y pen blaen oedd
ugain cufydd o hyd, ac ugain cufydd
o led, ac ugain cufydd ei huchder :
ac efe a'i gwisgodd âg aur pur;
349
/ellt/ hefyd y gwisgodd efe yr allor
o gedrwydd.
21 Solomon hefyd a wisgodd y tŷ
oddi fewn âg aur ^ pur ; ac a roddes
farrau ar draws, wrth gadwyni aur,
o flaen y gafell, ac a'u gwisgodd âg
aur.
22 A'r hoU dy a wisgodd efe âg
aur, nes gorphen yr holl dy : yr allor
hefyd oil, yr hon oedd wrth y gafell,
a wisgodd efe âg aur.
23 ^ Ac efe a wnaeth yn y gafell
ddau ogerubiaid, o bren ^olew-wydd,
pob un yn ddeg cufydd ei uchder.
24 A'r naill aden i'r cerub oedd
bum cufydd, a'r aden arall i'r cerub
oedd bum cufydd : deg cufydd oedd
o'r naill gwrr i'w adenydd ef hyd y
cwrr araU i'w adenydd ef
25 A'r ail cerub oedd o ddeg cu-
fydd : un fesur ac un agwedd oedd
y ddau gerub.
26 Uchder y naill gerub oedd
ddeg cufydd ; ac felly yr oedd y
cerub arall.
27 Ac efe a osododd y cerubiaid
yn y tŷ oddi fewn : ^ ac '^ adenydd y
cerubiaid a ymledasant, fel y cyff-
yrddodd aden y naill a'r naill bar-
ed, ac aden y cerub arall oedd yn
cyffvvrdd a'r pared arall ; a'u had-
enydd hwy y'nghanol y tŷ oedd yn
cyffwrdd a'u gilydd.
28 Ac efe a wisgodd y cerubiaid
âg aur.
29 A holl barwydydd y tŷ o am-
gylch a gerfiodd efe â cherfiedig lun-
iau cerubiaid, a phalmwydd, a blod-
au agored ; o fewn ac oddi allan.
30 Llawr y tŷ hefyd a wisgodd efe
âg aur, oddi fewn ac oddi allan.
31 1Í Ac i ddrws y gafell y gAvnaeth
efe ddorau o goed olew-wydd ; cap-
pan y drws a'r gorsingau oedd
^ bummed ran y pared.
32 Ac ar ^y ddwy ddor o goed
olew-wydd y cerfiodd efe gerfiadau
cerubiaid, a phalmwydd, a blodau
agored, ac a'îí gwisgodd âg aur, ac
a ledodd aur ar y cerubiaid, ac ar
y palmwydd.
33 Ac felly y gwnaeth efe i ddrws
y deml orsingau o goed olew-wydd,
y rhai oedd ^bedwaredd ran y
pared.
34 Ac yr oedd y ddwy ddor o goed
flynnidwydd: 'dwy ddalen blygedig
oedd i'r naill ddor, a avfj ddalen
blygedig i'r ddor arall.
35 Ac efe a gerfiodd gerubiaid, a
phalmwydd, a blodau agored, ar-
M
Cyn
CEIST
1005.
8Heb.
cauediÿ,.
9Heb.
olew.
2 Neu, dV
cerubiaid a
ledasant eu
hadenydd.
k Exod. 25.
20.
3 Neu, bum j
ysgivdr.
4 Neu.
ddolennau
y dorau.
6 Neu,
bedeirongl.
> Ezec.41.
23.
Adeiladau
I. BRENHINOEDD, VIL
eraill Solomon»
Cyn
CEIST
1005.
■> ad. 1.
« Neu, or-
deiniadau,
n Edrych
ad.L
1005.
1005.
hyd 992.
» pen. 9. 10.
ZHeb.
yr ail.
3Heb.
golwg ar
gy.fer
golwg.
4 Heb. o
lawr i
lawr.
b pen. 3. 1.
nynt; ac a'w gwisgodd âg aur, yr
hwn a gymhwyswyd ar y cerfiad,
36 H Ac efe a adeiladodd y cyn-
tedd nesaf i mewn â thair rhes o
gerrig nadd, ac â rhes o drawstiau
cedrwydd.
37 1Í "" Yn y bedwaredd flwyddyn
y sylfaenwyd tŷ yr Arglwydd, ym
mis Zif :
38 Ac yn yr unfed flwyddyn ar
ddeg, ym mis Bui, (dyna yr wyth-
fed mis,) y gorphenwyd y tŷ, a'^
hoU rannau, a1 hoU ^ berthynasau.
Felly mewn "saith mlynedd yr
adeiladodd efe ef.
PENNOD VII.
1 Adeiladu tŷ Solomon, 2 a thy coed Libanws,
6 oV porth colofnau, 7 a phorth y frawdle,
8 o thy merch Pharaoh. 13 Gwaith Eiram
ar y ddwy golofn. 23 Y Mor tawdd. 27 Y
deg ysiol. 88 Y deg noe bres, 40 aV hall
lestri.
EITHR ei dŷ ei hun a adeiladodd
Solomon mewn "tair bl3niedd
ar ddeg, ac a orphenodd ei hoU dŷ.
2 1Í Efe a adeiladodd dŷ coedwig
Libanus, yn gàn cufydd ei hŷd, ac
yn ddeg cufydd a deugain ei led,
ac yn ddeg cufydd ar hugain ei
uchder, ar bedair rhes o goloihau
cedrwydd, a thrawstiau cedrwydd
ar y colofiiau.
3 Ac efe a dôwyd â chedrwydd
oddi arnodd ar ^y trawstiau oedd
ar y ptmi colofn a deugain, pymtheg
yn y rhes.
4 Ac yr oedd tair rhes o ffenestri,
^goleu ar gyfer goleu, yn dairrhengc.
5 A'r holl ddrysau a'r gorsingau
oedd ysgwâr, felly yr oedd y ffen-
estri; a goleu ar gyfer goleu, yn
dair rhengc.
6 1Í Hefyd efe a wnaeth borth o
goloftiau, yn ddeg cufydd a deugain
ei hỳd, ac yn ddeg cufydd ar hugain
ei led : a'r porth oedd o'u blaen
hwynt ; a'r colofnau eraill a'r swm-
merau oedd o'u blaen hwythau.
7 1Í Porth yr orseddfa hefyd, yr
h^\Ti y barnai efe ynddo, a ^vnaeth
efe yn borth barn: ac efe a wisgwyd
â chedrwydd ^ o'r naill g^vrr i'r llaAvr
hyd y UalL
8 1[Ac ^w dŷ ei hun, yi' hwn y
trigai efe ynddo, yr oedd cyntedd
arall o fewn y porth o'r un fath
waith. GAvnaeth hefyd dŷ i ferch
Pharaoh, ^ yr hon a briodasai Solo-
mon, fel y porth hwn.
Ö HjTi oil oedd o feini costus, wedi
cu naddu wrth fesur, a'u lladd â llif,
oddi fewn ac oddi allan, a liynny
o'r sylfaen hyd y llogail ; ac fdly
o'r tu allan hyd y cyntedd mawr.
10 Ac efe a sylfaenesid â meini
costus, â meini mawr, â meini o ddeg
cufydd, ac â meini o wyth gufydd.
11 Ac oddi arnodd yr oedd meini
costus, wedi eu naddu >vrth fesur,
a chedrwydd.
12 Ac i'r cyntedd mawr yr oedd
o amgylch, dair rhes o gerrig nadd,
a rhes o drawstiau cedrwydd, i gyn-
tedd tŷ yr Arglwydd oddi iovm,
ac i borth y tŷ.
13 1Í A'r brenhin Solomon a anfon-
odd, ac a gyi'chodd ''Hiram o Tyrus.
14 ^ Mab gwraig weddw oedd hwn
o Iwyth Naphtali, a'i dad yn Avr o
Tyrus : gôf pres ydoedd efe ; a
*llawn ydoedd o ddoethineb, a
deall, a gwybodaeth, i weithio pob
gwaith o bres. Ac efe a ddaeth at
y brenhin Solomon, ac a weithiodd
ci holl waith ef.
15 Ac efe a ^fwriodd 'ddA^^y golofii
o bres ; deunaw cufydd oedd uchder
pob colofn; a llinyn o ddeuddeg cu-
fydd a amgylchai bob un o'r ddwy.
16 Ac efe a wnaeth ddau gnap o
bres tawdd, i'w rhoddi ar bennau y
colofnau ; piim cufydd oedd uchder
y naill gnap, a phiim cufydd uchder
y cnap arall.
17 Efe a wnaeth rwydwaith, a
phlethiadau o gadwynwaith, i'r cnap-
iau oedd ar ben y colofnau; saith i'r
naill gnap, a saith i'r cnap aralL
18 Ac efe a wnaeth y colofnau, a
dwy res o bomgranadau o amgylch
ar y naill rwydwaith, i guddio y
cnapiau oedd uwch ben ; ac felly y
gwnaeth efe i'r cnap arall.
19 A'r cnapiau y rhai oedd ar y
colofnau oedd o waith lili, yn y
porth, yn bedwar cufydd
20 Ac i'r cnapiau ar y ddwy golofn
oddi aniodd, ar gyfer y canol, yr
oedd x>omgranadau, y rhai oedd
wrth y rhwydwaith; a'r pomgrau-
adau oedd ^ddau cant, yn rhesau o
amgj'lch, ar y cnap arall
21 ^ Ac efe a gyfododd y colofnau
'ym mliorth y deml : ac a gyfododd
y golofn ddehau, ac a alwodd ei
henw hi '^Jachin; ac efe a gyfod-
odd y golofn asAvy, ac a alwodd ei
henw hi '' Boaz.
22 Ac ar ben y colofnau yr oedd
gwaith lili. Felly y gorphenwyd
gwaith y colofnau.
23 "ÍÍ Ac efe a AATiaeth ''for tawdd, yn
ddeg cufydd o ymyl i ymyl : yn grwn
Cyn
CEIST
1005.
e2Chron.
4. 11.
Edrych
ad. 40.
<i2Cliron.
2.14.
e Exod.
31.3.
5 Hob.
luniodd,
1 2 Bren.
25. 17.
2 Chron. 8.
15. a 4. 12.
Jer. 52. 2L
e Edrych
2 Chron. 3.
16. a 4. 13.
Jer. 52. 23.
1 2 Chron.
3.17.
I pen. 6. 3.
«Hynny
y\v, Efe a
eicrlid.
7Sef,
y-nddo y
mae nerth.
k Jer. 52 17
350
Y môr tawdd.
I. BRENHINOEDD, VIL
F deg noe hres.
Cyn
CRIST
1005.
1 2 Obion.
13.
«n Jer. 52.
20.
n Edrych
2Chron.
4.6.
oddi amgylch, ac yn bum cufydd ei
uchder ; a llinyn o ddeg cufydd ar
liugain a'i hamgylchai oddi amgylch.
24 A chnapiau a'i hamgylchent ef
dan ei ymyl o amgylch, deg mcAvn
cufydd oedd ^ yn amgylchu y môr o
amgylch : y cnapiaii oedd yn ddwy
res, wedi eu b^^TW pan f^m^vyd
yntau.
25 Sefyll yr oedd ar " ddeuddeg o
ychain; tri oedd yn edrych tu a'r
gogiedd, a thri yn edrych tu a'r
gorllewin, a thri yn edrych tu a'r
dehau, a thri jn ediych tu a'r dwyr-
ain : a'r môr arnynt oddi arnodd,
a'u pennau ol hwynt oil o fcAvn.
26 Ei dewder hefyd oedd ddyru-
fedd, a'i ymyl fel gwaith ymyl c^vp-
pan, a blodau lili : "dwy íîl o bathau
a annai ynddo.
27 1Í Hefyd efe a wnaeth ddeg o
ystolion pres ; pedwar cufydd oedd
hŷd pob ystol, a phedwar cufydd ei
lied, a thri chufydd ei huchder.
28 A dyma waith yr ystolion : ys-
tlysau oedd iddynt, a'r ystlysau
oedd rhwng y delltennau :
29 Ac ar yr ystlysau oedd rhwng
y delltennau, yr oedd llewod, ych-
ain, a cherubiaid ; ac ar y dellt yr
oedd ystol oddi arnodd; ac oddi
tan y llewod a'r ychain yr oedd
cyssylltiadau o waith tenaiL
30 A phedair ohvyn bres oedd i
bob ystol, a phlangciau pres ; ac yn
eu pedair congl yr oedd ysgwydd-
au iddynt : dan y noe yr oedd ys-
gwyddau, wedi eu toddi ar gyfer
pob cyssylltiad.
31 A'i genau oddi fe^vn y CTVinpas,
ac oddi arnodd, oedd gufydd ; a'i gen-
au hi oedd grwn, ar waith yT ystol,
yn gufydd a banner; ac ar ei hymyl
hi yr oedd cerfiadau, a'i hystlysau
yn bedwar ochrog, nid yn grynion.
32 A'r pedair olwyn oedd dan yr
ystlysau, ac echelau yr olwynion yn
yr 5"stôl ; ac uchder pob olwyn yn
gufydd a banner cufydd.
33 Gwaith yr olwynion hefyd oedd
fel gwaith ohvynion men ; eu hechel-
au, a'u bo than, a'u çammegau, a'u
hadenydd, oedd oil yn doddedig.
34 Ac yr oedd pedair ysgwydd
wrth bedair congl pob ystol : o'r
ystol yr oedd ei hysgwyddau hi,
35 Ac ar ben yr ystol yr oedd cwm-
pas o amgylch, o banner cufydd o
uchder ; ar l3en yr ystol hefyd yroedd
ei hymylau a'i thaleithiau o'r un.
36 Ac efe a gerfiodd ar ystyllod ei
hymylau hi, ac ar ei thaleithiau hi,
gerubiaid, llewod, a phalmwydd,
wrth noethder pob un, a chyssyllt-
iadau oddi amgylch.
37 Fel hjTi y gwnaeth efe y deg
ystol : un doddiad, un fesur, ac un
agwedd, oedd iddynt h^vy olL
38 IT " Gwnaeth hefyd ddeng noe
bres : deugain bath a ddaliai pob
noe; yn bedwar cufydd bob noe; ac
un noe ar bob un o'r deg ystol.
39 Ac efe a osododd bum ystol ar
® ystlys ddehau y tŷ, a phump ar yr
ystlys 2iSwj i'r tŷ : a'r môr a osod-
odd efe ar y tu dehau i'r tŷ, tu a'r
d^^^yrain, ar gyfer y dehau.
40 ^ Gwnaeth ^ Hiram hefyd y
noeau, a'r rhaAviau, a'r cawgiau : a
Hiram a orphenodd "^vneuthur yr
lioll waith, yr liyai a wnaeth efe i'r
brenhin Solomon yn nhŷ yr Ar-
GLWYDD.
41 Y ddwy golofn, a'r cuapiau cor-
onog y rhai oedd ar ben y ddwy gol-
ofn ; a'r ddau ? rwydwaith, i guddio
y ddau gnap coronog oedd ar ben
y colofnau ;
42 A phedwar cant o bomgranad-
au i'r ddau rwydwaith, d^vy res o
bomgranadau i un rhwydwaith, i
guddio y ddau gnap coronog oedd
ar ^ y colofnau ;
43 A'r deg ystol, a'r deg noe ar yr
ystolion ;
44 Ac un môr, a deuddeg o ychain
dan y môr ;
45 A'r crochanau, a'r rhawiau, a'r
cawgiau; a'r hoU lestri a wnaeth
Hiram i'r brenhin Solomon, i dŷ yr
Arglwydd, oedd o bres gloyw.
46 Y'ngwastadedd yr lorddonen y
toddodd y brenhin hwynt ^meAvn
cleidir, rhwng Succoth a Sarthan.
47 A Solomon a beidiodd âphwyso
yr holl lestri, o her^vT^dd eu llios-
owgrAvydd anfeidrol hwynt: ac ni
^Avj'buwyd p^^ys y pres cli waith.
48 A Solomon a wnaeth yr holl
ddodrefh a hcrtliynai i dŷ yr Ar-
glwydd; yi' allor aur, a'r bwrdd
aur, yr h^vn yr oedd ^ y bara gosod
amo;
49 A phimi canhwyllbren o'r tu
dehau, a phump o'r tu aswy, o flaen
y gafell, yn aur pur ; a'r blodau, a'r
llusernau, a'r gefeiliau, o aur ;
50 Y -pìúolimliefyd, a'r psaltringau,
a'r cawgiau, a'r Uwyau, a'r '" thusser-
au, o aur coeth ; a bachau dorau y
tŷ, o fewn y cyssegr sancteiddiaf, a
dorau tŷ y deml, oedd aur.
Cyn
CRIST
1005.
o 2 Chron.
4.C.
sileh.
ÿigíiydd.
»neb.
Hirom :
Edrych
ad. 13.
P ad. 17, 18.
2 Neu
wvneo y
colofnau.
SHeb.
yn nheta-
dwr y tir.
4Heb.
chwiliioyd.
1 Exod. 25.
30.
5Heb.
pedÿli
uudw.
351
Cyssegì'iacl y deird.
I. BRENHINOEDD, VIIL
Bendith Solomon,
Cyn
CRIST
1005.
■2 Sam. 8.
11.
2 Chron.
5.1.
.1 2 Chron.
6.2.
b 2 Sam. 5.
9. a 6. 12,
16.
1004.
2Nen,a)cÄ
2 Chi on.
5.9.
c Exo.l. 25.
21.
Deuf . 10. 2.
ä Deut. 10.
5.
Hei). 9. 4.
3 Neu, pan
gijfammod-
odd.
e Exod. 34.
27, 28.
ad. 21.
f Exofl. 40.
34,35.
2 Chron. 5.
13, 14.
Í1 7. 2.
51 Felly y gorphenwyd yr hoU
waith a ^vnaeth y brenhin Solomon
i dỳ yr Arglwydd. A Solomon a
ddug i mewn ' yi- hyn a gyssegrasai
Dafydd ei dad; yr arian, a'r aiir,
a'r dodrefn, a roddodd efe ym mhilth
trysorau tỳ yr Arglwydd,
PENNOD VIII.
1 Gwyl cyssegriad y deml. 12, 55 Bendith
Solomon, 22 a'i weddi, 62 a'i hedd-dberth.
YNA * Solomon a gasglodd hen-
uriaid Israel, a hoU bennau y
llwythau, a thywysogion tadau meib-
ion Israel, at y brenhin Solomon,
yn Jerusalem, i ddwyn i fynu arch
cyfammod yr Arglwydd o ^ ddinas
Dafydd, honno yw Sion.
2 A hoU wŷr Israel a ymgynnull-
asant at y brenhin Solomon, ar yr
wyl, ym mis Ethanim, liwnnw yiv
y seithfed mis.
3 A hoU henuriaid Israel a ddaeth-
ant, a'r offeiriaid a godasant yr arch
i fynu.
4 A hwy a ddygasant i fynu arch
yr Arglwy^dd, a phabell y cyfarfod,
a hoU lestri y cyssegr y rhai oedd
yn y babell, a'r offeiriaid a'r Lefiaid
a'u dygasant hwy i fynu.
5 A'r brenhin Solomon, a hoU gyn-
nulleidfa Israel, y rhai a ymgyn-
nullasai atto ef, oedd gyd âg ef o
flaen yr arch, yn aberthu defaid, a
gwartheg, y rhai ni rifid ac ni chyf-
rifid, gan liosowgrwydd.
6 FeUy yr oíîeiriaid a ddygasant
arch cyfammod yr Arglwydd i'w
He ei hun, i gafell y tŷ, i'r cyssegr
sancteiddiaf, dan adenydd y cerub-
iaid.
7 Canys y cerubiaid oedd yn lledu
eu hadenydd dros le yr arch; a'r
cerubiaid a orchuddient yr arch, a'i
barrau oddi arnodd.
8 A'r barrau a estynasant, fel y
gwelid pennau y barrau o'r ^cyssegr
o flaen y gafell, ond nis gwelid oddi
allan : yno y maent hwy hyd y dydd
hwn.
9 "^Md oedd dim yn yr arch "^ond y
ddwy lech faen a osodasai Moses yno
yn Horeb, ^Ue *y cyfammododd yr
Arglwydd â meibion Israel, pan
oeddynt yn dyfod o wlad yr Aipht.
10 A phan ddaeth yr offeiriaid all-
an o'r cyssegr, *^y cwmmwl a lanw-
odd dŷ yr Arglwydd,
11 Fel na allai yr offeiriaid sefyll i
wasanaethu, o herwydd y cwmmwl :
canys gogoniant yr Arglwydd a
lanwasai dŷ yr Arglwydd.
12 1Í s Yna y dywedodd Solomon,
Yr Arglwydd a ddywedodd, y pres-
wyliai efe ^ yn y tywyUwch.
13 Gan adeiladu yr adeiledais dỳ
yn breswylfod i ti; trigle i ti i aros
yn dragywydd ynddo.
14 A'r brenhin a drodd ei wyneb,
ac a fendithiodd hoU gynnuUeidfa
Israel. A hoU gynnuUeidfa Israel
oedd yn sefyU.
15 Ac efe a ddywedodd, Bendig-
edig fyddo Arglwydd Dduw Is-
rael, yr hAvn a lefarodd a'i enau
wrth Dafydd fy nhad, ac a'z cwbl-
haodd a'i law, gan ddy^vedyd,
16 ' Er y dydd y dygais fy mhobl
Israel allan o'r Aipht, ni ddewisais
ddinas o hoU Iwythau Israel i adeil-
adu tŷ, fel y byddai ^ fy enw i yno :
eithr ^dewisais Dafydd i fod ar fy
mhobl Ismel.
17 Ac ""yr oedd ym mryd Dafydd
fy nhad adeiladu tŷ i enw Ar-
glwydd Dduw Israel.
18 A'r Arglwydd a ddywedodd
wrth Dafydd fy nhad, 0 herwydd
bod yn dy fryd di adeiladu tŷ i'm
henw i, da y gwnaethost fod liynny
yn dy galon :
19 Etto nid adeiledi di y tŷ ; ond
dy fab di, yr hwn a ddaw aUan o'th
Iwynau di, efe a adeilada y tŷ i'm
henw i.
20 A'r Arglwydd a gywirodd ei
air a lefarodd efe ; a mi a gyfodais
yn Ue Dafydd fy nhad, ac a eistedd-
ais ar deym-gadair Israel, megis y
Uefarodd yr Arglwydd, ac a adeil-
edais dy i enw Arglwydd Dduw
Israel.
21 A mi a osodais yno le i'r arch,
yr hon y mae ynddi ° gyfammod yr
Arglwydd, yr hwn a gyfammododd
efe â'n tadau ni, pan ddug efe
hwynt aUan o wlad yr Aipht.
22 1Í A Solomon a safodd o flaen
" allor yr Arglwydd, y'ng-ŵydd hoU
gynnuUeidfa Israel, ac a estynodd
ei ddwylaw tu a'r nefoedd :
23 Ac efe a ddywedodd, 0 Ar-
glwydd Dduw Israel, ^nid oes Duw
fel tydi, yn y nefoedd oddi uchod,
nac ar y ddaear oddi isod, ^yn cadw
cyfammod a thrugaredd â'th weis-
ion sydd yn rhodio ger dy fron di
a'u hoU galon ;
24 Yr hwn a gedwaist â'th was
Dafydd fy nhad yi- hyn a leferaist
wrtho : traethaist hefyd â'th enau,
a chwblhêaist â'th law, megis hedd-
yw y mae^
Cyn
CRIST
1004.
s 2 Chron.
6.1.
h Lef. 16. 2.
Ps. 97. 2.
I 2 Sam. 7,
6.
2 Chron.
6.5.
k ad. 29.
1 2. Sam.
7.8.
m 2 Sam.
7.2.
1 Chron.
17.1.
> ad. 9.
o 2 Chron.
6.12.
P Exod. 15,
11.
2 Sam. 7.
22.
q Dan. 9. 4.
ai weddi,
I BRENHINOEDD, VIII. wrtli gyssegru y deml.
Cyn
CRIST
1004.
r 2 Sam. 7.
12, 16.
peu. 2. 4.
« 2 Chron.
•I. (i.
Es. 66. 1.
Jcr. 23. 24.
Act. 7. 49.
t Deut. 12.
IL
» Exod. 22.
11.
rLef.26.17.
Duut. 28.
25.
yLef.26.39,
40.
4Neu,
tu ag at.
» Lef. 26. 19.
Deut. 28.
23.
25 Ac yn awr, 0 Arglwydd
Dduw Israel, cadw â'th was Da-
fydd fy nhad yr hyn a leferaist
wrtho, gaii ddywedyd, ^Ni thorrir
ymaith oddi wrthyt na hyddo gwr
ger fy mron i yn eistedd ar deyrn-
gadair Israel ; os dy feibion a gadw-
ant eu ffordd, i rodio ger fy mron i,
megis y rhodiaist ti ger fy mron.
26 Ac yn awr, 0 Dduw Israel,
poed gwir, attolwg, fyddo dy air
a leferaist wrth dy was Dafydd fy
nhad.
27 ^Ai gwir yw, y preswylia Duw
ar y ddaear? wele, y nefoedd, a
nefoedd y nefoedd, ni allant dy
gynnwys di ; pa faint Uai y didion
y tŷ hwn a adeiledais i !
28 Etto edrych ar Aveddi dy was,
ac ar ei ddeisyfiad ef, 0 Arglwydd
fy Nuw, i wrandaw ar y Uef a'r
weddi y mae dy was yn ei gweddio
heddyw ger dy fron di :
29 Fel y byddo dy lygaid yn ag-
ored tu a'r tŷ yma nos a dydd, tu
a'r lie y dywedaist am dano, *Fy
enw a fydd yno : 1 wrandaw ar y
weddi a weddio dy was yn y He hwn.
30 Gwrando gan hynny ddeisyf-
iad dy was, a'th bobl Israel, pan
weddiant yn y He hwn : clyw hefyd
o le dy breswylfa, sef o'r liefoedd ;
a phan glywech, madden.
31 1Í Os pecha gwr yn erbyn ei
gymmydog, a " gofyn ganddo raith,
gan ei dyngu ef, a dyfod y llw o
flaen dy allor di yn y tŷ hwn:
32 Yna clyw di yn y nefoedd,
gwna hefyd, a barna dy weision,
gan ddamnio y drygionus i ddwyn
ei ffordd ef ar ei ben ; a chan gyf-
iawnhau y cyfiawn, trwy roddi iddo
ef yn ol ei gyfiawnder.
33 IT ""Pan darawer dy bobl Israel
o flaen y gelyn, am iddynt bechu
yn dy erbyn di, ^^os dychwelant at-
tat ti, a chyfaddef dy enw, a gwedd-
io, ac ymbil a thi * yn y tŷ hwn :
34 Yna gwrando di yn y nefoedd,
a madden bechod dy bobl Israel, a
dychwel hwynt i'r tir a roddaist
i'w tadau hwynt.
35 1Í ^Pan gauer y nefoedd, fel na
byddo gwlaw, o herwydd pechu o
honynt i'th erbyn; os gweddiant
yn y lie hwn, a chyfaddef dy enw,
a dychwelyd oddi wrth eu pechod,
pan gystuddiech di hwynt :
36 Yna gwrando di yn y nefoedd,
a madden bechod dy weision, a'th
bobl Israel, fel y dysgech iddynt
y ffordd oreu y rhodiant ynddi, a
dyro wlaAV ar dy dir a roddaist i'th
bobl yn etifeddiaeth.
37 ir 'Os bydd newyn yn y tir, os
bydd haint, llosgfa, malldod, lo-
custiaid, OS bydd y lindys ; pan
warchaeo ei elyn arno ef y'ngwlad
ei ^ ddinasoedd ; pa bla bynnag, pa
glefyd byimag, a fyddo;
38 Pob gweddi, pob deisyfiad, a
fyddo gan un dyn, neu gan dy hoU
bobl Israel, y rhai a wyddant bawb
bla ei galon ei hun, ac a estynant
eu dwylaw tu a'r tỳ hwn :
39 Yna gwrando di yn y nefoedd,
mangre dy breswylfod, a madden;
gwna hefyd, a dyro i bob un yn ol ei
hoil ffyrdd, yr hwn yr adwaenost ei
galon; (canys ti yn unig a adwaen-
ost galonnau holl feibion dynion ;)
40 ^Fel y'th ofnont di yr holl
ddyddiau y byddont byw ar wyneb
y tir a roddaist i'n tadau ni.
41 H Ac am y dieithrddyn hefyd
ni hyddo o'th bobl Israel, ond dy-
fod o wlad bell er mwyn dy enw;
42 (Canys clywant am dy enw
mawr di, a'th law gref, a'th fraich
estynedig;) pan ddêl a gweddio tu
a'r tŷ hwn:
43 GAvrando di yn y nefoedd,
mangre dy breswylfod, a gwna yn
ol yr hyn oil a'r a lefo y dieithr-
ddyn arnat am dano: fel yr ad-
waeno holl bobl y ddaear dy enw
di, i'th ofni di, fel y mae dy bobl Is-
rael, ac y gwypout ^ mai ar dy enw
di y gelwir y tŷ hwn a adeiledais i.
44 1Í Os â dy bobl di allan i ryfel
yn erbyn eu gelyn, ar hyd y ffordd
yr anfonych hwynt, os gweddiant
ar yr Arglwydd tu a ffordd y
ddinas a ddewisaist ti, a'r tŷ yr
hwn a adeiledais i'th enw di :
45 Yna gwrando yn y nefoedd ar
eu gweddi hwynt, ac ar eu deisyf-
iad, a gwna farn iddynt.
46 1Í Os pechant i'th erbyn, C' canys
nid oes dyn ni phecha,) a digio o
honot MTthynt, a'u rhoddi hwynt o
flaen eu gelynion, fel y caeth-glud-
ont hwynt yn gaethion "^i wlad y
gelyn, ym mhell neu yn agos ;
47 Os dychwelant at eu calon yn
y wlad y caeth-gludwyd hwynt iddi,
a dychwelyd, ac erfyn arnat y'ngwlad
y rhai a'u caeth-gludasant, gan ddy-
wedyd, ^Pechasom, troseddasom hef-
yd, a gwnaethom yn annuwiol ;
48 A dychwelyd attat ti a'u holl
galon, ac a'u holl enaid, y'ngwlad eu
Cyn
CEIST
1004.
« Lef. 26. 16,
26.
Dtíiit. 28.
21,22,27,
38,42.
6 Hf b.
hyrlh.
b Pe. 130. 4. I .
B net. y
gelwir dy
enw diar
y tỳ hwn.
e 2 Chron.
6.36.
Diiir. 20. 9.
Preg. 7. 20.
I^igo 3. 2.
1 loan 1.
8,10.
•1 Lef. 26.
34,44.
Deut. 28.
64.
e Dan. 9. 6.
363
Giveddi Solomon,
I. BRENHINOEDD, IX.
a'i hedd-aberth.
Cyn
CEIST
1004.
f Dan. 6. 10,
8Deut.4.20.
Jer. 11. 4.
tîi:,Tod.l9.5.
Deut.9.26,
29. a 14. 2.
iDeuti2.10,
Jos. 21. 45.
7Hei).
gwaith
dydd yn
ei ddydd.
k Dent. 4.
35,33.
gelynion a'u caeth-gludasant hwynt,
a ^gweddîo amat ti tu a'u gwlad a
roddaist i'w tadau, a'r ddinas a ddew-
isaist, a'r tŷ a adeiledais i'th enw di :
49 Yna gwrando di yn y nefoedd,
mangre dy breswylfod, eii gweddi
hwynt, a'u deisyfiad, a gwna farn
iddynt,
50 A madden i'th bobl a bechas-
ant i'th erbyn, a'u holl gamweddau
yn y rhai y troseddasant i'th erbyn,
a phâr iddynt gael tnigaredd ger
bron*y rhai a'u caeth-gludasant, fel
y trugarhaont wrthynt hwy :
51 Canys dy bobl di a'th etifedd-
iaeth ydynt hwy, y rhai a ddygaist
ti allan o'r Aipht, ^ o ganol y ffwm
haiarn : :.
52 Fel y byddo dy lygaid yn agored
i ddeisyfiad dy was, a deisyfiad dy
bobl Israel, i wrandaw arnynt hwy
pa bryd bynnag y galwont arnat ti.
53 Canys ti a'u neillduaist hwynt yn
etifeddiaeth i ti o holl bobl y ddaear,
^ fel y lieferaist trwy law Moses dy
was, pan ddygaist ein tadau ni allan
o'r Aipht, 0 Arglwydd Dduw.
54 Ac wedi gorphen o Solomon
weddio ar yr Akglwydd yr holl
weddi a'r deisyfiad yma, efe a gyf-
ododd oddi ger bron allor yr Ar-
glwydd, o ostwng ar ei liniau, ac
o estyn ei ddwylaw tu a'r nefoedd.
55 Ac efe a safodd, ac a fendith-
iodd holl gynnulleidfa Israel â lief
uchel, gan ddy^vedyd,
56 Bendigedig fyddo yr Ar-
glwydd, yr hwn a roddes lonydd-
wch i'w bobl Israel, yn ol yr hyn oil
a lefarodd efe : ' ni syrthiodd un gair
o'i holl addewidion da ef, y rhai a
addawodd efe trwy law Moses ei was.
57 Yr Arglwydd ein Duw fyddo
gyd â ni, fel y bu gyd â'n tadau : na
wrthoded ni, ac na'n gadawed ni :
58 I ostA^Tig ein calonnau ni iddo
ef, i rodio yn ei holl ffyi'dd ef, ac i
gadw ei orchymynion ef, a'i ddeddf-
au, a'i farnedigaethau, y rhai a or-
chymynodd efe i'n tadau ni.
59 A bydded fy ngeiriau hyn, y
rhai a ddeisyfais ger bron yr Ar-
glwydd, yn agos at yr Arglwydd
ein Duw ddydd a nos, i wneuthur
barn a'i was, a barn a'i bobl Israel
■^beunydd, fel y byddo yr achos :
60 Fel y gwypo holl bobl y ddae-
ar mai yr ''Arglwydd sydd Dduw,
ac nad oes arall.
61 Bydded gan hynny eich calon
yn berfifaith gyd a'r Arglwydd ein
Duw ni, i rodio yn ei ddeddfau ef,
ac i gadw ei orchymynion et^ fel
heddyw.
62 1Í A'r 'brenhin a holl Israel
gyd âg ef a aberthasant aberth ger
bron yr Arglwydd.
63 A Solomon a aberthodd aberth
hedd, yr hwn a ofírymmodd efe i'r
Arglwydd, sef dwy fil ar hugain
o wartheg, a chwech ugain mil o
ddefaid. Felly y brenhin a holl
feibion Israel a gyssegrasant dy yr
Arglwydd.
64 "Y dwthwn hwnnw y sanct-
eiddiodd y brenhin ganol y cyn-
tedd oedd o flaen tŷ yr Arglwydd:
canys yno yr offrymmodd efe y
poeth-ofirymmau, a'r bwyd-offrym-
mau, a brasder yr offi-ymmau hedd :
0 henyydd "yr allor bres, yr hon
oedd ger bron yr Arglwydd, oedd
rŷ fechan i dderbyn y poeth-off-
rymmau, a'r bwyd-offi'ymmau, a
brasder yr offrymmau hedd.
65 A Solomon a gadwodd y pryd
hwnnw wyl, a holl Israel gyd ag ef,
cynnulleidfa fawr, o ddyfodfa Ha-
math hyd afon yr Aipht, ger bron
yr Arglwydd ein Duw, °saith o
ddyddiau a saith o ddyddiau, sef
pedwar diwrnod ar ddeg.
66 PA'r wythfed dydd y gollyng-
odd efe ymaith y bobl : a hwy a
^ fendithiasant y brenhin, ac a aeth-
ant i'w pebyll yn hyfryd ac â chalon
lawen, am yr holl ddaioni a wnaeth-
ai yr Arglwydd i Dafydd ei was,
ac i Israel ei bobL
PENNOD IX.
1 Ämmod Duw a Solomon mewii gweledigaeth.
10 Solomon a Hiram yn anrhegu eu gilydd.
15 Y cenliedloedd yn gaethion, a\ Israeliaid.
yn loeision parchedig, y'ngwaith Solomon. 24
Merch Pharaoh yn symmudo i'w thy. 25
Cyhoedd aherthau blynyddol Solomon. 26 Ei
lynges ef yn cyrchu aur o Ophir.
*PHAN orphenodd Solomon
adeiladu tŷ yr Arglwydd, a
thy y brenhin, a '' chwbl o ddymun-
iad Solomon yr hyn a ewyUysiodd
efe ei wneuthur ;
2 Yr Arglwydd a ymddangosodd
i Solomon yr ail waith, *= fel yr ym-
ddangosasai iddo yn Gibeon.
3 A'r Arglwydd a ddywedodd
wrtho, Gwrandewais dy weddi di
a'th ddeisyfiad di, yr hwn a ddeisyf-
aist ger fy mron i : cyssegrais y tỳ
yma a adeiledaist, ^i osod fy enw
ynddo byth; *fy llygaid hefyd a'm
calon fydd yno yn wastadol.
4 Ac OS rhodi di ger fy mron i,
Cyn
CRIST
1004.
1 2 Chron.
7.4.
m2Chroz).
7.7.
n 2 Chron.
4.L
0 2 Chron.
7.8.
P 2 Chron.
7. 9, la
8 Neil,
ddioich-
asant fr.
Cylch
992.
»2 Chron.
7.11.
b 2 Chron.
8.6.
0 pen. 3. 5.
d pen. a 29.
• Deut 11.
12.
CíjfammodDuw â Solomon. 1 BRENHINOEDD, IX.
Aherthau Solomon.
Cyn
CRIST
Cylch
992.
f 2 Salü. 7.
12, 16.
pen. 2. 4.
a 6. 12.
1 Chron.
22. 10.
Ps. 132. 12.
S 2 Sam. 7.
14.
Ps. 89. 30,
&c.
l» Jcr. 7. 14.
i Deut. 28.
37.
i 2 Chron.
7.21.
1 Deut. 29.
24.
Jer. 22. 8.
m 2 Chron.
8.1.
n pen. 6. 37,
38. a 7. 1.
2Heb.
uniawn yn
ei olwg c/.
SSef,
bawlyd.
í achos.
0 pen. 5. 13.
P ad. 24.
qj08.19.36.
rjos. 17.11.
«Jos.16. 1(1.
Bum. 1.29.
megis y rhodiodd Dafydd dy dad,
mewn perffeithrwydd calon ac un-
iondeb i wneuthur yn ol yr hyn oU
a orchymynais i ti, ac os cedwi fy
neddfau a'm barnedigaethau :
5 Yna mi a sicrhâf orsedd-faingc
dy frenhiniaeth di ar Israel yn dra-
gywydd, ^fel y Ueferais wrtli Dafydd
dy dad, gan ddywedyd, M phalla i
ti wr ar orsedd-faingc Israel,
6 ^Os gan ddychwelyd y dychwel-
wch chwi a'ch meibiòn oddi ar fy ol
i, ac heb gadw fy ngorchymynion
a'm deddfau, y rliai a roddais o'ch
blaen cliwi, eithr myned a gwasan-
aethu duwiau dîeithr, ac ymgrym-
mu iddynt hwy :
7 Yna y torraf Israel oddi ar wyn-
eb y tir a roddais iddynt h^vy; a'r
tŷ ''hwn a gyssegrais i'm henw, a
fwi-iaf allan o'm golwg; ac Israel
fydd 'yn ddîareb ac yn wawd ym
mysg yr hoU bobloedd :
8 A'r ^ tŷ ucliel hwn, pawb a gyu-
niweiro heibio iddo, a synna wrtho,
ac a chwibana ; dywedant hefyd,
^Paham y gwnaeth yr Arglwydd
fel hyn i'r wlad hon, ac i'r tŷ yma ?
9 A hwy a ddywedant, Am iddynt
wrthod yr Arglwydd eu Duw, yr
hwn a ddug eu tadau hwynt allan
o dir yr Aipht, ac ymaflyd mewn
duwiau dieithr, ac ymgrymmu idd-
ynt, a'u gwasanaethu hwynt ; am
hynny y dug yr Arglwydd arnynt
hwy yr holl ddrwg hyn.
10 IT Ac "'ym mhen yr ugain
mlynedd, ^wedi adeiladu o Solo-
mon y ddau dy, sef tŷ yr Ar-
glwydd, a thy y brenhin,
11 Am i Hiram brenhin Tyrus
ddwyn i Solomon goed cedr, a
choed ffynnidwydd, ac aur, yn ol
ei holl ewyllys ef, y brenhin Solo-
mon a roddes i Hiram ugain dinas
y'ngwlad Galilea.
12 A Hiram a ddaeth o Tjrus i
edrych y dinasoedd a roddasai So-
lomon iddo ef; ac nid oeddynt
^wrth ei fodd ef.
13 Ac efe a ddy wedodd. Pa ddinas-
oedd yw y rhai hyn a roddaist i mi,
fy mrawd? Ac efe a'u galwodd hwynt
Gwlad ^Cabul, hyd y dydd Invn.
14 A Hiram a anfonodd i'r bren-
hin chwech ugain talent o aur.
15 If A dyma ^swm *>y dreth a
gododd y brenhin Solomon, i ad-
eiladu tŷ yr Arglwydd, a'i dy ei
hun, a PMilo, a mur Jerusalem,
''Hasor, a "^Megìdo, a 'Gezer.
16 A Pharaoh brenhin yr Aipht a
aethai i fynu, ac a ennillasai Gezer,
ac a'i Uosgasai hi â than, ac a ladd-
asai y Canaaneaid oedd yn trigo yn
y ddinas, ac a'i rhoddasai hi yn an-
rheg i'w ferch, g^vraig Solomon.
17 A Solomon a adeiladodd Gezer,
a 'Beth-horon isaf,
18 A "Baalath, a Thadmor yn yr
anialwch, o fe^vn y wlad,
19 A holl ddinasoedd y trysorau
y rhai oedd gan Solomon, a dinas-
oedd ''y cerbydau, a dinasoedd y
gwŷr meirch, ^a'r hyn oedd ewyllys
gan Solomon ei adeiladu yn Jeru-
salem, ac yn Libanus, ac yn holl
dir ei lyAvodraetli.
20 Yr holl bobl y rhai a adawyd
o'r Amoriaid, Hethiaid, Pcreziaid,
Hefiaid, a'r Jebusiaid, y rhai nid
oeddynt o feibion Israel;
21 Sef eu meibion hwy, y rhai a
^adawsid ar eu hoi hwynt yn y
wlad, *y rhai ni allodd meibion
Israel eu Uadd; ar y rhai hynny y
cyfododd Solomon dreth "ŵriogaeth
hyd y dydd ìwyyì.
22 Ond ^o feibion Israel ni wnaeth
Solomon mi yn gaeth-was : rhyfel-
wyr iddo ef oeddynt, a gweision
iddo, a thy^vysogion iddo, a chap-
teniaid iddo, a thy^v^'-sogion ei ger-
bydau a'i wŷr meirch.
23 Y rhai hyn oedd bennaf ar y
SAvyddogion oedd ar waith Solo-
mon, ''pùm cant a deg a deugain,
oedd yn llywodraethu y bobl oedd
yn g^veithio yn y gwaith.
24 IF A ^merch Pharaoh a ddaeth i
fynu 0 ddinas Dafydd i'w Uhŷ ei
hun, yr hwn a adeiladasai Solomon
iddi hi : yna efe a adeiladodd ^Mìlo.
25 ÌÍ A thair gwaith yn y fl^vyddyn
yr oifrymmai Solomon boeth-oíFrym-
mau ac olirymmau hedd ar yr allor
a adeiladasai efe i'r Arglwydd: ac
efe a arogl-darthodd '^ar yr allor
oedd ger bron yr Arglwydd. Felly
efe a orphenodd y tŷ.
26 1Í ^A'r brenhin Solomon a
wnaeth longau yn ** Esion-gaber, yr
hon sydd wrth Eloth, ar fin y môr
coch, y'ngwlad Edom.
27 'A Hiram a anfonodd ei weis-
ion yn y Uongau, y rhai oedd long-
Avyi* yn medru oddi ivrth y mor,
gyd â gweision Solomon.
28 A hwy a ddaethant i Ophir, ac
a ddygasant oddi yno bedwar cant
ac ugain o dalentau aur, ac a'M
dygasant at y brenhin Solomon.
Cm
CRIST
Cylch
992.
Cylch
1Ü14.
« Jos. 21. 22,
u Jos. 19.41.
2 Chron.
8. 6, <kc.
» pen. 4. 26.
« Heb. a
di/muniad
Holomon
yr hwn a
ddymun-
odd.
Cylch
992.
y Barn. L
21, 27, 29.
iJos. 15. 03.
a 17. 12.
a Edrych
Ezra 2. 5.5,
58.
2SIoh. IL 3.
b Lef. 25. 39.
c 2 CTron.
8.10.
d 2 Chron,
8.11.
e pen. 7. 8.
f pen. 11.27.
2 Chruu.
32.5.
6 Ileb.
ami hi.
e 2 Chron.
8.17.
h Num. 33.
Deut. 2. 8.
1 pen. 10. 11.
Brenhiìies Seba yn
L BRENHINOEDD, X
dyfod at Solomon.
Cyn
CRIST
Cylch
992.
* 2 Chron.
9.1.
Blatt. 12.
42.
Luc 11. 31.
b Edrych
Barn. 11.
12.
SHeb.
eiríau.
!Heb.
chwaneg-
aist
ddoelhineb
a daioni
at y glod.
* 2 Chion,
2. 8. a 9.
10, 11,
algum-
mimwydd.
c 2 Chron.
9.11.
PENNOD X.
1 Brenhines Seha yn rhyfedd ganddi ddoetìi-
ineb Solomon. 14 Swm ei aur ef: 16 et
daiiannau: 18 ei orsedd-faingc ifori: 21
ei lestri: 24 ei anrhegion: 26 ei gerhydau
a^i /archogion : 28 ei deyrnged.
APHAN glybu ^ brenhines Seba
glod Solomon am enw yr Ar-
GLWYDD, hi a ddaeth ^iV brofi ef
â diwestiynau caled.
2 A hi a ddaeth i Jerusalem â llu
mawr iawn, â chamelod yn dwyn
aroglau, ac aur lawer iawn, a meini
gwerthfawr. A hi a ddaeth at So-
lomon, ac a lefarodd wrtho ef yr
hyn oil oedd yn ei chalon.
3 A Solomon a fynegodd iddi hi
ei holl ^ ofynion : nid oedd dim yn
guddiedig rhag y brenhin, a'r na
fynegodd efe iddi hi.
4 A phan welodd brenhines Seba
holl ddoethineb Solomon, a'r tŷ a
adeiladasai efe,
5 A bwyd ei fwrdd, ac eisteddiad
ei weision, a threfh ei weinidogion,
a'u dillad hwynt, a'i drulliadau ef,
a'i esgynfa ar hyd yr hon yr âi efe
i iynu i dŷ yr Arglwydd; nid oedd
mwyach yspryd ynddi.
6 A hi a ddywedodd Avrth y bren-
hin, Gwir yw y gair a glywais yn
fy ngwlad am dy ymadroddion di,
ac am dy ddoethineb.
7 Etto ni chredais y geiriau, nes
i mi ddyfod, ac i'm Uygaid weled :
ac wele, ni fynegasid i mi yr han-
ner: ^mwy yw dy ddoetliineb a'th
ddaioni na'r glod a glywais i.
8 Gwỳn fyd dy wŷr di, gwỳn fyd
dy weision hyn, y rhai sydd yn sef-
yll yn wastadol ger dy fron di, yn
clywed dy ddoethineb.
9 Bendigedig fyddo yr Arglwydd
dy Dduw, yr hwn a'th hoflfodd di,
i'th roddi ar deyrn-gadair Israel :
o herwydd cariad yr Arglwydd tu
ag at Israel yn dragywydd, y gosod-
odd efe di yn frenhin, i Avneuthur
barn a chyfiawnder.
10 A hi a roddes i'r brenhin chwech
ugain talent o aur, a phêr-aroglau
lawer iawn, a meini gwerthfawr. Ni
ddaeth y fath bêr-aroglau mwyach,
cyn amled a'r rhai a roddodd bren-
hines Seba i'r brenhin Solomon.
11 A llongau lliram hefyd, y rhai
a gludent aur o Ophir, a ddygasant
o Ophir lawer iawn o ^ goed almug-
im, ac o feini gwerthfawr.
12 "^A'r brenhin a \^^laeth o'r coed
almugim annelau i dy yr Arglwydd,
356
ac i dy y brenhin, a thelynau a
psaltringau i gantorion. Ni ddaeth
y fath goed almugim, ac ni welwyd
hyd y dydd hwn.
13 A'r brenhin Solomon a roddes
i frenhines Seba ei holl ddymun-
iad, yr hyn a ofynodd hi, heb law
yr hyn a roddodd Solomon iddi hi
^o'i frenhinol haelioni. Felly hi a
ddychwelodd, ac a aeth i'w gwlad,
hi a'i gweision.
14 IF A phwys yr aur a ddeuai i
Solomon bob blwyddyn, oedd chwe
chant a thri ugain a chwech o dal-
entau aur;
15 Heb law yr hyn a gâi efe gan
y marchnadwyr, ac o farsiandiaeth
y llysieuwyr, a chan hoU frenhin-
oedd Arabia, a thywysogion y wlad.
16 IT A'r brenhin Solomon a wnaeth
ddau gant o dariannau aur ^dilin;
chwe chan sicl o aur a roddodd
efe ym mhob tarian:
17 *^ A thri chant o fwcledi o aur
dilin; '^ tair punt o aur a roddes efe
ym mhob bwcled. A'r brenhin a'u
rhoddes hwynt yn ^nhŷ coedwig
Libanus.
18 1Í * A'r brenhin a wnaeth orsedd-
faingc fawr o ifori, ac a'i gwisgodd
hi ag aur o'r goreu.
19 Chwech o risiau oedd i'r orsedd-
faingc ; a phen cr^vn oedd i'r orsedd-
faingc o'r tu ol iddi, a chanllaAviau
o bob tu i'r eisteddle, a dau lew yn
sefyll yn ymyl y canllawiau.
20 A deuddeg o lewod oedd yn
sefyll yno ar y chwe gris o'r ddeu-
tu. Ni ^\Tiaethpwyd ^y fath yn un
deyrnas.
21 11 A holl lestri yfed y brenhin
Solomon oedd o aur; a hoU lestri tŷ
coedwig Libanus oedd aur pur : nid
oedd arian ynddynt. Ni roddid
dim bri arno yn nyddiau SolomoiL
22 0 herwydd llongau Tarsis
oedd gan y brenhin ar y môr, gyd
â llongau Hiram. Unwaith yn y
tair blynedd y deuai llongau Tar-
sis, yn dw3^ aur, ac arian, ac ^ ifori,
ac eppaod, a pheunod.
23 ^A'r brenhin Solomon a ragor-
odd ar holl frenhinoedd y ddaear,
mewn cyfoeth a doethineb.
24 IF A'r holl fyd oedd yn ceisio
gweled wyneb Solomon, i glywed
ei ddoethineb ef, a roddasai Duw
yn ei galon ef
25 A hwy a ddygasant bob un ei
anrheg, Uestri arian, a Uestri aur, a
gwisgoedd, ac arfau, a phêr-aroglau,
Cyn
CRIST
Cylch
992.
»Heb.
yn ol Uavo
orerihin
Solomon,
« dilufn.
<i pen. 14. 26.
7 triphwÿt,
e pen. 7. 2.
f 2 Chron.
9.17.
8 Heb.
feUy.
»Neu,
dannedd
elepiiant-
iaid.
8 pen. 3. 12,
13.
Eilun-addoliaeth Solomon. I. BRENHINOEDD, XL
Duw yn eifygwth ef.
Cyn
CRIST
Cylch
992.
1» pen. 4. 26.
2 Ohron. 1.
14. a 9. 25.
1 Deut. 17.
16.
SHeb.
roddes.
k 2 Chron.
1.16.
a 9. 28.
SHeb.
mynediad
y meirch
oedd gan
Solomon.
1 Jos. 1. 4.
2 Bren. 7.
6.
Cylch
992.
» Neh. 13.
26.
b Deut. 17.
17.
2Neu,
gyd d.
c Exod. 34.
16.
Deut. 7. 3.
Cylcll
«1 Barn. 2.
13.
2 Bren. 23.
13.
3 A elwir
Moloch,
ad. 7.
meirch, a mulod, dogn bob blwydd-
26 IT ''A Solomon 'a gasglodd ger-
bydau, a marchogion: ac yr oedd
ganddo fil a phedwar cant o gerbyd-
au, a deuddeng mil o farchogion ;
y rhai a osododd efe yn ninasoedd
y cerbydau, a chyd â'r brenhin yn
Jerusalem.
27 A'r brenhin a ^wnaeth yr arian
yn Jerusalem fel cerrig, aY cedr-
wydd a wnaeth efe fel sycomor-
wydd yn y dol-dir, o amldra.
28 1Í ''A ^meirch a ddygid i So-
lomon o'r Aipht, ac edafedd Uin :
marchnadyddion y brenhin a gym-
merent yr edafedd Uin dan bris.
29 A cherbyd a ddeuai i fynu ac
a âi allan o'r Aipht am chwe chàn
sicl o arian, a march am gant a deg
a deugain: ac fel hyn 1 holl fren-
hinoedd yr Hethiaid, ' ac i frenhin-
oedd Syria, y dygent hwy feirch
tnvy eu Haw hwynt.
PENNOD XL
1 Gwragedd a gordderchadon Solomon. 4 Y
rhai hynny yn ei henaînt yn ei dynnu ef i
gan-ddumaeth. 9 Duw yn eifygwth ef. 14
Gwrihwynebwyr Solomon oedd, Hadad, a
aeth i'r Aipht ; 23 Rezon, a deyrnasodd yn
Damascus ; 26 a Jeroboam, i'r hwn y pro-
phioydodd AKiah. 41 Gweithredoedd, a
theyrnasiad, a marwolaeth Solomon. 43 Re-
hoboam yn teyrnasu ar ei ol ef.
OND *y brenhin Solomon a gar-
odd *• lawer o wragedd dieithr,
2 heb law mercli Pharaoh, Moabees-
au, Ammoneesau, Edomeesau, Si-
doneesau, a Hetheesau;
2 Or cenhedloedd am y rhai y
dywedasai yr Arglwydd wrth feib-
ion Israel, *=Nac ewch i mewn at-
tynt hwy, ac na ddeuant hwythau
i mewn attoch chwi : diau y troant
eich calonnau chwi ar ol eu du^viau
hwynt. Wrthynt hwy y glynodd
Solomon mewn cariad.
3 Ac yr oedd ganddo ef saith
gant o wragedd, yn frenhinesau; a
thri chant o ordderch-wragedd : al
wragedd a droisant ei galon ef
4 A phan heneiddiodd Solomon,
ei Avragedd a droisant ei galon ef
ar ol duwiau dieithr: ac nid oedd
ei galon ef berffaith gyd â'r Ar-
glwydd ei Dduw, fel y bucisai
calon Dafydd ei dad ef
5 Canys Solomon a aeth ar ol "^As-
toreth duwies y Sidoniaid, ac ar ol
^Milcom ffieidd-dra yr Ammoniaid.
6 A Solomon a wnaeth yr hyn oedd
ddrwg y'ngolwg yr Arglwydd ; ac
357
ni chyflawnodd /yned ar ol yr Ar-
glwydd, fel Dafydd ei dad.
7 Yna Solomon a adeiladodd uch-
elfa i ^Cemos, ffieidd-dra Moab, yn
'y bryn sydd ar gyfer Jerusalem;
ac i Moloch, ffieidd-dra meibion
Ammon.
8 Ac felly y gwnaeth efe i'w holl
wragedd dieithr, y rhai a arogl-darth-
asant ac a aberthasant i'w duwiau.
9 t A'r Arglwydd a ddigiodd
wrth Solomon, o herwydd troi ei
galon ef odd! wrth Arglwydd
Dduw Israel, ^yr hwn a ymddang-
osasai iddo ef ddwy waith,
10 Ac ^ a orchymynasai iddo am y
peth hyn, nad elai efe ar ol duwiau
dieithr: ond ni chadwodd efe yr hyn
a orchymynasai yr Arglwydd.
11 Am hynny y dywedodd yr Ar-
glwydd wrth Solomon, 0 herwydd
bod hyn ynot ti, ac na chedwaist fy
nghyfammod a'm deddfau a orchy-
mynais i ti ; * gan rwygo y rhwygaf
y frenhiniaeth oddi wrthyt ti, ac
a'i rhoddaf hi i'th was di,
12 Etto yn dy ddyddiau di ni wnaf
hyn, er mwyn Dafydd dy dad: o
law dy fab di y rhwygaf hi.
13 Ond ni rwygaf yr holl frenhin-
iaeth; un Ihvyth a roddaf i'th fab
di, er mwyn Dafydd fy ngwas, ac er
mwyn Jerusalem, yr lion a etholais.
14 IT A'r Arglwydd a gyfododd
wrthwynebwr i Solomon, Hadad
yr Edomiad : o had y brenhin yn
Edom yr oedd efe.
15 ^ Canys pan oedd Dafydd yn
Edom, a Joab tywysog y filwriaeth
yn myned i fynu i gladdu y Uadd-
edigion, 'wedi iddo daro pob gwr-
ry w yn Edom ;
16 (Canys chwe mis yr arhosodd
Joab yno â holl Israel, nes difetha
pob gwrry w yn Edom :)
17 Yr Hadad hwnnw a ffodd, a
gwŷr Edom o weision ci dad gyd
âg ef, i fyned i'r Aipht ; a Hadad
yn fachgen bychan etto.
18 A hwy a gyfodasant o Midian,
ac a ddaethant i Paran: ac a gym-
merasant wŷr gyd â hwynt o Paran,
ac a ddaethant i'r Aipht, at Pharaoh
brenhin yr Aipht; ac efe a roddes
iddo ef dy, ac a ddy wedodd am roddi
bwyd iddo, ac a roddodd dir iddo.
19 A Hadad a gafodd ffafr fawr
y'ngolwg Pharaoh, ac efe a roddes
iddo ef yn wraig chwaer ei wraig ei
hun, chwaer Tahpenes y frenhines.
20 A chwaer Tahpenes a ymddûg
M3
Cyn
CRIST
Cylch
9S4.
• Kum. 2L
29.
Barn. 11.
24.
t 2 Bren.
23.13.
8 pen. 3. 5.
a 9. 2.
h pen. 6. 12.
I ad. 31.
pea. 12. 13.
k 2 Sam. 8.
14.
1 Chron.
18.12,13.
1 Num. 21.
19.
Deut. 20.
13.
Gwrthivynebwyr
I BRENHINOEDD, XL
Solomon.
Cyn
CRIST
Cylch
984.
«Heb.
Anfon fl
ymailh.
m 2 Sam. 8.
3. a 10. 18.
n 2 Chion.
o pen. 9. 21.
5 waith.
Cylch
980.
P Edrych
1 Sam. 15.
27. a 24. 5.
iddo ef Genubath ei fab ; a Thah-
penes a'i diddyftiodd ef yn nhŷ Pha-
raoh : a Genubath fii yn nhŷ Pha-
raoh ym mysg meibion Pharaoh,
21 A phan glybu Hadad yn yr
Aipht, huno o Dafydd gyd a'i dad-
au, a marw o Joab ty^vysog y fil-
wriaeth, Hadad a ddywedodd with
Pharaoh, *Gollwng fi, fel yr elwyf
i'm gwlad fy hua
22 A dywedodd Pharaoh wrtho
ef, Ond pa beth sydd arnat ei eis-
ieu gyd â mi, pan wyt, wele, yn
ceisio myned i'th wlad dy hun?
Ac efe a ddywedodd, Dim; eithr
gan oUwng goUwng fi.
23 1Í A Duw a gyfododd wi'th-
wynebwr ai'all yn ei erbyn ef, Re-
zon mab Eliada, yr hwn a ffoisai
oddi wrth Hadadezer brenhin Soba
ei arglwydd:
24 Ac efe a gynhullodd wŷr atto,
ac a aeth yn dywysog ar fyddin,
" pan laddodd Dafydd hwynt o So-
hah; a hwy a aethant i Damascus,
ac a drigasant ynddi, ac a deyrnas-
asant yn Damascus.
25 Ac yr oedd efe yn wrthwyneb-
wr i Israel holl ddyddiau Solomon,
heb law y drwg a wnaeth Hadad:
ac efe a ffieiddiodd Israel, ac a
deymasodd ar Syria.
26 IT A "Jeroboam mab Nebat,
Ephratead o Seredah, (ac enw ei fam
ef oedd Serfah, yr hon ocdd wraig
weddw,) gwas i Solomon, a ddyrchaf-
odd hefyd ei law yn erbyn y brenhin.
27 Ac o achos hyn y dyrchafodd
efe ei law yn erbyn y brenhin: "So-
lomon a adeiladodd Milo, ac a gau-
odd adwyau dinas Dafydd ei dad.
28 A'r gwr Jeroboam oedd rym-
mus o nerth : a Solomon a ganfii y
llangc hwnnw 3m medru gwneuthur
gwaith, ac a1 gwnaeth ef yn oruch-
wyliwr ar holl ° faich tŷ Joseph.
29 A'r pryd hwnnw, a Jeroboam
yn myned allan o Jerusalem, y pro-
phwyd Ahiah y Siloniad a'i cafodd
ef ar y ffordd, ac efe oedd wedi ei
wisgo mewn gwisg newydd, a hwynt
ill dau oeddynt yn unig yn y maes.
30 Ac Aliiah a ymaflodd yn y wisg
newydd oedd am dano ef, ac ^a'i
rhwygodd yn ddeuddeg o ddarnau.
31 Ac efe a ddywedodd Avrth Je-
roboam, Cymmer i ti ddeg darn:
canys "^fel hyn y dywed yi' Ar-
glwydd, Duw Israel, Wele fi yn
rhwygo y frenhiniaeth o law Solo-
mon, a rhoddaf ddeg Uwyth i ti :
358 ~~~
32 (Ond un llwyth fydd iddo ef,
er m^vyn fy ngwas Dafydd, ac er
mwyn Jerusalem, y ddinas a ethol-
ais i o hoU Iwy than Israel :)
33 Oblegid iddynt fy ngwrthod i,
ac ymgrymmu i Astoreth duwies
y Sidoniaid, ae i Cemos duw y
Moabiaid, ac i Milcom duw meib-
ion Ammon, ac 11a rodiasant yn fy
ffyrdd i, i wneuthur yr hyn oedd
unia^vn yn fy ngolwg i, ac i wneuth-
ur fy neddfau a'm barnedigaethau,
fel Dafydd ei dad.
34 Ond ni chymmeraf yr hoU fi:en-
hiniaeth o'i law ef : eithr gwnaf ef yn
dywysog holl ddyddiau ei einioes,
er mwyn Dafydd fy ngwas, yr hwn
a ddewisais i, yr hwn a gadwodd fy
ngorchymynion a'm deddfau i :
35 Eithr "^cymmeraf yr hoU fren-
hiniaeth o law ei fab ef, a rhoddaf
o honi i ti ddeg llwyth.
36 Ac i'w fab ef y rhoddaf un
llwyth; fel ^y byddo *^goleuni i'm
gwas Dafydd yn wastadol ger fy
mron yn Jerusalem, y ddinas a
ddewisais i mi i osod fy enw yno.
37 A thi a gymmeraf fi, fel y
teyrnasech yn ol yr hyn oil a ddy-
muno dy galon ; a tlii a fyddi fren-
hin ar IsraeL
38 Ac OS gwrandewi di ar yr hyn
oU a orchymynwyf i ti, a rhodio yn
fy fíyrdd i, a gwneuthur yr hyn
sydd uniawn yn fy ngolwg i, i gadw
fy neddfau a'm gorchymynion, fel
y gwnaeth Dafydd fy ngwas; yna
mi a fyddaf gyd â thi, ac a adeil-
adaf i ti dy sicr, fel jr adeiledais i
Dafydd, a mi a roddaf Israel i ti.
39 Á. mi a gystuddiaf had Da-
fydd oblegid hyn; etto nid yn
dragywydd
40 Am hynny Solomon a geis-
iodd ladd Jeroboam. A Jeroboam
a gyfododd, ac a ffodd i'r Aipht,
at Sisac brenhin yr Aipht; ac efe
a fu yn yr Aipht hyd farwolaeth
Solomon-
41 % *A'r rhan arall o ^weithred-
oedd Solomon, a'r hyn oil a wnaeth
efe, a'i ddoethineb ef, onid ydynt
h^vy yn ysgrifenedig yn llyfr gweith-
redoedd Solomon ?
42 A'r dyddiau y teyrnasodd Solo-
mon yn Jerusalem, ar holl Israel,
oedd "ddeugain mlynedd
43 A Solomon a hunodd gyd a'i
dadau, ac a gladdwyd yn ninas Da-
fydd ei dad; a ^Rehoboam ei fab
a deyrnasodd yn ei le ef.
Cyn
CRIST
Cylch
980.
rpen.12.16.
s 1 Bi-en.
15.4.
2 Bren. 8.
19.
Ps. 132. 17.
«Heb.
canwyU,
neu, lump.
Cylch
980.
t 2 Ghrun.
9.29.
7 Neu,
eiria 14,
neu,
belhau.
u 2 Chron,
9.30.
Cylch
975.
i A elwir
Roboam,
Matt. 1. 7.
Reliohoam yn
I. BRENHINOEDD, XII.
tcyrnasu yn ei le.
Cyn
CRIST
975.
a 2 Chi-on.
10.1.
t pen.n.40.
c pen. 4. 7.
PENNOD XII.
1 Yr Israeliaid wedi ymgasglu yn Sichem i
goroni Eehohoam, trwy Jeroboam yn ceisio
rhyddhad ganddo. 6 Behoboam yn gwrth-
od cynghor yr henafgwyr, a thrwy gynghor
y gwŷr ieuaingc, yn eu hatteh hicy yn ano.
16 Beg llicyth yn gwrthryfela, ac yn lladd
Adoram, ac yn gyrru Behoboam i ffoi. 21
Behoboam yn casglu llu, a Semaiah yn
gwarafan iddo. 25 Jeroboam yn ymgad-
arnhâu â threfydd, 26 à thrwy ddelw-addol-
iaeth y ddau lo.
YNA ^Rehoboam a aeth i Si-
chem : canys i Sichem y daeth-
ai holl Israel i'w urddo ef yn frenhin.
2 A phan glybu Jeroboam mab
Nebat, ac efe etto yn yr Aipht,
(canys ^efe a íFoisai o ŵydd Solo-
mon y brenhin, a Jeroboam a ar-
hosasai yn yr Aipht ;)
3 Hwy a anfonasant, ac a alwas-
ant arno ef. A Jeroboam a holl
gynnulleidfa Israel a ddaethant, ac
a ymddiddanasant â Rehoboam, gan
ddywedyd,
4 Dy dad di a wnaeth ein '^hiau
ni yn drom : ac yn awr ysgafnhâ
beth o gaethiwed caled dy dad, ac
o'i iau drom ef a roddodd efe ar-
nom ni, ac ni a'th wasanaethwn di.
5 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Ewch etto dridiau : yna dychwelwch
attaf fi. A'r bobl a aethant ymaith.
6 H A'r brenhin Rehoboam a ym-
gynghorodd a'r henuriaid a fuasai
yn sefyll ger bron Solomon ei dad
ef, tra yr ydoedd efe yn fyw, ac a
ddywedodd, Pa fodd yr ydych chwi
yn cynghori atteb i'r bobl hyn?
7 A hwy a lefarasant wrtho ef,
gan ddywedyd, Os byddi di hedd-
yw w^as i'r bobl hyn, a'u gwasan-
aethu hwynt, a'u hatteb hwynt, a
llefaru wrthynt eiriau teg; yna y
byddant weision i ti byth.
8 Ond efe a wrthododd gynghor
yr henuriaid, yr hwn a gynghoras-
ent iddo ef ; ac efe a ymgynghor-
odd a'r gwŷr ieuaingc a gynnydd-
asai gyd âg ef, a'r rhai oedd yn
sefyll ger ei fron ef :
9 Ac efe a ddywedodd wrthynt
hwy, Beth yr ydych chwi yn ei
gynghori, fel yr attebom y bobl
hyn, y rhai a lefarasant wrthyf, gan
ddywedyd, Ysgafnha yr iau a rodd-
odd dy dad arnom ni ?
10 A'r gwyr ieuaingc, y rhai a
gynnyddasent gyd âg ef, a lefaras-
ant wrtho, gan ddywedyd, Fel hyn
y dywedi di wrth y bobl yma, y
rhai a lefarasant wrthyt, gan ddy-
wedyd, Dy dad di a drymhaodd ein
hiau ni, ond ysgafnha di hi arnom
ni ; fel hyn y lleferi di wrthynt ; Fy
mys bach fydd breisgach na Uwyn-
au fy nhad.
11 Ac yn awr fy nhad a'ch Uwyth-
odd a iau drom, a minnau a chwan-
egaf ar eich iau chwi : fy nhad a'ch
cospodd chwi â ffrewyllau, a mi
a'ch cospaf chwi âg ysgorpionau.
12 1Í A daeth Jeroboam a'r holl
bobl at Rehoboam y trydydd dydd,
fel y llefarasai y brenhin, gan ddy-
wedyd, Dychwelwch attaf fi y tryd-
ydd dydd.
13 A'r brenhin a attebodd y bobl
yn ^arw, ac a wrthododd gynghor yr
henuriaid a gynghorasent hwy iddo;
14 Ac a lefarodd wrthynt hwy yn
ol cynghor y gwyr ieuaingc, gan
ddywedyd, Fy nhad a wnaeth eich
iau chwi yn drom, a minnau a
chwanegaf ar eich iau chwi : fy
nhad a'ch ceryddodd chwi â ffre-
wyllau, a minnau a'ch ceryddaf chwi
âg ysgorpionau.
15 Ac ni wTandawodd y brenhin ar
y bobl. 0 herwydd '^yr achos oedd
oddi wrth yr Arglwydd, fel y cwbl-
hêid ® ei air ef, yr hwn a lefarasai yr
Arglwydd trwy law Ahiah y Silon-
iad wrth Jeroboam mab Nebat.
16 1Í A phan w^elodd holl Israel na
wrandawai y brenhin arnynt hwy, y
bobl a attebasant y brenhin, gan
ddywedyd, * Pa ran sydd i ni yn
Dafydd? nid oes i ni etifeddiaeth
ym mab Jesse: 0 Israel, dos i'th
bebyll; edrych yn awr ar dy dy
dy hun, Dafydd. Felly Israel a
aethant i'w pebyll.
17 Ond smeibion Israel, y rhai
oedd yn preswylio yn ninasoedd
Judah, Rehoboam a deyrnasodd
arnynt hwy.
18 A'r brenhin Rehoboam a an-
fonodd Adoram, yr hwn oedd ar y
dreth ; a holl Israel a'i Uabyddias-
ant ef â meini, fel y bu efe farw.
Am hynny y brenhin Rehoboam a
^brysurodd i fyned i'w gerbyd, i
ffoi i Jerusalem.
19 Felly ^ Israel a ^ wrthryfelasant
yn erbyn ty Dafydd hyd y dydd hwn.
20 A phan glybu holl Israel ddy-
chwelyd o Jeroboam, hwy a anfon-
asant ac a'i galwasant ef at y gyn-
nulleidfa, ac a'i gosodasant ef yn
frenhin ar holl Israel : nid oedd yn
myned ar ol ty Dafydd, ond Uwyth
Judah ' yn unig.
21 H A "^ phan ddaeth Rehoboam
Dehv-addoliaeth Jeroboam. I. BRENHINOEDD, XIIL
Ei law yn gwywo.
i Jerusalem, efe a gasglodd boll dŷ
Judah, a llwytli Benjamin, cant a
phedwar ugain mil o ivyr de>visol,
cymmwys i ryfel, 1 ymladd yn erbyn
tŷ Jsrael, i ddwyn drachefn y fren-
hiniaeth i Rehoboam mab Solomon.
22 Ond ^ gair Duw a ddaeth at Se-
maiah g^vr Duw, gan ddjvvedyd,
23 Adrodd wrtli Relioboam mab
Solomon brenliin Judah, ac wrtli
hoU dŷ Judah a Benjamin, a gwedd-
ill y bobl, gan ddywedyd,
24 Fel hyn y dy^vedodd yr Ar-
GLWYDD, Nac ewch i fynu, ac nac
ymleddwch yn erbyn eich brodyr
meibion Israel ; dychwelwch bob
un fw dŷ ei hun : ™ canys trwof fi
y mae y peth hyn. A Invy a A^Tan-
dawsaut ar air yr Arglwydd, ac a
ddychwelasant i fyned ymaith, yn
ol gair yr Arglwydd.
25 H Yna Jeroboam a adeiladodd
"Sichem ym mynydd Ephraim, ac
a drigodd ynddi hi ; ac a aeth oddi
yno, ac a adeiladodd "Penuel.
26 A Jeroboam a feddyliodd yn ei
galon, Yn awr y dychwel y frenhin-
iaeth at dŷ Dafydd.
27 Os â y bobl hyn i fynu i wneuth-
ur aberthau yn nhŷ yr Arglwydd
yn Jerusalem, yna y try calon y
bobl hyn at eu harglwydd Reho-
boam breuhin Judah, a h^vy a'm
lladdant i, ac a ddychwelant at Re-
hoboam brenhin Judah.
28 Yna y brenhin a ymgynghor-
odd, ac Pa wnaeth ddau lo aur, ac
a ddywedodd wrthynt hwy, Gormod
yw i chwi fyned i fynu i Jerusalem :
iwele dy dduwiau di, 0 Israel, y rhai
a'tli ddug di i fynu o wlad yr Aipht.
29 Ac efe a osododd un yn "^ Beth-
el, ac a osododd y Hall yn Dan.
30 A'r peth hyn a aeth yn bech-
od : oblegid y bobl a aethant ger
bron y naill hyd Dan.
31 Ac efe a ^vnaeth dy uchel-
feydd, ac *a wnaeth offeiriaid o'r
rhai gwaelaf o'r bobl, y rhai nid
oedd o feibion Lefi.
32 A Jeroboam a Avnacth uchel-
Avyl yn yr ^vythfed mis, ar y pym-
thegfed dydd o'r mis, fel * yr uchel-
wyl oedd yn Judah; ac efe a ^off-
rymmodd ar yr allor. Felly y
gwnaeth efe yn Bethel, "^gan ab-
erthu i'r lloi a wnaethai efe : ac
efe a osododd yn Bethel oifeiriaid
jL' uchelfaoedd a wnaethai efe.
33 Ac efe a "^offrymmodd ar yr
allor a wnaethai efe yn Bethel, y
äsÖ
pymthegfed dydd o'r wythfed mis,
sef yn y mis a ddychymmygasai
efe yn ei galon ei hun; ac efe a
wnaeth uchel-wyl i feibion Israel:
ac efe a aeth i fynu at yi* allor i
arogl-darthu.
PENNOD XIII.
1 Llaw Jeroboam, yr lion a esfynasai efe yn
erhyn yr liwn a hropJncydasai yn erbyn yr
allor yn Bethel, yn givyioo; 6 a thrviy loeddi
y prophwyd, yn myned yn iach. 7 Y pro-
phwyd yn gwrthod croesaw y brenhhi, ac yn
myned ymaith o Bethel. 11 Hen brophwyd
yn ei hado ef, ac yn ei droi yn ei ol. 20
Duw yn ei g^njddu, ef; 24 a Hew yn ei ladd
ef ; 26 aV hen brophicyd yn ei (jladdu ef,
31 ac yn cadarnhâu ei brophivydoliaeth ef,
S3 Cyndyiirwydd Jeroboam.
AC wele g'Avr i Dduw a ddaeth o
_ Judah, trwy air yr Arglwydd,
i Bethel : a Jeroboam oedd yn sef-
yll wrth yr allor i - arogl-darthu.
2 Ac efe a lefodd yn erbyn yr
allor, trwy air yr Arglwydd, ac a
ddywedodd, 0 allor, allor, fel hyn
y dywedodd yr Arglwydd; Wele,
mab a enir i dy Dafydd, a'i enw
^Josiah; ac efe a abertha arnat ti
offeiriaid yr uchelfeydd y rhai sydd
yn arogl-darthu arnat ti, a hwy a
losgant esgyrn dynion arnat ti.
3 Ac efe a roddodd arwydd y
dwthwn hwnnw, gan ddywedyd,
Dyma yr argoel a lefarodd jy Ar-
glwydd; Wele, yr allor a n^^gir,
a'r lludw sydd arni a dywelltir.
4 A phan glybu y brenhin air gwr
Duw, yr Invn a lefodd efe yn erbyn
yr allor yn Bethel, yna Jeroboam a
estynodd ei law oddi wrth yr all-
or, gan ddywedyd, Deliwch ef A
diffrwythodd ei law ef, yr lion a
estynasai efe yn ei erbyn ef, fel na
allai efe ei thynnu hi atto.
5 Yr allor hefyd a rwygodd, a'r
lludw a dywalltwyd oddi ar }t all-
or, yn ol yr argoel a roddasai g^T
Duw trwy air yr Arglwydd.
6 A'r brenhin a attebodd ac a
ddywedodd wrth wr Duw, Gwedd-
la, attolwg, ger bron yr Arglwydd
dy Dduw, ac ^ymbil drosof fi, fel yr
adferer fy llaw i mi. A gsvr Duw a
weddiodd ger bron yr Arglwydd;
a llaw y brenhin a adfcrwyd iddo
ef, ac a fu fel cynt.
7 A'r brenhin a ddywedodd wrth
wr Duw, Tyred adref gyd â mi, a
chymmer luniaeth, a mi a roddaf
rodd i ti.
8 A gwr Duw a ddywedodd wrth
y brenhin, " Pe rhoddit i mi banner
Cy-n
CRIST
975,
2 Nei3,
ojfrymmu.
» 2 Bren.
23. 15, 16.
bExod.8.a
a 9. 28.
a 10. 17.
Num. 21. 7.
Act. & 24.
: Felly
Num. 22.
18.a24.li
Anufudd-dod
I. BRENHINOEDD, XIII.
y propliwyd.
Cyn
CRIST
975.
3 Ilcb. bit
gair atlaf.
d pen. 20. 35.
1 Thess. i.
15.
dy dŷ, ni ddeuwn i gyd â tlii ; ac
ni fwyttâwn fara, ac ni yfwn ddwfr,
yn y fan hon :
9 Canys fel hyn y gorchymynwyd
i mi trwy air yr Arglwydd, gan
ddywedyd, Na fwytta fara, ac nac
ŷf ddwfr; na ddychwel chwaith ar
hyd y ffordd y daethost.
10 Felly efe a aeth ymaitli ar hyd
ffordd arall, ac ni ddychwel odd ar
hyd y ffordd y daethai ar hyd-ddi
i Bethel.
11 IF Ac yr oedd rhyw hen bro-
phwyd yn trigo yn Bethel; a'i fab
a ddaeth ac a fynegodd iddo yr
hoU waith a wnelsai gwr Duw y
dydd liwnnw yn Bethel: a hwy a
fynegasant i'w tad y geiriau a lef-
arasai efe wrth y brenhin.
12 A'u tad a ddywedodd wrthynt,
Pa ffordd yr aeth efe? A'i feibion
a welsent y ffordd yr aethai gwr
Duw, yr hAvn a ddaethai o Judah.
13 Ac efe a ddywedodd wrth ei
feibion, Cyfrwywch i mi yr asyn.
A hwy a gyfrwj^asant iddo yr asyn;
ac efe a farchogodd arno.
14 Ac efe a aeth ar ol gwr Duw,
ac al cafodd ef yn eistedd dan
dderwen; ac a ddywedodd wrtho,
Ai tydi yw gwT Duw, yr hwi\ a
ddaethost o Judah ? Ac efe a ddy-
Avedodd, lë, myfi.
15 Yna efe a ddywedodd wrtho,
Tyred adref gyd â mi, a bAv^'^tta fara.
16 Yntau a ddywedodd, Ni allaf
ddychwelyd gyd â thi, na dyfod gyd
â thi ; ac ni fwyttâf fara, ac nid
yfaf ddwfr gyd â thi, yn y fan lion.
17 Canys ^ dywedwyd wrtliyf ^trwy
ymadrodd yr Arglwydd, Na i\yji-
ta fara, ac nac ŷf ddwfr yno ; ac na
ddych^vel gan fyned trwy y ffordd
y daethost ar hyd-ddi.
18 Dywedodd yntau wrtho, Pro-
pliwyd hefyd ydimjf fi fel tithau ;
ac angel a lefarodd wrthyf tr^vy air
yr Arglwydd, gan ddywedyd, Dy-
chwel ef gyd â thi i'th dy, fel y
bwyttao fara, ac yr yfo ddwfr. Ond
efe a ddyAvedodd gelwydd Avrtho.
19 Felly efe a ddychwelodd gyd
âg ef, ac a fwyttaodd fara yn ei dy
ef, ac a yfodd ddwfr.
20 1Í A phan oeddynt \ì\t^ yn eis-
tedd Avrth y bwrdd, daeth gair jr
Arglwydd at y prophwyd a bar-
asai iddo ddyclnvelyd:
21 Ac efe a lefodd ar avi' Duw yr
liAvn a ddaethai o Judah, gan ddy-
AA'cdyd, Fel hyn y djAved yr Ar-
glavydd; 0 herAvydd i ti anufudd-
hâu i air yr Arglwydd, ac na ched-
waist y gorchymyn a orchymynodd
yr Arglwydd dy Dduav i ti,
22 Eithr dychwelaist, a bAvytteaist
fara, ac yfaist ddAA'fr, yn y lie am,
yr hAvn y dyAvedodd yr Arglwydd
AATthyt ti, Na fAvytta fara, ac nac
ŷf ddwfr; nid â dy gelain di i fedd-
rod dy dadau.
23 ^ Ac Avedi iddo fwytta bara,
ac Avedi iddo yfed, efe a gyfrwyodd
iddo yr asyn, sef i'r propliAvyd a
barasai efe iddo ddycliAvelyd.
24 Ac Avedi iddo fyned ymaith,
^lleAv a'i cyfarfu ef ar y ffordd, ac
a'i lladdodd ef: a bu ei gelain ef
Avedi ei bwrw ar y ffordd, a'r asyn
oedd yn sefyU yn ei ymyl ef, a'r
llcAv yn sefyll wrth y gelain.
25 Ac Avele AA'^ŷr yn myned lieib-
io, ac a ganfuant y gelain Avedi ei
thaflu ar y ffordd, a'r IIcav yn sef-
yll AA^'th y gelain : a hwy a ddaeth-
ant ac a adroddasant hynny yn y
ddinas yr oedd yr hen bropliAv^d
yn aros ynddi.
26 A phan glybu y propliAAT^d, yr
IiAvn a barasai iddo ef ddychwelyd
or ffordd, efe a ddyAvedodd, Gwr
Duw yw efe, yr Iiaah a anufuddha-
odd air yr Arglwydd : am hynny yr
Arglwydd a'i rhoddodd ef i'r Ucav,
yr liAvn a'i drylliodd ef, ac a'i lladd-
odd ef, yn ol gair yr Arglwydd, yr
hAvn a lefarodd efe wrtho ef
27 Ac efe a lefarodd Avi'th ei feib-
ion, gan ddyAvedyd, CyfrAvyAvch i mi
yr asyn. Il liAvy a'* cyfrAA^asant.
28 Ac efe a aeth, ac a gafodd ei
gelain ef Avedi ei thaflu ar y ffordd,
a'r asju a'r IIcav yn sefyll Avrth y
gelain : ac ni fvA^ttasai y Ucav y gel-
ain, ac ni ddrylliasai efe yr asyn.
29 A'r prophwyd a gymmerth gel-
ain gAAT Duw, ac a'i gosododd hi
ar yr asyn, ac a'i dug yn ei hoi.
A'r hen brophAvyd a ddaeth i'r ddin-
as, i alaru, ac ì'av gladdu ef
30 Ac efe a osododd ei gelain ef
yn ei feddrod ei hun ; a hAAy a alar-
asant am dano ef, gan ddywedyd,
0 fy mrawd !
31 Ac AA'edi iddo ei gladdu ef, efe
a lefarodd Avrtli ei feibion, gan ddy-
AA'edyd, Pan fyddwyf farAv, cledd-
wch finnau hefyd yn y bcdd y cladd-
Avyd gAAT Duw ynddo; *^gosodwch
fy esgyrn i Avrth ei esgyrn ef
32 Canys diammeu y bydd syr hyn
a lefodd efe trAvy air yr Arglavydd
Cyn
CRIST
975.
«pen. 20.38.
1 2 Rron.
23.13.
K2Iiren.
23.16.
Qivraig Jeroboam
I. BRENHINOEDD, XIV.
yn myned at AM'ah.
Cyn
ORIST
975.
h Edrych
pen. 16. 24.
Cylch
974.
1 pen. 12.
31,32.
<Heb.
a drodd ae
a tenaeth.
5 Heb. a
lanteai ei
law ef.
ipen.12.30.
956.
yn erbyn yr allor sydd yn Bethel,
ac yn erbyn holl dai yr uclielfeydd
sydd yn ninasoedd ^ Samaria.
33 ^\ Wedi y path hyn ni ddy-
chwelodd Jeroboam o'i ffordd ddryg-
ionus ; ond ' efe '^ a wnaeth dracbefn
0 wehilion y bobl oiFeiriaid i'r iichel-
feydd: y neb a fynnai, efe ^a'i cys-
segrai ef, ac efe a gâi fod yn oflPeir-
iad ^ i'r uchelfeydd.
34 A'r peth hyn a aeth yn bech-
od i dŷ Jeroboam, \\ü ddiwreiddio
hefyd, ac i'^ü ddileu oddi ar wyneb
y ddaear.
PENNOD XIV.
1 Jeroboam, pan glefychodd ei fab Ab'iah, yn
gyrru ei wraig yn dd'ieithr âg anrhegion i'r
prophwyd Ah'iah i Siloh. 5 AKiah, ar ry-
bttdd Duw, yn cyhoeddi barn Duw. 17 Ab'iah
yn mario, o'i gladdu ef. 19 Nadab yn dyfod
ar 61 Jeroboam. 21 Di-ygionus lywodraeth
Sehoboam. 25 Sisac tfn anrheithio Jerusa-
lem. 29 Ab'iam yn dyfod ar ol Behoboam.
YPRYD hwnnw y clefychodd
Abiah mab Jeroboam.
2 A Jeroboam a ddywedodd wrth
ei wraig, Cyfod, attohvg, a newid
dy ddiUad, fel na wypont mai ti yw
gwraig Jeroboam ; a dos i Siloh :
wele, yno y mae Ahiah y prophwyd,
yr hwn a ddywedodd wrthyf ^y
byddivn frenhin ar y bobl yma.
3 A ^chymmer yn dy law ddeg
o fara, a theisenau, a chostrelaid o
fel, a dos atto ef : efe a fynega i ti
beth a dderfydd i'r bachgen.
4 A gwraig Jeroboam a wnaeth
feUy ; ac a gyfododd ac a aeth i Si-
loh, ac a ddaeth i dy Ahiah. Ond ni
allai Ahiah weled ; o herwydd ei lyg-
aid ef a -ballasai oblegid ei henaint
5 1Í A dywedodd yr Akglwydd
wrth Ahiah, Wele, y mae gwraig
Jeroboam yn dyfod i geisio peth
gennyt dros ei mab; canys claf
y w efe : fel hyn ac fel hyn y dy-
wedi wrthi hi: canys pan ddelo hi
i mewn, hi a ymddieithra.
6 A phan glybu Ahiah drwst ei
thraed hi yn dyfod i'r drws, efe a
ddywedodd, Tyred i mewn, gwraig
Jeroboam; i ba beth yr wyt ti yn
ymddieithro? canys myfi a anfon-
wyd attat ti â newyddion caled.
7 Dos, dywed ^vrth Jeroboam, Fel
hyn y dywedodd Arglwydd Dduw
Israel; Yn gymmaint a darfod i mi
dy ddyrchafu di o blith y bobl, a'th
wneuthiir di yn flaenor ar fy mhobl
Israel,
8 A thorri ymaith y frenhiniaeth
oddi wrth dy Dafydd, a'i rhoddi
i ti; ac na buost ti fel fy ngwas
Dafydd, yr hwn a gadwodd fy ngor-
chymynion, a'r h^vn a rodiodd ar
fy ol i â'i holl galon, i wneuthur
yn unig yr hyn oedd uniawn yn
fy ngolwg i;
9 Ond a wnaethost ddrwg y tu
hwnt i bawb a fu o'th flaen di; ac
a aethost ac a wnaethost i ti dduw-
iau dieithr, a delwau toddedig, i'm
digio i, ac °a'm tefiaist i o'r tu ol
i'th gefn:
10 Am hynny, wele *fi yn dwyn
drwg ar dy Jeroboam ; a thorraf ym-
aith oddi wrth Jeroboam * yr hwn a
biso ar bared, ^y gwarchaëedig a'r
gweddilledig yn Israel ; a mi a fwr-
iaf allan weddiUion tŷ Jeroboam, fel
y bwrir allan dom, nes ei ddarfod.
11 Y cwn a fwytty yr hwn fyddo
farw o eiddo Jeroboam yn y ddin-
as; ac adar y nefoedd a fwytty yr
hwn fyddo farw yn y maes : canys
yr Arglwydd a'i dywedodd.
12 Cyfod di gan hynny, dos i'th
dy: a 8 phan ddelo dy draed i'r
ddinas, bydd marw y bachgen.
13 A hoU Israel a alarant am dano
ef, ac a'i claddant ef : canys efe yn
unig o Jeroboam a ddaw i'r bedd;
o herwydd ^ cael ynddo ef beth
daioni tu ag at Arglwydd Dduw
Israel, yn nhy Jeroboam.
14 Yr Arglwydd hefyd a gyfyd
iddo 'frenhin ar Israel, yr hwn a
dyrr ymaith dy Jeroboam y dwthwn
hwnnw : ond pa beth ? le, yn awr.
15 Canys yr Arglwydd a dery Is-
rael, megis y siglir y gorsen mewn
dwfr; ac ''a ddiwreiddia Israel o'r
wlad dda hon a roddodd efe i'w tad-
au hwynt, ac a'u gwasgar hwynt tu
hwat i'r afon; o herwydd gwneuth-
ur o honynt eu Uwyni, gan annog
yr Arglwydd i ddigofaint.
16 Ac efe a ddyry heibio Israel,
er m^vyn pechodau Jeroboam, yr
hwn a bechodd, a'r hwn a wnaeth
i Israel bechu.
17 1Í A gwraig Jeroboam a gyfod-
odd, ac a aeth ymaith, ac a ddaeth
4 Tirsah: ac ""a hi yn dyfod ^i
drothwy y ty, bu farw y bachgen.
18 A hwy a'i claddasant ef ; a holl
Israel a alarasant am dano, °yn ol
gair yr Arglwydd, yr hwn a lef-
arasai efe trwy law ei was Ahiah
y prophAvyd.
19 A'r rhan arall o weithredoedd
Jeroboam, fel y rhyfelodd efe, ac
fel y teyrnasodd efe, wele hwynt yn
Cyn
CRIST
956.
cNeh.9. 26.
Ezec. 23.
35.
Cylch
956.
dpen.15.29.
«pen. 21. 21.
2 Bren. 9.
8.
' Dent. 32.
36.
8 ad. 17.
J» 2 Chron.
12.12.
a 19. 3.
1 pen. 15. 27.
k 2 Bren.
17.23.
1 pen. 16. 6,
8, 15, 23.
Can. 6. 4.
m ad. 12.
S at riniog
y drwa.
nad.13.
^
Rehohoam yn frenhin.
I. BRENHINOEDD, XV.
Teyrnasiad Ab'iam.
Cyn
CRIST
954.
0 2 Cliron.
12. 13.
9Î5.
972
P pen. 15. 12.
a 22. 46.
2 Bren. 23.
7.
1 2 Chron.
12.2.
971.
r pen. 11. 40.
• pen. 10. 17
4 gard.
1 2 Chron.
12.15.
958.
u 2 Ohron.
12. 16,
Ab'xah,
ysgrifenedig yn llyfr chronicl bren-
hinoedd Israel.
20 A'r dyddiau y teyrnasodd Je-
roboam, oedd ddwy flynedd ar
hiigain : ac efe a hunodd gyd â'i
dadau; a Nadab ei fab a deymas-
odd yn ei le ef.
21 ÍÍ A Rehoboam mab Solomon
a deyrnasodd yn Judali. Mab un
mlwydd a deugain oedd "Rehoboam
pan aeth efe yn frenhin, a dwy flyn-
edd ar bymtheg y teyrnasodd efe
yn Jerusalem, y ddinas a ddewis-
asai yr Arglwydd o holl Iwythau
Israel, i osod ei enw yno. Ac enw
ei fam ef oedd Naamah, Ammonees.
22 A Judah a \niaeth ddrygioni
y'ngolwg yr Arglwydd; a hwy a'i
hannogasant ef i eiddigedd, rhagor
yr hyn oil a wnaethai eu tadau, yn
eu pechodau a wnaethent.
23 Canys hwy a adeiladasant idd-
ynt uchelfeydd, a delwau, a Uwyni
ar bob bryn uchel, a than bob pren
gwyrddlas.
24 A gwŷr Psodomiaidd oedd yn
y wlad : gwnaethant he/yd yn ol
holl ffieidd-dra y cenhedloedd a
f^vriasai yr Arglwydd allan o flaen
meibion Israel.
25 ^ ^Ac yn y bummed flwyddyn
i'r brenhin Rehoboam, "^Sisac bren-
hin yr Aipht a ddaeth i fynu yn
erbyn Jerusalem.
26 Ac efe a ddug ymaith diysorau
tŷ yr Arglwydd, a thrysorau tŷ y
brenhin ; efe a'u dug hwynt ymaith
oil: dug ymaith hefyd yr holl dar-
iannau aur * a wnaethai Solomon.
27 A'r brenhin Rehoboam a wnaeth
yn eu lie hwynt dariannau pres, ac
a'u rhoddodd hwynt i gadw yn llaw
tywysogion y ^rhedegwyr, y rhai
oedd yn cadw drws tŷ y brenhin.
28 A phan elai y brenhin i dŷ yr
Arglwydd, y rhedegwyr a'u dyg-
ent hwy, ac a'u hadferent i ystafell
y rhedegwyr.
29 1Í *A'r rhan araU o weithred-
oedd Rehoboam, a'r hyn oU a
wnaeth efe, onid ydynt hwy yn
ysgrifenedig yn Uyfr chronicl bren-
hinoedd Judah?
30 A rhyfel fu rhwng Rehoboam
a Jeroboam yr holl ddyddiau.
31 A Rehoboam a hunodd gyd
â'i dadau, ac a gladdwyd gyd â'i
dadau yn ninas Dafydd. Ac enw ei
fam ef oedd Naamah, Ammonees.
Ac "Abiam ei fab a deyrnasodd yn
ei le ef
PENNOD XV.
1 Annmoiol deyrnasiad Abiam. 8 Asa ar ei ol
ef, 11 yn teyrnasu yn ddaionus; 16 aW
rhyfel rhyngddo ef a Baaea, yn peri iddo
vmeuthur cynghrair a Benhadad. 24 Jeho-
sapJiat yn dyfod ar ei d ef. 25 Drygiomia
lywodraeih Nadab. 27 Brad Baasa yn ei
erbyn ef, yn cyflawni prophwydoliaeth Ah'iah.
31 Hanes Nadab, a'i farwolaeth. 33 Dryg^
tonus lywodraeih Baasa.
AC yn y ddeunawfed flwyddyn
_ i'r brenhin "Jeroboam mab
Nebat, yr aeth Abiam yn frenhin
ar Judah.
2 ^ Tair blynedd y teyrnasodd efe
yn Jerusalem. Ac ''enw ei fam ef
oedd Maachah, merch "^Abisalom.
3 Ac efe a rodiodd yn holl bech-
odau ei dad, y rhai a wnaethai efe
o'i flaen ef: ac nid oedd ei galon
ei berflaith gyd a'r Arglwydd ei
Dduw, fel calon Dafydd ei dad,
4 Ond er mwyn Dafydd y rhodd-
odd yr Arglwydd ei Dduw iddo
ef ^oleuni yn Jerusalem; i gyfodi
ei fab ef ar ei ol ef, ac i sicrhâu
Jerusalem :
5 0 herwydd gwneuthur o Dafydd
yr hyn oedd uniawn y'ngolwg yr
Arglwydd, ac na chiliodd oddi
wrth yr hyn oil a orchymynodd efe
iddo hoU ddyddiau ei einioes, ^ond
yn achos Uriah yr Hethiad.
6 A rhyfel a fu rh^ng Rehoboam a
Jeroboam holl ddyddiau ei einioes.
7 A'r rhan arall o weithredoedd
Abiam, a'r hyn oil a Avnaeth efe,
onid ydynt hwy yn ysgrifenedig
yn *^llyfr chronicl brenhinoedd Ju-
dah? A rhyfel a iu rhwng Abiam
a Jeroboam.
8 Ac Abiam a hunodd gyd a'i
dadau, a hwy a'i claddasant ef yn
ninas Dafydd. Ac ^Asa ei fab a
deyrnasodd yn ei le ef
9 1Í Ac yn yr ugeinfed flwyddyn
i Jeroboam brenhin Israel yr aeth
Asa yn frenhin ar Judah.
10 Ac un mlynedd a deugain y
teyrnasodd efe yn Jerusalem. Ac
enw ^ei fam eioedd Maachah, merch
Abisalom.
11 Ac Asa a wnaeth yr hyn oedd
uniawn y'ngolwg yr Arglwydd, fel
Dafydd ei dad.
12 Ac efe a yrrodd ymaith ''y
gwŷr sodomiaidd o'r wlad, ac a
fwriodd ymaith yr holl ddelwau a
wnaethai ei dadau.
13 Ac efe a symmudodd 'Maachah
ei fam o fod yn frenhines, o her-
wydd gwneuthur o honi hi ddelw
Asa yn teyrnasu.
L BRENHINOEDD, XVI. Baasa yn lladd Nadab.
Cyn
CRIST
Cylch
951.
k pen. 22.
I 2 Chron.
16.1.
■a Edrych
pen. 12. 27.
n 2 Chron.
16.2.
* Ileb. yr
eto i fytiu
oddi terth-
y/.
o 2 Bren.
15. 29.
P 2 Ohron.
16. 12.
914.
12 Chron.
17. L
>• Matt. 1. 8.
Josaphat.
mewn Uwyn ; ac Asa a ddrylliodd
ei delw hi, ac a'^ llosgodd wrth afon
Cidron.
14 Ond ''ni fvmwyd ymaith yr ucli-
elfeydd: etto calon Asa oedd ber-
ffaith gyd â'r Arglwydd ei holl
ddyddiau ef.
15 Ac efe a ddug i mewn gyssegred-
ig bethauei dad, a'r pethaua gyssegr-
asai efe ei hun, i dŷ yr Arglwydd,
yn arian, yn aur, ac yn Uestri.
16 1ÍA rhyfel a fu rhwng Asa a
Baasa brenhin Israel eu holl ddydd-
iau hwynt.
17 A '^ Baasa brenhin Israel a aeth
i fynu yn erbyn Judah, ac a adeilad-
odd Ram ah ; "* fel na adawai efe i
neb fyned allan na dyfod i mewn
at Asa brenhin Judah.
18 Yna Asa a gymmerodd yr holl
arian a'r aur a adawsid yn nhrysorau
tŷ yr Arglwydd, a thrysorau tŷ y
brenhin, ac efe a'u rhoddodd hwynt
yn Haw ei weision : a'r brenhin Asa
a anfonodd at °Benhadad mab Tab-
rimon, mab Hezion, brenhin Syria,
yr hwn oedd yn trigo yn Damascus,
gan ddywedyd,
19 Cyfammod sydd rhyngof fi a
thi, rhwng fy nhad i a'th dad di :
wele, mi a anfonais i ti anrheg o
arian ac aur; tyred, diddymma dy
gyfammod â Baasa brenhin Israel,
fel * y cilio efe oddi wrthyf fi.
20 Felly Benhadad a wrandawodd
ar y brenhin Asa, ac a anfonodd dy-
wysogion y Uuoedd, y rhai oedd gan-
ddo ef, yn erbyn dinasoedd Israel, ac
a darawodd ° Ijon, a Dan, ac Abel-
beth-maachah, a holl Cinneroth, gyd
â holl wlad Naphtali.
21 A phan glybu Baasa hynny, efe
a beidiodd âg adeiladu Ramah ; ac
a drigodd yn Tirsah.
22 Yna y brenhin Asa a gasglodd
hoU Judah, heb lysu neb: a hwy
a gymmerasant gerrig Ramah, a'i
choed, a'r rhai yr adeiladasai 13aa-
sa ; a'r brenhin Asa a adeiladodd â
hwynt Geba Benjamin, a Mispah.
23 A'r rhan arall o holl hanes Asa,
a'i holl gadernid ef, a'r hyn oil a
wnaeth efe, a'r dinasoedd a adeilad-
odd efe, onid ydynt hwy yn ysgrif-
enedig yn llyfr chronicl brenhinoedd
Judah? eitlir Pyn amser ei henaint
efe a glafychodd o'i draed,
24 Ac Asa a hunodd gyd a'i dad-
au, ac a gladdwyd gyd a'i dadau yn
ninas Dafydd ei dad; ^a "^Jehosaphat
ei fab a deyrnasodd yn ei le ef
25 1ÍA Nadab mab Jeroboam a
^ ddechreuodd deymasu ar Israel }ti
yr ail flAvyddyn i Asa brenhin Ju-
dah ; ac a deyrnasodd ar Israel
ddwy flynedd.
26 Ac efe a wnaeth ddrygioni yng
ngolwg yr Arglwydd, ac a rodiodd
yn ffordd ei dad, ac yn ei bechod ef
a'r hAvn y gwnaeth efe i Israel bechu.
27 1Í A Baasa mab Ahiah, o dy
Issachar, a gyd-fwriadodd yn ei
erbyn ef ; a Baasa a'i tarawodd ef
yn * Gibbethon eiddo y Philistiaid :
canys Nadab a hoU Israel oedd yn
gwarchae ar Gibbethon.
28 A Baasa a'i Uaddodd ef yn y
drydedd fl^vyddyn i Asa brenhin
Judah, ac a deyrnasodd yn ei le ef.
29 A phan deyrnasodd, efe a dar-
awodd holl dy Jeroboam ; ni adaw-
odd \vQ.perclien anadl i Jeroboam,
nes ei ddifetha ef, yn ol *gair yr
Arglwydd, yr hwn a lefarasai efe
trwy law ei was Ahiah y Siloniad :
30 "Am bechodau Jeroboam y rhai
a bechasai efe, a thrivy y rhai y
gwnaethai efe i Israel bechu; o
herwydd ei waith ef yn digio Ar-
glwydd Dduw Israel.
31 A'r rhan arall o hanes Nadab,
a'r hyn oil a wnaeth efe, onid ydynt
yn ysgrifenedig yn Uyfr chronicl
brenhinoedd Israel ?
32 A rhyfel a fu rhwng Asa a Bar
asa brenhin Israel eu hoU ddyddiau
hwynt.
33 Yn y drydedd flwyddyn i Asa
brenhin Judah y teyrnasodd Baasa
mab Ahiah ar holl Israel yn Tirsah,
bedair blynedd ar hugain.
34 Ac efe a wnaeth ddrygioni yng
ngolwg yr Arglwydd, ac a rodiodd
yn flfordd Jeroboam, ac yn ei bech-
od ef trivy yr hwn y gwnaeth efe i
Israel bechu.
PENNOD XVL
1, 7 ProphwydoUaeth Jehu yn erhyn Baasa. 5
Elali yn dyfod ar ei ol ef: 8 a Zimri, tnoy
frad, ar ei ol yntau ; 11 ac yn dxeyn i hen
brophicydoliaeth Jehu. 15 Omri yn ei yrru
ef i'w losgi ei hun ; 21 a chwedi ymrannu
a'r hobl, yn gorthrechu Tibni, 23 yn adeiladu
Samaria, 25 yn teyrnasu yn annuwiol. 27
Ahab ar ei ol ef, 29 yn teyrnasu yn ysgeler.
34 Melldith Josua yn dyfod i Eîel am adeil-
adu Jericho.
YNA y daeth gair yr Arglwydd
at "Jehu mab Hanani yn erbyn
Baasa, gan ddywedyd,
2 '' 0 herwydd i mi dy ddyrchafii
o'r Uwch, a'th wneuthur yn flaenor
ar fy mhobl Israel, a rhodio o honot
Cyn
CRIST
95t.
6 Heb.
deyrnas-
odd.
« Jos. 19. 44.
pen. 16. 15.
t pen. 14.
10,14.
1 pen. 14.
IC.
953.
Cyich
930.
» 2 Chron.
19. 2. a 20.
34.
•> pen. 14. 7.
ii64
Blah, Zimri,
I. BRENHINOEDD, XVI.
ac OmrL
Cyn
CRIST
Cylch
t ad. 11.
<■ pen. 14.
10. a 15. 29.
e pen. 14. 11.
' 2 Chron.
iC. 1.
9J0.
« pen. 15.
27,29.
Eclrych
Uos. 1. 4.
93a
2 Tleb. ar
dỳ Tirsah.
929.
^ 2 Bren. 9.
SI.
1 1 Sam. 25.
22.
"ad.!.
1 Deut 32.
21.
1 Sam. 12.
21.
1 Cor. 8. 4.
a 10. 19.
029.
titliau yn ffordd Jeroboam, a pheri
i'm pobl Ismel bechu, gan fy nigio
â'u pechodau ;
3 Wele fi •= yn torri ymaith hiliog-
aetli Baasa, a hiliogaeth ei dŷ ef : a
mi a wnaf dy dŷ di fel ^tŷ Jeroboam
mab Nebat.
4 ® Y own a fwytty yr hwn fyddo
raarw o'r eiddo Baasa yn y ddinas ;
ac adar y nefoedd a fwytty yr hwn
fyddo marw o'r eiddo ef yn y maes.
5 A'r rhan arall o hanes Baasa, a'r
hyn oil a wnaeth efe, a'i gadernid
ef" *^onid ydynt yn ysgrifenedig yn
llyfr chronici brenhinoedd Israel ?
6 A Baasa a hunodd gyd a'i dadau,
ac a gladdwyd yn Tirsah ; ac Elah
ei fab a deyrnasodd yn ei le ef.
7 Hefyd trwy law Jehu mab
Hanani y prophwyd y bu gair yr
Arglwydd yn erbyn Baasa, ac yn
erbyn ei dy ef, o herwydd yr holl
ddrygioni a wnaeth efe y'ngolwg
yr Arglwydd, gan ei ddigio ef
trwy waith ei ddwylaw ; gan fod
fel tŷ Jeroboam, ac oblegid ^iddo
ei ladd ef
8 IT Yn y chweched flwyddyn ar
hugain i Asa brenhin Judah y
teyrnasodd Elah mab Baasa ar Is-
rael yn Tirsah, ddwy flynedd
9 A Zimri ei was ef, tywysog ar
hanner y cerbydau, a gyd-fwriad-
odd yn ei erbyn ef, ac efe yn yfed
yn feddw, yn Tirsah, yn nhŷ Arsa, yr
hwn oedd ^ ben-teulu yn Tirsah.
10 A ^' Zimri a aeth ac a'i tarawodd
ef, ac a'i Uaddodd, yn y seithfed
flwyddyn ar hugain i Asa brenhin
Judah, ac a deyrnasodd yn ei le ef
11 IT A plian ddechreuodd efe
deyrnasu, ac eistedd ar ei deyrn-
gadair, efe a laddodd holl dy Baasa :
ni adawodd efe iddo ef ' im i biso
yn erbyn y pared; na'i geraint, na'i
gyfeillion.
12 Felly Zimri a ddinystriodd holl
dy Baasa. yn ol gair yr Arglwydd,
yr hwn a lefarodd efe yn erbyn
Baasa trwy law ^ Jehu y prophwyd.
13 0 herwydd holl bechodau Baa-
sa, a phechodau Elah ei fab ef, trwy
y rhai y pechasant hwy, a thrwy y
rhai y gwnaethant i Israel bechu,
gan ddigio Arglwydd Dduw Israel
â'u ' gwagedd.
14 A'r rhan arall o hanes Elah, a'r
hyn oil a Avnaeth efe, onid ydynt
h^vy yn ysgrifenedig yn llyfr chron-
ici brenhinoedd Israel ?
15 1Í Yn y seithfed flwyddyn ar
hugain i Asa brenhin Judah y teyrn-
asodd Zimri saith niwrnod yn Tir-
sah : •" a'r bobl oedd yn gwersyllu
yn erbyn Gibbethon eiddo y Phi-
listiaid.
16 A chlybu y bobl y rhai oedd yn
y gwersyli ddywedyd, Zimri a gyd-
fwriadodd, ac a laddodd y brenhin.
A holl Israel a goronasant Omri,
tywysog y Uu, yn frenhin y dwthwn
hwnnw ar Israel, yn y gwersyli.
17 Ac Omri a aeth i fynu, a holl
Israel gyd âg ef, o Gibbethon ; a
hwy a warchaeasant ar Tirsah.
18 A phan welodd Zimri fod y
ddinas wedi ei henniU, efe a aeth i
balas tŷ y brenhin, ac a losgodd dy
y brenhin am ei ben â than, ac a
fu farw;
19 Am ei bechodau yn y rhai y
pechodd efe, gan wneuthur drygioni
y'ngolwg yr Arglwydd, gan rodio
yn ffordd Jeroboam, ac yn ei bechod
a wnaeth efe i beri i Israel bechu.
20 A'r rhan arall o hanes Zimri,
a'i gyd-fradwi"iaeth a gyd-f^vriadodd
efe ; onid ydynt hwy yn ysgrifen-
edig yn Uyfr chronici brenhinoedd
Israel ?
21 1Í Yna yr ymrannodd pobl Israel
yn ddwy ran: rhan o'r bobl oedd
ar ol Tibni mab Ginath, i'w osod ef
yn frenhin, a rhan ar ol Omri.
22 A'r bobl oedd ar ol Omri a
orchfygodd y bobl oedd ar ol Tibni
mab Ginath : felly Tibni a fu farw,
ac Omri a deyrnasodd.
23 IF Yn yr unfed flwyddyn ar
ddeg ar hugain i Asa brenhin Ju-
dah y teyrnasodd Omri ar Israel
ddeuddeng mlynedd : yn Tirsah y
teyrnasodd efe chwe blynedd,
24 Ac efe a brynodd fynydd Sa-
maria gan Semer, er d^vy dalent o
arian; ac a adeiladodd yn y myn-
ydd, ac a alwodd eiiw y ddinas a
adeiladasai efe, ar ol enw Semer,
arglwydd y mynydd, ^ ^ Samaria.
25 H Ond " Omri a wnaeth ddryg-
ioni y'ngŵydd yr Argl^vydd, ac a
wnaeth yn waeth na'r holl rai a
fuasai ol flaen ef
26 Canys efe a
ffordd Jeroboam
yn ei bechod ef,
g^vnaeth efe i Israel bechu, gan
ddigio Arglwydd Dduw Israel â'u
p gwagedd hwynt.
27 A'r rhan arall o bancs Omri, yr
hyn a wnaeth efe, a'i rymmusder
a wnaeth efe, onid ydynt hwy yn
rodiodd yn hoU
mab Nebat, ac
trwy yr hwn y
Cyn
CBI8T
Cylch
929.
"> pen. 16.
27.
923.
925.
SHeb.
Someron.
a Edrvch
pen. 13. 32.
0 Mic. 6. 16.
Aháb yn teyrnasu.
I. BRENHINOEDD, XVIL
Gweddw Sareplitah.
Cyn
CRIST
925.
918.
4 Heb. ÄL
1 2 Bren.
13. 6. a 17.
16. a 21. 3.
Cylch
910.
2 Heb.
Eliahu.
» 2 Bren. 3.
14.
*> lago 5. 17.
c Luc 4. 25.
ysgrifenedig yn Uyfr chronicl bren-
hinoedd Israel ?
28 Ac Omri a hunodd gyd â'i dad-
au, ac a gladdwyd yn Saraaria, ac
Ahab ei fab a deyrnasodd yn ei le ef.
29 1Í Ac Ahab mab Omri a dde-
chreuodd deyrnasu ar Israel yn y
drydedd flwyddyn ar bymtheg ar
hugain i Asa brenhin Judah : ac
Ahab mab Omri a deyrnasodd ar
Israel yn Samaria ddwy flynedd ar
hugain.
30 x\c Ahab mab Omri a wnaeth
ddiygioni y'ngolwg yr Arglwydd
y tu hwnt i bawb ol flaen ef.
31 ^ Canys ysgafn oedd ganddo ef
rodio ym mhechodau Jeroboam mab
Nebat, ac efe a gymmerth yn wraig
Jezebel merch Ethbaal brenhin y
Sidoniaid, ac a aeth ac a wasanaeth-
odd Baal, ac a ymgrymmodd iddo.
32 Ac efe a gyfododd aUor i Baal
yn nhŷ Baal, yi" hwn a adeiladasai
efe yn Samaria.
33 Ac Ahab a wnaeth i hvyn. Ac
Ahab a wnaeth fwy i ddigio Ar-
glwydd Dduw Israel na hoU fren-
hinoedd Israel a fuasai o'i flaen ef.
34 IF Yn ei ddyddiau ef Hiel y
Betheliad a adeiladodd Jericho :
yn Abiram ei gyntaf-anedig y syl-
faenodd efe hi, ac yn Segub ei fab
ieiiangaf y gosododd efe ei phyrth
hi, "^yn ol gair yr Arglwydd, yi-
hwn a lefarasai efe trwy law Josua
mab Nun.
PENNOD XVII.
1 ETias, wedi prophwydo yn erhyn Ahab, yn
cael ei horthi gan gig/rain yn Cerith, 10 a
chan wraig weddw ynSarepJdah, 14 a honno
yn cael rhad penllad, 17 a chyfodi ei mab o
farvo ifyw, 24: ac yn credu EVias.
AC ^ Ehas y Thesbiad, un o bres-
.. wylwyr Gilead, a ddywedodd
wrth Ahab '^Fel mai by w Arglwydd
Dduw Israel, yr hwn yr ydwyf yn
sefyll ger ei fron, ^ ni bydd " y blyn-
yddoedd hyn na gwlith na gwlaw,
ond yn ol fy ngair i.
2 A gair yr Arglwydd a ddaeth
atto ef, gan ddywedyd,
3 Dos oddi ymsL, a thro tu a'r dwyr-
ain, ac ymguddia wrth afon Cerith,
yr hon sydd ar gyfer yr lorddonen.
4 Ac o'r afon yr yfi ; ac mi a berais
i'r cigfrain dy borthi di yno.
5 Felly efe a aeth, ac a wnaeth yn
ol gair yr Arglwydd ; canys efe a
aeth, ac a arhosodd wrth afon Cerith,
yr hon sydd ar gyfer yr lorddonen.
6 x4.'r cigfrain a ddygent iddo fara
a chig y bore, a bara a chig bryd-
nawn : ac efe a yfai o'r afon.
7 Ac yn ol talm o ddyddiau y
sychodd yr afon, oblegid na buasai
wlaw yn y wlad.
8 IT A gair yr Arglwydd a ddaeth
atto ef, gan ddywedyd,
9 Cjrfod, dos i ^ Sarephtah, yi* hon
sydd yn perthyn i Sidon, ac aros
yno : wele, gorchymynais i wraig
weddw dy borthi di yno.
10 Felly efe a gyfododd, ac a aeth
i Sarephtah. A phan ddaeth efe at
borth y ddinas, wele yno wraig
weddw yn casglu briw-wŷdd : ac efe
a alwodd arni, ac a ddywedodd,
Dwg, attolwg, i mi ychydig ddwfr
mewn llestr, fel yr yfwyf
11 Ac a hi yn myned i'w gyrchu,
efe a alwodd arni, ac a ddywedodd,
Dwg, attolwg, i mi dammaid o fara
yn dy law.
12 A hi a ddywedodd, Fel mai
byw yr Arglwydd dy Dduw, nid
oes gennyf deisen, ond Uonaid llaAv
o flawd mewn cehvrn, ac ychydig
olew mewn ysten : ac wele fi yn
casglu dau o friw-wŷdd, i fyned i
mewn, ac i barottoi hynny i mi ac
i'm mab, fel y bwyttaom hynny, ac
y byddom feirw.
13 Ac Elias a ddywedodd wrthi,
Nac ofna ; dos, gwna yn ol dy air :
etto gwna i mi o hynny deisen fech-
an yn gyntaf, a dwg i mi ; a g^vna
i ti ac i'th fab ar ol hynny.
14 Canys fel hyn y dywed Ar-
glwydd Dduw Israel, Y blawd
yn y celwrn ni threulir, a'r olew
o'r ysten ni dderfydd, hyd y dydd
y rhoddo yr Arglwydd wlaw ar
wyneb y ddaear.
15 A hi a aeth, ac a wnaeth yn ol
gair Elias : a hi a fwyttaodd, ac yn-
tau, a'i thylwyth, ^yspaid blwyddyn.
16 Ni ddarfu y celwrn blawd, a'r
ysten olew ni ddarfu, yn ol gair yr
i^JiGLWYDD, yr hwn a ddywedasai
efe trwy law Elias.
17 IT Ac wedi y pethau hyn y clef-
ychodd mab gwraig y tŷ, ac yr oedd
ei glefyd ef mor gryf, fel na thrig-
odd anadl ynddo.
18 A hi a ddywedodd wrth Elias,
" Beth sydd i mi « wnelwyf â thi,
gwr Duw? a ddaethost ti attaf i goff-
âu fy anwiredd, ac i ladd fy mab ?
19 Ac efe a ddywedodd wrthi,
Moes i mi dy fab. Ac efe a'i cym-
merth ef o'i mynwes hi, ac a'i dug
ef i fynu i ystafell yr oedd efe yn
Cyn
grist
Cylch
910.
d Obad. 20.
Luc 4. 26,
Sarepta,
SNeu,
lawer o
ddyddiau.
lEdrych
Luc o. S.
Anfon Elms
I. BRENHINOEDD, XVIII.
at Ahab.
Cyn
CEIST
Cylch
910.
' 2 Bren. 4.
34,35.
* Heb. ?/m-
fesurodd.
«Heb.
iwfewn.
Cylch
906.
1 Heb. ar
ei dŷ ef.
3 Heb.
UebeL
* Hebt nod
ymdorrmn
oddi rvrth
yr anifeil-
iaid.
aros ynddi, ac a'i gosododd ef ar ei
wely ei hun.
20 Ac efe a leiodd ar yr Ar-
GLWYDD, ac a ddywedodd, O Ar-
GLWYDD fy Nuw, a ddrygaist ti y
wraig weddw yr yd^vyf fi yn ymdeith-
io gyd â hi, gan ladd ei mab hi ?
21 Ac ^efe a ^ymestynodd ar y
bachgen dair gwaith, ac a lefodd
ar yr Arglwydd, ac a ddywedodd,
0 Arglwydd iy Nuw, dychweled,
attolwg, enaid y bachgen hwn '^iddo
eilwaith.
22 A'r Arglwydd a wrandawodd
ar lef Elias ; ac enaid y bachgen a
ddychwelodd i mewn iddo, ac efe a
ddadebrodd.
23 Ac Elias a gymmerodd y bach-
gen, ac a'i dug ef i waered o'r ys-
tafell i'r tŷ, ac a'i rhoddes ef i'w
fam : ac Elias a ddywedodd, Gwel,
byw y w dy fab.
24 IF A'r Avraig a ddywedodd wrth
Elias, Yn awi* wrth hyn y gwn mai
gwr Duw ychvi/t ti, ac mai gwir-
ionedd i/w gair yr Arglwydd yn
dy enau di.
PENNOD XVIII.
1 Elms, pan oedd dostaf y newyn, wedi ei yrru
at AJiab, yn cyfarfod ug Obad'iah ; 9 a hion-
nw yn dwyn Ahab at Elias : 17 ac yntau yn
argyhoeddi Ahab ; a thrwy dan o\r nef, yn
cael y maea ar hrophwydi Baal; 41 a thrwy
iceddi yn cael gwlaio, ac yn canlyn Ahab i
Jezreel.
AC ar ol dyddiau laAver daeth
_ gair yr Arglwydd at Ehas, yn
y drydedd flwyddyn, gan ddywed-
yd, Dos, ymddangos i Ahab ; a mi a
roddaf wlaw ar wyneb y ddaear.
2 Ac Elias a aeth i ymddangos i
Ahab. A'r newyn oedd dost yn
Samaria.
3 Ac Ahab a alwodd Obadiah, yr
hwn oedd ^ben-teulu iddo: (ac 0-
badiah oedd yn ofni yr Arglwydd
yn fawr :
4 Canys pan ddistrywiodd ^Jezebel
brophwydi yr Arglwydd, Obadiah
a gymmerodd gant o brophwydi, ac
a'u cuddiodd hwynt bob yn ddeg a
deugain mewn ogof, ac a'u porthodd
hwynt â bara ac â dwfr.)
5 Ac Ahab a ddywedodd wrth
Obadiah, Dos i'r wlad, at bob fíyn-
non ddwfr, ac at yr holl afonydd :
ysgatfydd ni a gawn lasweUt, fel y
cadwom yn fyw y cefiylau a'r mul-
od, fel *na adawom i'r holl anifeil-
iaid goUi.
6 Felly hwy a rannasant y wlad
rhyngddynt i'w cherdded : Ahab a
aeth y naill ffordd ei hunan, ac Oba-
diah a aeth y ffordd arall ei hunan.
7 IF Ac fel yr oedd Obadiah ar y
ffordd, wele Élîas yn ei gyfarfod ef :
ac efe a'i hadnabu ef, ac a syrthiodd
ar ei wyneb, ac a ddywedodd, Onid
ti yw fy arglwydd Elias ?
8 Yntau a ddywedodd wrtho, lë,
myfi : dos, dywed i'th arghvydd,
Wele Elias.
9 Dywedodd yntau. Pa bechod a
wneuthum i, pan roddit ti dy was
yn Haw Ahab i'm lladd?
10 Fel mai byw yr Arglwydd dy
Dduw, nid oes genedl na brenhin-
iaeth yr hon ni ddanfonodd fy ar-
glwydd iddi i'th geisio di ; a phan
ddywedent, Nid yiv efe yma, efe a
dyngai y frenhiniaeth a'r genedl, na
chawseut dydi.
11 Ac yn awr yr wyt ti yn dy-
wedyd, Dos, dywed i'th arglwydd,
Wele Elias.
12 A phan elwyf fi oddi wrthyt ti,
*yspryd yr Arglwydd a'th gymmer
di Ue nis gwn i ; a phan ddelwyf i
fynegi i Ahab, ac yntau heb dy gael
di, efe a'm lladd i : ond y mae dy
was di yn ofoi yr Arglwydd o'm
mebyd.
13 Oni fynegwyd i'm harglwydd
yr hyn a ^vneuthum i, pan laddodd
Jezebel broph^vydi yr Arglwydd,
fel y cuddiais gannwr o brophwydi
yr Arglwydd, bob yn ddengwr a
deugain mewn ogof, ac y porthais
hwynt â bara ac â dwfr ?
14 Ac yn awr ti a ddywedi, Dos,
dywed i'th arglwydd, Wele Elias:
ac efe a'm lladd i.
15 A dywedodd Elias, Fel mai
byw Arglwydd y lluoedd, yr hwn
yr wyf yn sefyll ger ei fron, heddyw
yn ddiau yr ymddangosaf iddo ef
16 Yna Obadiah a aeth i gyfarfod
Ahab, ac a fynegodd iddo. Ac Ahab
a aeth i gyfarfod Elias.
17 A phan welodd Ahab Elias,
Ahab a ddyAvedodd wrtho, Onid ti
yw yr hwn '' sydd yn blino Israel ?
18 Ac efe a ddywedodd, Ni flinais
i Israel ; ond tydi, a thy dy dad :
am i chwi wrthod gorchymynion
yr Arglwydd, ac i ti rodio ar ol
Baalim.
19 Yn awr gan hynny anfon, a
chasgl attaf holl Israel i fynydd
Carmel, a phrophwydi Baal, pedwar
cant a deg a deugain, a phrophwydi
y Uwyni, pedwar cant, y rhai sydd
yn bwytta ar fwrdd Jezebel.
Cyn
CRIST
Cylch
906.
» 2 Bren. 2.
16.
Ezec. 3. 12,
14.
Act. 8. 39.
b Act 16. 20.
Tan dr nef
L BRENHINOEDD, XVIIL
yn ysu offrwm EVias.
Cyn
CRIST
Cylch
906.
c Edrych
Jos. 24. 15.
<i pen. 19.
10, 14.
s Heb. gair.
6 Neu,aHeb.
' Neu, wrth.
* Neu,
mi//yrio.
' 1 Cor. 11.
4.6.
9 Heb.
dyrchafu.
2 Neu,
ymvorando.
20 Felly Ahab a anfonodd at holl
feibion Israel, ac a gasglodd y pro-
phwydi ynghyd i fynydd Carmel.
21 Ac Elias a ddaeth at yr holl
bobl, ac a ddywedodd, Pa hyd yr
ydych cli'rfi yn cloffi rhwng dau
feddwl? OS yr Arglwydd sydd
Dduw, '^ewch ar ei ol ef ; ond os
Baal, ewch ar ei ol yntau. A'r bobl
nid attebasant iddo air.
22 Yna y dywedodd Elias WTth y
bobl, * MyiS. fy hunan ^vyf yn fy w o
brophwydi yr Arglwydd ; ond pro-
pliwydi Baal yclynt bed war cant a
dengwr a deugain.
23 Rhodder gan liynny i ni ddau
fustach : a dewisant hwy iddynt un
bustach, a darniant ef, a gosodant
ar goed, ond na osodant dan dano :
a minnau a barottoaf y bustacli ar-
all, ac a'2 gosodaf ar goed, ac ni
roddaf dan dano.
24 A gelwch cliAvi ar enw eicli
duAviau, a minnau a alwaf ar enw
yr Arglwydd : a'r Duw a attebo
trwy dean, bydded efe Dduw. A'r
holl bobl a attebasant ac a ddy-
wedasant, Da yw y ^ peth.
25 Ac Elias a ddywedodd wi-th
brophwydi Baal, Dewiswch i chwi
un bustach, a pharottowch ef yn
gyntaf ; canys Uawer ydych chwi :
a gelwch ar enw eich duwiau, ond
na osodwch dan dano.
26 A hwy a gymmerasant y bus-
tach a roddasid iddynt, ac a'i par-
ottoisant, ac a alwasant ar enw Baal
o'r bore hyd banner dydd, gan
ddywedyd, Baal, "^ gwrando ni ; ond
nid oedd llcf, na neb yn atteb : a
Invy a lammasant '^ar yr allor a
Avnelsid.
27 A bu, ar banner dydd, i Ehas
cu gwatẁor liAvynt, a dywedyd,
Gwaeddwch a Uef uchel : canys duw
yiv efe ; naill ai ^ yinddiddan y viae,
neu crlid, neu ymdeithio y mac
efe ; fe a allai ei fod yn cysgu, ac
mai 7'liaid ei ddeffro ef.
28 A hwy a waeddasant â lief uch-
el, ac a'u torrasant eu hunain yn
ol eu harfer â cliyllill ac âg ellynod,
nes i'r gwaed ffrydio arnynt.
29 Ac wedi iddi fyned dros ban-
ner dydd, ^ a phrophwydo o honynt
nes ^oíFrymmu yr hwyr-oÿíwaì. ; etto
nid oedd Uef, na neb yn atteb, nac
yn 2 ystyi'ied.
30 A dywedodd Elias wrth yr holl
bobl, Nesêwch attaf fi. A'r holl
bobl a nesasant atto ef. Ac efe a
gyweiriodd allor yr Arglwydd, yr
lion a ddrylliasid.
31 Ac Ehas a gymmerth ddeu-
ddeg o gerrig, yn ol rhifedi llwyth-
au meibion Jacob, yr hwn y daethai
gair yr Arglwydd atto, gan ddy-
wedyd, ^ Israel fydd dy enw di.
32 Ac efe a adeiladodd a'r meini
aUor yn enw yr Arglwydd ; ac a
wnaeth ffos o gylch lie dau fesur
o had, o amgylch yr aUor.
33 Ac efe a drefnodd y coed, ac a
ddarniodd y bustach, ac a'i gosod-
odd ar y coed ;
34 Ac a ddywedodd, Llenwch bed-
war celymaid o ddwfr, a ^ thyweUt-
wch ar y poeth-ofFrwm, ac ar y coed
Ac efe a ddywedodd, Gwnewch eil-
waith ; a hwy a wnaethant eilwaith,
Ac efe a ddywedodd, Gwnewch y
drydedd waith ; a hwy a wnaethant
y drydedd waith.
35 A'r dyfroedd a aethant o am-
gylch yr allor, ac a lanwodd y ffos
o ddwfr.
36 A phan ofírymmid yr liwyr-
offr^Ain, Elias y prophwyd a nes-
aodd, ac a dd}^wedodd, O Ar-
glwydd ''Dduw Abraham, Isaac,
ac Israel, gwybydder heddyw mai
ti sydd Dduw yn Israel, a minnau
yn was i ti, ac mai trAvy dy air di
y gwueuthum i yr holl bethau hyn.
37 GAvrando fi, O Arglwydd,
gAvrando fi, fel y gAA'ypo y bobl hyn
mai tydi yw yi* Arglwydd Dduw,
ac mai ti a ddychAvelodd eu calon
hAvy drachefn.
38 Yna 'tan yr Arglwydd a syrth-
iodd, ac a ysodd y poeth-ofírwm, a'r
coed, a'r cerrig, a'r llAvch, ac a leib-
iodd y dAvfr oedd yn y ffos.
39 A'r hoU bobl a welsant, ac a
syi'thiasant ar eu liAvynebau, ac a
ddywedasant, Yr Arglwydd, efe
sydd Dduw, yr Arglwydd, efe
sydd Dduw.
40 Ac Elias a ddywedodd Avrthynt
IiAvy, ^ DeliAvch brophwydi Baal ; na
ddianged gAAT o honynt A hAvy
a'u daliasant : ac Elias a'u dygodd
liAvynt i Avaered i afon Cison, ac a'u
lladdodd liAA^nt yno.
41 IF Ac Elias a ddywedodd Avrth
Ahab, Dos i fynu, bAA^tta ac ŷf;
canys wele ^ drAvst UaAver o wlaw.
42 Felly Ahab a aeth 1 fynu i
fAvytta ac i yfed. Ac Elias a aeth i
fynu i ben Carmel; 'ac a ymostyng-
odd ar y ddaear, ac a osododd ei
wyneb rliAvng ei liniau ;
Cyn
CRIST
Cylch
906.
f Gen. 32.
28.
2r,ren.l7.
34.
SEdrych
Uaru.6.20.
h Eiod. 3. 6.
1 Lef. 9. 24.
Barn. 6. 21.
2 CUron. 7.
L
k2Bren.lO.
25.
SNeu,
f ion IrtBSt
lIago6ul7,
18.
368
Elms yn ffoi
I. BRENHINOEDD, XIX.
i Beerscba.
Cyn
CEIST
Cylch
906.
m 2Brcn. 4.
20.
* neb. dy.
aKuthl.17.
b Kum. 11.
15.
Jonah 4.
3,8.
2Ueb.
iw einioes.
«Heb,
obennydd.
43 Ac a ddywedodd wrth ei laiigc,
Dos i fynii yn awr, edrjcli tu a'r
mor. Ac efe a aeth i fyiiu ac a
edrycliodd, ac a ddywedodd, Nid
oes dim, Dywedodd yntau, Dos
etto saith waith.
44 A'r seitlifed waith y dywedodd
efe, Wele gwmmwl bychan f el cledr
UaAV gwr yn dyrchafu o'r mor. A
dywedodd yntau, Dos i fynu, dywed
wrth Ahab, Rlnvym dy gei'hyd, a
dos i waered, fel na'th rwystro y
gAvlaw.
45 Ac yn yr ennyd honno y nef-
oedd a dduodd gan gymmylau a
gA^ynt ; a bu gAvlaw maAvr. Ac
Aliab a farchogodd, ac a aetli i
Jezreel.
4G A Haw yr Arglwydd oedd ar
Elias ; ac efe " a wregysodd ei Iwjn-
au, ac a redodd o flaen Ahab nes
^ ei ddyfod i Jezreel.
PENNOD XIX.
1 Eltas, wrth fygwlh Jezebel, yn ffoi i Beersebaj
4 a phan oedd flin ganddo ei einioes, yn
cael cysur gan angel, 9 Duw yn ymddangos
iddo yn Horeh, ac yn ei an/on e/ i enneinio
Hazael, Jehu, ac Elisëus. 19 Elis'éus, wedi
canu yn iach i'r eiddo, yn canlyn EVias.
AC Ahab a iynegodd i Jezebel yi*
Xjl hyn oil a wnaethai Elias; a
chyd â phob peth, y modd y lladdasai
efe yr holl brophwydi a'r cleddyf.
2 Yna Jezebel a anfonodd gennad
at Elias, gan dd jwedyd, ^ Fel hyn y
gAvnelo y duwiau, ac fel hyn y
chwanegont, oni wnaf erbyn y pryd
hwn y fory dy einioes di fel einioes
un o honynt hAvy.
3 A phan welodd efe hynny, efe a
gyfododd, ac a aeth am ei einioes,
ac a ddaeth i Beerseba, yr hon sydd
yn Judah, ac a adawodd ei langc
yuo.
4 *[[ Ond efe a aeth i'r anialwcli
daith diwrnod, ac a ddaeth ac a eis-
teddodd dan ferywen ; ac "^ a ddeis-
yfodd ^ iddo gael marw : dywedodd
licfyd, Digon yw ; yn aAvr, Ar-
glwydd, cymmer fy einioes : canys
nid ydivyf fi well nam tadau.
5 Ac fel yr oedd efe yn gorAvedd ac
yn cysgu dan feryAven, Avele, angel
a gyffyrddodd ag ef, ac a ddyAved-
odd wrtho, Cyfod, bAA7tta.
0 Ac efe a edrychodd : ac Avele
deisen Avedi ei chrasu ar farAA^or, a
phiolaid o ddAvfr AATth ei ^ben ef.
Ac efe a fAvyttaodd ac a yfodd, ac
a gysgodd drachefn.
7 Ac angel yr Arglwydd a ddaeth
drachefn yr ail Avaith, ac a gyffyrdd-
odd ag et* ac a ddyAAedodd, Cyfod
a bAvytta; canys y mae i ti laAver
0 ffordd.
8 Ac efe a gyfododd, ac a fwytta-
odd ac a yfodd; a thrAvy lym y
bAvyd hwnnAV ycerddodd efe ""ddeu-
gain niAvmod a deugain nos, hyd
^ Ploreb mynydd Duw.
9 H Ac yno yr aeth efe i fcAvn
ogof, ac a lettŷodd yno. Ac wele
air yr Arglwydd atto ef ; ac efe a
ddyAvedodd Avi-tho, Beth a wriei di
yma, Elias?
10 Ac efe a ddyivedodd, ''Dygais
faAvr zel dros Arglwydd Dduw y
Uuoedd ; o lierAvydd i feibion Israel
wrthod dy gyfammod dl, a distryAV-
io dy aUorau di, a Uadd dy bro-
pliAvydl a'r cleddyf: a ^mi fy hunan
a adaAvyd ; a cheisio y maent ddAvyn
fy einioes innau.
11 Ac efe a ddywedodd, Dos all-
an, a saf yn y mynydd ger bron
jr Arglwydd. Ac wele yr Ar-
glwydd yn myned heibio, a ^gAvynt
maAvr a chryf yn rliAvygo y myn-
yddoedd, ac yn dryllio y creigiau o
flaen yr Arglwydd ; ond nid oedd
yr Arglwydd yn y gAvynt : ac ar
01 y gAFynt, daear-gryn ; ond nid
oedd yr Arglwydd yn y ddaear-
gryn:
12 Ac ar ol y ddaear-gryn, tan ;
ond nid oedd yr Arglwydd yn y
tan: ac ar ol y tan, lief ddistaAV
fain.
13 A phan glybu Elias, ''efe a oblyg-
odd ei wyneb yn ei fantell, ac a aeth
allan, ac a safodd wrth ddrAvs yr
ogof. 'Ac Avele lef yn dyfod atto,
yr hon a ddyAvedodd, Beth a wnei
di yma, Elias ?
14 ^ Dywedodd yntau, Dygais faAvr
zel dros Arglwydd Dduw y Uu-
oedd ; o herAvydd i feibion Israel
wrthod dy gyfammod di, a distryAvio
dy allorau, a lladd dy bropliAvydi a'r
cleddyf : a mi fy hunan a adawyd ;
a cheisio y maent fy einioes innau
I'av dwyn hi ymaith.
15 A'r Arglavydd a ddyAvedodd
AATtho, Dos, dycliAvel i'th fíbrdd i
anialwcli Damascus : a phan ddel-
ych, enneiuia ' Hazael yn frenhin ar
Syria ;
16 A "" Jehu mab Nimsi a enneini
di yn frenhin ar Israel ; ac ° Elisëus
mab Sapliat, o Abel-meholah, a en-
neini di yn bropliAvyd yn dy le dy
hun.
Cjni
CEIST
Cylch
9Í36.
c Felly
Ueut. 9. 9,
18.
Matt. 4. 2.
•1 Eiud. 3. 1.
e Rhuf. 11.
3.
'pen. 18. 22
B Ezec. 1. 1
a 37. 7.
h Felly
Exud. 3. 6.
Es. 6. 2.
lad 9.
k ad. 10.
1 2 Cren. 8.
13.
n> 2 Bren. 9.
1, 2.
n Luc 4. 27,
Gwarchae ar Samaria.
I BRENHINOEDD, XX.
Gorclifygu y Syriaid
Cyn
CEIST
Cylch
906.
0 2 Bren. 9.
14. &c.
a J 0.6, &c.
a 13. 3.
P Edrvch
Hos. 6.5.
1 Rhuf. 11.
4.
4 Nen,
adawaf,
r Edrych
Hos. 13. 2.
E Matt. 8.
21, 22.
Luc 9. 61,
62.
t 2 Sam. 24.
22.
901.
17 °A'r hwn a ddiango rhag cleddyf
Hazael, Jehu a'i lladd ef : ac pEIì-
sëus a ladd yr hwn a ddiango rhag
cleddyf Jehu.
18 1 A mi a * adewais yn Israel
saith o filoedd, y gliniau oil ni phlyg-
asant i Baal, ^ a phob genau a'r nis
cusanodd ef.
19 1Í Felly efe a aeth oddi yno, ac
a gafodd Elisëus mab Saphat yn
aredig, a deuddeg cwpl o ychain o'i
flaen, ac efe oedd gyd a'r deuddeg-
fed, Ac Elias a aeth heibio iddo
ef, ac a fwriodd ei fantell arno ef.
20 Ac efe a adawodd yr ychain,
ac a redodd ar ol Elias, ac a ddy-
wedodd, Attolwg, ^ gad i mi gusanu
fy nhad a'm mam, ac yna mi a
ddeuaf ar dy ol. Ac yntau a ddy-
wedodd Avrtho, Dos, dychwel ; canys
both a wneuthum i ti ?
21 Ac' efe a ddychwelodd oddi ar
el ol ef, ac a gymmerth gwpl o ych-
ain, ac a'u Uaddodd, ac âg offer yr
ychain * y berwodd efe eu cig hwynt,
ac a'i rhoddodd i'r bobl, a \w\y a
fvvyttasant. Yna efe a gyfododd ac
a aeth ar ol Elias, ac al gwasan-
aethodd ef.
PENNOD XX.
1 Benhadad, yn anfoddlawn i tbrogaeih Ahab,
yn gwarchae ar Samaria. 13 Lladd y
Syriaid, trwy gyngJior y prophwyd. 22 Y
Syriaid, fd y dywedasai y prophwyd i Ahab,
yn dyfod yn ei erbyn ef yn Aphec ; 28 a
thnvy air y prophwyd, a bam Duw, yn cael
eu taro drachefn, 31 ac yn ymroi, ac Ahab
dan ammod yn gollwng ymaith Benhadad.
35 Y prophwyd, trwy ddammeg, yn peri i
Ahab ei farnu ei hun, ac yn datgan barn
Duw yn ei erbyn ef.
A BENHADAD brenhin Syiia a
gasgiodd ei holl lu, a deuddeg
brenhin ar hugain gyd âg ef, a
meirch, a cherbydau : ac efe a aeth
i fynu, ac a warchaeodd ar Sa-
maria, ac a ryfelodd i'w herbyn hi.
2 Ac efe a anfonodd genhadau at
Ahab brenhin Israel, i'r ddinas,
3 Ac a ddywedodd wrtho, Fel hyn
y dywed Benhadad, Dy arian a'th
aur sydd eiddof fi ; dy wragedd
hefyd, a'th feibion glanaf, ydynt
eiddof fi.
4 A brenhin Israel a attebodd ac a
ddywedodd, Yn ol dy air di, fy ar-
ghvydd frenhin, myii a'r hyn oil
sydd gennyf ydym eiddot ti.
5 A'r cenhadau a ddychwelasant,
ac a ddywedasant, Fel hyn yr ym-
adroddodd Benhadad, gan ddywed-
yd, Er i mi anfon attat ti, gan ddy-
370
wedyd, Dy arian a'th aur, a'th wrag-
edd, a'th feibion, a roddi di i mi :
6 Etto ynghylch y pryd hwn y fory
yr anfonaf fy ngweision attat ti, a
hwy a chwiliant dy dy di, a thai dy
weision: a phob peth dymunol yn
dy olwg a gymmerant hwy yn eu
dwylaw, ac a'^ dygant ymaith.
7 Yna brenhin Israel a alwodd
holl henuriaid y wlad, ac a ddy-
wedodd, Gwybyddwch, attolwg, a
gwelwch mai ceisio drygioni y mae
hwn : canys efe a anfonodd attaf fi
am fy ngwragedd, ac am fy meib-
ion, ac am fy arian, ac am fy aur;
ac nis ^gommeddais ef
8 Yr holl henuriaid hefyd, a'r hoU
bobl, a ddywedasant wrtho ef, Na
Avrando, ac na chyttuna âg ef.
9 Am hynny y dywedodd efe wi'th
genhadau Benhadad, Dy wedwch i'm
harghvydd y brenhin, Am yr hyn oil
yr anfonaist ti at dy was ar y cyntaf,
mi a'i gwnaf : ond ni allaf wneuthur
y peth hyn. A'r cenhadau a aethant,
ac a ddygasant air iddo drachein.
10 A Benhadad a anfonodd atto ef,
ac a ddywedodd, ^ Fel hyn y gwnelo
y duwiau i mi, ac fel hyn y chwan-
egont, OS bydd pridd Samaria ddig-
on o ddyrneidiau i'r hoU bobl sydd
^ i'm canlyn L
11 A brenhin Israel a attebodd ac a
ddywedodd, Dywedwch wrtho, Nac
ymflfrostied yr hwn a wregyso ei
arfau, fel jy hwn sydd yn eu diosg.
12 A phan glywodd efe y ^peth
hyn, (ac efe yn yfed, efe a'r brenhin-
oedd, yn y pebyll,) efe a ddywed-
odd wrth ei weision, Ymosodwch.
A hwy a ymosodasant yn erbyn y
ddinas.
13 IT Ac wele, rhyw brophwyd a
nesaodd at Ahab brenliin Israel, ac
a ddywedodd, Fel hyn y dywed yr
Arglwydd ; Oni welaist ti yr holl
dyrfa fawr hon? wele, mi a'i rhoddaf
yn dy law di heddyw, fel y gwypech
mai myfi yw yr Arglwydd.
14 Ac Ahab a ddywedodd, Trwy
bwy? Dywedodd yntau, Fel hyn y
dyAved yr Arglwydd ; Trwy ^ wŷr
ieuaingc tywysogion y taleithiau Ac
efe a ddywedodd, Pwy a ^ drefaa y
fyddin? Dywedodd yntau, Tydi.
15 Yna efe a gyfi'ifodd wŷr ieuaingc
tywysogion y taleithiau, ac yr oedd-
ynt yn ddau cant a deuddeg ar
hugain : ac ar eu hoi hwynt efe a
gyfrifodd yr holl bobl, cwbi o feib-
ion Israel, yn saith mil.
mewn dwy frwydr.
I. BRENHINOEDD, XX.
Arhed Benhadad.
Cyn
CKIST
901.
7Heb.
gvfympodd.
900.
«Heb.
ryfel dg
Israel.
16 A liAvy a aetliant allaii ganol
dydd. A Benhadad oedd yn yfed
yn feddw yn y pebyll, efe a'r bren-
hinoedd, y deuddeg brenhin ar hug-
ain oedd yn ei gynnorthwyo ef.
17 A gwŷr ieuaingc tywysogion y
taleithiau a aethant allan yn gyn-
taf : a Benhadad a anfonodd allan,
a hwy a fynegasant iddo gan ddy-
wedyd, Daeth gwŷr allan o Samaria.
18 Ac efe a ddywedodd, Os am
heddwch y daethant allan, deliAvch
hwynt yn fyw; ac os i ryfel y daeth-
ant allan, deliwch hwynt yn fyw.
19 Felly yr aethant h.\fj allan o'r
ddinas, sef gwŷr ieuaingc tywysog-
ion y taleithiau, a'r Uu yr hwn oedd
ar eu hoi h^vynt.
20 A hwy a laddasant bawb ei ^w :
a'r Syriaid a ffoisant, ac Israel a'u
herlidiodd hwynt : a Benhadad bren-
hin Syria a ddiangodd ar farch, gyd
a'r gwŷr meirch.
21 A brenhin Israel a aeth allan, ac
a darawodd y meirch a'r cerbydau,
ac a laddodd y Syriaid â Uaddfa
faAvr.
22 ^ A'r proph^vyd a nesaodd at
frenhin Israel, ac a ddyivedodd
wrtho, Dos, ymgryfhâ, gwybydd
hefyd, ac edrych beth a wnelech ;
canys ym mhen y fl^vyddyn jbrenhin
Syria a ddaw i fynu i'th erbyn di.
23 A gweision brenhin Syiia a
ddywedasant wrtho ef, Duwiau y
mynyddoedd yw eu duwiau hwyiit,
am hynny trech fuant na ni : ond
ymladdwn â hwynt yn y g^vastad-
edd, a ui a'u gorthrechwn hwynt.
24 A gwna hyn ; Tyn ymaith y
brenhinoedd bob un o'i le, a gosod
gapteniaid yn eu He liAvynt.
25 Rhifa hefyd i ti lu, fel y llu a
"^ goUaist, meirch am feircli, a cher-
byd am gerbyd: a ni a ymladdwn
â hwynt yn y gAvastattir, ac a'u gor-
threchwn hwynt. Ac efe a wran-
dawodd ar eu llais h^vynt, ac a
wnaeth felly.
26 Ac ym mhen y UA^^yddyn Ben-
hadad a gyfrifodd y SjTÌaid, ac a
aeth i fynu i Aphec, i ^ryfela yn
erbyn Israel.
27 A meibion Israel a gyfrifwyd,
ac oeddynt oU yn bresennol, ac a
aethant i'w cyfarfod hwynt: a meib-
ion Israel a wersyllasant ar eu cyf-
cr hwynt, fel dwy ddiadell fechan
o eifr ; a'r Syriaid oedd yn llenwi y
wlad.
28 1Í A gwr i Dduw a nesaodd, ac
a lefarodd wrth frenhin Israel, ac a
ddj wedodd, Fel hyn y dyAved yr
Arglwydd; 0 herwydd dywedyd
o'r Syriaid, Duw y mynyddoedd
yw yi' Arglwydd, ac nid Duw y
dyffi-ynoedd yw efe ; am hynny y
rhoddaf yr hoU dyrfa fawr hon i'th
law di, a chwi a gewch wybod mai
myfi yw yr Arglwydd.
29 A hwy a wersyllasant y naiU ar
gyfer y Uall saith niwrnod. Ac ar y
seithfed dydd y rhyfel a aeth yng-
hyd : a meibion Israel a laddasant
o'r S}TÌaid gàn mil o wŷr traed
mewn un diwrnod.
30 A'r Ueill a íFoisant i Aphec, i'r
ddinas ; a'r mur a syrthiodd ar saith
mil ar liugain o'r gwŷr a adawsid : a
Benhadad a ffodd, ac a ddaeth i'r
ddinas o ystafeU i ystafell.
31 1Í A'i weision a ddywedasant
wrtho, Wele yn awr, clywsom am
frenhinoedd tŷ Israel, mai brenhin-
oedd trugarog ydynt hwy : gosod-
wn, attolwg, sachlian am ein Uwyn-
au, a rhaffau am ein pennau, ac awn
at frenliin Israel ; ond odid efe a
geidw dy einioes di.
32 Yna y gwi'eg}^sasant sachlian
am eu UAvynau, a rhaffau am eu pen-
nau, ac a ddaethant at frenhin Is-
rael, ac a ddy«'edasant, Benhadad
dy was a ddyAved, Attolwg gad i mi
fyw. Dywedodd jTitau, A ydyw efe
etto yn fyAV ? fy mrawd yw efe.
33 A'r gwỳr oedd yn disgwyl yn
ddyfal a ddeuai dim oddi wrtho
ef, ac 3bi cipiasant ar fiys : ac a
ddywedasant, Dy fraAvd Benhadad.
Dywedodd jiitau, Ewch, dygAYch ef.
Yua Benhadad a ddaeth allan atto
ef ; ac efe a barodd iddo ddyfod i
fynu i'r cerbyd.
34 A Benhadad a ddywedodd
wilho, Y dinasoedd a ddug fy nhad
i oddi ar dy dad di, a roddaf dra-
cliefn ; a chei Avneuthur heolydd i ti
ja Damascus, fel y gwnaeth fy nhad
yn Samaria A dywedodd Ahab,
ÄIi a'th ollyngaf dan yr ammod hwn.
Felly efe a wnaeth gyfammod âg ef,
ac a'i goUyngodd ef jTnaith.
35 1Í A rhjw Avr o ^ feibion y pro-
phwydi a ddyAvedodd wrth ei gym-
mydog '^trwy air yr Arglwydd,
Taro fi, attohvg. A'r gAvr a wrthod-
odd ei daro ef
36 Dywedodd yntau Avi*tho, 0 her-
wydd na wi'andewaist ar lais yr
Arglwydd, Avele, pan elech oddi
wrthyf. Hew a'th ladd di. Ac efe a
Cyn
CRIST
900.
b 2 Bi-en. 2.
3, 5, 7, 15.
c pen. 13.
17, 18.
Ahah yn chiüennych
I. BRENHINOEDD, XXI.
gwinllan Naboth.
Cyn
CRIST
900.
d pen.] 3. 24.
» Edrych
2 Sam. VI
1, &c.
9 Ileb.
bwysi.
2 Heb. nhl
oedd e/e.
t pen. 22.
31—37.
899.
• 1 Sam. 8,
14.
2 Heb. ?jn
d>j olicg.
aeth oddi wrtho ef, a '^llew a'i cyf-
arfu ef, ac a'i UaddodcL
37 Yna efe a gafodd wr arall, ac
a ddywedodd, Taro fi, attolwg. A'r
gwr a'i tarawodd ef, gan ei daro
a'^ archolli.
38 Felly y prophẃyd a aeth ym-
aith, ac a safodd o flaen y brenhin
ar y ffordd, ac a ymddieitlirodd â
lludw ar ei wyneb.
39 A ®phaii ddaeth y brenhin
heibio, efe a lefodd ar y brenhin,
ac a ddywedodd, Dy was a aeth i
ganol y rhyfel, ac wele, gwr a drodd
heibio, ac a ddug wr attaf fi, ac a
ddywedodd, Cadw y gwr hwn: os
gan golli y cyll efe, yna y bydd dy
einioes di yn lie ei einioes ef, neu
ti a ^ deli dalent o arian.
40 A thra yr oedd dy was yn ym-
droi yma ac accw, ^efe a ddi'ang-
odd. A brenhin Israel a ddywed-
odd wrtho, Felly y bydd dy farn
di ; ti a'i rhoddaist ar lawr.
41 Ac efe a frysiodd, ac a dynnodd
ymaith y lludw oddi ar ei wyneb :
a brenhin Israel a'i hadnabu ef, mai
o'r prophwydi yr oedd efe.
42 Ac efe a ddywedodd wrtho,
Fel h}Ti y dywed yr Arglwydd;
^0 herwydd i ti oll^^Tig ymaith o'th
law y gwr a nodais i'w ddifetha, dy
einioes di fydd yn He ei einioes ef,
a'th bobl di yn lie ei bobl ef.
43 A brenhin Israel a aeth i'w dy
ei Imn yn drist ac yn ddigUawn, ac
a ddaeth i Samaria.
PENNOD XXI.
1 Ahah yn athrist am ei naccâii o winllan Na-
both. 5 Naboth, ar lijthyraa Jezebel, yn cael
ham i farw am gahledd: 15 ac Ahah yn
perchennogi ei loinllan ef. 17 El'ias yn dat-
gan ham Duw yn erbyn Ahah a Jezehel. .25
A Duw, ar edi/eirwch Ahah, yn oedi eifarn-
edigaeth.
ADIG^YYDDODD ar ol y peth-
au hyn, fod gwinllan gan Na-
both y Jezreeliad, yr hon oedd yn
Jezrecl, wrth balas Aliab brenhin
Samaria.
2 Ac Ahab a lefarodd wrth Na-
both, gan ddywedyd, Dyro i mi dy
* winllan, fel y byddo hi i mi yn
ardd lysiau, canys y mae hi yn agos
i'm tŷ i : a mi a roddaf i ti am dani
hi winllan well na hi; neu, os da
fydd ^gennyt, rhoddaf i ti ei gwerth
hi yn arian,
3 A Naboth a ddywedodd wrth
^N^^ei' I ^^^bj ^^ ^^to yr Arglwydd •'i mi
Ezec.'46; ■ I roddi tref-tadaeth fy hynafiaid i ti.
I 4 Ac Ahab a ddaeth i'w dy yn
athrist ac yn ddigllawn, o henvydd
y gair a lefarasai Naboth y Jezreel-
iad A^Ttho ef ; canys efe a ddywed-
asai, Ni roddaf i ti dref-tadaeth fy
hynafiaid. Ac efe a orweddodd ar
ei wely, ac a drodd ei wyneb ym-
aith, ac ni fwyttâi fara.
5 IF Ond Jezebel ei Avraig a ddaeth
atto ef, ac a ddywedodd wrtho, Pa-
ham y mae dy yspryd mor athrist,
ac nad wyt yn b\vytta bara ?
6 Ac efe a ddy\vedodd wrthi, 0
herwydd i mi lefaru wrth Naboth y
Jezreeliad, a dywedyd wrtho, Dyro
i mi dy winllan er arian : neu, os
mynni di, rhoddaf i ti winllan am
dani Ac efe a ddywedodd, Ni
roddaf i ti fy ngwiallan.
7 A Jezebel ei wraig a ddywed-
odd wrtho, Ydwyt ti yn awr yn
teyrnasu ar Israel? cyfod, bwytta
fara, a llawenyched dy galon; myfi
a roddaf i ti winUan Naboth y Jez-
reeliad.
8 Felly hi a ysgrifenodd lythyrau
yn enw Ahab, ac a'it seliodd a'i sêl
ef^ ac a anfonodd y llythyrau at
yr henuriaid, ac at y pennaethiaid
oedd yn ei ddinas yn trigo gyd â
Naboth.
9 A hi a ysgrifenodd yn y llyth-
yrau, gan ddywedyd, Cyhoeddwch
ympryd, a gosodwch Naboth uwch
ben y bobl.
10 Cyflëwch he/yd ddau wr o feib-
ion y fall, gyferbyn âg ef, i dystiol-
aethu i'w erbyn ef, gan ddjvvedyd,
Ti "a geblaist Dduw a'r brenhin.
Ac yna dygwch ef allan, a ^ Uabydd-
iAvch ef, fel y byddo efe marw.
11 A g^vyr ei ddinas, sef yr henur-
iaid a'r pennaethiaid, y rhai oedd
yn trigo yn ei ddinas ef, a wnaeth-
ant yn ol yr hyn a anfonasai Jeze-
bel attynt h^vy, ac yn ol yi* hyn
oedd ysgrifencdig yn y llythyrau a
anfonasai hi attynt h^vy.
12 Cyhoeddasant ympryd, a chyf-
leasant Naboth uwch ben y bobl.
13 A dau WT, o feibion y fall, a
ddaethant, ac a eisteddasant ar ei
gyfer ef : a gwỳr y fall a dystiolaeth-
asant yn ei erbyn ef, se/yn erbyn
Naboth, ger bron y bobl, gan ddy-
wedyd, Naboth a gablodd Dduw
a'r brenhin. Yna hwy a'i dygasant
ef allan o'r ddinas, ac a'i llabyddias-
ant * ef â meini, fel y bu efe farw.
14 Yna yr anfonasant hwy at Jeze-
bel, gan ddywedyd, Naboth a lab-
yddi^vyd, ac a fu farw.
Cyn
CRIST
899.
c E.\od. 22.
28.
Lef. 24. 15,
10.
Act. 6. 11.
dLef.24.14.
e Edrych
2 Ureii. 9.
2Ü.
899.
Edifeirwch Ahab.
I. BRENHINOEDD, XXII.
Twyllo Ahab,
Cyn
CKIST
899.
'pen. 22. 3a
f ZBren.
17. 17.
Bhaf.7.14.
hpen. 14.10.
2 Bren. 9.
8.
J 1 Sam. 25.
22.
k pea 14. 10.
1 pen. 15. 29,
"» pen. 16.
3,11.
n 2 Bren. 9,
36.
« Neil,
glawdd.
o pen. 14. 11.
a 16. 4.
P pen. 16.
30, &c.
4 G«n. 15.
i 16.
15 1Í A phan glybu Jezebel labydd-
io Naboth, a'i farw, Jezebel a ddy-
wedodd wrth Ahab, Cyfod, perchen-
noga winllan Nabotli y Jezreeliad,
yr hwn a wrthododd ei rhoddi i ti
er arian ; canys nid byw Naboth,
eithr marw yw.
16 A phan glybu Ahab farw Na-
both, Ahab a gyfododd i fyned i
waered i winllan Naboth y Jezreel-
iad, i gymmeryd meddiant ynddi.
17 IT A gair yr Arglwydd a
ddaeth at Elias y Thesbiad, gan
ddyvvedyd,
18 Cyfod, dos i waered i gyfarfod
Ahab brenhin Israel, yr hwn sydd
yn Samaria : wele efe y'ngwinllan
Naboth, yr hon yr aeth efe i waered
iddi i'w meddiannu.
19 A Uefara wrtho ef, gan ddy-
wedyd, Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd, A leddaist ti, ac a fedd-
iennaist hefyd? Llefara hefyd wrtho
ef, gan ddywedyd, Fel hyn y dywed
yr Arglwydd, Yn y fan lie y Uyf-
odd y own waed Naboth, ^y liŷf
own dy waed dithau hefyd.
20 A dywedodd Ahab wrth Elias,
A gefaist ti fi, O fy ngelyn? Dywed-
odd yntau, Cefais : oblegid ^ i ti
ymwerthu i wneuthur yr hyn sydd
ddrwg y'ngolwg yr Arglwydd.
21 Wele ^fi yn dwyn drwg arnat
ti, a mi a dynnaf ymaith dy hil-
iogaeth di, ac a dorraf oddi wrth
Ahab *yr hwn a biso ar bared, ^y
gwarchaëedig hefyd, a'r gweddill-
edig yn Israel:
22 A mi a wnaf dy dy di fel tŷ
'Jeroboam mab Nebat, ac fel tŷ
™Baasa mab Ahiah, o herwydd y
digter trwy yr hwn y'm digiaist, ac
y gwnaethost i Israel bechu.
23 Am "Jezebel hefyd y llefarodd
yr Arglwydd, gan ddywedyd, Y
cwn a fwytty Jezebel wrth ^fur
Jezreel.
24**Y cwn a fwytty yr hwn a fyddo
marw o'r eiddo Ahab yn y ddinas :
a'r hwn a fyddo marw yn y maes
a fwytty adar y nefoedd.
25 1Í D'iau Pna bu neb fel Ahab,
yr hwn a ymwerthodd i wneuthur
drwg y'ngolwg yr Arglwydd: o
herwydd Jezebel ei wraig a'i han-
nogai ef.
26 Ac efe a wnaeth yn ffiaidd
lawn, gan fyned ar ol delwau, yn ol
yr hyn oil ^a wnaeth yr Amoriaid,
y rhai a yrrodd yr Arglwydd allan
o flaen meibion Israel.
873
27 A phan glybu Ahab y geiriau
hyn, efe a rwygodd ei ddillad, ac a
osododd sachlian am ei gnawd, ac a
ymprydiodd, ac a orweddodd mewn
sachlian, ac a gerddodd yn araf.
28 A gair yr Arglwydd a ddaeth
at Elias y Thesbiad, gan ddywed-
yd,
29 Oni weli di fel yr ymostwng
Ahab ger fy mron? am iddo ymos-
twng ger fy mron 1, ni ddygaf y
drwg yn ei ddyddiau ef ; ond 'yn
nyddiau ei fab ef y dygaf y drwg
ar ei dy ef.
PENNOD XXII.
1 Ahab wedi ei dwyllo gan y gau-hrophvoydi,
yn ol gair Micheah, yn cael ei ladd yn Ra-
moth-Gilead. 37 Y cwn yn llyfu ei waed ef,
ac Ahaz'iah yn teyrnasu ar ei ol ef. 41 Da-
ionus lywodraelh Jehosaphat, 45 a'i weith-
redoedd. 50 Jehoram ynfrenhin ar ei ol ef.
51 Drygionus lywodraelh Ahaz'iah.
ABUANT yn aros dair blynedd
heb ryfel rhwng Syria ac Is-
rael.
2 Ac yn y drydedd flwyddyn, ' Je-
hosaphat brenhin Judah a ddaeth
i waered at frenhin Israel.
3 A brenhin Israel a ddywedodd
wrth ei weision, Oni wyddoch mai
eiddo ni yw Ramoth-Gilead, a'n bod
ni yn tewi, heb ei dwyn hi o law
brenhin Syria ?
4 Ac efe a ddywedodd wrth Je-
hosaphat, A ai di gyd â mi i ryfel
i Ramoth-Gilead? A Jehosaphat a
ddywedodd wrth frenhin Israel, ^ Yr
ydwyf fi fel tithau, fy mhobl i fel
dy bobl dithau, fy meirch 1 fel dy
feirch dithau.
5 Jehosaphat hefyd a ddywedodd
wrth frenhin Israel, Ymgynghora,
attolwg, heddyw â gair yr Ar-
glwydd.
6 Yna brenhin Israel a gasglodd
y prophwydi, ynghylch pedwar cant
o wŷr, ac a ddywedodd wrthynt,
A âf fi yn erbyn Ramoth-Gilead i
ryfel, neu a beidiaf fi? Dywedas-
ant hwythau, Dos i fynu; canys yr
Arglwydd a'i dyry hi yn llaw y
brenhin.
7 A "Jehosaphat a ddywedodd,
Onid oes yma un prophwyd i'r Ar-
glwydd mwyach, fel yr ymgyng-
horem âg ef ?
8 A brenhin Israel a ddywedodd
wrth Jehosaphat, Y mae etto un
gwr trwy yr hwn y gallem ymgyng-
hori a'r Arglwydd: eithr cas yw
gennyf fi ef; canys ni phrophwyda
efe i mi ddaioni, namyn drygioni ;
Cyn
CRIST
'2 Bren. 9
25.
837.
I 2 Chpoii.
18. 2, AC.
b 2 Bren. 3.
7.
c 2 Bren. 3.
11.
Lladd Ahab
I. BRENHINOBDD, XXII.
yn Ramotli-Gilead.
Cyii
CRIST
897.
ZNeu,
eumich.
a Matt. 9.
36.
e Job 1. 6.
a 2.1.
Dan. 7 10.
Zech. 1. 10.
Matt. 18.
10.
Heb. 1. 7,
14.
Micheah mab Jimlah j/iv efe. A
dywedodd Jehosaphat, Na ddywed-
ed y brenhin felly.
9 Yna brenhin Israel a alwodd
ar ^un o'i ystafellyddion, ac a ddy-
wedodd, Prysura yma Micheah mab
Jimlah.
10 A brenhin Israel a Jehosaphat
brenhin Judah oeddynt yn eistedd
bob un ar ei deyi'n-gadair, wedi
gwisgo eu brenhinolwìsgoeáá,ìnewn
llannerch ivrth ddrws porth Sama-
ria; a'r holl brophwydi oedd yn
prophwydo ger eu bron hwynt.
11 A Sedeciah mab Cenaanah a
Avnaeth iddo gyrn heiyrn; ac efe a
ddywedodd, Fel hyn y dywedodd
yi- Arglwydd, A'r rhai hyn y corni
di y Syriaid, nes i ti eu difa hwynt
12 A'r holl brophwydi oedd yn
proph\yydo fel hyn, gan ddywed-
yd, Dos i fynu. i Ramoth-Gilead, a
Ihvydda: canys yr Arglwydd a'i
dyry Jii yn Haw y brenhin.
13 A'r gennad a aethai i alw
Älicheah a lefarodd wrtho ef, gan
ddywedyd, Wele yn awr eiriau y
propliwydi yn un-air yn dda i'r
brenhin : bydded, attolwg, dy air
ditliau fel gair un o honynt, a dy-
wed y goreu.
14 A dj' wedodd Micheah, Fel mai
byw yr Arglwydd, yi* hyn a ddy-
wedo yr Arglwydd wrthyf, hynny
a lefaraf fi.
15 IF Felly efe a ddaeth at y bren-
hin. A'r brenhin a ddywedodd
wrtho, Micheah, a awn ni i ryfel yn
erbyn Ramoth-Gilead, ai peidio?
Dywedodd yntau ^vrtho, Dos i iynu,
a llwydda; canys yr Arglwydd a'i
dyry hi yn Haw y brenhin.
16 A'r brenhin a ddywedodd ^vrtho,
Pa sawl gwaitli y'th dynghedaf di,
na ddywedech wrthyf ond gwirion-
edd yn enw yr Arglwydd ?
17 Ac efe a ddywedodd, Gwelais
holl Israel "^ar wasgar ar hyd y
mynyddoedd, fel defaid ni hyddai
iddynt fugail. A dywedodd yr Ar-
glwydd, Nid oes feistr arnynt hwy;
dychweled pob un i'w dy ei hun
mewn heddwch.
18 A brenhin Israel a ddywedodd
wrth Jehosaphat, Oni ddywedais i
wrthyt ti, na phrophwydai efe dda-
ioni i mi, eithr drygioni ?
19 Ac efe a ddywedodd, Clyw gan
hynny air yr Arglwydd : Gwelais
yr Arglwydd yn eistedd ar ei
orseddfa, a *holl lu y nefoedd yn
S74
sefyU yn ei ymyl, ar ei law ddehau
ac ar ei law aswy.
20 A'r Arglwydd a ddywedodd,
Pwy a dwylla Ahab, fel yr elo efe i
iynu ac y syrthio yn Ramoth-Gilead ?
Ac un a ddywedodd fel hyn, ac
arall oedd yn dywedyd fel hyn.
21 Ac yspryd a ddaeth allan, ac a
safodd ger bron yr Arglwydd, ac
a ddywedodd, Myfi a'i twyUaf ef
A dywedodd yr Arglwydd wrtho,
Pafodd?
22 Dywedodd yntau, Mi a âf allan,
ac a fyddaf yn yspryd celwyddog
y'ngenau ei holl brophwydi ef. Ac
efe a ddywedodd, ^Twylli a gorch-
fygi ef: dos ymaith, a gwna felly.
23 Ac yn awr wele, yr Arglwydd
a roddodd yspryd celwyddog yng
ngenau dy holl brophwydi hyn ; a'r
Arglwydd a lefarodd ddrwg am
danat ti.
24 Ond Sedeciah mab Cenaanah
a nesaodd, ac a darawodd Mi-
cheah dan ei gern, ac a ddywed-
odd, 8 Pa ffordd yr aeth yspryd yr
Arglwydd oddi wrthyf fi i ym-
ddiddan â thydi?
25 A Micheah a ddywedodd, Wele,
ti a gei weled y dwthwn hwnnw,
pan elych di o ystafeU i ystafeU i
ymguddio.
26 A brenhin Israel a ddywedodd,
Cymraer Micheah, a dwg ef yn ei
ol at Amon ty^vysog y ddinas, a,c
at Joas mab y brenhin;
27 A dywed, Fel hyn y dywed y
brenhin; Rhowch hwn yn y carch-
ardy, a b^vydwch ef â bara cystudd
ac â dwfr blinder, nes i mi ddyfod
mewn heddwch.
28 A dywedodd Micheah, Os gan
ddychwelyd y dychweli di mewn
heddwch, ni lefarodd yr Arglwydd
ynof fi. Dywedodd hefyd, Gwran-
dêwch hyn jr holl bobl.
29 Felly brenhin Israel a Jehosa-
phat brenhin Judah a aethant 1
fynu i Ramoth-Gilead
30 A brenhin Israel a ddywedodd
wrth Jehosaphat, ^Mi a newidiaf
fy nillad, ac a âf i'r rhyfel; ond
gwisg di dy ddillad dy hun. A
brenhin Israel ^a newidiodd ei
ddillad, ac a aeth i'r rhyfel.
31 A brenhin Syria a orchymyn-
asai i dywysogion y cerbydau oedd
ganddo, sef deuddeg ar hugain,
gan ddyAvedyd, Nac ymleddwch a
bychan nac â mawr, ond â brenhin
Israel yn unig.
Cyn
CRIST
897.
Daionus lywodraeth
I BRENHINOEDD, XXII.
Jehosaphat.
Cyn
CRIST
897.
« 2 Chron.
IS. 31.
4 Hcb.
yn ei wir-
iondeb,
BHeb.
y cysswUt
a'r ddwy-
fronneg.
6Heb.
ddyrchaf-
odd.
1 Heb.
fynwes.
k pen. 21. 19.
1 Amos 3.
15.
914.
n» 2 Chron.
20. ol.
32 A phan welodd tywysogion y
cerbydau Jehosaphat, hwy a ddy-
wedasant, Diau brenhin Israel yw
efe. A hwy a droisant i ymladd
yn ei erbyn ef: a Jehosaphat *a
waeddodd.
33 A phan welodd tywysogion y
cerbydau nad brenhin Israel oedd
efe, hwy a ddychwelasant oddi ar
ei ol ef.
34 A rliyw wr a dynnodd mewn
bwa ^ar ei amcan, ac a darawodd
frenhin Israel rhwng ^ cyssylltiadau
y llurig: am hynny efe a ddywed-
odd wrth ei gerbydwr, Tro dy law,
a dwg fi allan o'r fyddin; canys fe
a'm clwyfwyd i.
35 A'r rhyfel a ^ gryf haodd y dw-
thwn hwnnw: a'r brenhin a gyn-
helid i iynu yn ei gerbyd yn erbyn
y Syriaid; ac efe a fu farw gyd a'r
hwyr: a gwaed yr archoU a fíryd-
iodd i '^ ganol y cerbyd.
36 Ac fe aeth cyhoeddiad trwy
y gwersyll ynghylch machludiad yr
haul, gan ddywedyd, Eled pob un
i'w ddinas, a pliob un i'w wlad ei
hun.
37 1Í Felly y bu farw y brenhin,
ac y daetli efe i Samaria; a hwy a
gladdasant y brenhin yn Samaria.
38 A golchwyd ei gerbyd' ef yn
llyn Samaria; a'r cwn a lyfasant ei
waed ef: yr arfau hefyd a olchwyd;
^'yn ol gair yr Arglwydd, yr hwn
a lefarasai efe.
39 A'r rhan arall o hanesion Ahab,
a'r hyn oil a wnaeth efe, a'r tŷ ^ ifori
a adeiladodd efe, a'r hoU ddinas-
oedd a adeiladodd efe, onid ydynt
hwy yn ysgrifenedig yn Uyfr chro-
nicl brenhinoedd Israel?
40 Felly Ahab a hunodd gyd â'i
dadau; ac Ahaziah ei fab a deyrn-
asodd yn ei le ef
41 1Í A "* Jehosaphat mab Asa a
aeth yn frenhin ar Judah yn y bed-
waredd flwyddyn i Ahab brenhin
Israel.
42 Jehosaphat oedd fab pymtheng
mlwydd ar hugain pan aeth efe yn
frenhin; a phùm mlynedd ar hug-
ain y teyrnasodd efe yn Jerusalem.
Ac enw ei fam ef oedd Azubah,
merch Silhi.
43 Ac efe a rodiodd yn hoU ifordd
Asa ei dad, ni ŵyrodd efe oddi
wrthi hi, gan wneuthur yr hyn oedd
uniawn y'ngolwg yr Arglwydd.
Er "hynny ni thynnwyd ymaith yr
uchelfeydd; y bobl oedd etto yn
oiFrymmu ac yn arogl-darthu yn yr
uchelfeydd.
44 A ° Jehosaphat a heddychodd
â brenhin Israel.
45 A'r rhan arall o hanes Jehosa-
phat, a'i rymmusdra a wnaeth efe,
a'r modd y rhyfelodd efe, onid yd-
ynt hwy yn ysgrifenedig yn Uyfr
chronicl brenhinoedd Judah ?
46 A'r rhan arall ^o'r sodomiaid
a'r a adawyd yn nyddiau Asa ei
dad ef, efe a'u dileodd o'r wlad.
47 Yna nid oedd brenhin yn E-
dom: ond rhaglaw oedd yn lie
brenhin.
48 "i Jehosaphat ^'"a wnaeth long-
au ^^môr i fyned i Ophir am aur:
ond nid aethant ; canys y Uongau
a ddrylliodd yn Esion-Gaber.
49 Yna y dywedodd Ahaziah mab
Ahab wrth Jehosaphat, Eled fy
ngweision i gyd â'th weision di yn
y Uongau: ond ni fynnai Jehosa-
phat.
50 1Í A * Jehosaphat a hunodd gyd
a'i dadau, ac a gladdwyd gyd a'i
dadau yn ninas Dafydd ei dad; a
Jehoram ei fab a deyrnasodd yn ei
le ef.
51 1Í "Ahaziah mab Ahab a aeth
yn frenhin ar Israel yn Samaria, yn
y ddwyfed flwyddyn ar bymtheg i
Jehosaphat brenhin Judah; ac a
deyrnasodd ar Israel ddwy flynedd.
52 Ac efe a wnaeth ddrwg y'ngolwg
yr Arglwydd, ac a rodiodd yn
íFordd ei dad, ac yn ifordd ei fam,
ac yn ffordd Jeroboam mab Nebat,
yr hwn a wnaeth i Israel bechu.
53 Canys efe a wasanaethodd Baal,
ac a ymgrymmodd iddo, ac a ddig-
iodd Arglwydd Dduw Israel, yn
ol yr hyn oil a wnaethai ei dad.
Cyn
CRIST
914.
open. 15.14.
2 Bren. 12.
0 2 Chron.
19.2.
Ppen.lo.li
913.
q 2 Chron.
20. 35.
8 Neu,
oedd gan-
ddo ddeg
Hong.
r pen. 10. 22.
9 Tharsis.
s 2 Chron.
20. 37.
889.
t 2 Chron.
21.1.
u ad. 40.
375
Cyû
OEIST
Cylch
896.
» pen. 3. 5.
AIL LYm Y BRENHINOEDD;
YE HWN A ELWIE HEFYD,
PEDWERYDD LLYFR Y BRENHINOEDD.
b Edrych
Zech.13.4.
Matt. 3. 4.
PENNOD I.
1 Moah yn gwrthryfela. 2 Ahaz'iah yn gyrru
at Bacd-zebub, ac yn cael ei farnu gan Eltas.
5 Eltas ddwywaith yn divyn tan o'r nefoedd
ar y rliai a anfonasai Ahaz'iah i'w ddal ef,
13 yn tosturio wrth y trydydd tywysog; a
chvoedi ei gysuro gan angel, yn dangos Vr
hrenhin ei farwolaeth. 17 Jehoram mab
Aliab yn teyrnasu yn lie Ahaz'iah,
YNA Moab a wrthryfelodd yn
erbyn Israel, ^wedi marwolaeth
Ahab.
2 Ac Ahaziah a syrthiodd trwy
ddellt ol lofíìb, yr hon oedd yn Sa-
maria, ac a glefycliodd; ac efe a
anfonodd genhadau, ac a ddywed-
odd wrthynt, Ewch, ac ymofynwch
â Baal-zebub duw Ecron, a fyddaf
fi byw o'r clefyd hwn.
3 Ac angel yr Arglwydd a ddy-
wedodd wrth Elias y Thesbiad, Cyf-
od, dos i fynu i gyfarfod â chen-
hadau brenhin Samaria, a dywed
wrthynt, Ai am nad oedd Duw yn
Israel, yr ydych chwi yn myned i
ymoíÿn â Baal-zebub duw Ecron ?
4 Ac am hynny fel hyn y dywed
yr Arglwydd ; Ni ddisgyni o'r
gwely y dringaist arno, eithr gan
farw y byddi farw. Ac Elias a aeth
ymaith.
5 IT A phan ddychAvelodd y cen-
hadau atto ef, efe a ddy wedodd wrth-
ynt, Paham y dychwelasoch chwi ?
6 A hwy a ddywedasant wrtho,
Gwr a ddaeth i fynu in cyfarfod ni,
ac a ddywedodd wrthym ni, Ewch,
dychwelwch at y brenhin a'ch an-
fonodd, a lleferwch wrtho, Fel hyn
y dywed yr Arglwydd ; Ai am nad
oes Duw yn Israel, yr ydwyt ti yn
anfon i ymofyn â Baal-zebub duw
Ecron? o herwydd hynny ni ddis-
gyni o'r gwely y dringaist arno,
eithr gan farw y byddi farw.
7 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Pa ddull oedd ar y gwr a ddaeth i
fynu i'ch cyfarfod chwi, ac a lefar-
odd wrthych yr ymadroddion yma ?
8 A hwy a ddywedasant wrtho,
Gwr *'blewog oedd efe, wedi ym-
wregysu hefyd â gwregys croen am
ei Iwynau. Dy^^edodd }Titau, Elias
y Thesbiad oedd efe.
9 Yna efe a anfonodd atto ef dy-
wysog ar ddeg a deugain, ynghyd
â'i ddeg a deugain: ac efe a aeth
i iynu atto ef ; (ac wele ef yn eis-
tedd ar ben bryn;) ac a lefarodd
\NTtho, Ti wr Duw, y brenhin a
lefarodd. Tyred i waered.
10 Ac Elias a attebodd ac a ddy-
wedodd wrth dy^vysog y deg a deu-
gain, Os gwr Duw ydwyf fi, «=dis-
gyned tan o'r nefoedd, ac ysed di
a'th ddeg a deugain. A than a ddis-
gynodd o'r nefoedd, ac a'i hysodd
ef a'i ddeg a deugain.
11 AV hrenhin a anfonodd eilwaith
atto ef dy^vysog araU ar ddeg a
deugain, a'i ddeg a deugain : ac efe
a attebodd ac a ddywedodd, 0 wr
Duw, fel hyn y dywedodd y bren-
hin, Tyred i waered yn ebrwydd.
12 Ac Ehas a attebodd ac a ddy-
wedodd wrthynt hwy, Os gwT Duw
ydivyfo., disgyned tan o'r nefoedd,
ac ysed di a'th ddeg a deugain. A
than Duw a ddisgynodd o'r nef-
oedd, ac a'i hysodd ef a'i ddeg a
deugain.
13 U A'i' hrenhin a anfonodd etto
y trydydd ty^vj sog ar ddeg a deu-
gain, a'i ddeg a deugain : a'r tryd-
ydd tywysog ar ddeg a deugain
a aeth i fynu, ac a ddaeth ac a
ymgrymmodd ar ei liniau ger bron
Elias, ac a ymbiliodd âg ef, ac a
lefarodd Avrtho, 0 wr Duw, attol-
wg, bydded fy einioes i, ac einioes
dy ddeg gwas a deugain hyn, "^yn
werthfawr yn dy olwg di.
14 Wele, disgynodd tan o'r nef-
oedd, ac a ysodd y ddau djv^'ysog
cyntaf ar ddeg a deugain, a'u deg
a deugeiniau : am hynny yn a^vr
bydded fy einioes i yn werthfawr
yn dy olwg di.
15 Ac angel yr Arglwydd a lef-
arodd wrth Elias, Dos i waered gyd
âg ef, nac ofha ef. Ac efe a gyfod-
odd, ac a aeth i waered gyd âg ef
at y brenhin.
16 Ac efe a ddywedodd wrtho, Fel
hyn y dywedodd yr Argl\\tdd, 0
herwydd i ti anfon cenhadau i ym-
ofyn â Baal-zebub duw Ecron, (ai
am nad oes Duw yn Israel i ymof-
jn. a'i air?) am hynny ni ddisgyni
Ellas yn esgyn
II. BRENHINOEDD, II.
i V nefoedd.
Cyn
CRIST
Cylch
896.
• pen. ä 1.
» Edrych
Ruth 1. 15.
b 1 Sam. 1.
26.
ad. 4, 6.
pen. 4. 30.
c 1 Bren.
20. 35.
ad. 5, 7, 15.
pen. 4. 1.
a 9.1.
2Heb.
oddi ar dy
ben di f
o'r gwely y dringaist amo, eitlir
gan farw y byddi farw.
17 IT Felly efe a fti farw, yn ol
gair yr Arglwydd yr hwn a lefar-
asai Elias : " a Jehoram a deyrnas-
odd yn ei le ef, yn yr ail flwyddyn
i Jehoram mab Jehosaphat bren-
hin Judah; am nad oedd mab
iddo ef.
18 A'r rhan arall o weithredoedd
Ahaziah y rhai a wnaeth efe, onid
ydynt liwy yn ysgrifenedig yn llyfr
clironicl brenhinoedd Israel ?
PENNOD II.
1 El'ias, With ganu yn iach i Eltsëas, yn holUi
yr lorddonen aifantell; 9 a chwedi rhoi ei
ddymuniad i Elisëus, yn cael ei ddwyn i'r
nefoedd mewn ceihyd tanllyd. 12 Misëus yn
hoUti yr lorddonen â mantell El'ias ; ac eraill
yn gioyhod wrth hynny eifod ef yn lie EVias.
16 Meibion y prophwydi yn niynnu chwilio
am El'ias, a heb ei gael ef. 19 Elisëus â
halen yn iachâu y dwfr. 23 Eirth yn dis-
trywio y plant a felldigasai Elisëus.
APHAN oedd yr Arglwydd ar
. gymmeryd i fynu Elias mewn
corwynt i'r nefoedd, aeth Elias ac
Eliseus allan o Gilgal.
2 Ac Elias a ddywedodd wi*th
Eliseus, * Aros, attolwg, yma I canys
yr Arglwydd a'm hanfonodd i
Bethel. Ac Eliseus a ddywedodd,
Fel mai byw yr Arglwydd, ac ^mai
byw dy enaid dithau, nid ymadaw-
af â thi. Felly hwy a aeth ant i
waered i Bethel
3 A " meibion y prophwydi, y rhai
oedd yn Bethel, a ddaethant allan
at Eliseus, ac a ddywedasant wrtho,
A wyddost ti mai heddyw y mae
yr Arglwydd yn dwyn dy feistr
^oddi arnat ti? Dywedodd yntau,
ÄIi a wn hynny hefyd, tewch chwi
â son.
4 Ac Elias a ddywedodd Avi'tho,
Aros yma, attolwg, Eliseus ; canys
yr Arglwydd a'm hanfonodd i Je-
richo. Dywedodd yntau, Fel mai
byw yr Arglwydd, ac mai byw dy
enaid dithau, nid ymadawaf â thi.
Felly hwy a ddaethant i Jericho.
5 A meibion y prophwydi, y rhai
oedd yn Jericho, a ddaethant at
Eliseus, ac a ddywedasant wrtho,
A wyddost ti mai heddyw y mae
yr Arglwydd yn dwyn dy feistr
oddi arnat ti ? Yntau a ddywedodd,
Mi a wn hynny hefyd, tewch chwi
â son.
6 Ac Elias a ddywedodd wrtho,
Aros yma, attolwg; canys yr Ar-
glwydd a'm hanfonodd i'r lor-
ddonen. Dywedodd yntau, Fel mai
byw yr Arglwydd, ac mai byw dy
enaid dithau, nid ymadawaf â thi.
A hwy a aethant ill dau rhagddynt.
7 A dengwr a deugain o feibion y
propliwydi a aethant, ac a safasant
^ ar gyfer o bell : a hAvy ill dau a
safasant wrth yr lorddonen.
8 Ac Elias a gymmerth ei fantell,
ac a'i plygodd ynghyd, ac a daraw-
odd y dyfroedd, a "^hwy a ymwalian-
asant yma ac accw, fel yr aethant
hwy trwodd ill dau ar dir sych.
9 IF Ac wedi iddynt fyned drosodd,
Elias a ddywedodd wrth Eliseus,
Gofyn y peth a wnelwyf i ti, cyn fy
nghymmeryd oddi wrthyt. A dy-
wedodd Eliseus, Bydded gan hynny,
attolwg, ddau parth o'th yspryd di
arnaf fi.
10 Dywedodd yntau, ^Gofynaist
beth anhawdd : os gweli fi wrth fy
nghymmeryd oddi wrthyt, fe fydd
i ti felly ; ac onid ê, ni bydd.
11 Ac fel yr oeddynt hwy yn myn-
ed dan rodio ac ymddiddan, wele
® gerbyd tanllyd, a meirch tanllyd, a
hwy a'u gwahanasant hwynt ill dau.
Ac Elias a ddyrchafodd mewn cor-
wynt i'r nefoedd.
12 IF Ac Eliseus oedd yn gweled,
ac efe a lefodd, ^Fy nliad, fy nhad,
cerbyd Israel, a'i farcliogion. Ac
nis gwelodd ef mwyach : ac efe
a ymaflodd yn ei ddillad, ac a'u
rhwygodd yn ddeuddarn.
13 Ac efe a gododd i fynu fantell
Elias a syrthiasai oddi wrtho ef ; ac
a ddychwelodd ac a safodd wrth fin
yr lorddonen.
14 Ac efe a gymmerth fantell Elias
a syrthiasai oddi wrtho ef, ac a dar-
awodd y dyfroedd, ac a ddywed-
odd. Pa le y mae Arglwydd Dduw
Elias ? Ac wedi iddo yntau daro y
dyfroedd, ^hwy a wahanwyd yma ac
accw. Ac Eliseus a aeth drosodd.
15 A plian welodd meibion y pro-
phwydi ef, y rhai oedd yn Jericho
^ar ei gyfer, hwy a ddywedasant,
Gorphwysodd yspryd Elias ar Eli-
seus. A hwy a ddaethant i'w gyf-
arfod ef, ac a ymgrymmasant hyd
lawT iddo.
16 1Í A hwy a ddyAvedasant wrtho,
Wele yn awr, y mae gyd â'th weis-
ion ddeg a deugain o '" wŷr cryfion ;
elont yn awr, ni a attolyg^vn, a cheis-
iant dy feistr: rhag i * yspryd yr
Arglwydd ei ddwyn ef, a'i fwrw
ar ^ryw fynydd, neu mewn rhyw
Cyn
CRIST
896.
3 Neu,
mewn
i edrych.
d Felly
Exud. 14.
21.
Jos. 3. 16.
ad. 14
4 Heb.
Caled y
gwnaeth-
ost yn
gofyn.
» pen. 6. 17
' pen. 13.
14.
1» ad. T.
5 Heb.
feibion
nerth.
1 Edrvcli
1 Brou. 18.
12.
Ezec. 8. 3.
Act. 8. 39.
6 Heb.
II 11 or
myni/dd-
oedd.
Elisëus yn iacMmj diüfr. II. BRENHINOEDD, III.
Y lluoedd mewn
Cyn
CEIST
896.
THeb.
erthijlu.
k Edrych
Exod. 15.
25.
pen. 4. 41.
a G. 6.
luan 9. 6.
ddyfíryn. Dywedodd yntau, Na an-
fonwch.
17 Etto buant daer aruo, nes
cywilyddio o liono, ac efe a ddy-
wedodd, Anfonwch. A hwy a an-
fonasant ddengwr a deugain, y rhai
a'i ceisiasant ef dridiau, ond nis
cawsant.
18 A hwy a ddychwelasant atto ef,
ac efe oedd yn aros yn Jericho ; ac
efe a ddywedodd wrthynt hwy, Oni
ddywedais i wrthych, Nac ewch ?
19 ^ A gwŷr y ddinas a ddywedas-
ant w^rth Eliseus, Wele, attolwg, an-
sawdd y ddinas, da yw, fel y viae iy
arghvydd yn gweled : ond y dyfroedd
sydd ddrwg, a'r tir yn '^ ddiffaeth.
20 Ac efe a ddywedodd, Dygwch i
mi phiol newydd, a dod^vch ynddi
halea A hwy a'^ dygasant atto ef
21 Ac efe a aeth at fíynhonneU y
dyfroedd, ac ''a fwriodd yr halen yno,
ac a ddywedodd, Fel hyn y dywed-
odd yr Arglwydd, Mi a iacheais y
dyfroedd hyn ; ni bydd oddi yno far-
wolaeth mwyach, na diffrwythdra.
22 Felly yr iachâwyd y dyfroedd
hyd y dydd hwn, yn ol gair Eliseus,
yr liAvn a ddywedasai efe.
23 1[ Ac efe a aeth i fynu oddi yno i
Bethel : ac fel yr oedd efe yn myned
i iynu ar hyd y ffordd, plant bychain
a ddaeth aUan o'r ddinas, ac a'i
gwatwarasant ef, ac a ddywedasant
Avi-tho ef, Dos i fynu, moelyn, dos i
fynu, moelyn.
24 Ac efe a drodd yn ei ol, ac a
edrychodd arnynt, ac a'u meUdith-
iodd yn enw yr Aeglwydd. A dwy
arth a ddaeth allan o'r goedwig, ac
a ddrylliodd o honynt ddau blentyn
a deugain.
25 Ac efe a aeth oddi yno i fyn-
ydd Carmel, ac oddi yno efe a
ddychwelodd i Samaria.
PENNOD III.
1 Jehoram yn teyrnasu. 4 Mesa yn gwrihryfela.
6 Jehoram, a Jehosaphat, a brenhin Edom,
mewn cyfyngder am ddwfr, trwy Eliseus yn
cael dwfr, ac addewid o /uddugoliaeth. 21
Y Moahiaid, ivedi eu twyllo gan liw y dwfr
wrth ddyfod i yspeilio, yn cael eu gorchfygu.
26 Brenhin Moah, trwy aherthu mab brenhin
Edom, yn gyrru Israel i'w gwlad.
AJEHORAJVI mab Ahab a aeth
yn frenhin ar Israel yn Sa-
maria, yn y ddeunawfed flwyddyn i
Jehosaphat brenhin Judah, ac a
deyrnasodd ddeuddeng mlynedd.
2 Ac efe a Avnaeth ddrwg y'ngolwg
yr Arglwydd, ond nid fel ei dad
nac fel ei fam : canys efe a fwriodd
ymaith ddelw Baal, *yr hon a wnel-
sai ei dad.
3 Etto efe a lynodd wrth ^bechod-
au Jeroboam mab Nebat, yr h\vn a
wnaeth i Israel bechu : ni chiliodd
efe oddi wrthynt hwy.
4 1Í A Mesa brenhin Moab oedd
berchen defaid, ac a dalai i frenhin
Israel gan mil o *^ ŵyn, a chàn mil o
hyrddod gwlanog.
5 Ond ^wedi marw Ahab, bren-
hin Moab a wrthryfelodd yn erbyn
brenhin Israel.
6 "[[ Ar brenhin Jehoram a aeth
allan y pryd hwnnw o Samaria, ac
a gyfrifodd hoU Israel.
7 Efe a aeth hefyd ac a anfonodd
at Jehosaphat brenhin Judah, gan
ddywedyd, Brenhin Moab a wrth-
ryfelodd i'm herbyn i : a ddeui di
gyd â mi i ryfel yn erbyn Moab?
Dywedodd yntau, ]Mi a âf i fynu ;
^myfi afyddafíçA. tithau, fy mhobl
i fel dy bobl dithau, fy meirch i fel
dy feirch dithau.
8 Ac efe a ddywedodd. Pa ffordd
yr awn ni i fynu ? Dywedodd yntau,
Ffordd anialwch Edom.
9 Felly yr aeth brenhin Israel, a
brenhin Judah, a brenhin Edom ; ac
a aethant o amgylch ar eu taith
saith niwrnod : ac nid oedd dwfr
i'r fyddin, nac i'r anifeiliaid oedd
^ yn eu canlyn hwynt
10 A brenhin Israel a ddywedodd,
Gwae^./ o herwydd i'r Aeglwydd
alw y tri brenhin hyn ynghyd i'w
rhoddi yn Haw Moab.
11 A ^Jehosaphat a ddywedodd,
Onid oes yma brophwyd i'r Ar-
glwydd, fel yr ymofynom ni a'r
Arglwydd trwyddo ef? Ac un o
weision brenhin Israel a attebodd
ac a ddywedodd, Y mae yma Eli-
seus mab Saphat, jv hwn a dywallt-
odd dd^vfr ar ddwylaAV Elias,
12 A Jehosaphat a ddywedodd, Y
mae gair yr Arglwydd gyd âg ef
Felly brenhin Israel, a Jehosaphat,
a brenhin Edom, a aethant i waered
atto ef
13 Ac Eliseus a ddywedodd wrth
frenhin Israel, Beth sydd i mi a
wnehvyft thi? ^dos at ''brophwjŵ
dy dad, ac at brophwydi dy fam. A
brenhin Israel a ddywedodd wrtho,
Nag ê : canys yr Arglwydd a alw-
odd y tri brenhin hyn ynghyd i'w
rhoddi yn Haw Moab.
14 Ac Eliseus a ddywedodd, 'Fel
mai byw Arglwydd y lluoedd, yr
Cyn
CRIST
896.
» 1 Bren.
16. 31, 32.
bl Rren.
12. 28, 31,
32.
c Eiirych
Ei. 16. Î,
«a pec L L
895.
e 1 Bren.
22.4.
2Heb.
wrth eu
traed :
Edrych
Exod. 11.8.
f 1 Bren.
22.7.
e Felly
Baiu. 10.
14.
Ruth 1.15.
1 1 Breii.
18. 19.
1 1 Bren.
17.1.
pen. 5. 16.
37S
eisieu dwfr.
II. BRENHINOEDD, IV.
Amlliàu ólew y weddw.
Cyn
CRIST
895.
k Eiîi-ych
1 Sam. 10.
5.
I Ezec. 1. 3.
a 3. 14, 22.
a 8.1.
m Edrych
pen. 4.3.
3 Heb. ym-
wregysu
ä guiregys.
i Neu,
Oarawsant
ynddi,
gan. Sec.
B Heb. net
iddo adael
ei cherrig
yn Cir-
haraseih.
hwn yr ydwyf yn sefyll ger ei fron,
oni bai fy mod i yn perchi wyn-
eb Jehosaphat brenhin Judah, nid
edrycliaswn i arnat ti, ac ni'th wel-
swn.
15 Ond yn awr dygwch i mi ''gerdd-
or. A phan ganodd y cerddor, daeth
^ llaw yr Arglwydd arno ef.
16 Ac efe a ddywedodd, Fel hyn
y dywedodd yr Aeglwydd; "^Gwna
y dyöryn hwn yn Uawn ffosydd.
17 Canys fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd ; Ni welwch Avynt, ac ni
welwch wlaw ; etto y dyffryn hwn a
lenwir o ddwifr, fel yr yfoch chwi,
a'ch anifeiliaid, a'ch ysgrubliaid.
18 A pheth ysgafn yw hyn y'ngol-
wg yr Arglwydd : efe a ddyry
Moab yn eich llaw chwi hefyd.
19 A chwi a darêwch bob dinas
gaerog, a phob dinas ddetholedig;
a phob pren teg a fwriwch chwi i
la^vr; yr hoU ffyuhonnau dyfroedd
hefyd a gauwch chwi, a phob darn o
dir da a ddifwynwch chwi â cherrig.
20 A'r bore pan offrymmwyd y
bwyd-ofírwm, wele ddyfroedd yn
dyfod o ffordd Edom ; a'r wlad a
lanwyd o ddyfroedd.
21 1Í A phan glybu yr hoU Moab-
iaid fod y brenhinoedd hynny wedi
dyfod i fynu i ymladd yn eu herbyn
hwynt, y galwyd ynghyd bawb a'r
a allai ^wisgo arfau, ac uchod, a
hwy a safasant ar y terfyn.
22 A hwy a gyfodasant yn fore, a'r
haul a gyfodasai ar y dyfroedd ; a'r
Moabiaid a ganfuant ar eu cyfer y
dyfroedd yn goch fel gwaed :
23 A hwy a ddywedasant, Gwaed
yw hwn : gan ddifetha y difethwyd
y brenhinoedd, a hwy a darawsant
baAvb eu gilydd : am hynny yn awr
at yr anrhaith, Moab.
24 A phan ddaethant at wersyU
Israel, yr Israeliaid a gyfodasant,
ac a darawsant y Moabiaid, fel y
ffoisant o'u blaen hwynt : a hwy
a ^aethant rhagddynt, gan daro y
Moabiaid yn ett gwlad eti hun.
25 A hwy a ddistrywiasant y din-
asoedd, ac i bob darn o dir da y
bwriasant bawb ei garreg, ac a'i
Uanwasant; a phob ffynnon dd^vfr
a gauasant hwy, a phob pren da a
gwympasant hwy i lawr: '^yn unig
yn Cir-haraseth y gadawsant ei cher-
rig ; etto y rhai oedd yn taflu a'i ham-
gylchynasant, ac a'i tarawsant hi.
26 1Í A phan welodd brenhin Moab
fod y rhyfelwyr yn drech nag ef, efe
a gymmerth saith gant o wŷr gyd
âg ef yn tynnu cleddyf, i ruthro ar
frenhin Edom: ond nis gallasant
h^vy.
27 Yna efe a gymmerodd ei fab
cyntaf-anedig ef, yr hwn oedd i
deyrnasu yn ei le ef, "ac a'i hoffrym-
modd ef yn boeth-offrwm ar y mur.
A bu llid mawr yn erbyn Israel : . ° a
hwy a aethant ymaith oddi wrtho
ef, ac a ddychwelasant i'w gwlad
eu hun.
PENNOD IV.
1 Misëus trwy rad penllad yn amlliau olew y
wraig weddw ddyledog. 12 Yn cael mob i'r
Sunamees, 18 ac yn ei gyfodi ef o farw i
fyw: SSí/íi iachâu y cawl yn Gilgal: 42 yn
poriJd cannwr âg iigain torth o fara.
ARHYW wraig o wragedd ^meib-
. ion y prophwydi a lefodd ar
Elisëus, gan ddywedyd, Dy was fy
ngwr a fu farw ; a thi a wyddost fod
dy was yn ofni yr Arglwydd : a'r
echwynwr a ddaeth ^ i gymmeryd fy
nau fab i ifod yn gaethion iddo.
2 Ac Eliseus a ddjnvedodd wrthi,
Beth a wnaf fi i ti? mynega i mi, beth
sydd gennyt ti yn dy dfi Dywed-
odd hithau, Nid oes dim gan dy law-
fon\yn yn tŷ, ond ystenaid o olew.
3 Ac efe a ddywedodd, Dos, cais
i ti lestri oddi allan gan dy hoU
gymmydogion, sef Uestri gweigion,
" ^ nid ychydig.
4 A phan ddelych 1 niewn, cau
y drws arnat, ac ar dy feibion, a
thywallt i'r hoU lestri hynny; a
dod heibio yr hwn afyddo 11a wn
5 FeUy hi a aeth oddi wrtho ef, ac
a gauodd y drws arni, ac ar ei meib-
ion : a hwynt-hwy a ddygasant y
Uestri atti hi ; a hithau a dywallt-
odd.
6 Ac wedi llenwi y Uestri, hi a
ddywedodd wrth ei mab, Dwg i mi
etto lestr. DyAvedodd yntau wrthi,
Nid oes mwyach un llestr. A'r olew
a beidiodd.
7 Yna hi a ddaeth ac a fynegodd
i AAT Duw. DyAvedodd yntau, Dos,
gwerth yr olew, a thai ^ dy dclyled ;
a bydd di fyw, ti a'th feibion, ar y
rhan arall.
8 IT A bu ar ryw ddiwrnod i Eli-
seus dramwyo i ^Sunem; ac yno
yr oedd g wraig oludog, yr hon ^a'i
cymhellodd ef i fwytta bara. A
chynnifer gwaitli ag y tramwyai efe
heibio, efe a droai yno i fsvytta bara.
9 A hi a ddywedodd wrth ei gwr,
Wele yn awr, mi a wn mai g^vr sanct-
Cyn
CRIST
895.
n AmoB2.1.
0 pen. 8. 20.
» 1 Bren.
20.35.
b Edrvch
Lef.25.39.
Matt. 18.
25.
0 Edrych
pen. 3. 17.
2 Neu, na
phvinhd.
3 Nen,
i'th ddylr
edwr.
d Jos. 19.
18.
4 Heb. as
ymaflodd
yuddo.
879
Bywhâu mob
11. BRENHINOEDD, IV.
y Sunamees.
Cyn
CRIST
895.
9 Gen. 18.
10, 14.
SHeb.
yr amser
nodedig.
í ad. 23.
« Heb.
Eeddwch.
aidd i Dduw ydyw hwn, sydd yn
cynniwair heibio i ni yn wastadol.
10 GwnawD, attolwg, ystafell fech-
an ar y mur ; a gosodwn iddo yno
wely, a bwrdd, ac ystôl, a chan-
hwyllbren : fel y tro efe yno, pan
ddelo efe attom ni.
11 Ac ar ddydd-gwaith efe a ddaeth
ynQ, ac a drodd i'r ystafell, ac a
orphwysodd yno.
12 Ac efe a ddywedodd wrth Ge-
hazi ei was, Galw ar y Sunamees lion.
Yntau a alwodd arni hi : hithau a
safodd ger ei fron ef
13 Dywedodd hefyd wrtho, Dywed
yn awr wrthi hi, Ẅele, ti a ofelaist
trosom ni â'r holl ofal yma; betli
sydd i'w wneuthur erot ti ? a oes a
fynnych di ei ddywedyd wrth y
brenhin, neu wrth dywysog y Uu?
Hithau a ddywedodd, Y'nghanol fy
mhobl yr ydwyf fì yn trigo.
14 Ac efe a ddywedodd, Beth gan
hynny sydd i'w wneuthur erddi hi ?
A Gehazi a ddywedodd, Yn ddiau
nid oes iddi fab, a'i gwr sydd hen.
15 Ac efe a ddywedodd, Galw hi.
Ac efe a'i galwodd hi; a hi a saf-
odd yn y drws.
16 Ac efe a ddywedodd, ^ Ynghylch
^y pryd hwn wrth amser bywiolaeth,
ti a gofleidi fab. Hithau a ddywed-
odd, Nag e, fy arglwydd, gwr Duw,
%a ddy wed gelwydd i'th law-torwyn.
17 A'r wraig a feichiogodd, ac a
ddug fab y pryd hwnnw, yn ol am-
ser bywiolaeth, yr hyn a lefarasai
Elisëus wrthi hi.
18 1Í A'r bachgen a gynnyddodd,
ac a aeth ddydd-g^^aith allan at ei
dad at y medehvyi*.
19 Ac efe a ddywedodd wrth ei
dad, Fy mhen, fy mhen. Dywedodd
yntau wrth langc, Dwg ef at ei fam.
20 Ac efe al cymmerth, ac a'i
dug ef at ei tarn. Ac efe a eistedd-
odd ar ei gliniau hi hyd banner
dydd, ac a fu farw.
21 A hi a aeth i fynu, ac a'i go-
sododd ef i orwedd ar wely gwr
Duw, ac a gauodd y drws arno, ac
a aeth allan.
22 A hi a alwodd ar ei g^vi", ac a
ddywedodd, Anfon, attolwg, gyd â
mi un or llangciau, ac un o'r asyn-
od : canys mi a redaf hyd at wr
Duw, ac a ddychwelaf.
23 Dywedodd yntau, Paham yr âi
di atto ef heddyw? nid yw hi na
newydd-loer, na Sabbath. Hithau
l a ddywedodd, ^ Fob peth yn dda
_
24 Yna hi a gyfrwyodd yr asyn ; ac
a ddywedodd wrth ei Ilangc, Gyrr,
a dos rhagot: nac '^aros am danaf
fi i farchogaeth, onid archwyf i ti.
25 Felly hi a aeth, ac a ddaeth at
wr Duw i fynydd Carmel. A phan
welodd gwr Duw hi o bell, efe a
ddywedodd wrth Gehazi ei was,
Wele y Sunamees honno.
26 Rhed yn awr, attolwg, i'w chyf-
artod, a dywed wrthi hi, A tvyt ti
yn iach ? a ydyw dy wr yn iach ? a
ydyw y bachgen yn iach? Dywed-
odd hithau, Iach.
27 A phan ddaeth hi at wr Duw i'r
mynydd, hi a ymaflodd yn ei draed
ef : a Gehazi a nesaodd i'w gwthio
hi ymaith. A gwr Duw a ddywed-
odd, Gad hi yn Uonydd: canys ei
henaid sydd ^ ofidus ynddi ; a'r Ar-
glwydd a'* celodd oddi wrthyf fi,
ac nis mynegodd i mi.
28 Yna hi a ddywedodd, A ddy-
munais i fab gan fy arglwydd ? s oni
ddywedais, Na thwylla fi ?
29 Yna efe a ddywedodd wrth
Gehazi, •'Gwregysa dy Iwynau, a
chymmer fy fiPon yn dy law, a dos
ymaith : o chyfarfyddi â neb, ' na
chyfarch iddo ; ac o chyfarch neb
di, nac atteb ef : a '^ gosod fy ffon i
ar ^vyneb y bachgen.
30 A mam y bachgen a ddywed-
odd, Fel mai byw yr Arglwydd,
ac mai byw dy enaid di, nid ymad-
awaf fi â thl Ac efe a gyfododd,
ac a aeth ar ei hoi hi
31 A Gehazi a gerddodd o'u blaen
hAvynt, ac a osododd y fíbn ar wyn-
eb y bachgen : ond nid oedd na llef-
erydd, na ^ chly wed. Am hynny efe
a ddy ch welodd i'w gyfarfod ef : ac
a fynegodd iddo, gan ddywedyd, Ni
ddeffrôdd y bachgen.
32 A phan ddaeth Eliseus i mewn
i'r tŷ, wele y bachgen wedi marw,
yn gorwedd ar ei wely ef
33 Felly efe ' a ddaeth i mewn, ac
a gauodd y drws arnynt iU dau, ac
a weddiodd ar yr Arglwydd.
34 Ac efe a aeth i fynu, ac a or-
weddodd ar y bachgen, ac a osod-
odd ei enau ar ei enau yntau, a'i
lygaid ar ei lygaid ef, a'i ddwylaw
ar ei ddwylaw ef, ac ""efe a ym-
estynodd arno ef; a chynhesodd
cnawd y bachgen.
35 Ac efe a ddychwelodd, ac a
rodiodd yn y tŷ -i fynu ac i waered ;
ac a aeth i fynu, ac a ymestynodd
arno ef : a'r "bachgen a disiodd hyd
Cyn
CRIST
895.
7 Heb.
attal erof
fi farch-
ogaeth.
SHeb.
chwerw.
h 1 Bien.
18. 46.
pen. 9. L
i Luc 10. 4.
k Edrych
Exod. 7. 9,
19. a 14. 16.
pen. 2. 8.
14.
Act. 19.12.
9 Heb. ÿm-
loraìidait.
1 ad. 4.
Matt. 6. 6,
m 1 Brcn.
17. 21.
Act. 20. 10.
2 Heb.
unwaith
yma, ac
unwaith
accia,
n pen. 8.
1,5.
lachâu y cawl.
II. BRENHINOEDD, V. Gwàhan-glwyf Naaman.
Cyn
CRIST
895.
Cylch
891.
o Edrych
Exoà. 15.
25.
pen. 2. 21.
a 5. 10.
loan 9. 6.
3Neu,
wiag.
•q loan 6. 11.
T Hlatt. 14.
20. a 15. 37.
luau 6. 13.
Cylch
894.
• I ,uc 4. 27.
ü Neu,
fldyrchnf-
edig, neu,
gymmer-
adwy ei
faÿneb.
yn seithwaith, a'r bachgen a agor-
odd ei lygaid.
36 Ac efe a alwodd ar Gehazi, ac
a ddywedodd, Galw y Sunamees
hon. Ac efe a alwodd arni hi. A
hi a ddaeth atto ef. Dywedodd
yntau, Cymmer dy fab.
37 A hi a aeth i mewn, ac a syrth-
iodd Avrth ei draed ef, ac a ymgrym-
modd hyd lawr, ac a gymmerodd ei
mab, ac a aeth allan.
38 IT Ac Elisëus a ddychwelodd i
Gilgal. Ac yr oedd newyn yn y
wlad ; a meibioii y proph^vydi oedd
yn eistedd ger ei fron ef : ac efe a
ddywedodd wi'th ei was, Treftia y
crochan mawr, a berw gawl i feib-
ion y prophwydi.
39 Ac un a aeth allan i'r maes i
gasglu bresych, ac a gafodd win-
wydden wŷllt, ac a gasgiodd o honi
fresych gwylltion lonaid ei wisg,
ac a ddaeth ac s!u briwodd yn y
crochan cawl : canys nid adwaen-
ent hwynt.
40 Yna y tywalltasant fr gwŷr i
fwytta. A phan fwyttasant o'r cawl,
hwy a waeddasant, ac a ddywedas-
ant, O wr Duw, y mae angau yn y
crochan : ac ni allent ei fwytta.
41 Ond efe a ddywedodd, Dygwch
flawd. Ac "efe a'^ bwriodd yn y
crochan : dywedodd hefyd, Tywallt
i'r bobl, fel y bAvyttaont. Ac nid
oedd dim niwed yn y crochan.
42 IF A daeth gwr o Baal-salisa,
ac a ddug i wi* Duw o fara blaen-
fírwyth, ugain torth haidd, a thy-
wysenau o yd newydd yn ei ^gibau.
Ac efe a ddywedodd, Dod i'r bobl,
fel y bwyttaont.
43 A'i weinidog ef a ddywedodd,
1*1 ba beth y rhoddaf hyn ger bron
cannwr? Dywedodd yntau, Dyro
i'r bobl, fel y bwyttaont : canys fel
hyn y dywedodd yr Aeglwydd,
iHwy a fwyttânt, a bydd gweddill.
44 Felly efe a'i rhoddodd ger eu
bron hwynt : a hwy a fwyttasant,
ac '^a weddulasant, yn ol gair yr
Arglwydd.
PENNOD V.
1 Naaman, ivrth cliioedl ei gaeth-foricyn, yn
myned i Samaria i'w iachâu oH waJian-
glwyf. 8 Elisëus yn ei yrru ef i'r lorddonen
i'w iachau ; 15 yn gwrthod ei roddion ef,
ac yn rhoi iddo heth o'r ddaear. 20 Gehazi
yn enw eifeistr yn cymmeryd rhoddion Naa-
man, ac yn cael gicahan-glwyf tragywyddol.
A" NAAMAN, tywysog llu bren-
hin Syria, oedd wr mawr yng
iigolwg ei arglwydd, ac yn ^an-
rhydeddus ; canys trwyddo ef y
rhoddasai yr Arglwydd ymwared
i Syria : ac yi* oedd efe yn wi- cad-
arn nerthol, ond yr oedd yn wahan-
glwyfus.
2 A'r Syriaid a aethent allan yn
finteioedd, ac a gaethgludasent o
wlad Israel langces fechan ; a hon-
no oedd ^yn g>vasanaethu gwraig
Naaman.
3 A hi a ddywedodd wrth ei,
meistres, 0 na hyddai fy arglwydd
o flaen y prophwyd sydd yn Sa-
maria ! canys efe a'i ^ hiachâi ef o'i
wahan-glwyf.
4 Ac un a aeth ac a fynegodd i'w
arglwydd, gan ddywedyd, Fel hyn
ac fel hyn y dywedodd y Uangces o
wlad Israel.
5 A brenhin Syria a ddywedodd,
Dos, cerdda, a mi a anfonaf lythyr
at frenhin Israel. Ac efe a aeth
ymaith, ac ^a ddug ^gyd âg ef ddeg
talent o arian, a chwe mil o aur,
a deg par o ddillad.
6 Ac efe a ddug y Uythyr at frenhin
Israel, gan ddywedyd, Yn awr pan
ddêl y Uythyr hwn attat ti, wele,
anfonais attat ti Naaman fy ngwas,
fel yr iachâit ef o'i wahan-glwyf.
7 A phan ddarllenodd brenhin
Israel y Uythyr, efe a rwygodd ei
ddillad, ac a ddywedodd, Ai '^Duw
ydiuyf fi, i farwhâu, ac i fywhâu,
pan anfonai efe attaf fi i iachau
gwr o'i wahan-glwyf? gwybyddwch
gan hynny, attolwg, a gwelwch mai
ceisio achos y mae efe i'm herbyn i.
8 11 A phan glybu Elisëus gwr
Duw rwygo o frenhin Israel ei
ddillad, efe a anfonodd at y bren-
hin, gan ddywedyd, Paham y rh^vyg-
aist dy ddillad? deued yn awr attaf
fi, ac efe a gaift" wybod fod pro-
phwyd yn Israel
9 Yna Naaman a ddaeth a'i feirch
ac a'i gerbydau, ac a safodd wrth
ddrws tŷ Elisëus.
10 Ac Elisëus a anfonodd atto ef
gennad, gan ddywedyd, Dos ac
"* ymolch saith waitli yn yr lorddon-
en ; a'th gnawd a ddychwel i ti, a
thithau a lanhêir.
11 Ond Naaman a ddigiodd, ac
a aeth ymaith; ac a ddywedodd,
Wele, mi a "^feddyliais ynof fy hun,
gan ddyfod y deuai efe allan, ac
y safai efe, ac y galwai ar enw yr
Arglwydd ei Dduw, ac y "gos-
odai ei law ar y fan, ac yr iachâi y
gwahan-glwyfus.
Cyn
CRIST
Cylch
894.
S Htb.
ojlaen.
4Eeb.
casglai.
b pen. 8. 8,
9.
5Heb.
j/ii ei law.
c Deut. 32.
39.
1 Sain.2.C.
d Edrych
pen. 4. 41,
«Heb.
ddiiwednis
wr/hÿf/ÿ
hull.
7 Hcb.
Cì/huÿ'-anai.
lacliâu Kaaman.
II. BRENHINOEDD, VI.
Trcichivant Gehazi
Cvn
CRIST
Cylch
894.
«Neu,
Amana.
8 Job 33.25.
, 9 Heb.
Í fendilh.
j 8 pen. 3. 14.
h Gen.14.32.
Edrych
Matt. 10. 8.
Act. 8. 18,
Î pen. 7.
17.
2 Heb.
dir, fel
Gen. 35.1(5.
3 Heb.
A oes
heddwch f
12 Onid gwell ^Abana a Pharpar,
afonydd Damascus, na holl ddyfr-
oedd Israel? oni allaf ymolchi yn-
ddynt hwy, ac ymlanhau? Felly efe
a drodd, ac a aetli ymaith mewn
digter.
13 A'i weision a nesasant, ac a
lefarasant wrtho, ac a ddywedasant,
Fy nhad, pe dywedasai y prophwyd
betli mawr wrtbytti, onis gwnelsit?
pa faint mwy, gan iddo ddywedyd
wi'thyt, Ymolch, a bydd Ian?
14 Ac yna efe a aeth i waered, ac
a ymdrochodd saith waitii yn yr lor-
ddonen, yn ol gair gwi* Duw : ^a'i
gnawd a ddychwelodd fel cnawd
dyn bach, ac ^efe a lanhâwyd.
15 11 Ac efe a ddychwelodd at wr
Duw, efe a'i holl fintai, ac a ddaeth
ac a safodd ger ei fron ef; ac a
ddywedodd, Wele, yn awr y gwn
uad oes Duw trwy yr holl ddaear,
ond yn Israel: am hynny cymmer
yn awr, attolwg, '-'rodd gan dy was.
16 Ond efe a ddywedodd, ^Fel
mai byw yr Arglwydd, yr hwn yr
ydwyf yn sefyll ger ei fron, '^ni
chymmeraf. Ac efe a gymhellodd
arno ei chymmeryd; etto efe diH
gwrthododd.
17 A Naaman a ddywedodd, Oni
roddir yn awr i'th was Iwyth cwpl
o fulod o ddaear? canys ni oíF-
rymma dy was mwyach boeth-off-
rwm nac aberth i dduwiau eraiU,
ond i'r Argliyydd.
18 Yn y peth hyn yr Arglwydd
a faddeuo i'th was; pan elo fy ar-
glwydd i dy Rimmon i addoli yno,
a 'pliwyso ar fy llaw i, a plian ym-
grymmwyf finnau yn nhŷ Rimmon;
pan ymgrymmwyf yn nhŷ Rimmon,
maddened yr Ajrglwydd i'th was
yn y peth hyn.
19 Ac efe a ddywedodd wrtho,
Dos mewn heddwch. Ac efe a aeth
oddi wrtho ef encyd o ^ffordd.
20 ÌÍ Ond Gehazi, gwas Eliseus
gwr Duw, a ddywedodd, Wele, fy
meistr a arbedodd Naaman y Syr-
iad hwn, heb gymmeryd o'i law ef yr
hyn a ddygasai efe : fel mai byw yr
Arglwydd, mi a redaf ar ei ol ef,
ac a gymmeraf ry w beth ganddo ef
21 FeUy Gehazi a ganlynodd ar ol
Naaman. A phan welodd Naaman
ef jVL rhedeg ar ei ol, efe a ddis-
gynodd oddi ar y cerbyd i'w gyf-
arfod ef, ac a ddywedodd, ^A yw
pob peth yn dda?
22 Dywedodd yntau, Y mae pob
peth yn dda. Fy meistr a'm hanfon-
odd i, gan ddywedyd, Wele, yi* awr
hon dau langc o fynydd Ephraim, o
feibion y prophwydi, a ddaeth attaf
fi : dyro yn mvr iddynt hwy dalent
0 arian, a dau bar o ddillad.
23 A Naaman a ddywedodd, Bydd
foddlawn, cymmer ddwy dalent. Ac
efe a fu daer arno ef ; ac a rwym-
odd ddwy dalent o arian mewn dwy
god, a deubar o ddillad; ac efe a'w
rhoddodd at ddau ol weision, i'lv
dwyn o'i flaen ef.
24 A phan ddaeth efe i'r ^bwlch,
efe a'ît cymmerth o'u llaw hwynt,
ac a'îí rhoddodd i gadw yn tỳ ; ac
a oUyngodd ymaith y gwŷr, a hwy
a aethant ymaith.
25 Ond efe a aeth i mewn, ac a
safodd o flaen ei feistr, Ac Eliseus
a ddywedodd wrtho ef, 0 ba le
y daethost ti, Gehazi? Dywedodd
yntau, Nid aeth dy was nac yma
na thraw.
26 Ac efe a ddywedodd wrtho,
Onid aeth fy nghalon gyd â thi, pan
drodd y gwr oddi ar ei gerbyd i'th
gyfarfod di? a ydoedd hi amser
1 gymmeryd arian, ac i gymmeryd
gwisgoedd, ac olew-wyddlannau, a
gwinllannau, a defaid, a gwartheg,
a gweision, a morwynion?
27 Am hynny gwahan-glwyf Naa-
man a lŷn wrthyt ti, ac wrth dy
had yn dragyAvydd. Ac efe a aeth
ymaith o'i ŵydd ef ''yn wahan-
glwyfus cyn wynned a'r eira.
PENNOD yi.
1 Eliseus yn caniattâUf i feibion y prophioydi
gael ehengi eu terfynau; ac yn peri i'r
haiarn nofio: 8 yn datguddio cyfrinach
hrenhin Syria. 18 Y llu, a yrrivyd i ddal
Eliseus, yn cael eu taro â dalliìieh: 19 a
chwedi eu dwyn i Samaria, yn cael eu goll-
wng ymaith. 24 Y newyn yn Samaria yn
peri i wragedd fwytta eu plant. 30 Y hren-
hin yn gyrru i ladd Eliseus.
AMEIBION y prophwydi a ddy-
wedasant wrth Eliseus, Wele
yn awi', y He yr hwn yr ydym ni
yn trigo ynddo ger dy fron di, sydd
ry gyfyng i ni.
2 Awn yn awT hyd yr lorddonen,
fel y cymmerom oddi yno bawb ei
drawst, ac y gwnelom i ni yno le
i gyfanneddu ynddo. Dywedodd
yntau, EavcIi.
3 Ac un a ddywedodd, Bydd fodd-
lawn, attolwg, a thyred gyd â'th
weision. Dywedodd yntau. Mi a
ddeuaf
4 Felly efe a aeth gyd â hAvynt.
Cyn
CRIST
Cylch
£94.
iNeu,
lie dirgd.
k Exod.4.a
JS'um. 12.
10.
Cylcb
893,
Yr haiam yn nofio.
II. BRENHINOEDD, VI.
Dallu y Syriaid.
Cyn
CEIST
Cylch
893.
2Heb.
haiarn.
• pen. 2. 21.
SHeb.
trwm.
t> 2 Chron.
32.7,
A hwy a ddaethant at yr lorddon-
en, ac a dorrasant goed.
5 A phan oedd un yn bwrw i lawr
drawst, ei ^fwyell ef a syrthiodd
i'r dwfr. Ac efe a waeddodd, ac
a ddywedodd, Och fi, iy meistr!
canys benthyg oedd.
6 A gwr Duw a ddywedodd, Pa
le y syrthiodd? Yntau a ddangos-
odd iddo y fan. Ac *efe a dorrodd
bren, ac a'^ taflodd yno ; a'r haiarn
a nofiodd.
7 Ac efe a ddywedodd, Cymmer i
fynu i ti. Ac efe a estynodd ei law,
ac a'i cymmerodd.
8 IT A brenhin Syria oedd yn
rhyfela yn erbyn Israel; ac efe a
ymgynghorodd â'i weision, gan ddy-
wedyd, Yn y lie a'r lie y bydd fy
ngwersyllfa.
9 A gwr Duw a anfonodd at fren-
hin Israel, gan ddywedyd, Ymgadw
rhag myned i'r Ue a'r Ue: canys
yno y disgynodd y Syriaid.
10 A brenhin Israel a anfonodd
i'r He am yr liwn y dywedasai gwr
Duw wrtho, ac y rhybuddiasai ef,
ac a ymgadwodd yno, nid unwaith,
ac nid dwywaith.
11 A chalon brenhin Syria a gy-
thryblwyd herwydd y peth hyn ; ac
efe a alwodd ar ei weision, ac a
ddywedodd wrthynt, Oni fynegwch
i mi pwy o honom ni sydd gyd â
brenhin Israel?
12 Ac un o'i weision ef a ddywed-
odd, Nid oes neb, fy arglwydd fren-
hin : ond EMseus y prophwyd, yr
hwn sydd yn Israel, a fynega i fren-
hin Israel y geiriau a leferi di yng
nghanol dy ystafeU wely.
13 1Í Ac efe a ddywedodd, Ewch,
ac edrychwch pa le y mae efe, fel
yr anfonwyf i'w gyrchu ef. Ac myn-
egwyd iddo, gan ddywedyd, Wele,
yn Dothan y mae efe.
14 Am hynny efe a anfonodd yno
feirch a cherbydau, a Uu ^mawr : a
hwy a ddaethant liw nos, ac a am-
gylchynasant y ddinas.
15 A phan gododd gweinidog gwr
Duw yn fore, a myned allan, wele
lu yn amgylchynu y ddinas, â
meirch ac â cherbydau. A'i was
a ddywedodd wrtho ef. Aha, fy
meistr ! pa fodd y gwnawn?
16 Ac efe a ddywedodd, ISfac ofna :
canys amlach ytv ^j rhai sydd gyd
â ni na'r rhai sydd gyd â hwynt.
17 Ac Elisëus a weddiodd, ac a
ddywedodd, 0 Arglwydd, agor.
attolwg, ei lygaid ef, fel y gwelo.
A'r Arglwydd a agorodd lygaid y
Uangc; ac efe a edrychodd: ac wele
y mynydd yn Uawn ''meirch a cher-
bydau tanllyd o amgylch Eliseus.
18 A phan ddaethant i waered
atto ef, Elisëus a weddiodd ar yr
Arglwydd, ac a ddywedodd, Taro,
attolwg, y genedl hon â daUineb.
Ac "^efe a'u tarawodd hwy â daU-
ineb, yn ol gair Elisëus.
19 ÌÍ Ac Eliseus a ddywedodd
wrthynt, Nid hon yw y fiordd, ac
nid hon yw y ddinas : deuwch ar fy
ol i, a mi a'ch dygaf chm at y gwr
yr ydych chwi yn ei geisio. Ond efe
a'u harweiniodd hwynt i Samaria.
20 A phan ddaethant hwy i Sa-
maria, Eìisëus a ddywedodd, 0 Ar-
glwydd, agor lygaid y rhai hyn,
fel y gwelont. A'r Arglwydd a
agorodd eu Uygaid hwynt; a hwy
a welsant: ac wele, y'nghanol Sa-
maria yr oeddynt.
21 A brenhin Israel a ddywed-
odd wrth Eliseus, pan welodd efe
hwynt, Gan daro a darawaf hwynt,
fy nhad?
22 Dywedodd yntau, Na tharo :
a darewit ti y rhai a gaethiwaist
â'th gleddyf ac â'th fwa dy hun?
gosod fara a dwfi* ger eu bron
hwynt, fel y bwyttaont ac yr yfont,
ac yr elont at eu harglwydd.
23 Ac efe a arlwyodd iddynt hwy
arlwy fawr : a hwy a fwyttasant ac
a yfasant; ac efe a'u goUyngodd
hwynt ymaith, a hwy a aethant at
eu harglwydd. Felly byddinoedd
Syria ni chwanegasant ddyfod mwy-
ach i wlad Israel
24 1Í Ac wedi hyn Benhadad bren-
hin Syria a gynhullodd ei hoU lu,
ac a aeth i fynu, ac a warchaeodd
ar Samaria.
25 Ac yr oedd newyn mawr yn
Samaria : ac wele, yr oeddynt hwy
yn gwarchae arni hi, nes bod pen
asyn er pedwar ugain sicl o arian,
a phedwaredd ran cab o dom col-
ommennod er pùm sicl o arian.
26 Ac fel yr oedd brenhin Israel
yn myned heibio ar y mur, gwraig
a lefodd arno ef, gan ddywedyd,
Achub, fy arghvydd frenhin.
27 Dywedodd yntau, ^Oni achub
yr Arglwydd dydi, pa fodd yi-
achubaf fi di? Ai o'r ysgubor, neu
o'r gwin-wrŷf ?
28 A'r brenhin a ddywedodd wrthi
hi, Beth a ddarfu i ti? Hithau a
c pen. 2.11.
Pa. 34.7.
Zech. 1. 8.
a 6. 1—7.
d Gen. 19.
11.
4 Neu, Na
achuhed.
Newyn yn Samaria.
II. BRENHINOEDD, VII.
Y Syriaid ynffoi.
Cyn
CRIST
Cylch
892.
e Deut. 28.
53,57.
f Ruth 1.17.
1 Bren. 19.
2.
g Luc 13.
23.
Cylch
892.
» ad. 18, 19.
2 metur.
SHeb.
tymysog o'l
eUldo y
brenhm
oedd yn
pwyso ar
ei iaw ef,
pen. 5. 18.
'<Lef.13.46.
ddywedodd, Y wraig hon a ddy-
wedodd wrthyf, Dyro dy fab, fel
y bwyttaom ef heddyw; a'm mab
innau a fwyttâwn ni y fory.
29 Felly ^ni a ferwasom fy mab i,
ac a'i bwyttasom ef : a mi a ddywed-
ais wrtlii hithau y diAvrnod arall,
Dyro dithau dy fab, fel y bwyttaom
ef : ond hi a guddiodd ei mab.
30 11 A phan glybu y brenhin eir-
iau y wraig, efe a rwygodd ei ddill-
ad, ac a aeth heibio ar y mur; a'r
bobl a edrychodd, ac wele, sachlian
oedd am ei gnawd ef oddi fewn.
31 Ac efe a ddywedodd, Tel hyn
y gwnelo Duw i mi, ac fel hyn y
chwanego, os saif pen Eliseus mab
Saphat arno ef heddyw,
32 Ond Eliseus oedd yn eistedd
yn ei dy, a'r henuriaid yn eistedd
gyd âg ef. AV brenhin a anfonodd
wr o'i flaen : ond cyn dyfod y gen-
nad atto ef, efe a ddywedodd wrth
yr henuriaid, ^A welwch chwi fel
yr anfonodd mab y Uofrudd hwn
i gymmeryd ymaith fy mhen i?
Edrychwch pan ddêl y gennad i
me^yn, cauwch y drws, a deliwch ef
^vrth y drws : onid yiv trwst traed
ei arglwydd ar ei ol ef ?
33 Ac efe etto yn ymddiddan â
hwynt, wele y gennad yn dyfod i
mewn atto ef : ac efe a ddywedodd,
Wele, y drwg hyn sydd oddi wrth
yr Arglwydd ; paham y disgwyliaf
^vrth yr Arglwydd mwy?
PENNOD VII.
1 Eliseus yn propJiwydo helaethrwydd anghred-
adwy yn Samaria. 3 Pedioar gwalian-glwyf-
us yn myned i icersyll y Syriaid, ac yn
dangos iddynt ffoi. 12 Y brenhin yn cael
liynny yn wir, ac yn yspeilio pehyll y Syr-
iaid. 17 Y pennaeth ni choeliai eiriau y
prophwyd, yn cael ei sathru dan draed nes
ei farw.
YNA Eliseus a ddywedodd,
Gwrandêwch air yr Ar-
glwydd: Fel hyn y dywedodd yi'
Arglwydd; "Ynghylch y pryd
hwn y fory y gwerthir ^sat o beill-
iaid er sicl, a dau sat o haidd er
sicl, ym mhorth Samaria.
2 Yna ^tywysog yr oedd y brenhin
yn pwyso ar ei law a attebodd wi*
Duw, ac a ddywedodd, Wele, pe
gwnai yr Arglwydd ffenestri yn
y nefoedd, a fyddaiy peth hyn? Dy-
wedodd yntau, Wele, ti a'^ gweli
â'th lygaid, ond ni fwyttei o hono.
3 H Ac yr oedd pedwar gwr gwa-
han-ghvyfus ^wrth ddrws y porth,
a hwy a ddywedasant wrth eu gil-
ydd, Paham yr ydym ni yn aros
yma nes ein meirw ?
4 Os dywedwn ni, Awn i mewn
f r ddinas, newyn sydd yn y ddin-
as, a ni a fyddwn feirw yno ; ac os
trigwn yma, ni a fyddwn feirw hef-
yd. Am hynny deuwch yn awr, ac
aAvn i wersyU y Syriaid : o chadw-
ant ni yn fyw, byw fydd^vn; ac os
lladdant ni, byddwn feirw.
5 A h^vy a gyfodasant ar dorriad
dydd i fyned i wersyll y Syriaid.
A phan ddaethant at g^vrr eithaf
gw^ersyll y Syriaid, wele, nid oedd
neb yno.
6 Canys yr Arglwydd a barasai
i wersyll y Syriaid *=glywed trwst
cerbydau, a thrwst meirch, trwst
Uu mawr : a h^vy a ddywedasant
wrth eu gilydd, Wele, brenhin Is-
rael a gyflogodd i'n herbynni "^fren-
hinoedd yr Hethiaid, a brenhinoedd
yr Aipht, i ddyfod arnom ni.
7 Am hynny hwy a gyfodasant, ac
a ffoisant, ar lasiad dydd, ac a adaw-
sant eu pebyll, a'u meirch, a'u has-
ynod, se/y gwersyll fel yr ydoedd,
ac a ffoisant am eu heinioes.
8 A phan ddaeth y rhai gwahan-
glwyfus hyn hyd gwrr eithaf y
gwersyll, hwy a aethant i un babeU,
ac a fwyttasant, ac a yfasant, ac a
gymmerasant oddi yno arian, ac
aur, a gwdsgoedd, ac a aethant, ac
a'^ cuddiasant, ac a ddychwelasant ;
ac a aethant i babell arall, ac a
gymmerasant oddi yno, ac a aeth-
ant, ac a'z cuddiasant.
9 Yna y dywedodd y naill wrth y
Uall, Nid ydym ni yn g^vneuthur
yn iawn; y dydd hwn sydd ddydd
Uawen-chwedl, ac yr ydym ni yn
tewi â son ; os arhos^vn ni hyd
oleuni y bore, *rhyw ddrwg a ddi-
gwydd i ni : deuwch gan hynny yn
awr, ac awn fel y mynegom i dy y
brenhin.
10 Felly hwy a ddaethant, ac a
waeddasant ar borthor y ddinas ; a
hwy a fynegasant iddynt, gan ddy-
wedyd, Daethom i wersyll y Syr-
iaid, ac wele, nid oedd yno neb, na
Uais dyn, ond y meirch yn rhwym,
a'r asynod yn rhwym, a'r pebyll
megis yr oeddynt o'r hlaen.
11 Ac efe a alwodd ar y porthor-
ion; a hwy a'^ mynegasant i dy y
brenhin oddi fewn.
12 IT A'r brenhin a gyfododd liw
nos, ac a ddywedodd Avi'tli ei weis-
ion, Mynegaf yn awr i chwi yr hyn
Cvn
CRIST
Cylch
892.
c 2 Sam. 5.
24.
d 1 Bren.
10. 29.
4 Heh.
ni a gaivn
gofpidig-
aeth.
Cyflaivnder yn Samaria. 11. BRENHINOEDD, VIII. Eliseus yn Damascus.
Cyn
CRIST
Cylch
892.
• pen. 6. 32.
ad. 2.
fad. 1.
a wnaeth y Syriaid i ni. Gwydclent
mai newynog oeddym ni; am hyn-
ny yr aethant ymaith o'r gwersyll
i ymguddio yn y maes, gan ddy-
wedyd, Pan ddelont hwy allan o'r
ddinas, ni a'u daliwn hwynt yn fyw,
ac a awn i mewn i'r ddinas.
13 Ac un o'r gweision a attebodd
ac a ddywedodd, Cymmer yn awr
bump o'r meirch a adawyd, y rhai a
adawyd yn y ddinas, (wele, y maent
hwy fel holl liaws Israel, y rhai a ar-
hosasant ynddi ; wele, y maent hwy
fel holl liaws Israel, y rhai a ddar-
fuant ;) ac anfon^vn, ac edrych^vn.
14 Felly hwy a gymmerasant feirch
dau gerbyd: a'r breuhin a anfon-
odd ar ol gwersyll y Syriaid, gan
ddywedyd, Ewch, ac edrychwch.
15 A hyvj a aethant ar eu hoi
hwynt hyd yr lorddonen, ac wele,
yr holl flfordd ydoedd yn llawn o
ddillad a Uestri, y rhai a fwriasai
y Syriaid ymaith Avrth frysio : a'r
cenhadau a ddychwelasant ac a
fynegasant i'r brenhin.
16 A'r bobl a aethant aUan, ac
a anrheithiasant wersyU y Syriaid:
a bu. sat o beilliaid er sicl, a dau
sat o haidd er sicl, yn ol gair yr
Arglwydd.
17 1Í A'r brenhin a osododd y ty-
wysog yr oedd efe yn pwyso ar ei
laAV i ivylied ar y porth : a'r bobl a'i
mathrasant ef yn y porth, ac efe fu
farw, ^ megis y Uefarasai gwr Duw,
yr h^vn a ddjwedasai hynny pan
ddaeth y brenhin i waered atto ef.
18 A bu, megis y Uefarasai gwr
Duw wrth y brenhin, gan ddywed-
yd, ^Dau sat o haidd er sicl, a sat
0 beilliaid er sicl, fydd y pryd Tiwn
y fory ym mhorth Samaria.
19 A'r tywysog a attebasai wr
Duw, ac a ddywedasai, Wele, pe
gwnai yr Arglwydd ffenestri yn y
nefoedd, a fyddai y peth hyn? Dy-
wedodd yntau, Wele, ti a'i gweli
â'th lygaid, ond ni fwyttêi o hono.
20 Ac felly y bu iddo ef : canys
y bobl a'i sathrasant ef yn y porth,
ac efe a fu farw.
PENNOD VIII.
1 Y Sunamees, wedi gadael ei gwlad saith mhjn-
edd i ffoi rhag y neicyn, yn cael gan y hrenhin
ei thir yn ei ol, er mvxyn gwyrthiau Eliseus.
7 Hazael, wedi clywed y hrophwydoliaeth,
yn lladd ei feistr, ac yn teyrnasu yn ei le ef.
16 Annuwiol lyivodraeth Jehoram ar Judah.
20 Edom a Lihnah yn cilio oddi wrth Judah.
23 Ahaziah ynfrenhin ar ol Jehoram, 25 a'i
lywodraeth annuwiol ef. 28 Efe yn ymweled
a Jehoram, oeddfriwedig yn Jezreel.
YNA Eliseus a lefarodd wrth y
wraig ^y bywhasai efe ei mab,
gan ddywedyd, Cyfod, a dos, ti a'th
dylwyth, ac ymdeithia He y gellych
ymdeithio: canys yr Arglwydd
*'a alwodd am newyn, a hwnnw a
ddaw ar y wlad saith mlynedd.
2 A'r wraig a gyfododd, ac a
wnaeth yn ol gair gwr Duw : a hi
a aeth, hi a'i thylwyth, ac a ym-
deithiodd y'ngwlad y Philistiaid
saith mlynedd.
3 Ac ym mhen y saith mlynedd, y
wraig a ddychwelodd o wlad y Phi-
listiaid: a hi a aeth i weiddi ar y
brenhin am ei thy, ac am ei thir.
4 A'r brenhin oedd yn ymddiddan
â *= Gehazi gwas gwr Duw, gan ddy-
wedyd, Adrodd i mi, attolwg, yr holl
bethau mawr a wnaeth Eliseus.
5 Ac fel yr oedd efe yn mynegi i'r
brenhin y modd y bywhasai efe y
marw, yna wele y wraig y bywhasai
efe ei mab yn gweiddi ar y brenhin
am ei thy, ac am ei thir. A Gehazi
a ddywedodd, Fy arglwydd frenhin,
dyma y >vraig, a dyma ei mab yr
hwn a ddarfu i Eliseus ei fywhâu.
6 A'r brenhin a ofynodd i'r wraig ;
a hithau a fynegodd iddo ef. A'r
brenhin a roddodd iddi ryw "ys-
tafellydd, gan ddywedyd, Dod dra-
chefh yr hyn oil oedd eiddi hi, a
holl gnwd y maes, o'r dydd y gad-
awodd hi y wlad hyd y piyd hwn.
7 1Í A daeth Eliseus i Damascus :
a Benhadad brenhin Syria oedd
glaf ; a mynegwyd iddo ef, gan ddy-
wedyd, Daeth gwr Duw yma.
8 A'r brenhin a ddywedodd wrth
Hazael, "^Cymmer anrheg yn dy
law, a dos i gyfarfod â gwr Duw;
ac 'ymofyn a'r Arglwydd trwy-
ddo ef, gan ddywedyd, A fyddaf fi
by w o'r clefyd hwn ?
9 Felly Hazael a aeth i'w gyfarfod
ef, ac a gymmerth anrheg yn ei law,
a phob peth cCr a oedd dda o Da-
mascus, sef Uwyth deugain o gam-
elod; ac a ddaeth, ac a safodd o'i
flaen ef, ac a ddywedodd, Benhadad
brenhin Syria dy fab a'm hanfon-
odd attat, gan ddywedyd, A fyddaf
fi by w o'r clefyd hwn ?
10 Ac Eliseus a ddywedodd wrtho,
Dos, a dywed wrtho, Diau y gelli
fyw: etto yr Arglwydd a ddang-
osodd i mi *^y bydd efe marw yn
ddiau.
11 Ac efe a osododd ei wyneb, ^ac
a ddaliodd sylw arno, nes cywil-
Cyn
CRIST
Cylch
891.
» pen. 4. 35.
bPs.105.16.
Hag. 1. 1].
Cylch
885.
e pen. 5. 27.
2 Neil,
eunuch.
885.
<* 1 Bren.
14.3.
pen. 5. 5.
« pen. 1. 2.
f ad. 15.
Bazael yn lladd eifeistr. 11. BRENHINOEDD, IX.
PropTiwyd yn
Cvn
CRIST
885.
Sren.10.32.
a la 17.
a 13. 3, 7.
Amos 1. 3.
li pen. 15.16.
l[os.l3.1B.
Amos 1. 13.
llBren.19.
15.
892.
4 II eK
tei/riiasodd.
t 2 Chron.
21.6.
!ad.2C.
m 2 Sam. 7.
33
1 Bren. 11.
36. n 15. 4.
B Htb.
gavici/ll,
lieu, kiTOi).
n Gen. 27.
40.
2 Chi'on.
21.8.
yddio o hono ef: a gwr Duw a
wylodd.
12 A Hazael a ddywedodd, Pa-
ham y mae fy arglwydd yn wylo?
Dywedodd yntau, Am fy mod yn
gwybod sy drwg a wnei di i feib-
ion Israel : eu hamddiíîynfaoedd
hwynt a losgi di â than, a'u gwŷr
ieuaingc a leddi â'r cleddyf, ^a'u
plant a bwyi, a'u gwragedd beich-
iogion a rwygi.
13 A Hazael a ddywedodd, Pa
beth ! ai ci yw dy was, fel y g^ynel-
ai efe y mawr beth hyn? Ac Eli-
sens a ddywedodd, ' Yr Arglwydd
a ddangosodd i mi ^ hyddi di yn
frenhin ar Syria.
14 Felly efe a aeth ymaith oddi
'svrth Elisëus, ac a ddaeth at ei
arglwydd; yi* hwn a ddywedodd
wi'tho, Beth a ddywedodd Elisëus
wrthyt ti? Ac efe a attebodd, Efe
a ddyAvedodd wrthyf, y byddit ti
byAV yn ddiau.
15 A thrannoeth efe a gymmerth
wrthban, ac a\' gwlychodd me^Yn
dwfr, ac a'^ Uedodd ar ei wyneb
ef, fel y bu efe farw : a Hazael a
deyrnasodd yn ei le ef
16 TT Ac yn y bummed flwyddyn i
Joram mab Ahab brenhin Israel, a
Jehosaphat 3m frenhin yn Judah, y
^dechreuodd ''Jehoram mab Jeho-
saphat brenhin Judah deyrnasu.
17 Mab ddeuddeng mlwydd ar
hugain oedd efe pan ddechreuodd
deyrnasu ; ac wyth mlynedd y teyrn-
asodd efe yn Jerusalem.
18 Ac efe a rodiodd yn ffordd
brenhinoedd Israel, fel y gwnai tŷ
Ahab : canys ' merch Ahab oedd
yn wraig iddo: feUy efe a wnaeth
yr hyn oedd ddrwg yngolwg yr
Arglwydd.
19 Ond ni fynnai yr Arglwydd
ddifetha Judah, er mwyn Dafydd
ei was; "megis yr addawsai efe, y
rhoddai iddo ^oleuni, ac i'w feibion
yn dragywydd.
20 IF Yn ei ddyddiau ef y gwrth-
ryfelodd °Edom oddi tan law Ju-
dah, ac y gosodasant frenhin arnynt
eu hunain.
21 A Joram a aeth trosodd i Sair,
a'r hoU gerbydau gyd âg ef ; ac efe
a gyfododd liw nos, ac a darawodd
yr Edomiaid oedd yn ei amgylchu
ef, a thywysogion y cerbydau: a'r
bobl a ffodd i'w pebyll.
22 Er hynny Edom a wrthryfel-
odd oddi tan law Judah hyd y dydd
hwn. Yna y gwi'thryfelodd "libnah
y pryd hwnnw.
23 A'r rhan araU o banes Joram,
a'r hyn oU a wnaeth efe, onid yd-
ynt liAvy yn ysgrifenedig yn llyfr
chronicl brenhinoedd Judah ?
24 A Joram a hunodd gyd â'i
dadau, ac a gladdwyd gyd â'i dad-
au yn ninas Dafydd; ac ^^Ahaziah
ei fab a deyrnasodd yn ei le ef.
25 "li Yn y ddeuddegfed flwyddyn
i Joram mab Ahab brenhin Israel
yr aeth Ahaziah mab Jehoram bren-
hin Judah yn frenhin.
26 Mab dwy flwydd ar hugain
oedd Ahaziah pan aeth efe yn fren-
hin; ac un fl^vyddyn y teyrnasodd
efe yn Jerusalem : ac enw ei fam
ef oedd Athaliah, '^ merch Omri
brenhin Israel.
27 Ac efe a rodiodd yn fíbrdd tŷ A-
hab, ac a wnaeth yr hyn oedd ddrwg
y'ugolwg yr Arglwydd, fel tŷ Ahab :
canys '^ daw tŷ Ahab ydoedd efe.
28 ^ Ac efe a aeth gyd â Joram
mab Ahab i ryfel yn erbyn Hazael
brenhin Syria i ^Ramoth-Gilead; a'r
Syiiaid a darawsant Joram.
29 A "^ Joram y brenhin a ddychwel-
odd i Jezreel i ymiachâu o'r briwiau
^a roisai y Syriaid iddo ef yn Ramah,
wrth ymladd o hono ef yn erbyn
Hazael brenliin Syi'ia: ac 'Ahaziah
mab Jehoram brenhin Judah a aeth
i waered i ymweied â Joram mab
Aliab yn Jezreel; canys claf ydoedd.
PENNOD IX.
1 Elis'éus yn danfon prophivyd ieuangc i en-
neiiiio Jehu yn Eamoth- Gilead. 4 T pro-
pbioyd icedi gicneuihur ei neges, yn ffoi. 11
Jehu, wedi ei ivneuihur yn frenhin gan y
milwyr, yn Uadd Joram ym maes Ndboth.
27 Lladd Ahaziah yn Gur, a'i gladdu yn
Jerusalem. 30 Taflu Jezebel allan trwy ffen-
estr, a chwn yn ei hwytta hi.
C Elisëus y prophwyd a alwodd
un o * feibion y prophwydi, ac
a ddywedodd wrtho, ^'Gwregysa dy
1 wynau, a chymmer y phiolaid olew
hon yn dy law, a dos i Ramoth-
Gilead.
2 A phan ddelych yno, edrych
yno am Jehu mab Jehosaphat, mab
Nimsi; a dos i mewn, a phâr iddo
godi o fysg ""ei frodyr, a dwg ef i
ystafell ^ddirgel:
3 Yna ^cymmer y phiolaid olew,
a thywaUt ar ei ben ef, a djwed,
Fel hyn y dywedodd yr Arglwydd;
Mi a'th enneiniais di yn frenhin ar
Israel: yna agor y drws, a ffo, ac
nac aros.
Cyn
CRIST
892.
0 2 Chron.
21.10.
P 2 Chron.
22.1.
885.
6 A elwir
Azar'iah,
2 Chron.
22.6.
ac a elwir
Jehoahae,
2 Chron.
21. 17.
a 25. 23,
7Neu,
tvyre* :
Edrych
ad, 18.
8 mabyng
nghuf.
raith.
884.
9 Bamah,
ad. 29.
*> pen. 9. 15,
2Heb.
a'r rJtai yr
archoUasai
!/ Byriaid
■•2 Chron,
884.
H 1 Bren,
20.35.
*> pen. 4. 29.
/er. L 17.
c ad. 6, IL
2Heb.
ofewn
ystafeH.
d 1 Bren,
19. 16,
enneinio Jehu.
II. BRENHINOEDD, IX.
Jehu yn lladd Joram.
Cvn
CRIST
884.
9 2 Chron.
22.7.
t\ Bren.
21. 15.
e 1 Bren.
14. 10.
a 21. 21.
1 1 Sam. 25.
22.
£ Deut. 32.
36.
k 1 Bren.
14. 10.
a 15. 29.
a 21. 22.
1 1 Bren, 16.
8,11.
o Jer. 29.
2C.
loan 10. 20.
Act. 26. 24.
1 Cor. 4.
10,
n Matt. 21.
7.
8 Heb. yn
teyrnasu.
4 neb.
Jehoram.
0 pen. 8. 29.
6 Xltb. y
tarawsai.
4 IF Felly y llang:c, sef llangc y pro-
pliwyd, a aeth i Ramotli-Gilead.
5 A phan ddaeth efe, wele, tjs\'ys-
ogion y 111! oedd yn eistedd : ac efe
a ddywedodd, Y mae i mi air â tlii,
0 dyAvysog. A dywedodd Jehu, A
plia un o lionom ni oil ? Dywedodd
yntau, A thydi, 0 dywysog,
6 Ac efe a gyfododd, ac a aeth i
mewn i'r tŷ : ac yntau a dywalltodd
yr olew ar ei ben ef, ac a ddywed-
odd Avrtho, Fel hyn y dywed Ar-
GLWYDD Dduw Israel; ^Myfi a'th
enneiniais di yn frenhin ar bobl yr
Arglwydd, se/ar Israel.
7 A thi a darewi dŷ Ahab dy ar-
glwydd; fel y dîalì\^ fi waed fy
ngweision y prophwydi, a gwaed
holl weision yr Aeglwydd, ^ar law
Jezebel.
8 Canys lioU dy Ahab a ddifethir :
a ^mi a dorraf ymaith oddi wrth
Ahab ^yr hwn a biso ar bared, *y
gwarchacedig liefyd, a'r h^vn a ad-
awyd yn Israel.
9 A mi a ^\Tiiaf dy Ahab fel tŷ
''Jeroboam mab Nebat, ac fel tŷ
' Baasa mab Ahi'ah,
10 A'r cwn a fwyttânt Jezebel yn
rliandir Jezreel, ac ni hydd a'i
claddo hi. Ac efe a agorodd y
drws, ac a ffodd.
11 IT A Jehu a aeth allan at weis-
ion ei arglwydd, a dyAvedwyd ^nŵo
ef, A yiv ]}oh peth yn dda? paham
y daeth ""yr ynfyd Iit^ti attat ti?
Dywedodd yntau wrthynt, Cliwi a
adwaenoch y g^vr, a'i ymadroddion.
12 Dy wedasant hwythau, Celwydd ;
mynega yn awr i ni, Dywedodd yn-
tau, Fel hyn ac fel hyn y llefarodd
MTthyf, gan ddywedyd, Fel hjn. y
dywed yr Arglwydd, INIi a'th en-
neiniais di yn frenhin ar Israel.
13 A hwy a frysiasant, ac " a gym-
merasant bob un ei wisg, ac a'^
gosodasant dano ef ar ben uchaf
y grisiau, ac a ganasant mewn ud-
gorn, ac a ddywedasant, Jehu sydd
" frenhin.
14 A Jehu mab Jehosaphat mab
Nimsi a gj'd-fwriadodd yn erbjTi
Joram ; (a Joram oedd yn cadw
Ramoth-Gilead, efe a holl Israel,
rhag Hazael brenhin Syria:
15 Ond * ° Joram y brenhin a ddy-
chwelasai i ymiachâu i Jezreel, o'r
archollion a'r rhai ^yr archoUasai
y Syriaid ef wrtli ymladd o hono
yn erbyn Hazael brenhin Syria.) A
dywedodd Jehu, Os mynnwch chwi,
nac eled un diangol o'r ddinas i
fynecl i fynegi i Jezreel.
16 Felly Jehu a farchogodd mewn
cerbyd, ac a aeth i Jezreel; canys
Joram oedd yn gorwedd yno, Ac
Ahaziah brenhin Judah a ddaethai
i waered i ymweled â Joram.
17 A gwyli^\T oedd yn sefyU ar y
tŵr yn Jezreel, ac a ganfu fintai
Jehu pan oedd efe yn dyfod, ac a
ddywedodd, Yr ydwyf yn gweled
mintai. A Joram a ddywedodd, Cym-
mer wr march, ac anfon i'w cyfarfod
hAvjmt, a dyweded, Ai heddwch ?
18 A gwr march a aeth i'w gyfar-
fod ef, ac a ddywedodd, Fel hyn y
dywed y brenhin, A oes heddwch?
A dy^vedodd Jehu, Beth sydd i ti
a ofynych am heddwch? tro yn fy
ol i. A'r g^vyliwr a fynegodd, gan
ddywedyd, Y gennad a ddaeth hyd
attynt h^vy, ond nid yw efe yn dy-
chwelyd.
19 Yna efe a anfonodd yr ail gwr
march, ac efe a ddaeth attynt Invy,
ac a ddywedodd, Fel hyn y dywed-
odd y brenhin, A oes lieddwch ? A
dywedodd Jehu, Beth sydd i ti a
ofynych am heddwch? tro yn fy ol i.
20 A'r gwyliwr a fynegodd, gan
ddywedyd, Efe a ddaeth hyd attynt
hwy, ond nid yw efe yn dychwelyd :
a'r ^gyrriad sydd fel gyrriad Jehu
mab Nimsi; canys y mae efe yn
gyrru yn ynfyd.
21 A Joram a ddywedodd, Rliwym
y cerhyd. Yntau a rwymodd ei
gerbyd ef A p Joram brenhin Is-
rael a aeth allan, ac Ahaziah bren-
hin Judah, pob un yn ei gerbyd,
a hwy a aethant yn erbyn Jehu,
a ' chyfarfuant âg ef yn rhandir
Naboth y Jezreeliad,
22 A phan welodd Joram Jehu,
efe . a ddywedodd, A oes heddwch,
Jehu? Dywedodd yntau, Pa hedd-
wch tra fyddo putteindra Jezebel
dy fam di, a'i hudoliaeth, mor ami ?
23 A Joram a drodd ei law, ac a
ifodd, ac a ddywedodd Avrth Ahaziah,
Y mae brad^maeth, O Ahaziah,
24 A Jehu a ^gymmerth fwa yn
ei law, ac a darawodd Joram rlnvng
ei ysgwyddau, fel yr aeth y saeth
trwy ei galon ef, ac efe a ^syrth-
iodd yn ei gerbyd,
25 A Jehu a ddywedodd T\Tth Bid-
car ei dywysog, Cymmer, bwrw ef
i randir maes Naboth y Jezreeliad :
canys cofia j)an oeddym ni, mi a
thi, yn marchogaeth ynghyd ein
Cyn
CRIST
884.
6 Neu,
cerddedr
iad.
P 2 Chron.
22.7,
7 Ileb.
dm icsatU
ef.
e Heb.
la nwodd ei
law á bwa.
9 Heb, ym-
grymmodd.
Lladd Ahaziah, Jezebel, 11. BRENHINOEDD, X.
Tioll feibion Ahab,
Cyn
CRIST
<i 1 Bren.
21. 29.
Cylch
ZHeb.
llygaid.
'l Bren. 16,
9—20.
Cylch
884.
» 1 Bren. 16.
31.
»1 Bren. 21.
23.
dau ar ol Ahab ei dad ef, "^ roddi o'r
Arglwydd arno ef y baich hwn.
26 Diau, meddai yr Arglwydd,
gwaed Naboth, a gwaed ei feibion,
a welais i neithiwyr, a mi a dalaf
i ti yn y rhandir hon, medd yr
Arglwydd. Gan hynny cymmer
a bwrw ef yn awr yn y rhandir
hon, yn ol gair yr Arglwydd.
27 ^ Ond pan welodd Ahaziah
brenhin Judah hynny, efe a fíodd
ar hyd ffordd tŷ yr ardd. A Jehu
a ymlidiodd ar ei ol ef, ac a ddy-
wedodd, Tarêwch hwn hefyd yn ei
gerbyd, A hivy ái taraivsant ef
yn rhiw Gur, yr hon sydd wrth
Ibleam; ac efe a ffodd i Megido,
ac a fu farw yno.
28 A'i weision a'i dygasant ef
mewn cerbyd i Jerusalem, ac a'i
claddasant ef yn ei feddrod gyd a'i
dadau, yn ninas Dafydd.
29 Ac yn yr unfed flwyddyn ar
ddeg i Joram mab Ahab yr aethai
Ahaziah yn frenhin ar Judah.
30 IT A phan ddaeth Jehu i Jez-
reel, Jezebel a glybu hynny, ac a
golurodd ei ^hwyneb, ac a wisgodd
yn wych am ei phen, ac a edrych-
odd trwy ffenestr.
31 A phan oedd Jehu yn dyfod
i mewn i'r porth, hi a ddywedodd,
^A fu heddwch i Zimri, yr hwn a
laddodd ei feistr?
32 Ac efe a ddyrchafodd ei wyn-
eb at y ffenestr, ac a ddyivedodd,
Pwy sydd gyd â mi, p^vy? A dau
neu dri o'r ystafellyddion a edrych-
asant arno ef
33 Yntau a ddywedodd, Teflwch
hi i lawr. A hwy a'i taflasant hi i
lawr ; a thaenellwyd peth o'i gwaed
hi ar y pared, ac ar y meirch: ac
efe a'i mathrodd hi.
34 A phan ddaeth efe i mewn, efe
a fwyttaodd ac a yfodd, ac a ddy-
wedodd, Edrychwch am y wraig
felldigedig honno, a chleddwch hi ;
canys ^merch brenhin ydyiv hi.
35 A hwy a aethant i'w chladdu
hi ; ond ni chawsant o honi onid
y benglog, a'r traed, a chledrau y
dwylaw.
36 Am hyimy hwy a ddychwelas-
ant, ac a iynegasant iddo ef Dy-
wedodd yntau, Dyna air yr Ar-
glwydd, yr hwn a lefarodd efe
trwy law ei wasanaethwi* Elias y
Thesbiad, gan ddywedyd, *Yn rhan-
dir Jezreel y bwytty y cwn gnawd
Jezebel :
37 A chelain Jezebel a fydd fel
tommen ar wyneb y maes, yn rhan-
dir Jezreel; fel na ellir dywedyd,
Dyma Jezebel.
PENNOD X.
1 Jehu trwy lythyrau yn peri torn pennau deng
mah a thri ugain Ahab: 8 ac yn ei esgusodi
ei hun â phrophwydoliaeth Ettas: 12 yn
lladd dau a deugain o frodyr Ahaziah wrth
y tŷ cneiflo: 15 yn cymmeryd Jehonadah
atto; 18 a thrwy gyfrwysdra yn difetha holl
addolwyr Baal: 29 yn canlyn pechodau Je-
roboam. 32 Hazael yn gorthrymmu Israel.
34 Joahaz yn frenhin ar ol Jehu.
A C i Ahab yr oedd deng mab a
Xa. thri ugain yn Samaria. A Jehu
a ysgrifenodd lythyrau, ac a anfon-
odd i Samaria, at dywysogion Jez-
reel, ac at yr henuriaid, ac at dad-
maethod Ahab, gan ddywedyd,
2 Ac yn awr pan ddêl y llythyr
hwn attoch chAvi, canys gyd â chwi
y mae meibion eich arglwydd, a
chennych chwi y mae cerbydau, a
meirch, a dinasoedd caerog, ac arfau :
3 Yna edrychwch jr hwn sydd
oreu, ac yn gymh^vysaf o feibion
eich arglwydd, a gosodwch ef ar
deyrn-gadair ei dad, ac ymleddwch
dros dŷ eich arglwydd.
4 A hwy a oftiasant yn ddirfawi*,
ac a ddywedasant, Wele, dau fren-
hin ni safasant o'i flaen ef : pa fodd
gan hynny y safwn ni ?
5 Am hynny yr anfonodd yr hwn
oedd ar y tŷ, a'r hwn oedd ar y
ddinas, a'r henuriaid, a'r tadmaeth-
od, at Jehu, gan ddywedyd, Dy
weision di ydym ni, a'r hyn oil a
ddy wedych di wrthym a wnawn ni ;
ni wnawn ni neb yn frenhin : gwna
yr hyn a fyddo da yn dy olwg.
6 Yna efe a ysgrifenodd yr aU
llythyr attynt hwy, gan ddywedyd,
Os ^ eiddof fi fyddwch, ac os ar fy
Uais i y gwrandewch, cymmerwch
bennau y gwŷr, meibion eich ar-
glwydd, a deuwch attaf fi y pryd
hwn y fory i Jezreel. A meibion y
brenhin, sef deng nyn a thri ugain,
oedd gyd â phennaetliiaid y ddinas,
y rhai oedd yn eu meithrin hwynt.
7 A phan ddaeth y llythyr attynt,
hwy a gymmerasant feibion y bren-
hin, ac a laddasant ddeng nyn a
thri ugain, ac a osodasant eu pen-
nau liAvynt mewn basgedau, ac n'u
danfonasant atto ef i Jezreel.
8 IT A chennad a ddaeth ac a
fynegodd iddo ef, gan ddywedyd,
Hwy a ddygasant bennau meibion
y brenhin. Dywedodd yntau, Gos-
Cyn
CRIST
Cylch
884.
884.
2Heb.
Irosnfy
byddwcii.
hrodyr Ahaziah,
II. BRENHINOEDD, X.
a holl addolwyr Baal.
Cyn
CKIST
884.
o 1 Bren.
21. 19, 21,
29.
SNeu,
gydiiahod.
6> 2 Chron.
22.8.
4Heb.
gafodd.
e Jer. 35. 6.
d 1 Chron.
2. 55.
5 Heb. a^i
bendithr
iodd.
» Eira 10,
19.
í2Chion.
22.8.
ei Brcn.
21.21.
* 1 Bien.
10.32.
odwcli hwynt yn ddau bentwT wrtli
ddrws y porth liyd y bore.
9 A'r bore efe a aeth allan, ac a
safodd, ac a ddywedodd wrth yr
holl bobl, Cyfiawn ydycli cliwi :
wele, myfi a gyd-fwriedais yn erbyn
fy arglwydd, ac a'i lleddais ef : ond
pwy a laddodd yr holl rai hyn ?
10 Gwybyddwch yn awr na syrth
dim o air yr Arglwydd i'r ddaear,
yr hwn a lefarodd yr Arglwydd
am dŷ Ahab : canys gwnaeth yr
Arglwydd yr hyn a lefarodd efe
^trwy law Elias ei was.
11 Felly Jehu a darawodd hoU
weddillion tŷ Ahab yn Jezreel, a'i
holl bennaetiiiaid ef, a'i ^gyfheseif-
iaid ef, a'i offeiriaid, fel na adawyd
un y'ngweddill.
12 If Ac efe a gyfododd, ac a aeth
ymaith hefyd, ac a ddaeth i Sama-
ria. Ac fel yr oedd efe wrtli dŷ
cneifio y bugeiliaid ar y ffordd,
13 ^ Jehu a gjrfarfu â brodyr Aha-
ziah brenhin Judah, ac a ddywed-
odd, Pwy ydycli chwi ? Dywedasant
hwythau, Brodyr Ahaziah ydym ni ;
a ni a ddaethom i waered i gyfarch
gwell i feibion y brenhin, ac i feib-
ion y frenhines.
14 Ac efe a ddywedodd, Dehwch
hwynt yn fyw. A hwy a'u daliasant
liYv^y yn fyw, ac a'u iladdasant hwy
wrth bydew y tŷ cneifio, s<?/'dau wr
a deugain, ac ni adawodd efe wi* o
honynt.
15 IT A phan aethai efe oddi yno,
efe a *gyfarfu â '^Jehonadab mab
•^Rechab yn cyfarfod âg ef, ac ^a
gyfarchodd well iddo, ac a ddywed-
odd wrtho, A yw dy galon di yn
uniawn, fel y mac fy nghalon i gyd
â'th galon (H? A dywedodd Jeho-
nadab, Ydyw. Od ydyw, eb efe,
^ moes dy law. Rhoddodd yntau ei
law, ac efe a barodd iddo ddyfod
i fynu atto i'r cerbyd.
16 Ac efe a ddywedodd. Tyred
gyd â mi, a gwel fy zel i tu ag at yr
Arglwydd. Felly hwy a wnaethant
iddo farchogaeth yn ei gerbyd ef
17 A phan ddaeth efe i Samaria,
^efe a darawodd yr holl rai a adawsid
i Ahab yn Samaria, nes iddo ei ddin-
ystrio ef, yn ol gair yr Arglwydd,
Syr hwn a lefarasai efe wrth Eli'as.
18 IT A Jehu a gynhullodd yr holl
bobl ynghyd, ac a ddywedodd wrth-
ynt, ''Ahab a wasanaethodd Baal
ychydig, ond Jehu a'i gwasanaetha
ef lawer.
19 Ac yn awr gelwch attaf fi holl
brophwydi Baal, ei holl weision, a'i
holl offeiriaid ef, na fydded un yn
eisieu; canys aberth mawr sydd
gennyf i Baal : pwy bynnag a fyddo
yn eisieu, ni bydd efe byw. Ond
Jehu a Avnaeth hyn mewn cyfrwys-
dra, fel y difethai efe addolwyr Baal.
20 A Jehu a ddywedodd, ^Cy-
hoeddwch gymmanfa sanctaidd i
Baal. A hwy a'^ cyhoeddasant.
21 A Jehu a anfonodd trwy holl
Israel; a holl addolwyr Baal a
ddaethant, ac nid oedd un yn eisieu
a'r ni ddaethai : a hwy a ddaethant
i dy Baal, a Uanwyd tŷ Baal o ben
bwy gilydd.
22 Ac efe a ddywedodd wrth yr
hwn oedd geidwad ar y gwisgoedd,
Dwg allan wisgoedd i holl addol-
wyr BaaL Ac efe a ddug wisgoedd
iddjTit.
23 A Jehu a aeth i mewn, a Jeho-
nadab mab Rechab, i dy Baal, ac a
ddywedodd wrth addolwyr Baal,
Chwiliwch ac edrychwch, rhag bod
yma gyd â chwi neb o weision yr
Arglwydd, ond addolwyr Baal yn
unig.
24 A phan ddaethant i mewn i
wneutliur aberthau, a phoeth-off-
rymmau, Jehu a osododd iddo allan
bedwar ugeinwr, ac a ddywedodd,
Os diangc yr un o'r dynion a ddyg-
ais i'ch dwylaw chwi, einioes yr
hwn y dmngo ganddo fydd am ei
einioes ef
25 A phan orphenodd efe wneutli-
ur y poeth-offrwm, Jehu a ddywed-
odd wrth y s^vyddogion a'r tywysog-
ion, Ewch i mewn, lleddwch hwynt,
na ddeled neb allan. Felly hwy a'u
tarawsant hwy a min y cleddyf : a'r
swyddogion a'r tywysogion a'tt tafl-
asant hwy allan, ac a aethant i
ddinas tŷ Baal.
26 A hwy a ddygasant allan ddelw-
au tŷ Baal, ac a'u llosgasant hwy.
27 A hwy a ddistrywiasant ddelw
Baal, ac a ddinystriasant dy Baal,
ac a'i gwnaethant ef yn domdy hyd
heddyw.
28 Felly y dileodd Jehu Baal
allan o Israel.
29 1 Etto pechodau Jeroboam mab
Nebat, yr hwn a ^vnaeth i Israel
bechu, ni throdd Jehu oddi WTthynt
hwy, sefoddi wrth 'y Hoi aur oedd
yn Bethel, a'r rhai oedd yn Dan.
30 A'r Arglwydd a ddywedodd
wrth Jehu, 0 herwydd i ti Avneutliur
N 3
6 Heb.
Sancteidd-
iwch gym-
mama i
BaaL
Achiib Joas,
II. BRENHINOEDD, XL aH ivneuthur yn frenUn.
yn dda, gan wneuthur yr hyn oedd
uniawn yn fy ngolwg i, yn ol yr hyn
oil a'r a oedd yn fy nghalon i y
gwnaethost i dŷ Ahab, ''meibion y
bedwaredd genhedlaeth i ti a eis-
teddant ar orsedd-faingc Israel.
31 Ond '^nid edrychodd Jehu
am rodîo y'nghyfraith Arglwydd
Dduw Israel â'i hoU galon : canys
ni throdd efe oddi wrth bechodau
Jeroboam, yr hwn a wnaeth i Is-
rael bechii.
32 *i[ Yn y dyddiau hynny y de-
chreuodd yr Arglwydd dorri cyr-
rau Israel : a Hazael a'u tarawodd
hwynt yn holl derfynau Israel ;
33 Or lorddonen tu a chodiad
haul, sef holl wlad Gilead, y Gad-
iaid, a'r Reubeniaid, a'r Manassiaid,
0 Aroer, yr hon sydd wrth afon
Arnon, ^' Gilead a Basan hefyd.
34 A'r rhan arall o hanes Jehu, a'r
hyn oil a'r a wnaeth efe, a'i holl
gadernid ef; onid ydynt hwy yn
ysgrifenedig yn Uyfr chronicl bren-
hinoedd Israel ?
35 A Jehu a hunodd gyd a'i dadau,
a chladdAvyd ef yn Samaria, a Joa-
haz ei fab a deyrnasodd yn ei le ef.
36 A'r dyddiau y teyrnasodd Jehu
ar Israel yn Samaria oedd vijiYi
mlynedd ar hugain.
PENNOD XL
1 Achub Joas gan ei fodryb Joseha, pan ladd-
odd AthaViah yr had brenJdnol, a'i guddio
chwe hlynedd yn nliŷ Dduw. 4 Jehoiada,
tnvy gynnorthioy y tywysogion, ar y seith/ed
flwyddyn yn ei wneuthur ef ynfrenhin. 13
Lladd Aihaliah, 17 Jehoiada yn adferu
gwasanaeth Duw.
APHAN welodd 'Athalîah ''mam
Ahaziah farw o'i mab, hi a
gyfododd, ac a ddifethodd ^yr holl
had brenhinoL
2 Ond ^Joseba merch y brenhin
Joram, chwaer Ahaziah, a gym-
merth Joas mab Ahaziah, ac a'i
Uadrattaodd ef o fysg meibion y
brenhin y rliai a laddwyd : a hwy
a'i cuddiasant ef a'i fammaeth yn
ystafell y gwelŷau, rhag Athaliah,
fel na laddwyd ef
3 Ac efe a fu gyd â hi y'nghûdd
yn nhŷ yr Arglwydd chwe blyn-
edd : ac Athaliah oedd yn teyrnasu
ar y wlad.
4 1Í Ac '^yn y seithfed flwyddyn yr
anfonodd Jehoiada, ac y cymmerth
dywysogion y cannoedd, a'v capten-
iaid, a'r swyddogion, ac a'u dug
hwynt i mewn atto i dŷ yr Ar-
S9Ö
glwydd, ac a wTiaeth â hwynt gyf-
ammod, ac a ivnaeth iddynt dyngu
yn nhŷ yr Arglwydd, ac a ddang-
osodd iddynt fab y brenhin.
5 Ac efe a orchymynodd iddynt,
gan ddywedyd, Dyma y peth a
wnewch chwi; Trydedd ran o
honoch sydd yn dyfod i mcT^Ti
^ar J Sabbath, a gad want wyliad-
wriaeth tŷ y brenhin :
6 A thrydedd ran fydd ym
mhorth Sur : a thrydedd ran yn y
porth o'r tu ol i'r swyddogion : felly
y cedwch wyliadwiiaeth y tŷ rhag
ei dorri.
7 A * deuparth o honoch oil sydd
yn myned aUan ar y Sabbath, a
gadwant wyliadwi^iaeth tŷ yr Ar-
glwydd, ynghylch y brenhin.
8 A chwi a amgylchynwch y bren-
hin o bob parth, pob un a'i arfau yn
ei law; a'r hwn a ddelo i'r rhesau,
Uadder ef : a byddwch gyd a'r bren-
hin pan elo efe allan, a phan ddelo
efe i mewn.
9 *A thywysogion y cannoedd a
wnaethant yn ol yr hjm oil a orchy-
mynasai Jehoiada yr offeiriad, a
chymmerasant bawb eu gwŷr y
rliai oedd yn dyfod i mewn ar y
Sabbath, gyd a'r rhai oedd yn myn-
ed allan ar y Sabbath ; ac a ddaeth-
ant at Jehoiada yr ofífeiriad.
10 A'r ofíeiriad a roddodd i dy-
wysogion y cannoedd waywflyu a
thariannau y brenhin Dafydd, y
rhai oedd yn nhŷ yr Arglwydd.
11 A'r swyddogion a safasant bob
un a'i arfau yn ei law, o'r ^tu
dehau i'r tŷ, hyd y tu aswy i'r tŷ,
wrth yr allor a'r tŷ, amgylch ogylch
y brenhin.
12 Ac efe a ddug aUan fab y
brenhin, ac a roddodd y goron
arno ef, a'r dystiolaeth: a hwy a'i
hurddasant ef yn frenhin, ac a'i
henneiniasant ef; curasant hefyd eu
dwylaw, a dywedasant, Byw fyddo
y brenhin.
13 f A phan glybu Athaliah drwst
y bobl yn rhedeg, hi a ddaeth i
mewn at y bobl i dŷ yr Arglwydd.
14 A phan edrychodd hi, wele, y
brenhin oedd jn sefyll ^vrth y
golofn yn ol yr arfer, a'r tywysogion
a'r udgyrn yn ymyl y brenhin, a
hoU bobl y wlad yn llawen, ac yn
canu mewn udgyrn. Ac Athaliah a
rwygodd ei dillad, ac a waeddodd,
Bradwriaeth, bradwi'iaeth !
15 A Jehoiada yr offeiriad a orchy-
Cyn
CEIST
d 1 Chron.
9. 2-3.
dwi/ fintai,
Hek
dwi/ law.
e 2 Chroa.
23.8.
5Heb.
ysgwydd
cldehau.
fpen. 23. 3.
2Chion.34.
31.
Adferu gwasanaeth Duw. IT. BRENHINOEDD, XII.
Adgyweirio y deml.
Cyn
CEIST
878.
B2Chron.
23. 16.
b 2 Sam. 5.
3.
1 2 Chron.
23. 18.
k 2 Chron.
24.1.
»2 Chron.
24. 1.
bl Bren.
15. 14.
a 22. 43.
pen. 14. 4.
mynodd i dywysogion y cannoedd,
y rliai oedd wedi eu gosod ar y llu,
ac a ddywedodd wrthynt, Dygwch
hi o'r tu allan i'r rhesau ; a'r hwn a
ddelo ar ei hoi hi, Uadder ef a'r
cleddyf : canys dywedasai yr offeir-
iad, Na ladder hi yn nhŷ yr Ar-
GLWYDD.
16 A hwy a osodasant ddwylaw
arni hi, a hi a aeth ar hyd y ffordd
feirch i dŷ y brenhin, ac yno y
Uaddwyd hi.
17 1Í ^ A Jehoiada a wnaeth gyfam-
mod rhwng yr Arglwydd a'r bren-
hin a'r bobl, i fod o honynt yn bobl
i'r Arglwydd ; ^ a rhwng y brenhin
a'r bobl.
18 A hoU bobl y wlad a aethant i
dŷ Baal, ac a'i dinystriasant ef a'i
allorau, ei ddehvau hefyd a ddryll-
iasant hwy yn chwilfriw, Uadd-
asant hefyd Mattan offeiriad Baal
0 flaen yr allorau. 'A'r offeiriad a
osododd oruchwylwyr ar dŷ yr Ar-
glwydd,
19 Efe a gymmerth hefyd dywys-
ogion y cannoedd, a'r capteniaid,
a'r swyddogion, a hoU bobl y wlad,
a hwy a ddygasant i waered y bren-
hin o dŷ yr Arglwydd, ac a
ddaethant ar hyd ffordd porth y
swyddogion, i dŷ y brenhin : ac efe
a eisteddodd ar orseddfa y bren-
hinoedd
20 A hoU bobl y wlad a lawenych-
asant, a'r ddinas a lonyddodd : a
hwy a laddasant Athaliah a'r cledd-
yf tvrth dŷ y brenhin.
21 ^ Mab saith mlwydd oedd Joas
pan aeth efe yn frenhia
PENNOD XII.
1 Joas yn teyrnasu yn dduwiol tra fu fyw Je-
hoiada ; 4 ac yn peri cyweirio y deml. YJ
Troi Hazael oddi wrth Jerusalem âg anrlieg
o'r trysorau cyssegredig. 19 Ei weision yn
lladd Joas, ac Amas'iah yn myned yn fren-
hin ar ei ol ef.
YN *y seithfed flwyddyn i Jehu
y dechreuodd Joas deyrnasu,
a deugain mlynedd y teyrnasodd
efe yn Jerusalem. Ac enw ei fam
ef oedd Sibiah o Beerseba.
2 A Joas a wnaeth yr hyn oedd
uniawn y'ngolwg yr Arglwydd ei
hoU ddyddiau, yn y rhai y dysgodd
Jehoiada yr offeiriad ef.
3 Er hynny *'m thynnasid ymaith
yr uchelfeydd: y bobl oedd etto
yn offrymmu ac yn arogl-darthu yn
yr uchelfeydd.
4 1Í A Joas a ddywedodd wrth yr
offeiriaid, ''Holl arian y ^pethau
cyssegredig a ddyger i mewn i dŷ
yr Arglwydd, ''arian y gwr a gyn-
niweirio, arian -'gwerth eneidiau
pob un, av hoU arian a ®glywo
neb ar ei galon eu dwyn i mewn i
dŷ yr Arglwydd ;
5 Cymmered yr offeiriaid hynny
iddynt, pawb gan ei gydnabod, a
chyweiriant adwyau y tŷ, pa le
bynnag y caffer adwy ynddo.
6 Ond yn y drydedd flwyddyn
ar hugain i'r brenhin Joas, nid
adgyweiriasai yr offeiriaid agennau
ytŷ.
7 Yna y brenhin Joas a alwodd
am Jehoiada yr offeiriad, a'r offeir-
iaid eraill, ac a ddywedodd wrthynt,
Paham nad ydych chwi yn cyweirio
agennau y tŷ? yn awr gan hynny,
na dderbyniwch arian gan eich
cydnabod, ond rhoddwch hwy at
gyiveirio adwyau y tŷ.
8 A'r offeiriaid a gydsyniasant na
dderbynient arian gan y bobl, ac
na chyweirient agennau y tŷ.
9 Eithr Jelioiada yr offeiriad a
gymmerth gist, ac a dyllodd dwU
yn ei chaead, ac a'i gosododd hi
o'r tu dehau i'r allor, ffordd y
delai un i mewn i dŷ yr Arglwydd:
a'r offeiriaid, y rhai oedd yn cadw
y '^drws, a roddent yno yr hoU
arian a ddygid i mewn i dŷ yi*
Arglwydd.
10 A phan welent fod Uawer o
arian yn y gist, y deuai ysgrifenydd
y brenhin, a'r arch-offeiriad, i fynu,
ac a ^roent mewn codau, ac a gyf-
rifent yr arian a gawsid yn nhỳ yr
Arglwydd.
11 A h^vy a roddasant yr arian
wedi eu cyfrif, yn nwylaw gweith-
wyr y gwaith, goruchwylwyr tŷ yr
Arglwydd : a hwy a'i '^talasant i'r
seiri pren, ac i'r adeiladwyi* oedd
yn gweithio tŷ yr Arglwydd.
12 Ac i'r seiri meini, ac i'r nadd-
wyr cerrig, ac i brynu coed a
cherrig nadd, i gyweirio adwyau tŷ
yr Arglwydd, ac am yr hyn oil a
aethai allan i adgyweirio y tŷ.
13 Etto ni wnaed yn nhŷ yr Ar-
glwydd gwppanau arian, psaltring-
au, cawgiau, udgyrn, na llestri aur,
na llestri arian, o'r arian a ddygasid
i mewn i dŷ yr Arglwydd.
14 Eithr hwy a'i rhoddasant i
weithwyr y gwaith; ac a gyweir-
iasant â hwynt dŷ yr Arglwydd.
15 Ac ^TLÌ cheisiasant gyfrif gan y
Cyn
CEIST
878.
cpen. 22. 4.
2ncb.
sancteidd-
iadau.
d Exod. 30.
13.
3Heb.
eneidiau ei
hris ef,
Lef. 27. 2.
e Exod. a").
5.
8.56.
4Heb.
rJiiniog,
5 Heb.
rwi/mcnt.
6 Ileb.
dygasant
allan.
I pen. 22. 7.
Lladd Joas.
II. BRENHINOEDD, XIII.
JoaIia% yn teymasu.
Oyn
CRIST
85Ö.
e Lef. 5. 15,
18.
h Num. 18.
9.
I pen. 8. 12.
Cyleh
840.
k Edrych
2 Chron.
24.23.
ilBren.l5.
18.
pen. 18. 15,
16.
T Heb.
aethifynu.
í^ pen. 14. 5.
839.
8 Neil,
lielh-milo.
n 2 Chron.
S4. 26
Zabad.
B39.
856.
Cylch
849.
a pen. 8. 12.
dynion y rhoddasant hwy yr arian
yn eu dwylaw i'w rhoddi i weith-
wyr y gwaitli : canys yr oeddynt
hwy yn gwneuthur yn ffyddlavm.
16 s Yr arian dros gamwedd a'r ar-
ian dros bechodau, ni ddygpwyd i
mewn i dŷ yr Arglwydd : ^ eiddo
yr offeiriaid oeddynt hwy.
17 "U Yna * Hazael brenhin Syria a
aeth i fynu, ac a ymladdodd yn er-
byn Gath, ac a'i hennillodd hi : a
''Hazael a osododd ei Avyneb i fyned
i fynu yn erbyn Jerusalem.
18 A Joas brenhin Judah ' a gym-
merth yr holl bethau cyssegredig a
gyssegrasai Jehosaphat, a Jehoram,
ac Ahaziah, ei dadau ef, brenhin-
oedd Judah, a'i gyssegredig bethau
ef ei hun, a'r holl aur a gafwyd yn
nhrysorau tŷ yr Arglwydd, a thy
y brenhin, ac a'u lianfonodd at Ha-
zael brenhin Syria, ac efe a '^ ymad-
awodd oddi wrth Jerusalem.
19 1Í A'r rhan arall o hanes Joas,
a'r hyn oil a >vnaeth efe, onid ydynt
hwy yn ysgrifenedig yn llyfr chro-
nicl brenhinoedd Judah ?
20 "" A'i weision ef a gyfodasant, ac
a gyd-fwriadasant fradwriaeth; ac
a laddasant Joas yn ^nhŷ Milo, wrth
ddyfod i waered i Sila.
21 A "Jozachar mab Simeath, a
Jozabad mab Somer, ei weision ef,
a'i tarawsant ef, ac efe a fu farw ; a
hwy a'i claddasant ef gyd a'i dadau
yn ninas Dafydd : ac Amasiiah ei
fab a deyrnasodd yn ei le ef
PENNOD XIII.
1 Annmciol lywodraeth Joaliaz ; 3 a Hazael yn
ei orthrymmu ef ; ac yntau yn cael ymicared
trwy weddi. 8 Joas yn teyrnasu yn ei le ef;
10 ei annuioiol lywodraeth ynlau. 12 Jero-
hoam yn dyfod ar ei ol ef. 14 EUsëus wrth
farw yn prophicydo y gorchfygai Joas y Syr-
iaid dair gwaith. 20 Y Moabiaid yn dyfod
yn erhyn y wlad, ac esgyrn Elis'éus yn cyfodi
gwr marw. 22 Hazael yn marw, a Joas .
deirgwaith yn gorchfygu Benhadad.
YN y drydedd flwyddyn ar hug-
ain i Joas mab Ahaziah bren-
hin Judah, y teyrnasodd Joahaz
mab Jehu ar Israel yn Samaria, a
dwy flynedd ar bymtheg y teyrn-
asodd efe.
2 Ac efe a wnaeth yr hyn oedd
ddrwg y'ngolwg yi* Arglwydd, ac a
rodiodd ar ol pechodau Jeroboam
mab Nebat, yi* hwn a wnaeth i Israel
bechu ; ni throdd oddi wrthynt hwy.
3 1ÍA digofaint yr Arglwydd a
lidiodd yn erbyn Israel ; ac efe a'u
rhoddodd hwynt yn Haw ''Hazael
brenhin Syria, ac yn llaw Benhad-
ad mab Hazael, eii holl ddyddiau
hwynt.
4 A Joahaz a erfyniodd ar yr
Arglwydd, a gwrancíawodd yr Ar-
glwydd arno ef ; o herwydd iddo
ganfod gorthrymder Israel, canys
brenhin Syria a'u gorthrymmai
hwynt.
5 (A'r Arglwydd a roddodd ^ a-
chubwr Î Israel, fel yr aethant oddi
tan law y Syriaid : a meibion Israel
a drigasant yn eu pebyll fel ^ cynt.
6 Etto ni throisant hwy oddi wrth
bechodau tŷ Jeroboam, yr hwn a
wnaeth i Israel bechu, eithr " rhod-
iasant ynddynt hwy: a'r '^llwyn hef-
yd a safai yn Samaria.)
7 Ac ni adawodd efe i Joahaz o'r
bobl, ond deg adeugain o wyrmeirch,
a deg cerbyd, a deng mil o wỳr traed :
o herwydd brenhin Syria a'u din-
ystriasai hwynt, ac a'u gwnaethai
hwynt fel Uwch wrth ^ ddyrnu.
8 1Í A'r rhan arall o hanes Joahaz,
a'r hyn oil a wnaeth efe, a'i gadernid,
onid ydynt hwy yn ysgrifenedig yn
llyfr chronicl brenhinoedd Israel?
9 A Joahaz a hunodd gyd a'i dad-
au, a chladdasant ef yn Samaria, a
Joas ei fab a deyrnasodd yn ei le ef.
10 liYn y ddwyfed flwyddyn ar
bymtheg ar hugain i Joas brenhin
Judah, y teyrnasodd Joas mab Joa-
haz ar Israel yn Samaria : un mlyn-
edd ar bymtheg y teyrnasodd efe.
11 Ac efe a wnaeth yr hyn oedd
ddrwg y'ngolwg yr Arglwydd : ni
throdd efe oddi wrth hoU bechodau
Jeroboam mab Nebat, yr hwn a
wnaeth i Israel bechu; eühr efe a
rodiodd ynddynt.
12 ^ A'r rhan arall o hanes Joas, a'r
%yn oil a wnaeth efe, a'i ^gadernid,
trwy yr hwn yr ymladdodd efe âg
Amasiah brenhin Judah, onid yd-
ynt hwy yn ysgrifenedig yn llyfr
chronicl brenhinoedd Israel ?
13 A Joas a hunodd gyd a'i dadau,
a Jeroboam a eisteddodd ar ei deyrn-
gadair ef : a Joas a gladdwyd yn
Samaria gyd â brenhinoedd Israel
14 1Í Ac yr oedd Eliseus yn glaf
o'r clefyd y bu efe farw o bono: a
Joas brenhin Israel a ddaeth i waer-
ed atto ef, ac a wylodd ar ei wyneb
ef, ac a ddywedodd, O ^' fy nhad, fy
nhad, cerbyd Israel, a'i farchogion.
15 Ac Eliseus a ddywedodd wrtho
ef, Cymmer fwa a saethau. Ac efe
a gymmerth fwa a saethau.
Cyn
CEIST
Cylch
849.
Cylch
842.
b Edrych
ad. 25. a
pen. 14. 25,
2 Heb. doe
ac echdoe.
3 Heb.
rhodiodd.
<: 1 Breu.
16.33.
d Amos 1.3b
839.
841.
e pen. 14.
15.
'Edrych
ad. 14, 25,
Ü pen. 14,
9, ice
825.
Cylch
839.
ti pen. 2. 12.
! Bíarwólaeth Elîsëus.
II. BRENHINOEDD, XIV.
Amasiah yn teyrnasu.
Cyn
cmsT
Cylch
839.
iad.25.
Cylch
838.
kEiod, 2.
24,25.
*Nen,
ẃydd.
Cylch
839.
B Heb. ddy-
chwelodd
ccc a ennill-
odd.
Cylch
836.
« ad. 18, 19.
16 Ac efe a ddywedodd wrth fren-
hin Israel, Dod dy law ar y bwa.
Ac efe a roddodd ei law : ac Elisë-
us a osododd ei ddwylaw ar ddwy-
law y brenhin.
17 Ac efe a ddywedodd, Agor y
ffenestr tu a'r dwyrain. Yntau a'z
hagorodd. Yna y dywedodd Eli-
sëus, Saetha. Ac efe a saethodd.
Dywedodd yntau, Saeth ymwared
yr Arglwydd, a saeth ymwared
rhag Syria ; a thi a darewi y Syriaid
yn Aphec, nes eu difa hivynt.
18 Hefyd efe a ddywedodd, Cym-
mer y saethau. Ac efe ^'u cym-
merodd Ac efe a ddywedodd wrth
frenhin Israel, Taro y ddaear. Ac
efe a darawodd dair gwaith, ac a
beidiodd.
19 A gA\T Duw a ddigiodd wrtho
ef, ac a ddywedodd, Dylesit daro
bump neu chwech o weithiau, yna y
tarawsit Syria nes ei difa : ' ac yn
awr tair gwaith y tarewi Syria.
20 IT Ac Elisëus a fu farw, a hwy
a'i claddasant ef A minteioedd y
Moabiaid a ddaethant i'r wlad y
flwyddyn honno.
21 A phan oeddynt hwy yn claddu
gwr, wele, hwy a ganfuant dorf, ac
a fwriasant y gwr i feddrod Elisëus.
A phan aeth y gwr i lawr a chy-
ffwi'dd âg esgyrn Eliseus, efe a ddad-
ebrodd, ac a gyfododd ar ei draed.
22 1Í A Hazael brenhin Syria a
orthrymmodd Israel hoU ddyddiau
Joahaz.
23 A'r Arglwydd a drugarhaodd
wrthynt hwy, ac a dosturiodd wrth-
ynt hwy, ac ''a drodd attynt hwy, er
mwyn ei gyfammod âg Abraham,
Isaac, a Jacob, ac ni fynnai eu
dinystrio hwynt, ac ni fwriodd efe
hwynt allan o'i ^ olwg hyd yn hyn.
24 Felly Hazael brenhin Syria a fu
farw; a Benhadad ei fab a deyra-
asodd yn ei le ef.
25 A Joas mab Joahaz a '^ennillodd
yn eu hoi o law Benhadad mab Ha-
zael, y dinasoedd a ddygasai efe o
law Joahaz ei dad ef mewn rhyfel :
Joas a'i tarawodd ef ^ dair gwaith,
ac a ddug adref ddinasoedd Israel
PENNOD XIV.
1 Amastah y hrenhin da. 5 Ei gyfiaionder ar y
rhai a laddasai ei dad ef: 7 a'i oruehafiaeth
ar Edom. 8 Amasiah yn annog Joas, ac yn
cael ei orclifygu a'i yspeilio. 16 Jeroboam
yn dyfod yn lie Joas. 19 Lladd Amasiah trwy
fradwriaeth. 21 Azafiah yn dyfod ar ei ol
ef. 23 Annmviol deyrnasiad Jeroboam: 29 a
Zachar'iah yn dyfod yn ei le yntau.
YN yr ail flwyddyn i Joas mab
Joahaz brenhin Israel y teyrn-
asodd * Amasiah mab Joas brenhin
Judah.
2 Mab piim mlwydd ar hugain
oedd efe pan aeth yn frenhin, a
naw mlynedd ar hugain y teymas-
odd efe yn Jerusalem : ac enw ei
fam ef oedd Joàdan o Jerusalem.
3 Ac efe a wnaeth yr hyn oedd
uniawn y'ngolwg yr Arglwydd,
etto nid fel Dafydd ei dad ; ond efe
a wnaeth yn ol yr hyn oil a wnaeth-
ai Joas ei dad ef.
4 ^Er hynny ni thynnwyd ymaith
yr uchelfeydd : y bobl oedd etto yn
aberthu ac yn arogl-darthu yn yr
uchelfeydd.
5 IF A phan sicrhâwyd ei deyrnas
yn ei law ef, efe a laddodd ei weis-
ion ''y rhai a laddasent y brenhin ei
dad ef.
6 Ond ni laddodd efe feibion y
lleiddiaid ; fel y mae yn ysgrifen-
edig yn llyfr cyfraith Moses, yn yr
hon y gorchymynasai yr Arglwydd,
gan ddy wedyd, ^ Na ladder y tadau
dros y meibion, ac na ladder y mei fa-
ion dros y tadau ; ond lladder pob
un am ei bechod ei hun.
7 Efe a darawodd o'r Edomiaid,
yn ^nyífryn yr halen, ddeng mil, ac
a ennillodd ^y graig mewn rhyfel,
ac a alwodd ei henw Joctheel hyd
y dydd hwn.
8 1Í Yna Amasiah a anfonodd gen-
hadau at Joas mab Joahaz, mab
Jehu, brenhin Israel, gan ddywedyd,
Tyred, gwelwn wyneb ein gilydd.
9 A Joas brenhin Israel a anfon-
odd at Amasiah brenhin Judah,
gan ddywedyd, ^Yr ysgellyn yn Li-
banus a anfonodd at y gedrwydden
yn Libanus, gan ddywedyd, Dyro
dy ferch i'm mab i yn wraig. A
bwystfil y maes yr hwn oedd yn
Libanus a dramwyodd ac a sathr-
odd yr ysgellyn.
10 Gan daro y tarewaist yr Edom-
iaid, am hynny dy galon a'th falch-
lodd: ymffrostia, ac eistedd yn dy
dy: canys i ba bethyr ymyrri i'th
ddrwg dy hun, fel y syrthit ti, a
Judah gyd â thi ?
11 Ond ni wrandawai Amasiah.
Am hynny Joas brenhin Israel a
aeth i fynu, a hwy a welsant wyn-
ebau eu gilydd, efe ac Amasiah
brenhin Judah, yn Beth-semes, yr
hon sydd yn Judah.
12 A Judah a darawyd o flaen
Cyn
CRIST
830.
a 2 Chron.
25.1.
t) pen. 12. 3.
c ppn. 12.
20.
d Deut. 24.
1«.
Kzec. 18. 4,
20.
Cylch
827.
« 2 Sara. 8.
13.
Ps. eo. tit.
2 Selah.
Cylch
826.
f Edrych
Barn. 9. 8.
Jeivboam yn frenhin.
11. BRENHINOEDD, XV.
Teyrnasiad AzariaJi.
Cyn
CRIST
Cylcli
826.
Í Xeh. 12.
39.
ùJer.31.38.
Cylch
825.
i pen. 13. 12.
Cylch
825.
k 2 Clu-on.
25.27.
810.
I pen. 15. IS.
2 Chron.
26.1,
Uzsiuh.
ra pen. 16. 6.
825.
B Num. 34.
8.
0 Deut. 3.
17.
Israel ; a hwy a ffoisant baAvb i' w
pebyll.
13 A Joas brenhin Israel a ddal-
iodd Amasiah brenhin Judah, mab
Joas, mab Ahaziah, yn Beth-semes,
ac a ddaetli i Jerusalem, ac a dor-
rodd i lawr fur Jerusalem, o ^ borth
Ephraim hyd borth ^y gongl, bed-
war can cufydd.
14 Ac efe a gymmerth yr hoU aur
a'r arian, a'r hoU lestri a'r a gafwyd
yn nhŷ yr Arglwydd, ac yn nhrys-
orau tŷ y brenhin, a gAvystlon, ac
a ddychwelodd i Samaria.
15 1Í ' A'r rhan arall o hanes Joas,
yr hyn a wnaeth efe, a'i gadernid,
ac fel yr ymladdodd efe âg Amasiah
brenhin' Judah, onid ydynt hwy yn
ysgrifenedig yn Uyfr chronicl bren-
hinoedd Israel ?
16 A Joas a hunodd gyd a'i dadau,
ac a gladdwyd yn Samaria gyd â
brenhinoedd Israel ; a Jeroboam ei
fab a deyi'nasodd yn ei le ef.
17 IF Ac Amasiah mab Joas bren-
liin Judah a fti fyw ar ol marwolaeth
Joas mab Joahaz brenhin Israel
bymtheng mlynedd.
18 A'r rhan arall o hanes Amasiah,
onid ydynt hwy yn ysgrifenedig yn
Uyfr chronicl brenhinoedd Judah?
19 Ond ''hwy a frad-f^vriadasant yn
ei erbyn ef yn Jerusalem ; ac efe a
ffodd i Lachis: etto hwy a anfon-
asant ar ei ol ef i Lachis, ac a'i
Uaddasant ef yno.
20 A hwy a'i dygasant ef ar feirch,
ac efe a gladdwyd yn Jerusalem gyd
a'i dadau, yn ninas Dafydd
21 IT A holl bobl Judah a gym-
merasant ^ Azariah, ac yntau yn fab
un mlwydd ar Ijymtheg, ac a'i
hurddasant ef yn frenhin yn lie
Amasiah ei dad.
22 Efe a adeiladodd "'Elath, ac a'i
rhoddodd hi drachein i Judah, ar ol
huno o'r brenhin gyd a'i dadau.
23 1Í Yn y bymthegfed flwyddyn i
Amasiah mab Joas brenhin Judah
y teyrnasodd Jeroboam mab Joas
brenhin Israel yn Samaria ; un
mlynedd a deugain y teyrnasodd efe.
24 Ac efe a wnaeth yr hyn oedd
ddrwg y'ngolwg yr Arglwydd : ni
chiliodd efe oddi wrth holl bechod-
au Jeroboam mab Nebat, yr hwn a
wnaeth i Israel bechu.
25 Efe a ddug adref derfyn Israel
o'r He yr "eir i mewn i Hamath hyd
*fôr y rhos, yn ol gair Arglwydd
Dduw Israel, yr hyn a lefarasai efe
trwy law ei was p Jonah mab Amittai
y prophwyd, yr hwn oedd o Gath-
Hepher.
26 Canys yr Arglwydd a welodd
gystudd Israel yn flin iawn : canys
'inid oedd neb gwarchaéedig, na neh
wedi ei adael, na chynnorthwyydd
i Israel.
27 "^ Ac ni lefarasai yr Arglwydd
y dileai efe enw Israel oddi tan y
nefoedd : ond efe a'u gwaredodd
hwynt trwy law Jeroboam mab
Joas.
28 1Í A'r rhan arall o hanes Jero-
boam, a'r hyn oil a'r a wnaeth efe,
a'i gadernid ef, y modd y rhyfelodd
efe, a'r modd y dug efe adref Da-
mascus a Hamath, M Judah yn Is-
rael, onid ydynt hwy yn ysgrifen-
edig yn Uyfr chronicl brenhinoedd
Israel ?
29 A Jeroboam a hunodd gyd a'i
dadau, sef gyd â brenhinoedd Is-
rael ; a Zachariah ei fab a deyrnas-
odd yn ei le ef.
PENNOD XV.
1 Daionus deyrnasiad Azariah. 5 Efe yn marw
o'r gwahan-glioyf ; a Jotham yn dyfod yn ei
le ef. 8 Zachariah, y diweddaf o genedl Jehu,
yn teyrnasu yn ddrygionus ; a'i ladd ef gan
Sdlum. ISSdlum ijn teyrnasu fis ; a Mena-
hem yn ei ladd ef, 16 Menahem yn cael nerth
gan Pul. 22 Pecah'iah yn dyfod yn ei le ef.
25 Pecah yn ei ladd ef. 29 Tiglath-pileser yn
gorthrymmu Pecah : a Hosea yn ei ladd ef.
32 Jotham y brenhin da. 38 Jjiaz yn dyfod
ar ei ol ef,
YN y seithfed flwyddyn ar hug-
ain i Jeroboam brenhin Israel
" y teyrnasodd ^ Azariah mab Ama-
siah brenhin Judah.
2 Mab un mlwydd ar bymtheg yd-
oedd efe pan ddechreuodd deyrnasu,
a deuddeng mlynedd a deugain y
teyrnasodd efe yn Jerusalem ; ac enw
ei fam oedd Jecholiah o Jerusalem.
3 Ac efe a wnaeth yr hyn oedd
uniawn y'ngolwg yi- Arglwydd, yn
ol yr hyn oU a wnelsai Amasiah ei
dad ef ;
4 '^Ond na thynnwyd ymaith yr
uchelfeydd: y bobl oedd etto yn
aberthu ac yn arogl-darthu yn yr
uchelfeydd.
5 1Í A'r Arglwydd *a darawodd y
brenhin, fel y bu efe wahan-glwyfus
hyd ddydd ei farwolaeth, ac 'y trig-
odd mewn tŷ o'r neilldu : a Jotham
mab y brenhin oedd ar y ty yn
barnu pobl y wlad.
6 A'r rhan arall o hanes Azariah,
a'r hyn oil a wnaeth efe, onid yd-
Cyn
CRIST
825.
P Jon. 1. I.
Miitt. 12.
39,40.
822.
1 Deut. 32.
36.
r pen. 13. 6.
B 2 Sam. 8. 6.
2 Chi-on. 8.
3.
784.
Cylch
810.
sjien. 14.21.
2 Chron.
26. 1, 3.
b A elwir
uzz'iah.
ad. 13, 30,
&tc.
c pen. 12 3.
a 14. 4.
ad. 35.
d 2 Cluon.
26. 19.
e Let. 13. 46.
Cylch
765.
Bradwriaeth Solum.
II. BRENHINOEDD, XV.
Bradwriaeth Pecah.
1
Cyn
CRIST
Cylch
758.
f 2 Chron.
26.23.
Cylch
773.
Cylch
772.
6 Amos 7.
ft pen. 10.
30.
Cylch
772.
1 Mntt. 1.
8,9.
a elwir
Ozias,
ac ad. 1 ,
Azariah.
2 Heb.
mis o
ddyddiau.
k 1 Breii.
14. ir.
! pen. 8. 12.
772.
ynt hwy yn ysgrifenedig yn llyfr
chronicl brenhinoedd Judah ?
7 Ac Azariah a hunodd gyd âi
dadau, a ^ chladdasant ef gyd â'i
dadau yn ninas Dafydd ; a Jotham
ei fab a deyrnasodd yn ei le ef.
8 1Í Yn y drydedd flwyddyn ar
bymtheg ar hugain i Azariah bren-
hin Judah, y teyrnasodd Zachariah
mab Jeroboam ar Israel yn Sama-
ria chwe mis.
9 Ac efe a wnaeth yr liyn oedd
ddrwg y'ngolwg yr Arglwydd,
megis y gwnaethai ei dadau : ni
throdd efe oddi wrth bechodau
Jeroboam mab Nebat, yr hwn a
AYuaeth i Israel bechu.
10 A Sàlum mab Jabes a frad-
fwriadodd yn ei erbyn ef, ac ^^a'i
tarawodd ef ger bron y bobl, ac a'i
lladdodd ef, ac a deyrnasodd yn ei
le ef
11 A'r rhan araU o hanes Zacha-
riah, wele, y mae yn ysgrifenedig yn
llyfr chronicl brenhinoedd Israel.
12 Dyma ^air yi- Arglwydd, yr
hwn a lefarasai efe wrth Jehu, gan
ddywedyd, Meibion y bedwaredd
genhedlaeth i ti a eisteddant ar
orseddfa Israel. Ac felly y bu.
13 11 Sàlum mab Jabes a dde-
chreuodd deyrnasu yn y bedwaredd
flwyddyn ar bymtheg ar hugain i
'Uzziah, brenhin Judah, a ^mis cyf-
an y teyrnasodd efe yn Samaria.
14 Canys Menahem mab Gadi a
aeth i fynu o '' Tirsah, ac a ddaeth i
Samaria, ac a darawodd Sàlum mab
Jabes yn Samaria, ac a'i lladdodd
ef, ac a deyrnasodd yn ei le ef
15 A'r rhan arall o hanes Sàlum,
a'i fradwriaeth ef yr hon a frad-
fwriadodd efe, wele hwynt yn ys-
grifenedig yn llyfr chronicl bren-
hinoedd Israel.
16 IT Yna Menahem a darawodd
Tiphsah, a'r rhai oil oedd ynddi,
a'i therfynau, o Tirsah : o herwydd
nad agorasant iddo ef, am hynny y
tarawodd efe hi; a'i holl ' wragedd
beichiogion a rwygodd efe.
17 Yn y bedwaredd flwyddyn ar
bymtheg ar hugain i Azariah bren-
hin Judah y teyrnasodd Menahem
mab Gadi ar Israel, a deng mlyn-
edd y teyrnasodd efe yn Samaria.
18 Ac efe a wnaeth yr hyn oedd
ddrwg y'ngolwg yr Arglwydd : ni
throdd efe yn ei hoU ddyddiau oddi
wrth bechodau Jeroboam mab Ne-
bat, yr hwn a wnaeth i Israel bechu.
CRIST
1.
19 A ""Phul brenhin Assyria a I „Cyn
ddaeth yn erbyn y wlad ; a Mena " ^ ' ^
hem a roddodd i Pul fil o dalentau
arian, fel y byddai ei law gyd âg ef,
i sicrhâu y frenhinaeth yn ei law ef
20 A Menahem a gododd yr arian
ar Israel, se/*ar yr holl rai cedyrn o
allu, ar bob un ddeg sicl a deugain
o arian, i'w rhoddi i frenhin As-
syria ; feUy brenhin Assyria a ddy-
chwelodd, ac nid arhosodd yno yn
y wlad.
21 IF A'r rhan arall o hanes Mena-
hem, a'r hyn oil a wnaeth efe, onid
ydynt hwy yn ysgrifenedig yn llyfr
chronicl brenhinoedd Israel ?
22 A Menahem a hunodd gyd a'i
dadau ; a Phecahiah ei fab a deyrn-
asodd yn ei le ef
23 11 Yn y ddegfed flwyddyn a
deugain i Azariah brenhin Judah y
teyrnasodd Pecahîah mab Menahem
ar Israel yn Samaria, a dwy flynedd
y teyrnasodd efe.
24 Ac efe a Avnaeth yr hyn oedd
ddrwg y'ngolwg yr Arglwydd:
ni throdd efe oddi wrth bechodau
Jeroboam mab Nebat, yr hwn a
wnaeth i Israel bechu.
25 A Phecah mab Remaliah ei
dywysog ef a frad-fvmadodd yn
ei erbyn ef, ac a'i tarawodd ef yn
Samaria, yn Uys y brenhin, gyd âg
Argob, ac Arieh, a chyd âg ef ddeng
wi' a deugain o feibion y Gileadiaid :
ac efe a'i lladdodd ef, ac a deyrn-
asodd yn ei le ef
26 A'r rhan arall o hanes Pe-
cahiah, a'r hyn oil a wnaeth efe,
wele hwynt yn ysgrifenedig yn llyfr
chronicl brenhinoedd Israel.
27 ÌT Yn y ddeuddegfed flwyddyn
a deugain i Azariah brenhin Judah
y teyrnasodd "Pecah mab Remaliah
ar Israel yn Samaria, ac ugain mlyn-
edd y teyrnasodd efe.
28 Ac efe a wnaeth yr hyn oedd
ddrwg y'ngolwg yr Arglwydd, ni
throdd efe oddi wrth bechodau Je-
roboam mab Nebat, yi* hwn a wnaeth
i Israel bechu.
29 Yn nyddiau Pecah brenhin Is-
rael *'y daeth Tiglath-pileser brenhin
Assyria, ac a ennillodd ^Ijon, ac
Abel-beth-maachah, a Janoah, Ce-
des hefyd, a Hazor, a Gilead, a Ga-
lilea, holl wlad Naphtali, ac a'u
caethgludodd hwynt i Assyria.
30 A Hosea mab Elah a frad-fwr-
iadodd fradwriaeth yn erbyn Pecah
mab Remaliah, ac a'i tarawodd ef,
Marwolaetli Jotham.
11. BRENHINOEDD, XVI.
Drygioni Ahaz.
Cyn
CEIST
739.
758.
1 2 Chron.
lad. 4.
Cylch
742.
» pen. 16. 5.
la. 7. 1.
742.
Cylch
742.
» 2 Chron.
28.1.
b Lef. 18.
21.
ac a'i Uaddodd, ac a deyrnasodd yn
ei le ef, yn yr ugeinfed flwyddyn i
Jotham mab Uzziah.
31 A'r rhan arall o hanes Pecah,
a'r Iiyn oU a wnaeth efe, wele hwynt
yn ysgrifenedig yn llyfr chronicl
brenhinoedd Israel
32 liYn yr ail flwyddyn i Pecah
mab Remahah brenhin Israel y de-
chreuodd i Jotham mab uzziah
brenhin Judah deyrnasu.
33 Mab pùm mh^ydd ar hugain
oedd efe pan ddechreuodd deyrnasu,
ac un mlwydd ar bymtheg y teyrn-
asodd efe yn Jerusalem ; ac enw ei
fam ef oedd Jerusa, merch Sadoc.
34 Ac efe a wnaeth yr hyn oedd
uniawn y'ngolwg yr Arglwydd;
yn ol yr hyn oil aV a wnelsai Uzziah
ei dad y gwnaeth efe.
35 ^ "^ Er hynny ni thynnwyd ym-
aith yr uchelfeydd; y bobl oedd
etto yn aberthu ac yn arogl-darthu
yn yr uchelfeydd. Efe a adeilad-
odd y porth uchaf i dŷ yr Ar-
glwydd,
36 ^ A'r rhan arall o hanes Jotham,
a'r hyn oil a wnaeth efe, onid ydynt
hwy yn ysgrifenedig yn llyfr chro-
nic! brenhinoedd Judah ?
37 Yn y dyddiau hynny y dechreu-
odd yr Arglwydd anfon yn erbyn
Judah, 'Resin brenhin Syria, a
Phecah mab Remaliah.
38 A Jotham a hunodd gyd a'i
dadau, ac a gladdwyd gyd a'i dadau
yn ninas Dafydd ei dad, ac Ahaz ei
fab a deyi-nasodd yn ei le ef.
PENNOD XVI.
1 Annuwiol lyivodraeth Ahaz. 5 Ahaz yn cyf-
logi Tiglath-pileser yn erbyn Resin a Phecah.
10 Ahaz yn anfon portreiad allor o Damas-
cus i Uriah, ac yn mynnu yr allor bres iddo
ei hun i offrymmu ami. 17 A]iaz yn yspeilio
y demL 19 A Hezeciah yn teyrnasu ar ei
01 ef.
YN y ddwyfed flwyddyn ar bym-
theg i Pecah mab Remaliah
y dechreuodd Ahaz mab Jotham
brenhin Judah deyrnasu.
2 Mab ^ ugain mlwydd oedd Ahaz
pan ddechreuodd efe deyrnasu, ac
un mlynedd ar bymtheg y teymas-
odd efe yn Jerusalem, ac ni wnaeth
efe yr hyn oedd uniawn y'ngolwg
yr Arglwydd ei Dduw, fel Dafydd
ei dad :
3 Eithr rhodiodd yn fíbrdd bren-
hinoedd Israel, ac^ a dynnodd ei fab
trwy y tan, yn ol flieidd-dra y cen-
hedloedd a fwriasai yr Arglwydd
allan o flaen meibion Israel
4 Ac efe a aberthodd ac a arogl-
darthodd yn yr uchelfeydd, ac '^ar
y bryniau, a than bob pren gwyrdd-
las.
5 If ^ Yna y daeth Resin brenhin
Syria, a Phecah mab Remaliah bren-
hin Israel, i fynu i Jerusalem i ryfel :
a hwy a warchaeasant ar Ahaz ; ond
ni allasant hwy ei orchfygu ef.
6 Yn yr amser hwnnw Resin bren-
hin Syria a ddug drachefn ^Elath
at Syria, ac a yrrodd yr luddewon
o Elath : a'r Syriaid a ddaethant i
Elath, ac a breswyliasant yno hyd y
dydd hwn.
7 Yna Ahaz a anfonodd genhadau
at ^ Tiglath-pileser brenhin Assyria,
gan ddywedyd, Dy was di a'th fab
di ydivyfu : tyi*ed i fynu, a gwared
fi o law brenhin Syria, ac o law
brenhin Israel, y rhai sydd yn cyfodi
yn fy erbyn i
8 Ac Ahaz ^a gymmerth yr arian
a'r aur a gafwyd yn nhŷ yr Ar-
glwydd, ac yn nhrysorau tŷ y
brenhin, ac a'u hanfonodd yn an-
rheg i frenhin Assyria.
9 A brenhin Assyria a wrandawodd
amo ef ; a brenhin Assyria a ddaeth
i fynu i Damascus, ac ''a'i hennillodd
hi, ac a gaethgludodd ei thrigolion
i Cir, ac a laddodd Resin.
10 1Í A'r brenhin Ahaz a aeth i
Damascus i gyfarfod Tiglath-pileser
brenhin Assyria, ac a welodd allor
oedd yn Damascus : a'r brenhin
Ahaz a anfonodd at Uriah yr offeir-
iad agwedd yr allor a'i phortreiad,
yn ol ei holl wneuthuriad.
11 Ac Uriah yr offeiriad a adeil-
adodd allor yn ol yr hyn oil a anfon-
asai y brenhin Ahaz o Damascus :
felly y gwnaeth Uriah yr offeiriad,
erbyn dyfod y brenhin Ahaz o Da-
mascus.
12 A phan ddaeth y brenhin o Da-
mascus, y brenhin a ganfu yr allor :
'a'r brenhin a nesaodd at yr allor,
ac a offiymmodd arni hi.
13 Ac efe a losgodd ei boeth-
offrwm, a'i fwyd-offi'wm, ac a dyw-
alltodd ei ddiod-offi'wm, ac a daen-
ellodd waed ei ofírymmau hedd ar
yr aUor.
14 A'r ''aUor bres, yr hon oedd ger
bron yr Arglwydd, a dynnodd efe
ymaith o dalcen y tŷ, oddi rh^Tig
yr allor a thy yr Arglwydd, ac a'i
rhoddes hi o du gogledd yr aUor.
15 A'r brenhin Ahaz a orchymyn-
odd i Uriah yr off"eiriad gan ddy-
Cyn
CRIST
Cylch
742.
c Deut. 12.
2.
742.
d Es. 7. 1.
'pen. 14.
f 1 Chron.
5. 2G.
2 Chron.
28. 20.
740.
8 pen, 12.
18.
Edrych
2 Chron.
28. 21.
1» Amos 1. 5.
1 2 Chron.
26. 16, 19.
t 2 Chroa,
4.L
Teyrnasîad Hosea.
II. BRENHINOEDD, XVIL
Caetligludo Samaria.
Cyn
CEIST
740.
* Exod. 20.
9, 40, 41.
739.
1 1 Bren. 7-
27,28.
m 1 Bren. 7.
23,25.
726.
1 2 Chron.
28.27.
730.
2Heb.
dalodd.
3 Neu,
deyrnged.
725.
wedyd, Llosg ar yr allor fawr *y
poeth-offrwm boreuol, a'r bwyd-
offrwm prydnhawnol, poeth-ofírwm
y brenhin hefyd, a'i fwyd-oíFrwm ef,
a pîioeth-ofírwm hoU bobl y wlad,
a'u bwyd-offrwm hwynt, a\i dîodydd-
offi'wm hwynt; a lioU waed y poeth-
offrwm, a hoU waed yr aberth, a
daenelli di arni hi : a bydded yr
allor bres i mi i ymofyn.
16 Ac Uriah yr offeiriad a wnaeth
yn ol 3rr hyn oU a orchymynasai y
brenhin Ahaz.
17 1í A'r brenhin Ahaz a dorrodd
'ddaliadau yr ystolion, ac a dynnodd
ymaith y noe oddi arnynt hwy, ac a
ddisgynodd ""y mor oddi ar yr y ch-
ain pres oedd tano, ac a'i rhoddodd
ar balmant cerrig.
18 A gorchudd y Sabbath yr hwn
a adeiladasant hwy yn tŷ, a dyfod-
fa y brenhin oddi allan, a drodd
efe oddi icrth dŷ yr Arglwydd, o
achos brenhin Assyria.
19 IT A'r rhan arall o hanes Ahaz,
yr hyn a wnaeth efe, onid ydynt
hwy yn ysgrifenedig yn Uyfr chro-
nicl brenhinoedd Judah ?
20 Ac Ahaz a hunodd gyd a'i dad-
au, ac "a gladdwyd gyd a'i dadau yn
ninas Dafydd ; a Hezeciah ei fab a
deyrnasodd yn ei le ef.
PENNOD XVII.
1 Drygionus lywodraeth Hosea. 3 Wedi ei
ddarostwng gan Salmaneser, y mae yn ym-
gyd-fwriadti â So brenhin yr Äipht yn ei
erhyn ef. 5 Caethgliido Samaria am eu
pechodau. 24 Y cenhedloedd d'ieithr, a hlan-
nesid yn Samaria, wedi i lewod eu hlino, yn
gwneuthur cymmysg o amryw grefydd.
YN y ddeuddegfed flwyddyn i
Ahaz brenhin Judah, y teyrn-
asodd Hosea mab Elah yn Samaria
ar Israel ; naw miynedd y teyrnas-
odd efe.
2 Ac efe a wnaeth yr hyn oedd
ddrwg y'ngolwg yr Arglwydd, etto
nid fel brenhinoedd Israel y rhai a
fuasai o'i flaen ef.
3 1Í A Salmaneser brenhin Assyria
a ddaeth i fynu yn ei erbyn ef, a
Hosea a aeth yn was iddo ef, ac a
^ ddug iddo " anrhegion.
4 A brenhin Assyria a gafodd frad-
wriaeth yn Hosea : canys efe a ddan-
fonasai genhadau at So brenhin yr
Aipht, ac ni ddanfonasai anrheg i
frenhin Assyria, fel y hyddai efe
arferol bob blwyddyn : am liynny
brenhin Assyria a gauodd arno ef,
ac a'i rhwymodd ef mewn carchardy.
5 1Í Yna ^ brenhin Assyria a aeth i
fynu trwy yr holl wlad, ac a aeth i
fynu i Samaria, ac a warchaeodd
arni hi dair blynedd.
6 1Í*' Yn y nawfed flwyddyn i Hosea,
yr ennillodd brenhin Assyria Sama-
ria, ac y caethgludodd efe Israel i
Assyria, ac a'u cyfleodd hwynt *=yn
Halah ac yn Habor, wrth afon Go-
zan, ac yn ninasoedd y Mediaid.
7 Felly y bu, am i feibion Israel
bechu yn erbyn yr Arglwydd eu
Duw, yr hwn a'u dygasai h^vynt i
fynu o wlad yr Aipht, oddi tan law
Pharaoh brenhin yr Aipht, ac ami
iddynt ofni duwdau d'ieithr, 1
8 A "^rhodio yn neddfau y cenhedl-
oedd, y rhai a fwriasai yr Arglwydd
allan o flaen meibion Israel, ac yn
y deddfau a wnaethai brenhinoedd
Israel.
9 A meibion Israel a wnaethant
yn ddirgel bethau nid oedd uniawn
yn erbyn yr Arglwydd eu Duw, ac
a adeiladasant iddynt uchelfeydd
yn eu holl ddinasoedd, ^ o dŵr y
gwylwyr hyd y ddinas gaerog.
10 Gosodasant hefyd iddynt ddelw-
au a '^Uwyni §ar bob bryn uchel, a
than bob pren îrlas :
11 Ac a arogl-darthasant yno yn
yr holl uchelfeydd, fel y cenhedl-
oedd y rhai a gaethgludasai yr
Arglwydd o'u blaen hwynt; a
gwnaethant bethau drygionus i
ddigio yr Arglwydd.
12 A hwy a wasanaethasant eilun-
od, ^ am y rhai y dywedasai yr Ar-
glwydd wrthynt, 'Na wnewch y
peth hyn.
13 Er i'r Arglwydd dystiolaethu
yn erbyn Israel, ac yn erbyn Judah,
trwy law yr holl brophwydi, a phob
''gweledydd, gan ddywedyd, ^Dy-
chwelwch o'ch fiyrdd drygionus,
a chedwch fy ngorchymynion, am
deddfau, yn ol yr holl gyfraith a
orchymynais i'ch tadau, a'r hon a
anfonais attoch trwy law iy ngweis-
ion y prophwydi.
14 Etto ni wrandawsant, eithr
""caledasant eu gwarrau fel gwar-
rau eu tadau, y rhai ni chredasant
yn yr Arglwydd eu Duw.
15 A hwy a ddirmygasant ei
ddeddfau ef, a'i gyfammod yr hwn
a wnaethai efe a'u tadau hwynt, a'i
dystiolaethau ef y rhai a dystiolaeth-
odd efe i'w herbyu ; a rhodiasant ar
ol " oferedd, ac ° a aethant yn ofer :
aethant hefyd ar ol y cenhedloedd
Cyn
CRIST
723.
a pen. 18. 9.
721.
b pen. 18.
10.
c 1 Chron.
5.26.
d Lef. 18. a
» pen.
18. a,
fExod
13.
Dent.
21.
.34.
16.
SDeut
2.
12.
h Exod. 20.
3,4.
Deut. 5. 7,
8.
i Deut. 4.
19.
1 Jer. 18.
11. a 25. e.
a 35. 15.
m Deut. 31.
27.
n Deut. 32,
21.
1 Bren. 16.
13.
1 Cor. 8.4.
o Ps. 115. S,
Crefydd y rhai a
II. BRENHINOEDD, XVII.
fudwyd i Samaria.
Cyn
CRIST
721.
P Exod. S2.
8.
1 Bren. 12.
28.
1 1 Bren.
14. 15, 23.
a 15. ]3.
a 16. 33.
r 1 Bren.
16. 31.
a 22. 53.
pen. 11. 18.
« Lef. 18. 21.
pen. 16. 3.
1 1 Bren.
21. 20.
ul Bren.
11. 13, 32.
1 1 Bren.
11. 11, 31.
7 1 Bren.
12. 20, 28.
Cylch
678.
2 Ezra 4. 2.
» Edrvch
nd. 3l.
b pen. 18.
34, Ifah.
J rhai oedd o'u hamgylcli, am y rhai
y gorchymynasai yr Aeglwydd
iddynt, na wnelent fel hwynt.
16 A hwy a adawsant hoU orchy-
mynion yr Arglwydd eu Duw, ac
Pa wnaethant iddynt ddelwau tawdd,
nid amgen dau lo : ^gwnaethant hef-
yd Iwyn, ac ymgrymmasant i hoU lu
y nefoedd, a "^gwasanaethasant Baal.
17 A hwy 'a dynnasant eu meibion
a'u merched trwy y tan, ac a ar-
ferasant ddewiniaeth, a swynion,
ac *a ymwerthasant i wneuthur yi-
hyn oedd ddrwg y'ngolwg yr Ar-
glwydd, i'w ddigio ef.
18 Am hynny yr Arglwydd a
ddigiodd yn ddirfawr wrth Israel, ac
a'u bwriodd hwynt allan o'i olwg : ni
adawyd "ond IlAvyth Judah yn unig.
19 Ni chadwodd Judah chwaith
orchymynion yr Arglwydd eu
Duw, eithr rhodiasant yn neddfau
Israel y rhai a Avnelsent hwy.
20 A'r Arglwydd a ddiystyrodd
hoU had Israel, ac a'u cystuddiodd
hwynt, ac a'u rhoddodd hwynt yn
Haw anrheithwyr, nes iddo eu b^vrw
allan o'i olwg.
2lCanys ""efe a rwygodd Israel oddi
\vrth dŷ Dafydd ; a ^ hwy a wnaeth-
ant Jeroboam mab Nebat yn fren-
hin : a Jeroboam a yrrodd Israel
oddi ar ol yr Arglwydd, ac a
wnaeth iddynt bechu pechod mawr.
22 Canys meibion Israel a rodias-
iint yn hoU bechodau Jeroboam, y
rhai a wnaeth efe, heb gilio oddi
Avrthynt :
23 Nes i'r Arglwydd fwi'w Is-
rael allan ol olwg, fel y Uefarasai
trwy law ei hoU weision y pro-
phwydi : ac Israel a gaethgludwyd
allan o'i Avlad ei hun 1 Assyria, hyd
y dydd hwn.
24 IT A "^ brenhin Assyria a ddug
hohl o ' Babilon, ac o Cuthah, ac o
^ Afa, o Hamath hefyd, ac o Sephar-
faim, ac a'w cyfleodd hwynt yn ninas-
oedd Samaria, yn lie meibion Israel
A hwy a feddiannasant Samaria, ac
a drigasant yn ei dinaaoedd hi.
25 Ac yn nechreu eu trigias hwy
yno, nid ofnasant hwy yr Ar-
glwydd ; am hynny yr Arglwydd
a anfonodd lewod yn eu plith liAvynt,
y rhai a laddasant rai o honynt.
26 Am hynny y mynegasant i fren-
hin Assyria, gan ddyAvedyd, Y cen-
hedloedd y rhai a iudaist ti, ac a
gyfleaist yn ninasoedd Samaria, nid
adwaenant ddefod Duw y wlad:
am hynny efe a anfonodd lewod yn
eu mysg hwynt, ac wele, lladdasant
hwynt, am na wyddent ddefod Duw
y wlad.
27 Yna brenhin Assyria a orchy-
mynodd, gan ddywedyd, Dygwch yno
un o'r offeiriaid a ddygasoch oddi
yno, i fyned ac i drigo yno, ac i
ddysgu iddynt ddefod Duw y wlad.
28 Felly un o'r offeiriaid a ddygas-
ent hwy o Samaria a ddaeth ac a drig-
odd yn Bethel, ac a ddysgodd iddynt
pa fodd yr ofnent yr Arglwydd.
29 Etto pob cenedl oedd jo.
gwneuthur eu duwiau eu hun, ac
yn eu gosod yn nhai yr uchelfeydd
a wnaethai y Samariaid, pob cenedl
yn eu dinasoedd yr oeddynt yn
preswylio ynddynt.
30 A gwŷr "^ Babilon a wnaethant
Succoth-Benoth, a gwŷr Cuth a
wnaethant Nergal, a gwŷr Hamath
a wnaethant Asima,
31 A'r Afiaid a wnaethant Nibhaz
a Thartac, a'r Sepharfiaid a losgasant
eu meibion yn tan i Adrammelech ac
i Anammelech, duwiau Sepharfaim.
32 Felly hwy a ofaasant yr Ar-
glwydd, ac "*a wnaethant iddynt rai
o'u gwehilion yn offeiriaid yr uchel-
feydd, y rhai a wnaethant aberthau
iddynt yn nhai yr uchelfeydd.
33 * Yr Arglwydd yr oeddynt hwy
yn ei ofni, a gwasanaethu yr oeddynt
eu duwiau, yn ol defod y cenhedl-
oedd y rhai * a ddygasent oddi yno.
34 Hyd y dydd hwn y maent hwy
yn gwneuthur yn ol eu hen arferion :
nid ydynt yn ofhi yr Arglwydd, ac
nid ydynt yn gwneuthur yn ol eu
deddfau hwynt, nac yn ol eu harfer,
nac yn ol y gyfraith na'r gorchymyn
a orchymynodd yr Arglwydd i
feibion Jacob, ^yr hwn y gosododd
efe ei enw, Israel
35 A'r Arglwy'dd a wnaethai gyf-
ammod â h>vynt, ac a orchymynas-
ai iddynt, gan ddywedyd, ^Nac ofn-
wch dduwiau dieithr, ac nac ym-
grymmwch iddynt, ac na wasan-
aethw^ch hwynt, ac nac aberthwch
iddynt :
36 Ond yr Arglwydd yr hwn a'ch
dug chwi i fynu o wlad yr Aipht
â nerth mawr, ac ""a braich estyn-
edig, ef a ofnwch chwi, ac iddo ef
yr ymgrymmwch, ac iddo ef yr
aberthwch.
37 Y deddfau hefyd, a'r barnedig-
aethau, a'r gyfraith, a'r gorchymyn,
a ysgrifenodd efe i chwi, a gedwch
Cyn
CRIST
Cylch
678.
0 ad. 21.
dl Bren.
12. 31.
• Zeph. 1. 5.
< Neu, a'u
di/gasenl.
r Gen. 32.
28. a 35. 10.
1 Bren. 18.
31.
EB.ini. 6.
10.
h Exod. 6.
Teyrnasiad Hezeciah.
11. BRENHINOEDD, XVIII.
Caethgludo Samaria.
Cyn
CRIST
Cylch
678.
Cylch
726.
» 2 Chion.
28. 27.
a 29. 1.
A elwir
Exec'ias,
Matt. 1. 9.
b 2 Chron.
29.1,
Ab'isih.
c 2 Chron.
31. 1.
<S Num. 21.
Cylcli
725.
« Es. 14. 29.
chwi i'w gwneuthur byth ; ac nac
ofnwch dduwiau dieitlir.
38 Ac nac anghofiwch y cyfam-
mod a ammodais â chwi, ac nac
ofnwch dduwiau dieithr :
39 Eithr ofnwch yr Arglwydd
eich Duw ; ac efe a'ch gwared chwi
0 law eich hoU elynion.
40 Ond ni wrandawsant hwy, eithr
yn ol eu hen arfer y gwnaethant h^vy.
41 Felly y cenhedloedd hyn oedd
yn ofni yr Arglwydd, ac yn gwas-
anaethu eu delwau cerfiedig ; eu
plant a'u hwyrion: fel y gwnaeth
eu tadau, y maent hwy yn gwneuth-
ur hyd y dydd hwn.
PENNOD XVIII.
1 y hrenliin duwiol Uezeciah 4 yn dilëu delw-
addoliaeth, ac yn llwyddo. 9 Caethgludo
Samaria am eu pechodau. 13 Senackerib
yn dyfod yn erbyn Judah ; a theyrnged yn
ei ddyhuddo ef. 17 Senacheiib yn dan f on
Babsaceh yr ail waith ; ac yntau yn difenwi
Uezeciah, a thrwy gabl-eiriau yn annog y
bobl i droi atfrenhin Assyria.
AC yn y drydedd flwyddyn i
jl\- Hosea mab Elah brenhin Is-
rael, y teyrnasodd ^Hezeciah mab
Ahaz brenhin Judah.
2 Mab pùm ml\^'ydd ar hugain
oedd efe pan aeth yn trenhin, a naw
mlynedd ar hugain y teyrnasodd
efe yn Jerusalem : ac enw ei fam
ef oedd ^ Abi, merch Zachariah.
3 Ac efe a wnaeth yr hyn oedd
uniawn y'ngolwg yr Arglwydd, yn
ol yr hyn oil a wnaethai Dafydd ei
dad ef
4 IT ""Efe a dynnodd ymaith yr
uchelfeydd, ac a ddrylliodd y delw-
au, ac a dorrodd y Uwyni, ac a
faluriodd y "^sarph bres a wnelsai
Moses ; canys hyd y dyddiau hynny
yr oedd meibion Israel yn arogl-
darthu iddi hi : ac efe a'i galwodd
hi Nehustan.
5 Yn Arglwydd Dduw Israel
yr ymddiriedodd efe, ac ar ei ol ef
ni bu ei fath ef ym mhlith holl fren-
hinoedd Judah, nac ym mysg y rhai
a fuasai o'i flaen ef.
6 Canys efe a lynodd wrth yr Ar-
glwydd, ni throdd efe oddi ar ei ol
ef, eithr efe a gadwodd ei orchy-
mynion ef, y rhai a orchymynasai
yr Arglwydd Avrth Moses.
7 A'r Arglwydd fu gyd âg ef ; i
ba le bynnag yr aeth, efe a Iwydd-
odd : ac efe a wrthryfelodd yn er-
byn brenhin Assyria, ac nis gwas-
anaethodd ef.
8 'Efe a darawodd y Philistiaid
hyd 2 Gazah a'i therfynau, ' o dŵr y
gwylwyr hyd y ddinas gaerog.
9 11 Ac yn y bedwaredd flwyddyn
i'r brenhin Hezeciah, honno oedd y
seithfed flwyddyn i Hosea mab Elah
brenhin Israel, y daeth ^ Salmaneser
brenhin Assyria i fynu yn erbyn Sa-
maria, ac a warchaeodd arni hi
10 Ac ym mhen y tair blynedd
yr ennillwyd hi ; yn y chweched
flwyddyn i Hezeciah, honno oedd ^y
nawfed flwyddyn i Hosea brenhin
Israel, yr ennillwyd Samaria.
11 A brenhin Assyria a gaeth-
gludodd Israel i Assyria, ac a'u
cyfleodd hwynt 'yn Halah ac yn
Habor, ivrth afon Gozan, ac yn
ninasoedd y Mediaid :
12 Am na wi'andawsent ar lais
yr Arglwydd eu Duw, eithr tros-
eddu ei gyfammod ef, av hyn oil a
orchymynasai Moses gwas yr Ar-
glwydd, ac na wrandawent arnynt,
ac nas gwnaent hwynt.
13 1Í Ac '^ yn y bedwaredd flwydd-
yn ar ddeg i'r brenhin Hezeciah, y
daeth Senacherib brenhin Assyria
i fynu yn erbyn holl ddinasoedd
caerog Judah, ac a'u hennillodd
hwynt.
14 A Hezeciah brenhin Judah a
antonodd at frenhin Assyria i La-
chis, gan ddywedyd, Pechais, dy-
chwel oddi wi'thyf : dygaf yr hyn a
roddych arnaf. A brenhin Assyria
a osododd ar Hezeciah brenhin Ju-
dah, dri chant o dalentau arian, a
deg ar hugain o dalentau aur.
15 A Hezeciah a roddodd iddo
yr holl arian a gafwyd yn nhŷ yr
Arglwydd, ac yn nhrysorau tŷ y
brenhin.
16 Yn yr amser hwnnw y torrodd
Hezeciah yr aur oddi ar ddrysau
teml yr Aiiglwydd, ac oddi ar y
colofhau a orchuddiasai Hezeciah
brenhin Judah, ac a'u rhoddes
hwynt i frenhin Assyria
17 1Í A brenhin Assyria a anfon-
odd Tartan, a Rabsaris, a Rabsaceh,
o Lachis, at y brenhin Hezeciah, â
llii "dirfawr yn erbyn Jerusalem. A
hwy a aethant i iynu, ac a ddaeth-
ant i Jerusalem. Ac wedi eu dy-
fod i fynu, hwy a ddaethant ac a
safasant wrth ' bistyll y Hyn uchaf,
yr hwn sydd ym mhrif-flbrdd maes
y pannwr.
18 Ac wedi iddynt alw ar y bren-
hin, daeth allan attynt hwy Eliacim
mai> Hilciah, yr hwn oedd ben-teulu,
Cyn
CRIST
Cylch
725.
2 lleb.
Azzah.
t |,en. 17. 9.
e [.en. 17. 3.
Cylch
721.
t pen. 17. 6.
i 1 Chron.
5.26.
713.
k 2 Chron.
32. 1.
Ks. 36. 1.
Cylch
710.
s HcK
tricm.
Senacherib
II. BRENHINOEDD, XIX.
yn cahlu Duw,
Cyn
CEIST
Cylch
710.
4Neu,
SÌMrad.
BHeb.
gwefusan.
6 Neu, ond
cynghor a
nerth sydd
raid i
ryfel.
n» Ezec. 29.
6.
7Heb.
ddwfr ew
traed.
a Sebnah yr ysgrifenydd, a Joah
mab Asaph y cofiadur.
19 A Rabsaceh a ddywedodd wrth-
ynt hwy, Dywedwch yn awr wrth
Hezeciah, Fel hyn y dywedodd y
brenhin mawr, brenhin Assyria, Pa
hyder yw hwn yr wyt yn ymddiried
ynddo ?
20 ^ Dywedyd yr ydwyt, (ond nid
ydynt ond geiriau ^ ofer,) ^ Y mae
gennyf gyaghor a nerth i ryfel. Ar
bwy y mae dy hyder, pan wrthry-
felaist i'm herbyn i ?
21 Wele yn awr, y mae dy hyder
ar y ™flbn gorsen ddryUiedig hon,
ar yr Aipht, yr hon pwy bynnag a
bwyso arni, hi a â i gledr ei law ef,
ac a dylla trwyddi hi : felly y mae
Pharaoh brenhin yr Aipht i bawb a
hyderant amo ef
22 Ac OS dywedwch wrthyf, Yn yr
Arglwydd ein Duw yi' ydym ni yn
ymddiried ; onid efe yiv yr hwn y
tynnodd Hezeciah ymaith ei uchel-
feydd, a'i allorau, ac y dywedodd
wi*th .Judah ac wrth Jerusalem. 0
flaen yr allor hon yr ymgrymmwch
chwi yn Jerusalem ?
23 Yn awr gan hynny dod wystl-
on, attolwg, i'm harglwydd, bren-
hin Assyria, a rhoddaf i ti ddwy fil
o feirch, os gelli di roddi rhai a
farchogo arnynt hA^'y.
24 A pha fodd y troi di ymaith
wyneb un capten o'r gweision Uei-
af i'm harglwydd, ac yr ymddiriedi
yn yr Aipht am gerbydau a gwŷr
meirch ?
25 Ai heb yr Arglwydd y deuth-
um i fynu yn erbyn y He hwn, i w
ddinystrio ef? Yr Aeglwydd a
ddywedodd WTthyf, Dos i fynu yn
erbyn y wlad hon, a dinystria hi
26 Yna y dywedodd Eliacim mab
Hilciah, a Sebnah, a Joah, wi*th
Rabsaceh, Llafara, attolwg, wrth dy
weision yn Syriaeg, canys jr ydym
ni yn ei deall hi; ac nac ymddi-
ddan â ni yn iaith yr luddewon. He
y clywo y bobl sydd ar y mur.
27 Ond Rabsaceh a ddywedodd
wrthynt, Ai at dy feistr di, ac attat
tithau, yr anfonodd fy meistr fi, i
lefaru y geiriau hyn? onid at y dyn-
ion sydd yn eistedd ar y mur, fel y
bwyttaont eu tom eu bun, ac yr yf-
ont '^ eu trwngc eu hun gyd â chwi,
yr anfonodd Jl?
28 Felly Rabsaceh a safodd, ac
a waeddodd â Uef uchel yn iaith
yr luddewon, Uefarodd hefyd, a dy-
wedodd, Gwrandêwch air y brenhin
mawr, brenhin Assyria.
29 Fel hyn y dywedodd y brenhin,
Na thwylled Hezeciah chwi : canys
ni ddichon efe eich gwaredu chwi
o'm Uaw i.
30 Ac na phared Hezeciah i chwi
ymddiried yn yr Arglwydd, gan
ddywedyd, Yr Arglwydd gan war-
edu a'n gwared ni, ac ni roddir y
ddinas hon yn Haw brenhin Assyria.
31 Na wrandêwch ar Hezeciali :
canys fel hyn y dywed brenhin As-
syria, Gwnewch **fwynder â mi, a
deuwch aUan attaf fi, ac yna bwyt-
têwch bob un o'i winwydden ei
hun, a phob un o'i ffigysbren, ac
yfed pawb ddwfr ei ^fiynnon ei hun:
32 Nes i mi ddyfod a'ch dwyn
chwi i wlad megis eich gwlad eich
hun, gwlad yd a gwin, gwlad bara
a gwinllannoedd, gwlad olew olew-
wydd a mêl, fel y byddoch fyw, ac
na byddoch feirw: ac na wran-
dêwch ar Hezeciah, pan hudo efe
chwi, gan ddywedyd, Yr Arglwydd
a'n gwared ni.
33 "A Iwyr-waredodd yr un o
dduwiau y cenhedloedd ei wlad o
law brenhin Assyria ?
34 °Mae duwiau Hamath ac Ar-
pad? mae duwiau Sepharfaim, He-
na, ac ^Ifah? a achubasant hwy
Samaria o'm Haw i ?
35 P^vy sydd ym mhlith holl dduw-
iau y gwledydd a waredasant eu
gwlad o'm Haw i, ifel y gwaredai yr
Arglwydd Jerusalem o'm Uaw i ?
36 Eithr y bobl a dawsant, ac nid
attebasant air iddo : canys gorchy-
myn y brenhin oedd hyn, gan ddy-
wedyd, Nac attebwch ef.
37 Yna y daeth Eliacim mab HÜ-
ciah, yr hwn oedd ben-teulu, a Seb-
nah yr ysgrifenydd, a Joah mab
Asaph y cofiadur, at Hezeciah, ^ slu
dUlad yn rhwygedig, ac a fynegas-
ant iddo eiriau Rabsaceh.
PENNOD XIX.
1 Hezeciah yn galaru, ac yn anfon at Esaiah i
wedd'io drosto. 6 Esaiah yn ei gysuro ef. 8
Senacherib yn myned i ymladd â Thirhacah,
ac yn dan/on at Hezeciah lyihyr yn llaicn
eablreiriau. 14 Gweddi Hezeciah. 20 Es-
aiah yn prophwydo am falchder a dinystr
Senacherib, a daioni Sion. 35 Angel yn lladd
yr Assyriaid. 36 Ei feibion ei hun yn lladd
Senacherib yn Ninefeh.
A* PH AN glybu y brenhin Heze-
ciah hynny, efe a rvrygodd ei
ddillad, ac a ymwisgodd â sachlîan,
ac a aeth i mewn i dy yr Arglwydd.
Cyn
CEIST
Cylch
710.
8 Heb.
fendilh.
9 Neu,
bÿdeio.
° pen. 19.
12.
Es. 10. 10.
o pen. 19t
18.
P pen. 17.
24, A/ah.
1 Dan. 8.15.
■ Es. 33. 7.
a Ea. 37. L
Galar Hezecidh,
11. BRENHINOEDD, XIX.
cCi weddi.
Cyn
CRIST
Cylch
710.
b Luc 3. 4,
Esaias.
2Neu
chythrudd.
« pen. 18. 17.
710.
d Edrych
1 Sam. 23.
27.
«pen. 18. 33.
'i 'pen. 18. 34.
2 Ac efe a aiifonodd Eliacim, yr
hwn oedd ben-teulu, a Sebnah yr
ysgrifenydd, a henuriaid yr offeir-
iaid, Avedi ymwisgo mewn sachlian,
at *'Esaiah y prophwyd mab Amos.
3 A hwy a ddywedasant wrtho ef,
Fel liyn y dywed Hezeciah, Diwr-
nod cyfyngdra, a cherydd, a ^chabl-
edd, yw y dydd liwn : canys y plant
a ddaethant liyd yr enedigaeth, ond
nid oes grym i esgor.
4 Fe allai y gwrendy yr Ar-
GLWYDD dy Dduw hoU eiriau Rab-
saceh, yr hwn a anfonodd brenhin
Assyria ei feistr ef i gablu y Duw
byw, ac y cerydda efe y geiriau a
glybu yi' Aeglwydd dy Dduw:
am hyriny dyrcha dy weddi di'os y
gweddill sydd iV gael.
5 Felly gweision y brenhin Heze-
ciah a ddaethant at Esaiah.
6 1Í Ac Esaiah a ddywedodd wrth-
ynt, Fel hyn y dywedwch Avrth eich
meistr, Fel hyn y dywed yr Ar-
GLWYDD, Nac ofna y geiriau a gly w-
aist, trwyyvh^i *^y cablodd gweision
brenhin Assyria fi.
7 Wele fi yn rhoddi arno ef wynt,
ac efe a glyw swn, ac a ddychwel
iV wlad : gwnaf heiyd iddo syrthio
gan y cleddyf yn ei wlad ei hun.
8 IT Yna y dychwelodd Rabsaceh,
ac a gafodd frenhin Assyria yn ym-
ladd yn erbyn Libnah: canys efe
a glywsai fyned o bono ef ymaith o
Lachis.
9 A "^ phan glybu efe am Tirhacah
brenhin Ethiopia, gan ddywedyd,
Wele, efe a ddaeth allan i ryfela â
thi; efe a anfonodd genhadau dra-
chefn at Hezeciah, gan ddywedyd,
10 Fel hyn y Ueferwch wrth He-
zeciah brenhin Judah, gan ddywed-
yd, Na thwylled dy Dduw di, yr
hwn yr wyt yn ymddiried ynddo,
gan ddywedyd, M roddir Jerusa-
lem yn Haw brenhin Assyiia,
11 Wele, ti a glywaist yr hyn a
wnaeth brenhinoedd Assyria i'r holl
wledydd, gan eu difrodi hwynt : ac
a waredir di?
12 *A waredodd duwiau y cen-
hedloedd hwynt, y rhai a ddarfii i'm
tadau i eu dinystrio ; sef Gozan, a
Haran, a Reseph, a meibion Eden
y rhai oedd o fewn Thelasar?
13 ^Mae brenhin Hamath, a bren-
hin Arpad, a brenhin dinas Se-
pharfaim, Hena, ac Ifah?
14 IT A Hezeciah a gymmerodd y
llythyrau o law y cenhadau, ac a'u
401
darllenoddhwy : a Hezeciah a aeth i
fynu i dy yr Arglwydd, ac a'u Ued-
odd hwynt ger bron yr Arglwydd.
15 A Hezeciah a weddiodd ger
bron yr Arglwydd, ac a ddywed-
odd, 0 Arglwydd Dduw Israel, ^yr
hwn wyt yn trigo rhwng y cerub-
iaid, tydi sydd Dduw, tydi yn unig,
i holl deyrnasoedd y ddaear; ti a
wnaethost y nefoedd a'r ddaear.
16 Gogwydda, Arglwydd, dy
glust, a gwrando : agor dy lygaid,
Arglwydd, ac edrych; a gwrando
eiriau Senacherib, yr hwn a anfon-
odd i ddifenwi y Duw byw.
17 Gwir yw, 0 Arglwydd, i
frenhinoedd Assyria ddifa yr holl
genhedloedd a'u tir,
18 A rhoddi eu duwiau hwynt yn
tan : canys nid oeddynt liAvy dduw-
iau, eithr gwaith dwylaw dyn, o goed
a maen : am hynny y dinystriasant
hwynt.
19 Yn a^vr gan hynny, 0 Ar-
glwydd ein Duw ni, achub ni, at-
tolwg, o'i law ef, fel y gwypo holl
deyrnasoedd y ddaear mai tydi yiu
yr Arglwydd Dduw, tydi yn unig.
20 IT Yna Esaiah mab Amos a an-
fonodd at Hezeciah, gan ddywedyd,
Fel hyn y dywed Arglwydd Dduw
Israel, Gwrandewais ar yr hyn a
weddiaist arnaf fi yn erbyn Sena-
cherib brenhin Assyria.
21 Dyma y gair a lefarodd yr Ar-
glwydd yn ei erbyn ef, Y forwyn
merch S'ion a'th ddirmygodd di, ac
a'th watwarodd; merch Jerusalem
^ a ysgydwodd ben ar dy ol di.
22 Pwy a ddifen waist ti, ac a gebl-
aist? ac yn erbyn pwy y dyrchefaist
ti dy lef, ac y codaist yn uchel dy
lygaid? yn erbyn 'Sanct Israel.
23 Trwy law dy genhadau y cebl-
aist ti yr Arglwydd, ac y dy wedaist,
A lliaws fy ngherbydau y di'ingais i
uchelder y mynyddoedd, i ystlysau
Libanus ; a mi a dorraf uchelder ei
gedrwydd ef, a'i ddewis fíynnid-
wydd ef, âf hefyd i'w letty eithaf,
ac i goedwig ei ddol-dir ef
24 Myfi a gloddiais, ac a yfais
ddyfroedd dieithr, ac â gwadnau fy
nhraed y dyhysbyddais holl afon-
ydd y ^ gwarchaëedig.
25 Oni chlywaist ti ddarparu o
lionof fi hyn er ys talm, ac i mi
lunio hynny er y dyddiau gynt?
yn awr ^y dygais hynny i ben, fel
y byddit i ddinystrio dinasoedd
caerog yn garneddau dinystriol.
Cyn
CRIST
710.
61 Sam. 4.
4.
Ps. 80. 1-
ii Job 16. 4.
Ps. 22. 7.
i Es. 5. 24.
Jer. 51. 5.
3 Neil,
cuuedig.
1 Neu, a
ildi/gwn,
6ic.
Dmystr yr Assyriaid.
II. BRENHINOEDD, XX.
Estyn oes Hezeciah.
Cyn
CRIST
710.
1 Ps. 139. 1,
&c.
SNeu
drigfa.
m Ezec. 29.
4. a S8. 4.
6Heb.
diangol.
aEs. 9. 7.
» pen. 20. 6.
PI Bien.
11. 12, la.
1 Ea. 37. 30.
709.
«•2Chron.
32. 21.
•ad. 7.
7 neb.
Ararat.
t Ezra 4. 2.
26 Am hynny eu trigolion yn gwt-
toglaw a ddychrynwyd, ac a gywil-
yddiwyd : oeddynt Tnegis gwellt y
maes, fel gwyrddlysiau, neu ''las-
welltyn ar bennau tai, neu yd wedi
deifio cyn addfedu.
27 'Dy ^eisteddiad heiyd, a'th fyn-
ediad allan, a'th ddyfodiad i mewn,
a adnabûm i, a'th gynddeiriogrAvydd
i'm herbya
28 Am i ti ymgynddeiriogi i'm
herbyn, ac i'th ddadwrdd ddyfod i
fynu i'm clustiau i; am hynny "y
gosodaf fy mach yn dy fíroen, a'm
fírwyn yn dy weflau, ac a'th ddy-
chwelaf di ar hyd yr un ffordd ag
y daethost.
29 A hyn fydd yn argoel i ti, O
Hezeciah : Y flwyddyn hon y bwyt-
têi a dyfo o hono ei hun, ac yn yr
ail flwyddyn yr attwf; ac yn y
drydedd flwyddyn hauwch, a med-
wch, plennwch winllannoedd hefyd,
a bwyttêwch eu flrwyth hwynt.
30 A'r ''gweddill o dy Judah yr
7iwn a adewir, a wreiddia eilwaith i
waered, ac a ddwg flrwyth i fynu.
31 Canys gweddill a â aUan o Je-
rusalem, a'r rhai diangol o fynydd
Sion : " zel Arglwydd y lluoedd a
wna hyn.
32 Am hynny fel hyn y dywedodd
yr Arglwydd am frenhin Assyria,
Ni ddaw efe i'r ddinas hon, ac ni
ergydia saeth yno; hefyd ni ddaw
efe o'i blaen hi â tharian, ac ni fwrw
glawdd i'w herbyn hi.
33 Ar hyd yr un fíbrdd ag y
daeth, y dychwel efe, ac ni ddaw
i mewn i'r ddinas hon, medd yr
Arglwydd.
34 Canys " mi a ddiflfynnaf y ddin-
as hon, i'w chadw hi er fy mwyn fy
hun, ac ^er mwyn Dafydd fy ngwas.
35 IF A'r "inoson honno yr aeth
angel yr Arglwydd, ac a daraw-
odd y'ngwersyll yr Assyriaid bump
a phedwar ugain a chant o filoedd :
a phan gyfodasant yn fore dran-
noeth, wele hwynt oil yn galanedd-
au meirwon.
36 Felly Senacherib brenhin As-
syi'ia a ymadawodd, ac a aeth ym-
aith, ac a ddychwelodd, ac a drig-
odd yn Ninefeh.
37 A bu, fel yr oedd efe yn addoU
yn nhŷ Nisroch ei dduw, i "^Adram-
melech a Sareser ei feibion ^ ei ladd
ef a'r cleddyf ; a hwy a ddiangas-
ant i wlad ^ Armenia : ac ^ Esarhàdon
ei fab a deyrnasodd yn ei le ef
PENNOD XX.
1 Hezeciah, wedi cael rhyhudd o'i farwolaeth,
trwy weddi yn cael estyn ei oes. 8 Yr haul
yn myned yn ei ol ddeg o raddau, yn argoel
oV addewid honno. 12 Berodach-Baladan
yn danfon i ymiveled â Hezeciah, o herwydd
y rhyfeddod hwnnw ; ac feUy yn cael gwyb-
odaeth am ei drysorau ef. 14 Esaiah yn
cael gwyhod hynny, ac yn rhag-fynegi y
caethglud i Bahilon. 21 Manasseh yn fren-
hin ar ol Hezeciah.
YN * y dyddiau hynny y clefych-
odd Hezeciah hyd farw: ac
Esaiah y prophwyd mab Amos a
ddaeth atto, ac a ddywedodd wrtho,
Fel hyn y dywedodd yr Arglwydd,
^Trefna dy dy; canys marw fyddi,
ac ni byddi byw.
2 Yna efe a drodd ei wyneb at
y pared, ac a weddiodd at yr Ar-
glwydd, gan ddywedyd,
3 Attolwg, Arglwydd, cofia yr
awr hon i mi rodio ger dy fron di
mcAvn gwirionedd, ac â chalon ber-
flaith, a gwneuthur o honof yr hyn
oedd dda yn dy olwg di. A Heze-
ciah a wylodd ag wylofain mawr.
4 A chyn myned o Esaiah aUan i'r
^cyntedd canol, daeth gair yr Ar-
glwydd atto, gan ddywedyd,
5 Dychwel, a dywed wrth Heze-
ciah blaenor fy mhobl i, Fel hyn y
dywed Arglwydd Dduw Dafydd
dy dad, Clywais dy weddi di, gwel-
ais dy ddagrau; wele fi yn dy
iachâu di ; y trydydd dydd yr âi
di i fynu i dy yr Arglwydd.
6 A mi a chwanegaf at dy ddydd-
iau di bymtheng mlynedd, ac a'th
waredaf di a'r ddinas hon o law
brenhin Assyria : ^ dififynnaf hefyd
y ddinas hon er fy mwyn fy hun,
ac er mwyn Dafydd fy ngwas.
7 A dywedodd Esaiah, Cymmer-
wch swp o fligys. A hwy a gym-
merasant, ac a'i gosodasant ar y
cornwyd, ac efe a aeth yn iach.
8 IF A Hezeciah a ddywedodd wrth
Esaiah, " Pa arwydd /ydd yr iachâ
yr Arglwydd fi, ac yr âf fi i fynu i
dy yr Arglwydd y trydydd dydd ?
9 Ac Esaiah a ddywedodd, Hyn
fydd i ti yn argoel oddi wrth yr
AiiGLWYDD, y gwna yr Arglwydd
y gair a lefarodd efe : A â y cysgod
ddeg o raddau ym mlaen, neu a
ddychwel efe ddeg o raddau yn ol ?
10 A Hezeciah a ddywedodd,
Hawdd yw i'r cysgod ogwyddo
ddeg o raddau : nid Jelly, ond dy-
cliAveled y cysgod yn ei ol ddeg o
raddau.
Cyn
CRIST
713.
a 2 Chrcn.
32. 21.
Es. 38. 1.
2HeJ).
Dod orchÿ-
myn am.
SNeu,
ddina».
>> pen. 19.
34.
c Edrych
Bnni.e.n,
37, 3!).
Es. 7. 11.
I*.
Ceryddu Hezeciah.
II. BRENHINOEDD, XXI.
Teymasiad Manasseh
Cyn
CEIST
713.
A Edrvch
Jos. 10. 12,
14.
Es. 38. 8.
* Heb. !/ng
ngraddau.
712.
«Es.39.1.
Í2 Chion.
32. 27, 31.
5 Neu,
lÿsieu-dŷ.
6 Nen,
dlysait.
Heb. diio-
drefn.
8 pen. 24.
13. a 2.5. 13.
Jer. 27. 22.
a 52. 17.
wyd,
Ditu. 1. 3.
8Neu,
Oni bydd
heddwch,
Cylch
710.
hNeh.3.16,
i2Chion.
32. 30.
Cvlch
098.
11 Ac Esaiah y prophwyd a lef-
odd ar yr Arglwydd : ac ^ efe a
drodd y cysgod ar hyd y gradd-
au, ar hyd y rhai y disgynasai efe
^yn neial Ahaz, ddeg o raddau yn
ei ol.
12 IT * Yn yr amser hwnnw yr
anfonodd Berodach-Baladan, mab
Baladan brenhin Babilon, Ijnthyrau
ac anrheg at Hezeciah : canys efe a
glywsai fod Hezeciah yn glaf
13 A ^Hezeciah a wrandawodd ar-
nynt, ac a ddangosodd iddynt hoU
dŷ ei ^drysor, yr arian, a'r aur, a'r
pêr-aroglau, a'r olew goreu, a holl
dŷ ei ^arfau, a'r hyn oil a gafwyd
yn ei drysorau ef: nid oedd dim
yn ei dŷ ef, nac yn ei holl gyfoeth
ef, a'r nas dangosodd Hezeciah
iddynt.
14 IF Yna Esaiah y prophwyd a
ddaeth at y brenhin Hezeciah, ac a
ddywedodd wrtho, Beth a ddywed-
odd y gwŷr hyn? ac o ba le y daeth-
ant attat ti? A dywedodd Heze-
ciah, 0 wlad bell y daethant hwy,
sefo Babilon.
15 Yntau a ddywedodd, Beth a
welsant hwy yn dy dŷ di? A dy-
wedodd Hezeciah, Yr hyn oil oedd
yn fy nhŷ i a welsant hwy : nid oes
dim yn fy nhrysorau i nas dangos-
ais iddynt hwy.
16 Ac Esaiah a ddywedodd wrth
Hezeciah, Gwrando air yr Ar-
glwydd.
17 Wele y dyddiau yn dyfod, pan
s ddyger i Babilon yr hyn oil sydd yn
dy dy di, a'r hyn a gynhilodd dy
dadau hyd y dydd hwn : ni adewir
dim, medd yr Arglwydd.
18 Cymmerant hefyd o'th feibion
di, y rhai a ddaw allan o honot, y
rhai a genhedli di, ^a hwy a iydd-
ant yn ystafeUyddion yn Uys bren-
hin BabUon.
19 Yna Hezeciah a ddywedodd
wrth Esaiah, Da yw gair yi* Ar-
glwydd, yr hwn a leferaist. Dy-
wedodd hefyd, ^Onid da os bydd
heddwch a gwirionedd yn iy nydd-
iau i?
20 IF A'r rhan arall o hanes Heze-
ciah, a'i holl rym ef, ac fel ''y gwnaeth
efe y Hyn, a'r pistyU, ac *y dug efe y
dyfroedd i'r ddinas, onid ydynt hwy
yn ysgrifenedig yn Uyfr chronicl
brenhinoedd Judah ?
21 A Hezeciah a hunodd gyd a'i
dadau : a Manasseh ei fab a deyrn-
asodd yn ei le ef.
PENNOD XXI.
1 Teymasiad Manasseh : 3 a'i ddelw-addol-
iaeth. 10 Ei annuwioldeh ef yn achos o hro-
phwydoliaethau yn erbyn Judah. 17 Amon
ar ei ol ef ; 19 a'i annuwioldeh yntau. 23
Ei weision yn ei ladd ef, a'r bohl yn eu lladd
hwythau ; a Josiali yn myned yn frenhin.
MAB *deuddeng mlwydd oedd
Manasseh pan ddechreuodd
efe deyrnasu, a phymtheng mlyn-
edd a deugain y teyrnasodd efe yn
Jerusalem : ac enw ei fam ef oedd
Hephsibah.
2 Ac efe a wnaeth yr hyn oedd
ddrwg y'ngolwg yr Arglwydd, yn
ol ffieidd-dra y cenhedloedd a fwr-
iodd yr Arglwydd allan o flaen
meibion Israel
3 Canys efe a adeiladodd drachefn
yr uchelfeydd ^a ddinystriasai Heze-
ciah ei dad ef ; ac a gyfododd allor-
au i Baal, ac a wnaeth Iwyn, fel '^y
gwnelsai Ahab brenhin Israel, ac a
addolodd holl lu y nefoedd, ac a'u
gwasanaethodd hwynt.
4 ^Adeiladodd hefyd allorau yn
nhŷ yr Arglwydd, am yr hwn y
dywedasai yr Arglwydd, 'Yn Je-
rusalem y gosodaf ty enw.
5 Ac efe a adeiladodd allorau i
holl lu y nefoedd yn nau gyntedd
ty yr Arglwydd.
6 Ac ^efe a dynnodd ei fab trwy
dan, ac a arferodd ^hudoliaeth, a
brudiau, ac a fawrhaodd swynydd-
ion, a dewiniaid: efe a wnaeth
lawer o ddrwg y'ngolwg yr Ar-
glwydd, i'w ddigio ef.
7 Ac efe a osododd ddelw gerfied-
ig y Uwyn a wnelsai efe, yn y ty am
yr hwn y dywedasai yr Arglwydd
wrth Dafydd, ac wrth Solomon ei
fab, ^Yn y ty hwn, ac yn Jerusalem,
yr hon a ddewisais i o holl Iwythau
Israel, y gosodaf fi fy enw yn dra-
gywydd:
8 Ac ni symmudaf mwyach droed
Israel o'r wlad a roddais i'w tadau
hwynt: yn unig, os gwyliant ar
wneuthur yr hyn oil a orchymynais
iddynt, ac yn ol yr holl gyfraith a
orchymynodd fy ngwas Moses idd-
ynt.
9 Ond ni wrandawsant hwy: a
Manasseh a'u cyfeiliomodd hwynt i
wneuthur yn waeth na'r cenhedl-
oedd a ddifethasai yr Arglwydd
o flaen meibion IsmeL
10 IT A Uefarodd yr Arglwydd
trwy law ei weision y prophwydi,
gan ddywedyd,
11 ' O herwydd i Manasseh brenhin
Cyn
CRIST
Cylch
698.
»2Chron.
33.1.
b pen. 18. 4.
<: 1 Bren.
16. 33.
d Jer. 32.
34.
eZSnnn. 7.
13.
1 Bren. 8.
29. a 9. 3.
f Lef. 18.
21. a £0. 2.
pen. 16. 3.
g Lef. 19.
26, 31.
h 2 Sam. 7.
13.
1 Bren. 8.
29. a 9. 3.
pen. 23. 27.
Ps. 132. 13.
I Jer. 15. 4.
Amon yn teymasu.
II. BRENHINOEDD, XXII.
Hilciah yn cad
Cyn
CRIST
Cylch
698.
k 1 Sam. 3.
11.
Jer. 19. 3.
1 Edrych
Es. 34. 11.
Galar. 2. 8.
Amos 7. 7,
2Neu,
sycho.
SHeb.
ymyl i
ymyl.
oa 2 Chron.
33. 11—19.
B 2 Chron.
:3. 20.
643.
641.
Judah wneuthur y fl5eidd-dra hyn,
a gwneuthur yn waeth na'r hyn
oU a wnaethai yr Amoriaid a fu
o'i flaen el, a pheri i Judah bechu
trwy ei eilunod :
12 Oblegid hynny, fel hyn y dy-
wed Arglwydd Dduw Israel, Wele
fi yn dwyn drwg ar Jerusalem a
Judah, ^fel y merwino dwy-glust y
sawl a'i clywant.
13 A mi a estynaf 'linyn mesur
Samaria ar Jerusalem, a phwys tŷ
Ahab : golchaf hefyd Jerusalem fel
y gylch un gwppan, yr liimi pan
^olcho, efe a'^ try ar ei wyneb.
14 A mi a wrthodaf weddill fy
etifeddiaeth, ac a'u rhoddaf h^^nt
yn llaw eu gelynion, a hwy a fydd-
ant yn anrhaith ac yn yspail i'w
holl elynion :
15 Am iddynt >vneuthur yr hyn
oedd ddrwg yn fy ngolwg i, a'u bod
yn fy nigio i, er y dydd y daeth eu
tadau hwynt aUan o'r Aipht, hyd y
dydd hwn.
16 Manasseh hefyd a dywalltodd
lawer iawn o waed gwirion, hyd oni
lanwodd efe Jerusalem o ^ ben b^vy
gilydd ; heb law ei bechod trwy yr
hwn y gwnaeth efe i Judah bechu,
gan wneuthur yr hyn oedd ddrwg
y'ngolwg yr Arglwydd.
17 IT A!v "rhan arall o hanes Ma-
nasseh, a'r hyn a wnaetli efe, a'i
bechod a bechodd efe, onid ydynt
hwy yn ysgrifenedig yn llyfr chro-
nicl brenhinoedd Judah?
18 A ''Manasseh a hunodd gyd a'i
dadau, ac a gladdwyd y'ngardd ei dŷ
ei hun, se/ y'ngardd Uzza; ac Amon
ei fab a deymasodd yn ei le ef.
19 1Í Mab dwy flwydd ar hugain
oedd Amon pan ddechreuodd efe
deyrnasu, a dwy flynedd y teyrn-
asodd efe yn Jerusalem : ac enw
ei fam ef oedd Mesùlemeth, merch
Harus o Jotbah.
20 Ac efe a wnaeth yr hyn oedd
ddrwg y'ngolwg yr Arglwydd, fel
y gwnelsai Manasseh ei dad.
21 Ac efe a rodiodd yn yr holl
fíyrdd y rhodiasai ei dad ynddynt,
ac a wasanaethodd yr eilunod a
wasanaethasai ei dad,.ac a ymgrym-
modd iddynt :
22 Ac efe a wrthododd Arglwydd
Dduw ei dadau, ac ni rodiodd yn
ffordd yr Arglwydd.
23 1Î A gweision Amon a frad-
fwriadasant yn ei erbyn ef, ac a
laddasant y brenhin yn ei dŷ ei hun.
24 A phobl y wlad a laddodd yr
hoU rai a frad-fwriadasent yn erbyn
y brenhin Amon : a phobl y wlad a
osodasant Josiah ei fab ef yn fren-
hin yn ei le ef.
25 A'r rhan araU o hanes Amon,
yr hyn a wnaeth efe, onid ydynt
hwy yn ysgrifenedig yn U3Ŵ chro-
nicl brenhinoedd Judah ?
26 A chladdwyd ef yn ei feddrod
y'ngardd Uzza; a "Josiah ei fab a
deyrnasodd yn ei le ef.
PENNOD XXII.
1 Dtiwioldeb Josiah, 3 a^i ofal am gyweirio
y deml. 8 Hilciah yn cael llyfr y gyfraith,
a Josiah yn gyrru at Euldah i ymgynghori
a'r Arglivydd. 15 Huldah yn prophwydo
dinystr Jerusalem, ond yr oedid hynny dros
amser Josiah.
AB ^wyth mlwydd oedd Josiah
pan aeth efe yn frenhin, ac
un mlynedd ar ddeg ar hugain y
teyrnasodd efe yn Jerusalem : ac
enw ei fam ef oedd Jedidah, merch
Adaiah o ^ Boscath.
2 Ac efe a wnaeth yr hyn oedd
uniawn y'ngolwg yr Arglwydd, ac
a rodiodd yn holl flfyrdd Dafydd ei
dad, ac ni throdd ar y Uaw ddehau
nac ar y llaw aswy.
3 IT Ac yn y ddeunawfed flwyddyn
i frenhin Josiah, y brenhin a an-
fonodd Saphan, mab Asaliah, mab
Mesùlam, yr ysgrifenydd, i dŷ yr
Arglwydd, gan ddywedyd,
4 Dos i fynu at Hilciah yr arch-
offeiriad, fel y cyfrifo efe yr arian ''a
ddygpwyd i dỳ yr Arglwydd, y
rhai a gasglodd ^ceidwaid y ^drws
gan y bobl :
5 A rhoddant hwy yn Uaw gweith-
wyr y gwaith, y rhai sydd olygwyr
ar dŷ yr Arglwydd; a rhoddant
hwy i'r rhai sydd yn gwneuthur y
gwaith sydd yn nhŷ yr Arglwydd,
i gyweirio agennau y tŷ,
6 I'r seiri coed, ac i'r adeiladwyr,
ac i'r seiri maen, ac i brynu coed a
cherrig nadd, i adgyweirio y tŷ.
7 Etto "ni chyfrifwyd â hwynt
am yr arian a roddwyd yn eu Uaw
hwynt, am eu bod hwy yn gwneuth-
ur yn ifyddlawn.
8 *ir A Hilciah yr arch-offeiriad a
ddywedodd wrth Saphan yr ysgrif-
enydd, Cefais ^ lyfr y gyfraith ja nhŷ
yr Arglwydd : a Hilciah a rodd-
odd y llyfr at Saphan, ac efe a'i
darllenodd ef
9 A Saphan yr ysgrifenydd a ddaeth
at y brenhin, ac a adroddodd y peth
Cyn
CRIST
641.
o Matt. L
10, Joẅoê,
641.
» 2 Chron.
34.1.
b Jos. 15.
39.
Cylch
624.
c pen. 12. 4.
d pen. 12. 9.
SHeb.
trothwy.
> pen. 12.15.
'Edrych
Dout. SI.
24, &c.
2 Chron.
34.14.
%/^' y gyfraith.
11. BRENHINOEDD, XXIII.
Darllen y gyfraith.
Cyn
CRIST
Cylch
624.
3Heb.
doddaaant.
e 2 Cliron.
34. 20,
Ahdon.
h Neu,
Michah.
i 2 Chron.
34.22,
Ticfath.
4 Neu,
EazraJi.
5 Neu,
ail ran.
k 2 Chron.
34. 2G.
i'r brenhin, ac a ddywedodd, Dy
weision di a ^gasglasant yr ariaii
a gafwyd yn tŷ, ac a'i rhoddasant
yn llaw gweithwyr y gwaith, y rhai
sydd olygwyr ar dy yi' Arglwydd.
10 A Saphan yr ysgrifenydd a fyn-
egodd i'r brenhin, gan ddywedyd,
Hilciah yr offeiriad a roddodd i mi
lyfr : a Saphan a'i darllenodd ef ger
bron y brenhin.
11 A phan glybu y brenhin eiriau
Uyfi' y gyfraith, efe a rwygodd ei
ddillad
12 A'r brenhin a orchymynodd
i Hilciah yr offeiriad, ac i Ahicam
mab Saphan, ac i ^ Achbor mab
''Michaiah, ac i Saphan yr ysgrif-
enydd, ac i Asahiah gwas y bren-
hin, gan ddywedyd,
13 Ewch, ymofynwch a'r Ar-
glwydd drosof fi, a thros y bobi, a
thros hoU Judah, am eiriau y Uyfr
hwn a gafwyd : canys mawr yiv Hid
yr Arglwydd yr hwn a ennynodd
i'n herbyn ui, o herwydd na wran-
dawodd ein tadau ni ar eiriau y Uyfr
hwn, i wneuthur yn ol yr hyn oil a
ysgrifenwyd o'n plegid ni,
14 Felly Hilciah yr offeiriad, ac
Ahicam, ac Achbor, a Saphan, ac
Asahiah, a aethant at Huldah y
brophwydes, gwraig Sàlum mab
'Ticfah, mab *Harhas, ceidwad y
gwisgoedd : a hi oedd yn trigo yn
Jerusalem yn yr ^ysgoldŷ; a hwy
a ymddiddanasant â hi.
15 IT A hi a ddywedodd wrthynt,
Fel hyn y dywedodd Arglwydd
Dduw Israel, Dywedwch i'r gwr
a'ch anfonodd chwi attaf fi ;
16 Fel hyn y dywed yr Arglwydd,
Wele fi yn dwyn drwg ar y He hwn,
ac ar ei drigolion, se/ hoU eiriau y
llyfr a ddarllenodd brenhin Judah :
17 Am iddynt fy ngwrthod i, ac
arogl-darthu i dduwiau dieithr, i'm
digio i â holl waith eu dwylaw : am
hynny yr ennyn fy Hid yn erbyn y
He hwn, ac nis difibddir ef.
18 Ond wi-th ''frenhin Judah, yr
hwn a'ch anfonodd chwi i ymgyng-
hori a'r Arglwydd, fel hyn y dy-
wedwch wrtho ef, Fel hyn y dywed
Arglwydd Dduw Israel, Am y
geiriau a glywaist ti ;
19 Oblegid i'th galon feddalhâu,
ac i tithau ymostwng o flaen yr
Arglwydd, pan glywaist yr hyn a
leferais yn erbyn y He hwn, ac yn
erbyn ei drigolion, y byddent yn
anghyfannedd ac yn felldith, ac am
rwygo o honot dy ddillad, ac wylo
ger fy mron i; minnau hefyd a
wrandewais, medd yr Arglwydd.
20 0 herwydd hynny, wele, mi
a'th gymmeraf di ymaith at dy dad-
au, a thi a ddygir i'th fedd ' mewn
heddwch, fel na welo dy lygaid yr
holl ddrwg yr ydwyf fi yn ei ddwyn
ar y fan hon. A hwy a ddygasant
air i'r brenhin drachefn.
PENNOD XXIII.
1 Josiah yn peri darllen y gyfraith y^ngŵydd
yr holl hohl : 3 yn adnewyddu cyfammod yr
Arglivydd : 4 yn difetha yr eilun-addolwyr
a'u hoffeiriaid : 15 yn llosgi esgyrn y meirio
ar allor Bethel, fel y daroganesid : 21 yn
cadw Pasc ardderchog : 24 yn difetha y con-
surwyr, a phoh ffieidd-dra. 26 Dygn ddig-
ofaint Duio yn erbyn Judah. 29 Josiah yn
cyffroi Pharaoh-Nechoh, ac yn cael ei ladd
ym Megido. 31 Joahaz yn frenhin ar ei ol
ef; a Pharaoh-Nechoh yn ei garcharu ef, ac
yn gwneuthur Joacim yn frenhin. 36 An-
nuwiol lywodraeth Joacim.
'R "brenhin a anfonodd, a holl
henuriaid Judah a Jerusalem
a ymgynnuHasant atto ef.
2 A'r brenhin a aeth i fynu i dy yr
Arglwydd, a hoH wŷr Judah, a
holl drigolion Jerusalem gyd âg ef,
yr ofíeiriaid hefyd, a'r prophwydi,
a'r holl bobl o fychan hyd fawr :
ac efe a ddarllenodd, He y clywsant
hwy, hoH eiriau llyfr y cyfammod,
^ yr hwn a gawsid yn nhŷ yr Ar-
glwydd.
3 ^ A'r brenhin "= a safodd wrth y
golofti, ac a wnaeth gyfammod ger
bron yr Arglwydd, ar fyned ar ol
yr Arglwydd, ac ar gadw ei or-
chymynion ef, a'i dystiolaethau, a'i
ddeddfau, k'u hoU galon, ac k'u holl
enaid, i gyflawni geiriau y cyfam-
mod hwn, y rhai oedd ysgrifenedig
yn y Hyfr hwn. A'r holl bobl a saf-
odd wrth y cyfammod.
4 A'r brenhin a orchymynodd i Hil-
ciah yr arch-ofíeiriad, ac i'r ofieir-
iaid o'r aU radd, ac i geidwaid y drws,
ddwyn aHan o deml yr Arglwydd
yr holl lestri a wnelsid i Baal, ac "^i'r
llwyn, ac i holl lu y nefoedd : ac efe
a'u llosgodd hwynt o'r tu allan i Je-
rusalem, ym meusydd Cidron, ac a
ddug eu lludw hwynt i Bethel.
5 Ac efe a ddiswyddodd ^yr ofíeir-
iaid a osodasai brenhinoedd Judah
i arogl-darthu yn yr uchelfeydd,
yn ninasoedd Judah, ac yn amgylch-
oedd Jerusalem: a'r rhai oedd yn
arogl-darthu i Baal, i'r haul, ac i'r
Heuad, ac i'r ^planedau, ac i hoU lu
y nefoedd
Cyn
CEIST
Cylch
624.
1 Es. 57. 1,
2.
a 2 Chron.
34. 29.
b pen. 22.
: pen. 11.
14.
d pen. 21.
3,7.
■2 Neil,
chemnrim,
Hos. 10. 5.
Zeph. 1. 4.
3 Neu,
deudíìeg
arwijdd.
406
Josiáli yn difetha
II. BRENHIlSrOEDD, XXIIL
yr eîlun-addolwyr.
Cyn
CIUST
Cylch
624.
e pen. 21. 7,
1 2 Chron.
34,4.
* Heb. tai.
B Edrych
Ezec. 44.
10—14.
h Jer. 7. 31.
a 19. 6, n.
1 Jos. 15. 8.
k Lcf. 18.
21.
Deut 18.
10.
BHeb.
eunuch.
1 Edrvch
Jer. "19. 13.
Zeph. 1. 5.
m pen. 21. 5.
fi Neu, a
redoad
oddi yno.
7Sef,
mynydd
yr Olew-
wydd.
n 1 Bren.
11.7.
0 Exod. 23.
24.
Deut. 7. 6,
25.
P 1 Bren.
12.28.
6 Efe a ddug allan hefyd * y llwyn
o dŷ yr Arglwydd, i'r tu allan i
Jerusalem, hyd afon Cidron, ac a'^
Uosgodd ef wrtli afon Cidron, ac a'*
malodd yn Uwcli, ac a daflodd ei
Iwch ar ^feddau meibion y bobl.
7 Ac efe a fwriodd i laAvr dai y
sodomiaîd, y rhai oedd wrth dŷ yi*
Arglwydd, He yr oedd y gwragedd
yn gwau * cortynnau i'r llwyn.
8 Ac efe a ddug yr hoU oiFeiriaid
allan o ddinasoedd Judah, ac a hal-
ogodd yr uchelfeydd yr oedd yr off-
eiriaid yn arogl-dartliu arnynt, o
Geba hyd Beerseba, ac a ddistryw-
iodd uchelfeydd y pyrth, y rhai oedd
wrth ddrws porth Josua tywysog
y ddinas, y rhai oedd ar y Haw as^vy
i bawb a ddelai i borth y ddinas.
9 Etto s offeiriaid yr uchelfeydd ni
ddasthant i fynu at allor yr Ar-
glwydd i Jerusalem, ond hwy a
fwyttasant fara croyw ym mysg eu
brodyr.
10 Ac efe a halogodd ''Topheth, yr
hon sydd yn 'nyffryn meibion Hin-
nom, fel ''na thynnai neb ei fab na'i
ferch trwy dan i Moloch.
11 Ac efe a ddifethodd y meirch
a roddasai brenhinoedd Judah i'r
haul, wrth ddyfodfatŷyr Arglwydd,
wrth ystatell Nathan-melech yr ^ys~
tafellydd, yr hwn oedd yn y pentref,
ac a losgodd gerbydau yr haulyn tan.
12 Yr allorau hefyd, y rhai oedd
^ar nen ystafell Ahaz, y rhai a wnel-
sai brenhinoedd Judah, a'r allorau a
Avnelsai ""Manasseh yn nau gyntedd
tỳ yi' Arglwydd, a ddistrywiodd y
brenhin, ac ^^u bwriodd hwynt i
la^vi* oddi yno, ac a daflodd eu llwch
hwynt i afon Cidron.
13 Y brenhin hefyd a ddifwynodd
yr uchelfeydd oedd ar gyfer Jeru-
salem, y rhai oedd o'r tu dehau i
''fynydd y llygredigaeth, y rhai a ad-
eiladasai "Solomon brenhin Israel i
Astoreth ffieidd-dra y Sidoniaid, ac
i Cemos ffieidd-dra y Moabiaid, ac
i Milchom ffieidd-dra meibion Am-
mon.
14 Ac efe °a ddrylliodd y delwau,
ac a dorrodd y Ihvyni, ac a lanwodd
eu lie liAvynt âg esgyrn dynion.
15 \ Yr allor hefyd, yr hon oedd yn
Bethel, a'r uchelfa ^a AMiaethai Jero-
boam mab Nebat, yr hwn a wnaeth
i Israel bechu, le, yr allor honno
a'r uchelfa a ddistrywiodd efe, ac
a losgodd yr uchelfa, ac sii malodd
yn llwch, ac a losgodd y Uwyn.
16 A Josiah a edrychodd, ac a
ganfti feddau, y rhai oedd yno yn y
mynydd, ac a anfonodd, ac a gym-
merth yr esgyrn o'r beddau, ac a'u
Uosgodd ar yr allor, ac a'i halogodd
hi, yn ol igair yr Arglwydd yr hwn
a gyhoeddasai gAvr Duw, yr hwn a
bregethasai y geiriau hyn.
17 Yna efe a ddywedodd, Pa ditl
yw hwn yr ydwyf fi yn ei weled ? A
g^vyr y ddinas a ddywedasant wiiho,
^ Bedd gwr Duw, yr hwn a ddaeth
o Judah, ac a gyhoeddodd y pethau
hyn a wnaethost ti i allor Bethel,
ydyw.
18 Ac efe a ddywedodd, Gadêwch
ef yn Uonydd; nac ymyrred neb
a'i esgyrn ef. Felly yr achubasant
ei esgyi'n ef, gyd âg esgyrn ^ y pro-
phwyd a ddaethai o Samaria.
19 Josiah hefyd a dynnodd ym-
aith hoU dai yr uchelfeydd, y rhai
oedd * yn ninasoedd Samaria, y rhai
a wnelsai brenhinoedd Israel i ddig-
io yr AiiGLWYBD, ac a wnaeth idd-
ynt yn ol yr hoU weithredoedd a
wnelsai efe yn Bethel.
^ 20 Ac °efe a s ^laddodd hoU offeir-
iaid yr uchelfeydd oedd yno, ar yr
allorau, ac a losgodd esgyrn dynion
arnynt, ac a ddychwelodd i Jeru-
salem.
21 % A'r brenhin a orchymyn-
odd i'r holl bobl, gan ddywedyd,
^G^vnewch Base i'r Arglwydd eich
Duw, ''fel y mae yn ysgrifenedig yn
Uyfr y cyfammod hwn.
22 Yn ddiau ^ni wnaed y fath
Base â hwn, er dyddiau y barnwyr
a farnasant Israel, nac yn holl
ddyddiau brenhinoedd Israel, na
brenhinoedd Judah.
23 Ac yn y ddeuna^ŵd fl^vyddyn i
frenhin Josiah y cynhaliwyd y Pasc
hwn i'r Arglwydd yn Jerusalem.
24 ir Y swynyddion hefyd, a'r
dewiniaid, a'r ^ delwau, a'r eilunod,
a'r hoU ffieidd-dra, y rhai a welwyd
y'ngwlad Judah, ac yn Jerusalem,
a dynnodd Josiah ymaith : fel y
cyflawnai efe eiriau y ^ gyfraith ; y
rhai oedd ysgrifenedig yn y Uyfr a
gafodd Hilciah yr offeiriad yn nhŷ
yr Arglwydd.
25 Ac " ni bu o'i flaen frenhin o'i
fath ef, yr hwn a drodd at yr Ar-
glwydd a'i hoU galon, ac a'i hoU
enaid, ac a'i hoU egni, yn ol cwbl o
gyfraith Moses; ac ar ei ol ef.ni
chyfododd ei fath ef.
26 1Í Er hjTiny ni throdd yr Ar-
Lladd Josiah.
II. BRENHINOEDD, XXIV.
Joacim yn teyrnasu.
Cyn
CRIST
Cylch
623.
dJer. 15. 4.
• pen. 17.
18. 20. a IS.
11. a 21. 13.
n Bren. 8.
29. a 9. S.
pen. 21. 4,
7.
610.
B 2 Cliron.
35. 20.
1 2 Chron.
5.24.
1 Zech. 12.
11.
t pen. 14. 8.
12 Chron.
36.1.
m 1 Chron.
3. 15,
Johanan.
Jer. 22. 11,
Salum.
n pen. 24.
18.
5'Neu, om
eifod yn
teyrnasu.
o Edrych
yen.' 24. 17.
Dan. 1. 7.
P Matt. 1.
11.
q.)er. 22.
11, 12.
Ezec. 19.
8,4,
IT ad. 33.
€10.
GLWYDD oddi wrth lid ei ddigofaint
mawr, trwy yr hwn y llidiodd ei
ddigUonedd ef yn erbyn Judah, "^o
herwydd yr hoU ddigter trwy yr
hwn y digiasai Manasseh ef.
27 A dywedodd yr Arglwydd, Ju-
dah hefyd a fwriaf ymaith o'm gol-
wg, fel " y bwriais ymaith Israel, ac
a wrthodaf y ddinas hon Jerusalem,
yr hon a ddetholais, a'r tỳ am yr hwn
y dywedais, ^Fy enw a fydd yno.
28 A'r rhan arall o hanes Josiah,
a'r hyn oil a wnaeth efe, onid yd-
ynt hwy yn ysgrifenedig yn llyfr
chronicl brenhinoedd Judah?
29 1Í s Yn ei ddyddiau ef y daeth
Pharaoh-Nechoh brenhin yr Aipht i
fynu yn erbyn brenhin Assyria, hyd
afon Euphrates : a'r brenhin Josiah
a aeth i'w gyfarfod ef, a Pharaoh
^a'i Uaddodd ef ym ^Megido, pan ei
^gwelodd ef.
30 A'i weision a'i dygasant ef
mewn cerbyd yn farw o Megido, ac
a'i dygasant ef i Jerusalem, ac a'i
claddasant ef yn ei feddrod ei hun.
A ^phobl y wlad a gymmerasant
'"Joahaz mab Josiah, ac a'i hen-
neiniasant ef, ac a'i hurddasant yn
frenhin yn He ei dad.
31 IT Mab tair blwydd ar hugain
oedd Joahaz pan aeth efe yn fren-
liin, a thri mis y teyraasodd efe yn
Jerusalem; ac enw ei fam ef oedd
"Hamutal, merch Jeremiah o Lib-
nah.
32 Ac efe a wnaeth yr hyn oedd
ddrwg y'ngolwg yr Arglwydd, yn
ol yr hyn oil a wnaethai ei dadau ef.
33 A Pharaoh-Nechoh a'i rhwym-
odd ef yn Riblah y'ngwlad Hamath,
^ fel na theyrnasai efe yn Jerusalem :
ac a osododd dreth ar y wlad o gàn
talent o arian, a thalent o aur.
34 A Pharaoh-Nechoh a osododd
Eliacim mab Josiah yn frenhin yn
lie Josiah ei dad, ac °a drodd ei enw
ef P Joacim : ac efe a ddug ymaith
Joahaz, ac efe a ddaeth i'r Aipht,
ac yno i y bu efe farw.
35 A Joacim a roddodd i Pharaoh
' yr arian, a'r aur ; ond efe a dreth-
odd y wlad i roddi yr arian wi'th
orchymyn Pharaoh : efe a gododd
yr arian a'r aur ar bobl y wlad, ar
bob un yn ol ei dreth, i'w rhoddi i
Pharaoh-Nechoh.
36 H Mab pùm mlwydd ar hugain
oedd Joacim pan ddechreuodd efe
deyrnasu, ac un mlynedd ar ddeg y
teyrnasodd efe yn Jerusalem: ac
enw ei fam ef oedd Zebudah, merch
Pedaiah o Rumah.
37 Ac efe a wnaeth yr hyn oedd
ddrwg y'ngolwg yr Arglwydd, yn
ol yr hyn oil a wnelsai ei dadau.
PENNOD XXIV.
1 Joacim wedi ei orchfygu gan Nahuchodonosor,
yn gwrthryfela yn ei erhyn ef; ac felly yn
dwyn dinystr arno ei hun. 6 Joachin yn
teyrnasu ar ei ol ef. 7 Brenhin Babilon yn
gorchfygu brenhin yr Aipht. 8 Dnvg lyw-
odraeth Joachin. 10 Ennill Jerusalem, a
chaethgludo y bobl i Babilon. 17 Gtvneuthuf
Sedeciah yn frenhin ; a'i ddrwg lywodraeih
ef yn aclios o Iwyr-ddinystr Jerusalem.
YN * ei ddyddiau ef y daeth Na-
huchodonosor brenhin Babilon
i fynu, a Joacim a fu was iddo ef
dair blynedd : yna efe a drodd, ac
a wrthryfelodd yn ei erbyn ef
2 A'r Arglwydd a anfonodd yn
ei erbyn ef dorfoedd o'r Caldeaid, a
thorfoedd o'r Syriaid, a thorfoedd
o'r Moabiaid, a thorfoedd o feibion
Ammon, ac a'u hanfonodd hwynt
yn erbyn Judah i'w dinystrio hi,
""yn ol gair yr Arglwydd, yr hwn
a lefarasai efe tr^^y law ei weision
y prophwydi.
3 Yn ddiau trwy orchymjn yr Ar-
glwydd y bu hyn yn erbyn Judah,
i'w bwi'w allan ol olwg ef, o achos
"pechodau Manasseh, yn ol yr hyn
oil a ^^Tiaethai efe ;
4 A heiyd o herwydd ^y gwaed
gmrion a oUyngodd efe : canys efe a
lanwodd Jerusalem o waed gwirion ;
a hynny ni fynnai yr Arglwydd ei
faddeu.
5 % A'r rhan arall o hanes Joacim,
a'r hyn oU a'r a wnaeth efe, onid
ydynt hwy yn ysgrifenedig yn Uyfr
chronicl brenhinoedd Judah ?
6 A ^Joacim a hunodd gyd a'i dad-
au ; a 2 Joachin ei fab a deyi'nasodd
yn ei le ef.
7 Ac ^ui ddaeth brenhin yr Aipht
mwyach o'i wlad : canys ^ brenhin
Babilon a ddygasai yr hyn oil a
oedd eiddo brenhin yr Aipht, o
afon yr Aipht hyd afon Euphrates.
8 IT '^Mab deunaw mlwydd oedd
Joachin pan aeth efe yn frenhin ; a
thri mis y teyrnasodd efe yn Jei'U-
salem: ac enw ei fam ef oedd Ne-
husta, merch Elnathan o Jerusalem.
9 Ac efe a wnaeth yr hyn oedd
ddrwg y'ngolwg yr Arglwydd, yn
ol yr hyn oil a wnaethai ei dad.
10 H ' Yn yr amser liAvnnw y daeth
gweision Nahuchodonosor brenhin
Cyn
CRIST
610.
607.
606.
603.
1 2 Chron.
86.6.
600.
b pen. 20.
17. a 23. 27.
cpen.2L2.
a 23. 26.
d pen. 21.
16.
e Edrych
2 Chron.
36. 6, 8.
Jer. 22. 18,
19. a 36. 30.
2Neu,
Jeconiah.
1 Chron. 3.
16. neu,
Conidh,
Jer. 22. 24,
28.
'Edrych
Jer. 37. 5,
7,
e Jer. 46.2.
ii 2 Chron.
86.9.
i Dan. L I.
Sedeciáh yn teyrnasu.
II. BRENHINOEDD, XXV.
Nahuzaradan yn
Cyn
CEIST
599.
SHeb.
aV ddinas a
ddaeth yng
ngwarchae.
599.
iNeu,
eiiniichiaid.
k Edrych
pen. 25. 27.
1 Ediych
Jer. 52. 28.
m pen. 20.
17.
E3. 39. 6.
n Edrych
Dan. 5.2, 3.
0 Jer. 20. ö.
"î Edrych
Jer. 52. 28.
r Felly
1 Sam. 13.
19, 22.
5 pen. 25.
12.
1 2 Chron.
36. 10.
Esth. 2. C.
Jer. 22. 24,
&c.
5Neu,
eunuchiaid.
a Edrych
Jer. 62. 28.
I Jer. 37. 1.
599.
J 1 Chron.
3.15.
« Felly
pen. 23. 34.
2 Chron.
36.4.
»2 Chron.
36.11.
Jer. 37. 1.
a 52. 1.
593.
S> pen. 23.
31.
oEzec. 17.
15.
Babilon i fynu yn erbyn Jerusalem,
2 a gwarchaewyd ar y ddinas.
11 A Nabucliodonosor brenhin
Babilon a ddaeth yn erbyn y ddin-
as, a'i weision ef a warchaeasant
arni hi. .;
12 A Joachin brenhin Judah a
aeth allan at frenhin Babilon, efe,
a'i fam, a'i weision, a'i dywysogion,
a'i ^ystafellyddion: a brenhin Babi-
lon *^a'i daliodd ef ^yn yr wythfed
flwyddyn o'i deyrnasiad.
13 Ac ^" efe a ddug oddi yno holl
drysorau tŷ yr Arglwydd, a thrys-
orau tŷ y brenhin, ac "a dorrodd
yr hoU lestri aur a ^vnelsai Solo-
mon brenhin Israel yn nheml yr
Arglwydd, ° fel y llefarasai yr Ar-
glwydd.
14 Ac P efe a ddug ymaith holl Je-
rusalem, yr holl dywysogion heiyd,
a'r holl gedyrn nerthol, ^ sef deng
mil o gaethion, a ^phob saer, a gôf :
ni adawyd ond *pobl dlodion y wlad
yno.
15 * Efe hefyd a ddug ymaith Joa-
chin i Babilon, a mam y brenhin, a
gwragedd y brenhin, a'i ^ystafeUydd-
ion, a chedyrn y wlad a ddug efe i
gaethiwed o Je usalem i Babilon.
16 A'r " holl wŷr nerthol, se/^aith
mil ; ac o seiri a gofaint, mil, y rhai
oil oedd gTyfion a rhyfelwyr : hwynt-
hwy a ddug brenhin Babilon yn
gaeth i Babüon.
17 IT A ^brenhin Babilon a osod-
odd Mattaniah ^brawd ei dad ef yn
frenhin yn ei le ef, ac ^a drodd ei
enw ef yn Sedeciah.
18 ^Mab un mlwydd ar hugain
oedd Sedeciah pan ddechreuodd
efe deyrnasu, ac un mlynedd ar
ddeg y teyrnasodd efe yn Jei-usa-
lem : ac enw ei fam ef oedd ''Hamu-
tal, merch Jeremiah o Libnah.
19 Ac efe a wnaeth yr hyn oedd
ddrwg y'ngolwg yr Arglwydd, yn
ol yr hyn oil a wnaethai Joachin.
20 Canys trwy ddigofaint yr Ar-
glwydd y bu hyn yn Jerusalem ac
yn Judah, nes iddo eu taflu hwynt
allan o'i olwg, *=fod i Sedeciah wrth-
ryfela yn erbyn brenhin Babilon.
PENNOD XXV.
1 Cylchynu Jerusalem. 4 Bal Sedeciah, a
lladd ei feihion, a thynnu ei lygaid ef. 8
Nahuzaradan yn difrodi y ddinas; ac yn
dwyn y gweddill, ond ychydig dlodion, i
gaethiwed: 13 yn anrheithio ac yn dwyn
ymaith y trysorau. 18 Lladd y ionedd-
igion yn RiUah. 22 Wedi Uadd GedaViah,
a osodasid yn hen arnynt, y mae y Ueill yn
ffoi Vr Aipht. 27 EJil-merodach yn dyrchafu
Joachin yn ei lys.
AC *yn y nawfed flwyddyn o'i
_ deyrnasiad ef, yn y degfed mis,
ar y degfed dydd o'r mis, y daeth
Nabuchodonosor brenhin Babilon,
efe a'i holl lu, yn erb3rQ Jerusalem,
ac a wersyllodd yn ei herbyn hi, a
hwy a adeiladasant yn ei herbyn hi
wrthglawdd o'i hamgylch hi.
2 A bu y ddinas y'ngwarchae hyd
yr unfed flwyddyn ar ddeg i'r bren-
hin Sedeciah.
3 Ac ar y nawfed dydd o'r ^ped-
werydd mis y trymhaodd y newyn
yn y ddinas, ac nid oedd bara i
bobi y wlad.
4 1 A'r ''ddinas a dorrwyd, a'r holl
ryfelwyr a ffoisant liw nos ar hyd
flbrdd y porth, rhwng y ddau fur, y
rhai sydd wrth ardd y brenhin, (a'r
Caldeaid oedd wrth y ddinas o am-
gylch ;) a'r ^hrenhin a aeth y flbrdd
tu a'r rhos.
5 A Uu y Caldeaid a erlidiasant ar
ol y brenhin, ac a'i daliasant ef yn
rhosydd Jericho : a'i holl lu ef a
wasgarasid oddi wrtho.
6 Felly hwy a ddaliasant y brenhin,
ac a'i dygasant ef i fynu at fi'enhin
Babilon i Riblah ; ac a ^ roddasant
farn yn ei erbyn ef
7 Lladdasant feibion Sedeciah hef-
yd o flaen ei lygaid, ac a ^^dynnasant
lygaid Sedeciah, ac a'i rh^vymasant
ef me^vn geiynnau pres, ac a'i dyg-
asant ef i Babilon.
8 IT Ac yn y pummed mis, ^ar y
seithfed dydd o'r mis, honno oedd
8y bedwaredd flwyddyn ar bymtheg
i'r brenhin Nabuchodonosor bren-
hin Babilon, y daeth Nahuzaradan
y distain, gwas brenhin Babilon, i
Jerusalem.
9 Ac efe a losgodd dŷ yr Ar-
glwydd, a thy y brenhin, a holl
dai Jerusalem, a phob tŷ mawr a
losgodd efe â than.
10 A hoU lu y Caldeaid, y rhai
oedd gyd a'r distain, a dorrasant i
la^n' fiiriau Jerusalem oddi amgylch.
11 A Nahuzaradan y distain a
ddug ymaith y rhan arall o'r bobl a
adawsid yn y ddinas, a'r flbaduriaid
a giliasant at frenhin Babilon, gyd
â gweddiU y dyrfa.
12 Ac *• o dlodion y wlad y gadaw-
odd y distain rai, yn winUanwyr,
ac yn arddwyi'.
13 * Y ^ colofnau pres hefyd, y rhai
Cyn
CRIST
590.
» 2 Chron.
36. 17.
Jer. 34. 2.
a 39. 1.
a 52. 4.
Ezec. 24. L
588.
b Jer. 52. 6.
e Jer. 33.
2,3.
d Ezec. 12.
12,
2Heb.
lefarasant
farn gyd
dg ef.
3Heb.
ddaliasant.
«Ezec. 12.
13.
'Erlrvch
Jer, 52. 12.
8 Edrych
pen. 24. 12,
a ad. 27.
h pen. 24.
14.
Jer. 40. 7.
a 52. 16.
i pen. 20.
17.
Jer. 27. 19,
22.
klBren. 7.
15.
dinystno Jerusalem.
II. BRENHINOEDD, XXV.
Dyrchafu Joachin.
Cyn
CRIST
588.
U Bren. 7.
27.
m 1 Bren. 7.
23.
n Exod. 27.
3.
1 Bren. 7.
50.
0 1 Bren. 7.
47.
PI Bren. 7.
15.
Jer. 52. 21.
< 1 Chron.
6.14.
r Jer. 21.1.
a 29. 25.
<Heb.
rhiniog.
t Neil,
eunuch.
• Jer. 52.
25.
8Neu,
o phen ys-
grifenydd
y llu.
oedd yn nhŷ yr Arglwydd, ' aV ys-
tolion, ™ a'r môr pres, yr hwn oedd
yn nhŷ yr Arglwydd, a ddrylliodd
y Caldeaid, a hwy a ddygasant eu
pres hwynt i Babilon.
14 " Y crochanau heiyd, a'r rhaw-
iau, a'r psaltringau, y llwyau, a'r
hoU lestri pres, y rhai yr oeddid
yn gwasanaethu â hwynt, a ddyg-
asant hwy ymaith.
15 Y pedyll tan hefyd, a'r cawgiau,
y rhai oedd o aur yn aur, a'r rhai
oedd o arian yn arian, a ddug y
distain ymaith.
16 Y ddwy golofii, yr un mor, a'r
ystolion a wnelsai Solomon i dŷ yr
Arglwydd ; "nid oedd bwys ar
bres yr hoU lestri hyn.
17 P Tri chufydd ar bymtheg oedd
uchder y naill golofn, a chnap pres
oedd ami ; ac uchder y cnap oedd
dri chufydd; plethwaith hefyd a
phomgranadau oedd ar y cnap o
amgylch, yn bres i gyd : ac felly yr
oedd jY ail golofn, â phlethwaith.
18 1Í A'r distain a gymmerth "^ Se-
raiah yi* offeiriad pennaf, a ^ Sepha-
niah, yr ail oifeiriad, a'r tri oedd yn
cadw y * drws.
19 Ac o'r ddinas efe a gymmerth
^ ystafellydd, yr h^vn oedd ar y rhy-
felwyr, a "phiimwr o'r rhai oedd
yn gweled wyneb y brenhin, y rhai
a gafwyd yn y ddinas, ^ac ysgrif-
enydd tywysog y llu, yr hwn oedd
yn byddino pobl y wlad ; a thri
ugeinwr o bobl y wlad, y rhai a
gafwyd yn y ddinas.
20 A Nabuzaradan y distain a
gymmerth y rhai hyn, ac a'u dug
at frenhin Babilon, i Riblah.
21 A brenhin Babilon a'u tarawodd
Iiwynt, ac a'u Uaddodd hwynt, yn
Riblah, y'ngwlad Hamath. Felly y
caethgludwyd Judah o'i wlad ei
hun.
22 1Í *Ac am y bobl a adawsid
y'ngwlad Judah, y rhai a adawsai
Nabuchodonosor brenhin Babilon,
efe a wnaeth yn swyddog arnjTit
hwy, Gedaliah mab Ahicam, mab
Saphan.
23 A phan glybu holl "dywysogion
y Uuoedd, hwynt-hwy a'u gwŷr,
wneuthur o fi-enhin Babilon Geda-
liah yn swyddog, hwy a ddaethant
at Gedahah i Mispah, sef Ismael
mab Nethaniah, a Johanan mab
Careah, a Seraiah mab Tanhumeth
y Netophathiad, a Jaazaniah mab
Maachathiad, hwynt a'u gwỳr.
24 A Gedaliah a dyngodd wrthynt
hwy, ac wrth eu gwŷr, ac a ddywed-
odd wrthynt, Nac oihwch fod yn
weision i'r Caldeaid : trigwch yn y
tir, a gwasanaethwch frenhin Babi-
lon, a bydd da i chwi.
25 Ac yn y seithfed mis ^ y daeth
Ismael mab Nethaniah, mab Eli-
sama, "' o'r had brenhinol, a dengwr
gyd âg ef, a hwy a darawsant Geda-
liah, fel y bu efe farw : tarawsant
hefyd yr luddewon a'r Caldeaid
oedd gyd âg ef ym Mispah.
26 A'r holl bobl o iychan hyd
faAvr, a thywysogion y Uuoedd, a
gyfodasant ac ^a ddaethant i'r
Aipht: canys yr oeddynt yn ofni y
Caldeaid.
27 1Í Ac ^yn y ddwyfed flwyddyn
ar bymtheg ar hugain o gaethiwed
Joachin brenhin Judah, yn y deu-
ddegfed mis, ar y seithfed dydd ar
hugain o'r mis, Efil-merodach bren-
hin Babilon, yn y flwyddyn yr aeth
efe yn frenhin, * a ddyrchafodd ben
Joachin brenhin Judah o'r carch-
ardy.
28 Ac efe a ddywedodd ^yn dêg
wi-tho, ac a osododd ei gadair ef
goruwch cadeiriau y brenhinoedd
oedd gyd ag ef yn Babilon.
29 Ac efe a newidiodd ei garchar-
wisg ef : ac efe a fwyttaodd fwyd yn
wastadol ger ei fron ef holl ddydd-
iau ei einioes.
30 A'i ran ef oedd ran feunyddiol,
a roddid iddo gan y brenhin, dogn
dydd yn ei ddydd, holl ddyddiau ei
einioes ef.
Cyn
CRIST
588.
o Jer. 40. 7,
8.
Ö88.
«Jer. 41. L
1 Heb. o
had yfren-
y Jer. 43.
4,7.
562.
» Jer. 52.
31.
aEdrvch
G(ii."40. 13,
20.
8 Heb.
hethcm
daionus.
Cyn
CEIST
4004, &c.
a Gen. 4.25,
26. a 5. 3, 9.
>> Gen. la 2.
2Neu,
Diphath.
SNeu,
Bodanim.
e Gen. 10. 6.
d Gen. 10. 8.
e Deut. 2.
23.
Í Gen. ID. 15.
e Gen. 10.
22. a 11. 10.
*Mas,
Gen. 10. 23.
B Sef, Gwa-
haniad.
LLYFE CYNTAF Y CHRONICL.
• Gen.ll.la
Luc 3. 35,
Itc
PENNOD I
1 LUn Adda hyd Noah. 5 Meihion Japheth.
8 Meibion Cham. 17 Meihion Sem. 24 LUn
Sem hyd Abraham. 29 Meihion Ismael. 32
Meihion Ceturah. 34 Eiliogaeth Abraham
0 Esau. 43 Brenhinoedd Edom. 51 Buc-
iaid Edom.
ADDA, ^Seth, Enos,
XJL 2 Cenan, Mahalaleel, Jered,
3 Enoch, Methuselah, Lamech,
4 Noah, Sem, Cham, a Japheth.
5 *![ *• Meibion Japheth ; Gomer, a
Magog, a Madai, a Jafan, a Thubal,
a Mesech, a Thiras.
6 A meibion Gomer ; Aschenaz, a
2 Riphath, a ThogarmaL
7 A meibion Jafan; Elisah, a
Tharsis, Cittim, a ^ Dodanim.
8 1Í «= Meibion Cham; Cus, a Mis-
raim, Put, a Chanaan.
9 A meibion Cus ; Seba, a Hafilah,
a Sabta, a Raamah, a Sabtecha : a
Seba, a Dedan, meibion Raamah.
10 "^A Chus a genhedlodd Nimrod:
hwn a ddechreuodd fod yn gadarn
ar y ddaear.
11 A Misraim a genhedlodd Lu-
dim, ac Anamim, a Lehabim, a
Naphtuhim,
12 Pathrusim hefyd, a Chasluhim,
(y rhai y daeth y Philistiaid allan o
honynt,) a * Chaphtorim.
13 A ^Chanaan a genhedlodd Si-
don ei gyntaf-anedig, a Heth,
14 Y Jebusiad hefyd, a'r Amoriad,
a'r Girgasiad,
15 A'r Hefiad, a'r Arciad, a'r Siniad,
16 A'r Arfadiad, a'r Semariad, a'r
Hamathiad,
17 1Í ^ Meibion Sem ; Elam, ac As-
sur, ac Arphaxad, a Lud, ac Aram,
ac Us, a Hul, a Gether, a * Mesech.
18 Ac Arphaxad a genhedlodd
Selah, a Selah a genhedlodd Eber,
19 Ac i Eber y ganwyd dau o feib-
ion : enw y naill ydoedd ^ Peleg ; o
herwydd mai yn ei ddyddiau ef
y rhannwyd y ddaear: ac enw ei
frawd oedd Joctan.
20 A ^" Joctan a genhedlodd Almo-
dad, a Seleph, a Hasarmafeth, a Jerah,
21 Hadoram hefyd, ac Usal, a
Diclah,
22 Ac Ebal, ac Abimael, a Seba,
23 Ophir hefyd, a Hafilah, a Jobab.
Y rhai hyn oil oedd feibion Joctan.
24 1Í ' Sem, Arphaxad, Selah,
25^ Eber, Peleg, Reu,
26 Serug, Nachor, Terah,
27 ' Abram, hwnnw yw Abraham.
28 Meibion Abraham; "* Isaac, ac
° Ismael.
29 1Í Dyma eu cenhedlaethau
hwynt : "cyntaf-anedig Ismael oedd
Nebaioth, yna Cedar, ac Adbeel, a
Mibsam,
30 Misma, a Dumah, Massa, ^ Ha-
dad, a Thema,
31 Jetur, ISTaphis, a Chedemah.
Dyma feibion IsmaeL
32 1Í A P meibion Ceturah, gor-
dderch-wraig Abraham : hi a ym-
ddûg Zimran, a Jocsan, a Medan, a
IVIidian, ac Isbac, a Suah. A meib-
ion Jocsan ; Seba, a Dedan.
33 A meibion Midian; Ephah, ac
Epher, a Henoch, ac Abida, ac
Eldaah: y rhai hyn oU oedd feib-
ion Ceturah.
34 Ac •î Abraham a genhedlodd Isaac.
'Meibion Isaac; Esau, ac Israel.
35 1Í "Meibion Esau; Eliphaz,
Reuel, a Jeus, a Jaalam, a Chorah.
36 Meibion Eliphaz; Teman, ac
Omar, '^Sephi, a Gatam, Cenaz, a
Thimna, ac Amalec.
37 Meibion Reuel; Nahath, Zerah,
Sammah, a Mizzah.
38 A * meibion Seir ; Lotan, a So-
bal, a Sibeon, ac Anah, a Dison, ac
Eser, a Disan.
39 A meibion Lotan; Hon, a ^Ho-
mam : a chwaer Lotan oedd Timna.
40 Meibion Sobal; ^Alîan, a Ma-
nahath, ac Ebal, ^Sephi, ac Onam.
A meibion Sibeon ; Aiah, ac Anah.
41 Meibion Anah ; ''Dison. A meib-
ion Dison ; ^ Amram, ac Esban, ac
Ithran, a Cheran.
42 Meibion Eser ; Bilhan, a Zafan, a
* Jacan. Meibion Dison ; Us, ac Aran.
43 HDyma heiyd y ^brenhinoedd
a deyrnasasant yn nhir Edom, cyn
teyrnasu o frenhin ar feibion Israel;
Bela mab Beor: ac enw ei ddinas
ef oedd Dinhabah.
44 A phan fu farw Bela, y teyrn-
asodd yn ei le ef Jobab mab Zerah
o Bosrah.
45 A phan fu farw Jobab, Husam
o wlad y Temaniaid a deyrnasodd
yn ei le ef.
46 A phan fu fai-w Husam, yn ei
Cvn
CEIST
4004, &c
k Gen. 11.
15.
1 Gen. 17. 5.
m Gen. 21.
2,3.
n Gen. 16.
11, 15.
0 Gen. 25.
13, &c.
C Neu,
Sadar,
Cylch
1853.
P Gen. 25.
1,2.
9 Gen. 21. 2.
r Gen. 25.
25.
8 Gen. 36.
9, la
7 Neil,
Sepho,
Geu.36.11.
'Gen. 36. 20.
«Neu,
Eemam,
Gen. 36.22.
9 Neu,
Alfan,
Gen. 36. 23.
2 Neu,
Sepho,
Gen.36.23.
" Gen. 36.
25.
3 Neu,
Bemdan,
Gen.36.2G.
iNe\i,Acan,
Gen.36.27.
Cylch
1676.
X Gen. 36.
31.
Hilîogaeth JudaJi.
I. CHRONICL, IL
Meibion Jerahmed,
Cyn
CRIS'
Cylch
1676.
T Gen. 36,
37.
6 Hadar,
Gen.36.c
9 Pau,
Gen.36.c
Cylch
1496.
I Gen. 36.
40.
1752, &c.
2Neu,
Jacob.
» Gen. 29.
3a a 30. 5.
a 35. 18, 22.
a 46. 8, &c.
b Gen. 38. 3.
a 46. 12.
Num. 26.
19.
e Gen. 33. 2.
d Gen. 38. 7.
e Gen. 38.
29, 30.
Matt. L 3.
iGen.4G.12.
Ruth 4. IS.
SNeu,
Zabdi,
Jos. 7. 1.
6 1 Bren. 4.
31.
4Neu,
Daraa.
k Edrych
pen. 4. 1.
5Nen,Jca)i.
» J03. 6. IS.
a 7.1.
«Neu,
Aram J
Matt. 1.
3,4.
7 Neu,
Caleb,
ad. 18, 42.
k Kuth 4.
19.
Matt. 1 . 4.
> Num. I. 7
a2.3^
le ef y teyrnasodd Hadad mab Be-
dad, yr hwn a darawodd Midian
ym maes Moab: ac enw ei ddinas
ef ydoedd Afith.
47 A phan fu farw Hadad, y teyrn-
asodd yn ei le ef Samlah o Masrecah.
48 y A phan fu farw Samlah, Saul
0 Rehoboth wrth yr afon a deyrn-
asodd yn ei le ef.
49 A phan fu farw Saul, y teyrn-
asodd yn ei le ef Baalhanan mab
Achbor.
50 A bu farw Baalhanan, a theym-
asodd yn ei le ef ^ Hadad: ac enw
ei ddinas ef oedd ^Pai; ac enw ei
wraig ef Mehetabel, merch Hatred,
merch Mezahab.
51 f A bu farw Hadad. "A duc-
iaid Edom oedd; due Timna, due
Allah, due Jetheth,
52 Due Aholibamah, due Elah,
due Pinon,
53 Due Cenaz, due Teman, due
Mibsar,
54 Due Magdiel, due Iram. Dyma
dduciaid Edom.
PENNOD n.
1 Meibion Israel, 3 Eiliogaeth Judah o Tamar,
13 Meibion Jesse. 18 nUiogaeth Caleb mah
Hesron. 21 Hiliogaeth Hesron o ferch Ma-
chir, 25 Eiliogaeth Jerahmeel. 34 Hiliog-
aeth Sesan, 42 Caingc arall o hiliogaelh
Caleb. 50 Hiliogaeth Caleb mah Mar.
YINIA feibion ^Israel; ^Reuben,
Simeon, Lefi, a Judah, Issa-
char, a Zabulon,
2 Dan, Joseph, a Benjamin, Naph-
tali, Gad, ac Aser.
3 1Í Meibion ^ Judah; Er, ac Onan,
a Selah. Y tri hyn a auAvyd iddo
ef o ferch '^Sua y Canaanees. Ond
•^Er, eyntaf-anedig Judah, ydoedd
ddrygionus y'ngolwg yr Aeglwydd,
ac efe a'i Uaddodd ef
4 A * Thamar ei waudd ef a ym-
ddûg iddo Phares, a Zerah. HoU
feibion Judah oedd bump.
5 ^Meibion Phares; Hesron, a
HamuL
6 A meibion Zerah; ^Zimri, «ac
Ethan, a Heman, a Chalcol, a ^ Da-
ra ; hwynt oil oedd bump.
7 A meibion ^ Carmi ; ° Achar, yr
h^vn a flinodd Israel, ac a wnaeth
gamwedd oblegid *y diofryd-beth.
8 A meibion Ethan ; Azariah,
9 A meibion Hesron, y rhai a an-
Avyd iddo ef ; Jerahmeel, a ^Ram, a
■^ Chelubai.
10 A ^Ram a genhedlodd Ammina-
dab; ac Amminadab a genhedlodd
Nahson, 'pennaeth meibion Judah;
11 A Nahson a genhedlodd ^Sal-
ma ; a Salma a genhedlodd Boaz ;
12 A Boaz a genhedlodd Obed;
ac Obed a genhedlodd Jesse ;
13 IT A Jesse a genhedlodd ei
gyntaf-anedig ""Eliab, ac Abinadab
yn ail, a ^ Simma yn drydydd,
14 Nethaneel yn bedwerydd, Rà-
dai yn bummed,
15 Osem yn chweched, Dafydd yn
seithfed :
16 A'u chwiorydd h^vynt oedd Ser-
fiah, ac Abigail. °A meibion Ser-
fiah ; Abisai, a Joab, ac Asahel ; tri.
17 Ac " Abigail a ymddûg Amasa.
A thad Amasa oedd ^ Jether yr Is-
maeliad.
18 IF A Chaleb mab Hesron a en-
nillodd blcmt o Azubah ei wraig, ac
o Jerioth : a dyma ei meibion hi ;
Jeser, Sobab, ac Ardon.
19 A phan fu farw Azubah, Caleb
a gymmerth iddo ^Ephrath, a hi a
ymddûg iddo Hur.
20 A iHur a genhedlodd Uri, ac
Uri a genhedlodd Bezaleel.
21 IT Ac wedi hynny j^r aeth Hes-
ron i mewn at ferch '^Machir, tad
Gilead, ac efe a'i ^ priododd hi pan
ydoedd fab tri ugain mlwydd ; a hi
a ddug iddo Segub.
22 A Segub a genhedlodd Jair:
ac yr oedd iddo ef dair ar hugain o
ddinasoedd y'ngwlad Gilead.
23 'Ac efe a ennillodd Gesur, ac
Aram, a threfydd Jair oddi arnynt,
a Chenath a'i phentreiydd, se/ tri
ugain o ddinasoedd. Y rhai hyn
oU oedd eiddo meibion Machir tad
Gilead
24 Ac ar ol marw Hesron o fewn
Caleb-ephrata, Abiah gwraig Hesron
a ymddûg iddo *Asur, tad Tecoa.
25 1Í A meibion Jerahmeel eyntaf-
anedig Hesron oedd, Ram yr hynaf,
Bunah, ac Oren, ac Osem, ac Ahiah.
26 A gwraig arall ydoedd i Jerah-
meel, al henw Atarah: hon oedd
fam Onam.
27 A meibion Ram eyntaf-anedig
Jerahmeel oedd, Maas, a Jamin, ac
Ecer.
28 A meibion Onam oedd, Sam-
mai, a Jada. A meibion Sammai ;
Nadab, ac Abisur.
29 Ac enw gwraig Abisur oedd
Abihail : a hi a ymddûg iddo Aban,
a Molid
30 A meibion Nadab; Seled, ac Ap-
paim. A bu farw Seled yn ddiblant.
31 A meibion Appaim ; Isi. A
Cyn
CRIST
Cylch
1471.
8 Salmon,
Euth4.21.
Matt. 1. 4.
n>l Sam.
16. 6.
9 Neu,
Samtna,
1 Sam. 16.
9.
Cylch
1090.
n 2 Sam. 2.
18.
0 2 Sam. 17.
25.
2 Ithra yr
Israeliad,
2 Sam. 17.
25.
Cylch
1471.
P ad. 50.
q Excd. 31.
r Num. 27.1.
3Heb.
Cijmmerl'h.
s Num. 32.
41.
Deut.3.14.
Jos. 13. 30.
Cylch
1471.
t pen. 4. 5.
Hilîogaeth Sesan.
I. CHRONICL, IIL
Meibion Dafydd.
Cyn
CEIST
Cylch
1471.
a Edrvch
ai 34, 35.
«pen. 11. 41.
Cylch
1471, &c.
y Job. 15. 17.
«Neu,
Ephrath,
aÌ 19.
4Nevi,
üeaiah,
pen. i. 2.
BNeu,
Menuciaid,
neu,
Hatsiham-
tnenucoth.
meibion Isi; Sesan. A "meibion
Sesan; Alai.
32 A meibion Jada brawd Sam-
mai; Jether, a Jonathan, A bu
farw Jether yn ddiblant
33 A meibion Jonathan; Peleth,
a Zaza. Y rhai hyn oedd feibion
Jerahmeel.
34 11 Ac nid oedd i Sesan feibion,
ond merched: ac i Sesan yr oedd
gwas o Aiphtiad, a'i enw Jarha.
35 A Sesan a roddodd ei ferch yn
Avraig i Jarha ei was. A hi a ym-
ddûg iddo Attai.
36 Ac Attai a genhedlodd Nathan,
a Nathan a genhedlodd "^ Zabad,
37 A Zabad a genhedlodd Ephlal,
ac Ephlal a genhedlodd Obed,
38 Ac Obed a genhedlodd Jehu, a
Jehu a genhedlodd Azariah,
39 Ac Azariah a genhedlodd He-
les, a Heles a genhedlodd Eleasah,
40 Ac Eleasah a genhedlodd Sisa-
mai, a Sisamai a genhedlodd Sàlum,
41 A Sàlum a genhedlodd Jeca-
miah, a Jecamiah a genhedlodd
Elisama.
42 IT Hefyd meibion Caleb brawd
Jerahmeel oedd, Mesa ei gyntaf-
anedig, hwn oedd dad Ziph : a
meibion Maresah tad Hebron.
43 A meibion Hebron ; Corah, a
Thappuah, a Recem, a Sema.
44 A Sema a genhedlodd Raham,
tad Jorcoam : a Recem a genhedl-
odd Sammai.
45 A mab Sammai oedd Maon : a
Maon oedd dad Bethsur.
46 Ac Ephah gordderch-wraig Ca-
leb a ymddûg Haran, a Mosa, a Ga-
zez : a Haran a genhedlodd Gazez.
47 A meibion Jahdai; Regem, a
Jotham, a Gesan, a Phelet, ac
Ephah, a Saaph.
48 Gordderch-wraig Caleb, sef
jNIaachah, a ymddûg Seber, a Thir-
hanah.
49 Hefyd hi a ymddûg Saaph tad
Madmannah, Sefa tad Machbena, a
thad Gibea: a merch Caleb oedd
y Achsah.
50 H Y rhai hyn oedd feibion Ca-
leb mab Hur, cyntaf-anedig ^Ephra-
tah ; Sobal tad Ciriath-jearim,
51 Salma tad Bethlehem, Hareph
tad Beth-gader.
52 A meibion oedd i Sobal, tad
Ciriath-jearim; ^Haroeh, a hanner
y ^ Manahethiaid.
53 A theuluoedd Ciriath-jearim
oedd, yr Ithriaid, a'r Puhiaid, a'r
Sumathiaid, a'r Misraiaid : or rhai
hyn y daeth y Sareathiaid, a'r Es-
thauliaid.
54 Meibion Salma ; Bethlehem, a'r
Netophathiaid, ^Ataroth, tŷ Joab, a
hanner y Manahethiaid, y Soriaid.
55 A thylwyth yr ysgrifenyddion,
y rhai a breswylient yn Jabes ; y Ti-
rathiaid, y Simeathiaid, y Suchath-
iaid. Dyma y ""Ceniaid, y rhai a
ddaethant o Hemath, tad tylwyth
^ Rechab.
PENNOD III.
1 Meibion Dafydd, 10 a'i lin ef hyd Sedeciah.
17 Hiliogaeih Jechon'iah.
YRHAI hyn hefyd oedd feibion
Dafydd, y rhai a anwyd iddo
ef yn Hebron; y cyntaf-anedig ^Am-
non, o Ahinoam y ^ Jezreelees : yr ail,
- Daniel, o Abigail y Carmelees :
2 Y trydydd, Absalom mab Maach-
ah, merch Talmai brenhin Gesur: y
pedwerydd, Adoniah mab Haggith :
3 Y pummed, Sephafiah o Abital :
y chweched, Ithream o ''Eglah ei
wraig.
4 Chwech a anwjd iddo yn He-
bron ; ac "^yno y teyrnasodd efe saith
mlynedd a chwe mis: a ^thairblyn-
edd ar ddeg ar hugain y teyrnas-
odd efe yn Jerusalem.
5 ^A'r rhai hyn a anwyd iddo yn
Jerusalem ; ^ Simea, a Sobab, a Na-
than, a s Solomon, pedwar, o * Batli-
sua merch ^ Ammiel :
6 Ibhar hefyd, ac ^Elisama, ac Eli-
phelet,
7 A Nogah, a Nepheg, a Japh'ia,
8 Ac Elisama, ' Eliada, ac Eliphe-
let, naw.
9 Dyma holl feibion Dafydd, heb
law meibion y gordderch-wragedd,
a ^ Thamar eu chwaer hA\7nt
10 1Í A mab Solomon ydoedd
^Rehoboam: ^Abîah ei fab yntau ;
Asa ei fab yntau; a Jehosaphat ei
fab yntau;
11 Joram ei fab yntau; ^Ahaziah
ei fab yntau ; Joas ei fab yntau ;
12 Amasiah ei fab yntau; '^Azariah
ei fab yntau ; Jotham ei fab yntau ;
13 Ahaz ei fab yntau ; Hezeciah ei
fab yntau ; Manasseh ei fab yntau ;
14 Amon ei fab yntau ; Josiah ei
fab yntau.
15 A meibion Josiah ; y cyntaf-
anedig oedd ^ Johanan, yr ail * Joa-
cim, y trydydd ^Sedeciah, y pedwer-
ydd Sàlum.
16 A meibion ''Joacim; ^' Jechoniah
ei fab ef, Sedeciah ' ei fab yntau.
Cyn
CEIST
Cylch
1471, &c.
«Heb.
Aluriaid,
neu, go-
ronau tŷ
Joab.
• Barn. 1,
16.
b Jer. 35. 2.
Cylch
1053, &c.
»2 Sam. a 2.
»> Jos. 15. 56.
2 Neu,
Cliileah,
2 Sam. 3. 3.
c 2 Sam. 3. 5.
d 2 Sam. 2,
11.
«2 Sam. 5. 5.
f 2 Sam. 5.
14.
pen. 14. 4.
3 Neu,
Hammua,
2 Sam. 5.
14.
8 2 Sam. 12.
24.
4 Neu,
lìathséba,
2Sam.ll.3.
5 Neu,
Eliam.
2Sam.ll.3.
6 Neu,
Elisua,
2 Sam. 5. 15.
■^ Neu,
lieeliada,
Jjen. 14. 7.
t 2 Sam.
13.1.
i 1 Bren. IL
43. a 15. 6. ,
8 Neu,
Abiam,
1 Bren. 15.
1.
9 Neu,
Azariah,
2 Chroii.
22.6.
neu, Je-
fioahaz,
2 Chron.
21. 17.
2 Neu,
Uzz'iah,
2 Bien. lH.
30.
SNeti,
Joahaz,
2 Bren. 23.
30.
* Neu,
Eltacim,
2 Bren. 23.
34.
6 Neu,
MaUan'iah,
2 Bren. 24.
17.
ltMatt.1.11.
« Neu,
Joacim,
2 Bren. 24.
6. neu,
Coniah,
Jer. 22. 24.
1 2 Bren.
24.17.
Meîbion Jechoniah.
I. CHRONICL, IV.
Hiliogaeth Selah.
Cyn
CRIST
Cylch
1Q53, &c.
m Matt. 1.
12.
1300, &c.
íi 6en. SS.
29. a 46.12.
2Neu,
Chelubai,
pen. 2. 9.
neu, Caleb,
pen. 2. 18.
S Neu,
EaroeTi,
pen. 2. 52.
b pen. 2. 50.
0 pen. 2. 2á.
♦ Hynny
yw,
athrist.
17 1Í A meibion Jechonîali ; Assir,
Salathiel ™ ei fab yntau,
18 Malciram hefyd, a Phedaiah, a
Senasar, Jecamîah, a Hosamah, a
Nedabîah.
19 A meibion Pedaiab ; Zoroba-
bel, a Simei : a meibion Zorobabel ;
Mesùlam, a Hananîah, a Selomith
eu chwaer hwynt :
20 A Hasubah, ac Ohel, a Be-
recliiah, a Hasadiah, Jusab-hesed,
pump.
21 A meibion Hanamah ; Pela-
tiah, a Jesaiah : meibion Rephaiah,
meibion Arnan, meibion Obadiah,
meibion Sechaniah.
22 A meibion Sechaniah ; Semai-
ah : a meibion Semaiah ; ° Hattus,
ac Igeal, a Bariah, a Neari'ah, a Sa-
phat, chwech.
23 A meibion Neariah; Elioenai,
a Hezeciah, ac Azricam, tri.
24 A meibion Elioenai oedd, Ho-
daiah, ac Eliasib, a Phelaiah, ac
Accub, a Johanan, a Dalaiah, ac
Anani, saith.
PENNOD IV.
1, 11 Hiliogaeth Judah o Caleb mab Eur, 5 ac
o Asur mab Hesron. 9 Jabes, a'i weddi. 21
Hiliogaeth Selah, 24 a Simeon, aH ddinas-
oedd. 39 Eu gorfodaeth ar Gedor, aV Ä-
maleciaid, ym mynydd Seir.
MEIBION Judah; ^Phares, Hes-
ron, a ^ Charmi, a Hur, a So-
baL
2 A ^Reaiah mab Sobal a genhedl-
odd Jahath ; a Jahath a genhedl-
odd Ahumai, a Lahad. Dyma deu-
luoedd y Sorathiaid.
3 A'r rhai hyn oedd o dad Etam ;
Jezreel, ac Isma, ac Idbas : ac enw
eu chwaer hwynt oedd Haselelponi.
4 A Phenuel tad Gedor, ac Ezer
tad Husah. Dyma feibion ^Hur
cyntaf-anedig Ephratah, tad Beth-
lehem.
5 1Í Ac i * Asur tad Tecoa yr oedd
dwy wragedd, Helah, a Naarah.
6 A Naarah a ddug iddo Ahuzam,
a Hepher, a Themeni, ac Hahastari.
Dyma feibion Naarah.
7 A meibion Helah oedd, Sereth,
a Jesoar, ac Ethnan.
8 A Chos a genhedlodd Anub,
a Sobebah, a theuluoedd Aharhel
mab Harum.
9 1Í Ac yr oedd ^ Jabes yn anrhy-
deddusach na'i frodyr; a'i fam a
alwodd ei enw ef Jabes, gan ddy-
wedyd, Oblegid i mi ei ddwyn e/
trwy ofid.
10 A Jabes a alwodd ar Dduw
Israel, gan ddywedyd, ^0 na Iwyr
fendithit fi, ac na ehengit fy nher-
fynau, a bod dy law gyd â mi, *' a'm
cadw oddi wrth ddrwg, fel na'm
gofidierî A pharodd Duw ddyfod
iddo yr hyn a ofynasai.
11 1Í A Chelub brawd Suah a gen-
hedlodd Mehir, yr hwn oedd dad
Eston.
12 Ac Eston a genhedlodd Beth-
rapha, a Phaseah, a Thehinnah tad
■^ donas Nahas. Dyma ddynion Re-
chah.
13 A meibion Cenaz ; ^ Othniel, a
Seraiah : a meibion Othniel ; ^ Ha-
thath.
14 A Meonothai a genhedlodd
Ophrah : a Seraiah a genhedlodd
Joab, tad ^ * glyn y crefíìtwyr ; canys
crefftwyr oeddynt hwy.
15 A meibion Caleb mab Jephun-
neh ; Iru, Elah, a Naam : a meib-
ion Elah oedd, ^ Cenaz.
16 A meibion Jehaleleel ; Ziph, a
Ziphah, Tiria, ac Asareel.
17 A meibion Ezi-ah oedd, Jether,
a Mered, ac Epher, a Jalon : a hi a
ddug Miriam, a Sammai, ac Isbah
tad Estemoa.
18 A'i wraig ef ^ Jehudiah a ymddûg
Jered tad Gedor, a Heber tad So-
cho, a Jecuthiel tad Zanoah. A
dyma feibion Bithiah merch Pha-
raoh, yr hon a gymmerth Mered.
19 A meibion ei wraig *Hodiah,
chwaer Naham, tad Ceilah y Garm-
iad, ac Estemoa y Maachathiad.
20 A meibion Simon oedd, Am-
non, a Rinnah, Benhanan, a Thilon.
A meibion Isi oedd, Zoheth, a Ben-
zoheth.
21 1Í A meibion Selah ^mab Ju-
dah oedd, Er tad Lechah, a Laadah
tad Maresah, a theuluoedd tylwyth
gweithyddion llîan main, o dy As-
bea,
22 A Jocim, a dynion Chozeba,
a Joas, a Saraph, y rhai oedd yn
arglwyddiaethu ar Moab, a Jasubi-
lehem. Ac y mae y pethau hyn yn
hen.
23 Y rhai hyn oedd grochenydd-
ion yn cyfanneddu ym mysg plan-
wydd a chaeau ; gyd a'r brenhin yr
arhosasant yno yn ei waith ef
24 1Í Meibion Simeon oedd, ^ Ne-
muel, a Jamin, Jarib, Zerah, a Saul :
25 Sàlum ei fab yntau, Mibsam ei
fab yntau, Misma ei fab yntau.
26 A meibion Misma; Hamuel ei
Cyn
CRIST
1300, &c.
6Hcb.
Oe llwyr
fendithi.
6 Heb. a
gwneuthur
ymwared
1 mi.
7 Neu,
Irnahat.
d Jos. 15. 7.
8 Neu,
Hatha, a
3Ieonothai,
yr hwn a
genhedl-
odd, &c.
9 Neu.
trigolion
dyffryn
Carasim.
eNeh.H.
35,
2 Neu,
JJcnaz.
3 Neu,
luddeioee.
4 Neu,
Jehudiah,
a enwyd
o'r blaeu.
5 Neu,
Jemiiel,
Gen. 46. 10.
K.\ofI.6.15.
Num. 26.
12.
Meibion Simeon.
I. CHRONICL, V.
Hiliogaeth Reuben.
Cyn
CEIST
1300, &c.
s Neu, iiyd
fetbion.
S Jos. 19. 2.
7Neu,
Balah,
Jos. 19. 3.
8 Neu,
Ellolad,
J OS. 19. 4.
9 Nen,
iiasarsu-
Jos. 19. 5.
2 Nen,
Ether.
Job. 19.7.
SNeii,
Baalath-
ieer,
Jos. 19. 8.
< Neu,
acfelyr
ijmran-
nasanl yn
genhedi-
oedd yn
CM rn.î/sÿ
hwynt.
Cylch
715.
B Neu,
Ham.
t Eclrych
1 Sam. 15.
8. a 30. 17.
2 Sam. 8.
12.
fab yntau, Zaccliur ei fab yntau,
Simei ei fab yntau.
27 Ac i Simei i/»' oedd un ar bym-
theg o feibion, a chwech o ferch-
ed, ond iV frodyr ef nid oedd nem-
mawr o feibion : ac nid amlhasai
eu holl deulu hwynt ^megis meib-
ion Judah.
28 A ^hwy a breswyliasant yn
Beerseba, a Moladah, a Hasar-sual,
29 Yn ^ Bilhah hefyd, ac yn Esem,
ac yn ^ Tolad,
30 Ac yn Bethuel, ac yn Hormah,
ac yn Siclag,
31 Ac yn Beth-marcaboth, ac yn
^ Hasar-susim, ac yn Beth-birei, ac
yn Saaraim. Dyma eu dinasoedd
hwynt, nes teyrnasu o Dafydd.
32 A'u trefydd hwynt oedd, ^Etam,
ac Ain, Rimmon, a Thochen, ac
Asan ; pump o ddinasoedd.
33 A'u holl bentrefi hwynt hefyd,
y rhai oedd o amgylch y dinasoedd
hyn hyd ^Baal. Dyma eu trigfan-
nau hwynt, * a'u hachau.
34 A Mesobab, a Jamlech, a Josah
mab Amasiah,
35 A Joel, a Jehu mab Josibiah,
fab Seraiah, fab Asiel,
36 Ac Elioenai, a Jaacobah, a Je-
sohaiah, ac Asaiah, ac Adiel, a Jesi-
miel, a Benaiah,
37 A Ziza mab Siphi, fab Alon,
fab Jedaiah, fab Simri, fab Se-
maiah.
38 Y rhai hyn erbyn eu henwau
a aethant yn bennaethiaid yn eu
teuluoedd, ac a amlhasant dylwyth
eu tadau yn fawr.
39 1Í A hwy a aethant i flaenau
Gedor, hyd at du dwyrain y dySryn,
i geisio porfa i'w praidd.
40 A hwy a gawsant borfa fras,
a da, a gwlad ehang ei therfynau,
a heddychlawn a thangnefeddus :
canys y rhai a breswyliasent yno
o'r blaen oedd o ^ Cham.
41 A'r rhai hyn yn ysgrifenedig
erbyn eu henwau a ddaethant yn
nyddiau Hezeciah brenhin Judah,
ac a darawsant eu pebyll a'r an-
neddau a gafwyd yno, ac a'u di-
frodasant hwy hyd y dydd hwn,
a thrigasant yn eu He h^vynt; am
fod porfa i'w praidd hwynt yno.
42 Ac o honynt hwy, sefo feibion
Simeon, yr aeth pùm cant o ddyn-
ion i fyuydd Seir, a Phelatiah, a
Neariah, a Rephaiah, ac Uzziel,
meibion Isi, yn ben arnynt.
43 Tarawsant hefyd ^ y gweddill a
ddiangasai o Amalec, ac a wlad-
ychasant yno hyd y dydd hwn.
PENNOD V.
1 Llin "Reuben, {yr liicn a gollodd ei enedig-
aeth-fraint,) hyd y caethgludiad i Babilon.
9 Eu, tiigias, a'u gorfodaeth ar yr Hagar-
iaid. 11 Pennaduriaid a thrigleoedd Gad,
18 Bhifedi a gorfodaeth Reuben, a Gad, a
hanner llwyth Manasseh. 23 Trigleoedd a
phennaduriaid yr hanner llwyth hwimw. 25
Eu caeihiwed o herwydd eu pechod.
AMEIBION Reuben, cyntaf-
anedig, Israel, (canys ^efe oedd
gyntaf-anedig, ond am iddo ^ halogi
gwely ei dad, rhoddwyd " ei enedig-
aeth-fraint ef i feibion Joseph, mab
Israel; ac ni chyfrifir ei achau ef
yn ol yr enedigaeth-fraint :
2 Canys ^ Judah a ragorodd ar ei
frodyr, ac o hono ef p daeth ^blaen-
or: a'r enedigaeth-fraint a rodd-
wyd i Joseph.)
3 Meibion ^Reuben cyntaf-anedig
Israel oedd, Hanoch, a Phàlu, Hes-
ron, a Charmi.
4 Meibion Joel ; Semaiah ei fab ef,
Gog ei fab yntau, Simei ei fab yntau,
5 Michah ei fab yntau, Reaiah ei
fab yntau, Baal ei fab yntau,
6 Beerah ei fab yntau, yr hwn
a graei/i-gludodd ^ Tilgath-pilneser
brenhin Assyria: hwn ydoedd dy-
wysog i'r Reubeniaid.
7 A'i frodyr ef yn eu teuluoedd,
swrth gymmeryd eu hachau yn eu
cenhedlaethau : y pennaf oedd Jeiel,
a Zechariah,
8 A Bela mab Azaz, fab ^Sema,
fab Joel, yr hwn a gyfanneddodd
yn ^ Aroer, a hyd at Nebo, a Baal-
meon.
9 Ac o du y dwyrain y preswyliodd
efe, hyd y He yr elir i'r anialwch,
oddi wrth afon Euphrates: canys
eu hanifeiUaid hwynt a amlhasai
y'ngwlad Gilead.
10 Ac yn nyddiau Saul y gwnaeth-
ant hwy ryfel yn erbyn yr Hagar-
iaid, y rhai a syrthiasant trwy eu
dwylaw hwynt ; a thrigasant yn eu
pebyll hwynt, * trwy holl du dwyr-
ain Gilead.
11 IT A ' meibion Gad a drigasant
gyferbyn â hwynt y'ngwlad Basan,
hyd at Salchah :
12 Joel y pennaf, a Sapham yr ail,
a Jaanai, a Saphat, yn Basan
13 A'u brodyr h^vynt o dŷ eu
tadau oedd, Michael, a Mesùlam,
a Seba, a Jorai, a Jacan, a Zia, a
Heber, saith.
14 Dyma feibion Abihail fab Hurl,
Hiliogaetli Gad.
I. CHRONICL, yi.
Meibion Leji.
Cyu
CRIST
1300, &c.
k pen. 27.
29.
E lleb.
mvnediad
aììan.
1 2 Bren.
15. 5, 32.
•n 2 Bren.
1-i. 16, 28.
«Heb.
/eibion.
ÎHeb.
dynîon :
niegis
Num. 31.
36.
P 2 Bren.
15. 29. a
17.6.
S 2 Bren.
17.7.
Cylch
771.
r 2 Bren.
15. 19.
Cylch
740.
" Gen. 25.
15.
pen. 1. 31 .
• Edrych
ad. 22.
fab Jaroah, fab Gilead, fab Michael,
fab Jesisai, fab Jahdo, fab Buz ;
15 Ahi mab Abdiel, fab Guni, y
pennaf o dŷ eu tadau.
16 A hwy a drigasant yn Gilead
yn Basan, ac yn ei threfydd, ac
yn Iioll bentrefi ^Saron, wrth eu
^ terfynau.
17 Y rhai hyn oil a gyfrifwyd
wrth eu hachau, yn nyddiau 'Jo-
tham brenhin Judah, ac yn nyddiau
"" Jeroboam brenhin Israel.
18 Î Meibion Reuben, a'r Gad-
iaid, a banner llwyth Manasseh, o
^ wŷr nerthol, dynion yn dwyn tarian
a chleddyf, ac yn tynnu bwa, ac
wedi eu dysgu i ryfel, oedd bedair
mil a deugain a saith cant a thri
ugain, yn myned allan i ryfel.
19 A hwy a -wiiaethant ryfel yn
erbyn yr Hagariaid, a "Jetur, a
Nephis, a Nodab.
20 A " chynnorthwywyd hwynt yn
erbyn y rhai hynny, a rhoddwyd
yr Hagariaid i w dwylaw hwynt, a
chwbl a'r a ydoedd gyd â hwynt:
canys Uefasant ar Dduw yn y rhy-
fel, ac efe a wrandawodd arnynt, o
herwydd iddynt obeithio ynddo.
21 A hwy a gaethgludasant eu
hanifeiliaid hwynt; o'u camelod
hwynt ddengmil a deugain, ac o
ddefaid ddeucant a deg a deugain o
filoedd, ac o asynod dd^vy fil, ac
0 ^ ddynion gàn mil
22 Canys llawer yn archolledig a
fuant feirw, am fod y rhyfel oddi
wrth Dduw ; a hwy a drigasant yn
eu lie hwynt hyd p y caethiwed.
23 1Í A meibion hanner llwyth
Manasseh a drigasant yn y tir : o
Basan hyd Baal-hermon, a Senir,
a mynydd Hermon, yr aethant hwy
yn ami.
24 Y rhai hyn hefyd oedd bennau
tŷ eu tadau, sef Epher, ac Isi, ac
Eliel, ac Azriel, a Jeremiah, a Ho-
dafiah, a Jadiel, gwŷr cedyrn o
nerth, gwŷr enwog, a phennau tŷ
eu tadau.
25 1Í A hwy a droseddasant yn
erbyn Duw eu tadau, ac ia but-
teiniasant ar ol duwiau pobl y
wlad, y rhai a ddinystriasai Dtrw
o'u blaen hwynt.
20 A Duw Israel a annogodd ys-
pryd "^Pul brenhin Assyria, ac ys-
pryd Tilgath-pilneser brenhin As-
syria, ac a'u caeíÄ-gludodd hwynt,
sef y Reubeniaid, a'r Gadiaid, a
hanner llwyth Manasseh, ac a'u dug
hwynt i 'Halah, a Habor, a Hara,
ac i afon Gozan, hyd y dydd Iitvti.
PENNOD VI.
1 Meibion Left. 4 LUn yr offeiriaid hyd y
caethgludiad. 16 Teuluoedd Gersom, Co-
hath, a Merari. 49 Swydd Aaron, a'i lin
hyd Aldmaas. 54 Dinasoedd yr offeiriaid
a'r Lefiaid.
MEIBION Lefi; ^aGerson, Co-
hath, a Merari.
2 A meibion Cohath; Amram, ^Is-
har, a Hebron, ac UzzieL
3 A phlant Amram ; Aaron, Moses,
a Miriam : a meibion Aaron ; ''Nadab,
ac Abihu, Eleazar, ac Ithamar.
4 1Í Eleazar a genhedlodd Phinees,
Phinees a genhedlodd Abisua,
5 Ac Abisua a genhedlodd Bucci,
a Bucci a genhedlodd Uzzi,
6 Ac Uzzi a genhedlodd Zerahiah,
a Zerahiah a genhedlodd Meraioth,
7 Meraioth a genhedlodd Araariah,
ac Amariah a genhedlodd Ahitub,
8 Ac ^Ahitub a genhedlodd Sadoc,
a ® Sadoc a genhedlodd Ahimaas,
9 Ac Ahimaas a genhedlodd
Azar'iah, ac Azariah a genhedlodd
Johanan,
10 A Johanan a genhedlodd Aza-
riah ; (hwn ^ oedd yn offeiriad yn
sy tỳ a adeiladodd Solomon yn
Jerusalem :)
11 Ac ^Azariah a genhedlodd Am-
ariah, ac Amariah a genhedlodd
Aliitub,
12 Ac Ahitub a genhedlodd Sadoc,
a Sadoc a genhedlodd ^ Sàlum,
13 A Sàlum a genhedlodd Hilciah,
a Hilciah a genhedlodd Azariah,
14 Ac Azariah a genhedlodd 'Se-
raiah, a Seraiah a genhedlodd Je-
hosadac :
15 A Jehosadac a ymadawodd,
^ pan ^«eíÄ-gludodd yr Arglwydd
Judah a Jerusalem trwy law Nabu-
chodonosor.
16 1Í Meibion Lefi ; ^ ^ Gersom, Co-
hath, a Merari.
17 A dyma enwau meibion Ger-
som ; Libni, a Simei.
18 A meibion Cohath ; Amram, ac
Ishar, a Hebron, ac Uzziel,
19 Meibion Merari; Mahli, a Musi.
A dyma dylwyth y Lefiaid, yn ol eu
tadau.
20 I Gersom ; Libni ei fab, Jahath
ei fab yntau, "Zimmah ei fab yntau,
21 ^Joah ei fab yntau, ^Ido ei
fab yntau, Zerah ei fab yntau, a
' Jeaterai ei fab yntau.
22 Meibion Cohath; ^Aminadab
Cyn
CRIST
Cylch
740.
" 2 Bren.
17.6.
a 18. lU
Cylch
1300, &c.
2 Neu,
Gersom,
iid. 16.
1 Gen. 46.
11.
Eiod.6.16.
Num. 26.
57.
pen. 23. 6.
h Edrvch
ad. 22.
<; Lef. 10. L
d 2 Sam. 8.
17.
e 2 Sam. 15.
27.
f Edrych
2 Cliron.
2C. 17, 18.
e 1 Bren. 6.
2 Chron. 3.
ii Edrych
Ezra 7. 3.
S Neu,
Mesiilam,
pen. 9. 11.
1 Neh. 11.
11.
t 2 Bren.
25. 18.
i Neu,
Gerson ,
ad. 1.
1 E.xod. 6.
16.
m ad. 42.
5 Neu,
Ethan^
ad. 42.
6 Nen,
Adaiah.
ad. 41. ■
7 Neu.
Elhni,
ad 41.
6 Neu,
Ifhar,
ad. 2, 18.
Teuluoedd Gersom,
I. CHRONICL, VI.
Cohath, a Merari.
Cyn
CRIST
Cylch
1300, &c.
9 Neu, Ze-
phaniah,
Azar'iah,
Joel, ad.
36.
n Edrych
ad, 35, 36.
2Neu,
Suvh,
ad. 35.
1 Sam. 1.1.
0 ad. 34,
Toah.
P ad. 34,
Eliel.
3 A elwir
Joel,
ad. 33. a
1 Sam. 8. 2.
Cylcb
1280, &c.
9 pen. 1. 16.
«Heb.
safasant.
5 ad. 26,
Ndhaih.
6 ad. 26,
Sophai.
7 ad. 24,
Saul, JJz-
zi'ah, Uriel.
«• Exod. 6.
24.
> Edi-ych
ad. 21.
8 A elwlr
Jeduthun,
pen. 9. 16.
a 25. 1,3,6.
9Neu,
Cuiaiah,
pen. 15. 17.
ei fab ef, Corah ei fab yntaii, Assir
ei fab yntau,
23 Elcanah ei fab yntau, ac Ebi-
asaph ei fab yntau, ac Assir ei fab
yntau,
24 Tahath ei fab yntau, ^ Uriel ei
fab yntau, Uzziah ei fab yntau, a
Saul ei fab yntau.
25 A meibion Elcanah; "Amasai,
ac Ahimoth.
26 Elcanah : meibion Elcanah ;
^ Sophai ei fab ef, a ° Nahath ei fab
yntau,
27 PEliab ei fab yntau, Jeroham
ei fab yntau, Elcanah ei fab yntau.
28 A meibion Samuel ; y cyntaf-
anedig, ^ Fasni, yna Abiah.
29 Meibion Merari ; Mahli, Libni
ei fab yntau, Simei ei fab yntau,
Uzzah ei fab yntau,
30 Simea ei fab yntau, Haggiah ei
fab yntau, Asaiah ei fab yntau.
31 Y rhai hyn a osododd Dafydd
yn gantorion yn nhŷ yr Aeglwydd,
ar ol gorphwys o'r '^ arch.
32 A hwy a fuant weinidogion
mewn cerdd o flaen tabemacl pa-
bell y cyfarfod, nes adeiladu o So-
lomon dŷ yr Arglwydd yn Jeru-
salem : a hwy a safasant wrth eu
defod yn eu gwasanaeth.
33 A dyma y rhai a ^weiniasant,
a'u meibion hefyd: o feibion y Co-
hathiaid; Heman y cantor, mab
Joel, fab Semuel,
34 Fab Elcanah, fab Jeroham,
fab Eliel, fab 5 Toah,
35 Fab ^Suph, fab Elcanah, fab
Mahath, fab Amasai,
36 Fab Elcanah, fab "Joel, fab
Azariah, fab Sephaniah,
37 Fab Tahath, fab Assir, fab
' Ebiasaph, fab Corah,
38 Fab Ishar, fab Cohath, fab
Lefi, fab Israel.
39 A'i frawd Asaph, yr hwn oedd
yn seiyll ar ei law ddehau, se/ Asaph
mab Berachiah, fab Simea,
40 Fab Michael, fab Baasiah, fab
Malchiah,
41 Fab ^Ethni, fab Zerah, fab
Adaiah,
42 Fab Ethan, fab Zimmah, fab
Simei,
43 Fab Jahath, fab Gersom, fab
Lefi.
44 A'u brodyr hwynt, meibion
Merari, oedd ar y Haw aswy : ^ E-
than mab ^Cisi, fab Abdi, fab Màluc,
45 Fab Hasabiah, fab Amasiah,
fab Hilciah,
46 Fab Amsi, fab Bani, fab Samer,
47 Fab Mahli, fab Musi, fab Me-
rari, fab Lefi.
48 A'u brodyr hwynt y Lefiaid
oedd gwedi eu rhoddi ar hoU was-
anaeth tabernacl tŷ Dduw.
49 llOnd Aaron a'i feibion a ab-
erthasant * ar aUor y poeth-ofírwm,
ac "ar allor yr arogl-darth,i gyjlawni
holl wasanaeth y cyssegr sancteidd-
iolaf, ac i wneuthur cymmod dros
Israel, yn ol yr hyn oil a orchymyn-
asai Moses gwas Dirw.
50 Dyma heiyd feibion Aaron ;
Eleazar ei fab ef, Phinees ei fab
yntau, Abisua ei fab yntau,
51 Bucci ei fab yntau, Uzzi ei fab
yntau, Zerahiah ei fab yntau,
52 Meraioth ei fab yntau, Amariah
ei fab yntau, Ahitub ei fab yntau,
53 Sadoc ei fab yntau, Ahimaas
ei fab yntau.
54 1Í "" A dyma eu trigleoedd hwynt
yn ol eu palasau, yn eu teriynau ;
sef meibion Aaron, o dylwyth y
Cohathiaid: oblegid eiddynt hwy
ydoedd y rhan hon.
55 ^A rhoddasant iddynt Hebron
y'ngwlad Judah, a'i meusydd pen-
trefol o'i hamgylch.
56 ''Ond meusydd y ddinas, a'i
phentrefi, a roddasant hwy i Caleb
mab Jephunneh,
57 Ac *i feibion Aaron y rhoddas-
ant hwy ddinasoedd Judah, se/ He-
bron, y ddinas noddfa, a Libnah a'i
meusydd pentrefol, a Jattir ac Este-
moa, a'u meusydd pentrefol,
58 A ^Hilen a'i meusydd pentrefol,
a Debir a'i meusydd pentrefol,
59 Ac ^Asan a'i meusydd pentrefol,
a Bethsemes a'i meusydd pentrefol :
60 Ac o Iwyth Benjamin ; Geba
a'i meusydd pentrefol, ac * Alemeth
a'i meusydd pentrefol, ac Anathoth
a'i meusydd pentrefol : eu holl ddin-
'asoedd hwynt trwy eu teuluoedd
oedd dair dinas ar ddeg.
61 Ac ^i'r rhan araU o feibion
Cohath o deulu y Uwyth hwnnw,
y rhoddiuyd o'r banner llwyth, sef
banner Manasseh, ddeg dinas •= wrth
goelbren.
62 Rhoddasant hefyd i feibion
Gersom trwy eu teuluoedd, o Iwyth
Issachar, ac o Iwyth Aser, ac o
Iwyth Naphtali, ac o Iwyth Manas-
seh yn Basan, dair ar ddeg o ddin-
asoedd.
63 I feibion Merari trwy eu teulu-
oedd, o Iwyth Reuben, ac o Iwyth
Cyn
CRIST
Cylch
1280, &c.
1444, &c.
t Lef. 1. 9.
u Exod. 30,
7.
y Jos. 21.13.
2 .Tos. 14.
13. a 15. 13.
2 Neu,
Bolcyn,
Jos. 15. 51.
a 21. 15.
3 Neu, Ain,
Jos. 21. 16.
4Nen,
Mmon,
Jos. 21. 18.
bad. 66.
c Jos. 21. 5.
Dînasoedd y Lejiaid.
I. CHRONICL, VII.
Meihion Issacliar.
Cyn
CHIST
1444, &c.
d Job. 21. 7.
34.
í Jos. 21. 21.
8 Edrvch
Jos. "21.
22—35.
lleygelwir
llawer o'r
dinasoedd .
hyn ^Tth
enwau
eraill.
Gad, ac o Iwyth Zabulon, y rhodd-
asant trwy goelbren ^ddeuddeg o
ddinasoedd.
64 A meibion Israel a roddasant
i'r Lefiaid y dinasoedd hyn a'u
meusydd pentrefol.
65 A hwy a roddasant trwy goel-
bren, o Iwyth meibion Judah, ac o
Iwyth meibion Simeon, ac o Iwyth
meibion Benjamin, y dinasoedd
hyn, y rhai a alwasant hwy ar eu
henwau hwynt.
66 */V rhai oedd o deuluoedd
meibion Cohath, yr ydoedd dinas-
oedd eu terfyn, o Iwyth Ephraim.
67 *A hwy a roddasant iddynt
hwy ddinasoedd noddfa, se/Sichem
a'i meusydd pentrefol, ym mynydd
Ephraim ; Gezer hefyd a'i meusydd
pentrefol,
68 sJocmeam heiyd a'i meusydd
pentrefol, a Beth-horon al meusydd
pentrefol,
69 Ac Ajalon a'i meusydd pen-
trefol, a Gath-rimmon a'i meusydd
pentrefol
70 Ac o banner Uwyth Manasseh ;
Aner a'i meusydd pentrefol, a Bi-
leam a'i meusydd pentrefol, i deulu
y rhai oedd y'ngweddill o feibion
Cohath.
71 I feibion Gersom o deulu ban-
ner Uwyth Manasseh y rhoddwyd,
Grolan yn Basan a'i meusydd pen-
trefol, Astaroth hefyd a'i meusydd
pentrefol
72 Ac o Iwyth Issachar ; Cedes a'i
meusydd pentrefol, Daberath a'i
meusydd pentrefol,
73 Ramoth hefyd a'i meusydd
pentrefol, ac Anem a'i meusydd
pentrefol
74 Ac o Iwyth Aser; Masai a'i
meusydd pentrefol, ac Abdon a'i
meusydd pentrefol,
75 Hucoc hefyd a'i meusydd pen-
trefol, a Rehob a'i meusydd pen-
trefol
76 Ac o Iwyth Naphtali ; Cedes
yn Galilea a'i meusydd pentrefol,
Hammon hefyd a'i meusydd pen-
trefol, a Chiriathaim a'i meusydd
pentrefol
77 I'r rhan arall o feibion Merari
y rhoddwyd o Iwyth Zabulon, Rim-
mon a'i meusydd pentrefol, a Tha-
bor a'i meusydd pentrefol
78 Ac am yr lorddonen a Jericho,
sef o du dwyrain yr lorddonen, y
rhoddwyd o Iwyth Reuben, ^ Beser
yn yr anialwch a'i meusydd pen-
^_ _
trefol, Jasah hefyd a'i meusydd
pentrefol,
79 Cedemoth hefyd a'i meusydd
pentrefol, a Mephaath a'i meusydd
pentrefol
80 Ac o Iwyth Gad, Ramoth yn
Gilead a'i meusydd pentrefol, Maha-
naim hefyd a'i meusydd pentrefol,
81 Hesbon hefyd a'i meusydd
pentrefol, a Jazer a'i meusydd pen-
trefol
PENNOD VII.
1 Meibion Issachar, 6 Benjamin, IS Naphtali,
14 Manasseh, 20, 23 Ephraim. 21 Ad/yd
Ephraim gan wŷr Gath. 23 Geni Ber'iah.
28 Trigleoedd Ephraim. 30 Meihion Aser.
A MEIBION Issachar oedd, ^To-
la, a Phuah, Jasub, a Simron,
pedwar.
2 A meibion Tola; Uzzi, a Rephai-
ah, a Jeriel, a Jahmai, a Jibsam, a
Semuel, pennaethiaid ar dŷ eu tad-
au : o Tola yr ydoedd gwŷr cedyrn
o nerth yn eu cenhedlaethau ; *'eu
rhif yn nyddiau Dafydd oedd ddwy
fil ar hugain a chwe chant.
3 A meibion Uzzi ; Izrahiah : a
meibion Izrahiah ; Michael, ac 0-
badiah, a Joel, Isiah, pump : yn
bennaethiaid oU.
4 A chyd â hwynt yn eu cenhedl-
aethau, ac yn ol tŷ eu tadau, yr yd-
oedd byddinoedd milwyr i ryfel,
un fil ar bymtheg ar hugain : canys
Uawer oedd ganddynt o wragedd a
meibion.
5 A'u brodyr cedyrn o nerth, o
boll deuluoedd Issachar, a gyfrif-
wyd wrth eu hachau, yn saith mil
a phedwar ugain mil oil
Q % A meibion " Benjamin oedd,
Bela, a Becher, a Jediael, tri.
7 A meibion Bela; Esbon, ac Uzzi,
ac Uzziel, a Jerimoth, ac Iri ; pump
o bennau tŷ eu tadau, cedyrn o
nerth, a gyfrifwyd wrth eu hachau,
yn ddwy fil ar hugain a phedwar
ar ddeg ar hugain.
8 A meibion Becher oedd, Zemi-
rah, a Joas, ac Eliezer, ac Elioenai,
ac Omri, a Jerimoth, ac Abiah, ac
Anathoth, ac Alemeth : y rhai hyn
oil oedd feibion Becher.
9 A hwy a rifwyd wrth eu hachau,
ja ol eu cenhedlaethau, yn bennau
tŷ eu tadau, ya gedyrn o nerth, yn
ugain mil a dau cant.
10 A meibion Jediael; Bilhan: a
meibion Bilhan ; Jëus, a Benjamin,
ac Ehud, a Chenaanah, a Zethan, a
Tharsis, ac Ahisahar.
Cyn
CRIST
1444, &c.
1400, &c.
a Gen. 46.
13.
Mum. 26.
23.
b 2 Sam.
24. 1, 2.
pen. 27. 1.
e Gen. 46.
21.
Mum. 26.
88.
}icn. 8. 1,
Meîbion Naphtali,
I. CHRONICL, VIII
Manasseh, ac Ephraim.
Cyn
CEIST
1400. &c.
d Num, 26.
39, Sephu-
pham, a
Hupham.
2 Neii, Iri,
ad. 7.
3 Neu,
Ahiram,
Num. 26.
38.
e Gen. 46.
24, Silem.
1 1 Sam. 12.
IL
e Num. 26.
30,
Jeezer,
tNum. 26.
35.
11 Y rhai hyn oil oedd feibion
Jediael, yn bennau eu tadau, yn
gedyrn o nerth, yn myned alian
mewn llu i ryfel, yn ddwy fil ar
bymtheg a deucant.
12 "^Suppim heíyd, a Huppim,
meibion ^lr; Husim, meibion ^Alier.
13 1Í Meibion Naphtali ; Jasiel, a
Guni, a Geser, a ^Sàlum, meibion
Bühah.
14 ^ Meibion Manasseh ; Asriel,
yr hwn a ymddûg ei ivraig : {ond
ei ordderch-wraig o Syi'ia a ym-
ddûg Machir tad Gilead :
15 A Machir a gymmerodd yn
wraig chwaer Huppim a Suppim,
ac enw eu chwaer hwynt oedd
Maachah :) ac enw yr ail mob Sal-
phaad : ac i Salphaad yr oedd
merched.
16 A Maachah gwraig Machir a
ymddûg fab, a hi a alwodd ei enw ef
Peres, ac enw ei frawd ef Seres, a'i
feibion ef oedd, Ulam, a Racem.
17 A meibion Ulam ; ^Bedan.
Dyma feibion Gilead fab Machir,
fab Manasseh.
18 A Hammolecheth ei chwaer ef
a ymddûg Isod, ac ^ Abiezer, a Ma-
halah.
19 A meibion Semida oedd, Ahian,
a Sechem, a Lichi, ac Aniham.
20 IT A '"meibion Ephraim; Suthe-
lah, a Bered ei fab ef, a Thahath ei
fab yntau, ac Eladah ei fab yntau,
a Thahath ei fab yntau,
21 IT A Zabad ei fab yntau, a Su-
thelah ei fab yntau, ac Ezer, ac
Elead : a dynion Gath y rhai a an-
wyd yn y tir, a'u lladdodd hwynt, o
herwydd dyfod o honynt i waered i
ddwyn eu hanifeiliaid hwynt.
22 Ac Ephraim eu tad a alar-
odd ddyddiau lawer; a'i frodyr a
ddaethant i'w gysuro ef
23 1Í A phan aeth efe at ei wraig,
hi a feichiogodd, ac a esgorodd ar
fab ; ac efe a alwodd ei enw ef Be-
riah, am fod drygfyd yn ei dŷ ef.
24 (Serah hefyd oedd ei ferch
ef, a hi a adeiladodd Beth-horon
yr isaf, a'r uchaf hefyd, ac Uzzen-
serah.)
25 A Rephah oedd ei fab ef, a
Reseph, a Thelah ei fab yntau, a
Thalian ei £a,b yntau,
2G Laadan ei fab yntau, Ammihud
ei fab yntau, Elisama ei fab yntau,
27 Nun ei fab yntau, Josua ei fab
yntau.
28 1[ A'u meddiant a'u cyfannedd-
au oedd, Bethel a'i phentrefi, ac o
du y dwyrain 'Naaran, ac o du y
gorllewin Gezer a'i ^phentrefi; a
Sichem a'i phentrefi, hyd Gazah a'i
phentrefi :
29 Ac ar derfynau meibion ''Ma-
nasseh, Beth -scan a'i phentrefi,
Taanach a'i phentrefi, 'Megido a'i
phentrefi, Dor a'i phentrefi. Meib-
ion Joseph mab Israel a drigasant
yn y rhai hyn.
30 11™ Meibion Aser ; Imnah, ac
Isuah, ac Isuai, a Beriah, a Serah
eu chwaer hwynt.
31 A meibion Beriah ; Heber, a
Malchiel, hwn yw tad Birzafith.
32 A Heber a genhedlodd Japh-
let, a ° Somer, a Hotham, a Sua eu
chwaer hAvynt.
33 A meibion Japhlet ; Pasach, a
Bimhal, ac Asuath. Dyma feibion
Japhlet.
34 A meibion " Samer ; Ahi, a Ro-
gah, Jehubbah, ac Aram.
35 A meibion ei frawd ef Helem ;
Sophah, ac Imnah, a Seles, ac Amal.
36 Meibion Sophah; Suah, a Har-
nepher, a Sual, a Beri, ac Imrah,
37 Beser, a Hod, a Samma, a
Silsah, ac Ithran, a Beera.
38 A meibion Jether ; Jephunneh,
Pispah hefyd, ac Ara,
39 A meibion Ula ; Arah, a Ha-
niel, a Resia.
40 Y rhai h}Ti oil oedd feibion
Aser, pennau eu cenedl, yn ddewis
wŷr o nerth, yn bennau capteniaid.
A'r cyfrif trwy eu hachau o wỳr i
ryfel, oedd chwe mil ar hugain o
wŷr.
PENNOD VIII.
1 Meibion a phennadurîaid Benjamin, 33
Hynafiaid Saul a Jonathan.
BENJAMIN hefyd a genhedl-
odd ^Bela ei gyntaf-anedig, As-
bel yr ail, ac Aharah y trydydd,
2 Nohah y pedwerydd, a Rapha y
pummed.
3 A meibion Bela oedd, -Adar, a
Gera, ac Abihud,
4 Ac Abisua, a Naaman, ac
Ahoah,
5 A Gera, a ^Sephuphan, a Hu-
ram.
6 Dyma hefyd feibion Ehud; dy-
ma hwynt pennau-cenedl preswyl-
Avyr Geba, a hwy a'u mudasant
hwynt i ^ Manahath :
7 Naaman hefyd, ac Ahiah, a Gera,
efe a'u symmudodd hwynt, ac a
genhedlodd Uzza, ac Ahihud.
Cyn
CRIST
1400. &c.
' .Tos. 16. 7.
Naaralh.
4Ueb.
merched.
k Jos. 17. 7.
1 Jos. IT. 11,
mGen. 48.
17.
Num. 26.
44.
n ad. 34,
Samer.
0 ad. 32,
I Somer.
1400, (Sec.
a Gen. 46.
21.
Num. 26.
3S.
pen. 7. 6.
•2 Neu, Ard,
Gen.46.2L
3 Neu,
iSupham,
Num. 26.
Kdrych
pen. 7. 12.
b pen. 2. 62.
Hiliogaetli Benjamin.
I. CHRONICL, IX.
Hynafiaid Saul.
Cyn
CRIST
1400, &c.
e ad. 21.
4Neu,
Sema,
ad. 13.
8 A elwir
Jehiel,
pen. 9. 35.
<* pen. 9. 35.
• Nen ,
Zechari'ah,
pen. 9. 37.
T Neii,
pen. 9. 38.
• 1 Sam. 14,
51.
8 Cenliedlodd hefyd Saharaim yng
ngwlad Moab, gwedi eu gollwng
hwynt ymaith : Husim a Baara
oedd ei wragedd.
9 Ac efe a genhedlodd o Hodes
ei wi'aig, Jobab, a Sibia, a Mesa, a
Malcham,
10 A Jeus, a Sabiah, a Mirmah.
Dyina ei feibion ef, penuau-cenedl.
11 Ac o Husim efe a genhedlodd
Ahitub, ac Elpaal.
12 A meibion Elpaal oedd, Eber,
a Misam, a Samed, yr hwn a adeil-
adodd Ono, a Lod a'i phentrefi.
13 Beriah hefyd, a '^Sema oedd
bennau-cenedl preswylwyr Ajalon ;
y rhai a ymlidiasant drigolion
Gath.
14 Ahio hefyd, Sasac, a Jeremoth,
15 Zebadiah hefyd, ac Arad, ac
Ader,
16 Michael hefyd, ac Ispah, a
Joha, meibion Beriah ;
17 Zebadiah hefyd, a Mesùlam, a
Hezeci, a Heber,
18 Ismerai hefyd, a Jezliah, a Jo-
bab, meibion Elpaal ;
19 Jacim hefyd, a Zichri, a Zabdi,
20 Elienai hefyd, a SUtliai, ac
Eliel,
21 Adaiah hefyd, a Beraiah, a
Simrath, meibion * Simhi ;
22 Ispan hefyd, a Heber, ac Eliel,
23 Abdon hefyd, a Zichri, a Ha-
nan,
24 Hananiah hefyd, ac Elam, ac
Antothiah,
25 Iphedeiah hefyd, a Phenuel,
meibion Sasac ;
26 Sam serai hefyd, a Sehariah, ac
Athaliah,
27 Jaresiah hefyd, ac Eliah, a
Zichri, meibion Jeroham.
28 Y rhai hyn oedd bennau-
cenedl, 5e/ pennaethiaid ar eu cen-
hedlaethaiî. Y rhai hyn a gyfan-
neddasant yn Jerusalem.
29 Yn Gibeon hefyd y preswyl-
iodd ^ tad Gibeon, ac enw ei ^ wraig
ef oedd Maachah.
30 Ac Abdon ei fab cyntaf-anedig
ef, Sur hefyd, a Chis, a Baal, a
Nadab,
31 Gedor hefyd, ac Ahio, a ^Za-
cher.
32 Micloth hefyd a genhedlodd
" Simeah : y rhai hyn hefyd, ar gyfer
eu brodyr, a breswyliasant yn Je-
rusalem gyd â'u brodyr.
33 1Í ^Ner hefyd a genhedlodd Cis,
a Chis a genhedlodd Saul, a Saul a
genhedlodd Jonathan, a Malcisua,
ac ^Abinadab, ac ^Esbaal.
34 A mab Jonathan oedd ^ Merib-
baal ; a Meribbaal a genhedlodd
^Michah.
35 A meibion Michah ; Pithon, a
Melech, a ^ Tharea, ac Ahaz.
36 Ac Ahaz a genhedlodd ''Je-
hoadah, a Jehoadah a genhedlodd
Alemeth, ac Azmafeth, a Zimri : a
Zimri a genhedlodd Mosa,
37 A Mosa a genhedlodd Bineah :
'Kapha oedd ei fab ef, Eleasah ei
fab yntau, Asel ei fab yntau.
38 Ac i Asel y hu chwech o feib-
ion, a dyma eu henwau hwynt,
Azricam, Bocheru, ac Ismael, a
Seariah, ac Obadiah, a Hanan. Y
rhai hyn oil oedd feibion Asel.
39 A meibion Esec ei frawd ef
oedd, Ulam ei gyntaf-anedig ef, Je-
hus yr ail, ac Eliphelet y trydydd.
40 A meibion Ulam oedd ddynion
cedym o nerth, yn saethyddion, ac
yn ami eu meibion a'u hwyrion, sef
cant a deg a deugain. Y rhai hyn
oil oedd o feibion Benjamin.
PENNOD IX.
1 Achau Israel a Judah. 2 Tr Israeliaid, 10
yr oŷ'eiriaid, 14 aV Lefiaid, aV Nethiniatd,
oedd yn trigo yn Jerusalem. 27 Swydd rhai
o'r Lefiaid. 35 Hynaif Saul a Jonathan.
AHOLL Israel a rifwyd wrth eu
hachau, ac wele liAvynt yn ys-
grifenedig yn Uyfi* brenhinoedd Is-
rael a Judah ; a hwy a gaetJi-g\uá-
wyd i Babilon am eu camwedd.
2 1Í Y trigolion cyntaf hefyd y
rhai oedd yn eu hetifeddiaeth yn eu
dinasoedd oedd, yr Israeliaid, yr ofiF-
eiriaid, y Lefiaid, a'r * Nethiniaid.
3 *Ac yn Jerusalem y trigodd
rhai o feibion Judah, ac o feibion
Benjamin, ac o feibion Ephraim, a
Manasseh :
4 Uthai mab Ammihud, fab Om-
ri, fab Imri, fab Bani, o feibion
Phares fab Judah.
5 Ac o'r Siloniaid; Asaiah y cyntaf-
anedig, a'i feibion.
6 Ac o feibion Zerah ; Jeuel, a'u
brodyr, chwe chant a deg a phed-
war ugain.
7 Ac o feibion Benjamin, Sàlu
mab Mesùlam, fab Hodafiah, fab
Hasenuah,
8 Ibneiah hefyd mab Jeroham, ac
Elah mab Uzzi, fab Michri, a Mesù-
1am mab Sephatiah, fab Reuel, fab
Ibnijah ;
9 A'u brodyr yn ol eu ceuhedl-
Cyn
CRIST
1400, &c.
' 1 Sam. 14,
49,
Issui.
8 Neu,
Isboaeth,
2 S.am. 2. 8.
9 Neu.
Mephibo-
seth,
2 Sam. 4. 4.
a 9. 6, 10.
e 2 Sam. 9.
12.
2 Tahrea,
pen. 9. 41.
h pen. 9.42,
Jarah.
I pen. 9. 43,
Bepliaiah,
1200, &c.
Cylch
536.
a Ezra 2.
43. a 8. 20.
b Nch. 11.
1, Ate.
Yr offeiriaid a'r Lefiaid
I. CHRONICL, IX.
oedd yn Jerusalem.
Cyn
CKIST
1200, &c.
c Nch. 11.
10, &o.
2Neh. 11.
ll>
Seraiah.
SHeb.
rhiniogau.
dNum. 31.
6.
• pen. 26.
1,2.
f 1 Sam. 9.
9.
4Neu,
hymddiried.
aethau, naw cant a deg a deugain
a chwech. Y dynion hyn oil oedd
bennau-cenedl ar dŷ eu tadau.
10 1Í *= Ac o'r offeiriaid ; Jedaiah, a
Jehoiarib, a Jachin,
11 ^ Azariah hefyd mab Hilciah, fab
Mesùlam, fab Sadoc, fab Meraioth,
fab Ahitub, tywysog tŷ Dduw ;
12 Adaiah heiyd mab Jeroham,
fab Passur, fab Malciah ; a Maasia,
mab Adiel, fab Jazerah, fab Mesùl-
am, fab Mesilemith, fab Immer.
13 A'u brodyr, pennaf ar dŷ eu
tadau, yn fil a saith gant a thri
ugain ; yn wŷr galluog o nerth i
waith gwasanaeth tŷ Dduw.
14 Ac o'r Lefiaid; Semaiah mab
Hassub, fab Azricam, fab Hasabiah,
o feibion Merari,
15 Bacbaccar hefyd, Heres, a Ga-
lal, a Mattaniah mab Michah, fab
Zichri, fab Asaph ;
16 Obadiah hefyd mab Semaiah,
fab Galal, fab Jeduthun; a Bere-
chiah mab Asa, fab Elcanah, yr
hwn a drigodd yn nhrefydd y Ne-
tophathiaid.
17 Y porthorion hefyd oedd, Sà-
lum, ac Accub, a Thalmon, ac A-
himan, a'u brodyr; Sàlum ydoedd
bennaf ;
18 A hyd yn hyn ym mhorth y
brenhin o du y dwyi'ain. Y rhai
hyn o finteioedd meibion Lefi oedd
borthorion.
19 Sàlum hefyd mab Core, fab
Ebiasaph, fab Corah, a'r Corahiaid
ei frodyr ef o dylwyth ei dad, oedd
ar waith y weinidogaeth, yn cadw
^pyrth y babell: a'u tadau hwynt
ar lu yr Arglwydd, oedd yn cadw
y ddyfodfa i mewn.
20 "^Phinees hefyd mab Eleazar a
fuasai dywysog amynt hwy o'r blaen :
a'r Arglwydd ydoedd gyd âg ef.
21 Zechariah mab Meselemiah yd-
oedd borthor drws pabell y cyfarfod.
22 Hw3nit oil y rhai a etholasid yn
borthorion wrth y rhiniogau, oedd
ddau cant a deuddeg. Hwy nt-hwy yn
eu trefydd a rifwyd wrth eu hachau ;
gosodasai ^Dafydd a Samuel *^y gwel-
edydd y rhai hynny yn eu * swydd.
23 Felly hwynt a'u meibion a saf-
ent ^vrth byrth tŷ yr Arglwydd,
sc/tŷ y babell, i wylied wrth wyl-
iadwriaethau.
24 Y porthorion oedd ar bedwar
o fannau, dwyrain, gorllewin, go-
gledd, a dehau.
25 A'u brodyr, y rhai oedd yn eu
trefydd, oedd i ddyfod ^ar y seithfed
dydd, o amser i amser, gyd â hwynt.
26 Canys dan ^lywodraeth y Lefiaid
hyn, y pedwar pen porthor, yr oedd
yr ystafelloedd a thrysorau tŷ Dduw.
27 1Í Ac o amgylch tŷ Dduw y
Uettŷent hwy, canys arnynt hwy
yr oedd yr oruchwyliaeth, ac ar-
nynt hwy hefyd yr oedd ei agoryd
o fore i fore.
28 Ac o honynt hwy yr oedd gol-
ygwyr ar lestri y weinidogaeth, ac
mewn rhif y dygent hwynt i mewn,
ac mewn rhif y dygent hwynt allan.
29 A rhai o honynt hefyd oedd
wedi eu gosod ar y llestri, ac ar
hoU ddodrefa y cyssegr, ac ar y
peilliaid, a'r gwin, a'r olew, a'r thus,
a'r aroglau peraidd.
30 Rhai hefyd o feibion yr offeir-
iaid oedd yn gwneuthur ''ennaint o'r
aroglau peraidd-
31 A Mattithiah, un o'r Lefiaid,
yr hwn oedd gyntaf-anedig Sàlum
y Corahiad, ydoedd mewn ^' swydd
ar waith y '^ radell.
32 Ac eraill o feibion y Cohath-
iaid eu brodyr hwynt, oedd ar y bara
^ gosod, i'w ddarparu bob Sabbath.
33 A dyma y * cantorion, pennau-
cenedl y Lefiaid, y rhai oedd mewn
ystafelloedd yn ysgyfala ; o herwydd
arnynt yr oedd y gwaith hwnnw
ddydd a nos.
34 Dyma bennau-cenedl y Lefiaid,
pennau trwy eu cenhedlaethau :
hwy a drigent yn Jerusalem.
35 11 ''Ac yn Gibeon y trigodd tad
Gibeon, Jehiel ; ac enw ei wraig ef
oedd Maachah :
36 A'i fab cyntaf-anedig ef oedd
Abdon, yna Sur, a Chis, a Baal, a
Ner, a Nadab,
37 A Gedor, ac Ahio, a Zechariah,
a Micloth.
38 A Micloth a genhedlodd Sime-
am : a hwythau hefyd, ar gyfer eu
brodyr, a drigasant yn Jerusalem
gyd a'u brodyr.
39 ^Ner hefyd a genhedlodd Cis,
a Chis a genhedlodd Saul, a Saul a
genhedlodd Jonathan, a Malcisua,
ac Abinadab, ac Esbaal.
40 A mab Jonathan oedd Merib-
baal; a Meribbaal a genhedlodd
Michah.
41 A meibion Michah oedd, Pi-
thon, a Melech, a Tharea, ac
" Ahaz.
42 Ac Ahaz a genhedlodd Jarah,
a Jarah a genhedlodd Alemeth, ac
420
Marwolaeth Saul.
I CHRONICL, X
Enncinio Dafydcl.
Cyn
CRIST
1200, &c.
1056.
» 1 Sam. 31.
1,2.
2 Neu,
Uuddedig.
3 Neu,
1 Sam. 14.
49.
Azmafeth, a Zimri; a Zimri hefyd
a genhedlodd Mosa :
43 A Mosa a genhedlodd Bineah ;
a Rephaiah oedd ei fab ef, Elasah
ei fab yntau, Asel ei fab yntau.
44 Ac i Asel yr ydoedd chwech o
feibion, a dyma eu henwau h\vynt ;
Azricam, Bocheru, ac Ismael, a Sea-
riah, ac Obadiah, a Hanan. Dyma
feibion AseL
PENJSTOD X.
1 Cwymp Saul, ai farwolaeth. 8 Gorfoledd y
Philistiaid oV achos hwnnw. 11 Caredig-
fwydd Jabes Gilead tu ag at Saul aH feibion.
13 Pechod Saul, am yr hwn yr aeth y fren-
hiniaeth oddi wrtho ef i Dafydd.
A'R * Philistiaid a ryfelasant yn
erbyn Israel, a ffodd gwŷr
Israel o flaen y Philistiaid, ac a
gwympasant yn ^archolledig ym
mynydd Gilboa.
2 A'r Philistiaid a erlidiasant ar ol
Saul, ac ar ol ei feibion : a'r Philist-
iaid a laddasant Jonathan, ac ^A-
binadab, a Malcisua, meibion SauL
3 A'r rhyfel a drymhaodd yn er-
byn Saul, a'r perchen bwUau a'i
cawsant ef, ac efe a archollwyd gan
y saethyddion.
4 Yna y dywedodd Saul wrth yr
hwn oedd yn dwyn ei arfau ef,
Tyn dy gleddyf, a gwân fì' âg ef,
rhag dyfod y rhai dienwaededig hyn
a'm gwatwar i. Ond arweinydd ei
arfau ef nis gwnai, canys ofnodd yn
ddirfawr. Yna y cymmerth Saul
gleddyf, ac a syrthiodd amo.
5 A phan welodd arweinydd ei arf-
au ef farw o Saul, syrthiodd yntau
hefyd ar y cleddyf, ac a fn farw.
6 Felly y bu farw Saul, a'i dri
mab ef, a'i hoU dylwyth a fuant
feirw ynghyd.
7 A phan welodd hoU wŷr Israel,
y rhai oedd yn y dyfíryn, ffoi o hon-
ynt hwy, a marw Saul a'i feibion;
hwy a ymadawsant o'u dinasoedd,
ac a tfoisant; a'r Philistiaid a
ddaethant, ac a drigasant ynddynt.
8 1Í A thrannoeth, pan ddaeth y
Philistiaid i ddiosg y lladdedigion,
hwy a gawsant Saul a'i feibion yn
feirw ym mynydd Guboa.
9 Ac wedi iddynt ei ddiosg, hwy
a gymmerasant ei ben ef, a'i arfau,
ac a anfonasant i wlad y Philistiaid
o amgylch, i ddangos i'w delwau,
ac i'r bobl.
10 A hwy a osodasant ei arfau ef
yn nhŷ eu duwiau, a'i benglog a
grogasant hwy yn nhŷ Dagon.
11 IT A phan glybu hoU Jabes
Gilead yr hyn oil a wnaethai y Phi-
listiaid i Saul,
12 Pob gwr nerthol a godasant,
ac a gymmerasant ymaith gorph
Saul, a chyrph ei feibion ef, ac a'u
dygasant i Jabes, ac a gladdasant
eu hesgym hwynt dan y dderwen
yn Jabes, ac a ymprydiasant saith
niwrnod.
13 IT Felly y bu farw Saul, am ei
gamwedd a * wnaethai efe yn erbyn
yr Aeglwydd, ^ sef yn erbyn gair
yr Arglwydd yr hwn ni chadwasai
efe, ac am iddo ymgynghori â dew-
ines, " i ymofyn â hi;
14 Ac heb ymgynghori a'r Ar-
glwydd : am hynny y lladdodd efe
ef, ac y trodd y frenhiniaeth i Da-
fydd mab Jesse.
PENNOD XL
1 Enneinio Dafydd yn lie Saul, o gyttundeb
cyffredin, yn Hebron. 4 Ac yntau yn enniU
ttbr S'ion oddi ar y Jebusiaid, tiicy wrolaeth
Joab. 10 Enwau ccdrjrn Dafydd.
YNA ^holl Israel a ymgasglasant
at Dafydd i Hebron, gan ddy-
wedyd, Wele, dy asgwrn a'th gnawd
di ydym ni.
2 Doe hefyd, ac echdoe, pan ydoedd
Saul yn frenhin, tydi oedd yn arwain
Israel i mewn ac allan: a dywedodd
yr Arglwydd dy Ddtjw ^vrthyt, Ti
^ a 2 borthi fy mhobl Israel, a thi a
fyddi dywysog ar fy mhobl Israel
3 A holl henuriaid Israel a ddaeth-
ant at y brenhin i Hebron, a Da-
fydd a wnaeth gyfammod â hwynt
yn Hebron, ger bron yr Arglavydd;
a hwy a enneiniasaut Dafydd yn
frenhin ar Israel, yn ol gair jv Ar-
glwydd trwy law " Samuel
4 "TT A ^ Dafydd a holl Israel a aeth
i Jerusalem, hon yw Jebus, ac yno
y Jebusiaid oedd drigolion y tir.
5 A thrigoiion Jebus a ddywedas-
ant wrth Dafydd, Ni ddeui i mewn
yma. Etto Dafydd a ennillodd dŵr
Sîon, yr hwn yw dinas Dafydd.
6 A dywedodd Dafydd, Pwy byn-
nag a darawo y Jebusiaid yn gyntaf,
efe a fydd yn bennaf, ac yn dy-
wysog. Yna yr esgynodd Joab mab
Serfiah yn gyntaf, ac a fu bennaf
7 A thrigodd Dafydd yn y tŵr :
o herwydd hynny y galwasant ef
^ Dinas Dafydd.
8 Ac efe a adeiladodd y ddiuas
oddi amgylch, o Milo o amgylch
ogylch : a Joab a ^ adgyweiriodd y
rhan araU i'r ddinas.
0.Í
Cyn
CRIST
1050.
i Heb.
drosedd-
cdd.
b 1 Snra.
13. 13.
a 15. 'S3.
c 1 Sam. 28,
7. ,
104S.
'■ Sam. 5.
b Ps. 78. 71.
2 Neu,
lywodr-
aelhi.
0 1 Sam. Id.
1, 12, 13.
d 2 Sam. 5.
6.
3 Sef, S'ion,
2 Sam. 5. 7.
4 Heb.
adfi/wiodd.
Cedyrn Dafydd.
L CHRONICL, XI.
Cedyrn Dafydd.
Cyn
CRIST
H>Í8.
e 2 Sam. 23.
f 1 Sam. 16.
1,12.
5 Neu,
Ilachmon-
iad.
1047.
6 Neu,
Ephes-
dammim,
1 Sam. 17.
1.
7 Neu,
safasant.
8 Neu,
A thri
phennaeûi
■If deg ar
hugain.
8 2 Sam. 23.
13.
9Heb.
ynghydau
heinioes.
h 5 Sam. 23.
18, <S£C
9 A Dafydd a aeth ac a gynnydd-
odd fwyfwy, ac Arglwydd y Uu-
oedd oedd gyd ag ef.
10 "ir * Dyma hefyd bennaethiaid y
cedyrn oedd gan Dafydd, yn ym-
gryfhâu gyd ag ef yn ei deyrnas, a
chyd â hoU Israel, iV wneuthur ef
yn frenhin ar Israel, yn ol ^gair yr
Arglwydd.
11 A dyma rif y cedyrn oedd gan
Dafydd; Jasobeammab^Hachmoni,
pen y capteniaid : hwn a ddyrcliaf-
odd ei waywffon yn erbyn tri chant,
y rhai a laddwyd ar unwaith gan-
ddo.
12 Ac ar ei ol ef Eleazar mab
Dodo, yr Ahohiad, hwn oedd un
o'r tri chedyrn.
13 Hwn oedd gyd â Dafydd yn
^ Pas-dammim ; a'r Philistiaid a
ymg-ynnuUasant yno i ryfel, ac yr
ydoedd rhan o'r maes yn llawn
haidd, a'r bobl a ffoisant o flaen y
Philistiaid.
14 A hwy a '^ymosodasant y'nghan-
ol y rhandir honno, ac a'i hachubas-
ant hi, ac a darawsant y Philistiaid :
felly y gwaredodd yi- Arglwydd
hivynt ag ymwared maAvr.
15 ^ ^A ^thri o'r deg pennaeth ar
hugain a ddisgynasant i'r graig at
Dafydd, i ogof Adùlam ; a Uu y
Philistiaid oedd yn gwersyllu yn
nyffi'yn Rephaim.
16 A Dafydd yna ydoedd yn yr
amddifíynfa, a sefyllfa y Philistiaid
yna oedd yn Bethlehem.
17 A Dafydd a flysiodd, ac a ddy-
wedodd, 0, pwy a rydd i mi ddiod
ddwfr o bydew Bethlehem, yr h^vn
sydd TvTth y porth ?
18 A'r tri a ruthrasant trwy wersyll
y Philistiaid, ac a dynnasant dd^vfr
o bydew Bethlehem, yr hwn oedd
wrth y porth, ac a ^' cymmerasant ac
a'^ dygasant i Dafydd : ac ni fynnai
Dafydd ei yfed ef, ond efe a'i diod-
offiymmodd ef i'r Arglwydd:
19 Ac efe a ddywedodd, Na atto
fy Nuw i mi wneuthur hyn. A yfaf
fi waed y dynion hyn, ^ a beryglas-
aut eu heinioes? o herwydd mewn
enhydrwydd am eu heinioes y dyg-
asant ef : am hynny ni fynnai efe
ei yfed. Y tri chedyrn a wnaeth-
ant hyn.
20 IF ** Ac Abisai brawd Joab oedd
bennaf o'r tri. A hAvn a ysgydwodd
ei waywffon yn erbyn tri chant, ac
a'u lladdodd hwynt: ac iddo y hu
enw ym mhlith y tri.
21 O'r tri, anrhydeddusach na'r
ddau eraill, a thywysog iddynt,
oedd efe : ond ni ddaeth efe hyd y
tri cyntaf.
22 'Benaiah mab Jehoiada, mab
gwr grymmus o Cabseel, mawr ei
weithredoedd : efe a laddodd ddau
o ^ gedyrn Moab ; ac efe a ddisgyn-
odd ac a laddodd lew mewn pydew
yn amser eira
23 Ac efe a laddodd Aipht-ddyn,
g>vr piim cufydd o fesur ; ac yn Uaw
yr Aipht-ddyn yr oedd gwaywffon
megis carfan gwehydd ; ac yntau a
aeth i waered atto ef â ffon, ac a
ddug y wayAvffon o law yr Aipht-
ddyn, ac a'i lladdodd ef a'i wayw-
ffon ei hun.
24 Hyn a wnaeth Benaiah mab
Jehoiada, ac iddo y hu enw ym
mhlith y tri chedyrn.
25 Wele, anrhydeddus oedd efe ym
mysg y deg ar hugain, ond at y tri
cyntaf vi\ ddaeth efe: a gosododd
Dafydd ef ar ei wŷr o gard.
26 "ÌÍ A chedyrn y Uu oedd ^" Asahel
brawd Joab, Elhanan mab Dodo o
Bethlehem,
27 Sammoth yr ^Harodiad, Holes
y Peloniad,
28 Ira mab Icces y Tecoiad, Abi-
ezer yr Antothiad,
29 Sibbechai yr Husathiad, Ilai
yr Ahohiad,
30 Maharai y Netophathiad, Heled
mab Baanah y Netophathiad,
31 Ithai mab Ribai o Gibeah
meibion Benjamin, Benaiah y Pi-
rathoniad,
32 Hurai o afonydd Gaas, Abiel
yr Arbathiad,
33 Azmafeth y Baharumiad, Eliah-
ba y Saalboniad,
34 Meibion Hasem y Gizoniad,
Jonathan mab Sageth yr Harar-
iad,
35 Ahiam mab Sachar jr Harar-
iad, Eliphal mab Ur,
36 Hepher y Mecherathiad, Ahiah
y Peloniad,
37 Hesro y Carmeliad, Naarai mab
Ezbai,
38 Joel bmwd Nathan, Mibhar
* mab Haggeri,
39 Selec yr Ammoniad, Naharai y
Berothiad, yr hwn oedd yn dwyn
arfau Joab mab Serfiah,
40 Ira yr Ithriad, Gareb yr Ithr-
iad,
41 Uri'as yr Hethiad, Zabad mab
Ahlai,
Cyn
CRIST
1047.
I 2 Sam. 23.
20.
2Heb.
lewod.
k 2 Sam. 23.
24.
3 Neu,
Haroriad,
2 Sam. 23.
25.
< Neu, yr
Haggeriad,
Y rliai a ddaethant at
I. CHRONICL, XII.
Dafydd i Siclag.
Cvn
CRIST
1047.
BNeu, y
Hiniriad.
Cylch
1058.
» 1 Sam. 27.
6.
2Heb.
wedi cau.
b Barn. 20.
SNeu,
Hasmaah.
* II eb.
brysurn.
c 2 Sam. 2.
18.
42 Adina mab Sisa y Reubeniad,
pennaeth y Reubeniaid, a chyd âg
ef ddeg ar hugain,
43 Hanan mab Maachah, a Josa-
phat y Mitliniad,
44 Uzziali yr Asterathiad, Sama a
Jehiel, meibion Hothan yr Aroer-
iad,
45 Jediael ^mab Simri, a Joha ei
frawd ef, y Tisiad,
46 EKel y Mahafiad, a Jeribai, a
Josafiah, meibion Elnaam, ac Ith-
mah y Moabiad,
47 Eliel, ac Obed, a Jasiel y Me-
sobaiad.
PENNOD XII.
1 Eiiioau y rhai a ddaeth at Dafydd i Siclag,
23 a'r lluoedd a ddaeth atto ef i Hebron.
ADYMA y rhai a ddaeth at Da-
fydd i ^Siclag, ac efe etto ^yn
cadw arno rhag Saul mab Cis : a
hwy oedd ym mhlith y rhai cedyrn,
cynnorthwywyr y rhyfel,
2 Yn arfogion â b^vaau, yn medru
o ddehau ac ^o aswy daflu â cher-
rig, a saethu mewn bwaau, o frodyi-
Said, o Benjamin.
3 Y pennaf oedd Ahiezer, yna
Joas, meibion ^Semaah y Gibeath-
iad, a Jeziel a Phelet meibion
Azmafeth, a Berachah, a Jehu yr
Antothiad,
4 Ac Ismaiah y Gibeoniad, grym-
mus oedd efe ym mhlith y deg ar
hugain, a goruwch y deg ar hugain ;
Jeremiah hefyd, a Jehaziel, a Jo-
hanan, a Josabad y Gederathiad,
5 Eluzai, a Jerimoth, a Bealiah, a
Semariah, a Sephatiah yr Haruph-
iad,
6 Elcanah, a Jesiah, ac Azareel, a
Joezer, a Jasobeam, y Corhiaid,
7 A Jöelah, a Zebadiah, meibion
Jeroham o Gedor.
8 A rhai o'r Gadiaid a ymneilldu-
asant at Dafydd i'r amddiffynfa i'r
anialwch, yn gedyrn o nerth, gwŷr
milwraidd i ryfel, yn medru trin
tarian a bwcled, ac ^vynebau Uewod
oedd eu hwynebau hwynt, ac megis
iyrchod ar y mynyddoedd ^''o fu-
ander oeddynt hwy.
9 Ezer y cyntaf, Obadiah yr ail,
Eliab y trydydd,
10 Mismannah y pedwerydd, Je-
remiah y pummed,
11 Attai y chweched, Eliel y seith-
fcd,
12 Johanan yr wythfed, Elzabad y
nawfed.
13 Jeremiah y degfed, Machbanai
yr unfed ar ddeg.
14 Y rhai hyn oedd o feibion Gad,
yn gapteniaid y Uu : yr un lleiaf
^ oedd ar gant, a'r mwyaf ar fil.
15 Dyma h\vy y rhai a aethant dros
yr lorddonen yn y mis cyntaf, a hi
wedi ^^Uifo dros ei hoU dorlannau,
ac a yrrasant i fiFo hoU drigolion y
dyffrynoedd tu a'r dwyrain, a thu
a'r gorllewin.
16 A rhai o feibion Benjamin a
Judah a ddaethant i'r amddifíynfa
at Dafydd.
17 A Dafydd a aeth "^ i'w cyfarfod
hwynt, ac a lefarodd ac a ddywed-
odd wrthynt, Os me^vn heddwch y
daethoch chwi attaf fi i'm cynnorth-
wyo, bydd fy nghalon yn un â chwi :
ond OS i'm bradychu i'm gelynion,
a minnau heb ^gamwedd yn fy nwy-
law, Duw ein tadau ni a edrycho,
ac a geryddo.
18 A'r yspryd a ^ ddaetli ar Ama-
sai pennaeth y capteniaid, ac efe
a ddywedodd, Eiddot ti, Dafydd,
a chyd â thi, mab Jesse, y hyddwn
ni; heddwch, heddwch i ti, a hedd
i'th gynnorthwywyr ; o herwydd dy
Dduw sydd yn dy gymmorth di.
Yna Dafydd a'u croesawodd hwynt,
ac a'u gosododd hwy yn bennaeth-
iaid ar y fyddin.
19 A rhai o Manasseh a droes at
Dafydd, *pan ddaeth efe gyd a'r
Philistiaid yn erbyn Saul i ryfel,
ond ni chynnorthwyasant hwynt:
canys ^pennaduriaid y Philistiaid,
"vvrth gynghor, a'i gollyngasant ef
ymaith, gan ddywedyd, Efe a syrth
at ei feistr Saul am ein pennau
ni.
20 Fel yr oedd efe yn myned i
Siclag, trodd atto ef o Manasseh,
Adnah, a Jozabad, a Jediael, a
Michael, a Jozabad, ac Elihu, a
Silthai, y rhai oedd bennaethiaid
y miloedd ym Manasseh.
21 A'r rhai hyn a gynnorth^vy-
asant Dafydd ^yn erbyn «y dorf:
canys cedyrn o nerth oeddynt hwy
oil, a chapteniaid ar y Uu.
22 Canys rhai a ddeuai at Dafydd
beunydd y pryd hwnnw, i'w gyn-
northwyo ef, hyd onid oedd efe yn
Uu mawr, megis Uu Duw.
23 1Í A dyma rifedi y pennau, y
rhai yn arfogion i ryfel ^a ddaeth-
ant at Dafydd i Hebron, i droi
brenhiniaeth Saul atto ef, 'yn ol
gair yr Arglwydd.
Cyn
CEIST
Cylch
1058.
5Neu, a
wrtliwyn-
ebai goMt,
&c.
6 Heb.
llenwi.
1 Jos. 3. 15.
7 Heb.
o'ît hlaen.
3Neu,
drais.
9 Heb.
wisgodd
am : felly
Barn. 6. 34.
Cylch
1056.
e 1 Sam. 29.
2.
f 1 Sam. 29.
2Neu,
gi/d âW.
s 1 Sam. 30.
1, 9, 10.
h 2 Sam.
3,4.
il Sam. 16.
1,3.
Y Uuoedcl a ddaetli i Hehron. I. CHRONIC L, XIII, Dyfydd yn cyrchu yr arch.
Cyn
CRIST
1048.
SNeu,
barod.
i 2 Sam. 8.
17.
1 2 Sam. 2.
8,9.
«Heb.
heb galon
a chalon.
5Neu,
byddino.
24 0 feibion Judah, yn dwyii tar-
ian a ffonwayw, chwe mil ac wyth
cant, yn ^ arfog i ryfel.
25 0 feibion Simeon, yn gedyrn
nertliol i ryfel, saith mil a chant
26 0 feibion Lefi, pedair mil a
chwe chant.
27 A Jehoiada oedd dywysog ar
yr Aaroniaid, a chyd âg ef dair mil
a saith cant.
28 ^ Sadoc hefyd, llangc grymmus
nerthol, ac o dŷ ei dad ef dan ar
hugain o gapteniaid.
29 Ac o feibion Benjamin brodyr
Saul, tair mil : canys hyd yn hyn
41awer o honynt oedd yn dilyn tŷ
Saul.
30 Ac o feibion Ephraim, ugain
mil ac wyth cant, yn rymmus
nerthol, jn wŷr enwog yn nhŷ eu
tadau.
31 Ac o banner llwyth Manas-
seh, tair mil ar bymtheg, y rhai
a hysbysasid erbyn eu henwau, i
ddyfod i wneuthur Dafydd jn
frenhin.
32 Ac 0 feibion Issachar, ™ y rhai a
fedrent ddeall yr amseroedd i wyb-
od beth a ddylai Israel ei "\vneuthur,
eu pennaethiaid hwynt oedd ddeu-
cant, a'u hoU frodyr oedd wrth eu
gorchymyn hwynt.
33 0 Zabulon, y rhai a aent aUan
i ryfel, yn medru rhyfela â phob
arfau rhyfel, deng mil a deugain,
yn medi'u byddino, a hynny ^yn
ifyddlawn.
34 Ac o Naphtali, mil o dywysog-
ion, a chyd â hwynt, â tharian a
gwaywffon, ddwy fil ar bymtheg ar
hugain.
35 Ac o'r Daniaid, wyth .mil ar
hugain a chwe chant, yn medru
rhyfela.
36 Ac o Aser yr oedd deugain
mil yn myned allan mewn byddin,
yn medru ^rhyfela.
37 Ac o'r tu hwnt i'r lorddonen,
o'r Reubeniaid, ac o'r Gadiaid, ac o
banner llwyth Manasseh, y daeth
chwech ugain mil mewn pob rhyw
arfau cymmwys i ryfel.
38 Yr hoU ryfelwyr hyn, yn medru
byddino, a ddaethant me^vn calon
berifaith i Hebron, i wneuthur Da-
fydd yn frenhin ar hoU Israel : a'r
rhan arall o Israel oedd hefyd yn
un feddwl i wneuthur Daiydd yn
frenhin.
39 A hwy a fuant yno gyd â Da-
fydd dridiau, yn bwytta ac yn yfed:
canys eu brodyr a arlwyasant idd-
ynt hwy.
40 A hefyd, y rhai oedd agos at-
tynt hwy, hyd Issachar, a Zabulon,
a Naphtali, a ddygasant fara ar
asynod, ac ar gamelod, ac ar falod,
ac ar y chain, yn ''fwyd, yn fiawd, yn
ffigys, ac yn resingau, ac yn win,
ac yn olew, ac yn wartheg, ac yn
ddefaid yn helaeth: o herwydd yr
ydoedd llawenydd yn Israel.
PENNOD XIII.
1 Dafydd mewn rhwysg faior yn cyrchu yr
arch o Ciriath-jearirn, 9 ac, o henoydd taro
TJzza, yn gadael yr arch yn nliŷ Obed-edom.
A DAFYDD a ymgynghorodd â
chapteniaid y miloedd a'r can-
noedd, ac â'r hoU dywysogion.
2 A Dafydd a ddywedodd wrth
hoU gynnulleidfa Israel, Os da gen-
nych chwi, a bod hyn o'r Arglwydd
ein Duw, ^danfonwn ar led at ein
brodyr y rhai a weddiUwyd trwy
hoU diroedd Israel, a chyd â hwynt
at yr offeiriaid a'r Lefiaid o fewn
^eu dinasoedd a'u meusydd pen-
trefol, i'w cynnull hwynt attom ni,
3 A dygwn '^drachefn arch ein
Duw attom ni ; canys nid ymofyn-
asom â hi yn nyddiau Saul.
4 A'r holl dyrfa a ddywedasant
am wneuthm' felly : canys uniawn
oedd y peth y'ngolwg yr hoU bobl.
5 Felly *y casglodd Dafydd hoU
Israel ynghyd, o Sihor yr Aipht, hyd
y ffordd y delir 1 Hemath, i ddwyn
arch Duw o ^Ciriath-jearim.
6 A Dafydd a aeth i fynu, a holl
Israel, i " Baalah, sef Ciriath-jearim,
yr hon sydd yn Judah, i ddwyn oddi
yno arch yr Arglwydd Dduw, yr
hwn sydd yn preswylio rhwng y
cerubiaid, ar yr hon y gelwir ei
enw ef.
7 A hwy a ^ ddygasant arch Duw
^ ar fen newydd o dŷ Abinadab :
ac IJzza ac Ahi'o oedd yn gyrru y
fen.
8 A Dafydd a holl Israel oedd yn
chwarae ger bron Duw, îlu hoîì
nerth, ac â chaniadau, ac â thelyn-
au, ac â nablau, ac â thympanau,
ac â symbalau, ac âg udgyrn.
9 IT A phan ddaethant hyd lawr-
dyrnu ^ Cidon, TJzza a estynodd ei
law i ddala yr arch, canys yr ychain
■^ oedd yn ei hysg^vyd hi.
10 Ac ennynodd Hid yr Arglwydd
yn erbyn IJzza, ac efe a'i lladdodd
ef, ^ oblegid iddo estyn ei law at yr
Cyn
CRIST
1048.
6 Neu,
ymhorih o
flaud, &c.
1045.
2 Heb.
torrwn
allan a
daiifonwn.
3 Heb. íîiíi-
asoedd eu
meusijdd.
4 Heb.
o amgylch.
1 2 Sam. 6.
1.
b 1 Sam. 6.
21. a 7. 1.
cJos. 15. 9,
CO.
5 Heb.
wnaethant
ir arch
farchog-
aeth ar, SíC.
<t Edrych
Num.4. 15.
)ieii. 15. 2,
13.
6 A elwir
Nachon,
2 Sam. Ö. 6.
7Neu,
a dram-
gwyddent.
e Niun. 4.
15.
Dafydcl yn govciifygii
I. CHRONICL, XIV.
y Phillstiaid.
eSef,
Bhxvyg
Uzza,
9 Heb. «//)«-
rmidcdd.
f Fel pen.
20. 5.
Cylch
1043.
» 2 Sam. 5.
11, &c.
2 Heb. etio.
* pen, 3. 5.
SNeu,
Eliada,
2 Sam. 5.
16.
e 2 Sam. 5.
17.
1047.
arch; ac yno y bu efe farw ger
bron Duw.
11 A bu ddrwg gan Dafydd am
i'r Aeglwydd ^^vygo rhwygiad yn
Uzza ; ac efe a alwodd y lie h^vnnw
^ Peres-uzza, hyd y dydd liwn.
12 A Dafydd a oftiodd Dduw y
dydd hwnnw, gan ddywedyd, Pa
fodd y dygaf arch Duw i mewn
attaf fi?
13 Ac ni Mdug Dafydd yr arch
atto ei hun i ddinas Dafydd, ond
efe a'i cludodd hi i dŷ Obed-edom
y Gethiad.
14 Ac arch Duw a arhosodd gyd
a theulu Obed-edom, yn ei dŷ ef,
dri mis. A'r Arglwydd a fendith-
iodd ^dŷ Obed-edom, a'r hyn oil
ydoedd eiddo.
PENXOD XIV.
1 Caredigrwydd Hiram i Dafydd. 2 Ded-
wyddwch Dafydd o^i hoU, oH wragedd, ac
oH hlant. 8 Y ddwy orucliafiaeth a gafodd
efe yn erhyn y Philistiaid.
HIRAM brenhin Tyrus a an-
fonodd genhadau at Dafydd,
a choed cedr, a seiri meini, a seiri
prennau, i adeiladu iddo ef dŷ.
2 A gwybu Dafydd sicrhâu o'r
Arglwydd ef yn frenhin ar Israel :
canys yr oedd ei frenhiniaeth ef
wedi ei dyrchafu yn uchel, o her-
wydd ei bobl Israel.
3 ÌÍ A chymmerth Dafydd wragedd
^ychwaneg yn Jerusalem: a Dafydd
a genhedlodd feibion ychwaneg, a
merched.
4 A ''dyma enwau y plant oedd
iddo ef yn Jerusalem : Sammua, a
Sobab, Nathan, a Solomon,
5 Ac Ibhar, ac Elisua, ac El-
palet,
6 A Nogah, a Nepheg, a Japhia,
7 Ac Elisama, a "Beeliada, ac Eli-
phalet
8 1Í ""A phan glybu y Philistiaid
fod Dafydd wedi ei enneinio yn
frenhin ar hoU Israel, y Philistiaid
oil a aethant i fynu i geisio Da-
fydd : a chlybu Dafydd, ac a aeth
allan yn eu herbyn hwynt.
9 A'r Philistiaid a ddaethant ac
a ymwasgarasant yn nyíFryn Re-
phaim.
10 A Dafydd a ymgynghorodd â
Duw, gan ddyAvedyd, A âf fi i
fynu yn erbyn y Philistiaid? ac a
roddi di hwynt yn fy llaw i? A'r
Arglwydd a ddywedodd wiiho,
Ccrdda i fynu, canys mi a'u rhodd-.
af hAvynt yn dy law dL
11 Felly yr aethant i fjnu i
^ Baal-perasim, a Dafydd a'u taraw-
odd hwynt yno. A Dafydd a ddy-
wedodd, Duw a dorrodd i mewn
ar fy ngelynion trwy fy llaw i, fel
rhwygo dyfroedd : am hynny y
galwasant h^YJ enw y Ue hwnnAV
Baal-perasim.
12 A phan adawsant hwy eu duw-
iau, dywedodd Dafydd am eu llosgi
hwynt yn tan.
13 A thrachefn etto y Philistiaid
a ymwasgarasant yn y dyffryn.
14 A Dafydd a ymgynghorodd â
Duw drachefn; a Duw a ddywed-
odd wrtho, Na ddos i fynu ar eu
hoi hwynt, tro ymaith oddi wrth-
3Tit, ^a thyred amynt ar gyfer y
morwydd.
15 A phan glywech drwst cerdded-
iad ym mrig y morwydd, yna dos
aUan i ryfel: canys y mae Duw
wedi myned o'th flaen di, i daro
llu y Philistiaid
16 A gwnaeth Dafydd megis y
gorchymynasai Duw iddo; a hwy
a darawsant lu y Philistiaid o
Gibeon hyd Gazer.
17 Ac enw Dafydd a aeth trwy
yr hoU wledydd; a'r Arglwydd a
roddes ei arswyd ef ar yr hoU gen-
hedloedd.
PENNOD XV.
1 Dafydd yn parottoi lie Vr arch, yn trefnu
yr offeiriaid a'r Lefiaid Vw chyrchu hi o
dy Obed-edom, 25 ac yn ei dwyn hi yn ei
hoi mewn Uawenydd mawr. 29 Michal yn
ei dd'iystyru ef.
A DAFYDD a wnaeth iddo dai
yn ninas Dafydd, ac a barot-
tôdd le i arch Duw, ac a osododd
iddi babell.
2 A Dafydd a ddywedodd, ""Md
yw i neb ddwyn arch Duw, ond
i'r Lefiaid : canys hwynt a ddewis-
odd yr Arglwydd i dd\iyti arch
Duw, ac i weini iddo ef yn dragy-
^vydd.
3 A Dafydd a g}'nhulIodd holl
Israel i Jenisalem, i ddwyn i fynu
arch yr Arglwydd i'w Ue a barot-
toisai efe iddi hi
4 A Dafydd a gynhullodd feibion
Aaron, a'r Lefiaid.
5 0 feibion Cohath; Uriel y pen-
naf, a'i ^ frodyr, cant ac ugain.
G 0 feibion Merari ; Asaiah y pen-
naf, a'i frodyr, dau cant ac ugain.
7 0 feibion Gersom ; Joel y
pennaf, a'i frodyr, cant a deg ar
hugain.
Cyn
CRIST
1047.
4Sef,
lie rhwyg-
iadau.
d 2 Sam. 5.
23.
1042.
1 Num. i. 2,
Cvlch
1U42.
2 Ncu,
geraint.
Divyn yr arch i meimi
I. CHRONICL, XVI.
i ddinas Dafydd,
Cyn
CRIST
Cylch
1042.
«> Ezod. 6.
22.
c Exod. 6.
18.
»2 Sam. 6. 3.
pen. 13. 7.
e lien. 13.
10,11.
f Esod. 25.
U.
Num. 4. 15.
a". 9.
E pen. 6. 33.
ii pen. 6. 39.
1 pen. 6. 44.
S ad. 18,
Jaazitl.
3 Neu,ar-yr
wyihfed i
orucnwjl-
i Neu , dud.
B Heb.
di/rchaf-
iad.
8 0 feibion ^ Elisaphan ; Semaiah
y pennaf, a'i frodyr, dau cant.
9 0 feibion •= Hebron ; Eliel y pen-
naf, a'i frodyr, pedwar ugain.
10 0 feibion Uzziel ; Amminadab y
pennaf, a'i frodyr, cant a deuddeg.
11 A Dafydd a alwodd am Sadoc
ac am Abiathar yr offeiriaid, ac am
y Lefiaid, am Uriel, Asaiah, a Joel,
Semaiah, ac Eliel, ac Amminadab,
12 Ac a ddywedodd wrthynt, Chwi
sydd bennau-cenedl ym mhlith y
Lefiaid : ymsancteiddiwch chwi a'ch
brodyr, fel y dygoch i fynu arch
Arglwydd Dduw Israel iV lie a
barottoais iddi hi.
13 "^0 herwydd nas givnaethocli o'r
dechreuad, ^y torrodd yr Arglwydd
ein Duw arnom ni, oblegid na cheis-
iasom ef yn y modd y dylesym.
14 Felly yr offeiriaid a'r Lefiaid a
ymsancteiddiasant i ddwyn i fynu
arch Arglwydd Dduw Israel.
15 A meibion y Lefiaid a ddygas-
ant arch Dtjw ar eu hysgwyddau,
wrth drosolion, megis '^y gorchymyn-
odd Moses, yn ol gair yr Arglwydd.
16 A Dafydd a ddywedodd wrth
dywysogion y Lefiaid, ar iddynt
osod eu brodyr y cerddorion i
leisio âg offer cerdd, nablau, a
thelynau, a symbalau, yn Ueisio gan
ddyrchafu. Uef me^vn gorfoledd.
17 Felly y Lefiaid a osodasant
^Heman mab Joel; ac o'i frodyr
ef ^ Asaph mab Berechiah; ac o
feibion Merari eu brodyr, 'Ethan
mab Cusaiah.
18 A chyd â hwynt eu brodyr o'r
ail radd, Zechariah, Ben, a Jaaziel,
a Semiramoth, a Jehiel, ac Unni,
Eliab, a Benaiah, a Maasiah, a Mat-
tithiah, ac Elipheleh, a Micniah, ac
Obed-edom, a Jehiel, y porthorion.
19 Felly Heman, Asaph, ac Ethan,
y cerddorion, oeddynt i leisio â
symbalau pres.
20 A Zechariah, ac ''Aziel, a Se-
miramoth, a Jehiel, ac Unni, ac
Eliab, a Maasiah, a Benaiah, a gan-
ent nablau ar Alamoth.
21 A Mattithiah, ac Elipheleh, a
Micniah, ac Obed-edom, a Jehiel,
ac Azaziah, oeddynt ^ â thelynau
ar y Seminith i ragori.
22 Chenaniah hefyd oedd flaenor
y Lefiaid ar y ^ gan : efe a ddysg-
ai eraill am y ''gân, canys cyfar-
wydd ydoedd.
23 A Berechiah ac Elcanah oedd
borthorion i'r arch.
24 A Sebaniah, a Jehosaphat, a
Nathaneel, ac Amasai, a Zechariah,
a Benaiah, ac Eliezer, yr offeiriaid,
^oedd yn lleisio me^vu udgyrn o
flaen arch Dtjay: Obed-edom hefyd
a Jehiah oedd borthorion iY arch.
25 11 Felly ""Dafydd a henuriaid
Israel, a thywysogion y miloedd,
a aethant i ddwyn i fynu arch cyf-
ammod yr Arglwydd o dŷ Obed-
edom mewn Uawenydd.
26 A phan gynnorthwyodd Duw
y Lefiaid oedd yn dwyn arch cyf-
ammod yr Arglwydd, hwy a off-
rymmasant saith o fustych, a saith
0 hyrddod.
27 A Dafydd oedd wedi ymwisgo
mewn gwisg o lian main ; a'r holl
Lefiaid, y rhai oedd yn dwyn yi-
arch, a'r cantorion, Chenaniah hef-
yd meistr y "^gân, a'r cerddorion.
Ac am Dafydd yr oedd ephod lian.
28 A holl Israel a ddygasant i
fynu arch cyfammod yr Arglwydd
â bloedd, â llais ^trwmped, âg ud-
gyrn, ac â symbalau, yn lleisio gyd
a'r nablau a'r telynau.
29 1Í A " phan ydoedd arch cyfam-
mod yr Arglwydd yn dyfod i
ddinas Dafydd, Michal merch Saul
a edrychodd trwy ffenestr, ac a
ganfu Dafydd y brenhin yn dawns-
io ac yn chwarae : a hi a'i diimyg-
odd ef yn ei chalon.
PEXNOD XVI.
1 Dafydd yn aherthu, 4 yii ordeinio cantorioii
i ganu mawl i Dduw, 7 yn gwneuthur Psalm
0 dd'iolch i Dduw, 37 yn gosod gweinidog-
ion, a phorthorion, ac offeiriaid, a cJierdd-
orion, i weini i'r arch yn wastadol.
FELLY ^y dygasant hwy arch
DxJW 1 mewn, ac a'i gosodas-
ant hi y'nghanol y babell a osodasai
Dafydd iddi hi : a hwy a offrym-
masant ofírymmau poeth ac ebyrth
hedd ger bron Duw.
2 Ac wedi i Dafydd orphen ab-
erthu offrymmau poeth ac ebyrth
hedd, efe a fendithiodd y bobl yn
enw yr Arglwydd.
3 Ac efe a rannodd i bob un o
Israel, yn wr ac yn wraig, dorth
o fara, a dryll o gig, a chostrelaid
o win.
4 1Í Ac efe a osododd ger bron
arch yr Arglwydd weinidogion o'r
Lefiaid, i gofio, ac i foliannu, ac i
glodfori Arglwydd Ddtjw Israel.
5 Asaph oedd bennaf, ac yn ail
iddo ef Zechariah, Jeiel, a Semira-
moth, a Jehiel, a Mattithiah, ac
Cyn
CRIST
Cylch
1042.
1 Num. 10. 8,
m 2 Sam. 6.
12, 13, Izc.
5 Neu, clud.
n 2 Sam. 6.
16.
Cylch
1042.
» 2 Sam. 6.
17.
Psalm Dafydd
I. CHRONICL, XYI.
o ddiolcligarwch.
Cyn
CRIST
Cylch
1042.
1> Edrych
2 Sam. 23.
1.
«1 Gen. 17.
a 26. 3.
a 28. 13.
a 35. 11.
2Heb.
llinyn,
8Heb.
gwỳr rhi/.
• Gen. 34.
30.
f Gen. 12.
17. a 20. 3.
Exod.7.15.
S Pa. 105.
13.
b P3. 9G. 1.
Eliab, a Benaiah, ac Obed-edom: a
Jeiel âg offer nablau, a thelynau ; ac
Asaph oedd yn lleisio â symbalau.
6 Benaiah hefyd a Jahaziel yr off-
eiriaid oedd âg udgyrn yn wastadol
0 flaen arch c^ammod Duw.
7 IT Yna y dydd hwnnw y rhodd-
es Dafydd y Psalm hon ^ yn gyntaf
i foliannu yr Arglwydd, yn Haw
Asaph a'i frodyr.
8 ''Moliennwch yr Arglwydd,
gelwch ar ei enw ef, hysbyswch
ei weithredoedd ef ym mhlith y
bobloedd.
9 Cenwch iddo, clodforwch ef, ym-
adroddwch am ei holl ryfeddodau.
10 Ymlawenychwch yn ei enw
sanctaidd ef; ymhyfryded calon y
sawl a geisiant yr Arglwydd.
11 Ceisiwch yr Arglwydd a'i
nerth ef, ceisiwch ei wyneb ef yn
wastadoL
12 Cofiwch ei wyrthiau y rhai a
wnaeth efe, ei ryfeddodau, a barn-
edigaethau ei enau;
13 Chwi had Israel ei was ef, chwi
meibion Jacob ei etholedigion ef
14 Efe yiv yr Arglwydd ein Duw
ni ; ei farnedigaethau ef sydd tr^vy
yr holl ddaear.
15 Cofiwch yn dragywydd ei gyf-
ammod ; y gair a orchymynodd efe
i fil o genhedlaethau ;
16 "^Yr hwn a gyfammododd efe
âg Abraham, a'i Iw i Isaac :
17 Ac a osododd efe yn ddeddf i
Jacob, ac yn gyfammod tragywydd-
01 i Israel,
18 Gan ddywedyd, I ti y rhoddaf dir
Canaan, ^ rhandir eich etifeddiaeth.
19 Pan nad oeddych ond ^ychyd-
ig, ^ le, ychydig, a dieithriaid ynddi ;
20 A pJian rodient o genhedlaeth
i genhedlaeth, ac o un frenhiniaeth
at bobl eraill ;
21 Ni adawodd efe i neb eu gor-
thrymmu: ond efe ^a geryddodd
frenhinoedd o'u plegid hwy, gan
ddywedyd,
22 sNa chyffyrddwch â'm hennein-
iog, ac na ddrygwch fy mhrophwydi.
23 ^Cenwch i'r Arglwydd yr holl
ddaear : mynegwch o ddydd i ddydd
ei iachawdwriaeth ef.
24 Adroddwch ei ogoniant ef ym
mhlith y cenhedloedd; al wyrthiau
ym mhhth yr hoU bobloedd.
25 Canys mawr yw yr Arglwydd,
a chanmoladwy iawn : ofiiadwy hef-
yd yw efe goruwch yr holl dduwiau.
26 O herwydd holl dduwiau y
'bobloedd ydynt eilunod; ond yr
Arglwydd a ^vnaetli y nefoedd.
27 Gogoniant a harddwch sydd
ger ei fron ef : nerth a gorfoledd
yn ei fangre ef.
28 Moeswch i'r Arglwydd, chwi
deuluoedd y bobloedd, moeswch i'r
Arglwydd ogoniant a nerth.
29 Moeswch i'r Arglwydd ogon-
iant ei enw : dygwch aberth, a deu-
wch ger ei fron ef; ymgrymmwch
i'r Arglwydd mewn prydferthwch
sancteiddrwydd.
30 Ofnwch rhagddo ef yr holl
ddaear: y byd hefyd a sicrhêir, fel
na syflo.
31 Ymlawenyched y nefoedd, ac
ymhyfryded y ddaear; a dywedant
ym mhlith y cenhedloedd, Yr Ar-
glwydd sydd yn teyrnasu.
32 Rhued y môr a'i gyflawnder;
llawenhâed y maes, a'r hyn oil y
sydd ynddo.
33 Yna prennau y coed a ganant
o flaen yr Arglwydd, am ei fod yn
dyfod i farnu y ddaear.
34 ^Clodforwch yr Arglwydd;
canys da yw: o herwydd ei dru-
garedd sydd yn dragywydd,
35 A dywedwch, ^Achub ni, 0
Dduw ein hiachawd^vriaeth, casgi
ni hefyd, a gwared ni odd! wrth
y cenhedloedd, i foliannu dy enw
sanctaidd di, ac i ymogoneddu yn
dy foliant.
36 Bendigedig fyddo Arglwydd
Dduw Israel, o dragywyddoldeb
hyd dragywyddoldeb. A dywed-
odd yr holl ™bobl, Amen, gan fol-
iannu yr Arglwydd.
37 1Í Ac efe a adawodd yno, o
flaen arch cyfammod yr Arglwydd,
Asaph a'i frodyr, i weini ger bron
yr arch yn wastadol, gwaith dydd
yn ei ddydd:
38 Ac Obed-edom, a'u brodyr,
wy th a thri ugain ; Obed-edom hef-
yd mab Jedüthun, a Hosah, i fod
yn borthorion :
39 Sadoc yr offeiriad, a'i frodyr
yr offeiriaid, o flaen ''tabernacl yr
Arglwydd, °yn yr uchelfa oedd
yn Gibeon,
40 I oflrymmu poeth-oflrymmau
i'r Arglwydd ar allor y poeth-
offrwm yn wastadol Pfore a hwyr,
yn ol yr hyn oil sydd ysgrifenedig
y'nghyfraith yr Arglwydd, yr hon
a orchymynodd efe i Israel :
41 A chyd â hwynt Heman, a
Jeduthun, a'r etholedigion eraill, y
Cyn
CRIST
Cylch
1042.
i Lef. 19. 4.
k Pa. 107. 1.
a 118. 1.
a 136. 1.
1 Ps. 106.
4T, 48.
a Dout. 27.
15,
n pen. 21. 29,
2 Gürün.
1.3,
0 1 Bren,
3.4.
P Exod. 29.
38.
Num. 28. a
Nathan yn dangos
I CHRONICL, XVII.
pivij a adeiladai y deml.
Cyn
CRIST
Cylch
1042.
9 2 Chron.
5.13.
a 7. 3.
Ezra 3. 11.
Jer. 33. 11.
» 2 Sam. '
1, <Sic.
rhai a hysbysasid wrth eu henwau,
i foliannu yr Arglwydd, i am fod
ei drugaredd ef yn dragywydd :
42 A chyd â hwynt Heman, a
Jeduthun, yii Ueisio âg udgyrn, ac
â symbalau i'r cerddorion, ac offer
cerdd Duw: a meibion Jeduthun
oedd wrth y porth.
43 A'r holl bobl a aethant bob un
i'w dŷ ei hun: a Dafydd a ddy-
chwelodd i fendigo ei dŷ yntau.
PENNOD XVIL
1 Nathan unwaitli yn foddlawn i ar/eddyd
Bafydd ar adeiladu tŷ i Dduw, 3 a chioedi
hynny, trwy air Duw, yn gwarafun iddo :
11 yn addaw iddo fendiihion a daioni yn
ei had. 16 Gweddi Dafydd aH dd'iolch.
ATHAN oedd Dafydd yn trigo
yn ei dŷ, Dafydd a ddywed-
odd wrth Nathan y prophwyd, Wele
fi 3^11 trigo mewn tŷ o gedrwydd,
ac arch cyfammod yr Arglwydd
dan gortynnau.
2 Yna Nathan a ddywedodd wrth
Dafydd, Gwna yr hyn oil sydd yn
dy galon; canys y mae Duw gyd
â thi.
3 "Í A'r noson honno y daeth gair
Duw at Nathan, gan ddywedyd,
4 Dos, a dywed i^Tth Dafydd fy
ngwas, Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd; Nid adeiledi di i mi dy
i breswylio ynddo.
5 Canys ni phreswyliais i mewn
tỳ er y dydd y dygais i fynu Israel
hyd y dydd hwn, ond bum o babeU i
babeU, ac o dabernacl hwy gilydd.
6 Ym mha le bynnag y rhodiais
gyd â holl Israel, a yngenais i air
wrth un o famwyr Israel, i'r rhai
y gorchymynaswn borthi fy mhobl,
gan ddywedyd, Paham nad adeil-
adasoch i mi dy o gedrwydd?
7 Ac yr awr hon fel hyn y dy-
wedi wrth Dafydd fy ngwas, Fel
hyn y dywed Arglwydd y Uuoedd,
Myfi a'th gymmerais di o'r gorlan,
|oddi ar ol y praidd, i fod yn dy-
j wysog ar fy mhobl Israel.
I 8 A bum gyd â thi, i ba le bynnag
y rhodiaist, torrais ymaith hefyd dy
holl elynion o'th flaen, a gwneuth-
um enw i ti megis enw y gwŷr
mawr sydd ar y ddaear.
9 Gosodaf hefyd i'm pobl Israel le,
ac a'u plannaf, a hwy a drigant yn eu
lie, ac ni symmudir hwynt mwyach ;
a meibion anwiredd ni chwanegant
eu cystuddio, megis yn y cyntaf,
10 Ac er y dyddiau y gorchymyn-
ais i farnwyr/oc? ar fy mhobl Israel;
darostyngaf hefyd dy holl elynion
di, a mynegaf i ti yr adeilada yr
Arglwydd i ti dy.
11 1 A bydd pan gyflawner dy
ddyddiau di i fyned at dy dadau,
y cyfodaf dy had ar dy ol di, yr
hwn a fydd o'th feibion di, a mi
a sicrhâf ei deyrnas ef
12 Efe a adeilada i mi dy, a min-
nau a sicrhâf ei deym-gadair ef byth.
13 ^Myfi a fyddaf iddo ef yn dad,
ac yntau fydd i mi yn fab, a'm
trugaredd ni thynnaf oddi wrtho
ef, megis y tynnais oddi wrth yr
hwn a fii o'th flaen di.
14 Ond ''mi a'i gosodaf ef yn fy
nhy, ac yn fy nheyrnas byth; a'i
deyrn-gadair ef a sicrhêir byth.
15 Yn ol yr hoU eiriau hyn, ac yn
ol yr holl weledigaeth hon, felly y
llefarodd Nathan wrth Dafydd.
16 1Í A daeth Dafydd y breuhin,
ac a eisteddodd ger bron yr Ar-
glwydd, ac a ddywedodd, Pwy
ydwyf fi, 0 Arglwydd Dduw, a
pheth yw fy nhy, pan ddygit fi
hyd yma?
17 Etto bychan yw hyn yn dy
olwg di, 0 Dduw; canys dywed-
aist am dy dy was dros hir o am-
ser, a thi a edrychaist arnaf, 0 Ar-
glwydd Dduw, fel ar gyflwr dyn
uchel-radd.
18 Pa beth a chwanega Dafydd
ei ddyivedyd wrthyt mAvyach am
anrhydedd dy was? canys ti a ad-
waenost dy was.
19 0 Arglwydd, er mwyn dy
was, ac yn ol dy feddwl dy hun, y
gwnaethost yr holl fawredd hyn, i
ddangos pob mawredd.
20 0 Arglwydd, nid oes neb fel
tydi, ac nid oes Duw ond tydi, yn ol
yr hyn oil a glywsom â'n clustiau.
21 A pha un genedl ar y ddaear
sydd megis dy bobl Israel, yr hon
yr aeth Duw i'w gwaredu yn bobl
iddo ei hun, i osod i ti enw mawr
ac ofiiadwy, gan fwrw aUan gen-
hedloedd o flaen dy bobl, y rhai a
waredaist ti o'r Aipht ?
22 Ti hefyd a wnaethost dy bobl
Israel yn bobl i ti byth : a thi, Ar-
glwydd, a aethost }ti Dduw idd-
ynt hwy.
23 Am hynny yr awr hon, Ar-
glwydd, y gair a lefaraist am dy
was, ac am ei dy ef, poed sicr fy'ddo
byth : g^vna fel y Uefaraist.
24 A phoed sicr fyddo, fel y mawr-
hâer dy enw yn dragywydd, gan
Cyn
CKIST
Cylch
1042.
b 2 Sam. 7.
14.
Dafydd yn gorclifygu
I. CHRONICL, XVIII.
y PhiUstiaid dr Syriaid.
Cyn
CRIST
Cylch
1042.
EHeb.
■ ddatgudd-
iaist glast
dy was.
31ÍCII, bti.
Cylch
1040.
• 2 Sam. 8.
l,<Sie.
BNeu,
Hctdarlezer,
2 Sam. 8.3.
S A clwir
vn llyl'r
Samuel,
Beta, a
Berothai.
b 1 Bren. 7.
23.
2 Cbron. 4.
15.
* Neu, Toi.
2 Siiin. 8. 9.
ddywedyd, Arglwydd y Uuoedd,
Duw Israel, sydd Dduw i Israel:
a bydded tŷ Dafydd dy was yn sicr
ger dy fron di.
25 Canys ti, 0 fy Nuw, a Mdy-
wedaist i'th was, yr adeiladit ti dy
iddo ef: am hynny y cafodd dy
was weddio ger dy iron di.
26 Ac yr a>vr lion, Arglwydd, ti
ydwyt Dduw, a thi a lefaraist am
dy dy was, y daioni hwn ;
27 Yn awr gan hynny ^bid wiw
gennyt fendigo tŷ dy was, i fod ger
dy fron yn dragywydd : am i ti, 0
Arglwydd, ei fendigo, bendigedig
fydd yn dragywydd.
PENNOD XVIII.
1 Dafydd yn darostwng y Philistiaid a'r Moah-
iaid ; 3 yn taro Hadarezer a'r Syriaid. 9
Tou yn danfon Hadoram âg anrJiegion i
fendithio Dafydd; 11 ac yntau yn cyssegru
yr anrhegion a!r yspail i Dduw; 13 yn
gosod amddiffynfeydd yn Edom, 14 Sicydd-
ogion Dafydd.
A*DARFÜ wedi hyn, i Dafydd
daro y Philistiaid, a'u daros-
twng hwynt, a dwyn Gath a'i phen-
trefi o law y Philistiaid.
2 Hefyd efe a darawodd Moab;
a'r Moabiaid a fuant weision i Da-
fydd, yn dwyn treth.
3 liTarawodd Dafydd hefyd ^ Ha-
darezer brenhin Sobah hyd Ha-
math, pan oedd efe yn myned i
sicrhâu ei lywodraeth wrth afon
Euphrates.
4 A Dafydd a ddug oddi arno ef
fil o gerbydau, a saith mil o wỳr
meirch, ac ugain mil o wŷr traed;
a thorrodd Dafydd linynnau garr
meirch yr hoU gerbydau, ond efe a
adawodd o honynt gan cerbyd.
5 A phan ddaeth y Syriaid o Da-
mascus i gynnorthwyo Hadarezer
brenhin Sobah, Dafydd a laddodd o'r
Syriaid ddwy fil ar hugain o wŷr.
6 A gosododd Dafydd amddiffyn-
feydd yn Syria Damascus: a bu y
Syriaid yn weision i Dafydd, yn
dwyn treth. A'r Arglwydd a wared-
odd Dafydd i ba le bynnag yr aeth.
7 A Dafydd a gymmerodd y tariaii-
nau aur oedd gan weision Hadar-
ezer, ac a'u dug hwynt i Jerusalem,
8 Dug Dafydd hefyd o ^Tibhath,
ac o Chun, dinasoedd Hadarezer,
lawer iawn o bres, a'r hwn y g^vnaeth
^Solomon y mor pres, a'r colofnau,
a'r llestri pres.
9 U A phan glybu *Tou brenhin
Hamath daro o Dafydd holl lu Ha-
darezer brenhin Sobah ;
10 Efe a anfonodd at y brenhin
Dafydd ^Hadoram ei fab, a phob
llestri aur, ac arian, a phres, gyd ûg
ef, i ymofyn am ei iechyd ef, ac i'w
fendithio ef, am iddo ryfela yn erbyn
Hadarezer, a'i daro ef : canys ^rhyfela
yr oedd Hadarezer yn erbyn Tou.
11 11 Y rhai hynny hefyd a gys-
segrodd y brenhin Dafydd i'r Ar-
glwydd, gyd a'r arian a'r aur a
ddygasai efe oddi ar yr holl gen-
hedloedd, sef oddi ar Edom, ac
oddi ar Moab, ac oddi ar feibion
Ammon, ac oddi ar y Philistiaid,
ac oddi ar Amalec.
12 Ac Abisai mab Serfiah a ''ladd-
odd o Edom, yn nyffryn yr halen,
dair mil ar bymtheg.
13 IT Ac efe a osododd amddiffyn-
feydd yn Edom ; a'r holl Edomiaid
a fuant weision i Dafydd. A'r Ar-
glwydd a gadwodd Dafydd i ba
le bynnag yi' aeth efe.
14 IT A Dafydd a deyrnasodd ar holl
Israel, ac yr oedd efe yn gwneuthur
barn a chyfiawnder i'w holl bobl.
15 A Joab mab Serfiah oedd ar y
Uu; a Jehosaphat mab Ahilud yn
gofiadur ;
16 A Sadoc mab Ahitub, ac '^Abi-
melech mab Abiathar, oedd offeir-
iaid; a ^Safsa yn ysgrifenydd;
17 Benaiah hefyd mab Jehoiada
oedd ar y Cerethiaid a'r Peleth-
iaid ; a meibion Dafydd oedd y rhai
pennaf wrth law y brenhin.
PENNOD XIX.
1 Traha Hanun aV cenhadau a, ddanfonasai
Dafydd i'lc gysuro ef am ei dad. 6 Yr Am-
moniaid yn cael nerth gan y Syriaid; a
Joab ac Abisai yn eu gorclifygu hwynt. 16
Sophacli yn cael cymmorth etto gan y Syr-
iaid; a Dafydd yn ei ladd ef.
AG ar ol hyn ^y bu i Nahas
. brenhin meibion Ammon farw;
a 1 fab a deyrnasodd yn ei le ef
2 A Dafydd a ddywedodd, Gwuaf
garedigrwydd â Hanun mab Na-
has, o herwydd gwnaeth ei dad â
myfi garedigrwydd Ac anfonodd
Dafydd genhadau i'w gysuro ef am
ei dad. A gweision Dafydd a ddaeth-
ant i wlad meibion Ammon, at Ha-
nun, i'w gysuro ef.
3 A thywysogion meibion Ammon
a ddywedasant wrth Hanun, Ai an-
rhydeddu dy dad di y mae Dafydd
2yn dy dyb di, am iddo anfon cys-
urwyr attat ti? onid i chwilio, ac
i ddifetha, ac i droedio y wlad, y
daeth ei weision ef attat ti ?
Cyn
CRIST
Cylch
1040.
5 Neu,
Joram,
2 Sam. 8.
10.
<■> Ileb.
rhtifelivr
oedd.
c 2 Sam. 8.
13.
7 2 Sam. 8-
AJiimelec/i.
s A elwir
Seraiah,
2 Sam. 8.
17. a íjìsre,
1 Bren. 4.
3.
Cylch
1037.
» 2 Sam. 10.
1, &c.
2 Heb. J/w
dy chrg di.
Gorchfygu yr Ammonlaid. I CHRONIC L, XX
Anrheithio Rabbah.
Cyn
CKIST
Cylcb
1037.
SHeb.
t ddrewi.
1037.
< Neu, ivyr
ieuaingc.
Cylch
1036.
4 Yna y cymmerth Hanun weis-
ion Dafydd, ac a'u heilliodd liwynt,
ac a dorrodd eu dillad hwynt yn
eu banner, wrth eu cluniau, ac a'u
gyrrodd hwynt ymaith.
5 A hwy a aethant, ac a fynegas-
ant i Dafydd am y gwŷr. Ac efe a
anfonodd iV cyfarfod hwynt: can-
ys y gwŷr oedd wedi cywilyddio yn
fawr. A dywedodd y brenhin, Trig-
wch yn Jericho hyd oni thyfo eich
barfau ; yna dychwelwch.
6 IT Yna meibion Amnion a wel-
sant ddarfod iddynt eu gwneuthur
eu hunain ^ yn gas gau Dafydd ;
ac anfonodd Hanun a meibion
Ammon fil o dalentau arian, i gyf-
logi iddynt gerbydau a marchogion
o Mesopotamia, ac o Syi'ia-maachah,
ac o Sobah.
7 A chyflogasant iddynt ddeu-
ddeng mil ar hugain o gerbydau, a
brenhin Maachah a'i bobl ; y rhai
a ddaethant, ac a wersyllasant o
flaen Medeba. A meibion Ammon
hefyd a ymgasglasant o'u dinas-
oedd, ac a ddaethant i ryfeL
8 A phan gfybu Dafydd, efe a an-
fonodd Joab, a holl lu y cedyrn.
9 A meibion Ammon a aethant all-
an, ac a ymfyddinasant ivrth borth
y ddinas : a'r brenhinoedd y rhai a
ddelsai oedd o'r neilldu yn y maes.
10 A phan ganfu Joab fod wyneb
y rhyfel yn ei erbyn ef ym mlaen
ac yn ol, efe a etholodd o holl
* etholedigion Israel, ac a% bydd-
inodd hivynt yn erbyn y Syriaid.
11 A gweddill y bobl a roddes
efe dan law Abisai ei frawd ; a h wy
a ymfyddinasant yn erbyn meibion
Ammon.
12 Ac efe a ddywedodd, Os trech
fydd y Syriaid na mi, yna bydd di
yn gynnorthwy i mi : ond os meib-
ion Ammon a fyddant trech na thi,
yna mi a'th gynnorth^vyaf dithau.
13 Bydd rymmus, ac yniwrolwn
dros ein pobl, a thros ddinasoedd
ein Duw ; a gwnaed yr Arglwydd
yr hyn fyddo da yn ei olwg ef
14 Yna y nesaodd Joab, a'r bobl
oedd gyd âg ef, yn erbyn y Syriaid i'r
rhyfel ; a hwy a ffoisant o'i flaen ef.
15 A phan welodd meibion Am-
mon ffoi o'r Syriaid, hwythau hef-
yd a ffoisant o flaen Abisai ei frawd
ef, ac a aethant i'r ddinas; a Joab
a ddaeth i Jerusalem.
16 IT A phan welodd y Syriaid eu
Uadd o flaen Israel, hwy a anfonas-
ant genhadau, ac a ddygasant allan
y Syriaid y rhai oedd o'r tu hwnt
i'r ^ afon ; a '^ Sophach capten Uu
Hadarezer oedd o'u blaen hwynt.
17 A mynegwyd i Dafydd; ac efe
a gasgiodd holl Israel, ac a aeth
dros yr lorddonen, ac a ddaeth ar-
nynt hwy, ac a ymfyddinodd yn eu
herbyn hwynt. A phan ymfyddin-
odd Dafydd yn erbyn y Syriaid,
hwy a ryfelasant âg ef.
18 Ond y Syriaid a ffoisant o flaen
Israel ; a lladdodd Dafydd o'r Syr-
iaid saith mil o wŷr yn ymlcwld
mewn cerbydau, a deugain mil o
wŷr traed, ac a laddodd Sophach
capten y llu.
19 A phan welodd gweision Ha-
darezer eu Uadd o flaen Israel, hwy
a heddychasant â Dafydd, a gwas-
anaethasant ef : ac ni fynuai y Syr-
iaid gynnorthwyo meibion Ammon
mwyach.
PENNOD XX.
1 Joah yn gwarchae ar Rahbah, a Dafydd yn
ei hanrheiihio hi, ac yn arteithio ei phobl.
4 Lladd tri chawr mewn tair cad yn erbyn
y Philistiaid.
"■piARFU hefyd ^^edi gorphen
JL^ y flwyddyn, yn amser myned
o'r brenhinoedd allan i ryfela, ar-
wain o Joab gadernid y llu, ac an-
rheithio gwlad meibion Ammon, ac
efe a ddaeth ac a warchaeodd ar
Rabbah : ond Dafydd a arhosodd
yn Jerusalem : a Joab a darawodd
Rabbah, ac a'i dinystriodd hi.
2 A ^ chymmerth Dafydd goron eu
brenhin hwynt oddi am ei ben, a
chafodd hi o bwys talent o aur, ac
ynddi feini gwerthfawr, a hi a roed
am ben Dafydd: ac efe a ddug
anrhaith fawr iawn o'r ddinas.
3 A'r bobl oedd ynddi a ddug efe
allan, ac a'^t torrodd hwynt â llif-
iau, ac âg ogau heiyrn, ac a bwyill :
ac fel hyn y gwnaeth Dafydd â
hoU ddinasoedd meibion Ammon.
A dychwelodd Dafydd a'r hoU bobl
i Jerusalem.
4 1Í Ac ar ol hyn 'y ^cyfododd
rhyfel yn ^Gezer yn erbyn y Phi-
listiaid : yna ^ Sibbechai yr Husath-
iad a laddodd ^ Sippai yr himi oedd
o feibion '^y cawr; felly y daros-
tyngwyd hwynt.
5 A bu drachefn ryfsl yn erbyn
y Philistiaid, ac Elhanan mab ^ Jair
a laddodd Lahmi, brawd Goliath y
Gethiad, a phaladr ei waywffon ef
oedd fel carfan gwehydd.
Cyn
CRIST
Cylch
1036.
5Sef,
Euphralei.
6 Neu,
Sohach,
2 Sam. 10.
IC.
Cylch
1035.
a 2 Sam.
11.1.
2 Heb. ar
ddi/chweî-
iad II
flwi/ddi/n.
Cylch
1033.
b 2 Sam. 12.
30.
c 2 Sam. 21.
IS.
Cylch
1018.
3 NeiT,
parhaodd.
ileb.
sa/odd.
4 Neu, Gob.
d pen. 11.29.
• 2 Sam. 21.
j IS, Saph.
5 Neu,
I Bapha.
j 6 A elwir
I Jaare-
j oregim,
2 Saui. 21.
Vi.
Dafydd yn rliifo y hobl.
I. CHRONICL, XXI.
Haint am dri diwrnod.
Cyn
CRIST
Cylch
1018.
t 2 Sam. 21.
20.
7Heb.
ofesur.
8 Neil,
Sapha.
9 A elwir
Samma,
lSam.16.9.
1017.
» 2 Sam. 24.
b pen. 27. 24.
2 Neu, o
iierwydd y
2>eih nyn.
c 2 Sam. 2-1.
10.
d 2 Sam. 12.
13.
1 Edrych
1 Sam. 9. 9.
6 ^Bu hefyd draclicfn ryfel yn
Gath, ac yr oedd gwT '^hir, a'i fys-
edd oeddynt bob yn chwech a
chwech, se/pedwar ar hugain; yn-
tau hefyd a anesid i'r '^ cawr.
7 Ond pan ddifenwodd efe Israel,
Jonathan mab ^Simea brawd Da-
fydd a'i lladdodd ef.
8 Y rhai hyn a anwyd i'r cawr yn
Gath, ac a laddwyd trwy law Da-
fydd, a thrwy law ei weision ef.
PENNOD XXL
1 Dafydd, wedi ei demtio gan Satan, yn gyrru
Joab i rifo y hohl, 5 a chwedi dwyn cyfrif
y hobl atto, yn edifar ganddo liynny, 9 ac
yn cael ei ddewis o dair pla, ac yn dewis
haint y nodau, 14 ac wedi marw dang mil
a thri ugain o\ bohl, trwy edifeirwch, yn
achub dinystr Jerusalem. 18 Dafydd, trioy
gynghor Gad, yn prynu llaicr-dyrnu Oman,
ac yn gwneuihur yno allor, a Duto trwy dmi
yn rhoi iddo arwydd o'i ffafr, ac yn aital
y pla. 28 Dafydd yn abeithu yno, icedi ei
aital gan angel rhag myned i Giheon.
A ^ SATAN a safodd i fynu yn
erbyn Israel, ac a annogodd
Dafydd i gyfrif Israel.
2 A dywedodd Dafydd wrth Joab,
ac wrth bennaethiaid y bobl, Ewch,
cyfrifwch Israel o Beerseba hyd
Dan ; a dygwch attaf fi, fel y gwyp-
wyf eu rhifedi hwynt.
3 A dywedodd Joab, Chwaneged
yr Aeglwydd ei bobl yn gan cym-
maint ag ydynt: 0 fy argiwydd
frenhin, onid gweision i'm har-
glwydd ydynt hwy oil? paham y
cais fy argiwydd hyn? paham y bydd
efe yn achos camwedd i Israel ?
4 Ond gair y brenhin a fu drech
na Joab : a Joab a aeth aUan, ac
a dramwyodd trwy holl Israel, ac
a ddaeth i Jerusalem.
5 IF A rhoddes Joab nifer rhifedi y
bobl i Dafydd. A holl Israel oedd
fil o filoedd a chàn mil o wŷr yn
tynnu cleddyf ; a Judah oedd bed-
war can mil a deng mil a thri
ugain o Av^r yn tynnu cleddyf.
6 Ond ^Lefi a Benjamin ni chyf-
rifasai efe yn eu mysg hwynt; canys
ffiaidd oedd gan Joab air y brenhin.
7 A bu ddrwg ^y peth hyn y'ngolwg
Duw, ac efe a darawodd Israel.
8 A Dafydd a ddywedodd wrth
Ddtjw, '^Pechais yn ddirfaA\T, o
herwydd i mi wneuthur y peth
hyn : "^ ac yr awr hon, dilea, attolwg,
anwiredd dy was, canys gwneuth-
um yn ynfyd iawn.
9 \ A'r Arglwydd a ddywedodd
Avrth Gad, " gweledydd Dafydd, gan
ddywedyd.
10 Dos, a Uefara wrth Dafydd,
gan ddywedyd, Fel hyn y dywed yr
Arglwydd, Tri phcth yr ydwyf fi
yn eu ^ gosod o'th flaen di ; dewis i
ti un o honynt, a mi a'z gwnaf i ti.
11 Yna Gad a ddaeth at Dafydd,
ac a ddywedodd wrtho, Fel hyn y
dywed yr Arglwydd, Cymmer i ti
12 Naill ai tair blynedd o newyn;
ai dy ddifetha dri mis o flaen dy
wrthAvynebwyr, a chleddyf dy elyn-
ion yn dy oddiweddyd; ai ynte
cleddyf yr Arglwydd, sef haint
y nodau, yn y tir dri diwrnod, ac
angel yr Arglwydd yn dinystrio
trwy holl derfynau Israel. Ac yr
awr hon edrych pa air a ddygaf
drachefti i'r hwn a'm hanfonodd.
13 A Dafydd a ddywedodd wrth
Gad, Y mae yn gyfyng iawn arnaf
fi; syrthi^vyf, attolwg, yn Haw yi-
Arglwydd, canys ei drugareddau
ef ydynt ami iawn, ac na syrthiAvyf
yn UaA¥ dyn.
14 \ Yna y rhoddes yr Arglwydd
haint y nodau ar Israel : a syrth-
iodd o Israel ddeng mil a thri
ugain mil o wŷr.
15 A Duw a anfonodd ^ angel i
Jerusalem i'w dinystrio hi : ac fel
yr oedd yn ei dinystrio, yr Ar-
glwydd a edrychodd, ac «a edi-
farhaodd am y drwg, ac a ddy-
wedodd wrth yr angel oedd yn
dinystrio, Digon bellach, attal dy
law. Ac angel yi' Arglwydd oedd
yn sefyll Avrth lawr-dyrnu ^Ornan
y Jebusiad.
16 A Dafydd a ddyrchafodd ei
lygaid, ac ''a ganfu angel yr Ar-
glwydd yn sefyll rhwng y ddaear
a'r nefoedd, al gleddyf noeth yn
ei law wedi ei estyn tu a Jerusa-
lem. A syrthiodd Dafydd a'r hen-
uriaid, y thai oedd wedi ymwisgo
mewn sachlian, ar eu hwynebau.
17 A Dafydd a ddywedodd wrth
Dduw, Onid myfi a ddjsvedais am
gyirif y bobl? a mi yw yr hwn
a bechais, ac a wueuthum fawr
ddrwg ; ond y defaid hyn, beth a
Avnaethant hwy? 0 Arglwydd fy
ISTuw, bydded, attolwg, dy law ar-
naf fi, ac ar dy fy nhad, ac nid yn
bla ar dy bobl.
18 1Í Yna 'angel yr Arglwydd a
archodd i Gad ddywedyd wrth Da-
fydd, am fyned o Dafydd i fynu i
gyfodi allor i'r Arglwydd yn 11a wr-
dyrnu Oman y Jebusiad.
19 A Dafydd a aeth i fynu, yn ol
Cyn
CRIST
1017.
3Heb.
eityn.
f 2 Sam. 24.
16.
S Edrych
Gen. 6. 6.
* 2 Sam. 24.
16, 18,
Arafiiah.
•» 2 Chron.
3.1.
i 2 Chron.
3.1.
Attal y pla.
I CHRONICL, XXII. Addijsg Dafydd i Solomon.
Cjm
CRIST
1017.
5 Keu,
Pan drodd
Oman, a
chanfod,
one. yna efu
c'i hedwar,
&c.
k 2 Sam. 21.
24.
1 Lef. 9. 24.
2 Chron.
3.1.
m 1 Bren.
3.4.
pen. IG. 39.
2 Clircn.
1.3.
gair Gad, yr hwn a lefarasai efe yn
enw yr Arglwydd.
20 ^Yna y trodd Oman, ac a
ganfu yr angel, a'i bedwar mab
gyd âg ef a ymguddiasant ; ac Or-
nan oedd yn dyrnu gwenith.
21 A Dafydd a ddaeth at Oman ;
ac edrychodd Oman, ac a ganfu
Dafydd, ac a aetli allan o'r llawr-
dyrnu, ac a ymgrymmodd i Dafydd,
â'^ wyneb tu a'r ddaear.
22 A dywedodd Dafydd TTrth Or-
nan, Moes i mi le y Uawr- dyrnu,
fel yr adeiladwyf ynddo allor i'r
Arglwydd: dyro ef i mi am ei
lawn werth ; fel yr attalier y pla
oddi wrth y bobl.
23 Ac Oman a ddywedodd wrth
Dafydd, Cymmer i ti, a gwnaed fy
arglwydd frenhin yr liyn fyddo da
yn ei olwg. Wele, rlioddaf yr y ch-
ain yn boeth-ofirwm, a'r offer dyrnu
yn gynnud, a'r gwenitli yn fwyd-
ofírwm : hja oil a roddaf.
24 A'r brenhin Dafydd a ddyvved-
odd wi'th Oman, Nid felly, ond
gan brynu y prynaf ef am ei lawn
wertli : canys ni chymmeraf i'r Ar-
glwydd yr eiddot ti, ac nid off-
rymmaf boeth-offrwm yn rliad.
25 Felly •'y rhoddes Dafydd i Or-
nan am y lie chwe chàn sicl o aur
wi-th bwys.
26 Ac yno yr adeiladodd Dafydd
aUor i'r Arglwydd, ac a offi-ym-
modd boeth-offiymmau, ac ebyrth
liedd, ac a alwodd ar yr Arglwydd;
ac ' efe a'i hattebodd ef o'r nefoedd
trwy dan ar allor y poeth-ofírwm.
27 A dywedodd yr Arglwydd
wrth yr angel; ac yntau a roes ei
gleddyf yn ei wain dracheih.
28 f Y pryd h\Minw, pan ganfu
Dafydd ddarfod i'r Arglwydd wran-
daw arno ef yn lla^vr-dymu Oman
y Jebusiad, efe a aberthodd yno.
29 Ond tabernacl yr Arglwydd,
yr hon a wnelsai Moses yn yr an-
ialwch, ac allor y poeth-offrwm,
oedd y pryd hwnnw yn yr uchelfa
yn "> Gibeon :
30 Ac ni allai Dafydd fyned o'i
blaen hi i ymofyn â Duw; canys
oihasai rhag cleddyf angel yr Ar-
glwydd.
PENNOD XXII.
1 Dafydd, wedi gwyhod y lie yr adeiledid y
deml, yn parottoi llawer o d'defnyddiau i'w
hadeîlad hi. 6 Dafydd yn dysgu i Solomon
addewidion Duw, a'i ddyled wrth adeiladu
y deml, 17 ac yn gorchymyn i'r tywysogion
ei gynnorthwyo ef.
A DYWEDODD Dafydd, ^Hwn
yw tỳ yr Arglwydd Dduw, a
dyma allor y poeth-ofirwm i Israel.
2 Dywedodd Dafydd hefyd am
''gasglu y dieithriaid oedd yn nhir
Israel ; ac efe a osododd seiri meini
i naddu cerrig nadd, i adeiladu tŷ
Dduw.
3 A pharottodd Dafydd haiam
yn helaeth, tu ag at hoelion drys-
au y pyrth, ac i'r cyssyDtiadau, a
phres mor helaeth ag "^nad oedd
arno bwys;
4 Coed cedr hefyd aUan o rif : can-
ys y Sidoniaid a'r Tyriaid a ddyg-
ent gedrwydd lawer i Dafydd.
5 A dywedodd Dafydd, ^ Solomon
fy mab sydd ieuangc a thyner, a'r
tŷ a adeiledir i'r Arglwydd, rhaid
iddo fod mewn mawredd, mewn
rhagoriaeth, mewn enw, ac mewn
gogoniant, trwy yr holl wledydd:
parottoaf yn awr tu ag atto ef.
Felly y parottôdd Dafydd yn hel-
aeth cyn ei farwolaeth.
6 IF Ac efe a alwodd ar Solomon ei
fab, ac a orchymynodd iddo adeil-
adu tŷ i Arglwydd Dduw Israel.
7 Dywedodd Dafydd hefyd wrth
Solomon, Fy mab, ^yr oedd yn fy
mryd i adeiladu tŷ 4 enAv yr Ar-
glwydd fy Nuw.
8 Eithr gair yr Arglwydd a
ddaeth attaf fi, gan ddywedyd,
^Gwaed lawer a dyT\'eUtaist ti, a
rhyfeloedd mawrion a wnaethost
ti: nid adeiledi di dŷ i'm henw i,
canys gwaed lawer a dyweUtaist ar
y ddaear yn fy ngŵydd i.
9 Wele, mab a enir i ti, efe a fydd
wr Uonydd, a mi a roddaf lonydd-
wch iddo ef gan ei hoU el} nion o
amgylch: canys ^Solomon fydd ei
enw ef, heddwch hefyd a thangnef-
edd a roddaf i Israel yn ei ddydd-
iau ef
10 ''Efe a adeilada dŷ i'm henw,
ac *efe a fydd i mi yn fab, a min-
nau yn dad iddo yntau : sicrhaf
hefyd orseddfa ei frenhiniaeth ef
ar Israel byth.
11 Yn a\vT fy mab, ""yr Arglwydd
fyddo gyd â thi, a flpyiina dithau,
ac adeilada dŷ yr Arglwydd ch^
Dduw, megis ag y llefarodd ere
am danat ti.
12 Yn unig rhodded yr Arglwydd
i ti ddoethineb, a deall, a rhodded
i ti orchymynion am Israel, fel y
cadwech gyfraith yr Arglwydd dy
Dduw.
Cyn
CRIST
1017.
ar)eut.l2.5.
2 Sam. 24.
18.
b 1 Bren. 9.
21.
d pen. 29. 1.
e 2 Sam. 7. 2.
f Den(. 3 2.
5,11.
B 1 Bren.
5.3.
pen. 2S. :
2 Sef. hedd-
yddawn.
1 2 Sam. 7.
13.
1 Bren. 5. 5.
pen. IT. 12,
13.
1 Heb. 1. 5.
Dosparthiadau
I. CHRONICL, XXIII.
y Lejiaid.
Cyn
CEIST
1017.
1 Dent. 31.
7,3.
Jos. 1. 6,
7,9.
SNeu,
nhrallod.
1015.
» 1 Bren. 1.
33—3!).
pen. 28. 5.
1015.
Cylch
1045.
b Num. i,
3,47.
e Deut. 10.
IS.
13 Yna y ffynni, os gwyli ar wneuth-
ur y deddfau a'r barnedigaethau a
orchymynodd yr Arglwydd i Mo-
ses am Israel. ^Ymgryfhâ, ac yra-
wrola; nac ofiia, ac na arswyda.
14 Ac wele, yn fy ^nblodi y par-
ottoais i dỳ yr Arglwydd gàn mil
o dalentau aur, a mil o filoedd o
dalentau arian; ar bres hefyd, ac
ar haiarn, "nid oes bwys; (canys
y mae yn helaeth;) coed hefyd a
meini a barottoais 1: ychwanega
dithau attynt hwy,
15 Hefyd y mae yn ami gyd â thi
weithwyr gwaith, sef cymmynwyr,
a seiri maen a phren, a phob rhai
celiydd ym mhob gwaith,
16 Ar aur, ar arian, ar bres, ac ar
haiarn, nid oes rifedi. Cyfod di-
thau, a gweithia, a'r " Arglwydd a
fydd gyd â thi.
17 1Í A Dafydd a orchymynodd i
holl dy wysogion Israel gynnorthwyo
Solomon ei fab, gan ddywedyd,
18 Onid yw yr Arglwydd eich
Duw gyd â chwi? ac oni roddes
efe lonyddwch i chwi oddi am-
gylcli? canys rhoddes yn fy Haw
i drigolion y tir; a'r tir a ddaros-
tyngwyd o flaen yr Arglwydd, ac
0 flaen ei bobl ef.
19 Yn awr rhoddwch eich calon
a'ch enaid i geisio yr Arglwydd
eich Duw; cyfodwch hefyd, ac ad-
eiledwch gyssegr yr Arglwydd
Dduw, i ddwyn arch cyfammod
yr Arglwydd, a sanctaidd lestri
Duw. i'r tỳ a adeiledir i enw yr
Arglwydd.
PENNOD XXIII.
1 Dafydd yn ei lienaint yn gwneulhur Solo-
mon yn frenhin. 2 Bhifedi a doÿpartìdadaii
y Lejiaid. 7 Teuluoedd y Gersoniaid. 12
Meihion Cohath. 21 Meihion Merari. 24
Swydd y Lejiaid.
APHAN oedd Dafydd yn hen,
ac yn Uawn o ddyddiau, efe
a osododd * Solomon ei fab yn fren-
hin ar Israel.
2 1Í Ac efe a gynhullodd holl dy-
wysogion Israel, a'r ofíeiriaid, a'r
Lefiaid.
3 A'r Lefiaid a gyMfwyd o fab
^deng mlwydd ar hugain, ac uchod:
a'u nifer hwy wrth eu pennau, bob
jTi wr, oedd onid dwy fil deugain.
4 O'r rhai yr oedd pedair mil ar
hugain i oruchwylio ar waith tŷ
yr Arglwydd; ac ""yn s^vyddogion,
ac yn farnwyr, chwe mil :
5 A phedair mil yn borthorion, a
phedair mil yn moliannu yr Ar-
glwydd a'r offer ^ a wnelswn i, ehe
Dafydd, i foliannu.
6 A *dosparthodd Dafydd hwynt
yn ddosparthiadau ym mysg meih-
ion Lefi, sef Gerson, Cohath, a Me-
rari.
7 IT O'r ^Gersoniaid yr oedd ^Laa-
dan, a Simei.
8 Meibion Laadan ; y pennaf Je-
hiel, a Zetham, a Joel, tri.
9 Meibion Simei; Selomith, a Ha-
ziel, a Haran, tri. Y rhai hyn oedd
bennau-cenedl Laadan.
10 Meibion Simei hefyd oedd, Ja-
hath, ^Zina, a Jeus, a Beriah. Dyma
bedwar mab Simei.
11 A Jahath oedd bennaf, a Zizah
yn ail: ond Jeus a Beriah nid
■^oedd nemmawr o feibion iddynt;
am hynny yi* oeddynt h^vy yn un
cyfrif, wrth dy eu tad.
12 ^ 8 Meibion Cohath; Amram,
Ishar, Hebron, ac Uzziel, pedwar.
13 Meibion ^* Amram oedd, Aaron,
a Moses ; ac ' Aaron a neillduwyd
i sancteiddio y cyssegr sancteidd-
iolaf, efe a'i feibion byth, i arogl-
darthu ger broii yr Arglwydd, i'w
wasanaethu ef, ac ^i fendigo yn ei
enw ef yn dragywydd.
14 A Moses gwr Duw, ^ei feibion
ef a alwyd yn Uwyth Lefi.
15 "^ Meibion Moses oedd, Gersom,
ac Ehezer.
16 0 feibion Gersom ; " ^ Sebuel
oedd y pennaf
17 A meibion Eliezer oedd, "Re-
habiah y "^cyntaf Ac i Eliezer
nid oedd meibion eraill ; ond meib-
ion Rehabiah a amlhasant yn ddir-
fawr.
18 0 feibion Ishar; ^Selomith y
pennaf.
19 1*0 feibion Hebron; Jeriah y
cyntaf, Amariah yr ail, Jahaziel y
trydydd, a Jecameam y pedwerydd.
20 0 feibion Uzziel; Michah y
cyntaf, a Jesiah yr ail.
21 1Í 'I Meibion Merari oedd, Mahli,
a MusL Meibion Mahli; Eleazar,
a'Chis.
22 A bu farw Eleazar, a ^ meibion
nid oedd iddo ef, ond merched; a
meibion Cis eu ^ brodyr * a'u priod-
odd hwynt.
23 "Meibion Musi ; Mahli, ac Eder,
a Jerimoth, tri.
24 1Í Dyma feibion "" Lefi, yn ol tŷ
eu tadau, pennau eu cenedl, wrth eu
rhifedi, dan nifer eu henwau wrth
Cyn
CEIST
Cylch
1045.
d Ediych
2 Chiou.
29. 25.
Amos 6. 5.
eExod.(;.l(i.
Num.2C.57.
pen. ti. 1,
&C.
2 Cbron. 3.
14. a 29. 25.
t pen. 26. 21.
2Neu,
Libni,
pen. 6. 17.
3 Neu,
Zizah,
ad. IL
4 Heb.
amlliasunt
feibion.
SExod.G.lS,
■CJExod.6.20.
iExod.28.1.
Heb. 5. 4.
t Num.6.;
1 Edrycii
pen. 2(j. 23,
24, 25.
in Exod. 2.
22. a IS.
3,4.
npen.2G,2'l.
5 íáuhael.
pen. 24. 20.
open.2G. 25.
6 Neu,
peiiiiuf.
7 pen. 24.22,
Selomoth.
P pen. 24. 23.
1pen.24.2G.
•pen. 24. 29.
pen. 24. 23.
«Neu,
ceraint.
' Edrych
Num. 3G.
6,8.
u peu.24.30.
» Num. 10.
17,21,
Dospartliiadau
I. CHRONICL, XXIV.
meibion Aaron.
Cvn
CRIST
Cylch
1Ü45.
J Num. 4. 3.
a 8. 24.
9 Neu,
ac y mae
yn aros.
Cylch
1015.
2Heb.
sefyllfa.
E Exod. 25.
30.
a Lef. 6. 20.
pen. 9. 29,
&c.
b Lef. 2. 4.
: Lef. 2. 5, 7.
SNeu,
d Lef. 19. 35.
e Num. 10.
10.
Pb. 81. 3.
' Num. 3.
6—9.
Cylch
1015.
» Lef. 10.
1,6.
b Num. 8. 4.
a 26. 6L
eu pennau, y rhai oedd yn gwneuth-
ur y gwaith i wasauaeth tŷ yr Ar-
GLWYDD, o fab ^ugain mlwydd ac
ucliod,
25 Canys dywedodd Dafydd, Ar-
GLWYDD Dduw Israel a roddes
lonyddwch i'w bobi, H aros yn Je-
rusalem bytli ;
26 A hefyd i'r Lefiaid: ni ddyg-
ant mwyach y tabernacl, na dim
o'i lestri, i'w wasanaeth ef.
27 Canys yn ol geiriau diweddaf
Dafydd y cyfrifwyd meibion Lefi,
0 fab iigain mlwydd ac uchod :
28 A'u 2gwasanaetli hwynt Of^dd
i fod wrth law meibion Aaron yng
ngweinidogaeth tŷ yr Arglwydd,
yn y cynteddau, ac yn y ceUoedd,
ac ym mhuredigaeth pob sancteidd-
beth, ac y'ngwaith gweinidogaeth
tŷ Dduw ;
29 Yn ''y bara gosod hefyd, ac }Tn
^mheiUiaid y bwyd-offrwm, ac yn
^y teisenau croyw, yn *=y ^radell
hefyd, ac yn y badell ffrio, ac ym
mhob "^mesur a meidroideb:
30 Ac i sefyU bob bore i foliannu
ac i ogoneddu yr Arglwydd, felly
hefyd brydnawn :
31 Ac i offrymmu pob offrwm
poeth i'r Arglwydd «'ar y Sab-
bathau, ar y newydd-loerau, ac ar
y gwyUau gosodedig, wrth rifedi,
yn ol y ddefod sydd arnynt yn was-
tadol ger bron yr Arglwydd :
32 Ac i gadw goruchwyliaeth pa-
bell y cyfarfod, a ^goruchwyliaeth y
cyssegr, a goruchwyliaeth meibion
Aaron eu brodyr, y'ngwasanaeth tŷ
yr Arglwydd.
PENNOD XXIV.
1 Bosparthu meibion Aaron yn bedwar ar hug-
ain 0 ddosparthiadau wrth goelbren. 20
EJiannu y Cohathiaid 27 aV Merariaid wrth
goelbren.
DYMA ddosparthiadau meibion
Aaron. ^ Meibion Aaron oedd,
Nadab, ac Abihu, Eleazar, ac Itha-
mar.
2 A bu farw ^ Nadab ac Abihu o
flaen eu tad, ac nid oedd meibion
iddynt : am hynny Eleazar ac Itha-
mar a offeiriadasant.
3 A Dafydd a'u dosparthodd
hwynt, Sadoc o feibion Eleazar, ac
Ahimelech o feibion Ithamar, yn
ol eu swyddau, yn eu gwasanaeth.
4 A chafwyd mwy o feibion Ele-
azar yn llywodraethwyr nag o feib-
ion Ithamar; ac fel hyn y rhan-
nwyd hwynt. Yr ydoedd o feibion
Eleazar yn bennau ar dŷ eu tadau
un ar bymtheg; ac o feibion Itha-
mar, yn ol tŷ eu tadau, wyth.
5 Felly y dosparthwyd hwynt wrth
goelbrennau, y naill gyd 'â'r Hall;
canys tywysogion y cyssegr, a thy-
wysogion tŷ Dduw, oedd o feibion
Eleazar, ac o feibion Ithamar.
6 A Semaiah mab Nethaneel yr ys-
grifenydd, o Iwyth Lefi, a'u hysgrif-
enodd hwynt ger bron y brenhin,
a'r tywysogion, a Sadoc yr offeir-
iad, ac Ahimelech mab Abiathar, a
phen-cenedl yr offeiriaid, a'r Lefiaid;
un ^teulu a ddaliwyd i Eleazar, ac
un arcdl a ddaliwyd i Ithamar.
7 A'r coelbren cyntaf a ddaeth i
Jehoiarib, a'r ail i Jedaiah,
8 Y trydydd i Harim, y pedwer-
ydd i Seorim,
9 Y pummed i Malchiah, y chwech-
ed i Mijamin,
10 Y seithfed i Haccos, yr wyth-
fed i *=Abiah,
11 Y nawfed i Jesua, y degfed i
Sechaniah,
12 Yr unfed ar ddeg i Eliasib, y
deuddegfed i Jacim,
13 Y trydydd ar ddeg i Huppah,
y pedwerydd ar ddeg i Jesebeab,
14 Y pymthegfed i BUgah, yr un-
fed ar bymtheg i Immer,
15 Y ddeufed ar bymtheg i Hezir,
y deunawfed i Aphses,
16 Y pedwerydd ar bymtheg i Pe-
thahiah, yr ugeinfed i Jehesecel,
17 Yr unfed ar hugain i Jachin,
y ddeufed ar hugain i Gamul,
18 Y trydydd ar hugain i Delaiah,
y pedwerydd ar hugain i Maaziah.
19 Dyma eu dosparthiadau hwynt
yn eu gwasanaeth, "^i fyned i dŷ yr
Arglt^'TDD yn ol eu defod, dan law
Aaron eu tad, fel y gorchymynasai
Arglwydd Dduw Israel iddo ef.
20 11 A'r Ueill o feibion Lefi oedd y
rhai hyn. 0 feibion Amram; *Su-
bael : o feibion Subael ; Jehdeiah.
21 Am ^Rehabîah ; Isiah oedd ben
ar feibion Rehabiah.
22 O'r Ishariaid; eSelomoth: o
feibion Selomoth; Jahath.
23 A meibion ^Hebron oedd, Jeriah
y cyntaf, Amariah yr ail, Jahaziel y
trydydd, a Jecameam y pedwerydd.
24 O feibion Uzziel ; Michah : o
feibion Michah; Samir.
25 Brawd Michah oedd Isiah; o
feibion Isiah; Zechariah.
26 * Meibion Merari oedd, Mahli,
a Musi : meibion Jaaziah ; Beno.
Cyn
CRIST
Cylch
1015.
2Heb.
tŷ lad.
c Neh. 12.
4.17.
Luc 1. 5.
d pen. 9. 25.
ejien. 23.16,
Hebuel.
«pen. 23. 17.
E pen. 23.18,
èelomüh.
h pen. 23. 19.
a 2fj. 31.
iEio.î.6.19.
I'Oiu 23. 21.
Dosparthiadau
I. CHRONICL, XXV.
y cantorion.
Cyn
CRIST
Cylch
1015.
kpen.23.22.
1 pen. 23. 23.
Cylch
1015.
» pen. 6. 33,
39,44.
2 Jesarelah,
ad. 14.
3Neii./si-t'.
ad. 11.
*Trwygyf-
rif Simei,
ad. 17.
5 Neu,
Azareel,
ad. 18.
6 Neu,
Suhael,
ad. 20.
Î Neu, yn
achosion.
b ad. 2.
8 Heb. llaw.
c 2 Chron.
23.13.
27 IT Meibion Merari o Jaaziah;
Beno, a Soham, a Zaccur, ac Ibri.
28 0 Mahli y daeth Eleazar, ac
^ iii bu iddo ef feibion.
29 Am Cis : mab Cis oedd Jerah-
meel.
30 'A meibion Musi oedd, Mahli,
ac Eder, a Jerimoth. Dyma feib-
ion y Lefiaid yn ol tŷ eu tadau.
31 A hwy a fwriasant goelbrennau
ar gyfer eu brodyr meibion Aaron,
ger bron Dafydd y brenhin, a Sadoc,
ac Ahimelech, a phennau-cenedl
yr offeiriaid a'r Lefiaid; 'ie, y pen-
cenedl ar gyfer y brawd ieuangaf.
PENNOD XXV.
1 Uliifedi a swyddau y cantorion. 8 Eu dos-
parthu hwy yn bedwar dosparthiad ar liugain.
ANEILLDUODD Dafydd, a
thywysogion y llu, tu ag at
y gwasanaeth, o feibion * Asaph, a
Heman, a Jeduthun, y rhai a bro-
phwydent â thelynau, ac â nablau,
ac â symbalau ; a nifer y gweithwyr
yn ol eu gwasanaeth ydoedd :
2 0 feibion Asaph; Zaccur, a Jo-
seph, a Nethaniah, ^Asarelah, meib-
ion Asaph, dan law Asaph, yr liwn
oedd yn prophwydo wrÚi law y
brenhin.
3 0 Jeduthun : meibion Jeduthun ;
Gedaliah, a ^Seri, a Jesaiah^ a Has-
abiah, Mattithiah, *chwech, dan law
Jeduthun eu tad, ar y delyn yn
prophwydo, i foliannu ac i glodfori
yr Arglwydd.
4 0 Heman : meibion Heman ;
Bucciah, Mattaniah, ^Uzziel, '^Se-
buel, a Jerimoth, Hananiah, Hanani,
Eliathah, Gidalti, a Romamti-ezer,
Josbecasah, Màlothi, Hothir, a Ma-
hazioth :
5 Y rhai hyn oil oedd feibion He-
man, gweledydd y brenhin ^ y'ngeir-
iau Duw, i ddyrchafu y corn. Duw
hefyd a roddes i Heman bedwar ar
ddeg o feibion, a thair o ferched.
6 Y rhai hyn oil oedd dan law eu
tad yn canu yn nhŷ yr Arglwydd,
â symbalau, a nablau, a thelynau, i
wasanaeth tŷ Dduw; ''yn ol ^trefn
y brenhin i Asaph, a Jeduthun, a
Heman.
7 A'u nifer hwynt, ynghyd â'u
brodyr dysgedig y'nghaniadau yr
Arglwydd, sef pob un cyfarAvydd,
oedd ddau cant pedwar ugain ac
wyth.
8 IT A hwy a fwriasant goelbren-
nau, cylch yn erbyn cylch, bychan
I a mawr, " athraw a disgybL
9 A'r coelbren cyntaf a ddaeth
dros Asaph i Joseph : yr ail i Ge-
daliah ; efe, a'i feibion a'i frodyr
oedd ddeuddeg.
10 Y trydydd i Zaccur; efe, a'i
feibion a'i frodyr oedd ddeuddeg.
11 Y pedwerydd i Isri; efe, a'i
feibion a'i frodyr oedd ddeuddeg.
12 Y pummed i Nethaniah ; efe,
a!\ feibion a'i frodyr oedd ddeuddeg.
13 Y chweched i Bucciah ; efe, a'i
feibion a'i frodyr oedd ddeuddeg.
14 Y seithfed i Jesarelah ; efe, a'i
feibion a'i frodyr oedd ddeuddeg.
15 Yr wythfed i Jesaiah; efe, a'i
feibion a'i frodyr oedd ddeuddeg.
16 Y nawfed i Mattaniah ; efe, a'i
feibion a'i frodyr oedd ddeuddeg.
17 Y degfed i Simei ; efe, a'i feib-
ion a'i frodyr oedd ddeuddeg.
18 Yr unfed ar ddeg i Azareel ; efe,
a'i feibion a'i frodyr oedd ddeuddeg.
19 Y deuddegfed i Hazabiah ; efe,
a'i feibion a'i frodyr oedd ddeuddeg.
20 Y trydydd ar ddeg i Subael ; efe,
a'i feibion a'i frodyr oedd ddeuddeg.
21 Y pedwerydd ar ddeg i Mat-
tithiah; efe, a'i feibion a'i frodyr
oead ddeuddeg.
22 Y pymthegfed i Jerimoth ; efe,
a'i feibion a'i frodyr oedd ddeuddeg.
23 Yr unfed ar bymtheg i Ha-
naniah ; efe, a'i feibion a'i frodyr
oedd ddeuddeg.
24 Y ddeufed ar bymtheg i Jos-
becasah; efe, a'i feibion a'i frodyr
oedd ddeuddeg.
25 Y deunawfed i Hanani ; efe, a'i
feibion a'i frodyr oedd ddeuddeg.
26 Y pedwerydd ar bymtheg i
Màlothi; efe, a'i feibion a'i frodyr
oedd ddeuddeg.
27 Yr ugeinfed i Eliathah ; efe, a'i
feibion a'i frodyr oedd ddeuddeg.
28 Yr unfed ar hugain i Hothir;
efe, a'i feibion a'i frodyr oedd ddeu-
ddeg.
29 Y ddeufed ar hugain i Gidalti ;
efe, a'i feibion a'i frodyr oedd ddeu-
ddeg.
30 Y trydydd ar hugain i Mahaz-
ioth ; efe, a'i feibion a'i frodyr oedd
ddeuddeg.
31 Y pedwerydd ar hugain i Ro-
mamti-ezer; efe, a'i feibion a'i frod-
yr oedd ddeuddeg.
PENNOD XXVI.
1 Dosparthiadau y porthorion. 13 Rhannu
iddynt y pyrth north goelbren. 20 Y Lefiaid
y rhai oedd ar y trysorau. 29 Swyddogion
a barnwyr.
Cyn
CRIST
Cylch
1015.
Dosparthiadau
I. CHRONICL, XXVI
y porthoi'ion.
Cyn
CRIST
Cylch
1015.
2 Neil,
Selem'iah,
ad. 14.
3 Nei!,
Ab'iasnph.
pen. 6. 87.
a 9. 19.
IHeb.
Issaschar.
5Sef,
Obed-edom,
pen. 13. U.
pen. 16.
6 Neil, (i)03
fychan.
7 Neil, iire-
xeiem'iah
ad. 1.
8 S«f, Cÿn-
hull/an.
»Gwel
1 Broil. 10.
5.
2 Chron, 9,
4.
AM ddosparthiad y porthorion :
-ljL O'r Corhiaid yr oedd ^ Mesele-
mi'ah mab Core, o feibion ^ Asaph.
2 A meibion Meselemiah oedd, Ze-
chariah y cyntaf-anedig, Jediael yr
ail, Zebadiah y trydydd, Jatlmiel y
pedwerydd,
3 Elam y pummed, Jehohanan y
chweched, Elioenai y seithfed.
4 A meibion Obed-edom ; Semaiah
y cyntaf-anedig, Jehozabad yr ail,
Joali y trydydd, a Sachar y ped-
werydd, a Nethaneel y pummed,
5 Ammiel y chweched, ^Issacliar
y seithfed, Peulthai yr wythfed :
canys Duw al bendithiodd ^ ef.
6 Ac i Semaiah ei fab ef y ganwyd
meibion, y rhai a arglwyddiaethas-
ant ar dŷ eu tad : canys cedyrn o
nerth oeddynt hwy.
7 Meibion Semaiah ; Othni, a Re-
phael, ac Obed, Elzabad; ei frodyr
ef oedd wŷr nerthol, se/ Elihu, a
Semachiah.
8 Y rhai hyn oil o feibion Obed-
edom : hwynt-h'vvy, a u meibion, a'u
brodyr, yn wŷr nerthol mewn cryf-
der, tu ag at y weinidogaeth, oedd
dri ugain a dau o Obed-edom.
9 Ac i Meselemiah, yn feibion ac
yn frodyr, yr oedd tri ar bymtheg o
wŷr nerthol.
10 0 ''Hosah hefyd, o feibion Me-
rari, yr oedd meibion ; Simri y pen-
naf, (er nad oedd efe gyntaf-anedig,
etto ei dad a'i gosododd ef yn ben ;)
11 Hilciah yr ail, Tebaliah y tryd-
ydd, Zechariah y pedwerydd : holl
feibion a brodyr Hosah oedd dri ar
ddeg.
12 Ym mhlith y rhai hyn yr oedd
dosparthiadau y porthorion, se/ ym
mhlith y pennaethiaid, ac iddynt
oruchwyliaeth ar gyfer eu brodyr i
wasanaethu yn nhŷ yr Arglwydd.
13 1Í A hwy a fwriasant goelbren-
nau, '^fychan a mawr, yn ol tŷ eu
tadau, am bob poiih.
14 A choelbren "' Selemiah a syrth-
iodd tu a'r dwyrain : a thros Zecha-
riah ei fab, cynghorwr deallgar, y
bwriasant hwy goelbrennau ; a'i
goelbren ef a ddaeth tu a'r gogledd
15 I Obed-edom tu a'r dehau, ac
i'w feibion, y daeth tŷ ^ Asuppim.
16 I Suppim, a Hosah, tu a'r gor-
llewin, gyd â phortli Sàlecheth, yn
ffordd y ■* rhiw, yr oedd y naill or-
uchwyliaeth ar gyfer y llalL
17 Tu a'r dwyrain yr oedd chwech
o Lefiaid, tu a'r gogledd pedwar beu-
nydd, tu a'r dehau pedwar beunydd,
a thu ag Asuppim dau a dau.
18 A Pharbar tu a'r gorllewin, ped-
war ar y ffordd, a dau yn Parbar.
19 Dyma ddosparthiadau y porth-
orion, o feibion Core, ac o feibion
Merari.
20 1Í Ac o'r Lefiaid, Ahiah oedd ar
^ drysorau tŷ Dduw, ac ar drysorau
y pethau cyssegredig.
21 Am feibion ^Laadan: meibion y
Gersoniad Laadan, pennau tylwyth
Laadan y Gersoniad, oedd ^ Jehieli.
22 Meibion Jehieli ; Zetham, a
Joel ei frawd, oedd ar drysorau tŷ
yr Aeglwydd.
23 O'r Amramiaid, a'r Ishariaid,
o'r Hebroniaid, a'r Uzzieliaid :
24 A ""Sebuel mab Gersom, mab
Moses, oedd olygwr ar y trysorau.
25 A'i frodyr ef o Eleazar ; Reha-
biah ei fab ef, a Jesaiah ei fab yntau,
a Joram ei fab yntau, a Zichri ei
fab yntau, a "^Selomith ei fab yntau.
26 Y Selomith hwnnw a'i frodyr
oedd ar holl drysorau y pethau cys-
segredig a gyssegrasai Dafydd fren-
hin, a'r tadau pennaf, a thy^vysogion
y miloedd a'r cannoedd, a thywys-
ogion y llu.
27 O'r rhyfeloedd ac o'r yspail y
cyssegrasant hetluiu i gynnal tŷ yr
Arglwydd.
28 A'r hyn oil a gyssegrodd Sa-
muel *y gweledydd, a Saul mab Cis,
ac Abner mab Ner, a Joab mab
Serfiah, a phwy bynnag a gyssegr-
asai ddim, yr oedd efe dan law
Selomith a'i frodyr.
29 1Í O'r Ishariaid, Cenaniah a'i
feibion oedd yn Israel '^yn swydd-
ogion, ac yn farnwyr, ar y gwaith
oddi allan.
30 O'r Hebroniaid, Hasabiah a'i
frodyr, meibion nerthol, mil a saith
gant, oedd mewn swydd yn Israel,
o'r tu hwn i'r lorddonen tu a'r gor-
llewin, yn holl waith yr Arglwydd,
ac y'ngwasanaeth y brenhin.
31 O'r Hebroniaid, sjeriah oedd
ben o'r Hebroniaid, yn ol cenhedl-
aethau ei dadau : yn y ddeugeinfed
flwyddyn o deyi'nasiad Dafydd y
ceisiwyd hwynt, a chafwyd yn eu
mysg liAvy lüŷr cryfion nerthol, ^yn
Jazer Gilead.
32 A'i frodyr ef yn feibion nerthol
oedd ddwy fil a saith gant o bennau-
cenedl : a Dafydd y brenhin a'u go-
sododd hwynt ar y Reubeniaid, a'r
Gadiaid, a banner Uwyth Manasseh,
Cyn
CRIST
Cylch
1015.
b Mai. 3. 10.
2 Neu,
JjTibni.
pen. 6. 17.
3 Neu,
Jehiel,
pen. 23. 8.
a 29. 8.
« pen. 23.
16.
<* pen. 23,
la
e 1 Sam. 9,
' pen. 23. 4.
s pen. 23.
19.
ii Edrych
Jos. 21. 39.
Y deuddeg tyivysog.
I. CHRONICL, XXVII.
Swyddogion Dafydd.
Cyn
CEIST
Cylch
1015.
Í 2 Chron.
19. 11.
» 2 Sam. 23.
8.
pen. 11. 11.
2 Neu,
Dodo,
2 Sam. 23.
9.
3 Neu,
swÿddog.
b 2 Sam. 23.
20, 22, 2;i.
pen. 11. '22,
c 2 Sam. 23.
24.
pen. 11. 26.
•1 pen. 11.
28.
4 pen. 11.
28,
Tecoiad.
eppn. 11.
27.
'2 Sam. 21.
18.
8 pon.
28.
6 pen. 11.
28,
Antolh-
iad.
h 2 Sam. 23.
28.
ym mhob gorcliwyl Duw, a *gorch-
wyl y brenhin.
PENNOD XXVIL
1 Y deuddeg tywysog am bob mis. 16 Pennaeth-
iaid y deuddeg Uwytli. 23 Ehwystro cyfrif
y boll. 25 Amryw swyddogion Dafydd.
P ED AIR mil ar hugain oedd pob
dosparthiad o feibion Israel
dan eu rhif, yn bennau-cenedl, ac
yn dywysogion miloedd a chan-
noedd, a'u swyddogion yn gwasan-
aethu y brenhin ym mhob achos o'r
dosparthiadau, yn dyfod i mewn,
ac yn myned aUan, o fis i fis, trwy
holl fisoedd y fl^vyddyn.
2 Ar y dosparthiad cyntaf, dros y
mis cyntaf, yr oedd ' Jasobeam mab
Zabdiel ; ac yn ei ddosparthiad ef
yr oedd pedair mil ar hugain.
3 0 feibion Peres yr oedd y pen-
naf o holl dywysogion y Uu dros y
mis cyntaf.
4 Ac ar ddosparthiad yr ail mis
yr oedd ^ Dodai yr Ahohiad, ac o'i
ddosparthiad ef yr oedd Micloth
hefyd yn gapten; ac yn ei ddos-
parthiad ef bedair mil ar hugain.
5 Trydydd tywysog y Uu dros y
trydydd mis oedd Benaiah mab Je-
hoiada yr ^offeiriad pennaf ; ac yn ei
ddosparthiad ef bedair mil ar hugain.
6 Y Benaiah hwn oedd ''gadam ym
mhlitli y deg ar hugain, ac oddi ar
y deg ar hugain ; ac yn ei ddosparth-
iad ef yr oedd Amizabad ei fab ef.
7 Y pedwerydd dros y pedwerydd
mis oedd *= Asahel brawd Joab, a Ze-
badiah ei fab ar ei ol ef ; ac yn ei
ddosparthiad ef bedair mil ar hugain.
8 Y pummed dros y pummed mis
oedd dywysog, Samhuth yr Izrah-
iad ; ac yn ei ddosparthiad ef bed-
air mil ar hugain.
9 Y chweched dros y chweched
mis oedd "^Ira mab Icces y ^Tecoad;
ac yn ei ddosparthiad ef bedair mil
ar hugain.
10 Y seithfed dros y seithfed mis
oedd *Heles y Peloniad, o feibion
Ephraim ; ac yn ei ddosparthiad ef
bedair mil ar hugain.
11 Yr wythfed dros yr wythfed
mis oedd ^Sibbechai yr Husathiad,
o'r Zarhiaid ; ac yn ei ddosparthiad
ef bedair mil ar hugain.
12 Y nawfed dros y nawfed mis
oedd s Abiezer yr ^ Anathothiad, o'r
Benjaminiaid ; ac yn ei ddosparth-
iad ef bedair mil ar hugain.
13 Y degfed dros y degfed mis
oedd ^ Maharai y Netophathiad, o'r
Zarhiaid ; ac yn ei ddosparthiad ef
bedair mil ar hugain.
14 Yr unfed ar ddeg dros yr unfed
mis ar ddeg oedd ' Benaiah y Pira-
thoniad, o feibion Ephraim; ac yn ei
ddosparthiad ef bedair mil ar hugain.
15 Y deuddegfed dros y deuddeg-
fed mis oedd ^ Heldai y Netophath-
iad, o Othniel ; ac yn ei ddosparth-
iad ef bedair mil ar hugain.
16 IT Ac ar Iwythau Israel : ar y
Reubeniaid, Eliezer mab Zichri
oedd dywysog: ar y Simeoniaid,
Sephatiah mab Maachah :
17 Ar y Lefiaid, ''Hasabíah mab
Cemuel : ar yr Aaroniaid, Sadoc :
18 Ar Judah, ^ Elihu, un o frodyr
Dafydd : ar '^ Issachar, Omri mab
Michael :
19 Ar Zabulon, Ismaiah mab Oba-
diah : ar Naphtali, Jerimoth mab
Azriel :
20 Ar feibion Ephraim, Hosea mab
Azaziah : ar banner llwyth Manas-
seh, Joel mab Pedaiah :
21 Ar banner llwyth Manasseh
yn Gilead, Ido mab Zechariah : ar
Benjamin, Jaasiel mab Abner :
22 Ar Dan, Azariel mab Jeroham.
Dyma dywysogion Uwythau Israel.
23 11 Ond ni chymmerth Dafydd
eu rhifedi hwynt o fab ugain
mlwydd ac isod ; canys ™ dywedasai
yr Arglwydd yr amlhâi efe Israel
megis sêr y nefoedd.
24 Joab mab Serfiah a ddechreu-
odd gyfrif, ond ni orphenodd efe,
am fod o achos hyn ° Udiowgrwydd
yn erbyn Israel, ac nid aeth y cyf-
rif hwn ym mysg cyfrifon chronicl
y brenhm Dafydd
25 1Í Ac ar drysorau y brenhin yr
oedd Azmafeth mab Adiel : ac ar y
trysordai yn y meusydd, yn y din-
asoedd, yn y pentrefi hefyd, ac yn
y tyrau, yr oedd Jehonathan mab
Uzziah.
26 Ac ar weithwyr y maes, y rhai
oedd yn llafurio y ddaear, yr oedd
Ezri mab Celub.
27 Ac ar y gwinllannoedd yr oedd
Simei y Ramathiad : ac ar yr hyn
oedd yn dyfod o'r gwinllannoedd
i'r selerau gwin, yr oedd Zabdi y
Siphmiad.
28 Ac ar yr olew-wydd, a'r syco-
morwydd, y rhai oedd yn y dyfíryn-
oedd, yr oeäcíBaalhanan y Gederiad :
ac ar y selerau olew yr oedd Joas.
29 Ac ar yr ychain pasgedig yn
Saron, yr oedd Sitrai y Saroniad :
Cyn
CRIST
Cylch
1015.
' pen. 11.
31.
«Neu,
Hded,
pen. 11. 30.
k pen. 26.
30.
1 1 Sam. 16.
6, EViab.
7Heb.
Issaechar.
m Gen. 15.
Cylch
1017.
n 2 Sam. 24.
15.
pen. 21. 7.
Cylch
1015.
Dafydd yn datgan
I. CHRONICL, XXVIII.
daioni Duw.
Cyn
CRIST
Cylch
1015.
9 Neu,
yr Hach-
moniad,
o 2 Sam. 15.
12.
P 2 Sam. 15.
37. a 16. IG.
«J pen. 11. C.
» pen. 27.
16.
•> pen. 27.
1,2.
0 pen. 27.
25.
2 Neu,
anifeiliaid.
3 Neu.
eunuch-
iaid.
d pen. 11.
10.
» 2 Sam. 7.
2.
f Ps. 99. 5.
a 132. 7.
8 2 Sam. 7.
5, 13.
lBren.5.3
pen. 22. 8.
bGen.49. 8.
pen. 5. 2.
Ps. 60. 7.
a 78. 68.
' 1 Sam. le.
1.
kl Sum. 10.
12.
1 pen 23. 1.
ac ar yr ychain yn y dyffrynoedd,
yr oedd Saphat mab Adlai.
30 Ac ar y camelod yr oedd Obil
yr Ismaeliad : ac ar yr asenod Jeli-
deiah y Meronothiad,
31 Ac ar y defaid yr oedd Jaziz
yr Hageriad, Y rhai hyn oU oedd
dywysogion y golud eiddo y bren-
hin Dafydd.
32 A Jehonathan ewythr Dafydd
frawd ei dad oedd gynghorwr, gwr
doeth, ac ysgrifenydd : Jeliiel hef-
yd ^mab Hachmoni oedd gyd â
meibion y brenhin.
33 Ac "Ahitophel oedd gynghorwr
y brenhin; a PHusai yi' Arciad oedd
gyfaill y brenhin.
34 Ac ar ol Ahitophel yr oedd Je-
hoiada mab Benaiah, ac Abiathar : a
thywysog llu y brenhin oedd "^ Joab.
PENNOD XXVIII.
1 Dafydd, ÿngŵydd yr .holt hdbl, yn datgan
daioni Duw iddo ef, a'i addewid i'w fah
Solomon, ac yn eu hannog hwynt i ofni Duw :
9, 20 yn rhoi cysur yn Solomon i adeiladu
y deml ; 11 yn dangos iddo ei dull a'i phor-
treiad hi, ac yn rhoddi iddo aur ao arian
i'w gumeuthur hi,
A DAFYDD a gynhuUodd hoU
dywysogion Israel, ^tywysogion
y Uwythau, a ^thywysogion y dos-
parthiadau, y rhai oedd yn gwas-
anaethu y brenhin, tywysogion y
miloedd hefyd, a thywysogion y
cannoedd, a " thy^vysogion holl olud
^ a meddiant y brenhin, a'i feibion,
gyd â'r ^ ystafellyddion, a'r ^ cedyrn,
a phob un grymmusol o nerth, i
Jerusalem.
2 A chyfododd Dafydd y brenhin
ar ei draed, ac a ddywedodd, Gwran-
dêwch arnaf fi, fy mrodyr, a'm pobl ;
^ Myfi a feddyliais yn fy nghalon
adeiladu tŷ gorphwysfa i arch cyf-
ammod yr Arglwydd, ac i ^ystôl-
draed ein Duw ni, a mi a barotto-
ais tu ag at adeiladu.
3 Ond Duw a ddywedodd wrth-
yf, ^Nid adeiledi di dŷ i'm henw i,
canys rhyfelwr fuost, a gwaed a
dywelltaist.
4 Er hynny Arglwydd Dduw Is-
rael a'm hetholodd i o holl dŷ fy
nhad, i fod yn frenhin ar Israel yn
dragywydd: canys ^" Judah a ddewis-
odd efe yn llywiawdwr ; ac o dỳ Ju-
dah, ^ tŷ fy nhad i, ac '^ o feibion fy
nhad, efe a fynnai i mi deyrnasu ar
hoU Israel :
5 ^Ac o'm holl feibion innau, (can-
ys llawer o feibion a roddes yr
Arglwydd i mi,) efe hefvd a ddew-
isodd Solomon fy mab, i eistedd
ar orseddfa brenhiniaeth yr Ar-
glwydd, ar Israel.
6 Dy wedodd hefyd wrthyf, " Solo-
mon dy fab, efe a adeilada fy nhŷ
a'm cynteddau i ; canys dewisais ef
yn fab i mi, a minnau a fyddaf iddo
ef yn dad.
7 A'i frenhiniaeth ef a sicrhâf yn
dragywydd, os efe a ymegnia i
wneuthur fy ngorchymynion a'm
barnedigaethau i, megis y dydd hwn.
8 Yn awr gan hynny, y'ngŵydd
holl Israel, cynniüleidfa yr Ar-
glwydd, a lie y clywo ein Duw ni,
cedwch a cheisiwch hoU orchymyn-
ion yr Arglwydd eich Duw, fel y
meddiannoch y wlad dda lion, ac y
gadawoch hi yn etifeddiaeth i'ch
meibion ar eich ol yn dragywydd.
9 1Í A thithau Solomon fy mab,
adnebydd Dduw dy dad, a gwasan-
aetha ef â chalon berffaith, ac â
meddwl ewyllysgar : canys yr " Ar-
glwydd sydd yn chwilio yr holl
galonnau, ac yn deall pob dychym-
myg meddyliau. 0 cheisi ef, ti a'i
cei ; ond os gwi'thodi ef, efe a'th
fwrw di ymaith yn dragywydd
10 Gwel yn awr mai yr Arglwydd
a'th ddewisodd di i adeiladu tŷ y
cyssegr : ymgryf ha, a gwna.
11 1 Yna y rhoddes Dafydd i Solo-
mon ei fab "bortreiad y porth, a'i dai,
a'i selerau, a'i geUau, a'i ystafeUoedd
oddi fewn, a thy y drugareddfa,
12 A phortreiad yr hyn oil a oedd
ganddo trwy yr yspryd, am gyn-
teddau tŷ yr Arglwydd, ac am
yr holl ystafeUoedd o amgylch, am
drysorau tŷ Dduw, ac am drysorau
y pethau cyssegredig :
13 Ac am ddosparthiadau yr offeir-
iaid a'r Lefiaid, ac am hoU waith
gweinidogaeth tŷ yr Arglwydd, ac
am holl lestri gwasanaeth tŷ yr Ar-
glwydd.
14 Efe a roddes o aur wrth bwys,
i'r pethau o aur, tu ag at hoU lestri
pob gwasanaeth, ac arian i'r holl
lestri arian, mewn pwys, tu ag at
holl lestri pob math ar wasanaeth :
15 Sef pwys y canhwyUbrenni aur,
a'u lampau aur, wrth bwys i bob
canhwyllbren ac i'w lampau : ac i'r
canhwyUbrennau arian wrth b^vys,
i'r canhwyUbren ac i'w lampau, yn
ol gwasanaeth pob canhwyllbren.
16 Aur hefyd dan bwys, tu ag at
fyrddau y hara gosod, i bob bwrdd;
ac arian i'r byrddau arian ;
Cyn
CRIST
Cylch
1015.
m 2 Sam. 7.
13, 14.
pen. 22. 9.
2 Ohion. 1.
n 1 Sam. 16.
7.
1 Bren. 8.
39.
pen. 29. 17.
Ps. 7. 9.
a 139. 2.
Diar. 17. 3.
Jer. 11. 20.
a 17. 10.
a 20. 12.
Dat. 2. 23.
0 Edrych
Exod. 25.
40.
ad. 19.
lihodcUon Dafydd
I CHRONICL, XXIX.
at adeiladu y deml.
Cyn
CRIST
Cylch
1015.
P 1 Sam. 4.
4.
1 Bren. 6.
23, ic.
q Edi ych
Exod. 25.
40.
r Dent. 31.
7,8.
Jos. 1. 6,
7.9.
peii. 22. 13.
s Eiod. 35.
25, 26.
a 36. 1, 2.
1015.
a pen. 22. 5.
Ui:ir. 4. 3.
b Edrych
Es. 64. 11,
12.
Dat. 21. 18,
áEO.
« 1 Brea. 9.
23.
17 Ac aur pur i'r cigweiuiau, ac
i'r phiolau, ac i'r dysglau, ac i'r
gorflychau aur, wrth bwys pob gor-
flwch : ac i'r gorflychau arian wrth
bwys pob gorflwch ;
18 Ac i allor yr arogl-darth, aur
pur wrth bwys ; ac aur i bortreiad
cerbyd Py cerubiaid oedd yn ym-
ledu, ac yn gorchuddio arch cyf-
ammod yr Arglwydd.
19 Hyn oil, ebe Dafydd, "^a wnaeth
yr Arglwydd i mi ei ddeall mewn
ysgrifen, trwy ei law ef arnaf fi, sef
hoU waith y portreiad hwn.
20 A dywedodd Dafydd wrth So-
lomon ei fab, 'Ymgryfhâ, ac ymeg-
nia, a gweithia ; nac ofiia, ac na ar-
swyda : canys yr Arglwydd Ddtjw,
fy Nuw i, fydd gyd â thi ; nid ym-
edy efe â thi, ac ni'th wrthyd, nes
gorphen hoU waith gwasanaeth tŷ
yr Arglwydd.
21 Wele hefyd ddosparthiadau yr
offeiriaid a'r Lefiaid, i hoU wasan-
aeth tŷ Dduw, a chyd â thi y
maent yn yr hoU waith, a ' phob un
e^vyllysgar cywraint i bob gwasan-
aeth ; y tywysogion hefyd a'r bobl
oil fyddant wrth dy orchymyn yn
gwbl.
PENNOD XXIX.
1 Dafydd, trwy ei esampl ei hurt, a'i eiriol, 6
yn peri i'r tywysogion ac i'r bohl offrymmu
yn ewyllysgar. 10 D'tolch Dafydd a'i weddi.
20 Y bohl, wedi hendithio Duw, ac aberihu
iddo, yn gwneuthur Solomon yn frenhin. 26
Yr liŷd y teyrnasodd Dafydd, a'i farwol-
aeth ef.
YNA y dywedodd Dafydd y
brenhin wrth yr holl dyrfa,
Duw a ddewisodd yn unig fy mab
Solomon, ae y mae efe *yn ieuangc,
ac yn dyner, a'r gwaith sydd fawr ;
canys nid i ddyn y mae y Uys, ond
i'r Arglwydd Dduw.
2 Ac â'm holl gryfder y parottoais
i dy fy ISTuw, aur i'r gwaith aur, ac
arian i'r arian, a phres i'r pres, a
haiarn i'r haiarn, a choed i'r gwaith
coed ; ^ meini onix, a meini gosod,
meini carbunculus, ac o amryw liw,
a phob maen gwerthfawr, a meini
marmor yn ami.
3 Ac etto am fod fy ewyllys tu a
thy fy Nuw, y mae gennyf o'm
heiddo fy hun, aur ac arian, yr
hivii a roddaf tu ag at dy fy Nuw ;
heb law yr hyn oil a barottoais tu
a'r tŷ sanctaidd :
4 Tair mil o dalentau aur, o aur
^'Ophir; a saith mil o dalentau arian
puredig, i oreuro parwydydd y tai :
439
5 Yr aur i'r gtcaith aur, a'r arian
i'r arian ; a tliu ag at yr holl waith,
trwy law y rhai celfydd. P^vy hef-
yd a ymrŷdd yn ewyllysgar i ^ym-
gyssegru heddyw i'r Arglwydd?
6 IT Yna tywysogion y teuluoedd, a
thywysogion Ih^ythau Israel, a thy-
wysogion y miloedd a'r cannoedd,
a ^ swyddogion gwaith y brenhin, a
oiFrymmasaut yn ewyllysgar,
7 Ac a roddasant tu ag at wasan-
aeth tŷ Dduw, bum mil o dalentau
aur, a deng mil o sylltau, a deng
mil o dalentau arian, a deunaw mil
o dalentau pies, a chàn mil o dal-
entau haiarn.
8 A chyd a'r hwn y ceid meini,
hwy a'w rhoddasant i drysor tŷ yr
Arglwydd, trwy law ^ Jehiel y Ger-
soniad.
9 A'r bobl a lawenhasant pan off-
rymment o'u gwirfodd ; am eu bod
â chalon berfíaith yn ewyllysgar yn
offrymmu i'r Arglwydd: a Dafydd
y brenhin hefyd a lawenychodd â
Uawenydd mawr.
10 1Í Yna y bendithiodd Dafydd
yr Arglwydd y'ngŵydd yr holl
dyrfa, a dywedodd Dafydd, Bendig-
edig wyt ti, Arglwydd Dduw Is-
rael, ein tad ni, o dragywyddoldeb
hyd dragywyddoldeb,
11 '^I ti, Arglwydd, y mae mawr-
edd, a gallu, a gogoniant, goruchaf-
iaeth, a harddwch : canys y cwbl yn
y nefoedd ac yn y ddaear sydd
eiddot ti; y deyrnas sydd eiddot
ti, Arglwydd, yr hwn hefyd a ym-
ddyrchefaist yn ben ar bob peth.
12 Cyfoeth hefyd ac anrhydedd a
ddeuant oddi wrthyt ti, a thi sydd
yn arghvyddiaethu ar bob peth, ac
yn dy law di y mae nerth a chad-
emid; yn dy law di hefyd y mae
mawrhâu, a nerthu pob dim.
13 Ac yn awr, ein Duw ni, yr
ydym ni yn dy foliannu, ac yn clod-
fori dy enw gogoneddus.
14 Eithr pwy ydwyf% a phwy yw
fy mhobl i, fel y caem ni rym i off-
rymmu yn ewyllysgar fel hyn? canys
oddi wrthyt ti y mae pob peth, ac
o'th law dy hun y rhoisom i ti.
15 0 herwydd ^dieithriaid ydym
ni ger dy fron di, ac aUtudion fel
ein holl dadau : ^ fel cysgod yw ein
dyddiau ni ar y ddaear, ac nid oes
^ ymaros.
16 0 Arglwydd ein Duw, yr
holl amlder hyn a barottoisom ni i
adeiladu i ti dy i'th enw sanctaidd,
Cyn
CRIST
1015.
2 Heb.
lenvii ei
law.
d pen. 27.
25, &c.
9 pen. 26.
21.
f Matt. 6.
13.
1 Tim. 1.
17.
Dat. 5. 12.
B Pa. 39. 12.
IIeb.11.13.
lPetr2.11.
h Ps. 90. 9.
a 102. IL
a 144. 4.
3 Heb.
iiagwijl.
Crwneuthur Solomon
II. CHRONICL, I
yn frenhin.
Cyn
CRIST
1015.
U Sam. 16.
7.
pen. 28. 9.
4Neu,
chadarnhâ.
6 1 Bren. 1.
35, 39.
Cyn
CRI8T
1015.
• 1 Bren. 2.
46.
o'th law di y mae, ac eiddot ti yd-
yw oil.
17 Gwn hefyd, 0 fy Nuw, mai ti
sydd *yn profi y galon, ac yn ym-
foddloni mewn cyfiawnder. Myfi yn
uniondeb fy nghalon, o wirfodd a
ofiPrymmais hyn oil ; ac yn awr y
gwelais dy bobl a gaf\vyd yma yn
offrymmu yn ewyllysgar i ti, a hyn-
ny mewn Uawenydd.
18 Aeglwydd Dduw Abraham,
Isaac, ac Israel, ein tadau, cadw
hyn yn dragywydd ym mryd medd-
yliau calon dy bobl ; a * pharottoa
eu calon hwynt attat ti.
19 A dyro i Solomon fy mab galon
berffaith, i gadw dy orchymynion, dy
dystiolaethau, a'th ddeddfau, ac i'w
gwneuthur liiüynt oU, ac i adeUadu
y Uys yr hwn y darperais iddo.
20 11 Dywedodd Dafydd hefyd wrth
yr hoU dyrfa, Bendithiwch, attolwg,
yr Arglwydd eich Duw. A'r holl
dyrfa a fendithiasant Arglwydd
Dduw eu tadau, a blygasant eu
pennau, ac a ymgrymmasant i'r Ar-
glwydd, ac i'r brenhin.
21 Aberthasant hefyd ebyrth i'r
Arglwydd, a thrannoeth ar ol y
dydd hAvnnw yr aberthasant yn
boeth-ofifrymmau i'r Arglwydd, fil
o fustych, mil o hyrddod, a mil o
ŵyn, a'u diod-oflrymmau, ac ebyrth
yn lliosog, dros hoU Israel :
22 Ac a fwyttasant ac a yfasant
ger bron yr Arglwydd y diwrnod
hAvnnw mewn llawenydd mawr. A
^gosodasant Solomon mab Dafydd
yn frenhin yr ail waith ; ac ennein-
iasant ef i'r Arglwydd yn flaenor,
a Sadoc yn offeiriad.
23 Felly yr eisteddodd Solomon
ar orseddfa yr Arglwydd yn fren-
hin, yn lie Dafydd ei dad, ac a
Iwyddodd; a holl Israel a wran-
dawsant arno.
24 Yr holl dywysogion hefyd a'r
cedyrn, a chyd â hynny holl feib-
ion y brenhin Dafydd, ^ a roddasant
eu dwylaw ar fod dan Solomon y
brenhin.
25 A'r Arglwydd a fawrygodd
Solomon yn rhagorol y'ngŵydd holl
Israel, ac ""a roddes iddo ogoniant
brenhinol, math yr hwn ni bu i un
brenhin o'i flaen ef yn Israel
26 1[ Felly Dafydd mab Jesse a
deyrnasodd ar holl Israel
27 " A'r dyddiau y teyrnasodd efe
ar Israel oedd ddeugain mlynedd :
° saith mlynedd y teyrnasodd efe yn
Hebron, a thair hlynedd ar ddeg ar
hugain y teyrnasodd efe yn Jeru-
salem.
28 Ac efe a fu farw mewn oedran
teg, yn gjrflawn o ddyddiau, cyfoeth,
ac anrhydedd : a Solomon ei fab a
deyrnasodd yn ei le ef.
29 Ac am weithredoedd cyntaf a
diweddaf y brenhin Dafydd, wele, y
maent yn ysgrifenedig y'ngeiriau
Samuel y gweledydd, ac y'ngeiriau
Nathan y proph^vyd, ac y'ngeiriau
Gad y gweledydd,
30 Gyd â'i holl frenhiniaeth ef, a'i
gadernid, a'r amserau a aethant
drosto ef, a thros Israel, a thros holl
deyrnasoedd y gwledydd.
Cyn
CBIST
1015.
AIL LYFR Y CHRONICL.
PENNOD I.
1 Solomon yn offrymmu yn Gibeon ; 7 yn dewis
doethineh, a Duw yn bendithio ei ddewis ef.
13 Ei allu a'i gyfoeth ef.
A ^SOLOMON mab Dafydd a ym-
. gadarnhaodd yn ei deyrnas,
a'r Arglwydd ei Dduw oedd gyd âg
ef, ac a'i mawrhaodd ef yn ddirfawr.
2 A Solomon a ddywedodd wrth
holl Israel, wrth dywysogion y mil-
oedd a'r cannoedd, ac wrth y barn-
wyr, ac wrth bob llywodraethwr yn
holl Israel, sefj pennau-cenedl.
3 Felly Solomon a'r hoU dyrfa gyd
ag ef a aethant i'r uchelfa oedd yn
''Gibeon: canys yno yr oedd pabell
39^1' 21.' 29! cyfarfod Duw, yr hon a wnelsai
440
Moses gwas yr Arglwydd yn yr
anialwch.
4 '^Eithr arch Duw a ddygasai
Dafydd i fynu o Ciriath-jearim, i'r
lie a ddarparasai Dafydd iddi :
canys efe a osodasai iddi hi babell
yn Jerusalem.
5 Hefyd, "^yr aUor bres *a wnelsai
Bezaleel mab Uri, mab Hur, oedd
yno o flaen pabell yr Arglwydd : a
Solomon a'r dyrfa a'i hargeisiodd hi.
6 A Solomon a aeth i fynu yno at
yr allor bres, ger bron yr Ar-
glwydd, yr hon oedd ym mhabeU
y cyfarfod, a mil o boeth-oflrymmau
a ofírymmodd efe arni hi.
7 1Í Y noson honno yr ymddangos-
c 2 Sam. 6.
2,17.
1 Chron.
16.1.
d Exod. 27.
1,2. a 38.1.
e Exod. 31.
2.
Dewisiad Solomon.
II. CHRONICL, II.
Gweithwyr Solomon.
Cyii
CRIST
1015.
f 1 Chron.
28.5.
SI Bran. 3.
7.
2 Heb. ami
fel llwch.
ii 1 Bren.
3. 9.
i Num. 27.
17.
k 1 Chron.
29.25.
pen. 9. 22.
Preg. 2. 9.
11 Bren. 4.
26. a 10.
26, &c.
pen. 9. 25.
ml Bren.
10. 27.
pen. 9. 27.
Job 22. 24.
3 Heb.
roddodd.
<Heb.
Mynediad
y meirch
oedd gan
Solomon
oedd o'r
Aipht.
n 1 Bren.
10. 28.
pen. 9. 28.
B Heb. trwy
eu Haw
hwytU.
odd Duw i Solomon, ac y dywedodd
wrtlio ef, Gofyn yr hyn a roddaf i ti.
8 A dywedodd Solomon wrth
Dduw, Ti a wnaethost fawr drugar-
edd â'm tad Dafydd, ac a wnaethost
i mi ^deyrnasu yn ei le ef.
9 Yn awr, 0 Arglwydd Dduw,
sicrhâer dy air wrth fy nhad Dafydd ;
8 canys gwnaethost i mi deyrnasu ar
bobl ^ mor Uiosog a Uwch y ddaear.
10 Yn awr ^ dyro i mi ddoethineb
a gwybodaeth, fel *yr elwyf allan,
ac y delwyf i mewn o flaen y bobl
hyn : canys pwy a ddichon famu
dy bobl liosog hyn?
11 A dywedodd Duw wrth Solo-
mon, 0 herwydd bod hyn yn dy
feddwl di, ac na oiynaist na chyf-
oeth, na golud, na gogoniant, nac
einioes dy elynion, ac na oiynaist
lawer o ddyddiau chwaith ; eithr
gofyn o honot i ti ddoethineb, a
gwybodaeth, fel y bernit fy mhobl
y'th osodais yn frenhin arnynt :
12 Doethineb a gwybodaeth a
roddwyd i ti, cyfoeth hefyd, a golud,
a gogoniant, a roddaf i ti, y rhai
^ni bu eu cyffelyb gan y brenhin-
oedd afu o'th flaen di, ac ni bydd
y cyffelyb i neb ar dy ol di.
13 H A Solomon a ddaeth o'r uch-
elfa oedd yn Gibeon, i Jerusalem,
oddi ger bron pabell y cyfarfod,
ac a deyrnasodd ar Israel.
14 ' A Solomon a gasglodd gerbyd-
au a marchogion; ac yr oedd gan-
ddo fil a phedwar cant o gerbydau,
a deuddeng mil o wŷr meirch, ac
efe a'u gosododd hwynt yn ninas-
oedd y cerbydau, ac yn Jerusalem
gyd â'r brenhin.
15 ""Ar brenhin a ^wnaeth yr arian
a'r aur yn Jerusalem cyn amled a'r
cerrig, a chedrwydd a roddes efe
fel y sycomorwydd o amldra, y rhai
sydd yn tyfu yn y doldir.
16 ^"^ A meirch a ddygid i Solomon
o'r Aipht, ac edafedd llin : march-
nadwyr y brenhin a gymmerent yr
edafedd llin dan bris.
17 Canys deuent i fynu, a dygent
o'r Aipht gerbyd am chwe chàn
darn o arian ; a march am gant a
banner; ac felly y dygent i holl
frenhinoedd yr Hethiaid, ac i fren-
hinoedd Syria ^ gyd â hwynt
PENNOD II.
1, 17 Gweithwyr Solomon lurth adeiladu y
deml. 3 Solomon yn gyrru at Hiram am
weithwyr a defnyddiau. 11 A Hiram yn ei
atteb ef yn garedig.
A SOLOMON a roes ei fryd ar
adeiladu tŷ i enw yr Ar-
glwydd, a brenhindy iddo ei hun.
2 A^ Solomon a rifodd ddeng mil
a thri ugain o gludwyr, a phedwar
ugain mil o gymmynwyr yn y myn-
ydd, ac yn oruchwylwyr arnynt hwy
dair mil a chwe chant.
3 f A Solomon a anfonodd at
2 Hiram brenhin Tyrus, gan ddy-
wedyd, ^ Megis y gwnaethost â Da-
fydd fy nhad, ac yr anfonaist iddo
gedrwydd i adeiladu iddo dy i drigo
ynddo, felly gwna â minnau.
4 Wele fi yn adeiladu tŷ i enw yr
Arglwydd fy Nuw, \'w gyssegru
iddo, ac i arogl-darthu arogl-darth
llysieuog ger ei fron ef, ac i'r gwas-
tadol osodiad bar a, a'r "^poeth-offrym-
mau bore a hwyr, ar y Sabbathau,
ac ar y newydd-loerau, ac ar osod-
edig wyliau yr Arglwydd ein Duw
ni. Hyd byth y mae hyn ar Israel.
5 A'r tŷ a adeiladaf fi ^cíc? mawr :
canys mwy yiv ein Duw ni na'r holl
dduwiau.
6 *^A phwy ^sydd abl i adeiladu
iddo ef dy, gan na all y nefoedd, ie,
nefoedd y nefoedd ei amgyffred ? a
phwy ydwyf fi, fel yr adeiladwn
iddo ef dy, ond yn unig i arogl-
darthu ger ei fron ef ?
7 Felly yn awr anfon i mi wr
cywraint, i weithio mewn aur, ac
mewn arian, ac mewn pres, ac
mewn haiarn, ac raewn porphor, ac
ysgarlad, a glas, ac yn medru cerfio
cerfiadau gyd a'r rhai celfydd sydd
gyd â mi yn Judah ac yn Jerusa-
lem, y rhai a ddarparodd fy nhad
Dafydd.
8 Anfon hefyd i mi goed cedr, a
ffynnidwydd, ac ^ algumimwydd, o
Libanus: canys myfi a wn y medr
dy weision di naddu coed Libanus :
ac wele, fy ngweision innau afydd-
ant gyd â'th weision dithau ;
9 A hynny i ddarparu i mi lawer
o^ goed : canys y tŷ yr ydwyf fi ar
ei adeiladu ^c?ci mawr a rhyfeddoL
10 Ac wele, i'th weision, i'r seiri a
uaddant y coed, y rhoddaf ugain mil
corns o wenith wedi ei guro, ac ug-
ain mil corns o haidd, ac ugain mil
bath o win, ac ugain mil bath o olew.
11 IT A Hiram brenhin Tyrus a
attebodd mewn ysgrifen, ac a'i han-
fonodd at Solomon, 0 gariad yr
Arglwydd ar ei bobl, y rhoddes
efe dydi yn frenhin arnynt hwy.
12 Dywedodd Hiram hefyd, Ben-
Cyn
CRIST
1015.
»1 Brea 5.
15.
ad. 18.
2 Heb.
[ Hiiram.
Edrych
1 1 Bren. 5.1,
, bl Chron.
I 14.1.
c Num. 28.
3, 9, 11.
d 1 Bren. 8.
27.
pen. 6. 18.
SHpb.a
gaiff nerth.
4Nen,
almugim,
1 Bren. 10.
11.
Mesur y deml.
II. CHRONICL, III.
a'i liadclurniadau.
Cyn
CRIST
1015.
«Gen. I.a2.
Ps. 33. 6.
a 102. 25.
a 324. 8.
a 136. 5, 6.
Act. 4. 24.
a 14. 15.
Dat. 10. 6.
6Heb.
yn gwyhod
synwyr a
deall.
n Bren. 7.
14.
e ad. 10.
6Heb.
Japho.
1 1 Bren. 5.
13. a 9. 20.
i 1 Chron.
22.2.
k Megis
ad. 2.
1012.
a 1 Bren. 6.
1, &o.
b Gen. 22. 2.
2Neu,
yr hivn a
welwydgan
Dafydd.
SNeu,
Arafnah.
2 Sam. 24.
18.
cl Chron.
21. 18.
4 Neil, y
petliau i/r
addt/s/jwiid
(Heb. y '
sylfaen-
wyd) Solo-
mon yn-
ddynt.
<i 1 Bren. 6.
2.
6 1 Bren. 6.
3.
digedig fyddo Arglwydd Dduw
Israel, ^yr hwn a wnaeth nef a dae-
ar, yr hwn a roddes i'r brenhin Da-
fydd fab doeth, ^gwybodus o synwyr
a deall, i adeiladu tŷ i'r Arglwydd,
a brenhindy .iddo ei hun.
13 Ac yn awr mi a anfonais wr
celfydd, cywraint, a deallus, o'r
eiddo fy nhad Hiram:
14 ^Mab gwraig o ferclied Dan,
a'i dad yn wr o Tyrus, yn medm
gweithio mewn aur, ac mewn arian,
mewn pres, mewn haiarn, mewn
cerrig, ac mewn coed, mewn por-
phor, ac mewn glas, ac mewn Uîan
main, ac mewn ysgarlad ; ac i gerfio
pob cerfiad, ac i ddychymmygu pob
dychymmyg a roddir atto ef, gyd
â'th rai cywraint di, a rhai cywraint
fy arglwydd Dafydd dy dad.
15 Ac yn awr, y gwenith, a'r haidd,
yr olew, a'r gwin, y rhai a ddywed-
odd ^íy arglwydd, anfoned hwynt
i'w weision :
16 A ni a gymmynwn goed o Li-
banus, yn ol dy hoU raid, ac a'u
dygwn hwynt i ti yn gludeiriau ar
hyd y mor i ''Joppa: dwg dithau
hwynt i fynu i Jerusalem.
17 11 ^ A Solomon a rifodd yr hoU
wŷr dîeithr oedd yn nhir Israel,
wedi y rhifiad a'r hon y rhifasai
'Dafydd ei dad ef hwynt : a chaed
tair ar ddeg a saith ugain o filoedd
a chwe chant.
18 Ac efe a wnaeth o honynt hwy
''ddeng mil a thri ugain yn gludwyr,
a phedwar ugain mil yn naddwyr jti
y mynydd, a thair mil a chwe chant
yn oruchwylwyr i roi y bobl ar waith.
PENNOD III.
1 Y lie aV aviser yr adeiladioyd y deml. 3 Ei
mesur a'i haddurn. 10 Y ceruhiaid. 14 Y
llhn a'r colofnau.
A "SOLOMON a ddechreuodd ad-
. eiladu tŷ yr Arglwydd yn
Jerusalem ym mynydd ''Morîah, ^lle
yr ymddangosasai yr Arglwydd i
Dafydd ei dad ef, yn y He a ddar-
parasai Dafydd, yn llawT-dyrnu ^^'Or-
nan y Jebusiad.
2 Ac efe a ddechreuodd adeiladu
ar yr ail dydd o'r ail mis, yn y bed-
waredd flwyddyn o'i deyrnasiad.
3 11 A dyma ^fesurau "^sylfaeniad
Solomon wrth adeiladu tŷ Ddtjw.
Yr hyd oedd o gufyddau wrth y
mesur cyntaf yn dri ugain cufydd ;
a'r lied yn ugain cufydd.
4 A'r ^porth oedd wrth dalcen y tŷ
oedd un hyd a lied y tŷ, yn ugain
cufydd, a'i uchder yn chwech ugain
cufydd; ac efe a wisgodd hwn o
fewn âg aur pur.
5 A'r tŷ mawr a fyrddiodd efe â
ffynnidwydd, y rhai a wisgodd efe
âg aur dilin, ac a gerfiodd balm-
wydd a chadwynau ar hyd-ddo ef
6 Ac efe a ^addurnodd y tŷ â
meini gwerthfawr yn hardd; a'r
aur oedd aur Parfaim.
7 lë, efe a wisgodd y tŷ, y trawst-
iau, y rhiniogau, a'i barwydydd, a'i
ddorau, âg aur, ac a gerfiodd gerub-
iaid ar y parwydydd.
8 Ac efe a wnaeth dy y cyssegr
sancteiddiolaf ; ei hyd oedd un hyd â
lied y ty, yn ugain cufydd, a'i led yn
ugain cufydd : ac efe a'i gwisgodd
ef âg aur da, sefè, chwe chàn talent.
9 Ac yr oedd pwys yr hoelion o
ddeg sicl a deugain o aur ; y lloflnt-
ydd hefyd a "vvisgodd efe âg aur.
10 11 ^Ac efe a wnaeth yn nhy y
cyssegr sancteiddiolaf ddau gerub
o waith *^ cywi'aint, ac a'u gwisgodd
hwynt âg aur.
11 Ac adenydd y cerubiaid oedd
ugain cufydd eu hyd : y naill aden
o bum cufydd, yn cyrhaeddyd pared
y ty ; a'r aden arall o bum cufydd
yn cyrhaeddyd at aden y cerub aralL
12 Ac aden y cerub araU o bum
cufydd, yn cyrhaeddyd pared y ty ;
a'r aden araU o bum cufydd, yng-
hyd âg aden y cerub arall.
13 Adenydd y cerubiaid hyn a
ledwyd yn ugain cufydd : ac yr
oeddynt hwy yn sefyll ar eu traed,
a'u hwynebau tu "^ ag i fewn.
14 IT Ac efe a wnaeth ^y wahanlen
o sidan glas, a phorphor, ac ysgar-
lad, a llian main, ac a ^weithiodd
gerubiaid ar hynny.
15 Gwnaeth hefyd ^ dd^vy golofn o
flaen y ty, yn bymtheg cufydd ar
hugain o hyd, a'r cnap ar ben pob
un o honynt oedd bum cufydd.
16 Ac efe a wnaeth gadwyni fel
yn y gafell, ac a'^t rhoddodd ar ben
y colofnau ; ac efe a wnaeth ' gant
0 bomgranadau, ac a'u rhoddodd
ar y cadwynau.
17 A ''chyfododd y colofnau o flaen
y deml, un o'r tu dehau, ac un o'r
tu aswy ; ac a alwodd enw y ddehau,
^ Jachin ; ac enw yr aswy, ^ Boaz.
PENNOD IV.
1 Yr allor bres. 2 Y mar tawdd ar ddeuddeg
o y chain. 6 Y deg noe, y canliwyllbreiini a'r
hyrddau. 9 Y cynleddau, a'r dodrefn pres.
19 Yr offer aur.
Dodrefn y deml
11. CHRONICL, IV.
Dwyn yr arch i'r cyssegr.
Cyn
CRIST
1012.
a Ezec. 43.
13, 16.
b 1 Bren. 7.
23.
2Heb.
o'i ymyl
i'w ymijl.
;lBrsn. 7.
2Ì.
3 Neu,
fel blodeu-
yn lili.
d 1 Bren.
38.
e 1 Eren. 7.
49.
f Exod. 25.
31, 40.
1 Chron.
28. 12, 19.
? 1 Bren. 7.
48.
4 Neu,
pliiotau.
h 1 Bren. 0.
36.
1 1 Bren. 7.
39.
k Edrych
1 Bren. 7.
40.
s Neu, o>
phiolau.
1 1 Bren. 7.
41.
no Edrych
1 Bren. 7.
20.
«Beb.
'wÿneb.
AC efe a wnaeth "allor bres, o
_ ugain cuiydd ei hŷd, ac ugain
cufydd ei lied, a deg cufydd ei
Iiuchder.
2 1Í ^ Gwnaeth hefyd for tawdd, yn
ddeg cufydd ^o ymyl i ymyl, yn grwn
0 amgylch, ac yn bum cufydd ei
uclider, a llinyn o ddeg cufydd ar
hugain a'i hamgylchai oddi amgylch.
3 " A llun ychain oedd dano yn ei
amgylchu o amgylch, mewn deg cu-
fydd yr oeddynt yn amgylchu y môr
oddi amgylch: dwy res o ychain oedd
wedi eu toddi, pan doddwyd yntau.
4 SefyU yr oedd ar ddeuddeg o
ychain; tri yn edyrch tu a'r go-
gledd, a thri yn edyrch tu a'r gor-
llewin, a thri yn edrych tu a'r de-
hau, a thri yn edrych tu a'r dwyrain :
a'r môr amynt oddi arnodd, a'u holl
bennau ol hwynt oedd o fe^vn.
5 A'i dewder oedd ddyrnfedd, a'i
ymyl fel gwaith ymyl cwppan, ^â
blodau lili : a thair mil o ÌDathau a
dderbyniai, ac a ddaliai.
6 1Í Gwnaeth hefyd ^ddeg o noeau,
ac efe a roddodd bump o'r tu de-
hau, a phmnp o'r tu aswy, i ymolchi
ynddynt: trochent ynddynt ddefn-
ydd y poeth-ofírwm; ond y môr
oedd i'r offeiriaid i ymolchi ynddo.
7 *Ac efe a wnaeth ddeg canhwyll-
bren aur ^yn ol eu portreiad, ac a' it
gosododd yn y deml, pump o'r tu
dehau, a phump o'r tu aswy.
8 s Gwnaeth hefyd ddeg o fyrddau,
ac 2iU gosododd yn y deml, pump
o'r tu dehau, a phump o'r tu aswy :
ac efe a wnaeth gant o ^gawgiau aur.
9 ^ Ac '^ efe a wnaeth gyntedd yr
offeiriaid, a'r cyntedd mawr, a dorau
i'r cynteddoedd ; a'u dorau hwynt
a wisgodd efe â phres.
10 Ac * efe a osododd y môr ar yr
ystlys ddehau, tu a'r dwyrain, ar
gyfer y dehau.
11 Gwnaeth ''Hiram hefyd y cro-
chanau, a'r rhawiau, ^ a'r cawgiau :
a darfu i Hiram wneuthur y gwaith
a wnaeth efe dros frenhin Solomon
i dŷ Dduw :
12 Y ddwy golofn, a'r ' cnapiau, a'r
coronau ar ben y ddwy golofn, a'r
ddwy bleth i guddio y ddau gnap
coronog, y rhai oedd ar ben y col-
ofnau :
13 A ""phedwar cant o bomgran-
adau ar y ddwy bleth; dwy res
oedd o bomgranadau ar bob pleth,
i guddio y ddau gnap coronog oedd
1 ar ^ bennau y colofnau.
14 Ac efe a wnaeth "ystolion, ac al
wnaeth '^ noeau ar yr ystolion ;
15 Un môr, a deuddeg o ychain
dano :
16 Y crochanau hefyd, a'r rhawiau,
a'r cigweiniau, a'u holl lestri hwynt,
a wnaeth " Hiram ei dad i'r brenhin
Solomon, yn nhŷ yr Arglwydd, o
bres gloyw. '
17 P Yngwastadedd yr lorddonen
y toddodd y brenhin hwynt, ^ mewn
cleidir, rhwng Succoth a Seredathah.
18 Fel hyn y gwnaeth Solomon
yr holl lestri hyn, yn lliosog iawn;
canys anfeidrol oedd bwys y pres.
19 H A ^ Solomon a wnaeth yr holl
lestri oedd yn nhŷ Dduw, a'r allor
aur, a'r byrddau oedd "^ a'r bara go-
sod amynt,
20 Ar canhwyllbrennau, a'u lamp-
au, i oleuo *yn ol y ddefod o flaen y
gafell, o aur pur ;
21 *Y blodau hefyd, a'r lampau, a'r
gefeiliau, oedd aur, a hwnnw ''yn
aur perffaith.
22 Y psaltringau hefyd, a'r ^ cawg-
iau, a'r llwyau, a'r thusserau, oedd
aur pur : a drws y tŷ, a'i ddorau, o
du fewn y cyssegr sancteiddiolaf, a
dorau tŷ y deml, oedd aur.
PENNOD V.
1 Y tiysorau cyssegredig. 2 Dwyn arch Bum
yn harchedig i'r cyssegr. 11 Duw, yn ol ei
foUannu, yn dangos arivydd o'i ffa/r.
FELLY y gorphenwyd yr hoU
waith a wnaeth Solomon i dỳ
yr Arglwydd: a * Solomon a ddug
i mewn yr hyn a gyssegrasai Da-
fydd ei dad; ac a osododd yn
uhrysorau tŷ Dduw, yr arian, a'r
aur, a'r holl lestri
2 *[[ ^Yna y cynhuUodd Solomon
henuriaid Israel, a hoU bennau y
Ihvythau pennau-cenedl meibion
Israel, i Jerusalem, i ddwyn i fynu
arch cyfammod yr Arglwydd o
ddinas Dafydd, honno yw Sion.
3 Am hynny holl wŷr Israel a
ymgynnuUasant at y brenhin *'ar
yr wyl oedd yn y seithfed mis.
4 A holl henuriaid Israel a ddaeth-
ant, a'r Lefiaid a godasant yr arch.
5 A hwy a ddygasant i fynu yr
arch, a phabell y cyfarfod, a holl
lestri y cyssegr, y rhai oedd jn y
babell, yr offeiriaid a'r Lefiaid a'u
dygasant hwy i fynu.
6 Hefyd y brenhin Solomon, a holl
gynnulleidfa Israel, y rhai a gyn-
nuUasid atto e/ o flaen yr arch, a
aberthasant o ddefaid, a gwartheg.
Cyn
CRIST
1012.
n 1 Bren. 7.
27.
7 Neu,
heiriau.
o 1 Bren. 7.
14.
P 1 Bren. 7.
46.
8Heb.
yn nheir-
der y tir.
1 1 Bren. 7.
48.
rExod. 25.
30.
i Exod. 27
20, 21.
t Exod. 25.
31, &c.
9Heb.
0 ierffeith-
rwydd aur.
2 Neu,
phiolau.
1005.
a 1 Bren. 7.
51.
1004.
bl Bren. 8.
I, &LC.
c Edrych
))en. 7. S, 9,
10.
Solomon yn
II. CHRONICL, VI.
hendithio Duw.
Cyn
CRIST
1001.
«Neu,
maent hwy;
megis
lBreii.8.8.
4 Deut. 10.
2,5.
pen. 6. IL
3 'Sen, pan
wnaelhai.
e 1 Chron.
25.1,
f Ps. 136.
Edrych
1 Chron.
16. 34, 41.
B Bxod. 40.
35.
pen. 7. 2.
a 1 Bren. 8.
12, átc.
>> Lef. 16. 2.
fwy nag a ellid eu rhifo na'u cyfrif
gan liosowgrwydd.
7 A'r offeiriaid a ddygasant arcli
cyfammod yr Arglwydd iV He, i
gafeU y tŷ, i'r cyssegr sancteidd-
iolaf, hyd tan adenydd y cerubiaid.
8 A'r cerubiaid oedd yn Uedu eu
hadenydd dros le yr arch: a'r cer-
ubiaid a gysgodent yr arch a'i thros-
olion, oddi arnodd.
9 A thynnasant allan y trosolion,
fel y gwelid pennau y trosolion o'r
arch o flaen y gafell, ac ni welid
hwynt oddi allan. Ac yno y ^mae
hi hyd y dydd hwn.
10 Nid oedd yn yr arch ond y ddwy
lech "^a roddasai Moses ynddi yn
Horeb, ^Ue y gwnaethai yr Ar-
glwydd gyfammod â meibion Israel,
pan ddaethant hwy allan o'r Aipht.
11 U A phan ddaeth yr offeiriaid
o'r cyssegr ; canys yr hoU offeiriaid,
y rhai a gafwyd, a ymsancteiddias-
ent, heb gadw dosparthiad :
12 ^ Felly y Lefiaid, y rhai oedd
gantorion, h^vynt-hwy oil o Asaph,
0 Heman, o Jeduthun, â'u meibion
hwynt, ac â'u brodyr, wedi eu
gwisgo â Uían main, â symbalau,
ac â nablau a thelynau, yn sefyU o
du dwyrain yr allor, a chyd â hwynt
chwe ugain o offeiriaid yn udganu
mewn udgyrn.
13 Ac fel yr oedd yr udganwyr a'r
cantorion, megis un, i seinlo un sain i
glodfori ac i foliannu yr Arglwydd ;
ac wrth ddyrchafu sain mewn ud-
gyrn, ac mewn symbalau, ac mewn
offer cerdd, ac wi"th foliannu yr Ar-
glwydd, gan ddywedyd, ^Canys da
yw; ac yn dragywydd y mae ei
drugaredd ef : yna y Uanwyd y tŷ
â chwmmwl, sefiỳ yr Arglwydd ;
14 6 Fel na aUai yr offeiriaid sef-
yll i wasanaethu gan y cwmmwl : o
herwydd gogoniant yr Arglwydd
a lanwasai dŷ Dduw.
PENNOD VI.
1 Solomon, wedi hendithio y hobl, yn hendithio
Duw. 12 Gioeddi Solomon wrth gyssegru y
deml, allan o'r ■pulpud pres.
YNA °y llefarodd Solomon, Yr
Arglwydd a ddywedodd yr
arhosai efe yn ^* y tywyllwch ;
2 A minnau a adeiledais dŷ yn
drigfa i ti, a lie i'th breswylfod yn
dragywydd.
3 A'r brenhin a drodd ei wyneb,
ac a fendithiodd holl gynnulleidfa
Israel : a holl gynnulleidfa Israel
oedd yn sefyU.
4 Ac efe a ddywedodd, Bendigedig
fyddo Arglwydd Dduw Israel, yr
hwn a lefarodd a'i enau wrth Da-
fydd fy nhad, ac a gwblhaodd a'i
ddwylaw, gan ddywedyd,
5 Er y dydd y dygais i fy mhobl
aUan o wlad yr Aipht, ni ddetholais
ddinas o holl Iwythau Israel 1 adeil-
adu tŷ, i fod iy enw ynddo ; ac ni
ddewisais wr i fod yn flaenor ar fy
mhobl Israel :
6 Ond ^" mi a etholais Jerusalem, i
fod iy enw yno; ac "^a ddewisais
Dafydd i fod ar fy mhobl Israel,
7 Ac ^yr oedd ym mryd Dafydd fy
nhad adeiladu tŷ i enw Arglwydd
Dduw Israel.
8 Ond dywedodd yr Arglwydd
wrth Dafydd fy nhad, 0 herwydd
bod yn dy fryd di adeiladu tŷ i'm
henw i, da y gwnaethost fod hynny
yn dy galon :
9 Er hynny nid adeiledi di y tŷ;
ond dy fab di, yr hwn a ddaeth
allan o'th Iwynau, efe a adeilada y
tŷ i'm henw i.
10 Am hynny yr Arglwydd a
gwblhaodd ei air a lefarodd efe:
canys mi a gyfodais yn Ue Dafydd
fy nhad, ac a eisteddais ar orseddfa
Israel, fel y Uefarodd yr Arglwydd,
ac a adeiledais dy i enw Arglwydd
Dduw Israel
11 Ac yno y gosodais yr arch ; ^yn
yr hon y mae cyfammod yr Ar-
glwydd, yr hwn a ammododd efe
â meibion Israel
12 IT A Solomon a safodd o flaen
allor yr Arglwydd, y'ngŵydd holl
gynnulleidfa Israel, ac a estynodd
ei ddwylaw :
13 Canys Solomon a wnaethai
bulpud pres, ac a'i gosodasai yng
nghanol y cyntedd, yn bum cufydd
ei hyd, a phùm cufydd ei led, a thri
chufydd ei uchder; ac a safodd
arno, ac a ostyngodd ar ei liniau
ger bron holl gynnulleidfa Israel,
ac a estynodd ei ddwylaw tu a'r
nefoedd :
14 Ac efe a ddywedodd, 0 Ar-
glwydd Dduw Israel, ^nid oes Duw
cyffelyb 1 ti yn y nefoedd, nac ar y
ddaear ; yn cadw cyfammod a thru-
garedd â'th weision sydd yn rhodio
ger dy fron di â'u holl galon :
15 ^Yr h^vn a ged waist â'th was
Dafydd fy nhad yr hyn a leferaist
wrtho ; fel y Ueferaist â'th enau, felly
y cwblheaist â'th law, megis y mae
y dydd hwn.
Cyn
CRIST
1004.
« pen. 12.
13.
d 1 Chron.
28.4.
e 2 Sam. 7.
2.
1 Chron.
17.1.
a 28. 2.
f pen. 5. la
8 Exod. 15,
11.
Dent. 4. 39.
a 7. 9.
h 1 Chron.
22.9.
I Gweddi Solomon
ÎL CHRONICL, VL
wrth gyssegru y dend.
Cyn
CRIST
1004.
■« 2 Sam. 7.
12. 16.
1 Bren. 2.
4. a 6. 12.
k Ps. 132.
12.
I pen. 2. 6.
Ks. 66. 1.
«Neu,
(u a'rfan
hon.
fl Ncu,
ÍU aV ty.
«n 1 Bren.
17.1.
16 Ac yn awr, O Arglwydd
Dduw Israel, cadw â'th was Dafydd
fy nhad yr hyn a leferaist wrtho,
gan ddywedyd, 'Ni thorrir ymaith
oddi wrthyt na hyddo gwr ger fy
mron i yn eistedd ar deyrn-gadair
Israel ; ^os dy feibion a wyliant ar eu
fFordd, i rodio yn fy nghyfraith i,
fel y rhodiaist ti ger fy mron.
17 Yn awr gan hynny, 0 Ar-
glwydd Dduw Israel, poed gwir
fyddo dy air a leferaist wrth dy
was Dafydd.
18 Ai gwir yw, y preswylia Duw
gyd â dyn ar y ddaear? 'Wele, y
nefoedd, a nefoedd y nefoedd, ni
allant dy amgyffred; pa faint Uai
y dichon y tŷ hwn a adeiledais i ?
19 Edrych gan hynny ar weddi
dy was, ac ar ei ddeisyfiad ef, O
Arglwydd fy Nuw, i wrandaw ar
y lief ac ar y weddi y mae dy was
yn ei gweddio ger dy fron :
20 Fel y byddo dy lygaid yn agor-
ed tu a'r tŷ yma ddydd a nos, tu
a'r Ue am yr hwn y dywedaist, y
gosodit dy enw yno ; i wrandaw ar
y weddi a weddio dy was di ^ yn y
fan hon.
21 Gwrando gan hynny ddeisyfiad-
au dy was, a'th bobl Israel, y rhai
a weddiant yn y He hwn : gwrando
di hefyd o le dy breswylfod, sefo'r
nefoedd ; a phan glywech, madden.
22 1Í Os pecha gwr yn erbyn ei
gymmydog, a gofyn ganddo raith,
gan ei dyngu ef, a dyfod y Uw o
flaen dy allor di yn y tŷ hwn :
23 Yna gwrando di o'r nefoedd;
gAvna hefyd, a barna dy weision;
gan dalu i'r drygionus, trwy roddi
ei ffordd ef ar ei ben ei hun; a chan
gyfiawnhâu y cyfiawn, trwy roddi
iddo yntau yn ol ei gyfiawnder.
24 f A phan daraAver dy bobl Is-
rael o flaen y gelyn, am iddynt
bechu yn dy erbyn ; os dychwelant,
a chyfaddef dy enw, a gweddio ac
ymbil ger dy fron di ^yn y tŷ hwn :
25 Yna gwrando di o'r nefoedd, a
madden bechod dy bobl Israel, a
dychwel hwynt i'r tir a roddaist
iddynt hwy, ac i'w tadau.
26 1Í ""Pan gauer y nefoedd, fel
na byddo gwlaw, o herwydd pechu
o honynt i'th erbyn ; os gweddiant
yn y lie hwn, a chyfaddef dy enw,
a dychwelyd oddi wrth eu pechod,
pan gystuddiech hwynt :
27 Yna gwrando di o'r nefoedd,
a madden bechod dy weision, a'th
ti5 .
bobl Israel, pan ddysgech iddynt
dy flbrdd dda yr hon y rhodient
ynddi; a dyro wlaw ar dy wlad a
roddaist i'th bobl yn etifeddiaeth.
28 1Í "Os bydd newyn yn y tir,
OS bydd haint, deifiad, neu falldod,
OS bydd locustiaid neu lindys ; os
gwarchae ei elyn arno ef *yn ninas-
oedd ei wlad ; neu pa bla bynnag,
neu glefyd bynnag a fyddo ;
29 Fob gweddi, pob deisyfiad a
fyddo gan bob dyn, neu gan hoU
bobl Israel ; pan wypo pawb ei bla
ei hun, a'i ddolur, ac estyn ei ddwy-
law ^ tu a'r tŷ hwn :
30 Yna gwrando di o'r nefoedd, o
fangre dy breswylfod, a madden, a
dyro i bob un yn ol ei hoU fíyrdd,
yr hwn a adwaenost ei galon ef,
(canys tydi yn unig °a adwaenost
galon meibion dynion ;)
31 Fel y'th ofnont, gan rodio yn dy
fíyrdd di yr holl ddyddiau y bydd-
ont hwy byw ar wyneb y ddaear, yr
hon a roddaist i'n tadau ni.
32 IT Ac am y dieithrddyn hefyd,
Pyr hwn ni hyddo o'th bobl di Is-
rael, ond wedi dyfod o wlad bell,
er mwyn dy enw mawr, a'th law
gadam, a'th fraich estynedig ; os
deuant a gweddio yn y tŷ hwn :
33 Yna gwrando di o'r nefoedd, o
fangre dy breswylfod, a gwna yn ol
yr hyn oil a lefo y dieithrddyn ar-
nat ; fel yr adwaeno holl bobl y
ddaear dy enw di, ac y'th ofiiont,
fel y mae dy bobl Israel, ac y gwyp-
ont mai ^ ar dy enw di y gehvir y tŷ
yma a adeiledais i.
34 IT Os â dy bobl allan i ryfel yn
erbyn eu gelynion ar hyd y flbrdd
yr anfonych hwynt, os gweddiant
arnat ti tu a'r ddinas yma yr hon a
ddetholaist, a'r tŷ a adeiledais i'th
enw di :
35 Yna gwrando o'r nefoedd ar
eu gweddi hwynt ac ar eu deisyf-
iad, a gwna farn iddynt
36 1Í Os pechant i'th erbyn, (can-
ys ^nid oes dyn ni phecha,) a dig-
Uoni o honot i'w herbyn hwynt, a'u
rhoddi o flaen eu gelynion, ' ac idd-
ynt eu caethgludo yn gaethion i
wlad bell neu agos ;
37 Os dychwelant at eu calon yn
y wlad y caethgludwyd hwynt iddi,
a dychwelyd, ac ymbil â thi yng
ngwlad eu caethiwed, gan ddy-
wedyd, Pechasom, troseddasom, a
gwnaethom yn annuwiol ;
38 Os dychwelant attat a'u holl
GyB
CRIST
1004.
n pen. 20. 9.
4 Heb.
y ngwlad
eu pyrlh.
5 Neu, yn
y tŷ hwn.
0 1 Chron.
28.9.
P loan 12.
20.
Act. 8. 27,
6 Heb.
dif eniB di
a elwir ar
V ty hwn.
1 Diar. 20.
9.
Preg. 7. 20.
lagu 3. 2.
1 loan 1. 8.
7 Heb.
ac fr rhal
a'u caeth-
gliidant
eu, caeth-
gludo..
Ebyrth Soloììion.
11. CHRONICL, VII.
Duw yn ymddangos
Cyn
CRIST
1004.
» Ps. 132. e
9, 10, 16.
» Ea. JÔ. 3.
« 1 E.-cn. S.
b Lef. 9. 34.
liiim. <!. 21.
1 lireu. 18.
38.
1 Chi-on.
21.26.
c 1 liren. 8.
10.11.
)icn. 6. 13,
\i.
I d pen. 5. 13.
1 « 1 Chron.
I 16. 41,
pen. 20. 21.
Í 1 Chron.
15. le.
galon, ac â'u holl enaid, y'ngwlad
eu caethiwed, Ue y caethgiudasant
hwynt, a gweddio tu a'u gwlad a
roddaist iV tadau, a'r ddinas a
ddetholaist, a'r tŷ a adeiledais i'th
enw di :
39 Yna gwrando di o'r nefoedd,
o fangre dy breswylfod, eu gweddi
hwynt a'u deisyfiadau, a gwna farn
iddynt, a maddeu i'th bobl a bech-
asant i'th erbyn.
40 Yn awr, O fy Nuw, bydded,
attolwg, dy lygaid yn agored, a'th
glustiau yn ymwrando a'r weddi a
wneir tu dv lie yma.
41 Ac 'yn awr cyfod, 0 Aeglwydd
Dduw, i'th orphwysfa, ti ac arch
dy gadernid : dillader dy offeiriaid,
0 .^GLWYDD Dduw, â iachawdwr-
iaeth, a Uawenyched dy saint mewn
daioni.
42 O Arglwydd Dduw, na thro
ymaith wyneb dy enneiniog : cofia
^ drugareddau Dafydd dy was.
PENNOD VII.
1 Duw yn tystiolaelhu gyd â gweddi Solomon,
trwy dan o'r tie/, a gogoniant yn y deml; a'r
bohl yn ei addoli ef. 4 Cyhoedd ebyrth So-
lomon. 8 Solomon, ar ol cadw gwyl y pehyll,
a gvyyl cyssegriad yr allor, yn gollwng y hoil
ymaith. 12 Dniv yn ymddangos i Solomon,
aa yn rhoi iddo addewidion dan ammod.
C ^wedi gorphen o Solomon
wed(ho, *• tan a ddisgynodd o'r
nefoedd, ac a ysodd y poeth-ofírwm
a'r ebyrth; a ''gogoniant yr Ar-
glwydd a lanwodd y tŷ.
2 Ac ni allai yr offeiriaid fyned i
mewn i dy yr Arglwydd, o her-
wydd gogoniant yr Arglwydd a
lanwasai dy yr Arglwydd.
3 A phan welodd hoU feibion Is-
rael y tan yn disgyn, a gogoniant yr
Arglwydd ar y tŷ, hwy a ymgrym-
masant a'u hwynebau i lawr ar y
palmant, ac a addolasant, ac a glod-
forasant yr Arglwydd, ^ canys da-
ionus yiü efe; *o herwydd hod ei
drugaredd ef yn dragywydd.
4 *f Yna y brenhin a'r holl bobl
a aberthasant ebyrth ger bron yr
Arglwydd.
5 A'r brenhin Solomon a aberth-
odd aberth o dd^vy fil ar hugain o
ychain, a chwech ugain mil o ddef-
aid : felly y brenhin a'r holl bobl a
gyssegrasant dy Dduw.
6 'A'r offeiriaid oedd yn sefyll yn
eu goruchwyliaeth : a'r Lefiaid âg
offer cerdd yr Arglwydd, y rhai
a wnaethai Dafydd y brenhin i
gyffesu yr Arglwydd, o herwydd
yn dragywydd y mae ei drugar-
edd ef, pan oedd Dafydd yn mol-
iannu Duw ^trwyddynt hwy: a'r
offeiriaid oedd yn udganu ar eu
cyfer hwynt, a hoU Israel oedd yn
sefyll.
7 A Solomon a gyssegrodd ganol
y cyntedd yr hwn oedd o flaen tŷ yr
Arglwydd: canys yno yr offi-ym-
modd efe boeth-ofl&ymmau, a bras-
der yr aberthau hedd; canys ni
aUai yr allor bres a wnaethai Solo-
mon dderbyn y poeth-oŵwm, a'r
bwyd-ofírwm, a'r brasder.
8 1Í ^ A Solomon a gadwodd wyl y
pryd hwnnw saith niwrnod, a hoU |
Israel gyd âg ef, cynnulleidfa fawr
iawn, o ddyfodfa Hamath hyd ^afon
yr Aipht
9 G^vnaethant hefyd yr wythfed
dydd ^gymmanfa: canys cyssegriad
yr allor a gadwasant hwy saith
niwrnod, a'r wyl saith niwrnod.
10 Ac ' yn y trydydd dydd ar hugain
o'r seithfed mis y goUyngodd efe y
bobl i'w pabellau, yn hyfryd ac
yn llawen etc calon, am y daioni a
wnaethai yr Arglwydd i Dafydd,
ac i Solomon, ac i Israel ei bobl.
11 Fel hyn ''y gorphenodd Solo-
mon dy yr Arglwydd, a thy y
brenhin : a'r hyn oil oedd ym mryd
Solomon ei wneuthur yn nhy yr
Arglwydd, ac yn ei dy ei hun, a
wnaeth efe yn Uwyddiannus.
12 H A'r Arglwydd a ymddang-
osodd i Solomon liw nos, ac a ddy-
wedodd wrtho, Gwrandewais dy
weddi, a ' mi a ddewisais y fan hon
i mi yn dy aberth.
13 Os cauaf fi y nefoedd, fel na
byddo gwlaw, neu os gorchymynaf
i'r locustiaid ddifa y ddaear, ac os
anfonaf haint ym mysg fy mhobl;
14 Os fy mhobl, y rhai y gelwir fy
enw arnynt, a ymostyngant, ac a
weddiant, ac a geisiant fy wyneb,
ac a droant o'u ffyrdd drygionus:
yna y gwi*andawaf o'r nefoedd, ac
y maddeuaf iddynt eu pechodau,
ac yr iachâf eu gwlad hwynt.
15 Yn awr "'fy llygaid a fyddant yn
agored, a'm clustiau yn ymwrando
a'r weddi a luneir yn y fan hon.
16 Ac yn awr "mi a ddetholais
ac a sancteiddiais y ty hwn, i fod
fy enw yno hyd byth : fy llygaid
hefyd a'm calon a fyddant jtio yn
wastádol.
17 A thithau, os rhodi ger fy mron
i, fel y rhodiodd Dafydd dy dad, a
Cyn
CRIST
1004.
2 Ilob. trwÿ
rn Uaw
hwynt.
E I Bren. 8.
65.
h Jos. 13. 3.
3 neb.
wahardd-
iad.
1 1 Bren. 8.
tc.
k 1 Bren. 9.
1, &c.
1 Deut. 12.
6.
=» peu. 6. 40i
n pen. 6. 6.
i Solomon.
11. CHRONICL, VIII.
Ei dberthau hlynyddol.
Cyn
CEIST
1004.
» pen. 6. 16.
P lief. 26.
14,33.
Deut. 28.
15, 36, 37.
9 Deut. 29.
24.
Jer. 22. 8,9.
902.
a 1 Bren.
10, &c.
2 Neil,
ad/erasai.
gwneuthur yr hyn oU a orchymynais
i ti, a chadw fy neddfau a'm barn-
edigaethau :
18 Yna y sicrliâf deyrn-gadair dy
frenhiniaeth di, megis yr ammodais
â Dafydd dy dad, gan ddywedyd,
" Ni thorrir ymaith oddi wi'thyt na
hyddo gwr yn arglwyddiaethu yn
Israel.
19 pQnd OS dychwelwch, ac os
gwrthodAVch fy neddfau a'm gorchy-
myiiion a roddais ger eich broii, ac
08 ewch a gwasanaethu duwiau di-
eithr, ac ymgrjnnmu iddynt hwy :
20 Yna mi a'u diwreiddiaf hwynt
o'm gwlad a roddais iddynt, a'r tŷ
a sancteiddiais i'm henw a fwriaf
aUan o'm golwg, a mi a'i rhoddaf
ef yn ddiareb, ac yn wawd ym
mysg yr hoU bobloedd.
21 A'r tŷ yma, yr hwii sydd ucliel,
a wna i bawb a'r a el heibio iddo
synnu : fel y dywedo, '^ Paliam y
gwnaeth yr Arglwydd fel hyn i'r
wlad hon, ac i'r tŷ hwn ?
22 Yna y dywedant, Am iddynt
wrthod Arglwydd Dduw eu tad-
au, yr hwn a'u dug hwy allan o
wlad yr Aipht, ac am iddynt ym-
aflyd mewn duwiau dieithr, ac ym-
grymmu iddynt, a'u gwasanaethu
hwynt : am hynny y dug efe yr
holl ddrwg yma arnynt hwy.
PENNOD VIII.
1 Adeilad Solomon. 7 Solomon yn dwyn y ceiir
hedloedd a adawsid dan deyrnged iddo; ac
yn gwneuthur yr Israeliaid yn llyiciawdwyr
dano. 11 Merch Pharaoh yn symmudo i'w
thy. 12 Cyhoedd dberthau hlynyddol Solo-
mon. 14 Solomon yn gosod yr offeiriaid a\
Lefiaid yn eu lleoedd. 17 Y llynges yn
cyrchu aur o Ophir,
AC *ym mhen yr ugain mlynedd,
. yn y rhai yr adeiladodd Solo-
mon dy yr Arglwydd, a'i dy ei hun,
2 Solomon a adeiladodd y dinas-
oedd a ^roddasai Hiram i Solomon,
ac a wnaeth i feibion Israel drigo
yno.
3 A Solomon a aetli i Hamath-
sobah, ac a'i gorchfygodd hi.
4 Ac efe a adeiladodd Tadmor yn
yr anialwch, a hoU ddinasoedd y
trysorau, y rhai a adeiladodd efe
yn Hamath.
5 Efe hefyd a adeiladodd Betli-
horon uchaf, a Beth-horon isaf, din-
asoedd wedi eu cadarnhâu â mur-
iau, pyrth, a barrau ;
6 Baalath hefyd, a holl ddinas-
oedd y trysorau oedd gan Solomon,
a hull ddinasoedd y cerbydau, a
dinasoedd y marchogion, ^^a'r hyn
oil oedd ewyllys gan Solomon ei ad-
eiladu yn Jerusalem, ac yn Libanus,
ac yn holl dir ei arglwyddiaeth ef.
7 1Í Yr holl bobl y rhai a ada^vyd
o'r Hethiaid, a'r Amoriaid, a'r Phe-
reziaid, a'r Hefiaid, a'r Jebusiaid, y
rhai nid oeddynt o Israel ;
8 Ond o'u meibion hwynt, y rhai
a drigasant ar eu hoi hwynt yn y
wlad, y rhai ni ddifethasai meibion
Israel, Solomon a'u gwnaeth h^vynt
yn drethol hyd y dydd hwn.
9 Ond o feibion Israel ni roddodd
Solomon neb yn weision yn ei waith :
canys hwynt-hwy oeddynt ryfeh^yr,
a thywysogion ei gapteniaid ef, a
thywysogion ei gerbydau a'i wŷr
meirch ef.
10 A dyma y rhai pennaf o swydd-
ogion y brenhin Solomon, sef dau
cant a deg a deugain, yn arglwydd-
iaethu ar y bobl.
11 1Í A Solomon *=a ddug ferch
Pharaoh i fynu o ddinas Dafydd i'r
tŷ a adeiladasai efe iddi hi: canys
efe a ddjvvedodd, Ni thrig fy
ngwraig i yn nhŷ Dafydd brenhin
Israel, o herwydd ^sanctaidd yw,
oblegid i arch yr Arglwydd ddy-
fod i mewn iddo.
12 *1[ Yna Solomon a ofírymmodd
boeth-ofírymmau i'r Arglwydd ar
allor yr Arglwydd, yr hon a adeil-
adasai efe o flaen y porth ;
13 I boeth-ofirymmu dogn dydd
•^yn ei ddydd, yn ol gorchymyn Mo-
ses, ar y Sabbathau, ac ar y newydd-
loerau, ac ar y gvvyliau arbennig,
" dair gAvaith yn y fl^vyddyn ; sef'av
wyl y bara croyw, ac ar wyl yr
wythnosau, ac ar wyl y pebylL
14 1Í Ac efe a osododd, yn ol trefn
Dafydd ei dad, 'ddosparthiadau yr
offeiriaid yn eu gwasanaeth, a'r
s Lefiaid yn eu goruchwyliaeth, i
foliannu ac i weini ger bron yr
offeiriaid, fel yr oedd ddyledus bob
dydd yn ei ddydd, a'r '^porthor-
ion yn eu dosparthiadau, wrth bob
porth : canys felly yr oedd gorchy-
myn Dafydd gwr Duw.
15 Ac ni throisant hwy oddi wrth
orchymyn y brenhin i'r offeiriaid
a'r Lefiaid, am un peth, nac am y
trysorau.
16 A holl waith Solomon oedd
wedi ei barottôi hyd y dydd y seil-
iwyd tŷ yr Arglwydd, a hyd oni
orphenwyd ef Felly y gorphenwyd
tŷ yr Arglwydd.
Cyn
CIIIST
992.
3 lleb.
a holl
ddi/muniad
Solomon, a
ddijmun-
odd efe ei
adeiladu.
b 1 Bren. 9.
1.
: 1 Bren. 3.
1. a 7. Í.
a 9. 24.
4Heb.
sancteidd-
rwydd.
d Exod. 29.
38.
9 Exod. 23.
14.
Deut. 16.
16.
' 1 Cliron.
24.1.
e 1 Chron.
25.1.
hi Cliron. 9.
17. a 26. 1.
Brenhines Séba yn
II. CHRONICL, IX.
dyfod at Solomon.
Cyn
CRIST
992.
íNeu,
Elath,
Deut. 2. 8.
2Bren. 14.
22.
Cylch
992.
• 1 Bren.
10. 1, &LC.
Matt, 12.
42.
Luc 11. 31.
2Neu, .VTO-
adroddion.
A"
17 1Í Yna yr aeth Solomon i Esion-
gaber, ac i ^Moth, ar fin y môr,
y'ngwlad Edom.
18 A Hiram a anfonodd gyd â'i
weision longau, a gweision cyfar-
wydd ar y môr; a hwy a aethant
gyd â gweision Solomon i Ophir, ac
a gymmerasant oddi yno bedwar
cant a deg a deugain talent o aur, ac
a!u dygasant i'r breuhin Solomon.
PENNOD IX.
1 Brenhines Seba yn rhyfedd ganddi ddoethineb
Solomon. 13 Aur Solomon, 15 aH darian-
nau, 17 a'i orsedd-faingc ifori, 20 a'i lestri,
23 ai anrhegion, 25 a'i gerhydau a'ifeirch,
26 a'i deyrnged. 29 Pa hyd y teyrnasodd
efe, a'i farwolaeth,
*PHAN glybu brenhines Seba
glod Solomon, hi a ddaeth i
Jerusalem, i brofi Solomon â chwes-
tiynau caled, â Uu mawr iawn, ac â
chamelod yn dwyn aroglau, ac aur
lawer, a meini gwerthfawr: a hi a
ddaeth at Solomon, ac a ddywed-
odd wrtho ef yr hyn oil oedd yn ei
chalon.
2 A Solomon a fynegodd iddi hi
ei holl ofynion: ac nid oedd dim
yn guddiedig rhag Solomon a'r na
fynegodd efe iddi hi.
3 A phan welodd brenhines Seba
ddoethineb Solomon, a'r tŷ a adeil-
adasai efe,
4 A bwyd ei fwrdd, ac eisteddiad
ei weision, a threfh ei weinidogion,
a'u dillad, a'i drulliadau ef, a'u gwisg-
oedd, a'i esgynfa ar hyd yr hon yr ai
efe i fynu i dŷ yr Arglwydd ; nid
oedd mwyach yspryd ynddi.
5 A hi a ddywedodd wrth y bren-
hin, Gwir yw y gair a glywais yn fy
ngwlad, am dy ^weithredoedd di, ac
am dy ddoethineb :
6 Etto ni choeliais i'w geiriau
hwynt, nes i mi ddyfod, ac i'm Uyg-
aid weled- Ac wele, ni fynegasid i
mi banner helaethrwydd dy ddoeth-
ineb: ychwanegaist at y glod a
glywais i
7 Gwỳn fyd dy wŷr di, a gwỳn-
fydedig yw dy weision hja, y rhai
sydd yn sefyll yn wastadol ger dy
fron, ac yn clywed dy ddoethineb.
8 Bendigedig fyddo yr Arglwydd
dy Dduw, yr hwn a'th hoflfodd di,
i'th osod ar ei orseddfa ef, yn fren-
hin dros yr Arglwydd dy Dduw :
o herwydd cariad dy Dduw tu ag
at Israel, i'w sicrhâu yn dragywydd ;
am hynny y gwnaeth efe dydü yn
frenhin amynt hwy, i wneuthur
barn a chyfiawnder.
9 A hi a roddodd i'r brenhin
chwech ugain talent o aur, a phêr-
aroglau lawer iawn, a meini gwerth-
fawr : ac ni bu y fath bêr-aroglau
a'r rhai a roddodd brenhines Seba
i'r brenhin Solomon.
10 Gweision Hiram hefyd, a gweis-
ion Solomon, y rhai a ddygasant
aur o Ophir, a ddygasant goed al-
gumim, a meini gwerthfawr.
11 A'r brenhin a wnaeth o'r coed
algumim ^risiau i dy yr Arglwydd,
ac i dy y brenhin, a theljuau a nabl-
au i'r cantorion : ac ni welsid eu
bath o'r blaen y'ngwlad Judah.
12 A'r brenhin Solomon a rodd-
odd i frenhines Seba ei hoU ddy-
muniad, a'r hyn a ofynodd hi, heb
law yr hyn a ddygasai hi i'r bren-
hin. Felly hi a ddychwelodd, ac a
aeth i'w gwlad, hi a'i gweision.
13 1Í A phwys yr aur a ddeuai i
Solomon bob blwyddyn, oedd chwe
chant a thri ugain a chwech o dal-
entau aur ;
14 Heb law yr hyn yr oedd y
marchnadwyr a'r marsiandwyr yn
eu dwyn : a holl frenhinoedd Ara-
bia, a thywysogion y wlad, oedd yn
dwyn aur ac arian i Solomon.
15 IT A'r brenhin Solomon a
wnaeth ddau can tarian o aur di-
lin: chwe chàn sid o aur dilin a
roddodd efe ym mhob tarian.
16 A thri chant o fwcledi o aur
dilin : tri chàn sid o aur a rodd-
odd efe ym mhob bwcled. A'r
brenhin a'u gosododd hwynt yn
nhŷ coed Libanus.
17 1Í A'r brenhin a wnaeth or-
seddfa fawr o ifori, ac a'i gwisgodd
ag aur pur.
18 A chwech o risiau oedd i'r or-
seddfa, a throedle o aur, y'nglŷn
wi*th yr orseddfa, a chanllawiau o
bob tu i'r eisteddle, a dau lew yn
sefyll wrth y canllawiau;
19 A deuddeg o lewod yn sefyU yno
ar y chwe gris o bob tu. Ni wnaeth-
pwyd y fath mewn un deyrnas.
20 1Í A holl lestri diod y brenhin
Solomon oedd o aur, a holl lestri tŷ
coed Libanus oedd aur ^pur: °má
oedd yr un o arian ; nid oedd dim
bri arno yn nyddiau Solomon.
21 Canys llongau y brenhin oedd
yn myned i Tarsis gyd â gweision
Hiram : unwaith yn y tair blynedd
y deuai Uongau Tarsis yn dwyn
aur, ac arian, ^ac ifori, ac eppaod,
a pheunod.
Cyn
CRIST
Cylch
992.
5 Heb.
brif-ffyrdd.
4 Heb.
cauedig.
6 Neu, nid
oedd arian
ynddynt.
6 Neu,
a daint
elephant.
Marwolaeth Solomon.
II. CHRONICL, X
Rehoboam ynfrenhin.
Cyn
CEIST
Cylch
992.
b 1 Bren. 4.
26. a 10. 26.
pen. 1. 14.
cl Bren. 4.
21.
d Gen. 15.
18.
7 Sef, En-
phrates.
?Heb.
roddtt.
e 1 Bren.
10. 28.
pen. 1. 16.
f 1 Bren.
11. 41.
«pen. 12. 15.
a 13. 22.
975.
»1 Bren,
12. 1, dtc.
bl Bren.
11. 40.
22 A'r brenhin Solomon a ragor-
odd ar hoU frenhinoedd y ddaear
mewn cyfoeth a doethineb.
23 1Í A hoU frenhinoedd y ddaear
oedd yn ceisio gweled wyneb Solo-
mon, i wrandaw ei ddoethineb a
roddasai Duw yn ei galon ef.
24 A hwy a ddygasant bob un ei
anrheg, llestri arian, a Uestri aur, a
gwisgoedd, arfau, a phêr-aroglau,
meirch, a mulod, dogn bob blwydd-
yn.
25 1Í Ac ^yr oedd gan Solomon
bedair mil o bresebau meirch a
cherbydau, a deuddeng mil o wŷr
meirch; ac efe a'u cyfleodd hwynt
yn ninasoedd y cerbydau, a chyd
a'r brenhin yn Jerusalem.
26 IT ''Ac yr oedd efe yn arglwydd-
iaethu ar yr holl frenhinoedd, "^o'r
^ afon hyd wlad y Philistiaid, a hyd
derfyn yr Aipht.
27 A'r brenhin a ^ wnaeth yr arian
yn Jerusalem fel cerrig, a'r cedr-
wydd a wnaeth efe fel y sycomor-
wydd yn y doldir, o amldra.
28 ®Ac yr oeddynt hwy yn dwyn
meirch i Solomon o'r Aipht, ac o
bob gwlad.
29 1Í A'r rhan arall o ^weithred-
oedd Solomon, cyntaf a diweddaf,
onid ydynt hwy yn ysgrifenedig
y'ngeiriau Nathan y prophwyd, ac
ym mhrophwydoliaeth Ahiah y Si-
loniad, ac y'ngweledigaethau ^Ido
y gweledydd yn erbyn Jeroboam
mab Nebat?
30 A Solomon a deyrnasodd yn
Jerusalem ar holl Israel ddeugain
mlynedd.
31 A Solomon a hunodd gyd â'i
dadau, a chladdwyd ef yn ninas
Dafydd ei dad ; a Rehoboam ei
fab a deyrnasodd yn ei le ef
PENNOD X.
1 Yr Israeliaid yn ymgasglu yn Sichem i gor-
oni Rehoboam, a thrwy Jeroboam yn ceisio
ganddo eu rhyddhau hwy. 6 Rehoboam yn
givrthod cynghor yr henafgwyr, a thrwy gyng-
hor y gwŷr ieuaingc, yn eu hatteb hwy yn
arw. 16 Deg llwyth yn cilio oddi wrtho ef, yn
Uadd Eadoram, ac yn ei yrru yntau iff a.
A" REHOBOAM a aeth i Sichem;
, canys i Sichem y daethai holl
Israel i'w urddo ef yn frenhin.
2 A phan glybu Jeroboam mab
Nebat, ac yntau yn yr Aipht, ''He y
ffoisai efe o ŵydd Solomon y bren-
hin, Jeroboam a ddychwelodd o'r
Aipht.
3 Canys hwy a anfonasent, ac a
alwasent am dano ef A Jeroboam
a holl Israel a ddaethant, ac a
ymddiddanasant â Rehoboam, gan
ddywedyd,
4 Dy dad a wnaeth ein hiau ni yn
drom ; yn awr gan hynny ysgafnhâ
heth 0 gaethiwed caled dy dad, ac o'i
iau drom ef yr hon a roddodd efe
arnom ni, a ni a'th wasanaethwn di.
5 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Ym mhen y tridiau dychwelwch
attaf fi. A'r bobl a aethant ymaith.
6 IF A'r brenhin Rehoboam a ym-
gynghorodd a'r henuriaid a fuasai
yn sefyU o flaen Solomon ei dad ef
pan ydoedd efe yn fyw, gan ddy-
wedyd, Pa fodd yr ydych chwi yn
cynghori atteb y bobl hyn ?
7 A hwy a lefarasant wrtho, gan
ddywedyd, Os byddi yn dda i'r bobl
yma, a'u boddloni h^vynt, ac os dy-
wedi wrthynt eiriau teg, \vnj a fydd-
ant yn weision i ti byth.
8 Ond efe a wrthododd gynghor yr
henuriaid a gynghorasent hwy iddo ;
ac efe a ymgynghorodd a'r gwŷr
ieuaingc a gynnyddasent gyd âg ef,
a'r rhai oedd yn sefyll ger ei fron ef
9 Ac efe a ddywedodd wrthynt
hwy, Beth yr ydych chwi yn ei
gynghori, fel yr attebom y bobl
hyn, y rhai a lefarasant wrthyf, gan
ddywedyd, Ysgafnhâ heth ar yr iau
a osododd dy dad arnom ni ?
10 A'r gwŷr ieuaingc y rhai a gyn-
nyddasent gyd âg ef a lefarasant
wrtho, gan ddywedyd, Fel hyn y
dywedi wrth y bobl a lefarasant
wrthyt, gan ddywedyd, Dy dad a
wnaeth ein hiau ni yn drom, ysgafn-
hâ dithau hi oddi arnom ni : fel hyn
y dywedi wrthynt ; Fy mys bach
fydd fíyrfach na Uwynau fy nhad.
11 Ac yn awr fy nhad a'ch Uwyth-
odd chwi â iau drom, minnau hefyd
a chwanegaf ar eich iau chwi : fy
nhad a'ch ceryddodd chwi â ffrew-
yllau, a minnau ách ceryddaf âg
ysgorpionau.
12 Yna y daeth Jeroboam, a'r holl
bobl, at Rehoboam y trydydd dydd,
fel y Uefarasai y brenhin, gan ddy-
wedyd, Dychwelwch attaf fi y tryd-
ydd dydd.
13 A'r brenhin a'u hattebodd hwynt
yn arw: a'r brenhin Rehoboam a
wrthododd gynghor yr henuriaid;
14 Ac efe a lefarodd wrthynt yn ol
cynghor y gwŷr ieuaingc, gan ddy-
wedyd, Fy nhad a wnaeth eich iau
chwi yn drom, a minnau a chwan-
egaf arni hi : fy nhad a'ch cerydd-
Y deg llwytìi yn cilio
II. CHRONICL, XI.
oddi wrth Rehoboam,
Cyn
CRIST
Cylch
975.
« 1 Bret).
12. 15, 24.
dl Bren.
11. 20.
ÎHûb.
ymegmodd.
»1 Bren.
12. 21, òiC.
odd chwi â ffrewyllau, a minnau a'ch
ceryddaf chwi âg ysgorpionau.
15 Ac ni wi'andawodd y brenhin ar
y bobl : o lierwydd *=yr achos oedd
oddi wrth Dduw, fel y cwblliâi yr
Arglwydd ei air a lefarasai efe
trwy ^law Ahiali y Siloniad wrth
Jeroboam mab Nebat.
16 1Í A phan welodd hoU Israel na
wrandawai y brenhin arnynt hwy,
y bobl a attebasant y brenhin, gan
ddywedyd, Pa ran sydd i ni yn
Dafydd? nid oes chwaith i ni eti-
feddiaeth ym mab Jesse: 0 Israel,
aed pawb i'w pebyll ; edrych yn awr
ar dy dŷ dy hun, Dafydd. FeUy
holl Israel a aethant i'w pebyll.
17 Ond meibion Israel, y rliai oedd
yn preswylio yn ninasoedd Judah,
Rehoboam a deyrnasodd arnynt
hwy. ^
18 A'r brenhin Rehoboam a anf on-
odd Hadoram, yr hwn oedd ar y
dreth, a meibion Israel a'i llabydd-
iasant ef â meini, fel y bu efe farw :
ond y brenhin Rehoboam a -biysm'-
odd i fyned i'w gerbyd, i ffoi i Jeru-
salem.
19 Ac Israel a wrthryfelasant yn
erbyn tŷ Dafydd hyd y dydd hwn.
PENNOD XI.
1 Rehoboam yn codi llu, i ddwyn Israel dano, a
Semaiah yn gwarafun iddo. 5 Behdboam yn
cadarnliâu y deyrnas âg amddijfynfeydd ao
anglienrheidiau. 13 Yr offeiriaid a'r Lef-
iaid, a'r rhai oedd yn qfni Duw, wedi i Je-
roboam eu gwrtliod, yn cadarnhau teyrnas
Judah. 18 Gwragedd a phlant Behoboam.
A" PHAN ddaeth Rehoboam i Je-
. rusalem, efe a gasglodd o holl
dy Judah, ac o Benjamin, gant a
phedwar ugain mil o wŷr dewisol,
cymmwys i ryfel, i ymladd âg Is-
rael, ac i ddwyn drachefn y fren-
hiniaeth i Rehoboam.
2 Ond gair yr Arglwydd a ddaeth
at Semaiah gwr Duw, gan ddywed-
yd,
3 Dywed wrth Rehoboam mab
Solomon brenhin Judah, ac wrth
holl Israel yn Judah a Benjamin,
gan ddjrvvedyd,
4 Fel hyn y dywed yr Arglwydd,
Nac ewch i fynu, ac nac ymleddwch
yn erbyn eich brodyr; dychwelwch
bob un i'w dy ei hun : canys trwof
fi y gwnaethpwyd y peth hyn. A
hwy a wrandawsant ar eiriau yr
Arglwydd, ac a ddychwelasant,
heb fyned yn erbyn Jeroboam.
5 1Í A Rehoboam a drigodd yn
Jerusalem, ac a adeiladodd ddinas-
oedd cedyrn yn Judah.
6 Ac efe a adeUadodd Bethlehem,
ac Etam, a Thecoa,
7 A Bethsur, a Socho, ac Adidam,
8 A Gath, a Maresah, a Ziph,
9 Ac Adoraim, a Lachis, ac Aze-
cah,
10 A Sorah, ac Ajalon, a Hebron,
y rhai oedd yn Judah, ac yn Benja-
min ; dinasoedd o gadcrnid.
11 Ac efe a gadarnhaodd yr am-
ddiffynfaoedd, ac a osododd flaenor-
iaid ynddynt hwy, a cheUau bwyd,
ac olew, a gwin.
12 Ac ym mhob dinas y gosododd
efe dariannau, a gwaywffyn, ac a'u
cadarnhaodd hwynt yn gadarn iawn,
ac eiddo ef oedd Judah a Benjamin.
13 IT A'r offeiriaid a'r Lefiaid, y
rhai oedd yn holl Israel, a gyrchas-
ant atto ef o'u holl derfynau.
14 Canys y Lefiaid a adawsant **eu
meusydd pentrefol, a'u meddiant,
ac a ddaethant i Judah, ac i Jeru-
salem: canys ° Jeroboam a'i feibion
a u bwriasai hwynt ymaith o fod yn
offeiriaid i'r Arglwydd.
15 Ac ^efe a osododd iddo offeir-
iaid i'r uchelfeydd, ac i'r ^ cythreul-
iaid, ac i'r Hoi a wnaethai efe.
16 Ac ar eu hoi hwynt, ^o hoU Ivvyth-
au Israel, y rhai oedd yn rlioddi eu
calon i geisio Arglwydd Dduw Is-
rael, a ddaethant i Jerusalem, i ab-
erthu i Arglwydd Dduw eu tadau.
17 Felly hwy a gadarnhasant fren-
hiniaeth Judah, ac a gryfhasant
Rehoboam mab Solomon, dros dair
blynedd: canys \iwj a rodiasant
yn ffordd Dafydd a Solomon dair
blynedd.
18 IT A Rehoboam a gymmerth
Mahalath, merch Jerimoth mab
Dafydd, yn wraig iddo, ac Abihail
merch Eliab mab Jesse :
19 A hi a ymddûg iddo ef feibion,
se/ Jens, a Samariah, a Zaham.
20 Ac ar ei hoi hi efe a gymmerth
s Maachah merch Absalom : a hi a
ymddûg iddo ef Abiah, ac Attai, a
Ziza, a Selomith.
21 A Rehoboam a garodd Maa-
chah merch Absalom yn fwy na'i
holl wragedd a'i ordderchadon : can-
ys deunaw o wragedd a gymmerth
efe, a thri ugain o ordderchadon;
ac efe a genhedlodd wyth ar hugain
o feibion, a thri ugain o ferched.
22 A Rehoboam ^ a osododd Abiah
mab Maachah yn ben, yn flaenor ar
Cyn
CRIST
Cylch
975.
974,
b Num. 35.
2.
c pen. 13.9.
<1 1 Bren.
12. 31.
eLef. 1T.7.
f Edrych
pen. 15. 9.
a 3a 11, 18.
e 1 Bren.
15.2.
Hi (1 elwir
llichaiah
merch
Uriel,
pen. 13. 2.
h Edrych
Deut. 21.
15, 16, 17.
Sisac yn
II. CHRONICL, XII.
yspeilio Jerusalem.
Cyn
CRIST
974.
972.
« 1 Bren.
14.22.
S71.
I) 1 Bren.
14. 24, 25.
Cdrycl
s. 26.
<« 1 Bren.
10. 16.
pen. 9. 15.
ei frodyr; canj^s yr oedd yn eifryd
ei urddo ef yn frenliin.
23 Ac efe a fii gall, ac a wasgar-
odd rai o'i feibion i lioll wledydd
Judali a Benjamm, i bob din as gad-
arn, ac a roddes iddynt hwy Jun-
iaethçyn lielaeth : ac efe a geisiodd
liaws o wragedd,
PENNOD XII.
1 Eehohoam yn ymicrtJiod â Duw, a Sisac yn
ei gospi ef. 5 J^e o'i dywysogion yn edifar-
hâu wrth bregeth Semaiah, ac yn cael ym-
wared rhag eu dinystrio, ond nid rhag eu
hanrheiihio. 13 Pa hyd y teyrnasodd Ee-
hohoam, a'i /aitcolaeth ef.
C wedi i Relioboam sicrhâu y
frenhiniaetli, a'i chadarnhâu,
*efe a wrthododd gyfraith yr An-
GLWYDD, a hoU Israel gyd âg ef.
2 Ac yn y bummed flwyddyn i'r
brenhin Rehoboam, y daeth Sisac
brenhin yr Aipht i fynu yn erbyn
Jerusalem, ^o herwydd iddynt wrth-
ryfela yn erbyn yr Arglwydd,
3 A mil a dau cant o gerbydau, a
thri ugeinmil o wŷr meircli ; ac nid
oedd nifer ar y bobl a ddaeth gyd
âg ef o'r Aipht, sef y Lubiaid, y
Succiaid, a'r Ethiopiaid.
4 Ac efe a ennillodd y dinasoedd
cedyrn, y rhai oedd yn Judah, ac a
ddaeth hyd Jerusalem.
5 1Í Yna Semaiah y prophwyd a
ddaeth at Rehoboam a thywysogion
Judah, y rhai oedd wedi ymgasglu
yn Jerusalem rhag ofn Sisac, ac a
ddywedodd wrthynt, Fel hyn y dy-
wed yr Arglwydd, Chwi a'm gwrth-
odasoch i, am hynny myfi a'ch gad-
ewais chwi yn llaw Sisac.
6 Yna tywysogion Israel a'r bren-
hin a ymostyngasant ac a ddywed-
asant, Cyfia^vn yiv yr Arglwydd.
7 A phan welodd yr Arglwydd
iddynt hwy ymostwng, daeth gair yr
Arglwydd at Semaiah, gan ddy-
wedyd, Hwy a ymostyngasant; am
hynny ni ddifethaf hwynt, ond
rhoddaf iddynt ymwared ar fyrder ;
ac ni thywelltir fy Hid yn erbyn Je-
rusalem trwy law Sisac.
8 Etto ^'byddant yn weision iddo
ef, fel yr adnabyddont fy ngwasan-
aeth i, a gwasanaeth teyrnasoedd y
gwledydd.
9 Yna Sisac brenhin yr Aipht a
ddaeth i fynu yn erbyn Jerusalem,
ac a gymmerth drysorau tŷ yr Ar-
glwydd, a thrysorau tŷ y brenhin,
ac a'u dug hwynt ymaith oil : dug
ymaith hefyd y tariannau aur ^a
wnaethai Solomon.
10 A'r brenhin Rehoboam a wnaeth
yn eu lie hwynt dariannau pres, ac
a'u rhoddodd hwynt i gadw dan law
tywysogion gwŷr y ^gard, y rhai
oedd yn cadw drws tŷ y brenhin.
11 A phan elai y brenhin i dŷ yr
Arglwydd, gwŷr y gard a ddeu-
ent ac a'u cyrchent liAvy, ac a'u
dygent drachefn i ystafell gwŷr y
gard.
12 A phan ymostyngodd efe, Hid
yr Arglwydd a ddych welodd oddi
wrtho ef, fel nas dinystriai ef yn
hollol ; ^ ac yn Judah hefyd yr oedd
pob peth yn dda.
13 IF Felly y brenhin Rehoboam
a ymgryfhaodd yn Jerusalem, ac a
deyrnasodd : a mab ^ un mlwydd a
deugain oedd Rehoboam pan dde-
chreuodd efe deyrnasu, a dAvy flyn-
edd ar bymtheg y teyrnasodd efe yn
Jerusalem, ^y ddinas a ddewisasai yr
Arglwydd i osod ei enw ef ynddi,
0 hoU hvythau Israel: ac enw ei
fam oedd Naamah, Ammonees.
14 Ac efe a wnaeth yr hyn oedd
ddrwg, canys ni ^pharottôdd efe ei
galon i geisio yr Arglwydd.
15 Am y gweithyedoedd cyntaf a
diweddaf i Rehoboam, onid ydynt
hwy yn ysgrifenedig y'ngeiriau Se-
maiah y prophwyd, ac Ido y gwel-
edydd, yn yr achau? A hu rhyfel-
oedd rhwng Rehoboam a Jeroboam
yn wastadol.
16 A Rehoboam a hunodd gyd a'i
dadau, ac a gladdwyd yn ninas Da-
fydd; ac «Abiah ei fab a deyrnas-
odd yn ei le ef.
PENNOD XIII.
1 Äb'iah yn dyfod yn lie Eehohoam, ac yn rhy-
fela a Jeroboam : 4 yn adrodd ddäed oedd
ei achos: 13 yn rhoi ei hyder ar Dduw, ac
yn gorchfygu Jeroboam. 21 Gwragedd a
phlant Ab'iah.
C *yn y ddeunawfed flwyddyn i'r
brenhin Jeroboam y dechreu-
odd Abiah deyrnasu ar Judah.
2 Tair blynedd y teyrnasodd efe
yn Jerusalem ; ac enw ei fam ef
oedd ^ Michaiah, merch Uriel o Gi-
beah. Ac yr oedd rhyfel rhwng
Abiah a Jeroboam.
3 Ac Abiah a gydiodd y rhyfel â
llu o ryfelwyr grymmus, se/pedwar
can mil o wŷr etholedig : a Jero-
boam a luniaethodd y rhyfel yn ei
erbyn ef âg wyth gan mil o wŷr
etholedig, grymmus, nerthol.
4 1Í Ac Abiah a gyfododd ar fyn-
ydd Semaraim, yr hwn sydd ym
mynydd Ephraim, ac a ddywedodd,
Cyn
CRIST
971.
2 Nou,
goegordd.
3 Neu, ac
etto yn Ju-
dah yr oedd
pethau
daionus :
Edrych
Gen. 18.
24, <Sic.
1 Bren. 14.
13.
pen. 19. 3.
e 1 Bren.
14.21.
' pen. 6. 6.
4 Neil
sefi/dlodd,
neu, osod-
odd, nen
gy/eiriodd.
S 1 Bren.
14. 31,
Abiam.
958.
» 1 Bren.
15. 1, <&c.
b Edrych
pen. 11. 20.
957.
Abiah yn frenliin.
11. CHRONICL, XIV.
Asa yn teymasUy
Cyn
CKIST
957.
c Num. 18.
19.
ä 1 Bren.
1L26.
• 1 Bren.
12.28.
'pen. 11.
14, 15,
B 1 Bren.
12. 31.
2Heb.
t lenwi
ei law :
Edrych
Exod.29. 1.
Lef. 8. 2.
li pen. 2. 4.
' Lef. 24. C.
It Exod. 27.
21.
Lef. 24. 3.
i Num. IC.
0 Jeroboam, a hoU Israel, gwran-
dêwch fi ;
5 Oni ddylech chwi wybod roddi
o Arglwydd Ddtjw Israel y fren-
hiniaeth i Dafydd ar Israel yn dra-
gywydd, iddo ef ac iV feibion, trwy
•^ gyfammod halen ?
6 Etto '^Jeroboam mab îíebat,
gwas Solomon mab Dafydd, a gyf-
ododd ac a wrthryfelodd yn erbyn
ei arglwydd.
7 Ac ofer ddynion, sef meibion
y fall, a ymgasglasant atto ef, ac
a ymgadarnhasant yn erbyn Reho-
boam mab Solomon, pan oedd Re-
hoboam yn fachgen, ac yn wan ei
galon, ac ni allai ymgadarnhâu i'w
herbyn hwynt.
8 Ac yn awr yr ydych yn meddwl
ymgadarnhâu yn erbyn brenhin-
iaeth yr Arglwydd, yr lion sydd
yn Haw meibion Dafydd ; ac yr yd-
ych yn dyrfa fawr, a chyd â chwi y
mae y Hoi aur * a wnaeth Jeroboam
yn dduwiau i chwi.
9 ^Oni yrrasoch ymaith oiFeiriaidyr
Arglwydd, meibion Aaron, a'r Lef-
iaid ? ac ^oni wnaethoch i chwi off-
eiriaid fel pobl y gwledydd eraill?
pwy bynnag sydd yn dyfod ^ i'w gys-
segru â bustach ieuangc ac â saith
o hyrddod, hwnnw sydd yn offeir-
iad i'r rliai nid ydynt dduwiau.
10 Ninnau, yr Arglwydd ytv ein
Duw ni, ac nis gwrthodasom ef ; a'r
offeiriaid y rhai syddyn gwasanaethu
yr Arglwydd yiv meibion Aaron,
a'r Lefiaid sydd yn eu gorchwyl.
11 ^ Ac y maent hwy yn Uosgi i'r Ar-
glwydd boeth-offrymmau bob bore
a phob hwyr, ac arogl-darth peraidd ;
ac yn cadio trefn 'y bara gosod ar
y bwrdd pur, a'r canhwyllbren aur
a'i lampau, ''i losgi bob prydnawn:
canys yr ydym ni yn cadw goruch-
wyliaeth yr Arglwydd ein Duw;
ond chwi a'i gwrthodasoch ef.
12 Ac wele, Duw sydd ben gyd â
ni, ^al offeiriaid ef âg udgyrn son-
iarus i udganu yn eich erbyn chwi.
0 feibion Israel, "nac ymleddwch yn
erbyn Arglwydd Dduw eich tad-
au ; canys ni Iwyddwch chwi.
13 IT Ond Jeroboam a barodd osod
cynllwyn o amgylch, a dyfod o'u
hoi hwynt : feUy yr oeddynt hwy o
flaen Judah, a'r cynllwyn o'r tu ol
iddynt.
14 A Judah a edrychodd yn ol,
ac wele ryfel iddynt ym mlaen ac yn
ol ; a hwy a waeddasant ar yr Aa-
GLWYDD, a'r offeiriaid a leisiasant
mewn udgyrn.
15 A gwŷr Judah a floeddiasant:
a phan waeddodd gwŷr Judah, Duw
a darawodd Jeroboam, a holl Israel,
o flaen Abiah a Judah.
16 A meibion Israel a ffoisant o
flaen Judah : a Duw a'u rhoftdodd
hwynt i'w Haw hwynt.
17 Ac Abiah a'i bob! a'u tarawsant
hwy â Uaddfa fawr : a syrthiodd yn
archolledig o Israel bum can mil o
wŷr etholedig.
18 Felly y darostyngwyd meibion
Israel y pryd hwnnw; a meibion
Judah a orfuant, o herwydd idd-
ynt b^vyso ar Arglwydd Dduw eu
tadau.
19 Ac Abiah a erHdiodd ar ol Je-
roboam, ac a ddug oddi arno ef
ddinasoedd, Bethel a'i phcntrefi, a
Jesanah a'i phentrefi, ac Ephraim
a'i phentrefi.
20 Ac ni chafodd Jeroboam nerth
mwyach yn nyddiau Abiah : ond yr
Arglwydd a'i tarawodd ef, fel y
bu efe farw.
21 IT Ond Abiah a ymgryfhaodd,
ac a gymmerth iddo bedair ar ddeg
0 wragedd, ac a genhedlodd ddau
•fab ar hugain, ac un ar bymtheg o
ierched.
22 A'r rhan araU o hanes Abiah,
a'i fiyrdd ef, a'i eiriau, y maent yn
ysgrifenedig yn ^Uyfr y proph^vyd
" Ido.
PENNOD XIV.
1 Asa yn dyfod ar ol Äìnah, ac yn dilëu délio-
addoliaeth ; 6 a chwedi cael heddwch, yn
cadarnhau ei deyrnas âg amddiffynfeydd ac
âg arfau: 9 yn galw ar Dduw, ac yn gorch-
fygu Zerah, ac yn yspeilto yr Ethiopiaid.
FELLY Abiah a hunodd gyd a'i
dadau, a chladdasant ef yn ninas
Dafydd ; ac * Asa ei fab a deyrnasodd
yn ei le ef Yn ei ddyddiau ef y caf-
odd y wlad lonydd ddeng mlynedd.
2 Ac Asa a wnaeth yr hyn oedd
dda ac uniawn y'ngolwg yi- Ar-
glwydd ei Dduw.
3 Canys efe a fwriodd ymaith all-
orau y duwiau dieithr, a'r ''uchel-
feydd, ac °a ddrylliodd y delwau,
ac a dorrodd y Uwyni :
4 Ac a orchymynodd i Judah geis-
io Arglwydd Dduw eu tadau, a
gwneuthur y gyfraith a'r gorchymyn.
5 Ac efe a fwriodd ymaith o holl
ddinasoedd Judah yr uchelfeydd a'r
- delwau : a chafodd y frenhiniaeth
lonydd o'i flaen ef
Cyn
CRIST
957.
957.
3 Neu,
hisiori.
n pc-n. 12.
15.
955.
a 1 Bren.
15. 8, ace.
Cylch
951.
b Edrych
pen. 15. 17.
c Exod. 34.
13.
2 Heb. hata-
ddelicau.
pn gorchfygu yr Ethiopiaid, II. CHRONICL, XV. ac yn ymgyfammodi â Duw.
Cyn
CRIST
Cvlch
951.
941.
d pen. IC. 8.
e Jos. 15.
44.
Í1 Sam. 14.
'8 Gen. 35. 5.
pen. 17. 10.
6 IT Ac efe a adeiladodd ddinas-
oedd cedyrn yn Judah, o hervvydd
bod y wlad yn cael llonydd, ac
nad oedd rhyfel yn ei erbyn ef yn
y blynyddoedd hynny ; oblegid yr
Arglwydd a roddasai lonyddwch
iddo.
7 Am hynny efe a ddywedodd wrth
Judah, Adeiladwn y dinasoedd hyn,
ac amgylchwn hwynt â mur, â thyr-
au, â drysau, ac â barrau, imfyddo
y wlad o'n blaen ni ; o herwydd i
ni geisio yr Arglwydd ein Duw, ni
a7 ceisiasom, ac efe a roddodd lon-
yddwch i ni o amgylch. Felly hwy
a adeiladasant, ac a hvyddasant.
8 Ac yr oedd gan Asa lu o wŷr
yn d^vyn tariannau a gwaywflfyn, o
Judah tri chàn mil, ac o Benjamin
dau cant a phedwar ugain mil yn
dTvyn tariannau, ac yn tynnu bwa :
y rhai hyn oil oedd wŷr grymmus.
9 1[^ A Zerah yr Ethiopiad a ddaeth
allan yn eu herbyn hwynt, â llu o fil
o filoedd, ac â thri chant o gerbyd-
au ; ac a ddaeth hyd ^ Maresah.
10 Yna Asa a aeth allan yn ei erbyn
ef, a hwy a luniaethasant ryfel yn
nyfíryn Sephathah wrth Maresah.
11 Ac Asa a waeddodd ar yr Ar-
glwydd ei Dduw, ac a ddywedodd,
0 Arglwydd, ^nid yw ddim i ti
gynnorthwyo, pa un bynnag ai gyd
â llawer, ai gyd â'r rhai nid oes
ganddynt gryfder : cynnorthwj^a di
ni, 0 Arglwydd ein Duw; canys
pwyso jrr ydym ni arnat ti, ac yn dy
enw di y daethom yn erbyn y dorf
hon : 0 Arglwydd, ein Duw ni
ydwyt ti, na orfydded dyn i'th erbyn.
12 Felly yr Arglwydd a daraw-
odd jT Ethiopiaid o flaen Asa, ac o
flaen Judah ; a'r Ethiopiaid a ffoi-
sant.
13 Ac Asa a'r bobl oedd gyd âg ef
a'u herlidiasant hwy hyd Gerar : a
syrthiodd yr Ethiopiaid fel na all-
ent ymadgryfhâu; canys drylliasid
hwynt o flaen yr Arglwydd, ac o
flaen ei lu ef ; a hwy a ddygasant
ymaith anrhaith faA\T iawn.
14 A tharawsant yr holl ddinas-
oedd o amgylch Gerar; canys ^yr
oedd dychryn yr Arglwydd arnynt
h^vy : a hAvy a anrheithiasant yr
holl ddinasoedd; canys anrhaith
faAvr oedd ynddynt.
15 Lluestai yr anifeiliaid heiyd a
darawsant hwy, ac a gaethgludas-
ant lawer o ddefaid a chamelod, ac
a ddychwelasant i Jerusalem.
PENNOD XV.
1 Asa a Judah, a llawer o Israel, tnoy annog pro-
phwydoliaeth Azar'iah mob Oded, yn gwneulh-
ur cyhoedd gyfammod â Duw : 16 yn symmudo
Maachah eifam ofod ynfrenhines, o herwydd
ei delw-adduliaeih : 18 yn dwyn y pethau cys-
segredig i dy Dduw, ac yn cael Mr heddwch.
AC yspryd Duw a ddaeth ar
. Azariah mab Oded.
2 Ac efe a aeth allan ^o flaen Asa,
ac a ddywedodd wrtho, 0 Asa, a
holl Judah, a Benjamin, gwrandêwch
fi ; * Yr Arglwydd sydd gyd â chwi,
tra fyddoch gyd âg ef ; ac ^os ceis-
iwch ef, chwi a'i cewch ef : ond '^os
gwrthodwch chwi ef, yntau a'ch
g^Tthyd chwithau.
3 ^ Dyddiau lawer y bu Israel heb
y gwir Dduw, a heb ofíeiriad yn
ddysgawdwr, a heb gyfraith.
4 Ond ''pan ddychwelent yn eu
cyfyngdra at Arglwydd Dduw Is-
rael, a'i geisio ef, efe a geid ganddynt.
5 Ac ^yn yr amseroedd hynny nid
oedd heddwch i'r hwn oedd yn myn-
ed allan, nac i'r hwn oedd yn dyfod
i mewn : ond blinder lawer oedd ar
holl breswylwyr y gwledydd.
6 A chenedl a ^ ddinystriwyd gan
genedl, a dinas gan ddinas : oblegid
Duw oedd yn eu poeni hwy â phob
aflwydd.
7 Ymgryflìêwch gan hynny, ac na
laesed eich dwylaw : canys y mae
gwobr i'ch gwaitli chwi.
8 A phan glybu Asa y geiriau hyn,
a phrophwydoliaeth Oded y pro-
phwyd, efe a gryfhaodd, ac a fwr-
iodd ymaith y ^fíìaidd eilunod o holl
wlad Judah, a Benjamin, ac o'r holl
ddinasoedd a ennillasai efe o fynydd
Ephraim, ac a adnewyddodd allor
yr Arglwydd, yr hon oedd o flaen
porth yr Arglwydd.
9 Ac efe a gynhullodd holl Judah,
a Benjamin, a'r ^dieithriaid gyd â
h^vynt, o Ephraim a Manasseh, ac
o Simeon: canys hwy a syrthiasant
atto ef yn ami o Israel, pan welsant
fod yr Arglwydd ei Dduw gyd
âg ef.
10 FeUy hwy a ymgynnullasant i Je-
rusalem, yn y trydydd mis, yn y bym-
thegfed flwyddyn o deyrnasiad Asa
11 A hwy a aberthasant i'r Ar-
glwydd y dwthwn hwnnw, o'r ^an-
rhaith a ddygasent, saith gant o
eidionau, a saith mil o ddefaid.
12 A hwy a aethant dan gyfammod
i geisio Arglwydd Dduw eu tadau,
a'u hoU galon, ac a'u holl enaid :
13 A 'phwy bynnag ni cheisiai Ar-
P3
CRIST
Cylch
941.
2 igyfarfod.
1 lago 4. 8.
l» ad. 4, 15.
1 C'hron.
28.9.
)ipn. 23. 12,
UM. 7. 7.
c pen. 24.
20.
d Uos. 3. 4.
e Pent. 4.
29.
f Bam. 5. 6.
3 Heb.
ddryll-
iwyd.
4 Heb.
ffieidd-dra.
' pen. 11.
16.
^ pen. 14.
a pe
13.
i Deut. 131
6, 9, lö.
Hir heddwch yn Judah.
II. CHRONICL, XVL
Marwolaeth Asa.
Cyn
CRIST
941.
1 1 Bren. 15.
13,
«Heb.
ddychryn.
m pen. 14.
3,5.
940.
a Î Bren. 15.
IT,
2 Heb.
Llarmesec.
GLWYDD Dduw Israel, fod ei roddi
ef i farwolaeth, yn fychan ac yn
fawr, yn wr ac yn wraig.
14 A hwy a dyngasant i'r Ar-
GLWYDD â Uef uchel, ac â bloedd,
âg udgyrn hefyd, ac â thrwmpedau.
15 A holl Judah a lawenychasant o
herwydd y llw ; canys â'u holl galon
y tyngasent, ac ''â'u holl ewyUys y
ceisiasant ef, a hwy a'i cawsant ef :
a'r Arglwydd a roddodd lonydd-
wch iddynt o amgylch.
16 IF A'r brenhin Asa a symmud-
odd ^Maachah ei fam ofod yn fren-
hines ; o herwydd gwneuthur o honi
^ ddelw mewn llwyn : ac Asa a dor-
rodd ei delw hi, ac a'^ drylliodd, ac
^'i Uosgodd wrth afon Cidron.
17 Ond ™ni thynnwyd ymaith yr
uchelfeydd o Israel: etto yr oedd
calon Asa yn bei-ffaith ei holl
ddyddiau ef
18 1Í Ac efe a ddug i mewn i dŷ
yr Arglwydd yr hyn a gyssegrasai
ei dad, a'r hyn a gyssegrasai efe ei
hun, arian, ac aur, a Uestri.
19 Ac ni bu ryfel mwyacli hyd y
bymthegfed flwyddyn ar hiigain o
deyrnasiad Asa.
PENNOD Xyi.
1 Asa, trwy gymmorth y Syriaid, yn rhwystro
i Baasa adeiladu Eamah. 7 Hanani yn ei
argyhoeddi ef am hynny, ac yntau yn ei
ýwrw ef y'ngharchar. 11 Ym mhlith ei
weithredoedd eraill, y mae efe, yn ei glefyd,
yn ymgais, nid â Duw, ond oV physygwyr.
13 Ei farwolaeth ef a'i gladdedigaeth.
YN yr unfed flwyddyn ar bym-
theg ar hugain o deyrnasiad
Asa, * y daeth Baasa brenhin Israel
i fynu yn erbyn Judah, ac a adeil-
adodd Ramah, fel na adawai i neb
fyiied allan na dyfod i mewn at Asa
brenhin Judah.
2 Yna Asa a ddug aUan arian, ac
aur, o drysorau tŷ yr Arglwydd, a
thy y brenhin, ac a'z hanfonodd at
Benhadad brenhin Syi'ia, yr hwn
oedd yn trigo yn ^Damascus, gan
ddywedyd,
3 Cyfammod sydd rhyngof fi a
thi, fel y. hu rhwng fy nhad i a'th
dad dithau : wele, anfonais attat
arian, ac aur; dos, torr dy gyfam-
mod â Baasa brenhin Israel, fel y
cilio efe oddi wrthyf fi,
4 A Benhadad a wrandawodd ar y
brenhin Asa, ac a anfonodd dywys-
ogion ei luoedd yn erbyn dinasoedd
Israel, a hwy a darawsant Ijon, a
Dan, ac Abel-maim, a holl drysor-
ddinasoedd Naphtali
5 A phan glybu Baasa hynny, efe
a beiíÊodd âg adeiladu Ramah, ac
a adawodd ei waith i sefyll.
6 Yna Asa y brenhin a gymmerth
hoU Judah, a hwy a gludasant
ymaith gerrig Ramah, a'i choed, a'r
rhai yr adeiladai Baasa ; ac a adeil-
adodd â hwynt Geba, a Mispah.
7 IT Y pryd hwnnw y daeth ^Han-
ani y gweledydd at Asa brenhin Ju-
dah, ac a ddywedodd wrtho, Gan i ti
roi dy bwys ar frenhin Syria, ac na
roddaist dy bwys ar yr Arglwydd
dy Dduw, am hynny y diangodd
Uu brenhin Syria o'th law di.
8 Onid oedd "=yr Ethiopiaid a'r Lub-
iaid yn ^ Uu dirfawr, â cherbydau ac
â gwŷr meirch yn ami iawn? ond am
i ti roi dy bwys ar yr Arglwydd, efe
a'u rhoddodd hwynt yn dy law di.
9 Canys ^y mae Uygaid yr Ar-
glwydd yn edrych ar yr hoU ddae-
ar, ^ i'w ddangos ei hun yn gryf gyd
a'r rhai sydd a'u calon yn berfíaith
tu ag atto ef. Ynfyd y gwnaeth-
ost yn hyn ; am hynny ^ rhyfeloedd
fydd i'th erbyn o hyn allan.
10 Yno y digiodd Asa wrth y gwel-
edydd, ac a'i rhoddodd ef mewn
carchardy ; canys yr oedd efe yn
ddigUawn wrtho am y peth hyn.
Ac Asa a ^orthrymmodd rai o'r
bobl y pryd hwnnw.
11 IT Ac wele, gweithredoedd Asa,
y rhai cyntaf a'r rhai diweddaf,
wele, y maent yn ysgrifenedig yn
Uyfr brenhinoedd Judah ac Israel.
12 Ac Asa a glefychodd o'i draed
yn y bedwaredd flwyddyn ar bym-
theg ar hugain o'i deyrnasiad, nes
i'w gleiyd fyned yn ddirfawr ; etto
ni cheisiodd efe yr Arglwydd yn
ei glefyd, ond y meddygon.
13 11 Ac Asa a hunodd gyd ai
dadau, ac a fu farw yn yr unfed
flwyddyn a deugain o'i deyrnasiad.
14 A chladdasant ef yn ei feddrod
ei hun, yr hwn a ^ wnaethai efe iddo
yn ninas Dafydd, a rhoddasant ef i
orwedd mewn gwely a lanwasid ^â
phêr-aroglau o amryw rywogaeth-
au, wedi eu gwneuthur trAvy waith
apothecari ; a hwy a gynneuasant
iddo ef sgynneu mawr iawn.
PENNOD XVII.
1 Jehosaphat yn dyfod ar ol Asa, yn teyrnasu
yn ddaionus, ac yn ffynnu ; 7 yn anfon Lef-
iaid gyd a'r pennaethiaid i ddysgu Judah.
10 Duw yn dychrynu ei elynion ef, a rhai o
honynt yn dwyn iddo anrhegion a theyrnged.
12 Ei faicredd, a'i gapteniaid, a'i luoedd e/.
Cyn
CRIST
940.
bl Bren.
16.1.
pen. 19. 2.
941.
c pen. 14. 9.
3 Heb.
ll'iaws.
d Job 34.
2L
Diar. 5. 21.
a 15. 3.
Jer. 16. 17.
a 32. 19.
Zech. 4, 10.
4 Heb. i
ymgryf-
"mu.
e 1 Bren.
15.32.
5 Heb.
ysigodd.
914.
6 Heb.
gloddiaaai.
'Gen. 50. 2.
B pen. 21.
19.
Jehosaphat yn teyrnasu,
II. CHRONICL, XVII.
ac ynffynnu.
Cyn
CRIST
914.
a 1 Bren.
15. 24.
» pen. 15. 8.
c 1 Sam. 10.
27.
îNeü,
AH galon
a ymgys-
urodd.
à Edrych
1 Bren. 22.
43.
pen. 20. 33.
913.
912.
oGsn. 35.5.
SNea,
A» JEHOSAPHAT ei fab a deyrn-
_ asodd yn ei le ef, ac a ymgryf-
haodd yn erbyn Israel.
2 Ac efe a roddodd fyddinoedd
ym mhob un o gaerog ddinasoedd
Judah, ac a roddes raglawiaid yng
ngwlad Judah ac yn ''ninasoedd
Epliraim, y rliai a ennillasai Asa ei
dad ef.
3 A'r Arglwydd a fii gyd â Je-
hosaphat, o herwydd iddo rodio yn
ffyrdd cyntaf Dafydd ei dad, ac nad
ymofynodd â Baalim :
4 Eithr Duw ei dad a geisiodd efe,
ac yn ei orchymynion ef y rhodiodd,
ac nid yn ol gweithredoedd Israel.
5 Am hynny yi' Arglwydd a sicr-
haodd y freiihiniaeth yn ei law ef ;
a hoU Judah ''a roddasant anrhegion
i Jehosaphat; ac yr ydoedd iddo
olud ac anrhydedd yn helaeth.
6 ^ Ac efe a ddyrchafodd ei galon
yn ffyrdd yr Arglwydd: ac ^efe
a fwriodd hefyd yr uchelfeydd a'r
Uwyni allan o Judah.
7 IF Hefyd yn y drydedd flwyddyn
o'i deyrnasiad, efe a anfonodd at ei
dywysogion, se/Benhail, ac Obadiah,
a Zechariah, a Nethaneel, a Micha-
iah, i ddysgu yn ninasoedd Judah.
8 A chyd â hwynt yr anfonodd
efe Lefiaid, Semaiah, a Nethaniah,
a Zebadiah, ac Asahel, a Semira-
moth, a Jehonathan, ac Adoniah, a
Thobiah, a Thob-adoniah, y Lefiaid ;
a chyd â hwynt Elisama, a Jeho-
ram, yr offeiriaid.
9 A hwy a ddysgasant yn Judah,
a chyd â hwynt yr oedd llyfr cyf-
raith yr Arglwydd : felly yr am-
gylchasant hwy holl ddinasoedd
Judah, ac y dysgasant y bobl.
10 11 Ac *arswyd yr Arglwydd
oedd ar holl deyrnasoedd y gwled-
ydd oedd o amgylch Judah, fel nad
ymladdasant hwy yn erbyn Jeho-
saphat.
11 A rhai o'r Philistiaid oedd yn
dwyn i Jehosaphat anrhegion, a
theyrnged o arian : yr Arabiaid hef-
yd oedd yn dwyn iddo ef ddiadell-
oedd, saith mil a saith gant o hyrdd-
od, a saith mil a saith gant o fychod.
12 ^ Felly Jehosaphat oedd yn
myned rhagddo, ac yn cynnyddu yn
uchel ; ac efe a adeiladodd yn Ju-
dah ^balasau, a dinasoedd trysorau.
13 A Uawer o waith oedd ganddo
ef yn ninasoedd Judah ; a rhyfel-
wyr cedyi-n nerthol yn Jerusalem.
14 A dyma eu rhifedi hwynt, yn
ol tŷ eu tadau : 0 Judah yn dywys-
ogion miloedd, yr oedd Adnah y
pennaf, a chyd âg ef dri chàn mil o
wŷr cedyrn nerthol.
15 A clier ei law ef, Jehohanan y
tywysog, a chyd âg ef ddau cant a
phedwar ugain mil.
16 A cher Uaw iddo ef, Amasiah
mab Zichri, jr hwn o'i wirfodd a
ymroddodd i'r Arglwydd ; a chyd
âg ef ddau can mil o wŷr cedyrn
nerthol.
17 Ac 0 Benjamin, yr oedd Eliada
yn wr cadam nerthol, a chyd âg ef
ddau can mil yn arfogion â bwäau
a thariannau.
18 A cher Uaw iddo ef, Jehozabad,
a chyd âg ef gant a phedwar ugain
mil yn barod i ryfel.
19 Y rhai hyn oedd yn gwasan-
aethu y brenhin, heb law y ^rhai a
roddasai y brenhin yn y dinasoedd
caerog, trwy holl Judah.
PENNOD XVIII.
1 Jehosaphat yn ymgyfafhrachu ag Ahah, ac
yn myned gyd ag ef i Bamoth-Gilead. 4
Gau-brophwydi yn twyllo Ahah, a'i ladd ef
yn ol gair Micheah,
AC i Jehosaphat yr ydoedd golud
xX ac anrhydedd yn helaeth; ac
efe * a ymgyfathrachodd ag Ahab.
2 *■ Ac ym mhen ennyd o flynydd-
oedd efe a aeth i waered at Ahab i
Samaria. Ac Ahab a laddodd ddef-
aid a gwartheg lawer, iddo ef ac
i'r bobl oedd gyd ag ef, ac a'i han-
nogodd ef i fyned i fynu gyd ag
ef\ Ramoth-Gilead.
3 Ac Ahab brenhin Israel a ddy-
wedodd wrth Jehosaphat brenhin
Judah, A âi di gyd â mi i Ramoth-
Gilead? Yntau a ddywedodd wrtho,
Yr ydwyf fi fel tithau, a'm pobl i
fel dy bobl dithau, a hyddwn gyd
â thi yn y rhyfel.
4 IT Jehosaphat hefyd a ddjvved-
odd wrth frenhin Israel, ''Ymgyng-
hora, attolwg, heddyw â gair yr Ar-
glwydd.
5 Am hynny brenhin Israel a gasgl-
odd o'r prophwydi bedwar cant o
wŷr, ac a ddywedodd wrthynt, A
awn ni yn erbyn Ramoth-Gilead i
ryfel, neu a beidiaf fi ? Dywedasant
hwythau, Dos i fynu; canys Duw
2ki dyry yn Haw y brenhin.
6 Ond Jehosaphat a ddywedodd,
Onid oes yma un prophwyd i'r Ar-
glwydd etto mwyach, fel yr ym-
gynghorem ag ef ?
7 A brenhin Israel a ddywedodd
Cyn
CRIST
912.
'ad. 2.
897.
1 2 Bren. 8.
18.
b 1 Bren.
22.2.
c 1 Sam. 23.
2, 4, 9.
2 Sam. 2.1.
Gau-hrophwydî
II. CHRONICL, XVIIL
yn twyllo Ahah.
Cyn
CRIST
897.
ZNeu,
eunvch-
iaid.
3 neb.
un enau.
d Num. 22.
IK. 20. 35.
h2.'ì 12,26.
a 24. 13.
1 lireii. 22.
14.
* NcTi, er
drÿgioui.
wrth Jehosaphat, Y mae etto un
gwr trwy yr hwn y gállem ymgyng-
hori â'r Arglwydd : ond y mae yn
gas gennyf fi ef : canys nid yw yn
prophwydo i mi ddaioni, ond dryg-
ioni erioed : efe yw Micheah mab
Imla. A dywedodd Jehosaphat, Na
ddyweded y brenhin felly.
8 A brenhin Israel a alwodd ar un
o'i ^ystafellyddion, ac a ddywedodd,
Prysura Micheah mab Imla.
9 A brenhin Israel a Jehosaphat
brenhin Judah oeddynt yn eistedd
bob un ar ei deyrn-gadair, wedi eu
gwisgo mewn brenhinol wisgoedd,
eistedd yr oeddynt mewn Uannerch
wrt/i ddrws porth Samaria ; a r
hoU brophwydi oedd yn prophwydo
ger eu bron hwynt.
10 A Sedeciah mab Cenaanah a
wnaethai iddo ei hun gyrn heiyrn,
ac efe a ddywedodd, Fel hyn y dy-
wedodd yr Arglwydd, A'r rhai
hyn y corni di y Syriaid, nes i ti
eu difa h"wynt.
11 A'r holl brophwydi oedd yn
prophwydo fel hyn, gan ddywedyd,
Dos i fynu i Ramoth-Gilead, a ffyn-
na: canys yr Arglwydd a'^ dyry
hi yn Haw y brenhin.
12 A'r gennad a aethai i alw Miche-
ah, a lefarodd wrtho ef, gan ddy-
wedyd, Wele eiriau y prophwydi yn
' un-air yn dda i'r brenhin : bydded
gan hynny, attolwg, dy air dithau fel
un o'r rhai hynny, a dywed y goreu.
13 A Micheah a ddywedodd, Fel
mai byw yr Arglwydd, ^ yr hyn a
ddywedo fy Nuw, hynny a lefaraf fi,
14 A phan ddaeth efe at y brenliin,
y brenhin a ddywedodd wrtho, Mi-
cheah, a awn ni i ryfel yn erbyn
Ramoth-Gilead, neu a beidiaf fi?
Dywedodd yntau, Ewch i fynu, a
íFynnwch, a rhoddir hwynt yn eich
Haw dim.
15 A'r brenhin a ddywedodd wrtho,
Pa.sawl gwaith y'th dynghedaf di,
na lefarech wrthyf ü ond gwirion-
edd yn enw yr Arglwydd ?
16 Yna efe a ddywedodd, Gwel-
ais holl Israel yn wasgaredig ar y
mynyddoedd, fel defaid ni hyddai
iddynt fugail. A dywedodd yr Ar-
glwydd, Nid 068 feistr arnynt hwy ;
dychweled pob un i'w dy ei hun
mewn tangnefedd.
17 (A brenhin Israel a ddywedodd
wrth Jehosaphat, Oni ddywedais i
Avrthyt, na phrophAvydai efe ^ dda-
ioni i mi, ond drygioni ?)
18 Yntau a ddywedodd, Gan hynny
gwrando air yr Arglwydd; Gwelais
yr Arglwydd yn eistedd ar ei or-
seddfa, a holl lu y nefoedd yn sefyU
ar ei ddeheulaw, ac ar ei law aswy.
19 A dywedodd yr Arglwydd,
Pwy a dwylla Ahab brenhin Israel,
fel yr elo efe i fynu, ac y syi'thio yn
Ramoth-Gilead? Ac un a lefarodd
gan ddywedyd fel hyn, ac arall gan
ddywedyd fel hyn.
20 Yna ^yspryd a aeth aUan, ac
a safodd ger bron yr Arglwydd,
ac a ddywedodd, Myfi a'i twyllaf ef.
A dywedodd yr Arglwydd wrtho,
Pafodd?
21 Dywedodd yntau, Myfi a âf all-
an, ac a fyddaf yn yspryd celwydd-
og y'ngenau ei holl brophwydi ef A
dywedodd yr Arglwydd, Twylli, a
gorchfygi : dos allan, a gwna telly.
22 Ac yn awr wele, yr ^Arglwydd a
roddodd yspryd celwyddog y'ngenau
dy brophwydi hyn ; a'r Arglwydd
a lefarodd ddrwg am danat ti.
23 Yna Sedeciah mab Cenaanah
a nesaodd, ac ^a darawodd Miche-
ah dan ei gern, ac a ddywedodd,
Pa ffordd yr aeth yspryd yr Ar-
glwydd oddi wrthyf fi i ymddi-
ddan â thydi ?
24 A JNIicheah a ddywedodd, Wele,
ti a gei weled y dwthwn hwnnw,
pan elych di ^ o ystafell i ystafell 1
ymguddio.
25 A brenhin Israel a ddywedodd,
Cymmerwch Micheah, a dygwch ef
yn ei ol at Amon ty^vysog y ddinas,
ac at Joas mab y brenhin ;
26 A dywedwch, Fel hyn y dywed-
odd y brenhin, Rhowch hwn yn y
carchardy, a bwydwch ef â bara cys-
tudd, ac â dwfr blinder, nes i mi
ddyfod eilwaith mewn heddwch.
27 Yna y dywedodd Micheah, Os
gan ddychwelyd y dychweli di mewn
heddwch, ni lefarodd yr Arglwydd
ynof fi. Efe a ddywedodd hefyd,
Gwrandewch hyn, yr holl bobl.
28 Felly brenhin Israel a Jehosa-
phat brenhin Judah a aethant 1
fynu i Ramoth-Gilead.
29 A brenhin Israel a ddywedodd
wrth Jehosaphat, Mi a newidiaf fy
nillad, ac a âf i'r rhyfel; ond gwisg
di dy ddillad. Felly brenhin Israel
a newidiodd ei ddiUad, a h^vy a
aethant i'r rhyfel.
30 A brenhin Syria a orchymyn-
asai i dywysogion y cerbydau y rhai
oedd ganddo ef, gan ddywedyd, Nac
Cyn
CRIST
897.
e Job 1.6.
' Job 12.
16.
Es. 19. 14.
Ezec.14.9.
s Jer. 20. 2.
Marc 14.
66.
Act. 23. 2.
BHeb.
i ystafell
mewnyt-
tafeU.
lÀadd Aháb.
II CHRONICL, XIX.
Uniondéb Jehosaphat
Cyn
CRIST
897.
^amgÿlch-
asant.
1 Heb. yn ei
■wirioììdeb.
8Heb.
rhwng y
cyssyìlt-
iadau, a
rhwng y
ddwyjfron-
neg.
896.
»1 Sam. 9.
9.
bPs. 139.
21.
c pen. 17. 4,
6.
Edrych
pen. 12. 12,
üHeb.
ddychwel-
odd, ac a
aeth.
aDeut.1.17.
ePs. 82. 1.
Preg. 5. 8.
S Heb. yn
acho» y
Jam.
ymleddwch â bychan nac â mawr,
ond â brenhin Israel yn unig.
31 A phan welodd tywysogion y
cerbydau Jehosaphat, hwy a ddy-
wedasant, Brenhin Israel yw efe. A
hwy a ^ droisant i ymladd yn ei er-
byn ef : ond Jehosaphat a waedd-
odd, a'r Aeglwydd a'i cynnorthwy-
odd ef, a Duw a'u gyrrodd hwynt
oddi wrtho ef.
32 A phan welodd tywysogion y
cerbydau nad brenhin Israel oedd
efe, hwy a ddychwelasant oddi ar
ei ol ef.
33 A rhyw wr a dynnodd mewn
bwa '^ ar ei amcan, ac a darawodd
frenhin IsraeP rhwng cyssylltiadau
y llurig : am hynny efe a ddywed-
odd wrth ei gerbydwr, Tro dy law,
a dwg fi allan o'r gad ; canys fe'm
clwyfwyd 1.
34 A'r rhyfel a gryfhaodd y dw-
thwn hwnnw ; a brenhin Israel a
gynhelid yn ei gerbyd yn erbyn y
Syriaid hyd yr hwyr : ac efe a fu
farw ynghylch machludiad haul.
PENNOD XIX.
1 Jehu yn ceryddu Jehosaphat, ac yntau yn ym-
weled a'i deyrnas, 5 ac yn rhoi atlirawiaeth
i'w farnwyr, 8 ac i'r offeiriaid a'r Lefiaid.
A JEHOSAPHAT brenhin Judah
a ddychwelodd i'w dy ei hun i
Jerusalem mewn heddwch.
2 A Jehu mab Hanani ^ y gweled-
ydd, a aeth o'i flaen ef, ac a ddywed-
odd wrth y brenhin Jehosaphat, Ai
cynnorthwyo yr annuwiol, a ^ charu
y rhai oedd yn casâu yr Arglwydd,
a wneit ti? am hyn digofaint oddi
wrth yr Arglwydd sydd arnat ti.
3 Er hyimy "^pethau da a gafwyd
ynot ti ; canys ti a dynnaist ymaith
y llwyni o'r wlad, ac a barottoaist
dy galon i geisio Duw.
4 A Jehosaphat a drigodd yn Jeru-
salem: ac efe a ^aeth drachefn trwy
y bobl o Beerseba hyd fynydd E-
phraim, ac a'u dug hwynt eilwaith
at Arglwydd Dduw eu tadau.
5 IT Ac efe a osododd farnwyr yn
y wlad, trwy hoU ddinasoedd caerog
Judah, o ddinas bwy gilydd ;
6 Ac efe a ddywedodd wrth y
barnwyr, Edrychwch beth a wnel-
och : canys ^ nid dros ddyn yr yd-
ych yn barnu, ond dros yr Ar-
glwydd; ac ^efe a fydd gyd â
chwi ^wrth roddi bam.
7 Yn awr gan hynny bydded ofn
yr Arglwydd amoch chwi ; gwyl-
iwch a gwnewch hynny: o herwydd
%id oes anwiredd gyd â'r Arglwydd
ein Duw, na ^derbyn wyneb, na
chymmeryd gwobr.
8 1Í A Jehosaphat ^ a osododd hef-
yd yn Jerusalem rai o'r Lefiaid, ac
o'r oiFeiriaid, ac o bennau tadau Is-
rael, i drin barnedigaethau yr Ar-
glwydd, ac amrafaelion, pan ddy-
chwelent i Jerusalem.
9 Ac efe a orchymynodd iddynt,
gan ddywedyd, Fel hyn y gwnewch
mewn ofn yr Arglwydd, mewn
fíyddlondeb, ac â chalon berffaith.
10 ' A pha amrafael bynnag a ddêl
attoch chwi oddi wrth eich brodyr, y
rhai sydd yn trigo yn eu dinasoedd,
rh\yng gwaed a gw^aed, rhwng cyf-
raith a gorchymyn, deddfau a barn-
edigaethau, rhybuddiwch hwynt na
throseddont yn erbyn yr Arglwydd,
a bod digofaint arnoch chwi, ac ar
eich brodyr: feUy gwnewch ac na
throseddwch.
11 Ac wele, Amariah yr arch-
offeiriad sydd arnoch chwi^ymmhob
peth a herthyn i'r Arglwydd ; a
Zebadiah mab Ismael, blaenor tŷ
Judah, ym mhob achos i'r brenhin ;
a'r Lefiaid yn swyddogion ger eich
bron chwi. Ymwrolwch, a gwnewch
hynny, a'r Arglwydd fydd gyd a'r
daionus.
PENNOD XX.
1 Jehosaphat yn ei ofn yn cyhoeddi ympryd,
5 ac yn gwedd'io. 14 Prophwydoliaeih Jaha-
ziel. 20 Jehosaphat yn cynghori y hohl, ac yn
gosod cantorion ifoliannu yr Arglwydd. 22
Mawr ddinystr y gelynion. 26 Y hohl, wedi
bendithio Duw yn Berachah, yn dychwelyd
mewn gorfoledd. 31 Teyrnasiad Jehosaphat.
35 Ei longau ef ac Ahaziah yn dryllio.
C wedi hyn meibion Moab a
meibion Ammon a ddaethant,
a chyd â hwynt eraill heb law yr
Ammoniaid, yn erbyn Jehosaphat,
i ryfeL
2 Yna y deuwyd ac y mynegwyd
i Jehosaphat, gan ddywedyd, Tyrfa
fawr a ddaeth yn dy erbyn di o'r
tu hwnt i'r môr, o Syria; ac wele
y maent hwy yn Hasason-Tamar,
honno yw En-gedi.
3 A Jehosaphat a ofhodd, ac a
^ymroddodd i geisio yr Arglwydd;
ac a gyhoeddodd ympryd trwy hoU
Judah.
4 A Judah a ymgasglasant i ofyn
cymmorth gan jy Arglwydd : can-
ys hwy a ddaethant o holl ddinas-
oedd Judah i geisio yr Arglwydd.
5 1Í A Jehosaphat a safodd yng
nghynnulleidfa Judah a Jerusalem,
Cyn
CRIST
896.
'Dent. 32. 4.
llhnf. 9.:+.
B Pout. 10.
17.
.Job 34.1!).
Act. 10.3-t.
Ilhiif.2.1l.
Gill. 2. G.
Eph. 6. 9,
Col. .3. 25.
1 Petr 1.
17.
h Deut. 16.
18.
I Deut. 17.
kl Chron.
26.80.
2 Ileh.
roddodd i
wi/neb.
Gweddi Jehosaphat.
11. CHRONICL, XX.
Cynghori y bobl.
Cyn
CRIST
al Ohron.
29. li
Matt. 6. 13.
b lugo 2. 23.
c 1 Bren. 8.
33,37.
pen. 6. 28.
<lDeut.2.
4, 9, 19.
e Num. 20.
21.
fPs. 25. 15.
a 123. 1, 2.
a 141. 8.
S Num. 11.
25, 26.
a 24. 2.
pen. 24. 20.
h Exod. 14.
13, 14.
yn nhŷ yr Arglwydd, o flaen y
cyntedd newydd,
6 Ac a ddyvvedodd, ü Arglwydd
Dduw ein tadau, onid wyt ti yn
Dduw yn y nefoedd, ac yn llywodr-
aethu ar hoU deyrnasoedd y cen-
hedloedd ; ac * onid yn dy law di y
mae nerth a chademid, fel nad oes
a ddichon dy wrthwynebu di ?
7 Onid tydi ein Duw ni a yrraist
ymaith breswylwyr y wlad hon o
flaen dy bobl Israel, ac al rhodd-
aist hi i had Abraham ^dy garedigol
yn dragywydd ?
8 A thrigasant ynddi, ac adeüad-
asant i ti ynddi gyssegr i'th enw,
gan ddywedyd,
9 " Pan ddêl niwed arnom ni, sef
cleddyf, barnedigaeth, neu haint
y nodau, neu newyn ; os safwn o
flaen y tŷ hwn, a cher dy fron di,
(canys dy enw di sydd yn y tŷ
hwn,) a gwaeddi arnat yn ein cyf-
yngdra, ti a wrandewi ac a'n gwar-
edi ni.
10 Ac yn awr wele feibion Am-
nion a Moab, a tlirigolion mynydd
Seir, y rhai *ni chaniatteaist i Is-
rael fyiied attynt, pan ddaethant o
wlad yr Aipht; ond *hwy a droi-
sant oddi wrthynt, ac ni ddifethas-
ant hwynt :
11 Etto wele hwynt-hwy yn talu
i ni, gan ddyfod i'n bwrw ni allan
o'th etifeddiaeth di, yr hon a
wnaethost i ni ei hetifeddu.
12 0 ein Duw ni, oni ferni di
hwynt? canys nid oes geiinym ni
nerth i sefyll o flaen y dyrfa fawr
hon sydd yn dyfod i'n herbyn; ac
ni wyddom ni beth a wnawn : ond
^ arnat ti y mae ein llygaid.
13 A hoU Judah oedd yn sefyll ger
bron yr Arglwydd, â'u rhai bach,
eu gwragedd, a'u plant.
14 IF Yna ar Jahaziel mab Zecha-
riah, fab Benaiah, fab Jeiel, fab
Mattaniah, Lefiad o feibion Asaph,
s y daeth yspryd yr Arglwydd yng
nghanol y gynnulleidfa.
15 Ac efe a ddywedodd, Gwran-
dêwch hoU Judah, a thrigolion Je-
rusalem, a thitliau frenhin Jehosa-
phat, Fel hyn y dy wed yr Arglwydd
wrthych chwi, ''Nac ofiiwch, ac na
ddigalonnwch rhag y djrfa fawr
hon : canys nid eiddoch chwi y
rhyfel, eithr eiddo Duw.
16 Y fory ewch i waered yn eu
herbyn hwynt ; wele hwynt yn dy-
fod i fynu wrth riw Sis, a chwi a'u
goddiweddwch hwynt y'nghwrr ^yr
afon, tu ag anialwch Jeruel.
17 *Nid rhaid i chwi ymladd yn
y rhyfel hwn : sefwch yn llonydd,
a gwelwch ymwared yr Arglwydd
tu ag attoch, 0 Judah a Jerusa-
lem : nac ofnwch, ac na ddigalon-
nwch : ewch y fory allan yn eu
herbyn hwynt, a'r Arglwydd fydd
gyd â chwi.
18 A Jehosaphat a ymgrymmodd i
lawr ar ei wyneb : hoU Judah hefyd
a hoU drigolion Jerusalem a syrth-
iasant ger bron yr Arglwydd, gan
addoU yr Arglwydd.
19 A'r Lefiaid, o feibion y Co-
hathiaid, ac o feibion y Corhiaid, a
gyfodasant i foliannu Arglwydd
Dduw Israel â Uef uchel ddyrch-
afedig.
20 IT A hwy a gjrfodasant yn fore,
ac a aethant i anialwch Tecoa: ac
wrth fyned o honynt, Jehosaphat a
safodd, ac a ddywedodd, Gwran-
dêwch fi, 0 Judah, a thrigolion
Jerusalem ; '^ Credwch yn yr Ar-
glwydd eich Duw, a chwi a sicr-
hêìr; coeliwch ei brophwydi ef, a
chwi a flynnwch.
21 Ac efe a ymgynghorodd a'r
bobl, ac a osododd gantorion i'r
Arglwydd, a rhai i foliannu pryd-
ferthwch sancteiddrwydd, pan aent
allan o flaen y rhyfel wyr ; ac i ddy-
wedyd, ' Clodforwch yr Arglwydd,
""o herwydd ei drugaredd a hery yn
dragywydd.
22 IT Ac yn yr amser y dechreuas-
ant hwy y gan a'r moUant, °y rhodd-
odd yr Arglwydd gynllwynwyr
yn erbyn meibion Ammon, Moab, a
thrigolion mynydd Seir, y rhai oedd
yn dyfod yn erbyn Judah ; a hAvy a
^ laddasant bawb eu gUydd.
23 Canys meibion Ammon a Moab
a gyfodasant yn erbyn trigolion
mynydd Seir, i'w difrodi, ac i'w di-
fetha hwynt : a phan orphenasant
hwy drigolion Seir, hwy a helpias-
ant ddifetha pawb eu gilydd.
24 A phan ddaeth Judah hyd ^Mis-
pah yn yr anialwch, hwy a edrj'^ch-
asant ar y dyrfa, ac wele hAvynt yn
gelaneddau meirwon yn gorwedd ar
y ddaear, ac ® heb un diangol.
25 A phan ddaeth Jehosaphat a'i
bobl i ysglyfaethu eu hyspail hwynt,
hwy a gawsant yn eu mysg hwy
lawer o olud, gyd a'r cyrph meirw,
a thlysau dymunol, yr hyn a ysglyf-
aethasant iddynt, beth anfeidrol : a
Cyn
CRIST
896.
3 Neu,
y dygryn.
i Exod. 14.
13,14.
1 Pb. 136. L
m 1 Chron.
16. 41.
n Barn. 7.
22
1 Sam. 14.
20.
4 Neu,
darawsanf.
^tûr V
6Heb.
nid oedd
ddiangfa.
Teyrnasiad Jeliosaphat.
II. CHRONICL, XXI.
Jehoram yn frenhin.
Cyn
CSIST
896.
"^Berachah,
6 Berachah.
o pen. 17.
P 1 Bren.
22. 41, &C
i Edrych
pen. 17. 6.
r 1 Bren.
16. 1, 7.
9 Heb. a
ddyrchaf-
wyd.
• 1 Bren.
2*J. 48, 49.
896.
thridiau y buant yn ysglyfaethu yr
yspail ; canys mawr oedd.
26 11 Ac ar y pedwerydd dydd yr
ymgynnullasant i ddyffryn ''y fen-
dith ; canys yno y bendithiasant yr
Arglwydd : am hynny y gelwir enw
y fan honno, Dyfíryn ^y fendith hyd
hfddyw.
27 Yna y dychwelodd IioU wŷr Ju-
dah a Jerusalem, a Jehosaphat yn
flaenor iddynt, i fyned yn eu hoi i
Jerusalem mewn Uawenydd ; canys
yr Arglwydd a roddasai lawenydd
iddynt hwy ar eu gelynion.
28 A hwy a ddaethant i Jerusa-
lem â nablau, a thelynau, ac ud-
gyrn, i dŷ yr Arglwydd.
29 Ac °ofn Duw oedd ar holl deyrn-
asoedd y ddaear, pan glywsant Invy
fel y rhyfelasai yr Arglwydd yn
erbyn gelynion Israel.
30 Felly teyrnas Jehosaphat a
gafodd lonydd : canys ei Dduw a
roddodd iddo lonyddwch o am-
gylch.
31 ^ií P A Jehosaphat a deyrnasodd
ar Judah : mab pymtheng mlwydd
ar hugain oedd efe pan ddechreu-
odd deymasu, a phùm mlynedd ar
hugain y teyrnasodd efe yn Jeru-
salem : ac enw ei fam ef oedd x4zu-
bah merch Silhi
32 Ac efe a rodiodd yn ffordd Asa
ei dad, ac ni chiliodd oddi wrthi,
gan wneuthur yr hyn oedd uniawn
y'ngolwg yr Arglwydd.
33 Er hynny ^ni thynnwyd yr
uchelfeydd ymaith : canys ni pha-
rottoisai y bobl eu calon etto at
Dduw eu tadau.
34 A'r rhan arall o'r gweithred-
oedd cyntaf a diweddaf i Jehosa-
phat, wele hwy yn ysgrifenedig ym
mysg geiriau Jehu mab Hanani, ' yr
hwn ^ y crybwyUir am dano yn Uyfr
brenhinoedd Israel
35 1Í Ac wedi hyn •Jehosaphat
breuhin Judah a ymgyfeiUodd âg
Ahaziah brenhin Israel, yr hwn a
ymroddasai i ddrygioni.
36 Ac efe a unodd âg ef ar
wneuthur Uongau i fyned i Tarsis :
a gwnaethant y Uongau yn Esion-
gaber.
37 Yna Eliezer mab Dodafah o
Maresah a brophwydodd yn erbyn
Jehosaphat, gan ddywedyd, 0 her-
wydd i ti ymgyfeiUachu âg Ahaziah,
yr Arglwydd a ddrylliodd dy waith
di. A'r Uongau a ddryUiwyd, fel na
aUasant fyned i Tarsis.
PENNOD XXI.
1 Jehoram yn teyrnasu ar ol Jehosaphat, ac yn
Uadd ei frodyr. 5 Ei annuwioldeb e/. 8
Edam a Libnah yn troi oddi icriho ef. 12
Prophwydoliaeth Elias yn ei erbyn ef. 16 Y
Philistiaid a'r Arabiaid yn ei orthrymmu ef.
18 Ei anaele glefyd ef, a'i waradwyddus
farwolaeth, a'i gladdedigaeth.
A ^JEHOSAPHAT a hunodd gyd
â'i dadau, ac a gladdwyd gyd
â'i dadau yn ninas Dafydd. A Je-
horam ei fab a deyi'nasodd yn ei
le ef
2 Ac iddo ef yr oedd brodyr,
meibion Jehosaphat ; Azariah, a
Jehiel, a Zechariah, ac Azariah, a
Michael, a Sephatiah : y rhai hyn
oU oedd feibion Jehosaphat bren-
hin Israel
3 A'u tad a roddodd iddynt rodd-
ion lawer, o arian, ac aur, a gwerth-
fawr bethau, gyd â dinasoedd caer-
og yn Judah : ond efe a roddodd y
frenhiniaeth i Jehoram, canys efe
oedd y cyntaf-anedig.
4 A ^ Jehoram a gyfododd ar fren-
hiniaeth ei dad, ac a ymgadarnha-
odd, ac a laddodd ei hoU frodyr a'r
cleddyf, a rhai heiyd o dywysogion
Israel.
5 1Í Mab deuddeng mlwydd ar
hugain oedd Jehoram pan dde-
chreuodd efe deyrnasu, ac wyth
mlynedd y teyrnasodd efe yn Je-
rusalem.
6 Ac efe a rodiodd yn ffordd bren-
hinoedd Israel, fel y gwnelsai tŷ A-
hab; canys *= merch Ahab oedd wraig
iddo : ac efe a wnaeth yr hyn oedd
ddrwg y'ngolwg yr Arglwydd.
7 Ond ni fynnai yr Arglwydd
ddifetha tŷ Dafydd, er mewn "^y cyf-
ammod a ammodasai efe â Dafydd,
fel y dywedasai, y rhoddai efe iddo
2 oleuni ac i'w feibion byth.
8 1Í Yn ei ddyddiau ef y gwrthry-
felodd Edom oddi tan law Judah, ac
y gosodasant frenhin amynt eu hun.
9 A Jehoram * a aeth ailan, a'i dy-
wysogion, a'i holl gerbydau gyd âg
ef : ac efe a gyfododd liw nos, ac a
darawodd yr Edomiaid, y rhai oedd
yn ei amgylchu ef, a thywysogion y
cerbydau.
10 FeUy Edom a wrthiyfelodd
oddi tan law Judah hyd y dydd
hwn: a gwithryfelodd Libnah y
pryd hwnnw oddi tan ei law ef ; o
herwydd iddo ymwrthod âg Ar-
glwydd Dduw ei dadau,
11 Efe hefyd a wnaeth uchelfeydd
ym mynyddoedd Judah, ac a wnaeth
Cyn
CRIST
889.
a 1 Bren.
22.50.
892.
b2Bren. a.
16, 17.
892.
c pen. 22. 2.
d 2 Sam. 7.
12.
1 Bren. U.
36.
2 Bren. 8.
19.
Ps. 132. 11,
(Sec.
2 Heb.
lamp, neu,
ganwytt.
889.
e 2 Bren. 8.
20.
Marwólaeth Jélioram.
11. CHRONICL, XXIL
JeJiu yn lladd Ahazidh.
Cyn
CEIST
889.
SHeb.
dyrnod.
Cyleh
887.
ípen. 24. 7.
887.
*Neu,
Ähasííah.,
pen. 22. 1.
neu, ^3(1-
tîah,
pen. 22. 6.
885.
e pen. 16.
885.
»2Bren. 8.
24, &c.
Edrych
aij.6.
i drigolion Jerusalem butteinio, ac
a gymliellodd Judah i hynny.
12 1Í A daeth ysgrifen oddi wrtli
Elías y propliAvyd atto ef, gaii ddy-
wedyd, Fel liyn y dywed Arglwydd
Dduw Dafydd dy dad, 0 herwydd
na rodiaist ti yn flfyrdd Jehosapliat
dy dad, nac yn fíyrdd Asa brenhin
Judali ;
13 Eithr rhodio o hoiiot yn ffordd
brenliinoedd Israel, a gwneutliur o
honot i Judah ac i drigolion Jerusa-
lem butteinio, feì y putteiniodd tŷ
Aliab, a Uadd o honot dy frodyr
heíyd o dŷ dy dad, y rhai oedd well
na thydì :
14 Wele, yr Arglwydd a dery â
^phîa mawr dy bobl di, a'tli blant,
a'th wragedd, a'tli holl olud.
15 A thi a gei glefyd mawr, clefyd
o'th ymysgaroedd, nes myned o'th
goluddion alîan gan y clefyd, o
ddydd i ddydd.
16 "ii Felly yr Arglwydd a gy-
flfrôdd yn erbyn Jehoram yspryd
y PhiKstiaid, a'r Arabiaid, y rhai
oedd ger llaw yr Etliiopiaid :
17 A liTvy a ddaethant i fynu i
Judali, ac a'i drylliasant hi, ac a
gaethgludasant yr holl gyfoeth a
gaf^vyd yn nliŷ y brenhin, a'i ^feib-
ion hefyd a'i wi-agedd; fel na ad-
awyd mab iddo, ond * Jehoahaz, yr
ieuangaf o'i feibion.
18 1Í Ac wedi hyw oil yr Arglwydd
a'i tarawodd ef yn ei ymysgaroedd
â chlefyd anaele.
19 A bu, ar ol talm o ddyddiau, ac
wedi darfod yspaid dwy flynedd, ei
ymysgaroedd ef a aeth allan gan ei
glefyd : felly y bu efe farw o glefyd-
au drwg. A'i bobl ni wnaethant iddo
gynneu, megis § cynneu ei dadau.
20 Mab deuddeng mlwydd ar hug-
ain oedd efe pan ddechreuodd efe
deyrnasu, ac wyth mlynedd y teyrn-
asodd efe yn Jerusalem ; ac efe a
ymadawodd heb hiraeth am dano :
a chladdasant ef yn ninas Dafydd,
ond nid ym meddrod y brenhinoedd.
PENNOD XXII.
1 Ahaz'iah yn dyfod ar ol Jehoram, ac yn
teyrnasu yn annuwiol. 5 Ei gynghrair ef
a Joram mab Ahah, a Jehu yn ei ladd ef.
10 AthaViah yn difetha yr holl had hrenhinol
ond Joas, yr hwn a guddiasai Josahea ei
fodnjh, ac yn cymmeryd ami y frenhiniaeth.
ATHRIGOLION Jerusalem a
urddasant ^Ahaziah ei fab
ieuangaf ef yn frenhin yn ei le ef :
canys y fyddin a ddelsai gyd â'r
Arabiaid i'r gwersyll, a laddasai y
rhai *'hynaf oil. Felly Ahaziah
mab Jehoram brenhin Judah a
deyi'nasodd.
2 ''Mab dwy flwydd a deugain
oedd Ahaziah pan ddechreuodd efe
deyrnasu ; ac un flwyddyn y teyrn-
asodd efe yn Jerusalem : ac enw ei
fara ef oedd ^ Athaliah merch Omri.
3 Yntau hefyd a rodiodd yn fíyrdd
tŷ Ahab : canys ei fam oedd ei gyng-
hor ef i wneuthur drwg.
4 Ac efe a wnaeth yr hyn oedd
ddrwg y'ngolwg yr Arglwydd, fel
tŷ Ahab : canys hwynt-hwy oedd
gynghoriaid iddo ef, ar ol marwol-
aeth ei dad, i'w ddinystr ef
5 IT Ac efe a rodiodd yn ol eu
cynghor liAvynt, ac a aeth gyd â
Jehoram mab Ahab brenhin Israel
i r}ŵl, yn erbyn Hazael brenhin Sy-
ria, yn Ramoth-Gilead : a'r Syriaid
a darawsant Joram.
6 Ac efe a ddychweiodd i ymiachau
i Jezreel, o herwydd yi* archoUion
a'r rhai y tarawsant ef yn Ramah,
pan ymladdodd efe â Hazael bren-
hin Syria. Ac - Azariah mab Jeho-
ram brenhin Judah a aeth i waered
i ymweled a Jehoram mab Ahab i
Jezreel, canys claf oedd efe.
7 A '^'dinystr Ahaziah ^oedd oddi
wrth Dduw, ^vrth ddyfod at Joram :
canys pan ddaeth, efe a aeth gyd â
Jehoram yn erbyn Jehu mab Nimsi,
yr hwn ^a enneiniasai yr Arglwydd
i dorri ymaith dy Ahab.
8 A phan farnodd Jehu yn erbyn
tŷ Ahab, efe ^a gafodd dywysogion
Judah, a meibion brodyr Ahaziah, y
rhai oedd yn gwasanaethu Ahaziah,
ac efe a'u Uaddodd hwynt.
9 '^Ac efe a geisiodd Ahaziah; a
hwy a'i daliasant ef, canys yr oedd
efe yn llechu yn Samaria; a hwy a'i
dygasant ef at Jehu : Uaddasant ef
hefyd, a chladdasant ef ; canys dy-
Avedasant, Mab Jehosaphat yw efe,
yr hwn a geisiodd yr Arglwydd a'i
holl galon. Felly nid oedd gan dy
Ahaziah nerth i lynu yn y deyrnas.
10 1Í 'Ond pan welodd Athaliah
mam Ahaziah farw o'i mab, hi a
gyfododd, ac a ddifethodd holl
frenhinol had tŷ Judah.
11 Ond Josabea merch y brenhin
a gymmerth Joas mab Ahaziah, ac
a'i Uadrattaodd ef o fysg meibion
y brenhin y rhai a laddwyd, ac
a'i rhoddodd ef a'i fammaeth yn
ystafell y gwelŷau. Felly Josabea
Cyn
CEIST
b lien. 2L
17.
c Efl rvch
2 Bien. 8.
26.
d pen. 21. &.
884.
2 Ahaziah,
ml. 1.
Jehoahaz,
pen. 21. 17.
3 neb.
malhrad.
e Barn. 14.
4.
f2Bien. 9.
7.
; 2 Bren.
10. 13.
I» 2 Bien. 9.
27.
S84.
' 2 Bren.
11.1.
Joas yn frenhin.
II. CHRONICL, XXIIL
Lladd AthaViah,
Cyn
CRIST
884.
878.
• 2 Bren.
11.4, &c.
» 2 8am. 7.
12.
lBren.2.4.
a 9, 5.
iMwn. 6. 17.
a 7. 18.
a 21. 7.
a 1 Ohron.
23L 28, 29.
merch y brenhin Jehoram, gwraig
Jehoiada yr offeiriad, (canys chwaer
Ahaziah ydoedd hi,) a'i cuddiodd
ef rhag Athaliah, fel na laddodd
hief.
12 Ac efe a fu y'nghûdd gyd â
hwynt yn nhŷ Ddtjw cliwe blynedd :
ac Athaliah oedd yn teyrnasu ar y
wlad.
PENNOD XXIIL
1 Jehoiada, wedi gosod pethau mewn trefn, yn
gwneuthur Joas yn frenhin, 12 Lladd Ath-
aliah. 16 Jehoiada yn edfryd gwasanaeth
Buw.
AC ^yn y seithfed flwyddyn yr
. ymgadarnhaodd Jehoiada, ac
y cymmerodd dywysogion y can-
noedd, Azariah mab Jeroham, ac
Ismael mab Johanan, ac Azariah
mab Obed, a Maaseiah mab Adaiah,
ac Elisaphat mab Zichri, gyd âg ef
aiewn cyiammod.
2 A hwy a aethant o amgylch yn
Judah, ac a gynnullasant y Lefiaid
o hoU ddinasoedd Judah, a phen-
nau-cenedl Israel, ac a ddaethant i
Jerusalem.
3 A'r hoU gynnuUeidfa a wnaeth-
ant gyfammod a'r brenhin yn nhŷ
Dduw : ac efe a ddy wedodd wrthynt
hwy, Wele, mab y ]3renhin a deym-
asa, fel ''y llefarodd yr Arglwydd
am feibion Dafydd.
4 Dyma y peth a wnewch chwi ;
Y drydedd ran o honoch, y rhai a
ddeuant i mewn ar y Sabbath, o'r
offeiriaid ac o'r Lefiaid, fydd yn
borthorion i'r trothwyau ;
5 A'r drydedd ran fydd yn nhŷ
y brenhin ; a'r drydedd ran wrth
borth y sylfaen ; a'r holl bobl yng
nghynteddaii tŷ yr Arglwydd.
6 Ac na ddeled iieb i dŷ yr Ar-
glwydd, ond yr offeiriaid, ''a'r
gweinidogion o'r Lefiaid ; deuant
hwy i mewn, canys sanctaidd yd-
ynt: ond yr holl bobl a gadwant
Avyliadwriaeth yr Arglwydd.
7 A'r Lefiaid a amgylchant y bren-
hin o bob tu, pob un â'i arfau yn ei
law ; a phwy bynnag arall a ddelo
i'r tŷ, Uadder ef : ond byddwch chwi
gyd a'r brenhin, pan ddelo efe i
mewn, a phan elo efe allan.
8 A'r Lefiaid a hoU Judah a
wnaethant yn ol yr hyn oil a or-
chymynasai Jehoiada yr offeiriad, a
hwy a gymmerasant bawb eu gwŷr,
y rhai oedd yn dyfod i mewn ar y
Sabbath, gyd a'r rhai oedd yn myn-
ed allan ar y Sabbath : (canys ni
ryddhasai Jehoiada yr offeiriad "^y
dosparthiadau.)
9 A Jehoiada yr offeiriad a rodd-
odd i dy^vysogiou y cannoedd, y
gwaywffyn, a'r tariannau, a'r es-
tylch, a fuasai yn eiddo y brenhin
Dafydd, y rhai oedd yn nhŷ Dduw.
10 Ac efe a gyfleodd yr holl bobl,
a pliob un â'i arf yn ei law, o'r ^ tu
dehau i'r tŷ hyd y tu aswy i'r tŷ,
ynghylch yr allor a'r tŷ, yn ymyl y
brenhin oddi amgylch.
11 Yna y dygasant allan fab y
brenhin, a rhoddasant y goron arno
ef, ^a'r dystiolaeth, ac a'i hurddas-
ant ef yn frenhin : Jehoiada heiyd
a'i feibion a'i henneiniasant ef, ac
a ddywedasant, Byw fyddo y bren-
hin.
12 IT A phan glybu Athaliah drwst
y bobl yn rhedeg, ac yn moliannu y
brenhin, hi a ddaeth at y bobl i dŷ
yr Arglwydd.
13 A hi a edrychodd, ac wele y
brenliin yn sefyU wrth ei golofh yn
y ddyfodfa, a'r tywysogion a'r ud-
gyrn yn ymyl y brenhin; a hoil
bobl y wlad yn llawen, ac yn lleisio
mewn udgym ; a'r cantorion âg
offer cerdd, ^a'r rhai a fedrent fol-
iannu. Yna Athaliah a rwygodd ei
dillad, ac a ddywedodd, Bradwr-
iaeth, bradwriaeth!
14 A Jehoiada yr offeiriad a ddug
allan dywysogion y cannoedd, scf
swyddogion y Uu, ac a ddywedodd
wrthynt, Dygwch hi allan o'r rhes-
au: a'r hwn a ddelo ar ei hoi hi,
Uadder ef a'r cleddyf Canys dy-
wedasai yr offeiriad, Na leddwch hi
yn nhŷ yr Arglayydd.
15 A hwy a roddasant dd^vylaw
arni hi, a hi a ddaeth tu a'r porth
y deuai y meirch i dŷ y brenhin, ac
yno y Uaddasant h^vy hi.
16 IF A Jehoiada a wnaeth gyfam-
mod rhyngddo ei hun, a rhwng yr
holl bobl, a rhwng y brenhin, i fod
yn bobl i'r Arglwydd.
17 Yna yi- holl bobl a aethant i
dỳ Baal, ac a'i distrywiasant ef, a'i
allorau, ei ddelwau hefyd a ddryll-
iasant hwy, ac ^ a laddasant Mattan
offeiriad Baal o flaen yr allor.
18 A Jehoiada a osododd swydd-
au yn nhŷ yr Arglwydd, dan law
yr offeiriaid y Lefiaid, y rhai •'a
ddospaiihasai Dafydd yn nhŷ yr
Arglwydd, i ofírymmu poeth-off-
rymmau yr Arglwydd, fel y mae
yn ysgrifenedig 'y'nghyfraith Moses,
Cvn
CRIST
878.
<» Edrych
1 Chron.
24. a 25.
2 neb.
iffgioydd
ddehau.
e Deut. 17.
18.
n. Ohron. .
2£. 8.
s Deut. 13.
9.
h 1 Chron.
24.1.
I Num. 28.
2.
Adgyweirio y deml.
II. CHRONICL, XXIV.
Marwolaeth Jehoiada.
c Exod. 30.
12, 13, 14.
<» pen. 21.
17.
me\vn llawenj^dd a chân, ^yn ol trefn
Dafydd.
19 Ac efe a gyfleodd ''y porthorion
wrth byi-th tŷ yr Arglwydd, fel na
ddelai i mewn neb a fyddai aflan
mewn dim oU.
20 Cymmerodd hefyd dywysogion
y cannoedd, a'r pendefigion, a'r rhai
oedd yn arglwyddiaethu ar y bobl,
a hoU bobl y wlad, ac efe a ddug
y brenhin i waered o dŷ yr Ar-
glwydd : a hwy a ddaethant trwy
y porth ucliaf i dŷ y brenhin, ac a
gyfleasant y brenhin ar orseddfa y
freuhiniaeth.
21 A hoU bobl y wlad a lawenych-
asaut, a'r ddinas a fu lonydd wedi
iddynt ladd Athaliah a'r cleddyf.
PENNOD XXIV.
1 Joas yn teyrnasu yn ddaionus tra fu fyw
Jehoiada: 4. yn peri cyweirio y deml. 15
Marwolaeth Jehoiada, aH harchedig angladd.
17 Joas yn troi at ddelw-addoliaeth, ac yn
lladd Zechariah mob Jehoiada. 23 Y Syr-
iaid yn ei anrheithio ef, a Zabad a Jehoza-
bad yn ei ladd ef. 27 Amasiah yn teyrnasu
ar ei ol ef.
MAB ^saith mlwydd oedd Joas
pan ddechreuodd efe deyrn-
asu, a deugain mlynedd y teyrnas-
odd efe yn Jerusalem : ac enw ei
fam ef oedd Sibiah o Beerseba.
2 A Joas ^a ^vnaeth yr hyn oedd
uniawn y'ngolwg yr Arglwydd hoU
ddyddiau Jehoiada yr offeiriad.
3 A Jehoiada a gymmerth iddo
dd^vy ^\Tagedd : ac efe a genhedlodd
feibion a merched.
4 1Í Ac wedi hyn Joas a roes ei fryd
ar adnewyddu ty yr Arglwydd.
5 Ac efe a gynhullodd yi* oifeir-
iaid a'r Lefiaid, ac a ddywedodd
wrthynt, Ewch i ddinasoedd Ju-
dah, a chesglwch gan hoU Israel
arlan i gyweirio ty eich Duw, o
fl^\^ddyn i flwyddyn : prysurwch
chwithau y petii. Ond ni frysiodd
y Lefiaid.
6 A'r brenhin a alwodd am Jelioi-
ada, yr offeiriad pennaf, ac a ddy-
wedodd wrtho, Paham na cheisiaist
gan y Lefiaid ddwyn o Judah, ac o
Jerusalem, dreth '^ Moses gwas yr
Arglwydd, a chynnuUeidfa Israel,
i babell y dystiolaeth ?
7 Canys ^meibion Athaliah, y wraig
ddrygionus honno, a rwygasent dỳ
Dduw ; a hoU gyssegredig bethau
ty yr Arglwydd a roisant hwy i
Baalim.
8 Ac wi'th orcliymyn y brenhin
hAvy a wnaethant gist, ac a'i gosod-
asant lii ym mhorth ty yr Ar-
glwydd oddi allan.
9 A rhoddasant -gylioeddiad yn
Judah, ac yn Jerusalem, ar ddwyn
i'r Arglwydd dreth Moses gwas
Duw, yr lion a roisid a.r Israel yn
yr anialwch.
10 A'r hoU dywysogion a'r hoU
bobl a lawenychasant, ac a ddyg-
asant, ac a fwriasant i'r gist, nes
gorphen o honynt.
11 A bu, yr amser y dygpwyd y
gist at swyddog y brenhin trwy law
y Lefiaid, a phan welsant fod Ua-
wer o arian, ddyfod o ysgrifenydd y
brenhin, a swyddog yr arch-offeir-
iad, a thywallt y gist, a'i chymmeryd
hi, a'i dwyn drachefti i'w lie ei hun.
FeUy y gwnaethant o ddydd i ddydd,
a chasglasant arian lawer.
12 A'r brenhin a Jehoiada a'i
rhoddodd i'r rhai oedd yn gweithic
gwasanaeth ty yr Arglwydd; a
chyflogasant seiri maen, a seiri pren,
i gyweirio ty yr Arglwydd ; a gof-
aint haiarn a phres, i gadarnhâu ty
yi' Arglwydd.
13 Felly y gweithwyr a weithias-
ant, ^ a'r gwaith a orphenwyd trwy
eu dwylaw hwynt : a hwy a wnaeth-
ant dy Dduw yn ei drefti ei hun,
ac a'i cadarnhasant ef.
14 A phan orphenasant hwy ef,
hwy a ddygasant y gweddill o'r arian
ger bron y brenhin a Jehoiada ; a
h^vy a wnaethant o honynt lestri i dy
yr Arglwydd, se/Uestri y weinid-
ogaeth, ^a'r morterau, a'r llwyau, a'r
Uestri aur ac arian. Ac yi* oeddynt
hwy yn ofírymmu poeth-ofiPrymmau
yn nhy yr Arglwydd yn wastadol,
hoU ddyddiau Jehoiada
15 IT Ond Jehoiada a heneiddiodd,
ac oedd gyflawn o ddyddiau, ac a
fu farw: mab can mlwydd a deg
ar hugain oedd efe pan fti farw.
16 A hwy a'i claddasant ef yn
ninas Dafydd gyd a'r brenhinoedd ;
canys efe a wnelsai ddaioni yn Is-
rael, tu ag at Dduw a'i dy.
17 Ac wedi marw Jehoiada, ty-
wysogion Judah a ddaethant, ac a
ymgrymmasant i'r brenhin : yna y
brenhin a wrandawodd arnynt hwy.
18 A hwy a adawsant dy Ar-
glwydd Dduw eu tadau, ac a was-
anaethasant y Uwyni, a'r delwau : a
daeth digofaint ar Judah a Jerusa-
lem, o herwydd eu camwedd hyn.
19 Etto efe a anfonodd attynt hwy
brophwydi, i'w troi hwynt at yr Ar-
Cyn
CRIST
856.
2 Ileb. kf.
S HeD. a
iiieddygin-
laeth aeth
i fynu ar
y gwaith.
* Heb. »
offrymmu.
Cylch
850.
Cylch
840.
Lladd Joas,
11. CHRONICL, XXV.
Aniasiah yn teyrnasu.
Cyn
CRIST
Cylch
840.
BHeb.
wisgodd
am, fel
Barn. 6. 34.
e pen. 15. 2.
840.
f Matt. 23.
35.
840.
6 Heb. yn
nychwel-
iad.
839.
e Lef. 26. 8.
I )eut. a2.
30.
Ea. 30. 17.
îNeu,
Jozachar.
2 Bren. 12.
21.
839.
B Neu,
Somcr.
h 2 Bren.
12. 18.
GLWYDD ; a hwy a dystiolaethasant
yn eu herbyn hwyiit, ond ni wran-
dawsant hwy.
20 Ac yspryd Duw a ^ ddaeth ar
Zechariah mab Jehoiada yr offeir-
iad, ac efe a safodd oddi ar y bobl,
ac a ddywedodd wrthynt hwy, Fel
hyn y dy^vedodd Duw, Paham yr
ydych chwi yn troseddu gorchy-
mynion yr Arglwydd? diau na
fiynnwch chwi ; canys * gwrthodas-
och yr Arglwydd, am hynny yn-
tau a'ch gwrthyd chwithau.
21 A hwy a gyd-fwriadasant yn ei
erbyn ef, ac ^a'i Uabyddiasant ef â
meini wrth orchymyn y brenhin,
y'nghyntedd tŷ yr Arglwydd.
22 Ac ni chofiodd Joas y brenhin
y caredigrwydd a wnaethai Jehoia-
da ei dad ef âg ef, ond efe a ladd-
odd ei fab ef : a phan oedd efe yn
marw, efe a ddywedodd, Edryched
yr Arglwydd, a gofyned.
23 11 Ac ^ym mhen y flwyddyn y
daeth Uu y Syriaid i fynu yn ei er-
byn ef : a hwy a ddaethant yn erbyn
Judah a Jerusalem, ac a ddifethas-
ant hoU dywysogion y bobl o blith
y bobl, ac a anfonasant eu holl an-
rhaith hwynt i frenhin Damascus.
24 Canys Uu y Syriaid ^a ddaethai
âg ychydig wfr, a'r Arglwydd a
roddodd yn eu Haw hwynt lu mawr
iawn, am iddynt wrthod Arglwydd
Dduw eu tadau : felly y gwnaeth-
ant hwy farn yn erbyn Joas.
25 A phan aethant hwy oddi wrtho
ef, (canys hwy a'i gadawsant ef
mewn clefydau mawrion,) ei weision
ei hun a gyd-fwriadodd i'w erbyn
ef, o herwydd gwaed meibion Je-
hoiada yr offeiriad, ac al lladdasant
ef ar ei wely ; ac efe a fu farw : a
hAvy a'i claddasant ef yn ninas Da-
fydd, ond ni chladdasant ef ym
meddau y brenhinoedd.
26 A dyma y rhai a frad-fwriadas-
ant 3^1 ei erbyn ef; '^Zabad mab
Siraeath yr Ammonees, a Jehoza-
bad mab ^ Simrith y Moabees.
27 1Í Am ei feibion ef, a maint ^'y
baich a roddwyd arno, a sylfaeniad
tŷ Dduw, wele hwy yn ysgrifenedig
yn histori Uyfr y brenhinoedd. Ac
Amasiah ei fab a deyrnasodd yn ei
leef.
PENNOD XXV.
1 Amasiah yn dechreu teyrnasu yn ddaionus :
3 yn gwneulhur cyfiawnder ffr hradwyr :
5 yn cyjlogi Uu o'r Israeliaid yn erbyn yr
Edomiaid, ac ar air y prophwyd yn colli
y can talent cyflofj, ac yn eu gollwng hwynt
ymaith : 11 yn gorch/ygu yr Edomiaid. 10,
13 Yr Israeliaid yn ddigllawn am eu goll-
wng ymaith, yn yspeilio wrth fyned adref.
14 Amas'iah yn balch'io am ei oruchafiaeth,
ac yn givasanaethu duwiau Edom, ac yn di-
ystyru rhyhtidd y prophwyd; 17 yn cyffroi
Joas i'w ddinystr ei hun. 25 Yr hŷd y
teyrnaeodd efe. 27 Ei ladd ef trwy frad.
MAB *pùm mlwydd ar hugain
oedd Amasiah pan ddechreu-
odd efe deyrnasu, a naw mlyiiedd
ar hugain y teyrnasodd efe yn Je-
rusalem : ac enw ei fam ef oedd
Jehoàdan o Jerusalem.
2 Ac efe a wnaeth yr hyn oedd
uniawn y'ngolwg yr Arglwydd,
^ ond nid â chalon berfíaith.
3 1Í A phan sicrhâwyd ei deyrnas
^ iddo ef, efe a laddodd ei wei&ion a
laddasent y brenhin ei dad ef.
4 Ond ni laddodd efe eu meibion
hwynt, ond efe a wnaeth fel y mae
yn ysgrifenedig yn y gyfraith yn
llyfr Moses, lie y gorchymynasai yr
Arglwydd, gan ddywedyd, ''Ni
bydd marw y tadau dros y meibion,
ac ni bydd marw y meibion dros y
tadau, ond pob un a fydd marw am
ei bechod ei hun.
5 1Í Ac Amasiah a gynhuUodd Ju-
dah, ac a'u gwnaeth hwy, yn ol tŷ
eu tadau, yn dywysogion ar filoedd,
ac yn dywysogion ar gannoedd,
trwy holl Judah a Benjamin: ac efe
a'u cyfrifodd hwynt ^o fab ugain
mlwydd ac uchod, ac a'u cafodd
hwy yn dri chàn mil o luyr etholed-
ig yn gallu myned i ryfel, yn medru
trin gwaywffon a tharian.
6 Ac efe a gyflogodd o Israel gan
mil o wŷr cedyrn nerthol, er can
talent o arian.
7 Ond gwr Duw a ddaeth atto ef,
gan ddywedyd, 0 frenhin, nac aed
Uu Israel gyd â thi : canys nid yw
yr Arglwydd gyd âg Israel, sef
gyd â holl feibion Ephraim.
8 Ond OS myned a fynni, gwna,
ymgadarnhâ i ryfel: ond Duw a
wna i ti syrthio o flaen dy elynion ;
canys y mae gan Dduw nerth i
gynnorthwyo, ac i gwympo.
9 kc Amasiah a ddywedodd wrth
wr Duw, Ond beth a wneir am y
can talent a roddais i dorf Israel ?
A dywedodd gwr Duw, Y mae ar
law yr Arglwydd roddi i ti lawer
mwy na hynny.
10 Felly Amasiah a'u neillduodd
h^v7nt, sef y dorf a ddelsai atto ef
o Ephraim, i fyned i'w mangre eu
hun. A Uidiodd eu digUonedd hwy
Joas bì'enhîìi Israel
11. CHRONICL, XXVI.
yn gorchfygu Amasiah.
Cyn
CRIST
Cylch
827.
SHeb. ^
meibion y
fyddin.
e Edrych
pen. 28. 23.
«Heb.
iynghori.
826.
' 2 Bren.
14.3.
5Neu,
eithinen,
neu, T
ddraenen.
yn ddirfawr yn erbyn Judali, a
dychwelasant i'w mangre eii hun
mewn Hid digllawn.
11 11 Ac Amasiah a ymgadarnha-
odd, ac a dyAvysodd allan ei bobl,
ac a aeth i ddyíFryn yr halen, ac a
darawodd o feibion Seir ddeng mil.
12 Meibion Judah hefyd a gaeth-
gludasant ddeng mil yn fyw, ac a'u
dygasant i ben y graig, ac a\i tafl-
asant hwj o ben y graig, fel y dryll-
iwyd liAvynt oil.
13 ^ ^ Ar rliyfelwyr, y rhai a ddar-
fuasai i Amasiah eu troi yn ol rhag
myned gyd âg ef i ryfel, a ruthras-
ant ar ddinasoedd Judah, o Samaria
hyd Beth-horon, ac a darawsant o
honynt dair mil, ac a ysglyfaethas-
ant anrhaith fawr.
14 1Í Ac wedi dyfod Amasiah o
ladd yr Edomiaid, ^efe a ddug
dduwian meibion Seir, ac a'u go-
sododd hwynt iddo ef yn dduwiau,
ac a addolodd ger eu bron hwynt,
ac a arogl-darthodd iddynt
15 Am hynny y llidiodd digllonedd
yr Arglwydd yn erbyn Amasiah;
ac efe a anfonodd broph^vyd atto ef,
yr hwn a ddywedodd wrtho ef, Pa-
ham y ceisiaist ti dduwiau y bobl,
y rhai nid achubasant eu pobl eu
hun o'th law di?
16 A phan oedd efe yn Uefaru wrtho
ef, y brenJiin a ddywedodd wrtho
yntau, A wnaed tydi yn gynghor^vr
fr brenhin? paid, i ba beth y'th
darewid ? A'r prophwyd a beidiodd,
ac a ddywedodd. Mi a wn fod Duw
wedi ^arfaethu dy ddinystrio di, am
i ti wneuthur hyn, ac na wrandew-
aist ar fy nghynghor i.
17 1 Yna ^Amasiah brenhin Judah
a ymgynghorodd, ac a anfonodd at
Joas mab Jehoahaz mab Jehu bren-
hin Israel, gan ddywedyd, Tyred,
gwelwn wyneb ein gilydd.
18 A Joas brenhin Israel a anfon-
odd at Amasiah brenhin Judah, gan
ddywedyd, Yr ^ysgellyn sydd yn Li-
banus a anfonodd at y gedrwydden
sydd yn Libanus, gan ddywedyd,
Dyro dy ferch i'm mab i yn wraig :
a bwystfil y maes, yr hwn oedd yn
Libanus, a dramAvyodd, ac a sathr-
odd yr ysgellyn.
19 Dywedaist, Wele, tarewaist yr
Edomiaid, a'th galon a'th ddyrchaf-
odd i ymfírostio ; eistedd yn awr yn
dy dy; paham yr wyt yn ymyrryd
er drwg i ti dy hun, fel y syrthit ti,
a Judah gyd â thi ?
20 Ond ni wrandawai Amasiah ;
canys ^oddi wrth Ddtjw yr oedd
hynny, fel y rhoddid hwynt yn Haw
y gelyn, am iddynt geisio duwiau
Edom.
21 Felly Joas brenhin Israel a
aeth i fynu, a h^vy a welsant wyneb-
au eu gilydd, efe ac Amasiah bren-
hin Judah, yn Bethsemes, yr hon
oedd yn Judah.
22 A Judah a darawyd o flaen
Israel, a hwy a flPoisant bawb i'w
pebyll.
23 A Joas brenhin Israel a ddal-
iodd Amasiah mab Joas, fab ^ Jeho-
ahaz brenhin Judah, yn Bethsemes,
ac a'i dug ef i Jerusalem, ac a dor-
rodd i laAvr fur Jerusalem, o borth
Ephraim hyd borth ^y gongl, ped-
war can cufydd.
24 Ac efe a gymmerth yr holl aur,
a'r arian, a'r holl lestri a gafwyd yn
nhŷ Ddtjw gyd âg Obed-edom, a
thrysorau tŷ y brenhin, a'r gwystlon
hefyd, ac a ddychwelodd i Samaria.
25 IF Ac Amasiah mab Joas bren-
hin Judah a fu fyw, wedi marwol-
aeth Joas mab Jehoahaz brenhin
Israel, bymtheng mlynedd.
26 A'r rhan arall o'r gweithredoedd
cyntaf a diweddaf i Amasiah, wele,
onid ydynt hwy yn ysgi'ifenedig yn
Uyfr brenhinoedd Judah ac Israel ?
27 11 Ac wedi yr amser yr ymad-
awodd Amasiah oddi ar ol yr Ar-
GLWYDD, hwy a frad-fwi'iadasant
fradwriaeth yn ei erbyn ef yn Je-
rusalem, ac efe a ffodd i Lachis :
ond hwy a anfonasant ar ei ol ef 1
Lachis, ac a'i lladdasant ef yno.
28 A hwy a'i dygasant ef ar feirch,
ac a'i claddasant ef gyd a'i dadau
^ yn ninas Judah.
PENNOD XXVI
1 Uzz'iah yn frenhin ar ol Amasiah, ac yn
Uywodraethu yn dda tra fu fyw Zechar'iah,
ac yn llwyddo. 16 Wedi hynny yn balcMo,
ac yn cymmeryd arno yr ofeiriadaeth, ao
yn cael ei daro a gwahaii-glwyf. 22 Efe yn
marw, a Jotham yn teyrnasu ar ei ol ef.
YNA hoU bobl Judah a gym-
merasant ^^Uzziah, ac yntau
yn fab un mlwydd ar bymtheg, ac
a'i hurddasant ef yn frenhin yn lie
Amasiah ei dad.
2 Efe a adeiladodd Eloth, ac a'i
dug hi drachefn i Judah, ar ol huno
o'r brenhin gyd a'i dadau.
3 Mab un mlwydd ar bymtheg
oedd Uzziah pan ddechreuodd efe
deyrnasu, a deuddeng mlynedd a
Cyn
CRIST
82fi.
« pen. 22. 7.
tEdrych
pen. 21. 17.
a 22. 1, 6.
6 Heb. yr
hwn si/ifâ
yn wynebn.
810.
7 Sef, dinas
Dafydd,
2 Bieu. U.
20.
2 Nou,
Azariah.
ft 2 Bicn,
14. 21.
alâ.1.
Teyrnasiad Uzziah.
II. CHRONICL, XXVII. Ei daro â gwahan-glwyf.
Cyn
CRIST
810.
t) Edrycb
pen. 24. 2.
c Geii. 41.
15.
Dan. 1. 17.
a 2. 19. a
10.1.
3 Heb.
yn giceled
I)uw.
■d Ks. 14. 29.
e pen. 21.
16.
f Kch. 3. 13,
19, 32.
Zecli. 14.
10.
4Neu,
cyweiriodd.
5 Neil,
naddodd.
8 Neu,
tneuii/dd
Jfrwyth-
lawH.
Cylch
hUO.
7 J[eb.
cherrig
lafi.
deugain y teyrnasodd efe yn Jeru-
salem : ac enw ei fam ef oedd Je-
choliah o Jerusalem.
4 Ac efe a wnaeth yr hyn oedd
uniawn y'ngolwg yr Arglwydd, yn
ol yr liyn oil a wnaethai Amasiali ei
dad ef.
5 Ac ^ efe a ymgeisiodd â Duw yn
nyddiau Zechariah, yr hwn "-"oedd
ganddo ddeall ^y'ngweledigaethau
Duw : aV dyddiau y ceisiodd efe yr
Arglwydd, Duw a'i llwyddodd ef.
6 Ac efe a aeth allan, ac '^ a ry-
felodd yn erbyn y Philistiaid, ac
a dorrodd i lawr fur Gath, a mur
Jabneli, a mur Asdod, ac a adeil-
adodd ddinasoedd yn Asdod, ac ym
mysg y Philistiaid.
7 A Duw a'i cynnorthwyodd ef
yn erbyn ^y Philistiaid, ac yn erbyn
yr Arabiaid, y rhai oedd yn trigo yn
Gur-baal, a'r Mehuniaid.
8 A'r Ammoniaid a roisant rodd-
ion i Uzziah : a'i enw ef a aeth hyd
y mynediad i'r Aipht; o herwydd
efe a ymgryf haodd yn ddirfawr.
9 Hefyd uzziah a adeiladodd dyrau
yn Jerusalem wrth ^bortli y gongl, ac
wrth borth y glyn, ac Tvrth droad y
mur, ac a'u ^ cadarnhaodd hwynt.
10 Ac efe a adeiladodd dyrau yn yr
anialwch, ac a ^ gloddiodd bydewau
lawer; oblegid yr oedd ganddo
lawer o anifeiliaid, yn y dyffryndir
ac yn y gwastadedd : a Uafurwyr a
gwinllanwyr yn y mynyddoedd, ac
yn '^ Carmel : canys hoff oedd gan-
ddo goledd y ddaear.
11 Ac yr oedd gan Uzziah lu o ry-
felwyr, yn myned allan yn fyddin-
oedd, yn ol nifer eu cyfrif hwynt,
trwy law Jeiel yr ysgrifenydd, a
Maaseiah y Uywydd, dan law Han-
aniah, un o dywysogion y brenhin.
12 HoU nifer pennau-cenedl y rhai
cedyrn o nerth oedd ddwy fil a
chwe chant.
13 A than eu llaw hwynt yr oedd
llu grymmus, tri chàn mil a saith
mil a phimi cant, yn rhyfela â chryf-
der nerthol, i gynnorthwyo y bren-
hin yn erbyn y gelyn.
14 Ac Uzziah a ddarparodd iddynt,
sefi'v hoU lu, dariannau, a gwayw-
fíÿn, a helmau, a llurigau, a bwäau,
a ^ thaflau i daflu cerrig.
15 Ac efe a wnaeth yn Jerusalem
offer tr^vy gelfyddyd y rhai cy wraint,
i fod ar y tyrau ac ar y conglau, i
ergydio saethau a cherrig mawrion :
a'i enw ef a aeth ym mhell, canys
yn rhyfedd y cynnorthwywyd ef,
nes ei gadarnhâu.
IG 1Í Ond pan aeth yn gryf, ei galon
a ddyi'chafwyd i'^ü ddinystr ei hun;
canys efe a droseddodd yn erbyn
yr Arglwydd ei Dduw : ac efe « a
aeth i mewn i deml yi' Arglwydd i
arogl-darthu ar allor yr arogl-darth.
17 Ac Azariah yr offeiriad a aeth i
mewn ar ei ol ef, a chyd ag ef bed-
war ugain o offeiriaid yr Arglwydd,
yn feibion grymmus :
18 A hwy a safasant yn erbyn
Uzziah y brenhin, ac a ddywedas-
ant wrtho, ^Ni pherthyn i ti, Uz-
ziah, arogl-darthu i'r Arglwydd,
ond i'r ' offeiriaid meibion Aaron, y
rhai a gyssegrwyd i arogl-darthu :
dos allan o'r cyssegr ; canys ti a
droseddaist, ac ni hydd hyn i ti yn
ogoniant oddi wrth yr Arglwydd
Dduw.
19 Yna y Uidiodd Uzziah, a'r arogl-
darth i arogl-darthu oedd yn ei law
ef : a thra yr ydoedd efe yn llid-
iog yn erbyn yr offeiriaid, gwahan-
glwyf a gyfododd yn ei dalcen ef,
y'ngŵydd yr offeiriaid yn nhŷ yr
Arglwydd, ger llaw allor yr arogl-
darth,
20 Ac edrychodd Azariah yr arch-
offeiriad a'r holl offeiriaid arno eí'
ac wele, yr oedd efe yn wahan-
glwyfus yn ei dalcen, a gwnaethant
iddo frysio oddi yno : ac yntau hefyd
^ a frysiodd i fyned aUan, o herwydd
i'r Arglwydd ei daro ef.
21 ^ Ac Uzziah y brenhin a fu wa-
han-glwyfus hyd ddydd ei farwol-
aeth, ac a drigodd yn wahan-ghi-yfus
""mewn tŷ ^^neiUduol; canys efe a
dorrasid ymaith o dŷ yr Arglwydd :
a Jotham ei fab ef oedd ar dŷ y
brenhin, yn barnu pobl y wlad.
22 IT A'r rhan arall o weithred-
oedd cyntaf a diweddaf Uzziah, a
ysgrifenodd "Esaiah y prophwyd
mab Amos.
23 Felly Uzziah a hunodd gyd a'i
dadau, a chladdasant ef gyd a'i
dadau ym maes beddrod y brenhin-
oedd; canys dywedasant, GAvahan-
glwyfus ydyw efe. A Jotham ei
fab a deyrnasodd yn ei le ef.
PENNOD XXVII.
1 Jotham yn teyrnasu yn dda, ac yn llwyddo :
5 yn darostwng yr Ammoniaid. 7 Ei deyrn-
asiad e/. 9 Ahaz yn teyrnasu ar ei .ol ef.
MAB * pùm mlAvydd ar hugain
oedd Jotham pan ddechreu-
odd efe deymasu, ac un mlynedd ar
Cyn
CRIST
Cylch
765.
« Felly
2 Bren. 16.
12, 13.
h Num. 18.
7.
i Exod. SO,
7.
k Megi»
Est. 6. 12.
1 2 Bren.
15.5.
n» Lef. 13.
46.
Num. 5. 2.
8 Ileb.
rhi/dd.
758.
1 2 Bren.
15. 32, iic
Teyrnasîad Jotham.
II. CHRONICL, XXVIII.
Aha% yn teyrnasu
Cyn
CRIST
758.
b 2 Bren.
15. 35.
2 Ophel.
íNeu,
sicrhaodd.
Cylch
742.
741.
1 2 Bren.
16.2.
2 Neu, off-
riimmodd
uberth.
3 mab
Hinnom.
b Lef. 18.
ídl.
bymtheg y teyrnasodd efe yii Je-
rusalem, ac enw ei fam ef oedd
Jerusali merch Sadoc.
2 Ac efe a wnaeth yr hyn oedd un-
iawn y'ngolwg yr Aeglwydd, yn ol
yr hyn oU a wnelsai Uzziah ei dad :
eithr nid aetli efe i deml yr Ar-
GLWYDD. ^A'r bobl oedd etto yn
ymlygru.
3 Efe a adeiladodd y porth uchaf
i dŷ yr Arglwydd ; ac ar fur -y tŵr
yi- adeiladodd efe lawer.
4 Dinasoedd hefyd a adeiladodd
efe yni mjTiyddoedd Judah, ac yii y
eoedydd yi' adeiladodd efe balasau
a thyrau.
5 *ir Ac efe a ryfelodd yn erbyn
brenhin meibion Ammon, ac a aetli
yn drech na liwynt. A meibion Am-
mon a roddasant iddo ef gàn talent o
arian y flwyddyn honno, a deng mil
corns o wenith, a deng mil corns o
haidd. Hyn a roddodd meibion
Ammon iddo ef yr ail flwyddyn a'r
drydedd.
6 Felly Jotham a aeth yn gadarn,
oblegid efe "a barottodd ei fíyrdd
ger bron yr Arglwydd ei Dduw.
7 H A'r rhan arall o hanes Jotham,
a'i hoU ryfeloedd ef, a'i ifyrdd, wele,
y maent yn ysgrifenedig yn Uyfr
brenhinoedd Israel a Judah.
8 Mab pùm mlwydd ar hugain oedd
efe pan ddeclireuodd deyrnasu, ac
un mlynedd ar bymtheg y teyrnas-
odd efe yn Jerusalem,
9 1Í A Jotham a hunodd gyd a'i
dadau, a chladdasant ef yn ninas
Dafydd. Ac Ahaz ei fab a deyrnas-
odd yn ei le ef.
PENNOD XXVIII.
1 Aiiaz yn teyrnasu yn ddrygionus, ar Syriaid
yn ei jlino ef. 6 Yr hraeliaid yn caeihgludo
gwŷr Judah, a thrwy gynghor Oded y pro-
phwyd yn eu gollwng liwy adref. 16 AJiaz yn
gyrru am gymmorth i Assyria, a hynny heb
lesu iddo : 22 yn ei gyfyngder yn chwanegu
ei ddelw-addoliaeth : 26 yn marw, a Heze-
c'iah yn dyfod ar ei ol ef.
MAB ^ugain mlwydd oedd Ahaz
pan ddeclireuodd efe deyrn-
asu, ac un mlynedd ar bymtheg y
teyrnasodd efe yn Jerusalem : ond
ni wnaeth efe yr hyn oedd uniawn
y'ngolwg yr Arglwydd, fel Dafydd
ei dad.
2 Eithr efe a rodiodd yn ffyrdd
brenhinoedd Israel, ac a Tniaeth i
Baalim ddelwau toddedig.
3 Ac efe a - arogl-darthodd yn ny-
fft-yn ^Ben-hinnom, ac a losgodd ^ei
blant yn tan, yn ol flieidd-dra y cen-
hedloedd a fwriasai yr Arglwydd
allan o flaen meibion Israel.
4 Efe a aberthodd hefyd, ac a
arogl-darthodd yn yr uchelfeydd,
ac ar y bryniau, a than bob pren
gwyrddlas.
5 Am hynny yr «= Arglwydd ei
Dduw a'i rhoddodd ef yn Haw bren-
hin Syria; a hwy a'i tarawsant ef,
ac a gaethgludasant ymaith oddi
ganddo ef gaethglud fawr, ac a'^í
dygasant i Damascus. Ac yn Haw
brenhin Israel hefyd y rhoddwyd
ef, yr hwn a'i tarawodd ef â Uaddfa
fawr.
6 11 Canys ^ Pecah mab Remaliah a
laddodd yn Judah chwech ugain mil
mewn un diwrnod, hwynt oil yn feib-
ion grymmus : am wrthod o honynt
Arglwydd Dduw eu tadau.
7 A Zichri, gwr grymmus o Eph-
raim, a laddodd Maaseiah mab y
brenhin, ac Azricam Uywodraethwr
y tŷ, ac Elcanah ^y nesaf at y brenhin.
8 A meibion Israel a gaethglud-
asant o'u brodyr ddau can mil, yn
wragedd, yn feibion, ac yn ferched,
ac a ysglyfaethasant anrhaith fawr
oddi arnynt, ac a ddygasant yr
yspail i Samaria.
9 Ac yno yr oedd prophwyd i'r
Arglwydd, al enw Oded ; ac efe a
aeth aUan o flaen y llu oedd yn dy-
fod i Samaria, ac a ddywedodd wrth-
yut, Wele, *o herwydd digofaint Ar-
glwydd Dduw eich tadau yn erbyn
Judah, y rhoddodd efe hwynt yn
eich Uaw chwi, a Uaddasoch hwynt
me^vn cynddaredd *yn cyrhaeddyd
hyd y nefoedd.
10 Ac yn aAvr yr ydych chwi yn
amcanu darostwng meibion Judah a
Jerusalem, yn gaeth-weision, ac yn
gaeth-forwynion i chwi : onid oes gyd
â chAvi, le, gyd â chwi, bechodau yn
erbyn yr Arglwydd eich Duw ?
11 Yn awi" gan hynny gwrandêwch
arnaf fi, a goUyngAvch adref y gaeth-
glud a gaethgludasoch o'ch brodyi-:
oblegid y mac llidiog ddigofaint yr
Arglwydd arnoch chwi.
12 Yna rhai o bennaethiaid meib-
ion Ephraim, Azariah mab Johanan,
Berechiah mab Mesilemoth, a Je-
hizciah mab Sàlum, ac Amasa mab
Hadlai, a gyfodasant yn erbyn y
rhai oedd yn dyfod o'r fil^vi-iaeth,
13 Ac a ddywedasant wrthynt, M
ddygwch y gaethglud yma : canys
gan i ni bechu eisoes yn erbyn yr
Arglwydd, yr ydych chwi yn am-
CjTl
CRIST
741.
c E3. 7. 1.
Cylch
741.
d 2 Bren.
15.27.
4 Heb.
yr ail rr
brenhin.
e Ps. 69. 26.
Es. 10. 5.
»47.6.
Ezoc. 2ö,
12, 15.
a 26. 2.
Obad. 10,
iScc.
Zech.1.15.
« Ezra 9. 6.
yn ddrygioniis.
II. CHRONICL, XXIX.
Teyrnasiad Hezeciah.
Cyn
CRIST
Cylch
741.
b Deut. 34.
3.
Barn. 1. 16.
Cylch
741.
i 2 Bren.
16. 7.
k Ezer. 16.
27,57.
lExod. 32.
26.
740.
m 2 Eren.
15.29.
n Edrych
pen. 25. 14.
• Edrych
pen. 2!). 3.
canu chwanegu ar ein pechodau ni,
ac ar ein camweddau : canys y inae
ein camwedd ni yn fawr, ac y mae
digofaint llidiog yn erbyn Israel.
14 Felly y llu a adawodd y gaeth-
glud a'r anrhaith o flaen y ty^vysog-
ion, a'r hoU gynnulleidfa.
15 A'r gwŷr, s y rhai a enwyd with
eu henwau, a gyfodasant ac a gym-
merasant y gaethglud, ac a ddillad-
asant eu hoU rai noethion hwyiit a'r
yspail, a dilladasant hwynt, a rhodd-
asant iddynt esgidiau, ac a wnaeth-
ant iddynt fwytta ac yfed; ennein-
iasant hwynt hefyd, a dygasant ar
asynod bob un llesg, ie, dygasant
hwynt 1 Jericho, ""dinas y palm-
wydd, at eu brodyr. Yna hwy a
ddychwelasant i Samaria.
16 1Í ' Yr amser hwnnw yr anfon-
odd y brenhin Ahaz at frenhinoedd
Assyria i'w gynnorthwyo ef.
17 A'r Edomiaid a ddaethent etto,
ac a darawsent Judah, ac a gaeth-
gludasent gaethglud.
18 ^ Y Philistiaid hefyd a ruthras-
ent i ddinasoedd y gwastadedd, a
thu dehau Judah, ac a ennillasent
Beth-semes, ac Ajalon, a Gederoth,
a Socho a'i phentrefi, Timnah hef-
yd a'i phentrefi, a Gimzo a'i phen-
trefi ; ac a drigasant yno.
19 Canys yr Arglwydd a ddar-
ostyngodd Judah, o achos Ahaz
brenhin Israel: oblegid efe a 'noeth-
odd Judah, gan droseddu yn erbyn
yr Arglwydd yn ddirfa^vr.
20 ^ «^Thilgath-pilneser brenhin
Assyria a ddaeth atto ef, ac a gyf-
yngodd arno ef, ac nis cynnorth-
wyodd ef.
21 Er i Ahaz gymmeryd rhan all-
an o dŷ yr Arglwydd, ac o dŷ y
brenhin, a chan y tyAvysogion, a'^
rhoddi 1 frenhin Assyria; etto nis
cynnorthwyodd efe ef.
22 11 A'r amser yr oedd yn gyfyng
arno, efe a chwanegodd droseddu
yn erbyn yr Arglwydd : hwn yw
y brenhin Ahaz.
23 Canys "efe a aberthodd i dduw-
iau Damascus, y rhai a'i tarawsent
ef ; ac efe a ddywedodd. Am i dduw-
iau brenhinoedd Syria eu cynnorth-
wyo hwynt, minnau a aberthaf
iddynt hwy, fel y'm cynnorthwyont
innau : ond hwy a fuant iddo ef ac
' i hoU Israel yn dramgwydd.
24 Ac Ahaz a gasglodd lestri tŷ
Dduw, ac a ddarniodd lestri tŷ
Dduw, ac a " gauodd ddrysau tŷ yr
Arglwydd, ac a wnaeth iddo allor-
au ym mhob congl i Jerusalem.
25 Ac ym mhob dinas yn Judah
y gwnaeth efe uchelfeydd i ^ arogl-
darthu i dduwiau dieithr, ac a ddig-
Uonodd Arglwydd Dduw ei dadau.
26 1Í A'r rhan arall o'i hanes ef,
a'i holl fiyrdd, cyntaf a diweddaf,
wele hwy yn ysgrifenedig yn Uyfr
brenhinoedd Judah ac Israel.
27 Ac Ahaz a hunodd gyd a'i
dadau, a hwy a'i claddasant ef yn
y ddinas yn Jerusalem, ond ni
ddygasant hwy ef i feddrod bren-
hinoedd Israel. A Hezeciah ei fab
a deyrnasodd yn ei le ef
PENNOD XXIX.
1 Yhrenhin duwiol Eezectah, 3 yn adferu gwir
grefydd, 5 yn cynghori y Lefiaid: 12 a
hivythau yn ymsancteiddio, ac yn glanhau
tŷ Dduw. 20 Hezeciah yn dberthu ebyrih
cyhoedd, lie yr oedd y Lefiaid yn barottach
na'r offeiriaid.
MÁB *piim mlwydd ar hugain
oedd Hezeciah pan ddechreu-
odd efe deyrnasu, a naw mlynedd
ar hugain y teyrnasodd efe yn Je-
rusalem; ac enw ei fam ef oedd
Abi'ah merch Zechariah.
2 Ac efe a wnaeth yr hyn oedd
uniawn y'ngol wg yr Arglwydd,
yn ol yr hyn oil a wnelsai Dafydd
ei dad.
3 IT Yn y flwyddyn gyntaf o'i
deyrnasiad ef, yn y mis cyntaf, ^'efe
a agorodd ddrysau tŷ yr Arglwydd,
ac a'u cyweiriodd hwynt.
4 Ac efe a ddug i mewn yr ofieir-
iaid, a'r Lefiaid, ac a'u casglodd
hwynt ynghyd i heol y dwyrain,
5 Ac a ddyAvedodd wrthynt hwy,
Gwrandêwch fi, 0 Lefiaid, ymsanct-
eiddiwch yn awr, a sancteiddiwch
dŷ Arglwydd Dduw eich tadau,
a dygwch yr aflendid allan o'r lie
sanctaidd.
6 Canys ein tadau ni a droseddas-
ant, ac a wnaethant yr hyn oedd
ddrwg y'ngolwg yr Arglwydd ein
Duw, ac a'i gwrthodasant ef, ac a
droisant eu hwynebau oddi wrth
babell yr Arglwydd, ac a ^ droisant
eu gwarrau.
7 ''Cauasant hefyd ddrysau y porth,
ac a ddiffoddasant y lampau, ac nid
arogl-darthasant arogl-darth, ac ni
oftymmasant boeth-ofírymmau yn
y cyssegr i Dduw Israel.
8 Am hynny digofaint yr Ar-
glwydd a ddaeth yn erbyn Judah
a Jerusalem, ac efe a'u rhoddodd
hwynt yn gyflro, yn syndod, ac "^yn
Cyn
CRIST
740.
5Neu,
offryminu.
726.
726.
a 2 Brea.
18.1.
726.
b Edrych
pen. 28. 24.
ad. 7.
2Heb.
roisaiit.
c pen
24.
d 1 Bren.
9,8.
4Ö7
Glanhâu tŷ Dduw.
II. CHRONICL, XXIX
Ahertliau Hezeciah.
Cyn
CKIST
726.
«pen. 28. 5,
SNeu,
thwÿUer
chwi.
íNum. 3. 6.
a 8. 14.
a 18. 2, 6.
<Neu, yn
achosion.
726.
watwargerdd, fel yr ydych yn gwel-
ed â'ch llygaid.
9 Canys wele, ^ein tadau ni a syrth-
iasant trwy y cleddyf, ein meibion
hefyd, a'n merched, a'n gwragedd,
ydynt mewn caethiwed o herwydd
hyn.
10 Yn awr y mae yn fy mryd i
wneuthur cyfammod âg Arglwydd
Dduw Israel ; fel y tro ei ddigofaint
llidiog ef oddi wrthym ni.
11 Fy meibion, ua ^fyddwch ddi-
fraw yn awr : canys yr Arglwydd
^a'ch dewisodd chwi i sefyll ger ei
fron ef, i weini iddo ef, ac i fod yn
gweini, ac yn arogl-dartliu iddo ef.
12 1í Yna y Lefiaid a gyfodâsant,
Mahath mab Amasai, a Jöel mab
Azariah, o feibion y Cohathiaid : ac
o feibion Merari ; Cis mab Abdi,
ac Azariah mab Jehaleleel : ac o'r
Gersoniaid ; Joah mab Zimmah, ac
Eden mab Joah :
13 Ac o feibion Elisaphan ; Simri,
a Jeiel : ac o feibion Asaph ; Ze-
chariah, a Mattaniah :
14 Ac o feibion Heman ; Jehiel, a
Simei : ac o feibion Jeduthun ; Se-
maiah, ac Uzziel.
15 A hwy a gynnullasant eu brod-
yr, ac a ymsancteiddiasant, ac a
ddaethant yn ol gorchymyn y bren-
hin, *trwy eiriau yr Arglwydd, i
lanhâu tŷ yr Arglwydd.
16 A'r offeiriaid a ddaethant i
fewn ty yr Arglwydd i'w lanhâu
ef, ac a ddygasant allan yr hoU
frynti a gawsant h^vy yn nhemi yr
Arglwydd, i gyntedd ty yr Ar-
glwydd. A'r Lefiaid a'^ cymmer-
asant, i'tü ddwyn ymaith allan i
afon Cidron.
17 Ac yn y dydd cyntaf o'r mis
cyntaf y dechreuasant ei sancteidd-
io, ac ar yr wythfed dydd o'r mis y
daethant i borth yr Arglwydd : ac
mewn wyth niwrnod y sancteidd-
iasant dŷ yr Arglwydd, ac yn yr
unfed dydd ar bymtheg o'r mis
cyntaf y gorphenasant.
18 Yna y daethant hwy i mewn at
Hezeciah y brenhin, ac a ddywed-
asant, Glanhasom hoU dŷ yr Ar-
glwydd, ac aUor y poeth-oifrwm,
a'i hoU lestri, a bwrdd y hara go-
sod, a'i hoU lestri.
19 A'r holl lestri a fwriasai y bren-
hin Ahaz ymaith yn ei gamwedd,
pan oedd efe yn teyrnasu, a barottoi-
som, ac a sancteiddiasom ni : ac wele
hwy ger bron aUor yr Arglwydd.
20 IT Yna Hezeciah y brenhin a
gododd yn fore, ac a gasglodd dy-
wysogion y ddinas, ac a aeth i fynu
i dŷ yr Arglwydd.
21 A hwy a ddygasant saith o fus-
tych, a saith o hyrddod, a saith o
ŵyn, a saith o fychod geifr, ^yn bech-
aberth dros y frenhiniaeth, a thros
y cyssegr, a thros Judah : ac efe a
ddywedodd wrth yr offeiriaid meib-
ion Aaron, am offrymmu y rhai
liynny ar allor yr Arglwydd.
22 Felly hwy a laddasant y bus-
tych, a'r offeiriaid a dderbyniasant
y gwaed, ac ^2ii taenellasant ar yr
allor: Uaddasant hefyd yr hyrddod,
a thaenellasant y gwaed ar yr allor :
a hwy a laddasant yr ŵyn, ac a
daenellasant y gwaed ar yr allor.
23 A hwy a ^ddygasant fychod y
pech-aberth o flaen y brenhin a'r
gynnulleidfa, ac 'a osodasant eu
dAvylaw arnynt hwy.
24 A'r offeiriaid a'u Uaddasant hwy,
ac a wnaethant gymmod ar yr allor
a'u gwaed hwynt, i wneuthur cym-
mod dros holl Israel ; canys dros hoU
Israel yr archasai y brenhin imieuth-
ur y poeth-offrwm a'r pech-aberth.
25 ^ Ac efe a osododd y Lefiaid yn
nhŷ yr Arglwydd, â symbalau, ac
â nablau, ac â thelynau, ^ yn ol gor-
chymyn Dafydd, a Gad gweledydd
y brenhin, a Nathan y prophwyd:
canys y gorchymyn oedd trwy law
yr Arglwydd, trwy law ei bro-
ph^vydi ef.
26 A'r Lefiaid a safasant âg offer
^ Dafydd, a'r offeiriaid a'r " udgyrn.
27 A Hezeciah a ddjwedodd am
offrymmu poeth-offrwm ar yr aUor :
a'r amser y dechreuodd y poeth-
offr^vm, y dechreuodd can yr Ar-
glwydd, ar udgyrn, ac âg offer
Dafydd í)renhin Israel.
28 A'r holl gynnuUeidfa oedd yn
addoli, a'r "^cantorion yn canu, a'r
udgyrn yn lleisio : liyn oil a barha-
odd nes gorphen y poeth-offrwm.
29 A phan orphenasant hwy off-
rymmu, y brenhin a'r holl rai a
gafwyd gyd âg ef, a ymgrymmas-
ant, ac a addolasant.
30 A Hezeciah y brenhin a'r ty-
wysogion a ddywedasant Avi'th y
Lefiaid am foliannu yr Arglwydd,
â geiriau Dafydd ac Asaph y gwel-
edydd. Felly hwy a foliannasant â
Uawenydd, ac a ymostyngasant, ac
a addolasant.
31 A Hezeciah a attebodd ac a
Hezeciah yn cyJwedcli
II. CHRONICL, XXX.
Pasc arbennîg.
Cyu
CEIST
726.
7 Hel). y
Vanwas-
och eich I
Haw. 1
0 Lef. 7. 12. 1
P pen. 35.
11.
» Num. 9.
10, 11.
i) Exod. 12.
6, 18.
2 Heb. Ac
uniawn.
ddywedodd, Yn awr 'yrymgyssegr-
asoch chwi i'r Arglwydd ; nesêwch,
a dygwch ebyrth, ac "ebyrth mol-
iant, i dŷ yr Arglwydd. A'r gyn-
nuUeidfa a ddygasant ebyrth, ac
ebyrth moliant, a phob ewyllysgar
0 galon, boeth-oíFrymmau.
32 A rhifedi y poeth-ofFrymmau a
ddug y gynimlleidfa, oedd ddeg a
thri ugain o fusty ch, cant o hyrddod,
dau cant o <Vyn : y rhai hyn oil oedd
yn boeth-oíîrwm i'r Arglwydd.
33 A'r pethau cyssegredig oedd
chwe chant o fusty ch, a thair mil o
ddefaid.
34 Ond yr oedd rhy fychan o off-
eiriaid, fel na ailent flingo yr hoil
boeth-offi'ymmau : am hynny p eu
brodyr y Lefiaid a'u cynnorthwyas-
ant hwy, nes gorphen y gwaith, ac
nes i'r oiFeiriaid ymgyssegru : canys
y Lefiaid oedd uniawnach o galon i
ymgyssegru na'r ofifeiriaid.
35 Y poeth-ofírymmau hefyd oedd
yn ami, gyd â brasder yr hedd-
offrwm, a'r ddiod-offi-wm i'r poeth-
ofírymmau. Felly y trefnwyd gwas-
anaeth tŷ yr Arglwydd.
36 A Hezeciah a lawenychodd,
a'r hoU bobl, o herwydd parottoi o
Dduw y bobl : oblegid yn ddisym-
mwth y bu y peth.
PENNOD XXX.
1 Hezeciah yn cyhoeddi Pasc arhennig ar yr
ail mis, i Judah ac i Israel. 13 Y gynniill-
eidfa, wedi distrywio allorau delw-addol-
iaeth, yn cadw yr icyl bedwar diwrnod ar
ddeg. 27 Yr offeiriaid a'r Lefiaid yn ben-
dithio y bobl.
A HEZECIAH a anfonodd at
hoU Israel a Judah, ac a ys-
grifenodd lythyrau hefyd at Eph-
raim a Manasseh, i ddyfod i dŷ yr
Arglwydd i Jerusalem, i gynnal
Pasc i Arglwydd Dduw Israel.
2 A'r brenhin a ymgynghorodd, a'i
dywysogion, a'r holl gynnuUeidfa,
yn Jerusalem, am gynnal y *Pasc yn
yr ail mis.
3 Canys ni ailent ei gynnal ef ^ y
pryd hwnnw ; oblegid nid ymsanct-
eiddiasai yr ofíieiriaid ddigon, ac nid
ymgasglasai y bobl i Jerusalem.
4 ^A da oedd y peth y'ngolwg y
brenhin, ac y'ngolwg yr holl gyn-
nuUeidfa.
5 A hwy a orchymynasant gy-
hoeddi trwy holl Israel, o Beerseba
hyd Dan, am ddyfod i gynnal y Pasc
i Arglwydd Dduw Israel yn Je-
rusalem : canys ni wnaethent er ys
talm fel yr oedd yn ysgrifenedig.
469
6 Felly y rhedegwyr a aethant a'r
llythyrau o law y brenhin a'i dy-
wysogion trwy holl Israel a Judah,
ac wrth orchymyn y brenhin, gan
ddywedyd, 0 meibion Israel, dy-
chwelwch at Arglwydd Dduw
Abraham, Isaac, ac Israel, ac efe a
ddychwel at y gweddill a ddiangodd
o honoch chwi o law ''brenhinoedd
Assyria,
7 Ac na fyddwch fel eich tadau,
nac fel eich brodyr, y rhai a drosedd-
asant yn erbyn Arglwydd Dduw
eu tadau ; am hynny efe a'u rhodd-
odd h^vynt yn anghyfannedd, megis
y gwelwch chwi.
8 Yn awr na chaledwch eich gwarr,
fel eich tadau ; " rhoddwch law i'r
Arglwydd, a deuwch i'w gyssegr
a gyssegrodd efe yn dragywydd : a
gwasanaethwch yr Arglwydd eich
Duw, fel y tro llid ei ddigofaint ef
oddi wrthych chwi
9 Canys os dychwelwch chwi at yr
Arglwydd, eich brodyr chwi a'ch
meibion a gânt drugaredd ger bron
y rhai a'u caethgludodd hwynt, fel
y dychwelont i'r wlad yma : o-
blegid "^gi^asol a thrugarog yw yr
Arglwydd eich Duw, ac ni thry
efe ei wyneb oddi wrthych, os dy-
chwelwch atto ef
10 Felly y rhedegwyr a aethant o
ddinas i ddinas trwy wlad Ephraim
a Manasseh, hyd Zabulon : ond
hwy a wawdiasant, ac a'u gwatwar-
asant hwy.
11 Er hynny * gwŷr o Aser, a Ma-
nasseh, ac o Zabulon, a ymostyng-
asant, ac a ddaethant i Jerusalem.
12 Llaw Duw hefyd fu yn Judah,
i roddi iddynt un galon i wneuthur
gorchymyn y brenhin a'r tywysog-
ion, yn ol gair yr Arglwydd.
13 H A phobl lawer a ymgasglas-
ant i Jerusalem, i gynnal gwyl y
bara croy w, yn yr ail mis ; cynnidl-
eidfa fawr iawn.
14 A hwy a gyfodasant, ac a fwr-
iasant ymaith ^yr allorau oedd yn
Jerusalem: bwriasant ymaith all-
orau yr arogl-darth, a thaflasant
hwynt i afon Cidron.
15 Yna y Uaddasant y Pasc ar y
pedwerydd dydd ar ddeg o'r ail
mis: yr offeiriaid hefyd a'r Lefiaid
a gywilyddiasant, ac a ymsancteidd-
iasant, ac a ddygasant y poeth-
ofFrymmau i dŷ yr Arglwydd.
16 A hwy a safasant yn eu *lle,
wrth eu harfer, yn ol cyfraith Mo-
Cyn
CRIST
726.
0 2 Bren.
15. 19, 29.
SEdrych
1 Chroii.
29. 24.
Ezra 10.19.
d Exod. 34:.
a.
e Felly
pell. 11. 16.
ad, 18.
' pen. 23.
24.
4 Heb.
s^yllfa.
Hezecidh yn cadw y Pasc. II. CHRONICL, XXXI. Y hohl yn talu degwm.
Cyn
CRIST
726.
6Heb.
cryfder.
b Ediych
1 Bren. 8.
65.
1 pen. 35. 7,
6 Heb.
ddi/rchaf-
odd, neu,
offri/m-
modd.
k Num. 6.
23.
ses gwr Duw : yr oflPeiriaid oedd yn
taenellu y gwaed o law y Lefiaid.
17 Canys yr oedd Uawer yn y gyn-
nulleidfa y rhai nid ymsancteidd-
iasent : ac ar y Lefiaid y?- oedd
lladd y Pasc dros yr hoU rai aflan,
i'w sancteiddio i'r Arglwydd.
18 0 herwydd Uawer o'r bobl, sef
s Uawer o Ephraim a Manasseh, Issa-
char, a Zabulon, nid ymlanhasent ;
etto hwy a fwyttasant y Pasc, yn am-
genacli nag yr oedd yn ysgrifenedig.
Ond Hezeciah a weddiodd di'ostynt
Iiwy, gan ddywedyd, Yr Arglwydd
daionns a faddeuo i bob un
19 A barottôdd ei galon i geisio
Duw, se/" Arglwydd Dduw ei dad-
au, er na lanliaivyd ef yn ol pur-
edigaeth y cyssegr.
20 A'r Arglwydd a wrandawodd
ar Hezeciah, ac a iachaodd y bobL
21 A meibion Israel, y rhai a gaf-
wyd yn Jerusalem, a gynhaliasant
Avyl y bara croyw saith niwrnod
trwy lawenydd mawr: y Lefiaid
hefyd a'r ofifeiriaid oedd yn moUan-
nu yi' Arglwydd o ddydd i ddydd,
gan ganu âg oíFer ^ soniarus i'r Ar-
glwydd.
22 A Hezeciah a ddywedodd wrth
/odd calon yr hoU Lefiaid, y rhai
oedd yn dysgu gwybodaeth ddaion-
us yr Arglwydd ; a hwy a fwyt-
tasant ar hyd yr wyl saith niwrnod,
ac a aberthasant ebyrth hedd, ac a
gyffesasant i Arglwydd Dduw eu
tadau.
23 A'r hoU gynnuUeidfa a jingyng-
horasant i gynnal saith o ddyddiau
eraill : feUy y cynhaliasant ^ saith o
ddyddiau eraill trivy lawenydd.
24 Canys Hezeciah brenhin Ju-
dah ' a ^ roddodd i'r gynnuUeidfa fil
o fusty ch, a saith mil o ddefaid; a'r
tywysogion a roddasant i'r gynnuU-
eidfa fil o fustych, a deng mil o
ddefaid : a Uawer o offeiriaid a ym-
sancteiddiasant.
25 A hoU gynnuUeidfa Judah a
lawenychasant, gyd a'r offeiriaid
a'r Lefiaid, a'r hoU gynnuUeidfa a
ddaeth o Israel, a'r dieithriaid a
ddaethai o wlad Israel, ac oeddynt
yn gwladychu yn Judah.
26 FeUy y bu Uawenydd mawr yn
Jerusalem : canys er dyddiau Solo-
mon mab Dafydd brenhin Israel ni
hu y cyffelyb yn Jerusalem.
27 1Í Yna yr offeiriaid a'r Lefiaid
a gyfodasant, ac "^ a fendithiasant y
bobl; a gwrandawyd ar eu Uef
hwynt, a'u gweddi hwynt a ddaeth
i fynu i'w bres^vylfa '^ sanctaidd ef,
i'r nefoedd.
PENNOD XXXI.
1 Y hohl yn ciiioannog i ddilëu delw-addoliaeth.
2 Hezeciah yn freftni cylclwedd yr offeir-
iaid a'r Lefiaid, ac yn parottôi gioaith a
chynhaliaeth iddynt. 5 Parodrwydd y ' hohl
i dalu, degwm ac offrwm. 11 Hezeciah yn
gosod swijddogion i ddosparthu y degymmau.
20 Pardeh Hezeciah.
C wedi gorphen hyn i gyd, hoU
Israel y rhai "^oedd bresennol a
aethant allan i ddinasoedd Judah,
ac ^a ddryUiasant y delwau, ac a
dorrasant y Uwyni, ac a ddistryw-
iasant yr uchelfeydd a'r allorau
aUan o hoU Judah a Benjamin, yn
Ephraim hefyd a Manasseh, nes eu
^Uwyr ddifa. Yna hoU fell)' on Is-
rael a ddychwelasant bob un i'w
feddiant, i'w dinasoedd.
2 IT A Hezeciah a osododd ddos-
parthiadau yr offeiriaid a'r Lefiaid,
yn eu cylchoedd, pob un yn ol ei
weinidogaeth, yr offeiriaid a'r Lef-
iaid i'r poeth-offrwm, ac i'r ebyrth
hedd, i weini, ac i foUannu, ac i
ganmol, ym mhyrth gwersylloedd
yr Arglwydd.
3 A rhan y brenhin oedd o'i olud
ei hun i'r poeth-offrymmau, se/ i
boeth-ofírymmau y bore ar hwyr, ac
i boeth-offrymmau y Sabbathau, a'r
newydd-loerau, a'r gwyliau arben-
nig, fel y mae yn ysgrifenedig *" yng
nghyfraith yi* Arglwydd.
4 Efe a ddywedodd heiyd wrth y
bobl, trigolion Jerusalem, am roddi
rhan i'r offeiriaid a'r Lefiaid, fel yr
ymgryfhâent y 'nghyfraith yr Ar-
glwydd.
5 HA phan gyhoeddwyd y gair
hwn, meibion Israel a ddygasant yn
ami, flaen-fírwyth yr yd, y gwin, a'r
olew, a'r mêl, ac o hoU gnwd y
maes, a'r degwm o hob petJi a ddyg-
asant hwy yn helaeth.
6 A meibion Israel a Judah, y
rhai oedd yn trigo yn ninasoedd
Judah, hwythau a ddygasant ddeg-
wm gwartheg a defaid, a '^ degwm y
pethau cyssegredig a gyssegrasid i'r
Arglwydd eu Duw, ac ai!u gosod-
asant ^ bob yn bent^vr.
7 Yn y trydydd mis y dechreuasant
hwy seilio y pentyrrau, ac yn y seith-
fed mis y gorphenasant hwynt.
8 A phan ddaeth Hezeciah a'r
tywysogion, a gweled y pentyrrau,
hwy a fendithiasant yr Arglwydd,
a'i bobl Israel.
Senacherib yn dyfod
II. CHRONICL, XXXII.
yn erhyn Juddh.
Cyn
CRIST
726.
d Mai. 3. 10.
S Neu,
wrth.
«Neu,
ymddiried.
f 1 Chron.
23. 24, 27.
7 Ncu, yn
eit lu/ni-
ddiried yr
ymmvct-
eiddient yn
yr hyn, &C.
8 Lef. 25.
34.
Num. 30.2.
9 A Hezeciah a ymofynodd â'r
ofiPeiriaid a'r Lefiaid o herwydd y
pentyrrau.
10 Ac Azariah yr offeiriad pennaf
0 dŷ Sadoc, a ddywedodd wrtho,
ac a lefarodd, ^Er pan ddeclireu-
wyd dwyn ofírymmau i dŷ yr Ar-
GLWYDD, bwyttasom a digonwyd
ni, gweddillasom hefyd lawer iawn :
canys yr Arglwydd a fendithiodd
ei bobl; a'r gweddill yw yr amldra
hyn.
11 H A Hezeciah a ddywedodd
am barottoi celloedd yn nhŷ yr Ae-
GLWYDD ; a hwy a'^í parottoisant,
12 Ac a ddygasant i me^vn y blaen-
ffrwyth, a'r degwm, 2Ìv pethau cys-
segredig, yn íFyddlawn : a Chonon-
iah y Lefiad oedd flaenor arnynt
hwy, a Simei ei frawd ef yn ail.
13 Jehiel hefyd, ac Azaziah, a
Nahath, ac Asahel, a Jerimoth, a,
Jozabad, ac Eliel, ac Ismachiah, a
Mahath, a Benaiah, oedd swydd-
ogion °dan law Cononiah a Simei
ei frawd ef, trwy orchymyn Heze-
ciah y brenhin, ac Azariah blaenor
tŷ Dduw.
14 A Chore mab Imnah y Lefiad,
y porthor tu a'r dwyrain, oedd ar y
pethau a offrymmid yn ewyllysgar
1 Dduw, i rannu offiymmau yi- Ar-
glwydd, a'r pethau sancteiddiolaf.
15 Ac wi"th ei law ef yr oedd
Eden, a Miniamin, a Jesua, a Sema-
iah, Amariah, a Sechaniah, yn ^ nin-
asoedd yr oifeiriaid, yn eu ''swydd, i
roddi i'w brodyr yn ol eu rhan, i
faAvr ac i fychan :
16 Heb law y gwrrywiaid o'u cen-
edl hwynt, o fab tair blwydd ac
uchod, i bawb a'r oedd yn dyfod i
dŷ yr Arglwydd, ddogn dydd yn
ei ddydd, yn eu gwasanaeth hwynt,
0 fewn eu goruchwyliaethau, yn ol
eu dosparthiadau ;
17 I genedl yr offeiriaid Avrth dŷ
eu tadau, ac i'r Lefiaid '^o fab ugain
mlwydd ac uchod, yn ol eu goruch-
wyliaethau, yn eu dosparthiadau;
18 Ac i genedl eu hoU blant hwy,
eu gwragedd, a'u meibion, a'u
merched, trwy yr hoU gynnuUeid-
fa : oblegid '' trwy eu fíyddlondeb y
trinent hwy yn sanctaidd yr hyn
oedd sanctaidd :
19 Ac i feibion Aaron, yr offeiriaid,
y Thai oedd ym ^ meusydd pentref-
01 eu dinasoedd, ym mhob dinas,
y gwŷr a enwasid wrth eu henwau,
i roddi rhannau i bob gwrryw ym
mysg yr offeiriaid, ac i'r hoU rai a
gyfrifwyd wrth achau ym mhlith y
Lefiaid.
20 IT Ac fel hyn y gwnaeth He-
zeciah trwy hoU Judah, ac efe a
wnaeth yi* hyn oedd dda ac uniawn,
a'r gwirionedd, ger bron yr ARt
glwydd ei Dduw.
21 Ac ym mhob gwaith a dde-
chreuodd efe y'ngweinidogaeth tŷ
Dduw, ac yn y gyfraith, ac yn y
gorchymyn i geisio ei Dduw, efe
a'i gwnaeth â'i hoU galon, ac a
fíynnodd.
PENNOD XXXn.
1 SenacTierib yn dyfod yn erhyn Judah ; a He-
zeciah yn ymgadarnhâu, ac yn cysuro ei hohl.
9 Hezeciah ac Esaiah yn givedd'io yn erhyn
cahledd Senacherib. 21 Angel yn difetha llu
yr Assyriaid, a hynny yn harch i Hezeciah.
24 Hezeciah yn gwedd'io yn ei glefyd, a Daw
yn rhoi iddo argoel iechyd. 25 Hezeciah yn
balcMo, a Dmo yn ei ddarostwng ef. 27 Ei
gyfoeth ef, cHi weithredoedd. SI Ei fai ef
ynghylch cenhadon Babilon, 32 Efe yn marw,
a Manasseh yn terynasu ar ei ol ef.
EDI y ^ pethau hyn, a'u sicr-
hau, y daeth Senacherib bren-
hin Assyria, ac a ddaeth i mewn i
Judah ; ac a wersyllodd yn erbyn y
dinasoedd caerog, ac a feddyiiodd
eu ^ hennill hwynt iddo ei hun.
2 A phan welodd Hezeciah ddyfod
Senacherib, a hod ei ^^^meb ef i ry-
fela yn erbyn Jerusalem,
3 Efe a ymgynghorodd a'i dywys-
ogion, ac a'i gedyrn, am argae dyfr-
oedd y firynhonnau, y rhai oedd
allan o'r ddinas. A hwy a'i cyn-
northwyasant ef.
4 Felly pobl lawer a ymgasglas-
ant, ac a argaeasant yr hoU fíyn-
honnau, a'r afou sydd yn ^rhedeg
trwy ganol y wlad, gan ddywedyd,
Paham y daw brenhinoedd Assyria,
ac y cant ddyfroedd lawer ?
5 Ac ^efe a ymgryfhaodd, ac a ad-
eiladodd yr hoU fur drylliedig, ac a'«
cyfododd i fynu hyd y tyrau, a mur
arall oddi allan, ac a gadarnhaodd
*=Milo yn ninas Dafydd, ac a wnaeth
lawer o * bicceUau ac o dariannau.
6 Ac efe a osododd dj^vysogion
rhyfel ar y bobl, ac a'u casglodd
hwynt atto i heol porth y ddinas,
ac a lefarodd wrth fodd eu calon
hwynt, gan ddywedyd,
7 Ymwrolwch, ac ymgadarnhêwch ;
nac ofnwch, ac na ddigalonnwch
rhag brenhin Assyria, na rhag yr
holl dyrfa sydd gyd âg ef : canys ^y
mae gyd â ni fwy na chyd âg ef.
8 Gyd âg ef 2/ mae ^braich cuawdol ;
Cyn
CRIST
726.
713
«2 Brer.
18. 13, &c.
Es. 30. 1,
8 Heb.
torri.
SHeb.
llifeirio.
b Es. 22. 9.
c 2 Sam. 5.
9.
< Neu,
gleddyfau,
neu, arfau.
d 2 Bren. 6.
16.
e Jer. 17. 6.
1 loan 4. 4.
Ckaaredu Jerusalem
II. CHRONICL, XXXII.
0 law Senacherib.
Cyn
CRIST
713.
BHeb.
bwysasanf.
710.
f 2 Bren.
18. IT.
6Heb.
lywodr-
aeth.
T Heb. yn
yr amddi-
ffynfa. .
s 2 Bren.
18. 22.
h 2 Bren,
19.9.
S 2 Bren.
18.28.
ond yr Arglwydd ein Dvw syddgjd
â ni, i'n cynnorthwyo, ac i ryfela ein
rhyfeloedd. A'r bobl a ^hyderasant
ar eiriau Hezeciah brenhin Judah.
9 1Í nVedi hyn yr anfonodd Sena-
cherib brenhin Assyria ei weision i
Jerusalem, (ond yì^ ydoedd efe ei
hun yn rhyfela yn erbyn Lachis,
a'i hoU ^aUu gyd âg ef,) at Heze-
ciah brenhin Judah, ac at hoU Ju-
dah, y rhai oedd yn Jerusalem, gan
ddywedyd,
10 Fel hyn y dywedodd Senache-
rib brenhin Assyria, Ar ba beth yr
ydych chwi yn hyderu, chwi y rhai
sydd yn aros ^ y'ngwarchae o fewn
Jerusalem ?
11 Ond Hezeciah sydd yn eich
hudo chwi, i'ch rhoddi chwi i farw
trwy newyn, a thrwy syched, gan
ddywedyd, Yr Arglwydd ein Duw
a'n gwared ni o law brenhin Assyria.
12 sOnid yr Hezeciah hwnnw a
dynnodd ymaith ei uchelfeydd ef,
a'i allorau, ac a orchymynodd i Ju-
dah a Jerusalem, gan ddywedyd, 0
flaen un allor yr addolwch, ac ar
honno yr arogl-derthwch ?
13 Oni wyddoch chAvl beth a
wneuthum, mi am tadau, i hoU
bobl y tiroedd ? ai gan allu y gall-
ai duwiau cenhedloedd y gwledydd
achub eu gwlad o'm Haw i ?
14 Pwy oedd ym mysg hoU dduw-
iau y cenhedloedd hyn, y rhai a
ddarfu I'm tadau eu difetha, a allai
waredu ei bobl o'm Haw i, fel y
gallai eich Duw chwi eich gwaredu
chwi o'm Haw i ?
15 Yn awr gan hynny na thwylled
Hezeciah chwi, ac na huded mo
honoch fel hyn, ac na choeliwch
iddo ef : canys ni allodd duw un
genedl na theyrnas achub ei bobl
o'm Haw i, nac o law fy nhadau :
pa faint Hai y gwared eich Duw
chwychwi o'm Haw i ?
16 A'i weision ef a ddywedasant
ychwaneg yn erbyn yr Arglwydd
Dduw, ac yn erbyn Hezeciah ei
was ef.
17 ^ Ac efe a ysgrifenodd lythyrau
i gablu Arglwydd Dduw Israel, ac
i lefaru yn ei erbyn ef, gan ddy-
wedyd, Fel nad achubodd duwiau
cenhedloedd y gwledydd eu pobl
o'm Haw i, feHy nid achub Duw
Hezeciah ei bob! o'm Haw i.
18 'Yna y gwaeddasant hwy â lief
uchel, yn iaith yr luddewon, ar bobl
Jerusalem y rhai oedd ar y mur,
i'w hofui hwynt, ac i'w brawychu ;
fel yr ennillent hwy y ddinas.
19 A hwy a ddywedasant yn erbyn
Duw Jerusalem fel yn erbyn duw-
iau pobloedd y wlad, sef gwaith
dwylaw dyn.
20 ^Am hynny y gweddiodd He-
zeciah y brenhin, ac Esaiah y pro-
phwyd mab Amos, ac a waeddasant
i'r nefoedd.
21 1Í ^A'r Arglwydd a anfonodd
angel, yr hwn a laddodd bob cad-
arn nerthol, a phoh blaenor a thy-
wysog y'ngwersyU brenhin Assyria.
FeHy efe a ddychwelodd â chywil-
ydd ar ei wyneb i'w wlad ei hun.
A phan ddaeth efe i dŷ ei dduw, y
rhai a ddaethant aHan o'i ymysgar-
oedd ei hun a'i ^ Haddasant ef yno
â'r cleddyf
22 Felly y gwaredodd yr Ar-
glwydd Ilezeciah a thrigolion Je-
rusalem o law Senacherib brenhin
Assyria, ac o law pawb eraill, ac
a'u cadwodd hwynt oddi amgylch.
23 A llaweraddygasant ^roddion i'r
Arglwydd i Jerusalem, a phethau
gwerthfawr i Hezeciah brenhin Ju-
dah ; fel y dyrchafwyd ef o hynny
allan y'ngŵydd yr hoU genhedloedd.
24 ^ m Yn y dyddiau hynny y clef-
ychodd Hezeciah hyd farw, ac a
weddiodd ar yr Arglwydd : yntau
a lefarodd wrtho, ac a roddes ar-
goel iddo.
25 Ond ni thalodd Hezeciah dra-
chefn yn ol yr hyn a roddasid iddo ;
canys ei galon ef a ddyrchafodd : a
digofaint a ddaeth arno ef, ac ar
Judah a Jerusalem.
26 Er hynny Hezeciah a ymostyng-
odd o herwydd dyrchafiad ei galon,
efe a thrigolion Jerusalem ; ac ni
ddaeth digofaint yr Arglwydd ar-
nynt yn nyddiau Hezeciah.
27 1Í Ac yr oedd gan Hezeciah gyf-
oeth ac anrhydedd mawr ia^vn : ac
efe a wnaeth iddo drysorau o arian,
ac o aur, ac o feini gwerthfawr, o
bêr-aroglau hefyd, ac o dariannau,
ac o bob Hestri ^ hyfryd ;
28 A selerau i gnwd yr yd, a'r
gwin, a'r olew ; a phresebau i bob
math ar anifail, a chorlannau i'r
diadeHau.
29 Ac efe a wnaeth iddo ddinas-
oedd, a chyfoeth o ddefaid a gwarth-
eg lawer : canys Duw a roddasai
iddo ef gyfoeth mawr iawn.
30 ° A'r Hezeciah yma a argaeodd
yr aber uchaf i ddyfroedd Gihon,
Teyrnasiad Manasseh,
II. CHRONICL, XXXIII.
a'i gaethiwed.
Cyn
CRIST
713.
712.
SHeb.
cyfieith-
yddion.
o 2 Bren.
20. 12.
Es. 39. 1.
P Es. 36,
a 37, a 38,
a 39.
<) 2 Bien.
18, a 19,
a 20.
a 2 Bren.
21. 1, &c.
b Deut. 18.
2 Ileb. ddy-
ciiwelodd
ac a adeil-
adodd.
c 2 Cren.
18.4.
pen. 30. 14.
a 31 . 1.
a 32. 12.
d Deut. 16.
21.
e Deut. IT.
3.
t Deut. 12.
11.
1 Bren. 8.
29. a 9. 3.
pen. 6. 6.
a 7. 16.
E Lef. 18.
21.
Deut. 18.
10.
2 Bren.
23. 10.
h 2 Bren.
21.6.
ac a'u dug h^^ynt yn uniaAm oddi
tanodd, tu a thu y gorllewin i ddin-
as Dafydd. A fiynnodd Hezeciah
yn ei holl waith.
31 IT Etto yn neges ^ cenhadau ty-
wysogion Babilon, y rhai a ° anfon-
wyd atto ef i ymofyn am y rhy-
feddod a ^vnaethid yn y wlad, Duw
a'i gadawodd ef, i'w brofi ef, i
wybod y cwbl ag oedd yn ei galon.
32 1Í A'r rhan araU o hanes He-
zeciah, a'i garedigrwydd ef, wele
hwy yn ysgrifenedig p y'ngweledig-
aeth Esaiah y prophAvyd mab Amos,
ac yn 1 Uyir brenhinoedd Judah ac
Israel.
33 A Hezeciah a hunodd gyd a'i
dadau, a chladdasant ef yn yr uchaf
0 feddau meibion Dafydd. A hoU
Judah a thrigolion Jerusalem a
wnaethant anrhydedd iddo ef wrth
ei farwolaeth. A Manasseh ei fab
a deyrnasodd yn ei le ef.
PENNOD XXXIII.
1 Y brenhin annuwiol Manasseh, 3 yn gosod i
fynu ddelw-addoliaeth, ac heb gymmeryd rhy-
budd. 11 Ei gaethgludo ef i Babilon: 12 a'i
weddi at Dduw yn achos oH ryddhâd, ac yn-
tau yn tynnu i lawr ddelw-addoliaeth. 18 Ei
weithredoedd, 20 a'i farwolaeth ef, ac Ainon
yn dyfod ar ei ol ef. 21 Annuwiol deyrnasiad
Amon, a'i weision yn ei ladd ef. 25 Lladd y
Ueiddiaid, a Jos'iah yn myned ynfrenhin.
MAB *deuddeng mlwydd oedd
Manasseh pan ddechreuodd
efe dejrnasu, a phymtheng mlyn-
edd a deugain y teyrnasodd efe yn
Jerusalem :
2 Ac efe a wnaeth yr hyn oedd
ddrvvg y'ngolwg yr Arglwydd, yn
ol ^ ffieidd-dra y cenhedloedd a fwr-
iasai yr Arglwydd aEan o flaen
meibion Israel.
3 IT Canys efe a ^ adeiladodd dra-
cheih yr uchelfeydd, y rhai ''a ddin-
ystriasai Hezeciah ei dad ef, ac a
gyfododd allorau i Baalim, ac "^a
wnaeth Iwyni, ac a addolodd ^holl
lu y nefoedd, ac a'u gwasanaethodd
h^vynt
4 Adeiladodd hefyd aUorau yn nhŷ
yr Arglwydd, am yr hwn y dywed-
asai yr Arglwydd, ^Yn Jerusalem
y bydd fy enw i yn dragywydd.
5 Ac efe a adeiladodd allorau i
holl lu y nefoedd yn nau gyntedd
tỳ yr Arglwydd.
C Ac efe ^ a yrrodd ei feibion trwy
y tan yn nyffi'yn mab Hinnom, ac a
arferodd frùd, a hudoliaeth, a cliyf-
areddion, ac a ^fawrhaodd swynydd-
ion, a dewiniaid : efe a wnaeth lawer
o ddrwg y'ngolwg yr Arglwydd,
i'w ddigio ef
7 Ac • efe a osododd y ddelw gerf-
iedig, y ddelw a wnelsai efe, yn nhŷ
Dduw, am yr hwn y dy wedasai Duw
wrth Dafydd, ac wrth Solomon ei
fab, Yn ''y tŷ hwn, ac yn Jerusalem,
yr hon a ddewisais i o holl hvythau
Israel, y gosodaf fy enw yn dragy-
wydd
8 ' Ac ni chwanegaf symmud troed
Israel oddi ar y tir a ordeiniais i'ch
tadau chwi; os gwyliant ar Avneuth-
ur yr hyn oil a orchymynais iddynt,
yn ol yr holl gyfraith, a'r deddfau,
a'r barnedigaethau, trwy law Moses.
9 Felly Manasseh a wnaeth i Ju-
dah a thrigolion Jerusalem gyfeil-
iorni, a gwneuthur yn waeth na'r
cenhedloedd a ddifethasai yr Ar-
glwydd o flaen meibion Israel.
10 Er llefaru o'r Arglwydd wi-th
Manasseh, ac wrth ei bobl, etto ni
wrandawsant hwy.
11 1Í "Am hynny y dug yr Ar-
glwydd arnynt hwy dy wysogion llu
brenhin Assyria, a hwy a ddahas-
ant Manasseh mewn dyrysni, ac a'i
rhwymasant ef â ^dAvy gadwyn, ac
a'i dygasant ef i Babilon.
12 A phan oedd gyfyng arno ef,
efe a weddiodd ger bron yr Ar-
glwydd ei Dduw, ac a ymostyng-
odd yn ddirfaAvr o flaen Duw ei
dadau,
13 Ac a weddiodd arno ef : ac efe
a fu foddlawn iddo, ac a Avrandaw-
odd ei ddymuniad ef, ac a'i dug ef
drachefn i Jerusalem i'w frenhin-
iaeth. Yna y gwybu Manasseh mai
yr Arglwydd oedd Dduw.
14 Wedi hyn hefyd efe a adeil-
adodd y mur oddi allan i ddinas
Dafydd, o du y gorllewin i Gihon,
yn y dyiOft-yn, hyd y ddyfodfa i borth
y pysgod, ac a amgylchodd *Ophel,
ac a'i cyfododd yn uchel ia^vn, ac a
osododd d jwysogion y llu yn yr hoU
ddinasoedd caerog o iewa Judah.
15 Ac efe a dynnodd ymaith y
duwiau dieithr, a'r ddelw, aUan o
dy yr Arglwydd, a'r holl allorau
a adeiladasai efe ym mynydd tŷ yr
Arglwydd, ac yn Jerusalem, ac
a'u taflodd aUan o'r ddinas.
16 Ac efe a gyweiriodd allor yr
Arglwydd, ac a aberthodd arni hi
ebyrth hedd a " moliant ; dywedodd
hefyd wrth Judah am wasanaethu
Arglwydd Dduw Israel
17 Er hynny y bobl oedd etto yn
Cyn
CRIST
698.
i 2 Bren.
21.7.
k Ps. 132.
14.
' 2 Sam. 7.
10.
677.
m Deut. 28.
36.
Job3C8.
3 Neu, Ui/-
jfetkeiriau.
*neb.
y tŵr.
"pen. 27. 3.
n Let. 7. 12.
Amon yn teyrnasu.
II. CHRONICL, XXXIV.
Duwioldeh Josiah,
Cyn
CEIST
677.
olSam.
8 Neu,
Bozai.
P 2 Bren.
21. 19, &c.
«Heb.
amlhaodd
gamxvedd.
641.
a 2 Bren.
22.1, &C.
aberthu yn yi' uchelfeydd : etto i'r
Arglwydd eu Duw yn unig.
18 1Í A'r rhan arall o hanes Ma-
nasseh, a'i weddi ef at ei Dduw, a
geiriau y "gweledyddion a lefaras-
ant wrtho ef yn enw Arglwydd
Dduw Israel, wele liwynt ym mhlith
geiriau brenhinoedd Israel.
19 Ei weddi ef liefyd, a'r modd y
cymmododd Dzjtf âg ef, a'i holl
bechod ef, a'i gamwedd, a'r Ueoedd
yr adeiladodd efe ynddynt uchel-
feydd, ac y gosododd Iwyni, a delw-
au cerfiedig, cyn ymostwng o bono
ef ; wele hwynt yn ysgrifenedig ym
mysg geiriau y ^ gweledyddion.
20 H Felly Manasseh a bunodd
gyd a'i dadau, a chladdasant ef yn
ei dŷ ei bun; ac Amon ei fab a
deyrnasodd yn ei le ef
21 1Í PMab dwy flwydd ar hugain
oedd Amon pan ddecbreuodd efe
deyrnasu, a dwy flynedd y teyrnas-
odd efe yn Jerusalem.
22 Ac efe a wnaetb yr hyn oedd
ddrwg y'ngolwg yr Arglwydd, fel
y gwnaethai Manasseh ei dad ef:
canys Amon a aberthodd i'r holl
ddelwau cerfiedig a wnelsai Manas-
seh ei dad ef, ac a'u gwasanaethodd
hwynt.
23 Ond nid ymostyngodd efe ger
bron yr Arglwydd, fel yr ymos-
tyngasai Manasseh ei dad ef : eithr
yr Amon yma a ^ bechodd fwyf^vy.
24 A'i weision ef a fi-ad-fwriadas-
ant i'w erbyn ef, ac a'i Uaddasant
ef yn ei dŷ ei hun.
25 11 Ond pobl y wlad a ladd-
asant yr holl rai a frad-fAVi'iadasent
yn erbyn y brenhin Amon ; a phobl
y wlad a urddasant Josiah ei fab ef
yn frenhin yn ei le ef
PENNOD XXXIV.
1 Josiah yn teyrnasu yn dduioiol, 3 ae yn din-
ystrio dehv-addoliaeth, 8 yn peri adgyweirio
y deml. 14 Eilciah yn cael llyfr y gyfraith,
a Jos'iah yn gyrrii at Huldah i ymofyn a'r
Arglwydd, 23 a hiiliau yn prophwydo din-
ystr Jerusalem, ond yr oedid hynny dros
amser Jos'iah. 29 Josiah yn peri darlleii
llyfr y gyfraith y'ngwydd yr holl hoU, ac yn
adnewyddu y cyfammod â Daw.
MAB ^^vyth mlwydd oedd Josiah
pan ddecbreuodd efe deyrn-
asu, ac un mlynedd ar ddeg ar hug-
ain y teyrnasodd efe yn Jerusalem.
2 Ac efe a wnaeth yr hyn oedd
uniawn y'ngolwg yr Arglwydd, ac
a rodiodd yn ffyrdd Dafydd ei dad,
ac ni ogwyddodd ar y Haw ddehau
nac ar y Uaw asAvy.
3 1Í Canys yn yr wythfed flwydd-
yn o'i deyrnasiad, tra yr ydoedd efe
etto yn fachgen, efe a ddecbreuodd
geisio Duw Dafydd ei dad : ac yn
y ddeuddegfed flwyddyn efe a dde-
cbreuodd ^lanhâu Judah a Jerusa-
lem oddi wrth yr uchelfeydd, a'r
Uwyni, a'r delwau cerfiedig, a'r delw-
au toddedig.
4 '^Distrywiasant hefyd yn ei ŵydd
ef allorau Baalim ; a'r ^ delwau y
rhai oedd i fynu oddi arnynt hwy
a dorrodd efe : y Uwyni hefyd, a'r
delwau cerfiedig, a'r delwau todd-
edig, a ddrylliodd efe, ac a falur-
iodd, taenodd hefyd eti llwch h^vy
ar hyd wyneb beddau y rhai a
aberthasent iddynt hwy.
5 "^Ac esgyrn yr ofíeiriaid a losgodd
efe ar eu hallorau, ac a lanhaodd
Judah a Jerusalem.
6 Felly y gwnaeth efe yn ninas-
oedd Manasseh, ac Ephraim, a Si-
meon, a hyd Naphtali, a'u " ceibiau
oddi amgylch.
7 A phan ddinystriasai efe yr aU-
orau a'r Uwyni, a dryllio o bono y
delwau cerfiedig, gan eu malurio
yn llwch, a thorri yr eilunod i gyd
trwy holl wlad Israel, efe a ddy-
chwelodd i Jerusalem.
8 1Í Ac 'yn y ddeunawfed flwyddyn
o'i deyrnasiad ef, wedi glanhâu y
wlad, a'r tŷ, efe a anfonodd Saphan
mab Asaliah, a Maaseiah tywysog y
ddinas, a Joah mab Joahaz y cof-
iadur, i gyweirio tŷ yr Arglwydd
ei Dduw.
9 A phan ddaethant h^vy at Hil-
ciah yr arch-ofieiriad, hwy a rodd-
asant 'yr arian a ddygasid i dŷ
Dduw, y rhai a gasglasai y Lefiaid
oedd yn cadw y drysau, o law Ma-
nasseh ac Ephraim, ac oddi gan
holl weddiU Israel, ac oddi ar holl
Judah a Benjamin, a hwy a ddy-
chwelasant i Jerusalem.
10 A hwy a'z rhoddasant yn Uaw
y gweithwyr, y rhai oedd oruchwyl-
wjr ar dŷ yr Arglwydd : hwythau
a'i rhoddasant i wneuthurwyr y
gwaith, y rhai oedd yn gweithio yn
nhŷ yr Arglwydd, i gyweirio ac 1
gadarnhau y tŷ.
11 Rhoddasant hefyd i'r seiri ac
i'r adeUadwyr, i brynu cerrig nadd,
a choed tu ag at y cyssylltiadau,
ac i ^fyrddio y tai a ddinystriasai
brenhinoedd Judah.
12 A'r gwŷr oedd yn gweithio yn
y gwaith yn fíyddlawn: ac arnynt
üael llyfr y gyfraith.
II. CHRONICL, XXXIV. Prophiuydoliaeth Huldah
hwy yn olygwyr yr ocdd Jahath,
ac Obadîah, y Lefiaid, o feibion
Merari ; a Zechariah, a Mesùlam, o
feibion y Cohathiaid, ì'iö hannog :
ac ov Lefiaid, pob un a oedd gyfar-
wydd ar oíFer cerdd.
13 Yr oeddynt hefyd ar y cludwyr,
ac yn olygwyr ar yr lioU rai oedd yn
gweithio ym mhob rhyw waith : ac
o'r Lefiaid yr oedd ysgrifenyddion,
a swyddogion, a phortliorion.
14 IT A phan ddygasant hwy allan
yr arian a ddygasid i dŷ yr Ar-
GLWYDD, Hilcîah yr offeiriad ^a
gafodd lyír cyfraith yi' Arglwydd,
yr hivn a roddasid trwy law Mo-
ses.
15 A Hilcîah a attebodd ac a ddy-
wedodd wrth Saphan yr ysgrifen-
ydd, Cefais lyfr y gyfraith yn nhŷ
yr Arglwydd. A Hilciah a rodd-
odd y llyfr at Saphan :
16 A Saphan a ddug y llyfr at y
brenhin, ac a ddug air drachefn i'r
brenhin, gan ddywedyd, Yr hyn oU
a roddwyd yn Haw dy weision di, y
maent hwy yn ei wneuthur.
17 ^Casglasant hefyd yr arian a
gafwyd yn nhỳ yr Arglwydd, a
rhoddasant hwynt yn llaw y golyg-
wyr, ac yn llaw y gweithwyr.
18 Saphan yr ysgrifenydd afyneg-
odd hefyd i'r brenhin, gan ddywed-
yd, Hilciah yr oifeiriad a roddodd
i mi lyfr. A Saphan a ddarUenodd
ynddo ef ger bron y brenhin.
19 A phan glybu y brenhin eiriau
y gyfraith, efe a rwygodd ei ddillad.
20 A'r brenhin a orchymynodd i
Hilciah, ac i Ahicam mab Saphan,
ac i ^'Abdon mab Michah, ac i Sa-
phan yr ysgrifenydd, ac i Asaiah
gwas y brenhin, gan ddywedyd,
21 Ewch, ymofynwch ar Ar-
glwydd drosof fi, a thros y gwedd-
ill yn Israel ac yn Judah, am eiriau
y llyfr a gafwyd : canys mawr yiv
llid yr Arglwydd a dywalltodd efe
arnom ni, oblegid na chadwodd ein
tadau ni air yr Arglwydd, gan
^vneuthur yn ol yr hyn oil sydd
ysgrifenedig yn y Uyfr hwn.
22 Yna yr aeth Hilciah, a'r rhai
a yrrodd y brenhin, at Huldah y
brophwydes, gwraig Sàlum mab
^ Ticfath, fab ^ Hasrah, ceidwad y
gwisgoedd ; (a hi oedd yn aros yn
Jerusalem yn yr ^ysgoldy;) ac a
ymddiddanasant â hi felly.
23 1Í A hi a ddywedodd wrthynt,
Fel hyn y dywedodd Arglwydd
Dduw Israel, Dywedwch i'r gwr
a ch anfonodd chwi attaf fi,
24 Fel hyn y dywedodd yr Ar-
glwydd, Wele fi yn dwyn drwg ar
y He hwn, ac ar ei drigolion, sefjr
hoU felldithion sydd ysgrifenedig
yn y llyfr a ddarllenasant hwy ger
bron brenhin Judah :
25 Am iddynt fy ngwrthod i, ac
arogl-darthu i dduwiau dieithr, i'm
digio i â holl waith eu dwylaw ; am
hynny yr ymdywallt fy llid i ar y
He hwn, ac nis diffoddir ef
26 Ond am frenhin Judah, yr hwn
a'ch anfonodd chwi i ymofyn a'r
Arglwydd, fel hyn y djwedwch
wrtho, Fel hyn y dywed Arglwydd
Dduw Israel am y geiriau a glyw-
aist;
27 Oblegid rth galon feddalhâu,
ac i tithau ymostwng o flaen Duw,
pan gly waist ei eiriau ef yn erbyn y
fan hon, ac yn erbyn ei thrigolion,
ac ymost^YUg o honot ger fy mron,
a rhwygo dy ddillad, ac wylo o'm
blaen i ; am hynny y g^vrandewais
innau, medd yr Arglwydd.
28 Wele, mi a'th gymmeraf di
ymaith at dy dadau, a thi a ddygir
ymaith i'r bedd mewn lieddAvcli, fel
na welo dy lygaid di yr holl ddrwg yr
ydwyf fi yn ei ddwyn ar y fan hon, ac
yn erbyn ei phreswylwyr. Felly hwy
a ddygasant air i'r brenhin drachefti.
29 "li ' Yna y brenhin a anfonodd,
ac a gynhullodd holl henuriaid Ju-
dah a Jerusalem.
30 A'r brenhin a aeth i fynu i dy
yr Arglwydd, a holl wŷr Judah, a
thrigolion Jerusalem, yr offeiriaid
hefyd a'r Lefiaid, a'r holl bobl o
faAvr i fychan ; ac efe a ddarUen-
odd, Ue y clywsant hwy, holl eiriau
Uyfr y cyfammod, yr hwn a gawsid
yn nhŷ yr Arglwydd.
31 A'r brenhin a safodd yn ^ ei le,
ac a wnaeth gyfammod ger bron yr
Arglwydd, ar rodio ar ol yr Aii-
GLWYDD, ac ar gadw ei orchymyn-
ion ef, a'i dystiolaethau, a'i ddefod-
au, a'i holl galon, ac a'i holl enaid;
i gwblhâu geiriau y cyfammod y rhai
sydd ysgrifenedig yn y llyfr hwnnw.
32 Ac efe a wnaeth i bawb a'r a
gafwyd yn Jerusalem, ac yn Benja-
min, sefyll lurth yr arrmiod : trigol-
ion Jerusalem hefyd a wnaethant
yn ol cyfammod Duw, se/Duw eu
tadau.
33 Felly Josiah a dynnodd ymaith
y fiäeidd-dra i gyd o'r holl wledydd
Cyn
CRIST
624.
I 2 Bren.
23.1.
k 2 Bren.
11. 14.
a 23. 3.
pen. 6. 13j
Josiah yn cadw
ÎL CHRONICL, XXXV
PasG godidog.
Cyn
CRIST
624.
Cylch
623.
a 2 Bren.
23. 21, 22.
b Exod. 12.
6.
c 1 Chron.
23.26.
d 1 Chron.
9.10.
e 1 Chron.
23, a 24,
a 25, a 26.
f pen. 8. 14.
2 Heb. tŷ.
SHeb.
meibion y
hoU.
E pen. 29. ."i,
15. a 30. 3,
16.
Ezra 6. 20.
h pen. 30.
24.
4 Neu, off-
nimmodd.
Heb.
ädyrchaf-
odd.
5Neu,o/-
rymmas-
ant. Heb.
ddyrchaf-
asant.
8 JlegiB
ad. 7, 8.
y rhai oedd eiddo meibion Israel,
ac efe a wnaeth i bawb a'r a gafw^d
yn Israel wasanaethu, sef gwasan-
aethu yr Aeglwydd eu Duw. Ac
yn ei holl ddyddiau ef ni throisant
hwy oddi ar ol Arglwydd Dduw
eu tadau.
PENNOD XXXV.
1 Josiah yn cadw Pasc godidog, 20 yn annog
Pharaoh-Necho, ac yn cael ei ladd ym Me-
25 Galarnad Josiah.
A* JOSIAH a gynhaliodd Base
i'r Arglwydd yn Jerusalem :
a hwy a laddasant y Pasc ^y pedwer-
ydd dydd ar ddeg o'r mis cyntaf.
2 Ac efe a gyfleodd jr offeiriaid
yn eu goruchwyliaethau, ac a'u han-
nogodd hwynt i weinidogaeth tŷ yr
Arglwydd ;
3 Ac a ddywedodd wrth y Lefiaid,
y rhai oedd yn dysgu holl Israel, ac
oedd sanctaidd i'r Arglwydd,
Rhoddwch yr arch sanctaidd yn y
tŷ a adeiladodd Solomon mab Da-
fydd brenhin Israel; ''ns.fydded hi
mwyach i chwi 3m faich ar ysgwydd :
gwasanaethwch yn awr yr Ar-
glwydd eich Duw, a'i bobl Israel,
4 Ac ymbarottôwch wrth ^ deulu-
oedd eich tadau, yn ol eich dos-
parthiadau, yn ol * ysgrifen Dafydd
brenhin Israel, ac yn ol ^ysgrifen
Solomon ei fab ef.
5 A sefwch yn y cyssegr yn ol
dosparthiadau ^tylwyth tadau eich
brodyi' ^y bobl, ac yn ol dosparth-
iad tylwyth y Lefiaid.
6 Felly lleddwch y Pasc, ac ^ ym-
sancteiddiwch, a pharottôwch eich
brodyi*, i wneuthur yn ol gair yr
Arglwydd trwy law Moses.
7 A Josiah ''a ^roddodd i'r bobl
ddiadell o ŵyn, a mynnod, i gyd tu
ag at y Pasc-aberthau, sef ì bawb
a'r a gafwyd, hyd rifedi deng mil
ar hugain, a thair mil o eidionau ;
hyn oedd o gyfoeth y brenhin.
8 A!i dywysogion ef a ^ roddasant
yn ewyUysgar i'r bobl, i'r ofíeiriaid,
ac i'r Lefiaid : Hilciah, a Zechariah,
a Jehiel, blaenoriaid tŷ Dduw, a
roddasant i'r offeiriaid tu ag at y
Pasc-aberthau, ddwy fil a chwe chant
0 ddefaid, a thri chant o eidionau.
9 Cononiah hefyd, a Semaiah, a
Nethaneel, ei frodyr, a Hasabiah,
a Jehiel, a Jozabad, tywysogion y
Lefiaid, a ^ roddasant i'r Lefiaid yn
Basc-ebyrth, bum mil o ddefaid, a
phùm cant o eidionau.
10 Felly y parottowyd y gwasan-
aeth ; a'r offeiriaid a safasant yn eu
lie, a'r Lefiaid yn eu dosparthiadau,
yn ol gorchymyn y brenhin.
11 A hwy a laddasant y Pasc ; a'r
offeiriaid a daenellasant y gwaed
o'u Uaw hwynt, a'r Lefiaid 'oedd
yn eu blingo hwynt.
12 A chymmerasant ymaith y
poeth-offrymmau, i'w rhoddi yn ol
dosparthiadau teuluoedd y bobl, i
oflrymmu i'r Arglwydd, fel y mae
yn ysgrifenedig ^ yn Uyfr Moses : ac
felly am yr eidionau.
13 A hwy ^a rostiasant y Pasc
wrth dan, yn ol y ddefod : a'r cys-
segredig hethau eraill a ferwasant
hwy mewn crochanau, ac mewn
pedyll, ac mewn peiriau, ac b,'u
rhannasant ar redeg i'r holl bobl.
14 Wedi hynny y parottoisant idd-
ynt eu hunain, ac i'r offeiriaid ; can-
ys yr offeiriaid meibion Aaron oedd
yn offrymmu y poeth-offrymmau a'r
brasder hyd y nos ; am hynny y Lef-
iaid oedd yn parottôi iddynt eu hun-
ain, ac i'r offeiriaid meibion Aaron.
15 A meibion Asaph y cantorion
oedd yn eu sefyllfa, yn ol "" gorchy-
myn Dafydd, ac Asaph, a Heman,
a Jeduthun gweledydd y brenhin ;
" a'r porthorion ym mhob porth : ni
chaent hwy ymadaw o'u gwasan-
aeth ; canys eu brodyr y Lefiaid a
barottoent iddynt hwy.
16 Felly y parottowyd hoU was-
anaeth yr Arglwydd y dwthwn
hwnnw, i gynnal y Pasc, ac i off-
rymmu poeth-ofii'ymmau ar allor
yr Arglwydd, yn ol gorchymyn y
brenhin Josiah,
17 A meibion Israel y rhai a gaf-
wyd, a gynhaliasant y Pasc yr am-
ser hwnnw, a gwyl y bara croyw,
saith niwrnod,
18 Ac °ni chynhaliasid Pasc fel
hwnnw yn Israel, er dyddiau Sa-
muel y prophwyd: ac ni chynhal-
iodd neb o frenhinoedd Israel gy-
ffelyb i'r Pasc a gynhaliodd Josiah,
a'r offeiriaid, a'r Lefiaid, a holl Ju-
dah, a'r neb a gafwyd o Israel, a
thrigolion Jerusalem.
19 Yn y ddeunawfed flwyddyn o
deyrnasiad Josiah y cynhaliwyd y
Pasc hwn.
20 1[PWedi hyn oU, pan barottoisai
Josiah y ' tŷ, Necho brenhin yr Aiph t
a ddaeth i fynu i ryfela yn erbyn
Charcemis wrth Euphrates : a Jo-
siah a aeth aUan yn ei erbyn ef
21 Yntau a anfonodd genhadau
Cyn
CRIST
Cylch
623.
i Edrvch
pen. 29. 34.
t Lef. 3. 3.
I Exod. 12.
8,9.
m 1 Chron.
25. 1, &c.
n 1 Chron.
9. 17, 18. H
26. 14, &C.
o 2 Bren.
23.22.
610.
P 2 Bren.
23.29.
Jer. 46. 2.
7 Sef,
y deml.
Lladd Josiah.
11. CHRONICL, XXXVI.
Caethgludo Joacim.
Cyn
CRIST
610.
fl Felly
1 Bren. 22.
30.
«Neu,
mysg
beddau.
r Zech. 12.
11.
» Edrych
Matt. 9. 23.
8 Heb. gar-
edigrwÿdd.
610.
• 2 Bren.
23. 30, &c.
atto ef, gan ddywedyd, Beth sydd
i mi a ivnelwyft. thi, 0 frenhin Ju-
dah? nid yn dy erbyn di y deuthwm
i heddyw, ond yn erbyn tŷ arall y
mae fy rhyfel i ; a Duw a archodd
i mi frysio : paid di â Duw, yr hwn
sydd gyd â mi, fel na ddifetho efe
dydi.
22 Ond ni throai Josiah ei wyneb
oddi wrtho ef, eithr ^newidiodd ei
ddillad i ymladd yn ei erbyn ef, ac
ni wrandawodd ar eiriau Necho o
enau Duw, ond efe a ddaeth i ym-
ladd i ddyffiya Megido.
23 A'r saethyddion a saethasant
at y brenhin Josiah : a'r brenhin a
ddywedodd wrth ei weision, Dyg-
wch fi ymaith, canys clwyfwyd fi
yn dost.
24 Felly ei weision a'i tynnasant ef
o'r cerbyd, ac al gosodasant ef yn
yr ail cerbyd yr hwn oedd ganddo :
dygasant ef hefyd i Jerusalem, ac
efe fu farw, ac a gladdwyd ym
^meddrod ei dadau. A 'holl Ju-
dah a Jerusalem a alarasant am
Josiah.
25 IT Jeremiah hefyd a alarnadodd
am Josiah, a'r 'hoU gantorion a'r
cantoresau yn eu galamadau a son-
iant am Josiah hyd heddyw, a hwy
a'i gwnaethant jo. ddefod yn Israel ;
ac wele hwynt yn ysgrifenedig yn
y galamadau.
26 A'r rhan arall o hanes Josiah,
a'i ^ddaionj ef, yn ol yr hyn oedd
ysgrifenedig y'nghyfraith yr Ar-
GLWYDD,
27 A'i weithredoedd ef, cyntaf a
diweddaf, wele hwynt yn ysgrifen-
edig yn llyfr brenhinoedd Israel a
Judah.
PENNOD XXXVL
1 Joahaz yn frenhin ar ol Josiah: a Pharaoh
yn ei ddiswyddo ef, ac yn ei ddwyn iV Aipht.
5 Joacim yn teyrnasu yn ddrygionus, a'i
ddwyn ef yn rhwym i Babilon, 9 Joachin
yn teyrnasu yn ddrygionus, a'i ddwyn yntau
i Babilon. 11 Sedec'iah y brenhin drygionus
yn d'iystyru y prophwydi, ac yn gwrthryfela
yn erbyn Nebuchodonosor. 14 Llwyr-ddif-
rodi Jerusalem am bechodau yr qffeiriaid
a'r hohl. 22 Cyrus yn cyhoeddi yr adeiledid
y deml.
YNA * pobl y wlad a gymmeras-
ant Joahaz mab Josiah, ac a'i
hurddasant ef yn frenhin yn He ei
dad yn Jerusalem.
2 Mab tair blwydd ar hugain oedd
Joahaz pan ddechreuodd efe deyrn-
asu; a thri mis y teyrnasodd efe yn
Jerusalem.
477
di-
3 A brenhin yr Aipht a'i
swyddodd ef yn Jerusalem ; ac a
drethodd ar y wlad gan talent o
arian, a thalent o aur.
4 A brenhin yr Aipht a wnaeth
Eliacim ei frawd ef yn frenhin ar
Judah a Jerusalem, ac a drodd ei
enw ef yn Joacim. A Necho a
gymmerodd Joahaz ei frawd ef, ac
a'i dug i'r Aipht.
5 11 Mab pùm mlwydd ar hugain
oedd Joacim pan ddechreuodd efe
deyrnasu, ac un mlynedd ar ddeg y
teyrnasodd efe yn Jerusalem : ac efe
a wnaeth yr hyn oedd ddrwg yng
ngolwg yr Arglwydd ei Dduw.
6 ''Nebuchodonosor brenhin Babi-
lon a ddaeth i fynu yn ei erbyn ef,
ac a'i rhwymodd ef mewn ^cadwyn-
au pres, " i'w ddwyn i Babilon.
7 ^ Nebuchodonosor hefyd a ddug
o lestri tŷ yr Arglwydd i Babilon,
ac a'u rhoddodd hwynt yn ei deml
o fewn Babilon.
8 A'r rhan arall o hanes Joacim,
a'i flBeidd-dra ef y rhai a wnaeth
efe, a'r hyn a gafwyd arno ef, wele
hwynt yn ysgrifenedig yn llyfr
brenhinoedd Israel a Judah. A
* Joachin ei fab a deymasodd yn ei
le ef
9 1® Mab wyth mlwydd oedd Jo-
achin pan ddechreuodd efe deyrn-
asu, a thri mis a deng niwmod y
teyrnasodd efe yn Jerusalem; ac
efe a wnaeth yr hyn oedd ddrwg
y'ngolwg yr Arglwydd.
10 Ac ^ym mhen y flwyddyn 'yr
anfonodd y brenhin Nebuchodon-
osor, ac a'i dug ef i Babilon, gyd â
llestri dymunol tŷ yr Arglwydd:
ac efe a wnaeth ^sgedeciah ei
frawd ef yn frenhin ar Judah a
Jerusalem.
11 1Í •* Mab un mlwydd ar hugain
oedd Sedeciah pan ddechreuodd efe
deyrnasu, ac un mlynedd ar ddeg y
teyrnasodd efe yn Jerusalem.
12 Ac efe a wnaeth yr hyn oedd
ddrwg y'ngolwg yr AJrglwydd ei
Dduw, ac nid ymostyngodd efe
o flaen Jeremiah y prophwyd, yr
hwn oedd yn llejaru o enau yr
Arglwydd.
13 Ond 'efe a wrthryfelodd yn er-
byn brenhin Nebuchodonosor, yr
hwn a wnaethai iddo dyngu i Dduw :
ond efe a galedodd ei warr, ac a
gryfhaodd ei galon, rhag dychwel-
yd at Arglwydd Dduw Israel.
14 1Í HoU dywysogion yr offeiriaid
Cyn
CRIST
610.
8 Heb. siim-
mudodd.
610.
b 2 Bren.
24.1.
3 Neu, Hy-
ffetheiriau.
607.
c Edrvch
2 Bren. 24.
6.
Jer. 22. 18,
19. a 36. 30.
d 2 Bren.
24. 13,
Dan. 1.1, 2.
599.
4 Neu,
Jechon'iah,
1 Ghron. 3.
16. neu,
Coriiah,
Jer. 22.24.
e 2 Bren.
24.8.
6 Heb.
yn np' ,
chweliad.
f Dan. 1. 1,
2.
599.
6 Neu,
Maltaniah,
2 Bren. 24.
17.
e Jer. 37.1,
h 2 Bren.
24.18.
Jer. 52. 1,
dec
593.
1 Ezec. 17.
15,18.
Dinystrio Jerusalem.
1
EZRA, L
Gorchymyn Cyrus.
Cyn
CRIST
593.
k Jer. 25. 3,
4. a 35. 15.
IJer. 5. 12,
13.
m 2 Bren.
25. 1, &c.
590.
Cyn
CRIST
Cylch
536.
» 2 Chron.
36. 22.
2Heb.
gwnaeOi i
lef dram-
a 45. 1, 13.
hefyd, a'r bobl, a cliwanegasant
gam-fuclieddu, yu ol boll ffieidd-dra
y cenhedloedd; a hwy a halogasant
dŷ yr Arglwydd, yr hwn a sanct-
eiddiasai efe yn Jerusalem.
15 ^ Am bynny Arglwydd Dduw
eu tadau a anfonodd attynt b^>7 irwj
law ei genbadau, gan fore-godi, ac
anfon : am ei fod ef yn tosturio wrtb
ei bobl, ac wrtb ei breswylfod
16 Ond ' yr oeddynt bwy yn gwat-
war cenbadau Duw, ac yn tremygu
ei eiriau ef, ac yn gwawdio ei bro-
pbwydi ef ; nes cyfodi o ddigofaint
yr Ajrglwydd yn erbyn ei bobl, fel
nad oedd iacbâd.
17 ""Am bynny efe a ddygodd i
fynu aruynt bwy frenbin y Cal-
deaid, yr bwn a laddodd eu gvvyr
ieuaingc bwy â'r cleddyf yn nbŷ eu
cyssegr, ac nid arbedodd na gwr
ieuangc na morwyn, na ben, na'r
liAvn oedd yn cammu gan oedran :
efe a'u rboddodd hwynt oil yn ei
law ef.
18 HoU lestri tŷ Dduw befyd,
mammon a bycbain, a thrysorau tŷ
yr Arglwydd, a tbrysorau y bren-
bin a'i dy^vysogion : y rbai bynny
oil a ddug efe i Babilon.
19 A bwy a losgasant dŷ Dduw,
ac a ddistrywiasant fur Jerusalem;
a'i boll balasau lii a losgasant b^yy
â tban, a'i boll lestri dymunol a
ddhiystriasaui
20 ^A'r rbai a ddiangasai gan y
cleddyf, a gaeth-gindoad efe i Ba-
bilon ; He y buant bwy yn weision
iddo ef ac i'w feibion, nes teyrnasu
o'r Persiaid :
21 I gj^flawni gair yr Arglwydd
tr^vy enau ° Jeremiab, nes "mwynbâu
o'r wlad ei Sabbatbau; canys yr
boll ddyddiau y hu 7ii yn angbyfan-
nedd, y gorpbwysodd hi, i gyfla\ìTii
deng mlỳnedd a tbri ugain.
22 IT Ac P yn y flAvyddyn gyntaf i
Cyrus brenbin Persia, fel y cj'f-
lawnid gair yr Arglwydd yr hwn
a ddyiuedivyd trwy enau i Jere-
miah, yr Arglwydd a gyffrodd ys-
pryd CjTus brenbin Persia, fel y
cyhoeddodd efe trwy ei boll freu-
biniaetb, a bynny mewn ysgrifen,
gan ddy^yedyd,
23 Fel byn y dy^ved Cyrus bren-
bin Persia, Arglavydd Dduw y nef-
oedd a roddodd boll deyrnasoedd y
ddaear i mi, ac efe a orcbymynodd
i mi adeiladu tŷ iddo yn Jerusalem,
yr bon sydd yn Judab. P\vy sydd
yn eicb mysg cbwi o'i boU bobl ef ?
yr Arglwydd ei Ddjjw /yddo gyd
âg ef, ac eled i iynu.
LLYFR EZRA.
PENNOD I.
1 Cyrus yn gorchymyn adeiladu y deml. 5 Y
bohl yn ynibarottôi i ddychwelyd yn eu hoi.
7 Cyrus yn rhoi yn ol lestri y deml i Sesbassar,
YN ""y flwyddyn gyntaf i Cyrus
brenbin Persia, i gyflawni gair
yr Arglwydd o enau Jeremiah, y
cyffrôdd yr Arglwydd yspryd Cy-
rus brenbin Persia, tel y ^ cyhoedd-
odd efe trwy ei boll deyrnas, a
hynny befyd mewn ysgrifen, gan
ddywedyd,
2 Fel byn y dywed Cyrus brenbin
Persia, Arglwydd Dduw y nef-
oedd a roddes i mi boll deyrnasoedd
y ddaear, ac efe ^ a orcbymynodd i
mi adeiladu iddo ef dŷ yn Jerusa-
lem, yr bon sydd yn Judah.
3 Pwy sydd o bonoch o'i hoU bobl
ef ? bydded ei Dduw gyd âg ef, ac
eled i fynu i Jerusalem, yr lion
sydd jTi Judab, ac adeiladed dŷ
Arglwydd Dduw Israel, (dyna y
Duw,) yr hvm. sydd yn Jerusalem.
4 A pbwy bynnag a adawyd mewn
un man lie y mae efe yn ymdeitbio,
^ cynnortb^vyed gAvyr ei wlad ef fig
arian, ac âg aur, ac û, golud, ac âg
anifeiliaid, gyd âg ewyllysgar oif-
rwm tŷ Dduw, yr hwn sydd yn
Jerusalem.
5 1Í Yna y cododd pennau-cencdl
Judab a Benjamin, a'r offeiriaid a'r
Lefiaid, a phob un y cyffrodd Duw
ei yspryd, i fyned i fynu i adeiladu
tŷ yr Arglwydd yr b^vn oedd ya.
Jerusalem.
6 A'r rbai oil o'u bamgylch a'u
* cynnortb^vyasant luvy â llestri ar-
ian, ac aur, a golud, ac âg anifeil-
iaid, ac fi phethau gwerthfai\T, heb
law yr byn oil a ofFrymmwyd yu
ewyllysgar.
7 1Í A'r brenbin Cyrus a ddug all-
aii lestri tŷ yr Arglwydd, '^y rbai
a ddygasai Nebuchodonosor allan
o Jerusalem, ac a roddasai efe yn
nhŷ ei dduwiau ei bun :
8 Y rhai bynny a ddug Cyrus
brenbin Persia allan tr^vy law Älith-
Enwau y teuluoedd
EZRA, II.
a ddycliwelasant o Bahilon.
Cyn
CRIST
Cylch
536.
<J Edrych
pen. Ô. 14.
5 Heb. tros-
glwyddiad.
a Neh.
&LC.
2 Neu,
Axar'iah.
Neh. 7. 7.
b Edrych
Neh. 7.10.
«Neh. 7. 11.
SNeu,
Binnui,
Neh. 7. 15.
redath y trysorydd, ac a'u rliifodd
hwynt at "^Sesbassar pennaeth Ju-
dah.
9 A dyma eu rhifedi hwynt ; Deg
ar hugain o gawgiau aur, mil o
gawgiau ariau, naw ar hugain o
gyiiiii,
10 Deg ar hugain o orflychau
aur, deg a phedwar cant o ail /ath
0 orflychau arian, a mil o lestri
eraill.
11 Yr hoU lestri, yn aur ac yn ar-
ian, oedd bum mil a phedwar cant
Y rhai hyn oil a ddug Sesbassar i
fynu gyd â'r '^ gaethglud a ddyg^\7d
i fynu o Babilon i Jerusalem,
PENNOD II.
1 Rhifedi y bohl a ddycJiicelodd, 36 aV offeir-
iaid, 40 aV Lefiaid, 43 a'r Nethiniaid, 55 a
gioeision Solomon, 62 aV offeiriaid ni fedrent
ddangos eu hachau. 64 Ithifedi y cwbl, au
golud. 68 Eu hqffrymmau.
A* DYMA feibion y dalaeth y
rhai a ddaeth i fynu o gaeth-
iwed y gaethglud, yr hon a gaeth-
gludasai Nebuchodonosor brenhin
Babilon i Babilon, ac a ddychwel-
asant i Jerusalem a Judah, pob un
i'w ddinas ei hun ;
2 Y rhai a ddaeth gyd â Zoro-
babel : Jesua, Nehemiah, ^ Seraiah,
Reelaiah, Mordecai, Bilsan, Mispar,
Bigfai, Rehum, Baanah. Rhifedi
gwŷr pobl Israel :
3 Meibion Paros, dwy fil a deu-
ddeg ac wyth ugain.
4 Meibion Sephatiah, tri chant a
deuddeg a thri ugain.
5 Meibion Arah, ^ saith gant a
phymtheg a thri ugain.
6 Meibion ''Pahath-Moab, o feibion
Jesua a Joab, dwy fil wyth cant a
deuddeg.
7 Meibion Elam, mu dau cant a
phedwar ar ddeg a deugain.
8 Meibion Zattu, naw cant a
phump a deugain.
9 Meibion Zaccai, saith gant a
thri ugain.
10 Meibion ^Bani, chwe chant a
dau a deugain.
11 Meibion Bebai, chwe chant a
thri ar hugain.
12 Meibion Azgad, mil dau cant
a dau ar hugain.
13 Meibion Adonicam, chwe chant
a chwech a thri ugain.
14 Meibion Bigfai, dwy fil ac onid
pedwar tri ugain.
15 Meibion Adin, pedwar cant a
phedwar ar ddeg a deugain.
479
16 Meibion Ater o Hezeciah, onid
dau pùm ugain.
17 Meibion Besai, tri chant a thri
ar hugain.
18 Meibion * Jorah, cant a deuddeg.
19 Meibion Hasum, dau cant a
thri ar hugain.
20 Meibion ^Gibbar, pymtheg a
phedwar ugain.
21 Meibion Bethlehem, cant a thri
ar hugain.
22 Gwŷr Netophah, onid pedwar
tri ugain.
23 G^^'ŷr Anathoth, cant ac wyth
ar hugain.
24 Meibion ''Azmafeth, dau a
deugain.
25 Meibion Ciriath-arim, Cephirah,
a Beeroth, saith gant a thri a deugaia
26 Meibion Ramah a Gaba, chwe
chant ac un ar hugain.
27 Gwŷr Michmas, cant a dau ar
hugain.
28 Gwŷr Bethel ac Ai, dau cant a
thri ar hugain.
29 Meibion Nebo, deuddeg a deu-
gain.
30 Meibion Magbis, cant ac onid
pedwar tri ugain.
31 Meibion "^Elam arall, mil dau
cant a phedwar ar ddeg a deugaia
32 Meibion Harim, tri chant ac
ugain.
33 Meibion Lod, "^ Hadid, ac Ono,
saith gant a phump ar hugain.
34 Meibion Jericho, tri chant a
phump a deugain.
35 Meibion Senaah, tair mil a
chwe chant a deg ar hugain.
36 11 Yr ofíeiriaid : meibion • Jc-
daiah, o dŷ Jesua, naw cant deg a
thri ugain a thri
37 Meibion '^Immer, mil a deuddeg
a deugain.
38 Meibion ^Pasur, mil dau cant
a saith a deugain.
39 Meibion ^ Harim, mil a dau ar
bymtheg.
40 1Í Y Lefiaid: meibion Jesua
a Chadmiel, o feibion ^Hodafiah,
pedwar ar ddeg a thri ugain.
41 1Í Y cantoriaid : meibion A-
saph, cant ac wyth ar hugain.
42 1Í Meibion y porthorion : se/
meibion Sàlum, meibion Ater,
meibion Talmon, meibion Accub,
meibion Hatita, meibion Sobai,
oedd oil gant ac onid un deugain.
43 1Í Y ' Nethiniaid : meibion Siha,
meibion Hasupha, meibion Tabba-
oth,
Cyn
CRIST
Cylch
536.
<Neu,
Hariph,
Neh. 7. 21.
6 Neu,
Gibeon,
Neh. 7. 25.'
8 Neu,
Beth-azma-
feth,
Neh. 7. 28.
d Edrych
ad. 7.
7 Neu,
Harid.
« 1 Chron.
24.7.
f 1 Chron.
24.14.
e I Chron.
9.12.
h 1 Chion.
24.8.
8 Neu,
Judah,
pen. 3. 9.
neu,
Hodefah,
Neh. 7. 43.
1 1 Chron.
9.2.
Rhifedi, golud, ac offrymmau
EZRA, III.
y rhai a ddychwelasant.
Cyn
CKIST
Cylch
536.
9 Neil,
Salmai.
2Neu,
Bazlith,
Keh. 7. 54.
k 1 Bren. 9.
21.
SNeu,
Perida,
Nsh. 7. 57.
i Neu,
jimon,
Neh. 7. 59.
1 Jos. 9. 21,
27.
1 Chron. 9.
2.
m 1 Bren.
9.21.
5 Neu,
Neh. 7. 61.
o 2 Sam.
17.27.
6 Heb. pr
halogwyd.
7 Neil,
Uywijad :
Ediych
Neh. 8. 9.
0 Eiod. 28.
30.
Num. 27.
21.
44 Meibion Ceros, mebion Siaha,
meibion Padon,
45 Meibion Lebanah, meibion
Hagabah, meibion Accub,
46 Meibion Hagab, meibion ^Sam-
lai, meibion Hanan,
47 Meibion Gidel, meibion Gahar,
meibion Reaiah,
48 Meibion Resin, meibion Ne-
coda, meibion Gazzam,
49 Meibion Uzza, meibion Paseah,
meibion Besai,
50 Meibion Asnah, meibion Me-
hunim, meibion Nephusim,
51 Meibion Bacbuc, meibion Ha-
cupha, meibion Harhur,
52 Meibion ^Basluth, meibion Me-
hida, meibion Harsa,
53 Meibion Barcos, meibion Sise-
ra, meibion Thamah,
54 JNIeibion Nesiah, meibion Ha-
tipha.
55 IT Meibion ^ gweision Solomon :
meibion Sotai, meibion Sophereth,
meibion ^ Peruda,
56 Meibon Jaalah, meibion Dar-
con, meibion Gidel,
57 Meibion Sephatiah, meibion
Hattil, meibion Pochereth o Seba-
im, meibion ^Ami.
58 Yr hoU ^ Nethiniaid, a meibion
"gweision Solomon, oedd dri chant
deuddeg a phedwar ugaia
59 A'r rhai hyn a aethant i fjnu o
Tel-melah, Tel-harsa, Cerub, ^ Adan,
ac Immer : ond ni fedrent ddangos
tŷ eu tadau, na'u hiliogaeth, ai o Is-
rael yr oeddynt :
60 Meibion Delaiah, meibion To-
biah, meibion Necoda, chwe chant
a deuddeg a deugain.
61 1Í A meibion yr offeiriaid: meib-
ion Habaiah, meibion Cos, meib-
ion ""Barzilai; yr hwn a gymmer-
asai wraig o ferched Barzilai y
Gileadiad, ac a alwasid ar eu henw
hwynt
62 Y rhai hyn a geisiasant eu hys-
grifen ym mhlith yr achau, ond ni
chafwyd hwynt : am hynny ^ y b^vr-
iwyd hwynt allan o'r offeiriadaeth.
63 AV '^Tirsatha a ddywedodd
wrthynt, na fwyttâent o'r pethau
sancteiddiaf, hyd oni chyfodai off-
eiriad âg "* Urim ac â Thummim.
64 1Í Yr holl dyrfa ynghyd, oedd
ddwy fil a deugain tri chant a thri
ugain :
65 Heb law eu gweision a'u mor-
wynion; y rhai hynny oedd saith
mil tri chant a dau ar bymtheg ar
hugain : ac yn eu mysg yr oedd dau
cant yn gantorion ac yn gantoresau.
QQ Eu meirch oedd saith cant ac
onid pedwar deugain ; eu mulod yn
ddau cant ac yn bump a deugain;
67 Eu camelod yn bedwar cant ac
yn bymtheg ar hugain ; eu hasynod
yn chwe mil saith cant ac ugain.
68 IT Ac o'r pennau-cenedl pan
ddaethant i dŷ yr Aeglwydd, yr hwn
oedd yn Jerusalem, rhai a offrym-
masant o'u gwaith eu hun tu ag at dŷ
yr Arglwydd, i'w gyfodi yn ei le.
69 Rhoddasant yn ol eu gallu i
Pdrysordy y gwaith, un fil a thri
ugain o ddracmonau aur, a phùm
mil o bunnoedd o arian, a chant o
wisgoedd offeiriaid.
70 Yna yr offeiriaid a'r Lefiaid,
a rhai o'r bobl, a'r cantorion, a'r
porthorion, a'r Kethiniaid, a drig-
asant yn eu dinasoedd ; a holl Is-
rael yn eu dinasoedd.
PENNOD HI.
1 Gosod i fynu yr allor. 4 Amled yr offrym-
mau. 7 Parottòi gweithwyr. 8 Gosod syl-
feini y deml gyd a llawenydd mawr a galar.
APHAN ddaeth y seithfed mis,
a meibion Israel yn eu dinas-
oedd, y bobl a ymgasglasant i Jeru-
salem megis un gwr.
2 Yna y cyfododd ^ Jesua mab Jo-
sadac, a'i frodyr yr offeiriaid, a ^Zo-
robabel mab Salathiel, a'i frodyr,
ac a adeiladasant aUor Duw Israel,
i offrymmu ami ofirymmau poeth,
fel ''yr ysgrifenasid y'nghyfraith Mo-
ses gwr Duw.
3 A hwy a osodasant yr allor ar ei
hystolion, (canys yr oedd amynt oih
pobl y wlad,) ac a ofirymmasant ar-
ni boeth-offrymmau i'r Arglwydd,
''poeth-ofirymmau bore a hwyr.
4 Cadwasant hefyd ^vyl y pebyll,
"*fel y mae yn ysgrifenedig, ac "a
offrymmasant boeth-aberth beu-
nydd dan rifedi, yn ol y ddefod,
dogn dydd yn ei ddydd ;
5 Ac wedi hynny y poeth-ofirwm
gwastadol, ac offrwm y newydd-loer-
au, a holl sanctaidd osodedig Avj'liau
yr Arglwydd, ofirAvm ewyílysgar
pob un a offi'ymmai o hono ei hun,
a offrymmasant i'r Arglwydd.
6 O'r dydd cyntaf i'r seithfed mis y
dechreuasant offrymmu poeth-off-
rymmau i'r Arglwydd. Ond teml
yr Arglwydd ni sylfaenasid etto.
7 Rhoddasant hefyd arian i'r seiri
maen, ac i'r seiri pren ; a bAvyd, a diod,
ac olew, i'r Sidoniaid, ac i'r Tyi'iaid,
Gosod sylfeini y deml.
EZRA, IV.
Rhwystro y gwaith.
Cyn
CRIST
Cylch
536.
f Act, 9. 36.
535.
SNeu,
Hoda
pen, 'i. 40.
8 1 Chron.
6. 31. a 16.
4. a 25. 1.
t Exod. 15.
21.
2 Chron. 7.
3,
Í 1 Chron.
16. 41.
Jer. 33. 11.
k Edrych
Hag. 2. 3.
• Edrych
ad. 7, 8, 9.
Cylch
678.
fc 2 Bren.
17.24.
a 19. 37.
am ddwyn coed cedr o Libanus hyd
y môr i * Joppa : yn ol caniattâd
Cyrus brenhin Persia iddynt hwy.
8 1Í Ac yn yr ail flwyddyn wedi eu
dyfod hwy i dŷ Dduw i Jerusalem,
yn yr ail mis, y dechreuodd Zoro-
babel mab Salathiel, a Jesua mab
Josadac, a'r rhan arall o'u brodyr
hwynt yr offeiriaid a'r Lefiaid, a'r
rhai oil a ddaethai o'r caethiwed i
Jerusalem ; ac a osodasant y Lefiaid,
0 fab ugeinmlwydd ac uchod, yn
olyg^vyr ar waith tŷ yr Arglwydd.
9 Yna y safodd Jesua, a'i feibion
a'i frodyr, Cadmiel a'i feibion, meib-
ion ^ Judah yn gy ttûn, i oruchwylio
ar weithwyi" y gwaith yn nhŷ Dduw :
meibion Henadad, ^'u meibion hwy-
thau a'u brodyr y Lefiaid.
10 A phan oedd y seiri yn sylfaenu
teml yr Arglwydd, hwy a osodas-
ant yr oö*eiriaid yn eu gwisgoedd
âg udgyrn, a'r Lefiaid meibion
Asaph â symbalau, i foliannu yr
Arglwydd, yn ol ^ordinhad Da-
tydd brenhin IsraeL
11 A ^'hwy a gyd-ganasant, wrth fol-
iannu ac wrth glodfori yr Arglwydd,
mai da oedd, 'mai yn dragywydd yr
ydoedd ei drugaredd ef ar Israel. A'r
holl bobl a floeddiasant â bloedd
fawr, gan foliannu yr Arglwydd,
am sylfaenu tŷ yr Arglwydd.
12 Ond Uawer o'r ofíeiriaid a'r
Lefiaid, a'r pennau-cenedl, y rhai
oedd hen, ac a welsent y tŷ cyntaf,
^wrth sylfaenu y tỳ hwn yn eu
golwg, a wylasant â lief uchel; a
Uawer oedd yn dyrchafu lief mewn
bloedd gorfoledd :
13 Fel nad oedd y bobl yn adnab-
od sain bloedd y llawenydd oddi
wrth sain wylofain y bobl : canys y
bobl oedd yn bloeddio â bloedd
fawr, a'r swn a glywid ym mheU.
PENNOD IV.
1 Gwrthwynebwyr Judah, am na chyrihwysid
iddynt adeiladu y deml gyd a'r Ivddewon,
yn ceisio llestair ei hadeiladu hi. 7 Eu llyth-
yrau hwy at Artaxerxes. 17 Gorchymyn
Artaxerxes. 23 Rhwystro adeiladu y deml.
YNA ^gwrthwynebwyr Judah a
Benjamin a glywsant fod meib-
ion y gaethglud yn adeiladu y deml
i Arglwydd Dduw Israel ;
2 Ac a ddaethant at Zorobabel, ac
at y pennau-cenedl, ac a ddywedas-
ant wrthynt, Adeiladwn gyd â chwi :
canys fel chwithau y ceisiwn eich
Duw chwi ; ac iddo ef yr ydym ni
yn aberthu, er dyddiau ^Esarhàdon
brenhin Assyria, yr hwn a'n dug ni
i fynu yma.
3 Eithr dywedodd Zorobabel a
Jesua, a'r rhan arall o bennau-cenedl
Israel, wrthynt, '^Nid yw i chwi ac
i ninnau adeiladu tŷ i'n Duw ni;
eithr nyni a gyd-adeiladwn i Ar-
glwydd Dduw Israel, megis y'n
gorchymynodd *y brenhin Cyrus,
brenhin Persia.
4 * A phobl y wlad oedd yn anghys-
uro pobl Judah, ac yn eu rhwystro
hwy i adeiladu,
5 Ac yn cyflogi cynghorwyr yn eu
herbyn hwynt, i ddiddymmu eii
cynghor hwynt, holl ddyddiau Cy-
rus brenhin Persia, a hyd deyrnas-
iad Darius brenhin Persia.
6 Ac yn nheyrnasiad Ahasferus,
yn nechreuad ei deyrnasiad ef, yr
ysgrifenasant atto achwyn yn erbyn
trigolion Judah a Jerusalem.
7 1Í Ac yn nyddiau Artaxerxes
yr ysgrifenodd ^Bislam, Mithredath,
Tabeel, a'r rhan arall o'u ^cyfeillion,
at Artaxerxes brenhin Persia; ac
ysgrifen y llythyr a ysgrifenwyd yn
Syriaeg, ac a eglurwyd yn Syriaeg.
8 Rehum y cofiadur a Simsai yr
ysgrifenydd a ysgrifenasant lythyr
yn erbyn Jerusalem at Artaxerxes
y brenhin, fel hyn :
9 Yna yr ysgrifenodd Rehum y
Cofiadur, a Simsai yr ysgrifenydd,
a'r rhan arall o'u ^cyfeillion, y Dina-
iaid, yr Apharsathchiaid, y Tarpel-
iaid, yr Apharsiaid, yr Archefiaid, y
BabUoniaid, y Susanchiaid, y De-
hafiaid, yr Elamiaid,
10 A'r rhan arall o'r bobl y rhai a
ddug Asnappar mawr ac enwog, ac
a osododd efe yn ninasoedd Sama-
ria, a'r rhan arall tu yma i'r afon,
^ a'r amser a'r amser.
11 IT Dyma ystyr y llythyr a anfon-
asant atto ef, sef at Artaxerxes y
brenhin; Dy wasanaethwyr o'r tu
yma i'r afon, a'r amser a'r amser.
12 Bid hysbys i'r brenhin, fod yr
luddewon a ddaethant i fynu oddi
wrthyt ti attorn ni, wedi dyfod i
Jerusalem, ac yn adeiladu y ddinas
wrthryfelgar ddrygionus, a'r mur-
iau a sylfaenasant hwy, ac a gyd-
wniasant y sylfaenau.
13 Yn awr bydded hysbys i'r bren-
hin, OS adeiledir y ddinas hon, a
gorphen ei chaerau, na roddant na
thoU, na theyrnged, na threth ; felly
y drygi ^ drysor y brenhinoedd.
14 Ac yn awr o herwydd ein bod
Cyn
CRIST
Cylch
678.
c Neh. 2.
20.
d pen. 1. 1,
2,3.
534.
« pen. 3. 3.
529.
522.
2Neu,
mewn
heddwch.
S lleb.
cj/feiUach.
4 Cald.
ci/feillaeh.
Cylch
678.
e Cald.
Cecneth :
Felly ad.
11, 17. a
pen. 7. 12.
522.
«Neu,
ardrelh,
neu, aUu.
Attal adeîladu y deml.
EZRA, V.
Llythyr Tatnai at Dafìus.
Cyn
CRIST
522.
7 Ciild. ein
halUu d
halen llys,
&.C.
8 Onld.
cijfeillach.
520.
520.
« Hag. 1. 1.
b Zech. 1. 1.
ni yn cael '^ ein cynhaliaeth o lys y
brenhin, ac nad oedd weddaidd i ni
weled gwarth y brenhin ; am hynny
yr anfonasom ac yr hysbysasom i'r
brenhin,
15 Fel y ceisier yn Uyfr historian
dy dadau: a thi a gei yn Uyfr yr
historian, ac a elli wybod, fod y
ddinas hon yn ddinas wrtliryfelgar,
niweidiol i frenhinoedd a thaleith-
iau, a bod yn gwneuthur brad-fwriad
0 fewn hon er ys talm : am hynny
y dinystriwyd y ddinas hon.
16 Yr ydym yn hysbysu i'r bren-
hin, OS y ddinas hon a adeiledir, a'r
muriau a sylfaenir, Avrth hynny ni
fydd i ti ran o'r tu yma i'r afon.
17 TÍ Yiia yr anfonodd y brenhin air
at Rehum y cofiadur, a Simsai yr
ysgrifenydd, a'r rhan arall o'u ^ cyf-
eillion hAvynt y rhai a drigent yn
Samaria, ac at y lleill o'r tu hwnt
i'r afon, Tangnefedd, a'r amser a'r
amser.
18 Y llythyr a anfonasoch attaf, a
ddarllemvyd yn eglur ger fy mron.
19 A mi a osodais orchymyn, a
chTviliwyd ; a chafwyd fod y ddinas
hon er ys talm yn ymddyrchafu yn
erbyn brenhinoedd, a gv/neuthur
ynddi anufudd-dod a gwrthrjfel.
20 A brenhinoedd cryfion a fu ar
Jerusalem, yn llywodraethu ar bawb
o'r tu hwnt i'r afon ; ac iddynt hwy
y rhoddid toll, teyrnged, a threth.
21 Yn awr rhoddwch orchymyn, i
beri i'r gwŷr hynny beidio, ac nad
adeilader y ddinas honno, hyd oni
rodd^vyf fi orchymyn etto.
22 A gwyliwch wneuthur yn am-
ryfus yn hyn : paham y tyf niwed
i ddrygu y brenhinoedd ?
23 11 Yna pan ddarllenwyd ystyr
llythyr Artaxerxes y brenhin o flaen
Rehum a Simsai yr ysgrifenydd, a'u
cyfeillion, liAvy a aethant i fynu ar
frys i Jerusalem at yr luddewon,
ac a wnaethant iddynt beidio trwy
fraich a chryfder.
24 Yna y peidiodd gwaith tŷ Dduw
yr hAvn sydd yn Jerusalem ; ac y
bu yn sefyll hyd yr ail flwyddyn o
deyrnasiad Darius brenhin Persia.
PENNOD V.
1 Zorohabel a Jesua, wedi eu hannog gan
Haggai a Zechar'iah, yn rhwyddhâu adeiladu
y deml. 3 Tatnai a Setharboznai heb allel
rhwystro yr luddewon. 6 Eu llythyr hwy at
Darius yn erbyn yr luddewon.
NA y prophwydi, "Haggai y
prophwyd, a ''Zechariah mab
Y
Ido, a brophwydasant i'r luddewon
oedd yn Judah ac yn Jerusalem ;
yn enw Duw Israel y prophwyd-
asant iddynt.
2 Yna Zorobabel mab Salathiel, a
Jesua mab Josadac, a godasant, ac
a ddechreuasant adeiladu tŷ Dduw
yr hwn sydd yn Jerusalem: a phro-
phwydi Duw oedd gyd â hA\7nt jo.
eu cynnorthwyo.
3 1Í Y pryd hwnnw y daeth attynt
hwy Tatnai tywysog y tu yma i'r
afon, a Setharboznai, a'u cyfeillion,
ac fel hyn y dywedasant Avrthynt ;
P^vy a roddes i chwi orchymyn i
adeiladu y tŷ hwn, ac i sylfaenu y
muriau hyn ?
4 *= Yna fel hyn y dywedasom wrth-
ynt; Beth yw enwau y gwŷr a
adeiladant yr adeiladaeth yma ?
5 A *golwg eu Duw oedd ar henur-
iaid yr luddewon, fel na wnaethant
iddynt beidio, nes dyfod yr achos at
Darius : ac yna yr attebasant triuy
lythyr am h}Ti.
6 IT Ystyr y llythyr a anfonodd
Tatnai tywysog y tu yma i'r afon,
a Setharboznai, a'i gyfeillion yr
Apharsachiaid, y rhai oedd o'r tu
yma i'r afon, at y brenhin Darius :
7 Anfonasant lythyr atto ef, ac fel
hyn yr ysgrifenasid ^ynddo; Pob
heddwch i'r brenhin Darius.
8 Bydded hysbys i'r brenhin, fyn-
ed o honom ni i dalaeth Judea, i
dy y Duw ma^vr, a bod yn ei adeil-
adu ef â meini ^mawr, a bod yn
gosod coed yn ei barwydydd ef ; a
bod y gwaith yn myned rhagddo
ar frys, a'i fod yn llwyddo yn eu
dwylaw hwynt.
9 Yna y gofynasom i'r henuriaid
hynny, ac a ddywedasom wrthynt
fel hyn ; Pwy a roddes i chwi or-
chymyn i adeiladu y tŷ hwn, ac i
sylfaenu y mur yma ?
10 Gofynasom hefyd iddynt eu
henwau, fel yr hysbysem i ti, ac fel
yr ysgrifenem enwau y gwŷr oedd
yn bennau iddynt.
11 A'r geiriau hyn a attebasant
hwy i ni, gan ddywedyd, Nyni yd-
ym weision Duw nef a daear, ac yn
adeiladu y tŷ yr h^vn a adeiladAvyd
cyn hyn lawer o flynyddoedd; a
brenhin mawr o Israel a'i hadeilad-
odd, ac * a'i seiliodd ef
12 Eithr ^wedi i'n tadau ni ddigio
Duw y nefoedd, efe a'u rhoddes
hwynt yn Haw ^ Nebuchodonosor
brenhin Babilon, y Caldead ; a'r tŷ
Darius yn ail-orchymyn
EZRA, VL
adeiladu y deml.
Cyn
CEIST
519.
536.
b pen. 1. L
I pen. 1. 7,
8. a 6. 5.
<Neu.
rhaglaw.
519.
2 Cald.
dyrchefid,
8Neu,
Ecbatana,
neu, melon
tiet.
• 1 Bren. 6.
b6.
>> pen. 1. 7,
8. a 5. 14.
«OaM.
ifyned.
hwn a ddinystriodd efe, ac a gaeth-
gludodd y bobl i Babilon.
13 Ond ''yn y flvvyddyn gyntaf i
Cyrus brenliin Babilon y rhoddes y
brenhin Cyrus orcliymyn i adeiladu
y tŷ Dduw hwn.
14 A *llestri tŷ Dduw licfyd o aur
ac arian, y rhai a ddygasai Nebu-
chodonosor o'r deml yn Jerusalem,
ac a'u dygasai i deml Babilon, y rhai
hynny a ddug y brenhin Cyi'us allan
0 deml Babilon, a rhoddwyd hwynt
i un Sesbassar ivrth ei enw, yr hwn
a osodasai efe yn * dywysog ;
15 Ac efe a ddywedodd wrtho,
Cymmer y Uestri hyn, dos, dwg
hwynt i'r deml yn Jerusalem, ac
adeilader tŷ Dduw yn ei le.
16 Yna y daeth y Sesbassar hwnnw,
ac a osododd sylfaeni tŷ Dduw yn
Jerusalem. Ac o'r pryd hwnnw
hyd yr awr hon yr yclys yn ei ad-
eiladu, ac nis gorphemvyd ef.
17 Ac yn awr, os da gan y brenhin,
ceisier yn nhrysordy y brenhin yna
yn BabUon, a ddarfu i'r brenhin
Cyrus osod gorchymyn am adeiladu
y tŷ Dduw hwn yn Jerusalem ; ac
anfoued y brenhin ei ewyllys attorn
am y peth hyn.
PENNOD VI. ,
1 Darius, wedi gweled gorchymyn Cyrus, yn
i-hoi gorchymyn newydd i yrru gwaiih y
deml ym mlaen. 13 Gorphen y deml, trwy
gymmorth y gelynion, a chyfarwyddiad y
prophwydi. 16 Cadw gwyl y cyssegriad,
19 a gwyl y Paso.
YNA y brenhin Darius a osod-
odd orchymyn ; a chwiliwyd
yn nhŷ y llyfi-au, lie y ^cedwid y
trysorau yn Babilon.
2 A chafwyd yn ^ Achmetha, yn y
llys yn nhalaeth Media, ryw lyfr, ac
fel hyn yr ysgrifenasid ynddo yn
goffadwriaeth :
3 Yn y flwyddyn gyntaf i'r bren-
hin Cyrus y gosododd y brenhin
Cyrus orchymyn am dŷ Dduw o
fewn Jerusalem, Adeilader y tŷ, y
fan He yr aberthent aberthau, a
gwnaer yn gadam ei sylfeini ; yn
dri ugain cufydd ei uchder, ac yn
dri ugain cufydd ei led :
4 °Yn dair rhes o feini mawr, a
rhes o goed newydd : a rhodder y
draul o dỳ y brenhin.
5 A *" Uestri tŷ Dduw hefyd, yn aur
ac yn arian, y rhai a ddug Nebu-
chodonosor o'r deml yn Jerusalem,
ac a ddug efe adref i Babilon,
rhodder hwynt ^i'w dwyn i'r deml
483
yn Jerusalem, i'w He, a gosoder
hivynt yn nhŷ Dduw.
6 Yn awr Tatnai tywysog y tu
h"vvnt i'r afon, Setharboznai, a'ch
^ cyfeillion yr Apharsachiaid, y rhai
ydych o'r tu hwnt i'r afon, ciliwch
oddi yno.
7 Gadêwch yn Uonydd waith tŷ
Dduw hwn : adeiladed tywysogion
a henuriaid yr luddeAVon y tŷ hwn i
Dduw yn ei le.
8 Gosodais hefyd orchymyn am yr
hyn a wnewch i henuriaid yi- ludd-
ewon hyn wrth adeiladu y tŷ Dduw
hwn ; mai o gyfoeth y brenhin, sef
o'r deymged o'r tu hYnit i'r afon, y
rhoddir traul i'r g^vyr hyn, fel na
pheidio y gwaitli.
9 A'r hyn afyddo anghenrheidiol
i boeth-ofírymmau Duw y nefoedd,
yn eidionau, neu yn hyrddod, neu
yn ŵyn, yn yd, yn halen, yn win, ac
yn olew, yn ol yr hyn a ddywedo yr
offeiriaid sydd yn Jerusalem, rhodd-
er iddynt bob dydd yn ddibaid :
10 Fel yr oflrymmont aroglau
^peraidd i Dduw y nefoedd, ac y
gweddiont dros einioes y brenhin,
a'i feibion.
11 Gosodais hefyd orchymyn, pa
ddyn bynnag a nemdio y gair hwn,
tynner coed o'i dŷ ef, a gosoder i
sefyll, ac ar hwnnw '^croger ef; a
bydded ei dŷ ef yn dommen am
hynny.
12 A'r Duw, yr hwn a wnaeth i'w
enw breswylio yno, a ddinystria bob
brenhin a phobl a estyno ei law i
newidio ac i ddistrywio y tŷ hwn
eiddo Duw yn Jerusalem. Myfi Da-
rius a osodais y gorchymyn ; gwnel-
er ef yn ebrwydd.
13 % Yna Tatnai tywysog y tu yma
i'r afon, Setharboznai, a'u cyfeillion,
megis yr anfonodd y brenhin Darius,
felly y gwnaethant yn ebrwydd.
14 A henuriaid yr luddewon a
adeiladasant, ac a Iwyddasant trwy
brophwydoliaeth Haggai y pro-
pliAvyd, a Zechariah mab Ido ; i'e,
adeiladasant, a gorphenasant, wrth
orchymyn Duw Israel, ac wrth
^orchymyn *= Cyrus a "^Darius, ac
• Artaxerxes brenhin Persia.
15 A'r tỳ hwn a orphen^vyd y tryd-
ydd dydd o fis Adar, pan oedd y
chweched flwyddyn o deyrnasiad y
brenhin Darius.
16 IF A meibion Israel, yr offeir-
iaid a'r Lefiaid, a'r rhan arall o feib-
ion y gaethglud, a ^gyssegrasant y
Cyn
CRIST
519.
B Cald.
ci/feiUaoh,
8 Oald. lion-
yddwch.
^ Oald.
difeiher.
8 Cald.
gyfraith.
oad.3.
pen. 1. 1.
a 5. 13.
515.
d pen. 4, 24.
6 pen. 7. 1.
2 Chron. 7.
5.
Cadw gwyl y Base.
EZRA, VII.
Artaxerxes yn anfon Ezra
B pen. 8. 35.
h Num. 3.
6. a 8. 9.
Edrych
Exod.l2 6.
9Heb.
f gryfhâu
eu dwijlaw
hwynt.
457.
a Neh. 2. 1.
b 1 Chron.
6.14.
c ad. 11, 21.
d ad. 9.
pen. 8, 22,
e Edrych
pen. 8. 15,
&c.
tŶ hwn eiddo Duw mewn Uawen-
ydd;
17 Ac ^ a onrymmasant wrtn gys-
segru y tŷ hwn eiddo Duw, gant o
ychain, dau cant o hyrddod, ped-
war cant o ŵyn, a deuddeg o fychod
geifr, yn bech-aberth dros Israel,
yn ol rhifedi Uwythau Israel.
18 Gosodasant heiyd yr offeiriaid
yn eu dosparthiadau, a'r Lefiaid yn
eu cylchoedd hwythau, i wasanaeth
Duw yn Jerusalem, yn ol ysgrifen
Uyfr Moses.
19 Meibion y gaethglud hefyd a
gadwasant y Pasc ^ ar y pedwerydd
dydd ar ddeg o'r mis cyntaf.
20 Canys yr offeiriaid a'r Lefiaid a
ymlanhasant yn gyttûn, yn Ian i gyd
oil, ac a aberthasant y Pasc dros
holl feibion y gaethglud, a thros eu
brodyr yr offeiriaid, a throstynt eu
hunain.
21 A meibion Israel, y rhai a ddy-
chwelasent o'r gaethglud, a phob
un a ymneillduasai oddi wrth halog-
edigaeth cenhedloedd y wlad attynt
hwy, i geisio Akglwydd Dduw Is-
rael, a fwyttasant,
22 Ac a gadwasant wjl y bara
croyw saith niwrnod mewn llawen-
ydd: canys yr Akglwydd a'u 11a-
wenhasai hwynt, ac a droisai galon
brenhin Assyria attynt hwy, ^i'w
cynnorthwyo hwynt y'ngwaith tŷ
Dduw, Duw Israel
PENNOD VII.
1 Ezra yn myned i fynu i Jerusalem, 11 wedi
cael cennad a gorchymyn gan Artaxerxes;
27 ac yn hendithio Duw am ei drugaredd.
AC wedi y pethau hyn, yn nheyrn-
Xjl asiad * Artaxerxes brenhin Per-
sia, Ezra, ''mab Seraiah, fab Aza-
riah, fab Hilciah,
2 Fab Sàlum, fab Sadoc, fab Ahi-
tub,
3 Fab Amariah, fab Azariah, fab
Meraioth,
4 Fab Zerahiah, fab Uzzi, fab
Bucci,
5 Fab Abisua, fab Phinees, fab
Eleazar, fab Aaron yr offeiriad pen-
naf :
6 Yr Ezra hwn a aeth i fynu o
Babilon; ac efe oedd ^" ysgrifenydd
cyflym y'nghyfraith Moses, yr hon a
roddasai Aeglwydd Dduw Israel :
a'r brenhin a roddes iddo ef ei holl
ddymuniad, ^ fel yr ydoedd Haw yr
Akglwydd ei Dduw arno ef.
7 A rhai a aethant i fynu o feib-
ion Israel, ac o'r offeiriaid, ^ a'r Lef-
iaid, a'r cantorion, a'r porthorion,
^a'r Nethiniaid, i Jerusalem, yn y
seithfed flwyddyn i'r brenhin Ar-
taxerxes.
8 Ac efe a ddaeth i Jerusalem yn
y pummed mis, yr hwn oedd yn y
seithfed flwyddyn i'r brenhin.
9 Canys ar y dydd cyntaf o'r mis
cyntaf ^y dechreuodd efe fyned i
fynu o Babilon ; ac ar y dydd cyn-
taf o'r pummed mis y daeth efe i
Jerusalem, fel yr oedd daionus law
ei Dduw gyd âg ef.
10 Canys Ezra a barottoisai ei gal-
on i geisio cyfraith yr Akglwydd,
ac i'w gwneuthur, ac 1 ddysgu yn
Israel ddeddfau a bamedigaethau.
11 IF A dyma ystyr y Uythyr a
roddodd y brenhin Artaxerxes i
Ezra jT offeiriad a'r ysgrifenydd,
se/ysgrifenydd geiriau gorchymyn-
ion yr Akglwydd, a'i ddeddfau ef
i Israel.
12 Artaxerxes «brenhin y bren-
hinoedd at Ezra yr offeiriad, ^ys-
grifenydd deddf Duw y nefoedd,
perffaith dangnefedd, a'r amser a'r
amser.
13 Myfi a osodais orchymyn, fod i
bwy bynnag yn fy nheyrnas i o bobl
Israel, ac o'i offeiriaid ef, a'i Lefiaid,
sydd ewyllysgar 1 fyned i Jerusa-
lem, gael myned gyd â thi.
14 O herwydd dy anfon di oddi
wrth y brenhin, a'i ^ saith gynghor-
iaid, i ymweled â Judah ac â Jeru-
salem, wrth gyfraith dy Dduw yr
hon sydd yn dy law di ;
15 Ac i ddwyn ' yr arian a'r aur a
oflrymmodd y brenhin a'i gynghor-
iaid, o honynt eu hunain, 1 Dduw
Israel, yr li^vn y mae ei breswylfa
yn Jerusalem,
16 A'r holl arian a'r aur a fedrych
ei gael yn holl dalaeth Babilon, gyd
âg offrymmau gwirfodd y bobl a'r
offeiriaid, y rhai a offrymmant o
honynt eu hunain tu ag at dy eu
Duw yn Jerusalem :
17 Fel y prynech yn ebrwydd
a'r arian hynny ychain, hyrddod,
ŵyn, a'u bwyd-offrymmau, a'u diod-
ofíìymmau, a'u hofírwm hwynt ar
allor tŷ eich Duw yn Jerusalem.
18 A'r hyn a fyddo da gennjrt ti,
a chan dy frodyr, ei wneuthur a'r
rhan arall o'r arian a'r aur, gwnewch
yn ol ewyllys eich Duw.
19 A'r Uestri, y rhai a roddwyd i ti
i wasanaeth tŷ dy Dduw, dod adref
o flaen dy Dduw yn Jerusalem.
Cyn
CKIST
457.
f pen. 2. 43.
457.
Cylch
457.
2Neu,
efe oedd
sylfaen
myned i
fynu.
e Ezec. 26.
7.
Dan. 2. 37.
3 Neu, ys-
grifenydd
perffaith
deddf Duw
y nefoedd
tangnef-
edd, &c.
h Est. 1. 14.
i pen. 8. 25.
i fynu i Jerusalem,.
EZRA, VIII. Yrhai a ddychivelasant o Bdbilon,
Cyn
CRIST
Cylch
457.
4Heb.
sydd ivrth
gyfraiih.
8 Gald. ddi-
wreiddiò.
i pen. 9, 9.
1 Edrych
pen. 5. 5.
457.
20 A pheth bynnag ychwaneg a
fyddo anglienraid i dŷ dy Dduw,
yr hyn a ddigwyddo i ti ei roddi, a
roddi di o drysordy y brenhin.
21 A minnau y brenhin Artaxerxes
ydwyf yn gosod gorchymyn i holl
drysoi-Avyr y tu hwnt i'r afon, beth
bynnag a geisio Ezra, offeiriad, ac
ysgrifenydd deddf Duw y nefoedd,
gennych, gwneler yn ebrwydd ;
22 Hyd gàn talent o arian, a hyd
gàn corns o wenitli, a hyd gàn bath
o win, a hyd gàn bath o olew, a
halen heb fesur.
23 Beth bynnag *yw gorchymyn
DuAV y nefoedd, gwneler yn ddyfal
i dy Duw y nefoedd : canys paham
y byddai IKdiowgrwydd yn erbyn
teyrnas y brenhin al feibion ?
24 Yr ydym yn hysbysu i chwi
hefyd, am yr holl offeiriaid, a'r Lef-
iaid, cantorion, porthorion, Nethin-
iaid, a gweinidogion y tŷ Duw hwn,
na ellir bwrw arnynt doU, na theyrn-
ged, na threth.
25 Titliau, Ezra, yn ol doethineb
dy Dduw, yr hwn sydd yn dy law,
gosod SAvyddogion a bam^vyr, i
farnu yr holl bobl o'r tu hwnt i'r
afon, y rhai oil a fedrant gyfraith
dy Dduw; a dysgwch y rhai nis
medrant.
26 A phAvy bynnag ni ^vnelo gyf-
raith dy Dduw, a chyfraith y bren-
hin, gwneler barn yn ebrwydd arno
ef, pa un bynnag ai i farwolaeth,
ai i'w ^ ddeol, ai i ddir^vy o ddâ, ai i
garchar.
27 1IBendigedig/y6?6?o Arglwydd
Dduw ein tadau, yr hwn a rodd-
es fel hyn y'nghalon y brenhin, i
harddu tŷ yr Arglwydd yr hwn
sydd yn Jerusalem :
28 Ac ^ a barodd i mi drugaredd o
flaen y brenhin a'i gynghoriaid, ac
o flaen holl gedyrn dywysogion y
brenhin. A mi a gynnorthwywyd,
fel yr oedd ^ Haw yr Arglwydd fy
Nuw arnaf fi, a chesglais o Israel
bennaethiaid i fyned i fynu gyd â
mi.
PENNOD VIII.
1 Pa rai a ddychwelasant gyd âfj Ezra o Ba-
hilon. 15 Ezra yn dan/on at Ido am weinid-
ogion i'r deml: 21 yn cadw ympryd : 24 yn
gorchymyn y trysorau i gadwraeih yr offeir-
iaid. 31 Yhohl yn dyfod o Aha/a i Jerusa-
lem. û3 Pwyso y trysor yn y deml. 36 Rhoi
gorchymyn y brenhin at y pendefigion.
DYMA eu pennau-cenedl
hwynt, a'u hachau, y rhai a
aeth i fynu gyd â mi, yn nheyrn-
485
asiad Artaxerxes y brenhin, allan
o Babilon.
2 0 feibion Phinees ; Gersom : o
feibion Ithamar ; Daniel : o feibion
Dafydd ; ^ Hattus :
3 0 feibion Sechaniah, o feibion
•^ Pharos; Zechariah : a chyd âg ef
y rhifwyd wrtli eu hachau gant a
deg a deugain o wrrywiaid.
4 0 feibion Pahath-Moab ; Eliho-
enai mab Zerahiah, a chyd âg ef
ddau cant o wrrywiaid.
5 0 feibion Sechaniah; mab Ja-
haziel, a chyd âg ef dri chant o wr-
rywiaid.
6 O feibion Adin hefyd ; Ebed
mab Jonathan, a chyd âg ef ddeg a
deugain o wrrywiaid.
7 Ac o feibion Elam ; Jesaiah
mab Athaliah, a chyd âg ef ddeg a
thri ugain o wrrywiaid.
8 Ac o feibion Sephatiah ; Zeba-
di'ah mab Michael, a chyd âg ef
bedwar ugain o wi'rywiaid.
9 0 feibion Joab ; Obadiah mab
Jehiel, a chyd âg ef ddau cant a
deunaw o ^vrrymaid.
10 Ac o feibion Selomith ; mab
Josiphiah, a chyd âg ef wyth ugain
o wrrywiaid.
11 Ac o feibion Bebai; Zechariah
mab Bebai, a chyd âg ef wyth ar
hugain o wrrywiaid.
12 Ac o feibion Azgad ; Johanan
^mab Haccatan, a chyd âg ef ddeng
mab a chant
13 Ac o feibion olaf Adonicam,
dyma hefyd eu henwau hwynt, Eli-
phelet, Jeiel, a Semaiah, a chyd â
hwynt dri ugain o ^vi'rywiaid.
14 Ac o feibion Bigfai ; Uthai, a
^Zabbud, a chyd â hwynt ddeg a
thri ugain o wrrywiaid.
15 1Í A chesglais h^vynt wrth yr
afon sydd yn myned i Ahafa ; ac yno
y gwersyllasom ni dridiau : a mi a
ystyriais y bobl, a'r offeiriaid, ond
ni chefais yno neb o feibion Lefi.
16 Yna yr anfonais am Eliezer,
am Ariel, am Semaiah, ac am Elna-
than, ac am Jarib, ac am Elnathan,
ac am Nathan, ac am Zechariah,
ac am Mesùlam, y pennaethiaid ;
ac am Joiarib, ac am Elnathan, y
rhai doethion :
17 A rhoddais orchymyn gyd â
hwynt at Ido, pennaetli yn y fan a
ehvir Chasiphia ; a * gosodais yn eu
pennau hwynt eiriau i'w traethu
wrth Ido, a'i frodyr y Nethiniaid,
yn y fan a elwir Chasiphia, fel y
Q3
Cyn
CRIST
457.
1 1 Chron.
b pen. 2. 3.
2 Neil,
y mab
ieuangaf.
Zaccur.
Cylch
4Ò7.
4 FArych
■Z Sam. It
3,19.
Pwyso y trysor.
EZRA, IX
Ezra yn gqfidio,
Cyn
CRIST
Cylch
457.
c Edi-vch
pen. "2. 43.
d Lef. 16.
29.
e Felly
1 Cor. 9. 15.
' pen. 7. 15,
16.
àỳ
6Hcb.
ddy.nunol.
dygent attorn ni weinidogion i
ein Duw.
18 A h^vy a ddygasant attorn, fel yr
oedd daionus law ein Duw arnom
ni, wr deallgar o feibion Mahli, fab
Lefi, fab Israel, a Serebiah, al feib-
ion, a'i frodyr, ddeunaw ;
19 A Hasabiah, a chyd âg ef Je-
saiah o feibion Merari, a'i frodyr,
a'u meibion, ugain ;
20 Ac ''o'r Nethiniaid, a roddasai
Dafydd a'r tywysogion y'ngwasan-
aeth y Lefiaid, dau cant ac ugain o
Nethiniaid : hwynt oil a hysbysasid
erbyn etc henwau.
21 11 Ac yno, Avrth afon Aliafa, y
cylioeddais ympryd, i '^ ymgystudd-
io ger bron ein Duw ni, i geisio
ganddo ef ffordd uniaAvn i ni, ac i'n
plant, ac i'n golud olL
22 Canys *cyAvilydd oedd gennyf
geisio gan y brenhin fyddin a gwŷr
meirch, i'n cynnorthwyo rhag y gelyn
ar y ffordd: canys Uefarasem wrtli
y brenhin, gan ddywedyd, Llaw ein
Duw ni sydd er daioni ar bawb a'i
ceisiant ef, a'i gryfder a'i ddigter yn
erbyn pawb a'i gadawant ef
23 Am hynny yr ymprydiasom ac
yr ymbiliasom â'n Duw am hyn ;
ac efe a wrandawodd arnom.
24 IF Yna y neillduais ddeuddeg o
bennaethiaid yr offeiriaid, Serebiah,
Hasabiah, a deg o'u brodyr gyd â
hwynt;
25 Ac a bwysais attynt hvry ^yr ar-
ian, a'r aur, a'r Uestri, se/oíírwm tŷ
ein Duw ni, yr hyn a offrymmasai
y brenhin, a'i gynghoriaid, a'i dy-
wysogion, a holl Israel, y rhai a
gawsid yno.
26 lë, pwysais i'w dwylaw hwynt
chwe chant a deg a deugain talent
o arian, ac o lestri arian gan talent,
a chàn talent o aur ;
27 Ac ugain o orflychau aur o fil
o ddracmonau; a dau lestr o bres
melyn da, mor ^ brydferth ag aur.
28 A dywedais wrthynt, Sanct-
aidd ydycli chwi i'r Arglwydd ;
a'r Uestri ydynt sanctaidd; yr ar-
ian hefyd a'r aur sydd ofírwm
gwirfodd i Arglwydd Dduw eich
tadau.
29 Gwyliwch, a chedwch hwynt,
hyd oni phwysoch hwynt ger bron
pennaethiaid yr offeiriaid a'r Lef-
iaid, a phennau-cenedl Israel yn
Jerusalem, y'nghelloedd tŷ yr Ar-
glwydd.
30 Felly yr offeiriaid a'r Lefiaid a
gymmerasant bwys yr arian, a'r
aur, a'r Uestri, iiio dwyn i Jerusa-
lem i dŷ ein Duw ni.
31 H A chychwynasom oddi wrth
afon Ahafa, ar y deuddegfed dydd
o'r mis cyntaf, i fyned i Jerusalem :
a 8 Uaw ein Duw oedd arnom ni, ac
a'n gwaredodd o law y gelyn, a'r
rhai oedd yn cynUwyn ar y ffordd.
32 A ni ** a ddaethom i Jerusalem,
ac a arhosasom yno dridiau.
33 IF Ac ar y pedwerydd dydd y
pwyswyd yr arian, a'r aur, a'r Uestri,
yn nhŷ ein Duw ni, trwy law Mere-
moth mab Uriah yr offeiriad; ac Ele-
azar mab Phinees oedd gyd ag ef ;
a Jozabad mab Jesua, a Noadiah
mab Binnui, y Lefiaid, oedd gyd â
hwynt;
34 Wrth rifedi, ac wrth bwys pob
un : a'r hoU b^vysau a ysgrifenwyd
y pryd hwnnw.
35 Meibion y gaethglud, y rhai a
ddaeth o'r caethiwed, 'a ofírymmas-
ant boeth-ofírymmau i Dduw Israel,
se/*deuddeg o fusty ch dros hoU Is-
rael, onid pedwar pùm ugain o
hyrddod, namyn tri pedwar ugain o
ŵyn, a deuddeg o fychod yn bech-
aberth: y cwbl oedd yn offrwm
poeth i'r Arglwydd.
36 1Í A rhoddasant orchymyn y
brenhin at bendefigion y brenhin,
a thy^vysogion y tu hwnt i'r afon :
a hwy a gynnorthwyasant y bobl, a
thy Dduw.
PENNOD IX.
1 Ezra yn gofidio am fod y hubl yn ymgyfathr-
achu â d'ieithriaid ; 5 yn gwedd'io Duw, ac
yn cyfaddef eu pechodau hwynt.
AC wedi darfod hynny, y tywys-
XJL ogion a ddaethant attaf fi, gan
ddywedyd, Nid ymneillduodd pobl
Israel, a'r offeiriaid, a'r Lefiaid, oddi
wrth bobl y gwledydd : gwnaeth-
ant yn ol eu ffieidd-dra h^vynt ; sef
y Canaaneaid, yi- Hethiaid, y Phe-
reziaid, y Jebusiaid, yr Ammoniaid,
y Moabiaid, yr Aiphtiaid, a'r A-
moriaid.
2 Canys cymmerasant o'u merched
iddynt eu hun, ac i'w meibion ; a'r
had sanctaidd a ymgymmysgodd â
phobl y gwledydd: a Uaw y pen-
naethiaid a'r tywysogion fn gyntaf
yn y camwedd hyn.
3 Pan glywais innau hyn, ^mi a
rwygais fy nillad a'm gAnsg, ac a
dynnais waUt fy mhen, a'm barf, ac
a eisteddais yn syn.
4 Yna yr ymgasglodd attaf fi bob
Cyn
CRIST
Cylch
457.
e pen. 7. (
28.
h Neh. 2.
11.
1 Fellv
pen. 6. 17.
457.
a Job 1. 2a
ac yn gweddio Duw.
EZRA, X
Ezra yn galaru.
Cyn
CRIST
457.
b pen. 10.
3.
c Ps. 38. 4.
2Neu,
euog-
rwijdd.
d 2 Chion.
28.9.
< pen. 7. 28.
3 Heb. o
enau i
enau :
megÌB
2Bien.21.
16.
t Exod. 23.
3-2.
Deut. 7. 3.
e Deut. 23.
ti.
un a'r ''a ofnodd eiriau Duw Israel,
am gamwedd y rhai a gaethglud-
asid ; a myfi a eisteddais yn syn
hyd yr aberth prydnhawnol.
5 II Ac ar yr aberth prydnhawn-
ol mi a gyfodais o'm cystudd ; ac
wedi i mi rwygo fy nillad a'm gwisg,
mi a ostyngais ar fy ngliniau, ac a
ledais fy nwylaw at yr Arglwydd
fy Nuw,
6 Ac a ddywedais, 0 fy Nuw, y
mae arnaf gywilydd a gorchwyledd
godi fy wyneb attat ti, fy Nuw;
o herwydd ''ein hanwireddau ni a
aethant yn ami dros ben, a'n ^ cam-
wedd ^ a dyfodd hyd y nefoedd.
7 Er dyddiau ein tadau yr ydym
ni mewn camwedd mawr hyd y
dydd hwn ; ac am ein hanwireddau
y rhoddwyd ni, ein brenhinoedd,
a'n hoffeiriaid, i law brenhinoedd
y gwledydd, i'r cleddyf, i gaeth-
iwed, ac i anrhaith, ac i warthrudd
wyneb, megis heddyw.
8 Ac yn awr dros eunyd fechan y
daeth gras oddi wrth yr Arglwydd
ein Duw, 1 adael i ni weddill i ddi-
angc, ac i roddi i ni hoel yn ei le
sanctaidd ef ; fel y goleuai ein Duw
ein llygaid, ac y rhoddai i ni ych-
ydig orphwysdra yn ein caethiwed.
9 Canys caethion oeddym ni ; ond
ni adawodd ein Duw ni yn ein
caethiwed, eithr ®parodd i ni dru-
garedd o flaen brenhinoedd Persia,
i roddi i ni orphwysdra i ddyrchafu
tŷ ein Duw ni, ac i gyfodi ei leoedd
anghyfannedd ef, ac i roddi i ni fur
yn Judah a Jerusalem.
10 Ac yn awr beth a ddywedwn
wedi hyn, 0 ein Duw ? canys gad-
awsom dy orchymynion di,
11 Y rhai a orchymyuaist trwy law
dy weision y prophwydi, gan ddy-
wedyd, Y wlad yr ydych yn myned
iddi i'w meddiannu, gwlad halog-
edig yw hi, trwy halogedigaeth pobl
y gwledydd, oblegid eu ffieidd-dra
hwynt, y rhai a'i Uanwasant hi â'u
haflendid ^ o gwrr bwy gilydd.
12 Ac yn awr, ^na roddwch eich
merched i'w meibion hwjmt, ac na
chymmerwch eu merched hwynt i'ch
meibion chwi, ac ^na cheisiwch eu
heddwch hwynt na'u daioni byth :
fel y cryfhaoch, ac y mwynhaoch
ddaioni y wlad, ac y gadawoch hi
yn etifeddiaeth i'ch meibion byth.
13 Ac wedi yr hyn oil a ddaeth
arnom am ein drwg weithredoedd,
a'n mawr gamwedd, am i ti ein
Duw ^ *■ ein cospi yn llai nan han-
wiredd, a rhoddi i ni ddiangfa fel
hyn;
14 A dorrem ni drachefn dy or-
chymynion di, ac ymgyfathrachu
^ a'r ffiaidd bobl hyn ? oni ddigit ti
wrthym, nes ein difetha, fel na
hyddai un gweddill na diangol?
15 Arglwydd Dduw Israel, cyf-
iawn ydwyt ti ; eithr gweddill diang-
ol ydym ni, megis heddyw : wele ni
o'th flaen di yn ein camweddau ;
canys ni allwn ni sefyll o'th flaen
di am hyn.
PENNOD X.
1 Sechamah yn annog Ezra i ddiwygio y pr'i-
odasau d'ieithr. 6 Ezra yn galaru, ac yn
casglu y bohl ynghyd. 9 Y bohl, trwy eiriol
Ezra, yn edifarhau, ac yn addaw gwellhâu.
15 Eu gofal am gyflawni hynny. 18 Enwau
y rhai a hr'iodasai wragedd d'ieiihr.
AC wedi i Ezra weddiio a chy-
_ fíesu, gan wylo a syrthio i
lawr o flaen tŷ Dduw, tyrfa fawr
o Israel a ymgasglasant atto ef, yn
wŷr, ac yn wragedd, ac yn blant:
canys y bobl a wylasant âg wylofain
mawr.
2 Yna y llefarodd Sechaniah mab
Jehiel, o feibion Elam, ac a ddy wed-
odd wrth Ezra, M a bechasom yn
erbyn ein Duw, ac a gyttaliasom â
gwragedd dieithr o bobl y wlad :
ctto yn awr y mae gobaith i Israel
am hyn.
3 Yn awr, gan hynny, gAMiawn
gyfammod a'n Duw, ar ^fwrw allan
yr holl wragedd, a'u plant, wrth
gynghor yr Arglwydd, a'r rhai *a
ofhant ''orchymynion ein Duw: a
gwneler yn ol y gyfraith.
4 Cyfod ; canys arnat ti y mae y
peth : a ni a fyddwn gyd â thi :
ymwrola, a gwna.
5 Yna y cyfododd Ezra, ac a djug-
odd bennaethiaid yr offeiriaid a'r
Lefiaid, a hoU Israel, ar wneuthur
yn ol y peth hyn. A hwy a dyng-
asant.
6 1Í Yna y cyfododd Ezra o flaen
tŷ Dduw, ac a aeth i ystafell Jo-
hanan mab Eliasib : a phan ddaeth
yno, ni fwyttaodd fara, ac nid yfodd
ddwfr; canys galaru yr oedd am
gamwedd y gaethglud.
7 A chyhoeddasant yn Judah a
Jerusalem, ar i hoU feibion y gaeth-
glud ymgasglu i Jerusalem ;
8 A phwy bynnag ni ddelai o
fewn tridiau, yn ol cynghor y pen-
naethiaid a'r henuriaid, efe a goUai
Cyn
CRIST
457.
•> Pa. 103.
10.
<Heb.
altal is
law ein
hantviraUl.
BHeb.
ä phobl y
Jfieidd-dra
hi/nt
2 Heb.
ddwyn
allan.
• pen. 9. 4.
b Deut. 7.
2.3.
487
Enwau y rJiai a hriodasai
EZRA, X.
wragedd d'teithr.
Cyn
CEIST
457.
c Edrych
1 Sam. 12.
18.
SHeb.
cawodijdd.
4Neu,
lawer o
honom.
5 Neu, ties
gorpnen ÿ
peth hyn.
« Heb.
tafodd.
456.
d 2 Bren.
10. 15.
ei hoU olud, ac yntau a ddidolid
oddi Avrth gynnidleidfa y rliai a
gaethgludasid.
9 1Í Felly hoU wŷr Judali a Ben-
jamin a ymgasglasant i Jerusalem
o fewn tridiau : hynny oedd y naw-
fed mis, ar yr ugeinfed dydd o'r
mis; a'r '^holl bobl a eisteddasant
yn heol tŷ Ddüw, yn crynu o achos
y peth hyn, ac o achos y ^ gwlaw-
ogydd.
10 Ac Ezra yr oiFeiriad a gyfod-
odd, ac a ddywedodd wrthynt, Chwi
a bechasoch, ac a gyttaliasoch â
gwragedd dieithr, gan ychwanegu
ar bechod Israel.
11 Ac yn awr rhoddwch foliant
i Arglwydd Dduw eich tadau, a
g^vnewch ei ewyllys ef ; ac ysgerwch
oddi wrth bobl y tir, ac oddi wrth y
gwragedd dieithr.
12 A hoU dyrfa Israel a atteb-
asant, ac a ddywedasant â Uef uch-
el, Yn ol dy air di y mae arnom ni
Avneuthur.
13 Eithr y bobl sydd lawer, a'r
amser yn wlawog, ac ui ellir sefyU
allan, ac nid gwaitli un diwrnod na
dau ydyw : canys pechasom * yn
ddirfawr yn y peth hyn.
14 Safed yn awr ein pennaethiaid
o'r hoU dyrfa, a deued y rliai on
dinasoedd a gyttahasant â gwrag-
edd dieithr, ar amseroedd gosod-
edig, a henuriaid pob dinas, a'u
barnAvyr gyd â hwynt, nes troi dig-
ter ein Duw oddi wrthym ^am y
peth hyn.
15 1Í Yn unig Jonathan mab Asa-
hel, a Jahasiah mab Ticfah, a ^os-
odwyd ar hyn : Mesùlam liefyd a
Sabbethai y Lefiad a'u cynnorth-
wyasant hwy.
16 A meibion y gaethglud a wnaeth-
ant felly. Ac Ezra yr offeiriad, a'r
gwyr oedd bennau-cenedl tŷ en
tadau, a hwynt oU wi'th eit henwau,
a neillduAvyd, ac a eisteddasant ar
y dydd cyntaf o'r degfed mis, i ym-
ofyn am y peth hyn.
17 A h^vy a ^vnaethant ben a'r
hoU wŷr a gyttaliasent â gwragedd
dieithr, erbyn y dydd cyntaf o'r mis
cyntaf.
18 H A chafwyd o feibion yr ofi'eir-
iaid, y rhai a gyttaliasent â gwrag-
edd dieithr : o feibion Jesua maJb
Josadac, a'i frodyr; Maaseiah, ac
Eliezer, a Jarib, a Gedaliah.
19 A hwy "^a roddasant eu dwy-
law ar fwrw allan eu gwragedd ; a
chan iddynt bechu, a offrymmasant
h^vrdd o'r praidd dros eu camAvedd.
20 Ac o feibion Immer ; Hanani,
a Zebadiah.
21 Ac o feibion Harim ; Maaseiah,
ac Eliah, a Semaiah, a Jehiel, ac
Uzziah.
22 Ac o feibion Pasur; Elioenai,
Maaseiah, Ismael, Netlianeel, Joza-
bad, ac Elasah.
23 Ac o'r Lefiaid ; Jozabad, a Si-
mei, a Chelaiah, (hwnnw yiu Celita,)
Pethahiah, Judah, ac Eliezer,
24 Ac o'r cantorion ; Eh'asib : ac
o'r porthorion ; Sàlum, a Thelem,
ac Uri.
25 Ac o Israel : o feibion Paros ;
Ramiah, a Jesiah, a Malchiah, a
Miamin, ac Eleazar, a Malchiah, a
Benaiah.
2G Ac o feibion Elam ; IMattaniali,
Zechariah, a Jehiel, ac Abdi, a Jere-
moth, ac Eliah.
27 Ac o feibion Zattu ; Elioenai,
Eliasib, Mattaniah, a Jeremoth, a
Zabad, ac Aziza.
28 Ac o feibion Bebai ; Jehoha-
nan, Hananiah, Zabbai, ac Athlai
29 Ac o feibion Bani ; Mesùlam,
Màluch, ac Adaiah, Jasub, a Seal, a
Ramoth.
30 Ac o feibion Pahath-Moab;
Adna, a Chelal, Benaiah, Maaseiah,
Mattaniah, Bezaleel, a Binnui, a
Manasseh.
31 Ac o feibion Harim; Eliezer,
Isiah, Malchiah, Semaiah, Simeon,
32 Benjamin, Màluch, a Sema-
riah.
33 0 feibion Hasum; Mattenai,
Mattathah, Zabad, Eliphelet, Jere-
mai, Manasseh, a Simei.
34 0 feibion Bani; Maadai, Am-
ram, ac Uel,
35 Benaiah, Bedeiah, Cêlu,
36 Fanîah, Meremoth, Eliasib,
37 Mattaniah, Mattenai, a Jaasau,
38 A Bani, a Binnui, a Simei,
39 A Selemiah, a Nathan, ac
Adaiah,
40 "^ Machnadebai, Sasai, Sarai,
41 Azareel, a Selemiah, a Sema-
riah,
42 Sàlum, Amariah, a Joseph.
43 0 feibion Nebo ; Jeiel, Mat-
tithiah, Zabad, Zebina, Jadau, a
Joel, a Benaiah.
44 Y rhai hyn oil a gymmerasent
wragedd dieithr: ac yr oedd i rai
o honynt wragedd a ddygasai blant
iddynt.
nadebai.
Cvn
CRIST
Cylch
446.
a 2 l?rcn.
25. 10.
«1 Dan. 9. 4.
e Exod. 20.
6.
d 1 Bron. 8.
29.
])eut.4.25,
f Deut. :
4.
LLYFR NEHEMIAH
TENNOD I.
1 Kelicm'iali, wvili gJywed gan Uanani ddrwg
gyflwr Jerusalem, ijn galaru, ac yn ympryd-
io, uc yn giuedd'io. 5 Ei iceddi ef.
GEIRIAU Nehemiah mab Ha-
clialiah. A bii ym mis Cisleu,
yn yr ugeinfed flAvyddyn, pan oedd-
wa. i ym mrenhinllys Susan,
2 Ddyfod o Hanani, un o'm brodyr,
efe a gAvyr o Judah ; a gofynais idd-
ynt am yr luddewon a ddiangasai,
y rliai a adawsid o'r caethiwed, ac
am Jerusalem.
3 A h^YJ a ddywedasant wrthyf,
Y gweddillion, y rliai a adawyd o'r
gaethglud yno yn y dalaeth ydynt
mewn blinder mawr a gwaradwydd :
mur Jerusalem hefyd *a ddrylli^vyd,
a'i phyi'th a losgwyd â than.
4 IF A phan glywais y geiriau hyn,
myfi a eisteddais ac a wylais, ac a
alerais dalm o ddyddiau ; a bum yn
ymprydio, ac yn gweddio ger bron
Duw y nefoedd ;
5 A dywcdais, Attolwg, ''Ar-
GLWYDD Dduav y nefoedd, y Duw
mawr ac ofnadwy, "^ yr h^vn sydd yn
cadw cyfammod a tlirugaredd i'r
rhai a'i carant ef ac a gadwant ei
orchymynion :
G Bydded, attolwg, dy glust yn
clywed, ^a'tli lygaid yn agored, i
wrandaw ar weddi dy was, yr lion
yr ydwyf fi yn ei gweddio ger dy
frou di yr a^vr lion ddydd a nos,
dros feibion Israel dy weision, ac yn
cyffesu pechodau meibion Israel, y
rhai a bechasom i'th erbyn : myfi
hefyd a thy fy nhad a bechasom.
7 Gwnaethom yn Uygredig lawn
i'th erbyn, ac ni chadwasom y gor-
chymynion, na'r deddfau, na'r barn-
edigaethau, a orchymynaist i Moses
dy was.
8 Cofia, attolwg, y gair a orchy-
mjaiaist wrth Moses dy was, gan
ddywedyd, ^Os chwi a droseddwch,
myfi a'ch gwasgaraf chwi ym mysg
y bobloedd :
9 Ond OS dychwelwch attaf fi,
a chadw fy ngorchymynion, a'u
gwneuthur hwynt; ^pe gyrrid rhai
o honoch chwi liyd eithaf y nefoedd,
etto mi a'u casglaf Invynt oddi yno,
ac a'u dygaf i'r He a etholais i drigo
o'm henw ynddo.
10 A hwy ydynt dy weision a'th
bobl, y rhai a waredaist a'th fawr
allu, ac a'th law nerthol.
11 Attolwg, Arglwydd, bydded yn
awr dy glust yn gwrandaw ar weddi
dy was, ac ar weddi dy weision y
rhai sydd yn ewyllysio oihi dy enw :
Uwydda hefyd, attolwg, dy was
heddyw, a chaniattâ iddo gael tru-
garedd ger bron y gwr hwn. Canys
myfi oedd druUiad i'r brenhin.
PENNOD II.
1 Arlaxerxes, pan wyhu yr aclios yr oedd Ne-
hem'iah yn aihrist, yn ei an/on ef a Ihjtliyrau
ac â gorchymynioìi i Jerusalem. 9 Nelie-
m'iah yn dyfod i Jerusalem, a'r gelynion yn
ddrwg ganddynt liynny. 12 Yntau yn gyf-
rinachol yn golygu, ad/ail y caerau, 17 ac
yn annog yr luddeicon i adeiladti Jerusalem,
er gwaethaf eu gelynion.
AC ym mis Nisan, yn yr ugein-
. fed flwyddyn i "Artaxerxes
y brenhin, yr oedd gwin o'i flaen
ef : a mi a gymmerais y gwin, ac
a'i rhoddais i'r brenhin. Ond ni
byddwn arferol o fod yn drist ger
ei fron ef.
2 Am hynny y brenhin a ddywed-
odd Avrthyf, Paham y mae dy Avyn-
ebpryd yn drist, a thithau heb fod
yn glaf ? nid yw hyn ond tristwch
calon. Yna yr ofnais yn ddirfawr :
3 A dywedais wrth y brenhin,
•"Byw fyddo y brenhin yn dragy-
wydd : paham na thristâi fy wyneb,
pan fyddai y ddinas, tŷ beddrod
fy nhadau, wedi ei dinystrio, a'i
phyrth wedi eu hysu â than ?
4 A'r brenhin a ddywedodd wrth-
yf. Pa beth yr wyt ti yn ei ddy-
muno? Yna y gweddiais ar Dduw
y nefoedd
5 A mi a ddywedais wrth y bren-
hin, O rhynga bodd i'r brenhin, ac
od yw dy was yn gymmeradwy ger
dy fron di, ar i ti fy anfon i Judah,
i ddinas beddrod fy nhadau, fel yi-
adeiladwyf hi.
6 A'r brenhin a ddywedodd wrth-
yf, a'i wraig yn eistedd yn ei ymyl
ef, Pa hyd y bydd dy daith di, a
plia bryd y dychweli ? A gAvelodd y
brenhin yn dda fy anfon i, a min-
nau a iiodais iddo *= amser.
7 Yna y dywedais wi-th y brenhin,
0 rhynga bodd i'r brenhin, rhodder
i mi lythyrau at y tywysogion o'r
Cyn
CRIST
Cylch
446.
Cykh
445.
a Ezra 7. 1.
b 1 Bren. 1.
31.
Dan. 2. 4.
a 5. 10.
a 6. 6,21.
c pen. f). 14.
a 13. 6.
Nehenüah yn dyfod î Jerusalem. NEHEMIAH, IIL
Enwau a threfn
Cyn
CRIST
Cylch
445.
d ad. 18.
Ezra 5. 5.
a 7. 6, 9,
28.
445,
e Ezra 8. 32.
'2Chron.
26.9.
pen. 3. 13.
■ ad. 8.
tu hwnt i'r afon, fel y trosglwydd-
ont fi nes fy nyfod i Judah ;
8 A Uythyr at Asaph, ceidwad
coedwig y brenhin, fel y rhoddo efe
i mi goed i wneuthur trawstiau i
byrth y palas y rhai a herthyn \'v
tŷ, ac i fur y ddinas, ac i'r tŷ yr
elwyf iddo. A'r brenhin a roddodd
i mi, "^fel yr oedd daionus law fy
Nuw arnaf fi.
9 IT Yna y deuthum at y tywys-
ogion o'r tu hwnt i'r afon, ac a rodd-
ais iddynt lythyrau y brenhin. A'r
brenhin a anfonasai dywysogion y
Uu, a marchogion gyd â mi.
10 Pan glybu Sanbàlat yr Horon-
iad, a Thobiah y gwas, yr Ammon-
iad, y peth hyn, bu ddrwg iawn
ganddynt, am ddyfod dyn i geisio
daioni i feibion Israel.
11 Felly mi *a ddeuthum i Jerusa-
lem, ac a fûm yno dridiau.
12 1Í A chyfodais liw nos, myfi ac
ychydig wŷr gyd â mi ; ac ni fyn-
egais i neb beth a roddasai fy Nuw
yn fy nghalon ei wneuthur yn Je-
rusalem: ac anifail nid oedd gen-
nyf, ond yr anifail yr oeddwn yn
marchogaeth amo.
13 A mi a euthum allan liw nos,
trwy '^borth y glyn, ar gyfer fíynnon
y ddraig, ac at borth y dom ; a del-
iais sylw ar furiau Jerusalem y rhai
oedd wedi eu dryllio, a'i phyrth y
rhai oedd wedi eu hysu â than.
14 Yna y tramwyais i borth y fiyn-
non, ac at bysgod-lyn y brenhin : ac
nid oedd le i'r aniiail oedd danaf i
fyned heibio.
15 A mi a euthum i fynu gan Ian
yr afon liw nos, ac a ddeliais sylw
ar y mur, ac a ddychwelais, ac a
ddeuthum trwy borth y glyn, ac
felly J troais yn ol.
16 A'r pennaethiaid ni wyddent i
ba le yr aethwn i, na pheth yr oedd-
wn yn ei wneuthur ; a hyd yn hyn
ni fynegaswn ddhn i'r luddewon,
nac i'r offeiriaid, nac i'r pendefigion,
nac i'r pennaethiaid, nac i'r rhan
arall oedd yn gwneuthur y gwaith.
17 1Í Yna y dywedais wrthynt, Yr
ydych yn gweled yr adfyd yr ydym
ynddo, fod Jerusalem wedi ei din-
ystrio, a'i phyrth wedi eu llosgi â
than : deuwch, ac adeilad^vn fur Je-
rusalem, fel na byddom mwyach yn
waradwydd.
18 Yna y mynegais iddynt fod
«llaw fy Nuw yn ddaionus tu ag
attaf ; a geiriau y brenhin hefyd y
490
Y
rhai a ddywedasai efe wrthyf. A
hwy a ddywedasant, Cyfodwn, ac
adeiladwn. Felly y cryfhasant eu
dwylaw i ddaioni.
19 Ond pan glybu Sanbàlat yr
Horoniad, a Thobiah y gwas, yr
Ammoniad, a Gesem yr Arabiad,
hyn, hwy a'n gwatwarasant ni, ac
a'n dirmygasant, ac a ddywedasant.
Pa beth yw hyn yr ydych chwi yn
ei wneuthur? a wrthryfelwch chwi
yn erbyn y brenhin ?
20 Yna yr attebais hwynt, ac y
dywedais wrthynt, Duw y nefoedd,
efe a'n Uwydda ni ; a ninnau ei weis-
ion ef a gyfodwn, ac a adeiladwn :
ond ^ nid oes i chwi ran, na chyf-
iawnder, na choffadwriaeth yn Je-
rusalem.
PENNOD III.
1 Enwau a threfn y rhai a adeiladasant gaerau
Jeritsalem.
NA 'Eliasib yr arch-offeiriad a
gyfododd, a'i frodyr yr offeir-
iaid, a hwy a adeiladasant *■ borth y
defaid ; hwy a'i cyssegrasant, ac a
osodasant ei ddorau ef ; îe, hyd dŵr
Meah y cyssegrasant ef, a hyd dŵr
" Hananeel.
2 A cher Haw iddo ef yi' adeilad-
odd "^gwŷr Jericho. A cher Haw
iddynt hwy yr adeiladodd Zaccur
mab Imri.
3 A *meibion Hassenaah a adeilad-
asant ^borth y pysgod ; hwynt-hwy a
osodasant ei drawstiau ef, ac ^a osod-
asant ei ddorau, ei gloiau, a'i farrau.
4 A cher eu llaw hwynt y cyweir-
iodd Meremoth mab Uriah, mab
Cos. A cher eu llaw hwynt y cyweir-
iodd MesiJam mab Berechiah, mab
Mesezabeel. A cher eu llaw h^vynt
y cyweiriodd Sadoc mab Baana.
5 A cher llaw iddynt hwy y cy-
weiriodd y Tecoiaid ; ond eu gwŷr
mawr ni osodasant eu gwddf ^ yng
ngwasanaeth eu Harglwydd.
6 A Jehoiada mab Paseah, a Me-
sùlam mab Besodeiah, a gyweirias-
ant yr hen borth ; hwy a osodasant
ei drawstiau ef, ac a osodasant i fynu
ei ddorau, a'i gloiau, a'i farrau.
7 A cher eu llaw hwynt y cyweir-
iodd Melatiah y Gibeoniad, a Jadon
y Meronothiad, gwŷr Gibeon a Mis-
pah, hyd orseddfa y llywydd oedd
tu yma i'r afon.
8 Ger llaw iddo ef y cyweiriodd
Uzziel mab Harhaiah, o'r gofaint
aur. Ger llaw iddo yntau y cyweir-
iodd Hananiah, mab un or apothe-
Cyn
CEIST
445.
h Ezra 4. 3,
a pen. 12.
10.
b pen. 12.
39.
0 Jer. 31.
38.
d Ezra 2.34.
e Ezra 2. 35.
' 2 Chron.
33. 14.
Seph. 1. 10.
e Edrych
pen. 6. 1.
a 7.1.
h Barn. 5.
23.
y rJiaî a adeiladasant
NEHEMIAH, IV.
gaerau Jerusalem.
Cyn
CRIST
445.
2Neu,
adawsant.
3 neb. yr
ail mesur.
I pen. 2.13.
k pen. 2. 13.
I pen. 2. 14.
m loan 9. 7.
n 2 Bren.
20. 20.
* droad y
mur.
8Neu,
Zaccai.
cariaid: a hwy a ^gyweiriasant Je-
rusalem hyd y mur llydan.
9 A cher eu Haw hwynt y cyweir-
iodd Rephaiah mab Hur, tywysog
banner rhan Jerusalem.
10 A cher Haw iddynt hwy y cy-
weiriodd Jedaiah mab Harumaph,
ar gyfer ei dŷ. A Hattus mab Ha-
sabniah a gyweiriodd ger Haw iddo
yntau.
11 Malchiah mab Harim, a Hasub
mab Pahath-Moab, a gyweiriasant
^ ran arall, a thŵr y fiyrnau.
12 A cher Haw iddo ef y cyweiriodd
Sàlum mab Halohes, tywysog ban-
ner rhan Jerusalem, efe a'i ferched.
13 'Forth y glyn a gyweiriodd Ha-
nun, a thrigolion Zanoah ; hwynt-
hwy a'i hadeiladasant ef, ac a osod-
asant ei ddorau ef, ei gloiau, a'i
farrau, a mil o gufyddau ar y mur,
hyd ^ berth y dom.
14 Ond porth y dom a gyweir-
iodd Malchiah mab Rechab, tywys-
og rhan o Beth-haccerem ; efe a'i
hadeiladodd, ac a osododd ei ddor-
au ef, ei gloiau, a'i farrau.
15 A Sàlum mab Col-hczeh, ty-
wysog rhan o Mispah, a gyweiriodd
^borth y flfynnon; efe a'i hadeilad-
odd, ac a'i tôdd, ac a osododd ei
ddorau ef, ei gloiau, a'i farrau, a
mur ""pysgod-lyn Siloah wrth ardd
y brenhin, a hyd y grisiau sydd yn
dyfod i waered o ddinas Dafydd.
16 Ar ei ol ef y cyweiriodd Nehe-
miah mab Azbuc, tywysog banner
rhan Bethsur, hyd ar gyfer beddrod
Dafydd, a hyd "y pysgod-lyn a wnel-
sid, a hyd dŷ y cedyrn.
17 Ar ei ol ef y cyweiriodd y Lefiaid,
Rehum mab Bani. Ger Haw iddo
ef y cyweiriodd Hazabiah, tywysog
banner rhan Ceilah, yn ei fro ei bun.
18 Ar ei ol ef eu brodyr hwynt a
gyweiriasant, Bafai mab Henadad,
tywysog banner rhan Ceilah.
19 A cher Haw iddo ef y cyweir-
iodd Ezer mab Jesua, tywysog Mis-
pah, ran araU ar gyfer y ddringfa i
dŷ yr arfau, wrth * y drofa.
20 Ar ei ol ef Baruc mab ^ Zabbai
yn awyddus a gyweiriodd y mesur
araU, o'r drofa hyd ddrws tŷ Eliasib
yr arch-oflfeiriad.
21 Ar ei ol ef Meremoth mab
Tlriab, fab Cos, a gyweiriodd y
mesur arall, o ddrws tŷ Ehasib hyd
dalcen tŷ Eliasib.
22 Ac ar ei ol ef yr offeiriaid, gwŷr
y gwastadedd, a gyweiriasant.
491
23 Ar ei ol ef y cyweiriodd Benja-
min, a Hasub, gyferbyn â'u tŷ. Wedi
yntau Azariah mab Maaseiah, mab
Anani'ab, a gyweiriodd wrth ei dŷ.
24 Ar ei ol yntau Binnui mab
Henadad a gyweiriodd fesur arall,
o dŷ Azariah hyd y drofa, sef hyd
y gongL
25 Palal mab Uzai, ar gyfer y
drofa, a'r tŵr sydd yn myned allan
0 ucheldy y brenhin, yr hwn sydd
wrth "gyntedd y carchar. Ar ei ol
ef, Pedaiah mab Paros.
26 A'r P Nethiniaid, y rhai oedd
yn trigo yn ^"^Ophel, hyd ar gyfer
'porth y dwfr, tu a'r dwyrain, a'r
tŵr oedd jn. myned aUan.
27 Ar ei ol yntau y Tecoiaid a
gyweiriasant fesur arall, ar gyfer y
tŴT mawr sydd yn myned allan,
hyd fur OpheL
28 Oddi ar 'berth y meirch, yr
offeiriaid a gyweiriasant bob un
gyferbyn a'i dŷ.
29 Ar eu hoi hwynt Sadoc mab
Immer a gyweiriodd ar gyfer ei dŷ.
Ac ar ei ol yntau y cyweiriodd
Semaiah mab Sechaniah, ceidwad
porth y dwyrain.
30 Ar ei ol ef y cyweiriodd
Hananiah mab Selemiah, a Hanun
chweched mab Salaph, y mesur aralL
Ar ei ol yntau Mesùlam mab Berech-
i'ab a gyweiriodd ar gyfer ei ystafelL
31 Ar ei ol yntau Malchiah, mab
y gôf aur, a gyweiriodd hyd dŷ y
Nethiniaid, a'r marchnadyddion ar
gyfer porth Miphcad, hyd ystafell
y gongl.
32 A rbwng ystafell y gongl a
phorth y defaid, yr eurychod a'r
marchnadyddion a gyweiriasant.
PENNOD IV.
1 Nehemiah yn gweithio, ac yn myned rhagddo
yn adeiladu Jerusalem, er bod y gelynion yn
ei watwar: 7 a phan wybu eu digllonedd a'u
cyfritiach hwy, yn gosod gwyliadwriaeth, 13
yn arfogi y gweithwyr, 19 ae yn dysgu idd-
ynt ryfela,
PAN glybu * Sanbàlat ein bod ni
yn adeiladu y mur, efe a gyn-
ddeiriogodd ynddo, ac a lidiodd
yn ddirfawr, ac a watwarodd yr
luddewon.
2 Ac efe a lefarodd o flaen ei frodyr
a Uu Samaria, ac a ddywedodd, Beth
y mae yr luddewon gweiniaid byn
yn ei wneuthur? a adewir iddynt
hwy? a aberthant? a orphenant
mewn diwmod? a godant hwy y cer-
rig o'r tyrrau Hwch, wedi eu Hosgi?
Cyn
CRIST
445.
0 Jer. 32. 2.
a33. 1.
a 37. 21.
P Ezra 2. 43.
S y tOir.
1 2 Chron.
27.3.
•■ pen. 8. 1,
3. a 12. 37.
s 2 Bren. 11.
16.
Jer. 31. 40.
• pen. 2. 10.
Adeiladu Jerusalem
NEHEMIAH, V.
er gwaetliafy gelynimi.
Cyn
CRIST
445.
2 Feb.
ddirmt/g.
b Vs. 69. 27,
28. a 109.
14, 15.
Jer. 18. 23.
SHeb.
ddyrchafu
ofurîau.
4Heb. i
wnemlhur
iddo am-
ryfusedd.
6Neu, 0
hoblleydy-
chwelwch
attorn ni.
6 Heb. o
fannau
ieafÿ He,
3 A Thobiah yr Ammoniad oedd
yn ei ymyl, ac efe a ddywedodd, Er
eu bod hwy yn adeiladu, etto ped
elai Iwynog i fynu, efe a fwriai i lawr
eu mur cerrig hwynt.
4 Gwrando, 0 ein Duw; canys yr
ydym yn ^ ddirmygus : dychwel hef-
yd eu gwaradwydd ar eu pennau
hwynt, a dod Invynt yn anrhaith
y'ngwlad y caetliiwed :
5 Ac ^na orchuddia eu hanwiredd
hwynt, ac na ddilëer eu pechod
hwynt o'th ŵydd di : canys digias-
ant di/di ger bron yr adeiladwyr,
6 Felly nyni a adeiladasom y
mur : a chyfannwyd yr holl fur hyd
ei hanner : canys yr oedd gan y
bobl galon i weithio.
7 ^ Ond pan glybu Sanbàlat, a
Thobiah, a'r Arabiaid, a'r Ammon-
iaid, a'r Asdodiaid, '^ gwbl-gy weirio
muriau Jerusalem, a dechreu cau
yr adwyau ; yna y llidiasant yn
ddirfawr :
8 A hwynt oil a fi'ad-fwriadasant
ynghyd i ddyfod i ymladd yn erbyn
Jerusalem, ac * iV rhwystro.
9 Yna y gweddiasom ar ein Duw,
ac y gosodasom wyliadwriaeth yn
eu herbyn hwynt ddydd a nos, o'u
plegid h^vynt.
10 A Judah a ddywedodd, Nertli
y cludwyi' a wanhaodd, a phridd
lawer sydd, fel na allwn ni adeil-
adu y mur.
11 A'n gwrthwynebwyr a ddywed-
asant, M chant wybod, na gweled,
nes i ni ddyfod iV mysg hwynt, a'u
lladd, a rhwystro eu gwaith hwynt.
12 A phan ddaetli yr luddewon
oedd yn preswylio yn eu hymyl
hwynt, dywedasant \^Tthym ddeng-
waith, ^ Or holl leoedd trwy y rhai
y gallech ddychwelyd attom ni, y
hyddant arnoch chwi.
13 H Am hynny mi a osodais rai
^ yn y Ueoedd isaf, o'r tu ol i'r mur,
ac yn y Ueoedd uchaf; yn ol eu
teuluoedd hefyd y gosodais y bobl,
âu cleddyfau,, â'w gwaywfifyn, ac
a'u bwäau.
14 A mi a edrychais, ac a gyfodais,
ac a ddywedais wrth y pendefigion,
a'r swyddogion, ac wrth y rhan arall
o'r bobl, Nac ofnwch rhagddynt:
cofiwch yr Arglwydd mawr ac
ofnadwy, ac ymleddwch dros eich
brodyr, eich meibion a'ch merched,
eich gwragedd a'ch tai.
15 A phan glybu ein gelynion fod
y jpeih yn hysbys i ni, Duw a ddi-
ddymmodd eu cynghor hwynt; a
ninnau oil a ddychwelasom at y
mur, bawb i'w waith.
16 Ac o'r dydd hwnnw, hanner fy
ngweision oedd yn gweithio yn y
gwaith, a'u hanner hwynt oedd yn
dal gway wfiyn, a thariannau, a bwa-
au, a Uurigau ; a'r tywysogion oedd
ar ol hoU dŷ Judah.
17 Y rhai oedd yn adeiladu ar y
mur, ac yn dwyn beichiau, a'r rhai
oedd yn Uwytho, oeddynt âg un
Haw yn gweithio yn y gwaith, ac
a'r Haw arall yn dal arf.
18 Canys pob un o'r adeiladwyr
oedd wedi gwregysu ei gleddyf ar
ei ^ glun, ac yn adeiladu : a'r hwn
oedd yn Ueisio mewn udgorn yd-
oedd yn fy ymyl L
19 11 A mi a ddywedais ^vrth y pen-
defigion, ac wrth y swyddogion, ac
wrth y rhan arall o'r bobl, Y gwaith
sydd faAvr a helaeth, a nyni a was-
garwyd ar hyd y mur, ym mhell
oddi Avrth ein gilydd.
20 Yn y fan lie y clywoch sain
yr udgorn, yno ymgesglwch attom.
*= Ein Duw ni a ymladd drosom.
21 Felly yr oeddem ni yn gweithio
yn y gwaith : a'u hanner hwynt yn
dal gwaywíîyn, o gyfodiad y wa\rr
hyd gyfodiad y sôr.
22 Dywedais hefyd y pryd hwnnw
wrth y bobl, Llettŷed pob un â'i
was yn Jerusalem, fel y byddont i
ni yn wyliadwriaeth y nos, a'r dydd
mewn gwaitk
23 Felly myfi, a'm brodyr, a'm
gweision, a'r gwylwyr oedd ar fy ol,
ni ddiosgasom ein dillad, ^ ond a
ddiosgai pob un i'w golchi.
PENNOD V.
1 Yr luddewon yn cioyno rliag eu dyledion, a'u
prid, a'u caelhiwed. 6 Nehermah yn ceryddu
yr usurwyr, ac yn peri iddynt roi yr occr a'r
prid yn ei ol : 14 yn maddeu ei gynhaliaeth
i'r hdbl, ac yn cadw tŷ.
AC yr oedd gweiddi mawr gan y
. bobl, a'u gwragedd, yn erbyn
yr luddewon eu brodyr.
2 Canys yr oedd rhai yn dywedyd,
Y mae llawer o honom ni, ein meib-
ion, a'n merched : am hynny yr
ydym yn cymmeryd yd, fel y bAvyt-
taom, ac y byddom byw.
3 Yr oedd rhai hefyd yn dywedyd,
Ein meusydd, a'n gwinllannoedd,
a'n tai, yr ydym ni yn eu gwystlo,
fel y prynom yd rhag y newyn.
4 Ac yr oedd rhai eraill yn dy-
wedyd, Benthycciasom arian i dalu
Cyn
CRIST
445.
7 Heb.
Iwynau.
c Exod. 14.
14,25.
Deut.l.3ö.
8 Neu, pob
un ai á'i
arf ir
dwfr :
Kdrych
Barn. 5. U.
Nehemiah yn ceryddu
NEHEMIAH, VI.
yr usurivyr.
Cyn
CKIST
445.
« Eb. 58. 7.
b Exod. 21.
7.
eLef.25.48.
d Lef. 25.
36.
« Jer. 34.
«Matt. 10.
14.
Act. 13. 51.
a 18. 6.
L
treth y brenhin, a hynny ar ein
tiroedd a'n gwinllannoedd.
5 Ac yn awr, * ein cnawd ni sydd
fel cnawd ein brodyr, ein plant ni
fel eu plant hwy: ac wele ni ^yn
darostwng ein meibion a'n merch-
ed yn weision, ac y mae rliai o'n
merched ni wedi eu caethiwo, ac
heb fod gennym iw rhyddliâu;
canys gan eraill y mae ein meus-
ydd a'n gwinllannoedd hyn.
6 11 Yna y llidiais yn ddirfawr,
pan glywais eu gwaedd hwynt, a'r
geiriau hyiL
7 Fy nghalon hefyd a ^ feddyliodd
ynof, a mi a ddwrdiais y peiidefig-
ion, a'r swyddogion, ac a ddyw edais
wrthynt, Yr ydycli chwi yn cym-
meryd occraeth bob un gan ei
frawd. A gosodais yn eu herbyn
hwynt gynnuUeidfa fawr.
8 Dywedais hefyd wrthynt, Nyni
yn ol ein gallu a ''brynasom ein
brodyr yr luddewon, y rhai a
werthasid i'r cenhedloedd ; ac a
ydych chwithau yn gwerthu eich
brodyr ? neu a werthir hwynt i ni ?
Yna y tawsant, ac ni chawsaut air
i atteb.
9 A mi a ddywedais, Nid da y peth
yr ydych chwi yn ei wneuthur : oni
ddylech chwi rodio ^ mewn pfh ein
Duw ni, o achos gwaradwydd y
cenhedloedd ein gelynion?
10 Myfi hefyd, a'm brodyr, am
llangciau, ydyra yn echwyno iddynt
arian ac yd : peidiwn, attolwg, a'r
occraeth yma.
11 Rhoddwch, attolwg, iddynt
heddyw eu meusydd, eu gwinllan-
noedd, a'u holew-wydd-lannoedd,
a'u tai drachefn ; a chanfed ran yr
arian, a'r yd, y gwin, a'r oIcav, yr
ydych chwi yn ei fynnu ganddynt.
12 Hwythau a ddywedasant, Ny-
ni a'w rhoddwn drachefn, ac ni
cheisiwn ddim ganddynt; felly y
gwnawn fel yr ydwyt yn llefaru.
Yna y gelwais yr offeiriaid, ac * a'u
tyngais hwynt ar wneuthur yn ol y
gair hwn.
13 A ^mi a ysgydwais odre fy
ngwisg, ac a ddywedais. Felly yr
ysgydwo Duw bob gwr o'i dŷ, ac o'l
lafur, yr hwn ni chwblhao y gair
hwn, ac felly y byddo efe yn ysgyd-
wedig, ac yn wag. A'r holl gynnull-
eidfa a ddywedasant, Amen : ac a
foliannasant yr Aeglwydd. A'r
bobl a wnaeth yn ol y gair hwn.
14 1Í Ac o'r dydd y gosodwyd fi
yn dywysog iddynt hwy y'ngwlad
Judah, o'r ugeinfed flwyddyn hyd
y ddeuddegfed flwyddyn ar hugain
i Artaxerxes y brenhin, sef deu-
ddeng mlynedd, ni fwytteais 1 na'm
brodyr fara y tywysog.
15 Ond y tywysogion cyntaf, y
rhai a fuasai o'm blaen i, fuasent
drymion ar y bobl, ac a gymmer-
asent ganddynt fara a gwin, heb
law deugain sicl o arian ; eu llangc-
iau hefyd a àrglwyddiaethent ar
y bobl : ond ni wneuthum i felly,
rhag ofn Duw.
16 Eithr myfi a gyweiriais ran
y'ngwaith y mur hwn, ac ni phryn-
asom un maes : a'm holl weision i
a ymgynnuUasant yno at y gwaith.
17 Ac yr oedd ar fy mwrdd i, o
luddewon ac o swyddogion, ddeng-
Avr a saith ugain, heb law y rhai
oedd yn dyfod attom ni o'r cenhedl-
oedd y rhai oedd o'n hamgylch.
18 A'r hyn a arlwyid beunydd
oedd un ŷch, chwech o ddefaid
dewisol, ac adar wedi eu parottoi
i mi ; a phob deng niwrnod y
rlioddid gwin o bob math, yn
ddiamdlawd : ac er hyn ni cheisiais
fara y tywysog ; canys trwm oedd y
caethiwed ar y bobl yma.
19 e Cofia fi, 0 fy Nuw, er lies i
mi, yn ol yr hyn oil a wneuthum
i'r bobl hyn.
PENNOD VI.
1 Sanhdlat, trwy ddichelUon, a chwedlau, a
hiudiau gau, yn ceisio dyclirynu Nehemiah.
15 Gorphen adeiladu Jerusalem ; a hynny yn
ddychryn i'r gelynion. 17 Pendefigion Judah
a'i gelynion yn deall cyfrinach eu gilydd.
APHAN glybu Sanbàlat, a Tho-
. biah, a ^ Gesem yr Arabiad, a'r
rhan arall o'n gelynion, adeiladu o
honof fi y mur, ac nad oedd adwy
wedi ei gadael ynddo ; * er na osod-
aswn i y pryd hwnnw y dorau ar y
pyrth;
2 Yna yr anfonodd Sanbàlat a
Gesem attaf, gan ddywedyd, Tyred,
ac ymgyfarfyddwn ynghyd yn un
o'r pentrefi y'ngwastadedd *'Ono.
Ac yr oeddynt hwy yn bwriadu
gAvneuthur niwed i mi.
3 Minnau a anfonais genhadau
attynt hwy, gan ddywedyd, Gwaith
mawr yr ydwyf fi yn ei wneuthur ;
o herwydd hynny ni allaf ddyfod 1
waered : paham y safai y gwaith,
pan ymadâwn âg ef, a dyfod i wae-
red attoch chwi ?
4 Etto hwy a anfonasant attaf fi
Cyn
CRIST
445.
e pen. 13.
22.
2 Gasmu,
ad. 6.
a pen. 3. 3.
b 1 Chron.
8.12.
Dîchéllion Sanhàlat.
NEHEMIAH, VII.
GorpTien adeiladu.
Cyn
CRIST
445.
3 Gesem.
ad. L
c pen. 13.
29.
Cylch
415.
yn y wedd hon bedair gwaith; ac yn
y modd hwnnw yr attebais hwynt.
5 Yna Sanbàlat a anfonodd ei was
attaf fi y bummed waith yr un fíìiii-
ud, a Uythyr agored yn ei law:
6 Ynddo yr oedd yn ysgrifenedig,
Ym mysg y cenhedloedd y mae y
gair, a ^Gasmu sydd yn dywedyd, dy
fod di a'r luddewon yn amcanu
gwrthryfela : o herwydd hynny dy
fod di yn adeiladu y mur, fel y
byddit frenhin arnynt, yn ol y geir-
iau hyn ;
7 A'tli fod ditliau heíyd wedi go-
sod prophwydi i bregethu am danat
yn Jerusalem, gan ddywedyd, Y
mae brenhin yn Judah. Ac yn awr
y fath ymadroddion a hyn a glyw y
brenhin : gan hynny tyred yn awr,
ac ymgynghor^^^l ynghyd.
8 Yna yr anfonais atto, gan ddy-
wedyd, M ddarfu yn ol yr ymad-
roddion hyn yr ydwyt ti yn eu dy-
wedyd; ond o'th galon dy hun yr
ydwyt yn eu dychymmygu hwynt.
9 Oblegid hv.7nt-h^vy oil oedd yn
ceisio ein hofni ni, gan ddywedyd,
Eu dwylaw hwy a laesant oddi wrth y
gwaith, fel nas gwneir ef. Gan hynny
cryfliâyn awr, O DDüW,fy nwylaw i.
10 A mi a ddeuthum i dy Semaiah
mab Delaiah, mab Mehetabeel, yr
h^vn oedd wedi cau arno ; ac efe a
ddywedodd, Cyfarfydd^vn yn nhŷ
Dduw, a chauwn ddrysau y deml :
canys y maent yn dyfod i'th ladd
di ; a Uiw nos y deuant i'th ladd di.
11 Yna y dywedais, A liy gwr o'm
bath i? neu pwy sydd fel myfi yr
hwn a elai i'r deml, fel y byddai
by w ? Nid âf i mewn.
12 Ac wele, gwybûm nad Dtrw a'i
hanfonasai ef ; ond Uefaru o hono
ef y brophwydoliaeth lion yn fy er-
byn i : canys Tobiah a Sanbàlat a'i
cyflogasent ef
13 0 herwydd hyn y cyflogasid ef,
fel y'm hofnid i, ac y gwnawn feUy,
ac y pechwn ; ac y byddai hynny
ganddynt yn enlHb i'm lierbyn, fel
y'm gwaradwyddent.
14 •= 0 fy Nuw, cofia Tobi'ah a San-
bàlat, yn ol eu gweithredoedd hyn-
ny ; a Noadiah y broph\vydes hefyd,
a'r rhan arall o'r prophwydi y rhai
oedd yn fy nychrynu i.
15 1Í A'r mur a orphenwyd ar y
pummed dydd ar hugain o Elul,
mewn deuddeng niwi*nod a deugain.
16 A phan glybu ein holl elynion
ni hynny, a gweled o'r hoU genhedl-
494
oedd y rhai oedd o'n hamgylch,
hwy a ofhasant, ac a Iwfrhasant yn
ddirfawT ynddynt eu hun: canys
gwybuant mai tr^vy ein Duw ni y
gwnelsid y gwaith hwn.
17 IT Ac yn y dyddiau hyn pen-
defigion Judah oedd yn mynych-
ddanfon eu Uythyrau at Tobiah;
a'r eiddo Tobiah oedd yn dyfod
attynt hwythau.
18 Canys yr oedd llawer yn Ju-
dah mewn cjTighrair âg ef ; o her-
wydd *daw oedd efe i Sechaniah
mab Arah ; a Johanan ei fab ef a
gymmerasai ferch Mesidam mab
Berechiah yn wraig iddo.
19 A'i gymmwynasau ef y byddent
hwy yn eu mynegi ger fy mron i ; ^fy
ngeiriau innau hefyd y byddent yn
eu hadrodd iddo yntau. A Thobiah
a anfonodd lythyrau i'm dychrynu i.
PENNOD VII.
1 Neliem'iah yn gorchymyn Jerusalem i Hanani
a Hananiah. 5 Llyfr achau y rhai a ddaeth
gyntaf allan o Bainlon, 8 oV hdbl, 39 a^r
offeiriaid, 43 aW Lefiaid, 46 a'r Nethiniaid,
57 a gweision Solomon, 63 a'r offeiriaid ni
fedrent gael eu hachau. 66 Bhifedi y cwhl,
a'n golud, 70 a'u hoffrymmau.
AC wedi adeiladu y mur, a chyf-
- odi o honof y dorau, a gosod
y porthorion, a'r cantorion, a'r Lef-
iaid;
2 Yna mi a orchymynais i Hanani
fy mrawd, ac i Hananiah tywysog y
palas yn Jerusalem, canys efe oedd
wr flỳddlawn, ac yn ofni Duw yn
fwy na llawer :
3 A mi a ddywedais wrthynt, Nac
agorer pyrth Jerusalem nes gwres-
ogi yr haul ; a tlira fyddont Invy
yn sefyU yno, cauant y drysau, a
phreniant : a mi a osodais wyhvyr
o drigolion Jerusalem, pob un yn
ei wyliadwriaeth, a phob un ar
gyfer ei dy.
4 Ar ddinas oedd ehang a mawr ;
ac ychydig bobl ynddi : a'r tai nid
oeddynt wedi eu hadeiladu.
5 1Í A'm Duw a roddodd yn fy
nghalon gynnull y pendefigion, y
tywysogion hefyd, a'r bobl, i'w cyf-
rif wrth eu hachau. A mi a gefais
lyfr achau y rhai a ddaethai i fynu
yn gyntaf, a chefais yn ysgrifenedig
ynddo,
6 ^Dyma feibion y dalaeth, y rhai a
ddaeth i fynu o gaethiwed y gaeth-
glud a gaethgludasai Nebuchodo-
nosor brenhin Babilon, ac a ddy-
chwelasant i Jerusalem, ac i Judah,
pob un i'w ddinas ei hun ;
Cyn
CRIST
Cylch
445.
4 mnh 7/ng
raiih.
BNeu,/?/
matterion.
Cylch
536.
ft Ezra 2. 1,
(Sic.
AcJiau y rhai a ddaeth
NEHEMIAH, VII.
gyntaf o Babilon.
Cyn
CEIST
Cylch
536.
ZNeUj
Seraiah :
Edrych
Ezra 2. 2.
SNeu,
Bani.
* Neu,
Jora.
SNeu,
Gibbar,
6Neu,
Azmafeth.
^ Neil,
Ciriath-
arim.
b Edrych
aJ. Vi.
7 Y rhai a ddaethant gyd â Zoro-
babel : Jesua, Nehemiah, ^ Azari-
ah, Raamiah, Nahamani, Mordecai,
Bilsan, Mispereth, Bigfai, Nehum,
Baanah. Dyma rifedi dynion pobl
Israel ;
8 Meibion Paros, dwy fil cant a
deuddeg a thri ugain.
9 Meibion Sephatiah, tri chant a
deuddeg a thri ugain.
10 Meibion Arab*, chwe chant a
deuddeg a deugain.
11 Meibion Pahath-Moab, o feib-
ion Jesua a Joab, dwy fil ac wyth
gant a thri ar bymtheg.
12 Meibion Elam, mil dau cant a
pliedwar ar ddeg a deugain.
13 Meibion Zattu, wyth gant a
phump a deugain.
14 Meibion Zaccai, saith gant a
thri ugain.
15 Meibion ^Binnui, chwe chant
ac wyth a deugain.
16 Meibion Bebai, chwe chant ac
wyth ar hugain.
17 Meibion Azgad, dwy fil tri
chant a dau ar hugain.
18 Meibion Adonicam, chwe chant
a saith a thri ugain.
19 Meibion Bigfai, dwy fil a saith
a thri ugain.
20 Meibion Adin, chwe chant a
phymtheg a deugain.
21 Meibion Ater o Hezeciah, tri
ar bymtheg a phedwar ugain.
22 Meibion Hasum, tri chant ac
wyth ar hugain.
23 Meibion Besai, tri chant a
phedwar ar hugain.
24 Meibion ^Hariph, cant a deu-
ddeg.
25 Meibion ^ Gibeon, pymtheg a
phedwar ugain.
26 Gwŷr Bethlehem a Netophah,
cant ac wyth a phedwar ugain.
27 Gwŷr Anathoth, cant ac wyth
ar hugain.
28 Gwŷr ^ Beth-asmafeth, dau a
deugain.
29 Gwŷr "^ Ciriath-jearim, Cephi-
rah, a Beeroth, saith gant a thri a
deugain.
30 Gwŷr Ramah a Gaba, chwe
chant ac un ar hugain.
31 Gwŷr Michmas, cant a dau ar
hugain.
32 Gwŷr Bethel ac Ai, cant a thri
ar hugain.
33 Gwŷr Nebo arall, deuddeg a
deugain.
34 Meibion ^Elam arall, mil dau
cant a phedwar ar ddeg a deu-
gain.
35 Meibion Harim, tri chant ac
ugain.
36 Meibion Jericho, tri chant a
phump a deugain.
37 Meibion Lod, Hadid, ac Ono,
saith gant ac un ar hugain.
38 Meibion Senaah, tair mil naw
cant a deg ar hugain.
39 1 Yr ofieiriaid: meibion ''Je-
daiah, o dŷ Jesua, naw cant a thri
ar ddeg a thri ugain.
40 Meibion ^Immer, mil a deu-
ddeg a deugain.
41 Meibion *Pasur, mil dau cant
a saith a deugain.
42 Meibion '^ Harim, mil a dau ar
bymtheg.
43 11 Y Lefiaid : meibion Jesua, o
Cadmiel, ac o feibion ^Hodefah,
pedwar ar ddeg a thri ugain.
44 ITY cantorion: meibion Asaph,
cant ac wyth a deugam.
45 1Í Y porthonon : meibion Sàl-
um, meibion Ater, meibion Talmon,
meibion Accub, meibion Hatita,
meibion Sobai, cant a thri ar bym-
theg ar hugain.
46 1Í Y Nethiniaid : meibion Siha,
meibion Hasupha, meibion Tabba-
oth,
47 Meibion Ceros, meibion Sia,
meibion Padon,
48 Meibion Lebanah, meibion Ha-
gaba, meibion Salmai,
49 Meibion Hanan, meibion Gidel,
meibion Gahar,
50 Meibion Reaiah, meibion Re-
sin, meibion Necoda,
51 Meibion Gazzam, meibion Uz-
za, meibion Phaseah,
52 Meibion Besai, meibion Meu-
nim, meibion Nephisesim,
53 Meibion Bacbuc, meibion Ha-
cupha, meibion Harhur,
54 Meibion Baslith, meibion Me-
hida, meibion Harsa,
55 Meibion Barcos, meibion Sise-
ra, meibion Thamah,
56 Meibion Nesiah, meibion Ha-
tipha.
57 1 Meibion gweision Solomon :
meibion Sotai, meibion Sophereth,
meibion Perida,
58 Meibion Jaala, meibion Dar-
con, meibion Gidel,
59 Meibion Sephatiah, meibion
Hattil, meibion Pochereth o Se-
baim, meibion ^Amon.
60 Yr holl Nethiniaid, a meibion
Cyn
CRIST
Cylch
536.
c 1 Chron.
24.7.
d 1 Chron.
21 14.
e Edrych
1 Chi-uii. 9.
12. a 24.0.
f 1 Chron.
24. 8,
8Neu,
Modafiah,
Ezra 2. 40.
neu,
Jridah,
Ezra 3. 9.
SNeu, Ami,
49S
Y Thai a dclaeth o BaUlon. NE H E M I A H, VIIL
Darllen y gyfrcdtJi.
Cyn
CRIST
Cylch
536.
e Ezra 2. 59.
2Neu,
hachau.
SHeb.
lialoamyd.
i Neu,
Uywijdd.
BHeb.
rhan.
t pen. 8. 9.
Cylch
536.
gweision Solomon, oedcl dri chant
a deuddeg a phedwar ugain.
61 ^A'r rhai hyn a ddaethant i
f jnu o Tel-melali, Tel-haresa, Cerub,
Adon, ac Immer: ond ni fedrent
ddangos tŷ eu tadau, na'u ^hiliog-
aeth, ai o Israel yr oeddynt.
62 Meibion Delaiah, meibion To-
biali, meibion Necoda, chwe cliant
a dau a deugain.
63 11 Ac o'r offeiriaid: meibion
Habaiah, meibion Cos, meibion
Barzilai, yr hwn a gymmerth un
o ferched Barzilai y Gileadiad yn
wraig, ac a alvvyd ar eu henw
hwynt.
64 Y rhai hyn a geisiasant eu
hysgrifen ym mhlith yr achau, ond
nis cafwyd : am hynny y " bwriAvyd
h^vynt allan o'r ofiFeiriadaeth.
65 A'r ^Tirsatha a ddywedodd
Avrtliynt, na fwyttâent o'r pethau
sancteiddiolaf, hyd oni chyfodai
oiFeiriad âg ürim ac â Thummim.
66 ^ Yr hoU gynnuUeidfa yngliyd
oedd ddwy fil a deugain tri chant
a thri ugain.
67 Ileb law eu gweision hwynt a'u
mor^vynion, y rhai hynny oedd saith
mil tri chant a dau ar bymtheg ar
hugain : a chanddynt hwy yr oedd
dau cant a phump a deugain o gan-
torion ac o gantoresau.
68 Eu meirch hwynt oedd saith
gant ac un ar bymtheg ar hugain ;
a'u mulod yn ddau cant a phump a
deugain ;
69 Y camelod oedd bedwar cant
a phymtheg ar hugain; yr asynod
oedd chwe mil saith gant ac ugain.
70 1Í A ^ rhai o'r tadau pennaf a
roddasant tu ag at y gwaith. ''Y
Tirsatha a roddodd i'r trysor fil o
ddracmonau aur, deg a deugain o
phiolau, pîim cant a deg ar hugain
o wisgoedd ofíeiriaid.
71 A i'hai o'r tadau pennaf a rodd-
asant i drysor y gwaith ugain mil o
ddracmonau aur, a dwy fil a deu-
cant o bunnau o arian.
72 A'r hyn a roddodd y rhan ar-
all o'r bobl oedd ugain mil o ddrac-
monau aur, a dwy fil o bunnau yn
arian, a saith a thri ugain o wisg-
oedd ofieiriaid
73 A'r ofieiriaid, a'r Lefiaid, a'r
porthorion, a'r cantorion, a rhai o'r
bobl, a'r Nethiniaid, a lioU Israel, a
drigasant yn eu dinasoedd. A phan
ddaeth y seithfed mis, yr oedd meib-
ion Israel yn eu dinasoedd.
496
PENNOD VIIL
Duioîól arfer giorandaw a ddarllen y gyf-
raith. 9 Nehem'iah, ac Ezra, a'r Lefiaid,
yn cysuro y hohl. 13 Farodrwydd y hobl i
wiandaw, ac i ddysgu. 16 Cadw gwyl y
pehyll.
'R hoU "bobl a ymgasglasant o
un fryd i'r heol oedd o fiaen
^porth y dwfr, ac a ddywedasant
wrth Ezra ''yi* ysgrifenydd, am
ddwyn llyft" cyfraith Moses, yr hon
a orchymynasai yr Arglwydd i
Israel.
2 Ac Ezra yr offeiriad a ddug y
gyfraith o fiaen y gynnuUeidfa o
wŷr, a gwragedd, a phawb a'r a oedd
yn ^medru gwrandaw yn ddeallus,
ar y dydd cyntaf o'r seithfed mis.
3 Ac efe a ddarllenodd ynddo ar
wyneb yr heol oedd o fiaen porth
y dwfr, o'r ^ bore hyd banner dydd,
ger bron y gwŷr, a'r gwragedd,
a'r rhai oedd yn medru deall: a
chlustiau yr hoU bobloedd oedd yn
givrandaw ar lyfr y gyfraith.
4 Ac Ezra yr ysgrifenydd a safodd
ar ^bulpud o goed, yr h^yn a wnelsid
i'r peth hyn; a chyd ag ef y safodd
Mattithiah, a Sema, ac Anaiah, ac
Uriah, a Hilciah, a Maaseiah, ar ei
law ddehau ef ; a Phedaiah, a Mi-
sael, a Malchiah, a Hasum, Hasba-
danah, Zechariah, a Mesùlam, ar ei
law aswy ef
5 Ac Ezra a agorodd y llyfr ^ yng
ngŵydd yr holl bobl ; (canys yr oedd
efe oddi ar yr holl bobl ;) a phan
agorodd, yr holl bobl a safasant.
6 Ac Ezra a fendithiodd yr Ar-
glwydd, y Duw mawr. A'r holl
bobl a attebasant, Amen, Amen,
gan ddjTchafu eu d^vylaw : a hwy
a ymgrymmasant, ac a addolasant
yr Arglwydd û'u Invynebau tu a'r
ddaear.
7 Jesua hefyd, a Bani, Serebiah,
Jamin, Accub, Sabbethai, Hodiah,
Maaseiah, Celita, Azariah, Jozabad,
Hanan, Pelaiah, a'r Lefiaid, oedd
yn dysgu y gyfi*aitli i'r bobl, a'r
bobl yn sefyll yn eu lie.
8 A hwy a ddarUenasant yn eglur
yn y llyfr, y'nghyfraith Dduw ; gan
osod cdlan y synwyr, fel y deaUent
wrth ddarllen.
9 IT A Nehemiah, efe yw y ^Tir-
satha, ac Ezra yr ofieiriad a'r ys-
grifenydd, a'r Lefiaid y rhai oedd
yn dysgu y bobl, a ddywedasant
wrth yr holl bobl, ^ Y mae heddyw
yn sanctaidd i'r Arglwydd eich
d.Vnm. 29.
1.
Cadiv gwyl y pebyll.
NEHEMIAH, IX.
Gwcddi y Lejiaid,
Cyn
CRIST
Cylch
445.
0 Dent. 16.
14, 15.
1 Eg. 9. 19,
22.
Dut.11.10.
TNeu,
ddysgu.
e Lef. 23.
34.
Deut. 16.
13.
h Lef, 23. <
t Deut. 31.
10, to.
Sllcb qwa-
harddiad,
« Lef. 23.
30.
Duw ; * na alerwch, ac na wylwch :
canys yr holl bobl oedd yii Avylo
pan glywsant eiriau y gyfraith.
10 Ac efe a ddyAvedodd wrthynt,
Ewch, bAvyttewcli y breision, ac yf-
wcli y melysion, ac ^ anfonwch ran-
naii i'r hwn nid oes ganddo ddim
yn barod ; canys y mae heddyw yn
sanctaidd i'n Harglwydd : am hynny
na thristêwch ; canys Uawenydd yr
Arglwydd yw eich nerth chwi.
11 A'r Lefiaid a ostegasant yr holl
bobl, gan ddywedyd, Tewch : canys
y dydd heddyw sydd sanctaidd, ac
na thristewch.
12 A'r holl bobl a aethant i fwytta
ac i yfed, ac i anfon ymaith rannau,
ac i wneuthur llawenydd ma^vr; o
her^vydd iddynt ddeall y geiriau a
ddysgasent h^vy iddynt.
13 IF A'r ail dydd, tadau pennaf yr
holl bobl, yr offeiriaid, a'r Lefiaid, a
ymgynnullasant at Ezra yr ysgrifeu-
ydd, ^ i'tü dysgu y'ngeiriau y gyfraith.
. 14 A hwy a gawsant yn ysgrifened-
ig yn y gyfraith, yr hyn a orchymyn-
asai yr Ajiglwydd trAvy law Moses,
sy dylai meibion Israel drigo mewn
bythod ar Avyl y seithfed mis ;
15 Ac ^ y dylent gyhoeddi, a gyrru
gair trwy eu holl ddinasoedd, a thrwy
Jerusalem, gan ddyAvedyd, Ewch i'r
mynydd, a dygwch ganghennau
olew-Avydd, a changau pinwydd, a
changau y myrt^vydd, a changau y
palmwydd, a changhennau o'r pren-
nau cauadfrig, i wneuthur bythod,
fel y mae yn ysgrifenedig.
16 11 Felly y bobl a aethant aUan,
ac a'lt dygasant, ac a wnaethant
iddynt fythod, bob un ar ei uen, ac
yn eu cynteddoedd, ac /nghyntedd-
oedd tŷ Dduw, ac yn heol porth y
dwfr, ac yn heol porth Ephraim.
17 A holl gynnulleidfa y rhai
a ddychwelasent o'r caethiwed, a
wnaethant fythod, ac a eisteddasant
yn y bythod : canys er dyddiau Jo-
sua mab Nun hyd y dydd hwnnw ni
wnaethai meibion Israel felly. Ac
yr oedd Uawenydd mawr iawn.
18 Ac Ezra a ddarllenodd yn Uyfr
cyfraith Dduw ' beunydd, o'r dydd
cyntaf hyd y dydd diweddaf. A
hwy a gynhaliasant yr wyl saith
niwmod ; ac ar yr wythfed dydd y
hu ^cymmanfa, ^yn ol y ddefod.
PENNOD IX.
1 Ympryd cyhoedd, ac edifeirwch y holl. 4 Y
Lefiaid yn gwneuthur duwiol Qyffes o ddaioni
Duw, a drygioni y holil.
AC ar y pedwerydd dydd ar
. hugain o'r *mis hwn, meibion
Israel a ymgynnullasant mewn ym-
pryd, ac mewn sachlian, a ''phridd
arnaddynt.
2 A •= had Israel a ymneülduasant
oddi wrth bob ^dîeithriaid, ac a saf-
asant, ac a gyffesasant eu pechodau,
ac anwireddau eu tadau.
3 A chodasant i fynu yn eu He, ac
a ^ddarllenasant yn Uyfr cyfraith yr
Arglwydd eu Duw, bedair gwaith
yn y dydd; a phedair gwaith yr
ymgyffesasant, ac yr ymgrymmas-
ant i'r Arglwydd eu Duw.
4 11 Yna y safodd ^ym mhulpud
y Lefiaid, Jesua, a Bani, Cadmiel,
Sebaniah, Bunni, Serebiah, Bani, a
Chenani ; a gwaeddasant â Uef uchel
ar yr Arglwydd eu Duw :
5 A'r Lefiaid, Jesua, a Chadmiel,
Bani, Hasabniah, Serebiah, Hodiah,
Sebaniah, a Phethahiah, a ddywed-
asant, Cyfodwch, bendithiwch yr
Arglwydd eich Duw o dragy-
wyddoldeb hyd dragy^vyddoldeb :
a bendithier dy enw gogoneddus
a dyrchafedig, goruwch pob ben-
dith a moliant.
6 Ti yn unig >vy t Arglwydd : " ti
a wnaethost y nefoedd, '^nefoedd y
nefoedd, a'u ^hoU luoedd hwynt, y
ddaear a'r hyn oil sydd arni, y mor-
oedd a'r hyn oil sydd yuddynt ; a tin
sydd yn eu cynual hwynt oil ; a llu
y nefoedd sydd yn ymgrymmu i ti.
7 Ti yiü yr Arglwydd Dduw, yr
hwn a ddetholaist ^'Abram, ac a'i
dygaist ef allan o Ur y Caldeaid,
ac a roddaist iddo enw ' Abraham :
8 A chefaist ei galon ef ^ yn fíydd-
lawn ger dy fron di, ac a wnaethost
^ gyfammod âg ef, ar roddi yn ddiau
i'w had ef wlad y Canaaueaid, yr
Hefiaid, yr Amoriaid, a'r Pherez-
laid, a'r Jebusiaid, a'r Girgasiaid;
ac a gwblheaist dy eiriau : o lier-
wydd cyfiawn wyt.
9 ""Gwelaist Ìiefyd gystudd ein
tadau yn yr Aipht ; a thi " a wran-
dewaist eu gwaedd hwynt wrth y
mor coch :
10 A thi " a wnaethost arwyddion
a rhyfeddodau ar Pharaoh, ac ar
ei holl weision, ac ar holl bobl ei
wlad ef: canys gAvybuost i'r rhai
hyn falchio yn eu herbyn hwynt.
A gwnaethost i ti enw, fel y gwelir
y dydd hwn.
11 pY mor hefyd a hoUtaist o'u
blaen hwynt, fel y treiddiasant trwy
Cyn
CRIST
445.
« pen. 8. 2.
b .To«. 7. 6.
Job 2. 12.
c Ezra 10.
11.
fen. 13. 3,
0.
2H. b.
meibion
d'ieiChr.
d pen. 8. 7,
3 Nen,
ii'vqrisiau,
Heb.
esgi/nfa.
e Gen. 1. 1.
Dat. 14. 7.
f Deut. 10.
14.
1 Bren. 8.
27.
s Gen. 2. 1.
b Gen. 11.
31. a 12. 1.
i Gen. 17. 5.
k Gen. 15. 6.
1 Grn. 12. 7.
a 15. 18.
a 17. 7, 8.
m Exod. 2.
25. a 3. 7.
n Exod. 14.
10.
o Exod. 7,
8, 9, 10, 11,
12, a U,
pennud.
P Exod. 14.
21, 22.
Cyffes o ddaioni Duw,
NEHEMIAH, IX.
a drygioni y hohl.
Cyn
CRIST
445.
9 Exod. 15.
5, 10.
r Exod. 13.
21.
» Exod. 19.
20. a 20. 1.
4Heb.
gwirion-
edd.
t Exod. 16.
14, 15.
u Exod. 17.
6.
Num. 20.
9, &c.
» Deut. 1. 8.
6Heb.
godasit dy
law ;
Num. 14.
30.
J Num. 14.
4.
6 Heb. Duw
y maddeu-
ant.
t Exod. 34.
6.
Num. 14.
38.
Ps. 86. 5,
15.
» Exod. 32.
4,
b Exod. 13.
22.
Num. 14.
14.
1 Cor. 10.1.
0 Num. 11.
17.
Es. 63. 11.
a Exod. 16.
15.
Jos. 5. 12.
e Exod. 17.
C.
f Deut. 2.7.
e Deut. 8. 4.
a 29. 6.
ganol y môr ar hyd sychdir; a'u
herlidwyr a fwriaist i'r gwaelod,
^fel maen i ddyfroedd cryfion :
12 Ac 'a'u harweiniaist h^vy liw
dydd mewn colofii gwmmwl, a lliw
nos mewn colofn dan. i oleuo iddynt
hwy y íFordd yr oeddynt yn myned
ar Iiyd-ddi
13 ^Ti a ddisgynaist hefyd ar fyn-
ydd Sinai, ac a ymddiddenaist â
hwynt o'r nefoedd ; rhoddaist hef-
yd iddynt farnedigaethau uniawn,
a chyfreithiau * gwir, deddfau a gor-
chymynion daionus :
14 A'th Sabbath sanctaidd a hys-
bysaist iddynt; gorchymynion hef-
yd, a deddfau, a chyfreithiau a or-
chymynaist iddynt, trwy law Moses
dy was :
15 * Bara hefyd o'r nefoedd a rodd-
aist iddynt yn eu newyn, a "dwfr
o'r gi'aig a dynnaist iddynt yn eu
syched; a thi a ddywedaist wrth-
ynt, ^y deuent i etifeddu y wlad a
^ dyngaist ar ei rhoddi iddynt
16 Ond hwynt-hwy a'n tadau ni
a falchiasant, ac a galedasant eu
gwarrau, ac ni wrandawsant ar dy
orchymynion di ;
17 Ac a wrthodasant wrandaw,
ac ni chofiasant dy ryfeddodau, y
rhai a wnelsit ti erddynt; caled-
asant hefyd eu gwarrau, a gosod-
asant ^ ben arnynt i ddychwelyd i'w
caethiwed yn eu cyndynrwydd : etto
ti ydwyt "Dduw parod i faddeu,
^gi-aslawn, a thrugarog, hwyrfrydig
i ddigter, ac ami o drugaredd, ac
ni wrthodaist hwynt.
18 Hefyd, *pan wnaethent iddynt
lo toddedig, a dywedyd, Dyma dy
dduw di jT h^vn a'th ddug (ü i fynu
o'r Aipht, a chablasent yn ddirfa^vr;
19 Er hynny, yn dy ami dostur-
iaethau, ni adewaist ti hwynt yn
yr anialwch : ^ y goloih gwmmwl ni
chiliodd oddi ^vl'thynt trwy y dydd,
i'w harwain hwynt ar hyd y ffordd;
na'r golofti dan trwy y nos, i oleuo
iddynt, ac i ddangos y ffordd y
cerddent ynddi.
20 Dy '^yspryd daionus hefyd a
roddaist i'w dysgu hwynt, ac nid
atteliaist dy ^ fanna rhag eu genau ;
''dwfr hefyd a roddaist iddynt yn
eu syched.
21 Felly *deugain mlynedd y
porthaist hwynt yn yr anialwch,
heb fod arnynt eisieu dim: eu
sgwisgoedd ni heneiddiasant, a'u
traed ni chwyddasant.
22 A thi a roddaist iddynt fren-
hiniaethau a phobloedd, a rhen-
naist hwynt i gonglaiL FeUy hwy
a feddiannasant wlad ^'Sihon, a
gwlad brenhin Hesbon, a gwlad Og
brenhin Basaa
23 'Lliosogaist hefyd eu meibion
hwynt fel sêr y nefoedd, ac a'u
dygaist hwynt i'r wlad a ddywed-
asit wrth eu tadau y deuent iddi
i'^í; meddiannu.
24 FeUy ''y meibion a aethant i
mewn, ac a feddiannasant y wlad,
a thi a ddarostyngaist drigolion
y wlad, y Canaaneaid, o'u blaen
hwynt, ac a'u rhoddaist yn eu Uaw
hwynt, eu brenhinoedd hefyd, a
phobloedd y wlad, fel y gwnaent
iddynt yn ol eu hewyUys.
25 A hwy a ennillasant ddinasoedd
cedyrn, a daear fras, ac a feddian-
nasant dai Uawn o bob daioni, py-
dewau cloddiedig, gwinUannoedd,
ac olew-wydd-lannoedd, a choed
■^ fírwythlawn yn ami ; a hwy a fwy t-
tasant, ac a ddigomvyd, ac ^ a frasâ-
wyd, ac a ymhyfrydasant yn dy
fawr ddaioni di.
26 Etto hwy a anufuddhasant, ac
a wrthryfelasant yn dy erbyn, ^ tafl-
asant hefyd dy gyfraith o'r tu ol
i'w cefh, "a'th brophwydi a laddas-
ant, y rhai a dystiolaethasent wrth-
ynt am ddychwefyd attat; ac a
gablasant yn ddirfawr.
27 "Am hynny ti a'u rhoddaist
hwynt yn llaw eu gorthrymwyr, y
rhai a'u cystuddiasant : ac yn am-
ser eu cyfyngdra, pan waeddasant
arnat, a'u gwrandewaist hwynt o'r
nefoedd, ac yn ol dy ami dostur-
iaethau rhoddaist iddynt achubwyr,
y rhai a'u hachubasant o law eu
gwrthwynebwyr.
28 Ond pan lonyddodd arnynt,
dychwelasant i wneuthur drygioni
yn dy ŵydd di : am hynny y gad-
ewaist h^vynt yn llaw eu gelynion, y
rhai a arglwyddiaethasant arnynt :
etto pan ddychwelasant, a gwaeddi
arnat, tithau o'r nefoedd a wi'an-
dewaist, ac a'u gwaredaist hwynt,
yn ol dy dosturiaethau, lawer o am-
seroedd.
29 A thi a dystiolaethaist yn eu
herbyn hwynt, i'w dychwelyd at dy
gyfraith di : ond hwy a falchiasant,
ac ni wrandawsant ar dy orchymyn-
ion, eithr pechasant yn erbyn dy
farnedigaethau, (Py rhai os gwna
dyn hwynt, efe fydd byw ynddynt,)
Cyn
CRIST
445.
h Num. 21.
21, &c.
i Gen. 22.
17.
k Jos. 1. 2.
THeb.
ymhorlh.
> Deut. 32.
15.
"> 1 Bren.
14.9.
n 1 Bren.
18. 4. a 19.
10.
2 Chron.
24. 20, 21.
° Barn. 2.
14. a 3. 8,
P Lcf. IS. 5.
Eu cyfammod difrifol.
NEHEMIAH, X.
Enwau y rhai cbi seliasant
Cyn
CRIST
445.
«Heb.
rhoddas-
ant,
Zech.7.11.
1 2 Bren.
17. 13.
9 Heb. yn
Haw,
r Edrvch
Act. 7. 51.
IPetrl.ll.
8jer.4. 27.
t Exod. 34.
6,7.
2 Heb. a'n
cafodd,
neii. a'ji
goddi-
weddodd.
1 Dan. 9. 14.
8 Hob. loHh,
lien, wedi
ei nelio.
2 Heb. oeild
wrlh aelio.
• Edrvrh
ieii. 12.
-21.
a ^ gwnaethant ysgwydd i gilio, ac a
galedasant eu gwarrau, ac ni wran-
dawsant.
30 Er liynny ti a'u hoedaist h^vynt
flynyddoedd lawer, ac a dystiolaeth-
aist 1 wrthynt trwy dy Yspryd ^ ' yn
dy brophwydi ; ond ni wrandaw-
sant : am hynny y rlioddaist hwynt
yn llaw pobl y gwledydd.
31 Etto, er mwyn dy fawr drugar-
eddau, ni * Iwyr-ddifethaist hwynt,
ac ni wrthodaist hwynt ; canya
Duw graslawn a thrugarog ydwyt.
32 Ac yn awr, O ein Duw ni, y
Duw mawr, *cadarn, ac ofnadwy,
yr hwn wyt yn cadw cyfammod a
thrugaredd ; na fydded bychan o'th
flaen di yr hoU flinder ^a ddi-
gwyddodd i ni, in brenhinoedd, i'n
ty^vysogion, ac i'n hoffeiriaid, ac i'n
prophwydi, ac i'n tadau, ac i'th holl
bobl, er dyddiau brenhinoedd As-
syria hyd y dydd hwn.
33 "Tithau ydwyt gyfiawn yn yr
hyn oil a ddigwyddodd i ni : canys
gwirionedd a wnaethost ti, a ninnau
a wnaethom yn annuwiol.
34 Ein brenhinoedd hefyd, ein ty-
wysogion, ein hoffeiriaid, a'n tadau,
ni chadwasant dy gyfraith, ac ni
wrandawsant ar dy orchymynion,
na'th dystiolaethau, y rhai a dystiol-
aethaist wi'thynt.
35 A hivy ni'th wasanaethasant yn
eu brenhiniaeth, nac yn dy fawr dda-
ioni a roddaist iddynt, nac yn y wlad
ehang a bras yr hon a osodaist o'u
blaen hwynt; ac ni ddychwelasant
oddi wrth eu drwg weithredoedd.
36 Wele ni heddyw yn weision ;
ac am y wlad a roddaist i'n tadau
ni, i fwytta ei fir^vyth al daioni,
wele ni yn weision ynddi.
37 A maAvr yw ei thoreth hi i'r
brenhinoedd a osodaist arnom ni am
ein pechodau : ac arglwyddiaethu y
maent ar ein cyrph, ac ar ein hani-
feiliaid, yn ol eu hewyllys ; ac yr
ydym mewn cyfyngder mawr.
38 Ac o herAvydd hyn oU yr ydym
yn gwneuthur cyfammod sicr, ac
yn ei ysgrifenu ; ac y mae ein tywys-
ogion, ein Lefiaid. a'n hoffeiriaid,
^ yn ei selio.
PENNOD X.
1 Emcau y rhai a seliasant y cyfammod rhvmg
Duw aV bohl. 29 Pyngciau y cyfammod.
R rhai ^a sehodd oedd, Nehe-
miah y Tirsatha, mab Hacha-
liah, a Sidciah,
2 ^ Seraiah, Azariah, Jeremiah,
«9 ~~
A^
3 Pasur, Amariah, Malchiah,
4 Hattus, Sebaniah, Màluch,
5 Harim, Meremoth, Obadiah,
6 Daniel, Ginnethon, Baruch,
7 Mesùlam, Abiah, Miamin,
8 Maaziah, Bilgai, Semaiah : dyma
yr offeiriaid.
9 A'r Lefiaid : Jesua mab Azaniah,
Binnui o feibion Henadad, Cadmiel;
10 A'u brodyr hwynt; Sebaniah,
Hodiah, Celita, Pelaiah, Hanan,
11 Micha, Rehob, Hasabiah,
12 Zaccur, Serebiah, Sebaniah,
13 Hodiah, Bani, BeniniL
14 Pennaethiaid y bobl ; ^ Paros,
Pahath-Moab, Elam, Zattu, Bani,
15 Bunni, Azgad, Bebai,
16 Adoniah, Bigfai, Adin,
17 Ater, Hizciah, Azzur,
18 Hodiah, Hasum, Besai,
19 Hariph, Anathoth, Nebai,
20 Magpias, Mesiilam, Hezir,
21 Mesezabeel, Sadoc, Jàdua,
22 Pelatiah, Hanan, Anaiah,
23 Hosea, Hananiah, Hasub,
24 Hàlohes, Pileha, Sobec,
25 Rehum, Hasabnah, Maaseiah,
26 Ac Ahiah, Hanan, Anan,
27 Màluch, Harim, Baauah.
28 1Í ^A'r rhan arall o'r bobl, yr
offeiriaid, y Lefiaid, y porthorion, y
cantorion, y Nethiniaid, a phawb
a'r a ymneillduasent oddi wrth bobl
y gwledydd at gyfraith Dduw, eu
gwragedd hwynt, eu meibion, a'u
merched, pawb a'r a oedd a gwy-
bodaeth ac a deall ganddo ;
29 Hwy a lynasant \vi*th eu brod-
yr, eu pennaethiaid, ac "^a aethant
mewn rhaith a Uw ar rodio y'nghyf-
raith Dduw, yr hon a roddasid trwy
law Moses gwas Duw : ac ar gadw
ac ar wneuthur holl orchymynion
yr Arglwydd ein Harghvydd ni,
a'i farnedigaethau, a'i ddeddfau :
30 Ac ar ^ na roddem ein merched
i bobl y wlad: ac na chymmerem
eu merched hwy i'n meibion ni :
31 ^Ac o hyddai pobl y tir yn dwyn
marchnadoedd, neu ddim lluniaeth
ar y dydd Sabbath i'w werthu, na
phrynem ddim ganddynt ar y Sab-
bath, neu ar y dydd sanctaidd;
ac y gadawem heibio y «seithfed
flwyddyn, a ^ chodi pob ^ dyled.
32 A ni a osodasom arnom ddeddf-
au, ar i ni roddi traian sicl yn y
flwyddyn, tu ag at wasanaeth tŷ ein
Duw ni,
33 A thu ag at ' y bara gosod, a'r
b wy d-offrwm g wastadol, a thu ag at y
Cyn
CEIST
445.
b Edrych
Ezra 2. 3,
&c.
pen. 7. 8,
&C.
c Ezra 2.
36—43.
<1 Ps. 119.
106.
e Exud. 34.
16.
Deut. 7. 3.
f Exod. 20.
10.
Lef. 23. 3.
Deut. 5. 12.
pen. 13. 15,
e Exod. 23.
10, 11.
Lef. 25. 4.
t Deut. 15.
2.
3 Heb. llaw.
' Lef. 24. 6,
iSiC.
2 ChroD. 2.
4.
Enwau preswylivyr
NEHEMIAH, XL
dinas Jerusalem.
Cyn
CRIST
445.
k Edrych
Num. 28,
a 29.
1 pen. 13.
31.
n Exod. 23.
19. a 34. 26.
Lef. 19. 23.
o Exod. 13.
2, 12, 13.
Lef. 27.27.
Num. 18.
15, 16.
P Lef. 23.
17.
Num. 15.
19. a 18. 12,
&iC.
Ueut.18.4.
a 2Ö. 2.
9 Lef. 27.
30.
Num. 18.
21, âic.
r Num. 1&
2Ü.
s Deut. 12.
6,11.
» ad. 18.
Matt. 4. 5.
a 27. 53.
poeth-offrwm gwastadol, ''y Sabbath
au, y neAvydd-loerau, a'r gwyliau ar-
bennig, a thu ag at y cyssegredig
bethau, a thu ag at y pech-ebyrth, i
wneuthur cymmod dros Israel; a
thu ag at hoU waith tŷ ein Duw.
34 A ni a fwriasom goelbrennau
yr ojQTeiriaid, y Lefiaid, a'r bobl, am
^ goed yr offrwm, fel y dygent hwynt
i dŷ ein Duw ni, yn ol tai ein tadau
ni, ar amserau nodedig, o fl^vyddyn
i flwyddyn, i'w llosgi ar allor yr
Arglwydd ein Duw, "" fel y mae yn
ysgrifenedig yn y gyfraith :
35 Ac ° i ddwyn blaen-ilrwyth ein
tir, a blaen-ffrAvyth o bob ffrvvyth o
bob pren, o flwyddyn i flwyddyn, i
dŷ yr Arglwydd :
36 A'r rhai cyntaf-anedig o'n meib-
ion, ac o'n hanifeiliaid, fel y mae yn
ysgi'ifenedig ° yn y gyfraith, a chyn-
taf-anedigion ein gwartheg a'n def-
aid, i'w dwyn i dŷ ein Duw, at yr
ofíeiriaid sydd yn gwasanaethu yn
nhŷ ein Duw ni.
37 P A blaenion ein toes, a'n hofí-
rymmau, a flrwyth pob pren, gwin
ac olew, a ddygem at yr ofleiriaid i
gelloedd tŷ ein Duw, a ^degwrn ein
tir i'r Lefiaid; fel y cai y Lefiaid
hwythau ddegwm trwy holl ddinas-
oedd ein Uafur ni.
38 A bydd yr oflfeiriad, mab Aaron,
gyd a'r Lefiaid, "pan fyddo y Lefiaid
yn degymmu : a dyged y Lefiaid i
fynu ddegfed ran y degwm i dŷ ein
Duw ni, i'r celloedd yn y trysordy.
39 Canys meibion Israel a meibion
Lefi 'a ddygant oflrwm yr yd, y
gwin, a'r olew, i'r ystafelloedd, Ue y
mae llestri y cyssegr, a'r offeiriaid
sydd yn gweini, a'r porthorion, a'r
cantorion ; ac nac ymwrthodwn â
thy ein Duw.
PENNOD XL
1 Y tywysogion, ar rhai a eimjlhjsient, cCr
degfed givr a ddeicisid lorth goelhren, yn
trigo yn Jerusalem. 3 lihol o'u henwau
hwynt. 20 Y holl eraill yn trigo mewn dirir
asoedd erailh
ATHYWYSOGION y bobl a
drigasant yn Jerusalem : a'r
rhan arall o'r bobl a fwriasant goel-
brennau i ddwyn un o'r deg i drigo
yn Jerusalem ^y ddinas sanctaidd, a
naw rhan ifod yn y dinasoedd eraill.
2 A'r bobl a fendithiasant yr hoU
wŷr a ymroddasent yn e^vyllysgar i
breswylio yn Jerusalem.
3 IT A dyma bennaethiaid y dal-
aeth, y rhai a drigasant yn Jerusa-
5ÖÖ
lem : ond yn ninasoedd Judah pawb
a drigasant yn eu meddiant o fewn
eu dinasoedd, sef Israel, yr ofl*eir-
iaid, a'r Lefiaid, a'r '' Nethiniaid, a
•= meibion gweision Solomon.
4 A ^rhai o feibion Judah ac o
feibion Benjamin a drigasant yn Je-
rusalem. 0 feibion Judah ; Athaiah
mab Uzziah, fab Zechariah, fab
Amariah, fab Sephatiah, fab Maha-
laleel, o feibion ^ Peres ;
5 Maaseiah hefyd mab Baruch, fab
Colhozeh, fab Hazaiah, fab Adaiah,
fab Joiarib, fab Zechariah, fab Siloni.
6 Holl feibion Peres y rhai oedd
yn trigo yn Jerusalem, oedd bedwar
cant ac wyth a thri ugain o wŷr
grymmus.
7 A dyma feibion Benjamin ; Sàlu
mab Mesùlam, fab Joed, fab Peda-
iah, fab Colaiah, fab Maaseiah, fab
Ithiel, fab Jesaiah.
8 Ac ar ei ol ef Gabbai, Sàlai ;
naw cant ac wyth ar hugain.
9 A Joel mab Zicliri oedd SAvydd-
og amynt hwy: a Judah mab Se-
nuah yn ail ar y ddinas.
10 ^ O'r ofíeiriaid : Jedaiah mab
Joiarib, Jachin.
11 Seraiah mab Hilciah, fab Me-
sidam, fab Sadoc, fab Meraioth, fab
Ahitub, blaenor tŷ Dduw.
12 A'u brodyr y rhai oedd yn
gAveithio gAvaith y tŷ, oedd wyth cant
a dau ar hugain : ac Adaiah mab
Jeroham, fab Pelaliah, fab Amsi, fab
Zechariah, fab Pasur, fab Malchiah,
13 A'i frodyr, pennau-cenedl, dau
cant a dau a deugain : ac Amasai
mab Azareel, fab Ahazai, fab Mesi-
lemoth, fab Immer,
14 A'u brodyr liAvynt, yn gedym o
nerth, oedd gant ac wyth ar hug-
ain: a Zabdiel mab ^Haggedolim
yn sAvyddog amynt.
15 Ac o'r Lefiaid : Semaiah mab
Hasub, fab Azricara, fab Hasabiah,
fab Bunni.
16 Sabbethai hefyd, a Jozabad, o
bennaethiaid y Lefiaid, oedd orucli-
a/ 8 ar y gAvaith o'r tu aUan i dŷ
Dduw.
17 Mattaniah hefyd mab Micha,
fab Zabdi, fab Asaph, oedd bennaf
i ddechreu tâl diolch mewn gweddi :
a Bacbuciah yn ail o'i frodyr; ac
Abda mab Sammua, fab Galal, fab
Jeduthun.
18 Yr holl Lefiaid yn y ddinas
sanctaidd, oedd ddau cant a phed-
war a phedwar ugain.
Trigolion y dinasocdd eraill. NEHEMIAH, XII.
Hiliogaeth yr offeiriaid.
Cyn
CRIST
445.
S Heb. wrth
y pÿríh.
h Edrych
pen. 3. 26.
< Ophel
I Edrvch
Ezra 6.8, 9.
a 7. 20, &c.
6 Neu,
rhan.
k Gen. 38.
30.
6 Neu, hyd.
1 1 Chron.
4.14.
Cylch
536.
a Ezra 2. 1.
t Edrych
pen. 10.
2—8.
19 A'r porthorion, Accub, Tal-
mon, a'u brodyr ^ yn cadw y pyrth,
oedd gant a deuddeg a tliri ugain.
20 1Í A'r rhan arall o Israel, o'r
offeiriaid ac o'r Lefiaid a drigent
yn hoU ddinasoedd Judah, pob un
yn ei etifeddiaeth.
21 ^ Ond y Nethiniaid oeddynt yn
aros yn * y tŵr : Siha a Gispa oedd
ar y Netliiniaid.
22 A swyddog y Lefiaid yn Jeru-
salem, oedd Uzzi mab Bani, fab
Hasabiah, fab Mattaniah, fab Micha :
o feibion Asaph, y cantorion oedd
ar waith tŷ Dduw.
23 Canys 'gorchymyn y brenhin
am danynt hwy oedd, fod ^ordin-
hâd safadwy i'r cantorion, dogn
dydd yn ei ddydd.
24 A Phethahiah mab Mesezabeel,
0 feibion ^Zerah mab Judah, oedd
wrth law y brenhin ym mhob peth
a herthynai i'r bobl.
25 Ac am y trefydd a'u meusydd,
rhai o feibion Judah a drigasant
yng Nghaer Arba a'i phentrefi, ac
yn Dibon a'i phentrefi, ac yn Jecab-
seel a'i phentrefi,
26 Ac yn Jesua, ac ym Moladah,
ac yn Beth-phelet,
27 Ac yn Hasar-sual, ac yn Beer-
seba a'i phentrefi,
28 Ac yn Siclag, ac ym Mechonah
ac yn ei phentrefi,
29 Ac yn En-rimmon, ac yn Sa-
reah, ac yn Jarmuth,
30 Zanoah, Adùlam, a'u trefydd,
Lachis a'i meusydd, yn Azecah a'i
phentrefi. A hwy a wladychasant o
Beerseba hyd ddyfiiyn Hinnom.
31 A meibion Benjamin o Geba
a drigasant ^ ym Michmas, ac Aia,
a Bethel, a'u pentrefi,
32 Yn Anathoth, Nob, Ananiah,
33 Hasor, Ramah, Gittaim,
34 Hadid, Seboim, Nebalat,
35 Lod, ac Ono, ^glyn y crefft-
wyr.
36 Ac o'r Lefiaid yr oedd rhannau
yn Judah, ac yn Benjamin.
PENNOD XII.
1 Yr offeiriaid 8 aV Lefiaid a ddaeth i fynu
gyd â Zorohabd. 10 Hiliogaeth yr offeiriaid.
22 Bhai o'r Lefiaid pennaf. 27 Cyhoedd
gyssegriad muriau Jerusalem. 44 Gosod
swyddau i'r offeiriaid ac Vr Lefiaid yn y deml.
DYMA hefyd ^yr offeiriaid a'r
Lefiaid, y rhai a ddaethant
1 fynu gyd â Zorobabel mab Sala-
thiel, a Jesua : sef ^ Seraiah, Jere-
miah, Ezra,
2 Amariah, ^Màluch, Hattus,
3 ^Sechaniah, ^Rehum, ^Meremoth,
4 Ido, ^ Ginnetho, " Ab'iah,
5 "^ Miamin, ^ Maadiah, Bilgah,
6 Semaiah, a Joiarib, Jedaiah,
7 ^ Sàlu, Amoc, Hilciah, Jedaiah :
dyma bennaethiaid yr offeiriaid a'u
brodyr yn nyddiau ^ Jesua.
8 A'r Lefiaid : Jesua, Binnui, Cad-
miel, Serebiah, Judah ; a Mattaniah
oedd ar y ^ gerdd, efe a'i frodyr.
9 Bacbuciah hefyd ac Unni, eu
brodyr hwynt, oedd ar eu cyfer yn
y gwyliadwriaethau. -
10 *[i A Jesua a genhedlodd Joia-
cim, a Joiacim a genhedlodd Eliasib,
ac Eliasib a genhedlodd Joiada,
11 A Joiada a genhedlodd Jona-
than, a Jonathan a genhedlodd Jà-
dua.
12 Ac yn nyddiau Joiacim, yr off-
eiriaid hyn oedd bennau-cenedl : o
Seraiah, Meraiah; o Jeremiah, Ha-
naniah ;
13 0 Ezra, Mesùlam; o Amariah,
Jehohanan ;
14 0 Melichu, Jonathan; o Se-
baniah, Joseph ;
15 O Harim, Adna; o Meraioth,
Helcai ;
16 0 Ido, Zechariah ; o Ginne-
thon, Mesùlam;
17 0 Abiah, Zichri; o Miniamin,
o Moadiah, Piltai ;
18 0 Bilgah, Sammua; o Semaiah,
Jehonathan ;
19 Ac o Joiarib, Mattenai ; o Je-
daiah, Uzzi ;
20 O Sàlai, Càlai ; o Amoc, Eber ;
21 0 Hilciah, Hasabiah : o Je-
daiah, Nethaneel.
22 ÍÍ Y Lefiaid yn nyddiau Eli-
asib, Joiada, a Johanan, a Jàdua,
oedd wedi eu hysgrifenu yn bennau-
cenedl : a'r offeiriaid, hyd deyrnas-
iad Darius y Persiad.
23 Meibion Lefi, y pennaii-cenedl,
oedd wedi eu hysgrifenu yn Uyfr
^y chroniclau, hyd ddyddiau Joha-
nan mab Eliasib.
24 A phennaethiaid y Lefiaid, oedd
Hasabiah, Serebiah, a Jesua mab
Cadmiel, a'u brodyr ar eu cyfer, i
ogoneddu ac i foliannu, ^yn ol gor-
chymyn Dafydd, gwr Duw, gwyl-
iadwriaeth ar gyfer gwyliadwriaeth.
25 Mattaniah, a Bacbuciah, Oba-
diah, Mestdam, Talmon, Accub,
oedd borthorion, yn cadw gwyliad-
wriaeth wrth " drothwyau y pyrth.
26 Y rhai hyn oedd yn nyddiau
Cyn
CEIST
Cylch
536.
^Neu, Meli-
chu, ad. 14.
SNeu,6'eba-
niah, ad.
14.
4 Neu, Ha-
rim,, ad. 15.
5 Neu,
Meraioth,
ad. 15.
6 Neu,
Ginnelhon,
ad. 16.
c Luc 1. 5.
7 Neu,
Miniamin,
ad. 17.
8 Neu, 3Ioa-
diiah,a.d.n.
9 Neu, Sá-
lai, ad. 20.
d Ezra 3. 2.
Hag. 1. 1.
Zech. 3. 1.
2 Sef
psalmau
diolch.
e 1 Chron.
9. 14, &C.
Í1 Chron.
23, a 25,
a 26.
3 Neu,
drysorau,
next, gym-
man/äau.
Cyssegru murîau Jerusalem. NE HEM I AH, XHI.
Darllen y gyfraith.
Cyn
CRIST
Cylch
536.
445.
e Deut. 20.
o.
Ps. 30, tit.
h Edrvch
ad. 38.
i pen. 2. 13.
a 3. 13.
k Num. 10.
2.
1 1 Ohron.
23.0.
m pen. 2. 14.
a 3. 15. •
n pen. 3. IS.
0 )>en. 3. 26.
a 8. 1,3, 16.
P pen. 3. 11.
1 pen. 3. 8.
r 2 Brcn.
14. 13.
« pen. 3. 6.
» pen. 3. 3.
" pen. 3. 1.
" pen. 3. 32.
Joiacim mab Jesua, fab Josadac, ac
yn nyddiau Neliemiah y tywysog,
ac Ezra yr offeiriad a'v ysgrifenydd.
27 1Í Ac ^y'nghyssegriad mur Jeru-
salem y ceisiasant y Lefiaid o'u holl
leoedd, i'w dwyn i Jerusalem, i
wneuthur y cyssegriad â gorfoledd,
mewn diolchgarwch, ac mewn can,
â symbalau, nablau, ac â thelyuau.
28 A meibion y cantorion a ym-
gjnnullasant o'r gwastadedd o am-
gylcli i Jerusalem, ac o drefydd
Netophathi,
29 Ac o dŷ Gìlgal, ac o feusydd
Geba ac Azmafeth : canys y cantor-
ion a adeiladasent bentrefi iddynt
o amgylch Jerusalem.
30 Yr offeiriaid hefyd a'r Lefiaid
a ymlanhasant ; glanhasant hefyd y
bobl, a'r pyrth, a'r mur.
31 A mi a berais i dyAvysogion Ju-
dah d<lringo ar y mur; a gosodais
ddwy fintai fawr o rai yn molian-
nu ; a mynediad •* y naill oedd ar y
Haw ddeliau ar y mur tu a ' phorth
y dom :
32 Ac ar en hoi hwynt yr aeth
Hosaiah, a banner tywysogion Ju-
dah,
33 Azari'ah hefyd, Ezra, a Mesùlam,
34 Judah, a Benjamin, a Semaiah,
a Jeremiah,
35 Ac o feibion yr offeiriaid ^âg
udgyrn, Zechariah mab Jonathan,
fab Semaiah, fab Mattaniah, fab
Michaiah, fab Zaccur, fab Asaph ;
30 A'i frodyr ef, Semaiah, ac
Azarael, Milalai, Gilalai, Maai, Ne-
thaneel, a Judah, Hanani, âg ^ offer
cerdd Dafydd gwr Duw,'ac Ezra
yi' ysgrifenydd o'u blaen hwynt.
37 Ac wrth "'borth y ffynnon, yr
hon oedd ar eu cyfer hwynt, y
dringasant ar "risiau dinas Dafydd
yn nringfa y mur, oddi ar dŷ Da-
fydd, hyd "borth y dwfr tu a'r
dwyrain.
38 A'r ail fintai o'r rhai oedd yn
moliannu, oedd yn myned ar eu
cyfer liAvynt, a minnau ar eu hoi;
a banner y bobl oedd ar y mur,
oddi ar ^ dŵr y flymau, hyd i y mur
llydan ;
39 Ac oddi ar ' borth Ephraim, ac
oddi ar *yr hen borth, ac oddi ar
* borth y pysgod, a thŵr Hananeel,
a nhŵr Meah, hyd borth y defaid;
a hwy a safasant ym ''mhorth y
wyliadwriaeth.
40 Felly y ààyfj fintai, y rhai oedd
yn moliannu, a safasant yn nhŷ
Dduw, a minnau, a banner y sAvydd-
ogion gyd â mi :
41 Yr offeiriaid hefyd ; Eliacim,
Maaseiah, Miniamin, Michaiah, Eli-
oenai, Zechariah, Hananiah, âg ud-
gyrn:
42 Maaseiah hefyd, a Semaiah,
ac Eleazar, ac Uzzi, a Jehohanan, a
Malchiah, ac Elam, ac Ezra. A'r
cantorion a ^ganasant yn groch, a
Jazrahiah eu blaenor.
43 A'r diwrnod hwnnw yr aberth-
asant ebyrth maAvrion, ac y UaAven-
hasant : canys Duw a'u UaAvenych-
asai liAvynt â llawenydd maAvr: y
gAA'ragedd hefyd a'r plant a orfol-
eddasant: fel y clybuAvyd llawen-
ydd Jerusalem hyd ym mhell.
44 1Í A'r dAvthwn fiAvnnw y gosod-
wyd gwŷr ar gelloedd y trysorau, ar
yr ofírymmau, ar y blaen-ffrAvyth,
ac ar y degymmau, i gasglu iddynt
hwy o feusydd y dinasoedd y rhan-
nau cyfreithlawn i'r oíí'eiriaid a'r
Lefiaid : canys llawenydd Judah
oedd ar yr offeiriaid ac ar y Lefiaid
y rhai oedd yn sefyll yno.
45 Y cantorion hefyd a'r porthor-
ion a gadwasant w} liadAvriaeth eu
DuAV, a gAvyliadAvriaeth y glanhad,
yn ^ol gorchymyn Dafydd, a Solo-
mon ei fab.
46 Canys gynt, yn nyddiau Da-
fydd ^ac Asaph, yr oedd y pen-
cantorion, a chaniadau canmoliaeth
a moliant i Dduw.
47 Ac yn nyddiau Zorobabel, ac
yn nyddiau Nehemiah, holl Israel
oedd yn rhoddi rhannau i'r can-
torion, a'r porthorion, dogn dydd
yn ei ddydd : a hAvy a gyssegrasant
bethau sanctaidd i'r Lefiaid ; ^ a'r
Lefiaid a'w cyssegrasant i feibion
Aaron.
PENNOD XHI.
1 Darllen y gyfraith, a gyrru y bohl gymmysg
0 hlith Israel. 4 Nehem'iuh, pan ddychwel-
odd, yn peri glanhâu yr ystufelloedd ; 10 yn
dwyn swyddau tŷ Dduw i well trefn, 15 yn
llestair halogi y Sabbath, 23 aphr'iodi gwrag-
edd o estron genedl.
YDWTHWN hAvnnw y dar-
Uenwyd yn llyfr Moses ^lle y
clybu y bobl ; a chafAvyd yn ysgrif-
enedig ynddo, *na ddylai yr Am-
moniad na'r Moabiad ddyfod i gyn-
nuUeidfa Duav yn dragyAvydd ;
2 Am na chyfarfuasent â meibion
Israel â bara ac â dAvfr, eithr ''cyf-
logasent Balaam yn eu herbyn I'av
melldithio hwynt: *=etto ein Duw
ni a drodd y felldith yn fendith.
2 Hob.
ynghlust-
iaii.
a Deut. 23.
3,4.
b Num. 22.
5.
Jos. 24. 9.
c Deut. 23.
6.
502
Adfer sicyddau tŷ Dduiv. NEHEMIAH, XIII. Rlnvystro licdogi y Sabhath
Cvn Q A ■nl-ian rrlxTwoonf InuTT tt (T\7ÍVî»îfh cicvnr>fl <y\vin lifPvrl n. írríi'wrìwin n. Cyn
Cyn
CEIST
445.
à pen. 9. 2.
8 Ilcb. i;r
hi/n oedd
orchyviyn
y Lefiaid.
Cylch
434.
4Neu,
gof/jnaia.
t Num. 35.
2.
e ad. 17, 25.
e Ileb.
se/yli/a.
h ad. 22, 31.
peu. 5. 19.
3 A phan glywsaiit hwy y gyfraith,
^hwy a neillduasant yr holl rai cym-
laysg odcli wrth Israel.
4 IT Ac o flaen hyn, Eliasib yr off-
eiriad, yr hwn a osodasid ar ystafell
tŷ ein Duw ni, cedd gyfathracliAvr
i Tobiali :
5 Ac efe a wnaeth iddo ef ystafell
fawr ; ac yno y byddent o'r blaen yn
rlioddi y bwyd-offrymmau, y thus, a'r
llestri, a degwm yr yd, y gwiii, a'r
olew, ^a orchymynasid eu rJiodcU i'r
Lefiaid, a'r cantorion, a'r porthor-
ion, ac oifrymmau yr offeiriaid.
6 Ac yn hyn i gyd o amser ni
bum i yn Jerusalem : canys yn y
ddeuddegfed flwyddyn ar hugain
i Artaxerxes brenhin Babilon y
deuthum i at y brenhin, ac ym
mhen talm o ddyddiau y ^ cefais
gennad gan y brenhin ;
7 Ac a ddeuthum i Jerusalem, ac
a ddeallais y drygioni a wnaethai
Eliasib or Tobiah, gan wneuthur
iddo ystafell y'nghynteddoedd tŷ
Dduw.
8 A bu ddrwg iawn gennyf; am
hynny mi a fwi"iais holl ddodrefn
tŷ Tobiah allan o'r ystafell.
9 Erchais hefyd iddynt lanhâu yr
ystafelloedd : a mi a ddygais yno
drachefn lestri tŷ Dduw, yr oíFr\vm
a'r thus.
10 1Í Gwybûm hefyd fod ^ rhannau
y Lefiaid heb eu rhoddi iddynt :
canys ifoisai y Lefiaid a'r cantorion,
y rliai oedd yn gwneuthur y gwaith,
bob un i'w * ikes.
11 Yna ^ y dwrdiais y swyddogion,
ac y dywedais, Paham y gwrthodwyd
tŷ Dduw ? A mi a'u cesglais hwynt
ynghyd, ac a'u gosodais yn eu ^ lie.
12 Yna holl Judali a ddygasant
ddegwm yr yd, a'r gwin, a'r olew,
i'r trysordai.
13 A mi a wneuthum yn drysorwyr
ar y trysorau, Selemiah yr oflfeiriad,
a Sadoc yr ysgrifenydd, a Phedaiah,
o'r Lefiaid : a cher Haw iddynt hwy
yr oedd Hanan mab Zaccur, mab
Mattaniah : canys fíyddlawn y cyf-
rifid hwynt, ac arnynt hwy yr oedd
rhannu i'w brodyr.
14 ^Cofia fi, fy Nuw, o herwydd
hyn; ac na ddilea fy ngharedig-
rwydd a wneuthum i dŷ fy Nuw,
ac i'w wyliadwriaethau ef
15 IT Yn y dyddiau hynny y gwel-
ais yn Judah red yn sengi gwin-
Avryfau ar y Sabbath, ac yn dwyn
i mewn ysgubau yd, ac yn Uwytho
asynod, gwin hefyd, a grawnwin, a
fíìgys, a phob beichiau, ac yn eu dwyn
i Jerusalem ar y dydd Sabbath : a
mi a dystiolaethais yn eu herbyn ar
y dydd y gwerthasant luniaeth.
16 Y Tyriaid hefyd oedd yn trigo
ynddi, ac yn dwyn pysgod, a phob
peth gwerthadwy, y rhai yr oeddynt
hwy yn eu gwerthu ar y Sabbath
i feibion Judah, ac yn Jerusalem.
17 Yna 'y dwrdiais bendefigion
Judah, ac y dywedais wrthynt, Pa
beth drygionus yw hwn yr ydych
chwi yn ei wneuthur, gan halogi y
dydd Sabbath ?
18 Onid fel hyn y gwnaeth eich
tadau chwi? ac oni ddug ein Duw
ni yr holl ddrwg hyn arnom ni, ac
ar y ddinas lion? a chwithau ydych
yn ychwanegu digofaint ar Israel,
trwy halogi y Sabbath.
19 A phan ^ dywyllasai pyrth Je-
rusalem cya y Sabbath, yr erchais
gau y dorau, ac a orchymynais nad
agorid hwynt hyd wedi y Sabbath :
a mi a osodais rai o'm gAveision
wrth y pyrth, ^/el na ddelai baich i
mewn ar ddydd y Sabbath.
20 Felly y marchnadwyr, a gwerth-
wyr pob peth gwerthadwy, a let-
tyasant o'r tu allan i Jerusalem
unwaith neu ddwy.
21 A mi a dystiolaethais yn eu
herbyn hwynt, ac a ddywedais wrth-
ynt, Paham yr ydych chwi yn aros
dros nos wrth y mur? os gwnewcli
eilwaith, mi a estynaf iy llaw i'ch
erbyn. O'r pryd hwnnw ni ddaetli-
ant ar y Sabbath mivycicJi.
22 A mi a ddywedais wrth y Lef-
iaid, am ""iddynt ymlanhau, a dyfod
i gadw y pyrth, gan sancteiddio y
dydd Sabbath. ""Am hyn hefyd
cofia fi, fy Nuw, ac arbed fi yn ol
^ lliaws dy drugaredd.
23 IT Yn y dyddiau hynny hefyd
y gAvelais luddewon "^ " a briodasent
Asdodeesau, Ammoneesau, a Moab-
eesau, yn wragedd iddynt :
24 A'u plant hwy oedd yn Uefaru
y naill banner o'r Asdodiaeg, ac
heb fedru ymddiddan yn iaith yr
luddewon, ond yn ol tafodiaith **y
ddeubar bobl.
25 Yna yr ymrysonais â hwynt, ac
y '^melldithiais hwynt; tarewais hef-
yd rai o honynt, ac a bliciais eu
gwallt hwynt : a mi a'u tyngais
hwynt trwy Dduw, gan ddyivedyd,
Na roddwch eich merched i'w meib-
ion hwynt, ac na chymmerwch o'u
Cyn
CRIST
Cylch
431.
1 ad. n.
k Lef. 23.
32.
1 Jer. 17. 21.
m pen. Y.
30.
6 Neil,
amlder,
Cylch
434.
7 neb. a
!j;/tlaliasai
d(/.
o Ezra 9. 2.
8 Hrb. ?/
bohl ar
bobl.
9 Neil,
difeitivais.
Ahasferus yn gwneutlmr
ESTHER, I.
gwleddoedd hrenhinol.
Cyn
CEIST
Cylch
434.
P 1 Bren. 3.
13.
2 Chron. L
12.
q 2 Sam. 12.
24.
rlBren.ll.
1, &c.
Cyn
CRIST
Cylch
521.
» pen. 8. 9.
Cylcll
519.
2Neu,
gleision.
b Edrych
pen. 7. 8.
lEz.ec. 23.
41.
Amos 2. i
a 6. 4.
merclied hwynt i'cli meibion, nac i
chwi eich hunain.
26 Onid o achos y rhai hyn y
pechodd Solomon brenhin Israel?
er P na bu brenhin cyffelyb iddo ef
ym mysg cenhedloedd lawer, lyr
hwn oedd hoff gan ei Dduw, a
Duw a'i gAvnaeth ef yn frenhin ar
hoU Israel; 'etto gwragedd dieithr
a wnaethant iddo ef bechu,
27 Ai arnoch chwi y gwrandâwn,
i wneuthur yr hoU ddrygioni mawr
hwn, gan droseddu yn erbyn ein
Duw, trwy briodi gwragedd dieithr?
28 Ac un o feibion Joiada, mab
Eliasib yr arch-oíFeiriad, oedd ddaw
i Sanbàlat yr Horoniad : yr hwn a
ymlidiais i oddi wrthyf.
29 0 fy Nuw, ^cofia hwynt, am
^iddynt halogi yr oifeiriadaeth, a
*chyfammod yr offeiriadaeth, a'r
Lefiaid.
30 Yna y glanheais hwynt oddi
wrth bob estron; ''gosodais hefyd
oruchwyliaethau i'r offeiriaid ac i'r
Lefiaid, pob un yn ei waith ;
31 Ac at ^goed yr ofifrwm mewn
amserau nodedig, ac at y blaen-
fírwythau. yCofia fi, 0 fy Nuw, er
daioni.
LLYFR ESTHER.
PENNOD I.
1 Ahasferus yn gwneutliur gwleddoedd hrenlmv-
ol : 10 yn anfon i gyrclm atfo y /renhiiies
Fasti; a hithau yngicrthod dyfod, 13 Ahas-
ferus, trwy gynghor Memuchan, yn gwneuth-
ur cyfraith ar fod o'r gwŷr yn ben ar eu
gwragedd.
YN nyddiau Ahasferus, (efe yw
Ahasferus yr hwn oedd yn
teyrnasu ^o India hyd Ethiopia,
sef ar gant a saith ar hugain o
daleithiau ;)
2 Yn y dyddiau hynny, pan eis-
teddodd y brenhin Ahasferus ar or-
seddfa ei frenhiniaeth, yr hon oedd
yn Susan y brenhinUys,
3 Yn y drydedd flwyddyn o'i
deyrnasiad, efe a wnaeth wledd i'w
hoU dywysogion a'i weision; cad-
ernid Persia, a Media, y rhaglaw-
iaid, a thywysogion y taleithiau,
oedd ger ei fron ef :
4 Fel y dangosai efe gyfoeth a
gogoniant ei deyrnas, ac anrhyd-
edd a phrydferthwch ei fawredd,
ddyddiau lawer, se/ cant a phed-
war ugain o ddyddiau.
5 Ac wedi gorphen y dyddiau
hynny, y brenhin a wnaeth i'r holl
bobl a gafwyd yn Susan y brenhin-
Uys, o'r mwyaf hyd y lleiaf, wledd
di'os saith niwrnod, y'nghyntedd
gardd palas y brenhin :
6 Lie yr oedd llenni gwỳnion,
gwyrddion, a ^ rhudd-gochion, wedi
eu cylymmu â Uinynnau sidan, ac
â phorphor, wrth fodrwyau arian, a
cholofnau marmor: ''y gwelỳau oedd
o aur ac arian, ar balmant o faen
grisial, a marmor, ac alabaster, a
jasinct.
7 Ac yfed diod yr oeddynt mewn
Uestri aur, a chyfnewid amryw
lestri, a gwin brenhinol lawer, yn
ol ^ gallu y brenhin.
8 Yr yfed hefyd oedd wrth ddefod,
nid oedd neb yn cymmell : canys
gosodasai y brenhin orchymyn ar
bob swyddwr o fewn ei dŷ, ar
wneuthur yn ol ewyllys pawb.
9 Y frenhines Fasti hefyd a wnaeth
wledd i'r gwragedd yn y brenhindy
oedd eiddo Ahasferus y brenhin.
10 1 Ar y seithfed dydd, pan oedd
lawen calon y brenhin gan win, efe a
ddywedodd wrth Mehuman, Biztha,
''Harbona, Bigtha, ac Abagtha, Ze-
thar, a Charcas, y saith ^ystafellydd
oedd yn gweini ger bron y brenhin
Ahasferus,
11 Am gyrchu y frenhines Fasti o
flaen y brenhin, yn y frenhinol
goron, i ddangos i'r bobloedd ac i'r
tywysogion ei glendid hi: canys
glân yr olwg ydoedd hi
12 Ond y fi'enhines Fasti a wrthod-
odd ddyfod wrth air y brenhin trwy
law ei ystafellyddion : am hynny y
llidiodd y brenhin yn ddirfa^vr, a'i
ddigllonedd ef a enuynodd ynddo.
13 1Í Yna y dywedodd y brenhin
wrth y doethion "^oedd yn gwybod yr
amserau, (canys felly yr oedd arfer
y brenhin tu ag at bob rhai a fydd-
ai yn gwybod cyfraith a barn :
14 A nesaf atto ef oedd Carsena,
Sethar, Admatha, Tarsis, Meres, Mar-
sena, a Memuchan, * saith dywysog
Persia a Media, ^y rhai oedd yn gwel-
ed wyneb y brenhin, ae yn eistedd
yn gyntaf yn y frenhiniaeth ;)
15 Beth sydd i'w wneuthur wrth y
gyfraith i'r frenhines Fasti, am na
wnaeth hi archiad y brenhin Ahas-
ferus trwy law yr ystafellyddion ?
Bwrw Fasti ymaith.
ESTHER, II.
Y hrenJiin yn hoffi Esther,
Cyn
CEIST
Cylch
519.
8 dirmyg-
ant.
« Heb. da
fydd gan.
B pen. 8. 8.
Í» pen. 8. 9.
T Heb. a'i
gyhotddi o
tin yn ol
tafocliailh
ei bobl.
518.
16 Yna Memuchan a ddywedodd
ger bron y brenhin a'r tywysogion,
Nid yn erbyn y brenhin yn unig y
gwnaeth Fasti y frenhines ar fai, ond
yn erbyn yr hoU dywysogion hefyd,
a'r hoU bobloedd sydd trwy holl
daleithiau y brenhin Ahasferus.
17 Canys gweithred y frenhines
a â allan at yr holl wragedd, fel y
^tremygant eu gwŷr yn eu golwg
eu hun, pan ddywedant, Y bren-
hin Ahasferus a archodd gyrchu
Fasti y frenhines o'i flaen; ond ni
ddaeth hi.
18 Arglwyddesau Persia a Media,
y rhai a glywsant weithred y fren-
hines, a ddywedant heddyw wrth
holl dywysogion y brenhin. Felly
y bydd mwy na digon o ddirmyg a
digter.
19 Os ''bydd boddlawn gan y
brenhin, eled brenhinol orchymyn
oddi wrtho ef, ac ysgrifener ef
ym mysg cyfreithiau y Persiaid a'r
Mediaid, fel na ^throsedder ef, Na
ddêl Fasti mwy ger bron y brenhin
Ahasferus ; a rhodded y brenhin
ei brenhinfraint hi i'w chyfeilles
yr hon sydd well na hi.
20 A phan glywer gorchymyn y
brenhin, yr hwa a wnelo efe, trwy
ei holl frenhiniaeth, (yr hon sydd
fawr,) yna yr holl wragedd a rodd-
ant anrhydedd ì'av gwŷr, o'r mwyaf
hyd y Ueiaf
21 A da oedd y peth y'ngolwg y
brenhin a'r tywysogion ; a'r brenhin
a wnaeth yn ol gair Memuchan :
22 Canys efe a anfonodd lythyrau
i hoU daleithiau y brenhin, ie, ''i bob
talaeth yn ol ei ysgrifen, ac at bob
pobl yn ol eu tafodiaith eu hun ; ar
fod pob gwr yn arglwyddiaethu yn
ei dŷ ei hun ; a '^ chyhoeddi hyn yn
ol tafodiaith pob rhyw bobl.
PENNOD II.
1 Dewis brenliines i Ahasferus o fysg y gwyr-
yfon glanaf. 5 Mordecai tadmaeth Esther.
8 Hegai yn gweled Esther yn well nag un o'r
lleill. 12 Y modd y glanhêîd y gwyryfon, ac
yr aent i mewn at y hrenhin, 15 Esther yn
rhyngu hodd y hrenhin yn oreu, ac yn cael
ei gwneuthur yn frenhines. 21 Mordecai yn
datguddio hradwriaeth ; ac ysgrifenii hynny
yn y chronicl.
WEDI y pethau hyn, pan lon-
yddodd digUonedd y bren-
hin Ahasferus, efe a gofiodd Fasti,
a'r hyn a wnelsai hi, a'r hyn a faru-
asid arni.
2 Am hynny gweision y brenhin,
y rhai oedd yn gweini iddo, a ddy-
wedasant, Ceisier i'r brenhin langc-
esau teg yr olwg o wyryfon :
3 A gosoded y brenhin swyddogion
trwy holl daleithiau ei frenhiniaeth,
a chasglant hwythau bob Uangces
dêg yr olwg, o wyryf, i Susan y
bienhinllys, i dŷ y gwragedd, dan
law ^Hege ystafellydd y brenhin,
ceidwad y gwragedd ; a rhodder
iddynt bethau i'w glanhâu :
4 A'r Uangces a fyddo da y'ngolwg
y brenhin, a deyrnasa yn He Fasti.
A da oedd y peth hyn y'ngolwg y
brenhin ; ac felly y gwnaeth efe.
5 IT Yn Susan y brenhinllys yr
oedd rhyw luddew a'i enw Morde-
cai, mab Jair, fab Simei, fab Cis,
gwr o Jemini :
6 * Yr hwn a ddygasid o Jerusalem
gyd a'r gaethglud a gaethgludasid
gyd â Jechonîah brenhin Judah, yr
h^vn a ddarfuasai i Nebuchodonosor
brenhin Babilon ei gaethgludo.
7 Ac efe a fagasai Hadassah, hon-
no yiv Esther, ^merch ei ewythr ef
frawd ei dad ; canys nid oeddìáài
dad na mam : a'r Uangces oedd
^ weddeiddlwys, a glân yr olwg; a
phan fuasai ei thad a'i mam hi
farw, Mordecai a'i cymmerasai hi
yn ferch iddo.
8 1Í A phan gyhoeddwyd gair y
brenhin a'i gyfraith, pan gasglasid
heiyd langcesau lawer i Susan y
brenhinllys dan law Hegai, cymmer-
wyd Esther i dŷ y brenhin, dan law
Hegai ceidwad y gwragedd.
9 A'r Uangces oedd -dêg yn ei
olwg ef, a hi a gafodd ffafr ganddo ;
am hynny efe ar frys a barodd roddi
iddi bethau i'w glanhâu, a'i rhan-
nau, a rhoddi iddi saith o langcesau
golygus, o dŷ y brenhin : ac efe a'i
^symmudodd hi a'i llangcesau i'r
fan oreu yn nhŷ y gwragedd.
10 '^Ond ni fynegasai Esther ei
phobl na'i clienedl : canys Mordecai
a orchymynasai iddi nad ynganai.
11 A Mordecai a rodiodd beunydd
o flaen cyntedd tŷ y gwragedd, i
wybod ^ Uwyddiant Esther, a pheth
a wnelid iddi.
12 IT A phan ddigwyddai amser
pob Uangces i fyned i mewn at y
brenhin Ahasferus, wedi bod iddi hi
yn ol defod y gwragedd ddeuddeng
mis, (canys felly y cyflawnid dydd-
iau eu puredigaeth hwynt ; chwe
mis mewn olew myrr, a chwe mis
mewn pêr-aroglau, a phethau eraill
i lanhâu y gwragedd ;)
Cvn
CRIST
518.
8 Neil, He-
gai, ad. 8.
a 2 Bren.
24. 14, 15.
2 Chroii.
36. 10.
Jer. 24. 1.
9 Heb. dêg
o hryd.
ZUeh.dda.
3 Heb.
newidiodd.
! ad. 20.
4 Heb.
heddwch.
Cylch
515.
Gwneuthur Esther ynfrcnliincs. ESTHER, III.
Haman yn ceisio
Cyn
CEIST
Cylch
515.
Cylch
515.
d ad. 7.
Cylch
514.
5Heb.
loni/dd-
wch.
o ad. 10.
«Neu,
Bigthana,
pen. 6. 2.
13 Yna fel hyn y deuai y Uangces
at y brenhin ; pa beth bynnag a
ddywedai hi am dano a roddid iddi,
i fyned gyd â hi o dŷ y gwragedd i
dŷ y brenhia
14 Gyd â'r hwyr yr âi hi i mewn,
a'r bore hi a ddychwelai i dŷ arall
y gwragedd, dan law Saasgaz, ys-
tafellydd y brenhin, ceidwad y gor-
ddcrchadon : ni ddeuai hi i mewn
at y brenhin mwyach, oddi eithr i'r
brenhin ei chwennych hi, a'i galw
hi wrth ei henw.
15 IF A phan ddigwyddodd am-
ser Esther, ^merch Abihail ewythr
Mordecai, yr hon a gymmerasai efe
yn ferch iddo, i fyned i mewn at y
brenhin, ni cheisiodd hi ddim ond
yr hyn a ddywedasai Hegai, ystaf-
ellydd y brenhin, ceidwad y gwrag-
edd : ac Esther oedd yn cael flfafr
y'ngolwg pawb a'r oedd yn edyrch
arni.
16 Felly Esther a gymmerwyd at
y brenhin Ahasferus, i'w frenhindy
ef, yn y degfed mis, luninw yiü mis
Tebeth, yn y seithfed flwyddyn o'i
deyruasiad ef.
17 A'r brenhin a hoffodd Esther
rhagor yr hoU wragedd, a hi a gaf-
odd fFafr a charedigrwydd yn ei
ŵydd ef rhagor yr holl wyryfon ; ac
efe a osododd y deyrn-goron ar ei
phen hi, ac a'i gwnaeth yn fren-
hines yn lie Fasti.
18 Yna y gwnaeth y brenhin wledd
fawr i'w holl dywysogion a'i weision,
se/gwledd Esther; ac efe a wnaeth
^ ryddid i'r taleithiau, ac a roddodd
roddion yn ol gallu y brenhin.
19 A phan gasglwj^d y gwyryfon
yr ail waith, yna Mordecai oedd yn
eistcdd ym mhorth y brenhin.
20 ''Nid oedd Esther yn mynegi ei
chenedl, na'i phobl ; megis y gor-
chymynasai Mordecai iddi : canys
Esther oedd yn gwneuthur yr hyn a
ddywedasai Älordecai, fel cynt pan
oedd hi yn ei meithrin gyd âg ef.
21 IF Yn y dyddiau hynny, pan oedd
Mordecai yn eistedd ym mhorth y
brenhin, y llidiodd ^ Bigthan a Thc-
res, dau o ystafellyddion y brenhin,
sef o'r rhai oedd yn cadw y troth-
wy, a cheisiasant estyn Haw yn er-
byn y brenhin Ahasferus.
22 A'r peth a wybu Mordecai ; ac
efe a'^ mynegodd i Esther y fren-
hines ; ac Esther a'^ dj^wedodd wrth
y brenhin, yn enw Mordecai.
23 A phan chwiliwyd y peth, fe a
gafwyd felly : am hynny y crogwyd
hwynt ill dau ar bren. Ac ysgrif-
enwyd hynny mewn ^ Uyfr chrouicl
ger bron y brenliin.
PENNOD III.
1 Ahasferus yn dijrcliafu Haman, ac yniau, am
i Mordecai ei dd'iystyru, yn ceisio dial ar yr
holl luddewon; 7 ac yn hwrw coelbren; 8 a
thrwy enllih yn cael gan y brenhin wneuthur
cyfraith i ladd yr holl luddewon.
WEDI y pethau hyn, y brenhin
Ahasferus a fawrhaodd Ha-
man mab Hammedatha yr Agagiad,
ac a'i dyrchafodd ef ; gosododd hef-
yd ei orsedd-faiugc ef goruwch yr
holl dywysogion oedd gyd âg ef
2 A holl weision y brenhin, y rhai
oedd ym mhorth y brenhin, oedd
yn ymgrymmu, ac yn ymostwng i
Haman ; canys felly y gorchymyn-
asai y brenhin am dano ef: ond
nid ymgrymmodd Mordecai, ac nid
ymostyngodd.
3 Yna gweision y brenhin, y rhai
oedd ym mhorth y brenhin, a ddy-
wedasant wrth Mordecai, Paham yr
jdwyt ti yn troseddu ^gorchymyn
y brenhin ?
4 Ac er eu bod hwy beunydd yn
dywedyd wrtlio fel hyn, ctto ni
wrandawai efe arnynt \\\vy ; am
hynny y mynegasant i Haman, i
edrych a safai geiriau Mordecai:
canys efe a fynegasai iddynt mai
luddew ydoedd efe.
5 A phan welodd Haman nad oedd
Mordecai yn ymgrymmu, nac yn
ymostwng iddo, Haman a lanwyd
o ddigUonedd.
G Er hynny diystyr oedd ganddo
yn ei olwg ei hun estyn Uaw yii.
erbyn Mordecai ei hunan ; canys
mynegasant iddo bobl Mordecai :
am hynny Haman a geisiodd ddi-
fetha yr holl luddewon, y rhai oedd
trwy holl frenhiniaeth Ahasferus,
sef pobl Mordecai.
7 1Í Yn y mis cyutaf, Invnnw
yw mis Nisan, 3^ y ddeuddegi'ed
flwyddyn i'r brenhin Ahasferus, ^efe
a barodd fwrw Pwr, (hwnnw yw, y
coelbren,) ger bron Haman, o ddydd
i ddydd, ac o fis i fis, hyd y deu-
ddegfed mis, hwnnw yiu mis Adar.
8 IF A Haman a ddywedodd wrth
y brenhin Ahasferus, Y mae rhyw
bobl wasgaredig a gwahanedig ym
mhlith y bobloedd, trwy holl dal-
eithiau dy frenhiniaeth; ""a'u cyf-
reithiau hwynt sydd yn amraf-
aelio oddi wrth yr holl bobl, ac nid
difetlia yr luddetvon.
ESTHER, IV.
Galar Mordecai
Cyn
CRIST
510.
2 Neu, ci/m-
mwye.
S Heb. i'w
difelha.
* Heb.
bivi/saf.
dOen.il.
411.
open. 8. 2, 8.
5 Net!,
gorthrÿm-.
m ivr.
t pen. 8. 9.
e ren. 1. 22.
a 8. 9.
h pen. 8. 12,
&c.
i pen. 8. 11.
"" Ediych
pen. 8. 15.
Cylch
510.
ft .Tos. 7. r,.
Ezec. 27.
30.
ydynt yn gwneuthur cyfreithiau y
brenliin ; am hymiy nid ^ buddiol i'r
breiiliin eu dioddef liwynt.
9 0 bydd boddlawn gan y brenliin,
ysgrifener ^am eu difetlia hwynt: a
deng mil o dalentau arian a ^dalaf
ar ddwylaw y rhai a wnant y weith-
red lion, Yw áwya i drysorau y
brenliin.
10 A "^thynnodd y brenhin 'ei fod-
nvj-^ oddi am ei law, ac a'i rhoddes
i Haman mab Hammedatha yr
Agagiad, ^ gwrthwyuebwr yr ludd-
ewon.
11 A'r brenhin a ddywedodd wrth
Haman, Rhodder yr arian i ti, a'r
bobl, i wneuthur â hwynt fel y
bydclo da yn dy olwg.
12 ^Yna y galwyd ysgri.^enyddion
y brenhin, yn y mis cjntaf, ar y
trydydd dydd ar ddeg o'r mis hwn-
nw, ac }T ysgrifenwyd, yn ol yr
hyn oil a orchymynasai Haman, at
bendefigion y brenhin, ac at y duc-
iaid oedd ar bob talaeth, ac at
dywysogion pob pobl i bob talaeth
^yn ol ei ysgrifen, ac at bob pobl
yn ol eu tafodiaith ; yn enw v
brenhin Ahasferus yr ysgrifenasid.
ac â modrwy y brenhin y seliasid
hj/n.
13 A'r llythyrau a anfouAvyd gyd
a'r rhedegwyr i hoU daleithiau y
brenhin ; i ddinystrio, i ladd, ac i
ddifetha yr hoU luddewon, yn ieu-
aingc ac yn hen, yn blant ac yn
wragedd, ^ mewn un dydd, sef ar
y trydydd dydd ar ddeg o'r deu-
ddegfed mis, hwnnw yw mis Adar,
ac ' i ysglyfaethu eu hyspail hwynt.
14 Testun yr ysgrifen, i roi gor-
chymyn ym mhob talaeth, a gy-
hoeddwyd i'r hoU bobloedd, i fod
yn barod erbyn y diwrnod hwnnw.
15 Y rhedegwyr a aethant, wedi eu
cymmell trwy air y brenhin, a'r gor-
chymyn a roddasid yn Susan y bren-
hiullys. Y brenhin he/yd a Haman
a eisteddasant i yfed, a ''dinasydd-
iou Susan oedd yn athrist.
PENNOD IV.
1 Mawr alar Mordecai a'r luddewon. 4 Es-
ther, fan wybu, hynny, yn dan/on at Morde-
cai, ac yntau yn dangos iddi yr achos, ac yn
ei chynglwri Id i eiriol drodynt hwy. 10
Hithau yn yniesgusodi, a Mordecai yn ei
hyfjwth hi: 15 a hithau yn gosod ympryd,
ac yn addavo eiriol drosiynt.
PAN wybu Mordecai yr hyn oil
a wnelsid, Mordecai a rwygodd
ei ddillad, ac a wisgodd sachhan
^a Uudw, ac a aeth allan i ganol y
ddinas, ac a waeddodd â cliwerw-
lef uchel.
2 Ac efe a ddaeth hyd o flaen
porth y brenhin : ond ni cheid dy-
fod i borth y brenhin mewn gwisg
o sach.
3 Ac ym mhob talaeth a lie a'r y
daethai gair y brenhin a'i orchymyn
iddo, yr oedd galar mawr gan yr
luddewon, ac ympryd, ac wylofain,
ac oernad ; a - llawer a orweddent
mewn sachlian a lludw.
4 11 Yna llangcesau Esther a'i
^ hystafellyddion hi a ddaethant ac
a fynegasant hynny iddi hi. A'r
frenhines a dristaodd jn ddirfawr ;
a hi a ddanfonodd wisgoedd i ddill-
adu Mordecai, ac i dynnu ymaith
ei sachlian ef oddi am dano ; ond ni
chymmerai efe hivynt.
5 Am hynny Esther a alwodd ar
Hathach, un o ystafellyddion y bren-
hin, yr hwn a osodasai efe i ivcisan-
aethu o'i blaen hi ; a hi a orchy-
mynodd iddo am Mordecai, fynnu
gAvybod pa beth oedd hyn, ac am
ba beth yr ydoedd hyn.
6 Yna Hathach a aeth allan at
Mordecai i heol y ddinas, yr lion
sydd o flaen porth y brenhin.
7 A Mordecai a fynegodd iddo yr
hyn oil a ddigwyddasai iddo ; a
swm yr arian y rhai a addawsai
Haman eu talu i drysorau y bren-
hin am yr luddewon, i'w difetha
hwynt
8 Ac efe a roddodd iddo destun
ysgrifen y gorchymyn a osodasid
yn Susan i'w dinystrio hwynt, i'w
ddangos i Esther, ac Hiv fynegi
iddi, ac i orchymyn iddi fyned i
mewn at y • brenhin, i ymbil âg ef,
ac i * ymnhedd o'i flaen ef dros ei
phobl.
9 A Hathach a ddaeth ac a fyneg-
odd i Esther eiriau Mordecai.
10 IF Ac Esther a ddywedodd wrth
Hathach, ac a orchymynodd iddo
ddywedyd wrth Mordecai ;
11 Holl weision y brenhin, a phobl
taleithiau y brenhin, ydynt yn gwy-
bod, mai pa wr bynnag, neu wraig,
a ddelo i mewn at y brenhin i'r
cyntedd nesaf i mewn, heb ei alw,
''un o'i gyfreithiau ef yw ei farw-
olaethu ef, oddi eithr yr hwn yr
'^estyno y brenhin y deyrn-wialen
aur iddo, fel y byddo by w : ac ni'm
galwyd i ddyfod i mewn at y bren-
hin, bellach er ys deng niwrnod ar
huffain.
Cyn
CRIST
Cylch
510.
2 Heb.
sachlian a
llndw a
liaeniddan
Idicer.
Eb. 58. 5.
Dan. 9. 3.
3 Heb.
eunuch-
iaid.
i er/i/n.
c pen. 5. 2.
a 8. 4.
Esther yn givaliodd y hrenlihi
ESTHER, V.
a Hainan i'r ivledd.
Cyn
CEIST
Cylch
510.
d Edrych
pen. 5. 1.
e Edrvch
üen.'43.14.
a Edrych
pen. 4. 16.
b Edrych
pen. 6. 4.
■ pen. 8. 4.
•1 Felly
Marc 6. 23.
12 A hwy a fynegasant i Mordecai
eiriaii Esther.
13 Yna Mordecai a ddywedodd am
idd}Tit atteb Esther ; Na feddwl yn
dy galon y difengi yn nhŷ y brenhin
rhagor yr holl luddewon.
14 0 herwydd os tewi â son a wnei
di y pryd hwn, esmwythdra ac ym-
wared a gyiyd i'r luddewon o le
arall, tithau a thy dy dad a gyfr-
goUir : a phwy sydd yn gwybod ai
0 herwydd y fath amser a hwn y
daethost ti i'r frenhiniaeth ?
15 1Í Yna Esther a ddywedodd am
atteb Mordecai yèí hyn;
16 Dos, a chasgl yr holl luddewon
a gaffer yn Susan, ac ymprydiwch
drosof fi, na fwyttêwch hefyd ac nac
yfwch dros ^ dridiau, nos na dydd :
a minnau a'm llangcesau a ym-
prydiaf felly : ac felly yi* âf i mewn
at y brenhin, yr hwn heth nid yiv
gyfreithlawn : ac ^ o derfydd am
danaf, darfydded.
17 Felly Mordecai a aeth ymaith,
ac a wnaeth yn ol yr hyn oil a or-
chymynasai Esther iddo.
PENNOD V.
1 Either, with anturio ar ffafr y hrenhin, yn
cael estyn atti y deyrn-w'ialeu aur, ac yn
gwahodd y hrenhin a Saman i'r wledd, 6 Ä
chwedi cael cysur gan y brenhin am y peth
yr oedd hi yn ei geisio, yn eu gwahodd hwy
draiinoeth i wledd arall, 9 Haman yn
falch o'i godiad, yn ddrwg ganddo fod Mor-
decai yn ei dd'iystyru ef, 14 a thrioy gynghor
Zeres yn gwneuthur croghren iddo ef.
AC ^ar y try dydd dydd, Esther
_ a ymwisgodd mewn brenhinol
wisgoedd, ac a safodd *'y'nghyn-
tedd tŷ y brenhin o'r tu fewn, ar
gyfer tŷ y brenhin: a'r brenhin
oedd yn eistedd ar ei deyrn-gadair
yn y brenhindy gyferbyn â drws
ytŷ.
2 A phan welodd y brenhin Es-
ther y frenhines yn sefyU yn y cyn-
tedd, hi a gafodd ffafr yn ei olwg
ef : a'r *= brenhin a estynodd y deyrn-
wialen aur oedd yn ei law ef tu
ag at Esther ; ac Esther a nesaodd,
ac a gyffyrddodd â phen y deyrn-
wialen.
3 Yna y brenhin a ddywedodd
wrthi, Beth a fynni di, y frenhines
Esther ? a pha beth yiv dy ddeisyf-
iad? ^hyd yn banner y frenhiniaeth,
ac fe a'i rhoddir i ti
4 A dywedodd Esther, 0 rhynga
bodd i'r brenhin, deled y brenhin a
Haman heddyw i'r wledd a wneuth-
um iddo.
5 A'r brenhin a ddywedodd, Per-
wch i Haman frysio i wneuthur yn
ol gair Esther. Felly y daeth y bren-
hin a Haman i'r wledd a wnaethai
Esther.
6 1Í ^A'r brenhin a ddywedodd
wrth Esther y'nghyfeddach y gwin,
'Beth yr wyt ti yn ei oiyn, ac fe a
roddir i ti? a pheth yr wyt ti yn
ei geisio? gofyn hyd yn banner y
frenhiniaeth, ac fe a'i cwblhêir.
7 Ac Esther a attebodd, ac a ddy-
wedodd, Fy nymuniad a'm deisyf-
iad yiv,
8 O chefais ffafr y'ngolwg y bren-
hin, ac o rhyglydda bodd i'r bren-
hin roddi fy nymuniad, a gwneuth-
ur iy neisyfiad ; deled y brenhin a
Haman i'r wledd a arlwywyf idd-
ynt, ac y fory y gwnaf yn ol gair y
brenhin.
9 IT Yna Haman a aeth allan y
dwthwn hwnnw yn llawen, ac yn
hyfryd ei galon : ond pan wel-
odd Haman Mordecai ym mhorth
y brenhin, na chyfodasai efe, ac
na syflasai erddo ef, Haman a gyf-
lawnwyd o ddigllonedd yn erbyn
Mordecai.
10 Er hynny Haman a ymat-
taliodd ; a phan ddaeth i'w dy ei
hun, efe a anfonodd, ac a ^alw-
odd am ei garedigion, a Zeres ei
wraig.
11 A Haman a adroddodd idd-
ynt ogoniant ei gyfoeth, ac ^aml-
dra ei feibion, a'r hyn oil y mawr-
hasai y brenhin ef ynddynt, ac fel
y dyrchafasai y hrenhin ef gor-
uwch y tywysogion a gweision y
brenhin.
12 A dywedodd Haman hefyd,
Ni wahoddodd Esther y frenhines
í^e6 gyd a'r brenhin i'r wledd a
wnaethai hi, ond myfi ; ac y fory
hefyd y'm gwahoddwyd atti hi gyd
a'r brenhin.
13 Ond nid yw hyn oil yn Uesâu i
mi, tra fyddwyf fi yn gweled Mor-
decai yr luddew yn eistedd ym
mhorth y brenhin.
14 1Í Yna y dywedodd Zeres ei
wraig, a'i holl garedigion wrtho,
Parottoer pren o ddeg cufydd a
deugain o uchder, a'r bore dywed
wrth y brenhin am grogi Morde-
cai arno ; yna dos gyd a'r bren-
hin i'r wledd yn llawen. A da
oedd y peth ger bron Haman, am
hynny efe a barottôdd ^y crog-
bren.
Anrhydeddu Mordecai.
ESTHER, VL
Deisyjiad Esther.
Cyn
CRIST
Cylch
510.
« pen. 2. 23.
2Neu,
Bigthan,
pen. 2. 21.
b Edrych
pen. 5. 1.
3Heb.
anrhÿdedd.
<Heb.
anrhydedd.
c 1 Bren, 1.
33.
PENNOD VI.
1 Ahasferus wrth ddarUen yn y chronicl am y
gwasanaeth da a wnaethai Mordecai iddo,
yn gofalu am wneuthur tal iddo. 4 Haman
lorth geisio peri crogi Mordecai, mewn an-
wyhod yn rhoi cynghor i beri iddo gael
parch, 12 yn cicyno mor drwch fuasai, a'r
eiddo ei hun yn dangos iddo ei dynged.
YNOSON honno cwsg y bren-
hin a giliodd ymaith ; am
hynny efe a archodd ddwyn *llyfr
coiFadwriaethau hanesion yr amser-
oedd ; a darllenwyd hwynt ger bron
y brenhin,
2 Yna y cafwyd yn ysgrifenedig yr
hyn a fynegasai Mordecai am - Big-
thaiia a Theres, dau o ystafellydd-
ion y brenhin, o'r rhai oedd yn
cadw y troth wy; sefj rhai a geis-
iasent estyn llaAV yn erbyn y bren-
hin Ahasferus.
3 A dywedodd y brenhin, Pa an-
rhydedd neu fawredd a wnaed i
Mordecai am hyn? A gweision y
brenhin, sefei weinidogion ef, a ddy-
wedasant, Ni >vnaed dim erddo ef.
4 1Í A'r brenhin a ddywedodd,
Pwy sydd yn y cyntedd ? A Haman
a ddaethai i **gyntedd nesaf allan
tŷ y brenhin, i ddywedyd wrth y
brenhin am grogi Mordecai ar y
pren a barottoisai efe iddo. ,
5 A gweision y brenhin a ddy wed-
asant wrtho, Wele Haman yn sefyU
yn y cyntedd. A dywedodd y bren-
hin. Deled i mewn.
6 A phan ddaeth Haman i mewn,
dywedodd y brenhin wrtho, Betli
a wneir i'r gwr y mae y brenhin
yn ewyllysio ei ^anrhydeddu? Yna
Haman a ddywedodd yn ei gal-
on, I bwy yr ewyllysia y brenhin
wneuthur anrhydedd yn fwy nag
i mi?
7 A Haman a ddywedodd wrth y
brenhin, Y gwr y mae y brenhin yn
chwennych ei * anrhydeddu,
8 Dygant y wisg frenhinol iddo,
yr hon a wisg y brenhin, ''a'r march
y merchyg y brenhin arno, a rhodd-
er y frenhinol goron am ei ben ef :
9 A rhodder y wisg, a'r march, yn
llaw un o dy wysogion ardderchoccaf
y brenhin, a gwisgant am y gwr y
mae y brenhin yn chwennych ei an-
rhydeddu, a pharant iddo farchog-
aeth ar y march trwy heol y ddinas,
a chyhoeddant o'i flaen ef, Pel hyn
y gwneir i'r gwr y mae y brenhin
yn chwennych ei anrhydeddu.
10 Yna y brenhin a ddywedodd
E09
wrth Haman, Brysia, cymmer y
wisg a'r march, fel y Ueferaist, a
gwua felly i Mordecai yr luddew,
yr hwn sydd yn eistedd ym mhorth
y brenhin : na ad *" heb wneuthur
ddim o'r hyn oil a leferaist.
11 Felly Haman a gymmerth y
wisg a'r march, ac a wisgodd am
Mordecai, ac a wnaeth hefyd iddo
farchogaeth trwy heol y ddinas, ac
a gyhoeddodd o'i flaen ef, Fel hyn
y gwneir i'r gwr y mae y brenhin
yn mynnu ei anrhydeddu.
12 IT A dychwelodd Mordecai i
borth y brenhin. A Haman ^a frys-
iodd i'w dy yn alarus, *wedi gor-
chuddio ei ben.
13 A Haman a adroddodd i Zeres
ei wraig, ac i'w hoU garedigion, yr
hyn oil a ddigwyddasai iddo. Yna
ei ddoethion, a Zeres ei wraig, a
ddywedasant wrtho, Os o had yr
luddewon y mae Mordecai, yr hwn
y dechreuaist syrthio o'i flaen, ni
orchfygi mo hono, ond gan syrthio
y syrthi o'i flaen ef.
14 Tra yr oeddynt hwy etto yn
ymddiddan âg ef, ystafellyddion y
brenhin a ddaethant, ac a gyrch-
asant Haman ar frys i'r wledd a
wnelsai Esther.
PENNOD VIL
1 Esther wrth wneuthur croesaio i'r brenhin ac
i Haman, yn gofyn ei heinioes ei hun a'i
phobl, 5 yn achwyn ar Haman, 7 aV brenhin
yn ei ddig, wrth glywed son am, y croghren
a wnaethai Haman i Mordecai, yn peri ei
grogi ef ar hwnnw.
FELLY daeth y brenhin a Haman
i ^gyfeddach gyd âg Esther y
frenhines.
2 A dywedodd y brenhin wrth
Esther drachefn yr ail dydd, ' wrth
gyfeddach y gwin, Beth yw dy ddy-
muniad, Esther y frenhines? ac fe
a roddir i ti; a pha beth yw dy
ddeisyfiad ? gofyn hyd yn banner y
deyrnas, ac fe al cwblhêir.
3 A'r frenhines Esther a attebodd,
ac a ddywedodd, O chefais flafr yn
dy olwg di, 0 frenhin, ac o rhy-
glydda bodd i'r brenhin, rhodder i
mi fy einioes ar fy nymuniad, a'm
pobl ar fy neisyfiad.
4 Canys ^gwerthwyd ni, myfi a'm
pobl, i'n ^dinystrio, i'n lladd, ac i'n
difetha: ond pe gwerthasid ni yn
gaeth-weision ac yn gaeth-forwyn-
ion, mi a dawswn â son, er nad yw
y gwrthwynebwr yn cystadlu colled
y brenhin
Cyn
CRIST
Cylch
510.
«Heb.
iddim
d 2 Chron.
26. 20.
e 2 Sam. 15.
30.
Jer. 14. 3,
i.
2 Heb. 7/fed.
a pen. 5. 6.
b pen. 3. 9.
a 4. 7.
3 Neu,
fel ifn
diniistr-
ient, &c.
Crogi Human.
ESTHER, VIII.
Rhoi cennad i'r luddeivon
Cyn
CRIST
Cylch
510.
llanwodd ei
galon efi
wneulhur.
5 Neil,
y'ngŵi/dd.
c pen. 1. 6.
fi Cyn gyn-
la/ag. &c.
d Job 9. 24.
e pen. 1. 10.
b pen. 3. 10.
5 IT Yna y llefarodd y brenhin
Ahasferus, ac y dywedodd wrth Es-
ther y frenhines, Pwy yw hwnnw?
a pha le y mae efe, yr hwn *a glyw-
ai ar ei galon wneuthur felly ?
6 A dywedodd Esther, Y gwrth-
wynebwr a'r gelyn yw yr Haman
ddrygionus hwn. Yna Haman a
ofnodd ^ger bron y brenhin ar
frenhines.
7 1Í A'r brenhin a gyfododd yn ei
ddigUonedd o gyfeddach y gwin, ac
a aeth i ardd y palas : a Haman a
safodd i ymbil âg Esther y frenhines
am ei einioes ; canys efe a welodd
fod drwg wedi ei barottoi yn ei
erbyn ef oddi wrth y brenhin.
8 Yna y dychwelodd y brenhin o
ardd y palas i dŷ cyfeddach y gwin.
Ac yr oedd Haman wedi syrthio ar
''y gwely yr oedd Esther arno. Yna
y dywedodd y brenhin, Ai treisio y
frenhines hefyd y mae efe yn tŷ gyd
â mi? ^Hwy yn gyntaf ag yr aeth
y gair allan o enau y brenhin, hwy
^ a orchuddiasant wyneb Haman.
9 A ^Harbonah, un o'r ystafellydd-
ion, a ddywedodd y'ngŵydd y bren-
hin, Wele hefyd y crogbren a barot-
tôdd Haman i Mordecai, yr hwn a
lefarodd ddaioni am y brenhin, yn
sefyU yn nhŷ Haman, yn ddeg cuf-
ydd a deugain o uchder. Yna y
dywedodd y brenhin, Crogwch ef
ar hwnnw.
10 Felly hwy a grogasant Haman
ar y pren a barasai efe ei ddarparu
i Mordecai. Yna digUonedd y bren-
hin a lonyddodd.
PENNOD VIIL
1 Cyfodiad Mordecai. 3 Esther yn eiriol am
alw llythyrau Haman yn eu hoi. 7 Ahas-
ferus yn rhoi cennad i'r luddewon i'w ham-
ddiffyn eu hun. 15 Anrhydedd Mordecai, a
llawenydd yr luddewon.
YDWTHWN hwnnw y rhodd-
odd y brenhin Ahasferus i'r
frenhines Esther dŷ Haman gwrth-
wynebwr yr luddewon. A Mordecai
a ddaeth o flaen y brenhin ; canys
Esther a fynegasai ^beth oedd efe
iddi hi.
2 A'r brenhin a dynnodd ymaith
'^y fodrwy a gymmerasai efe oddi
wrth Haman, ac a'i rhoddodd i
Mordecai. Ac Esther a osododd
Mordecai ar dŷ Haman.
3 1Í Ac Esther a lefarodd drachefn
ger bron y brenhin, ac a syrthiodd
wrth ei draed ef ; wylodd hefyd, ac
ymbiliodd ag ef am fwrw ymaith
ddrygioni Haman yr Agagiad, a'i
fwriad yr hwn a fwriadasai efe yn
erbyn yr luddewon.
4 A'r '^ brenhin a estynodd y deyrn-
wialen aur tu ag at Esther. Yna
Esther a gyfododd, ac a safodd o
flaen y brenhin,
5 Ac a ddywedodd, 0 bydd bodd-
lawn gan y brenhin, ac o chefais
ffafr o'i flaen ef, ac od ydyio y peth
yn iawn ger bron y brenhin, a min-
nau yn gymmeradwy yn ei olwg ef ;
ysgrifener am alw yn ol lythyrau
iDwriad Haman mab Hammedatha
yr Agagiad, ^y rhai a ysgrifenodd
efe i ddifetha yr luddewon sydd
trwy hoU daleithiau y brenhin.
6 Canys pa fodd y gallaf edrych
ar y drygfyd a gaiff iy mhobl? a
pha fodd y gallaf edrych ar ddi-
fetha fy nghenedl ?
7 1Í A'r brenhin Ahasferus a ddy-
wedodd wrth Esther y frenhines, ac
wrth Mordecai yr luddew, Wele, tŷ
Haman a roddais i Esther, a hwy a'i
crogasant ef ar y pren, am iddo es-
tyn ei law yn erbyn yr luddewon.
8 Ysgrifenwch chwithau hefyd
dros yr luddewon fel y gweloch yn
dda, yn enw y brenhin, ac inseliwch
â modrwy y brenhin : canys yr ys-
grifen a ysgrifenwyd yn enw y bren-
hin, ac a seliwyd â modrwy y bren-
hin, ^ ni all neb ei dattroi.
9 ^ Yna y galwyd ysgrifenyddion y
brenhin yr amser hwnnw yn y tryd-
ydd mis, liAvnnw yw y mis Sifan, ar
y trydydd dydd ar hugain o hono, ac
ysgrifenwyd, yn ol yr hyn oil a or-
chymynodd Mordecai, at yr ludd-
ewon, ac at y rhaglawiaid, y pen-
naduriaid hefyd, a thywysogion y
taleithiau, y rhai oedd 'o India hyd
Ethiopia, sef cant a saith ar hugain
o daleithiau, ^i bob talaeth wrth ei
ysgrifen, ac at bob pobl yn ol eu
tafodiaith : at yr luddewon hefyd
yn ol eu hysgrifen hwynt, ac yn ol
eu tafodiaith.
10 Ac efe a ysgrifenodd yn enw y
brenhin Ahasferus, ac a'^ seliodd â
modrwy y brenhin; ac a anfonodd
lythyrau gyd a'r rhedegwyr yn
marchogaeth ar feirch, dromedar-
iaid, mulod, ac ebolion cesig :
11 Trwy y rhai y caniattaodd y
brenhin i'r luddewon, y rhai oedd
ym mhob dinas, ymgynnull, a sef-
yll am eu heinioes, i ddinystrio, i
ladd, ac i ddifetha holl allu y bobl
a'r dalaeth a osodai arnynt, yn blant
€îü lianiädiffyn eu Jiunaîn,
ESTHER, IX.
ac i lacld eu gélynîon.
Cyn
CRIST
Cylch
f)10._
h Ediych
ppn. ö. 10,
15, 16.
1 pen. a. 13,
(Stc. a 9. 1.
3 Heb. ŵía<-
guddiwijd.
* Edrych
pen. 3. 15.
Cylch
5Ü9.
■« jjcn. 8. 12.
ac yn wragedd, ac ^i ysglj^faethu
eu hyspail hwynt ;
12 'Mewn un dycld, tnvy holl dal-
eithiaii y brenliin AÍiasferus, sefíir
y trydydd dydd ar ddeg o'r deu-
ddegfed mis, hwnnw piu mis Adai\
13 Testun yr ysgrifen, i roddi
gorcliymyn ym mhob talaetli, a ^gy-
hoeddwyd i bob rhyw bobl ; ac ar
fod yr luddewon yii barod erbyn y
diwrnod hwnnw i ymddíal ar eu
gelynion.
14 Y rhedegwyr, y rliai oedd yn
marcliogaeth y dromedariaid a'r
mulod, a aethant ar frys, Avedi eu
gyrru trwy air y brenhin ; a'r gor-
chymyn a roddasid yii Susan y
brenhinllys.
15 1Í A Mordecai a aeth allan o
ŵydd y brenhin mewn brenhinol
wisg o rudd-goch, a gwýn, ac â
choron fawi' o aur, ac mewn diUad
sidan a phorphor; a ''dinas Susan
a orfoleddodd ac a lawenychodd :
16 I'r luddewon yr oedd goleuni,
a Uawenydd, a hyfrydwch, ac an-
rhydedd.
17 Ac ym mhob talaeth, ac ym
mhob dinas, lie y daeth gair y bren-
hin a'i orchymyn, yr oedd Uawen-
ydd a hyfrydwch gan yr luddewon,
gwledd he/yd a diwrnod daionus : a
llawer o bobl y wlad a aethant yn
luddewon ; oblegid arswyd yr ludd-
ewon a syi'thiasai arnynt hwy.
PENNOD IX.
1 Yr luddewon, {trwij fod y Uyioodraetliwyr,
rhag ofn Mordecai, yn eu lielpio hwynt,) yn
lladd eu gelynion, a deny mob Hainan. 11
Ahasferus, ar ddymuniad Esther, yn can-
iattâu diwrnod etto i ladd, ac i grogi meib-
ion Hainan. 20 Gwneuthur dau ddiwrnod
y Pwrim yn wyliau.
FELLY *yn y deuddegfed mis,
hwnnw yw mis Adar, ar y tryd-
ydd dydd ar ddeg o bono, pan nes-
aodd gair y brenhin a'i orchymyn
i'w cwblhâu ; yn y dydd y gobeith-
iasai gelynion yr luddewon y caent
iuddugoliaethu arnynt, (ond yn y
gwrthwyneb i hynny y bu, canys
yr luddewon a arghvyddiaethasant
ar eu caseion ;)
2 Yr luddewon a ymgynnuUasant
yn eu dinasoedd, trwy holl daleith-
iau y brenhin Ahasferus, i estyn
llaw yn erbyn y rhai oedd yn ceisio
niwed iddynt : ac ni safodd neb yn
eu hwynebau ; canys eu harswyd a
syrthiasai ar yr holl bobloedd.
3 A hoU dywysogion y taleithiau,
a'r pendefigion, a'r duciaid, a'r rhai
oedd yn gwneuthur y gwaith oedd
eiddo y brenhin, oedd yn cynnorth-
Avyo yr luddcAvon : canys arswyd
Mordecai a syrthiasai arnynt hwy.
4 Canys mawr oedd Mordecai yn
nhŷ y brenhin, a'i glod ef oedd yn
myned trwy yr hoU daleithiau: o
herwydd y gwr hwn Mordecai oedd
yn myned rhagddo, ac yn cynnyddu.
5 Felly yr luddewon a darawsant
eu holl elynion â dyrnod y cleddyf, a
lladdedigaeth, a distry w ; a gwnaeth-
ant i'w caseion yn ol eu hewyllys
eu hun.
6 Ac yn Susan y brenhinllys, yr
luddewon a laddasant ac a ddifeth-
asaut bum cant o wŷr.
7 Parsandatha hefyd, a Dalphon,
ac Aspatha,
8 Poratha hefyd, ac Adalia, ac
Aridatha,
9 Parmasta hefyd, ac Arisai, Ari-
dai hefyd, a Bajezatha,
10 Deng mab Haman mab Ham-
medatha, gwrthwynebwr yr ludd-
ewon, a laddasant hwy: ^ond nid
estynasant eu llaw ar yr anrhaith.
11 1Í Y dwthAvn hwimw nifer y
Uaddedigion yn Susan y brenhindy
a ddaeth ger bron y brenhin.
12 A dywedodd y brenhin wrth
Esther y frenhines, Yr luddewon
a laddasant ac a ddifethasant yn
Susan y brenhinllys, bum cant o
wŷr, a deng mab Haman; yn y
rhan arall o daleithiau y brenhin
beth a wnaethant liioyì ''beth gan
hynny yw dy ddymuniad? ac fe
a roddir i ti; a pheth yw dy
ddeisyfiad ym mhellach? ac fe a'i
gwneir.
13 Yna y dywedodd Esther, 0
rhyglydda bodd i'r brenhin, caniat-
tâer y fory i'r luddewon sydd yn
Susan wneuthur yn ol y gorchymyn
heddyw : a chrogant ddeng mab
Haman ar y pren.
14 A'r brenhin a ddywedodd am
A\Tieuthur felly, a'r gorchymyn a
rodd^vyd yn Susan : a hwy a grog-
asant ddeng mab Haman.
15 Felly yr luddewon, y rhai oedd
yn Susan, a ymgynnuUasant ar y
pedAverydd dydd ar ddeg o fis Adar
hefyd, ac a laddasant dri chant o
wŷr yn Susan : ^ond nid estynasant
eu llaw ar yr yspaiL
16 A'r rhan arall o'r luddewon, y
rhai oedd yn nhaleithiau y brenhin,
a ymgasglasant, ac a safasant am eu
Cyn
CRIST
Cylch
509.
b Edrych
pen. 8. 11.
e pen. 5.6.
a 7. 2.
<lad.lCS.
Gorfoledd yr luddeivon.
ESTHER, X.
Givyl y Pwrim.
Cyn
CRIST
Cylch
509.
509.
2Heb.
ynddo.
a Dent. 16.
11, 14.
f Neh. 8.
10, 12.
S Neh. 8.
11
1> pen. 3. 7.
3Heb.
hysiÿO,
i ad. 13, 14.
pen. 7. 5,
&c.
a 8. 3, Sic.
élléb.M.
heinioes, ac a gawsant lonyddwch
gan eu gelynion, ac a laddasant
bymtheng mil a thri ugain o'u cas-
eion : ond nid estynasant eu Haw
ar yr anrhaith.
17 Ar y trydydd dydd ar ddeg o
fis Adar y hu hyn, ac ar y pedwer-
ydd dydd ar ddeg ^o hono y gor-
phwysasant, ac y cynhaliasant ef yn
ddydd gwledd a gorfoledd.
18 Ond yr luddewon, y rhai oedd
yn Susan, a ymgynnullasant ar y
trydydd dydd ar ddeg o hono,
ac ar y pedwerydd dydd ar ddeg
o hono ; ac ar y pymthegfed o
hono y gorphwysasant, a gwnaeth-
ant ef yn ddydd cyfeddach a 11a-
wenydd.
19 Am hynny luddewon y pentrefi,
y rhai oedd yn trigo mewn dinas-
oedd heb gaerau, oedd yn cynnal y
pedwerydd dydd ar ddeg o'r mis
Adar, ^mewn Uawenydd a chyfedd-
ach, ac yn ddiwrnod daionus, ac ^i
anfon rhannau iV gilydd.
20 IT A Mordecai a ysgrifenodd y
geiriau hyn, ac a anfonodd lythyrau
at yr hoU luddewon oedd trwy hoU
daleithiau y brenhin Ahasferus, yn
agos ac ym mhell,
21 I ordeinio iddynt gadw y ped-
werydd dydd ar ddeg o fis Adar,
a'r pymthegfed dydd o hono, bob
blwyddyn ;
22 Megis y dyddiau y cawsai yr
luddewon ynddynt lonydd gan eu
gelynion, a'r mis yr hwn a ddy-
chwelasai iddynt o dristwch i lawen-
ydd, ac o alar yn ddydd daionus :
gan eu cynnal hwynt yn ddyddiau
gwledd a Uawenydd, a phawb ^yn
anfon anrhegion i'w gilydd, a rhodd-
ion i'r rhai anghenus.
23 A'r luddewon a gymmerasant
arnynt wneuthur fel y dechreuas-
ent, ac fel yr ysgrifenasai Mordecai
attynt
24 Oanys Haman mab Hamme-
datha yr Agagiad, gwrthwynebwr
yr hoU luddewon, a arfaethasai yn
erbyn yr luddewon, am eu difetha
hwynt; ac ^efe a fwriasai Pwr,
hwnnw yw y coelbren, i'w ' dinystr-
io hwynt, ac i'w difetha :
25 A 'phan ddaeth * Esther o
flaen y brenhin, efe a archodd trwy
lythyrau, ddychwelyd ei ddrwg-
fwriad ef, yr hwn a fwriadodd efe
yn erbyn yr luddewon, ar ei ben
ei hun ; à'i grogi ef a'i feibion ar
y pren,
26 Am hynny y galwasant y dydd-
iau hynny Pwrim, ar enw y ^Pwr:
am hynny, o herwydd holl eiriau
''y Uythyr hwn, ac o herwydd y
peth a welsent hwy am y peth hyn,
a'r peth a ddigwyddasai iddynt,
27 Yr luddewon a ordeiniasant, ac
a gymmerasant arnynt, ac ar eu had,
ac ar yr holl rai oedd yn un â hwynt,
^na phallai bod cjTinal y ddau ddydd
hynny, yn ol eu hysgrifen hwynt, ac
yn ol eu tymmor, bob blwyddyn :
28 Ac y hyddai y dyddiau hynny
i'w cofio, ac i'w cynnal trwy bob
cenhedlaeth, a phob teulu, pob tal-
aeth, a phob dinas ; sef "^ na phallai , ^^^^\ "^^
y dyddiau Pwrim hynny o fysg yr i
luddewon, ac na ddarfyddai eu
coffadwriaeth hwy o blith eu had.
29 Ac ysgrifenodd Esther y fi-en-
hines merch Abihail, a Mordecai yr
luddew, trwy eu holl rym, i sicrhâu
ail lythyr y Pwrim hwn.
30 Ac efe a anfonodd lythyrau at
yr holl luddewon, trwy y cant a'r
saith dalaeth ar hugain o frenhin-
iaeth Ahasferus, â geiriau heddwch
a gwirionedd ;
31 I sicrhâu y dyddiau Pwrim
hynny yn eu tymhorau, fel yr or-
deiniasai Mordecai yr luddew, ac
Esther y frenhines, iddynt hwy, ac
fel yr ordeiniasent hwythau ^dros-
tynt eu hun, a thros eu had, eiriau
yr ymprydiau a'u gwaedd.
32 Ac ymadrodd Esther a gadam-
haodd achosion y dyddiau Pwrim
hynny : ac ysgrifenwyd hyn mewn
llyfr.
PENNOD X.
1 Mawredd Ahasferus, 3 a chyfodiad Mordecai.
AR brenhin Ahasferus a osododd
. dreth ar y wlad, ac ar ynys-
oedd y môr.
2 A holl weithredoedd ei rym ef, a'i
gadernid, a hysbysrwydd o fawredd
Mordecai, a'r hAvn y mawrhaodd y
brenhin ef, onid ydynt hwy yn ys-
grifenedig yn llyfr chronicl bren-
hinoedd Media a Phersia?
3 Canys Mordecai yr luddew oedd
yn nesaf i'r brenhin Ahasferus, ac
yn fawr gan yr luddewon, ac yn
gymmeradwy ym mysg Uiaws ei
frodyr; yn ceisio daioni i'w bobl,
ac yn dywedyd am heddwch i'w
hoU -hiliogaeth.
^ Tybir mai
Jl/ose«ays-
grifenodd
Lyfr Job,
tra JT oedd
ym mhlith
y Midiarir
iaid.
Cyn
CRIST
Cvlch
1520.
a Ezec. 14.
lago 5. 11.
b pen. 2. 3.
SNeu,
vnifeiliaid,
lieu, ddâ.
4Neu,
hwsmon-
naeih.
'LLYFR JOB.
clBien.21.
10, 13.
a. pen. 2. 1.
elBien.22.
19.
pen. 38. 7.
6 Heb. o"r
gwrthwyn-
ebwr,
1 Chron.
21.1.
Dfit. 12. 9.
«Heb.
canol.
f pen. 2. 2.
Slatt. 12.
43.
IPetrS.S.
7 Heb.
roddatst ti
dy galon.
PENNOD I.
1 Sancteiddrwydd Job, a'i gyfoeih, ai dduwiol
ofal dros ei hlant. 6 Satan yn ymddangos
ger hron Duw ; a ihrwy enllib yn cael cennad
i demtio Job. 13 Job yn ei galled am ei dlud
a'i blant, ac yn ei alar, yn hendithio Duw.
YR oedd gwi- y'ngwlad Us a1
enw ^Job; ac yr oedd y gwr
hwnnw '*yn berffaith ac yn uniawn,
ac yn ofni Duw, ac yn cilio oddi
wi"th ddrygioni.
2 Ac iddo y ganwyd saith o feib-
ion, a thair o ferched.
3 A'i ^ olud oedd saith mil o ddef-
aid, a thair mil o gamelod, a phùm
can iau o ychain, a phùm cant o
asenod, a Uawer iawn o ^wasanaeth-
yddion ; ac yr oedd y gwr hvm yn
f^vyaf o holl feibion y dwyrain.
4 A'i feibion ef a aent ac a wnaent
wledd yn eu tai, bob un ai- ei ddiwr-
nod ; ac a anfonent ac a wahoddent
eu tair chwiorydd i fwytta ac i yfed
gyd â hwynt.
5 A phan ddeuai dyddiau y wledd
oddi amgylch, yna Job a anfonai
ac a'u sancteiddiai hwynt, ac a
gyfodai yn fore, ac a offrymmai
boeth-ofFrymmau yn ol eu rhifedi
h^vynt oil: canys dywedodd Job,
Fy meibion ond odid a bechasant,
ac *=a felldithiasant Dduw yn eu
calonnau. Felly y gwnai Job yr
holl ddyddiau hynny.
6 IT A -^dydd a ddaeth i «feibion
Duw ddyfod i sefyll ger bron yr
Arglwydd; ^a Satan hefyd a
ddaeth yn eu ^ plitli hwynt.
7 A'r Arglwydd a ddywedodd
wrth Satan, O ba le yr yd\v^'t ti
yn dyfod? A Satan a attebodd yr
Arglwydd, ac a ddywedodd, 0
*^dramAA7 ar hyd y ddaear, ac o ym-
rodio ynddi.
8 A dywedodd yr Arglwydd Avrth
Satan, A '^ ddeliaist ti ar fy ngwas
Job, nad ocs gyffelyb iddo ar y
ddaear, yn >vt perffaith ac unia^vu,
yn ofhi Duw, ac yn cUio oddi wrth
ddrygioni ?
9 Yna Satan a attebodd yr Ar-
glwydd, ac a ddywedodd, Ai yn
ddiachos y mae Job yn ofni Duw ?
10 Oni chaeaist o'i amgylch. ef, ac
o amgylch ei dy, ac ynghylch yr hyn
oil sydd eiddo oddi amgylch? ti a
fendithiaist waith ei ddwylaw ef, a'i
^ ddâ ef a gynnyddodd ar y ddaear.
11 ^Eithr estyn yn awr dy law, a
chyflfwrdd a'r hyn oil sydd ganddo,
^ac efe a'th felldithia o flaen dy
wyneb.
12 A'r Arglwydd a ddy>vedodd
wrth Satan, Wele yr hyn oil sydd
eiddo ef yn dy law di ; yn unig yn
ei erbyn ef ei hun nac estjni dy
law. Felly Satan a aeth allan oddi
ger bron yr Arglwydd.
13 1Í A dydd a ddaeth, pan oedd
ei feibion ef a'i ferched yn bwytta
ac yn yfed gwin yn nhŷ eu brawd
hynaf
14 A daeth cennad at Job, ac a
ddywedodd, Yr ychain oedd yn
aredig, a'r asenod oedd yn pori ger
llaw iddynt ;
15 A'r Saljeaid a ruthrasant, ac
a'u dygasant ymaith; y llangciau
hefyd a darawsant hwy â min y
cleddyf, a mi fy hunan yn unig a
ddiengais i fynegi i ti.
16 Tra yr oedd hAvn yn llefaru,
un arall hefyd a ddaeth, ac a ddy-
wedodd, Tan - Duw a syrthiodd o'r
nefoedd, ac a losgodd y defaid, a'r
gweision, ac a'u hysodd hAvynt; ond
myfi fy hunan yn unig a ddiengais
i iynegi i tl
17 Tra yr ydoedd hwn yn llefaru,
un arall hefyd a ddaeth, ac a ddy-
wedodd, Y Caldeaid a osodasant
dair byddin, ac a ruthrasant i'r
camelod, ac a'u dygasant ymaith,
ac a darawsant y llangciau â min y
cleddyf; a minnau fy hun yn unig
a ddiengais i fynegi i ti.
18 Tra yi' ydoedd hwn yn llefaru,
un arall hefyd a ddaeth, ac a ddy-
wedodd, Dy feibion a'th ferched
oedd yn bwytta ac yn yfed gwin yn
nhŷ eu brawd hynaf:
19 Ac wele, gAvynt mawr a ddaeth
"oddi ar yr anialwch, ac a darawodd
wrth bedair congl y tŷ, ac efe a
syrthiodd ar y llangciau, a buant
feirw; ond myfi fy hun yn unig a
ddiengais i fynegi i ti
20 Yna y cyfododd Job, ac ^a
rwygodd ei fantell, ac a eilliodd ei
ben, ac a syrtliiodd i lawr, ac a
addolodd ;
21 Ac a ddywedodd, 'Noeth y
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
8 Neu, olud,
nen, ani/-
eiliaid,
e pen. 2. 5.
a 19. 21.
9 Heb.
oufth fell-
áitTiia.
2 Neu,
mawr.
SHeb.
oddi troi.
t Gen. 37.
29.
i Pieg. 5.
15.
1 Tim. 6. 7.
513
Satan yn taro Job.
JOB, II.
Ei dri chyfaill.
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
< Neil, yn-
fìjdrioiiíìd
yn erbijn.
a pen. 1.6.
1j pen. 1. 7.
0 pen. 1. 1,
<i pen. 9. 17.
2Heb.
lyntjcit.
o pen. 1. 11.
f pen. 1.12.
3 Xeii, yn
ttnig.
gpen.42. 6.
Matt. H.
21.
A ^DYDD
deuthum o gi'oth fy mam, a noeth y
dychwelaf yno. Yr Arglwydd a
roddodd, a'r Arglwydd a ddygodd
ymaith; bendigedig fyddo enw yr
Arglwydd.
22 Yn hyn i gyd ni phechodd Job,
ac ni roddodd *yn ynfyd ddim yn
erbyn Duav.
PENNOD II.
1 Satan yn ymddangos ger hron Dim, ac yn
cael cennad eito i demtio Job; 7 ac yn ei
daro ef â cJiormoydydd hlin. 9 Job yn cer-
yddu ei ivraig am geisio ganddo felldithio
Duio. 11 Ei dri chyfaill yn cyd-ddolurio âg
ef meivn disiawrivydd.
ddaetli i feibion
Duw ddyfod i sefyll ger bron
yr Arglwydd; a Satan hefyd a
ddaeth yn eu plitli hwynt i sefyll
ger bron yr Arglwydd.
2 ^A'r Arglwydd a ddywedodd
^Yrth Satan, 0 ba le yr ydwyt ti yn
dyfod? A Satan a attebodd yr Ar-
glwydd, ac a ddywedodd, 0 dram-
wy ar hyd y ddaear, ac o ymrodio
ynddi.
3 A'r Arglwydd a ddywedodd
wrtli Satan, A ddeliaist ti ar fy
ngvvas Job, nad oes gyifelyb iddo
ar y ddaear, '^yn wr perffaith ac
uniawn, yn ofni Duw, ac yn cilio
oddi wrth ddrygioni ? ac yn parliâu
yn ei berffeithrwydd, er i ti fy an-
nog i yn ei erbyn ef, ^ i'w ^ ddifa ef
heb achos ?
4 A Satan a attebodd yr Ar-
glwydd, ac a ddywedodd, Croen
am groen, a'r hyn oil sydd gan wr
a ddyry efe am ei einioes.
5 ^Eithr estyn yn awr dy law,
a cliyfiTwrdd al esgyrn ef ac â'i
gnawd, ac efe a'th fellditliia di o
flaen dy wyneb.
6 'A'r Arglwydd a ddywedodd
wrth Satan, Wele ef yn dy law di ;
" etto cadw ei hoedl ef
7 1Í Felly Satan a aeth allan oddi
ger bron yr Arglwydd, ac a dar-
awodd Job â chornwydydd blin, o
wadn ei droed hyd ei goryn.
8 Ac efe a gymmerth gragen i ym-
grafu â hi ; ac ^ a eisteddodd yn y
lludw.
9 IF Yna ei wraig a ddywedodd
wrtho, A wyt ti etto yn parhâu yn dy
berffeithrwydd? melldithia Dduw,
a bydd farw.
10 Ond efe a ddywedodd wrthi,
Lleferaist fel y llefarai un o'r ynfyd-
ion : a dderbyniwn ni gan Ddtjw yr
hyn sydd dda, ac oni dderbyniwn
yr hyn sydd ddrwg ? Yn hyn i gyd
ni phechodd Job â'i wefusau.
11 1Í A phan glybu tri chyfaiU Job
yr hoU ddrwg yma a ddigwyddasai
iddo ef, hwy a ddaethant bob un o'i
fangre ei hun; Eliphaz y Teman-
iad, a Bildad y Suhiad, a Sophar y
Naamathiad: canys hwy a gyttun-
asent i ddyfod ^i gyd-ofidio ag ef,
ac i'w gysuro.
12 A phan ddyrchafasant eu Uyg-
aid o bell, ac heb ei adnabod ef,
hwy a ddyrchafasant eu lief, ac a
wyiasant ; rhwygasant hefyd bob un
ei fantell, a * thaeiiasant Iwch ar eu
pennau tu a'r nefoedd.
13 Felly hwy a eisteddasant gyd
ag ef ar y ddaear saith niwrnod a
saith noswaith; ac nid oedd oieb
a ddywedai air wrtho ef: canys
gwelent fyned ei ddolur e/yn fawr
la^vn.
PENNOD III.
1 Job yn melldithio dydd ei enedigaeth. 13
Esmioytlider marwolaeth. 20 Job yn jlin
ganddo ei einioes, o achos ei gyaludd.
WEDI hyn Job a agorodd ei
enau, ac a felldithiodd ei
ddydd.
2 A Job a lefarodd, ac a ddywed-
odd,
3 ^Darfydded am y dydd y'm gan-
wyd ynddo, a'r nos y dywedwyd,
Ynnillwyd gwrryw.
4 Bydded y dydd hwnnw yn dy-
wyllwch, a Duw oddi uchod heb
ei ystyried ; ac na thywynned llew-
yrch arno.
5 Ty wyllwch a ^ chysgod marwol-
aeth a'i halogo, ac arhosed cwmmwl
arno; ^dued y diwrnod a'i dychryno.
6 Y nos honno, tywyllwch a'i cym-
mero ; " na chydier hi â dyddiau y
flwyddyn, ac na ddeued i rifedi y
misoedd.
7 Bydded y noswaith honno yn
unig, ac na fydded gorfoledd yn-
ddi.
8 A'r rhai a felldithiant y dydd,
ac sydd barod i györoi *eu galar,
a'i melldithio hi.
9 A bydded sêr ei chyfddydd hi
yn dywyll : disgwylied am oleuni,
ac na fydded iddi ; ac na chaffed
weled ^ y wawr ddydd :
10 Am na chauodd ddrysau croth
fy mam, ac na chuddiodd ofid oddi
wrth fy llygaid.
11 *=Paham na bum farw o'r bra?
na threngais pan ddeuthum allan
o'r o;roth?
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
ii pen. 42,
11.
1 Neb. 9. 1.
Galar.2.10.
Ezec. 27.
oO.
a pen. 10.
18, 19.
Jer. 15. 10.
a 20. 14.
i> pen. IG.
Hi.
Ps. 23. 4.
2Neu,
dychrmi-
anl ef
fel rhai
chwerw eu
diwrnod,
Amos8. 10.
3 na lawen-
yched ?/vi
m;/fg dydd-
iau, &c.
4 Neil.
lefialhan.
5 Heb.
amranlau
y wauT,
pen. 41. 18.
c pen. 10.
18.
Esmwytlider marwolaeth.
JOB, IV.
Gweledigaeth Eliphaz.
Cyn
CRIST
Cylch
1520,
à pen. 15.
28.
e Pa. 58. 8.
6Heb.
lluddedig
o nertli.
fpen. 39.7.
h pen. 19. 8.
Gular.3.7.
THeb.
yr ofn a
ofnais.
12 Paham y derbyniodd giiniaii
fyfi? a phaham y cefais fronnau i
sugno ?
13 0 herwydd jti awr mi a gaw-
swn orwedd, a gorphwys, a huno :
yiia y huasai Uonyddwch i mi,
14 Gyd â brenhinoedd a chyng-
honvyr y ddaear, y rhai "^a adeil-
adasant iddynt eu hunain fannau
anghyfamiedd ;
15 Neu gyd â thywysogion âg
aur ganddynt, y rhai a lanwasant
eu tai âg arian ;
16 Neu ®fel erthyl cuddiedig, ni
buaswn ddim ; megis plant bychain
lieb weled goleuni.
17 Yno yr annuwiolion a beidiant
â'u cyffro; ac yiio y gorphwys y
rhai '^lluddedig.
18 Y rhai a garcharwyd a gânt
yno lonydd ynghyd; ^ni chlywant
lais y gorthrymmydd.
19 Bychan a mawr sydd yno ; a'r
gwas a ryddhawyd oddi wrth ei
feistr.
20 Paham y rhoddir goleuni i'r
hwn sydd mewn llafur, a bywyd i'r
gofidus ei enaid?
21 Y rhai ^sydd yn disgwyl am
farwolaeth, ac heb ei chad; ac yn
cloddio am dani yn fwy nag am
drysorau cuddiedig?
22 Y rhai a lawenychant mewn
hyfrydwch, ac a orfoleddant, pan
gaifont y bedd ?
23 Paham y rhoddir goleuni i'r
dyn y mae ei íFordd yn guddiedig,
*" ac y cauodd Duw arno ?
24 Oblegid o flaen fy mwyd y daw
fy uchenaid ; a'm rhuadau a dyw-
elltir megis dyfroedd.
25 Canys '^ yr hyn a fawr ofnais a
ddaeth arnaf, a'r hyn a arswydais
a ddigwyddodd i mi.
26 Ni chefais na Uonydd nac es-
mwythdra, ac ni orph^vysais : er
hynny daeth cynnwrf.
PENNOD IV.
1 ElipTiaz yn ceryddii Job am na hai ganddo
ffydd; 7 yn dangos nad ar y cyfiawn, ond
ar yr anwir y daw harnedir/aethau Duio.
12 JEi weledigaeth erchyll ef, i ddarostwng
godidowgrwydd y creaduriaid ger hron Duw.
YNA Eliphaz y Temaniad a at-
tebodd ac a ddywedodd,
2 Pe profem ni air wrthyt, a fydd-
ai blin gennyt ti? ond pwy a all
attal ei ymadroddion ?
3 Wele, ti a ddysgaist lawer, ac a
gryfheaist ddwylaw wedi llaesu.
4 Dy ymadroddion a godasant i
fynu yr hwn oedd yn syrthio; a
thi " a nerthaist y gliniau oedd ^ yn
cammu.
5 Ond yn awr, daeth arnat tithau,
ac y mae yn flin gennyt ; cyfiyrdd-
odd â thi, a chyifroaist.
6 Onid dyma dy ofn di, dy hy-
der, perifeithrwydd dy ffyrdd, a'th
obaith?
7 Cofia, attolwg, pwy, ac efe yn
ddiniwed, a goUwyd? a pha le y
torrwyd y rhai uniawn ymaith ?
8 Hyd y gwelais i, ''y rhai a ardd-
ant anwiredd, ac a hauant ddryg-
ioni, a'u medant.
9 Gan anadl Duw y difethir
hwynt, a chan ^ chwythad ei ffroen-
au ef y darfyddant.
10 Rhuad y Hew, a Uais y Hew
creulawn, a 'dannedd cenawon y
llewod, a dorrwyd.
11 ^Yr hen lew a fethodd o eisieu
ysglyfaeth ; a chenawon y Hew mawr
a wasgarwyd.
12 Ac attaf fi y dygwyd gair yn
^ddirgel: a'm clust a dderbyniodd
ychydig o hono.
13 s Ym mhlith meddyliau yn dy-
fod o weledigaethau y nos, pan
syrthio trwmgwsg ar ddynion,
14 Ofn ^a ddaeth arnaf, a dy-
chryn, ac a wnaeth ^i'm hoU esgyrn
grynu.
15 Yna yspryd a aeth heibio o
flaen fy wyneb ; ac a wnaeth i flew
iy nghnawd sefyll.
16 Efe a safodd, ac nid adwaen^vn
ei agwedd ef : drychiolaeth oedd o
flaen fy Uygaid, ^ hu distawrwydd, a
mi a glywais lef yn dywedyd,
\7 ^K fydd dyn marwol yn gyf-
iawnach na Duw? a fydd gwr yn
burach na'i wneuthurwr?
18 Wele, 'yn ei wasanaethwyr ni
roddes ymddiried ; "^ ac yn erbyn ei
angelion y gosododd ynfydrwydd :
19 Pa faint Uai ar y rhai sydd yn
trigo mewn ^ tai o glai, y rhai sydd
a'u sail mewn pridd, y rhai a fal-
urir yn gynt na gwyfyn ?
20 'O'r bore hyd hwyr y malurir
hwynt; difethir hwynt yn dragy-
wydd heb neb yn ystyried.
21 ■" Onid aeth y rhagoriaeth oedd
ynddynt ymaith? "hwy a fyddant
feirw, ac nid mewn doethineb.
PENNOD V.
1 Y niwed a ddaio o eisieu ystyried. 3 Aflwydd
yio diivedd yr annuwiol. 6 lihaid yw cofio
Duio mewn ad/yd. 17 Dedwydd ddiwedd
ceryddon Duw.
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
a Es. 35. 3.
blUb. 12.
12.
cPs. 7. 14.
Diiir. 22. 8
Hos 10. Hi.
Gal.ti.7,8.
d Es. 30. 33.
Edrych
Exod. 15 8.
pen. 1. 19.
a 15. 30.
Es. 11. 4.
2 Thes. 2.
8.
e Ps. 58. 6.
fP8.34. 10.
2 Hob.
lladrad-
aiild.
s pen. 33.
15.
S Heb. a
gyfarfu
â r,ii,
4 Hf b. i
I'iaicsfy
esgyrn.
5 Neu, mi a
glywais lef
ddistaw.
h pen. 9. 2.
Í pen. 15.
15. a 25. 5.
■A Petr 2. 4.
6 Neu, nac
ynei angel-
ion, yn y
ihai ÿ dod-
odd oleuni.
k 2 Cor. 5. 1.
1 Ps. 90. 5.
m Ps. 39. 11.
a 49. 14.
n pen. 36.
12.
Cqfio Duw mewn adfyd.
JOB, V.
Job yn deisyfmarw.
Cyn
CEIST
Cylch
1520.
2 Neu, yr
wynebi,
3 Neu,
digllonedd.
a Ps. 37. 35.
b Ps. 119.
155.
a 127. 5.
c pen. 18. 9.
4 Neu, ys-
glyfaeihwr.
8 Neu,
anwiredd.
«Neu,
Infur.
7 Heb. y
mae plant
y farwydoa
yn ymgodi
i hedeg.
«1 pen. 9. 10.
!i 37. 5.
Pa. 40. 5.
a 72. 18.
a 145. 3.
Rhuf. 11.
33.
8 Heb. nes
bod heb
rifedi.
9 Heb. lle-
oedd oddi
allan, neu,
heolydd.
e 1 Sam. 2.
7.
Ps. 113. 7.
t Neh. 4. 15.
Ps. 33. 10.
Es. 8. 10.
B 1 Cor. 3.
19.
tDeut. 28.
29.
Es. 59. 10.
Amos 8. 9.
2 Neu,
rhedant i
dywyllwch.
i Pa. 107.
42.
k Uiar. 3.
11.
Heb. 12. 5.
lago 1. 12.
Dat. 3. 19.
1 Deut. 32.
39
1 Sam. 2. 6.
Es. 30. 2C.
Hos. 6. 1.
m Ps. 91. 3.
Diar. 24.
16.
n Ps. 33. 19.
a 37. 19.
3 Heb. llaw.
0 Pb. 31. 20.
* Neu, Pan
ffrewyllio
y tafod.
GALW yn awr, od oe^ neb a
ettyb i ti, ac at bwy o'r saint
^ y troi di ?
2 Canys digUondeb a ladd yr
jmfyd, a ^chenfigen a ladd yr an-
noeth.
3 ^Mi a welais yr ynfyd yn gwreidd-
io : ac a felldithiais ei drigfa ef yn
ddisymmwth.
4 ^'Ei feibion ef a bellhêir oddi
wrth iachawdwriaeth : dryllir hwynt
heiyd yn y porth, ac nid oes gwar-
edydd.
5 Yr hwn y bwytty y newynog ei
gynhauaf, wedi iddo ei gymmeryd
o blith drain ; *" a'r ^ sychedig a
hvngc eu cyfoeth.
6 Er na ddaw ^ cystudd allan o'r
pridd, ac na flagura gofid allan o'r
ddaear :
7 Ond dyn a aned i ^flinder, fel
'^ yr eheda gwreichionen i fynu.
8 Etto myfi a ymgynghorwn â
Duw: ac ar Dduw y rhoddwn fy
achos :
9 "^Yr hwn sydd yn gwneuthur
pethau mawrion ac anchwiliadwy ;
rhyfeddol ^ heb rifedi :
10 Yr hwn sydd yn rhoddi gwlaw
ar wyneb y ddaear ; ac yn danfon
dyfroedd ar wyneb y ^ meusydd :
11 ^ Gan osod rhai isel mewn uchel-
der ; fel y dyrchefir y galarus i iach-
awdwriaeth.
12 ^Efe sydd yn diddymmu am-
canion y cyfrwys, fel na alio eu
dwylaw ddwyn dim i ben.
13 ^Efe sydd yn dal y doethion yn
eu cyfrwysdra : a chynghor y cyn-
dyn a ddiddymmir.
14 ^Lliw dydd y ^ cyfarfyddant â
thywyllwch, a hwy a balfalant ban-
ner dydd megis Uiw nos.
15 Yr hwn hefyd a achub y tlawd
rhag y cleddyf, rhag eu safn hwy,
a rhag llaw y cadarn.
16 'Felly y mae gobaith i'r tlaAvd,
ac anwiredd yn cau ei safn.
17 ''Wele, gwỳn ei fyd y dyn a
geryddo Duw ; am hynny na ddi-
ystyra gerydd yr Hollalluog.
18 'Canys efe a giwyfa, ac a
rwym: efe a archolla, a'i ddwylaw
ef a iachânt.
19 " Mewn chwech o gyfyngderau
efe a'th wared di; le, mewn saith
ni chyfiFw^rdd di'wg â thi.
20 "Mewn newyn efe a'th wared
rhag marwolaeth : ac mewn ryfel
rhag " nerth y cleddyf.
21 "^Rhag firewyll tafod y'th
guddir ; ac ni ofni rhag dinystr pan
ddelo.
22 Mewn dinystr a newyn y
chwerddi; ^ac ni ofhi rhag bwyst-
filod y ddaear.
23 Canys ^â cherrig y maes y hyddi
mewn cynghrair ; a bwystfil y maes
hefyd fydd heddychol â thi.
24 A thi a gei wybod ^ y hydd
heddwch yn dy luest : a thi a ym-
weli a'th drigfa, ac ni ^ phechi.
25 A chei wybod hefyd mai 'lli-
osog fydd dy had, a'th hiliogaeth
megis gwellt y ddaear.
26 Ti a ddeui mewn henaint i'r
bedd, fel y cyfyd ysgafti o yd yn ei
amser,
27 Wele hyn, ni a'i chwiliasom,
felly y mae : gwrando hynny, a
gwybydd er dy fwyn dy hun.
PENNOD VI.
1 Job yn dangos nacl heb achos y mae yn
cwyno : 8 yn deisyf cael mai-w, ao feUy yn
sicr ganddo y caiff gysur; 14 yn argyhoeddi
ei gy/eiUion o angharedigrwydd.
A JOB a attebodd ac a ddy-
wedodd,
2 0 gan bwyso na phwysid fy
ngofid, ac na chyd-godid fy nhrych-
ineb mewn cloriannau !
3 Canys yn awr trymmach fyddai
* na thy wod y môr : am hynny y
pallodd geiriau gennyf
4 *'0 herwydd y mae saethau yr
HoUalluog ynof, y rhai y mae eu
gwenwyn yn yfed fy yspryd: *=dy-
chrynfáau Duw a ymfyddinasant
i'm herbyn.
5 A rua asyn gwŷUt uwch ben
glaswellt? a fref ŷch uwch ben ei
borthiant ?
6 A fwyttêir peth diflas heb halen?
a oes flas ar wỳn ŵy?
7 Y pethau a wrthododd fy enaid
eu cyffwrdd, sydd megis bwyd gof-
idus i mi.
8 0 na ddeuai fy nymuniad! ac
na roddai Duw yr hyn yr ydwyf
yn ei ddisgwyl !
9 Sef rhyngu bodd i Dduw fy
nryllio, a goUwng ei law yn rhydd,
a'm torri ymaith.
10 Yna cysur a fyddai etto i mi,
ie, mi a ymgaledwn mewn gofid ;
nac arbeded, canys ni chelais ym-
adroddion ^y Sanctaidd.
11 Pa nerth sydd i mi i obeithio?
a pha ddiwedd fydd i mi, fel yr
estymvn fy hoedl?
12 Ai cryfder cerrig yw fy nghryf-
der ? a ydyiv fy nghnawd o bres ?
Yn argylioeddi ei gyfeillion.
JOB, VII.
Anesnnvi/thder Job.
Cyn
CRIST
Cylcli
1520.
2 Heb. I'r
hwn si/dd
yn toddi.
e.Tei-. 15.
18.
3 Heb. yn
en gwren y
diffoddant.
4 Neil,
tebyg yd-
ych iddynt.
Heb. iddo,
fpen. 13. 4.
5 Heb.
berwch
syrlhio ar.
6 Heb. ger
hron etch
iryneb
chwi.
e pen. 17.
10.
ZNeu,
milwriaeth.
a pen. 14.
13, 14.
Ps. 39. 4.
13 Onid ydyw fy nghymmorth
ynof fi? a fwriwyd doethineb yn
llwyr oddi wrthyf ?
14 2 I'r cystuddiol y byddai trugar-
edd oddi wrth ei gyfaill ; ond efe a
adawodd ofn yr HollaUuog.
15 Fy mrodyr a'm twyllasant meg-
is afon : * aethant heibio fel llifeir-
iant afonydd ;
16 Y rhai a dduasanfc gan rew, ac
yr ymguddiodd eira ynddynt :
17 Yr amser y cynhesant, hAvy a
dorrir ymaith : ^pan wresogo yr hin,
hwy a ddarfyddant allan o'u He.
18 Llwybrau eu fFordd hwy a gil-
iant : hivy a ant yn ddiddym, ac a
gollir.
19 Byddinoedd Tema a edrychas-
ant, minteioedd Seba a ddisgwyl-
iasant am danynt.
20 H^vy a gywilyddiwyd, am idd-
ynt obeithio ; hwy a ddaethant hyd
yno, ac a wladeiddiasant.
21 Canys yn awr *^nid ydych chwi
ddim ; chwi a welsoch /y nhaflu 1
lawr, ac a ofnasoch.
22 A ddj^wedais i, Dygwch i mi?
neu, O'ch golud rhoddwch roddion
drosof fi ?
23 Neu, Gwaredwch fi o law y
gelyn? neu, Rhyddhêwch fi o law
y cedyrn?
24 Dysgwch fi, a myfi a dawaf : a
gwnewch i mi ddeall ym mha beth
y cam-gymmerais.
25 Mor gryfion ydyw geiriau un-
iondeb ! ond pa beth a argyhoedda
argyhoeddiad im o honoch chwi ?
26 Ai argyhoeddi ymadroddion a
amcenwch chwi â geiriau un dio-
baith, y rhai sydd megis gwynt ?
27 Chm a '^ruthrwch hefyd am
ben yr amddifad, ac a gloddiwch
hwU i'ch cyfaill.
28 Yn awr gan hynny byddwch
foddlaAvn; edrychwch arnaf fi; can-
ys y mae '^yn eglur i chm os dy-
wedaf gelwydd.
29 ^Dychwelwch, attolwg, na fydd-
ed anwiredd ; le, trowch etto, y mae
fy nghyfiawnder yn hyn.
30 A oes anwiredd yn fy nhafod ?
oni ddeall taflod fy ugenau gam flas?
PENNOD VII.
1 Joh yn ei esgusodi ei hun am ddeisyfu ang-
au ; 12 yn cwyno anesmwythed yw arno,
17 ac mor wyliadwrus ydyw Duw.
ONID oes 2^ amser terfynedig i
ddyn ar y ddaear? onid yw
ei ddyddiau ef megis dyddiau gwas
cyflog?
517
2 Megis y dyheua gwas am gys-
god, ac y disg^vyl cyflog-ddyn wohr
ei waith :
3 Felly y gwnaethpwyd i mi fedd-
iannu ^misoedd o oferedd, a nos-
weithiau bUnion a osodwyd i mi.
4 •= Pan orweddwyf, y dy wedaf, Pa
bryd y codaf, ac ^yr ymedy y nos?
canys caf ddigon o ymdroi hyd y
cyfddydd.
5 Fy nghnawd a wisgodd bryfed a
thom priddlyd : fy nghroen a agen-
nodd, ac a aeth yn ifiaidd.
6 dpy nyddiau sydd gynt na gwen-
nol gwehydd, ac a ddarfuant heb
obaith.
7 Cofia mai ^ gwynt yw fy hoedl :
ni ^ wel fy llygad ddaioni mwyach.
8 *Y llygad a'm gwelodd, ni'm
gwel mwyach : dy lygaid sydd ar-
naf, ac nid ydwyfi
9 Fel y derfydd y cwmmwl, ac yr
â ymaith : felly yr « hwn sydd yn
disgyn i'r bedd, ni ddaw 1 fynu
mwyach.
10 Ni ddychwel mwy i'w dy : ^ a'i
le nid edwyn ef mwy.
11 Gan hynny ni warafunaf i'm
genau; mi a lefaraf y'nghyfyng-
dra fy yspryd; myfi a gwynaf yn
chwerwder fy enaid.
12 Ai mor ydwyf, neu forfil, gan
dy fod yn gosod cadwriaeth arnaf?
13 'Pan ddywedwyf, Fy ngwely
a'm cysura, fy ngorweddfa a es-
mwythâ fy nghwynfan ;
14 Yna y'm brawychi â breudd-
wydion, ac y'm dychryni â gweled-
igaethau :
15 Am hynny y dewisai fy enaid
ymdagu, a marwolaeth yn fwy na'm
^ hoedl.
16 •" Ffieiddiais einioes, ni fynnwn
fyw byth : ^ paid â mi, canys "" ofer-
edd ydyw fy nyddiau.
17 "^ Pa beth ydyw dyn, pan fawrhêit
ef ? a phan osodit dy feddwl arno ?
18 Ac ymweled âg ef bob bore,
a'i brofi ar bob moment?
19 Pa hyd y hyddi heb gilio oddi
wrthyf, ac na adewi fi yn llonydd
tra llyngcwyf fy mhoeryn ?
20 Myfi a bechais ; beth a wnaf i
ti, °0 geidwad dyn? paham Py go-
sodaist fi yn nod i ti, fel yr ydwyf
yn faich i mi fy hun ?
21 A phaham na faddeui fy ngham-
wedd, ac na f\^TÌ heibio fy anwir-
edd? canys yn awr yn y Uwch y
gorweddaf, a thi a'm ceisi yn fore,
ond ni hyddaf.
E3
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
bEdrych
pen. 29. 2.
cDeut. 28.
67.
pen. 17.12.
3 Heb. y
mesurir
yr hwyri
dpen. 9. 25.
a lU. 22. a
17. 11.
Pa. 90. 6.
al02. U.
a 103. 1.5.
a 14^1. 4.
Es. 38. 12.
a4ü. 6.
lago 4. 14.
e Ps. 78. 39.
a 89. 47.
4 Heb.
ddychwel
fy lliigad
i ueled
daioni.
fpen. 20. 9.
6 2 Sam. 12.
23.
h ren. 20. 0.
Ps. 103. IC.
ipen. 9. 27.
5 Heb.
hesgyrn.
k pen. 10. 1.
lpen.10.20.
a 14. 6.
Ps. 39.13.
m Ps. 62. 9.
n Ps. 8. 4.
a 144. 3.
Heb. 2. 6.
oPs. 36. 6.
P pen. 10.
12.
Ps. 21. 72.
Galar. 3.
12.
Bildad yn attéb Job.
JOB, VIII.
Job yn cydndbod nad
Cyn
CEIST
Cylch
1520.
« Gen. 18.
25.
Déut.32.4.
2 Chron.
19.7.
pen. 34. 17.
Dan. 9. 14.
Khuf. 3. 5.
2 neb.
trwy law eu
camioedd.
b pen. 5. 8.
a 11. 13. a
22. 23, &c.
e Deut. 4.
32.
pen. 15. 18.
d Gen. 47. 9.
1 Chron.
29. 15.
pen. 7. 6.
Ps. 39. 5.
a 144. 4,
ePs. 129. 6.
Jer. 17. 6.
'pen. 11.20.
a 18. 14.
Ps.112.10.
Diar. 10.
28
ee's. 59. 5,
6.
hpen.27.18.
Ipen. 7. 10.
Pb. 37. 36.
PENNOD VIII.
1 Bildad yn dangos gyfiawned ydyw Duic, gan
eifod yn gwneutliur â phawb yn ol ei weith-
red : 8 yn dangos o'r hen oesoedd gynt, mor
sicr yw dinystr y rhagrithiwr : 20 yn hwrw
at Job gyfiawned y gwna Duw â phawb.
YNA Bildad y Suhiad a atteb-
odd ac a ddywedodd,
2 Pa hyd y dywedi di hynny ?
ac y hydd geiriau dy enau vnegis
gwynt cryf ?
3 *A ŵyra Duw fam? neu a ŵyra
yr Hollalluog gyfiawnder ?
4 Os dy feibion a bechasant yn ei
erbyn ef ; a bwrw o bono ef hwynt
ymaith ^ am eu camwedd ;
5 ^ Os tydi a fore-godi at Dduw,
ac a weddii ar yr Hollalluog ;
6 Os pur ac uniawn fyddi, yn
wir efe a ddeffiry attat ti yr awrhon,
ac a wna drigfa dy gyfiawnder yn
Uwyddiannus.
7 Er bod dy ddechreuad yn fych-
an, etto dy ddiwedd a gynnydda yn
ddirfawr.
8*'0blegid gofyn, attolwg, i'r oes
gynt, ac ymbarottoa i chwilio eu
hynafiaid hwynt :
9 (Canys ^er doe yr ydym ni, ac ni
wyddom ddim, o herwydd cysgod
yw ein dyddiau ni ar y ddaear :)
10 Oni ddysgant hwy di? ac oni
ddywedant i ti? ac oni ddygant
ymadroddion allan o'u calon?
11 A gyfyd brwynen heb wlyban-
iaeth ? a dyf hesg heb dd^vfr ?
12 *Tra fyddo hi etto yn wyrddlas
heb ei thorri, hi a wywa o flaen pob
glaswelltyn.
13 Felly y mae Uwybrau pawb a'r
sydd yn goUwng Duw dros gôf, ac
*^y derfydd am obaith y rhagrithiwr:
14 Yr hwn y torrir ymaith ei
obaith ; ac fel ^ if pryf coppyn y
hydd ei hyder ef.
15 ^Efe a bwysa ar ei dy, ond
ni saif ; efe a ymeifl ynddo, ond ni
phery.
16 Y mae efe yn îr o flaen yr
haul, ac yn ei ardd y daw ei frig
aUan
17 Plethir ei wraidd ef ynghylch
y pentwr, ac efe a wêl le cerrig.
18 Os diwreiddia efe ef allan o'i
le, * efe a'i gwad ef, gan ddywedyd,
Ni'th welais.
19 Wele, dyma lawenydd ei ffordd
ef : ac o'r ddaear y blagura eraill.
20 Wele, ni wrthyd Duw y per-
ffaitli, ac nid ymeifl efe yn llaw y
rhai drygionus;
21 Oni lanwo efe dy enau di â
chwerthin, a'th wefusau â ^gorfol-
edd.
22 A gwisgir dy gaseion di â chy-
wilydd, ac ni bydd lluesty yr an-
nuwioL
PENNOD IX.
1 Job yn cydnabod gyfiawned yw Duw, ac yn
dangos nad gwiw ymryson âg ef. 22 Nad
wrih ei gystudd y mae bamu gwiriondeb
dyn.
YNA Job a attebodd ac a ddy-
wedodd,
2 Yn wir mi a wn mai felly y
mae: canys pa fodd *y cyfiawnhêir
dyn gyd â Duw ?
3 Os myu efe ymryson âg ef, ni aU
atteb iddo am un peth o fil.
4 ^ F mae efe yn ddoeth o galon,
ac yn alluog o nerth : pwy a ymgal-
edodd yn ei erbyn ef, ac a Iwydd-
odd?
5 Yr hAvn sydd yn symmud myn-
yddoedd, ac heb wybod iddynt :
yr hwn sydd yn eu dymchwelyd
hwynt yn ei ddigofaint.
6 Yr hwn sydd yn cynhyrfu y
ddaear allan o'i He, fel y cryno ei
cholofnau hi.
7 Yr hwn a ddywed wrth yr haul,
ac ni chyfyd : ac a selia ar y sêr.
8 "^ Yr hwn yn unig sydd yn taenu
y nefoedd, ac yn sathru ar - donnau
y mor.
9 ^Yr hwn sydd yn gwneuthur
^Arcturus, Orion, a Phleiades, ac
ystafeUoedd y dehau.
10 ^Yr hwn sydd yn gwneuthur
pethau mawi'ion anchwiliadwy, a
rhyfeddodau aneirif
11 ^Wele, efe a â heibio i mi, ac
nis gwelaf ef; ac efe a â rhagddo,
ac ni chanfyddaf ef
12 ^Wele, efe a ysglyfaetha, pwy
a'i * lluddia ? pwy a ddywed wrtho,
Pa beth yr wyt yn ei wneuthur ?
13 Oni thry Duw ei ddigUonedd
ymaith, dano ef y crymma cynnorth-
wy wyr ^ balchder.
14 Pa faint Uai yr attebaf iddo
ef, ac y gallaf ddewis fy ngeiriau
i ymresymmu âg ef ?
15 I'r hwn, pe bawn cyflawn,
nid attebwn, eithr ymbiliwn â'm
barnwr.
16 Pe galwaswn, a phed attebasai
efe i mi, ni chred^vn y gAvrandawai
efe fy Ueferydd,
17 Canys efe a'm dryllia â chor-
wynt, ac a amlha fy arcliollion ^ yn
ddiachos.
gwiw ymryson â Duw.
JOB, X.
Joh yn ymliw â Duw.
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
iPreg. 9. 2,
k pen. 7. 6.
6Heb.
dymuniad,
neu, Ebeh.
lH;.b. 1.8.
«a pen. 7. 13.
i Jer. 2. 22.
o Prog. 6.10.
]08. 4S. 9.
.T<.r.49. 19.
Kiiuf. 9.
20.
Pad. 19.
1 Sam. 2.
25.
THeb.
argy-
hoeddwr,
neu, re-
symmwr.
9 pen. 13.
20. a 33. 7.
8 Heb. nijí^.
a pen. 7. 16.
2 Neu, ìnedl
ei àorri
ymailh
trafwyf
byw.
18 Ni ddioddef efe i mi gyiiimer-
yd fy anadl : ond efe a'm lleinw â
chwerwder.
19 Os soniaf am gadernid, wele
ef yn gadarn : ac os am farn, pwy
a ddadleu drosof fi ?
20 Os myfi a ymgyfiawnhâf, fy
ngenau a'm barn yn euog : os per-
ffaith y dywedaf fy mod, efe a'm
barn yn gildyn,
21 Pe hyddwn berffaith, etto nid
adwaenwn fy enaid : ffiaidd fyddai
gennyf fy einioes.
22 Dyma un peth, am hynny mi
a'i dywedais : *y mae efe yn difetha
y perffaith a'r annuwiol.
23 Os lladd y ffrewyll yri ddisym-
mwth, efe a chwardd am ben prof-
edigaeth y diniwed.
24 Y ddaear a rodd^vyd yn Haw
yr annuwiol : efe a fwrw hug dros
wynebau ei barnwyr hi : onid ê, pa
le y mae, a ph^vy yw efe ?
25 '^A'm dyddiau i sydd gynt na
rhedegwr : flfoant ymaith heb weled
daioni.
26 Aethant heibio megis llongau
^buain; ^ megis yr eheda eryr at
ymborth.
27 "Os dywedaf, Gollyngaf fy
nghŵyn dros gôf ; mi a adawaf fy
nhrymder, ac a ymgysuraf : .
28 Yr wyf yn oihi fy hoU ddolur-
iau : gwn na'm berni yn wirion,
29 Os euog fyddaf, paham yr ym-
flinaf yn ofer ?
30 ° Os ymolchaf mewn dwfr eira,
ac OS glanhâf fy nwylaw yn Ian ;
31 Etto ti a'm trochi yn y pwll ;
a'm dillad a'm flSeiddiant.
32 Canys °nid gwr fel myfi yw
efe, fel yr attebwn iddo, ac y delem
ynghyd i farn.
33 PNid oes rhyngom ni ^ ddyddiwr
a all osod ei law amom ein dau.
34 1 Tynned ymaith ei wialen oddi
arnaf; ac na ddychryned ei ofii ef
fyfi:
35 Yna y dywedwn, ac nid ofnwn
ef: ond nid felly ^y mae gyd â
myfi.
PENNOD X
1 Job yn cymmeryd rhyddid i acliwyn, ac yn
ymliw â Duw o aclios ei gystudd, 18 yn
cwyno eifod ynfyw, ac yn erfyn cael ychydig
esmwythdra cyn eifarw.
YMAE ^ fy enaid ^ yn blino ar fy
einioes : arnaf fy hun y gad-
awaf fy nghŵyn ; ac yn chwerwder
fy enaid y llefaraf.
2 Dywedaf wrth Dduw, Na farn
fi yn euog; gwna i mi wybod j)a-
ham yr ymrysoni â mi.
3 Ai da i ti orthrymmu, fel y di-
ystyrit ^waith dy ddwylaw, ac y
llewyrchit gynghor yr annuwiol?
4 Ai Uygaid o gnawd sydd i ti ? ai
^ fel y gwel dyn y gweli di ?
5 A ydyio dy ddyddiau di fel
dyddiau dyn? a ydyw dy fljnydd-
oedd di fel dyddiau gwr,
6 Pan geisi fy anwiredd, a phan
ymofyni am fy mhechod?
7 ^Ti a wyddost nad ydwyf annuw-
iol ; ac nid oes a waredo o'th law di.
8 Dy ddwylaw di a'm gweithias-
ant, ac a'm cyd-luniasant o am-
gylch ; etto fy nifetha yr wyt.
9 Cofia, attolwg, mai '^fel clai y
gwnaethost fi ; ac a ddygi di fi i'r
pridd drachefû ?
10 ^ Oni thy welltaist fi fel llaeth ;
ac oni cheulaist fi fel caws ?
11 Ti a'm gwisgaist i â chroen, ac
â chnaAvd ; ti a'm ^ difiynnaist i âg
esgyrn ac â giau.
12 Bywyd a thrugaredd a ddar-
peraist i mi, a'th ymgeledd a gadw-
odd fy yspryd.
13 A'r pethau hyn a guddiaist ti
yn dy galon : gwn fod hyn gyd â
thi.
14 Os pechaf, ti a'm gwyli, ac ni'm
glanhêi oddi wrth fy anwiredd.
15 Os ydwyf annuwiol, gwae fi;
ac ^os cyfiawn ydwyf, er liynny ni
chodaf fy mhen : yr ydwyf yn
Uawn o warthrudd, am hynny gwel
fy nghystudd ;
16 Canys cynnyddu y mae: ^fy
hela yr ydwyt fel Hew creulawn :
er hynny drachefti ti a wnei yn
rhyfedd â mi.
17 Yr wyt ti yn adnewyddu dy
dystion i'm herbyn, ac yn amlhâu
dy ddigofaint wrthyf ; cyihewidiau
a rhyfel sydd i'm herbyn.
18 s Paham gan hynny y dygaist fi
allan o'r groth Ì O na buaswn farw,
ac na'm gwelsai llygad !
19 Mi a fuaswn megis pe na bu-
aswn, a myfi a ddygasid o'r bru i'r
bedd.
20 ^ Onid ychydig yw fy nyddiau ?
* paid gan hynny, ^ gad i'm lonydd,
fel yr ymgysurwyf ychydig ;
21 Cyn myned o honof lie ni
ddychwelwyf, i dir ty^vyUwch a
chysgod angau;
22 Tir tywyllwch fel y fagddu, a
chysgod angau, a heb drefn ; lie y
mae y goleuni fel y tywyllwch.
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
SHeb.
lafur.
b 1 Sam. 16.
7.
4 Heb. Mae
ar dy wyh-
odaeth di.
cGen. 2. 7.
a 3. 19.
à Ps. 139.
14, 15, 16.
5 Heb.
cauaist.
6 pen. 9. 20.
fEs.38.13.
G alar. 3.
10.
Bpen. 3. 11.
t Edrych
pen. 7. 16.
a 8. 9.
iPs. 39. 13.
k pen. 7. 16,
19.
SojyJiar yn cerycldu Job.
JOB, XL
Joh yn cydnabod gcdlu Diiw.
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
SHeb.
SNeu,
mjgion.
a pen. 6. 10.
a 10. 7.
b Ezra 9.
13.
cPieg. 3.
n.
Klmf. 11.
33.
4Heb.
Uchel-
derau y
ììefoedíì.
dien. n. 12.
,1 12. 14.
Dat. 3. 7.
5 Neil, try
Iteibio f
pe . 9. 12.
6 Ps. 10.11,
14.
a3ô.22.
f Ps. 73. 22.
a 92. 6.
Preg.3.18.
' pen. 5. S.
a 2-J. 21.
hPs. 88. 9.
a 143. 6.
1 Edrych
Gen. 4. 5,
6.
pen. 22. 2C.
kPs.37. G.
a 112. 4.
Es. 58. 8.
6Heb.
uwchlaiv.
iLef. 26. 5,
6.
Ps. 3. 5.
»4.8.
Diar. 3. 24.
inPs.45.12.
PENNOD XL
1 Sophar yn ceryddu Job am ei gyfiawnhdii ei
liun, 5 ac yn dangos mor anclnoiliadwy ydyw
doethineb Diiic. 13 Sieved yw hendith edi-
feincch.
A SOPHAR y Naamathiad a at-
tebodd ac a ddywedodd,
2 Oni attebir amlder geiriau? ac
a gyfiawnheir gwr - siaradus ?
3 Ai dy ^gelwyddau a wna i wŷr
dewi ? a phan watwarech, oni bydd
a'th waradwyddo ?
4 Canys ^dywedaist, Pur ydyiv fy
nysgeidiaeth, a glan ydwyf yn dy
olwg di.
5 Ond, 0 na lefarai Duw, ac nad
agorai ei wefusau yn dy erbyn,
6 A mynegi i ti ddirgeledigaethau
doethineb, eu bod yn ddau cym-
maint a'r hyn sydd ! Cydnebydd
gan bynny ^i Dduw ofyn gennyt
lai nag a haeddai dy anwiredd.
7 ° A elli di wrth chwilio gael gaf-
ael ar Dduw? a elli di gael yr
HoUalluog hyd beriFeithnvydd?
8 '^Cyfuwch a'r nefoedd ydyw, betli
a Avnei di ? dyfnach nag uffern yiv,
beth a eUi di ei wybod ?
9 Mae ei fesiir ef yn hŵy na'r
ddaear, ac yn llettacb na'r mor.
10 ^Os tyrr efe ymaitli, ac os
carchara : os casgi ynghyd, pAvy
a'i ^rhwystra ef?
11 Canys ^ efe a edAvyn ofer ddyn-
ion, ac a wel anwiredd ; onid ys-
tyria efe gan hynny ?
12 ^Dyn gwag er hynny a gymmer
arno fod yn ddoeth ; er geni dyn
fel Uwdn asen "svyllt.
13 ^Os tydi a barottoi dy galon, ac
^ a estyni dy ddwylaw atto ef ;
14 Od oes drygioni yn dy law,
bwrw ef ymaith ym mhell, ac na
ddioddef i anwiredd di'igo yn dy
luestai :
15 Canys yna ' y codi dy wyneb yn
ddifrychau; le, byddi safadwy, ac
nid ofni :
16 Oblegid ti a ollyngi dy ofid
dros gof: fel dyfroedd y rhai a
aethant heibio y cofi ef.
17 Dy oedran hefyd ^ a ^' fydd dis-
gleiriach na banner dydd ; llew-
yrchi, a byddi fel y bore-ddydd.
18 Hyderus fyddi hefyd, o her-
wydd bod gobaith : le, ti a gloddi,
ac ^ a orAveddi me^vn diogelwch.
19 Ti a orweddi hefyd, ac ni bydd
a^'th ddychryno, a llawer ™a ymbil-
iant a th wyneb.
20 Ond Uygaid yr annuwiolion a
ddifíygiant, metha ganddynt ffoi,
° a'u gobaith fydd fel yniada^viad
yr enaid.
PENNOD XIL
1 Job yn ei cnnddiffyn ei hun yn erbyn ei gyf-
eilliini oedd yn ei geryddu; 7 yn cydnabud
fod Duw yn hollulliiog .
A JOB a attebodd ac a ddy-
wedodd,
2 Diau mai cliAvychwi sydd bobl ;
a chyd â chwi y bydd marw doeth-
ineb.
3 Eithr ""y mae gennyf fi "ddeall fel
chwithau, nid ydwyf fi ^waeth na
cliAvithau ; ^ a phwy ni ŵyr y fath
bethau a hyn ?
4 ^ Yr yd^vyf fel un a Avatwarid
gan ei gymmydog, yr hwn a eihv ar
Dduw, ac efe a'i hettyb: ''gwatAvar-
gerdd yio y cyfiawn perffaith.
5 Lamp ddiystyr ym meddwl y
Uwyddiannus, yiv yr hwn sydd bar-
od i lithro a'i draed.
6 "^ Lh\y ddiannus yw lluestai ys-
peilwyr, ac y mae diogelwch i'r rhai
sydd yn cyffroi Duw, y rhai y cyf-
oethoga Duw eu dwylaw.
7 Ond gofyn yn awr i'r anifeiliaid,
a hAvy a'th ddysgant ; ac i ehediaid
yr awyr, a hwy a fynegant i ti.
8 Neu dywed wrth y ddaear, a hi
a'th ddysg ; a physgod y mor a hys-
bysant i ti.
9 Pwy ni ŵyr yn y rhai hyn oil,
mai Haw yr Arglwydd a w^naeth
hyn?
10 ^Yr hyn y mae ^einioes pob
peth byw yn ei law, ac anadl pob
•^ math ar ddyn,
11 ^Onid y
oddion ? ' a'r genau a archwaetha
ei f wyd ?
12 Doethineb sydd mewn henur-
iaid ; a deall mewii hir ddyddiau.
13 sGyd âg ef y mae doethineb
a chaderuid ; cynghor a deall sydd
ganddo.
14 Wele, ^ efe a ddistry wia, ac nid
adeiledir : ' efe a gau ar wi*, ac nid
agorir arno.
15 Wele, efe a attal y dyfroedd,
a hwy a sychant : efe a'u denfyn
hwynt, a hwy a ddadymchwelant
y ddaear.
16 ^Gyd âg ef y mae nerth a
doethineb : efe biau y tAvylledig,
a'r twyllodrus.
17 Efe sydd yn gwneuthur i gyng-
horiaid fyned yn anrhaith ; ac ^ efe
a ynfyda farnwyr.
Ì8 Efe sydd yn dattod rhwym
glust a farna ymadr-
Cyu
CRIST
Cylch
1520.
n prn. 8. 14.
a IS. 14.
a pen. 13. 2.
2Heb.
gtdoii.
S Heb. yn
cicympo yn
is iia, &c.
4 Heb. (I
chyd d
phwy nid
yw yfath
hyn f
b pen. 16.
10.
a 17. 2, 6.
a 21. :ì.
a 30. 1.
c Diar. 14. 2.
dpen. 21.7.
Ps. 37. 1,
35.
a 73. 11, 12.
a 92. 7.
Jer. 12. 1.
MaL 3. 15.
e Num. 16.
5Neu,
enaid,
6 Heb.
cnawddyn,
I pen. 34. 3.
7 Heb. a
ihdjiod y
genuH,
pen. B. 30.
6 pen, 36. 5.
•» pen. IL
10.
i Ea. 22. 2S
Uat. 3. 7.
1 2 Sam. 15.
31. a 17. 14,
23.
Ea. 19. 12.
1 Cor. 1.19.
Joh yn argyUoeddi ei gyfeillioii, JOB, XIII.
ac yn ymddiried yn Nuw.
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
m pen. 32. 9.
Es. 3. 2, 3.
8Heb.
gicefiis y
ffyddlawn.
n Ps. 107.
40.
Dan. 2. 21.
«Heb.
dattod
{iwregys y
cryfion.
a Dan. 2. 22.
Matt. 10.
26.
1 Cor. 4. 5.
P Ps. 107.
38.
<i Ps. 107.
4, 40.
« pen. 12. 3.
b pon. 23. 3.
a 31. 35.
c pen. 6. 21.
a 1Ö. 2.
d Diar. 17.
28.
e pen. 17. 5.
a 32. 21.
a 36. 4.
ymaith
ac yn
diystyr-
'^ gwan-
brenliinoedd, ac yn rh^vymo gAvreg-
ys am eu llwynau hwynt.
19 Efe sydd yn gwneuthur i dy-
wysogion fyned yn anrhaith ; ac a
biyga y rhai cedyrn.
20 ""Efe sydd yn dwyn
^ ymadrodd y íFyddlawn ;
d^vyn synwyr y rhai hen.
21 "Efe sydd yn tywallt
wch ar dywysogion ; ac yn
hâu nerth y rhai cryfion.
22 °Efe sydd yn datguddio ^eíÄaw
dyfnion allan o dywyllwch ; ac yn
dAvyn cysgod angau allan i oleuni.
23 P Efe sydd yn amlhau y cenhedl-
oedd, ac yn eu distrywio hwynt :
efe sydd yn ehengi ar y cenhedl-
oedd, ac efe a'u dwg hwynt i gyf-
yngclra.
24 Efe sydd yn dwyn calon pen-
naethiaid pobl y ddaear ; ac ^ efe a
wna iddynt grwydro mewn anial-
wch hob ffordd.
25 Hwy a balfalant yn y tywyU-
wch heb oleuni ; ac efe a wna idd-
ynt hwy gyfeiliorni fel meddwyiL
PENNOD XIII.
1 Job yn argyhoeddi ei gyfeillion am eu hod
yn daeddol ; 14 yn dangos ei ymddiried yn
Nuiv, 20 ac yn dymuno cael gicybod ei bech-
odau, ac amcan Duw wrth ei gysiuddio ef,
WELE, fy llygad a welodd hyn
oil ; fy nghlust a'i clywodd
ac a'i deallodd.
2 ^ Mi a Avn yn gystal a chwithau :
nid ydwyf waeth na chwithau.
3 ^ Yn wir myfi a lefaraf wrth yr
HoUalluog, ac yr ydwyf yn chwen-
nychu ymresymmu â Duw.
4 Ond rhai yn asio celwydd ydych
chwi : " meddygon diddym ydych
chwi oil.
5 0 gan dewi na thawech ! a ^hyn-
ny a fyddai i chwi yn ddoethineb.
6 Clywch, attolwg, fy rheswm, a
gwrandewch ar ddadl iy ngwefusau.
7 *" A ddywedwch chwi anwiredd
dros Dduw ? ac a ddywedwch chwi
dwyll er ei fwyn ef ?
8 A dderbyniwch chwi ei wyneb
ef ? aymrysonwch chwi dros Dduw?
9 Ai asxfydd hyn pan chwiUo efe
chwi? a dwyll wch chwi ef fel twyllo
dyn?
10 Gan geryddu efe a'ch cerydda
cliAvi, OS derbyniwch Avyneb yn
ddirgel.
11 Oni ddychryna ei ardderchowg-
rwydd ef chwi? ac oni syrth ei
arswyd ef arnoch ?
12 CyfFelyb i ludw ydyw eich
coffadwriaeth chwi ; a'ch cyrph i
gyrph o glai.
13 Tewch, - gadêwch lonydd, fel y
Uefarwyf finnau ; a deued arnaf yr
hyn a ddelo.
14 Paham y *^cymmeraf fy nghnawd
â'm dannedd ? ac ^ y gosodaf fy ein-
ioes yn fy Haw ?
15 ^Pe Uaddai efe fi, etto mi a
obeithiaf ynddo ef: er hynny fy
ffyrdd a ^ ddiflfynnaf ger ei fron ef
16 Hefyd efe fydd iachawdwr-
iaeth i mi : canys ni ddaw rhag-
rithi^vr yn ei ŵydd ef
17 Gan wrandaw gwrandewch fy
ymadrodd, ac a fynegwyf, a'ch
clustiau.
18 Wele, yn awr trefnais fy achos ;
gwn y'm cyfiawnhêir.
19 Pwy ydyw yr hwn a ymddadl-
eu â mi? canys yn awr os tawaf,
mi a drengaf.
20 ' Ond dau heth na wna i mi :
yna nid ymguddiaf rhagot.
21 Pellhâ dy law oddi arnaf: ac
na ddychryned dy ddychryn fi.
22 Yna galw, a myfi a attebaf:
neu myfi a lefaraf, ac atteb di fi.
23 Pa faint o gamweddau ac o
bechodau sydd ynof? par i mi
wybod fy nghamwedd a'm pechod.
24 ^ Paham y cuddi dy wyneb, ac
' y cymmeri fi yn elyn i ti ?
25 " A ddrylli di ddeilen ysgwyd-
edig ? a ymlidi di soflyn sych ?
26 Canys yr wyt ti yn ysgrifenu
pethau chwerwon yn fy erbyn; ac
yn "gAvneuthur i mi feddiannu
caniAveddau fy ieuengctid.
27 Ac °yr ydAvyt ti yn gosod iy
nhraed mewn cyfíìon, ac yn gwyl-
ied ar fy holl Iwybrau ; ac yn nodi
* gAvadnau fy nhraed.
28 ^Ac efe, megis pydrni, a heneidd-
ia, fel dilledyn yr hwn a ysa gwyfyn.
PENNOD XIV.
1 Job yn ymbil â Duw am ei ffaf)\ o herwydd
byrred oes dyn, a tiered marwolaeih. 7 Er
nas gellir cael einioes, wedi ei cholli unwaith,
etto y mae efe yn disgwyl am gael ei newidio.
16 Trwy bechod y mae y creadur dan lygr-
edigaeth.
|ÝN a aned o wraig sydd fyr o
ddyddiau, a "" llawn o helbul.
2 ^ Fel blodeuyn y daAv allan, ac y
torrir ef ymaith ; ac efe a gilia fel
cysgod, ac ni saif
3 A agori di dy lygaid ar y fath yma?
ac a ddygi di fi i farn gyd â thi ?
4 '^ Fwj a ddyry heth glan allan o
both aflan ? neb.
5 ^ Gan /od ei ddyddiau ef wedi
Cyn
CRIST
Cylch
_^520.
2 HcT). oddi
wrlliyf.
f pen. 18. 4.
g 1 Sam. 28.
21.
Ps. 119.
100.
h Ps. 23. 4.
Diar.14.32.
3 Heb.
brofaf,
neu, argy-
hoeddaf.
'■ pen. 9. 34.
t Deut. 32.
20.
Ps. 13. 1.
1 Deut. 32.
41'.
Kuth 1. 21.
pen. 16. 9.
a 19. 11.
a 33. 10.
G alar. 2. 5.
■n Es. 42. 3.
n Ps. 25. 7.
0 pen. 33.
11.
4 Heb.
givraidd.
5 Y cyfryw
un &ÍC,
a Preg. 2.
23.
b pen. 8. 9.
Pb. 90. 5, 6,
9. a 102. 11.
a 103. 15.
a 144. 4.
Es. 40. 6.
J ago 1. 10,
11. a 4. 14.
lPetrl.24.
c Gen. 5. 3.
Ps. 51. 5.
loan 3. e.
Khiif.5.12.
Eph. 2. 3.
«I pen. 7. 1.
Byrder einioes dyn.
JOB, XV.
Eliphaz yn ceryddu Job.
Cyn
CEIST
Cylch
1520.
« pen. 7. 16,
19. a 10. 20.
Ps. 39. 13.
"^peidio.
t pen. 7. 1.
s Ps. 102.
26.
Eb. 51. 6.
»65.17.
a 66. 22.
Act. 3. 21.
Rhuf.8. 20.
2Petr3.7,
10, 11.
Dat.20. 11.
a 21.1.
!« pan. 10. 6,
14. a .31. 4.
a 34. 21.
Ps. 66. 8. a
139. 1, 2. 3.
Diar. 5.21.
Jer. 32. 19.
I Deut. 32.
34.
Hos. 13. 12.
3Heb.
llifeirio
dros y
pethan.
k Pre?. 9. 5.
Es. e,'j. 16.
eu rhag-derfynu, rhifedi ei fisoedd
ef gyd â thi, a gosod o honot ei
derfynau, fel nad el drostynt :
6 ^Tro oddi wrtho, fel y ^gor-
phwyso, hyd oni orpheno, ^fel gwas
cyflog, ei ddiwrnod.
7 Canys y mae gobaith o bren, er
ei dorri, y blagura efe etto, ac na
phaid ei flagur ef â thyfu.
8 Er heneiddio ei wreiddyn ef yn
y ddaear, a marweiddio ef foncyff
ef yn y pridd ;
9 Efe a flagura oddi wrth arogl
dyfroedd, ac a fwrw ganghennau
fel planhigyn.
10 Ond gwr a fydd marw, ac a
dorrir yniaith ; a dyn a drenga, a
pha le y mae ?
11 Fel y mae dyfroedd yn pallu
o'r môr, a'r afon yn myned yn
ddiysbydd, ac yn sychu :
12 Felly gwr a orwedd, ac ni
chyfyd hyd ^oni hyddo heb nef-
oedd ; ni ddihunant, ac ni ddefíro-
ant o'u cwsg.
13 0 na chuddit fi yn y bedd !
na'm cedwit yn ddirgel, nes troi dy
lid ymaith ! na osodit amser nod-
edig i mi, a'm cofio !
14 Os bydd gwr marw, a fydd
efe byw drachefn'? disgwyliaf hoU
ddyddiau fy milwi'iaeth, hyd oni
ddelo fy nghyfnewidiad.
15 Gelwi, a myfi a'th attebaf;
chwennychi waith dy ddwylaw.
16 Canys yr awr hon ^y rhifi fy
nghamrau : onid wyt yn gwylied ar
fy mhechod ?
17 Fy nghamwedd 'a selied mewn
cod; a thi a wniaist i fynu fy an-
wiredd.
18 Ac yn wir, y mynydd a syi'thio
a ddiflanna; a'r graig a symmudir
o'i lie.
19 Dyfroedd a dreuliant y cerrig ;
yr wyt yn ' golchi ymaith y pethau
sydd yn tyfu o bridd y ddaear, ac
yn gwneuthur i obaith dyn goUi.
20 Yr wji; yn ei orchfygu ef yn
dragywydd, fel yr elo ymaith : a
chan newidio ei wyneb ef, yr wyt
yn ei ddanfon ef i ffordd.
21 Ei feibion ef a ddaw i anrhyd-
edd, ac ^ nis gwybydd efe : a hwy a
ostyngir, ac ni ŵyr efe oddi wrthynt :
22 Ond ei gnawd arno a ddoluria,
a'i enaid ynddo a alara.
PENNOD XV.
1 Eliphaz yn ceryddu Job am ei annuwîoldéb yn
ei gyfiawnhâu eilmn; 17 ac ynprofi o bennau
yr hen hohl, mor anesmicyth yw yr annuwiol.
YNA Eliphaz y Temaniad a at-
tebodd ac a ddywedodd,
2 A adrodd gwr doeth wybodaeth
o wynt? ac a leinw efe ei fol a'r
dwyrein-wynt ?
3 A ymresymma efe â gair ni
fuddia? neu âg ymadroddion y rhai
ni wna efe lesâd â hwynt?
4 Yn ddiau ti a ^dorraist ymaith
ofh : jr ydwyt yn attal ^ gweddi ger
bron Dtjw.
5 Canys dy enau *a draetha dy an-
wiredd; ac yr wyt yn dewis tafod
y cyfrwys.
6 Dy enau di sydd yn dy fwrw yn
euog, ac nid myfi : a'th wefusau
sydd yn tystiolaethu yn dy erbyn.
7 A aned tydi yn gyntaf dyn? a
* lunied tydi o flaen y bryniau ?
8 ^ A glywaist ti gyfrinach Duw ?
ac a atteli di ddoethineb gyd â thi
dy hun?
9 Beth a wyddost ti a'r nas gwydd-
om ni? beth a ddealli di, heb fod
hynny hefyd gennym ninnau ?
10 '' F mae yn ein mysg ni y pen-
Uwyd, a'r oedrannus hefyd; hŷn o
oedran na'th dad di.
11 Ai bychan gennyt ti ddiddan-
wch Duw? a oes dim dirgel gyd â
thi?
12 Pa beth sydd yn dwyn dy fedd-
wl oddi arnat? ac ar ba beth yr
amneidia dy lygaid,
13 Gan i ti droi dy feddwl yn
erbyn Duw, a goUwng y fath eiriau
allan o'th enau ?
14 "^ Pa beth yio dyn, i fod yn Ian?
a'r hwn a aned o wraig, i fod yn
gyfiawn ?
15 ^ Wele, ni roddes efe ymddiried
yn ei saint; a'r nefoedd nid ydynt
Ian yn ei olwg ef
16 *^Pa faint mwy ffiaidd a drew-
edig ydyw dyn, °yr hwn sydd yn
yfed anwiredd fel dwfr ?
17 Dangosaf i ti, gwrando arnaf ;
a'r hyn a welais a fynegaf.
18 Yr hyn a fynegodd gwŷr doeth-
ion ^ oddi wrth eu tadau, ac nis cel-
asant :
19 1'r rhai yn unig y rhoddwyd y
ddaear : ac ni ddaeth alltud yn eu
plith h^vy.
20 Holl ddyddiau yr annuwiol y
bydd efe yn ymofidio : a rhifedi y
blynyddoedd a guddiwyd oddi wrth
y traws.
21 Trwst ^oftiadwy sydd yn ei
glustiau ef : ' mewn heddwch y daw
y dinystrydd arno.
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
2 Heb.
ddiddi/m-
maist.
S Neu, ym-
adrodd.
4 Heb. sydd
yn dysgu.
a Ps. 90. 2.
Diar. 8. 25.
b Rhuf. 11.
34.
c pen. 32.
6,7.
d 1 Bren. 8.
46.
20hron.6.
36.
pen. 14. 4.
Pb. 14. 3.
Diar. 20.9.
Preg.7.20.
lloanl.8,
10.
e pen. 4.18.
a 25. 5.
f Ps. 14. 3.
a 53. 3.
e pen. 34. 7.
Diar. 19.
28.
h pen. 8. &
5 Heb. dy-
chryniad-
1 1 Thess.
5.3.
Anesmivythder yr annuwiol.
JOB, XVI.
Joh yn amddiffyn ei hun.
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
k Ps. 59. 15.
a 109. 10.
1 pen. 18.
12.
•n pen. 4. 9.
n pen. 22.
16.
Ps. 55. 23.
o Ps. 7. 14.
Es. 59. 4.
Hos. 10.13.
6Neu,
gamwedd.
» pen. 13. 4.
2Neu,
traffertlms.
3Heb.
gwynt f
b Ps. 22. 7.
a 109. 2.5.
Galar.2.15.
22 M chred efe y dychwel allan o
dywyllwch : ac y mae y cleddyf yn
gwylied arno.
23 Y mae efe ''yn crwydro am fara,
pa le y hyddo : efe a ŵyr fod ' dydd
tywyllwch yn barod wrth ei law.
24 Cystudd a chyfyngdra a'i braw-
ycha ef ; hwy a'i gorchfygant, fel
brenhin parod i ryfel.
25 Canys efe a estynodd ei law yn
erbyii Duw ; ac yn erbyn yr HoU-
alluog yr ymnerthodd.
26 Efe a red yn y gwddf iddo ef,
trwy dewdwr torrau ei dariannau :
27 Canys efe a dodd ei wyneb a'i
frasder : ac a wnaeth dyrch ofloneg
ar ei denewynau.
28 A thrigo y mae mewn dinas-
oedd wedi eu dinystrio, a thai ang-
hyfannedd, y rhai sydd barod i fod
yn garneddau.
29 M chyfoethoga efe, ni phery
ei olud ef chwaith ; ac nid estyn
efe eu perffeithrwydd hwy ar y
ddaear.
30 Nid ymedy efe allan o dywyll-
wch, y fflam a wywa ei frig ef ; ac
efe a ymedy "trwy anadl ei enau ef
31 Yr hwn a dwylled, nac ym-
ddirieded mewn oferedd : canys of-
eredd fydd ei wobr ef
32 Efe a dorrir ymaith "cyn ei
ddydd ; a'i gangen ni lasa.
33 Efe a ddihidla ei rawn anadd-
fed fel gwinwydden ; ac a fwrw ei
flodeuyn fel olew-wydden.
34 Canys cynnuUeidfa rhagrithwyr
fydd unig : a than a ysa luestai
gwobrvvyr.
35 °Y maent yn ymddŵyn blinder,
ac yn esgor ar ^ wagedd ; a'u bol
sydd yn darpar twyll.
PENNOD XVI.
1 Job yn heio ar ei gyfeillion, eu hannhrugar-
occed ; 7 yn dangos mor dostur yw ei gyflwr,
17 ac yn amddiffyn ei ddiniweidrioydd.
A JOB a attebodd ac a ddy-
wedodd,
2 Clywais lawer o'r fath hyn: ^cys-
urwyr ^ gofidus ydych chwi oil.
3 Oni cheir diwedd ar eiriau ^ofer?
neu pa beth sydd yn dy gryf hâu di
i atteb ?
4 Mi a fedrwn ddywedyd fel
chwithau : pe byddai eich enaid
chwi yn He fy enaid i, medrwn ben-
tyrru geiriau i'ch erbyn, ac ''ysgwyd
fy mhen arnoch.
5 Ond mi a'ch cryfhâwn chwi â'm
genau ; a symmudiad fy ngwefusau
a esmwythâi eich gojid.
6 Os Uefaraf fi, nid esmwythâ
fy nolur; ac os peidiaf, ^ai Uai fy
ngofid?
7 Ond yn awr efe a'm blinodd i ;
anrheithiaist fy holl gynnulleidfa :
8 A chroen-grychaist fi, a hynny
sydd dystiolaeth : a'm culni yn codi
ynof, a dystiolaetha yn fy wyneb.
9 *= Yn ei ddigUondeb y'm rhwyga
yr hwn a'm casâ : efe a ysgyrnyga
ddannedd arnaf ; "^fy ngwrthwyneb-
wr a flaenllymmodd ei lygaid yn fy
erbyn.
10 Hwy a ledasant eu safnau ar-
naf; ^tarawsant fy nghernau yn ddir-
mygus ; ymgasglasant ynghyd yn fy
erbyn.
11 Duw ^a'm ^rhoddes i'r anwir;
ac a'm trodd i ddwylaw yr annuw-
iolion.
12 Yr oeddwn yn esmwyth ; ond
efe a'm drylliodd, ac a ymaflodd
yn fy ngwddf, ac a'm drylliodd yn
chwilfriw, ac ^a'm cododd yn nod
iddo ei hun.
13 Ei saethyddion ef sydd yn fy
amgylchu; y mae efe yn hoUti fy
arennau, ac nid ydyw yn arbed;
y mae yn tywaUt fy mustl ar y
ddaear.
14 Y mae yn fy rhwygo â rhwyg-
iad ar rAvygiad : y mae efe yn rhed-
eg arnaf fel cawr.
15 Gwniais sachlen ar fy nghroen,
a ^ halogais fy nghorn yn y llwch.
16 Fy wyneb sydd fudi* gan wylo,
a chysgod marwolaeth sydd ar fy
amrantau :
17 Er nad oes gamwedd yn fy
nwylaw; a hod fy ngweddi yn bur.
18 0 ddaearen, na orchuddia fy
ngwaed, ac 'na fydded lie i'm
gwaedd.
19 Wele hefyd yn awr fy nhyst
yn y nefoedd ; a'm tystiolaeth yn
yr uchelder.
20 Fy nghyfeillion ^sydd yn fy
ngwawdio: fy Uygad a ddiferodd
ddagrau wrth Dduw.
21 ^0 na chai un ymddadleu â
Duw dros ddyn, fel mab dyn dros
ei ' gymmydog !
22 Canys pan ddêl ^ ychydig flyn-
yddoedd, yna mi a rodiaf Iwybr ar
hyd yr hwn ni ddychwelaf.
PENNOD XVII.
1 Job yn appelio oddi with ddynion at Dduw.
6 Y gall annhrugaredd dynion wrth y cys-
tuddiol, heri i'r daiviol synnu ; ond nas gall
beri iddynt ddigalonni. 11 Nad mewn byw-
yd, ond mewn marwolaeth, y mae ei obaith ef.
Cyn
CRIST
Cylch
1.520.
4 Rpb. 'pa,
heth sydd
yn myned
oddi
wrthyft
c pen. 10.
16, 17.
d pen. 13.
24.
e Galar. 3.
30.
Mic. 5, 1.
f pen. 1. 15,
17.
5Heb
hargaeodd.
s pen. 7. 20.
h pen. 30.
19.
3?n. 27. 9.
?s. 66. 18,
6 Heb.
yw fy
ngioawd-
wyr.
k pen. 31.
Pi'eg. 6. 10.
Es. 45. 9.
Khuf.9.20.
îNeu.
gyfaiH I
8 Heb.
blyn>/dd-
oedd riiif.
523
Joh yn appelio at Dduw.
JOB, XVII.
Trueni yr annmviol.
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
2Neu,
ysprifd a
dreuliwyd.
3Heb.
üeítŷa.
a Diar. 6. 1.
i a 17. IS.
a 22. 26.
b pen. 30. 9.
* Neil, o'm
hlaen
hwynt.
c Ps. 6. 7.
5 Neil,
meddÿliau.
<1 pen, 6. 29.
e pen. 7. 6.
a 9. 25.
6 Neil,
meddian-
nan,
•íHeb.
cyfcigos.
fpen. 3. 17,
18, 19.
B pen. 13.
14.
FY 2 anadl a lygrwyd, fy nyddiau
a ddiffoddwyd, beddau sydd
harod i mi.
2 Onid oes watwarwyr gyd â mi ?
ac onid yw fy llygad yn " aros yn eu
chwerwedd hwynt ?
3 Dyro i lawr yn awr, dyro i mi
feichiau gyd a tlii : pwy ydyw efe
" a dery ei law yn fy Haw i ?
4 Canys cuddiaist eu calon hwynt
oddi wrth ddeall: am hynny ni
ddyrchefi di hwynt.
5 Yr hwn a ddywed weniaith i'ti?
gyfeiUion, Uygaid ei feibion ef a
ballant.
6 Yn ddiau efe a'm gosododd ^ yn
ddiareb i'r bobl, ac ^o'r blaen yr
oeddwn megis tympan iddynt.
7 Am hynny '= y ty wyllodd fy llyg-
ad gan ddigUonedd, ac y mae fy
^ aelodau oil fel cysgod.
8 Y rhai uniawn a synnant am
hyn ; a'r diniwed a ymgyfyd yn er-
byn y rhagrithiwr.
9 Y cyfiawn hefyd a ddeil ei fifordd ;
a'r glân ei ddwylaw a chwanega
gryfder.
10 Ond chwi oil, "^ dychwelwch, a
deuwch yn awr : am na chaf fi wì'
doeth yn eich plith chwi.
11 *Fy nyddiau a aeth heibio, fy
amcanion a dynned ymaith ; sef
*^ meddyliau fy nghalon.
12 Gwnant y nos yn ddydd : '^ byr
yw y goleuni, o herwydd ty^vyll-
wch.
13 Os disgwyliaf, y bedd sydd dỳ
i mi : mewn ty wyllwch y cyweiriais
fyngwely.
14 Gelwais ar y pwU, Tydi yw
fy nhad : ar y pryf, Fy mam a'm
chwaer wyt.
15 A pha le yn awr y mae fy
ngobaith ? pwy hefyd a genfydd fy
ngobaith ?
16 Disgynant i farrau y pwU,
pan fyddo ein '"cyd-orphwysfa yn
y llwch.
PENNOD XVIII.
1 Bildad yn heio ar Joh, am ei ryfyg aH an-
nioddéfgarwcli. 5 Trueni yr annutciol.
A BILDAD y Suhiad a attebodd
ac a ddywedodd,
2 Pa hryd y derfydd eich ymadr-
odd ? ystyriwch, wedi hynny ninnau
a lefarwn.
3 Pah am y cyfrifed nyni fel ani-
feiliaid? ac yr ydym yn wael yn eich
golwg chwi ?
4 0 ^yr hwn sydd yn rhwygo ei
enaid yn ei ddigUondeb ! ai er dy
fwyn (fi y gadewir y ddaear ? neu y
symmudir y graig aUan o'i lie ?
5 lë, goleuni yr annuwiolion a
ddiffoddir, a gwreichionen ei dan ef
ni lewyrcha.
6 ^ Goleuni a dywylla yn ei luesty
ef; a'i lusern a ddiflfydd gyd âg
ef.
7 Camrau ei gryfder ef y gyfyngir,
a'i gynghor ei hun a'i bwrw ef i
lawr.
8 Canys ^ efe a deflir i'r rhwyd er-
byn ei draed, ac ar faglau y rhodia
efe.
9 Magi a ymeifl yn ei sawdl ef, "ar
gwilliad fydd trech nag ef
10 Hoenyn a guddied iddo ef yn y
ddaear, a magi iddo ar y Uwybr.
11 "^Braw a'i brawycha ef o am-
gylcli, ac a'i ^gyrr i gymmeryd ei
draed.
12 Ei gryfder fydd newynllyd,
a ^dinystr fydd parod wrth ei
ystlys.
13 Efe a ysa * gryfder ei groen ef :
cyntaf-anedig angau a fwytty ei
gryfder ef
14 ^Ei hyder ef a dynnir allan o'i
luesty: a hynny a'i harwain ef at
frenhin dychryniadau.
15 Efe a drig yn ei luest ef, am
nad eiddo ef ydyw : brwmstan a
wasgerir ar ei drigfa ef.
16 s Ei -vYi-aidd a sychant oddi tan-
odd, a'i frig a dorrir oddi arnodd.
17 ''Ei goffadwriaeth a gollir o'r
ddaear, ac ni bydd enw iddo ar
wyneb yr heol.
18 ^Èfe a yrrir allan o oleuni i
dywyllwch : efe a ymlidir allan o'r
byd.
19 ' Ni bydd iddo fab nac ŵyr ym
mysg ei bobl ; nac un wedi ei adael
yn ei drigfannau ef
20 Y rhai a ddêl ar ei ol, a synna
arnynt o herwydd ei ddydd ef ; a'r
rhai o'r blaen a ^ gawsant fraw.
21 Yn wir, dyma drigleoedd yr
auAvir ; a dyma le y dyii nid edwyn
Dduw.
PENNOD XIX.
1 Job yn civyno greuloned yw ei gyfeillion ; ac
yn dangos fod ynddo ef ddigon o dnieni i
horthi eu creulondeb hwy. 21, 28 Yn ymhil
am dostari, 25 ac yn credu yr adgyfodiad.
A JOB a attebodd ac a ddy-
wedodd,
2 Pa hyd y cystuddiwch fy enaid?
ac y'm drylliwch â geiriau ?
3 "Dengwaith bellach y'm gwarad-
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
ZNeii,
Canwyll.
c pen. 5. 5.
d pen. 15.
21.
Jer. 6.25.a
20. 3. a 46.
5. a 49. 29.
SHeb.
gwasgara.
e pen. 15.
23.
4Heb.
farrau.
f pen. 8. 14.
a 11. 20.
Ps.ll2. 10.
Diar.10.28.
e pen. 29.
19.
Es. 5. 24.
AmoB 2. 9.
Mai. 4. 1.
t Ps. 109.
13.
Diar. 2. 22.
a 10. 7.
6Heb.
Gi/rrant ef
allan.
i Es. 14. 22.
Jer. 22. 30.
6Heb.
ymaflas-
anl mewn
braw.
a Gen. 31. 7.
Lef. 26.26.
Tostuv gyjlivr Job.
JOB, XX.
Ei ffijdd yn yr adgyfodiad.
Cyn
CRIST
Oylch
1520.
bpeii. 3. 2.3.
c pen. 13.
24.
G alar. 2. 5.
«J pen. 30.
e Ps. 31. 11.
n 38. 11.
a 69. 8.
a SB. 8, 18.
2 Ueb. lol.
3 Neu,
Yr enwir.
f Pa. 41. 9.
a 55. 18,
14, 20.
B pen. 30.
30.
Ps. 102. 5.
Giilar.4.8.
* Neii,/ei
wrCh, &c.
hpeii. 1. 11
Ps. 3S. 2.
wyddasocli ; ac nid cywilydd gen-
nych ymgaledu i'm herbyn.
4 Hefyd pe hyddai wir wneuthur
o honof fi yn amryfus ; gyd â mi y
trig fy amryfusedd.
5 Yn wir os ymfawrygwch yn fy
erbyn, a dadleu fy ngwaradwydd
i'm herbyn :
6 Gwybyddwch yn awr mai Duw
a'm dymchwelodd i, ac a'm ham-
gylchodd â'i rwyd.
7 Wele, llefaf rhag trawsder, ond
ni'm hattebir : gwaeddaf, ond nid
oes farn.
8 ^ Efe a gauodd fy ffordd, fel nad
ehvyf drosodd ; y mae efe yn gosod
tywyllwch ar fy llwybrau.
9 Efe a ddiosgodd iy ngogoniant
oddi am danaf ; ac a ddygodd ym-
aith goron fy mhen.
10 Y mae efe yn fy nistrywio oddi
amgylch, ac yr ydwyf yn myned
ymaith : ac efe a symmudodd iy
ngobaitli fel pren.
11 Gwnaeth hefyd i'w ddigofaint
gynneu yn fy erbyn ; ac ^ a'm cyfrif-
odd iddo fel un o'i elynion.
12 Ei dorfoedd sydd yn dyfod
ynghyd, ac ^ yn palmantii eu ffyrdd
yn fy erbyn, ac yn gwersyUu o am-
gylch fy mhabell.
13 ^Efe a bellhaodd fy mrodyr
oddi wrthyf, a'r rhai oedd yn fy
adnabod hefyd a ymddieithrasant
oddi wrthyf
14 Fy nghyfnesaf a ballasant, a'r
rhai oedd o'm cydnabod a'm hang-
hofiasant.
15 Y rhai oedd yn trigo yn fy nhŷ,
a'm morwynion, sydd yn fy nghyfrif
yn ddieithr : alltud ydwyf yn eu
golwg.
16 Gelwais ar fy ngwasanaethwr,
ac nid attebodd; ymbiliais âg ef
a'm genau.
17 Di'eithr oedd fy anadl i'm gwraig,
er ymbil o honof â hi er mwyn fy
mhlant o'm ^ corph.
18 ^ Plant hefyd a'm diy sty rent:
cyfodais, a dywedasant i'm her-
byn.
19 *^Fy hoU gyfrinachwyr sydd yn
fy ffieiddio : a'r rhai a gerais a droi-
sant yn fy erbyn.
20 sFy esgyrn a lynodd wrth fy
nghroen, *ac wrth fy nghnawd; ac
â chroen fy nannedd y diengais.
21 Trugarhêwch wrthyf, trugar-
hêwch wrthyf, fy nghyfeillion ; can-
ys ^llaw Duw a gyíFyrddodd â mi.
22 Pah am yr ydych chwi yn fy
erlid i fel Duw, heb gael digon ar
fy nghnawd ?
23 °0 nad ysgrifenid fy ngeiriau
yn awr ! 0 na argrephid h^vynt
mewn llyfr !
24 0 nad ysgrifenid hwynt yn y
graig dros byth â phin o haiarn ac
â phlwm !
25 Canys myfi a wn fod fy Mhryn-
wr yn fyw, ac y saif yn y diwedd
ar y ddaear.
26 Ac ^ er ar ol fy nghroen i hryf-
ed ddifetha y corph hwn, etto 'caf
weled Duw yn fy nghnawd :
27 Yr hwn a gaf fi i mi fy hun
ei weled, a'm Uygaid a'i gwelant,
ac nid '^ arall ; er i'm harennau ddar-
fod ^ ynof
28 Eithr chwi a ddylech ddy-
wedyd, Paham yr erHdiwn ef ? ^ canys
gwreiddyn y matter a gaed ynof
29 Ofawch am danocli rhag y
cleddyf : canys y mae digofaint yn
dwyn cospedigaethau y cleddyf, fel
y gwybyddoch fod barn.
PENNOD XX
Sopliar yn dangos cijjlwr a rlian yr annuwiol.
YNA Sophar y Naamathiad a
attebodd ac a ddywedodd,
2 Am hynny y mae fy meddyliau
yn peri i mi atteb : ac am hyn y
mae brys ^ arnaf.
3 Yr ydwyf yn clywed cerydd
gwaradwyddus i mi ; ac y mae ys-
pryd fy neall yn peri i mi atteb.
4 Oni Avyddost ti hyn erioed, er
pan osodwyd dyn ar y ddaear,
5 * Mai ^ byr yw gorfoledd yr an-
nuwiolion, a Uawenydd y rhagrith-
wyr dros fiinud awr ?
6 ^ Pe dyrchafai ei odidowgrwydd
ef i'r nefoedd, a chyrhaeddyd o'i
ben ef hyd y ^ cymmylau ;
7 Efe a gollir yn dragywydd fel
ei dom : y rhai a'i gwelsant a ddy-
wedant, Pa le y mae efe ?
8 Efe a eheda ymaith ^megis
breuddwyd, ac ni clieir ef : ac efe
a ymlidir fel gweledigaeth nos.
9 "^Y Uygad a'i gwelodd, ni wêl
ef mwy : a'i le ni chenfydd mwy o
hono.
10 ^Ei feibion a gais foddloni y
tlodion : a'i ddwylaw * a roddant
adref eu golud hwynt.
11 Ei esgyrn sydd yn Uawn o
^bechod ei ieuengctid, yr hwn a
orwedd gyd âg ef yn y pridd.
12 Er bod drygioni yn felus yn
ei enau ef ; er iddo ei gau dan ei
dafod ;
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
5 Heb. Pwy
a (idyry
pagrifenu
fU, &c.
C Neu,
wedi i mi
ckleffro, er
diiiijstrio
y coi-ph
iiwn, etto
o'm cnawd
1/ gwelaf
JJduio.
I Ps. 17. 15.
1 Cor. 13.
12.
1 loan 3. 2.
7 Heb.
d'ieithr.
8 Heb. yn
fy mynwes.
9 Neu, pa
wreiddyn
matter a
gaed, &o.
^Heh.ynqf.
«■ Ps. 37. 35,
30.
3 Heb.
o agos.
b Es. 14. 13,
14.
Obad. 3, 4.
4 Heb.
tvyhren.
c Ps. 73. 20.
a 90. b.
d pen. 7. 8,
10. a 8. 18.
Ps. 37. 3C.
a 103. 16.
5 Ncii, Y
tlodion a
orihi-ymma
ei blunt.
6 ad. 18.
f pen. 13.
26.
Pe. 25. 7.
Cyjlivr a rhan yr annuiuiol.
JOB, XXI.
Esgus Job dros ei gibyn.
Cyn
CEIST
Cylch
1520.
h ad. 10.
6 îlíh.yn ol
golitd ei
gijfnetvkl.
1 Preg. 5.
13, 14.
7Heb.
wybydd.
8 Neil, i'w
fwyd ef.
k Es. 24. 18.
Jer.48. 43.
Amos 5. 19.
1 pen. 16.
13.
m pen. 18.
11.
n pen. 27.
13. a 31. 2.
9 Heb. ac
etifeddiaeth
ei ordinhdd
ef gan
jbduw.
13 Er iddo ei arbed, ac heb ei
adaw ; eithr ei attal o fewn taflod
ei enau :
14 Ei fwyd a dry yn ei ymysgar-
oedd : bustl aspiaid ydyw o'i fewn ef.
15 Efe a lyngcodd gyioeth, ac efe
a'i chwyda : Duw al tyn allan o'i
fol ef
16 Efe a sugn wenwyn aspiaid :
tafod gwiber a'i Uadd ef.
17 Ni chaiiT weled ^afonydd, fíryd-
iau, ac aberoedd o fêl ac ymenyn.
18 Y mae efe ''yn rhoddi adref
yr liyn a lafiiriodd am dano, ac nis
llwngc : ''yn ol ei olud y rhydd adref,
ac heb gael Uawenydd o hono.
19 Am iddo ddryllio, a gadaw y
tlodion ; ysglyfaethu tŷ nid adeil-
adodd ;
20 ' Di'au na ' chaiif lonydd yu
ei fol, na weddill or hyn a ddy-
munodd.
21 M bydd gweddill ^o'i fwyd ef;
am hynny ni ddisgwyl neb am ei
ddâ ef.
22 Pan gyflawner ei ddigonoldeb,
cyfyng fydd arno; Haw pob dyn
blin a ddaw arno.
23 Pan iyddo efe ar fedr llenwi
ei fol, Duw a ddenfyn arno ang-
erdd ei ddigofaint; ac a'i gwlawia
hi arno ef ym mysg ei fwyd.
24 ''Efe a fíy oddi wrth arfau
haiarn ; «'r bwa dur a'i trywana ef
25 Efe a dynnir, ac a ddaw allan
o'r corph, a 'gloyw-lafn a ddaw allan
o'i fustl ef; "dychryn^í^íi arno.
26 Pob tywyllwch a fydd cudd-
iedig yn ei ddirgeloedd ef : tan heb
ei chwythu a'i hysa ef : yr hyn a
adawer yn ei luestai ef, a ddrygir,
27 Y nefoedd a ddatguddiant ei
anwiredd ef, a'r ddaear a gyfyd yn
ei erbyn ef
28 Cynnydd ei dŷ ef a gilia : ei
ddd a lifa ymaith yn nydd ei ddig-
ofaint ef
29 "Dyma ran dyn annuwiol gan
Dduw; '^a'r etifeddiaeth a osodwyd
iddo gan Dduw.
PENNOD XXI.
1 Job yn dangos fud iddo achos i ofidio, le, ym
main dyn. 7 Bod yr annuwiol iveithiau yn
gymmaint eu llwyddiant, ag y pair iddynt
. dd'iydyru Duw : 16 a hod eu, dinydr hivy
weitliiau yn eglur. 23 Nad oes ragor rhwng
y llwyddiannus a'r truenus yn angau: 30
ac mai mewn byd arall y mae harnedigaeth
yr annuwiol,
A J OB a attebodd ac a ddy-
wedodd,
2 Gan wrandaw gwrandêwch fy
526
ymadrodd; a bydded hyn yn lie
eich cysur.
3 Dioddefwch fi, a minnau a lef-
araf ; ac wedi i mi ddywedyd, *gwat-
warwch.
4 A minnau, ydwy/ü yn givneutli-
ur fy nghŵyn wrth ddyn? ac os
ydwyý] paham ^na byddai gyfyng
ar fy yspryd?
5 Edrychwch arnaf, a synnwch ; a
^ gosodwch eich Haw ar eich genau.
6 Minnau pan gofiwyf, a ofnaf ; a
dychryn a ymeifl yn fy nghnawd.
7 "^ Paham y mae yr annuwiolion
yn byw, yn heneiddio, ac yn cryf-
hâu mewn cyfoeth ?
8 Eu had hwy sydd safadwy o'u
blaen gyd â hwynt, a'u hiliogaeth
yn eu golwg.
9 Eu tai sydd meiim heddwch
allan o ofn ; ac nid ydyw gwialen
Duw arnynt hwy.
10 Y mae eu tarw hwynt yn cyf-
loi, ac ni chyll ei had; ei fiiwch
ef a fwrw lo, ac nid erthyla.
11 Danfonant allan eu rhai by ch-
ain fel diadell, a'u bechgyn a neid-
iant
12 Cymmerant dympan a thelyn,
a llawenychant wrth lais yr organ.
13 "^Treuliant eu dyddiau mewn
daioni, ac mewn moment y disgyn-
ant i'r bedd.
14 ^ Dy wedant hefyd wrth Dduw,
Cilia oddi wrthym ; canys nid ydym
yn chwennych gwybod dy flyrdd.
15 *^Pa beth ydyw yr Hollalluog,
fel y gwasanaethem ef? a pha fudd
fydd i ni os gweddiwn arno?
16 Wele, nid ydyw eu daioni hwy
yn eu llaw eu hun : s pell y w cyng-
hor yr annuwiol oddi wrthyf fi.
17 Pa sawl gwaith y difíydd ^ can-
wyll yr annuwiolion? ac y daAV eu
dinystr arnynt hwy? Duw a ran
ofidiau yn ei ddig.
18 ''Y maent hwy fel sofl o flaen
gwynt, ac fel man us yr hwn a
^gipia y corwynt.
19 Duw a guddia ei anwiredd ef
' i'w feibion : efe a dâl iddo, ac efe
a'i gwybydd.
20 Ei lygaid a welant ei ddinystr
ef; ac ''efe a ŷf o ddigofaint yr
Hollalluog.
21 Canys pa wỳnfyd sydd ganddo
ef yn ei dy ar ei ol, pan hannerer
rhifedi ei fisoedd ef ?
22 'A ddysg neh wybodaeth i
Dduw? gan ei fod yn barnu y rhai
uchel.
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
a pen. 16.
10. a 17. 2.
2 Heb. na
fyrliêidfy
yspryd f
b pen. 29. 9.
a 40. 4.
Ps. 39. 9.
open. 12. 6.
Ps. 17. 10.
a 73. 3, 12.
.Ter. 12. 1.
Hab. 1. 1Ö.
d pen. 36.
11.
e pen. 22.
17.
f Exod. 5. 2.
pen. 34. 9.
a 35. 3.
Mai. 3. 14.
s pen. 2J.
18.
3 Neu,
h Ps. 1. 4.
a 35. Ü.
Es. 2!). 5.
H.;s. 13. 3.
4 Heb.
ladralla.
i Exod. -0.
k Ps. 75. 8.
Jei-.25. 15.
Dat. 14. 10,
a 19. 15.
I Es. 40. 13.
a 45. 9.
Khuf. 11.
34.
lCor.2.16.
Eliphaz yn cyhuddo Joh,
JOB, XXII.
ac yn ei annog i edifeirwch.
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
5 Neu, 7ieTth
eiberffeith-
rwydd.
6 Neu,
gelyrnan.
»> Diar. IS.
4.
7 Heb. cyn-
ddareddau.
8 Heb.
heddau,
9 Heb.
wylia.
a pen. 35. 7.
Pa. 16. 2.
Luc 17. 10.
b Exod. 22.
26,27.
Deut. -^i.
10, &c.
a Heb.
hraich.
23 Y naill sydd yn marw yn ^ei
gyflawn nerth, ac efe yn esmwyth
ac yn heddychol yn gwbl.
24 Ei ^ fronnau ef sydd yn Uawn
llaeth, a'i esgyrn yn iraidd gan fêr.
25 A'r Hall sydd yn marw mewn
chwerwder enaid, ac ni fwyttaodd
mewn hyfrydwch.
26 Hwy a orweddant ynghyd yn
y pridd, a'r pryfed a'u gorchuddia
hwynt.
27 Wele, mi a adwaen eich medd-
yliau, a'r bwriadau yr ydych chwi
yn eu dychymmygu ar gam 5m fy
erbyn.
28 Canys dywedwch, Pa le y mae
tŷ y pendefig? a pha le y mae
lluesty anneddau yr annuwiolion ?
29 Oni ofynasoch chwi i'r rhai
oedd yn myned heibio ar hyd y
ffordd? 9,c onid adwaenoch chwi eu
harwyddion hwy,
30 "Mai hyd ddydd dinystr yr ar-
bedir y drygionus ? yn nydd ^ cyn-
ddaredd y dygir hwynt allan.
31 Pwy a fynega ei íFordd ef yn
ei wyneb ef? a phwy a dâl iddo
fel y gwnaeth ?
32 Etto efe a ddygir i'r ^ bedd, ac
a ^ erys yn y pentwr.
33 Y mae priddellau y dyffi'yn yn
felus iddo, a phob dyn a dỳn ar ei ol
ef, megis yr aeth aneirif o'i flaen ef.
34 Pa fodd gan hynny y cysurwch
fi âg oferedd, gan fod camwedd yn
eich attebion chwi ?
PENNOD XXII.
1 Eliphaz yn dangon nad yw daioni dyn yn
gwneuthiir dim lies i Dduw : 5 yn cyhuddo
Job o amryw bechodau : 21 yn ei gynghori
ef i edifai-hâu, trwy addewidion o drugaredd.
YNA Eliphaz y Temaniad a at-
tebodd ac a ddywedodd,
2 *A wna gwr lesâd i Dduw, fel
y gAvna y synhwyrol lesâd iddo ei
hun?
3 Ai digrifwch ydyw i'r Hollalluog
dy fod di yn gyfiawn? neu ai elw
dy fod yn perffeithio dy flfyrdd ?
4 Ai rhag dy ofn y cerydda efe
dydi? neu yr â efe gyd â thi i
farn?
5 Onid ydyw dy ddrygioni di yn
ami ? a'th anwireddau heb derfyn ?
6 Canys ^cymmeraist wystl gan
dy frawd yn ddiachos; a diosgaist
ddillad y rhai noethion.
7 Ni roddaist ddwfr i'w yfed i'r
lluddedig; a thi a atteliaist fara
oddi wrth y newynog.
8 Ond y gwr ^cadam, efe bioedd y
ddaear; a'r ^anrhydeddus a drigai
ynddi.
9 Danfonaist ymaith wragedd
gweddwon yn waglaw ; a breichiau
y rhai amddifaid a dorrwyd.
10 Am hynny y mae " maglau o'th
amgylch, ac ofn disymmwth yn dy
ddychrynu di ;
11 Neu dywyUwch, rJiag gweled
o honot : a llawer o ddyfroedd a'th
orchuddiant.
12 Onid ydyw Duw yn uchelder
y nefoedd? gwel hefyd ^uchder y
sêr, mor uchel ydynt.
13 A thi a ddywedi, "^Pa ^fodd
y gŵyr Duw? a farn efe trwy y
cwmmwl ty wyll ?
14 Y tew gymmylau sydd loches
iddo, ac ni wêl; ac y mae efe yn
rhodio ar gylch y nefoedd.
15 A ystyriaist di yr hen ffordd a
sathrodd y gwỳr en^vir ?
16 Y rhai *a dorrwyd pan nid
oedd amser; afon a dywaUtwyd ar
eu sylfaen hwy.
17 'Hwy a ddywedasant wrth
Dduw, Cuia oddi wrthym : a pha
beth a wna yr Hollalluog iddynt
hwy?
18 Etto efe a lanwasai eu tai hwy
o ddaioni : ond ^pell yw cynghor
yr annuwiolion oddi wrthyf fi.
19 *" Y rhai cyfiawn a welant, ac a
lawenychant : a'r diniwed a'u gwat-
war hwynt
20 Gan na thorred ymaith ein
sylwedd ni, eithr y tan a ysodd eu
^ gweddiU hwy.
21 Ymarfer, attolwg, âg ef, a 'bydd
heddychlawn : o hyn y daw i ti
ddaioni.
22 Cymmer y gyfraith, attolwg, o'i
enau ef, a gosod ei eiriau ef yn dy
galon.
23 ^ Os dychweli at yr Hollalluog,
ti a adeiledir, symmudi anwiredd
ym mhell oddi wrth dy luestai.
24 'Rhoddi aur i gadw ''fel pridd,
ac aur Ophir fel cerrig yr afonydd.
25 A'r Hollalluog fydd yn "am-
ddifíyn i ti, a thi a gei '^amldra o
arian.
26 Canys yna yr ymhoffi yn yr
Hollalluog, ac ""a ddyrchefi dy wyn-
eb at Dduw.
27 °Ti a weddii arno ef, ac efe
a'th wrendy ; a thi a deli dy add-
unedau.
28 Pan ragluniech di beth, efe a
sicrhêir i ti ; a'r goleuni a lew3^cha
ar dy ffyrdd.
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
3 Heb.
uchel, neu,
gymmer-
adwy ei
wyneh.
c pen. 18. 8,
9,10.
u 19. 6.
■Í Heb. ben.
dPs. 10. 11.
a 59. 7.
a73. n.
a 94. 7.
5 Neu,
beth a ẃyr
Duw 9
« pen. 15.
Ps. 55. 23.
a 102. 24.
Preg. 7. 17.
'pen. 21.
14.
B pen. 21.
16.
t Ps. 107.
42.
fi Neu.
godidowg-
rwydd.
i Es. 27. 5.
k pen. 8. .5,
6. a 11. 13.
I 2 Chion.
1.15.
7 Neu, ar
y pridd.
8 Neu, aur.
9 Heb.
arian
cryfder.
m pen. 11.
15.
D Ps. 50. 14,
15.
Hyder Job yn Nuw.
JOB, XXIII. Llwyddiant yr annuwiol
Cyn
CEIST
Cylch
1520.
o Diar. 29.
23.
lago 4. 6.
1 Petr 5. 5.
2Neu, Y
diniweid a
luareda yr
ywjs.
2Hcb. ZZflW.
a pen. 13. 3.
a 16. 21.
: pen. 9. 11.
S Heb. y
J'ordd sydd
f/ennyf.
d Ps. 17. 3.
a (JC. 10.
i Tlob
ciiddiais.
29 Pan ostynger hwynt, yna y
dywedi di, Y mae goruchafiaeth ;
ac °efe a achub y gostyngedig ei
olivg.
30 ^ Efe a wareda ynys y diniwed :
a thrwy lendid dy ddwylaw y gwar-
edir hi.
PENNOD XXIII.
1 Joh yn Jiiraethu am fyned ger hron Duw,
6 0 hyder ar ei drugaredd ef. 8 Ymae Diao,
er ei fod yn anweledig, yn dal ar ein ŷ'yrdd
ni. 11 Gwiriondeb Job. 13 Bod ham Duw
yn angliyfnewidiol.
A JOB a attebodd ac a ddy-
wedodd,
2 Y mae fy ymadrodd lieddyw yn
chwerw : fy ^ nialedd sydd drym-
macli na'm huchenaid.
3 ^O na wyddwn pa le y cawn ef !
fel y deuwn at ei eisteddfa ef !
4 Trefn^vn fy matter ger ei fron
ef, a Uanwn fy ngenau â rliesym-
mau.
5 MjTinwn "wybod â pTia eiriau
y'm hattebai ; a deaU pa beth a
ddyvvedai efe wrtliyf.
6 ''A ddadleu efe i'm herbyn â hel-
aethrwydd ei gadernid? Na lona;
ond efe a osodai nertli ynof
7 Yno yr uniawn a ymresymmai
ag ef: felly mi a ddiangwn byth
gan fy marnwr.
8 ° Wele, ym mlaen yr af, ond nid
ydyw efe yno; yn ol hefyd, ond ui
fedraf ei ganfod ef :
9 Ar y Haw aswy, lie y mae efe
yn gweithio, ond ni fedraf ei weled
ef: ar y Haw ddeliau y mae yn ym-
guddio, fel na cliaf ei weled :
10 Ond efe a edv»'yn ^ fy ifordd i :
•^ẅedi iddo fy mhrofi, myfi a ddeuaf
allan fel aur.
11 Fy nhroed a ddilynodd ei
gerddediad ef: cedwais ei ffordd
ef, ac ni ŵyi-ais.
12 Nid yd^^yf chwaith yn cilio
oddi wrth orcliymyn ei wefusau ef :
^hoffais eiriau ei enau ef yn fwy
BNeu,i;hán'na'm ^hymborth angenrlieìdiol.
osode<lig,
e )ien. 9. 12,
13. a 12. 11.
t Pa. 115. 3.
EPe. 22. 14.
13 Ond y mae efe yn un, a ^ pliwy
a'i tiy ef? ^aV Jiyn y mae ei enaid
ef yn ei cliwennychu, efe a'z gwna.
14 Caiiys efe a gyflaAvna yr hyn a
osodwyd i mi : ac ?/ inae ganddo
lawer o'r fath bctliau.
15 Am hynny y dyclirynais rliag
ei ofn ef : ysty rials, ac ofnais ef.
16 Canys Duw ^a feddalhaodd
iy nghalon, a'r HoUalluog a'm cy-
thryblodd :
17 0 herwydd na thorrwyd fi
ymaith o flaen y tywyllwch, ac qui
chuddiodd efe y tywyllwch o'm
gŵydd.
PENNOD XXIV.
1 Bod anwiredd yn fynycii yn d'iangc rliag ei
gospi; 17 a hod ham ddirgel €r annuwiol.
PAHAM, gan ^na chuddiwyd yr
amseroedd rhag yr HoUalluog,
na welai y rhai sydd yn ei adnabod
ef, ei ddyddiau ef ?
2 Y mae rhai yn symmudo ^ ter-
fynau ; yn ysglyfaethu defaid, ac yn
^ymborthi arnynt.
3 Y maent yn gyrru asynod yr
amddifad ymaith : maent '^ yn cym-
meryd ỳch y wraig weddw ar wystl.
4 Maent yn troi yr anghenog allan
o'r ffordd : ^ tlodion y ddaear a ym-
gyd-lechant.
5 Wele, y maent fel asynod gwyllt-
ion yn yr anialwch, yn myned allan
i'w gwaith, gan geisio ysglyfaeth yn
fore : y diffaethwch sydd yn dioyn
iddynt f^vyd, ac i'w plant.
6 Medant eu ^hŷd yn y maes ; ^a
gwinllan yr annuwiol a gasglant.
7 Gwnant i'r tlawd lettŷa yn noetli
heb ddillad, ac heb wisg mewn oerni.
8 Gwlychant gan lifeiriant y myn-
yddoedd; ac o eisieu diddosr^vydd
^ y cofleidiant graig.
9 Tyimant yr amddifad oddi wrth
y fron : cymmerant wystl gan y
tlaAvd
10 Gwnant iddo fyned yn noetli
heb ddillad ; a dygant ddyrneidiau
lloffa y rhai newynog.
11 Y rhai sydd yn gwneuthur
olew o fewn eu par^vydydd hwynt,
ac sydd yn sathru eu cafnau gwin,
ydynt sychedig.
12 Y mae gwŷr yn griddfan o'r
ddinas, ac y mae eneidiau y rhai
archoUedig yn gweiddi ; ac nid y w
Duw yn rhoi ffolineb yn eu herbyn.
13 Y rhai hynny sydd ym mhlith
y rhai sydd yn gwrthwynebu gol-
euni ; nid ydynt yn adnabod ei
fíyrdd, nac yn aros yn ei Iwybrau.
14 ^Gyd â'r goleuad y cyfyd y
Ueiddiad, ac y Uadd efe y tlawd a'r
anghenog ; a'r nos y bydd efe fel
Ueidr.
15 s A Uygad y godinebwr sydd yn
gwylied am y cyfnos, ''gan ddywed-
yd, Ni chaiff llygad fy ngweled ; ac
efe a esyd bug ar ei wyneb.
16 Yn y tjsvyll y maent yn cloddio
trwy dai, y rìiai a nodasant iddynt
eu hunain liw dydd : ' nid adwaen-
ant hwy oleuni.
Cyn
CEIST
Cylch
1Ô20.
b Dent. 19.
14. a 27. 17.
Diar.22.28.
a 23. 10.
2 Neu, eu
pov/hi
hwjnt.
c pen. 22. 6.
Dent. 24. 6,
10, 12, 17.
d Diar. 28.
28.
3 Heb. cÿTO-
mtjíig-ŷd.
4 Heb. aV
annnwiola
gasqiant y
wiiMan.
eG;iIar.4.5.
e Diar. 7. 9.
h Ps. 10. IL
i loan 3. 20.
a'u harnecligaetli hwynt.
JOB, XXV.
Am allu anfeidrol Duiv.
Cyn
CEIST
Cylch
1520.
6 Neu. nid
ijmddiried
i'w einioe»
ei hull.
8Heb. Kid
ydynt.
7 Heb.
gauwyd
arnynt.
• pen. 4. 17,
&c. a 15.
14, &c.
Pp. 130. 3.
a 143. 2.
b Ps. 22. 6.
17 Canys megis cysgod marwol-
aeth ydyiu y bore iddynt hyij : dy-
cliryn cysgod marwolaeth yiv, os
edwyn neb hwynt.
18 Ysgafn ydyio ar Avyneb y dyfr-
oedd ; melldigedig ydyw eu rhandir
hwy ar y ddaear : ui thry efe ei
wyneb at ffordd y gwinllannoedd.
19 Sychder a gwres sydd yn cipio
dyfroedd eira : felly y bedd y rliai
a bechasant.
20 Y groth a'i gollwng ef dros gôf,
meliis fydd gan y pryf ef ; iii chofir
ef mATy : ac anwiredd a dorrir fel
pren.
21 Y mae efe yn dryllio yr am-
mhlantadwy, yr hon ni phlanta ;
ac nid ydyw yn gwneuthur daioni
i'v weddw.
22 Ac y mae efe yn tynnu y rhai
cedyrn wrth ei nertli : y mae efe
yn codi, ac ^nid oes neb diogel ol
einioes.
23 Er rhoddi iddo fod mewn di-
ogelwch, ar yr hyn y mae ei bwys ;
etto y mae ei lygaid ef ar eu ffyrdd
hwy.
24 Hwynt-hwy a ddyrcliafwyd dros
ychydig, ond hwy ^ a ddarfuant, ac a
ostyngwyd ; hwy a '^ ddygpwyd ym-
aith fel pawb eraill, ac a dorrwyd
ymaith fel pen tywysen.
25 Ac onid ydyw felly yn awr,
pwy a'm gwna i yn gelwyddog, ac
a esyd fy ymadrodd yn ddiddym ?
PENNOD XXV.
Bildad yn dangos na all neb fod yn gyfiavm
ger hron Duw.
YNA Bildad y Suhiad a atteb-
odd ac a ddywedodd,
2 Arglwyddiaeth ac ofn sydd gyd
âg ef: y mae efe yn gwneuthur
heddwch yn ei uchel-fannau.
3 A oes gyfrif o'i luoedd ef ? ac ar
bwy ni chyfyd ei oleuni ?
4 ^ Pa fodd y cyfiawnheir dyn gyd
â Duw? neu pa fodd y bydd yr
hwn a aned o wraig yn Ian ?
5 Wele, hyd yn nod y lleuad, ac
ni lewyrchà hi; a'r ser nid ydynt
bur yn ei olwg ef :
6 Pa faint llai dyn, yr hivn sydd
•"bryf ; a mab dyn, yr Invn sydd
abAvydyn ?
PENNOD XXVI.
1 Job yn ceryddu, armhrugarog yspryd Bil-
dad ; 5 ac yn cydnabod, fod tjallu Duw yn
anfeidrol, ac yn anchioiliadivy.
A JOB a attebodd ac a ddy-
wedodd,
2 Pwy a gynnorthwyaist ti? ai y
dinerth? a achubaist ti y braich
sydd heb gadernid?
3 Pa fodd y cynghoraist ti yr an-
noeth? ac y mynegaist yn helaeth
y peth fel y mae ?
4 Wrth bwy y mynegaist ymad-
roddion? ac yspryd pwy a ddaeth
allan o honot ti ?
5 Pethau meirw a lunir oddi tan
y dyfroedd, ^ a'r rhai sydd yn trigo
ynddynt hwy.
6 ^ F mae uffern yn noeth ger ei
fron ef : ac nid oes do ar ddistryw.
7 ^Y mae efe yn taenu y gogledd
ar y gwagle : y mae efe yn crogi y
ddaear ar ddiddym.
8 Y mae efe yn rhwymo y dyfroedd
yn ei gymmylau; ac nid ydyw y
cwmmwl yn hoUti danynt hwy.
9 Y mae efe yn attal ^vyneb ci
orsedd-faingc : y mae efe yn taenu
ei gwmmwl arni hi.
10 '=Efe a amgylchodd wyneb y
dyfroedd â therfynau, ^ nes dibennu
goleuni a thywyllwch.
11 Y mae colofnau y nefoedd yn
crynu, ac yn synnu wrth ei gerydd
ef
12 "^Efe a ranna y môr â'i north ;
ac a dery falchder a'i ddoethineb.
13 ^ Efe a addurnodd y nefoedd a'i
Yspryd : ei law ef a luniodd y sarph
dorchog.
14 Wele, dyma rannau ei ffyrdd
ef : ond mor fychan ydyw y peth
yr ydym ni yn ei glywed am dano
ef ! ond pwy a ddeaU daranau ei
gadernid ef ?
PENNOD XXVII.
1 Job yn dangos ei burdeb, 8 ac nad oes go-
baith i'r rliagritldwr. 11 Y troir bendithion
yr enwir yn felldiihion.
A JOB a ^barablodd eilwaith, ac
a ddywedodd,
2 Y mae Duw yn fyw, ^yr hwn
a ddug ymaith fy marn ; a'r HoU-
alluog, yr htmi a ^ofìdiodd fy enaid;
3 Tra fyddo fy anadl ynof, ac ys-
pryd Duw yn fy ffroenau,
4 Ni ddywed fy ngwefusau an-
wiredd, ac ni thraetha fy nhafod
dwyll.
5 Na atto Duw i mi eich cyf-
iawnhâu chwi : oni threngwyf, ''ni
symmudaf fy mherffeithr\yydd oddi
wrthyf
6 Yn fy nghyfiawnder y glynais,
ac nis golfyngaf hi : ni waradwydda
fy nghalon fi * tra fyddwyf byw.
7 Bydded fy ngelyn fel yr annuw-
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
2 Neu, gijd
ar rliai,
&c.
aPs. 139. 8,
11.
Diar. 15.
11.
ULb.4. 13.
l>ptu. 0. 8.
Ps. 104. ;;,
c pt n. 38. S.
Ps. 33. 7.
a 104. 0.
Diar. 3. 2^,
Jer. 5. -2.
3Htb. ftÿ'<
ddiicedd-
iad goleuni
gydd
lliywyll-
wcb.
dEs. 51. 15.
Jer. 31. 35.
e Ps. 33. 6.
2 Heb.
ychwaneg-
odd gyni-
meryd ei
ddaiiimeg.
a pen. 34. 5.
3 Heb.
cliwerw-
oild,
Rutli 1. 20.
2 Bien. 4.
27.
b pen. 2. 9.
a 13. 15.
4 Heb. erfy
nyddiau.
Diwedd y drygionus.
JOB, XXVIII.
Dawn Duw yw doethineb.
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
c Matt. 16.
26.
Luc 12. 20.
<i pen. 35. 12.
Vs. 11. 41.
a lOa. 7.
Diar. 1.28.
a 28. 9.
Es. 1. 15.
.Ter. 14. 12.
Ezec. 8. 18.
Mic. 3. 4.
loan 9. 31.
lago 4. 3.
B pen. 20. 29.
f Pent. 28.
41.
Hos. 9. 13.
hDiar.28.8.
Preg. 2. 26.
■ Es. 1. 8.
Galar. 2. 6.
k pen. 18.
11.
iol ; a'r hwn sydd yn codi yn fy
erbyn, fel yr anwir.
8 *= Canys pa obaith sydd i'r rhag-
rithiwr, er elwa o bono ef, pan
dynno Duw ei enaid ef aUan?
9 A ^ wrendy Duw ar ei lef, pan
ddelo cyfyngder arno ?
10 A ymlawenycha efe yn yr HoU-
alluog? a eilw efe ar Dduw bob
amser ?
11 Myfi a'ch dysgaf chwi trwy law
Duw : ni chelaf yr hyn sydd gyd
a'r HoUalluog.
12 Wele, chwychwi oil a'i gwel-
soch ; a phaham yr ydych chwi felly
yn ofera meivn oferedd ?
13 ^Dyma ran dyn annuwiol gyd â
Duw ; ac etifeddiaeth y rhai traws,
yr hon a gânt hwy gan yr HoUall-
uog.
14 ^Os ei feibion ef a amlhêir, hwy
a amlMir i'r cleddyf : a'i hiliogaeth
ef ni ddigonir â bara.
15 Ei Aveddillion ef a gleddir ym
marwolaeth: ^a'i wragedd gweddw-
on ni wylant.
16 Er iddo bentyrru arian fel Uwch,
a darparu dillad fel clai ;
17 Efe a'^ darpara, ond ^ y cyfiawn
dii gwisg: a'r diniwed a gyfranna
yr arian.
18 Efe a adeiladodd ei dŷ fel gwyf-
yn, ac ' fel bwth a wna gwyliwr.
19 Y cyfoethog a huna, ac nis cesglir
ef : efe a egyr ei lygaid, ac nid yw.
20 ^ Dychryniadau a'i goddiwedd-
ant ef fel dyfroedd: corwynt a'i
Uadratta ef liw nos.
21 Y dwyrein-wynt a'i cymmer ef
i ffordd, ac efe a â ymaith ; ac a'i
teifl ef fel corwynt allan o'i le.
22 Canys Duw a deifl arno ef, ac
nid arbed : gan ffoi, efe a fynnai ffoi
rhag ei law ef
23 Curant eu dwylaw arno, ac a'i
hyssiant allan o'i le.
PENNOD XXVIII.
1 Bod gwyhodaeth am hetliau naturiol. 12 Ond
mai godidog ddawn Duw yw doethineb.
DIAU fod gwythen i'r arian; a
He i'r aur, lie y coethant ef.
2 Haiarn a dynnir allan o'r pridd ;
ac o'r garreg y toddir pres.
3 Efe sydd yn gosod terfyn ar
dywyllwch, ac yn chwilio aUan bob
perffeithr'wydd ; hyd yn nod meini
tywyllwcli a cliysgod angau.
4 Y mae yr afon yn torri allan
oddi wrth y trigolion, y dyfroedd
a anghofiwyd gan y troed: hwy a
sychasant ac a aethant ymaith oddi
wrth ddynion.
5 Y ddaearen, o honi y daw bara :
tröwyd megis tan oddi tani.
6 Ei cherrig hi a fyddant le i
saphir; a ^phriddellau aur sydd
iddi.
7 Y mae Uwybr nid aduabu ader-
yn, ac ni chanfu Uygad barcud :
8 Yr hwn ni sathrodd cenawon
Uew ; nid aeth hen lew trwyddo.
9 Y mae efe yn estyn ei law at y
gallestr: y mae efe yn dymchwelyd
mynyddoedd o'r gwraidd.
10 Y mae efe yn peri i afonydd
dorri trwy y creigiau ; ac y mae ei
lygad ef yn gweled pob peth gwerth-
faAVT.
11 Y mae efe yn rhwymo yr afon-
ydd rhag ^Uifo, ac yn dwyn peth
dirgel allan i oleuni
12 ^ Ond pa le y ceir doethineb? a
pha le y mae trigle deall ?
13 Ni ŵyr dyn beth a dâl hi ; ac
ni cheir hi yn nhir y rhai byw.
X4 b Y mae y dyftider yn dywedyd,
Nid ydyw hi ynof fi : ac y mae y
môr yn dywedyd, Nid ydyw hi gyd
â myfi.
15 °*Ni cheir hi er aur pur ; ac
ni eUir pwyso ei gwerth hi o arian.
16 Ni chyffelybir hi i'r aur o
Ophir; nac i'r onix gwerthfawr,
nac i'r saphir.
17 Nid aur a grisial a'i cystadla
hi: na llestr o aur ^àWmfydd gyd-
werth iddi.
18 Ni chofir y ^ cwrel, na'r ^ gabis :
canys gwell yw caffaeliad doethineb
na gemmau.
19 Ni eUir cyffelybu y topaz o
Ethiopia iddi hi : ni chyd-brisir hi
âg aur pur.
20 ^ Gan hynny o ba le y daw doeth-
ineb? a pha le y mae mangre deaU?
21 Canys hi a guddied oddi wrth
lygaid pob dyn byw ; a hi a gudd-
iwyd oddi wrth ehediaid y nefoedd.
22 ® CoUedigaeth a marwolaeth
sydd yn dywedyd, Ni a glywsom
an clustiau son am dani hi.
23 Duw sydd yn deall ei ffordd
hi ; ac efe a edwyn ei He hi
24 Canys y mae efe yn edrych ar
eithafoedd y ddaear, ac yn gweled
dan yr hoU nefoedd ;
25 ^I wneuthur pwys i'r gwynt ; ac
efe a bwysa y dyfroedd wrth fesur.
26 Pan wuaeth efe ddeddf i'r
gwlaw, a ffordd i fellt y taranau :
27 Yna efe a'i gwelodd hi, ac a'i
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
2Neu,
mwn aur.
SHeb. wylo.
a ad. 20.
Preg. 7. 24.
bad. 22.
Khui; 11.
33,34.
c Diar. 3.
13,14.
a 8. 11, 19.
a 16. 16.
4 Heb. Ni
roir aur
6Neu,
dili/fn.
6Neu,
Bamoih.
TNeu,
maen
gwerth-
J'auir.
e ad. 14.
fPs.135.7.
Joh yn adgojìo ei
JOB, XXIX.
Iwyddiant hlaenorol.
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
8 Neu,
rhifodd.
e Dent. 4. 6.
Ps.111.10.
Diar. 1. 7.
a 9. iO.
Pieg. 12,
13.
2Heb.
ychwaneg-
ocld gym-
meryd ei
ddammeg.
a Edi-ych
pen. 7. 3.
SNeu,
innip,
Ps. la 28.
b Edjych
Deut. 32.
13. a 33. 24.
pen. 20. n.
cPs. 81. 16.
Heb. gyd
á myfi.
5 Heb. Llais
y pen-
defigion
a gudd-
iu-yd.
dPs.72. 12.
Diar. 21.
13. a24. H.
e Deut. 24.
13.
Ps. 132. 9.
Es. 59. 17.
11. 61. 10.
Eph. 6. 14,
&■.
1 Thess. 5.
8.
f Diar. 29. 7.
s Dial-. 30.
14.
6 Heb.
J'wriwn.
hpen. 18.
10.
V lleb.
ugoreil.
^ mynegodd hi ; efe a'i parottôdd hi,
a hefyd efe a'i chwiliodd hi allan.
28 Ac wrth ddyn efe a ddy wedodd,
Wele, s ofa yr Arglwydd, hynny yd-
yiv doethineb ; a chilio oddi wrth
ddrwg, sydd ddeall.
PENNOD XXIX.
Job yn civyiiO iddo ei hun, o herwydd ei Iwydd-
iant a'i anrhydedd o'r blaen.
YNA Job a ^ barablodd drachefn,
ac a ddywedodd,
2 0 na bawn i fel yii * y misoedd
o'r blaen, fel yn y dyddiau pan
gadwai Duw fi ;
3 Pan wnai efe i'w "oleuni lewyrchu
ar iy mhen, wrth oleuni yr hwn y
rhodiwn trwy dywyllwch ;
4 Pan oeddwn yn nyddiau fy ieu-
engctid, a dirgelwch Duw ar fy
mhabell ;
5 Pan oedd yr HoUalluog etto gyd
â mi, am plant o'm hamgylch ;
6 Pan ^olchwn fy nghamrau ag
ymenyn, a phan dywalltai y "^graig
* i mi afonydd o olew ;
7 Pan awn i allan i'r portli trwy
y dref ; pan barottôwn fy eisteddfa
yn yr heol !
8 Llangciau a'm gwelent, ac a ym-
guddient; a henuriaid a gyfodent,
ac a safent i fynu.
9 TyAvysogion a attalient eu hym-
adroddion, ac a osodent eu Haw ar
eu genau.
10 ^Pendefigion a dawent â son, a'u
tafod a lynai wrth daflod eu genau.
11 Pan jm clywai clust, hi am
bendithiai ; a phan y'm gwelai Uyg-
ad, efe a dystiolaethai gyd â mi :
12 Am fy mod ^yn gwaredu y tlawd
a fyddai yn gweiddi, a r amddifad,
a'r hwn ni hyddai gynnorthwywr
iddo.
13 Bendith yr hwn oedd ar ddarfod
am dano a ddeuai arnaf ; a gwnawn
i galon y wraig weddw lawenychu.
14 ^ Gwisgwn gyfiawnder, a hithau
a wisgai am danaf fi : a'm barn
fyddai fel mantell a choron.
15 Llygaid oeddwn i'r dall; a
thraed oeddwn i'r cloff.
16 Tad oeddwn i'r anghenog ; ^a'r
cŵyn ni wyddwn a chwiliwn allan.
17 Drylliwn hefyd sgilddannedd
yr anghyfiawn, ac a "^dynnwn yr
ysglyfaeth allan o'i ddannedd e£
18 Yna y dywedwTi, Byddaf farw
yn fy nyth ; a byddaf mor ami fy
nyddiau a r tywod.
19 ^ Fy ngwreiddyn oedd yn "^ ym-
daenu * wrth y dyfroedd ; a'r gwlith
a arhosodd ar hyd nos ar fy mrig.
20 Fy ngogoniant oedd ^îr ynof fi;
^ am bwa a '^adnewyddai yn fy Haw.
21 Hwy a wrandawent arnaf, ac
a ddisgwylient ; distawent wrth fy
nghynghor.
22 Ar ol fy ymadrodd ni ddywed-
ent hwy eilwaith ; a'm hymadrodd
a ddiferai arnynt hwy.
23 A hwy a ddisgwylient am dan-
af fel am y gwlaw ; ac a ledent eu
genau fel am ^ y diweddar-wlaw.
24 Os chwarddwn arnynt hwy, ni
chredent ; ac ni Avnaent hwy i lew-
yrch fy wyneb syrthio.
25 Dewiswn eu fíbrdd hwynt, eis-
teddwn yn bennaf, a thrigwn fel
brenhin mewn llu, megis yr hwn a
gysui-a rai galarus.
PENNOD XXX.
1 Troi anrhydedd Job yn ddygn dd'iystyrwcTi :
15 a'i hawddfyd yn adfyd.
OND yn awr y rhai sydd ^ieuang-
ach na mi sydd yn fy ngwat-
war, y rhai y diystyraswn eu tadau
i'w gosod gyd â chwn fy nefaid.
2 I ba beth y gwasanaethai cryf-
dwr eu d^vylaw hwynt i mi? dar-
fuasai am ^ henaint ynddynt hwy.
3 Gan angen a newyn, unig oedd-
ynt : yn fíbi i'r anialwch * gynt, yn
ddiffaeth ac yn wŷUt :
4 Y rhai a dorrent yr hoccys mewn
brysglwyni, a g>ATaidd meryw yn
fwyd iddynt
5 Hwy a yrrid ymaith o fysg dyn-
ion, (gwaeddent ar eu hoi hwy, fel
ar ol lleidr ;)
6 I drigo mewn hoUtau ^ afonydd,
mewn tyllau y ddaear, ac yn y
creigiau.
7 Hwy a ruent ym mhlith perthi :
hwy a ymgasglent dan ddanadl.
8 Meibion yr ynfyd, a meibion
rhai anenwog oeddynt : gwaelach
na'r ddaear oeddynt.
9 ^ Ac yn awr eu can hwy ydwyf
fi, a myfi sydd yn destun iddynt.
10 Y maent yn fy fiieiddio, yn cil-
io ym mhell oddi wrthyf: ac nid
'^arbedant ^boeri yn fy wyneb.
11 Oblegid iddo '^ ddattod fy rhafi",
a'm cystuddio; hwythau a oUyng-
asant y fii'Avyn yn fy ngolwg i.
12 Y rhai ieuaingc sydd yn codi ar
fy Haw ddehau ; y maent yn gAvthio
fy nhraed, ac ^ yn sarnu i'm herbyn
ffyi'dd eu dinystr.
13 Anrheithiant fy Uwybr, ychwan-
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
■ Pb. 1. 3.
.ler.17. 8.
8 Heb.
newydd.
k Gen. 49.
24.
9 Heb.
twwidiai.
1 Zech. 10.
1.
2 Heb. !ai o
ddyddiau
na mi.
4 Heb.
neithiwyr.
'' dyffryn-
oeud.
» pen. 17. 6.
Ps. 35. 15.
11 69. 12.
Galar. 3.
14, 63.
6 Heb.
ottaliant
boeri om
liwyneb.
b Num. 12.
14.
Deut. 25. 9.
Es. 60. 6.
Matt. 26.
67. a 27. 30.
c Eilrych
pen. 12. 18.
•1 pen. 13.
12.
Troi haivddfyd Job yn adfyd.
JOB, XXXL
Job yn dangos ei burdeb
Cyn
CEIST
Cylch
1520.
7Heb.
arhennig.
e Pa, 42. 4.
8 Neil,
noethineb.
9Heb.
pent wr.
B Ps. 35. 13,
14.
Rhuf. li.
15.
2 Heb.
ddiivruod'S
t Ps. 38. 6.
a 42. 9.
a 43. 2.
iPs. 102. 6.
Mic. 1. 8.
k Pa. 119.
83
Galar. 4. 8.
a 5. 10.
IPs. 102. 3.
egant fy nhrueni, heb /od help
iddynt.
14 Y maent hwy yn dyfod arnaf
megis dwfr trwy adwy lydan: y
maent yn ymdreiglo arnaf y^vth. yr
anrhaith.
15 Dychryniadau a dröwyd arnaf:
fel gwynt yr erlidiant fy "'enaid:
a'm hiachawdwriaeth a â heibio fel
cwmmwl.
16 Am hynny yr «ymdywallt iy
enaid yn awr arnaf; dyddiau cys-
tudd a ymaflasant ynof.
17 Y nos y tyllir fy esgyrn o'm
mewn : a'm giau nid ydynt yn gor-
phwys.
18 Tr^vy fawr nerth fy nghlefyd,
fy ngwisg a newidiodd: efe a'm
liamgylcha fel coler fy mhais.
19 Efe a'm taflodd yn y clai ; ac
euthum yn gyffelyb i Iwch a lludw.
20 Yr ydwyf yn llefain arnat ti,
ac nid ydwyt yn gwrandaw : yr yd-
wyf yn sefyll, ac nid ystyri wrthyf
21 Yr wyt yn troi yn greulawn
yn fy erbyn ; yr wyt yn fy ngwrth-
wynebu â nerth dy law.
22 Yr ^vyt yn fy nyrchafu i'r gwynt ;
yr ydwyt yn gwneuthur i mi farch-
ogaeth arno, ac yr ydwyt yn toddi
fy ** sylwedd.
23 Canys myfi a wn y dygi di fi i
farwolaeth ; ac i'v tŷ ^rhag-derfyn-
edig i bob dyn byw.
24 Diau nad estyn e/law i'r ^bedd,
er bod gwaedd ganddynt yn ei ddin-
ystr ef
25 s Oni wylais i dros yr hwn oedd
galed ei ^fyd? oni ofidiodd fy en-
aid dros yr anghenog ?
26 Pan edrychais am ddaioni,
drygfyd a ddaeth : pan ddisgwyl-
iais am oleuni, tywyllwch a ddaeth.
27 Fy ymysgaroedd a ferwasant,
ac ni orphwysasant : dyddiau cys-
tudd a'm rhag-flaenasant.
28 ^Cerddais yn alarus heb yr
haul : codais, a gwaeddais yn y
gynnulleidfa.
29 ' Yr ydwyf yn frawd i'r dreig-
iau, ac yn gyfaiH i gywion yr es-
trys.
30 ^Fy nghroen a dduodd am dan-
af, 'a'm hesgym a losgasant gan
wres.
31 Aetli fy nhelyn heiyd yn alar,
a'm horgan/eZ Uais rhai yn wylo.
PENNOD XXXL
Joh ar gyhoedd yn dangos ei hurdeb mewn am-
ryw hethau.
MYFI a wneuthum ammod a'm
^ Uygaid ; paham gan hynny y
meddyliwn am forwyn ?
2 Canys pa ^ ran sydd oddi ivrth
Dduw oddi uchod ? a pha etifedd-
iaeth sydd oddi ivrth yr HoUaUuog
o'r uchelder ?
3 Onid oes dinystr i'r anwir? a
dialedd dieithr i'r rhai sydd yn
gwneuthur anwiredd?
4 •= Onid ydyw efe yn gweled fy
fíyrdd i? ac yn cyfrif fy holl gam-
rau?
5 Os rhodiais mewn oferedd, ac os
prysurodd fy nhroed i dwyllo ;
6 Pwysed fi mewn cloriannau cyf-
iawn, a mynned Duw wybod fy
mherifeithrwydd.
7 Os gŵyrodd fy ngherddediad
allan o'r fibrdd ; a ^ myned o'm cal-
on ar ol fy Uygaid; neu lynu dim
aflan wrth fy nwylaw :
8 Yna ^hauwyf fi, a bwyttâed arall;
ie, dadwreiddier fy hiliogaeth i.
9 Os twylled fy nghalon gan
wraig, ac os cynllwynais wrth ddrws
fynghymmydog;
10 Maled fy ngwraig innau i wr
arall; ac ymgrymmed eraill arni
hi.
11 Canys ysgelerder ydyw hyn,
ac ^anwiredd ydyw i'w gospi gan
faruAvyr.
12 Canys tan ydyw a ysa oni an-
rheithio, ac efe a ddadwreiddia fy
holl firwyth.
13 Os diystyrais achos fy ngwas
a'm gwasanaethferch, pan ymryson-
ent â mi ;
14 Pa beth gan hynny a wnaf pan
sgodo Duw? a phan ymwelo efe,
pa beth a attebaf iddo ?
15 ''Onid yr hwn a'm gwnaeth i yn
y gi'oth, a'i gwnaeth yntau? ac -onid
yr un a'n lluniodd yn y bru ?
16 Os atteliais ddim o ddeisyfiad
y tlawd, ac os gwneuthum i lygaid
y weddw ddiffygio ;
17 Ac OS bwytteais fy ^mwyd yn
unig, ac oni fwyttaodd yr amddifad
o hono ;
18 (Canys efe a gynnyddodd gyd
â mi, fel gyd û thad, o'm hieuengc-
tid ; ac o groth fy mam mi a'i ty-
wysais ^ hi ;)
19 Os gwelais
eisieu dillad, a'r
wisg :
20 Os ei Iwynau ef ni'm ' bendith-
iasant, ac oni chynhesodd efe gan
gnu fy nefaid i ;
neb yn marw o
anghenog heb
Cyn
CEIST
Cylch
1520.
a Matt. 5.
28.
b pen. 20.
29. a 27.
13.
c 2 Chron.
16.9.
pen. 34. 21.
Diar. 5. 21.
a 15. 3.
Jer. 32. 19.
d Edrych
Num. 15.
39.
Ezec. 6. 9.
Matt. 6.29.
'Lef.26.16.
Deut. 28.
30, 38, inc.
t Gen. 38.
24.
Lef. 20. 10.
Deut. 22.
2*2.
Edrych
ad. 28.
SPb.44. 21.
h pen. 34.
19.
Diar. 14.
31. a 22. 2.
Mai. 2. 10.
2 Neu, onid
efe an
lluniodd
ni mewii
un grolli Î
3 Heb.
nhammaid.
<Ser, 7
wtddw.
1 Edrych
Deut. 24.
13.
mewn amryw bethau.
JOB, XXXIL
Zel a digter Elihu.
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
n Eb. 13. 6.
Joel L 15.
1 Marc 10.
24.
1 Tim. C.
17.
m Pb. 62. 10.
n Deut. 4.
19. a 11. 16.
a 17. 3.
PDiar.17.5.
SHeb.
gafodd
drwg ef.
q Matt. 5.
44.
Rhuf. 12.
14.
r Ehuf. 12.
13.
Heb. 13. 2.
1 Petr 4. 9.
6 Neu,
ffordd.
' Gen. 3. 8,
12.
Hob. 6. 7.
7 Neu, dyn.
«Neu,
argoel yw
ur ettijh yr
SollaMuog
fi.
t pen. 13.
»Heb.
gryfdwr.
«>GeB.3.18.
2 Neu,
chwỳn
tiiweidìol.
21 Os codais fy Haw yn erbyn yr
amddifad, pan welwn fy nghym-
morth yn y portli :
22 Syrthied fy mraich oddi wrth
fy ysgwydd, a thorrer fy mraich
oddi wi*th y cymmal.
23 Canys '^ ofn dinystr Duw oedd
arnaf; a chan ei uclielder ef ni
allwn oddef
24 ' Os gosodais fy ngobaith mewn
aur ; ac os dy wedais wrth aur coeth,
Fy ymddiried wyt ;
25 " Os llawenychais am fod fy
nghyfoeth yn fawr, ac oblegid i'm
llaw gael Uawer ;
26 °0s edrychais ar yr haul pan
dywynnai, a'r Ueuad yn cerdded yn
ddisglaer ;
27 Ac OS hudwyd fy nghalon jo.
guddiedig, ac os fy ngenau a gusan-
odd fy llaw :
28 Hyn hefyd fuasai "anwiredd
i'w gospi gan y barnwyr: canys
gwadaswn Dduw uchod.
29 pOs llawenychais i am dry-
chineb yr hwn a'm casâi, ac os
ymgodais pan ^ddigwyddodd drwg
iddo:
30 '^ Ac ni ddioddefais i daflod fy
ngenau bechu ; gan ofyn ei einioes
ef trwy felldithio.
31 Oni ddywedodd dynion fy
mhabell, O na chaem o'i gnawd ef !
ni ddigonir ni.
32 ^W\ lettŷodd dîeithr ddyn yn yr
heol : agorais fy nrysau i'r ^ fiordd-
olion.
33 Os cuddiais fy nghamweddau
*fel ^ Adda; gan guddio fy anwiredd
yn fy mynwes ;
34 A ofnais i dyrfa lîosog, neu a'm
dychrynai dirmyg teulu ; fel y tawn,
heb fyned allan o'm drws ?
35 0 am un a'm gwrandawai !
wele, fy ^ nymuniad yw, 4*'r Hollall-
uog fy atteb i, ac ysgrifenu o'm
gwrthwynebwr lyfr.
36 Diau y dygwn ef ar fy ys-
gwydd ; a rhwymwn ef yn lie cor-
on i mi.
37 Mynegwn iddo rifedi fy ngham-
rau ; fel ty wysog y nesawn atto.
38 Os ydyw fy nhir i yn Uefain yn
fy erbyn, ac os ydyw ei gwysau ef
yn cyd-wylo ;
39 Os bwytteais i ei ^ gnwd ef heb
arian, ac os cystuddiais enaid ei
berchennogion ef :
40 Tyfed "ysgall yn He gwenith, a
^ bulwg yn lie haidd.
Diweddwyd geiriau Job.
633
PENNOD XXXIL
1 Elihu yn ddig wrth Job a'i gyfeilUon .* 6 ac,
am nad yw doethineb yn dyfod o henaint, yn
esgusodi hyfder ei ieuengctid ei hun; 11 ac
yn beio arnynt hwy, nad oeddynt yn bodd-
loni Job. IG Ei zel ef i lefaru.
FELLY y tri gwr yma a beidias-
ant âg atteb i Job, am ei/od
ef yn gyfiawn yn ei olwg ei hun.
2 Yna digofaint Elihu, mab Ba-
rachel y Buziad, o genedl Ram, a
gynneuodd : ei ddigofaint ef a en-
nynodd yn erbyn Job, am farnu o
hono ei enaid yn gyfiawn o flaen
Duw.
3 A'i ddigofaint ef a gynneuodd
yn erbyn ei dri chyfaill, am na
chawsent hwy atteb, ac er hynny,
farnu o honynt Job yn euog.
4 Elihu hefyd a ^arhosasai ar
Job nes darfod iddo lefaru : canys
yr oeddynt hwy yn hyn nag ef o
^ oedran.
5 Pan welodd Elihu nad oedd at-
teb gan y tri wŷr hyn, yna y cyn-
neuodd ei ddigofaint ef.
6 Ac Elihu, mab Barachel y Bu-
ziad, a attebodd ac a ddywedodd,
^ leuangc ydwyf o oedran, chwithau
ydych hen iawn : am hynny yr ar-
swydais, ac yr ofnais ddangos fy
meddwl i chwi.
7 Dywedais, Dyddiau a draethant,
a lliaws o flynyddoedd a ddysgant
ddoethineb.
8 Ond y mae yspryd mewn dyn ;
ac ^ysprydoliaeth yr HoUaUuog sydd
yn gwneuthur iddynt hwy ddeaU.
9 Nid yw gwŷr mawrion ddoeth
bob amser : ac nid yw henafgwyr
yn deall barn.
10 Am hynny y dywedais, Gwran-
do fi ; minnau a ddangosaf fy
meddwl.
11 Wele, disgwyliais wrth eich
geiriau ; clust-ymwrandewais â'ch
° rhesymmau, tra y chwiliasoch chwi
am eiriau.
12 lë, mi a ddeliais arnoch : ac
wele, nid oedd un o honoch yn ar-
gyhoeddi Job, gan atteb ei eiriau
ef:
13 Rhag dywedyd o honoch, M a
gawsom ddoethineb : Duw sydd yn
ei wthio ef i lawr, ac nid dyn.
14 Er na *' hwyliodd efe ei ymad-
roddion yn fy erbyn i : ac nid atteb-
af finnau iddo â'ch geiriau chwi.
15 Hwy a synnasant, nid attebas-
ant mwy ; " peidiasant â llefaru.
16 Wedi disgwyl o honof, (canys
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
iddisçwyl-
iasat Job
S Heb.
ddyddiau.
4 Heb.
Bi/chan
ydwyf _ o
ddyaäiau.
a pen. 35.
II. a 38. 36.
Diar. 2. 6.
Preg. 2. 26,
Daii. 1. 17.
a 2. 21.
lago 1. 5.
6B.eh.deall,
6 Htb.
thre/nodd.
THeb.
symmud-
asant oddi
iorlhi/nt
ymaarodd-
Elihu yn amddiffyn
JOB, XXXIIL
rhaglumaeth Duiv.
Cyn
CEIST
Cylch
1520.
«Hcb.
í/spri/d/ÿ
mol.
a Gen. 2. 7.
b pen. 9. 34,
35. alS.üO,
21.
îHeb.eíwu.
3 lleb.i/iify
nghlust-
c pen. 9. 17.
a 10. 7. .all.
4. a 10. 17.
a 23. 10, 11.
a 27. 5.
a 29. 14.
a 31. 1.
d pen. 13.
24. a IG. 9.
a 19. 11.
e pen. 13.
27.al4. IG.
ni lefarent, eithr sefyll heb atteb
mwy,)
17 Dywedais, Minnau a attebaf
iy rhan, minnau a ddangosaf fy
meddwl.
18 Canys yr ydwyf yn Uawn geir-
iaii : y mae ^^yr yspryd sydd ynof yn
fy nghymmell i.
19 Wele, fy mol sydd fel gwin nid
agorid arno : y mae efe yn hollti
fel costrelau newyddion.
20 Dywedaf, fel y caííwyf fy anadl :
agoraf fy ngwefusau, ac attebaf.
21 M dderbyniaf yn awr wyneb
neb : ni wenhieithiaf wrtb ddyn.
22 Canys ni fedraf wenhieithio ;
j!?e givnawn, buan y'm cymmerai
fy Ngwneuthurwr ymaith.
PENNOD XXXIIL
1 Elihu yn ymgynnyg i ymresymmu â Job clros
Dduw, mewn purdeb a llarieidd-dra ; 8 yn
dangos nad yw Duw nvymedig i roi cyfrif
o'i ffyrdd i ddyn. 14 Duio yn galw dyn i
edifeirwch, tnoy weledigaethau, 19 trwy gys-
tuddiau, 23 a ihrwy ei loeinidogion. 31 T
mae efe y)\ annog Job i lorandaw.
OHERWYDD paham, Job, cly w,
attolwg, fy ymadroddion ; a
gwrando fy hoU eiriau.
2 Wele, yr ydwyf yn awr yn agor-
yd fy ngenau ; mae fy nhafod yn
dywedyd yn nhaflod fy ngenau.
3 O union deb fy nghalon y hydd
fy ngeiriau ; a'm gwefusau a adrodd-
ant ^vybodaeth bur.
4 ^ Yspryd Duw a'm gwnaeth i ;
ac anadl yr HoUalluog a'm bywioc-
caodd i.
5 Os gelli, atteb fi: ymbarottoa,
a saf o'm blaen i.
6 ^ Wele fi, yn ol dy ^ ddymuniad
di, yn lie Duw : allan o'r clai y tor-
rwyd finnau.
7 Wele, ni'th ddycliryna fy ar-
swyd i, ac ni bydd fy Uaw yn drom
arnat.
8 Dywedaist yn ddiau ^ lie y cly w-
ais i, a myfi a glywais lais dy ym-
adroddion :
9 •= Pur ydwyf fi heb gamwedd :
glân ydivyf, ac heb anwiredd ynof.
10 Wele, efe a gafodd achosion yn
iy erbyn : ^ y mae efe yn fy nghyfrif
yn elyn iddo.
11 ®Y mae yn gosod fy nhraed yn
y cyfíion; y mae yn gwylied fy hoU
Iwybrau.
12 Wele, yn hyn nid ydwyt gyf-
iawn. Mi a'th attebaf, mai mwy
ydyvv Duw na dyn.
13 Paham yr ymrysoni yn ei er-
534
byn ef ? o herwydd nid ydyw efe yn
*rhoi cyfrif am ddim o'i weithred-
oedd.
14 Canys y mae Duw yn Uefaru
unwaith, ie, ddwywaith ; ond ni
ddeall dyn.
15 Trwy hûn, a thrwy weledigaeth
nos, pan syrthio trAvmgwsg ar ddyn-
ion, wrth hepian ar wely ;
16 Yna ^ ^yr egyr efe glustiau dyn-
ion, ac y sella efe addysg iddynt :
17 I dynnu dyn oddi ivrth ei
waith, ac i guddio balchder oddi
wrth ddyn.
18 Y mae efe yn cadw ei enaid ef
rhag y pwll ; a'i hoedl ef rhag ei
^ choUi trwy y cleddyf.
19 Ac efe a geryddir trwy ofid ar
ei wely ; a lliaws ei esgyrn ef â
gcfid caled :
20 spel y fiieiddio ei fywyd ef fara,
a'i enaid f^vyd ' blasus.
21 Derfydd ei gnawd ef allan o
olwg : saif ei esgyrn allan, y rhai
ni welid o'r blaen.
22 Nesâu y mae ei enaid i'r bedd,
a'i iywyd i'r dinystrwyr.
23 Os bydd gyd âg ef gennad o
^ ladmerydd, un o fil, i ddangos i
ddyn ei uniondeb :
24 Yna efe a drugarhâ wrtho, ac
a ddywed, Gollwng ef, rhag disgyn
o hono i'r clawdd: myfi a gefais
^ iawn,
25 Ireiddiach /ydd ei gnawd na
-bach gen : efe a ddychwel at ddy dd-
iau ei ieuengctid.
26 Efe a weddia ar Dduw, ac yn-
tau a fydd boddlawn iddo ; ac efe
a edrych yn ei w^eb ef me\\Ti gor-
foledd : canys efe a dâl i ddyn ei
gyfia\nider.
27 Efe a edrych ar ddynion, ^ac
OS dywed neb, Mi a bechais, ac a
ŵyrais uniondeb, ac ni Iwyddodd
i mi ;
28 Efe a ^ wared ei enaid ef rhag
myned i'r clawdd, ^ al fy^vyd a wêl
oleuui.
29 Wele, hyn oil a wna Duw
^ ddwywaith 7ieu dair â dyn,
30 ^ I ddwyn ei enaid ef oV pwll,
i'w oleuo â goleuni y rhai byw.
31 G^vrando, Job, clyw fi: taw, a
mi a lefaraf
32 Od oes geiriau gennyt, atteb
fi : Uefara ; canys chwennychwu dy
gyfiawnhau di.
33 Onid ê, gwrando arnaf fi :
bydd ddistaw, a myfi a ddysgaf i
ti ddoethineb.
Nas gall Diiw Hollalluog
JOB, XXXIV.
fod yn anghyjiawn.
Cyn
CEIST
Cylch
1520.
a pen. 6. 30.
a 12. 11.
c pen. 9. 17.
3Heb.
saeth,
pen. 6. 4.
!i 16. 13.
d pen. 15.
10.
t Deut. 32.
4.
2 Chron.
19.7.
pen. S. 3.
a 36. 23.
Ps. 92. 15.
Khuf.g.U.
e Ps. C2. 12.
Diar.24.12.
Jer. 32. 19.
Ezeo. 33.
20.
Matt. 16.
27.
Khnf. 2. 6.
2 Cor. 5. 10.
IPetrl.n.
Dat. ai. 12.
4Heb.
y cwbl 0
hono 1
t Ps. 104.
29.
Preg.12.7.
BHeb.
arno ef,
J Gen. 3. 19.
Pieg. 12. 7.
k Gen. 13.
25.
6 Heb.
rwijiiiol
1 Deut. 10.
17.
2 Cliion.
)9. 7.
Act. 10.3Í.
Khuf.2.11.
Gal. 2. 6.
Eph. 0, 9.
Col. 3. 25.
PENNOD XXXIV.
1 Mihu yn heio ar Job, am fwrw ar Dduwfod
yn anghyjiawn. 10 Nas gall Duw Hollalluog
fod yn anghyfiaivn. 31 lihaid i ddyn ym-
ddarostwng i Dduw. 34 Elihu yn ceryddu
Job.
AC Elihu a lefarodd ac a cld}^-
. wedodd,
2 Ha wŷr doetliioii, gwrandêwch
íy ymadroddion ; a chivy chwi j rhai
ydych yn gwyÌDod, clust-ymwran-
dêwch.
3 ^Canys y giust a farn ymadrodd-
ion, fel yr arcliwaetha ^y genau
fwyd.
4 Dewiswn i ni farn, gwybyddwn
rhyngom pa beth sydd dda.
5 Canys dywedodd Job, Cyfiawn
ydwyf : a ^Duw a ddug ymaith fy
marn,
6 A ddywedaf fi gelwydd yn er-
byn fy matter fy hun ? " anaele yw
fy ^ arclioll heb gamwedd.
7 Pa wr sydd fel Job, ^ yr Jiwn a
ŷf watwargerdd fel dwfr ?
8 Ac a rodio y'nghymdeithas gyd
â gweithredwyr anwiredd, ac sydd
yn myned gyd â dynion annuwiol.
9 Canys * dywedodd, Ni fuddia i
wr jTiihyfrydu â Duw.
10 Am hynny chwychwi wŷr cal-
onnog, gwrandêwch arnaf. ^Pell
oddi wrth Dduw fyddo gwneutJiur
annuwioldeb, ac oddi wrth yr Holl-
alluog iveitliredu anwiredd.
11 8 Canys efe a dâl i ddyn ei
waith ; ac efe a wna i wr gael yn ol
ei ffyrdd ei hun.
12 Diau hefyd na wna Duw yn
annuwiol ; ac na ŵyra yr Hollalluog
farn.
13 P^vy a roddes iddo ef lywodr-
aethu y ddaear ? a iDhwy a osododd
^yrhoUfyd?
14 ^ Os gesyd ei galon ^ ar ddyn,
OS casgl efe atto ei hun ei yspryd
a'i anadl ef ;
15 *Pob cnawd a gyd-drenga, a
dyn a ddychwel i'r pridd.
16 Ac od oes ddeall ynot, gwrando
hyn : clust-ymwrando â lief fy ym-
adroddion.
17 ^" A gaifif yr h^vn sydd yn casâu
barn, ^ lywodraethu ? ac a ferni di
yr hwn sydd gyfiawn odiaeth, yn
annuwiol ?
18 A ddywedir wrth frenhin, Dryg-
ionus ydwyt ? ac, Annuwiol ydych,
wrth dywysogion?
19 Pa faint llai wrth yr hwn ' ni
dderbyn wynebau tywysogion, ac
nid edwyn y goludog o flaen y
tlawd? canys '"gwaith ei ddwylaw
ef ydynt oil.
20 Hwy a fyddant meirw mewn
moment, a banner nos y cynhyrfa y
bobl, ac yr ant ymaith : a'r cadarn
a ^ symmudir heb waith Haw.
21 "Canys ei lygaid ef sydd ar
ifyrdd dyn, ac efe a wêl ei hoU
gamrau ef.
22 "Nid oes dywyllwch, na chys-
god angau, He y gall y rhai sydd
yn gweithio anwiredd, ymguddio.
23 Canys ni esyd Duw ar ddyn
ychwaneg nag a haeddo ; fel y
gaUo efe fyned i gyfraith â Duw.
24 Efe a ddryllia rai cedyrn yn
^aneirif, ac a esyd eraill yn eu lie
hwynt.
25 Am hynny efe a edwyn eu
gweithredoedd hwy: a phan new-
idio efe y nos, hwy a ^ ddryUir.
26 Efe a'u tery hwynt, megis rhai
annuwiol, ^ yn amlwg :
27 Am iddynt giho oddi ar ei
ol ef, ac Pnad ystyrient ddim o'i
flfyrdd ef :
28 Gan ddwyn gwaedd y tlawd
atto ef, ac efe a wrendy waedd y
cystuddiol.
29 Pan esmwythao efe, pwy a
anesmwythâ? a phan guddio efe ei
wyneb, pwy a edrych arno? pa un
bynnag ai yn erbyn cenedl, ai yn
erbyn dyn yn unig :
30 Fel na theyrnasai dyn fíuantus,
ac na rwyder y bobl.
31 Ond wrth Dduw, yr h^vn a
ddywed, Mi a faddeuais, nid an-
rheithiaf, y dylid dywedyd ;
32 Heb law a welaf, dysg di fi : o
gwneuthum anwiredd, ni wnaf fi
mwy.
33 Ai " wrth dy feddwl di y hydd-
ai? efe a'i tâl, pa un bynnag a
wnelych ai gwrthod, ai dems ; ac
nid myfi : am hynny dy^ved yr hyn
a ^vj'ddost.
34 Gwŷr * call, dywedant i mi ; a'r
gwr doeth, clywed fi.
35 Job a ddywedodd yn an-
noeth ; a'i eiriau ydynt heb ddoeth-
ineb.
36 Fy Nhad, profer Job hyd y
diwedd, am roddi attebion dros
ddynion anwir.
37 Canys efe a chwanegodd ys-
gelerder at ei bechod ; efe a gur-
odd ei ddwylaw yn ein plith ni,
ac a amlhaodd ei eiriau yn erbyn
Duw.
Cyn
CEIST
Cylch
1520.
n> pen. 31.
15.
7 Heb. sÿTO-
mudant.
n 2 Chron.
16.9.
pen. 31. 4.
Ps. 34. 16.
Diar 5. 21.
a 15. 3.
Jer. 16.17.
a 32. 19.
o Ps. 139.
12.
Amos 9. 2,
3.
Heb. 4. 13.
3 Heb. ara-
chwiliad-
wy.
9 Heb.
ysigir.
2 Heb. ijm
■mangre y
rhai sydd
yn edrych.
P Ps. 28. 5.
Ea. 5. 12.
3 Heb. oddi
gyd d iliL
i Hob.
0 galon.
Nad giviw ymgystadlu a Duw. JOB, XXXV.
Fod Duw yn gyfiawn.
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
« pen. 21.
15. a 34. 9.
2 Neu, oddi
wrthomvfj
nag oddi
wrthfy
mhechodi
s Heb. ddy-
chwelaf
eiriau i ti.
b pen. 22.
12.
« pen. 22. 2,
3.
Ps. 16. 2.
Diar. 9. 12.
Rhuf. 11.
35.
d Ps. 42. 8.
a 77. 6.
a 149. 5.
e Diar. 1.
28.
'pen. 27. 9.
I)iar.l5.29.
Jer. 11. 11.
4 Sef, Duw.
6 Sef, Job.
PENNOD XXXV.
1 Nad oes mo'r ymgystadlu â Duw; am nad
yw ncün daioni ni na'n drygioni yn dda nae
yn ddrwg iddo e/. 9 Bod llawer yn gwaeddi
ar Bduw yn eu cystudd, ac heb gael eu
gwrandaw, o eisieu ffydd.
AC Elihu a lefarodd ac a ddy-
jLjl wedodd,
2 A gyfrifaist di yn uniawn ddy-
wedyd o honot, Y mae fy nghyf-
iaAMider i yn fwy na'r eiddo Duw ?
3 Canys * dy wedaist, Pa lês a wna
hynny i ti? pa betli a ennillaf, '^erfy
nglanhâu oddi wrth fy mhechod ?
4 Myfi a ^ attebaf i ti, ac i'th gyf-
eillion gyd â thi.
5 •• Edrych ar y nefoedd, a gwel ;
ac edrych ar y cymmylau, y rhai
sydd uwcli ua thi.
6 Os pechi, pa niwed a wnei di
iddo ef ? OS ami fydd dy anwiredd-
au, pa beth yr wyt yn ei wneuthur
iddo ef ?
7 ''Os cyfiawn fyddi, pa beth yr wyt
yn ei roddi iddo ef ? neu pa beth y
mae efe yn ei gael ar dy law di ?
8 I wr fel tydi, dy annuwioldeb,
ac i fab dyn, dy gyfiawnder, a all
ryw heth.
9 Gan faint y gorthrymder, hwy
a wnant iV gorthrymmedig lefain :
hwy a floeddiant rhag braich y
cedyrn.
10 Ond ni ddywed neb, Pa le y
mae Duw, yr hwn a'm gwnaeth i;
^ yr hwn sydd yn rhoddi achosion i
ganu y nos ?
11 Yr hwn sydd yn dn dysgu yn
fwy nag anifeiliaid y ddaear, ac yn
ein gwneuthur yn ddoethach nag
ehediaid y nefoedd.
12 ^Yna hwy a waeddant rhag
balchder y rhai drwg, ac ni chlyw
efe.
13 ^Diau na wrendy Duw oferedd,
ac nad edrych yr HoUalluog arno.
14 Er dywedyd o honot na well
ef, etto y mae barn ger ei fron ef :
disgwyl dithau wrtho.
15 Ac yn awr, am nad yw felly, *efe
a ymwelodd yn ei ddigofaint ; etto
ni ŵyr '" efe mewn dirfawr galedi :
16 Am hynny y lleda Job ei safn
yn ofer; ac yr amlhâ eiriau heb
wybodaeth.
PENNOD XXXVI.
1 Elihu yn dangos hod Duw yn gyfiawn yn ei
ÿ'yrdd. IQ Y modd y mae pechodau Job yn
atlal bendithion Duw. 24 Bhaid yw mawrhâu
gweithreduedd Duw.
AC Elihu a aeth rhagddo, ac a
XA. ddywedodd,
2 Goddef i mi ychydig, a myfi a
fynegaf i ti, fod gennyf ymadrodd-
ion etto dros Dduw.
3 0 bell y cymmeraf fy ngwybod-
aeth, ac i'm Gwneuthurwr y rhodd-
af gyfiawnder.
4 Canys yn wir nid celwydd^í^í?
fy ymadroddion : y perffaith o wyb-
odaeth sydd gyd â thi.
5 Wele, cadarn ydyw Duw, ac ni
ddiystyra efe neb: * cadarn o gad-
ernid a ^ doethineb yw efe.
6 Nid achub efe fywyd yr annuw-
iol ; ond efe a rydd uniondeb i'r
^ trueiniaid.
7 ** Ni thyn efe ei olwg oddi ar y
cyfiawn ; eithr ""y maent gyd â bren-
hinoedd, ar yr orsedd-faingc ; ie,
efe a'u sicrhâ yn dragywydd, a hwy
a ddyrchefir.
8 Ac "^ OS hivy a rwymir â gefynnau,
ac a ddèlir â rhaffau gorthrymder ;
9 Yna efe a ddengys iddynt hwy
eu gwaith, a'u hanwireddau, aml-
hâu o honynt :
10 ^Ac a egyr eu clustiau hwy i
dderhyn cerydd; ac a ddywed am
droi o honynt oddi wrth anwiredd.
11 Os gwrandawant hwy, a'^ was-
anaethu ef hwy a 'dreuliant eu
dyddiau me^vn daioni, a'u blynydd-
oedd mcAvn hyfrydwch.
12 Ac oni wrandawant, ^difethir
hwy gan y cleddyf ; a hwy a dreng-
ant heb wybodaeth.
13 Ond y rhai rhagrithiol o galon
^ a chwanegant ddig : ni waeddant
pan rwymo efe hwynt
14 ''Eu henaid hwythau fydd marw
me^vn ieuengctid, a'u bywyd gyd
â'r '^ aflan.
15 Efe a wared y ^truan yn ei gys-
tudd, ac a egyr eu clustiau hwynt
mewn gorthrymder.
16 FeUy hefyd efe a'th symmud-
asai di o enau cyfyngdra i ehang-
der, He nid oes gwasgfa; ^a'saig dy
fwrdd di fuasai yn Uawn brasder.
17 Ond ti a gyflawnaist farn yr
annuwiol : barn a chyfiawnder * a
ymaflant ynot.
18 0 herAvydd hod digofaint,
gochel, rhag iddo dy gymmeryd di
ymaith â'^ ddyrnod: yna ''ni'th ^war-
ed iawn mawr.
19 A brisia efe ar dy olud di ? na
phrisia, ar aur, nac ar hoU gad-
ernid nerth.
20 Na chwennych y nos, pan dor
rer pobl ymaith yn eu lie.
21 Ymochel, nac edrych ar an-
Am allu, gweithredoedd,
JOB, XXXVII.
a doethineb Duw.
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
1 Es. 40. 13,
14.
Rhuf. U.
34.
1 Cor. 2.16.
ni pen. 34.
13.
n pen. 34.
10.
0 Ps. 90. 2.
a 102. 24,
27.
Heb. 1. 12.
6Heb.
wraidd,
P pen. 37.
13. a 38. 23.
T Ileb. yr
eegyniad.
2 Ileb.
oleuni.
3 Heb.
esgyll,
a Pb. 29. 3.
a 08. 33.
b pen. 5. 9.
a 9. 10.
a 36. 26.
c Ps. 147.
16, 17.
<neb.
gawodydd
o wlaiv
mawr.
wiredd : canys hynny a ddewisaist
0 flaen cystudd.
22 Wele, Duw trwy ei nerth a
ddyrchafa : • pwy sydd yn dysgu fel
efe?
23 "" Pwy a orchymynodd ei fifordd
ef iddo? a "phwy a ddywed,
Gwnaethost an wiredd?
24 Cofia fawrhâu ei waith ef, ar
yr hwn yr edrych dynion.
25 Pob dyn a'i gwel; a dyn a'*
cenfydd o bell.
26 Wele, mawr yw Duw, ac nid
adwaenom ef; ac °ni fedrir chwilio
allan nifer ei flynyddoedd ef.
27 Canys efe a wna y defnynnau
dyfroedd yn fan : hwy a dywalltant
wlaw fel y byddo ei darth ;
28 Yr hwn a ddifera ac a ddefh-
ynna y cjnnmylau ar ddyn yn hel-
aeth.
29 Hefyd, a ddeall dyn daeniadau
y cymmylau, a thwrf ei babell ef ?
30 Wele, efe a daenodd ei oleuni
arno, ac a orchuddiodd *^waelod y
môr.
31 Canys ^â hwynt y bam efe y
bobloedd, ac y rhydd efe fwyd yn
helaeth.
32 Efe a guddia y goleuni â chym-
mylau; ac a rydd orchymyn iddo
na thywynno trwy y cwmmwl sydd
rhyngddynt.
33 Ei dwrf a fynega am dano, a'r
anifeiliaid am ^ y tarth.
PENNOD XXXVII.
1 Ehaid yw ofni Duw o herwydd ei weithred-
oedd. 15 Bod ei ddoethineb ef yn anchwiU
iadtcy ynddynt hwy.
WRTH hyn hefyd y cryn fy
nghalon, ac y dychlamma hi
o'i lie.
2 Gan wrandaw gwrandêwch ar
swn ei lef, ac ar y sain a ddaw aUan
o'i enau ef.
3 Efe a'i'hyfforddia dan yr holl
nefoedd, a'i ^feUt hyd ^eithafoedd
y ddaear.
4 *Swn a rua ar ei ol ef : efe a
wna daranau â llais ei odidowg-
rwydd, ac ni oeda efe hwynt, pan
glywir ei dwrf ef.
5 Duw a wna daranau âl lais yn
rhyfedd : '' y mae yn gwneuthur
pethau mwy nag a wyddom ni
6 Canys ''efe a ddywed wrth yr
eira, Bydd ar y ddaear ; ac wrth
gawod o wlaw, ac wrth "^wlaw mawr
ei nerth ef.
7 Efe a selia law pob dyn, fel yr
adwaeno pawb ei waith ef.
8 Yna yr â y bwystfil i'w loches,
ac y trig yn ei le.
9 O'r ^dehau y daw corwynt; ac
oerni oddi wrth y ® gogledd.
10 ^ A'i wynt y rhydd Duw rew :
a lied y dyfroedd a gyfyngir.
11 Hefyd efe a flina gwmmwl yn
dyfrhâu ; efe a wasgar ^ ei gwmmwl
goleu.
12 Ac y mae hwnnw yn ymdroi
oddi amgylch wrth ei lywodraeth
ef : fel y gwnelont hwy beth byn-
nag a orchymyno efe iddynt, ar
hyd wyneb y byd ar y ddaear.
13 Pa un bynnag ai yn ^ gospedig-
aeth, ai 'i'w ddaear, ai 'er daioni,
B efe a bar iddo ddyfod.
14 Gwrando hyn, Job ; saf, ac ys-
tyria ryfeddodau Duw.
15 A wyddost ti pa bryd y dos-
parthodd Duw hwynt, ac y gwnaeth
efe i oleuni ei gwmmwl lewyrchu ?
16 A wyddost ti oddi wrth bwysau
y cymmylau, rhyfeddodau yr hwn
sydd berffeith-gwbl o wybodaeth ?
17 Pa fodd y mae dy ddiUad yn
gynnes, pan baro efe y ddaear yn
dawel â'r deheu-wynt?
18 ^'A daenaist ti gyd âg ef yr
wybren, yr hon a sicrhawyd fel
drych toddedig ?
19 Gwna i ni wybod pa beth a
ddy wedwn wrtho : ni fedrwn ni gyf-
leu ein geiriau gan dywyllwch.
20 <V fynegir iddo ef, os Uefaraf ?
OS dywed neb, diau y Uyngcir ef
21 Ac yn awr, ni wêl neh y gol-
euni disglaer sydd yn y cymmylau :
ond myned y mae y gwynt, a'u
puro hwynt.
22 O'r gogledd-wynt y daw ^hin-
dda : y mae yn Nuw ogoniant mwy
ofnadwy.
23 J.2ÍÎ yr HollaUuog, 'ni allwn ni
mo'i gael ef: ^ardderchog yw o
nerth, a bam, a helaethrwydd cyf-
iawnder : ni chystuddia efe.
24 Am hynny yr ofna dynion ef :
nid edrych efe ar neb doeth eu
calon.
PENNOD XXXVIII.
1 Duw yn annog Job i atleb. 4 Duw, trwy ei
alluog weithredoedd, yn dangoa i Job ei an-
wybodaeth, 31 a'i wendid.
YNA yr Arglwydd a attebodd
Job "aUan o'r corwynt, ac a
ddywedodd,
2 ^'Pwy yw hwn sydd yn tywyUu
cynghor âg ymadroddion hel3 wyb-
odaeth ?
3 "Gwregysa dy Iwynau yn awr
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
6 Heb.
ystafell.
6 Ilti).
gwyntoedd
gwai-
garog.
à pen. 38.
29, 30.
Ps. 147. 17,
18.
7 Heb.
gwmmvil
et oleuni.
8 Heb.
w'iulen.
e pen. 38.
26, 27.
f2 Sam. 21.
10.
1 Brcn. 18.
45.
g Exod. 9.
18,23.
1 Snm. 12.
18, 19.
Ezr;i 10. 9.
pen.SU. 31.
1» Gen. 1. 6.
9 Heb. avr.
1 1 Tim. 6.
16.
k pen. 36. 5.
a Folly
E.\i,d. 19.
16, 18.
1 Bren. 19.
U.
Ezec. 1. 4.
Nah. 1. 3.
b pen. 42. 8.
c pen. 40. 7.
Duiü, trwy ei weitJiredoedd,
JOB, XXXIX.
yn dangos i Job ei
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
2 lîeb.
gwna î mì
■Wÿbod.
d Ps. 104. 5.
Diar. 8. 29.
a 30. 4.
S Heb.
soddwyd.
4 Heb. mor-
tfisiau,
ncu,
ystolion.
o Gen. 1. 9.
Ps. 33. 7.
a 104. 9.
Diar. 8. 29.
f pen. 26.
10.
5 Keb.
esgyll.
E Ps. 10. 15.
t Ps. 9. 13.
6 Neu, yn,
neu, 'wrúi.
'Ps. 13Ö.7.
k Exod. 9.
Ift.
Jos. 10. 11.
Es. óO. 30.
fel gwr ; a - mynega i mi yr hyn a
ofynwyf ì ti.
4 "^ Pa le yr oeddit tì pan sylfaen-
ais i y ddaear? mynega, os medri
ddeall.
5 Pwy a osododd ei mesurau hi,
OS gwyddost? neu pwy a estynodd
linyn arni hi?
6 Ar ba beth y ^sicrhawyd ei *syl-
feini hi? neu pwy a osododd ei
chongl-faen hi,
7 Pan gyd-ganodd sêr y bore, ac
y gorfoleddodd hoU feibion Duw ?
8 ^KpTiwy a gauodd y mor â dor-
au, pan ruthrodd efe allan megis
pe deuai allan o'r groth ?
9 Pan osodais i y cwmmwl yn wisg
iddo, a niwl tew yn rhwymyn iddo,
10 '"Pan osodais fy ngorchymyn
arno, a phan osodais drosolion a
dorau,
11 Gan ddywedyd, Hyd yma y
deui, ac nid ym mhellach; ac yma
yr attelir ymchwydd dy donnau di.
12 A orchymynaist ti y bore er
dy ddyddiau? a ddangosaist ti i'r
wawr-ddydd ei lie,
13 I ymaflyd yn ^eithafoedd y
ddaear, fel yr ysgydwer yr annuw-
iol allan o honi hi ?
14 Canys hi a ymnewidia fel clai
y sêl ; a hwy a safant fel dUlad.
15 Ac attelir eu goleuni oddi
wrth yr annuwiol : ^ dryllir y braich
dyrchafedig.
16 A ddaethost ti i eigion y mor ?
ac a rodiaist ti y'nghilfachau y
dyfnder ?
17 A agorwyd ^ pyrth marwolaeth
i ti ? neu a welaist ti byrth cysgod
angau?
18 A ystyriaist ti led y ddaear?
mynega, os adwaenost ti hi i gyd.
19 Pa ffordd yr eir lie y trig gol-
euni ? a pha le y mae lie y tywyll-
wch,
20 Fel y cymmerit ef ^'hyd ei
derfyn, ac y medrit y llwybrau i'w
dŷef?
21 A wyddit ti yna y genid tydi?
ac y hyddai rhifedi dy ddyddiau
yn fa^vr ?
22 A aethost ti i 'drysorau yr
i eira ? neu a welaist ti drysorau y
cenllysg,
23 ''Y rhai a gedwais i hyd am-
ser cyfyngder, hyd ddydd ymladd a
rhyfel?
24 Pa ffordd yr ymranna goleuni,
yr hwn a wasgar y dwyrein-ẁynt
ar y ddaear ?
588
25 Pwy a rannodd ddyfrlle i'r llif-
ddyfroedd? a ffordd i fellt y taranau,
26 I wlawio ar y ddaear lie ni
hyddo dyn; ar yr anialwch, sydd
heb ddyn ynddo ?
27 ^ I ddigoni y tir diffaeth a gwŷllt,
ac i beri i gnwd o laswellt dyfu ?
28 A oes dad i'r gwlaw? neu
pwy a genhedlodd ddefnynnau y
gwlith ?
29 0 groth pwy y daeth yr ìâ
allan? a phwy a genhedlodd Iwyd-
rew y nefoedd ?
30 Y dyfroedd a guddir megis â
charreg, ac wyneb y dyfnder a '^ rew-
odd.
31 A rwymi di hyfrydwch ®*" Plei-
ades? neu a ddattodi di rwymau
^ Orion?
32 A ddygi di allan ^Mazzaroth
yn eu hamser? neu a dywysi ^di
Arcturus a'i feibion ?
33 A adwaenost ti "ordeiniadau y
nefoedd? a osodi di ei lywodraeth
ef ar y ddaear ?
34 A ddyrchefi di dy lef ar y cwm-
mwl, fel y gorchuddio helaethrwydd
0 ddyfi'oedd dydi ?
35 A ddanfoni di fellt allan, fel yr
elont, ac y dywedont wrthyt, Wele
ni?
36 "Pwy a osododd ddoethineb
yn yr ymysgaroedd? neu pwy a
roddodd ddeall i'r galon?
37 Pwy a gyfrif y cymmylau trwy
ddoethineb? a phwy a all ^attal
costrelau y nefoedd,
38 Pan ''dröer y llwch yn dom, fel
y glyno y priddellau ynghyd ?
39 PA elli di hela ysglyfaeth i'r
llew? neu a elli di lenwi ^gwangc
cenawon y llewod,
40 Pan ymgrymmant yn eu lloch-
esau, pan eisteddant mewn ffau i
gynllwyn ?
41 ^Pwy a ddarpar i'r gigfran ei
bwyd? pan lefo ei chywion ar
Dduw, gwibiant o eisieu bwyd
PENNOD XXXIX.
1 Am y geifr gwylltion, a'r ewigod ; 5 yr asyn
gwŷllt, 9 yr unicorn, 13 y paun, a'r estrys ;
19 y march, 26 y gwtilch, 27 a'r eryr.
AWYDDOST ti yr amser i eifr
gwylltion y creigiau lydnu? a
fedri di ^vylied yr amser ^y bwi'w
yr ewigod loi ?
2 A gyfrifi di y misoedd a gyf-
lawnant hwy? ac a wyddost ti yr
amser y llydnant ?
3 Ymgrymmant, bwriant eu Uydn-
od, ac ymadawant â'u gofid-
anivyhodaetli a'i wendid.
JOB, XL.
Job yn ymostwng.
Cyn
CEIST
Cylch
1520.
2 Neil,
gan yd.
•> pen. 24. 5.
Jer. 2. 24.
Hob. 8. 9.
SHeb.
haîen-dîr.
c pen. 3. 18.
4Heb.
cymliellwr.
SNeu,biit y
ciconia ar
esiri/6 i
6 wisgaisl ti
eiwdd/efd
tharani
4 Eu Uydnod a gryfliâ, cynnydd-
ant ^yn y maes: ant allan, ac ni
ddychwelant attynt hwy.
5 Pwy a oUyngodd yr asyn gwŷllt
yn rhydd? neu pwy a ddattododd
rwymau yr asyn gwŷllt ?
6 ^Yr hwn y gosodais yr anialwch
yn dŷ iddo, a'r ^diffaethwch yn
drigfa iddo.
7 Efe a chwardd am hen lliaws
tref : "^ni wrendy ar lais y *geilwad.
8 Cilfacliau y mynyddoedd yw ei
borfa ef, ac efe a chwilia am bob
glaswelltyn.
9 A gyttuna yr unicorn i'th was-
anaethu di? a erys efe wrth dy
bresebau di ?
10 A r\vymi di unicorn a'i did
mewn rhych? a lyfna efe y dolydd
ar dy ol di ?
11 A ymddiriedi wrtho, am fod ei
gryfder yn fawr? a adewi di dy
lafur iddo ?
12 A goeli di ef, y dwg efe dy
had di drachefn, ac y casgi efe ef
i'th lawr-dyrnu di ?
13 A roddaist ti adenydd hyfryd
i'r peunod? neu ^adenydd a phlu
i'r estrys ?
14 Yr hon a ad ei hwyau yn y
ddaear, ac a'u cynhesa yn y llwch ;
15 Ac y mae hi yn golhvng dros
gôf y gaUai droed eu dryllio hwynt,
neu anifaü y maes eu sathru.
16 Caled yw hi wrth ei chywion,
fel pe na hyddent eiddi hi: ei
gwaith hi sydd ofer, heb ofn;
17 Oblegid na roddes Duw iddi
ddoethineb, ac na chyfrannodd iddi
ddeall.
18 Yr amser yr ymgodo hi yn
uchel, hi a ddiystyra y march a'i
farchog.
19 A roddaist ti gryfder i farch?
neu a ^ ddysgaist iddo weryru ?
20 A ddychryni di ef fel ceiUog
rhedyn? dychryn ydyw ardderch-
owgrwydd ei fíroen ef.
21 Ei draed ef a, gloddiant yn y
dyfíryn, ac efe a lawenycha yn ei
gryfder : efe a â allan i gyfarfod
arfau.
22 Efe a ddiystyra arswyd, ac ni
ddychryna efe ; ac ni ddychwel yn
ei ol rhag y cleddyf.
23 Y cawell saethau a drystia yn
ei erbyn, y ddisglaer waywffon a'r
darian.
24 Efe a Iwngc y ddaear gan greu-
londeb a chynddaredd : ac ni chred
mai Uais yr udgorn yw.
25 Efe a ddywed ym mhlith jr
udgyrn. Ha, ha ; ac a arogla o bell
ryfel, twrf tywysogion, a'r bloeddio.
26 Ai trAvy dy ddoethineb di yr
eheda y gwalch, ac y Ueda efe ei
adenydd tu a'r dehau ?
27 Ai wrth dy '^ orchymyn di yr
ymgyfyd yr eryr, ac ^ y gwna efe ei
nyth yn uchel ?
28 Y trig efe ac yr erys mewn
craig; ac ar ysgythredd y graig,
a'r lie cadarn ?
29 Oddi yno y chwilia am fwyd;
ei lygaid a ganfyddant o belL
30 Ei gywion hefyd a sugnant
waed: SL^lle y byddo celanedd, yno
y bydd efe.
PENNOD XL.
1 Job yii ymostwng ger hron Duw. 6 Duw yn
ei gyffroi ef i ddangos ei gyfiawnder, a^i
allu, a'i ddoethineb. 15 Am y behemoth.
YR Arglwydd hefyd a atteb-
odd Job, ac a ddywedodd,
2 Ai dysgeidiaeth yw ymryson a'r
HoUalluog? a argyhoeddo Dduw,
attebed i hynny.
3 IT A Job a attebodd yr Ar-
glwydd, ac a ddywedodd,
4 Wele, gwael ydwyf ; pa beth a
attebaf i ti ? * mi a osodaf fy Haw
ar fy ngenau.
5 Dywedais unwaith ; ond nid at-
tebaf: le, ddwy waith ; ond ni chwan-
egaf
6 1[ ^A'r Arglwydd a attebodd
Job allan o'r cor^vynt, ac a ddy-
wedodd,
7 ''Gwregysa yn awr dy Iwynau
fel gwr ; a ^ myfi a ofynaf i ti, myn-
ega dithau i mi.
8 ® A Avnei di fy marn i yn ofer ? a
ferni di fi yn anghyfiawn, i'th gyf-
iawnhâu dy hun ?
9 A oes i ti fraich fel i Dduw?
neu a wnei di daranau â'th lais fel
yntau ?
10 ^Ymdrwsia yn awr â mawredd
ac â godidowgrwydd, ac ymwisg â
gogoniant ac â phrydferthwch.
11 Gwasgara gynddaredd dy ddig-
ofaint ; ac edrych ar bob balch, a
thafl ef i lawr.
12 Edrych ar bob balch, a gos-
twng ef ; a mathra yr annuwiol yn
eu He.
13 Cuddia hwynt ynghyd yn y
pridd, a rhwym eu hwynebau hwynt
mewn lie cuddiedig.
14 Yna hefyd myfi a addefaf i ti,
y gall dy ddeheulaw dy achub.
15 1Í Yn awr wele ^y behemoth,
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
7 Heb.
ennu.
à Jor. 49.
Obad. 4.
e Matt. 24.
2S
LÙC17.37.
a Pe. 39. 9.
b pen. 38. 1.
c pen. 3S. 3.
d pen. 42. 4.
e Pb. 51. 4.
Khuf. 3. 4.
f Vs. 104. L
2 Neu, 7/r
elepìíant.
Mawr allu Duw
JOB, XLL
yyi y lejiathan.
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
3Heb.
dreisia.
«Sef,
morfil.
3 Neu, ei
dafod ef á
rhaff a
oUyngych
i lawrf
Het). a
loddi/ch Î
» Rhuf. 11.
35.
b Exod. 19.
5.
DeTit.10.14.
Pa. 24. 1.
a 50. 12.
1 Cor. 10.
26, 28.
yr hwn a wneuthum gyd â thi ;
glaswellt a fwytty efe fel ŷch.
16 Wele yn awr, ei gryfder ef sydd
yn ei Iwynau, a'i nerth ym mogel
ei fol.
17 Efe a gyfyd ei gynflfon fel cedr-
wydden : gewynnau ei arennau ef
sydd blethedig.
18 Pibellau pres ydyw ei esgyin
ef : ei esgym sydd fel flyn heiyrn.
19 Pennaf o fíyrdd Duw ydyw
efe : yr hwn a'i gwnaeth, a all beri
i'w gleddyf nesâu atto ef.
20 Y mynyddoedd yn ddi'au a
ddygant laswellt iddo : ac yno y
chwery holl anifeiliaid y maes.
21 Efe a orwedd dan goedydd cys-
godfawr, mewn Uoches o gyrs a
siglenydd.
22 Coed cysgodfawr a'i gorchudd-
iant â'u cysgod: helyg yr afon a'i
hamgylchant.
23 Wele, efe a " ŷf yr afon, ae ui
phrysura : efe a obeithiai y tynnai
efe yr lorddonen i'w safn,
24 A ddeil neb ef o flaen ei lyg-
aid? a dylla neh ei drwyn ef â
bachau ?
PENNOD XLL
Mawr allu Duw yn y lejiathan.
ADYNNI di y -lefiathan allan
â bach? ^neu a rwymi di ei
dafod ef â rhaflf ?
2 A osodi di fach yn ei drwyn ef ?
neu a dylli di asgwm ei en ef â
mynawyd ?
3 A fawr ymbil efe â thi ? a ddy-
wed efe wrthy t ti yn dêg ?
4 A wna efe ammod â thi ? a gym-
meri di ef yn was tragy wyddol ?
5 A chwareui di âg ef fel âg ad-
eryn ? neu a rwymi di ef i'th langc-
esau?
6 A swppera cyfeiUion arno? a
gyfrannant hwy ef rhwng mar-
siandwyr ?
7 A lenwi di ei groen ef â phigau
heiyrn ? neu ei ben â thryferau ?
8 Gosod dy law arno ef ; cofia y
rhyfel ; na wna mwy.
9 Wele, ofer ydyw ei obaith ef :
oiii chwymp un gan ei olwg ef ?
10 Nid oes neh mor hyderus a1 godi
ef : a phwy a saif ger fy mron i ?
11 *Pwy a roddodd i mi yn gyn-
taf, a mi a dalaf? ^heth hyniiag
sydd dan yr holl nefoedd, eiddof
fi yw.
12 Ni chelaf ei aelodau ef, na'i
gryfder, na gweddeidd-dra ei ys-
tum e£
13 Pwy a ddatguddia wyneb ei
wisg ef ? pwy a ddaw atto ef a'i
ffrwyn ddau-ddyblyg ?
14 Pwy a egyr ddorau ei wyneb
ef? ofnadwy yw amgylchoedd ei
ddannedd ef.
15 Ei falchder yw ei ^emmau,
wedi eu cau ynghyd megis â sêí
gaeth.
16 F mae y naill mor agos at y
llall, fel na ddaw gwynt rhyng-
ddynt.
17 Pob un a lŷn wrth eu gilydd ;
hwy a gyd-ymgyssyUtant, fel na wa-
henir hwy.
18 Wrth ei disian ef y tywynna
goleuni, al lygaid ef sydd fel am-
rantau y bore.
19 Ffaglau a ant allan, a g^vreich-
ion tanllyd a neidiant o'i enau ef
20 Mwg a ddaw allan o'i ffroenau,
fel o bair neu grochan berwedig.
21 Ei anadl a wna i'r glo losgi, a
fflam a ddaw allan o'i enau.
22 Yn ei wddf y trig cryfder, a
thristwch a ^dry yn llawenydd o'i
flaen ef
23 Llywethau ei gnawd a lynant
ynghyd : caledodd ynddo ei hun,
fel na syflo.
24 Caled ydyw ei galon fel carreg :
a chaled fel dam o'r maen isaf i
felin.
25 Rhai cryfion a oihant pan godo
efe : rhag ei ddrylliadau ef yr ym-
lanhânt.
26 Cleddyf yr hwn a'i tarawo, ni
ddeil ; y waywffon, y biccell, na'r
^ Uurig.
27 Efe a gyfrif haiarn fel gwellt,
a phres fel pren pwdr.
28 M phâr saeth iddo ffoi : cerrig
tafl a dröed iddo yn sofl.
29 Piccellau a gyfrifir fel soflyn ;
ac efe a chwardd wrth ysgwyd
gwaywffbn.
30 Dano ef y hydd megis darnau
Uymion o lestri pridd : efe a daena
bethau Uymion ar hyd y clai.
31 Efe a wna i'r dyfnder ferwi
fel crochan : efe a esyd y mor fel
crochan o ennaint.
32 Efe a wna Iwybr goleu ar ei
ol ; fel y tybygid/oí^ y dyfnder yn
frigwyn.
33 Nid oes ar y ddaear gyffelyb
iddo, yr hwn a "^ wnaethpwyd heb
ofn.
34 Efe a edrych ar bob peth uch-
el : brenhin ydyw ar holl feibion
balchder.
540
Job yn ymrôi i Ddiiw,
JOB, XLII.
a Diiw yn eifendithio.
Cyn
CRIST
Cylch
1520.
2Neu,
rwystrir
uii oth
feddijUau.
» pen. 38. 2.
b Pa. 40. 5.
a Vol. 1.
a 139. 6.
c pen. 38. 3.
a 40. 7.
d 3Iatt. 5.
24.
PENNOD XLII.
1 J oh yn ymrôi i Dduw. 7 A Diiio yn harnu
achos Job yn oreu, ac yn peri i'w gyfeillion
ymrcA iddo, ac yn ei dderhyn ef yn gymmer-
adwy, 10 ac yn ei fawrhaa, ac yn ei fen-
diihio. 16 Oedran a maricolaeth Job.
A JOB a attebodd yr Arglwydd,
, ac a ddywedodd,
2 Myfi a wii y gelli di bob peth ;
ac na ^attelir un meddwl oddi
wrthyt.
3 *Pwy ydyw yr hwn sydd yn
cuddio cynghor heb wybodaeth?
am hynny y lleferais yr liyn nis
deallais ; ^pethau rliy ryfedd i mi,
y rhai nis gwyddwn.
4 Gwrando, attolwg, a myfi a
lefaraf : ""gofynaf i ti, dysg dithau
finnau.
5 Myfi a glywais â'm clustiau son
am danat: ond yn awr fy llygad
a'th welodd di.
6 Am hynny y mae yn ffiaidd gen-
nyf fi fy hun ; ac yr ydwyf yn edif-
arhâu mewn Uwch a Uudw.
7 IT Ac wedi dywedyd o'r Ar-
glwydd y geiriau hyn wrth Job,
yr Arglwydd a ddywedodd wrth
Eliphaz y Temaniad, Fy nigofaint
a gynneuodd yn dy erbyn di, ac
yn erbyn dy ddau gyfaiil ; am na
iddywedasoch am danaf fi yn un-
iawn fel fy ngwasanaethwr Job.
8 Yn awr gan hynny cymmer-
wch i chwi saith o fustych, a saith
o hyrddod, ac ^ ewch at fy ng>vasan-
aethwr Job, ac offrymmwch boeth-
aberth drosoch ; a gweddied fy
ngwasanaethwr Job drosoch : can-
ys mi a dderbyniaf ei wyneb ef :
fel na wnelwyf i chwi yn ol eicli
fíblineb, am na ddywedasoch yr
uniawn am danaf fi, fel fy ngwas-
anaethwr Job.
9 Felly Eliphaz y Temaniad, a
Bildad y Suhiad, a Sophar y Na-
amathiad, a aethant ac a wnaeth-
ant fel y dywedasai yr Arglwydd
wrthynt. A'r Arglwydd a dder-
byniodd wyneb Job.
10 Yna yr ^Arglwydd a ddy-
chwelodd gaethiwed Job, pan wedd-
lodd efe dros ei gyfeiUion : a'r
Arglwydd a chwanegodd yr hyn
oil a fuasai gan Job yn ^ddau
ddyblyg.
11 Yna ei hoU geraint, a'i hoU
garesau, a phawb o'i gydnabod ef
o'r blaen, a ddaethant atto, ac a
fwyttasant fwyd gyd âg ef yn ei
dy, ac a gwynasant iddo, ac al
cysurasant ef, am yr holl ddrwg a
ddygasai yr Arglwydd arno ef:
a hwy a roddasant iddo bob uu
ddarn o arian, a phob un dlws o
aur.
12 Felly yr Arglwydd a fendith-
iodd ddiwedd Job yn fwy na'i dde-
chreuad : canys yr oedd ganddo
bedair mil ar ddeg o ddefaid, a
chwe mil o gamelod, a mil o gyplau
ychain, a mil o asenod.
13 Ac yr oedd iddo saith o feibion,
a thair o ferched.
14 Ac efe a alwodd enw y gyntaf,
Jemimah ; ac enw yr ail Cesiah ; ac
enw y drydedd, Ceren-happuc.
15 Ac ni cheid gwragedd mor Ian
a merched Job yn yr holl wlad
honno: a'u tad a roddes iddynt
hwy etifeddiaeth ym mhlith eu
brodyr.
16 A Job a fu fyw wedi hyn gant
a dengain o flynyddoedd; ac a
welodd o'i feibion, a meibion ei
feibion, bedair cenhedlaeth.
17 Felly Job a fu farw yn hen, ac
yn Uawn o ddyddiau.
e Pa. 14. 7.
a 126. 1.
' Es. 40. 2.
2 Luc 20. 42,
Act. 1. 20.
a Diar. i.
14, 15.
b Ps. 26. 4.
Jer. 15. 17.
c Jrs. 1. 8.
Ps. 119. 97.
d Jer. 17. 8.
Ezec. 47.
12.
S Hell.
ddiflanna.
e Job 21. 18.
Ps. 35. 5.
Es. 17. 13.
a -29. 5.
Hos. 13. 3.
I Nab. 1. 7.
^LLYFR Y PSALMAU.
1047.
a Ps. 46. 6.
Act. 4. 25.
b Pb. 45. 7.
c ,Ter. .'>. 5.
Luc 19. 14.
d Ps. 37. 13.
a 53. 8.
Diar. 1. 26.
2Neu,
hlina,
SHeb.
enneiniais,
4Ucb.
mynyddfy
sancteidd-
rwydd.
5 Neu, i/n
lie deddf,
e Act. 13.
33.
Heb. 1. 5.
a 5. 5.
» Ps. 22. 27.
a 72. 8.
a 89. 27.
Edrych
loan 17. 4,
5.
6 Dat. 2. 27.
a 12. 5.
a 19. 15.
PSALM I.
1 Beäwyädwch y duiviol. 4 Ännedwyddicch yr
annuwiol.
GWYN ei fyd "y gwr ni rodia
y'nghynghor yr annuwiolion,
ac ni saif yn íFordd pechaduriaid,
^ac nid eistedd yn eisteddfa gwat-
warwyr.
2 Ond sydd a'i ewyllys y'nghyfraith
yr Arglwydd; •'ac yn myfyrio yn
ei gyfraith ef ddydd a nos.
3 Ac ^ efe a fydd fel pren wedi ei
blannu ar Ian afonydd dyfroedd, yr
hwn a rydd ei fFrwyth yn ei bryd ;
a1 ddalen ni ^^vywa; a pha beth
bynnag a wnel, efe a Iwydda.
4 Nid felly y hydd yi* annuwiol ;
ond * fel man us yr hwn a chwal y
gwynt ymaith.
5 Am hynny yr annuwiolion ni
safant yn y farn, na phecliaduriaid
y'nghynnulleidfa y rhai cyfiawn.
' 6 Canys ^yr Arglwydd a edwyn
íFordd y rhai cyfiawn: ond ffordd
yr annuwiolion a ddifethir.
PSALM II.
1 Brenhiniaeth Crist. 10 Cyngliori hrenUn-
oedd Vw derhyn.
PAH AM ''y terfysga y cenhedl-
oedd, ac y myfyria y bobloedd
beth ofer?
2 Y mae brenhinoedd y ddaear
yn ymosod, a'r pennaethiaid yn
ymgynghori ynghyd, yn erbyn yr
Arglwydd, ac yn erbyn ei ^ Grist
ef, gan ddywedyd,
3 *=Drylliwn eu rh^vymau hwy, a
thaflwn eu rheifynnau oddi wrthym.
4 *Yr hwn sydd yn preswylio yn y
nefoedd a chwardd : yr Arglwydd
a'u gwatwar hwynt.
5 Yna y llefara efe wrthynt yn ei
lid, ac yn ei ddigllonrwydd y ^dy-
chryna efe hwynt.
6 Minnau a ^osodais fy Mrenhin
ar Sion * fy mynydd sanctaidd.
7 Mynegaf ^y ddeddf : dywedodd
yr Arglwydd wrthyf, *Fy Mab
ydivyt ti; myfi heddyw a'th gen-
hedlais.
8 ^Gofyn i mi, a rhoddaf y cen-
hedloedd yn etifeddiaeth i ti, a
therfynau y ddaear i'th feddiant.
9 s DryUi hwynt â gwialen haiarn ;
maluri hwynt fel Uestr pridd.
10 Gan hynny yr awr hon, fren-
hinoedd, byddwch synhwyrol: bam-
wyr y ddaear, cymmerwcli ddysg.
11 Gwasanaethwch yr Arglwydd
mewn ofa, ac ymlawenhêwch mewn
dychryn.
12 Cusenwch y Mab, rhag iddo
ddigio, a'ch difetha chAvi o'r ffordd,
pan gynneuo ei lid ef ond ychydig.
^ Gwýn eu byd pawb a ymddiried-
ant ynddo ef.
PSALM III.
Diogelwch nawdd ac amddiffyn Buw.
Psalm Dafydd, 'pan ffodd efe rhag Absalom
ei fab.
ARGLWYDD, mor ami yw fy
_ nhrallodwyi* ! llawer yw y rhai
sydd yn codi i'm herbyn.
2 Llawer yw y rhai sydd yn dy-
wedyd am fy enaid, Nid oes iach-
awdwriaeth iddo yn ei Dduw.
Selah.
3 Ond tydi, Arglwydd, ydwyt
darian ^i mi; fy ngogoniant, a
^ dyrchafydd fy mhen.
4 A'm Uef y gelwais ar yr Ar-
glwydd, ac efe a'm clybu o'i fyn-
ydd sanctaidd. Selah.
" 5 '^Mi a orweddais, ac a gysgais,
ac a ddeflfroais: canys yr Ar-
glwydd a'm cynhaliodd.
6 ^Nid ofnaf fyrddi\ATi o bobl, y
rhai o amgylch a ymosodasant i'm
herbyn.
7 Cyfod, Arglwydd ; achub fi, fy
Nuw: canys Hare waist fy holl
elynion ar garr jv en ; torraist
ddannedd yr annuwiolion.
8 ^ Iachawd^vrìaeth sydd eiddo yr
Arglwydd : dy fendith sydd ar dy
bobl. Selah.
PSALM IV.
1 Dafydd yn gwedd'io ar gael ei wrandaw : 2
yn ceryddn ac yn cynghori ei elynion, 6 Yn
ffafr Duw y mae dedwyddwch dyn.
I'r 'Penceidd ar Neginotb, Psalm Dafydd.
GWRANDO fi pan alwyf, 0
Dduw fy nghyfiawnder: mewn
cyfyngder yr ehengaist arnaf ; ^tru-
garhâ wrthyf, ac erglyw fy ngweddi.
2 0 feibion dynion, pa hyd y
trowch fy ngogoniant yn warth?
yr hoffwch wegi, ac yr argeisiwch
gelwydd? Selah.
3 Ond gwybyddwch i'r Arglwydd
neillduo y duwiol iddo ei hun: yr
Dafìidd yn gweddìo :
PSALMAU.
yn acliwyn yn ei glefyd.
B K)ŵ. 4.
26.
b Pb. 77. 6.
o Deiit. 33.
19.
Vs. 50. 14.
a 51. 19.
d Num. 6.
Ps.SO.3,7,
10. a 119.
135.
e .Tob 11.
18, 19.
Ps. 3. 5.
íLef.25.18,
19. a 26. 5.
Deut. 12.
10.
a Ps. 30. 5.
a 130. 6.
b Hal). 1.13.
2 Heb. 0
flaen dij
lygaid.
c i?B. 55. 23.
5 Heb. a
thend dy
sancleidd-
rwydd.
i ìleTa.fy
ngwylwyr.
d Ps. 25. 4.
a 27. 11.
6Neu,
ffyddlon-
'deb, neu.
sicrwydd.
6 Neu,
fi enati.
e Luc 11.
4+.
llhuf.3.13.
7 Neu,
Gwna
hwì/nt yn
euog.
Arglwydd a wrendy pan alwyf
arno.
4 ^Ofnwch, ac na phecliwcli: *'ym-
ddiddenwcli â'ch caloa ar eich
gwely, a thewch. Selali.
5 Aberthwch ''ebyrth cyfia\\Tider;
a gobeithiwch yn yr Arglwydd.
6 Llawer sydd yn dywedyd, Pwy a
ddengys i ni ddaioni? * Arglwydd,
dyrcha arnom lewyrch dy wyneb.
7 Rhoddaist lawenydd yn fy nglial-
on, mwy na'r amser yr amlhaodd
eu bŷd a'u gwin hwynt
8 ^Mewn heddwch hefyd y gor-
weddaf, ac yr hunaf : canysti, Ar-
glwydd, yn unig a wnei i mi ^drigo
mewn díogelwch.
PSALM V.
1 Dafydd yn gwedd'io, ac yn datgan ei âdiwyd-
rwydd yn gwedd'io. 4 Ni ffafrîa Buw yr
enwir. 7 Dafydd yn dangos ei ffydd, ac yn
gicedd'io ar Ddmo am ei gyfarwyddo ef, 10
a dîfetha ei élynion, 11 a chadw y dawiol.
I'r Penceidd ar Nehiloth, Psalm Dafydd.
GWRANDO fy ngeiriau, Ar-
glwydd ; deall fy myfyrdod,
2 Erglyw ar lef fy ngwaedd, fy
Mrenhin, a'm Duw : canys arnat y
gweddiaf.
3 ^Yu fore, Arglwydd, y clywi fy
Uef ; yn fore y cyfeiriafyì/ ngweddi
attat, ac yr ediychaf i fynu. .
4 0 herwydd nid wyt ti Dduw
yn ewyllysio anwiredd : a drwg ni
thrig gyd â thi
5 ^'Ynfydion ni safant ^yn dy
olwg: caseaist holl weithredwyr an-
wiredd.
6 Difethi y rhai a ddywedant gel-
wydd: '^yr Arglwydd a ffieiddia
y gwr gwaedlyd a'r twyllodrus.
7 A minnau a ddeuaf i'th dŷ di yn
amlder dy drugaredd ; ac a addolaf
tu ^a'th deml sanctaidd yn dy ofn di.
8 Arglwydd, arwain fi yn dy gyf-
iawnder, o achos ^fy ngelynion; ac
^ uniona dy ffordd o'm blaen.
9 Canys nid oes ^uniondeb yn *'eu
genau ; eu ceudod sydd anwiredd-
au: *bedd agored yw eu ceg; gwen-
hieithiant â'u tafod.
10 ^Distrywia hwynt, 0 Dduw;
syrthiant oddi wrth eu cynghorion :
gyrr hwynt ymaith yn amlder eu
camweddau : canys gwrthryfelasant
i'th erbyn.
11 Ond Uawenhâed y rhai oU a
ymddiriedant ynot ti : llafar-ganant
yn dragywydd, am i ti orchuddio
drostynt : a'r rhai a garant dy enw,
gorfoleddant ynot.
M3
12 Canys ti, Arglwydd, a fen-
dithi y cyfiawn : â cliaredigrwydd
megis â tharian y coroni di ef.
PSALM VI.
1 Achtcynion Dafydd yn ei glefyd. 8 T mae
efe trwy ffydd yn ymorfoledda ar ei elynion.
I'r Penceidd ar Neginoth ar 'y Seminith,
Pealm Dafydd.
ARGLWYDD, *na cherydda fi yn
J\. dy lidiowgrwydd, ac na chospa
fi yn dy lid.
2 Trugarhâ wi'thyf, Arglwydd;
canys Uesg ydivyf fi : iachâ fi, O
Arglwydd ; canys fy esgyrn a gys-
tuddiwyd.
3 A'm henaid a ddychrynwyd yn
ddirfawr: tithau, Arglwydd, pa
hyd?
4 Dychwel, Arglwydd, gwared
fy enaid : achub fi er mwyn dy dru-
garedd.
5 ^ Canys yn augau nid oes gofía am
danat: yn y bedd pwy a'th folianna?
6 Diflfygiais gan fy ochain ; bob
nos yr ydwyf yn gwneuthur fy
ngwely yn foddfa : yr ydwyf fi yn
gwlychu fy ngorweddfa a'm dagrau.
7 '^Treuliodd fy Uygad gan ddig-
ter: heneiddiodd o herwydd fy holl
elynion.
8 "^Ciliwch oddi wrthyf, holl weith-
redwyr anwiredd : canys yr Ar-
glwydd a glywodd lef fy wylofain.
9 Clybu yr Arglwydd fy neisyf-
iad: yr Arglwydd a dderbyn fy
ngweddi.
10 GAvaradwydder a thralloder
yn ddirfawr fy holl elynion : dy-
chweler a chywilyddier hwynt yn
ddisymmwth.
PSALM vn.
1 Dafydd yn gwedd'io yn erhyn malais ei elyn-
ion, ac yn dangos ei wiriondeb ; 10 a thrwy
ŷ^ydd yn gweled yr amddiffynnid ef, ac y
difethid ei elynion.
•Sigaion Dafydd, yr hwn a ganodd efe i'r
Arglwydd oblegid *geiriau Cus mab
Jemini.
ARGLWYDD fy Nuw, ynot yr
_ ymddiriedais : achub fi rhag
fy hoU erlidwyr, a gwared fi.
2 Rhag iddo larpio fy enaid fel
Hew, gan ei rwygo, pryd na byddo
gwaredydd.
3 0 Arglwydd fy Nuw, os
gwneuthum hyn; od oes anwiredd
yn fy nwylaw ;
4 0 thelais ddrwg i'r neb oedd
heddychol â mi, (ie, ^mi a waredais
yr hwn sydd elyn i mi heb achos ;)
5 Erlidied y gelyn fy enaid, a go-
2yr wylh-
fed:
Edrych
1 Chroii.
15. 21.
» Ps. 38. 1.
Jer. 10. 24.
a 46. 28.
b Ps. 30. 9.
a 88. 11.
a 115. 17.
a 118. 17.
Es. 38. 18.
c Job 17. 7.
Ps. 31. 9.
a 38. 10.
a 88. 9.
Galar. 5.
17.
rt Ps. 119.
115.
Matt. 7. 23.
a 25. 41.
Luc 13. 27.
n Hab. 3. 1.
Cylch
1062.
SNeu,
achosion.
b 1 Sam. 24.
7. a 20. 9.
Ffydd Dafydd yn Nuiv.
PSALMAU.
Dafydd yn moliannu Duw.
flSam. 16.
7.
1 Ohion.
28.9.
Ps. 139. 1.
Jer. 11. 2Ü.
a 17. 10.
a 20. 12,
Dat. 2. 23.
8 Heb. Fy
nharian
sydd or
Eduiv.
4 afarna y
cyfiaivn.
e Deut. 32.
41.
t Deut. 32.
23, 42.
l.Totili. 35.
E.s. 3:J. 11.
a 59. 4.
Iagül.15.
k.Tob'l.S.
1-8. 9. 15. a
10. 2. a 35.
fc. a 94. 13.
a 141. 10.
Diar. 5. 22.
a 2tì. 27.
Preg. 10. 8.
1 1 Ercu. 2.
82.
2 Ps. 81,
I 84, titL
a Ps. 113. 4.
a 14S. 13.
b Eclryr-h
Matf. 11.
25. a 21. 10.
1U01-.1.27.
3 Heb.
eciliaist.
c I'B. 44. 16.
d Job 7. 17.
Ps. 144. 3.
Ilcb. 2. 6.
e Gen. 1. 26,
28.
ddi wedded : sathred hefyd fy myw-
yd i'r Uawr, a gosoded fy ngogon-
iant yn y Uwch. Selali.
6 "Cyfod, Arglwydd, yn dy ddig-
llonedd, ymddyrcha, o henvydd llid
fy ngelynion : ^ deíFro hefyd drosof
i'r farn a orchymynaist
7 Felly cynnuUeidfa y bobloedd
a'th amgylchynant : er eu mwyn
dychwel dithau i'r uclielder.
8 Yr Arglwydd a farn y bobl-
oedd : barn fi, 0 Arglwydd, ^yu ol
fy ngliyfiawnder, ac yn ol fy mher-
ffeithrwydd sydd ynof
9 Darfydded weithian anwiredd
yr annuwiolion, eithr cyfarwydda di
y cyfiawn : ^canys y Duw cyfiaivn a
chwilia y calonnau a'r arennau.
10 ^Fy amddifíyn sydd o Dduw,
lachawdwr y rhai uniawn o galon.
11 Duw ^sydd Farnydd cyfiawn,
a Duw sydd ddigUawn beunydd
wrth yi' annuwiol.
12 Oni ddychAvel yr annuwiol, efe
^a lioga ei gleddyf : efe a annelodd
ei fwa, ac a'i parottodd.
13 Parottodd hefyd iddo arfau
angheuol : ^" efe a drefnodd ei saeth-
au yn erbyn yr erlidwyi*.
14 'Wele, efe a ymddŵg anwiredd,
ac a feichiogodd ar gamwedd, ac a
esgorodd ar gelwydd.
15 Torrodd bwll, clo ddiodd ef, ""syrtli-
iodd hefyd yn y clawdd a wnaeth.
16 ^Ei anwiredd a ymchwel ar ei
ben ei hun, a'i draha a ddisgyn ar
ei goppa ei hun,
17 Clodforaf yr Arglwydd yn ol
ei gyfiawnder, a chanmolaf enw yr
Arglwydd goruchaf
PSALM VIII
Maivrygu gogoniant Duw, wrth ei weithredoedd,
ac wrth ei gariad tu ag at ddyn.
I'r Pencerdd ^ ar Gittitb, Psalm Dafydd.
A RGLWYDD ein loR ni, mor ar-
X\. dderchog yiv dy enw ar yr
hoU ddaear ! yr \\\ra ^ a osodaist dy
ogoniant UAVch y nefoedd.
2 ''O enau plant bychain a rhai
yn sugno y ^ peraist nerth, o achos
dy elynion, i ostegu "^y gelyn a'r
ymddîalydcí
3 Pan edrycIiAvyf ar y nefoedd,
gwaith dy fysedd ; y Uoer a'r sêr, y
rhai a ordeiniaist ;
4 '^ Pa beth yw dyn, i ti i'w gofio ?
a mab dyn, i ti i ymweled ag ef ?
5 Canys g^vnaethost ef ychydig is
na'r angelion, ac a'i coronaist â go-
goniant ac â harddwch.
6 ^Gwnaethost iddo arghv^ydd-
iaethu ar weithredoedd dy ddwy-
law; 'gosodaist bob peth dan ei
draed ef :
7 Defaid ac ychain oU, ac anifeil-
iaid y maes hefyd ;
8 Ehediaid y nefoedd, a physgod
y mor, ac y sydd yn tramwyo
llwybrau y moroedd.
9 Arglwydd ein Ior, mor ar-
dderchog yw dy enw ar yr hoU
ddaear !
PSALM IX.
1 Dafydd yn moliannu Duw am wneuthur
ham; 11 ac yn annog eraill i'w glodfori ef,
13 ac yn gwedd'io ar iddo gael achos iw
foliannu ef.
I'r Pencerdd ar Muth-labben, Psalm Dafydd.
CLODFORAF di, 0 Arglwydd,
â'm hoU galon : mynegaf dy
hoU ryfeddodau.
2 Llawenychaf a gorfoleddaf ynot :
canaf i'th enw di, ^y Goruchaf.
3 Pan ddychweler fy ngelynion yn
eu hoi, hAvy a gwympant ac a ddi-
fethir o'th flaen di.
4 Canys gwnaethost fy marn a'm
matter yn dda : eisteddaist ar or-
sedd-faingc, gan farnu ^ yn gyfiawn.
5 Ceryddaist y cenhedloedd, dis-
trywiaist yr annuwiol ; ^ eu hemv
hwynt a ddileaist byth bythol.
6 " Ha elyn, darfu am ddinystr yn
dragywydd : a diwreiddiaist y din-
asoedd; darfu eu coifadAvriaeth gyd
â hwynt.
7 Ond yr Arglwydd a bery yn
dragywydd : efe a barottôdd ei or-
sedd-faingc i farn.
8 Ac '^ efe a farn y byd mewn cyf-
iawnder : efe a farn y bobloedd
mewn uniondeb.
9 "^Yr Arglwydd hefyd fydd
^noddfa i'r gorthrymmedig, noddfa
yn amser trallod.
10 Ar rhai a adwaenant dy emv,
a ymddiriedant ynot : canys ni ad-
ewaist, 0 Arglwydd, y rhai a'th
geisient.
11 Canmolwch yr Arglwydd, yr
hwn sydd yn preswylio yn Sion :
mynegwch ym mysg y bobloedd ei
weithredoedd ef
12 ^Pan ymofyno efe am waed,
efe a'u cofia hwynt: nid anghofia
waedd y cystuddiol.
13 Trugarhâ wrthyf, Arglwydd ;
gwel fy mlinder gan fy nghaseion,
fy nyrchafydd o byrth angau :
14 Fel y mynegwyf dy hoU foliant
ym mhyrtli merch Sion : llawen-
ychaf yn dy iachawdwriaeth.
15 '^Y cenhedloedd a soddasant yn y
f 1 Cor. 15.
27.
Heb. 2. 8.
1018.
2 Heb.
cyfia wilder,
b Deut. 9.
14.
3Neu,
Darfu am
ddinystr y
gelyn yn
draoy-
wydd.
c Ps. 96. 13.
a 98. 9.
d Ps. 32. 7.
a 37. 39.
a 46. 1.
a 91. 2.
4Neu,
uchelj'a.
' (Jen. 9. 5.
fPR.7
.15
35.8,
le. a
a 57.
6.
a 94.
13.
Diar
5.22.
a 22.
•S.
a 26.
-■''
Traha yr annuiviol.
PSALMAU.
Am gyjiawnder Duw.
e Ps. 19. 14.
a 0-2. 3.
a Vb. 7. Ifi.
a 9. 15, l(i.
Diar. 5. 'Z2.
2Heb.
3 Neu, ar
cybydd a
ymfen-
dithia,
Jffieiddio yr
Aeglvptdd
y mae.
b Diar. 28. 4.
Khuf.l.3i
* Neu, (A
holl/eddÿl-
tau yw,
Nad oea
X)u,w.
c Ps. 14. 1.
a 53. 1.
<i Diar. 24. 7.
6 Khuf. 3.
14.
6 blinder,
^agwagedd.
lieb. rt
thwyil.
tHai).3.14.
7 Hob.
lechant,
neu, 7/m-
guddianl.
BHeb.
ymddrylli
e Job 22. 13.
Ps. 73. 11.
a 94. 7.
íFos aAvnaethant : yn y rhwyd a gudd-
iasant, y daliwyd eu troed eu hun.
16 Adweinir yr Arglwydd wrth y
farn a wna : yr anniiwiol a faglwyd
y'ngweithredoedd ei ddwylaw ei
liun. fi Higgaion. Selah.
17 Y rhai drygionus a ymchwelant
i uflfern, a'v hoU genhedloedd a ang-
hofiant Dduw.
18 Canys nid anghofir y tlawd
bytli : gobaith y trueiniaid ni choll-
ir byth.
19 Cyfod, Arglwydd ; na orfydd-
cd dyn : barner y cenhedloedd ger
dy fron di.
20 Gosod, Arglwydd, ofn arnynt:
.M y gwybyddo y cenhedloedd mai
dynion ydyiit. Selah.
" PSALINI X
1 Dafydcl yn cwyno wi tli Dduw rhag tialia yr
anniiwiol; 12 ac yn gwedd'io am ymwaied;
16 ac yn dangos ei hyder.
PAHAM, Arglavydd, y sefi o
bell? yr ymguddi yn amser
cyfyngder ?
2 Yr annuwiol mewn balchder a
erlid y tlawd : ^ dalier hwynt yn y
bwriadau a ddychymmygasant.
3 Canys yr annuwiol a ymfírostia
am ewyllys ei ^ galon ; ^ ac ^ a fen-
dithia y cybydd, yr hwn y mae yr
Arglwydd yn ei ifieiddio.
4 Yr annuwiol, gan uchder ei
fíroen, ni chais Dduw: ^nid yw
Duw }Ti ei hoU '^feddyliau ef.
5 Ei ffyrdd sydd flin bob amser ;
^ uchel yw dy farnedigaethau allan
o'i olwg ef : chwythu y mae yn er-
byn ei holl elynion.
6 Dywedodd yn ei galon, Ni'm
symmudir : o herwydd ni hyddaf
mcAvn drygfyd hyd genhedlaeth a
chenhedlaeth.
7 ^Ei enau sydd yn Uawn melldith,
a dichell, a thwyil : dan ei dafod y
mae ^ camwedd ^ ac anwiredd.
8 Y mae efe yn eistedd y'nghyn-
Uwynfa y pentrefi : ^mewn cilfachau
y lladd efe y gwirion : ei lygaid a
' dremiant yn ddirgel ar y tlawd.
9 Efe a gynllwyna mewn dirgel-
wch megis llew yn ei fíau : cynllwyn
y mae i ddal y tlawd : efe a ddeil y
tlawd, gan ei dynnu i'w rwyd.
10 Efe a ^ymgrymma, ac a ymos-
twng, fel y cwympo tyrfa trueiniaid
gan ei gedyrn ef.
11 Dywedodd yn ei galon, Anghof-
iodd Duw : ^ cuddiodd ei Avyneb ;
ni wêl byth.
12 Cyfod, Arglwydd; 0 Dduw,
dyrcha dy laAv : nac aughofia y cys-
tuddiol.
13 Paham y dirmyga yr annuwiol
Dduw? dywedodd yn ei galon, Nid
ymofyni.
14 Gwelaist hyn; canys ti a gan-
fyddi anwiredd a cham, i roddi tâl
â'th ddwylaw dy hun : arnat ti y
gedy y tlawd; ^'ti yw cynnortbwywr
yr amddifad.
15 'Torr fraich yr annuwiol a'r
drygionus : cais ei ddrygioni ef hyd
na chaffech ddim.
16 ^Yr Arglwydd sydd frenhin
byth ac yn dragywydd : difethwyd
y cenhedloedd allan o'i dir ef
17 Arglwydd, clywaist ddymun-
iad y tlodion : '^ parottôi eu calon
hwynt, gwrendy dy glust arnynt ;
18 I farnu yr amddifad ar gor-
thrymmedig, fel na chwanego dyn
daearol ^beri ofn mwyach.
PSALM XI.
1 Dafydd yn ymgy/^wro yn Nuw yn erhyn ei
elynion. 4 Ehagddarhodaeth a chyfiawnder
Duio.
I'r Pcncerdd, Psalm Dafydd.
YN yr Arglwydd yr wyf yn
ymddiried : ^pa fodd y dywed-
wch wrth fy enaid, Eheda - i'ch myn-
ydd fel aderyn?
2 Canys wele, y ^drygionus a an-
nelant fwa, parottoisant eu saethau
ar y llinyn ; i saethu ^ yn ddirgel y
rhai uniaAvn o galon.
3 * Canys y seiliau a ddinystriwyd;
pa beth a ^ wna y cyfiawn ?
4 "= Yr Arglwydd sydd yn nheml
ei sancteiddrwydd ; gorseddfa yr
Arglwydd sydd yn y nefoedd : "^ y
mae ei lygaid ef yn gweled, ei am-
rantau yn profi meibion dynion.
5 Yr Arglwydd a brawf y cyf-
iawn : eithr cas gan ei enaid ef y
drygionus, a'r hwn sydd hoff gan-
ddo drawsder.
6 <= Ar yr annuwiolion y gwlawia efe
faglau, tan a brwmstan, a phoeth-
wynt ystormus : *dy ma ran eu phiol
hwynt.
7 Canys yr Arglwydd cyfiawn a
gar gyfiawnder : ei wyneb a edrych
ar yr uniawn.
PSALM XIL
1 Dafydd, heb ganddo ddim cysur dynol, yn
erfyn cymmorih gan Dduw, 3 ac yn ymgys-
uro â iarnedigaethau l^uw ar yr enwir, a'i
ymddiried ym mhrofedig addewidion Duio.
I'r Pencerdd ar ^ Seminith, Psalm Dafydd,
A CHUB, ARGLWYDD; canys ^dar-
. fu y trugarog : o herwydd
<» Pa. 68. 5.
I Ps. 37. 17.
t Ps. 29. 10,
a 145. 13.
a 14Ü. 10.
Jer. 10. 10.
Galai'.5.19.
Pail. 4. 34.
a 0. 26.
1 Tim. 1.
17.
9 Neu.
sicrliH.
2 Neu,
orthrymmu.
Cylch
1U60.
» Edrych
1 Sam. 26.
10.
b Ps. 64. 3,
4.
3 Heb.
inewn t>i-
wyllwcli.
i Os.
5 wnaet'li y,
c Ilab. 2. 20.
d Ps. 33. 13.
a 34. 15, 16.
a C6. 7.
e Geu. 19.
24.
Ezec. 38,
22.
f Edrych
Gen.43.34.
1 Sam. 1. 4.
a 9. 23.
Ps. 75. 8,
2 yr ivyth-
Jed :
Ps. 6, titl,
» Es. 57. 1.
Mic. 7. 2.
Cysur Dafydd yn Nuw.
PSALMAU.
Nodau dinasyddion Sion.
b Ps. 28. 3.
Jer. 9. 8.
SHeb.
ehalon a
chalon.
4 Heb. gtjd
á ni.
B chwytker
orno.
c 2 Sam. 22.
31.
Ps. 18. 30.
a 119. 140.
Diar. 30. 5,
e Heb. e/.
2 Gohjgwr.
» Deut. 31.
17.
Job 13. 24.
Ps. 44. 24.
a 89. 46.
b Jer. 51.
39.
c Ps. 25. 2.
a Ps. 10. 4.
a 53. 1.
b Khuf. 3.
10, ÄCC,
pallodd y ffyddloniaid o blith meib-
ion dynion.
2 Oferedd a ddywedant bob un
■\vrth ei gymmydog : ^ â gwefus
wenhieithgar, ac â ^chalon ddau-
ddyblyg, y Uefarant.
3 Torred yr Arglwydd yr holl
wefusau gwenhieithus, a'v tafod a
ddywedo fawrhydri :
4 Y rhai a ddywedant, A'n tafod
y gorfyddwn ; ein gwefusau sydd
* eiddom ni : pwy sydd arglwydd
amom ni?
5 0 herwydd anrhaith y rhai cys-
tuddiedig, o herwydd uchenaid y
tlodion, y cyfodaf yn awr, medd yr
Arglwydd; rhoddaf mewn iach-
awdwriaeth yr hwn y ^magler iddo.
6 *=Geiriau yr Arglwydd ydynt
eiriau purion; fel arian wedi ei
goethi mewn fíwrn bridd, wedi ei
buro seithwaith.
7 Ti, Arglwydd, a'u cedwi hwynt:
cedwi ^ hwynt rhag y genhedlaeth
hon yn dragywydd.
8 Yr annuwiolion a rodiant o am-
gylch, pan ddyrchafer y gwaelaf o
feibion dynion.
PSALM XIII.
1 Dafydd yn cwyno bod yn oedi ei ymwared ef:
3 yn gwedd'io am ras tw ragflaenu : 5 yn yrn-
ffrostio yn nhriigaredd Duw.
I'r ' Pencerdd, Psalm Dafydd.
PA hyd, Arglwydd, y'm hang-
hofi? ai yn dragywydd? pa
hyd ^y cuddi dy wyneb rhagof?
2 Pa hyd y cymmeraf gynghor-
ion yn iy enaid, gan fod blinder
beunydd yn fy nghalon? pa hyd y
dyrchefir fy ngelyn arnaf ?
3 Edrych, a chlyw fi, 0 Ar-
glwydd fy IsTuw: goleua iy Uyg-
aid, ^ rhag i mi huno yn yr angau :
á'^Rhag dywedyd o'm gelyn, Gorch-
fygais ef; ac i'm gwrthwynebwyr
lawenychu, os gogwyddaf.
5 Minnau hefyd a ymddiriedais yn
dy drugaredd di ; fy nghalon a ym-
lawenycha yn dy iachawdwriaeth :
canaf i'r Arglwydd, am iddo synio
arnaf.
PSALM XIV.
1 Dafydd yn dangos Uygredigaeth natur dyn :
4 yn argyhoeddi yr annuwiol trwy oleuni eu
cydwyhod eu hun : 7 yn ymogoneddu yn
iachawdwriaeth Duio,
I'r Pencerdd, Psalm Dafydd.
YR ^ynfyd a ddywedodd yn ei
galon, Nid oes un Duw. ^Ym-
lygrasant; ffieiddwaith a wnaeth-
ant : nid oes a wnel ddaioni.
2 "^Yr Arglwydd a edrychodd i
lawr or nefoedd ar feibion dynion,
i weled a oedd neb deaUgar, yn ym-
geisio â Duw.
3 Ciliodd pawb ; cyd-ymddifwyn-
asant : "^nid oes a wnel ddaioni, nac
oes un.
4 ^Oni ŵyr hoU weithredwyr an-
wiredd ? y rhai sydd ^ yn bwytta fy
mhobl fel y bwyttâent fara : * ni
alwasant ar yr Arglwydd.
5 Yno y dychrynasant gan oih ;
canys y mae Duw y'nghenhedlaeth
y cyfiawn.
6 Cynghor y tlawd a waradwydd-
asoch chwi ; am fod yr Arglwydd
yn obaith iddo.
7 ^ Pwy a ddyry iachawdwriaeth i
Israel o Sion ! pan^ ddychwelo yr Ar-
glwydd gaethiwed ei bobl, yr ym-
hyfryda Jacob, ac y llawenhâ Israel.
PSALM XV.
Dafydd yn dangos pa fatJi sydd ar ddinas-
yddion S'ion.
Psalm Dafydd.
A RGLWYDD, ^pwy a ^drig yn dy
Xjl- babell? pwy a bresAvylia ym
mynydd dy sancteiddrwydd ?
2 ^ Yr hwn a rodia yn berflfaith, ac
a wnel gyfiawnder, ac a ddywed wir
^ yn ei galon :
3 '^Heb absennu a'i dafod, heb
wneuthur drwg i'w gymmydog, ac
heb "^dderbyn enUib yn erbyn ei
gymmydog.
4 Yr hwn y mae y drygionus
yn ddirmygus yn ei olwg; ond a
anrhydedda y rhai a ofnant yr
Arglwydd : yr hum a dwng Viv
niwed ei hun, ac ni newidia.
5 ® Yr hwn ni roddes ei arian ar
usuriaeth, ac *^ni chymmer wobr yn
erbyn y gwirion. A wnelo hyn, nid
ysgogir yn dragy^vydd.
PSALM XVL
1 Dafydd, o anymddiried i'w haeddedigaethau
ei hun, ac o gas ar ddelw-addoliaeth, yn
cyrchu at Dduw am ymwared : 5 yn dangos
gohaith ei alivedigaeth, yr adgyfodiad, a
hywyd tragywyddol.
" Michtam Dafydd.
CADW fi, 0 Dduw: canys ynot
yr ymddiriedaf.
2 Fy enaid, dywedaist wrth yr
Arglwydd, Fy Arglwydd ydwyt
ti : *fy nâ nid yiv ddim i ti :
3 Ond i'r saint sydd ar y ddaear,
a'r rhai rhagorol, yn y rhai y mae
fy holl hyfrydwch.
4 Gofidiau a amlhant i'r rhai a
^frysiant ar ol duw dieithr: eu
c Ps. 102.
19.
d Khuf. 3.
10.
2 Onid oes
wijbodaeth
gun h' II f
e Amos 8. 4.
Mic. 3. 3.
fEs. 64.7.
e Edrych
Rhuf. 11.
26.
b Job 42. 10.
Ps. 120. 1.
a Ps. 24. 3,
2 Heb.
ymdeiihia.
b Es. 33. 15.
3 o'i galon.
= Lef. 19.
16.
Ps. 34. 13.
d ExoJ. 2a
1.
e Exod. 22.
25.
Le"f. 25. 36.
Deut. 23.
19.
Eze>?. 18. 8.
a 22. 12.
f Esod. 23.
8.
Deut. 16.
19.
2 Psalm
euraid.
Felly Ps.
56, a 57,
a 58, a 59,
a 60.
a Job 22. 2,
3. a 35. 7, 8.
Ps. 50. 9.
Khuf. 11.
35.
3Neu,
aiirhegant
eraill.
Dafydd yn gofyn cymmorth
PSALMAÜ.
Duw yn erhyn ei elynion.
b Jos. 23. 7.
Hob. 2. 16,
17.
e Deut. 32.
9.
Ps. 73. 26.
Ji 142. 5.
Galar.3.24.
* Heb.
rhandir.
d Ps. 11. 6.
f Pa. 73. 23.
a 110. 5.
a 121. 5.
6 Pa. 30. 12.
a 57. 8.
BHeb.
bresioylia
yn dd'iogel.
b Act. 2. 31.
a 13. 35.
i Ps. 17. 15.
a 21. 6.
Matt. 5. 8.
1 Cor. 13.
12.
1 loan 3. 2.
Z Heb. heb
wefi-isau
twyll.
» Job 23. 10.
Ps. 26. 2.
a 66. 10.
Zech. 13. 9.
Mai. 3.2,3.
1 Petr 1. 7.
b Pa. 119.
13:i.
s Heb. iiad
ysgogo.
c Ps. 116. 2.
d Ps. 31. 21.
e Deut. 32.
10.
I Zech. 2. 8.
! fRuth2.12.
Ps. 36. 7.
a 57. 1.
a 63. 7.
a 91. 1, 4.
Matt. 23.
37.
* Heb. nn-
rheilhiant.
8 Heb. yn
erbyn yr
eiiaid
di'od-offi'wm 0 waed nid ofírymmaf
fi, ac ^ ni chymmeraf eu henwau yn
fy ngwefusau.
5 *= Yr Akglwydd yw rhan fy "eti-
feddiaeth i ^ a'm phiol : ti a gynheli
fy nghoelbren.
6 Y Uinynnau a syrthiodd i mi
mewn lleoedd hyfryd ; le, y mae i
mi etifeddiaeth deg.
7 Benditliiaf yr Arglwydd, yr
hwn a'm cynghorodd : fy arennau
liefyd a'm dysgant y nos.
8 ^Gosodais yr Arglwydd bob
amser ger fy rnron : am ^ei fod ar
fy neheulaw, ni'm hysgogir.
9 0 herwydd hynny Uawenych-
odd fy nghalon, ac ^ymhyfrydodd
fy ngogoniant : fy nghnawd hefyd
a ^orphwys mewn gobaith.
10 ^Canys ni adewi fy enaid yn
uffern ; ac ni oddefi i'th Sanct wel-
ed llygredigaeth.
11 Dangosi i mi Iwybr bywyd :
' digonokwydd llawenydd sydd ger
dy fron, ar dy ddeheulaw y mae
digrifwch yn dragywydd,
PSALM XVII.
1 Dafydd, o liyder ar ei wiriondeh, yn gofyn
cymmorth Duw yn erhyn ei elynion ; 10 yn
danyos eu balchder, a'u dichell, a'u creulon-
deb hwy; 13 yn gicedd'io yn eu herbyn Tiwy,
mewn hyder ar ei dbaiih.
Gweddi Dafydd.
CLYW, Arglwydd, gyfiawnder ;
ystyria fy Uefain, gwrando fy
ngweddi ^ o wefusau didwyll,
2 Deued fy marn oddi ger dy fron :
edryched dy fygaid ar uniondeb.
3 Profaist fy nghalon, gofwyaist
fi y nos ; " chwiliaist fi, ac ni chei
ddîm : bwriedais na throseddai fy
ngenau.
4 Tu ag at am weithredoedd
dynion, wrth eiriau dy wefusau yr
ymgedwais rhag llwybrau yr ys-
peilydd.
5 ^ Cynnal fy ngherddediad yn dy
Iwybrau, fel ^na lithro fy nhraed.
G "^Mi a eiwais arnat; canys gwran-
dewi arnaf fi, 0 Dduw : gostwng
dy glust attaf, ac erglyw fy ym-
adrodd.
7 ^Dangos dy ryfedd drugareddau,
0 Achubydd y rhai a ymddiriedant
ynot, rhag y sawl a ymgyfodant yn
erbyn dy ddeheulaw.
8 " Cadvv fi fel canwy 11 Hygad : *^cudd
fi dan gysgod dy adenydd,
9 Rhag yr annuwiolion, y rhai a'm
^ gorthrymmant ; rhag fy ngelynion
^marwol, y rhai aim hamgylchant.
10 ^Cauasant gan eu brasder : a'u
genau y Uefarant mewn balchder.
11 Ein cynniweirfa ni a gylchyn-
asant hwy yr awrhon: gosodasant
eu llygaid i dynnu i lawr i'r ddaear.
12 '^Eu dull sydd fel llew a chwen-
nychai ysgfyfaethu, ac megis llew
ieuangc yn aros mewn Ueoedd dir-
gel.
13 Cyfod, Arglwydd, achub ei
flaen ef, cwympa ef: gwared fy
enaid rhag yr annuwiol, "^ yr hwn
yw dy gleddyf di ;
14 Rhag dynion, y rhai yw dy law,
0 Arglwydd, rhag dynion y byd,
^ y rhai y mae eu rhan yn y bywyd
yma, a'r rhai y llenwaist eu boliau
â'th guddiedig drysor: Uawn ^ydynt
o feibion, a gadawant eu gweddill
i'w rhai bychain.
15 Myfi a edrychaf ar dy wyneb
mewn cyfiawnder : ' digonir fi, pan
ddihunwyf, â'th ddelw di.
PSALM XVIIL
Dafydd yn moliannu Duw am ei amryw a'i
ryfeddol fendiihion.
I'r Pencerdd, Psalm Dafydd, 'gwas yr Ak-
GLWYDD, yr hwn a leiaiodd wrth yr Ak-
GLWYDD eiriau 'y gan hon, yn y dydd y
gwaredodd yr Aeglwydd ef o law ei holl
elynion, ac o law Saul : Ac efe a ddy-
wedodd,
CARAF " di, Arglwydd fy nghad-
ernid.
2 Yr Arglwydd yw fy nghraig,
a'm hamddifíynfa, a'm gwaredydd ;
fy Nuw, 2fy nghadernid, ^yn yr
hwn yr ymddiriedaf; fy nharian,
a chorn fy iachawdwriaeth, a'm
huchel-dŵr.
3 Galwaf ar yr Arglwydd " can-
moladwy : felly y'm cedwir rhag fy
ngelynion.
4 ^Gofidion angau a'm cylchynas-
ant, ac afonydd ^y faU a'm dychryn-
asant i
5 ^ Gofidiau uffern a'm cylchynas-
ant: maglau angau a achubasant
fy mlaen
6 Yn fy nghyfyngder y gelwais ar
yr Arglwydd, ac y gwaeddais ar
fy Nuw: efe a glybu fy Uef o'i
deml, a'm gwaedd ger ei fron a
ddaeth i'w glustiau ef.
7 Yna y siglodd ac y crynodd y
ddaear; a seiliau y mynyddoedd
a gynhyrfodd ac a ymsiglodd, am
iddo ef ddigio.
8 Dyrchafodd mwg ^o'i fíroenau,
a than a ysodd o'i enau : glo a en-
nynasant ganddo.
Job 15. 27,
Ps. 73. 7.
a 119. 70.
6 Heb. Ei
cldull.
7 Neil, â'lh
gleddyf.
b Luc 16.
25.
8 Neil, yw
eu meibion.
i Ps. 4. 6, 7.
a 16. 11.
a 05. 4.
a Ps. 36, titl.
b 2 Sam. 22.
Ps. 144. 1.
2 Heb./y
nghraig.
d Heb. 2. 13.
e Ps. 7G. 4.
fPs. 116.3.
3 dynion
annuwiol,
Heb.
Belial,
i Neu,
Rheiyn-
5 Neu , trwy
eijfroenau.
Dafydd yn moliannu Duw
PSALMAU.
am ei ryfeddolfendithion.
% Ps. 144. 5.
b Ts 104. .3.
I Pb. 97. 2.
fe Jos. 10. 10.
Ps. 144. 6.
Es. 30. 30.
^ Neil,
wawTion.
m Ps. 31. 8.
H 118.5.
n Lef. 20.
23, 24, 27,
28.
e Ps. 101. 5.
Diar. 6. 17.
7 Npu,
Jot 29. 3.
9 sEfe hefyd a ostyngodd y nef-
oedd, ac a ddisgynodd : a thywyll-
wch oedd dan ei draed ef.
10 Marchogodd hefyd ar y cerub,
ac a ehedodd : ie, ^'efe a ehedodd ar
adenydd y gwynt
11 'Efe a wnaeth dywyllwch yn
ddirgelfa iddo ; a'\ babell o'i ara-
gylch oedd dywyllwch dyfroedd, a
thew-gymmylau yr awyr.
12 Gan y disgleirdeb oedd ger ei
fron, ei gymmylau a aethant heib-
io ; cenllysg a marwor tanllyd.
13 Yr Arglwydd hefyd a daran-
odd yn y nefoedd, a'r Goruchaf a
roddes ei lef; cenllysg a marwor
tanllyd.
14 Ie, ^ efe a anfonodd ei saethau,
ac a'u gwasgarodd hwynt ; ac a
saethodd ei fellt, ac a'u gorchfyg-
odd hwynt.
15 Gwaelodion y dyfroedd a wel-
wyd, a seiliau y byd a ddinoethwyd
gan dy gerydd di, O Arglwydd, a
chan chwythad anadl dy fíroenau.
16 L^nfonodd oddi ucliod, cym-
merodd fi, tynnodd fi allan o ddyfr-
oedd ^ lawer.
17 Efe a'm gwaredodd oddi wrth
fy ngelyn cadarn, a rhag fy nghas-
eion : canys yr oeddynt yn drech
na mi.
18 Achubasant iy mlaen yn nydd
fy ngofid : ond yr Arglwydd oedd
gynhaliad i mi.
19 "" Dug fi hefyd i ehangder : gwar-
edodd fi ; canys ymhoflbdd ynof.
20 Yr Arglwydd a'm gobrwyodd
yn ol fy nghyfiawnder ; yn ol glen-
did fy nwylaw y talodd efe i mi.
21 Canys cedwais fíyrdd yr Ar-
glwydd, ac ni chiliais yn annuwiol
oddi wrth fy Nuw.
22 0 herwydd ei hoU farnedig-
aethau ef oedd ger fy mron i, a'i
ddeddfau ni fwriais oddi wrthyf.
23 Bum hefyd yn berfíaith gyd
âg ef, ac ymgedwais rhag fy anwir-
edd.
24 A'r Arglwydd a'm gobrwyodd
yn ol fy nghyfiawnder, yn ol purdeb
fy nwylaw o flaen ei lygaid ef.
25 A'r trugarog y gwnei drugar-
edd ; a'r gwr perffaith y gwnei ber-
ffeithrwydd.
26 A'r glan y gwnei lendid; ac °â'r
cyndyn yr ymgyndynni.
27 Canys ti a waredi y bobl gys-
tuddiedig : ond ti a ostyngi "olygon
uchel.
28 0 herwydd ti a oleui fy '^nghan-
ẅyll: yr Arglwydd fy Nuw a
lewyrcha fy nhywyllwch.
29 Oblegid ynot ti y ^rhedais trwy
fyddin ; ac yn fy Nuw y Uemmais
dros fur.
30 Duw ^sydd berfíaith ei ffordd:
•igair yr Arglwydd sydd wedi ei
buro : tarian yiv efe i bawb a ym-
ddiriedant ynddo.
31 ■■ Canys pwy sydd Dduw heb
law yr Arglwydd? a phwy sydd
graig ond ein Duw ni ?
32 Duw ^sydd yn fy ngwregysu
â nerth, ac yn gwneuthur fy fibrdd
yn berffaith.
33 * Gosod y mae efe fy nhraed fel
traed ewigod ; ac " ar fy uchel-fan-
nau y'm sefydla.
34 "" Efe sydd yn dysgu fy nwylaw
i ryfel ; fel y dryllier bwa dur yn
fy mreichiau-
35 Rhoddaist hefyd i mi darian
dy iachawdwriaeth ; a'th ddeheu-
law a'm cynhaliodd, ^a'th f^vyader
a'm lliosogodd.
36 Ehengaist fy ngherddediad dan-
af ; fel na lithrodd fy ^ nhraed,
37 Erlidiais fy ngelynion, ac a'u
goddiweddais : ac ni ddychwelais
nes eu difa hwynt.
38 Archollais h^vynt, fel na allent
godi : syrthiasant dan fy nhraed.
39 Canys gwregysaist fi â nerth i
ryfel: ^darostyngaist danaf y rhai a
ymgododd i'm herbyn.
40 Rhoddaist hefyd i mi warrau
fy ngelynion ; fel y difethwn fy
nghaseion.
41 Gwaeddasant, ond nid oedd
achubydd : '^ sef ar yr Arglwydd,
ond nid attebodd efe hwynt.
42 Maluriais hwynt hefyd fel llwch
o flaen y gwynt : "^teflais hwynt allan
megis tom yr heolydd.
43 ^Gwaredaist fi rhag cynhen-
nau y bobl ; ^ gosodaist fi yn ben
cenhedloedd : '^ pobl nid adnabûm,
a'm gwasanaethant.
44 *Pan glywant am danaf, ufudd-
hant i mi: "^meibion dieithr a ^gym-
merant arnynt ymddarostwng i mi.
45 Meibion dieithr a ballant, ac a
ddychiynant allan o'u dirgel fannau.
46 Byw yw yr Arglwydd, a
bendithier fy nghraig : a dyrchafer
Duw fy iachawdwriaeth.
47 Duw sydd yn rhoddi i mi allu
ymddial, ac a ^ ddarostwng y bobl-
oedd danaf
48 Efe sydd yn fy ngwared oddi
wrth fy ngeljTiion : ie, *ti a'm dyrch-
B Neu,
torrais.
P Deut. 32.
4.
Dan. 4. 37.
Dat. 15. 3.
1 Ps. 12. 6.
a 113. 140.
Diar. 30. 5.
r Deut. 32.
31,39.
lSiiiu.2.2.
Ps. 86. 8.
Es. 45. 5.
s Ps. 91. 2.
t 2 Sam. 2.
18.
Hab. 3. 19.
u Deut. 32.
13. a 33. 29.
I Ps. 144. 1.
9 Neu, ac
ath fwi/n-
der y'm lli-
osogaist
a Heb.
ffcran, neu,
sodlaii.
S Heb.
plygaist,
neu, crym-
maist.
J Job 27. 9.
a 35. 12.
Diar. 1. 28.
Es. 1. 15.
Jer. 11. 11.
a 14. 12.
Ezec. 8. 18.
Mic. 3. 4.
Zech. 7. 13.
« Zecb. 10.
6.
« 2 Siim. 2.
9, 10. a 3.1.
b 2 Sam. 8.
9—14.
c Deut. S3.
29.
Ps. GC. 3.
a 81. 15.
* Heb. Wrth
glijwed y
glust.
d Mic. 7. 17.
6 Heb.
dduwtdant
gelwijdd
wrthyf.
6 Neu,
ddi/etha.
Am air yr Arglwydd.
PSALMAU.
Hyder yr eglwys yn Num.
7 Neu, trais,
t Rhuf. 15.
9.
SNriU.
cijffesaf.
e 2 Sam. 7.
13.
aGen. 1. 6.
Ks. 40. 22.
Rhuf. 1.19,
2 heb y rhai
hynyclyw-
ir eu lief
hwynt.
Heb. heb
glywed eu
lleferydd.
b Rhuf. 10.
la.
S Neu,
rheol.
c Preg. 1. 5.
d Ps. 111. 7.
«Neu,
Addysg.
6 Neu,
adferu.
e Ps. 119.
72, 127.
Diar. 8. 10,
11, 19.
f Ps. 119.
103.
8 Ps. 40. 12.
h I's. 00. 8.
I Ps. 119.
133.
Khuf. 6.
12, 14.
8 yr anwir-
edd mawr.
efi uwchlaw y rhai a gyfodant i'm
herbyn: achubaist fi rhag y gwr
'^ traws.
49 *^Am hynny y ^moliannaf di, 0
Arglwydd, ym mhlith y cenhedl-
oedd, ac y canaf i'th enw.
50 Efe sydd yn gwneuthur mawr
ymwared iV Frenhin ; ac yn
gwneuthur trugaredd iV ennein-
iog, i Dafydd, ac i'w had ef ^ byth.
PSALM XIX.
1 Bod y ereaduriaid yn dangos gogoniant
Duw : 7 a'i air yn dangos ei ras ef. 12
Dafydd yn gwedd'io am ras.
I'r Pencerdd, Psalm Dafydd.
Y^NEFOEDD sydd yn datgan
gogoniant Duw ; a'r fiurfafen
sydd yn mynegi gwaith ei ddwylaw
ef.
2 Dydd i ddydd a draetha ymad-
rodd, a nos i nos a ddengys wybod-
aeth.
3 Nid oes iaith nac ymadrodd, Hie
ni chlybuwyd eu lleferydd hwynt.
4 *" Eu ^llinyn a aeth trwy yr holl
ddaear, a'u geiriau hyd eithafoedd
byd : i'r haul y gosododd efe babeU
ynddynt ;
5 Yr hwn sydd fel gwr priod yn
dyfod allan o'i ystafell: ac '^a ym-
lawenhâ fel cawr i redeg gyrfa.
6 0 eithaf y nefoedd y mae ei fyn-
ediad ef allan, a'i amgylchiad hyd
eu heithafoedd hwynt : ac nid ym-
gudd dim oddi wrth ei wres ef
7 d 4 Cyfraith yr Arglwydd sydd
berffaith, yn ^ troi yr enaid : tystiol-
aeth yr Arglwydd sydd sier, ac
yn gwneuthur y gwirion yn ddoeth.
8 Deddfau yr Arglwydd sydd
uniawn, yn Uawenhâu y galon : gor-
chymyn yr Arglwydd sydd bur,
yn goleuo y llygaid.
9 Ofti yr Arglwydd sydd Mn, yn
parhâu yn dragywydd ; barnau yr
Arglwydd ydynt wirionedd, cyf-
iawn ydynt i gyd.
10 ' Mwy dymunol ŷnt nag aur, i'e,
nagaur coeth lawer : Mnelysachhefyd
na'r mêl, ac na diferiad diliau mêl.
11 Ynddynt hwy hefyd y rhy-
buddir dy was : o'u cadw y mae
gwobr lawer.
12 ^Pwy a ddeall ei gamwedd-
au ? glanhâ fi oddi wrth fy meiau
^cuddiedig.
13 Attal hefyd dy was oddi wrth
hechodau rhyfygus ; ^na arglwydd-
iaethont arnaf : yna y'm perffeithir,
ac y'm glanhêir oddi wrth ^anwir-
edd lawer.
549
14 Bydded ymadroddion fy ngen-
au, a myfyrdod fy nghalon, yn gym-
meradwy ger dy fron, O Arglwydd,
fy nghraig a'm piyn^vr.
PSALM XX.
1 Yr eglwys yn hendithio y Brenliin yn ei fawr-
hydi, 7 Ei hyder hi ÿnghymmorth Duw.
I'r Pencerdd, Psalm Dafydd.
GWRANDAWED yr Arglwydd
arnat yn nydd cyfyngder : enw
Duw Jacob a'th " ddiifyno.
2 Anfoned ^i ti gymmorth o'r
cyssegr, a * nerthed di o Sion.
3 Cofied dy holl offrymmau, a
^bydded foddlawn i'th boeth-
offrwm. Selah.
4 Rhodded i ti wrth /odd dy gal-
on ; a chyflawned dy holl gynghor.
5 Gorfoieddwn yn dy iachawd-
wriaeth di, a dyrcliafwn faner *yn
enw ein Duw : cyflawned yr Ar-
glwydd dy holl ddymuniadau.
6 Yr a^vr hon y gwn y gwared yr
Arglwydd ei enneiniog : efe a
wrendy arno o nefoedd ei sanct-
eiddrwydd, yn nerth iechyd ei dde-
heulaw ef
7 ^ Ymddiried rhai mewn cer-
bydau, a rhai mewn meirch: ond
nyni a gofiwn enw yr Arglwydd
ein Duw.
8 Hwy a gwympasant, ac a syrth-
iasant; ond nyni a gyfodasom, ac
a safasom.
9 Achub, Arglwydd : gwrandawed
y Brenhin arnom yn y dydd y llefom.
PSALM XXI.
1 Tâl d'iolch am fuddugoliaeth :1a hyder ar
gael ychwaneg o Iwyddiant,
I'r Pencerdd, Psalm Dafydd.
ARGLWYDD, yn dy nerth y
_ Uawenycha y Brenhin ; ac yn
dy iachawdwriaeth di mor ddirfawr
yr ymhyftyda !
2 Deisyfiad ei galon a roddaist
iddo ; a dymuniad ei wefusau nis
gommeddaist. Selah.
3 Canys achubaist ei flaen ef â
bendithion daioni : gosodaist ar ei
ben ef goron o aur coeth.
4 ^ Gofynodd oes gennyt, a rhodd-
aist iddo : le, ^ ^ hir oes, byth ac yn
dragywydd.
5 Mawr yw ei ogoniant yn dy
iachawdwi'iaeth : gosodaist arno
ogoniant a phrydferthwch.
6 Canys gwnaethost ef yn fendith-
ion yn dragywyddol ; llawenychaist
ef â llawenydd â'th wynebpryd.
7 O herwydd bod y Brenhin yn
S3
2 Eeb.
ddyrchafo.
3 Iltb. dy
gymmorth.
4 Heb. al-
leged, neu,
cynhalied,
6 Heb.
gwnaed
yn Uudw,
neu yn
fras.
•' Exod. 17.
15.
I's. 60. 4.
b Ps. 33. 18.
Diar.21.bi.
Es. 31. 1.
a Ps. 61. 6.
b 2 Sam. 7.
19.
2 Heb. hir
ddi/ddiatt.
Gweddi Dafydd
PSALMAU.
mewn cyfyngder.
e Jot 18. 16,
19.
Pb. 37. 23.
a 109. 13.
d Edrych
Job 7. 20.
a 16. 12.
Galar. 3.
12.
SHeb.
ysgwydd.
S ewig y
here.
a Miitt. 27.
46.
Marc 15.
34.
S nid «vf
yn tewi.
« Ps. 25. 2.
a 31. 1.
a 71. 1.
Es. 49. 23.
Khuf. 9.
d Es. 53. 3.
« Matt. 27.
39.
<Heb.
agorant.
f .lob 16. 4.
Ps. 109. 25.
e Matt. 27.
43.
5 Heb. Tm-
dreiglodd
at yr,
6 Heb. OS
yw.
b Ps. 71. 6.
Ee. 40. 3.
7 Nou, d'i-
ogelaistfi.
ymddiried yn yr Arglwydd, a
thrwy drugaredd y Goruchaf nid
ysgogir ef.
8 Dy law a gaifl* afael ar dy holl
elynion : dy ddeheulaw a gaiff afael
ar dy gaseion.
9 Ti a'u gwnei hwynt fel fiVrn dan-
Uyd yn amser dy lid : yr Arglwydd
yn ei ddigUonedd a'u llwngc hwynt,
a'r tan a'u hysa hwynt.
10 " Eu ffrwyth hwynt a ddinystri
di oddi ar y ddaear, a'u had o blith
meibion dynion.
11 Canys bwriadasant ddrwg i'th
erbyn: meddyliasant amcan, heb
allu o honynt ei gwhlliâu.
12 Am hynny ^y gwnei iddynt
droi eu ^cefnau: ar dy linynnau y
parottôi di saethau yn erbyn eu
hwynebau.
13 Ymddyrcha, Arglwydd, yn dy
nerth : canwn, a chanmolwn dy gad-
®^°^^ PSALM XXII.
1 Dafydd yn achioyn mewn a7igJiy$ur mawr ;
9 yn gwedd'io mewn cyfyngder mawr; 23 ac
yn clodfori Duw.
I'r Pencerdd ar 'Aieleth-hasahar,
Psalm Dafydd.
FY " Nuw, fy Kuw, paham y'm
gwrthodaist ? paham yr ydwyt
mor bell oddi wrth fy iachawd-
wriaeth, a ^ geiriau fy Uefain ?
2 Fy Nuw, Uefain yr ydwyf y
dydd, ac ni wrandewi ; y nos hef-
yd, ac ^ nid oes osteg i mi.
3 Ond tydi ivyt sanctaidd, O dydi
yr hwn wyt yn cyfanneddu ym mol-
iaiit Israel.
4 Ein tadau a obeithiasant ynot :
gobeithiasant, a gwaredaist hwynt.
5 Arnat ti y llefasant, ac achub-
wyd hwynt : *^ ynot yr ymddiriedas-
ant, ac nis gwaradwyddwyd hwynt.
6 A minnau, pryf ydwyf, ac nid
gwr ; ^ gwarthrudd dynion, a dirmyg
y bobl.
7 ^Pawb a'r a'm gwelant, a'm gwat-
warant: ^Uaesant wefl, '^ysgydwant
ben, gan ddyicedyd,
8 ^ ° Ymddiriedodd yn yr Ar-
glwydd ; gwareded ef : achubed ef,
^ gan ei fod yn dda ganddo.
9 Canys ^ti a'm tjTinaist o'r groth :
' gwnaethost i mi obeìÛAo pan oedd-
wn ar fronnau fy mam.
10 Arnat ti y'm bwriwyd o'r bru :
o groth fy mam fy Nuw ydwyt.
11 Nac ymbellhâ oddi wrthyf;
o herwydd cyfyngder sydd agos :
canys nid oes cynnorthwywr.
12 Teirw lawer a'm cylchynasant :
550
gwrdd deirw * Basan a'm hamgylch-
asant.
13 ^ Agorasant amaf eu genau, fel
llew rheibus a rhuadwy.
14 Fel dwfr y'm tywalltwyd, a'm
hesgyrn oil a ymwalianasant : ^ fy
nghalon sydd fel cŵyr ; hi a dodd-
odd y'nghanol fy * mherfedd.
15 Fy nerth a wywodd fel pridd-
lestr; ™a'm tafod a lynodd wrth
daflod fy ngenau : ac i Iwch angau
y'm dygaist.
16 Canys cwn a'm cylchynasant :
cynnuUeidfa y drygionus a'm ham-
gylchasant: "trywanasantfynwylaw
a'm traed.
17 Gallaf gyfrif fy holl esgyrn : " y
maent yn tremio ac yn edrych arnaf.
18 P Y maent yn rhannu fy nillad yn
eu mysg, ac ar fy ngwisg yn bwrw
coelbren.
19 Ond tydi, Arglwydd, nac ym-
bellhâ: fy nghadernid, brysia I'm
cynnorthwyo.
20 Gwared fy enaid rhag y cledd-
yf, •! fy unig enaid o ^ feddiant y ci.
21 'Achub fi rhag safn y Uew:
canys o blith cym unicorniaid y'm
gwrandewaist.
22 'Mynegaf dy enw *i'm brod-
yr: y'nghanol y g3mnulleidfa y'th
folaf.
23 Y rhai sydd yn ofni yr Ar-
glwydd, molwch ef : hoU had Ja-
cob, gogoneddwch ef ; a holl had
Israel, ofnwch ef
24 Canys ni ddirmygodd, ac ni
ffieiddiodd gystudd y tlawd ; ac ni
chuddiodd ei wyneb rhagddo : ond
" pan lefodd efe arno, efe a wran-
dawodd.
25 ""Fy mawl sydd o honot ti yn
y gynnulleidfa fawr : ^ fy adduned-
au a dalaf ger bron y rhai a'i hofn-
ant ef
26 "^Y tlodion a fwyttânt, ac a
ddiwellir : y rhai a geisiant jr Ar-
glwydd, a'i moliannant ef: eich
calon fydd byw yn dragywydd.
27 * HoU derfynau y ddaear a gof-
iant, ac a droant at yr Arglwydd :
a hoU dylwythau y cenhedloedd a
addolant ger dy fron di.
28 Canys eiddo yr Arglwydd yw
y deyrnas : ac efe sydd yn Uywodr-
aethu ym mhlitli y cenhedloedd.
29 Yr holl rai breision ar y ddaear
a fwyttânt, ac a addolant : ^ y rhai
a ddisgynant i'r Uwch, a ymgrym-
mant ger ei fron ef ; ac nid oes neb
a aU gadw yn fyw ei enaid ei hun.
i Deut. 32.
14.
Ps. 68. 30.
Ezec. 39.
18.
Amos 4. 1.
k Job 10. in.
Galar.2.16.
a 3. 46.
1 Job 23. Ifi.
» y wyt gar -
oedd.
m Galar. 4.
4.
•> Matt. 27.
â5.
Marc 15.24.
Luc 23. 33.
loan 19. 23,
37. a 20. 25.
o Luc 23. 27.
P Luc 2.3.3+.
loan 19.24.
1 1 Ps. 35. 17.
I 9 Heb. law.
2 Tim. 4.
17.
I Heb. 2. 12.
t loan 20.
17.
Rhuf.g.29.
u Heb. 5. 7.
I Ps. 35. 18.
y Ps. 116.
14.
z Lef. 7. 11,
12, 15, 16.
Ps. 69. 3^
Es. 65. 13.
« Ps. 2. 8.
a 72. 11.
a 86. 9.
b Rs. 26. 19.
Phil. 2. 10.
Hyder Dafydd ar ras Duw.
PSALMAU.
Ei weddi amfaddeuant.
« Pb. 87. 6.
d Edrych
Khiif. 3.
21,22.
« Esa. 40.
11.
Jer. 23. 4.
Ezec.34.23.
loan 10. 11.
1 Petr 2.25.
Dat. 7. 17.
b Phil. 4. 19.
2 Heb. llon-
yddwch.
c Ps. 5. 8.
a 31. 3.
d Job 3. 5.
a 10. 21, 22.
a 24. 17.
Ps. 44. 19.
« Ps. 3. 6.
alls. 6.
fPs.104.15.
SHeb.
braseaist.
•íHeb,
clros hir
ddyddiau.
1017.
a Exod. 9.
29. a 19. 5.
Deut.10.14.
Job 41. 11.
Ps. 50. 12.
1 Oor. 10.
26, 28.
b Job 38. 6.
Ps. 104. 5.
a 13Ü. G.
2 Petr 3. 5.
c Pb. 15. L
<iE8.33.15,
16.
« Ps. 27. 8.
S Neu, O
Dduw
Jacob.
30 Eu had a'i gwasanaetha ef:
'^cyfrifìr ef i'r Arglwydd yn gen-
hedlaeth.
31 Deuant, ac ^adroddant ei gyf-
iawnder ef i'r bobl a enir, mai efe a
wnaeth hy7i.
PSALJM XXIII.
Hyder Dafydd ar ras Duw.
Psalm Dafydd.
YR Arglwydd yw ^ fy Mugail ;
^ ni bydd eisieu arnaf
2 Efe a wna i mi orwedd mewn
porfeydd gwelltog : efe a'm ty wys
ger llaw y dyfroedd ^ tawel.
3 Efe a ddychwel fy enaid : " efe
a'm harwain ar hyd llwybrau cyf-
iawnder er mwyn ei enw.
4 le, pe rhodiwn ar hyd glyn *cys-
god angau, * nid ofnaf niwed : canys
yr ivyt ti gyd â mi ; dy wialen a'th
flEbn a'm cysurant.
5 ^Ti a arlwyi ford ger fy mron
y'ngŵydd fy ngwrthwynebwyr : ^ ir-
aist fy mhen âg oleAV ; fy phiol
sydd lawn.
6 Daioni a thrugaredd yn ddiau
a'm canlynant holl ddyddiau fy
mywyd : a phreswyliaf yn nhŷ yr
Arglwydd * yn dragy wydd.
PSALM XXIV.
1 Arglwyddiaetli Duw yn y hyd hwn. 3 Dinas-
yddion ei yshrydol deyrnas ef. 7 Cynghor
i'w dderbyn ef.
Psalm Dafydd.
EIDDO *yr Arglwydd y ddae-
ar, a'i chyflawnder ; y byd, ac a
breswylia ynddo.
2 ^ Canys efe a'i seiliodd ar y mor-
oedd, ac a'i sicrhaodd ar yr afonydd.
3 •'Pwy a esgyn i fynydd yr Ar-
glwydd? a phwy a saif yn ei le
sanctaidd ef ?
4 "^Y glân ei ddwylaw, a'r pur ei
galon; yr hwn ni ddyrchafodd ei
^ feddwl at wagedd, ac ni thyngodd
i dwyllo.
5 Efe a dderbyn fendith gan yr
Arglwydd, a chyfiawnder gan
Dduw ei iachawdwriaeth.
6 Dyma genhedlaeth y rhai a'i
ceisiant ef, y rhai *a geisiant dy
wyneb di, ^ 0 Jacob. Selah.
7 0 byi'th, dyrchefwch eich pen-
nau ; ac ymddyrchefwch, ddrysau
tragywyddol ; a Brenhin y gogon-
iant a ddaw i mewn.
8 Pwy yw y Brenhin gogoniant
hwn ? yr Arglwydd nerthol a chad-
arn, yr Arglwydd cadarn mewn
rhyfel.
661
9 0 byrth, dyrchefwch eich pen-
nau ; ac ymddyrchefwch, ddrysau
tragywyddol ; a Brenhin y gogon-
iant a ddaw i mewn.
10 Pwy yw y Brenhin gogoniant
hwn? AiiGLWYDD y lluoedd, efe yw
Brenhin y gogoniant. Selah.
PSALM XXV.
1 Hyder Dafydd yn ei weddi. 7 Y mae yn
gwedd'io am faddeuant pechodau, 16 ac am
gymmorth mewn trallod.
Psalm Dafydd.
ATTAT Hi, 0 Arglwydd, y dyrch-
J\. afaf fy enaid.
2 0 fy Nuw, ^'ynot ti yr ymddir-
iedais; na'm gwaradwydder ; ''na or-
foledded fy ngelynion arnaf
3 lë, na waradwydder neb sydd yn
disgwyl wrthyt ti : gwaradwydder y
rhai a droseddant heb achos.
4 "^Pâr i mi wybod dy ffyrdd, 0
Arglwydd : dysg i mi dy Iwybrau.
5 Tywys fi yn dy wirionedd, a
dysg fi : canys ti yw Duw fy iach-
awdwriaeth ; wrthyt ti y disgwyliaf
ar hyd y dydd.
6 Cofia, Arglwydd, *dy ^dostur-
iaethau, a'th drugareddau : canys
erioed y maent hwy.
7 Na chofia ^bechodau fy ieuengc-
tid, na'm camweddau : yn ol dy dru-
garedd meddwl di am danaf, er
mwyn dy ddaioni, Arglwydd.
8 Da ac uniawn yw yr Arglwydd :
o herwydd hynny y dysg efe bech-
aduriaid yn y ffordd.
9 Y rhai Uariaidd a hyffordda efe
mewn barn : a'i ffordd a ddysg efe
i'r rhai gostyngedig.
10 Holl Iwybrau yr Arglwydd
ydynt drugaredd a gwirionedd, i'r
rhai a gadwant ei gyfammod a'i
dystiolaethau ef.
11 Er mwyn dy enw, Arglwydd,
madden fy anwiredd : ^ canys mawr
yw.
12 Pa wr yw efe sydd yn oini yr
Arglwydd? efe a'i dysg ef yn y
ffordd a ddewiso.
13 Ei enaid ef a ^ erys mewn da-
ioni : ^ a'i had a etifedda y ddaear.
14 'Dirgelwch yr Arglwydd sydd
gyd a'r rhai a'i hofnant ef : a'i gyfam-
mod hefyd, * i'w cyfarAvyddo h wynt.
15 Fy llygaid sydd yn wastad ar
yr Arglwydd: canys efe a dd wg
fy nhraed allan o'r rhwyd.
16 Tro attaf, a thrugarhâ wrthyf :
canys unig a thlawd ydwyf.
17 Gofidiau fy nghalon a hel-
• Pa. Í
a 143
bPs.22.5.
a 31. 1.
a 34. 8.
Es. 28. 16.
a 49. 23.
Rhuf. 10.
11.
<: Ps. 13. 4.
d Exod. 33.
13.
Ps. 5. 8.
a 27. 11.
a 86. 11.
a ll'J.
a 143. 8, 10.
e Ps. 103.
17. a 106.1.
a 107. 1.
Jer. 33. 11.
2 Heb. ym,-
ysgaroedd.
t Job 13. 26.
a 20. 11.
Jer. 3. 25.
S Edrych
Khuí.5.2ü.
S Heb.
lettfia.
b Pa. 37. 11,
'iJ., 29.
iDiar.3.33.
Edrych
loan 7. 17.
a 15. 15.
i Heb. 4
heri, iddytit
wybod.
Dîniweidrwydd Dafydd.
PSALMAU.
Eiffydd y'ngallu Duiv,
b Ps. 7. 9.
a 17. 3.
a 66. 10.
a 139. 23.
Zech. 13. 9.
e Ps. 1. 1.
Jer.15. 17.
d Edrych
Exod. ^0.
19, '20.
Pb. 73. 13.
e Ps. 27. 4.
2 Neu, ia-
bernacl,
f Edrych
1 Sam. 25,
29.
Ps. 28. 3.
B Pa. 40. 2.
« Ps. 84. 11.
E3.60. 19,
20.
Mic. 7. 8.
aethwyd : dwg fi allan o'm cyfyng-
derau.
18 Gwel fy nghystudd a'm helbul,
a maddeu fy holl bechodau.
19 Edrych ar fy ngelynion ; eanys
amlliasant ; â chasineb traws hefyd
y'm casasant.
20 Cadw fy enaid, ac achub fi:
na'mgwarad^vydder; canys ymddir-
iedais ynot.
21 Cadwed peiŵithrwydd ac un-
iondeb fi : canys yr wyf yn disgwyl
wrthyt.
22 0 Ddtjw, gwared Israel o'i holl
gyfyugderau.
PSALM XXVI.
Dafydd yn cyrchu at Dduw, mewn liyder o'i
ddiniweidvwydd.
Psalm Dafydd,
ARN ^fì, Arglwydd; canys
rhodiais yn fy mheríFeith-
rwydd ; ymddiriedais hefyd yn yr
Arglwydd : am liynny ni lithraf
2 ^ Hola fi, Arglwydd, a phrawf
fi : chwilia fy arennau a'm calon.
3 Canys dy drugaredd sydd o flaen
fy Uygaid : ac mi a rodiais yn dy
wirionedd.
4 "^Nid eisteddais gyd â dynion
coegion ; a chyd â'r rhai trofaus
nid âf.
5 Caseais gynnulleidfa y drygion-
us ; a chyd â'r annuwiolion nid eis-
teddaf.
6 "^Golchaf fy nwylaw mewn di-
niweidrwydd : a'th allor, 0 Ar-
glwydd, a amgylchynaf :
7 I gyhoeddi â lief clodforedd, ac
i fynegi dy holl ryfeddodau,
8 Arglwydd, ^hofíais drigfan dy
dy, a lie ^ preswylfa dy ogoniant.
9 ^ISTa chasgl fy enaid gyd â phech-
aduriaid, na'm bywyd gyd â dynion
gwaedlyd :
10 Y rhai y mae ysgelerder yn eu
dwylaw, a'u deheulaw yn llawn
gwobrau.
11 Eithr mi a rodiaf yn fy mher-
ffeithrwydd : gwared fi, a thrugarhâ
wrthyf.
12 s Fy nhroed sydd yn sefyU ar yr
uniawn : yn y cynnulleidfaoedd fth
fendithiaf, 0 Arglwydd.
PSALM XXVII,
1 Dafydd yn attegu ei ffydd, trivy allu Daw,
4 trwy ei serch i wasanaeth Duw, 9 a thrioy
weddi.
Psalm Dafydd.
YR ^Arglwydd yw fy ngoleu-
ni a'm hiachawdwriaeth ; rhag
5^
pwy yr ofnaf? ''yi' Arglwydd yw
nerth fy mywyd; rhag pwy y dy-
chrynaf?
2 Pan nesaodd y rhai drygionus,
sef fy ngwrthwyneb^vyr a'm gelyn-
ion, i'm herbyn, i fwytta fy nghnawd,
hwy a dramgwyddasant ac a syrth-
iasant.
3 ''Pe gwersyllai Uu i'm herbyn,
nid ofaa fy nghalon : pe cyfodai cad
i'm herbyn, yn hyn mi a fyddaf
hyderus.
4 ^ Un peih a ddeisyfais i gan yr
Arglwydd, hynny a geisiaf; sef
caffael trigo yn nhŷ yr Arglwydd
holl ddyddiau fy mywyd, i edrych
*ar 2 brydferthwch yr Arglwydd,
ac i ymofyn yn ei deml.
5 Canys ^yn y dydd blin /m cudd-
ia o fewn ei babell : yn nirgelfa ei
babell y'm cuddia; ar graig y'm
cyfyd i.
6 Ac yn awr sy dyrcha efe fy
mhen goruwch fy ngelynion o'm
hamgylch : am hynny yr aberthaf
yn ei babeU ef ebyrth ^ gorfoledd ;
canaf, ie, canmolaf yr Arglwydd.
7 Clyw, 0 Arglwydd, fy llefer-
ydd pan lefwyf: trugarhâ hefyd
wrthyf, a gwrando arnaf.
8 Pan ddywedaist, ^ Ceisiwch fy
wyneb ; fy nghalon a ddywedodd
wrthyt, Dy wyneb a geisiaf, 0 Ar-
glwydd.
9 'Na chuddia dy wyneb oddi
wrthyf; na fwrw ymaith dy was
mewn sorriant : fy nghymmorth
fuost ; na ad fi, ac na wrthod fi, O
Dduw fy iachawdwriaeth.
10 ^ Pan yw fy nhad a'm mam yn
fy ngwrthod, yi* Arglwydd a'm
^ derbyn,
11 ' Dysg i mi dy íFordd, Arglwydd,
ac arwain fi ar hyd Uwybrau union-
deb, o herwydd fy ^ ngelynion,
12 Na ddyro fi i fynu i ewyUys fy
ngelynion : canys gau dystion, a
rhai a adroddant drawsder, a gyf-
odasant i'm herbyn,
13 Diffygiaswn, pe na chredaswn
weled daioni yr Arglwydd ""yn
nhir y rhai byw,
14 ° Disgwyl wrth yr Arglwydd :
ymwrola, ac efe a nertha dy gal-
on : disgwyl, meddaf, wrth yr Ar-
glwydd.
PSALM XXVIIL
1 Dafydd yn gweddto yn daer yn erhyn ei elyn-
ion ; 6 yn hendithio Duw, 9 ac yn gwedd'io
dros y bobl.
Psalm Dafydd.
b Ps, 118. 6.
ti Ps. 26. 8.
e Ps. 90. 17.
2 Neu,
hyfrijd-
wch.
f Ps. 31. 20.
a 83. 3.
a91. 1.
SHeb.
bloedd.
liPs.24.6,
a 105. 4.
i Ps. 69. 17.
kE3.49. 15,
< Heb. casgl.
1 Ps. 25. 4.
a 86. 11.
a 119. 33.
5 Heb.
iigwylwyr.
mPs.5C.13.
a 116. 9,
a 142. 5.
n Ps. 31. 24.
a 130. 5.
Es. 25. 9.
Hab, 2. 3.
Ei tveddi yn erbyn ei elynion.
PSALM AU. Yii annog eraill i glodfori Duw.
a Fs. 83. 1.
t Ts. 143, 7.
c Ps. 138. 2.
2Heb.
gafcll d)j
g.i/ssegr.
à Ps. 26. 9.
e Ps. 12. 2.
a 55. 21.
a C2. 4.
Jer. 9. 8.
f 2 Tim. 4.
14.
Dat. 18. C.
S Neu, un.
4Neu, íîÿìc-
odraetka.
a 1 Chron.
16. 28, 29.
Ps. 96. 7,
8,9.
* Neu, yn ei
hrydferlh
b Job 37.
4,5.
• Deut. 3. 0.
8 Noil, dÿrr
allan.
A RNAT ti, Arglwydd, y gwaedd-
XlL af ; fy nghraig, *na ddistawa
wrthyf: ''rhag, o thewi wrthyf, i
mi fod yn gyifelyb i rai yn disgyn
i'r pwU.
2 Ergly w lef fy ymbil pan waedd-
wyf arnat, pan ddyrchafwyf fy nwy-
law *= tu ag at ^ dy gafell sanctaidd.
3 *Na thyn fi gyd â'r annuwiolion,
a chyd â gweithredwyr anwiredd;
* y rhai a lefarant heddwch wrth eu
cymmydogion, a drwg yn eu calon.
4 'Dyro iddynt yn ol eu gweithred,
ac yn ol drygioni eu dychymmyg-
ion : dyro iddynt yn ol gweithred-
oedd eu dwj^law; tal iddynt eu
haeddedigaethau.
5 Am ^nad ystyriant weithredoedd
yr Arglwydd, na gwaith ei ddwy-
iaw ef, y dinystria efe hwynt, ac nis
adeilada hwynt.
6 Bendigedig/yciiZoyr Arglwydd :
canys clybu lef fy ngweddiau.
7 Yr Arglwydd yw fy nerth, a'm
tarian ; ynddo ef yr ymddiriedodd
fy nghalon, a myfi a gynnorthwy-
^vyd : o herwydd hyn y llawenych-
odd fy nghalon, ac ar fy nghân y
clodforaf ef.
8 Yr Arglwydd sydd nerth i'r
cyfryw ^rai, a chadernid iachawd-
wriaeth ei Ennoiniog yw efe.
9 Cadw dy bobl, a bendithia dy
etifeddiaeth : * portha hwynt hefyd,
a dyi-cha hwynt yn dragywydd.
PSALM XXIX.
1 Dafydd yn annog tywysogion i roi gogoniant
i Dduw : 3 0 herwydd ei fawr alia, 11 a'i
amddiffyn i'to hobl.
Psalm Dafydd.
MOESWCH "i'r Arglwydd, chwi
feibion cedyrn, moeswch i'r
Arglwydd ogoniant a nerth.
2 Moeswch i'r Arglwydd ogon-
iant ei enw : addolwch yr Ar-
glwydd '^ym mhrydferthwch ei
sancteiddr^vydd.
3 Lief yr Arglwydd sydd ar y
dyfroedd: *'Duw y gogoniant a
darana; yr Arglwydd sydd ar y
dyfroedd mawrion.
4 Lief yr Arglwydd sydd mewn
grym : lief yr Arglwydd sydd
mewn prydferthwch.
5 Lief yr Arglwydd sydd yn
dryllio y cedrwydd : le, dryllia yr
Arglwydd gedrv/ydd Libanus.
6 Efe a wna iddynt lammu fel Ho ;
Libanus a *=Sirion fel Uwdn unicorn.
7 Lief yr Arglwydd a ^wasgara y
fflammau tan.
8 Lief yr Arglwydd a wna i'r
anialwch * grynu : yr Arglwydd a
wna i anialwch Cades grynu.
9 Lief yr Arglwydd a wna '^i'r
ewigod lydnu, ac a ddynoetha y
coedydd : ac yn ei deml ^pawb a
draetha ei ogoniant e/.
10 Yr Arglwydd sydd yn eistedd
ar y llifeiriant ; i'e, * yr Arglwydd
a eistedd yn Frenhin yn dragy-
wydd.
11 Yr Arglwydd a ddyry nerth
i'w bobl : yr Arglwydd a fendithia
ei bobl â thangnefedd.
PSALM XXX.
1 Dafydd yn moli Duw am ei ymwared; 4 yn
annog eraill i'w glodfori, irrth weled fel yr
oedd Duw yn gwneulJiur ag ef.
Psalm neu G an 0 'gyssegriad tŷ Dafydd.
MAWRYGAF di, 0 Arglwydd :
canys dyrchefaist fi, ac ni la-
wenheaist fy ngelynion o'm plegid.
2 Arglwydd fy Nuw, llefais ar-
nat, a thithau a'm hiacheaist.
3 Arglwydd, *• dyrchefaist fy enaid
o'r bedd : cedwaist fi yn fyw, rhag
disgyn o honof i'r pwU.
4 '^Cenwch i'r Arglwydd, ei saint
ef; a chlodforwch wrth gofíadwr-
iaeth ei sancteiddrwydd ef.
5 Canys ^ennyd fechan y hydd yn
ei lid; yn ei foddlonrwydd y mae
by wyd : ^ dros brydnawn yr erys
wylofain, ac erbyn y bore y hydd
^ gorfoledd.
6 ^ Ac mi a ddywedais yn fy Uwydd-
iant, Ni'm syflir yn dragywydd.
7 O'tli ddaioni, Arglwydd, y go-
sodaist gryf der yn fy mynydd : ^cudd-
iaist dy wyneb, a bum helbulus.
8 Arnat ti, Arglwydd, y llefais,
ac â'r Arglwydd yr ymbiliais.
9 Pa fudd sydd yn fy ngwaed, pan
ddisgynwyf i'r fibs? «a glodfora y
11 well di? a fynega efe dy wirion-
edd?
10 Clyw, Arglwydd, a thrugar-
hâ wrthyf: Arglwydd, bydd gyn-
northwyAvr i mi
11 ^Ẃoaist fy ngalar yn Uawen-
ydd i mi: diosgaist fy sachwisg, a
gwregysaist fi â Uawenydd;
12 Fel y cano *fy ngogoniant i ti,
ac na thawo. O Arglwydd fy Nuw,
yn dragywyddol y'th foliannaf.
PSALM XXXL
1 Dafydd yn dangos ei ymddiried yn Nuio, ac
yn gofyn ei help ef; 7 yn ymlawenychu yn ei
drugaredd ef; 9 yn gweddto yn ei adfyd,
19 ac yn moliannu Duw am ei ddaioni.
* New,
ojldio.
d Job 39. 1,
2,3.
Neu, y
civblohoi
« Deut. 20.
5.
1042.
c 1 Chron.
16.4.
I'B. 97. 12.
d Pg. 103. 9.
Ks. 26. 20.
a 54. 7, 8.
2 Cor. 4. 17.
2 Heb.
yr hwyr.
3 Heb. can.
• Job 29. 18.
f Ps. 104.
29.
B Ps. 6. 5.
n 88. 11.
a U5. 17.
h 2 Sam. 6.
It.
Es. 61. 3.
* Iljiiny
} w, fy
nhafod,
neii, fy
enaid.
Kdrych
(îen. 49. 6
I'a. 16. 9.
a 57. 8.
Giveddi Dafydd yn ei adfyd.
PSALMAU.
Am, faddeuant pechodau.
6 Ps. 22. 5.
a 25. 2.
a 71. 1.
Es. 49. 23.
b Pb. 143. 1.
2Heb.
cadernid.
c Ps. 23. 3.
a 25. 11.
d Luc 23.
46.
A^t. 7. 59.
3 Jonah 2.8.
f P3. 4. 1.
18. 19.
e Ps. 6. T.
h Ps. 32. a.
a 102. 3.
1 Ps. 41. 8.
Es. 53. 4.
k .lob 19. 13.
Ps. 38. 11.
a 88. 8, 18.
IPs. 88. 4, 5.
«n Jer. 20.
10.
'-• Jer. G. 25.
a 20. 3.
Galar.2.22.
0 Kum. (i.
25,20.
Pb. 4. 6.
a ti7. 1.
P Ps. 25. 2.
<a 1 Sam. 2.
9.
I'r Pencerdd, Psalm Dafydd.
YNOT *ti, Arglwydd, yr ym-
ddiriedais : iia'm gwaradwydder
yn dragy wydd : *" gwared fi yn dy
gyfiawnder.
2 Gogrrydda dy glust attaf ; gwar-
ed fi ar frys : bydd i mi yn graig
^gadarn, yn dy amddiffyn i'm cadw.
3 Canys fy nghraig a'm castell
ydwyt : gan hynny " er mwyn dy
enw tywys fi, ac arwain fi.
4 Tyn fi allan o'r rhwyd a gudd-
iasant i mi : canys ti yw fy nerth.
5 ^ I'th law y gorchymynaf fy ys-
pryd : gwaredaist fi, 0 Arglwydd
Dduw y gwirionedd.
6 Caseais y rhai ®sydd jo. dal ar
ofer-wagedd : minnau a obeithiaf
yn yr Arglwydd.
7 Ymlawenhaf ac ymhyfrydaf yn
dy drugaredd : canys gwelaist fy
adfyd; adnabuost fy enaid mewn
cyfyngderau ;
8 Ac ni warchaeaist fi yn Haw y
gelyn; ond *^gosodaist fy nhraed
mewn ehangder.
9 Trugarhâ wrthyf, Arglwydd;
canys cyfyng yw arnaf: ^dadwin-
odd fy Uygad gan ofid, 'ie, fy enaid
a'm boL
10 Canys fy mywyd a ballodd gan
ofid, a'm bljmyddoedd gan ochain :
fy nerth a ballodd o herwydd fy an-
wiredd, ^ a'm hesgyrn a bydrasant.
11 'Yn wartlirudd yr ydwyf ym
mysg fy hull elynion, a hynny ^ yn
ddirfawr ym mysg fy nghymmydog-
ion; ac yn ddychryn i'r rhai a'm
hadwaenant : y rhai a'm gwelent
allan, a gilient oddi wrthyf.
12 ^Anghofiwyd fi fel un marw
allan o feddwl : yr ydwyf fel llestr
methedig.
13 "Canys clywais ogan llawer-
oedd; "dychryn oedd o bob parth:
pan gyd-ymgynghorasant yn fy er-
byn, y bwiiadasant fy nîeneidìo.
14 Ond mi a obeithiais ynot ti,
Arglwydd: dywedais, Fy Nuw
ydwyt.
15 Yn dy law di y mae fy amser-
au: gwared fi o law fy ngelynion,
ac oddi wrth fy erlidwyr.
16 "Llewyrcha dy wyneb ar dy
was : achub fi er mwyn dy dru-
garedd.
17 Arglwydd, Pna waradwydder
fi ; canys gelwais arnat : gwarad-
wydder yr annuwiolion, ^torrer
hwynt i'r bedd.
18 ''Gosteger y gwefiisau celwydd-
og, y rhai 'a ddywedant yn galed,
trwy falchder a diystyrwch, yn er-
byn y cyfiawn.
19 *Mor fawr yw dy ddaioni a rodd-
aist i gadw i'r sawl a'th ofnant ; ac
a wnaethost i'r rhai a ymddiriedant
ynot, ger bron meibion dynion i
20 "Cuddi hwynt yn nirgelfa dy
wyneb rhag balchder dynion : "" cudcu
hwynt mewn pabell rhag cynnen
tafodau.
21 Bendigedig fyddo yr Ar-
glwydd: canys ^dangosodd yn
rhyfedd ei garedigrAvydd i mi mewn
dinas ^gadarn.
22 Canys ''mi a ddywedais yn fy
ffrwst, *Fe'm bwriwyd allan o'th
olwg : er hynny ti a wrandewaist
lais fy ngweddiau pan lefais arnat.
23 ^Cerwch yr Arglwydd, ei holl
saint ef : yr Arglwydd a geidw y
ffyddloniaid, ac a dal yn ehelaeth
i'r neb a wna falchder.
24 *= Ym^vrolwch, ac efe a gryfhâ
eich calon, chwychwi oil y rhai yd-
ych yn gobeithio yn yr Arglwydd.
PSALM XXXIL
1 Ym maddeuant pechodau y mae dedwyddwch
yn sefyU. 3 Bod cyfaddef jpechodau yn es-
mwythâu ar y gydwyhod. 8 Addewidion
Diiw yn dioyn llawenydd.
Psalm Dafydd, *er athrawiaetli.
G'WYìí' ei fyd y neb *y madd-
enwyd ei drosedd, ac y cudd-
iwyd ei bechod.
2 Gwỳn ei fyd y dyn ni chyfrif yr
Arglwydd iddo anwiredd, ac ''ni
byddo dichell yn ei yspryd.
3 Tra y tewais, heneiddiodd fy es-
gyrn, gan fy rhuad ar hyd y dydd.
4 Canys trymhaodd dy law arnaf
ddydd a nos : fy irder a dröwyd yn
sychder haf Selah.
5 Addefais fy mhechod wrthyt,
a'm hanwiredd ni chuddiais : " dy-
wedais, Cyfíesaf yn fy erbyn fy hun
fy anwireddau i'r Arglwydd; a thi
a faddeuaist anwiredd fy mhechod.
Selah.
6 Am hyn ^ y gweddia pob duwiol
arnat ti yn ^yr amser y'th geflir: yn
ddiau yn llifeiriant dyfroedd mawr-
ion, ni chant nesâu atto ef.
7 ^ Ti ydwyt loches i mi ; cedwi fi
rhag ing : amgylchyni fi â chaniad-
au ymwared. Selah.
8 CyfarAvyddaf di, a dysgaf di yn
y fibrdd yr elych : a'm Uygad arnat
y'th gynghoraf
9 ^Na fyddwch fel march, neu fill,
heb ddeall: yr hwn y mae rhaid
•1 Sam. 2.
3.
Ps. 94. 4.
Judas 15.
t Es. 64. 4.
1 Cor. 2. S.
o Ps. 27. 5.
a 32. 7.
X Job 5. 21.
J Ps. 17. 7.
3 Neu,
gaerog.
Í 1 Sam. 2a.
26.
Ps. 116. 11.
a Es. 38. 11,
12.
Galar.3.54.
Jouah2. 4.
b Ps. 34. 9.
c Ps. 27. It
2 Heb.
Maachü.
a Ps. ho. 2.
Khuf. 4. 6,
7,8.
b loan 1. 47.
c Diar. 28.
13.
Es. 65. 24.
1 loaa 1. 9.
d Es. 55. 6.
loan 7. 34.
3 Hob.
amser
caffael.
0 Ps. 9. 9.
a 27. 6.
a 3L 20.
a 119. U4.
f Diar. 26. a
lago 3. 3.
Bod yn rhaid
PSALMAU.
moliannu Duio.
K Diar. 13.
21.
4 BiUa.
h Ps. 64. 10.
a bS. 3.
a Ps. 07. 12.
b Pa. 147. 1.
c Ps. 96. 1.
a 08. 1.
ft 144. 9.
Ka. 42. 10.
Unt. 5. 'J.
e Ps. 119.
64.
f Gen. 1. 6,
7.
Heb. U. .3.
2 Petr 3. 5.
s Gen. 2. 1.
h Job 20. 13.
i Gen. 1. 9.
Job 26. 10.
a 38. 8.
k Gc-n. 1. 3.
Ps. 148. 5.
1 Es. 19. 3.
n» Job 23.
Diar.19.21.
Es. 46. 10.
n Ps. 65. 4.
a 144. 15.
0 2 Chron.
16.9.
Job 2S. 24.
Ps. 11. 4.
a 14. ■_'.
attal ei en â genfjx, ac â ffi'wyn,
rhag ei ddynesâu attat
10 ^Gofidiau lawcr '^fydd i'r an-
miwiol: ond y neb a ymddiriedo
yn yr Arglwydd, trugaredd a'i
cylchyna ef.
11 Y rhai cyfiawn, ''byddwch la-
wen a hyfryd yn yr Arglwydd : a'r
rhai uniawn o galon oil, ccnwch yn
Uafar.
PSALM XXXIIL
1 Bod yn rhaid moliannu Duw, am ei ddaioni,
6 am ei alia, 12 am ei ragluniaeth. 20 Ar
Ddiiw y mae hyderu.
YMLAWENHEWCH, y rhai cyf-
ia^vn, ^yn yr Arglwydd: iY
rhai uniawn gweddus yw ^ mawl.
2 Molwch yr Arglwydd a'r del-
yn : cenwch iddo a'r nabl, ac Cir
degtant.
3 •= Cenwch iddo ganiad newydd:
cenwch yn gerddgar, yn soniarus.
4 Canys uniawn yw gair yr Ar-
glwydd ; a'i holl weithredoedd a
wnaed mewn fíyddlondeb.
5 ^ Efe a gar gyfiawnder a barn :
* o drugaredd yr Arglwydd y mae
y ddaear yn gyÍBawn.
6 ^Trwy air yr Arglwydd y
gwnaethpwyd y nefoedd ; a'u ^ holl
luoedd hwy ^trwy yspryd ei enau ef.
7 ' Casglu y mae efe ddyfroedd y
mor ynghyd raegis pentwr: y mae
yn rhoddi y dyinderoedd mewn
trysorau.
8 Ofned yr holl ddaear yr Ar-
glwydd : holl drigolion y byd ar-
swydant ef.
9 Canys ''efe a ddywedodd, ac
felly y bu : efe a orchymynodd, a
hynny a safodd
10 '^Yr Arglwydd sydd yn di-
ddymmu cynghor y cenhedloedd : y
mae efe yn diddymmu amcanion
pobloedd.
11 ™ Cynghor yr Arglwydd a saif
yn dragywydd ; meddyliau ei galon
o genhedlaeth i genhedlaeth.
12 " Gwỳn ei byd y genedl y mae
yr Arglwydd yn Dduw iddi ; a'r
bobl a ddetholodd efe yn etifedd-
iaeth iddo ei hun.
13 °Yr Arglwydd sydd yn edrych
i lawr o'r nefoedd : y mae jn gwel-
ed holl feibion dynion.
14 0 breswyl ei drigfa yr edrych
efe ar holl drigolion y ddaear.
15 Efe a gyd-luniodd eu calon
hwynt : efe a ddeall eu holl weith-
redoedd.
16 P Ni waredir brenhin gan liaws
Uu: ni ddiangc cadam trwy ei fawr
gryfder.
17 "iPeth ofer yw march i ym-
wared : ac nid achub efe neb trwy
ei fawr gryfder.
18 'Wele, y mae llygad yr Ar-
glwydd ar y rhai a'i hofnant ef,
se/ * ar y rhai a obeithiant yn ei
drugaredd ef ;
19 I waredu eu henaid rhag ang-
au, ac *i'w cadw yn iyw yn amser
newyn.
20 "Ein henaid sydd yn disgwyl
am yr Arglwydd: 'efe yw ein
porth a'n tarian.
21 Canys ynddo ef y Uawenycha
ein calon, o herwydd i ni obeithio
yn ei enw sanctaidd ef.
22 Bydded dy drugaredd, Ar-
glwydd, arnom ni, megis yr ydym
yn ymddiried ynot
PSALM XXXIV.
1 Da/ydd yn clodfori Duw, ac yn annog eraill
i wneuthur hynny, lorth a hrofasai efe. 8
Dedicydd yw y rhai sydd yn ymddiried yn
Nmv. 11 Cynghor i qfni Duw. 15 Ehagor-
fraint y cyfiawn.
Psalm Dafydcl, pan ne-widiodd efe ei wedd
0 flaen * Abimelech ; yr hvm. a'i gyrrodd
• ef ymaith, ac efe a ymada^Yodd.
BENDITHIAF *yr Arglwydd
bob amser : ei foliant fydd yn
fy ngenau yn wastad.
2 Yn yr Arglw^ydd y gorfoledda
rfy enaid: *'y rhai gostyngedig a
glywant hyn, ac a lawenychant.
3 Mawrygwch yr Arglwydd gyd
â mi ; a chyd-ddyrchafwn ei enw ef
4 Ceisiais yr Arglwydd, ac efe
a'm gwrandawodd ; gwaredodd fi
hefyd o'm holl ofn.
5 Edrychasant arno, a hwy a
oleuwyd ; a'u hwynebau ni chywil-
yddiwyd.
6 Y tlawd hwn a lefodd, a'r Ar-
glwydd a'z clybu, ac a'i gwared-
odd o'i holl drallodau.
7 Angel yr Arglwydd *" a gastella
o amgylch y rhai a'i hofnant ef, ac
a'u gwared hwynt.
8 ^Profwch, a gwelwch mor dda
yw yr Arglwydd : " gwŷn ei fyd y
gwr a ymddiriedo ynddo.
9 *^Oftiwch yr Arglwydd, ei saint
ef : canys nid oes eisieu ar y rhai
a'i hoftiant ef
10 ^Y mae eisieu a newyn ar y
llewod ieuaingc : ond y sawl a geis-
iant yr Arglwydd, ni bydd amynt
eisieu dim daioni.
11 Deuwch, blant, gwrandêwch
<> Pb, 147.
10.
Diar.21.31-
r .Tob 30. 7.
Ps. 34. 1.5.
lPetr3.lL'.
oPB.147.n.
» Job rx
Ps. 37
uPs. 62. 1,
6. a 130. 6.
X Ps 115. 9,
10, 11.
2 Achis^
1 Sam. 21.
13.
aEiih.5. 20.
1 Thess. 5.
18.
2 Thpss. 1.
3. a 2. 13.
b Ps. 110.
74. a 142. 7.
c Edrjcli
Gen. 32.
1,2.
2 Bren. 6.
17.
Zech. 9. 8.
<llPetr2.3.
e Ps. 2. 12.
r Ps. 31. 23.
6 .lob 4. 10,
IL
Wiagorfraint y cyjiawn.
PSALMAU. Dafydd yn achwyn ar ei elynion.
h 1 Petr 3.
10.
1 Ps. 37. 27.
Es. 1. 16,
17.
k Heb. 12.
14.
1 Job 36. 7.
Ps. 33. 18.
1 Petr 3. 12.
m Lef. 17.
10.
Jer. 44. IL
Amos 9. 4.
n Ps. 51. 17.
Es. 57. 15.
a 61. 1.
o 2 Tim. 3.
11, 12.
P loan 19.
36.
•î Ps. 94. 23.
SNeu,
fyddant
euog.
« Ps. 43. 1.
a. 119. 154.
Galar. 3.
58.
b nd. 26.
Ps. 40. 14,
15. a 70. 3.
e .lob 21. 18.
Ps. 1. 4.
Es. 29. 5.
Hos. 13. 3.
d Ps. 73. 18.
Jer. 23. 12.
arnaf : dysgaf i chwi ofn yr Ar-
GLWYDD.
12 ^ Pwy yw y gwr a chwennych
fywyd, ac a gar hir ddyddiau, i
weled daioni ?
13 Cadw dy dafod rhag drwg, a'th
wefusau rhag traethu twyll.
14 'Cilia oddi wrth ddrwg, a gwna
dda ; ^ ymgais â thangnefedd, a
dilyn hi.
15 'Llygaid yr Aeglwydd sydd
ar y cyfiawn : a'i glustiau sydd yn
agored iV Uefain hwynt.
16 "Wyneb yr Aeglwydd sydd
yn erbyn y rhai a wna ddrwg, i
dorri eu coffa oddi ar y ddaear.
17 Y rhai cyfiawn a lefant ; a'r
Aeglwydd a glyw, ac a'u gwared
o'u hoU drallodau.
18 ''Agos yw yr Aeglwydd at y
rhai dryUiedig o galon; ac efe a
geidw y rhai briwedig o yspryd.
19 ** Ami ddrygau a gaiff y cyf-
iawn : ond yr Aeglwydd a'i gwared
ef oddi wrthynt oil.
20 Efe a geidw ei holl esgym ef :
p ni thorrir un o honynt.
21 iDrygioni a ladd yr annuwiol :
a'r rhai a gasânt y cyfiawn, a ^ an-
rheithir.
22 Yr Aeglwydd a wared eneid-
iau ei weision : a'r rhai oil a ym-
ddiriedant ynddo ef, nid anrheithir
hwynt.
PSALM XXXV.
1 Dafydd yn gweddto am dd'iogelwch iddo ei
hun, a gwarth i'w elynion : 11 yn achwyn
rhag y cam a wnaent âg ef. 22 Äe wrth
hynny, yn annog Duw yn eu herhyn hwy.
Psalm Dafydd.
ADLETJ '■fy nadl, Aeglwydd,
yn erbyn y rhai a ddadleuant
I'm herbyn : ymladd a'r rhai a ym-
laddant â mi.
2 Ymafael yn y darian a'r astalch,
a chyfod i'm cymmorth.
3 Dwg allan y waywffon, ac argaea
yn erbyn fy erlidwyr : dywed wrth
fy enaid, Myfi yw dy iachawdwr-
iaeth.
4 ''Cywilyddier a gwaradwydder y
rhai a geisiant fy enaid : ymchwel-
er yn eu hoi a gwarthâer y sawl a
fwiiadant fy nrygu.
5 *=Byddant fel us o flaen y gwynt:
ac angel yr Aeglwydd yn eu her-
lid.
6 Bydded eu ffordd *yn dywyll-
wch ac yn llithrigfa : ac angel yr
Aeglwydd yn eu hymlid
7 Canys heb achos y cuddiasant
D
eu rhwyd i mi mewn pydew, yr
hwn heb achos a gloddiasant i'm
henaid.
8 Deued amo ddistryw ni wypo ;
*a'i rwyd yr hon a guddiodd, a'i
dalio : syrthied yn y distryw hwnnw.
9 A Uawenycha fy enaid 1 yn yr
Aeglwydd : efe a ymhyfryda yn ei
iachawdwriaeth ef
10 Ty holl esgyrn a ddywedant,
0 Aeglwydd, pwy sydd fel tydi,
yn gwaredu y tlawd rhag yr hwn a
fyddo trech nag ef ; y truan hefyd
a'r tlawd, rhag y neb a'i hyspeiUo ?
11 Tystion gau a gyfodasant: hol-
asant i mi yr hyn nis gwn oddi wrtho.
12 s Talasant i mi ddrwg dros dda,
i 2 yspeilio fy enaid.
13 A minnau, ^pan glafychent
hwy, oeddwn â'm gwisg o sachlen :
^gostyngais fy enaid âg ympryd,
a'm 'gweddi a ddychwelodd i'm
mynwes fy hun.
14 ^Ymddygais fel ^^e huasai yn
gyfaill, neu yn fi-awd i mi : ymos-
tyngais mewn galarwisg, fel un yn
galaru am e^ fam.
15 Ond ymlawenhasant hwy yn fy
^ adfyd i, ac ymgasglasant : ^ 'ie, ym-
gasglodd efryddion yn fy erbyn, ac
nis gwyddwn ; rhwygasant fi, ac ni
pheidient
16 Ym mysg y gwatwarwjr rhag-
rithiol mewn gwleddoedd, ^ysgyr-
nygasant eu dannedd arnaf.
17 Arglwydd, ""pa hyd yr edrychi
di ar liyn? gwared fy enaid rhag
eu distryw hwynt, "fy unig enaid
rhag y Uewod.
18 °Mi a'th glodforaf yn y gyn-
nulleidfa fawr : moliannaf di ym
mhlith pobl ^ lawer.
19 Na lawenychant o'm herwydd y
rhai sydd elynion i mi "^ heb achos :
y sawl Pa'm casânt yn ddiachos, nac
^ amneidiant â llygad.
20 Gan iiad ymddiddanant yn
dangnefeddus ; eithr dychymmyg-
ant eiriau dichellgar yn erbyn y \
rhai llonydd yn y tir.
21 Lledasant eu safn arnaf, gan 1
ddy wedyd, ' Ha, ha, gwelodd ein
llygad.
22 Gwelaist hyn, Aeglwydd: 'na
thaw dithau; nac ymbellhâ oddi
wrthyf, O Aeglwydd.
23 *Cyfod, a deffro i'm bam, sef
i'm dadl, fy Nuw a'm Harglwydd.
24 Barn fi, Aeglwydd fy Nuw,
yn ol dy gyfiawnder ; ac na lawen-
hânt o'm plegid.
Blin gyjlwr yr annuwiol.
PSALMAU.
Dafydd yn annog i amynedd.
8Heb.
enaid.
n ad. 4.
Ps. 40. li.
X Ps. 109.
20. a 132.
18.
7 Ps. 140. 4.
a Khuf. 3.
18.
b Deut. 29.
19.
Ps. 10. 3.
a 49. 18.
SHeb.
f gael.
S Heb. Vw
gasdu.
i Neu,
Gwagedd.
c Diar. 4.
]6.
Mic. 2. 1.
d Ps. 57. 10.
a 108. 4
5 Heb.
Duw.
e .Tob 11. í^.
Rbuf. iJ.
33
f Job 7.20.
1 Tim. 4.
10.
e Ruth 2.
12.
Ps. 17. 8.
6 Heb.
Meddwir,
neu,
Mwydir.
b Ps. 05. 4.
* Job 20. 17.
Dat. 22. 1.
25 Na ddywedant yn eu calon,
0 ein ^ gwỳnfyd : na ddywedant,
Llyngcasom ef.
26 " Cywilyddier a gwaradwydder
hwy i gyd, y rhai sydd lawen am
fy nrygfyd : " gwisger â gwarth ac
â chywilydd y rhai a ymfawiygant
i'm herbyiL
27 Caned a Uawenyched y rhai a
hoffant fy nghyfiawnder : dywedant
hefyd yn wastad, Mawryger yr Ar-
GLWYDD, y yr hwn a gar Iwyddiant
ei was.
28 Fy nhafod innau a lefara am
dy gyfiawnder a'ih. foliant ar hyd
y dydd.
PSALI»! XXXVL
1 Blin gyjlwr yr annuwiol. 5 Godidowgrwydd
trugaredd Duw. 10 Dafydd yn gwedd'io
am ffafr i hlant Duw.
I'r Pencerdd, Psalm Dafydd gwas yr
Aeglwtdd.
YMAE anwiredd yr annuwiol
yn dywedyd o fewn fy nghal-
on, *nad oes ofn Duw o flaen ei
lygaid ef.
2 0 herwydd * ymwenhieithio y
mae efe iddo ei liun yn ei olwg
ei hunan, ^nes cael ei anwiredd
2yn atgas.
3 Geiriau ei enau ydynt anwiredd
a thwyll : peidiodd â bod yn gall i
wneuthur daioni.
4 * *= Anwiredd a ddychymmyg efe
ar ei wely : efe a' i gesyd ei hun
ar ffordd nid yw dda; nid ffiaidd
ganddo ddrygionl
5 "^Dy drugaredd, Arglwydd,
sydd hyd y nefoedd, a'th wirionedd
hyd y cymmylau.
6 Fel mynyddoedd ^ cedyrn y mae
dy gyfiawnder ; ® dyfnder mawr yw
dy farnedigaethau : * dyn ac anifail
a gedwi di, Arglwydd.
7 Mor werthfawr yiv dy dmgar-
edd, 0 Dduw ! am hynny yr ym-
ddiried meibion dynion ^dan gys-
god dy adenydd.
8 *"' Llawn-ddigonir hwynt â bras-
der dy dy ; ac ' âg afon dy hyfryd-
wch y diodi hwynt.
9 Canys gyd â thi y mae ffynnon y
bywyd : yn dy oleuni di y gwelwn
oleuni.
10 Estyn dy drugaredd i'r rhai
a'th adwaenant, a'th gyfiawnder i'r
rhai uniawn o galon
11 Na ddeued troed balchder i'm
herbyn : na syfled Uaw yr annuw-
iol fi.
12 Yno y syrthiodd gweithwyr an-
wiredd : gwthiwyd hwynt i lawr,
ac ni allant gyfodl
PSALM XXXVII.
Dafydd yn annog i amynedd, ac i hyderu ar
Dduw, 0 herwydd y rhagor sydd rhwng ctjflwr
y duiviol a'r annuwiol.
Psalm Dafydd.
AC * ymddigia o her^vydd y rhai
drygionus, ac na chenfigenna
wrth y rhai a wnant anwiredd.
2 Canys yn ebrwydd y torrir hwynt
i'r Uawr fel glaswellt, ac y gwywant
fel gwyrdd-lysiau.
3 Gobeithia yn yr Arglwydd, a
gwna dda ; felly y trigi yn y tir, a
thi a borthir yn ddiau.
4 Ymddigi'ifa hefyd yn yr Ar-
glwydd ; ac efe a ddyry i ti ddy-
muniadau dy galon.
5 ''Treigla dy ifordd ar yr Ar-
glwydd, ac ymddiried ynddo ; ac
efe a'^ dwg i ben.
6 Efe a ddwg allan dy gyfiawnder
fel y goleuni, a'th farn " fel banner
dydd.
7 Distawa yn yr Arglwydd, a
disgwyl wrtho : nac ymddigia o
herwydd yr hwn a Iwyddo gan-
ddo ei íFordd, wrth y g^vr sydd yn
gwneuthur ei ddrwg amcanion.
8 Paid â digofaint, a gad ymaith
gynddaredd : ^ nac ymddigia er dim
i wneuthur drwg.
9 Canys torrir ymaith y drwg
ddynion : ond y rhai a ddisgwyliant
wrth yr Arglwydd, hwynt-hwy a
etifeddant y tir.
10 Canys etto ychydigyn, ac ni
welir yr annuwiol : a ^ thi a edrychi
am ei le ef, ac ni bydd dim o
bono.
11 ^Eithr y rhai gostyngedig a eti-
feddant y ddaear; ac a ymhyfryd-
ant gan liaws tangnefedd.
12 Yr annuwiol a amcana yn er-
byn y cyfiawn, ac ^a ysgyrnyga ei
ddannedd arno.
13 '^ Yr Arglwydd a chwardd am
ei ben ef : canys gwel fod ei ddydd
ar ddyfod.
14 Yr annuwioUon a dynnasant eu
cleddyf, ac a annelasant eu bwa, i
fwrw i lawr y tlawd a'r anghenog,
ac i ladd y rhai uniawTi eu ffordd,
15 ' Eu cleddyf a â yn eu calon eu
hunain, a'u bwäau a ddryllir.
16 Gwell yw yr ychydig sydd gan
y cyfiawn na mawr olud annuwiol-
ion lawer.
17 Canys ^ breichiau yr annuwiol-
ft Ps. 73. 3.
Diar. 23.
17. a 24. 1,
19.
b Ps. 55. 22.
Diar. 16. 3.
Mat. 6. 25.
Luc 12. 22.
1 Petr 5. 7.
c Job 11. 17.
d Ps. -3. 3.
Eph. 4. 26.
6 Job 7. 10.
a 20. 9.
E Ps. 35. 16.
kJobSS. 15.
Ps. 10. 15.
Ezec. 30.
21, (SiC.
ÖyflwT y duwiól a'r anmnvioL PSALMAU. Dafydd yn erfyn ar Dduw
s Job 5. 2i>.
Pa. 33. 19.
2Heb.
gwerih-
/awrowg-
rwydd.
m Ps. 112.
6,9.
SNeu,
ticrhä.
B Ps. 34. 19,
20. a 91. 12.
Diar. 24.
16.
2 Cor. i. 9.
o Job 15. 23.
Pb. 59. 15.
a 109. 10.
4IIeb.
Ar hyd y
dydd, neu.
Bob dydd.
V Ps. 112.
5,9.
q Fa. 3i. 14.
r Ps. 21. 10.
• Diar. 2. 21.
« Dei:t. fi. 6.
Ps. 40. 8.
a 119. 9a.
Es. 51. 7.
»Nen
gerdded-
iaid.
a Ps. 91. 8.
X Job 5. 3.
8 Neil, iiren
gwijradlaa
«n tyfu 0
hono ei
hun.
ion a dorrir : ond yr Arglwydd a
gynnal y rhai cyfiawn.
18 Yr Arglwydd a edwyn ddydd-
iau y rhai perffaith : a'u hetifedd-
iaeth hwy fydd yn dragywydd.
19 Nis gwaradwyddir hwy yn am-
ser drygiyd : ac ' yn amser neAvyn
y cant ddigon.
20 Eithr collir yr annuwioKon, a
gelynion yr Arglwydd fel ^bras-
der ŵyn a ddiflannant: yn fwg y
diflannant hwy.
21 Yr annuwiol a echwyna, ac ni
thai adref: ond y "'cyfìawn sydd
drugarog, ac yn rhoddi.
22 Canys y rhai a fendigo efe, a
etifeddant y tir; aV rhai a fell-
dithio efe, a dorrir ymaith.
23 Yr Arglwydd a ^fforddia
gerddediad gwi* da: a da fydd
ganddo ei íFordd ef.
24 °Er iddo gwympo, ni Iwyr-
fwrir ef i lawr : canys yr Arglwydd
sydd yn ei gynnal c/â'i law.
25 Mi a fÛm ieuangc, ac yr ydwyf
yn hen; etto ni welais y cyfiawn
wedi ei adu, na'i had " yn cardotta
bara.
26 ^PBob amser y mae efe yn
drugarog, ac yn rhoddi beuthyg ;
a'i had a fendithir.
27 "i Cilia di oddi wrth ddrwg, a
gwna dda ; a chyfannedda yn dra-
gywydd.
28 Canys yr Arglwydd a gar
fam, ac ni edy ei saint ; cedwir
hwynt yn dragywydd : ond "" had
yr annuwiol a dorrir ymaith.
29 " Y rhai cyfiawn a etifeddant y
ddaear, ac a breswyliant ynddi yn
dragywydd.
30 Genau y cyfiawn a iynega
ddoethineb, al dafod a draetha
fam.
31 *Deddf ei Dduw sydd yn ei
galon ef ; a'i ^ gamrau ni lithrant.
32 Yr annuwiol a wyha ar y cyf-
iawn, ac a gais ei ladd ef
33 Ni ad yr Arglwydd ef yn ei
law ef, ac ni ad ef yn euog pan ei
barner.
34 Gobeitliia yn yr Arglwydd, a
chadw ei ffordd ef, ac efe a'th
ddyrchafa fel yr etifeddech y tir:
''pan ddifether yr annuwiolion, ti
a'i gweli.
35 ^- Gwelais yr annuwiol yn gad-
arn, ac yn frigog fel ^y lawryf
gwyrdd.
36 Er hynny efe a aeth ymaith,
ac wele, nid oedd mwy o hono :
a mi ai ceisiais, ac nid oedd i w
gael.
37 Ystyr y perflfaith, ac edrych ar
yi' uniawn: canys diwedd y g-wr
hwnnw fydd tangnefedd.
38 Ond y troseddwyr a gyd-ddis-
try^vir : diwedd yr annuwiolion a
dorrir ymaith.
39 A iachawdwriaeth y cyfia^vn
sydd oddi Avrth yr Arglwydd : efe
yw eu nerth yn amser trallod.
40 yA'r Arglwydd a'u cymmorth
hwynt, ac a'u gwared : efe a'u gwar-
ed hwynt rhag yr annuwiolion, ac
a'u ceidw hwynt, am iddynt ym-
ddiried ynddo.
PSALM XXXVIII.
Dafydd yn erfyn ar Dduw dosturio wrth ei
dostur gyjlwr ef.
Psalm Dafydd, • er coffa.
A RGL^VYDD, na ^ cherydda fi yn
jLJL dy lid : ac na chospa fi yn dy
ddigUonedd.
2 Canys ''y mae dy saethau y^nglŷn
ynof, a'th law yn drom arnaf
3 Nid oes iechyd yn iy nghnawd,
0 herwydd dy ddigUonedd ; ^ ac nid
oes heddwch i'm hesgym, oblegid
fy mhechod.
4 Canys ^fy nghamweddau a aeth-
ant dros fy mhen : megis baich
trwm y maent yn rhy drwm i mi
5 Fy nghleisiau a bydrasant ac a
lygrasant, gan fy ynfydr^^^dd.
6 Crymmwyd a darostyng^vyd fi
yn ddirfawr : ^beunydd yr ydwyf
yn myned yn alarus.
7 Canys fy Iwynau a lanwyd o
^eìáá-glwyj; ac nid oes iechyd yn
iy nghnawd
8 Gwanhawyd, a dryUiwyd fi yn
dra-mawr : ^ rhuais gan aflonydd-
wch fy nghalon.
9 O'th flaen di, Arglwydd, y mae
fyhoU ddymuniad; ac ni chuddiwyd
fy uchenaid oddi wrthyt.
10 Fy nghalon sydd yn llammu ;
fy nerth a'm gadawodd; a ''Uew-
yrch fy Uygaid nid yw chwaith
gennyf
11 'Fy ngharedigion a'm cyfeillion
^a safent oddi ar gyfer fy ^mhla;
a'm ^ cyfneseifiaid a safent o hirbell.
12 Y rhai hefyd a geisient fy ein-
ioes, a osodasant faglau ; a'r rhai a
geisient fy niwed, a draethent an-
wireddau, ac a ddychymmygent
ddichellion ar hyd y dydd.
13 A ' minnau fel byddar ni chly wn ;
eithr ™ oeddwn fel mudan heb agor-
yd ei enau.
J Es. 31. 5.
»P3.70.tit!.
b Ps. 6. L
c Job 6. 4.
d Ps. 6. 2.
e Ezra 9. 6.
Ps. 40. 12.
'Job 30. 28.
Ps. 35. 14.
a 42. 9.
a 43. 2.
s J.ib 3. 2 1.
Es. ôy. 11.
t Ps. 6. T.
a 88. 9.
I Ps. 31. 11.
k Luc 10.
31, 32.
a Heb.
nyrnod.
SNeu, cÿm-
mvjdogion.
I Edrych
2 Sam. 16.
10.
•a Ps. 39. 2,
dosturio wrth ei gyjlwr.
PSALMAU. TJfudd-dod yn ivell nag aberth.
Í Nea,
atUhi.
n Ps. 35. 15.
0 Ps. 35 12.
P Edrvch
1 loan 3.
12.
1 Petr a
13.
a 1 Chron.
16. 41.
a 25. 1.
Ps. 62,
a 77, titl.
b Pa. 90. 12.
a 119. 84.
2 Neil.
morfreuol
jdwyf.
c Pa. 90. 4.
dad. 11.
Ps. 62. 9.
-.1 144. 4.
3 Heb. weili
j/msefydlu.
^lleb.eî'íîtn.
e Job 27. 17.
Preg.2.1S,
21, -M.
a 5. 14.
f.Iob40.4,
6,
Fs. 38. 13.
14 Felly yr oeddwn fel gwr ni
chlywai, ac heb argyhoeddion yn ei
enau.
15 O herwydd i mi obeitliio ynot,
Arglwydd; ti, Arglwydd fy Nuw,
a ^wrandewi.
16 Canys dywedais, Chvrando fi,
rhag Uawenychu o lionynt i'm her-
byn : pan lithrai fy nhroed, ym-
fawrygent i'm herbyn.
17 Canys parod ivyf i ° gloffi, a'm
dolur sydd ger fy mron yn wastad.
18 Diau y mynegaf fy anwir-
edd, ac y pryderaf o herwydd fy
mhechod.
19 Ac y mae fy ngelynion yn fyw,
ac yn gedyrn: amlhawyd hefyd y
rhai a'm casânt ar gam.
20 A'r rhai °a dalant ddrwg dros
dda, a'm gwrth>\7nebant ; ^am fy
mod yn dilyn daioni.
21 Na ad fi, 0 Arglwydd: fy
Nuw, nac ymbellha oddi wrthyf.
22 Brysia i'm cymmorth, 0 Ar-
glwydd fy iachawd^vriaeth.
PSALM XXXIX.
1 Gofal Bafydd am ei feddyliau : 4 ystyried
fyrred ac ofered oes dyn : 7 parch barned-
igaethau Duw, 10 a gweddi, yn ffrwyno ei
ann'ioddefgarwch ef.
Psalm Dafydd i'r Pencerdd, sef i • Jeduthun.
DYWEDAIS, Cadwaf fy ffyrdd,
rhag pechu a'm tafod : cadwaf
ffrwyn yn fy ngenau, tra fyddo yr
annuwiol yn fy ngolwg.
2 Tewais yn ddistaw, 'ie, tewais â
daioni ; a'm dolur a gyffrodd,
3 Gwresogodd fy nghalon o'm
mewn : tra yr oeddwn yn myfyrio,
ennynodd tan, ct mi a leferais a'm
tafod.
4 Arglwydd, ^ par i mi wybod fy
niwedd, a pheth yw mesur fy nydd-
iau ; fel y gwypwyf ^ o ba oedran y
by dda/ Û,
5 Wele, gwTiaethost fy nyddiau
fel dyrnfedd; '^a'm heinioes sydd
megis diddym yn dy olwg di :
•^dîau mai cwbl wagedd yw pob
dyn, pan fo ^ ar y goreu. Selah.
6 Dyn yn ddiau sydd yn rhodio
mewn ^ cysgod, ac yn ymdrafferthu
yn ofer : ^ efe a dyrra olud, ac nis
gŵyr pwy a'i casgl.
7 Ac yn awr beth a ddisgwyliaf,
O Arglwydd? fy ngobaith sydd
ynot ti.
8 Gwared fi o'm hoU gamweddau ;
ac na osod fi yn waradwydd i'r
ynfyd.
9 ^Euthum yn fud, ac nid agorais
fy ngenau: canys ti a wiiaethost
hyn.
10 s Tyn dy bla oddi wrthyf : gan
^ ddyrnod dy law y darfum i.
11 Pan gospit ddyn â cheryddon
am anwiredd, ^ ^ dattodit fel gwyfyn
ei ardderchowgrwydd ef : * gMagedd
yn ddiau yiu pob dyn. Selah.
12 Gwrando fy ngweddi, Ar-
glwydd, a chlyw fy lief; na thaw
wrth fy wylofain : canys ^ ymdeith-
ydd ydwyfgyd â thi, ac aUtud, 'fel
fy hoU dadau.
13 "Paid â mi, fel y cryfhawyf cyn
fy myned, ac na byddwyf mwy.
PSALM XL.
1 Y lies sydd o hyderu ar Dduw. 6 Ufudd-
dod yw yr aberth goreu. 11 Drygau Da/ydd
yn peri iddo weddto yn daerach.
I'r Pencerdd, Psalm Dafydd.
DISGWYLIAIS 2yn ddyfal am
yr Arglwydd ; ac efe a ym-
ostyngodd attaf, ac a glybu fy Uef-
ain.
2 Cyfododd fi hefyd o'r pydew
^erchyll, allan o'r ^pridd tomlyd;
ac a osododd fy nhraed^ ar graig,
gan hwylio fy ngherddediad.
3 A rhoddodd yn fy ngenau ganiad
newydd o foliant i'n Duw ni : Ra-
wer a welant hyn, ac a ofnant, ac a
ymddiriedant yn yr Arglwydd.
4 Gwỳn ei fyd y gwr a osodo yr
Arglwydd yn ymddiried iddo ; ac
ni tliry at feilchion, nac at y rhai a
ŵyrant at gelwydd.
5 ^ liiosog y gwnaethost ti, 0 Ar-
glwydd fy Nuw, dy ryfeddodau,
a'th amcanion tu ag attorn : ni ellir
yn drefnus eu cyfrif hwynt i ti : pe
mynegwn, a phe traethwn hwynt,
amlach ydynt nag y gellir eu rhifo.
6 "Aberth ac offi-wm nid ewyll-
ysiaist; *agoraist fy nghlustiau :
poeth-offrwm a phech-aberth nis
gofynaist.
7 Yna y dywedais, Wele yr ydwyf
yn dyfod : ^ yn rhol y llyfr yr ysgrif-
enwyd am danaf
8 ^ Da gennyf wneuthur dy ewyll-
ys, 0 fy Nuw : " a'th gyfraith sydd
*^ o fewn fy nghalon.
9 'Pregethais gyfiawnder yn y
gynnuUeidfa fawr : wele, nid attel-
iais fy ngwefusau ; ti, Arglwydd,
a'i gwyddost.
10 Ni chuddiais dy gyfiawnder o
fewn fy nghalon ; traethais dy íiỳdd-
loneb, a'th iachawdwriaeth : ni chel-
ais dy drugaredd na'th wirionedd
yn y gynnuUeidfa liosog.
5 Job 0. 34.
a 13. 21.
SHeb.
frwydr.
6 Heb.
toddit.
h Job 4. 19.
a 13. 28.
Es. 50. 9.
Hos. 5. 12.
lad. 5.
kLef.25.
23.
1 Chron.
29. 15.
Ps. 119. 19.
2 Cor. ft. 6.
Heb. 11.
13.
1 Petr 1.
17. a 2. 11.
lGen.4î. 9.
m Job 10.
20, 21.
a 14. 5, C.
2 Heb. gan
ddisgwyl.
3 Heb.
Irwst.
» Ps. 69. 2.
b Job 5. 9.
a 9. 10.
Ps. 71. 15.
a 92. 5.
a 139. 6,
17.
c 1 Sam. 15.
22.
Ps. 50. 8.
a 51. 16.
Eb. 1. 11.
a (jO. 3.
Hos. 6. 6.
Matt. 12. 7.
Heb. 10. 5.
iHeb.
cloddiaist.
5 Neu, ym
mhlyg.
d Ps. 119.
16, 24, 27,
92.
Rhuf.7. 22.
e Ps. 37. 31.
Jer. 31. 33.
2 Cor. 3. 3.
8 Heb.
y'nghanol
fy ymys-
garoedd.
f Ps. 35. 18.
Gofal Diiw dros y tlawd.
PSALMAU.
Goglud Dafydd ar Dduw.
S Ps. 43. 3.
a 57. 3.
a 61. 7.
7Heb.
i/'m gwrlh-
ododdfy
nghalon.
i Ps. 73. 26.
k Ps. 70. 1,
&c.
1 Ps. 35. 4,
26. a 70. 3.
a 71. 13.
» Diar. 14.
21.
2 Neu, y
llesg, neu,
y claf.
SHeb.
nydd
drwg.
B Heb. Peth
frfall,
neu,BelmL
11 Tithau, Arglwypd, nac attal
dy drugareddau oddi wrtliyf :
s cadwed dj drugaredd a'th wirion-
edd fi byth.
12 Canys drygau annifeiriol a'm
cylchynasant o amgylch : ^ fy
mhechodau a'm daliasant, fel na
allwn edrych i fyiiu : amlach ydynt
na gwallt fy mlien ; am hynny '^ ' y
pallodd fy nghalon gennyf.
13 ^ Rhynged bodd i ti, Ar-
GLWYDD, fy ngwaredu: brysia,
Arglwydd, i'm cymmorth.
14 ^ Cyd-gy wilyddier a gwarad-
wydder y rhai a geisiant fy einioes
i'w difetha ; gyrrer yn eu liol a
chywilyddier y rhai a ewyUysiant
i mi ddrwg.
15 Anrheithier hwyiit yn wobr am
eu gwaradwydd, y rhai a ddywed-
ant wrthyf, Ha, ha.
16 Llawenyched ac ymhyfryded
ynot ti y rhai oil a'th geisiant : dy-
weded y rhai a garant dy iachawd-
wriaeth bob amser, Mawi'yger yr
Arglwydd.
17 Ond yr wyfû yn dlawd ac yn
anghenus; etto yr Arglwydd a
feddwl am danaf : fy nghymmorth
a'm gwaredydd ydivyt ti ; fy Nuw,
na hir drig.
PSALM XLI.
1 Gofal Dtiio dros y ilaicd. 4 Dafydd yn
cwyno rhag brad ei elynion ; 10 yn cilio at
Dduw am gymmorth.
I'r Pencerdd, Psalm Dafydd.
GWYN *ei fyd a ystyi-ia wrth
2y tlawd: yr Arglwydd a'i
gwared ef yn ^ amser adfyd.
2 Yr Arglwydd a'i ceidw, ac a'i
bywhâ; gwỳnfydedig fydd ar y
ddaear : na ddod dithau ef wrth
ewyllys ei elynioa
3 Yr Arglwydd a'i nertha ef ar
ei glaf wely : * cy weiri ei hoU wely
ef yn ei glefyd.
4 Mi a ddywedais, Arglwydd,
trugarhâ wrthyf : iachâ fy enaid ;
canys pechais i'th erbyn.
5 Fy ngelynion a lefarant ddrwg
am danaf, gan ddywedyd. Pa bryd
y bydd efe farw, ac y derfydd am
ei enw ef ?
6 Ac OS daw Urn hedrych, efe a
ddywed gelwydd ; ei galon a gasgl
atti anwiredd : pan el allan, efe a'^
traetha.
7 Fy hoU gaseion a gyd-hustyng-
ant i'm herbyn : yn fy erbjn y dy-
chymmygant ddrwg i mi.
8 ^Aflwydd, meddant, a lŷn
wrtho : a chan ei fod yn gorwedd,
ni chyfyd mwy.
9 ^ Hefyd y gwr oedd ^ anwyl gen-
nyf, yr hwn yr ymddiriedais iddo,
"ac Q. fwyttaodd fy mara, a ''ddyrch-
afodd ei sawdl i'm herbyn.
10 Eithr ti, Arglwydd, trugarhâ
wrthyf; a chyfod fi, fel y talwyf
iddynt.
11 Wrth hyn y gwn hoffi o honot
fi, am na chaifí^ fy ngelyn orfoleddu
i'm herbyn.
12 Ond am danaf fi, yn fy mher-
fíeithrwydd y'm cynheli, ac y'm
gosodi ger dy fron yn dragywydd.
13 Benáìgeàig /yddo Arglwydd
Dduw Israel, o dragywyddoldeb a
hyd dragywyddoldeb. Amen, ac
Amen.
PSALM XLIL
1 Zel Dafydd i wedd'io Daw yn ei deml. 5 T
mae yn cynhyrfu ei enaid i roi ei oglud ar
Dduw.
I'r Pencerdd, ' Maschil, i feibion " Corah.
FEL y brefa yr hydd am yr afon-
ydd dyfroedd, felly yr hiraetha
fy enaid am danat ti, 0 Dduw.
2 ^Sychedig yw fy enaid am
Dduw, am •= y Duw byw : pa bryd
y deuaf ac yr ymddangosaf ger
bron Duw?
3 "^Fy nagrau oedd fwyd i mi
ddydd a nos, ^ tra dywedant wrthyf
bob dydd, Pa le y mae dy Dduw ?
4 ^TywaUtwn fy enaid ynof, pan
gofiwn hynny : canys aethwn gyd
â'r gynnuUeidfa, ^cerddwn gyd â
hwynt 1 dy Dduw, mewn sain can
a moliant, fel tyrfa yn cadw gwyl.
5 ^ Paham, fy enaid, ^ y'th ddaros-
tyngir, ac yr ymderfysgi ynof? go-
beithia yn Nuw: oblegid molian-
naf ef etto, * am iachawdwriaeth ei
wynebprydL
6 Fy Nuw, fy enaid a ymddaros-
twng ynof : am hynny y cofiaf di, o
dir yi* lorddonen, a'r Hermoniaid,
^ o fryn Misar.
7 'Dyfnder a eilw ar ddyfnder,
wrth swn dy bistylloedd di: ^dy
hoU donnau a'th lifeiriaint a aeth-
ant drosof fi.
8 Etto yi- Arglwydd 'a orchy-
myn ei drugaredd liw dydd, a'i
gan fydd gyd â mi " liw nos ; sef
gweddi ar Dduw fy einioes.
9 Dywedaf wrth Dduw fy nghraig,
Paham yr anghofiaist fi ? paham "^ y
rhodiaf yn alarus trw orthrymder
y gelyn?
10 Megis â ^ chleddyf yn fy esgym
Yr eglwys yn cwyno
PSALMAU.
rhag ei drygfryd.
o ad. 3,
Joel 2. 17.
Mic. 7. 1Ü.
1023.
b Ps. 40. 11.
a 57. 3.
c Pa, 42. 5,
11.
a Exod. 15,
17.
Ps. 78. 55.
a 80. 8.
2 gyrraist
ymailh.
b Deut. 8,
17.
Jos. 24. 12.
c Deut. 4.
37.
<1 Pa. 74. 12.
y mae fy ngwrthwynebwyr yn fy
ngwaradwyddo, ° pan ddywedant
wrthyf bob dydd, Pa le y mae dy
Dduw ?
11 Paham y'th ddarostyngir, fy
enaid? a phaham y terfysgi ynof?
ymddiried yn Nuw: canys etto y
moliannaf ef, se/iachawdwriaeth fy
wyneb, am Duw.
PSALM XLIIL
1 Dafydd yn gweddto am gael ei ddwyn dra-
chefn i'r deml ; ac yn addaw gwasanaeihu
Duw yn Hawen : 5 yn cynhyr/u ei enaid i
ymddiried yn Nuw.
ARN fi, 0 Dduw, a dadleu fy
nadl yn erbyn y genhedlaeth
annlirugarog : gwared fi rhag y
dyn twyllodrus ac anghyfiawn.
2 Canys ti yw Duw fy nerth : pa-
ham y'm bwri ymaith? "paham yr
âf yn alarus trwy orthrymder y
gelyn?
3 ''Anfon dy oleuni a'th wirion-
edd : tywysant hwy fi ; ac arwein-
iant fi i fynydd dy sancteiddrwydd,
ac i'th bebyll.
4 Yna yr âf at allor Duw, at
Dduw hyfrydwch fy ngorfoledd ;
a mi a'th foliannaf ar y delyn, O
Dpuw, fy Nuw.
5 *= Paham y'th ddarostyngir, fy
enaid? a phaham y terfysgi ynof ?
gobeithia yn Nuw; canys etto y
moKannaf ef, se/iachawdwriaeth fy
wyneb, a'm Duw.
PSALM XLIV.
1 Yr eglwys, wrth gofio daioni Duw tu ag atti
dr hlaen, 7 yn cwyno rhag ei drygfyd pre-
sennol ; 17 yn dangos ei phurdeb, 24 ac yn
gwedd'io yn ddifrif am gymmorth.
I'r Pencerdd, i feibion Corah, Maschil.
DUW, cfywsom â'n clustiau, ein
tadau a fynegasant i m, y
weithred a wnaethost yn eu hamser
hwynt, yn y dyddiau gynt
2 ^Ti a'th law a yrraist allan y
cenhedloedd, ac a'u plennaist hwy-
thau ; ti a ddrygaist y bobloedd,
ac a'u ^ cynnyddaist hwy than.
3 Canys ^ nid a'u cleddyf eu hun y
goresgynasant y tir, nid eu braich
a barodd iachawdwriaeth iddynt ;
eithr dy ddeheulaw di, a'th fraich,
a llewyrch dy wyneb, *" o herwydd i
ti eu hoffi hwynt.
4 "^Ti, Dduw, yw fy Mrenhin:
gorchymyn iachawdwriaeth i Jacob.
5 Ynot ti y cilgwthiwn ni ein gel-
ynion : yn dy enw di y sathrwn y
rhai a gyfodant i'n herbyn.
661
6 O herwydd ®nid yn fy mwa
yr ymddiriedaf; nid fy nghleddyf
chwaith a'm hachub.
7 Eithr ti a'n hachubaist ni oddi
wrth ein gwrthwynebwyr, ac a Ava-
radwyddaist ein caseion.
8 Yn Nuw yr ymfíì-ostiwn trwy y
dydd ; a ni a glodforwn dy enw yn
dragywydd. Selah.
9 Ond Hi a'n bwriaist ni ymaith,
ac a'n gwaradwyddaist ; ac nid wyt
yn myned allan gyd â'n lluoedd.
10 Gwnaethost i ni droi yn ol oddi
wrth y gelyn : a'n caseion a an-
rheithiasant iddynt eu hun.
11 ^Rhoddaist ni fel defaid i'w
bwytta ; a gwasgeraist ni ym mysg
y cenhedloedd.
12 ^ Gwerthaist dy bobl heb ^ elw,
ac ni chwanegaist dy olud o'u
gwerth hwynt.
13 ' Gosodaist ni yn warthrudd i'n
cymmydogion, yn watwargerdd ac
yn wawd i'r rhai ydynt o'n ham-
gylch.
14 ''Gosodaist ni yn ddiareb ym
mysg y cenhedloedd, ^yn rhai i ys-
gwyd pen amynt ym mysg y bobl-
oedd.
15 Fy ngwarthrudd sydd beunydd
ger fy mron, a chywilydd fy wyneb
a'm tôdd :
16 Gan lais y gwarthruddwr a'r
cablwr; o herwydd ™y gelyn a'r
ymddialwr.
17 Hyn oil a ddaeth amom ; etto
ni'th anghofiasom di, ac ni buom
anflfyddlawn yn dy gyfammod.
18 Ni throdd ein calon yn ei hoi,
ac nid aeth ein cerddediad allan
o'th Iwybr di ;
19 Er i ti ein euro yn "nhrigfa
dreigiau, a thoi drosom â " chysgod
angau.
20 Os anghofiasom enw ein Duw,
neu Pestyn ein dwylaw at Dduw
dieithr :
21 1 0ni chwilia Duw hyn allan ?
canys efe a ŵyr ddirgeloedd y galon.
22 le, 'er dy fwyn di y'n lleddir
beunydd ; cyfrifir ni fel defaid i'w
Uadd.
23 ' Defíro, paham y cysgi, 0 Ar-
glwydd ? cyfod, na fwrw ni ymaith
yn dragywydd.
24 Paham y cuddi dy wyneb ? ac
yr anghofi ein cystudd a'n gor-
thrymder ?
25 Canys ' gostyngwyd ein henaid
i'r llwch : glynodd ein bol wrth y
ddaear.
e Pb. 33. 16.
t Ps. 60. 1,
10. a 74. L
a 89. 38.
a 108. 11.
g Rhuf. 8.
36.
h Es. 52. 3,
4.
Jer.l5. 13.
3 Heb. olud.
1 Deut. 28.
37.
Ps. 79. 4.
a 80. 6.
k Jer. 24. 9.
1 2 Bren. 19.
21.
Job 16. 4.
Ps. 22. 7.
m Ps. 8, 2.
n Es. 34. 13.
a 35. 7.
o Ps. 23. 4.
P Job 11.13.
Ps. 68. 31.
qjobSl.H.
r Khuf. 8.
36.
» Ps. 7. 6.
a 3.5. 23,
a 59. 4, 5.
a 78. 65.
t Ps. 119.
25.
Mawrhydi teyrnas Crist.
PSALMAU.
Hyder yr eglwys yn Nuw.
» Ps. 69,
a 80, titl.
2 Neu,
Athraw-
iaefh.
S Heb. Mae
fy nghalon
7jn berwi
dllan beth
da.
b Eb. 49. 2.
Heb. 4. 12.
D)t. 1. 16.
a 19. 15.
4 Heb.
lltoydda,
marclioga.
c Ps. 93. 2.
Heb. 1. 8.
f Edrych
1 Bren. 2.
19.
B Eciiych
Deut. 21.
13.
.1 Ps. 9q. 6.
Es. 54. 6.
i Ps. 22. 29.
11 72. 10.
Es. 49. 23.
t Dat. 19.
7,8.
1 Can. 1. 4.
26 Cyfod yn gynnorthwy i ni, a
gwared ni er mwyn dy drugaredd.
PSALM XLV.
1 Mawrhydi a rhad hrenliiniaeth Crist. 10
Dijledswydd yr eglwys, a'r hudd sydd o
hynny.
I'r Pencerdd *ar Sosannira, i feibion Corah,
^Maschil, Can cariadau.
3 rpRAETHA fy nghalon beth da :
JL dywedyd yr ydwyf y pethau a
wneuthum i'r brenhin : fy nhafod
sydd bin ysgrifenydd buan.
2 Teccach ydwyt na meibion
dynion : tywalltwyd gras ar dy
wefusau: o herwydd hynny y'th
fendithiodd Duw yn dragyAvydd.
3 Gwregysa dy ''gleddyf ar dy
glun, 0 Gadarn, â'th ogoniant a'th
harddwch.
4 Ac yn dy harddwch ^ marchoga
yn llwyddiannus, o herwydd gwir-
ionedd, a lledneisrwydd, a chyf-
iawnder ; a'th ddeheulaw a ddysg i
ti bsthau ofnadwy.
5 Pobl a syrthiant danat; o her-
wydd dy saethau llymion yn glynu
y'nghalon gelynion y Brenhin.
6 *= Dy orsedd di, O Dduw, sydd
byth ac yn dragywydd : teyrn-
wialen uniondeb yw teyrn-wialen
dy frenhiniaeth di.
7 ^ Ceraist gyfìawnder, a chaseaist
ddrygioni: am hynny y'th enneiu-
iodd *Duw, sef dy Dduw di, âg
olew llawenydd yn fwy na'th gyf-
eillion.
8 Arogl myrr, aloes, a chasia,
sydd ar dy holl wisgoedd : allan
o'r palasau ifori, â'r rhai y'th lawcn-
hasant.
9 Merched brenhinoedd oedd jrm
mhlith dy bendefigesau: ^safai y
frenhines ar dy ddeheulaw mewn
aur coeth o Ophir.
10 Gwrando, ferch, a gwel, a gos-
twng dy glust; ac «anghofia dy
bobl dy hun, a thy dy dad.
11 k'v Brenhin a chwennych dy
degwch : canys *" efe yw dy lor di ;
ymostwng dithau iddo ef.
12 Merch Tyrus hefyd fydd yno
ag anrheg ; 'achyfoethogion y bobl
a ymbiliant a'th wyneb.
13 "^ Merch y Brenhin sydd oil yn
ogoneddus o fewn: gemwaith aur
yw ei gwisg hi.
14^ Mewn gwaith edau a nodwydd
y dygir hi at y Brenhin: y morwyn-
ion y rhai a ddeuant ar ei hoi, yn
gyfeillesau iddi, a ddygir attat ti.
15 Mewn llawenydd a gorfoledd
0C2
y dygir hwynt: deuant i lys y
Brenhin.
16 Dy feibion fydd yn He dy dad-
au, "y rhai a wnei ja. dywysogion
yn yr holl dir.
17 Paraf gofio dy enw ym mhob
cenhedlaeth ac oes : am hymiy y
bobl a'th foliannant byth ac yn
dragyAvydd.
PSALM XLVL
1 Yr ymddiried sydd gan yr eglwys yn Nuw.
8 Cynghor i ystyried hynny.
I'r Pencerdd * o feibion Corah, Can ar
• Alamoth.
DUW sydd noddfa a north i ni,
^cymmorth hawdd ei gael
mewn cyfyngder.
2 Am hynny nid oftiwn pe sym-
mudai y ddaear, a phe treiglid y
mynyddoedd i ^ ganol y môr :
3 "" Er rhuo a therfysgu o'i ddyfr-
oedd, er ciynu o'r mynyddoedd gan
ei ymchwydd ef Selah.
4 Y mae afon, a'i ffrydiau a lawen-
hânt ddinas Duw ; cyssegr pres-
Avylfeydd y Goruchaf
5 Duw sydd yn ei chanol ; nid
ysgog hi: Duw a'i cynnorthwya
* yn fore iawn.
6 "^ Y cenhedloedd a derfysgasant,
y teyrnasoedd a ysgogasant : efe a
roddes ei lef, toddodd y ddaear.
7 "Y mae Arglwydd y lluoedd
gyd ä ni; y mae Duw Jacob yn
" amddifiynfa i ni. Selah.
8 ^Deuwch, gwelwch weithred-
oedd yr Arglwydd ; pa anghyf-
annedd-dra a wnaeth efe ar y
ddaear.
9 Gwna i ryfeloedd beidio hyd
eithaf y ddaear ; ^ efe a ddryllia y
bwa, ac a dyrr y waywiFon, efe a
lysg y cerbydau â than.
10 Peidiwch, a gwybyddwch mai
myfi sydd Dduw : dyrchefir fi ym
mysg y cenhedloedd, dyrchefir fi ar
y ddaear.
11 '^ F mae Arglwydd y lluoedd
gyd â ni ; amddifiynfa i ni yw Duw
Jacob. Selah.
PSALM XLVIL
Cynghori y cenhedloedd i groesawu teyrnas
Crist yn Uawen.
I'r Pencerdd, Psalm 'i feibion Corah.
YR holl bobl, ^ curwch ddwylaw:
llafar genwch i Dduw â lief
gorfoledd.
2 Canys yr Arglwydd goruchaf
sydd ofnad^vy ; ^ Brenhin ma^vr ar
yr holl ddaear.
HarddivcJi yr eglwys.
PSALMAU.
Gwagedd golud hydol.
c Ps. 68. 24,
25.
d 1 Cor. 14.
15.
S Heb. bob
dealltis.
i Neu, Rhai
ewyUys-
gar.
5 Neu,
at boil.
ZNeu,
a Pb. 50. 2.
Jer. 3. 19.
Galar.2.15.
Ezec. 20. 6.
Dan. 8. 9.
a 11. 16.
b Es. 14. 13.
c Matt 5.
35.
d Jer. 18. 17
e Ezec. 27.
26.
3 'J'arsis.
fad. 1, 2.
4 Heb.
üosodwch
tick calon-
iiaii ar,
B Neu,
di/rchef-
wch.
3 Efe a ddwg y bobl danom ni,
a'r cenhedloedd dan ein traed
4 Efe a ddethol ein hetifeddiaeth
i ni, ardderchowgrwydd Jacob, yr
hwn a hoffodd efe. Selah.
5 «^Dyrchafodd Duw â llawen-
floedd, yr Arglwydd â sain ud-
gorn.
6 Cenwcli fawl i Dduw, cenwch :
cenwch fawl i'n Brenhin, cenwch.
7 Canys Brenhin yr hoU ddaear
yw Duw : ^ cenwch fawl ^ yn dde-
allus.
8 Duw sydd yn teyrnasu ar y cen-
hedloedd : eistedd y mae Duw ar
orsedd-faingc ei sancteiddrwydd.
9 ^ Pendefigion y bobl a ymgasgl-
asant ynghyd, ^se/pobl Duw Ab-
raham: canys tariannau y ddaear
ydynt eiddo Duw : dirfawr y dyrch-
afwyd ef.
PSALM XLVIIL
Addurn a rhagorfraint yr eglwys.
Can a Psalm ' i feibion Corah.
MAWR yw yr Arglwydd, a
thra moliannus, yn ninas ein
Duw ni, yn ei fynydd sanctaidd.
2 * Tegwch bro, Uawenydd yr hoU
ddaear, yw mynydd Sion, ^yn ys-
tlysau y gogledd, " dinas y Brenhin
mawr.
3 Duw yn ei phalasau a adwaenir
yn amddififynfa.
4 Canys wele, y brenhinoedd a ym-
gynnullasant, aethant heibio yng-
hyd.
5 Hwy a welsant, felly y rhyfedd-
asant; brawychasant, ac aethant
ymaith ar firwst.
6 Dychryn a ddaeth arnynt yno,
a dolur, megis gwraig yn esgor.
7 ^A gwynt y dwyrain y "dryUi
longau y ^môr.
8 Megis y clywsom, felly y gwel-
som yn 'ninas Arglwydd y llu-
oedd, yn ninas ein Duw ni : Duw
al sicrhâ hi yn dragywydd. Selah.
9 Meddyliasom, O Dduw, am dy
drugaredd y'nghanol dy deml.
10 Megis y mae dy enw, 0 Dduw,
felly y mae dy fawl hyd eithafoedd
y tir : cyflawn o gyfiawnder yw dy
ddeheulaw.
11 Llawenyched mynydd Sion, ac
ymhyfryded merched Judah, o her-
wydd dy farnedigaethau.
12 Amgylchwch Sion, ac ewch o'i
hamgylch hi ; rhifwch ei thyrau hi.
13 '^Ystyriwch ei rhagfuriau ^e-
drychwch ar ei phalasau; fel y
mynegoch i'r oes a ddelo ar ol.
14 Canys y Duw hvm yw ein
Duw ni byth ac yn dragywydd :
efe a'n tywys ni hyd angau.
PSALM XLIX.
1 Eîrìol difrif i adeiladu ffydd yr adgyfodiad,
nid ar allu, hjdol, ond ar Dduw. 16 Na
ddylid rhyfeddu wrtli Iwyddiant hydol.
I'r Pencerdd, Psalm ' i feibion Corah.
CLYWCH hyn, yr hoU bobloedd;
gwrandêwch hyn, holl drigol-
ion y byd :
2 Yn gystal * gwreng a bonheddig,
cyfoethog a thlawd ynghyd.
3 Fy ngenau a draetha ddoethin-
eb ; a myfyrdod iy nghalon fydd
am ddealL
4 ^ Gostyngaf fy nghlust at ddiar-
eb ; fy nammeg a ddatguddiaf gyd
a'r delyn.
5 Paham yr ofnaf yn amser adfyd,
pan y'm hamgylchyno anwiredd fy
sodlau ?
6 Rhai ''a ymddiriedant yn eu
golud, ac a ymíFrostiant yn Uios-
owgrwydd eu cyfoeth.
7 Gan waredu ni wared neb ei
frawd, ac ni all efe roddi iawn
drosto i Dduw :
8 (Canys ^ gwerthfawr yw pryniad
eu henaid, a hynny a baid byth ;)
9 Fel y byddo efe byw byth, ac
* na welo lygredigaeth.
10 Canys efe a wel/oiZ *y doeth-
ion yn meirw, yr im ffunud y der-
fydd am fíbl ac ynfyd, gadawant eu
golud i eraill.
11 Eu meddwl yw, y pery eu tai
yn dragywydd, a'u trigfeydd hyd
genhedlaeth a chenhedlaeth : enw-
ant eu tiroedd ar eu henwau eu
hunain.
12 Er hynny «dyn mewn anrhyd-
edd, nid erys : tebyg yw i anifeil-
iaid a ddifethir.
13 Eu íFordd yma yw eu hynfyd-
rwydd : etto eu hiliogaeth ydynt
foddlawn i'w ^ hymadrodd. Selah,
14 Fel defaid y gosodir hwynt yn
* uffern ; angau a ymborth arnynt ;
^ a'r rhai cyfiawn a lywodraetha ar-
nynt y bore ; ' a'u ^ tegwch a dder-
fydd '^ yn y bedd, o'u cartref.
15 Etto Duw a wared fy enaid i o
''feddiant ^uffern: canys efe a'm
derbyn i. Selah.
16 Nac ofna pan gyfoethogo un,
pan ychwanego gogoniant ei dy ef :
17 ^ Canys wrth farw ni ddwg efe
ddim ymaith, ac ni ddisgyn ei ogon-
iant ar ei ol ef.
2 Neu,
mtibion.
a Pb. 62. 9.
b Ps. 78. 2.
Matt. 13.
35.
c.Tob31.24.
Ps. 52. 7.
a 62. 10.
Marc 10.
24.
1 Tim. 6.
17.
d Job 36.
18, 19.
f Prcg. 2.
16.
g ad. 20.
Ps. 8Ü. 7.
3 Heb.
(jennu.
^y bedd.
li Dan. 7.22.
Mai. 4. 3.
Luc 22. 30.
1 Cor. C. 2.
Dat. 2. 26.
a 20. 4.
> Job 4. 21.
Ps. 3'J. 11.
crijfder.
6 Neu, y
bedd y w
cartref poh
un o lion-
ynt.
^ Heb. law.
8 Neu,
y bedd.
k Job 27. 19.
Mawrliydi Duw yn ei eglwys.
PSALMAU.
Dafydd yn gweddio
m Preg. 3.
IS.
Asnph,
Edrjcli
1 Chr. 15.
17. a 25. -1.
2 Chr. 29.
30.
a Ps. 4S. 2.
b Ps. 80. 1.
d Deut. 4.
36. a 31.
28 a 32. 1.
Es. 1. 2.
Mic.6.1,2.
e Ps. 97. 6.
fPs. 75. 7.
h Es. 1. 11.
i Hob. 6. 6.
k Mic. 6. 6.
Act. 17. 25.
3 Heb. gyd
â mi.
1 Esod. 19.
5.
Deut. 10.
14.
.lub 41. 11.
Pa. 24. 1.
1 Cor. 10.
26, 23.
mHos.14.2,
Heb. 13. 15.
n Deut. 23.
21.
Job 22. 27.
Ps. 76. 11.
Preg. 5. 4,
5,
0 .lob 22. 27,
Ps. 91. 15.
a 107. 6,
13, 19, 28.
18 Er iddo yn ei iywyd fendith-
io ei enaid : canmolant dithau, o
byddi da wrthyt dy hun.
19 Efe a â at genhedlaeth ei dad-
au, ac ni welant oleuni byth.
20 ^ Dyn mewn anrhydedd, ac heb
ddeall, "sydd gyffelyb i anifeiliaid
a ddifethir.
PSALM L.
1 Mawrhydi Duw yn ei eglwys. 5 Ei drefn ef
am gasglu y saint ynghyd. 7 Nad oes ewyllys
gan Dduio mewn eeremomau, 14 ond mewn
gwir ufudd-dod.
Psalm 'Asaph.
DUW y duwiau, se/ yr Ak-
GLWYDD, a lefarodd, ac a alw-
odd y ddaear, o godiad haul hyd ei
fachludiad.
2 Allan o Si'on, *perffeithrwydd
tegwch, ** y Uewyrchodd Duw.
3 Ein Duw ni a ddaw, ac ni bydd
distaw: ^'tân a ysa o'i fiaen ef, a
thymmestl ddirfawr iydd o'i am-
gylch.
4 ^ Geilw ar y nefoedd oddi uchod,
ac ar y ddaear, i farnu ei bobl.
5 Cesglwch fy saint ynghyd attaf
fi, y rhai a wnaethant gyfammod â
mi trwy aberth.
6 * A'r nefoedd a fynegant ei gyf-
iawnder ef: canys ^Duw ei hun
sydd Farnwr. Selah.
7 s Clywch, fy mhobl, a mi a lefar-
af ; 0 Israel, a mi a dystiolaethaf
i'th erbyn ; Duw, se/ dy Dduw di,
ydwy/û,
8 ^ îsTid * am dy aberthau y'th ger-
yddaf, na'th boeth-ofírymmau, am
nad oeddynt ger fy mron i yn
wastad.
9 '^ Ni chymmeraf fustach o'th dy,
na bychod o'th gorlannau.
10 Canys holl fwystfilod y coed
ydynt eiddof fi, a'r anifeiliaid ar
fil o fynyddoedd.
11 Adwaen holl adar y mynydd-
oedd: a gwŷllt anifeiliaid y maes
ydynt ^ eiddof fi.
12 Os bydd ne\vyn aniaf, ni ddy-
wedaf i ti : ^ canys y byd a'i gyf-
lawnder sydd eiddof fi.
13 A fwyttaf fi gig teirw ? neu a
yfaf fi waed bychod ?
14 '"Abertha foliant i Dduw; a
^ thai i'r Goruchaf dy addunedau :
15 A ° galw arnaf fi yn nydd trail-
ed : mi a'th waredaf, a thi a'm go-
goneddi.
16 Ond wrth yr annuwiol y dy-
wedodd Duw, Beth sydd i ti a
fynegech ar fy neddfau, neu a gym-
merech ar fy nghyfammod yn dy
enau?
17 PQan dy fod yn casâu addysg,
ac yn taflu fy ngeiriau i'th ol.
18 Pan welaist leidr, cyttunaist âg
ef ; a'th gyfran oedd gyd t'v godin-
ebwyr.
19 GoUyngaist dy sain i ddrygioni,
*i a'th dafod a gyd-bletha ddichelL
20 Eisteddaist, a dywedaist yn er-
byn dy irawd: rhoddaist enllib i
fab dy fam.
21 Hyn a wnaethost, a ' mi a dew-
ais : ^ tybiaist dithau fy mod yn
gwbl fel ti dy hun : ond * mi a'th
argyhoeddaf, ac a'«t trefnaf o fiaen
dy lygaid.
22 Deallwch hyn yn awr, y rhai
ydych yn anghofio Duw; rhag i
mi cich rhwygo, ac na byddo gwar-
edydd.
23 Yr hwn a abertho foliant, a'm
gogouedda i : a'r neb a osodo ei
ffordd yn iawn, dangosaf iddo iach-
awdwriaeth Duw.
PSALM LI.
1 Dafydd yn gwedd/io am faddeuant pecliodau,
ac yn gwneuthur cyffes ddifrif o Tionynt :
6 yn gwedd'io am ei sancteiddio. 16 Nad
oes ewyllys gan Dduw mewn aherth, 07id
mewn 'purdeb calon. 18 Y mae yn gwedd/io
dros yr eglwys,
I'r Pencercid, Psalm Dafydd, *pan ddaeth
Nathan y prophwyd atto, wedi iddo i>fyned
i mewn at Bathseba.
TRUGAKHA wrthyf, 0 Dduw,
yn ol dy drugarowgrwydd : yn
ol lliaws dy dosturiaethau, "dilea
fy anwireddau.
2 "^Golch fi yn Uwyr-ddwys oddi
wrth fy anwiredd, a glanhâ fi oddi
wrth fy mhechod.
3 Canys yr wyf yn cydnabod fy
nghamweddau: a'm pechod sydd
yn wastad ger fy mron.
4 * Yn dy erbyn di, dydi dy hunan,
y pechais, ac y gwneuthum y drwg
hivn yn dy olwg : ^fel y'th gyfiawn-
hâer pan leferych, ac y byddit bur
pan farnech.
5 Wele, ^mewn anwiredd y'm
lluniwyd ; ac mewn pechod y ^beich-
iogodd fy mam arnaf.
6 Wele, ceraist wirionedd oddi
mewn : a pheri i mi wybod doeth-
ineb yn ^ y dirgeL
7 ^ Glanhâ fi âg isop, a mi a Ian-
heir : golch fi, a byddaf ' wynnach
na'r eira,
8 Par i mi glywed gorfoledd a
llawenydd ; fel y llawenycho yr es-
gyrn a ddrylliaist
am faddeuant.
PSALMAU.
Llygredigaeth dyn.
i Keu,
dianwadal.
I Num. 15.
27, 30.
Ps. 40. 6.
a 50. 8.
Es. 1. 11.
Jer. 7. 22.
Hos. 6. 6.
5 Neu,/ei ÌJ
rhodawn.
mPs.34.1.S.
Es. 57. 15.
a 06. 2.
n Vs. 4. 5.
Mai. 3. 3.
« 1 Sam. 22.
9.
b 1 Sam. 21.
7.
c Pb. 50. 19.
d Ps. 57. 4.
a ,'53. 7.
a 64. 3.
2 Neu,
8 Ileb. liery
dilhdu i
lawr.
e Pe. 64. 9.
9 Cuddia dy wyneb oddi vrrth fy
mhechodau, a ^ dilea fy holl anwir-
eddaii.
10 Crea galon Ian ynof, 0 Dduw ;
ac adnewydda yspryd ^ uniawn o'm
mewn.
11 Na fwrw fi ymaith oddi ger dy
fron ; ac na chymmer dy yspryd
sanctaidd oddi wrtliyf.
12 Dyro drachefn i mi orfoledd
dy iachawdwriaeth ; ac â'th hael
yspryd cynnal fi.
13 Yna y dysgaf dy fíyrdd i rai
anwir ; a phechaduriaid a droir
attat
14 Gwared fi oddi wrth waed, 0
Dduw, Drrw fy iachawdwriaeth :
it'ni tafod a gân yn llafar am dy
gyfiawnder,
15 Aeglwtdd, agor fy ngwefus-
au, a'm genau a fynega dy foliaut.
16 Canys ^ ni chwennychi aberth ;
° pe amgen, mi a ^' rhoddwii : poeth-
oflfrwm ni fynni.
17 ™ Aberthau Duw ydynt yspryd
drylliedig : calon ddrylliog gystudd-
iedig, 0 Dduw, ni ddirmygi.
18 Gwna ddaioni yn dy ewyllys-
garwch i Sion : adeilada furiau Je-
rusalem.
19 Yna y byddi foddlawn i "eb-
yrth cyfiawnder, i boeth-offrwm ac
aberth llosg : yna yr oiFrymmant
fustych ar dy allor.
PSALM LIT.
1 Dafydd yn harnu ar goegni Döeg, ac yn pro-
phwydo ei ddinystr ef, 6 ac y llawenhâ y
cyfiawn o'i hlegid. 8 Dafydd, o'i hyder ar
drugaredd Duw, yn rhoddi d'iolch.
I'r Pencerdd, Maschil, Ptialm Dafydd, «pan
ddaeth Döeg yr Edomiad a mynegi i Saul,
a dywedyd wrtho, Daeth Dafydd i dy
Ahimelech.
PAHAM yr ymfirosti mewn dryg-
ioni, 0 *'gadam? y mae trugar-
edd Duw yn parhâu yn wastadol.
2 *=Dy dafod a ddychymmyg ysgel-
erder; ^fel ellyn Ifym, yn gwneuth-
ur twyll.
3 Hofiaist ddrygioni yn fwy na
daioni ; a chelwydd yn fwy na
thraethu cyfiawnder. Selah.
4 Hoffaist bob geiriau distryw,
^ 0 dafod twyllodrus.
5 Duw a'th ''ddistryAvia dithau yn
dragywydd : efe a'th gipia di ymaith,
ac a'th dyn allan o'th babell, ac
a'th ddiwreiddia o dir y rhai byw.
Selah.
6 * Y cyfiawn hefyd a welant, ac a
ofnant, ac a chwarddant am ei ben.
7 Wele y gwr ni osododd Dduw
yn gadernid iddo ; eithr ^ymddir-
iedodd yn lliosowgrAvydd ei olud ;
ae a yranerthodd yn ei ^ ddrygioni.
8 Ond myfi sydd ^fel olew-wydden
werdd yn nhŷ Dduw : ymddiriedaf
yn nhrugaredd Duw byth ac yn
dragywydd.
9 Clodforaf di yn dragywydd, o
herwydd i ti wneuthur hyn : a dis-
gwyliaf wrth dy enw ; canys da yw
ger bron dy saint.
PSALM LIIL
1 Dafydd yn gosod allan lygredigaeth dyn na-
turiol ; 4 yn argyhoeddi yr annuwiol wrth
oleuni eu cydwyhod eu hun ; 6 yn ymogon-
eddu yn iachawdwriaeth Duw.
I'r Pencerdd ar y Malialath, Maschil,
Psalm Dafj'dd.
DYWEDODD ^yr ynfyd yn ei
galon, Md oes un Duw. Ym-
lygrasant, a gwnaethant fiiaidd an-
wiredd : *• nid ocs un yn gwneuthur
daioni.
2 Edrychodd Duw i lawr o'r nef-
oedd ar feibion dynion, i edrych a
oedd neb yn ddeallus, ac yn ceisio
Duw,
3 Ciliasai pob un o honynt yn
ŵysg ei gefn : cyd-ymddifwynas-
ent ; nid oes a wnel ddaioni, nac
oes un.
4 Oni ŵyr gweithredwyr anwir-
edd? y rhai sydd yn bwytta fy
mhobl, /el y bwyttâent fara : ni
alwasant ar Dduw.
5 ''Yno yr ofnasant gan ofti, lie
nid oedd ofn : canys Duw a wasgar-
odd esgyrn yr hwn a'th warchae-
odd : gwaradwyddaist hwynt, am i
Dduw eu dirmygu hwy.
6 ^ 0 na roddid iachawdwriaeth i
Israel o Sion ! pan ymchwelo Duw
gaethiwed ei bobl, y llawenycha
Jacob, ac yr ymhyfryda Israel.
PSALM LIV.
1 Dafydd yn cwyno rhag y Ziphiaid, ac yn
gwedd'io am iachawdwriaeth : 4 ac, o hyder
ar gymmorth Duw, yn addaw aberth.
I'r Pencerdd ar Neginoth, Maschil, Psalm
Dafydd, apan ddaeth y Ziphiaid a dy-
wedyd wrth Saul, Onid ydyw Dafydd >ti
ymguddio gyà â ni ?
A CHUB fi, 0 Dduw, yn dy enw ;
_ a barn fi yn dy gadernid.
2 Duw, clyw fy ng^veddi ; gwran-
do ymadrodd fy ngenau.
3 Canys ^dîeithriaid a gyfodasant
i'm herbyn, a'r trawsion a geisiant
fy enaid: ni osodasant Dduw o'u
blaen. Selah.
t Ps. 49. 6.
KHoB.14. 6.
1 Ps. 10. 4.
a 14. 1, &c
b Rhuf 3.
10.
e Lef. 26.
17, 36.
Diar. 28. L
2 Heb. Pir.v
a rijdd, âíc.
> 1 Snm. 23.
19. a 26. 1.
Bafydd yn gweddio
PSALMAU.
yn erbyn ei elynion;
c Pa. 118.7.
2Heb.
gwijlwyr.
d Ps. 52. 9.
e Ps. J9. 10.
1023.
a Jer. 6. 7.
4 Wele, Duw sydd yn fy nghyn-
northwyo : * yr Arglwydd sydd ym
mysg y rhai a gynhaliant fy enaid.
5 Efe a dâl ddrwg i'm " gelynion :
toiT hwynt ymaith yn dy wirionedd.
6 Aberthaf i ti yn ewyllysgar:
* clodforaf dy enw, 0 Arglwydd ;
canys da yiv.
7 Canys efe a'm gwaredodd o bob
trallod; *a'm Uygad a welodd ei
ewyllys ar fy ngelynion.
PSALM LV.
1 Bafydd yn ei weddi yn cwyno ei gyflwr
ercliyll: 9 yn giceddio yn erhyn ei elynion,
ac yn achwyn rhag eu hanunredd o'w brad
hwy : 16 yn ymgysuro, o herwydd nawdd
Duw yn ei gadw, ac o herwydd gwaradwydd
ei elynion.
I'r Pencerdd ar KeH;inoth, Mascliil, Psalm
Dafydd.
GWRANDO fy ngweddi, 0
Dduw; ac nac ymguddia
rhag fy neisyfiad.
2 GAvrando arnaf, ac erglyw fi:
cwynfan yr ydwyf yn fy ngweddi,
a thuchan,
3 Gan lais y gelyn, gan orthrym-
der yr annuwiol : o herwydd y
maent yn bwrw anwiredd arnaf, ac
yn fy nghasâu yn Uidiog.
4 Fy nghalon a ofidia o'm me^ra :
ac ofn angau a syrthiodd arnaf
5 Ofti ac arswyd a ddaeth arnaf,
a dychryn a'm gorchuddiodd.
6 A dyvvedais, 0 na bai i mi aden-
ydd fel colommen ! yna yr ehedwn
ymaith, ac y gorphwyswn.
7 Wele, crwydrwn ym mhell, ae
arhosAvn yn yr anialwch. Selah.
8 Brysiwn i ddiangc, rhag y gwynt
ystormus a'r dymmestL
9 Dinystria, 0 Arglwydd, a
gwahan eu tafodau : canys gwelais
" drawsder a chynnen yn y ddinas.
10 Dydd a nos yr amgylchant hi
ar ei mm-iau : ac y mae anwiredd
a blinder yn ei chanol hi
11 Anwireddau sydd yn ei chanol
hi ; ac ni chiUa twyll a dichell o'i
heolydd hi
12 Canys nid gelyn a'm difenw-
odd ; yna y dioddefasAvn : nid fy
nghasddyn a ymfawrygodd i'm her-
byn ; yna mi a ymguddiaswn rhag-
ddo ef :
13 Eithr tydi, ddyn, fy nghydradd,
^ fy fforddwr, a'm cydnabod,
14 Y rhai oedd felus gennym
gyd-gyfrinachu, ac a rodiasom i dy
Dduw ynghyd.
15 Rhuthred marwolaeth amynt,
a disgynant ^ i uffern yn fyw : can-
ys drygioni sydd yn eu cartref, ac
yn eu mysg.
16 Mjû a waeddaf ar Dduw ; a'r
Arglwydd a'm hachub i.
17 "^ Hwyr a bore, a banner dydd,
y gweddiaf, a byddaf daer : ac efe
a glyw fy Ueferydd.
18 Efe a waredodd fy enaid mewn
heddwch oddi Avrth y rhyfel oedd
i'm herbyn : canys yr oedd Uawer
gyd â mi.
19 Duw a glyw, ac a'u darostwng
hwynt, yr hwn sydd yn aros er-
ioed: Selah: ^am nad oes gyfnewld-
iau iddynt, *am hynny nid ofnant
Dduw.
20 Efe a estynodd ei law yn er-
byn y rhai oedd heddychlawn âg
ef : efe a ° dorrodd ei gyfammod.
21 "^Llyfnach oedd ei enau nag
ymenyn, a rhyfel yn ei galon : ty-
nerach oedd ei eiriau nag olew, a
hwynt yn gleddyfau noethioa
22 ^Bwrw dy "^faich ar yr Ar-
glwydd, ac efe a'th gynnal di: 'ni
ad i'r cyfiawn ysgogi byth.
23 Tithau, Dduw, a'u disgyni
hwynt i by dew dinystr: ^gwŷr
gwaedlyd a thwyllodrus ni '^bydd-
ant byw banner eu dyddiau; ond
myfi a obeithiaf ynot ti
PSALM LVL
1 Dafydd, wrth wedd'io Duw o hyder ar ei air,
yn cwyno rhag ei elynion : 9 yn datgan ei
ymddiried y'ngair Duw, ac yn addaw ei
foliannu ef.
I'r Pencerdd ar Jonath-Elem-Eecliocim,
'Michtam Dafydd, pan ddaliodd ^y PM-
listiaid ef yn Gath.
TRUGARHA wrthyf, 0 Dduw:
canys dyn a'm Uyngcai : beu-
nydd, gan ymladd, y'm gorthrymma.
2 Beunydd y'm Uyngcai ^fy ngelyn-
ion : canys Uawer sydd yn rhyfela
i'm herbyn, O I>Dí7TFgoruchaf
3 Y dydd yr ofnwyf, mi a ymddir-
iedaf ynot ti.
4 ^Yn Nuw y clodforaf ei air,
yn Nuw y gobeithiaf ; ''nid ofnaf
beth a wnel cnawd i mi
5 Beunydd y cam-gymmerant fy
ngeiriau: eu hoU feddyUau sydd
i'm herbyn er drwg.
6 Hwy a ymgasglant, a lechant,
ac a wyliant fy nghamrau, pan
ddisgwyliant am fy enaid.
7 A ddiangant hwy trwy anwir-
edd? disgyn y bobloedd hyn, 0
Dduw, yn dy lidiowgrwydd.
8 Ti a gyfrifaist fy symmudiadau :
* Neil,
ir hedd.
e Dnn. 6. 10.
Act. 3. 1. a
10. 3, 9, 30.
S Neu, gyd
a'r rhai
nidoesgi/f-
newidiau.
* Neu, eito.
8Heb.
halogodd.
d Ps. 28. 3.
a 57. 4. a 62.
4. a 64. 3.
Diar.5.3,4.
e Ps. 37. 5.
Matt. 6. 25.
Luc 12. 22.
I Petr 5. 7.
6 Neu, rodd.
f Ps. 37. 24.
g Ps. 5. 6.
THeb.
hanner-
ant eu
dyddiau :
Edrych
Diai-.10.27.
Preg. 7. 17,
2 Psalm
euraid.
a 1 Sam. 21.
XL
3 Heb./y
ngwylwyr.
b ad. 10, 11.
c Ps. lis. 6.
Es. 31. 3.
Heb. 13. 6.
yn moliannu Duw;
PSALMAU. yn argyhoeddi barmvyr enwir.
dod fy nagrau yn dy gostrel : * onid
ydynt yn dy lyfr di ?
9 Y dydd y llefwyf arnat, yna
y dychwelir fy ngelynion yn eu
gwrthol : hyn a wn ; am fod Duw
gyd â mi.
10 * Yn Nuw y moliannaf ei air :
yn yr Arglwydd y moliannaf ei
air.
11 Yn Nuw yr ymddiriedais : nid
oftiaf beth a wnel dyn i mi
12 Arnaf fi, 0 Dduw, y mae dy
addunedau : talaf i ti foliant.
13 Canys ^gwaredaist fy enaid rhag
angau : oni waredi fy nhraed rhag
syrthio, fel y rhodiwyf ger bron
Duw s/ngoleuni y rhai byw?
PSALM LVII.
1 Dafydd yn cilio at Dduw trwy weddi, ae yn
cwyno ei enbyd gyflwr ; 7 yn ymgysuro i fol-
iannu Duto.
I'r Pencerdd, ' Al-taschith, Michtam Dafydd,
" pan ffodd rhag Saul i'r ogof.
TRUGARHA wrthyf, 0 Dduw,
trugarhâ wrthyf: canys ynot
y gobeithiodd fy enaid; ië, ^yng
nghysgod dy adenydd y gobeithia^
hyd onid el yr aflwydd hwn heibio.
2 Galwaf ar Dduw goruchaf ; ar
Dduw °a gwblhâ â mi.
3 Efe a enfyn o'r nefoedd, ac ^ a'm
gwared oddi wrth warthrudd yr
hwn a'm Uyngcai. Selah. ^Denfyn
Duw ei drugaredd a'i wirionedd.
4 Fy enaid sydd ym mysg Uewod :
gorwedd yr wyf ym mysg dynion
poethion, se/ meibion dynion, *y
rhai y mae eu dannedd yn wayw-
fíyn a saethau, '^a'u tafod yn gledd-
yf llym.
5 ^Ymddyrcha, Dduw, uwch y
nefoedd ; a bydded dy ogoniant ar
yr hoU ddaear.
6 ^ Darparasant rwyd i'm traed ;
crymmwyd fy enaid: cloddiasant
bydew o'm blaen; syrthiasant yn
ei ganol. Selah.
7 'Parod yw fy nghalon, 0 Dduw,
parod y w fy nghalon : canaf a chan-
molaf.
8 Deflfro, ^fy ngogoniant; deffro,
nabl a thelyn : deflfroaf yn fore.
9 Clodforaf di, Arglwydd, ym
mysg y bobloedd : canmolaf di ym
mysg y cenhedloedd.
10 ' Canys mawr yw dy drugaredd
hyd y nefoedd, a'th wirionedd hyd
y cymmylau.
11 ™Ymddyrcha, Dduw, uwch y
nefoedd ; a bydded dy ogoniant ar
yr hoU ddaear.
PSALM LVIIL
1 Dafydd yn argyhoeddi harnwyr enwir ; 3 yn
dangos naturiaeth yr annuwiol; 6 ac yn ym-
roi i /arnedigaethau Duw, 10 y rhai a bar
i'r cyfiawn lawenychu.
I'r Pencerdd, "a Al-taschith, Michtam Dafydd.
I cyfiawnder yn ddiau a draeth-
wch chAvi, 0 gynnulleidfa? a
fernwch chwi uniondeb, 0 feibion
dynion?
2 Anwiredd yn hytrach a weith-
redwch yn y galon : ^ trawsder eich
dwylaw yr ydych yn ei bwyso ar
y ddaear.
3 *= O'r groth yr ymddieithriodd y
rhai annuwiol : o'r bru y cyfeiliorn-
asant, gan ddywedyd celwydd.
4 ^Eu gwenwyn sydd ^fel gwen-
wyn sarph : y maent fel * ^ y neidr
fyddar yr hon a gau ei chlustiau ;
5 Yr hon ni wrendy ar lais y
rhinwyr, er cyfarwydded fyddo y
swynwi'.
6 ^Dryllia, 0 Dduw, eu dannedd
yn eu geneuau : torr, 0 Arglwydd,
gilddannedd y llewod ieuaingc.
7 Todder h^vynt fel dyfi-oedd sydd
yn rhedeg yn wastad : pan saetho
eu saethau, byddant megis wedi eu
torri.
8 Aed ymaith fel malwoden dawdd,
neu serthyl gwraig; fel na welont
yr haul.
9 Cyn i'ch crochanau gfywed y
mieri, efe a'u cymmer hwynt ym-
aith megis â chorwynt, ^ yn fyw, ac
yn ei ddigofaint.
10 Y cyfiawn a lawenycha pan
welo ddial: ^'efe a ylch ei draed
y'ngwaed yi* annuwioL
11 Fel y dywedo dyn, Diau fod
^ flfrwyth i'r cyfiawn : diau fod Duw
a farna ar y ddaear.
PSALM LIX.
1 Daft/dd yn gwedd'io am gael ei wared oddi
wrth ei elynion: 6 yn cwyno rhag eu creu-
londeb hwy : 9 yn ymddiried yn Nuw : 11
yn gwedd'io yn eu herbyn hwy; 16 ac yn
clodfori Duw,
I'r Pencerdd, '* Al-taschith, Michtam Da-
fydd, ''pan yrrodd Saul rai i gadw y tŷ
i'w ladd ef.
FY Nuw, ''gwared fi oddi wrth
fy ngelynion : " amddififyn fi
oddi wrth y rhai a ymgyfodant i'm
herbyn.
2 Gwared fi oddi wrth weithred-
wyr anwiredd, ac achub fi rhag y
gwŷr gwaedlyd.
3 Canys wele, cynllwyiiasant yn
erbyn fy enaid : ymgasgiodd ced-
2 Neu, Na
ddifelha,
Euraid
Psalm
Dafydd.
aP8.57,titL
b Pb. 94. 20.
Es. 10. 1.
0 Ps. 51. 5.
Es. 48. 8.
d Pa. 140. 3.
Preg.10.11.
3 Heb. yn ol
cyffelyb-
rwijdd.
4 Neu,
yr asp.
e Jer. 8. 17.
' Job 4. 10.
Ps. 3. 7.
S Job 3. 16.
Pies. 6. 3.
5 Heb. megis
byw, megis
digofaint.
t Ps. 68. 2a
2 Neu, Na
ddifetha,
Euraid
Psalm,
Dafydd.
aP8.57,titl.
b 1 Sam. 19.
11.
<: Ps. 18. 48.
3 Heb.
dyrchafafl.
Dafydd yn yragysuro
PSALMAU.
yn addewidion Duw.
4Heb.
cyfarfod.
iPs. 57. 4.
Diar. 12. 18.
ePs. 10. 11,
13. a 73. 11.
a 94. 7.
1 1 Sam. 19.
. Ifi.
Ps. 2. 4.
5Heb.
uchelfa,
k Ps. 54. 7.
a 92. 11.
« Heb. /ÿ.
ngwylwyr.
I Felly
Gen. 4. 12.
15.
m Diar. 12.
13. a 18. 7.
n Ps. S3. 18.
o ad. 6.
P.Tobl5.23.
Ps. 1Ü9. 10.
f Heb. i
fwytta.
8 Neu, 7iîüÿ
o arliosant
arcs nos.
« ad. 9, IC.
a Pb. 80, till.
2 Psalm
euraid.
b 2 Sam. 8.
3,13.
1 Cbron.
18. 3, 12,
yrn i'm herbyn; nid ar fy mai na'm
pechod i, 0 Arglwydd.
4 Rhedant, ymbarottoant, lieb an-
Aviredd ynof ji : ^ deffi'O dithau i'm
* cymmorth, ac edrych.
5 A tin, Arglwydd Dduw y llu-
oedd, Duw Israel, deffi'o i ymweled
â'r holl genhedloedd : na thrugarhâ
wrth neb a wnant an^viredd jm fal-
eisus. Selah.
6 ^Dychwelant gyd â'r hwyr, cyf-
artliant fel CAvn, ac amgylchant y
ddinas.
7 Wele, bytheiriant â'u genau :
' cleddyfau sydd yn eu gwefusau :
canys ^pwy, meddant, a glyw?
8 Ond ^tydi, 0 Arglwydd, a'u
gvvatwari hAvynt ; ac a chwerddi am
ben yr holl genhedloedd.
9 O herivydd ei nerth ef, y dis-
gAvyliaf wrthyt ti : ' canys Duw yw
fy ^ amddifíynfa
10 Fy Nuw trugarog a'm rhag-
flaena : Duw a wna '^ i mi weled fy
ewyllys ar ^ fy ngelynion.
11 ^ Na ladd lnv}^nt, rhag i'm pobl
anghofio : gwasgar liAvynt yn dy
nerth, a darostwng h\\ynt, 0 Ar-
ghv^^dd ein tarian.
12 " Am bechod eu genau, ac ym-
adrodd eu gwefusau, dalier hwynt
yn eu balchder : ac am y felldith
a'r celwydd a draethant.
13 Difa hwynt yn dy lid, difa, fel na
hyddont: a "gwybyddant mai Duw
sydd yn llywodraethu yn Jacob, hyd
eithafoedd y ddaear. Selah.
14 A " dycliwelant gyd â'r hwyr, a
chyfarthant fel cwn, ac amgylchant
y ddinas.
15 I'Crwydrant ''am fwyd; ac onis
digonir, ^ grwgnachant.
16 Mnnau a ganaf am dy nerth,
ie, llafar-ganaf am dy drugaredd yn
fore : canys buost yn amddifíynfa i
mi, ac yn noddfa yn y dydd y hu
cyfyngder arnaf
17 I ti, fy nerth, y canaf; canys
'Duw yw fy amddifi}Tifa, a Duw
fy nhrugaredd,
PSALM LX
1 Dafydd yn cwyno wrth Dduw am farnedig-
aelhau o'r hlaeii : 4 ac yr aivrhon, ar obaitli
gwell, yn gwedd'io am ymwared : 6 yn ym-
gysuro yn addewidion Daw, ac yn deisyf
cael yr help y rhoisai ei hyder arno.
I'r Pencerdd ^ar Susan-edutii, "Michtam
Dafydd, i ddysgu ; ^ pan ymladdodd yn
erbyn Syi'iaid Mesopotamia, a Syriaid
Sobah, pan ddychwelodd Joab, a lladd
deuddeng mil o'r Edomiaid yn njŵyn
yr halec.
668
ODDUW, «=bwriaist ni ymaitli,
^gwasgeraist ni, a sorraist: dy-
chwel attom drachefa
2 Gwnaethost i'r ddaear grynu,
a hoUtaist hi : iacliâ ei briwiau ;
canys y mae yn crynu.
3 ^ Dangosaist i'th bobl galedi :
* diodaist ni â gwin * madrondod.
4 ^Rhoddaist faner i'r rhai a'th
ofhaut, i'w dyrchafii o herwydd y
gAvirionedd. Selah.
5 s Fel y gwareder dy rai auAvyl :
achub a'th ddeheulaw, a gwrando fi.
6 Duw a lefarodd yn ei sancteidd-
rwydd, Llawenychaf: rhannaf Si-
chem, a mesuraf ddyfíryn Succoth.
7 Eiddof fi yw Gilead, ac eiddof
fi Manasseh : ^ Ephraim hefyd yw
nerth fy mhen; 'Judah yw fy
neddfwr.
8 Moab yiv fy nghrochan golclii ;
dros Edom y bwriaf fy esgid : Phi-
listia, ymorfoledda di ^o'm plegid i.
9 Pwy a'm dwg i'r ddinas gadam?
pwy a'm harwain hyd yn Edom ?
10 Onid tydi, Dduw, yr hwn ^ a'n
bwriaist ymaitli ? a thydi, 0 Dduw,
2/r Jiwn nid ait allan gyd a'n llu-
oedd?
11 Moes i ni gynnorthwy rhag
cyfyngder : canys ^ ofer yw ^ ym-
wared dyn.
12 Yn Nuw "y gwnawn wroldeb:
canys efe a sathr ein gelynion.
PSALM LXL
1 Dafydd yn cilio at Dduw, wrth a brofasai
o'r hlaen ; 4 ac yn addunedu ei wasanaethu
ef yn wasiadol, o herwydd ei addewidioii.
I'r Pencerdd ar Neginoth, Psalm Dafydd.
CLYW, 0 Dduw, fy llefain;
gwrando ar fy ngweddL
2 0 eithaf y ddaear y llefaf attat,
pan lesmeirio fy nghalon : arwain
fi i graig a fyddo uwch na mi
3 Canys buost yn noddfa i mi, ac
yn dŵr cadaru rhag y gelyn.
4 * Preswyliaf yn dy babell by th :
*» a'm hymddiried fydd dan orchudd
dy adenydd. Selah.
5 Canys ti, Dduw, a glywaist iV
addunedau : rhoddaist etifeddiaetu
i'r rhai a ofnant dy enw.
6 '^ Ti a 2 estjaii oes y Brcnhin ; ei
flynyddoedd fyddant fel ^ cenhedl-
aetliau lawer.
7 Efc a erys byth ger bron Duw :
darpar "^drugaredd a gwirionedd,
/el y cadwont ef.
8 Felly y canmolaf dy enw yn dra-
gywydd, fel y talwyf fy addunedau
beimydd
Cylch
1040.
c Ps. 44. 9.
SHeb.
dryUiaist.
e Ke. 51. 17,
22
t Ps. 20. 5.
e Ps. 108. 6,
áic.
λ Edrych
Deut.33.17.
1 Gen. 49.
10.
B Neu,
arnaf ji.
k Ps. 44. 9.
a 108. 11.
1 Ps. 146. 3.
6 Neu,
nodded.
m Num. 24.
18.
1 Chron.
19.13.
• Ps. 27. 4.
b Ps. 17. 8.
a 57. 1.
a 91. 4.
c Ps. 21. 4.
BHeb.
ychwanegi
ddyddiau
at ddydd-
iau y
hrenhin.
3 Heb. cen-
hedlaeth a
ehenhedl-
aeth,
d Ps. 40. 11.
Diar. 20. 28.
Hyder Dafydd ar Dduiv.
PSALM ATI. Ymodd y hendithiai efe Dduw,
» 1 Chron.
25. 1, 3.
1048.
2 Neil, yn
dd'iau.
SHeb.
distawa.
b Ps. 33. 20.
c ad. 6.
* Hob.
huchelfa.
'ad. 1,2.
S 1 Sam. 1.
15.
Galar. 2.
19.
t Ps. 39. 5,
11.
Es. 40. 15,
IT.
Rhuf. 3. 4.
1 Job 31. 25.
Luc 12. 15,
lTim.6.17.
fcJob34.n.
Diai-.24.1->.
.7er.32. ]i).
Ezec.7. 27.
a 33. 20.
Matt. 16.
27.
Khuf. 2. n.
1 Oor. 3. 8.
2 Cor. 5. 10.
Eph. 6. 8.
Col. 3. 25.
lPttrl.17.
Dat.22.12.
a 1 Sam. 22.
5. ii 23. 14,
15, 26.
b Pa. 42. 2.
a 84. 2.
«i 143. G.
íHeb.bfiii.
e Edrych
lSam.4. 21.
1 Chron.
16. 11.
Pa. 7a. 01.
PSALM LXII.
1 Dafydd, wrth ddangos ei hyder ar Ddmo, yn
digalonni ei ehjnion ; 5 ac, yn yr un hyder,
yn rhoi colon yn y duwiol. 9 Nad yw i neb
roi ei oglud ar hethau hydol. 11 Gcdlu a
thrugaredd a herthyn i Dduw.
I'r Pencerdd, i ^ Jeduthun, Psalm Dafydd.
WRTH Dduw ^ yn unig y ^ dis-
gwyl ^ fy enaid : o hoiio ef y
daw fy iachawdwriaeth.
2 ""Efe yn unig yw fy nghraig,
a'm hiachawdwriaeth, a'm. ^ ham-
ddiffjm ; ni'm mawr ysgogir.
3 Pa hyd y bwriedwch aflwydd yn
erbyn gwr? lleddir cliwi oil; a
hyddwch ^ fel magwyr ogwyddedig,
neu bared ar ei ogwydd.
4 Ymgynghorasant yn unig i'w
fwrw efi lawr o'i fawredd; hoffas-
ant gelwydd : * â'u geneuau y ben-
dithiant, ond o'u me^vn y melldith-
iant. Selah.
5 ^0 fy enaid, disgwyl wrth Dduw
yn unig : canys ynddo ef y mae fy
ngobaith.
6 Efe yn unig yw fy nghraig, a'm
hiachawdwriaeth : efe yw fy am-
ddifiynfa : ni'm hysgogir.
7 Yn Nuw y mae fy iachawdwr-
iaeth a'm gogoniant : craig fy nghad-
ernid, a'm noddfa, sydd yn Nuw.
8 Gobeithiwch ynddo ef bob am-
ser ; 0 bobl, ^ tywelltwch eich €alon
ger ei fron ef : Duw sydd noddfa
i ni. Selah.
9 ^ Gwagedd yn ddiau yw meibion
dynion, geudab yw meibion gwŷr :
i'ií? gosod yn y dorian, ysgafnach
ydynt h^vy i gyd na gwegi.
10 Nac ymddiriedwch me^vn traws-
der, ac mewn trais na fyddwch
ofer : ' os cynnydda golud, na rodd-
wch eich calon arno.
11 Unwaith y dywedodd Duw,
clywais hynny ddwywaith ; mai
eiddo Duw yw cadernid.
12 Trugaredd hefyd sydd eiddot
ti, 0 Arglwydd : canys ^' ti a deli i
bob dyn yn ol ei weithred.
PSALM LXIIL
1 Hiraeih Dafydd am Dduw. 4 T modd y
hendithiai efe Dduw. 9 Ei hyder o ddinystr
ei elynion, a'i dd'iogelwch ei hun.
Psalm Dafydd, « pan oedd efe yn niflFaetliwch
Judah.
TI, 0 Dduw, yw fy Nuw i ; yn
fore y'th geisiaf : ^sychedodd
fy enaid am danat, hiraethodd fy
nghnawd am danat, mewn tir eras
a 2 sychedig heb ddwfr ;
2 I weled *= dy nerth a'th ogoniant,
fel y'th welais yn y cyssegr.
"^ 569
3 Canys gwell yw dy drugaredd
di na'r bywyd : iy ngwefusau a'th
foliannant.
4 Fel hyn y'th glodforaf yn fy
my wyd : dyrchafaf fy nwylaw yn
dy enw.
5 Megis â ^ mer ac â brasder y
digonir fy enaid; a'm genau Si'th
fawl â gwefusau llafar :
6 Pan ^ y'th gofiwyf ar fy ngwely,
myfyriaf am danat y'ngwyliadwr-
iaethau y nos.
7 Canys buost gynnorthwy i mi ;
am hynny ® y'nghysgod dy adenydd
y gorfoleddaf
8 Fy enaid a lŷn wrthyt : dy dde-
heulaw a'm cynnal.
9 Ond y rhai a geisiant fy enaid i
ddistryw, a ant i iselderau y ddaear.
10 ^Syrthiant ar fin y cleddyf:
rhan llwynogod fyddant.
11 Ond y Brenhin a lawenycha yn
Nuw : gorfoledda pob un ^ a dyngo
iddo ef : eithr cauir genau y rhai a
ddywedant gelwydd.
PSALM LXIV.
1 Dafydd yn gwedd'io am ymwared, ac yn
civyno rhag ei elynion : 7 yn addaw iddo ei
hun, y cai weled y fath amlwg ddinystr ar
ei elynion, ag a harai i'r cyfiawn lawenychu
o'i hiegid.
I'r Pencerdd, Psalm Dafydd.
CLYW fy Uef, 0 Dduw, yn fy
ngweddi : cadw fy einioes rhag
ofn y gelyn.
2 Cudd fi rhag cyfrinach y rhai
drygionus ; rhag terfysg gweithred-
wyr anwiredd :
3 ^Y rhai a hogant eu tafod fel
cleddyf, ao^a ergydiant eu saethau,
se/geirmvL chwerwon :
4 I saethu y pei-ifaith yn ddirgel :
yn ddisymmwth y saethant ef, ac
nid ofnant.
5 '^Ymwrolant mewn "peth dryg-
ionus, ymchwedleuant ^ am osod
maglau yn ddirgel ; "^dywedant, P^vy
a'u gwel hwynt ?
6 Chwihant allan anwireddau ;
* gorphenant ddyfal chwilio : ceu-
dod a chalon pob un o honynt
sydd ddofn.
7 Eithr ^ Duw a'u saetha hwynt ;
â saeth ddisymmwth ^yr archoUir
hwynt.
8 Felly hwy a wnant i'w tafodau
eu hun syrthio arnynt: ^pob un a'u
gwelo a gilia.
9 s A phob dyn a ofna, ac a fynega
waith Duw : canys doeth-ystyriant
ei waith ef
3 IT. b.
hri.sder.
d Ps. 42. 8.
a no. SS.
a 149. 5.
4 Ilcb.
Gwnant
iddo lif-
eirio trwj
ddmylaw
y cleddyf.
f Deut. 6.
13.
Es. 45. 23.
a ft5. 16.
Seph. L 5.
a Pa. 11. 2.
a 57. 4.
b Ps. 58. 7.
c Edryrh
Diar. 1. 11.
2 Neu, gair.
3 Heb. i
guddio
maglau.
d Ps. 59. 7.
4 Neu,
Ireuliasom
qan yr
hyn a
ddyfal
ch wilias-
ant.
<= Ps. 7. 12,
13.
Slleb.
fydd eu
harclioU.
i Ps. 31. 11.
a 52. ti.
Dafydd yn annog
PSALMAU.
i foliannu Duw.
h Ps. 58. 10.
2 Heb. a
ddisiawa
% ti.
a Ps. 33. 12.
a 84. 4.
c Pb. 93. 1.
d Ps. 89. 9.
a 107. 29.
e Es. 17. 12,
13.
SNeu,
garm.
4Neu,
wedi i ti
heri iddi
chwennych
gwlaw.
fPs. 68. 9,
10. a 104.
13.
BNeu,
pheri iV
gwlaw
ddisgyn yn
eirhychau.
6 Heb.
dattod.
ant o bob
tu.
10 '^ Y cyfiawn a lawenycha yn yr
Arglwydd, ac a obeithia ynddo;
a'r rhai uniawn o galon oil a orfol-
eddant.
PSALM LXV.
1 Dafydd yn moUannu Duw am ei ras. 4 Ded-
wyddwch etholedigion Duw, oblegid amryw
ddoniau.
I'r Pencerdd, Psalm a Cliân Dafydd.
MAWL 2a'th erys di yn Sion, O
Dduw: ac i ti y telir yr
adduned.
2 Ti yr hwn a wrandewi weddi,
attat ti y daw pob cnawd.
3 Pethau anwir a'm gorchfygas-
ant : ein camweddau ni, ti a'u
glanhêi
4 * Gwỳn ei fyd yr hwn a ddewis-
ech, ac a nesaech attat ; fel y trigo
yn dy gynteddoedd : '^ nyni a ddi-
gonir â daioni dy dy, sef dy deml
sanctaidd.
5 Attebi i ni trvoy bethau ofnad-
wy, yn dy gyfiawnder, 0 Dduw ein
hiachawdwriaeth ; gobaith hoU gyr-
rau y ddaear, a'r rhai sydd bell ar
y môr.
6 Yr hwn a sicrhâ y mynydd-
oedd trwy ei nerth, etc *" a wregysir
â chadernid.
7 ^ Yr hwn a ostega dwrf y mor-
oedd, twif eu tonnau, a * therfysg y
bobloedd,
8 A phreswylwyr eithafoedd y
hyd a ofnant dy arwyddion : gwnei
i derfyn bore a hAvyr ^ lawenychu.
9 Yr wyt yn ymweled a'r ddaear,
^ac ^yn ei dyfrhâu hi: yr ydwyt
yn ei chyfoethogi hi yn ddirfawr
âg afon Duw, yr hon sydd yn Uawn
dwfr: yr wyt yn parottôi yd idd-
ynt, pan ddarperaist felly iddi.
10 Gan ddyfrhâu ei chefnau, a
^gostwng ei rhychau, yr ydwyt yn
ei ^mwydo hi â chafodau, ac yn
bendithio ei chnwd hi.
11 Coroni yi* ydwyt y flwyddyn
â'th ddaioni ; a'tli hvybrau a ddi-
ferant frasder.
12 Diferant ar borfeydd yr anial-
wch : a'r bryniau a "^ yrnvrregysant â
hyfrydwch,
13 Y dolydd a wisgir â defaid, a'r
dyffrynoedd a orchuddir âg yd ; am
liynny y bloeddiant, ac y canant.
PSALM LXVI.
1 Dafydd yn annog i foliannu, Duio, 5 i ddal
ar ei weithredoedd ef, 8 i'w fendithio am ei
ddoniau grasusol ; 13 yn addaw drosto ei
hun wasanaeth crefyddol i Dduw ; 16 yn
datgan enwedig ddoniau Duw iddo.
570
I'r Pencerdd, Can neu Psalm.
LLAWEN-FLOEDDIWCH 1
Dduw, yr hoU ddaear :
2 Datgenwch ogoniant ei enw:
gwnewch ei folijyit yn ogonedd-
us.
3 Dywedwch wrth Dduw, Mor
ofnadwy wyt yn dy weithredoedd !
o herwydd maint dy nerth, * y cym-
mer dy elynion arnynt fod ja ddar-
ostyngedig i ti.
4 Yr hoU ddaear a'th addolant di,
ac a ganant i ti; te, canant i'ih
enw. Selah.
5 ''Deuwch, a gwelwch weithred-
oedd Duw: ofnadwy yw yn ei
weithred tu ag at feibion dynion.
6 '^Trodd efe y mor yn sychdir:
^ aethant tr^vy yr afon ar draed :
yna y llawenychasom ynddo.
7 Efe a lywodraetha trAvy ei gad-
emid byth ; ® ei lygaid a edrychant
ar y cenhedloedd : nac ymddyrch-
afed y rhai anufudd. Selah.
8 0 bobloedd, bendithiwch ein
Duw, a pherwch glywed Uais ei
fawl ef :
9 Yr hwn sydd yn gosod ein hen-
aid mewn bywyd, ac ni ad i'n troed
lithro.
10 Canys ^profaist ni, 0 Dduw:
coethaist ni, fel coethi arian.
11 Dygaist ni i'r rhwyd: gosod-
aist wasgfa ar ein Uwynau.
12 ^Peraist i ddynion farchogaeth
ar ein pennau ; ^ aethom trwy y tan
a'r dwfr: a thi a'n dygaist aUan i
le ^ diwaU.
13 'Deuaf i'th dy ag oflfrymmau
poeth : ^ talaf i ti fy addunedau,
14 Y rhai a ^ adroddodd fy ngwef-
usau, ac a ddywedodd fy ngenau
yn fy nghyfyngder.
15 Oŵymmaf i ti boeth-oflrym-
mau ^breision, jughyd ag arogl-
darth hyrddod ; aberthaf ychain a
bychod. Selah.
16 Deuwch, gwrandewch, y rhai
oil a ofnwch Dduw ; a mynegaf yr
hyn a wnaeth efe i'm henaid.
17 Llefais arno a'm genau, ac efe
a ddyrchafwyd a'm tafod.
18 'Pe edrychaswn ar anwiredd
yn fy nghalon, ni wrandawsai yr
Arghvydd,
19 Duw yn ddiau a glybu, ac a
wrandawodd ar lais fy ngweddi
20 Bendigedig fyddo Duw, yr
hwn ni throdd fy ngweddi oddi
wrtho, ua'i drugaredd ef oddi wrth-
yf finnau.
Psalm of awl
PSALMAU.
wrth symmudo yr arch.
b Ps. 96. 13.
SHeb.
e Pb. 85. 12.
a Num. 10.
35.
2 Heb. rlag
b Pb. 32. 11.
c Pb. 10. 14,
18. a 146. y.
d 1 Sam. 2.
5.
Pb. 113. 0.
ePs.107.10.
a 146. 7.
f Ps. 107.
34,40.
B Exnd. 19.
16, 18.
liarn. 5. 4.
E9.64.1,3.
h Dent. 11.
11, Va.
PSALM LXVII.
1 Gweddi am helaethu teyrnas Dduw, 3 er lla-
wenydd i'r bobl, S ac er amlhâu hendithion
Duw.
I'r Pencerdd ar Neginoth, Psalm neu Gân.
DUW a drugarhao wrthym, ac
a'n bendithio ; a * thywynned
ei wyneb ^ arnom : Selah.
2 Fel yr adwaener dy ffordd ar
y ddaear, a'th iachawdAvriaeth ym
mhlith yr holl genhedloedd.
3 Molianned y bobl di, 0 Dduw ;
molianned yr holl bobl dydi.
4 Llawenhâed y cenhedloedd, a
byddant hyfryd : canys ^ti a femi y
bobl yn uniawn, ac a ^ 1 jvvodraethi
y cenhedloedd ar y ddaear. Selah.
5 Molianned y bobl di, 0 Dduw ;
molianned yr holl bobl dydi.
6 *= Yna y ddaear a rydd ei
ffrwyth ; a Duw, sef ein Duw ni,
a'n bendithia.
7 Duw a'n bendithia ; a holl der-
fynau y ddaear a'i hofnant ef.
PSALM LXVIIL
1 Gweddi wrth symmudo yr arch. 4 Cynghor
ifoliamiu Duw am ei drugareddau; 7 am
ei ofal dros ei eglwys ; 19 am ei favor dru-
gareddau.
I'r Pencerdd, Psalm neu Gân Dafydd.
CYFODED ''Duw, gwasgarer ei
elynion : a ffoed ei gaseion ^ o'i
flaen.ef.
2 Chweli hwynt fel chwalu mwg :
fel y tawdd cŵyr wrth y tan, di-
fether y rhai annuwiol o flaen Duw.
3 Oud *• llawenycher y rhai cyf-
iawn, a gorfoleddant ger bron Duw ;
a byddant hyfryd o lawenydd.
4 Cenwch i Dduav, canmolwcli
ei enw : dyrchefwch yr hwn sydd
yn marchogaeth ar y nefoedd, a'i
enw yn JAH, a gorfoleddwch ger
ei fron ef.
5 ""Tad yr amddifaid, a Bamwr y
gweddwon, yw Duw, yn ei bres-
wylfa sanctaidd.
6 ^DüW sydd yn gosod yr unig
mewn teulu : * yn dwyn allan 'y rhai
a rwymwyd mewn gefynnau ; ond y
rhai cyndyn a breswyliant gras-dir.
7 Pan aethost, 0 Dduw, o flaen
dy bobl, pan gerddaist trwy yr an-
ialwch ; Selah :
8 s Y ddaear a grynodd, a'r nefoedd
a ddiferasant o flaen Duw : Sinai
yntau a grynodd o flaen Duw, sef
Duw Israel.
9 ""Dyhidlaist wlaw graslawn, 0
Dduw, ar dy etifeddiaeth : ti a'i
gwrteithiaist wedi ei blino.
__ _
10 Dy gynnuUeidfa di sydd yn trigo
ynddi : yn dy ddaioni, 0 Dduw, yr
wyt yn darparu i'r tlawd.
11 Yr Arglwydd a roddes y gair ;
mawr oedd ^ mintai y rhai a'^ preg-
ethent.
12 Brenhinoedd byddinog a ^ fíbi-
sant ar fii'wst : a'r hon a drigodd
yn tŷ, a rannodd yr yspail.
13 Er gorwedd o honoch ym mysg
y crochanau, hyddivch fel esgyU
colommen wedi eu gwisgo âg arian,
a'i hadenydd âg aur melyn.
14 Pan wasgarodd yr HoUalluog
frenhinoedd ^ ynddi, yr oedd hi yn
wen fel eira yn Salmon.
15 Mynydd Duw sydd fel myn-
ydd Basan ; yn fynydd cribog fel
mynydd Basan.
16 Paham y llemmwch, chwi fyn-
yddoedd cribog ? ' dyma y mynydd
a chwennychodd Duw ei bres-
wylio; i'e, preswylia yr Arglwydd
ynddo byth.
17 ''Cerbydau Duw ydynt ugain
mil, sef ^ miloedd o angelion : yr
Arglwydd sydd yn eu plith, megis
yn Sinai yn y cyssegr.
18 ^ Dyrchefaist i'r uchelder, caeth-
gludaist gaethiwed : derbyniaist
roddion '^ i ddynion ; le, ^'r rhai cyn-
dyn hefyd, fel y p^es^vyliai yr Ar-
glwydd Dduw yn eu jylith.
19 Bendigedig^cZi^o yr Arglwydd,
yr hwn a'n llwytha beunydd â da-
ioni ; sef Duw ein hiachawdwr-
iaeth. Selah.
20 Ein Dxrvv ni sydd Dduw iach-
awdwriaeth ; ac ™ i'r Arglwydd
Dduw y perthyn dîangfáau rhag
marwolaeth.
21 ° Duw yn ddiau a archoUa ben
ei elynion ; a choppa walltog yr hwn
a rodio rhagddo yn ei gamweddau.
22 Dywedodd yr Arglwydd, Dyg-
af fy mhobl drachefn "o Basan,
dygaf htvynt drachefn p o ddyfnder
y mor;
23 "1 Fel y ^ trocher dy droed yng
ngwaed dy elynion, a thafod dy
gŵn yn yr unrhyiv.
24 Gwelsant dy fynediad,0 Dduw;
mynediad fy Nuw, fy Mrenhin, yn
y cyssegr.
25 'Y cantorion a aethant o'r
blaen, a'r cerddorion ar ol; yn eu
mysg yr oedd y Uangcesau yn canu
tympanau.
26 Bendithiwch Dduw yn y cyn-
nulleidfaoedd, sef yr Arglwydd, y
rhai ydych o ^ fifynnon Israel.
8 Heb. n«.
4 Ileb.
JfoÌ8a)il,
ffoisant.
* Neu,
erddi.
> Ps. 87. 1.
a 132. 13,
11
k Deut. 33.
2.
2 Bren. 6.
l(i, 17.
Dan. 7. 10.
Heb. 12. 22.
Dat. 9. 16.
6 Neu,
llawer mil.
1 Eph. 4. 8.
T Heb. yn
y dyn.
m Dat. 1. 18.
a 20. 1.
n Ps. 110. 6.
Hab. 3. 13.
0 Num. 21.
33.
P Exod. 14.
22.
1 Ps. .'58. 10.
s Neu,
cocJier.
r 1 Chron.
13.8.
a 15. 16.
Ps. 47. 5.
> Deut. 33.
28.
Es. 48. L
Gweddi Dafydd
PSALMAU.
yn ei gystudd.
1 1 Sam. 9.
21.
a 1 Bren.
10. 10, 24,
2.5.
2 Chron.
32. 23.
P3. 72. 10.
aT6. 11.
9 Neil,
anifail ÿ
cyrs.
2Neu,(>/e I
a wasgar. I
r Pa. 13. 10.
a 104. 3.
z P3. 2D. 3,
3 Heb. rÄoi.
b ad. 2, 14,
15.
Jonah 2. 5.
c Pa. 40. 2.
2 Heb. ÿíi
nhom y
äÿfiider.
d Ps. 119.
S2, 123.
e loan 15.
25.
SHeb.
fy euog-
rwyda.
27 Yno y mae * Benjamin fychan
â'n llywydd, tywysogion Judah â'u
cynnuUeidfa ; tywysogion Zabulon,
a thywysogion Naphtali.
28 Dy Dduw a orchymynodd dy
nerth : cadarnhâ, 0 Ddüw, yr hyn
a wnaethost ynom ni.
29 "Brenhinoedd a ddygant i ti
anrheg er mwyn dy deml yn Jeru-
salem.
30 Cerydda ^dyrfa y gwayw'fiyn,
cynnuUeidfa y gwrdd-deirw, gyd â
lloi y hob\,fel y delont yn ostyng-
edig â darnau arian: ^g^asgar y
bobl sydd dda ganddynt ryfel.
31 Pendefigion a ddeuant or
Aipht; Ethiopia *a estyn ei dAvy-
law yn brysur at Dduw.
32 Teyrnasoedd y ddaear, cenwch
i Dduw ; canmolwch yr Arglwydd,
Selah :
33 Yr hwn ^a ferchyg ar nef y
nefoedd, y rhai oedd erioed : wele
^efe yn ^anfon ei lef, a Jionno yn
lief nerthol.
34 Rhoddwch i Dduw gadernid :
ei oruchelder sydd ar Israel, a'i
nerth yn yr wybrennau.
35 Ofnadwy wyt, 0 Dduw, o'th
gyssegr : Duw Israel yw efe sydd
yn rhoddi nerth a chadernid i'r
bobl. Bendigedig /î/c?d'o Duw.
PSALM LXIX.
1 Dafydd yn cwyno ei gystudd ; 13 yn gweddto
am ymwared ; 22 yn d'iofrydu ei elynion i
ddinystr ; 30 yn moliannu Duw gyd â d'iolch.
I'r Pencerdd » ar Sosannim, Psalm Dafydd.
A CHUB fi, 0 Dduw; canys ''y
J_A_ dyfroedd a ddaethant i mewn
hyd at /y enaid.
2 ''Soddais ^mewn tom dwfh, lie
nid oes sefyllfa : deuthum i ddyfn-
der dyfroedd, a'r fírwd a lifodd
drosof
3 Blinais yn llefain, sychodd fy
ngheg : ^ paUodd fy llygaid, tra yr
ydwyf yn disgwyl wrth fy ISTuw.
4 Amlach na gwallt fy mhen yw y
rhai ^ a'm casânt heb achos : cedyrn
yw fy ngelynion diachos, y rhai a'm
difethent: yna y telais yr hyn ni
chymmeraia.
5 0 Dduw, ti a adwaenost fy yn-
fydrwydd; ac nid yw ^fy ngham-
weddau guddiedig rhagot.
6 Na chywilyddier o'm plegid i y
rhai a obeithiant ynot ti, Arglwydd
Dduw y lluoedd : na waradwydder
o'm plegid i y rhai a'th geisiant di,
0 Dduw Israel.
7 Canys er dy fvvyn di y dygais
572
warthrudd, ac y todd cywilydd fy
wyneb.
8 ^^Euthum yn ddieithr i'm brodyr,
ac fel estron gan blant fy mam.
9 s Canys zel dy dy a'm hysodd ; a
^ gwaradwyddiad y rhai a'th warad-
wyddent di, a syrthiodd arnaf fi.
10 ' Pan wylais, gem gystuddio fy
enaid âg ympryd, bu hynny yn war-
adwydd i mi.
11 Gwisgais hefyd sachlian ; ac
euthum yn ddiareb iddynt.
12 Yn fy erbyn y chwedleuai y
rhai a eisteddent yn y porth; ^ac
^i'r meddwon yr oeddwn yn ^wawd.
13 Ond myfi, fy ngweddi sydd at-
tat ti, 0 Arglwydd, ^mewn amser
cymmeradwy: 0 Dduw, yn Uios-
owgrwydd dy drugaredd gwrando fi,
y'ngwirionedd dy iachawdwriaeth.
14 Gwared fi o'r dom, ac na
soddwyf : ™gwareder fi oddi wrth
fy nghaseion, ac o'r "dyfroedd
dyfnion.
15 Na lifed y flrwd ddwfr drosof,
ac na lyngced y dyfnder fi ; na chau-
ed y pydew chwaith ei safn arnaf
16 Clyw fi, Aeglwydd ; canys da
ytu dy drugaredd: yn ol lliaws dy
dosturiaethau edrych arnaf.
17 Ac ° na chuddia dy wyneb oddi
wrth dy was ; canys y mae cyfyng-
der arnaf : brysia, gwrando fi. .
18 Nesâ at fy enaid, a gwared ef :
achub fi o herwydd fy ngelynion.
19 Ti a adwaenost ^fy ngwarthrudd,
a'm cywilydd, a'm gwaradwydd : fy
holl elynion ydynt ger dy fron di.
20 Gwarthrudd a dorrodd fy nghal-
on ; yr ydwyf me^vn gofid : a i dis-
gwyliais am rai ^ i dosturio wrthyf,
ac nid oedd neb ; ac am gysurwyr,
ac ni chefais neb.
21 ' Rhoddasant hefyd fustl yn fy
rawyd, ac a'm diodasant yn fy sych-
ed a finegr.
22 ■ Bydded eu bwrdd yn fagl ger
eu bron, a'u Uwyddiant yn dram-
gwydd
23 *Tywyller eu llygaid, fel na
welont ; a gwna i'w llwynau grynu
bob amser.
24 Tywallt dy ddig arnynt ; a cliyr-
haedded Uidiowgrwydd dy ddigof-
aint hwynt.
25 "* Bydded eu '^preswylfod yn
anghyfannedd ; ac na fydded a
drigo yn eu pebyll.
26 Canys ^erlidiasant ^yr hwn a
darawsit ti ; ac am ofid ^ y rhai
a archollaist ti, y chwedleuant.
Dafydd, mewn hyder ffydd,
PSALMAU.
yn giveddio ar Dduw.
• Neu, gosp
anwiredd.
• Exod. 32.
32
Dat. 13. 8.
a. Luc 10. 20.
Heb.12.23.
b Pe. 50. 13,
14, 23.
e Ps. 34. 2.
* Ps. 22. 28.
e Ps. 06. 11.
Es. 44. -lA.
a 49. 13.
fPs. 102.
28.
»Ps.38,titl.
b Ps. 40.
a 71. 12,
13,
c Pa. S-").
28. a 71
27 Dod ti^ anwiredd at eu han-
wiredd hwynt; ac na ddelont i'th
gyfiawnder di
28 ''Dileer hwynt o lyfr y rhai
byw ; ac *na ysgrifener hwynt gyd
â'r rhai cyfiawn.
29 Minnau, truan a gofidus ydwyf:
dy iachawdwriaeth di, 0 Ddtjw, a'm
dyrchafo.
30 Moliannaf enw Duw ar gân, a
mawrygaf ef mewn mawL
31 ^ A hyn fydd well gan yr Ar-
GLWYDD nag ŷch neu fustach corn-
iog, carnol.
32 *Y trueiniaid a laweny chant
pan welant hyn : * eich calon chwi-
thau, y rhai a geisiwch Ddtjw, a
fydd byw.
33 Canys gwrendy yr Arglwydd
ar dlodion, ac ni ddiystyra efe ei
garcharorion.
34 *Nefoedd a daear, y mor, a'r hyn
oil a ymlusgo ynddo, molant ef.
35 Canys Duw a achub Sion, ac
a adeilada ddinasoedd Judah ; fel
y trigont yno, ac y meddiannont
hi.
36 ^A hiliogaeth ei weision al
meddiannant hi : a'r rhai a hoffant
ei enw ef, a breswyliant ynddi.
PSALM LXX.
Dafydd yn ymhil a Dmo am gyflym ddinystr
ir annuwiol, a'i nawdd iW duwiol.
I'r Pencerdd, Psalm Dafydd » i goflFa.
O'' DDTJW, pry sura i'm gwar-
edu ; brysia, Arglwydd, i'm
cymmorth.
2 "^Cywilyddier a gwarthrudder y
rhai a geisiant fy enaid: tröer yn
eu hoi a gwaradwydder y rhai a
ewyllysiant ddrwg i mi.
3 Dattröer yn He gwobr am eu
cywilydd, y rhai a ddywedant. Ha,
ha.
4 Uawenyched, a gorfoledded
ynot ti y rhai oil a'th geisiant; a
dyweded y rhai a garant dy iach-
awdwriaeth yn wastad, Mawryger
Duw.
5 Minnau ydwyf dlawd ac ang-
henus; 0 Dduw, brysia attaf: fy
nghymmorth a'm gwavedydd ydwyt
ti, 0 Arglwydd ; na hir drig.
PSALM LXXI.
1 Dafydd, mewn hyder ffydd, a phrawf offafr
Duw, yn gweddio drosto ei hun, ac yn erbyn
gelynion ei enaid: 14 yn addaw bod yn
dd'ianwadal : 17 yn gwedd'io am nerth i har-
hâu : 19 yn moliannu Duw, ac yn addaw
gwneuthur hynny yn llawen.
YNOT *ti, 0 Arglwydd, y go-
beithiais ; na'm cywilyddier
byth.
2 Achub fi, a gwared fi yn dy gyf-
iawnder : gostwng dy glust attaf, ac
achub fi.
3 Bydd i mi yn ^ drigfa gadam, i
ddyfod iddi bob amser: gorchy-
mynaist fy achub; canys ti yw fy
nghraig a'm hamddiffynfa.
4 ^ Gwared fi, O fy Nuw, o law yr
annuwiol, o law yr anghyfiawn ar
traws.
5 Canys ti yw fy ngobaith, O Ar-
glwydd" Dduw ; fy ymddiried o'm
hieuengctid.
6 <=Wrthyt ti y'm cynhaliwyd o'r
bru ; ti a'm tynnaist o groth fy
mam : fy mawl fydd yn wastad am
danat ti.
7 ^ Oeddwn i lawer megis yn rhyf-
eddod : eithr tydi yw fy nghadam
noddfa.
8 Llanwer fy ngenau a'th foliant,
ac a'th ogoniant beunydd,
9 ^ÍTa fwrw fi ymaith yn amser
henaint : na wrthod fi pan ballo fy
nerth.
10 Canys fy ngelynion sydd yn
dywedyd i'm herbyn ; a'r rhai a
ddisgwyliant am fy enaid a gyd-
ymgynghorant,
11 Gan ddywedyd, Duw a'i gwrth-
ododd ef : erlidiwch a deliwch ef ;
canys nid oes gwaredydd.
12 0 DDUW,na fydd bell oddi wrth-
yf : fy Nuw, ^brysia i'm cymmorth.
13 e Cywilyddier a difether y rhai
a wrthwynebant fy enaid : á gwarth
ac â gwaradwydd y gorchuddier y
rhai a geisiant ddrwg i mi.
14 Minnau a obeithiaf yn wastad,
ac a'th foliannaf di fwyfwy.
15 Fy ngenau a fynega dy gyf-
iawnder a'th iachawdwriaeth beu-
nydd; canys ''ni wn rifedi arnynt.
16 Y'nghadernid yr Arghvydd
Dduw y cerddaf : dy gyfiawnder di
yn unig a gofiaf fi.
17 O'm hieuengctid y'm dysgaist,
0 Dduw : hyd yn hyn y mynegais
dy ryfeddodau.
18 'Na wrthod fi chwaith, 0 Dduw,
2 mewn henaint a phen-Uwydni ;
hyd oni fynegwyf dy * nerth i'r gen-
hedlaeth lion, a'th gadernid i bob
un a ddelo.
19 Dy gyfiawnder hefyd, 0 Dduw,
sydd uchel, yr hwn a wnaethost
1023.
« Ps. 25. 2,
3. a 31. 1.
2 Heb.grai J
gyfannedd.
bPs.140.
1,4.
c Ps. 22. 9,
10.
Es. 46. 3.
dZech. 3.8.
e ad. 18.
f Ps. 70. 1.
e ad. 24.
Ps.35.4,
26. a 40. Í 4.
a 70. 2.
h Ps. 40. 6.
a 139. 17,
18.
bethau mawrion
sydd debyg i ti ?
pwy, ''O Dduw,
lad. 6.
3 Heb. hyd.
<neb.
fraich.
k Pb. 89. 6,
8.
Gogoniant teyrnas Crist
PSALMAU.
Byr Iwyddiant yr anioir.
1 Ps. 60. 3.
2 Ps. 127,
titl.
1015.
a Ps. 85. 10.
Es. 52. 7.
bad. 7,17.
Ps. 89. 36,
37.
0 2 Sam. 23.
4.
Hog. 6. 3.
3Neu,
'ÌT-wair.
4 Heb. %íî
oni bo iieh
leuad.
d Edrych
Exod. 23.
31.
Ps. 2. 8.
a 80. 11.
a 89. 25.
Zech.9.10.
e Es. 49. 23.
Mic. 7. 17.
Í Ps. 43. 12.
a C8. 29.
Es. 49. 7.
a eo. 9.
e Job 29. 12.
20 ^ Ti, yr hwn a wnaetliost i mi
weled ami a blin gystuddiau, a'm
bywhêi drachefii, ac a'm cyfodi dra-
chefa o orddyfnder y ddaear.
21 Amlhêi fy mawredd, ac a'm
cysuri oddi amgylch.
22 Minnau a'th foliannaf ar ofifer-
yn nabl, sef dy wirionedd, 0 fy
Nuw : canaf i ti â'r delyn, 0 Sanct
Israel.
23 Fy ng^vefusau a fyddant hyf-
ryd pan ganwyf i ti ; a'm henaid, yr
hwn a waredaist.
24 Fy nhafod hefyd a draetha dy
gyfia^vnder beunydd : o her\vydd
"" cy^dlyddiwyd a gwaradwyddwyd
y rhai a geisiant niwed i mi.
PSALM LXXII.
1 Dafydd, wrth wedd'io dros Solomon, yn dang-
os daioni a gogoniant ei deyrnas ef yn y
cysgod, ond mewn gwirionedd, teyrnas Crist:
18 yn hendithio Duio.
Psalm 'i Solomon.
ODDÜW, dod i'r Brenhin dy
farnedigaethau, ac i fab y
Brenhin dy ^rfiawnder.
2 Efe a farn dy bobl mewn cyf-
iawnder, a'th drueiniaid â barn.
3 ^ Y mynyddoedd a ddygant hedd-
wch i'r bobl, a'r bryniau, trwy gyf-
iawnder.
4 Efe a farn drueiniaid y bobl,
efe a achub feibion yr anghenus,
ac a ddryllia y gorthrymmydd.
5 *'Tra fyddo haul a lleuad y'th
ofnant, yn oes oesoedd.
6 "^Efe a ddisgyn fel gwlaw ar
^gnu gwlan; fel cawodydd yn dyfr-
hâu y ddaear.
7 Yn ei ddyddiau ef y blodeua y
cyfiawn ; ac amlder o heddwch fydd
* tra fyddo lleuad.
8 "^ Ac efe a lywodraetha o for hyd
for, ac o'r afon hyd derfynau y
ddaear.
9 O'i flaen ef yr ymgrymma trig-
olion yr anialwch : ^ a'i elynion a
lyfant y Uwch.
10 ^^Brenhinoedd Tarsis a'r ynys-
oedd a dalant anrheg : brenhinoedd
Shelba a Seba a ddygant rodd.
11 lë, yr hoU frenhinoedd a ym-
grymmant iddo: yr holl genhedl-
oedd a'i gwasanaethant ef
12 Canys efe ^a wared yr anghen-
og pan waeddo : y truan hefyd, a'r
hwn ni byddo cynnorthwywr iddo.
13 Efe a arbed y tlawd a'r rheid-
us, ac a achub eneidiau y rhai
anghenus.
14 Efe a wared eu henaid oddi
wrth dwyll a thrawsder: a '^gwerth-
fawr fydd eu gwaed yn ei olwg ef
15 Byw hefyd fydd efe, a rhoddir
iddo o aur Seba: gweddiant hefyd
drosto ef yn wastad: beunydd y
clodforir ef
16 Bydd dyi'naid o yd ar y ddaear
ym mhen y mynyddoedd : ei fírwyth
a ysgwyd fel Libanus; a phobl y
ddinas a flodeuant fel gwellt y
ddaear.
17 Ei enw fydd yn dragywydd : ei
enw a bery tra fyddo haul ; ac ^ ym-
fendithiant ynddo : yr holl genhedl-
oedd a'i galwant yn Avynfydedig.
18 Bendigedig/î/ŵioyr Arglwydd
Dduw, Duw Israel, ''yr hwn yn unig
sydd yn gwneuthur rhyfeddodau.
19 Bendigedig hefyd /2/c?c?o ei enw
gogoneddus ef yn dragywydd ; a'r
holl ddaear a lanwer o'i ogoniant.
Amen, ac Amen.
20 Gorphen gweddiau Dafydd mab
Jesse.
PSALM LXXIII.
1 Y prophwyd, wedi gorfod rhyw brofedigaeth,
2 ar yr achlysyr hwnnw, yn dangos llwydd-
iant yr enwir ; 13 a'r briw a gafodd efe wrth
hynny, sef anymddiried, 15 Ei orfodaeth, sef
gwyhod amcan Duw, yn difeiha yr aiinuwiol,
ac yn cynnal y cyfiawn.
Psalm ^ Asaph.
^ "VTN ddiau da yw Duw i Israel ;
X sef i'r rhai glân o galou.
2 Minnau, braidd na lithrodd fy
nhraed: prin na thripiodd fy
ngherddediad.
3 ^ Canys cenfigennais wrth y rhai
ynfyd, pan welais Iwyddiant y rhai
annuwiol.
4 Canys nid oes rhwymau yn
eu marwolaeth ; a'u cryfder sydd
*heini.
5 Nid ydynt mewn blinder fel
dynion eraill ; ac ni ddialeddir ar-
nynt hwy gyd â dynion eraill.
6 Am hynny y cadAvynodd balch-
der hwynt, ac y gwisg trawsder am
danynt/eZ dilledyn.
7 ''Eu llygaid a saif allan gan fras-
der: aethant dros feddwl calon o
gyfoeth.
8 Y maent wedi Uygru, ""yn chwedl-
eua yn ddrygionus am drawsder;
yn dywedyd yn ucheL
9 Gosodasant eu genau yn erbyn
y nefoedd : a'u tafod a gerdd trwy
y ddaear.
10 Am hynny y dychwel ei bobl
ef yma ; ac y gwesgir iddynt ddwfr
pTiiol lawn.
11 Dywedant hefyd, ^ Pa fodd y
h Pa. 116.
15.
1 Gen. 12. 3.
a 22. 18.
Jer. 4. 2.
k Ps. 136. 4.
ZNeu,
Ps. 50, titL
3Neu,
Eltoda.
a Job 21. 7.
Ps. 37. 1.
Jer. 12. 1.
i Neu, dirf,
neu, /ra*.
b Job 15. 27.
Ps. 17. 10.
a U9. 70.
c Hos. 7. 16.
d Job 22. 13.
Ps. 10. IL
a 94. 7.
674
Diwedd yr annuiviol.
PSALMAU.
Erfyn cymmorth Duw,
• Job 21. 15.
a 34. 9.
a 35. 3.
Mai. 3. U.
fPs. 26. 6.
S Pa. 77. 13.
b Pa. 35. G.
I Job 20. 8.
Ps. 9U. 6.
k Ps. 92. 6.
Diar. 30. 2.
6 Heb. gyd
d thi.
6 Heb.
craig.
I Ps. 16. 5,
m Exod. 34.
15.
Num. 15.
39.
lago 4. 4.
2Neu,
Psalm i
Asaph, i
rodai
athraw-
iaeth.
» Ps. 95. 7.
a 100. 3.
gŵyr Duw ? a oes gwybodaeth gan
y Goruchaf ?
12 Wele, dyma y rhai annuwiol,
a'r rhai sydd Iwyddiannus yn y byd,
ac a amlhasant olud.
13 ^ Diau mai yn ofer y glanheais
fy nghalon, ac y ^golchais fy nwy-
law mewn diniweidiwydd.
14 Canys ar hyd y dydd y'm
maeddwyd; fy ngherydd a ddeuai
bob bore.
15 Os dywedwn, Mynegaf fel hyn ;
wele, â chenhedlaeth dy blant di y
gwiiawn gam.
16 Pan amcenais wybod hyn, blin
oedd hynny yn iy ngolwg i ;
17 Hyd onid seuthum i gyssegr
Duw: yna y deallais eu diwedd
hwynt.
18 Diau ^ osod o honot hwynt
mewTi llithrigfa, a chwympo o
honot hwynt i ddinystr.
19 Mor ddisymmwth yr aethant
yn anghyfannedd ! pallasant, a dar-
fuant gan ofn.
20 ' Fel breuddwyd wrth ddihuno
un ; felly, 0 Arglwydd, pan dde-
ffroech, y dirmygi eu gwedd hwynt.
21 Fel hyn y gofidiodd fy nghalon,
ac y'm pigwyd yn fy arennau.
22 "^Mor ynfyd oeddivn, ac heb
wybod; anifail oeddwn ^o'th flaen di.
23 Etto yr ydivyf yn wastad gyd
â thi : ymaflaist yn fy Haw ddehau.
24 A'th gynghor y'm harweini ;
ac wedi hynny y'm cymmeri i
ogoniant.
25 Pwy sydd gennyf fi yn y nef-
oedd ond tydi? ac ni e^vyllysiais ar
y ddaear neb gyd â thydi.
26 Pallodd fy nghnawd a'm calon :
ond "^neith fy nghalon ^a'm rhan
yw Duw yn dragywydd.
27 Canys wele, difethir y rhai a
beUliant oddi Avrthy t : torraist ymaith
bob un ™ a butteinio oddi wrthyt.
28 Minnau, nesâu at Dduw sydd
dda i mi : yn yr Arglwydd Dduw y
gosodais fy ngobaith, i draethu dy
hoU weithredoedd.
PSALM LXXIV.
1 Y prophwyd yn cwyno anrheithio y cyssegr :
10 yn erfyn cymmorth gan Dduw, wrth ystyr-
ied ei alia, 18 a'i elynion enllibus, a'i hlant,
cCi gyfainmod.
''Maschil Asaph.
PAH AM, Dduw, fn bwriaist
heibio yn dragywydd, ac y
myga dy ddigofaint yn erbyn * def-
aid dy borfa ?
2 Cofia dy gynnuUeidfa, yr hon a
675
brynaist gynt; a^^lhvyth dy etifedd-
iaeth, yr %wn a waredaist ; mynydd
Sion hwn, y presAvyli ynddo.
3 Dyrcha dy draed at anrhaith
dragywyddol ; se/at yr hoU ddrwg
a wnaeth y gelyn yn y cyssegr.
4 Dy elynion a ruasant y'nghanol
dy gynnulleidfaoedd ; gosodasant
eu bannerau yn arAvyddion.
5 Hynod oedd gwr, fel y codasai
fwyill mewn dyrys-goed.
6 Ond yn awr y maent yn dryllio
''ei cherfiadau ar unwaith â bAvyill
ac â morthAvylion.
7 "^Bwriasant dy gyssegroedd yn
tan ; hyd lawr yr halogasant bres-
wylfa dy enw.
8 Dywedasant yn eu calonnau,
^Cyd-anrheithiwn hA^-ynt: Uosgasant
holl synagogau Duw yn y tir.
9 Ni welwn ein harwyddion : * nid
oes brophwyd mwy, nid oes gen-
nym a ŵyr pa hyd,
10 Pa hyd, Dduw, y gwarthrudda
y gwrthwynebAAT ? a gabla y gelyn
dy enw yn dragywydd?
11 Paham y tynni yn ei hoi dy
law, sef dy ddeheulaw ? tyn hi allan
o ganol dy fynwes.
12 Canys *^Duw yw fy Mrenhin o'r
dechreuad, gwneuthurwr iachawd-
wriaeth o fewn y tir.
13 s Ti yn dy nerth a ^ berthaist y
mor : drylliaist bennau ^ ^ dreigiau
yn y dyfroedd.
14 Ti a ddrylliaist ben lefiathan;
rhoddaist ef yn fwyd i'r bobl yn yr
anialwch.
15 *Ti a hoUtaist y fiynnon a'r
afon ; ^" ti a ddyhysbyddaist afonydd
cryfion.
16 Y dydd sydd eiddot ti, y nos
hefyd sydd eiddot ti : Hi a barot-
toaist oleuni a haul.
17 Ti a osodaist holl derfynau y
ddaear : ™ ® ti a luniaist haf a gauaf.
18 " Cofia hyn, i'r gelyn gablu, 0
Akglwydd, ac i'r bobl ynfyd ddif-
enwi dy enw.
19 Na ddyro enaid dy durtur i gyn-
nuUeidfa y gelynion : nac anghofia
gynnuUeidfa dy drueiniaid byth.
20 Edrych ar y cyfammod : canys
Uawn yw tywyll-leoedd y ddaear o
drigfannau trawsder.
21 Na ddychweled y ^tlawd yn
waradwyddus : molianned y truan
a'r anghenus dy enw.
22 Cyfod, O Dduw, dadleu dy
ddadl : " cofia dy waradwydd gan yr
ynfyd beunydd.
8Neu
gw'ialen.
l>Deut.32.9.
Jer. 10. 16.
* hon.
c 1 Bren. 6.
18, 29, 32,
35.
d 2 Bren.
25.9.
6 Heb. Cyd.
ddrylUwn,
lieu, cyd-
dorrwn.
e 1 Sam. 3.
1.
Amos8.ll.
B Exod. 14.
21.
6 Heb.
dorraiet.
^ Es. 51. 9,
10.
Ezcc.29.3.
a 32. 2.
7Neu,
mórfeirch.
> Exod. 17.5.
N um. 20.
11.
Ps. 105. 41.
Es. 48. 21.
k Jos. 3. 13,
&.C.
1 Gen. 1. 14,
ÍIO.
niGeii.8.22.
SHeb. Äíîf a
gauaf tia^u
lluuiaist.
n ad. 22.
' gorlhr
medig.
o ad. 18.
Pb. 89. ÖL
Datgan mawredd
PSALMAU.
Duw yn ei eglwys.
2 Neu, Na
dn'ifetha.
Pa. 57, titl.
3 Neil,
i Asaph.
merwyf
amser nod-
edig.
« Zech. 1.
21.
BHeb.
anialwch.
b Ps. 50. 6.
a 58. 11.
e 1 Sam. 2.
7.
d,Tob21.20.
P3. 60. 3.
Jer. 25. 15.
Dat.14.10.
a 16. 19.
e Diar. 23,
30.
t Vs. 101. 8.
Jer. 48. 25.
E Ps. 89. 17.
a 118. 14.
2Neo,
i Asaph.
» Ps. 48. 1,
b Ps. 4G. 9.
Ezec.39.9.
• Exod. 15.
L21.
Ezec.39.20.
Nah. 2. 13.
Zech. 12. 4,
23 Nac anghofia lais dy eljuion :
dadŵrdd y rhai a godant **'th erbyn
sydd yn dringo yn wastadoL
PSALM LXXV.
1 T prophteyd yn moliannu Duw ; 2 yn addaw
harnu yn gyfiawn ; 4 yn ceryddu y heilch-
ion, trwy ystyried rhagluniaeth Duw ; 9 yn
moliannu Duw, ac yn addaw gwneuthur cyf-
iawnder.
I'r Peiicerdd, * Al-taschith, Psalm neu Gân
* Asaph.
CLODFORWN dydi, 0 Dduw,
clodforwn; canys agos yw dy
enw ; dy ryfeddodau a fynegant
hynny.
2 Pan * dderbyniwyf y gynnulleid-
fa, mi a farnaf yn uniawn.
3 Ymddattododd y ddaear, al holl
drigolion : myfi sydd yn cynnal ei
cholofiiau. Selah.
4 Dywedais wrth y rhai ynfyd, Nac
ynfydwch ; ac wrth y rhai annuwiol,
^Na ddyrchefwch eich corn :
5 Na ddyrchefwch eich corn yn
uchel : na ddywedwch yn warsyth.
6 Canys nid o'r dwyrain, nac o'r
gorllewin, riac o'r ^dehau, y daw
gomchafiaeth.
7 ^Ond Duw sydd yn barnu ; ''efe
a ostwng y naill, ac a gyfyd y llall.
8 Oblegid ^y mae phiol yn Haw
yr Arglwydd, a'r gwin sydd goch ;
^ yn Uawn cymmysg ; ac efe a dy-
walltodd o bono : etto holl annuw-
iolion y tir a wasgant, ac a yfant
ei waelodion.
9 Minnau a fynegaf yn dragy-
wydd, ac a ganaf i Dduw Jacob.
10 Torraf hefyd holl ^gyrn y rhai
annuwiol ; a ^ chyrn y rhai cyfiawn
a ddyrchefir.
PSALM LXXVL
1 Datgan maivredd Duw yn ei eglwys. 11
Cynghor Vw wasanaethu ef yn barchedig.
I'r Pencerdd ar Neginoth, Psalm neu Gân
'Asaph.
YNOD yw Duw *yn Judah ;
mawr yw ei enw ef yn Israel
2 Ei babell hefyd sydd yn Sa-
lem, a'i drigfa yn Sion.
3 Yna **y torrodd efe saethau y
bwa, y tarian, y cleddyf hefyd, a'r
frwydr. Selah.
4 Gogoneddusach wyt a chadarn-
ach na mynyddoedd yr yspail.
5 Yspeiliwyd y cedym galon, hun-
asant eu hûn : a'r holl wŷr o nerth
ni chawsant eu dwylaw.
6 "Gan dy gerydd di, O Dduw
J^cob, y rhoed y cerbyd a'r march
i gysgu.
B76
H
7 Tydi, tydi, wyt ofnadwy; a
phwy a saif o'th flaen pan ennyno
dy ddigter ?
8 O'r nefoedd y peraist glywed
barn ; ofnodd, a gostegodd y ddaear,
9 Pan gyfododd Duw i fam, i
achub hoU rai llednais y tir. Se-
lah.
10 "^Diau cynddaredd dyn a'th
folianna di : gweddill cynddaredd
a waherddi.
11 *Addunedwch, a thelwch i'r
Arglwydd eich Duw : ^y rhai oil
ydynt o'i amgylch ef, dygant an-
rheg ^ i'r Ofnadwy.
12 Efe a dyrr ymaith yspryd ty-
wysogion : y mae yn ofnadwy i
frenhinoedd y ddaear.
PSALM LXXVII.
1 Y Péolmydd yn dangos pa ymdrech ereu-
lawn a fuasai rhyngddo ac anohaith ; 10
aV oruchafiaeth a gafodd, lorth ystyried
mawr a grasusol weithredoedd Duw.
I'r Pencerdd, i a Jeduthun, Psalm ^ Asaph.
A'M Uef y gwaeddais ar Dduw,
JTA. am Uef ar Dduw ; ac efe a'm
gwrandawodd.
2 Yn nydd fy nhrallod y ceisiais
yr Arglwydd : fy ^ archoll a redodd
liw nos, ac ni pheidiodd : fy enaid
a wrthododd ei ddiddanu.
3 Cofiais Dduw, ac a'm cyth-
ryblwyd : cwynais, a therfysgwyd fy
yspryd. Selah.
4 Deliaist fy llygaid yn neffro :
synnodd arnaf, fel na allaf lefaru.
5 ^ Ystyriais y dyddiau gynt, blyn-
yddoedd yr hen oesoedd.
6 Cofio yr ydwyf fy nghân y nos :
"yr ydwyf yn ymddiddan a'm cal-
on; fy yspryd sydd yn chwilio yn
ddyfal.
7 Ai yn dragywydd y bwrw yr
Arglwydd heibio ? ac oni bydd
efe boddlaAvn mwy ?
8 A ddarfu ei drugaredd ef dros
byth? a balla ei addewid e/yn oes
oesoedd?
9 A anghofiodd Duw drugarhâu ?
a gauodd efe ei drugareddau me^vn
sorriant? Selah.
10 A dywedais, Dyma fy ngwen-
did : etto cofiaf flynyddoedd de-
heulaw y Goruchaf.
11 Cofiaf weithredoedd yr Ar-
glwydd; ie, cofiaf dy wyrthiau
gynt.
12 Myfyriaf hefyd ar dy holl
waith, ac am dy weithredoedd y
chwedleuaf
13 "^ Dy ffordd, O Dduw, sydd yn
d Edrych
Exod.9.16.
a 18. 11.
Ps. &5. 7.
e Preg. 5. 4,
5,6.
f Ps. 68. 29.
a 89. 7.
SHeb. io/»K
a Ps. 39,
a 62, tiiL
2 Neu,
i Asaph.
3 neb. Haw.
b Ps. 143. 5.
Ks. 51. 9.
c Ps. 4. 4.
d Ps. 73. 17.
Dîgofaint Duw yn erhyn
PSALMAU.
yr anghredinîol a'r anufudd.
t Esod. 6. 6.
fExod. 14.
21.
Ps. 114. 3.
Hab. 3. 8,
4Hel).
dt/walU-
tcyd gan
ddwfr.
6 Neu, ?/n
yr wybr.
« Ps. 97. 4.
b Exod. 14.
19.
Ps. 78. 52.
Hob. 12.13.
»Ps.74,titl.
b Ps. 49. 4.
Matt. 13.
35.
c Ps. 44. 1.
d Ps. 147.
19.
o Deut. 4. 9.
a 6. 7.
a 11. 19.
í Exod. 32.
9. a 33. 3.
a 34. 9.
Deut. 9. 6,
13. a 31. 27.
e ad. 37.
2Heb.
pharot-
ttidd ei
chalon.
y cyssegr: pa dduw mor fawr an
Duw ni?
láTiywj Duw sydd yn gwneuth-
ur rhyfeddodau: daiigosaist dy
nerth ym mysg y bobloedd.
15 *Gwaredaist ti'th fraich dy bobl,
meibion Jacob a Joseph. Selah.
16 ^Y dyfroedd a'th welsant, 0
Dduw, y dyfroedd a'th welsant:
hwy a ofnasant ; y dyfnderau hefyd
a gynhyrfwyd.
17 Y cymmylau a * dy walltasant
ddwfr: yr wybrennau a roddasant
dwrf: dy saethau hefyd a gerdd-
asant.
18 Twrf dy daran a glywyd ^ o
amgylch : smellt a oleuasant y byd;
cyffi-ôdd a chrynodd y ddaear.
19 Dy ffordd sydd yn y mor, a'th
Iwybrau yn y dyfroedd mawrion;
ac nid adweinir dy ol.
20 ^ Ty wysaist dy bobl fel defaid,
trwy law Moses ac Aaron.
PSALM LXXVIIL
1 Cynghor i ddysgu ac i breffethu cyfraith"
Dduw. 9 Histori digofaint Duw yn erhyn
yr anghrediniol, a'r anufvdd. 67 Wedi hivrw
lieibio yr Israeliaid, y mae Duw yn dewis
Judah, S'ion, a Dafydd.
* Maschil i Asaph.
GWRANDO fy nghyfraith, iy
mhobl : gostyngwch eich clust
at eiriau fy ngenau.
2 ^Agoraf fy ngenau mewn diareb:
traethaf ddamhegion o'r cynfyd :
3 '^ Y rhai a glyvvsom, ac a wybuom,
ac a fynegodd ein tadau i ni.
4 Ni chelwn rhag eu meibion, gan
fynegi i'r oes a ddêl foliant yr Ar-
GLWYDD,al nerth, a'i ryfeddodau
y rhai a wnaeth efe.
5 Canys ^ efe a sicrhaodd dystiol-
aeth yn Jacob, ac a osododd gyf-
raith yn Israel, y rhai a orchy-
mynodd efe i'n tadau ^eu dysgu
i'w plant :
6 Fel y gwybyddai yr oes a ddêl,
sefy plant a enid; a jyJian gyfodent,
y mynegent hwy i'w plant hwy than :
7 Fel y gosodent eu gobaith ar
Dduw, heb anghofio gweithred-
oedd Duw, eithr cadw ei orchy-
mynion ef :
8 Ac na byddent fel eu tadau, ^yn
genhedlaeth gyndyn a gwrthryfel-
gar ; yn genhedlaeth ni ^ 2 osododd
ei chalon yn uniawn, ac nid yw ei
hyspryd fíyddlawn gyd â Duw.
9 Meibion Ephraim, yn arfog ac
yn saethu â bwa, a droisaut eu
ce/nau yn nydd y frwydr.
. -_
10 Ni chadwasant gyfammod Duw,
eithr gwrthodasant rodio yn ei gyf-
raith ef ;
11 Ac anghofiasant ei weithred-
oedd a'i ryfeddodau, y rhai a ddang-
osasai efe iddynt.
12 Efe a wnaethai wyrthiau o
flaen eu tadau hwynt yn nhir yr
Aipht, ym maes ^ Soan.
13 'Efe a barthodd y mor, ac a
aeth â hwynt drwodd; ""gwHaeth
hefyd i'r dwfr sefyll fel pentwr.
14 * Y dydd hefyd y tywysodd efe
hwynt â chwmmwl, ac ar hyd y
nos â goleuni tan.
15 ""Efe a hoUtodd y creigiau yn
yr anialwch ; a rhoddes ddiod oddi
yno megis o ddyfnderau dirfawr.
16 Canys efe a ddug "firydiau
allan o'r graig, ac a dynnodd i lawr
megis afonydd 0 ddyfroedd.
17 Er hynny chwanegasant etto
bechu yn ei erbyn ef, gan "ddigio
y Goruchaf yn y diffaethwch.
18 p A themtiasant Dduw yn eu
calon, gan ofyn bwyd wrth eu blys.
19 1 Llefarasant hefyd yn erbyn
Duw; dywedasant, A ddichon Duw
^arlwyo bwrdd yn yr anialwch?
20 ""Wele, efe a darawodd y graig,
fel y pistyllodd dwfr, ac y lUf-
odd afonydd ; a ddichon efe roddi
bara hefyd ? a ddarpara efe gig i'w
bobl?
21 Am hynny y clybu yr Ar-
GLWYDD, ac ^y digiodd : a than a
ennynodd yn erbyn Jacob, a digof-
aint hefyd a gyuneuodd yn erbyn
Israel ;
22 Am na chredent yn Nuw,
ac na obeithient yn ei iachawdwr-
iaeth ef :
23 Er iddo ef orchymyn i'r wybr-
ennau oddi uchod, ac *agoryd drys-
au y nefoedd,
24 "A gwlamo manna arnynt i'w
fwytta, a rhoddi iddynt yd y nef-
oedd.
25 ^Dyn a fwyttaodd fara angel-
ion : anfonodd iddynt fwyd yn ddi-
gonol.
26^Gyrrodd y dwyrein-wynt yn
y nefoedd; ac yn ei nerth y dug
efe ddeheu-wynt.
27 Gwlawiodd hefyd gig arnynt
fel Uwch, ac adar asgellog fel tywod
y mor.
28 Ac a wnaeth iddynt gwympo
o fewn eu gwersyll, o amgylch eu
preswylfeydd.
29 Felly y bwyttasant, ac y Uwyr-
h Gen. 32. 3.
Num. 13.
22
Eb. 19. 11,
13.
Ezec. 30.
14.
1 Exod. 14.
21.
k Exod. 15.
8.
1 Exod. 13.
21. a 14. 24.
Ps. 105.39.
m Exod. 17.
6.
Num. 20.
IL
P8.105.41.
1 Cor. 10. 4.
n Deut. 9.
21.
Ps. 105. 41.
0 Ps. 95. 8.
P Exod. 16.
2.
Î Num. 11.
4.
3 Heb.
drefnu.
r Exod. 17.
6.
Num. 20.
11.
8 Num. 11.
1,10.
t Mai. 3. 10.
u Exod. IC.
4, 14.
Ps. 105. 40.
loan 6. 31.
lUor.10.3.
i Neu,
Pavib a
fwyttaodd
fara y
cedyrn,
Ps. 103. 20.
X Num. IL
31.
Digofaînt Duw yn erhyn
PSALMAU.
yr anghrediniól a'r anufuäd.
y Num. 11.
6Heb.
grymmodd,
neu, blyg-
odd.
* Neu, }vŷr
ieuaingc,
« Num. 14,
a 16, a 17.
a Edrych
Hos. 5. 15.
b Deut. 32.
4.
e Job 7. 7,
16.
Ps. 103. 14.
f Gen. 6.3.
loan 3. 6.
B Ps. 95. 9,
10.
Es. 7. 13.
Eph. 4. 30.
7 Neu,
gtcrthry-
felasant
i'w erhyn.
b Num. 14.
22.
8 Neu, gjif-
yngdra.
i Ps. 105.
27, &C.
k Exod. 7.
20.
1 Exod. 8.
24.
Ps. 105. 31.
m Exod. 8.
6.
n Exod. 10.
13.
Ps. 105. 34.
0 Exod. 9.
23.
Ps. 105. 33.
9Heb.
Lladdodd.
2 Neu,
thesair.
> Caiiodd.
ddiwallwyd hwynt; ac efe a barodd
eu dymuniad iddynt ;
30 Ni ommeddwyd h^vynt o'r hyn
a flysiasant : er hynny, ^ tra yr yd-
oedd eu bwyd yn eu safnau,
31 DigUonedd Duw a gynneuodd
yn eu herbyn hwynt, ac a laddodd
y rhai brasaf o honynt, ac a '^gwymp-
odd ^ etholedigion Israel.
32 Er hyn oil ''pechasant etto, ac
ni chredasant i'w ryfeddodau ef.
33 Am hynny y treuliodd efe eu
dyddiau hwynt mewn oferedd, a'u
blynyddoedd mewn dychryn.
34 *Pan laddai efe hwynt, hwy
a'i ceisient ef, ac a ddychwelent,
ac a geisient Dduw yn fore.
35 Cofient hefyd mai ^ Duw oedd
eu Craig, ac mai y Goruchaf Dduw
oedd eu Gwaredydd.
36 Er hynny, rhagrithio yr oedd-
ynt iddo ef â'u genau, a dywedyd
celwydd wrtho â'u tafod :
37 "" A'u calon heb fod yn uniawn
gyd âg ef, na'u bod yn fifyddlawn
yn ei gyfammod ef.
38 Er hynny efe yn drugarog a
faddeuodd eu hanwiredd, ac ni ddi-
fethodd hwynt: i'e, "^trodd ymaith
ei ddigofaint yn fynych, ac ni chy-
fírôdd ei hoU lid.
39 Canys ^efe a gofiai 'mai cnawd
oeddynt, a gwynt yn myned, ac
heb ddychwelyd.
40 Pa sawl gwaith ^y '^digiasant
ef yn yi* anialwch, ac y gofidiasant
ef yn y diifaethwch ?
41 le, ^'troisant a phrofasant
Dduw, ac a osodasant derfyn i
Sanct yr Israel.
42 Ni chofiasant ei law ef, ndv
dydd y gwaredodd efe hwynt oddi
wrth ^ y gelyn.
43 Fel 'y gosodasai efe ei ar-
wyddion yn yr Aipht, a'i ryfedd-
odau ym maes Soan :
44 ^Ac y troisai eu hafonydd yn
waed; a'u fírydiau, fel na aUent
yfed.
45 'Anfonodd gymmysgbla yn eu
plith, yr hon a'u difaodd hwynt;
a'°llyfíainti'wdifetha.
46 "Ac efe a roddodd eu cnwd
hwynt i'r lindys, a'u Uafur i'r locust.
47 " ^ Distrywiodd eu gwinwydd
â chenllysg, a'u sycomorwydd â
^ rhew.
48 ^Rhoddodd hefyd eu hanifeU-
iaid i'r cenllysg, a'u golud i'r mellt.
49 Anfonodd arnynt gynddaredd
ei lid, llidiowgrwydd, a digter, a
m
chyfyngder, trwy anfon angelion
drwg.
50 Cymhwysodd ffordd i'w ddig-
ofaint : nid attaliodd eu henaid
oddi wrth angau; ond eu *bywyd
a roddodd efe i'r haint.
51 PTarawodd hefyd bob cyntaf-
anedig yn yr Aipht ; sef blaenion
eu nerth hwynt ym '^mhebyll Ham:
52 Ond "^efe a yrrodd ei bobl ei
hun fel defaid, ac a'u harweiniodd
hwynt fel praidd yn yr anialwch.
53 Tywysodd hwynt hefyd yn ddi-
ogel, fel nad ofnasant : a'r môr * a
orchuddiodd eu gelynion hwynt.
54 Hwythau a ddug efe i oror ei
sancteiddrwydd ; i'r mynydd hwn,
* a ennillodd ei ddeheulaw ef
55 Ac efe a yrrodd aUan y cen-
hedloedd o'u blaen hwynt, ac "a
rannodd iddynt etifeddiaeth wrth
linyn, ac a wnaeth i Iwythau Is-
rael drigo yn eu pebyll hwynt.
56 Er hynny temtiasant a digias-
ant Dduw goruchaf, ac ni chad-
wasant ei dystiolaethau :
57 Eithr ciliasant a buant anffydd-
lawn fel eu tadau : troisant ^ fel
bwa twyllodrus.
58 ^Digiasant ef hefyd a'u huch-
elfannau; a gyrrasant eiddigedd
arno a'u cerfiedig ddelwau.
59 Clybu Duw hyn, ac a ddig-
iodd, ac a ffieiddiodd Israel yn
ddirfawr :
60 '"Fel y gadawodd efe dabernacl
Siloh, y babell a osodasai efe ym
mysg dynion ;
61 Ac y rhoddodd ^ei nerth mewn
caethiwed, *'a'i brydferthwch yn
Uaw y gelyn.
62 Rhoddes hefyd ei bobl i'r cledd-
yf ; a digiodd wrth ei etifeddiaeth.
63 Tan a ysodd eu gwŷr ieuaingc;
* a'u morwynion ni '^ phriodwyd.
64 Eu hoffeiriaid a laddwyd a'r
cleddyf ; ^a'u gwragedd gweddwon
nid wylasant.
65 Yna *=y deffrôdd yr Arglwydd
fel un o gysgu, fel cadarn yn bloedd-
io gwedi gwin.
66 Ac ^ efe a darawodd ei elynion
o'r tu ol : rhoddes iddynt warth
tragywyddoL
Q7 Gwrthododd hefyd babell Jo-
seph, ac ni etholodd Iwyth Eph-
raim :
68 Ond efe a etholodd Iwyth Ju-
dah, mynydd Sion, yr hwn a hoff-
odd.
69 Ac a adeiladodd ei gyssegr fel
4Neu,Äani-
feUiaid,
P Exod. 12.
29.
Ps. 105. 36.
1 Pa. 106.
22.
r Ps. 77. 20.
» Exod. 14.
27, 28.
a 15. 10.
a Jos. 13. 7.
Ps. 136.
21, 22.
X Hos. 7. 16.
r Deut. 32.
16,21.
« 1 Sam. 4.
11.
Jer. 7. 12,
14.
a 26. 6, 9.
6 eu.
6 au priid-
/erthwch.
a Jer. 7. 34.
a 16. 9.
a -^5. W.
•> Heb.
channiol-
wijd.
bJob27.15.
Ezec. 2i.
23.
e Ps. 44. 23.
d 1 Sam. 5.
6, 12. a 6.4.
Cwyno dîfrod Jerusalem,
PSALMAU.
a thriieni yr eghvys.
• 1 Sam. 1 1.
11.
2 Sam. 7.8.
f Gen. 33.
13.
Es. 40. 11.
K 2 Sam. 5.
2.
1 Chron.
11.2.
3Neu,
i Asaph.
a Pb. 74. 7.
b Ps. 141. 7.
Jer. 14. 18.
a 16. 4.
e Pb. 44. 13.
a 80. 6.
• Jor.10.25.
f Ea. 64. 9.
e Pb. 42. 10.
a 115. 2.
h Ps. 102.
20.
SHeb.
fraich.
I Gen. 4. 15.
Eb.65.6,7.
Jer. 32. 18.
Luc 6. 38.
llys uchel, fel y ddaear yr hon a
seiliodd efe yn dragjvvydd.
70 «Etholodd hefyd Dafydd ei
was, ac a'i cymmerth o gorlannau
y defaid :
71 Oddi ar ol 'y defaid cyfebron
y daeth âg ef ^i borthi Jacob ei
bobl, ac Israel ei etifeddiaeth.
72 Yntaii a'u porthodd h^vynt yn
ol perffeithr^vydd ei galon ; ac a'u
trinodd wrtli gyfarwyddyd ei ddwy-
law.
PSALM LXXIX
1 Y Psalmydd yn cwyno difrod Jerusalem : 8
yn gwedd'io am ymwared ; 13 ac yn addaw
dzolch.
Psalm * Asaph.
YCENHEDLOEDD, 0 Dduw,
a ddaethant i'th etifeddiaeth;
"halogasant dy deml sanctaidd:
gosodasant Jerusalem yn gam-
eddau.
2 Rhoddasant gelanedd dy weis-
ion yn fwyd i adar y nefoedd, a
chifg dy saint i fwystfilod y ddaear.
3 Tywalltasant eu gwaed fel dwfr
o amgylch Jerusalem : ^ ac nid oedd
iiu claddai.
4 «Yr ydym ni yn warthrudd i'n
cymmydogion; dirmyg a g^vatwar-
gerdd i'r rhai sydd o'n hamgylch.
5 "^Pa hyd, Arglwydd? a ddigi
di yn dragywydd ? a lysg dy eiddig-
edddifeltân?
6 *Tywallt dy lid ar y cenhedloedd
ni'th adnabuant, ac ar y teyrnas-
oedd ni alwasant ar dy enw.
7 Canys ysasant Jacob, ac a
wnaethant ei breswylfa yn anghyf-
annedd.
8 ^Na chofia yr anwireddau gynt
i'n herbyn : brysia, rhagflaened dy
dostur drugareddau ni : canys Uesg
iawn y'n gwnaethpwyd.
9 Cynnorthwya ni, 0 Dduw ein
hiachawd^vriaeth, er mwyn gogon-
iant dy enw: gwared ni hefyd, a
thrugarhâ wrth ein pechodau, er
mwyn dy enw.
10 «Paham y dywed y cenhedloedd,
Pa le 1/ mae eu Duw hwynt? bydd-
ed hysbys ym mhlith y cenhedloedd
yn ein golwg ni, torth ddi'al gwaed
dy weision yr hwn a dywalltwyd-
11 ^'Deued uchenaid y carcharor-
ion ger dy fron : yn ol mawredd
dy ^ nerth cadw blant marwolaeth.
12 A thai i'n cymmydogion ar y
seithfed 4'w mynwes, eu cabledd
trwy yr hon y'th gablasant di, 0
Arglwydd.
13 A ^" ninnau dy bobl a defaid dy
borfa, a'th foliannwn di yn dragy-
wydd : datganwn dy foliant o gen-
hedlaeth i genhedlaeth.
PSALM LXXX.
1 Dafydd yn ei weddi yn cwyno trueni yr
eglwys. 8 Daioni Duw or hlaen yn troi yn
farnedigaethaa. 14 Y mae yn gwedd'io am
ymioared.
I'r Pencerdd *ar Sosannim Eduth, Psalm
' Asaph.
GWRANDO, 0 Fugail Israel, yr
hwn wyt yn arwain Joseph
fel praidd; ^'ymddisgleiria, '^yr hwn
wyt yn eistedd rhwng y cerubiaid.
2 Cyfod dy nerth o flaen Ephraim
a Benjamin a Manasseh, a thyred
yn iachawdwriaeth i ni.
3 ^Dychwel ni, 0 Ddtjw, a *llew-
yrcha dy wyneb ; a ni a achubir.
4 0 Arglwydd Dduw y Uu-
oedd, pa hyd y ^sorri wrth weddi
dybobl?
5 'Porthaist hwynt â bara dagr-
au; a diodaist hwynt â dagrau
wrth fesur ma^vr.
6 ^Gosodaist ni yn gynnen i'n
cymmydogion; a'n gelynion a'n
gwatwarant yn eu mysg eu hun.
7 0 Dduw y Uuoedd, ^dychwel
ni, a llewyrcha dy wyneb ; a ni a
achubir.
8 Mudaist ' winwydden o'r Aipht :
''bwriaist y cenhedloedd allan, a
phlennaist hi.
9 Arloesaist o'i blaen, a pheraist
i'w gwraidd wreiddio, a hi a lanw-
odd y tir.
10 Cuddiwyd y mynyddoedd gan
ei chysgod ; a'i changhennau oedd
fd cedrwydd * rhagorol.
11 Hi a estynodd ei changau hyd
y môr, a'i blagur ^ hyd yr afon.
12 Paham y " rhwygaist ei chae-
au, fel y tynno pawb a elo heibio
ar hyd y ffordd ei grawn hi ?
13 Y baedd o'r coed a'i turia, a
bwystfil y maes a'i pawr.
14 O Dduw y lluoedd, dychwel,
attolwg: "edrych o'r nefoedd, a
chenfydd, ac ymwêl â'r winwydden
hon;
15 A'r winllan a blannodd dy dde-
heulaw, ac a'r planhigyn a gadarn-
heaist i ti dy hun.
16 Llosgwyd hi â than; torrwyd
hi i lawr : gan gerydd dy wyneb y
difethir h^vynt.
17 "Bydded dy law dros wr dy
ddeheulaw, a thros fab y dyn yr
hwn a gadarnheaist i ti dy hun.
k Ps. 95. 7.
a 100. 3.
a Ps. 45,
a 69, titl.
2Neu,
t AaapK
bDeut.33.2.
Ps. 60. 2.
a 94. 1.
<! Exod. 25.
20.
1 Sam. 4. 4,
2 Sam. 6. 2.
Ps. 99. 1.
0 ad. 7, 19.
Galar.5.21.
e Ps. 4. 6.
« Heb.
Ps. 74. 1.
rPs. 42. 3.
a 102. 9.
e Pa. 44. 13,
aî9. 4.
h ad. 3, 19.
1 Es. 5. 1, 7.
Jer. 2. 21.
Ezec. 17. 6.
k Ps. 44. 2.
«Heb.
Duw.
I Pa. 72. 8.
m Ps. 89.
40,41.
Es. 5. 5.
Kah. Í 2.
D Es. 63. 15.
0 Pb 89. 21.
Annog i ufudd-dod.
PSALMAU.
Brad gelynion Israely
P aJ. 3, 7.
• Fs. 8, titl.
2Neu,
i Asaph.
b Lef. 23.
24.
Num. 10.
10.
S Neu, yn
erhyn.
c Ps. 114. 1.
d Es. 9. 4.
a 10. 27.
« Exod. 1.
14.
f Exod. 2.
23. a 14. 10.
Ps. 50. 15.
e Exod. IT.
6,7.
Num. 20.
13.
i Neu, y
gynnen.
h Ps. 50. 7.
i Exod. 20.
2.
k Pa. 37. 4.
Eph. 3. 20.
1 Act. 7. 42.
a 14. 16.
m Deut. 5.
29. a 10. 12,
13. a 32. 29.
Es. 48. 8.
e Heb. ddy-
wedasent
gelwydd.
nPs.18.44.
a 66. 3.
0 Deut. 32.
13, 14.
P Ps. 147.
14.
1 Job 29. 6.
a ni
ol
oddi
alwn
18 Felly ni cliiliwn
wrtliyt ti : bywhâ ni,
ar dy enw.
19 0 Arglwydd Dduw y lluoedd,
Pdychwel ni, Uewyrcha dy wyneb;
a ni a achubir.
PSALM LXXXL
1 T mae yn annog i roi cyhoedd ddiolch i
Dduw. 4 Bod Duw yn gofyn liynny o ddyl-
ed, ohlegid ei ddoniau. 8 Duw, wrth annog
i ufudd-dod, yn cwyno rhag eu hanufudd-
dod hwy, yr hwn sydd niioeidiol iddynt.
Fr Peneerdd ar *Gittith, Psaim' Asapli.
CENWCH yn llafar i Dduw ein
cadernid: cenwch yn Uawen i
Dduw Jacob.
2 Cymmerwch psalm, a moeswch
dympan, y delyn fwyn a'r nabl.
3 IJdgenwch udgorn yn y lloer
newydd, yn yr amser nodedig, yn
nydd ein huchel-wyl.
4 Canys ^ deddf yw hyn i Israel,
a defod i Dduw Jacob.
5 Efe a'i gosododd yn dystiolaeth
yn Joseph, pan aeth efe allan ^trwy
dir yr Aipht : lie y cly wais •= iaith
ni ddeallwn.
6 ^ Tynnais ei ysgwydd oddi wrth
y baich : ei ddwylaw a ymadaw-
sant a'r * crochanau.
7 ^Mewn cyfyngder y gelwaist, ac
mi a'th waredais : gwrandewais di
yn nirgelwch y daran: sprofais di
wrth ddyfroedd * Meribah. Selah.
8 ^ Cly w, fy mhobl, a mi a dystiol-
aetliaf i ti : Israel, os gwrandem
arnaf ;
9 Na fydded ynot dduw arall ; ac
nac ymgrymma i dduw dieithr.
10 ' Myfi yr Arglwydd dy Dduw
yw yr hwn a'th ddug di allan o
dir yr Aipht : ^ Ueda dy sain, a mi
a'i llanwaf.
11 Ond ni wrandawai fy mhobl ar
fy lief ; ac Israel ni'm mynnai.
12 ^Yna y goUyngais hwynt yng
nghyndynrwydd eu calon: aethant
wrth eu cynghor eu hunain,
13 "O na wrandawsai fy mhobl
arnaf; na rodiasai Israel yn fy
ffyrdd !
14 Buan y gostyngaswn eu gelyn-
ion, ac y troiswn fy Haw yn erbyn
eu gwrthwynebwyr.
15 Caseion yr Arglwydd a
^ " gymmerasent arnynt ymostwng
iddo ef: a'u hamser hwythau fu-
asai yn dragywydd.
16 "Bwydasai hwynt hefyd â ^bras-
der gwenith : ac â mêl i o'r graig
y'th ddiwallaswn.
PSALM LXXXII.
1 Dafydd, wedi cynghori y barnwyr, 5 a clier-
yddu eu hesgeulusdra hwy, 8 yn erfyn ar
Dduw farnu.
Psalm 'Asaph.
DUW sydd ^yn sefyll y'nghyn-
nulleidfa y galluog : ym mhUth
y duwiau y barn efe.
2 Pa hyd y bernwch ar gam? ac
^y derbyniwch wyneb y rhai an-
nuwiol? Selah.
3 ^Bernwch y tlawd a'r amddifad:
cyfiawnhêwch y cystuddiedig a'r
rheidus.
4 '^Gwaredwch y tlawd a'r ang-
henus : achubwch hwynt o law y
rhai annuwiol.
5 Ni wyddant, ac ni ddeallaut;
mewn tywyllwch y rhodiant : holl
sylfaenau y ddaear a symmudwyd
o'u Ue.
6 ^ Myfi a ddywedais, Duwiau yd-
ych chwi; a meibion y Goruchaf
ydych chwi oU.
7 Eithr ^byddwch feirw fel dyn-
ion, ac fel un o'r tywysogion y
syrthiwch.
8 Cyfod, 0 Dduw, barna y ddae-
ar : canys ti a etifeddi yr holl gen-
hedloedd.
PSALM LXXXIII.
1 Ächwyn wrth Dduw rhag brad y gelyn. 9
Gweddi yn erhyn y rhai sydd yn gorthrym-
mu yr eglwys.
Can neu Psalm 'Asaph.
ODDÜW, ^na ostega: na thaw,
ac na fydd lonydd, O Dduw.
2 Canys wele, dy elynion sydd yn
terfysgu ; a'th gaseion yn cyfodi eu
pennau.
3 Ymgyfrinachasant yn ddichell-
gar yn erbyn dy bobl, ac ym-
gynghorasant yn erbyn ^ dy rai dir-
gel di.
4 Dywedasant, Deuwch, a '^di-
fethwn hwynt fel na hyddont yn
genedl ; ac na chofier enw Israel
mwyach.
5 Canys ymgynghorasant yn ^un-
fryd ; ^ ac ymwnaethant i'th erbyn ;
6 ^Pebyll Edom, a'r Ismaeliaid;
y Moabiaid, a'r Hagariaid ;
7 Gebal, ac Ammon, ac Amalec ;
y Philistiaid, gyd â phreswylwyr
Tyrus.
8 Assur hefyd a ymgwplysodd â
hwynt: buant fraich i blant Lot
Selah.
9 Gwna di iddynt fel i *Midian;
megis i ^Sisera, megis i Jabin, wi'th
afon Cison :
2 Neu,
t Asaph,
a 2 Chron.
19.6.
Preg. 5. 8.
b Deut. 1.
17.
2 Chr. 19.
7.
3 Ymddiff-
ynnwch.
c Diar. 24.
11.
d loan la
34.
e Ps. 49. 12.
Ezec. 31.14.
2 Neu,
t Aiaph.
a. Ps. 28. L
a 35. 22.
a 109. 1.
b Ps. 27. 5.
a 31. 20.
c Edrych
Jer. 11. 19.
a 31. 36.
S Heb. un
galon.
4a
gwnaeth-
arU gyf-
amimod..
d Edrych
2 Chr. 20.
1, 10, IL
o Bam. 7.
22.
f Barn. 4.
15,24.
a 5. 21.
a gweddi yn eu herhyn.
PSALMAU.
Erfyn am drugaredd Diiw.
cCen. 15.1.
P8. 115. 9,
lU, 11.
a U9. 11*.
Diar. 2. 7.
d Pa. 34. 9,
10.
e Pa. 2. 12.
t 2 Bren. 9.
37.
Seph.1.17.
»» Barn. 7.
25.
• Bam. 8.
12, 21.
k Es. 17. 13,
14.
I Ps. 59. 13.
»P3. 8, aSl,
titl.
2Neu, i
feibion.
1023.
b Ps. 42. I,
2. a es. 1.
a 73. 26.
a 119. 20.
S ei galon.
* Morwŷdd.
BHeb.
orchuddia.
ifiniai.
7Heb.
eùledd
vjrth y
rhiniog.
10 Yn Endor y difethwyd hivynt :
^ aethant yn dail i'r ddaear.
11 Gwna eu pendefigion fel ^ Orcb,
ac fel Zeeb ; a'u hoU dywysogion
fel ' Zebah, ac fel Salmunnah :
12 Y rhai a ddywedasant, Cyni-
merwn i ni gyfanneddau Duw iV
meddiannu.
13 Gosod hwynt, 0 iy Nuw, ''fel
ohvyn ; fel sofl o flaen y gwynt.
14 Fel y llysg tan goed, ac fel y
goddeithia fflam fynyddoedd ;
15 Felly eriid di hwynt a th dym-
mestl, a dychryna hwynt â'th gor-
wynt.
16 Llanw eu hwynebau â gwarth ;
fel y ceisiont dy enw, 0 Arglwydd.
17 Cywilyddier a thralloder hwynt
yn dragywydd; le, gwaradwydder
a difether hwynt :
18 ^Fel y gwypont mai tydi, yr
hwn yn unig wyt JEHOFAH wrth
dy enw, wyt Oruchaf ar yr hoU
ddaear.
PSALM LXXXIV.
\Dafydd ynMraethuam gymraundehy cyssegr ;
4 ac yn dangos mor ddedwydd yw y rhai
sydd yn aros ynddo: 8 ac yn gweddto ar
gael o hono yntuu fyned yno drachefn.
I'r Pencerdd ar * Gittith, Psalm 'meibion
Corah.
OR hawddgar yw dy bebyll di,
0 Arglwydd y lluoedd !
2 ""Fy enaid a hiraetha, ie, ac a
flysia am gynteddau yr Arglwydd :
fy nghalon a'm cnawd a waeddant
am y Duw byw.
3 Aderyn y to hefyd a gafodd dy,
a'r wennol nyth iddi, lie y gesyd
ei chywion ; sef dy allorau di, O
Arglwydd y lluoedd, iy Mrenhin,
a'm Duw.
4 Gwỳn fyd preswylwyr dy dy : yn
wastad y'th foliannant. Selah.
5 Gwỳn ei fyd y dyn y mae ei
gadernid ynot ; a'th fiyrdd yn ^ eu
calon :
6 Y rhai yn myned trwy ddyffryn
* Bacha a'i gwnant yn fíynnon : a'r
gwlaw a ^ leinw y Uynnau.
7 Ant o ^ nerth i nerth ; ymddengys
poh un ger bron Duw yn Sion.
8 0 Arglwydd Dduw y lluoedd,
cly w fy ngweddi : gwrando, 0 Dduw
Jacob. Selah.
9 0 Dduw ein tarian, gwel, ac
edrych ar wyneb dy Enneiniog.
10 Canys gwell yw diwrnod yn dy
gynteddau di na mil : dewiswn
'gadw drws yn nhŷ fy Nuw, o flaen
trigo ym mhebyll annuwioldeb.
_ ___
11 Canys haul a " tharian yiv yr
Arglwydd Dduw : yr Arglwydd
a rydd ras a gogoniant : ^ ni attal
efe ddim daioni oddi wrth y rhai a
rodiant yn berffaith.
12 0 Arglwydd y lluoedd, * gwỳn
fyd y dyn a ymddiried ynot.
PSALM LXXXV.
1 Dafydd, wedi profi trugareddau Duw or
blaen, yn gweddio ar iddynt harhdu ; 8 ao,
o liyder ar ddaioni Duw, yn addaw disgwyl
wrtliynt.
I'r Pencerdd, Psalm 'meibion Corah.
3/^ RASLAWN fuost, 0 Ar-
VJT glwydd, i'th dir: dychwel-
aist gaethiwed Jacob.
2 ^ Maddeuaist anwiredd dy bobl :
cuddiaist eu holl bechod. Selah.
3 Tynnaist ymaith dy holl lid :
^ troaist oddi wrth lidiowgrwydd dy
ddigter.
4 Tro ni, 0 Dduw ein hiachawd-
wriaeth, a thorr ymaith dy ddigof-
aint oddi wrthym.
5 Ai byth y digi wrthym ? a estyni
di dy sorriant hyd genhedlaeth a
chenhedlaeth ?
6 Oni throi di a'n bywhâu ni, fel
y llawenycho dy bobl ynot ti ?
7 Dangos i ni, Arglwydd, dy
drugaredd, a dod i ni dy iachawd-
wriaeth.
8 Gwrandawaf beth a ddywed yr
Arglwydd Dduw : canys ^ efe a
draetha heddwch i'w bobl, ac i'w
saint : ond na throant at ynfyd-
rwydd.
9 Drnxxfod ei iechyd ef yn agos i'r
rhai a'i hofnant ; fel y trigo gogon-
iant yn ein tir ni.
10 Trugaredd a gwirionedd a ym-
gyfarfuant ; " cyfiawnder a heddwch
a ymgusanasant.
11 "^Gwirionedd a dardda o'r ddae-
ar ; a chyfiawnder a edrych i lawr
o'r nefoedd.
12 Yr Arglwydd hefyd a rydd
ddaioni ; ®a'n daear a rydd ei
chnwd.
13 '^ Cyfiawnder a â o'i flaen ef ; ac
a esyd ei draed ef ar y fíbrdd.
PSALM LXXXVI.
1 Dafydd yn cadarnhâu ei weddi, trwy wyhod
fod ganddo ffydd ; 5 trwy ddaioni a gallu
Duw : 11 yn deisyf parhâu o'r gras cyntaf.
14 Ac, wrth gwyno rhag y hatch, yn erfyn
rhyw arwydd cj ddaioni Duw.
' Gweddi Dafydd.
GOSTWNG, 0 Arglwydd, dy
glust, gwrando fi : canys truan
ac anghenus ydwyf.
2Neu,i
feibion,
■ps. 42, titl.
3 Heh.
Boddlawn.
a Ps. 32. 1.
<Heb.
troaist dy
ddigter
rhag llidio.
b Zech. 9.
10.
c Ps. 72. 3.
Ks. 32. 17.
a Es. 45. e.
e Ps. 67. Ö.
t Ps. 89. 14.
2Neu,
Psalm.
Gweddi Dafydd.
PSALMAU.
Gogoniant yr eglwys.
s Neu, un
a gafodd
So-fr.
* Neu, trwy
ydydd.
» Pb. 25. 1.
a 143. 8.
b ad, 15.
Pa. 145. 9.
Joel 2.13.
c Ps. 50. 15.
d Exod. 15.
11.
l)eut.3.24.
Ps. 89. 6.
eP8.72. 18.
a 77. 14.
fDeut. 6. 4.
a 32. 39.
Es. 37. 16.
a 44. 6.
Marc 12.
29.
1 Cor. 8. 4.
Eph. 4. 6.
e Pb. 25. 4.
a 27. IL
a 119. 33.
a 143. 8.
5 Neu,
oW hedd.
6 isaf.
t Pa. 54. 3.
7 Heb. yr
ofnadwy.
1 Exod. 34.
6.
Num. 14.
18.
Neh. 9. 17.
ad. 5.
Ps. 103. 8.
a 111. 4.
a 130. 4, 7,
a 145. 8.
Joel 2. 13.
k Ps. 116.
16.
2 Neu, i
feibion.
a Ps. 48. 1,2.
b Pb. 78. 67,
68.
2 Cadw fy enaid; canys ^sanctaidd
ydwyf: achub di dy was, 0 fy Nuw,
yr hwn sydd yn ymddiried ynot.
3 Trugarhâ wrthyf, Arglwydd:
canys arnat y Uefaf * beunydd.
4 liawenhâ enaid dy was : canys
*attat ti, Arglwydd, y dyrchafaf fy
enaid-
5 ^ Canys ti, 0 Arglwydd, ydwyt
dda, a maddeugar ; ac o fawr dru-
garedd i'r rhai oil a alwant arnat.
6 Clyw, Arglwydd, fy ngweddi;
ac ymwrando â Uais fy ymbiL
7 "^ Yn nydd iy nghyfyngder y Uefaf
arnat : canys gwrandewi fi.
8 ^ Nid oes fel tydi ym mysg y duw-
iau, 0 Arglwydd ; na gweithred-
oedd fel dy weithredoedd di.
9 Yr holl genhedloedd y rhai a
wnaethost a ddeuant, ac a addolant
ger dy fron di, 0 Arglwydd ; ac a
ogoneddant dy enw.
10 Canys ydwyt fawr, ac *yn
gwneuthur rhyfeddodau : ^ ti >jn
unig wyt Dduw.
11 ^Dysg i mi dy ffordd, 0 Ar-
glwydd ; mi a rodiaf yn dy wir-
ionedd: una fy nghalon i ofni dy
enw.
12 Moliannaf di, 0 Arglwydd fy
Nuw, â'm holl galon : a gogonedd-
af dy enw yn dragy wydd.
13 Canys mawr yw dy drugaredd
tu ag attaf fi : a gwaredaist fy enaid
^ o ufFem ^ isod.
14 ^Rhai beilchion a gyfodasant
i'm herbyn, 0 Dduw, a chynnuUeid-
fa ''y trawsion a geisiasant fy enaid ;
ac ni'th osodasant di ger eu bron.
15 'Eithr ti, 0 Arglwydd, wyt
Dduw tnigarog a graslawn ; hwyr-
frydig i lid, a helaeth o drugaredd
a gwirionedd.
16 Edrych amaf, a thrugarhâ
wrthyf: dyro dy nerth i'th was, ac
achub ^ fab dy wasanaethferch.
17 Gwna i mi arwydd er daioni :
fel y gwelo fy nghaseion, ac y gwar-
ad^vydder h^ynt ; am i ti, 0 Ar-
glwydd, fy nghynnorthwyo a'm
diddanu.
PSALM LXXXVII.
1 Naturiaeth a gogoniant yr eglwys. 4 Cyn-
nydd, a pharch, a diddaìiwcli, aelodau yr
eglwys.
Psalm neu Gan * meibion Corah.
I sail sydd ^ar y mynyddoedd
sanctaidd.
2 *'Yr Arglwydd a gar byrth
Sion yn fwy na holl breswylfeydd
Jacob.
3 Gogoneddus bethau a ddywed-
ir am danat ti, O ddinas Duw.
Selah.
4 Cofiaf " Rahab a Babilon wrth
fy nghydnabod : wele Philistia, a
Thyrus, ynghyd ag Ethiopia Yno
y ganwyd hwn.
5 Ac am Sion y dywedir, Y gwr
a'r gwr a anwyd ynddi: a'r Gor-
uchaf ei hun al sicrhâ hi.
6 "^Yr Arglwydd a gyfrif pan
ysgrifeno y bobl, eni hwn yno. Se-
lah.
7 Y cantorion a'r cerddorion a
fyddant yno : fy holl fíynhonnau
sydd ynot tl
PSALM LXXXVIIL
Gweddi yn cynnwys achwyn cliwerw-dost.
Psalm neu Gân "meibion Corah, i'r Pencerdd
ar Mahalath Leannoth, ' Maschil * Heman
yr Ezrabiad.
O ARGLWYDD Dduw fy iach-
awdwriaeth, gwaeddais o'th
flaen ddydd a nos.
2 Deued fy ngweddi ger dy fron :
gostwng dy glust at fy Uefain.
3 Canys fy enaid a lanwyd o flin-
derau ; a'm heinioes a nesâ i'r
beddrod.
4 ^ Cyfrifwyd fi gyd a'r rhai a ddis-
gynant i'r pwU : ydwyf fel g^vr heb
nerth.
5 Yn rhydd ym mysg y meirw,
fel rhai wedi eu Uadd, yn gorwedd
mewn bedd, y rhai ni chofi mwy ;
a liAvy a dorrwyd ^oddi wrth dy
law.
6 Gosodaist fi yn y pwll isaf, mewn
tywyllwch, yn y dyfüderau.
7 Y mae dy ddigofaint yn pwyso
arnaf: ac'^â'th hoU donnauy'm cys-
tuddiaist. Selah.
8 ^ Pellheaist fy nghydnabod oddi
wrthyf ; gwnaethost fi yn ffieidd-dra
iddynt : gwarchaeA\^d fi, fel nad
awn allan.
9 Fy llygad a ofidiodd gan fy
nghystudd: llefais arnat, Ar-
glwydd, beunydd; ^estynais fy
nwylaw attat
10 'Ai i'r meirw y gwnei ryfedd-
od? a gyfyd y meirw a'th foliannu
di? Selah.
11 A draethir dy drugaredd mewn
bedd ? a'th wirionedd yn nistryw ?
12 A adweinir dy ryfeddod yn y
tywyllwch ? a'th gyfiawnder yn nhir
anghof?
13 Ond myfi a lefais arnat, Ar-
glwydd; syn fore yr achub fy
ngweddi dy flaen.
c Vi. 89. 10.
2 Neu,
i feibion.
3 Neu, Ps.
Heman,
&c.
yn rhoi
athraw-
iaeth.
a 1 Bren. 4.
31.
1 Chron. 2.
b Ps. 31. 12.
< Neu, gan.
c Pb. 42. 7.
d Job 19. 13.
Ps. 31. 11.
a 142. 4.
s Job 11. 13.
Ps. 143. 6.
fPs. 6.5.
a 30. 9.
a 115. 17.
a 118. 17.
Es. 38. 18.
Dafydd yn moUannu Duw
PSALMAU.
am ei drugareddau.
h Job 6. 4.
B Neu,
or hyd y
dydd.
1 Ps. 31. 11.
a 3& 11.
2 Neu,
Psalm %
Ethan, &c.
»■ roi
athraw
iaeth.
» 1 Bren. 4.
31.
lChroii.2.
6.
b Ps. 119,
c 2 Sam. 7.
11, &c,
dad. 29,36.
e Edrych
ad.l.
e Ps. 40. 5.
a 71. 19.
a 86. 8.
a 113. 5.
I Vs. es. 7.
k Exod. 14.
26.
Ps. 87. 4.
Es. 30. 7.
3 liahab.
<Ueb.
fraich dy
nerth.
1 Gen. 1. L
Ps. 24. 1.
a 5Ü. 12.
14 Paham, Arglwydd, y gwrth-
odi fy enaid? y cuddi dy wyneh
oddi wrthyf?
15 Truan ydwyf fi, ac ar drangc-
edigaetli o'm hieuengctid : ^ dygais
dy ofn, ac yr ydwyf yn petruso.
16 Dy sorriant a aeth drosof;
dy ddychrynedigaethau a'm torrodd
ymaith.
17 Fel divfr y'm cylchynasant ^beu-
nydd, ac y'm cyd-amgylchasant.
18 'Car a chyfaill a yrraist ym
mhell oddi wrthyf, a'm cydnabod i
dywyllwch.
PSALM LXXXIX.
1 Dafydd yn moliannu Duw am ei gyfammod,
6 am ei ryfeddol allu, 15 am ei ofal dros
ei eghcys, 19 am ei ffafr i frenhiniaeth
Dafydd ; 38 yna yn cwyno am yr hyn a
ddigwyddasai yn y gwrthvsyneb, 46 yn ym-
ymliw â Duw, yn ei wedd'io, ac yn ei fen-
dithio.
" Mascliil * Ethan yx Ezrabiad.
TRUGAREDDAU yr Arglwydd
a ddatganaf byth : a'm genau
y mynegaf dy wirionedd o genhedl-
aeth hyd geiihedlaeth.
2 Canys dywedais, Adeiledir tru-
garedd yn dragywydd : ^ yn y nef-
oedd y sicrhêi dy mrionedd.
3 Gwneutlŵm ammod a'm heth-
oledig, •= tyngais i'm gwas Dafydd.
4 ^Yn dragjR^i^dd y sicrhâf dy had
di ; ac ^ o genhedlaeth i genhedl-
aeth yr adeiladaf dy orsedd-faingc
di. Selah.
5 '^A'r nefoedd, 0 Arglwydd, a
foliannant dy ryfeddod ; a'th wir-
ionedd y'nghynnuUeidfa y saint.
G Canys ^ pwy yn y nef a gystedlir
â'r Arglwydd? pwy a gyffelybir
i'r Arglwydd ym mysg meibion y
cedyrn ?
7 ^ Duw sydd ofnad\^7^ iawn yng
nghynnuUeidfa y saint, ac i' w ar-
swydo yn ei hoU amgylchoedd.
8 0 Arglwydd Dduw y Uuoedd,
pwy sydd fel tydi, yn gadarn Ior ?
a'th wirionedd o'th amgylch ?
9 ' Ti wyt yn lly wodraethu ym-
ch^vydd y môr : pan gyfodo ei don-
nau, ti a'u gostegi.
10 *" Ti a ddrylliaist ^ yr Aiplit, fel
un lladdedig : trwy ^ nerth dy fraich
y gwasgeraist dy elynion.
11 'Y nefoedd ydynt eiddot ti, a'r
ddaear sydd eiddot ti : ti a seiliaist
y byd a'i gyflawnder.
12 Ti a greaist ogledd a dehau :
Tabor a Hermon a lawenychant yn
dy enw.
13 Y mae i ti fraich a chaderuid :
cadam yw dy law, axi uchel yw dy
ddeheulaw.
14 "* Cyfiawnder a bam yw ^ trig-
fa dy orsedd-faingc : ° trugaredd a
gwirionedd a ragflaenant dy wyneb.
15 Gwỳn eu byd y bobl a adwaen-
ant "yr hyfrydlais: yn Uewyrch dy
■svyneb, O Arglwydd, y rhodiant
hwy.
16 Yn dy enw di y gorfoleddant
beunydd ; ac yn dy gyfiawnder yr
ymddyrchafant.
17 Canys godidowgrwydd eu cad-
ernid hwynt ydwyt ti ; ac yn dy
ewyllys da p y dyrchefir ein corn ni.
18 Canys ^ yr Arglwydd yw ein
tarian ; a Sanct Israel yw ein Bren-
hin.
19 Yna yr ymddiddenaist mewn
gweledigaeth a'th '^ Sanct, ac a ddy-
wedaist, Gosodais gymmorth ar un
cadarn : dyrchefais un etholedig o'r
bobL
20 ^Cefais Dafydd fy ngwasan-
aethwr : enneiniais ef a'm holew
sanctaidd :
21 ' Yr hwn y sicrhêir fy Haw gyd
âg ef : a'm braich a'i nertha ef.
22 ^ Ni orthrymma y gelyn ef ; a'r
mab anwir nis cystuddia ef.
23 Ac mi a goethaf ei elynion o'i
flaen ; a'i gaseion a darawaf.
24 * Fy ngwirionedd hefyd a'm ivu-
garedd /î/cíc? gyd âg ef ; ac "jti fy
enw y dyrchefir ei gorn ef.
25 A "^ gosodaf ei law yn y môr,
a'i ddeheulaw yn yr afonydd.
26 Efe a lefa arnaf, Ti yw fy
Nhad, fy Nuw, a Chraig fy iach-
awdwriaeth.
27 Minnau a'i gwnaf yntau yn
gynfab, goruwch brenhinoedd y
ddaear.
28 yCadwaf iddo fy nhrugaredd
yn dragywydd ; a'm cyfammod fydd
sicr iddo.
29 "'Gosodaf hefyd ei had yn
dragyAvydd; a'i orsedd-faingc "fel
dyddiau y nefoedd.
30 Os ei feibion a adawant fy
nghyfraith, ac ni rodiant yn fy
marnedigaethau ;
31 Os fy neddfau a halogant, a'm
gorchymynion ni chadwant :
32 Yna ^mi a ymwelaf a'u cam-
wedd â gwîalen, ac â'u hanwiredd
â ffrewyllau.
33 Ond ni thorraf fy nhrugaredd
oddi wrtho, ac ^ ni phaUaf o'm gwir-
ionedd.
34 Ni thorraf fy nghyfammod, ac
m Ps. 97. 2.
B Neu,
eicrhâd,
n Ps. 85. 13.
0 Num. 10.
10. a 23. 21.
Pad. 24,
Ps. 75. 10.
a 132. 17.
6 Neu, o'r
Arglwydd
y mae ein
tarian, ac
o Sanct Is-
rael y mae
ein hren-
hin.
7 Neu,
$aint.
11 Sam. 16.
1,12.
rPs. 80.17.
« 2 Sam. 7.
1.
t Ps. 01. 7.
u ad. 17.
I Ps. 72. 8.
a 80. 11.
a Deut. 11.
21.
b 2 Sam. 7.
14.
8 Heb. ni
ddiddymr
maffn
nfjwirion-
edd.
Dafydd yn ymymliw â Diiic.
PSALMAÜ.
Byrdra oes dyn.
c 2 Sam. 7.
16.
ad. 4, 29.
liUC 1. 33.
loan 12.34.
d Ps. 72. 5,
17.
9 neb. ddis-
gkirdeb.
S Job 7. 7.
b Ps. 39. 4,
5.aUD.84.
' Ps. 49. 9.
kHeb.11.5.
i 2 Sam. 7.
15.
Es. 55. 3.
ni newidiaf yr hyn a ddaeth allan
o'm genau.
35 Tyiigais unwaith i'm sancteidd-
rwydd, na ddywedwn gelwydd i
Dafydd.
36 ''Bydd ei had ef yn dragy-
wydd, a'i orsedd-faingc ^ fel yr haul
ger iy mron i.
37 Sicrhêir ef yn dragywydd fel
y lleuad, ac /el tyst flfyddlawn yn
y nef Selah.
38 Ond ti a wrthodaist ac a ffi-
eiddiaist, ti a ddigiaist wrth dy
Enneiniog.
39 Diddymmaist gyfammod dy
was ; halogaist ei goron, gan ei
thajlu i la\vT.
40 *Drylliaist ei hoU gaeau ef;
gwnaethost ei amddiffynfeydd yn
ad^vyau.
41 Yr hoU fforddolion a'i hyspeil-
iant ef: aeth yn warthrudd i'w
gymmydogion.
42 Dyrchefaist ddeheulaw ei wrth-
wynebwyr ; llawenheaist ei hoU el-
ynion.
43 Troaist hefyd fin ei gleddyf, ac
ni chadarnheaist ef mewn rhyfel.
44 Peraisti'w ^harddwch ddarfod,
a bwriaist ei orsedd-faingc i lawr.
45 Byrheaist ddyddiau ei ieuengc-
tid : toaist gywilydd drosto ef. Selah.
46 ^Pa hyd, Arglwydd, yr ym-
guddi? ai yn dragywydd? a lysg
dy ddigofaint di fel tan ?
47 ^ Cofia ^ pa amser sydd i mi :
paham y creaist hoU blant dynion
yn ofer ?
48 ' Pa wr afydd byw, ac ni ^ wêl
farwolaeth ? a wared efe ei enaid o
law y bedd ? Selah.
49 Pa le y mae dy hen drugaredd-
au, 0 Arglwydd, y rliai ^a dyng-
aist i Dafydd yn dy wirionedd ?
50 Cofia, 0 Arglwydd, warad-
wydd dy weision, " yr Iiwn a ddyg-
ais yn fy mynwes gan yr hoU bobl-
oedd fawrion ;
51 A'r hwn y gwaradwyddodd dy
elynion, 0 Arglwydd ; a'r hwn y
gwarad^vyddasant ol troed dy En-
neiniog.
52 Bendigedig fyddo yr Ar-
glwydd yn dragywydd. Amen,
ac Amen.
PSALM XC.
1 JLfoses yn datgan rhaglunîaeth Duw: 3 yn
cwyno rliag hreuolder dyn, 7 a cheryddon
Duw, 10 a byrred yr einioes : 12 ac yn
gweddio am gael givyhcdaeth a phrawf o
ddaionus raglnniaeth Duw.
684
' Gweddi Moses * gwr Duw.
TI, Arglwydd, ''fuost yn bres-
Avylfa i ni ^ ym mhob cenhedl-
aeth.
2 " Cyn gwneuthur y mynyddoedd,
a Uunio o honot y ddaear, a'r byd ;
ti hefyd wyt Dduw, o dragywydd-
oldeb hyd dragy^vyddoldeb.
3 Troi ddyn i ddinystr ; a dywedi,
^ Dychwelwch, feibion dynion.
4 ^ Canys mil o flynyddoedd ydynt
yn dy olwg di fel doe, wedi yr el
heibio, ac fel gwyliadwriaeth uos.
5 Dygi hAV3mt ymaith megis â Uif-
eiriant ; ^y maent fel hûn : y bore
s y maent fel llysieuyn a nevfidir.
6 Y bore y blodeua, ac y tyf;
prydnawn y torrir ef ymaith, ac y
gwywa
7 Canys yn dy ddig y difetliAvyd
ni, ac yn dy lidiowgrwydd y'n braw-
ychwyd.
8 ^ Gosodaist ein hanwiredd ger
dy fron, ein 'dirgel bechodau yng
ngoleuni dy wyneb.
9 Canys ein holl ddyddiau ni a
* ddarfuant gan dy ddigofaint di :
treuHasom ein blynyddoedd fel
^ chwedl.
10 ^' Yn nyddiau ein' blynyddoedd
y mae deng mlynedd a thri ugain :
ac OS o gryfder y cyrheuddir ped-
war ugain mlynedd, etto eu nerth
sydd boen a blinder; canys eb-
rwydd y derfydd, a ni a ehedwn
ymaith.
11 Pwy a edwyn nerth dy sorriant?
canys fel y mae dy ofn, y mae dy
ddigter.
12 ^Dysg i ni felly gyfrif ein
dyddiau, fel y dygom ein calon i
ddoethineb.
13 Dychwel, Arglwydd, pa hyd ?
ac edifarhâ o ran dy weision.
14 DiwaUa ni yn fore â'th drugar-
edd ; fel y gorfoleddom ac y llawen-
ychom dros ein holl ddyddiau:
15 Llawenhâ ni yn ol y dyddiau y
cystuddiaist ni, a'r blynyddoedd y
gwelsom ddrygfyd.
16 Gweler dy waith tu ag at dy
weision, a'th ogoniaut tu ag at eu
plant hwy.
17 A bydded 'prydferthwch yr Ar-
glwydd ein Duw arnom ni : a
threfna weithred ein dwylaw ynom
ni ; ie, trefna waith ein dAvylaw,
PSALM XCI.
1 Cyflwr y duwiol, 3 a^u, diogelwch, 9 a'u
trigias ; 11 eu giveision, 14 a'u caredigion ;
a diwedd y civhl.
2 Neil,
Piaim.
» Deut. 33.
L
b Deut. :;3.
27.
Ezec. 11.
16.
SHeb.
y'nghen-
hedlaeth a
chenhedU
cuth.
c Diar. 8.25.
d Gen. 3. 19.
Preg. 12. 7.
e 2 Pelr J.
8.
f Pa. 73. 20.
e Ps. 103.
1.5.
Es. 40. 6.
h Ps. 50. 21.
i Ps. 19. 12.
4Heb.
droisa «t
eu kwyit'
ebau.
6 Neu,
miffyrdod.
6 Neu,
Dyddiau
ein blyn-
yddoedd,
ynddynt
y iiiao,<|e.
Ps. 27. 4.
D'logelwcli y duwiól.
PSALMAU.
Mccivrhydi teyrnas Crist
« Ps. 27. 6.
2Heb.
leitŷa.
b Ti. 142. 5.
c Ps. 124. 7.
d Ps. 17. 8.
a 57. 1.
a 61. 4.
e Job 5. 19,
&c.
Ps. 121. fi.
Diar. 3. 23.
Es. 43. 2.
e Ps. 90. 1.
b Ps. 34. 7.
a 71. 3.
Matt. 4. 6.
Luc 4. 10.
« Job 5. 23.
Ps. 37. 24.
S neidr.
k Ps. 50. 15.
2Neu,
ir dijdd.
• Ps. 147. 1.
BHeb.
Biggaion.
t) I*B. 40. 5.
» 139. 17.
R liwn "sydd yn trigo jai nir-
gelwch y Goruchaf, a '^erys
y'nghysgod yr HoUalluog.
2 ^ Dywedaf am yr Arglwydd, Fy
noddfa a'm hamddiflynfa ydyw : fy
Nuw ; ynddo yr ymddiriedaf.
3 Canys *=efe a'th wareda di o
fagl yr heliwr, ac oddi wrth haint
echryslawn.
4 ^ A'i asgell y cysgoda efe trosot,
a than ei adenydd y byddi diogel :
ei wirionedd /ydd darian ac as-
talch i ti.
5 ^ Nid ofni rliag dychryn nos ; na
rliag y saeth a eliedo y dydd :
6 iVa. rhag yr haint a rodio yn
y tywyllwch ; na rhag y dinystr a
ddinystrio ganol dydd.
7 Wrth dy ystlys y cwymp mil, a
deng mil wrth dy ddeheulaw : ond
ni ddaw yn agos attat ti.
8 Yn unig Hi a ganfyddi a'th lyg-
aid, ac a weli dâl y rhai annuwiol.
9 Am i ti wneuthur yr Arglwydd
fy noddfa, sefj Goruchaf, ^yn bres-
wylfa i ti ;
10 Ni ddigwydd i ti niwed, ac ni
ddaw pla yn agos i'th babell.
11 ^ Canys efe a orchymyn i'w ang-
elion am danat ti, dy gadw yn dy
holl fiyrdd.
12 Ar eu dwylaw y'th ddygant
' rhag taro dy droed wrth garreg.
13 Ar y Hew a'r ^ asp y cerddi :
y cenaw Hew a'r ddraig a fethri.
14 Am iddo roddi ei serch arnaf,
am hynny y gwaredaf ef : dyrchaf-
af ef, am iddo adnabod fy enw.
15 "^Efe a eilw amaf, a mi a'i
g^vrandawaf : mewn ing y hyddaf
fi gyd âg ef, y gwaredaf, ac y go-
goneddaf ef.
16 Digonaf ef â hir ddyddiau ; a
dangosaf iddo iy iachawdwriaeth.
PSALM XCII.
] Dafydd yn annog i /oliannu Buw, 4 am ei
favor weithredoedd, 6 am ei farnedigaethau
ar yr enwir, 10 a't ddaioni i'r duwiol.
Psalm neu Gân 'ar y dydd Sabbath.
*"p\ A yiv moUannu yr Arglwydd,
1 J a chanu mawl i'th enw di, y
Goruchaf :
2 A mynegi y bore am dy drugar-
edd, a'th wirionedd y nosweithiau ;
3 Ar ddegtant, ac ar y nabl ; ac
ar y delyn ^ yn fyfyrioL
4 Canys Hawenychaist fi, O Ar-
glwydd, a'th weithred: y'ngwaith
dy ddwylaw y gorfoleddaf
5 ** Mor fawredig, 0 Arglwydd,
686
yw dy weithredoedd ! '^dwfn iawn
yw dy feddyliau.
6 ^ Gwr annoeth ni ŵyr, a'r ynfyd
ni ddeall hyn.
7 Pan ^ flodeuo y rhai annuwiol fel
y llysieuyn, a blaguro hoU weith-
redwyr anwiredd ; hynny sydd i'w
dinystrio byth bythoedd.
8 Tithau, Arglwydd, wyt ddyrch-
afedig yn dragywydd.
9 Canys wele, dy elynion, 0 Ar-
glwydd, wele, dy elynion a ddi-
fethir : gwasgerir holl weithredwyr
auAviredd.
10 Ond '^fy nghorn i a ddyrchefi fel
unicorn : âg olew îr y'm henneinir.
11 sFy llygad hefyd a wêl fy
ngiüỳnfyd ar fy ngwrth^vynebwyr :
fy nghlustiau a glywant J^ eicyllys
am y rhai drygionus a gyfodant i'm
herbyn.
12 '' Y cyfiawn a flodeua fel palm-
wydden ; ac a gynnydda fel cedr-
wydden yn Libanus.
13 Y rhai a blannwyd yn nhŷ yr
Arglwydd, a flodeuant y'nghyn-
teddoedd ein Duw.
14 Ffrwythant etto yn eu henaint;
tirfion ac iraidd fyddant :
15 I fynegi mai uniawn yw yr Ar-
glwydd ' fy nghraig ; ac ^ nad oes
anwiredd ynddo.
PSALM XCIII.
Mawrhydi, gallu, a sancteiddrwydd teyrnas
Crist.
""XT^R Arglwydd sydd yn teyrn-
X asu, ^ efe a wisgodd ardderch-
owgrwydd; gwisgoddyr Arglwydd
nerth, ac ymwregysodd : y byd
hefyd a sicrhâwyd, fel na syflo.
2 ''Darparwyd dy orsedd-faingc
^ erioed : ti wyt er tragy wyddoldeb.
3 Y Uifeiriaint, 0 Arglwydd,
a ddyrchafasant, y Uifeiriaint a
ddyrchafasant eu twrf; y Uifeir-
iaint a ddyrchafasant eu tonnau.
4 Yr Arglwydd yn yr uchelder
sydd gadarnach na thwrf dyfroedd
lawer, na chedyrn donnau y mor.
5 Sicr iawn yw dy dystiolaethau :
sancteiddrwydd a weddai i'th dy, 0
Arglwydd, ^ byth.
PSALM XCIV.
1 Y propliwyd, wrth alw am gyfiawnder, yn
cwyno rhag trais ao annutcioldeb : 8 yn
dysgu rhagluniaeth Duw: 12 yn dangoa
dedwyddwch cystudd. 16 Mai Buw yw am-
ddiffynnwr y cystuddiedig.
O ARGLWYDD Dduwj ^dîal, O
Dduw y dial, ** ymddisgleiria.
c Rhuf. 11.
3t
e Job 12. 6.
a 21. 7.
Jer. 12. 1,
2.
Mai. 3. 15.
fPs.
24.
9. 17,
g Ps. 54. 7.
a 50. 10.
a 112. 8.
h Es. 65. 22.
Hos. 14. 5.
iDeut.32.t.
k Rhuf. 9.
14.
a Pb. 96. 10.
a 97. 1.
a 99. 1.
Es. 52. 7.
b Ps. 104. 1.
c Ps. 45. 6.
Diar. 8. 22,
&c.
SHeb.
dros hir
ddyddiau.
a Deut. 32.
35.
Nah. 1. 2.
b Ps. 80. 1.
Am raglunîaeih Duw.
PSALMAU.
Y psalmydd
t Pfl. 7. 6.
* Gen. 18.
25.
e Ps. 31. 18.
Judas 15.
rPs. 10.11,
13. a 59. 7.
s Ps. 73. 22.
a 92. 6.
h Exod. i,
11.
Riar. 20.
12.
1 1 Cor. 3.
20.
k 1 Cor. 11.
32.
Heb. 12. 5,
tic.
U Sam. 12.
22.
Khuf. 11.
1,2.
m Amos 6. 3.
n Ps. 58. 2.
Es. 10. 1.
2 " Ymddyrcha, ^Farnwr y byd:
tâl eu gwobr i'r beilchion.
3 Pa hyd, Arglwydd, y caiff yr
annuwiolion, pa hyd y caiff yr an-
nuwiol orfoleddu ?
4 Pa hyd 'y siaradant ac y dy-
wedant yn galed? yr ymfawryga
holl weithredwyr anwiredd ?
5 Dy bobl, Arglwydd, a ddryll-
iant; a'th etifeddiaeth a gystudd-
iant.
6 Y weddw a'r dieithr a laddant,
a'r amddifad a ddieneidiant.
7 ^Dywedant hefyd, Ni wêl yr
Aeglwydd; ac nid ystyria Duw
Jacob hyn.
8 s Ystyi-iwch, chwi rai annoeth ym
mysg y bobl : ac ynfydion, pa bryd
y deallwch ?
9 ^ Oni chlyw yr hwn a blannodd
y glust? oni wêl yr hwn a luniodd
y llygad?
10 Oni cherydda yr hwn a gospa
y cenhedloedd? oni ŵyr yr hwn
sydd yn dysgu gwybodaeth i ddyn ?
11 ' Gŵyr yr Arglwydd feddyliau
dyn, mai gwagedd ydynt.
12 ''Gwỳn ei fyd y gwr a geryddi
di, 0 Arglwydd, ac a ddysgi yn
dy gyfraith :
13 I beri iddo lonydd oddi wrth
ddyddiau drygfyd, hyd oni chlodd-
ier ffos i'r annuwiol.
14 ^ Canys ni ad yr Arglwydd ei
bobl, ac ni wi'thyd efe ei etifedd-
iaeth.
15 Eithr barn a ddychwel at gyf-
iawnder : a'r holl rai uniawn o gal-
on a ant ar ei ol.
16 Pwy a gyfyd gyd â mi yn
erbyn y rhai drygionus ? pwy a saif
gyd â mi yn erbyn gweithredwyr
anwiredd?
17 Oni huasai yr Arglwydd yn
gymmorth i mi, braidd na thrigasai
fy enaid mewn distawrwydd.
18 Pan ddywedais, Llithrodd fy
nhroed : dy drugaredd di, 0 Ar-
glwydd, a'm cynhaliodd.
19 Yn amlder fy meddyliau o'm
mewn, dy ddiddanwch di a lawen-
ycha fy enaid.
20 A "^ fydd cyd-ymdeithas i ti â
gorsedd-faingc anwiredd, yr hon ° a
lunia anwiredd yn lie cyfraith ?
21 Yn finteioedd y deuant yn er-
byn enaid y cyfiawn, a g-waed gwir-
ion a farnant yn euog.
22 Eithr yr Arglwydd sydd yn
amddifíynfa i mi; a'm Duw yw
craig fy nodded.
m
23 Ac "efe a dâl iddynt eu han-
wiredd, ac a'u tyrr ymaith yn eu
drygioni : yr Arglwydd ein Duw
a'u tyrr hwynt ymaith.
PSALM XCV.
1 Cynghor i foliannu Duw, 3 o herwydd eifaior-
edd, 6 ai ddaioni ; 8 ac na themtier ef.
DEÜWCH, canwn i'r Arglwydd:
^ymlawenhâwn ^yn nerth ein
hiechyd.
2 ^ Deuwn ger ei fron ef â dîolch :
canwn yn Uafar iddo â psalmau.
3 Canys ''yr Arglwydd sydd
Dduw mawr, a Brenhin mawr gor-
uwch yr holl dduAviau.
4 Yr hwn y mae gorddyftiderau
y ddaear yn ei law, * ac uchelderau
y mynyddoedd yn eiddo.
5 Y môr sydd eiddo, ac efe a'i
gwnaeth : a'i ddwylaw a luniasant
y sychdir.
6 Deuwch, addolwn, ac ymgrym-
mwn : gostyngwn ar ein gliniau ger
bron yr Arglwydd ein Gwneuth-
urwr.
7 Canys efe yw ein Duw ni ; a
" ninnau ym bobl ei borfa, a defaid
ei law. "^Heddyw, os gwrandêwch
ar ei leferydd,
8 Na chaledwch eich calcnnau,
''megis yn ^jt ymrysonfa, fel yn
nydd profedigaeth yn yr anialwch :
9 Pan ^demtiodd eich tadau fi,
y profasant fi, ac y gwelsant fy
ngweithredoedd.
10 Deugain mlynedd yr ymryson-
ais a'r genhedlaeth hon, a dywed-
ais, Pobl gyfeUiornus yn eu calon
ydynt hwy, ac nid adnabuant fy
ffyrdd :
11 Wrth y rhai y tyngais yn fy
llid, ^ na ddelent i'm gorphwysfa.
PSALM XCVL
1 Cynghor i glod/ori Duw, 4 am ei fawredd,
8 aH /renhiniaeth, 11 aHfarn gyffredinol.
»/^ENWCH i'r Arglwydd gan-
\j iad newydd : cenwch i'r Ar-
glwydd, yr holl ddaear.
2 Cenwch i'r Arglwydd, bendig-
wch ei enw ; cyhoeddwch o ddydd
i ddydd ei iachawd^vi-iaeth ef
3 Datgenwch ym mysg y cenhedl-
oedd ei ogoniant ef, ym mhlith yr
holl bobloedd ei ryfeddodau.
4 Canys ^ mawr yw yr Arglwydd,
a " chanmoladwy iawTi : ^ ofiiadAvy
yw efe goruwch yr holl dduwiau.
5 Canys * holl dduwiau y bobloedd
ydynt eilunod : ond yr Arglwydd
a wnaeth y nefoedd.
6 Gogoniant a harddwch sydd o'i
0 Pa. 7. 16,
« Ps. 100. L
2 Heb.
y'nyhraig.
3 Heb.
Ehag-
Jlaenton ei
wyneb ef.
bPs. 96. 4.
a Ö7. 9.
a 135. 5.
< Neu, a
nerth y.
c Ps. 79. 13.
a80. 1.
a 100. 3.
d Heb. 3. 7.
a 4. 7.
e Exod. 17.
2,7.
Num. 14.
22, &c.
a 20. 13.
Deui. 6.
16.
6 Heb.
y gynmn.
I Ps. 78. 18,
40. 5tì.
1 Cor. 10.
6 Heb.
OS deuattU
« 1 Chron,
16. 23.
Ps. 33. 3.
b Ps. 145. 3.
c Ps. 18. 3.
d Ps. 95. 3.
o Edrych
Jer.lO. 11,
12.
yn cynghori pawb
PSALMAU.
ifoliannu yr Arglwydd,
'P3.29. 1,
2.
9Neu, yn
y cy»segr
prydferth.
t pg. 29. a.
alio. 3.
1»P8.93.1,
a 97. 1.
Ps. 69. 34.
k Ps. 98. 7,
&c.
1 Ps. 67. 4.
Dat.19.lL
» Ps. 96. 10.
SNeu,
mawrion.
b 1 Bren. 8.
12.
Ps. 18. U.
c Pa. 89. 14.
3NeH,
ticrhâd.
d Ps. 77. 18.
a Ifti. 32.
• Barn. 5. 5.
Mic. 1. 4.
Nah. 1. 5.
fPs.ig.L
a 50. 6.
» Exod. 20.
4.
Lef. 26. 1.
Deut. 5. 8.
h Heb. 1. 6.
I Ps. 95. 3.
a 9G. 4.
flaen ef ; nerth a hyfrydwch sydd
yn ei gyssegr.
7 Tylwythau y bobl, rhoddwch
i'r Arglwydd, rhoddwch i'r Ar-
glwydd ogoniant a nerth.
8 ^Rhoddwch i'r Arglwydd ogon-
iant ei enw: dygwch ofírwm, a
deuwch i'w gynteddoedd.
9 Addolwch yr Arglwydd ^^mewn
prydferthwch sancteiddrwydd : jr
holl ddaear, ofhwch ger ei fron ef.
10 Dywedwch ym mysg y cenhedl-
oedd, ''Yr Arglwydd sydd yn
teyrnasu; a'r byd a sicrhaodd efe,
fel nad ysgogo : efe a fama y bobl
yn uniawn.
11 ^Llawenhâed y nefoedd, a gor-
foledded y ddaear; ''rhued y môr
a'i gyflawnder.
12 Gorfoledded y maes, a'r hyn oil
y sydd ynddo: yna holl brennau
y coed a ganant
13 0 flaen yr Arglwydd : canys
y mac yn dyfod, canys y mae yn
dyfod i famu y ddaear: 'efe a fama
y byd trwy gyflawnder, a'r bobloedd
a'i wirioneddl
PSALM XCVIL
1 Mawrhydi teyrnas Dduw. 7 Yr eglicys yn
llawenychu o herwydd harnedigaetliau Duto
ar ddelw-addolwyr. 10 Cynghor i dduvnol-
deb a Uawenydd.
^"VTR Arglwydd sydd yn teyrn-
X asu; gorfoledded y ddaear:
llawenyehed ynysoedd ^ lawer.
2 ^ Cymmylau a thywyllwch sydd
o'i amgylch ef : " cyfiawnder a bam
yw ^ trigfa ei orsedd-faingc ef.
3 Tan a â aUan o'i flaen ef, ac a
lysg ei elynion o amgylch.
4 "^ Ei fellt a lewyrchasant y byd :
y ddaear a welodd, ac a grynodd.
5 ** Y mynyddoedd a doddasant fel
cŵyr o flaen yr Arglwydd, o flaen
Arglwydd yr hoU ddaear.
6 ^Y nefoedd a fynegant ei gyf-
lawnder ef, a'r holl bobl a welant
ei ogoniant
7 ^Gwaradwydder y rhai oil a was-
anaethant ddelw gerfiedig, y rhai a
ymflfrostiant mewn eilunod: ''addol-
wch ef, jnr hoU dduwiau.
8 Sion a glywodd, ac a lawenych-
odd ; a merched Judah a orfoledd-
asant, o herwydd dy famedigaethau
di, O Arglwydd.
9 Canys ti, Arglwydd, wyt or-
uchel goruwch yr hoU ddaear : * dir-
fawr y'th ddyrchafwyd goruwch yr
holl dduwiau.
10 Y rhai a gerwch yr Arglwydd,
687
^ casêwch ddrygioni : efe sydd yn
cadw eneidiau ei saint ; efe a'u
gwared o law y rhai annuwiol.
11 'Hauwyd goleuni i'r cyfiawn,
a Uawenydd i'r rhai uniawn o galon.
12 Y rhai cyflawn, ^ Uawenychwch
yn yr Arglwydd ; a moliennwch
wrth gofladwriaeth ei sancteidd-
rwydd ef.
PSALM XCVIII.
1 Dafydd yn annog yr luddewon, 4 a'r cenhedlr
oedd, 7 a'r holl greaduriaid, i glodfori Duw.
Psalm.
■/^ENWCH i'r Arglwydd gan-
\y iad newydd : canys efe a
wnaeth hethau rhyfedd : ^ ei dde-
heulaw a'i fraich sanctaidd a bar-
odd iddo fuddugoliaeth.
2 ''Hysbysodd yr Arglwydd ei
iachawdwriaeth : datguddiodd ei
gyflawnder y'ngolwg y cenhedloedd.
3 Cofiodd ei drugaredd a'i wirion-
edd i dy Israel: holl derfynau y
ddaear a welsant iachawdwriaeth
ein Duw ni
4 Cenwch yn Uafar i'r Arglwydd,
yr hoU ddaear: llefwch, ac ymla-
wenhêwch, a chenwch.
5 Cenwch i'r Arglwydd gyd a'r
delyn ; gyd a'r delyn, a lief psalm.
6 Ar udgyrn a sain cornet, cen-
wch yn Uafar o flaen yr Arglwydd
y Brenhin.
7 ^Rhued y môr a'i gyflawnder;
y byd a'r rhai a drigant o'i fewn.
8 Cured y Uifeiriaint eu dwylaw ;
a chyd-ganed y mynyddoedd
9 0 flaen yr Arglwydd : canys y
mae yn dyfod i farnu y ddaear:
efe a farna y byd â chyfiawnder, a'r
bobloedd âg uniondeb.
PSALM XCIX.
1 Dafydd yn gosod allan deyrnas Dduw yn
S'ion: 5 ac yn annog pawb, wrth esampl
yr hen dadau, i addoli Duw yn ei fynydd
sanctaidd.
YR * Arglwydd sydd yn teyrn-
asu ; cryned y bobloedd : ''eis-
tedd y mae rhwng y cerubiaid;
ymgynhyrfed y ddaear.
2 Mawr yw yr Arglwydd yn
Si'on, a dyrchafedig yiv efe gor-
uwch yr holl bobloedd.
3 Moliannant dy enw mawr ac
ofnadwy ; canys sanctaidd yw.
4 A *= nerth y Brenhin a hofla farn:
ti a sicrhêi uniondeb, barn a chyf-
iawnder a wnei di yn Jacob.
5 ^ Dyrchefwch yr Arglwydd ein
Duw, ac ymgrymmwch o flaen ^ei
ystôl-draed ef : canys sanctaidd yw.
k Ps. 34. 14.
a 101. 3.
Amos 5.15.
Bhuf.12.9.
1 Ps. 112. 4.
mPs.33. 1.
» Ps. 33. 3.
a 96. 1.
Eg. 42. 10.
b Es. 69. 16.
a 63. 5.
c Es. 52. 10.
IPs.!
&c.
a Ps. 93. L
bExod.26.
22.
PS.80.L
0 Job 36. 5,
e 1 Cliron.
28.2.
Adduned Dafydd.
PSALMAU.
Ei gŵyn chwcrw-dost.
ijer. 15.L
6 Exod. 33.
9.
b Edrvch
Ex. 32. 2.
Num. 20.
12,24.
Deut.9.20.
1 ad. 5.
» Ps. 145,
titl.
2Neu,
o ddiolch.
b Ps. 96. 1.
cPs.119.
73. a 139.
13, &c.
a 149. 2.
Eph. 2. 10.
SNeu.ewZdo
ef ydym.
d Ps. 95. 7.
Ezec. 34.
30, 31.
ePs. 66. 13.
fPs. 136. 1,
&c.
2Neu,
i'rfaU.
lieb.
Belial.
a Ps. 97. 10.
b Ps. 125. 5.
e Ps. 18. 27.
Uiar. 6. 17.
SNeu,
yn ber-
ffaith yn
y ffordd.
6 ^ Moses ac Aaron ym mhlitli ei
offeiriaid ef ; a Samuel ym mysg y
rhai a alwant ar ei enw : galwasant
ar yr Arglwydd, ac efe a'u gwran-
dawodd hwynt.
7 ^ Llefarodd wrthynt yn y golofii
gwmmwl : cadwasant ei dystiol-
aethau, a'r ddeddf a roddodd efe
iddynt
8 Gwrandewaist arnynt, 0 Ar-
glwydd ein Duw : Duw oeddit
yn eu harbed, le, pan ^ddîelit am
eu dychymmygion.
9 '"■ Dyrchefwch yr Arglwydd ein
Duw, ac ymgrymmwch ar ei fyn-
ydd sanctaidd : canys sanctaidd yw
yr Arglwydd ein Duw.
PSALM C.
1 Cynghor i foliannu Duw yn llawen-liyfryd,
3 am ei/awredd, 4 ac.am ei allu.
a Psalm " 0 foliant.
CENWCH ^yn llafar i'r Ar-
glwydd, yr holl ddaear.
2 Gwasanaetiiwcli yr Arglwydd
mewn llawenydd : deuwch o'i flaen
ef â chân.
3 Gwybyddwch mai yr Arglwydd
sydd Dduw : " efe a'n gwnaeth, ac
^ nid ni ein hunain : ^ ei bobl ef
ydym, a defaid ei borfa.
4 ^Ewch i mewn i'w byrth ef â
dîolch, ac i'w gynteddau â mawl :
diolchwch iddo, a bendithiwch ei
enw.
5 Canys da yw yr Arglwydd:
^ei drugaredd sydd yn dragywydd ;
a'i wirionedd hyd genhedlaeth a
chenhedlaeth.
PSALM CL
Dafydd yn gwneuthur adduned a phroffes o
dduwioldeb.
Psalm Dafydd.
CANAP am drugaredd a barn:
i ti, Arglwydd, y canaf
2 Byddaf ddeallus mewn ffordd
berffaith. Pa bryd y deui attaf?
rhodiaf mewn perffeithrwydd fy
nghalon o fewn fy nhỳ.
3 Ni osodaf ddim ^anwir o flaen
fy Uygaid: *cas gennyf waitli ^y
rhai cildynnus ; ni lŷn wrthyf fi.
4 Calon gyndyn a gilia oddi wrtliyf :
nid adnabyddaf c?c?2/»* drygionus.
5 Torraf ymaith yr hwn a enllibio
ei gymmydog yn ddirgel : '^ yr ucliel
o olwg, a'r balch ei galon, ni allaf
ei ddioddef.
6 Fy Uygaid fydd ar fíyddloniaid
y tir, fel y trigont gyd â mi : yr
hwn a rodio ^ mewn ffordd berffaith,
hwnnw a'm gwasanaetha l
7 Ni thrig o fe^vn fy nhŷ jr un a
wnelo dwyll : ni * thrig yn fy ngolwg
yr un a ddywedo gelwydd.
8 ^ Yn fore y torraf ymaith holl
annuwiolion y tir, i ddiwrciddio
holl weithredwyr anwiredd o ddin-
as yr Arglwydd.
PSALM GIL
1 Y prophwyd yn ei weddi yn cwyno yn cliwerw-
dost : 12 yn cymmeryd cysur o dragywydd-
oldeb a thrugaredd Duw. 18 Bod yn rliaid
cadw coffa o drugareddau Duw. 23 Y mae
yn attegu ei wendid âg anghyfnewidiolder
Duw.
Gweddi *y cystuddiedig, pan fyddo mewn
blinder, ac yn tywallt ei gŵjTi ger bron
yr Arglwydd.
i RGLWYDD, clyw fy ngweddi,
J\. a deled fy Uef attat.
2 ^ Na chudd dy wyneb oddi wrth-
yf yn nydd fy nghyfyngder, gostwng
dy glust attaf : yn y dydd y galwyf,
brysia, gwrando fi.
3 Canys fy nyddiau a ddarfnant
^fel mwg, ^a'm hesgyrn a boeth-
asant fel aelwyd.
4 Fy nghalon a darawyd, ac a
wywodd fel llysieuyn; fel yr ang-
hofiais fwytta fy mara.
5 Gan lais fy nhuchan y glynodd
•^fy esgyrn wrth fy *nghnawd.
6 ^Tebyg wyf i belican yr anial-
wch : ydwyf fel dylluan y diffaeth-
wch,
7 Gwyliais, ac ydwyf fel aderyn
y to, unig ar ben y tŷ.
8 Fy ngelynion a'm gwaradwydd-
ant beunydd: y rhai a ynfydant
wrthyf, a dyngasant yn fy erbyn.
9 Canys bwytteais ludw fel bara,
a ^chymmysgais fy níod âg wylofain;
10 O herwydd dy lid di a'th ddig-
ofaint: canys codaist fi i fynu, a
theflaist fi i lawr.
11 'Fy nyddiau sydd fel cysgod
yn cilio ; a ^ minnau fel glaswelltyn
a wywais.
12 ^ Tithau, Arglwydd, a barhêi
yn dragywyddol, a'th ^ goffadvrriaeth
hyd genhedlaeth a chenhedlaeth.
13 Ti a gyfodi, ac a drugarhêi
wrth Sion : canys yr amser i dru-
garhâu wrthi, ie, yr amser nodedig,
a ddaeth.
14 Oblegid y mae dy weision yn
hofíì '' ei meini, ac yn tostui'io wrth
ei Uwch hi.
15 Felly y cenhedloedd a ofnant
enw yr Arglwydd, a holl frenhin-
oedd y ddaear dy ogoniant.
16 Pan adeilado yr Arglwydd
Sion, y gwelir ef yn ei ogoniant
4Heb.
sicrMir.
d Ps. 75. 10.
Jei.21. 12.
a Neu, t'r.
a Ps. 27. 9.
a 69. 17.
s Neu, yn
fwg.
b Job 30. 30.
cjobl9.20.
Galar.4.8.
4 nghroen,
d Job 30. 29.
e Ps. 42. 8.
a 80. 5.
f Ps. 109.
23. a 144. 4.
Preg.6.12.
e Es. 40. 6.
lago 1. 10.
h Galar. 5.
19.
1 Ps. 135.
13.
It Ps. 79.1.
Gyngìior ifenditliio Duw
PSALMAÜ.
am ci drugaredd.
1 Ps. 22. 31.
Es. 43. 21.
m Ps. 14. 2.
a 33. 13.
B Ps.79.11.
4Heb.
iodd.
o Heb. L 10.
P Es. 51. 6.
a 65. 17.
a 66. 22.
Rhuf.8.20.
2 Petr 3. 7,
10, 11.
í Heb. sefi.
t Vb. 69. 36.
B Pb. 104. 1.
a 146. 1.
b Ps, 130. 8.
Matt, 9. 2,
Marc 2. 11.
Luc 7. 47.
d Es. 40, 31,
e Pb. 146. 7,
rPs. 147.
19.
e Exod. 34.
r.,7.
Num. 14.
18.
Deuf.5,10.
Neh. 9. 17.
Pb. 86. 15.
Jer. 32. 18.
b Pb. 30, 5.
Es. 57. 16.
Jer. 3. 5.
Mic, 7. 18.
17 Efe a edrych ar weddi y gwael,
ac ni ddîystyrodd eu dymuniad.
18 Hyn a ysgrifenir i'r genhedl-
aeth a ddêl : ' a'r bobl a grëir a
foliannant yr Arglwydd.
19 Canys ™ efe a edrychodd o ucli-
elder ei gyssegr: yr Arglwydd a
edrychodd o'r nefoedd ar y ddaear ;
20 " I wrandaw uchenaid y carcliar-
orion ; ac i ryddhâu plant angau ;
21 I fyiìegi enw yr Arglwydd
yn Síon, a'i foliant yn Jerusalem :
22 Pan gasgler y bobl ynghyd,
a'r teyrnasoedd i wasanaethu yr
Arglwydd.
23 ^Gostyngodd efe íy nerth ar
y ffordd ; byrhaodd fy nyddiau.
24 Dywedais, Fy Nuw, na chym-
mer fi ymaith y'nghanol fy nydd-
iau: dy flynyddoedd di si/dd yn
oes oesoedd.
25 °Yn y dechreuad y seiliaist y
ddaear; a'r nefoedd ydynt waith
dy ddwylaw.
26 pH^7 a ddarfyddant, a thi a
^ barhêi : îe, hwy oÛ a heneiddiant
fel diUedyn ; fel gwisg y newidi
hwynt, a hwy a newidir.
27 Tithau yr un ydwyt, a'th flyn-
yddoedd ni ddarfyddant.
28 *i Plant dy weision a barhânt,
a'u had a sicrhêir ger dy fron di,
PSALM CIII,
1 Cynghor i fendìíhio Duw, am ei drugaredd,
15 a'i ddzanwadalwch.
Psalm Dafydd,
FY enaid, *bendithia yr Ar-
glwydd; a chwbl sydd ynof,
ei enw sanctaidd ef,
2 Fy enaid, bendithia yr Ar-
glwydd; ac nac anghofia ei holl
ddoniau ef :
3 ^'Yr hwn sydd yn maddeu dy
hoU anwireddau ; yr hwn sydd yn
iachâu dy holl lesgedd :
4 Yr hwn sydd yn gwaredu dy fyw-
yd o ddistryw : yr •= hwn sydd yn dy
goroni â thrugaredd ac â thosturi :
5 Yr hwn sydd yn diwaUu dy
enau â daioni ; ^fel yr adnewyddir
dy ieuengctid fel yr eryr.
6 *Yr Arglwydd sydd yn
gwneuthur cyfiawnder a barn i r
rhai gorthrymmedig olL
7 ^Hysbysodd ei ffyrdd i Moses;
ei weithredoedd i feibion Israel,
8 ^Ti-ugarog a graslawn yw yr
Arglwydd; hwyrfiydig i lid, a
mawr o drugarowgrwydd.
9 ^ Nid byth yr ymryson efe : ac
nid byth y ceidw efe ei ddigofaint.
10 'Nid yn ol ein pechodau y
gwnaeth efe â ni ; ac nid yn ol ein
hanwireddau y talodd efe i ni,
11 Canys cyfuwch ag y^v y nef-
oedd uwxhlaw y ddaear, y rhagor-
odd ei drugaredd ef ar y rhai a'i
hofnant ef.
12 Cyn belled ag yw y d^vyrain
oddi wrth y gorllewin, y pellhaodd
efe ein camweddau oddi wrthym.
13 ^Fel y tosturia tad wrth ei
hhüwi, felly y tosturia yr Arglwydd
wrth y rliai a'i hofnant ef.
14 Canys efe a edwyn ein defn-
ydd ni : ' cofia mai Uwch ydym.
15 "Dyddiau dyn sydd fel glas-
welltyn : ° megis blodeuyn y maes,
felly y blodeua efe,
16 Canys y gwynt a â drosto, ac
ni bydd mwy o hono ; ° a'i le nid
edwyn ddim o hono ef mwy,
17 Ond trugaredd yi' Arglwydd
sydd o dragywyddoldeb hyd dragy-
wyddoldeb, ar y rhai a'i hofnant ef ;
a'i gyfiawnder p i blant cu plant ;
18 I'r sawl a gadwant ei gyfam-
mod ef, ac a gofiant ei orchymyn-
ion i'w gwneuthur.
19 Yr Arglwydd a barottodd ei
orseddfa yn y nefoedd : a'i frenhin-
iaeth ef sydd yn Uywodraethu ar
bob peth.
20 *î Bendithiwch yr Arglwydd,
ei angelion ef, ' cedyrn o nerth, yn
gwneuthur ei air ef, gan wrandaw
ar leferydd ei air ef,
21 Bendithiwch yr Arglwydd, ei
hoU luoedd ef ; *ei holl weision yn
g\\Tieuthur ei ewyllys ef.
22 Bendithiwch yr Arglwydd, ei
holl weithredoedd ef, ym mhob
man o'i lywodraeth : fy enaid, ben-
dithia yr Arglwydd.
PSALM CIV.
1 Myfijrdod ar gadarn allu, 7 a rhyfeddol
ragddarhodaeih Duw. 31 Bod gogoniant
Vuiv yn dragywyddol. 33 Y prophwyd yn
adduno moUannu Duw yn ddihaid.
FYenaid, bendithia yr Arglwydd.
O Arglwydd fy Nuw, tra
mawr ydwyt ; * gwisgaist ogoniant
a harddwch,
2 Yr hwn wyt yn gwisgo goleuni
fel diUedyn: etc ^yn taenu y nef-
oedd fel Hen,
3 " Yr hwn sydd yn gosod tylath-
au ei ystafelloedd yn y dyfroedd;
^yn gwneuthur y cymmylau yn
gerbyd iddo; ac *yn rhodio ar
adenydd y gwynt.
4 '^Yr hwn sydd yn gwneuthur
i Eira 9. 13.
t Mai 3. 17.
1 Pa. 78. 39,
m Pb. 90. 5.
n Job 14. 1,
2.
lago 1. 10,
11.
o Job 7. 10,
a 20. 9.
P Exod. 20.
6.
Deut. 7. 9.
<! Pa. 148. 2,
r Edrych
Pa. 78. 25,
• Heb. 1, 14,
a Ps. 93. 1,
b Es. 40. 22.
a 45. 12.
d Eb. 19. L
e Pa. 18. 10.
flleb. L7.
Myfyrdod ar allu
PSALMAU.
a rhagddarbodaeth Duw.
B Job 26. T.
a 38. 4, 6.
Ps. 24. 2.
a 136. 6.
h Gen. 7. 19.
2 Neil, Y
mynydd-
oedd a ym-
godanl cHr
dyffryn-
oedd a
ddisgyn-
ant.
k Ps. 33. 7.
Jer. 5. 22.
1 Gen. 9. 11,
15.
m Ps. 147. 8.
n Ps. 65. 9.
0 Gen. 1. 29,
30. a 3. 18.
a 9. 3.
P Barn. 9.
13.
Ps. 23. 5.
Diar.31.6,
7.
S Heb. ! heri
iw wyneb
ddisgleirio
âg clew,
neu, yn
fwy nac
olew.
t Num. 24.
6.
r Gen. 1.14.
■ E3. 45. 7.
* Heb. y
mae ei holl
fwystfilod
ynym-
lusgo yn
y coed.
t Job 38. 39.
Joel 1. 20.
ei genhadon yn ysprydion ; a'i
weinidogion yn dan fflamllyd.
5 8 Fr hwn a seiliodd y ddaear
ar ei sylfeini, /el na symmudo byth
yn dragywydd.
6 ''Toaist hi â'r gorddyinder,
megis â gwisg : y dyfroedd a safent
goruwch y mynyddoedd.
7 'Gan dy gerydd di y ffoisant:
rhag swn dy daran y prysurasant
ymaith.
8 ^ Gan y mynyddoedd yr ymgod-
ant : ar hyd y dyffiynoedd y dis-
gynant, i'r He a seiliaist iddynt.
9 ^Gosodaist derfyn, fel nad el-
ont drosodd; 'fel na ddychwelont
i orchuddio y ddaear,
10 Yr hwn a yrr y fiynhonnau i'r
dySrynoedd, y rhai a gerddant
rhwng y bryniau.
11 Diodant holl fwystfilod y maes:
yr asynod gwylltion a dorrant eu
syched.
12 Adar y nefoedd a drigant ger
Haw iddynt, y rhai a leisiant oddi
rhwng y cangau.
13 ""Y mae efe yn dyfrhâu y bryn-
iau o'i ystafelloedd : "y ddaear a
ddigonir o fírwyth dy weithredoedd.
14 o Y mae yn peri i'r gwellt dyfti
i'r anifeiliaid, a Uysiau i wasanaeth
dyn : fel y dycco fara allan o'r ddaear ;
15 A Pgwin, yr hwn a lawenycha
galon dyn; ac ^olew, i beri i'w
wyneb ddisgleirio : a bara, yr hum
a gynnal galon dyn.
16 Prennau yr Aeglwydd sydd
lawn sugn : cedrwydd Libanus, ^ y
rhai a blannodd efe ;
17 Lie y nytha yr adar: y fíyn-
nidwydd yw tŷ y ciconia.
18 Y mynyddoedd uchel sydd
noddfa i'r geifr; a'r creigiau i'r
cwningod,
19 'Efe a wnaeth y Ueuad i am-
serau nodedig: yr haul a edwyn
ei fachludiad.
20 * Gvmei dywyllwch, a nos fydd :
^ ynddi yr ymlusga pob bwystfil coed.
21 * Y cenawon Uewod a ruant am
ysglyfaeth, ac a geisiant eu bwyd
gan Dduw.
22 Pan godo haul, ymgasglant,
a gorweddant yn eu llochesau.
23 Dyn a â allan i'w waith, ac
i'w orchwyl hyd yr hwyr.
24 Mor lliosog yw dy weithred-
oedd, O Arglwydd I gwnaethost
hwynt oil mewn doethineb : Uawn
yw y ddaear o'th gyfoeth.
25 Felly y mae y mor mawr, Uyd-
690
an : yno y mae ymlusgiaid heb rif-
edi, bwystfilod bychain a mawrion.
26 Yno yr â y Uongau: yno y
mae y lefiathan, yr hwn a luniaist
i chwarae ynddo.
27 "Y rhai hyn oil a ddisgwyl-
iant wrthyt ; am roddi iddynt eu
bwyd yn ei bryd.
28 A roddech iddynt, a gasglant :
agori dy law, a diwellir hwynt â
daioni.
29 Ti a guddi dy wyneb, hwythau
a drallodir: ""dygi ymaith eu han-
adl, a threngant, a dychwelant i'w
llwch.
30 '^Pan oUyngych dy yspryd, y
crëir hwynt ; ac yr adnewyddi wyn-
eb y ddaear.
31 Gogoniant yr Arglwydd fydd
yn dragywydd: yr Arglwydd a
lawenycha yn ei weithredoedd.
32 Efe a edrych ar y ddaear, a
hi a gryna: ^efe a gyflfwrdd a'r
mynyddoedd, a hwy a fygant.
33 ^Canaf i'r Arglwydd tra fydd-
wyf fjrw : canaf i'm Duw tra fydd-
wyf.
34 Bydd melus iy myfyrdod am
dano : mi a lawenychaf yn yr Ar-
glwydd.
35 Darfydded y pechaduriaid o'r
tir, na fydded yr annuwiolion
mwy. Fy enaid, bendithia di yr Ar-
glwydd. Molwch yr Arglwydd.
PSALM C V.
1 Cynghor i foliannu Duw, ac i chwilto allan
ei weithredoedd ef. 7 Ystori rhagluniaetk
Duw tu ag at Abraham, 16 a Joseph, 23 a
Jacob yn yr Aipht, 26 a Moses yn gwaredu
yr Israeliaid, 37 a'r Israeliaid wedi eu
dwyn allan o'r Aipht, eu porthi yn yr an-
ialwch, a'u plannu y^ngiolad Canaan.
•r^LODFORWCH yr Arglwydd;
\^ gelwch ar ei enw : mynegwch
ei weithredoedd ym mysg y bobl-
oedd.
2 Cenwch iddo, canmolwch ef:
ymddiddenwch am ei holl ryfedd-
odau ef.
3 Gorfoleddwch yn ei enw sanct-
aidd : Uawenyched calon y rhai a
geisiant yr Arglwydd.
4 Ceisiwch yr Arglwydd a'i nerth :
ceisiwch ei wyneb ef bob amser.
5 Cofiwch ei ryfeddodau y rhai a
wnaeth efe ; ei wyrthiau, a barn-
edigaethau ei enau ;
6 Chwi had Abraham ei was ef,
chwi meibion Jacob ei etholedigion.
7 Efe yiv yr Arglwydd ein Duw
ni : ei farnedigaethau ef sydd trwy
yr holl ddaear.
» Pg. 136.
25. a 145.
15. a 147.9.
X Job 34. 14,
15.
Ps. 14R. 4.
Preg. U. 7.
TEs. 32. 15.
Ezec.37.9.
Í Ps. 144. 5.
» Ps. 63. 4.
a 146. 2.
» 1 Chron.
16.8.
Es. 12. 4.
Tstoi'i rhagluniaeth Duw
PSALMAU.
tu ag at ei hobl.
bGfn.17.2,
a 22. Ifi,
&c. a 26. 3.
a 28. 13.
a 35. II.
Luc 1. 73.
Heb. 6. 17.
c Gen. 13.
15. a 15. 18.
2 Heb.
Uinyn.
<i Gen. 34.
m.
Deut. 7. 7.
a 26. 5.
e Heb. 11. 9.
fGen. 35. 5.
S Gen. 12.
17.
a 20. 3, 7.
b Gen. 41.
54.
3 thorrodd.
*ffon.
lL(f.26.26.
Es. 3. 1.
Ezec. 4. 1(5.
k Gen. 45. 5.
a 50 2i).
1 Gen. 37.
28.
m Gen. 39.
20. a 40. 15.
n Gen. 41.
14.
0 Gen. 41.
40.
6 Heb.
feddiarU.
1 Pa. 106.
22.
rExod. ].7.
« Exod. 1. 8,
die.
» Exod. 3.
10. a 4. 12,
14.
1 Exod. 7,
a 8, a 9.
Ps. 78. 43,
(Sic.
5 Heb.
eiriau ei.
» Exod. 10.
22.
J Pa. 99. 7.
«Ncu,
oedrif/nt
ufudd i'w
air ef,
» Exod. 7.
20.
» Exod. 8. 6.
b Exoil. 8.
17.24.
8 Cofiodd ei gyfammod byth, y
gair a orchymynodd efe i fil o gen-
hedlaethau :
9 *'Yr hyn a ammododd efe ag
Abraham, a'i Iw i Isaac ;
10 AV hyn a osododd efe yn
ddeddf i Jacob, ac yn gyfammod
tragy wyddol i Israel ;
11 Gan ddywedyd, ' I ti y rhoddaf
dir Canaan, ^rhandir eich etifedd-
iaeth.
12 ^ Pan oeddynt ychydig o rifedi,
i'e, ychydig, a * dieithriaid ynddi :
13 Pan rodient o genhedlaeth i
genhedlaeth, o'r naill deyrnas at
bobl arall :
14 ^Ni adawodd i neb eu gor-
thrymmu; le, ^ceryddodd frenhin-
oedd o'u plegid ;
15 Gan ddywedyd, Na chyffyrdd-
wch â'm rhai enneiniog, ac na
ddrygwch fy mhrophwydi.
16 '• Galwodd hefyd am newyn ar
y tir; a ^dinystriodd hoU *'gyn-
haliaeth bara.
17 ^Anfonodd wr o'u blaen hwynt,
'Joseph, yr hivn a werthwyd yn was.
18 "Cystuddiasant ei draed ef mewn
gefyn : ei enaid a aeth mewn heiyrn :
19 Hyd yr amser y daeth ei air ef :
gair yr Arglwydd a'i profodd ef.
20 ° Y brenhin a anfonodd, ac a'i
gollyngodd ef; llywodraethwr y
bobl, ac a'i rhyddhaodd ef
21 "Gosododd ef yn arglwydd ar
ei dŷ, ac yn llywydd ar ei holl
^ gyfoeth :
22 I rwymo ei dywysogion ef wrth
ei ewyllys ; ac i ddysgu doethineb
i'w henuriaid ef
23 PAeth Israel hefyd i'r Aipht; a
Jacob a ymdeithiodd ^yn nhir Ham.
24 Ac 'efe a gynnyddodd ei bobl
yn ddirfawr; ac a'u gwnaeth yn
gryfach na'u gwrthwynebwyr.
25 * Trodd eu calon hwynt i gasâu
ei bobl ef, i wneuthur yn ddicheU-
gar a'i weision.
26 * Efe a anfonodd Moses ei was ;
ac Aaron, yr hwn a ddewisasai.
27 ''Hwy a ddangosasant ^ei ar-
wyddion ef yn eu plith hwynt, a
rhyfeddodau yn nhir Ham.
28 ""Efe a anfonodd dywyllwch,
ac a dywyllodd: ac ^nid ^anufudd-
hasant hwy ei air ef.
29 ^Efe a drodd eu dyfroedd yn
waed, ac a laddodd eu pysgod.
30 ^Eu tir a heigiodd lyfíaint yn
ystafelloedd eu brenhinoedd.
31 ''Efe a ddywedodd, a daeth
cymmysgbia, a Uau yn eu holl fro
hwynt.
32 '^Efe a '^wnaeth eu gwlaw
hwynt yn genllysg, ac yn fflam-
mau tan yn eu tir.
33 Tarawodd hefyd eu gwinwydd,
a'u íRgyswydd; ac a ddrylliodd goed
eu gwlad hwynt.
34 ^Efe a ddywedodd, a daeth y
locustiaid, a'r lindys, yn aneirif ;
35 Y rhai a fwyttasant yr holl las-
wellt yn eu tir hwynt, ac a ddifas-
ant íFrwyth eu daear hwynt.
36 ® Tarawodd hefyd bob cyntaf-
anedig yn eu tir hwynt, ^blaen-
ffrwyth eu holl nerth hwynt.
37 ^Ac a'u dug hwynt allan ag
arian ac aur; ac heb un Uesg yn
eu llwythau.
38 ^* Llawenychodd yr Aipht pan
aethant aUan : canys syrthiasai eu
harswyd arnynt hwy.
39 *Efe a daenodd gwmmwl yn
do, a than i oleuo liw nos.
^ 40 "^Gofynasant, ac efe a ddug sofl-
ieir ; ac ' a'u diwallodd â bara nefol.
41 '"Efe a holltodd y graig, a'r dyfr-
oedd a ddylifodd; cerddasant ar
hyd lleoedd sychion yn afonydd.
42 Canys efe a gofiodd ''ei air
sanctaidd, ac Abraham ei was.
43 Ac a ddug ei bobl allan mewn
Uawenydd ; ei etholedigion mewn
^ gorfoledd.
44 **Ac a roddes iddynt diroedd
y cenhedloedd: a meddiannasant
lafur y bobloedd.
45 PFel y cadwent ei ddeddfau
ef, ac y cynhalient ei gyfreithiau.
Molwch yr Arglwydd.
PSALM CVI.
1 Y Psalmydd yn annog i foliannu Duio: 4
yn gweddto am faddeuant pechodau, megis
y gwnaeth Duw cCr tadau. 7 Ystori o wrth-
ry/elgarwch y hobl, a thrugaredd Duw. 47 Y
mae efe yn diweddu â gweddi ac â moliant.
2"]|/jrOLWCH yr Arglwydd.
1t_L ^''Clodforwch yr Arglwydd;
canys da ytv : o herwydd ei dru-
garedd a bery yn dragyAvydd.
2 Pwy a draetha nerthoedd yr Ar-
glwydd? ac a iynega ei holl fawl ef ?
3 Gwýn eu byd a gadwant farn, a'r
hwn a wnel gyfiawnder bob amser.
4 ^'Cofia fi, Arglwydd, yn ol dy
raslonrwydd i'th bobl ; ymwêl â mi
â'th iachawdwriaeth.
5 Fel y gwelwyf ddaioni dy ethol-
edigion, fel y llawenychwyf yn Ua-
wenydd dy genedl di, fel y gorfol-
eddwyf gyd â'th etifeddiaeth.
0 Erod. 9.
7 Heb.
roddes.
d Exod. 10.
4,13.
e Exod. 12.
29.
Ps. 78. 51.
f Gen. 49. 3.
e Exod. 12.
35.
b Exod. 12.
35.
i Exod. 13.
21,
k Exod. 16,
12, &c,
IPs. 78. 24,
25.
m Exod. 17,
6.
Num. 20.
IL
Ps. 78. 16.
1 Cor. 10. 4.
n Gen. 15.
14.
8 Heb. can.
o Deut. 6.
10, 11.
Jos. 13. 7.
P Deut. 4. 1,
40.
a 6. 21—25.
2 Heb.
Haleluiak,
a 1 Chron.
16.34.
b Ps. 107. 1.
a 118. 1.
a 13G. 1,
0 Ps. 119.
132.
Gwrthryfelgarwch y hóbl,
PSALMAU.
a tJiriigaredd Duio.
d 1 Bron. 8.
47.
Dan. 9. 5.
• Exod. 14.
11, 12.
r Exod. 9.
16.
e Exod. 14.
21.
hEs. H3.11,
12, 13.
1 Esod. 14.
27. a 15. 5.
k Exod. U.
31. a 15. 1.
I Exod. 15.
24. a 17. 2.
S neb. Hwy
afri/sias-
ant, oc a
anghofias-
anl, &c.
m Num. 11.
4,83.
Ps. 78. 18.
1 Cor. 10. 6.
* B.eh.flÿs
yn yr.
n Num. 11.
31.
0 Num. 16.
1, &c.
P Num. 16.
31.
Deut.ll. 6.
1 Num. 16.
35,46.
r Exod. 32.
4.
• Jer. 2. 11.
Rhuf.1.23.
♦ Ps. 78. 51.
a 105. 23,
27.
n Exod. 32.
10, 11, 32.
Deut. 9. 19.
a 10. 10.
» Ezec. 13.
5. a 22. 30.
J Jer. 3. 19.
«Num.11.
2.
6 "^Pechasom gyd â'n tadau:
gwnaethom gamwedd, anwireddus
fuom.
7 Ein tadau ni ddeallasant dy ryf-
eddodau yn yr Aipht, ni chofias-
ant liosowgi'wydd dy dnigareddau;
^eitlir gwrthryfelgar fuont wrth y
môr, se/j môr coch.
8 Etto efe a'u hachubodd h^vynt
er mwyn ei enw, ^i beri adnabod
ei gademid.
9 ^Ac a geryddodd y môr coch,
fel y sychodd efe : a ^ thywysodd
hwynt trwy y dyfnder, megis trwy
yr anialwch.
10 Achubodd liwyiit hefyd o law
eu digasog ; ac a'u gwaredodd o
law y gelyn.
11 'A'r dyfroedd a doisant eu
gwrtliwynebwyr ; ni adawyd un o
honynt.
12 ''Yna y credasant ei eiriau
ef ; canasant ei fawl ef.
13 ' ^ Yn y fan yr anghofiasant ei
weithredoedd ef; ni ddisgwylias-
ant am ei gynghor ef :
14 "Eithr blysiasant "^yn ddirfawr
yn yi* anialwch ; a themtiasant
Dduw yn y diffaethwch.
15 " Ac efe a roddes eu dymuniad
iddynt ; eithr efe a anfonodd gulni
i'w henaid.
16 ° Cenfigennasant hefyd wrth
Moses yn y gwersyll, ac wrth
Aaron sant yr Arglwydd.
17 ^Y ddaear a agorodd, ac a
lyngcodd Dathan, ac a orchudd-
icdd gynnulleidfa Abiram.
18 iCynneuodd tan hefyd yn eu
cynnulleidfa hwynt : fflam a losg-
odd y rhai annuwioL
19 ''Llo a wnaethant yn Horeb; ac
ymgrymmasant i'r ddelw dawdd.
20 Felly * y troisant eu gogoniant
i lun eidion yn pori glaswellt.
21 Anghofiasant Dduw eu Ha-
chubwr, yr hwn a wnelsai bethau
mawrion yn yr Aipht ;
22 Pethau rhyfedd *yn nhir Ham;
pethaa ofnadwy Avrth y môr coch.
23 "Am hynny y dywedodd y
dinystriai efe hwynt, oni buasai i
Moses ei etholedig "sefyll ar yr
adwy o'i flaen ef; i droi ymaith
ei lidiowgrwydd ef, rhag eu din-
ystrio.
24 Diystyrasant hefyd ^y tir dy-
munol : ni chredasant ei air ef :
25 ""Ond grwgnachasant yn eu
pebyll; ac ni wrandawsant ar lais
yr Arglwydd.
692
26 *Yna y dyrchafodd efe ei law
yn. eu herbyn hwynt, i'w cwympo
yn ^ yr anialwch ;
27 ^Ac i gwympo eu had ym
niysg y cenhedloedd; ac iV gwas-
garu yn y tiroedd.
28 '^Ymgyssylltasant hefyd â Baal-
Peor, a bwyttasant ebyrth y meirw.
29 Felly y digiasant ef a'u dy-
chymmygion eu hun; ac y taraw-
odd pla yn eu mysg hwy.
30 "^Yna y safodd Phinees, ac a
ia^\Ti-farnodd : a'r pla a attaliwyd.
31 A chyfrifwyd hyn iddo yn gyf-
iawnder, o genhedlaeth i genhedl-
aeth byth.
32 ""Llidiasant e/hefyd wrth ddyfr-
oedd y gynnen; fel y bu ddrwg i
Moses o'u plegid hwynt :
33 0 herwydd cythruddo o hon-
ynt ei yspryd ef, fel y cam-ddywed-
odd â'i wefusau.
34 ^Ni ddinystriasant y bobloedd,
^am y rhai y dywedasai yr Ar-
glwydd wrthynt :
35^ Eithr ymgymmysgasant a'r cen-
hedloedd ; a dysgasant eu gweith-
redoedd hwynt :
36 A gwasanaethasant eu delw-
au hwynt; 'y rhai a fa yn fagl
iddynt.
37 ^" Aberthasant hefyd eu meib-
ion a'u merched i gythreuliaid,
38 Ac a dywalltasant waed gwir-
ion, se/ gwaed eu meibion a'u
merched, y rhai a aberthasant i
ddelwau Canaan : ^ a'r tir a halog-
wyd â gwaed.
39 Felly yr ymhalogasant yn eu
gweithredoedd eu hun, ac ™y put-
teiniasant gyd a'u dychymmygion.
40 Am hynny y cynneuodd dig yr
Arglwydd yn erbyn ei bobl, fel y
ffieiddiodd efe ei etifeddiaeth.
41 Ac efe a'u rhoddes hwynt yn
llaw y cenhedloedd ; a'u caseion a
lywodraethasant arnynt.
42 Eu gelynion hefyd a'u gorthrym-
masant; a darostyngwyd hwynt dan
eu dwylaw hwy.
43 "Llawer gwaith y gwaredodd
efe hwynt; hwythau a'i digiasant
e/ a'u cynghor eu hun, a hwy a
^ wanhychwyd am eu hanwiredd.
44 Etto efe a edrychodd pan oedd
ing arnynt, pan "glywodd eu llefain
hwynt.
45 pAc efe a gofiodd ei gyfammod
â h^vynt, ac a edifarhaodd yn ol lli-
osowgrwydd ei drugareddau :
46 1 Ac a Avnaeth iddynt gael tru-
» Num. 14.
28.
Ps. 95. 11.
Ezec. 20.
15.
5 ij diffaeth-
wcli.
b Ps. 44. IL
Ezec. 20.
23.
c Num. 25.
2. 3. a 31.
16.
Deut. 32.
17.
Hos. 9. in.
Dat. 2. 14.
d Num. 25.
7.
* Num. 20.
3,13.
Deut. 3. 26.
'Bam.l.
21, 27.
E Deut. 7. 2.
h Barn. 2. 2.
a 3. 5, 6.
1 Exod. 23.
33
Deut. 7. 16.
k 2 Bren,
16.3.
Es. 57. 5.
Ezeo. 16.
20. a 20. 26.
1 Cor. 10.
20.
1 Num. 35.
33.
m Lef. 17. 7.
Num. 15.
39.
n Barn. 2.
16.
fi Neu,
dlodicyd.
o Baru. 3. 9.
a 4. 3.
a 6. 7.
a 10. 10.
P Deut. 3a
S.
1 Ezra 9. 9.
Jer, 42. 12.
Am raglunîaeth Duw dros
PSALMAU.
hob sefyllfa o ddynion.
r 1 Chron.
16, 35, 36.
» Ps. 106. L
a 118. L
a 13U. 1.
2 Ueb. viur.
*> ad. 13, 19,
28.
Hos. 5. 15.
0 ad. 15, 21,
31.
i Job 36. 8.
o Pb. 73. 24.
a 119. -li.
'ad. 6, 19,
28.
« I's. 08. 6.
a 146. 7.
«> Hd. 8, 21,
31.
garedd gan y rhai oil a'u caeth-
iwai.
47 ""Achiib ni, 0 Arglwydd ein
Duw, a chynnull ni o bllth y cen-
hedloedd, i glodfori dy enw sanct-
aidd, ac i orfoleddu yn dy fol-
iant.
48 Bendigedig /2/c?c?o Arglwydd
Dduw Israel erioed ac yn dragy-
wydd: a dyweded yr holl bobl,
Amen. Molwch yr Arglwydd.
PSALM CVII.
1 Dafydd yn annog y gwaredigion, wrth glod-
fori Duw, i ydyried ei amryw ragluniaeth
ef, 4 tti ag at fforddolion, 10 a chaethion,
17 a rhai cleifion, 23 a morwyr, 33 ac yn
amra/ael ddamweiniau y bywyd htcn.
" /^LODFORWCH yr Arglwydd ;
\y canys da yw : o herwydd ei
drugaredd sydd yn dragywydd.
2 Felly dyweded gwaredigion yr
Arglwydd, y rhai a waredodd efe
0 law y gelyn ;
3 Ac a gasglodd efe o'r tiroedd,
o'r dwyrain, ac o'r gorllewin, o'r
gogledd, ac o'r ^ deliau.
4 Crwydrasant yn yr anialvvch
mewn ffordd ddisathr, heb gael
dinas i aros ynddi :
5 Yn newynog ac yn sychedig, eu
henaid a lewygodd ynddynt.
6 ''Yna y llefasant ar yr Ar-
glwydd yn eu cyfyngder; ac efe
a'u gwaredodd o'u gorthrymderau ;
7 Ac a'u tywysodd hwynt ar hyd
y ffordd uniawn, i fyned i ddinas
gyfanneddoL
8 '^ 0 na foliannent yr Arglwydd
am ei ddaioni, a'i ryfeddodau i feib-
ion dynion !
9 Canys efe a ddiwalla yr enaid
sychedig, ac a leinw yr enaid new-
ynog â daioni.
10 Y rhai a breswyliant yn y ty-
wyllwcli a chysgod angau, "^yn
rhwym mewn cystudd a haiarn ;
11 0 herwydd anufuddhâu o hon-
ynt eiriau Duw, a dirmygu ^cyng-
hor y Goruchaf.
12 Am hynny yntau a ostyngodd
eu calon â blinder : syrthiasant, ac
nid oedd cynnorthwywr,
13 ^Yna y gwaeddasant ar yr Ar-
glwydd yn eu cyfyngder; ac efe
a'u hachubodd o'u gorthrymderau.
14 s Dug hwynt allan o dywyllwch
a chysgod angau; a drylliodd eu
rhwymau hwynt.
15 ''O na foliannent yr Arglwydd
am ei ddaioni, a'i ryfeddodau i
feibion dynion !
efe a dorrodd y pyrth
ddi^lliodd y barrau
16 Canys
pres, ac a
heiyrn.
17 Ynfydion, oblegid eu camwedd-
au, ac o herwydd eu hanwireddau,
a gystuddir.
18 *Eu henaid a flSeiddiai bob bwyd ;
a ^ daethant hyd byrth angau.
19 ' Yna y gwaeddasant ar yr Ar-
glwydd yn eu cyfyngder; ac efe
a'u hachubodd o'u gorthrymderau.
20 "• Anfonodd ei air, ac iachaodd
hwynt, ac a'u gwaredodd o'u dinystr.
21 "0 na foliannent yr Arglwydd
am ei ddaioni, a'i ryfeddodau i
feibion dynion !
22 ^Aberthant hefyd aberth mol-
iant; a mynegant ei weithredoedd
ef mewn ^ gorfoledd.
23 Y rhai a ddisgynant mewn
llongau i'r môr, gan wneuthur eu
gorchwyl mewn dyfroedd mawrion.
24 Hwy a welant weithredoedd
yr Arglwydd, a'i ryfeddodau yn
y dyfhder.
25 Canys efe a orchymyn, a chyfyd
tymmestl-wynt, yr hwn a ddyrch-
afa ei donnau ef.
26 Hwy a esgynant i'r nefoedd,
disgynant i'r dyfnder: Ptawdd eu
henaid gan flinder.
27 Ymdroant, ac ymsymmudant
fel meddwyn: a'u holl ddoethineb
a ^ ballodd.
28 lYna y gwaeddant ar yr Ar-
glwydd yn eu cyfyngder ; ac efe
a'u dwg allan o'u gorthrymderau.
29 'Efe a wna yr ystorm yn
dawel ; a'i thonnau a ostegant.
30 Yna y Uawenhânt am eu gos-
tegu ; ac efe a'u dwg i'r porthladd
a ddymunent.
31 *0 na foliannent yr Arglwydd
am ei ddaioni, a'i ryfeddodau i
feibion dynion !
32 A dyrchafant ef y'nghynnull-
eidfa y bobl, a moliannant ef yn
eisteddfod yr henuriaid.
33 Efe a wna afonydd yn ddi-
ffaethwch, a ffynhonnau dyfroedd
yn sychdir ;
34 A thir firwythlawn yn ^ddi-
firwyth, am ddrygioni y rhai a drig-
ant ynddo.
35 *Efe a dry yr anialwch yn
Uyn dwfr, a'r tir eras yn ffynhon-
nau dwfr.
36 Ac yno y gwna i'r newynog
aros ; fel y darparont ddinas i gyf-
anneddu :
37 Ac yr hauont feusydd, ac y
1 Job 33. 20.
k Ps. 9. 13.
u 88. :i.
1 ad. 6, 13,
2S.
m Ps. 147.
15, 18.
Matt. 8. 8.
n ad. 8, 15,
31.
o Lef. 7. 12.
Pa. 50. 14.
Heb.13.15.
3 Heb. can.
P Ps. 22. 14.
a 119. 28.
Nah. 2. la
4 Heb.
lyngcwyd.
1 ad. 6, 13,
19.
r Matt. 8.
26.
" ad. 8, 15,
21.
6 Heb.
haUHneb.
t Pa. 114. 8.
Es. 41. 18.
Dafydd yn moliannu Duw :
PSALMAU. yn giueddio yn erhyn ei elynion.
I Job 12.
21,24.
Í Neu,
gwagle,
J 1 Sam. 2.
8.
Pb. 113. 7,
8.
7 Neu, nr ol
cysludd.
1 Pb. 78. 52.
» Job 22. 19.
b Job 5. 16.
Diar.10.11.
c Jer. 9. 12.
Hob. 14. 9.
s Ps. 57. 7,
<Scc.
* Ps. 57. 5,
11.
c Ps. 60. 5,
plannont winllannoedd, y rhai a
ddygant fírwyth toreithiog.
38 ''Ac efe a'u bendithia hwynt
fel yr amlhânt yn ddirfawr, ac ni
ad i'w hanifeiliaid leihau.
39 Lleihêir hwynt hefyd, a gos-
tyngir hwynt, gan gyfyngder, dryg-
fyd, a chyni
40 ^ Efe a dywallt ddirmyg ar fon-
eddigion, ac a wna iddynt grwydro
mewn ^ anialwch heb ffordd.
41 ^Ond efe a gyfyd y tlawd "^o
gystudd, ac ''a wna iddo deulu-
oedd fel praidd.
42 ^ Y rhai uniawn a welant hyn,
ac a lawenychant : a phob ^ anwir-
edd a gau ei safn.
43 •=¥ neb sydd ddoeth, ac a gad-
wo hyn, hwy a ddeallant drugar-
eddau yr Arglwydd.
PSALM CVIII.
1 Dafydd yn ymwroli i foliannu Duw : 5 yn
gweddîo am gymmorth Duw yn 61 ei addewid.
11 Ei hyder ef ar gynnorthwy Duw.
Can neu Psalm Dafydd.
*T> AROD yw fy nghalon, 0 Dduw :
JL canaf a chanmolaf â'm gogon-
iant.
2 Defifro, y nabl a'r delyn: min-
nau a ddeffroaf yn fore.
3 Clodforaf di, Arglwydd, ym
mysg y bobloedd : canmolaf di ym
mysg y cenhedloedd.
4 Canys mawr yw dy drugaredd
oddi ar y nefoedd : a'th wirionedd
a gyrJiaedd hyd yr wybren.
5 ^ Ymddyi-cha, 0 Dduw, uwch
y nefoedd: a bydded dy ogoniant
ar yr hoU ddaear ;
6 *= Fel y gwareder dy rai anwyl :
achub a'th ddeheulaw, a gwrando fi.
7 Duw a lefarodd yn ei sanct-
eiddrwydd, Llawenychaf, rhannaf
Sichem, a mesuraf ddyffryn Suc-
coth.
8 Eiddof fi yw Gilead ; eiddof fi
Manasseh ; Ephraim heiyd yw nerth
fy mhen : Judah yw fy neddfwr.
9 Moab yw fy nghrochan golchi ;
tros Edom y taflaf fy esgid : budd-
ugoliaethaf ar Philistia.
10 Pwy am dwg i'r ddinas gad-
am ? pwy a'm dwg hyd yn Edom ?
11 Onid tydi, 0 Dduw, yr hwn
a'n bwriaist ymaith? ac onid âi di
allan, O Dduw, gyd â'n Uuoedd ?
12 Dyro i ni gynnorthwy rhag
cyfyngder : canys gau yw ym war-
ed dyn.
13 Trwy Dduw y gwnawn wrol-
deb : canys efe a sathr ein gelynion.
694
PSALM CIX
1 Dafydd yn cwyno rhag enllib ei elynion, ac
yn rhith Judas yn eu melldigo hwy : 16 yn
dangos eu pechod hwy: 21 yn cwyno rhag
ei drueni ei hun ; ac yn gweddw am help :
30 yn addaw bod yn dd'iolchgar.
I'r Peneerdd, Psalm Dafydd.
* "VTA thaw, 0 Dduw fy moliant.
J. 1 2 Canys genau yr annuwiol
a ^ genau y twyllodrus a ymagoras-
ant arnaf: â thafod celwyddog y
llefarasant i'm herbyn.
3 Cylchjmasant fi hefyd â geiriau
cas ; ac ymladdasant â mi ^ heb
achos.
4 Am fy ngharedigrwydd y'm
gwrthwynebant : minnau a arfera/
weddi.
5 •= Talasant hefyd i mi ddrwg am
dda, a chas am fy nghariad.
6 Gosod dithau un annuwiol arno
ef ; a safed ^^Satan wrth ei ddeheu-
law ef
7 Pan farner ef, eled yn euog;
* a bydded ei weddi yn bechod.
8 Ychydig fyddo ei ddyddiau ; a
' chymmered araU ei swydd ef.
9 s Bydded ei blant yn amddifaid ;
a'i wraig yn weddw.
10 Gan grwydro hefyd crwydred
ei blant e^ a chardottant : ceisiant
hefyd eu bara o'u hanghyfannedd-
leoedd.
11 ^'Rhwyded ^y ceisiad yr hyn
oil sydd ganddo ; ac anrheithied
dieithriaid ei lafur ef
12 Na fydded neb a estyno dru-
garedd iddo; ac na fydded iieb a
drugarhao wrth ei amddifaid ef.
13 *Torrer ymaith ei hiliogaeth
ef : dilëer eu henw yn yr oes nesaf.
14 ^Cofier anwiredd ei dadau o
flaen yr Arglwydd; ac na ddileer
pechod ei fam ef.
15 Byddant bob amser ger bron
yr Arglwydd, fel ^ y torro efe ym-
aith eu cofíadwriaeth o'r tir :
16 Am na chofiodd wneuthur tru- i
garedd, eithr erlid o hono y truan'
a'r tlawd, a'r cystuddiedig o galon,
i'w ladd.
17 '"Hoffodd felldith, ahi a ddaeth
iddo : ni fynnai fendith, a hi a bell-
haodd oddi wrtho.
18 le, gwisgodd felldith fel diUed-
yn ; a hi a ddaeth fel dwfr iV fe^vn,
ac fel olew iV esgyrn.
19 Bydded iddo fel dilledyn yr
hwn a wisgo efe, ac fel gwregys a'i
gAvregyso efe yn wastadol.
20 Hyn fyddo tal fy ngwrthwyn-
a Ps. 83. 1.
2 Heb. gen-
au Iwyll.
b Pfl. 69. 4.
loan 15. 25,
c Ps. 35. 7,
12. a 38. 20,
d Zech. 3. 1.
3 Neu,
ÿ gwrth-
wynebwr.
eDiar.28.9.
f Act. 1. 20.
6 Exod. 22.
24.
h Job 5. 5.
a 18. 9.
* Neu, yr
occrwr.
1 Job 18. 19.
k Exod. aa
5.
1 Job 18. 17.
Ps. 34. 16.
m Ezec. 36.
6.
Am frenhinîaeth Crist.
PSALMAU.
Dedwyddwch y duwiol.
n Pb. lOU.
11. a 144. 4.
P Ps. 16. 8.
a 73. 23.
a 110. 5.
a 121. 5.
« Matt. 22.
44.
Marc 12.36.
liuc 20. 42.
Act. 2. 34.
1 Oor. 15.
25.
Heb. 1. 13.
1 Petr 3.
22.
b Ps. 96. 9.
2 Nea, yn
fwy na
chroth y
wawr : cei
wlith, &c.
iietiengclid.
c Ueb. 5. 0.
a 7. 17, 21.
Edrych
Zech. 0. 13.
d Pb. 16. 8.
e Ps. 68. 21,
llab. a. 13,
* Neu,
gwle.dydd
mawr.
L.
ebwyr gan yr Arglwydd, a'r rhai
a ddywedant ddrwg yn erbyn fy
enaid,
21 Tithau, Arglwydd Dduw,
gwna erof fi er mwyn dy enw : am
/od yn dda dy drugaredd, gwared fi.
22 Canys truan a thlawd ydwyf%
a'm calon a archollwyd o'm mewn.
23 Euthum ° fel cysgod pan gilio :
fel locust y'm hysgydwir.
24 Fy ngliniau a aethant yn eg-
wan gan ympryd; a'm cnawd a
guriodd o eisieu brasder.
25 Gwaradwydd hefyd oeddwn
iddynt: pan welent fi, "siglent eu
pennau.
26 Cynnorthwya fi, 0 Arglwydd
fy Nuw; achub fi yn ol dy dru-
garedd :
27 Fel y gwypont mai dy law di
yw hyn; mai ti, Arglwydd, a'i
gwnaethost.
28 Melldithiant hwy, ond ben-
dithia di: cywilyddier h^vynt, pan
gyfodant ; a llawenyched dy was.
29 Gwisger fy ngwrthwjTiebwyr
â gwarth, ac ymwisgant â'u cywil-
ydd, megis â chochl.
30 Clodforaf yr Arglwydd yn
ddirfawr a'm genau ; iie, moliannaf
ef ym mysg Uawer.
31 0 herwydd p efe a saif ar dde-
heulaw y tlawd, \w achub oddi
wrth y rhai a farnant ei enaid.
PSALM CX
1 Brenhiniaeth, 4 offeiriadaelh, 5 goruchaf-
iaeth, 7 a d'ioddefaint Crist.
Psalm Dafycld.
DY WED ODD *yr Arglwydd
wrth fy Arglwydd, Eistedd ar
fy neheulaw, hyd oni osodwyf dy
elynion yn faingc i'th draed.
2 Gwialen dy nerth a enfyn yr
Arglwydd o Sion: llywodraetha
di y'nghanol dy elynion.
3 Dy bobl a fyddant ewyllysgar
yn nydd dy nerth, mewn ''harddwch
sancteiddrwydd, ^ o groth y wawr :
y mae gwlith dy ^ enedigaeth i ti.
4 *=Tyngodd yr Arglwydd, ac
nid edifarhâ, Ti wyt oflfeiriad yn
dragywyddol, yn ol urdd Melchi-
sedec.
5 Yr Arglwydd *ar dy ddeheu-
law a drywana frenliinoedd yn nydd
ei ddigofaint.
6 Efe a farn jm mysg y cenhedl-
oedd; Ueinw leoedd â chelanedd-
au : ^ arcliolla ben * Uawer gwlad
7 Efe a ŷf o'r afon ar y fíbrdd :
am hynny y dyrcha efe ei ben.
PSALM CXI.
1 Y Psalmydd, trwy ei esampl ei hun, yn an-
nog eraill i /oliannu Duw, am ei ogoneddus
5 a'i rasusol weithredoedd. 10 Mai ofn Duw
sydd yn magu, gwir ddoethineh.
^ly/TOLWCH yr Arglwydd.
IVi Clodforaf yr Arglwydd a'm
hoU galon, y'nghymmanfa y rhai
uniawn, ac yn y gynnuUeidfa.
2 Mawr yw gweithredoedd yr Ar-
glwydd, wedi eu ceisio gan bawb
a'u hoflant.
3 Gogoniant a harddwch yw ei
Avaith ef; a'i gyfiawnder sydd yn
parhâu byth.
4 Gwnaeth gofio ei ryfeddodau :
^graslawn a thrugarog yw yr Ar-
glwydd.
5 Rhoddodd ^ ymborth i'r rhai a'i
hofnant ef: efe a gofia ei gyfam-
mod yn dragywydd.
6 Mynegodd i'w bobl gadernid ei
weithredoedd, i roddi iddynt eti-
feddiaeth y cenhedloedd.
7 Gwirionedd a barn yw gweith-
redoedd ei ddwylaw ef: ^ei hoU
orchymynion ydynt sicr :
8 "^Wedi eu sicrhâu byth ac yn
dragywydd, a'u gwneuthur mewn
gwirionedd ac uniawnder.
9 Anfonodd ym wared i'w bobl :
gorchymjuodd ei gyfammod yn dra-
gywyddol : sancteiddiol ac ofnadwy
yw ei enw ef.
10 ^Dechreuad doethiceb yw ofn
yr Arglwydd : ^ deall da sydd gan
y rhai ^a Avnant ei orchymynion
ef: y mae ei foliant ef yn parhâu
byth.
PSALM CXII.
1 Duwioldeb sydd iddi addewid o'r hywyd
yma, 4 ac o'r hywyd a ddaw. 10 Y bydd
drwg gan yr enwir weled llwyddiant y duw-
iol.
^lì/TOLWCH yr Arglwydd.
1y_L * Gwỳn ei fyd y gwr a ofaa
yr Arglwydd, ac sydd yn hoffi ei
orchymynion ef yn ddirfawr.
2 Ei had fydd cadarn ar y ddae-
ar : cenhedlaeth y rhai uniawn a
fendithir.
3 Golud a chyfoeth fydd yn ei dy
ef : a'i gyfiawnder sydd yn parhâu
byth.
4 ^ Cyfyd goleuni i'r rhai uniawn
yn y tywyllwch : trugarog, a thost-
uriol, a chyfiawn, yw efe.
5 '^Gwr da sydd gymmwynasgar,
ac yn rhoddi benthyg : wrth farn
y llywodraetha efe ei achosion.
6 Yn ddiau nid ysgogir ef byth :
2 neb.
Haleluiah.
a Ps. 86. 5.
a 103. 8.
SHeb.
yigUjfaeth.
b Pb. 19. 7.
c Es. 40. 8.
Matt. 5.18.
d Deut. 4. 6.
Job 28. 28.
Diar. 1. 7.
a 9. 1(1.
Preg.12.13.
4 Neu,
llwyddiant.
5 Heb.
a'u gwna
hwynt.
1 Heb.
Maleluiah.
a Ps. 128. 1.
b Job 11.17.
Ps. 97. 11.
c Ps. 37. 26.
Luc 6. 35.
Cynglior ifolîannu Duw,
PSALMAU.
ac i ymddiried ynddo.
dDiar.lO.T.
e Diar. 1. 33.
Í 2 Cor. 9. 9.
« Pb. 75. 10,
h Edrych
Luc 13. 28.
i Pa. 37. 12.
k Ps. 58. 7,
1 Diar. 10.
28.
2Heb.
Haleluiah,
«Dan. 2. 20.
b Es. 59. 19.
Mai. 1. 11.
d Ps. 89. 6.
3 Heb. ym-
ridyrchafu
i brPS-
wylio f
• Ps. 138.6.
Ei. 57. 15.
flSam. 2.
8.
Ps, 107. 41.
E Job 36. 7.
h 1 Sam. 2.
5.
Ps. 68. 6.
* Heh.drigo
mewn lý.
» Exod. 13.
b Ps. 81. 5.
c Exod. 6. 7,
a 19. 6.
Deut.27.9.
d Exod. 14.
21.
Ps. 77. 16.
e Jos. 3. 13,
16.
r Ps. 29. 6,
a 68. 16,
e nab. 3. 8.
*y cyfiawn iydd byth mewn coff-
adwriaeth.
7 ^Nid ofna efe rhag chwedl
drwg: ei galon sydd ddisigl, yn
jTnddiried yn yr Arglwydd.
8 Attegwyd ei galon : nid ofna
efe, hyd oni welo ei ewyllys ar ei
elynion.
9 'Gwasgarodd, rhoddodd i'r tlod-
ion ; a'i gyfiawnder sydd yn parhâu
byth; ^ei gorn a ddyrchefir mewn
gogoniant
10 ^ Yr annuwiol a wêl hyn, ac a
ddigia; 'efe a ysgyrnyga ei ddan-
nedd, ac ''a dawdd ymaith : 'derfydd
am ddymuniad y rhai annuwiol.
PSALM CXIII.
1 Cynghor i foliannu Duw, o heiwydd ei ar-
dderchowgrwydd, 6 a'i drugaredd.
2 1%/rOLWCH yr Arglwydd.
i-VX Gweision jr Arglwydd, mol-
wch, le, molwch enw yr Arglwydd.
2 ^Bendigedig fyddo enw yr Ar-
glwydd o hyn allan ac yn dragy-
wydd.
3^0 godiad haul hyd ei fachludiad,
moliannus yw enw yr Arglwydd.
4 Uchel yw yr Arglwydd gor-
uwch yr holl genhedloedd ; *= ai
ogoniant sydd goruwch y nefoedd.
5 "^Pwy sydd fel yr Arglwydd
ein Duw ni, yr hwn sydd yn ^ pres-
wylio yn uchel,
6 ^ Yr hwn a ymddarostwng i
edrych y pethau yn y nefoedd, ac
yn y ddaear ?
7 ^Efe sydd yn codi y tlawd o'r
Uwch, ac yn dyrchafu yr anghenus
o'r dommen,
8 IV sosod gyd â phendefigion,
'ie, gyd â phendefigion ei bobl.
9 ''Yr hivn a wna i'r ammhlant-
adwy *gadw tŷ, a hod yn Uawen fam
plant. Canmolwch yr Arglwydd.
PSALM CXIV.
Da/ydd, trwy esampl y creaduriaid mudion,
yn annog i ofni Duw yn ei eglwys.
PAN" *aeth Israel o'r Aipht, tŷ
Jacob ^ oddi wrth bobl anghyf-
iaith ;
2 ^' Judah oedd ei sancteiddrwydd,
ac Israel ei arglwyddiaeth.
3 "^ Y mor a welodd hyn, ac a gil-
iodd ; * yr lorddonen a drodd yn ol.
4 ^Y mynyddoedd a neidiasant
fel hyrddod, a'r bryniau fel ŵyn
defaid.
5 ^Beth ddar/u i ti, 0 for, pan
giliaist? tithau, lorddonen, paham
y troaist yn ol ?
6 Paham, fynyddoedd, y neidiech
fel hyrddod? a'v bryniau fel ŵyn
defaid?
7 Ofna, di ddaear, rhag yr Ar-
glwydd, rhag Duw Jacob :
8 ^Yr hwn sydd yn troi y graig
yn Hyn dwfr, a'v gallestr yn fíyn-
non dyfroedd,
PSALM CXV.
1 0 herwydd bod Duw yn wir-ogoneddus, 4 ao
eilunod yn wagedd, 9 y mae y Psalmydd yn
cynghori rhoi hyder ar Dduw. 12 Y dylid
bendithio Duw am ei fendithion.
*"VriD i ni, 0 Arglwydd, nid i
±S ni, ond i'th enw dy bun dod
ogoniant, er mwyn dy drugaredd,
ac er mwyn dy wirionedd.
2 ^ Paham y dywedai y cenhedl-
oedd, Pa le yn awr y mae eu Duw
hwynt ?
3 Ond ein Duw ni sydd yn y
nefoedd : *= efe a wnaeth yr hyn a
fynnodd oil.
4 "^Eu delwau hwy ydynt o aur
ac arian, gwaith dwylaw dynion.
5 Genau sydd iddynt, ond ni lef-
arant ; Uygaid sydd ganddynt, ond
ni welant :
6 Y mae clustiau iddynt, ond ni
chlywant ; fíroenau sydd ganddynt,
ond ni aroglant :
7 Dwylaw sydd iddynt, ond ni
theimlant ; traed sydd iddynt, ond
ni cherddant; ni leisiant chwaith
â'u gwddf.
8 Y rhai a'u gwnant ydynt fel
hwythau, a phob un a ymddiriedo
ynddynt.
9 *0 Israel, ymddiried di yn yr
Arglwydd : ^efe yw eu porth a'u
tarian.
10 Tŷ Aaron, ymddiriedwch yn yr
Arglwydd : efe yw eu porth a'u
tarian.
11 Y rhai a ofawch yr Ar-
glwydd, ymddiriedwch yn yr Ar-
glwydd : efe yw eu porth a'u
tarian.
12 Yr Arglwydd a'n cofiodd
ni : efe a'»* bendithia : bendithia
efe dy Israel; bendithia efe dy
Aaron.
13 s Bendithia efe y rhai a ofn-
ant yr Arglwydd, fy chain ^a mawr-
ion.
14 Yr Arglwydd a'ch chwanega
chwi fwyfwy, chwychwi a'ch plant
hefyd.
15 Bendigedig ydych chwi gan
yr Arglwydd, yr hwn a wnaeth
nef a daear.
16 Y nefoedd, 'ie, y nefoedd ydynt
h Exod. 17.
6.
Num. 20.
11.
Ps. 107. 35.
' Edrych
Es. 48. 11.
Ezec.36.32.
b Ps. 42. 3.
10. a 79. 10.
Joel 2. 17.
c Pa. 135, 6.
d Deut. 4,
28
Ps. 135. 15.
Jer, 10, 3,
&c.
e Edrych
Ps. 118, 1,
2, 3, 4.
a 135, 12,
20,
ÍP3.33.20,
Diar. 30. 5.
6 Ps, 128. 1,
4,
2 Heb.
gyd a.
Cariad Dafydd at Dduw.
PSALMAU.
Cynghor i'w foliannu ef.
h Ps. 6. 5.
a 88. 10,
11, 12.
Ks. 38. 18.
i Dan. 2,20.
6 Ps. 18. 5,
C.
2 Heb.
cawaant.
e Pb. 56. 13.
í Ps. 27. 13.
e 2 Oor. 4.
13.
fPs.31. 22.
KEhuf.3.4.
h Ps. 22. 25.
ad. 18.
• Ps. 72. 14.
* Ps. 143.
12.
1 Ps. 86. 16.
«o Lef. 7. 12.
■ ad. 14.
eiddo yr Arglwydd : a'r ddaear a
roddes efe i feibion dynion.
17 ^ Y meirw ni foliannant yr Ar-
glwydd, na'r neb sydd yn disgyn
i ddistawrwydd.
18 ' Ond nyni a fendithiwn yr Ar-
glwydd o hyn allan ac yn dragy-
ivn^rdd. Molwch yr Arglwydd.
PSALM CXVI.
1 Dafydd yn dangos ei gariad a'i ddyled tu
ag at Dduw am ei wared ef: 12 ac yn ym-
egnio ifod yn dd'iolchgar.
DA gennyf wrandaw o'r Ar-
glwydd ar fy lief, a'm
gweddiau.
2 Am ostwng o bono ei glust at-
taf, am liynny Uefaf dros fy nydd-
iau amo ef.
3 ^ Gofidion angau a'm cylchynas-
ant, a gofidiau uffern a'm ^dalias-
ant : ing a blinder a gefais.
4 Yna y gelwais ar enw yr Ar-
glwydd ; Attolwg, Arglwydd,
gwared fy enaid.
5 Graslawn yw yr Arglwydd,
a chyfiawn; a thostm'iol yw ein
Duw ni.
6 Yr Arglwydd sydd yn cadw y
rhai annichellgar : tlodais, ac efe
a'm hachubodd.
7 Dychwel, 0 fy enaid, i'th or-
phwysfa; canys ''yr Arglwydd fu
dda wrthyt.
8 *= 0 herwydd i ti waredu fy en-
aid oddi wrth angau, fy Uygaid
oddi wrth ddagrau, a'm traed rhag
llithro.
9 Rhodiaf o flaen yr Arglwydd
* yn nhir y rhai by w.
10 * Credais, am liynny y Ueferais :
cystuddiwyd fi yn ddirfawr.
11 ^Mi a ddywedais yn fy ffrwst,
8 Pob dyn sydd gelwyddog.
12 Beth a dalaf i'r Arglwydd,
am ei hoU ddoniau i mi ?
13 Phiol iachawdwriaeth a gym-
meraf, ac ar enw yr Arglwydd y
galwaf
14 '^ Fy addunedau a dalaf i'r Ar-
glwydd, yn awr y'ngŵydd ei hoU
bobl ef.
15 'Gwerthfawr y'ngolwg yr Ar-
glwydd yw marwolaeth ei saint
ef
16 0 Arglwydd, yn ddi'au ^ dy was
di ydwyf fi ; dy was di ydwyf fi,
' mab dy wasanaeth-wraig : dattod-
aist fy rhwymau.
17 Aberthaf i ti "" aberth moliant ;
a galwaf ar enw yr Arglwydd.
18 "Talaf fy addunedau i'r Ar-
697
GLWYDD, yn awr y'ngŵydd ei holl
bobl,
19 Y'nghynteddoedd tỳ yr Ar-
glwydd, yn dy ganol di, 0 Jerusa-
lem. Molwch yr Arglwydd.
PSALM CXVII.
Cynghor i foliannu Dulv am ei drugaredd
aH wirionedd.
^lY/TOLWCH yr Arglwydd, yr
lyjL holl genhedloedd: clodfor-
wch ef, yr holl bobloedd.
2 0 herwydd ei drugaredd ef tu
ag attom ni sydd fawr : a gwirion-
edd yr Arglwydd a bery yn dragy-
wydd. Molwch yr Arglwydd.
PSALM CXVIII.
1 Cynghor i foliannu Duw am ei drugaredd.
5 Y Psalmydd, wrth a brofasai efe ei hun,
yn dangos mar dda ydyw hyderu ar Dduw.
19 Mynegi dyfodiad Crist yn ei deyrnas,
dan rith a chysgod y Psalmydd.
*/^ LODFORWCH yr Arglwydd ;
\y canys da yw : o herwydd ei
drugaredd a bery yn dragyAvydd.
2 ^Dyweded Israel yr awr hon,
fod ei drugaredd ef yn parhâu yn
dragywydd.
3 Dyweded tŷ Aaron yn awr, fod
ei drugaredd ef yn parhäu yn
dragywydd.
4 Yn awr dyweded y rhai a ofn-
ant yr Arglwydd, fod ei drugar-
edd ef yii parJiâu yn dragywydd.
5 '^^Mewn ing y gelwais ar yr
Arglwydd ; yr Arglwydd a'm
clybu, ac ^a'm gosododd mewn
ehangder.
6 ^ Yr Arglwydd sydd gyd â mi,
nid ofnaf : beth a wna dyn i mi ?
7 ^Yr Arglwydd sydd gyd â mi
ym mhhth fy nghynnorthwywyr :
am hynny y caf weled^ ewyllys ar
fy nghaseion.
8 s Gwell yw gobeithio yn yr Ar-
glwydd, nag ymddiried mewn djTi.
9 ^ Gwell yiv gobeithio yn yr Ar-
glwydd, nag ymddiried mewn ty-
wysogion.
10 Yr holl genhedloedd a'm ham-
gylchynasant : ond yn enw yi* Ar-
glwydd mi a'u torraf hwynt ym-
aitli.
11 Amgylchynasant fi ; le, am-
gylchynasant fi: ond yn enw yr
Arglwydd mi a'u torraf hwynt
ymaith.
12 Amgylchynasant fi 'fel gwenyn;
difibddasant ^ fel tan drain : o her-
wydd yn enw yr Arglwydd mi a'u
torraf hwynt ymaith.
13 Gan wthio y gwthiaist fi, fel y
» Kbuf. W
11.
» 1 Chron.
16. 8.
Ps. 106. L
a 107. 1.
a 130. 1.
b Edrych
Ps. Ù5. 9,
0 Ps. 120. 1.
2 Heb.
Allan o
ing.
d Ps. 18. 19.
e Ps. 27. 1.
a 56. 4, 11.
fEs. 51. 12.
Heb. 13. 6.
g Ps. 54. 4.
a 40. 4.
a 62. 8, 9.
Jer.17.5,7.
h Ps. 146. 3.
iDeiit. 1.
44.
k Prog. 7. &
Prophwydo dyfodiad Crist.
PSALMAU.
Amryw weddiaii.
I Exod. 15.
2.
Eb. 12. 2.
m Pg. 6. 5.
Hab. L 12.
n Es. 26. 2.
0 Eb. 35. 8.
rat.2L27.
a22.14,15.
P Matt. 21.
42.
Marcl2.10.
Luc 20, 17.
Act. 4. IL
Eph. 2. 20.
lPetr2.4,
7.
1 Matt. 21.
9. a 23. 39.
Marc 11. 9.
Luc 19. 38.
Bdrych
Zech. 4. 7.
a Pb. 128. 1.
b 1 loan 3.
9. a 5. 18.
syrthiwn: ond yr Arglwydd a'm
cynnorthwyodd.
14 'Yr Arglwydd yw fy nerth
a'm can ; ac sydd iachawdwriaeth
i mi.
15 Lief gorfoledd a iachawdwr-
iaeth sydd ym mhebyll y cyfiawn :
deheulaw yr Arglwydd sydd yn
gwneuthur grymmusder.
16 Deheulaw yr Arglwydd a
ddyrchafwyd: deheulaw yr Ar-
glwydd sydd yn gwneuthur grym-
musder.
17 ""Ni byddaf farw, ond byw;
a mynegaf weithredoedd yr Ar-
glwydd.
18 Gan gospi y'm cospodd yr Ar-
glwydd : ond ni'm rhoddodd i
farwolaeth.
19 ° Agorwch i mi byrth cyfiawn-
der : âf i mewn iddynt, a clilodfor-
af yr Arglwydd.
20 Dyma borth yr Arglwydd ; " y
rhai cyfiawn a ant i mewn iddo.
21 Clodforaf di ; o herwydd 1 ti
fy ngwrandaw, a'th fod yn iach-
awdwriaeth i mi.
22 pY maen a wrthododd yr adeil-
adwyr, a aeth yn ben i'r gongl.
23 O'r Arglwydd y daeth hyn;
hyn oedd ryfedd yn ein golwg ni.
24 Dyma y dydd a wnaeth yr
Arglwydd ; gorfoleddwn a Uawen-
ychwn ynddo.
25 Attolwg, Arglwydd, achub yn
awr: attolwg, Arglwydd, par yn
awr Iwyddiant.
26 "1 Bendigedig yiv a ddêl yn enw
yi' Arglwydd : bendithiasom chwi
o dŷ yr Arglwydd.
27 Duw yw yr Arglwydd, yr
hwn a lewyrchodd i ni : rhwymwch
yr aberth â rhaffau, hyd wrth gym
yr allor.
28 Fy Nuw ydwyt ti, a mi a'th
glodforaf : dyrchafaf di, fy Nuw.
29 Clodforwch yr Arglwydd;
canys da yw : o herwydd yn dragy-
wydd y pery ei drugaredd ef.
PSALM CXIX.
TFsalm hon sydd yn cynnwys amryw weddiau,
a moUannau, ac addewidion ufudd-dod,
ALEPH.
GWYN fyd y rhai perffaith eu
ffordd, *y rhai a rodiant yng
nghyfraith yr Arglwydd.
2 Gwŷn fyd y rhai a gadwant ei
dystiolaethau ef ; ac a'i ceisiant ef
â'u holl galon.
3 *■ Y rhai hefyd ni wnant anwir-
edd, hwy a rodiant yn ei fiyrdd ef.
4 Ti a orchymynaist gadw dy or-
chymynion yn ddyfal.
5 0 am gyfeirio fy flfyrdd i gadw
dy ddeddfau I
6 Yna ni'm gwaradwyddid, pan
edrychwn ar dy holl orchymynion.
7 ''Clodforaf di âg uniondeb cal-
on, pan ddysgwyf farnedigaethau
dy gyfiawnder.
8 Cadwaf dy ddeddfau ; 0 na ad
fi yn hoUol.
BETH.
9 Pa fodd y glanhâ Ilangc ei
Iwybr? wrth ymgadw yn ol dy
air di.
10 A'm holl galon ^th geisiais :
na ad i mi gyfeiliorni oddi wrth dy
orchymynion.
11 '^Cuddiais dy ymadroddion yn
fy nghalon, fel na phechwn i'th
erbyn.
12 Ti, Arglwydd, wyt fendiged-
ig : * dysg i mi dy ddeddfau.
13 A'm gwefusau y treuthais holl
farnedigaethau dy enau.
14 Bu mor llawen gennyf ffordd
dy dystiolaethau, a'r holl olud.
15 Yn dy orchymynion y myfyriaf,
ac ar dy Iwybrau yr edrychaf.
16 Yn dy ddeddfau yr ymddigrif-
af : nid anghofiaf dy air.
GIMEL.
17 Bydd dda wrth dy was, fel y
byddwyf byw, ac y cadwyf dy air.
18 Datguddia fy Uygaid, fel y
gwelwyf bethau rhyfedd allan o'th
gyfraith di.
19 ^Dîeithr ydwyfû ar y ddaear :
na chudd di rhagof dy orchymynion.
20 ^DryUiwyd fy enaid gan awydd
i'th farnedigaethau bob amser.
21 Ceryddaist y beilchion ^mell-
digedig, y rhai a gyfeiliornant oddi
wrth dy orchymynion.
22 Tro oddi wrthyf gywilydd a
dirmyg: oblegid dy dystiolaethau
di a gedwais.
23 Tywysogion hefyd a eistedd-
asant, ac a ddywedasant i'm her-
byn : dy was dithau a fyfyriai yn
dy ddeddfau.
24 ^ A'th dystiolaethau oeddynt fy
hyfrydwch a'm cynghorwyr.
DALETH.
25 *Glynodd fy enaid wrth y llwch :
•"bywha fi yn ol dy air.
26 Fy fiyrdd a fynegais, a gwran-
dewaist fi : ' dysg i mi dy ddeddfau.
27 Gwna i mi ddeaU ffordd dy or-
chymynion ; a mi a fyfyriaf yn dy
ryfeddodau.
cad.l7L
d Pa. 37. 31.
Luc 2. 19,
51.
e nd. 26. 33,
64, 68, 108,
124,135.
Í Gen. 47. 9.
1 Chr. 29.
15.
Pa. 39. 12.
2 Uor. 5. 6.
Heb.U.13.
g Pb. 42. 1,
2. a 63. L
a 81 2.
2Neu a
melldig-
edig ywy
rhai, tec.
h ad. 77. 9i
k ad. 40.
Ps. 143. IL
1 ad. 12.
Pa. 25. 4.
a 27. 11.
a86. U.
Amryio iveda/iau, ac
PSALMAU. addewldion o ufudd dod.
«n Ps. 107.
26.
n Eb. eO. 5.
0 ad. 12.
P Es. 33. 15.
ÍDiar,23.5.
r ad. 25, 83,
107, 143,
156, 159.
8 Neu,
yr attebaf
oeth i'r
Äton a, m
eeryddo.
• Pa. 138. 1.
Matt. 10.
18, 19.
28 "Diferodd fy enaid gan ofid:
nertha fi yn ol dy air.
29 Cymmer oddi wrthyf íFordd y
celwydd; ac yn raslawn dod i mi
dy gyfraith.
30 Dewisais ffordd gwirionedd :
gosodais dy farnedigaethau o'm
hlaen.
31 Glynais wrth dy dystiolaethau :
0 Arglwydd, na'm gwaradwydda.
32 Ffordd dy orchymynion a redaf,
pan " ehangech fy nghalon.
HE.
33 "Dysg i mi, 0 Arglwydd,
ffordd dy ddeddfau, a cliadwaf hi
hyd y diwedd.
34 Gwna i mi ddeall, a chadwaf
dy gyfraith ; ie, cadwaf hi d'm hoU
galon.
35 Gwna i mi gerdded yn Uwybr
dy orchymynion : canys ynddo y
mae fy ewyllys.
36 Gostwng fy nghalon at dy dyst-
iolaethau, ac nid at gybydd-dra.
37 ^Tro heibio fy Uygaid, rhag
•î edrych ar wagedd ; a by whâ fi yn
dy ffyrdd.
38 Sicrhâ dy air i'th was, yr h^vn
sydd yn ymroddi i'th ofn di.
39 Tro heibio fy ngwaradwydd yr
wyf yn ei ofni : canys dy farnedig-
aethau sydd dda.
40 Wele, awyddus ydwyf i'th or-
chymynion : 'gwna i mi fyw yn dy
gyfiawnder.
FAU.
41 Deued i mi dy drugaredd, Ar-
glwydd, a'th iachawdwriaeth yn
01 dy air.
42 Yna ^ yr attebaf i'm cablydd :
o herwydd yn dy air y gobeithiais.
43 Na ddwg dithau airy gwirionedd
o'm genau yn Uwyr : o herwydd yn
dy farnedigaethau di y gobeithiais.
44 A'th gyfraith a gadwaf yn Avas-
tadol, byth ac yn dragywydd.
45 Rhodiaf hefyd mewn ehang-
der : o herwydd dy orchymynion
di a geisiaf.
46 * Ac am dy dystiolaethau di y
Uefaraf o flaen brenhinoedd, ac ni
bydd cywilydd gennyf.
47 Ac ymddigrifaf yn dy orchy-
mynion, y rhai a hoffais.
48 A'm dwylaw a ddyrchafaf at
dy orchymynion, y rhai a gerais ; a
mi a fyfyriaf yn dy ddeddfau.
ZAIN.
49 Cofia y gair wrth dy was, yn yr
hwn y peraist i mi obeithio.
50 Dyma fy nghysur yn fy nghys-
tudd : canys dy air di a'm bywha-
odd i.
51 Y beilchion a'm gwatwarasant
yn ddirfawr : er hynny ni throais
oddi wrth dy gyfraith di.
52 Cofiais, 0 Arglwydd, dy farn-
edigaethau erioed ; ac ymgysurais.
53 Dychryn a ddaeth amaf, obleg-
id yr annuwiolion, y rhai sydd yn
gadu dy gyfraith di.
54 Dy ddeddfau oedd fy nghân yn
nhŷ fy mhererindod.
55 * Cofiais dy enw, Arglwydd, y
nos ; a chedwais dy gyfraith.
56 Hyn oedd gennyf, am gadw o
honof dy orchymynion di.
CHETH.
57 "0 Arglwydd, fy rhan ydwyt;
dywedais y cadwn dy eiriaa
58 Ymbiliais a'th wyneb a'm hoU
galon : trugarhâ wrthyf yn ol dy air.
59 Meddyliais am fy ffyrdd, a
throais fy nhraed at dy dystiolaeth-
au di.
60 Brysiais, ac nid oedais gadw
dy orchymynion.
61 ^Minteioedd yr annuwiolion a'm
hyspeiliasant : ond nid anghofiais
dy gyfraith di.
62 Banner nos y cyfodaf i'th fol-
iannu, am farnedigaethau dy gyf-
iawnder.
63 Cyfaill ydwyf fi i'r rhai oil
a'th ofnant, ac i'r rhai a gadwant
dy orchymynion.
64 Llawn yw y ddaear o'th dru-
garedd, 0 Arglwydd : "" dysg i mi
dy ddeddfau.
TETH.
65 Gwnaethost yn dda a'th was,
0 Arglwydd, yn ol dy air.
66 Dysg i mi iawn ddeall a gwyb-
odaeth : o herwydd dy orchymyn-
ion di a gredais.
67 ^Cyn fy nghystuddio yr oedd-
wn yn cyfeiliorni : ond yn awr
cedwais dy air di.
68 Da ydwut, a daionus : ^' dysg
i mi dy ddeddfau.
69 Y beilchion a glytiasant gel-
wydd i'm herbyn ; minnau a gadwaf
dy orchymynion a'm hoU galon.
70 ^ Cyn frased a'r bloneg yw eu
calon: minnau a ymddigrifais yn
dy gyfraith di.
71 ^T>2i yw \ mi fy nghystuddio ;
fel y dysgwn dy ddeddfau.
72 •= Gwell i mi gyfraith dy enau,
na miloedd o aur ac arian.
lOD.
73 ^ Dy ddwylaw a'm gwnaethant.
t Pa. 63. 6.
u Pa. 16. 5.
Jer. :o. 16.
Galar. 3.
24.
4 Neu,
Byddin-
oedd.
I ad. 12, 26.
J ad. 71.
Jer. 31. 18,
19.
I ad. 12, 26.
a Pa. 17. 10.
Es. 6. 10.
b ad. 67.
Heb.l2. 10,
11.
c ad. 127.
Ps. 19. 10.
Diar. 8. 11.
d Job 10. 8.
Pa. 100. 3.
al38.S.
Amryw weddíau, ae
PSALMAU.
addewîdîon o ufudd-dod.
E Heb. eyf-
iawnder,
f Heb. 12.
10.
e (Id. 24, 47,
174.
b Ps. 73. 26.
a 84. 2.
t ad. 123.
Pb. 69. 3.
idPb.35. 7.
SNeu,
ffi/ddlon-
deb.
0 Pb. 8t). 2.
Matt. 21.
34, 35.
Pad. 24.
ac a'm lluniasant : par i mi ddeall,
fel y dysgwyf dy orchymynion.
74 'Y rhai a'th oftiant a'm gwel-
ant, ac a lawenychant ; oblegid go-
beithio o honof yn dy air di.
75 Gwn, Arglwydd, mai ^ cyfiawn
yw dy farnedigaetliau ; ac Unai
mewn ffyddlondeb y'm cystuddiaist.
76 Bydded, attolwg, dy drugaredd
i'm cysuro, yn ol dy air i'th wasan-
aethwr.
77 Deued 1 mi dy drugareddau,
fel y byddwyf by w ; o herA>ydd ^ dy
gyfraith yiv fy nigrifwch.
78 Cywilyddier y beilchion, canys
gwiiant gam â mi yn ddiachos :
ond myfi a fyfyriaf yn dy orcliy-
mynion di.
79 Tröer attaf fi y rhai a'th ofnant
di, a'r rhai a adwaenant dy dystiol-
aethau.
fy nghalon yn ber-
ddeddfau; fel na'm
80 Bydded
ffaith yn dy
cywilyddier.
CAPH.
81 •'Diffygiodd fy enaid am dy
iachawdwriaeth : ^vrth dy air yr
ydwyf yn disgwyl.
82 * Y mae fy Uygaid yn pallu am
dy air, gan ddywedyd, Pa bryd y'm
diddeni ?
83 Canys ^ ydwyf fel costrel mewn
mwg; ond nid anghofiais dy
ddeddfau.
84 ^ Pa nifer yw dyddiau dy was ?
pa bryd y gwnei farn ar y rhai a'm
herlidiant ?
85 ™Y beilchion a gloddiasant
byllau i mi, yr hyn nid yw wi*th
dy gyfraith di.
86 Dy holl orchymynion ydynt
^ wirionedd : ar gam y'm heiiidias-
ant ; cymmorth fi.
87 Braidd na'm difasant ar y
ddaear ; minnau ni adewais dy
orchymynion.
88 "Bywhâ fi yn ol dy drugaredd;
felly y cadwaf dystiolaeth dy enau.
LAMED.
89 " Yn dragywydd, O Arglwydd,
y mae dy air wedi ei sicrhâu yn y
nefoedd.
90 Dy wirionedd sydd hyd geu-
hedlaeth a chenhedlaeth : seiliaist
y ddaear, a hi a saif.
91 Wrth dy farnedigaethau y saf-
ant heddyw: canys dy weision yw
pob peth.
92 Oni bai fod p dy ddeddf yn
hyfrydwch i mi, darfuasai yna am
danaf yn fy nghystudd.
93Byth nidanghofiafdy orchymyn-
ion : canys â hwynt y'm bywheaist.
94 Eiddot ti ydwyf, cadw fi : o
herwydd dy orchymynion a geisiais.
95 Y rhai annuwiol a ddisgwylias-
ant am danaf i'm difetha : ond dy
dystiolaethau di a ystyriaf fi.
96 "1 Yr ydwyf yn gweled diwedd
ar bob perffeithrwydd : ond dy
orchymyn di sydd dra ehang.
MEM.
97 Mor gu gennyf dy gyfraith di !
' hi yw fy myfyrdod '^ beunydd
98 A'th orchymynion yr ydwyt yn
fy ngwneuthur yn ddoethach na'm
gelynion : canys byth y ^ maent gyd
â mi.
99 Deallais fwy na'm holl athraw-
on: o herwydd dy dystiolaethau
yw fy myfyrdod.
100 Deallais yn well na'r henur-
iaid, am fy mod yn cadw dy orchy-
mynion di.
101 Atteliais fy nhraed oddi wrth
bob Uwybr drwg, fel y cad^vn dy
air di.
102 Ni chüiais oddi wrth dy farned-
igaethau : 0 herwydd ti a'm dysgaist.
103 *Mor felus yw dy eiriau ^i'm
genau ! melusach na mêl i'm safn
104 Trwy dy orchymynion di y
pwyllais : am hynny * y caseais bob
gau Iwybr.
KUN.
105 ^''Llusern yw dy air i'm traed,
a llewyrch i'm llwybr.
106 ''Tyngais, a chyflawnaf, y cad-
wn farnedigaethau dy gyfiawnder.
107 Cystuddi^vyd fi yn ddirfa\\T:
y bywhâ fi, 0 Arglwydd, yn ol dy air.
108 Attolwg, Arglwydd, bydd
foddlawn i ewyllysgar ofiiymmau
fy ngenau, a '^ dysg i mi dy farned-
igaethau,
109 * Y mae fy enaid yn fy llaw
yn wastadol : er hynny nid wyf yn
anghofio dy gyfraith.
110 ^ Y rhai annuwiol a osodasant
fagl i mi : ond ni chyfeiliornais
oddi wi-th dy orchymynion.
111 '^Cymmerais dy orchymynion
yn etifeddiaeth dros byth : o her-
wydd ^llawenydd fy nghalon ydynt.
112Gostyngais fy nghalon i^wneuth-
ur dy ddeddfau byth, hyd y diwedd.
SAMECH.
113 Meddyliau ofcr a gaseais ; a'th
gyfi'aith di a hoffais.
114 *Fy lloches a'm tarian ydwyt:
jn dy air y gobeithiaf
115 ^Cüiwch oddi wrthyf, rai dryg-
Amryw weddiau, ac
PSALMAU.
addeividion o ufudd-dod.
SHeb.
Gwnaetk-
ost i holl,
&c.
ddarfod
fel, &c.
e Ezec. 22.
18.
t Hab. 3.
16.
Ud. 81,82.
k ad. 12.
I ad. 72.
Ps. 19. 10.
Diar. 8. 11.
n Ps. 19. 7.
0 Ps. 106. 4.
P 2 Thess.
1.6,7.
* Neu, tu ag
at y rhai.
1 Pb. 17. 5.
r Ps. 19. 13.
Rhuf.6.12.
• Ps. 4. 6.
t ad. 12, 2G.
u .Tcr. 0. 1.
a 14. 17.
Edrych
Ezec. 9. 4.
ionus: canys cadwaf orchymyiiion
fy Nuw.
116 Cynnal fi yn ol dy air, fel y
byddwyf hyw : ac na ad i mi gywil-
yddio am fy ngobaith.
117 Cynnal fi, a diangol fyddaf:
ac ar dy ddeddfau yr edrychaf yn
wastadol.
118 Sethraist y rhai oil a gyfeil-
iornant oddi wrth dy ddeddfau : can-
ys twyllodrus yiv eu dichell h^vynt.
119 ^Bwriaist heibio holl annuw-
iolion y tir ^fel sothach : am hynny
yr hoflais dy dystiolaethau.
120 ''Dychrynodd fy nghnawd rhag
dy ofn, ac ofnais rhag dy farnedig-
aethau.
AIN.
121 Gwneuthum farn a chyfiawn-
der : na ad fi i'm gorthrymmwyr.
122 Mechnia dros dy was er da-
ioni: na ad i'r beilchion fy ngor-
thrymmu.
123 'Fy Uygaid a ballasant am
dy iachawd^v^iaeth, ac am ymad-
rodd dy gyfiaAvnder.
124 Gwna i'th was yn ol dy dru-
garedd, a ^ dysg i mi dy ddeddfau.
125 Dy was ydwyf fi ; par i mi
ddeall, fel y gwypwyf dy dystiol-
aethau.
126 Amser yiv i'r Arglwydd weith-
io : diddymmasant dy gyfraith di.
127 ^Am hynny yr hoflais dy
orchymynion yn fwy nag aur; le,
yn fwy nag aur coeth.
128 Am hynny uniawn y cyfrifais
dy orchymynion am bob peth ; a
^ chaseais bob gau Iwybr.
PE.
129 Ehyfedd yw dy dystiolaethau :
am hynny y ceidw fy enaid hAvynt.
130 Agoriad dy eiriau a rydd oleu-
ni : " pair ddeall i rai annichellgar.
131 Agorais fy ngenau, a dyheais :
oblegid awyddus oeddAvn i'th or-
chymynion di.
132 ** Edrych arnaf, a thrugarhâ
wrthyf, Pyn ol dy arfer *i'r rhai a
garant dy enw.
133 1 CyfarAvydda fy nghamrau yn
dy air : ac '^ na ly wodraethed dim
anwiredd arnaf.
134 Gwared fi oddi wrth orthrym-
der dynion : felly y cadwaf dy
orchymynion.
135 ^ Llewyrcha dy wyneb ar dy
was : a ' dysg i mi dy ddeddfau.
136 ^" Afonydd o ddyfroedd a red-
ant o'm Mygaid, am na chadwasant
dy gyfraith di.
601
TSADI.
137 Cyfiawn ydicyt ti, 0 Ar-
glwydd, ac uniawn yw dy famed-
igaethau.
138 Dy dystiolaethau y rhai a
orchymynaist, ydynt ^gyfiawn, a
fíyddlawn iawn.
139 * Fy zel a'm « difaodd ; o her-
wydd i'm gelynion anghofio dy eir-
iau di.
140 yPurwyd dy ymadrodd yn
ddirfawr : am hynny y mae dy was
yn ei hoifi.
141 Bychan ydwyf fi, a dirmyg-
us : ond nid anghofiais dy orchy-
mynion.
142 Dy gyfia>vnder sydd gyfiawn-
der byth, a'th gyfraith sydd wir-
ionedd.
143 Adfyd a chystudd a'm '^go-
ddiweddasant : a'th orchymynion
oedd fy nigrifvvch.
144 Cyfiawnder dy dystiolaethau
a hery yn dragywydd: gwna i mi
ddeall, a byw fyddaf.
COPH.
145 Llefais a'm holl galon ; clyw
fi, 0 Arglwydd: dy ddeddfau a
gadwaf.
146 Llefais arnat ; achub fi, ^ a
chadwaf dy dystiolaethau.
147 ''Achubais flaen y cyfddydd,
a gwaeddais; wrth dy air y dis-
gwyliais.
148 *Fy Uygaid a achubasant
flaen gwyliadwriaethau y nos, i fy-
fyrio yn dy air di.
149 Clyw fy Uef yn ol dy drugar-
edd : Aiiglwydd, ^ bywhâ fi yn ol
dy famedigaethau.
150 Y rhai a ddilynant ysgeler-
der a nesasant arnaf: ymbellasant
oddi wrth dy gyfraith di.
151 Tithau, Arglwydd, wyt agos;
a'th holl orchymynion sydd wir-
ionedd.
152 Er ys talm y gwyddwn am dy
dystiolaethau, seilio o honot h^vynt
yn dragywydd.
RESH.
153 Gwel fy nghystudd, a gwared
fi : canys nid anghofiais dy gyfraith.
154 "^ Dadleu fy nadl, a gwared fi :
^ bywhâ fi yn ol dy air.
155 ^Pell 2/tü iachawdwriaeth oddi
wrth y rhai annuwiol : o herwydd
ni cheisiant dy ddeddfau di.
156 Dy drugareddau, Arglwydd,
sydd ami : ^bywhâ fi yn ol dy fam-
edigaethau.
157 Llawer sydd yn fy erlid, ac
SHeb.
giiflawn-
cler a
ffijddlon-
deb.
» Ps. 69. 9.
loan 2. 17.
6Heb.
torrodd
ymaith.
T Ps. 12. 6.
a 18. 30.
Diar. 30.5.
7Heb.
cawsant.
8 Neu /el
y caawtjf.
i Ps. 5. 3.
a 130. 6.
» Ps. 63. 1,
6.
bad. 40, 154.
cPs. 35 1.
Mic. 7. 9.
d ad. 4U.
0 Job 5. 4.
Amryw wedd'iau.
PSALMAU.
Mawr ddiogelwch y duwiol.
% ad. 88.
8 neb.
Dechreuad \
dyairsyAà
tvirionedd.
b Diar. 3. 2.
i Gen. 49.
18.
ad. 174.
k ad. 7.
IJ OS. 24. 22.
Diar. 1. 29.
n ad. 1 6, 24,
47, 77, 111.
L'lc
yn fy ngwrtliwynebu ; er hymiy ni
throais oddi wrth dy dystiolaethau.
158 Gwelais y troseddwyr, a gres-
ynais ; am na chadwent dy air di,
159 Gwel iy mod yn hofiB dy or-
chymynion : Arglwydd, s by whâ fi
yn ol dy drugarowgrwydd.
160 ^Gwirionedd o'v dechreuad yio
dy air ; a pliob un o'th gyfiawn farn-
edigaethau a hery yn dragywydd.
SCHIN.
161 Tywysogion a'm lierlidiasanL
heb achos : er hynny fy nglialon a
grynai rhag dy air di.
162 Llawen ydwyf fi oblegid dy
air, fel un yn cael ysglyfaetli lawer.
163 Celwydd a gaseais, ac a ffieidd-
iais : a' til gyfraith di a hoffais.
164 Seithwaith yn y dydd yr yd-
wyf yn dy glodfori ; o herwydd dy
gyfiawn farnedigaethau.
165 ^ Heddwch mawr fydd i'r rliai
a garant dy gyfraith: ac nid oes
dramgwydd iddynt.
166 ^Disgwyliais wrth dy iach-
awdwriaeth di, 0 Arglwydd; a
gwneuthum dy orchym3^nion.
167 Fy enaid a gadwodd dy
dystiolaethau ; a hoff iawn gennyf
hwynt
1G8 Cedwais dy orchymynion a'th
dystiolaethau : canys y mae fy holl
fiyrdd ger dy fron di.
TAU.
169 Nesâed fy ngwaedd o'th fiaen,
Arglavydd : gwna 1 mi ddeall yn
ol dy air.
170 Deued fy ngweddi gei dy
fron : gwared fi yn ol dy air.
171 ^ Fy ngwefusau a draetha fol-
iant, pan ddysgech i mi dy ddeddf-
au.
172 Fy nhafod a ddatgan dy air :
0 herwydd dy holl orchymynion
sydd gyfiawnder.
173 Bydded dy law i'm cynnorth •
wyo : o herwydd ^ dy orchymynion
di a ddewisais.
174 "" Hiraethais, 0 Arglwydd,
am dy iachawdwriaeth ; ''a'th gyf-
raith yw fy hyfrydwch.
175 Bydded byw fy enaid, fel y'th
folianno di ; a chynnorthwyed dy
farnedigaethau fi.
176 ° Cyfeiliornais fel dafad wedi
colli: cais dy was; oblegid nid ang-
hofiais dy orchymynion.
PSALM CXX.
1 Dafydd yn gwedd'io yn erhyn Döeg ; 3 yn
ceryddu ei dafod ef : 5 yn cwyno fod yn
rhaid iddo gyttal a hucheddu gyd a'r anwir.
Caniad y graddau.
AR yr Arglwydd y gwaeddais
_ ^yn fy nghyfyngder, ac efe
a'm gwrandawodd i.
2 Arglwydd, gwared fy enaid
oddi wrth wefusau celwyddog, ac
oddi wrth dafod twyllodnis.
3 ^Beth a roddir i ti? neu pa beth
a Avneir i ti, dydi dafod twyllodrus ?
4 Llymion saethau cawr, ynghyd
â marwor meryw.
5 Gwae fi, fy mod yn preswylio
ym Mesech, yn cyfanneddu ^ ym ,
mhebyll Cedar.
6 Hir y trigodd fy enaid gyd a'r
hwn oedd yn casâu tangnefedd.
7 Heddychol ydwyf fi : ond pan
lefarwyf, y maent yn harod i ryfeL
PSALM CXXL
Mawr dd'iogelivch y duwiol, sydd yn hyderu
ar nawdd ac amddiffyn Duw.
Caniad y graddau.
2-p|YRCHAFAF fy llygaid i'r
J_J mynyddoedd, o'r lie y daw fy
nghymmorth.
2 apy nghymmorth a ddaw oddi
wrth yr Arglwydd, yr hwn a
wnaeth nefoedd a daear.
3 Ni ad efe i'th droed lithro : ac
^ ni huna dy geidwad.
4 Wele, ni huna ac ni chwsg ceid-
wad Israel.
5 Yr Arglwydd yw dy geidwad :
yr Arglwydd yw ''dy gysgod ^ar
dy ddeheulaw.
6 ^Ni'th dery yr haul y dydd,
na'r lleuad y nos.
7 Yr Arglwydd a'th geidw rhag
pob drwg : efe a geidw dy enaid.
8 Yr Arglwydd ^a geidw dy
fynediad a'th ddyfodiad, o'r pryd
hwn hyd yn dragywydd
PSALM cxxn.
1 Dafydd yn dangos ei laioenydd dros yr eglicysj
6 ac yn gwedd'io am heddwch iddi.
Cauiad y graddau, o'r eiddo Dafydd.
LLAWENYCHAIS pan ddywed-
i ent wrthyf, Aavu i dy yr Ar-
glwydd.
2 Ein traed a safant o fewn dy
byrth di, 0 Jerusalem.
3 Jerusalem a adeiladwyd fel dinas
*wedi ei chyd-gyssylltu ynddi ei hun.
4 ^ Yno yr esgyn y llwythau, llwy th-
an yr Arglwydd, ''yn dystiolaeth i
Israel, i foliannu enw yr Arglwydd.
5 Canys yno ^y gosodwyd gorsedd-
feingciau barn, gorsedd-feingciau tŷ
Dafydd.
6 Dymunwch heddwch Jerusalem :
Ihvydded y rhai a'th hofiant
Cylch
1058.
a Ps. 118, 5.
Jonah 2. 2.
2 Neu,
Beth a
rydd tafod
twyllodrus
i tii neu,
heth a
ychican-
ega i tit
b 1 Sam. 25.
1.
Jer. 49. 29.
2 Neu, A
àdyrcliafaý
fi. Edrych
Jer. 3. 23.
» Ps. 124. 8.
b Ps. 127. 1.
Es. 27. 3.
OE8.25. 4.
«I Ps. 16. 8.
a 109. 31.
• Pb. 91. 5.
Es. 49. 10.
r>at. 7. 16.
t Dcut. 28.
6.
• Edrych
2 Sain, 6. 9,
b Esod. r3.
17,
Deut, 16.
16.
0 Exod. 16.
34.
Î Heb. yr
eistedd.
Hyder y duwiol ar Dduw.
PSALMAU.
Rhinwedd hendithion Duw.
d Neh. 2. 10.
B Ps. 121. 1.
k Ts. 115. 3.
b Pb. 91. 3.
Diar. 6, ö.
c Ps. 121. 2.
7 Heddwcli fyddo o fewn dy rag-
fur, a fíyniant yn dy balasau.
8 Er mwyn fy mrodyr a'm cyfeill-
ion y dywedaf yn awr, Heddwch
fyddo i ti.
9 Er mw}Ti tŷ yr Arglwydd ein
Duw, ^ y ceisiaf i ti ddaioni.
PSALM CXXIII.
1 Y duwiol yn dangos eu hyder ar Dduiv; 3 ac
yn gweddÄo ar gael eu gwared oddi wrtli
ddirmyg.
Caniad y graddau.
ATTAT Hi y dyrchafaf fy Uygaid,
Jl\. ti yr hwn *'a breswyli yn y
nefoedd.
2 Wele, fel y mae Uygaid gweision
ar law eu raeistriaid, neu fel y mae
Uygaid llaw-forwyn ar law ei meistr-
es ; felly y mae ein Uygaid ni ar
yr Arglwydd ein Duw, hyd oni
thrugarhao efe ^vrthym ni.
3 Trugarhâ wrthym, Arglwydd,
trugarhâ wrthym ; canys Uanwyd
ni â dirmyg yn ddirfawr.
4 Yn ddirfawr y Uanwyd ein hen-
aid â gwatwargerdd y rhai goludog,
ac â díystyrwch y beüchion.
PSALM CXXIV.
Yr eglwys yn iendithio Duw am ei ryfeddol
ymwared.
Caniad y graddau, o'r eiddo Dafydd.
ONI hiiasai yr Arglwydd yr
hwn a fu gyd â ni, ^y gall Is-
rael ddywedyd yn awr ;
2 Oni huasai yr Arglwydd yr
hwn a fu gyd â ni, pan gyfododd
dynion yn ein herbyn :
3 Yna y'n Uyngcasent ni yn fyw,
pan ennynodd eu Hid hwynt i'n
herbyn :
4 Yna y dyfroedd a lifasai drosom,
y ifrwd a aethai dros ein henaid :
5 Yna yr aethai dros ein henaid
ddyfroedd ^ chwyddedig.
6 Bendigedig/yt^iZo yr Arglwydd,
yr hwn ni roddodd ni yn ysglyfaeth
i'w dannedd hwynt.
7 Ein henaid a ddiangodd ''fel
aderyn o fagl yr adarvvyr : y fagl a
dorrwyd, a ninnau a ddiangasom.
8 '^Ein poi-th ni sydd yn enw yr
Arglwydd, yr hwn a wnaeth nef-
oedd a daear.
PSALM CXXV.
1 D'iogelwch y rhai sydd yn ymddiried yn
Num. 4 Gweddi dros y duwiol, ac yn erhyn
yr annuwiol. '
Caniad y graddau.
RHAI a ymddiriedant yn yr
Arglwydd, fyddant fel myn-
Y
ydd Sion, yr liimi ni syflir, ond a
bery yn dragywydd.
2 Fd y mae Jerusalem a'r myn-
yddoedd o'i hamgylch; felly y
mae yr Arglwydd o amgylch ei
bobl, o'r pryd h^-ni hyd yn dragy-
wydd.
3 Canys *ni orphwys gwialen an-
nuwioldeb ar randir y rhai cyf-
iawn ; rhag i'r rhai cy^awn estyn
eu dAvylaw at anwiredd.
4 0 Arglwydd, gwna ddaioni i'r
rhai daionus, ac i'r rhai uniawn yn
eu calonnau.
5 Ond y rhai a ymdroant i'w ^ tro-
feydd, yr Arglwydd a'u gyrr gyd
â gweithredwyr anwiredd: a hydd
^" tangnefedd ar Israel.
PSALM CXXVL
1 Yr eglwys, wrih ddangos coÿ'a o'i rhyfeddol
ymwared allan o gaeihiwed, 4 yn gwedd'io
am Iwyddiant, ac yn ei brophicydo,
Caniad y graddau.
PAN ^ddychwelodd yr Ar-
glwydd gaethiwed Sion, ^yr
oeddym fel rhai yn breuddwydio.
2 Yna ^y Uanwyd ein genau â
chwerthin, a'u tafod â ehanu : yna
y dywedasant ym mysg y cenhedl-
oedd, Yr Arglwydd a ^wnaeth
bethau mawrion i'r rhai hyn.
3 Yr Arglwydd a wnaeth i ni
bethau mawrion ; am hynny yr
ydym yn Uawen.
4 Dychwel, Arglwydd, ein caeth-
iwed ni, fel yr afonydd yn y dehau.
5 '^Y rhai sydd yn hau me^vn
dagrau, a fedant mewn * gorfoledd.
6 Yr hwn sydd yn myned rhagddo,
ac yn wylo, gan ddwyn ''had gwerth-
fawr, gan ddyfod a ddaw mewn gor-
foledd, dan gludo ei ysgubau.
PSALM CXXVII.
1 Rhinwedd hendithion Duiv. 3 Dawn Daw yw
plant rhinweddol.
Caniad y graddau, 'i Solomon.
OS yr Arglwydd nid adeilada
y tŷ, ofer y Uafiiria ei adeilad-
wyr wrtho: os ^yr Arglwydd ni
cheidw y ddinas, ofer y gwylia y
ceidwad.
2 Ofer i chwi fore-godi, myned
yn hwyr i gysgu, bwytta bara gof-
idiau : felly y rhydd efe hûn i'w
anwylyd.
3 Wele, ''plant ydynt etifedd-
iaeth yr Arglwydd : ' ei wobr e/
yw fir^vyth y groth.
4 Fel y mae saethau yn Haw y cad-
arn ; felly y 'mae plant ieuengctid.
5 Gwỳn ei fyd y gwr a lanwodd ei
« Diar. 22. 8.
Sb. 14. 5.
b Diar. 2.
15.
c Ps. 128. 6.
Gal. G. 16.
2 Heb. ddy-
clnvclodd
ddychwel-
icui.
» Act. la 9.
b Job 8. 21.
3 Heb.
fazvrkaodd
wnevthur
Vr, &c.
c Edrych
Jer. '31. 9,
&c.
* Neu, can.
s Neu,
had-lestr.
2 Neu,
or eiddo,
Ps. 72, titL
> Ps. 121. 3,
4,5.
b Gen. 33. 5.
a 48. 4.
Jos. 24. 3,
4.
0 Dcut. 28.
4.
Annog Israel
PSALMAÜ.
i oheithio yn Nuw.
d Edrych
Job 5. 4.
Diar.27.11.
SNeu,
ddarot-
tyngant y
gelynion ;
megis
Ps. 18. 47.
neii, ddi-
/etltant.
a Ps. 122. 1.
alls. 13,
a 119. 1.
b Es. 3. 10.
d Ps. 125. 5.
a Edrych
Ezec.23.3.
Hos. 2. 15.
a 11. 1.
b Ps. 124. 1.
2íií/0.
» Galar. 3.
65.
Jonah 2, 2.
b Ps. 143. 2.
gawell saethau â hwynt: ^nis gwar-
adwyddir hwy, pan " ymddiddanant
â'r gelynion yn y porth.
PSALM CXXVIII.
Yr amryw fenditldon sydcl yn canlyn y rhai a
ofnard Dduio.
Caiiiad y giacTclan.
^ /^ ^YYN ei fyd pob un sydd yn
vJT ofhi yr Arglwydd ; yr hwn
sydd yn rhodio yn ei ffyrdd ef.
2 '' Canys mwynhêi lafur dy ddwy-
law : gwỳn dy fyd, a da fydd i ti.
3 Dy wraig fydd fel gwinwydden
íFrwythlawn ar hyd ystlysau dy dy :
dy blant fel planhigion olew-wydd
0 amgylch dy ford.
4 Wele, fel liyn yn ddiau y ben-
dithir y gwr a ofno yi- Arglwydd.
5 *= Yr ARGLWYDD a'th fendithia all-
an o Si'on ; a thi a gei weled daioni
Jerusalem hoU ddyddiau dy einioes,
6 A thi a gei weled plant dy blant,
a ^ thangnefedd ar Israel.
PSALM CXXIX.
1 T mae yn annog i foliannu Duw, am gadw
Israel yn ei fawr gy-ituddiau. 5 Melldithio
y rhai a gasunt eglwys Dduw.
Caniacl y graddau.
LLAWER gwaitli y'm cystudd-
iasant ^o'm hieuengctid, ^y
dichon Israel ddywedyd yn awr :
2 Llawer gwaith y'm cystuddiasant
o'm hieuengctid : etto ni'm gorfuant.
3 Yr arddwyr a arddasant ar fy
nghefn : estynasant eu cwysau yn
hirion.
4 Yr Arglwydd si/dd gyfiawn : efe
a dorrodd raifau y rhai annuwiol.
5 Gwaradwydder hwy oil, a gyrrer
yn eu hoi, y rhai a gasânt Si'on.
6 Byddant fel glaswellt pen tai, yr
hwn a wywa cyn y "tynner ef ymaith :
7 A'r hwn ni leinw y pladurwr ei
law; na'r hwn fyddo yn rhwymo
yr ysgubau, ei fynwes.
8 Ac ni ddywed y rhai a ant heib-
io, " Bendith yr Arglwydd arnoch :
bendithi^vn chwi yn enw yr Ar-
glwydd.
PSALM CXXX.
1 Y Psalmydd yn dangos ei ohaith meion
gweddi: 5 a'i dd/ioddefgarwch mewn gohaith.
7 Y mae yn annog Israel i oheithio yn Nuw.
Caniad y graddaa.
O'R "dyfnder y Uefais arnat, 0
Arglwydd.
2 Arglwydd, clyw iy Uefain;
ystyried dy glustiau wrth lef iy
ngweddiau.
3 ''Os creffi ar anwireddau, Ar-
glwydd, 0 Arglwydd, pwy a saif ?
604
4 Ond y mae gyd â thi faddeu-
ant, fel *= y'th ofner.
5 ^Disgwyliaf am yr Arglwydd,
disgwyl fy enaid, ac yn ei air ef y
gobeithiaf.
6 ^Fy enaid sydd yn disgwyl am
yr Arglwydd yn fwy nag y mae
y gwylwyr am y bore ; ^ yn fwy
nag y mae y gwylwyr am y bore.
7 Disgwylied Israel am yr Ar-
glwydd; o herwydd ^y mae tru-
garedd gyd a'r Arglwydd, ac ami
ymwared gyd âg ef.
8 Ac ^efe a wared Israel oddi
wrth ei holl anwireddau.
PSALM CXXXI.
1 Dufydd yn dangos ei pstyngeiddrivydd ; 3 ac
yn annog Israel i oheithio yn Nuw.
Caniad y graddau, o'r eiddo Dafydd.
O ARGLWYDD, nid ymfalch-
iodd fy nghalon, ac nid ym-
ddyrchafodd fy Uygaid : ^ ni rodiais
chwaith mewn pethau rhy fawr, a
rhy 2 uchel i mi.
2 Eithr gosodais a gostegais fy
enaid, ^fel un wedi ei ddiddyfnu
oddi wrth ei fam : fy enaid sydd
ynof fel un wedi ei ddiddyfnu.
3 Disgwylied Israel wrth yr Ar-
glwydd, o'r ^pryd hwn hyd yn
dragywydd.
PSALM CXXXIL
1 Dafydd yn ei weddi yn dangos i Dduw ei
dduwiol ofal dros yr arch ; 8 yn gicedd'io
wrth symmudo yr arch; 11 ac yn ail-adrodd
addeioidion Dmo iddo.
Caniad y graddau.
O ARGLWYDD, cofia Dafydd,
a'i holl Hinder :
2 Y modd y tyngodd efe wrth
yr Arglwydd, ac yr addunodd i
* rymmus Dd uw Jacob ;
3 Ni ddeuaf i fewn pabell fy nhŷ,
ni ddringaf ar erchwyn fy ngwely ;
4 ^ Ni roddaf gwsg i'm llygaid, na
hûn i'm hamrantau,
5 Hyd oni chaffwyf le i'r Ar-
glwydd, ^preswylfod i rymmus
2>l» Î7]F Jacob.
6 Wele, clywsom am dani yn
Ephratah: ''cawsom hi ym meus-
ydd y coed.
7 Awn i'w bebyll ef; '^ymgrym-
mwn o flaen ei faingc draed ef.
8 *Cyfod, Arglwydd, i'th or-
phwysfa ; ti, ac arch dy gadernid.
9 ^Gwisged dy offeiriaid gyfia wil-
der ; a gorfoledded dy saint.
10 Er mwyn Dafydd dy was, na
thro ymaith wyneb dy Enneiniog.
11 s Tyngodd yr Arglwydd mewn
Budd cymmundéb y saint.
PSALMAU.
Ofered yw eilunod.
1 2 Sam. 7.
12.
1 Bren. 8.
25.
2 Chron. 6.
16.
Luc 1. 69.
Act. 2. 30.
3 Heb./ni.
4 tystiol-
aelhaii.
k Ps. 147.
14.
1 2 Chron.
6.41.
Ps. 119. 4.
m Ezec. 29.
21.
Luc 1. 63.
5 Neu,
gamoi/ll:
Edrych
1 Bren. 11.
36. a 15. 4.
2 Chron.
21.7.
b Exod. 30.
25,30.
c Deut. 4.
dLef.25.21.
Deut. 28. 8.
Ps. 42. 8.
B Ps. 135.
1,2.
b 1 Chron.
9.33.
2 Neu,
mewn
sanctcidd-
rwydd,
c Pa. 128. 5.
gwirionedd i Dafydd ; ni thry efe
oddi wrth hynny ; ^ O ffirwyth dy
^gorph y gosodaf ar dy orsedd-faingc.
12 Os ceidw dy feibion fy nghyf-
ammod a'm ^ tystiolaeth, y rhai a
ddysgwyf iddynt ; eu meibion liwy-
thau yn dragywydd a eisteddant ar
dy orsedd-faingc.
13 Canys dewisodd yr Arglwydd
Sion : ac a'^ chwennychodd yn drig-
fa iddo ei hun.
14 ' Dynia fy ngorphwysfa yn dra-
gywydd : yma y trigaf ; canys chwen-
nychais hi.
15 ^ Gan fendithio y bendithiaf ei
lluniaeth : diwallaf ei thlodion â
bara.
16 ^Ei hoffeiriaid hefyd a wisgaf
âg iachawdwriaeth : a'i saint dan
ganu a ganant.
17 '"Yna y paraf i gorn Dafydd
flaguro : darperais ^ lamp i'm Hen-
neiniog.
18 Ei elynion ef a wisgaf â chy-
wilydd : arno yntau y blodeua ei
goron.
PSALM CXXXIII.
Budd cymmundeb y saint.
Canîad y graddati, o'r eiddo Dafydd.
WELE, mor ddaionus ac mor
hyfryd yw ^trigo o frodyr
ynghyd !
2 Y mae fel ^yr ennaint gwerth-
fawr ar y pen, yn disgyn ar hyd
y farf, sef barf Aaron; yr hwn
oedd yn disgyn ar hyd ymyl ei
wisgoedd ef :
3 Fel gwlith ^" Hermon, ac fel y
givlith yn disgyn ar fynyddoedd
Sion : canys ^ yno y gorchymynodd
yr AnGLWYDD y fendith, sef by wyd
yn dragywydd.
PSALM CXXXIV.
Y mae yn annog i fendithio Buw.
Caniad y graddau.
WELE, ^hoU weision yr Ar-
glwydd, bendithiwch yr Ar-
glwydd, ^ y rhai ydych yn sefyll
yn nhŷ yr Arglwydd y nos.
2 Dyrchefwch eich dwylaw ^yn
y cyssegr; a bendithiwch yr Ar-
glwydd.
3 '^ Yr Arglwydd yr hwn a wnaeth
nefoedd a daear, a'th fendithio di
allan o Sion.
PSALM CXXXV.
1 Y mae yn annog i glodfori Buw, am ei dru-
garedd, 6 am ei allu, 8 ac am ei farnedig-
aethau. 15 Ofered yw eilunod. 19 Y mae
yn annog i fendithio Buw,
MOLWCH yr Arglwydd. Mol-
wch enw yr Arglwydd;
^gweision yr Arglwydd, mol-
wch ef
2 Y rhai ydych yn sefyll yn nhỳ
yr Arglwydd, y'nghynteddoedd tŷ
ein Duw ni,
3 "^ Molwch yr Arglwydd ; canys
da yw yr Arglwydd : cenwch i'w
enw ; canys hyfryd yiv.
4 Oblegid '^ yr Arglwydd a dde-
tholodd Jacob iddo ei hun, ac Is-
rael yn briodoriaeth iddo.
5 Canys mi a wn mai ^ mawr yw
yr Arglwydd ; a hod ein Har-
glwydd ni goruwch yr hoU dduwiau.
6 ®Yr Arglwydd a vmaeth yr
hyn oil a fynnai yn y nefoedd, ac
yn y ddaear, yn y mor, ac yn yr
hoU ddyfnderau.
7 ^Y mae yn codi tarth o eithaf-
oedd y ddaear ; ^ mellt a wnaeth efe
ynghyd â'r gwlaw; gan ddwyn y
gwynt allan o'i drysorau.
8 ^Yr hwn a darawodd gyntaf-
anedig yr Aipht, ^yn ddyn ac yn
anifail.
9 'Danfonodd arwyddion a rhyf-
eddodau i'th ganol di, yr Aipht ; ar
Pharaoh, ac ar ei holl weision.
10 ^ Yr hwn a darawodd genhedl-
oedd lawer, ac a laddodd frenhin-
oedd cryfion ;
11 Sehon brenhin yr Amoriaid,
ac Og brenhin Basan, a ^hoU fren-
hiniaethau Canaan :
12 ""Ac a roddodd eu tir hwynt
yn etifeddiaeth, yn etifeddiaeth i
Israel ei bobl.
13 "Dy enw, 0 Arglwydd, a hery
yn dragywydd ; dy goffadwriaeth,
0 Arglwydd, ^o genhedlaeth i
genhedlaeth.
14 "Canys yr Arglwydd a farna
ei bobl, a bydd edifar ganddo o ran
ei weision.
15 p Delwau y cenhedloedd ydynt
arian ac aur, gwaith dwylaw dyn.
16 Genau sydd iddynt, ond ni lef-
arant ; llygaid sydd ganddynt, ond
ni welant.
17 Y mae clustiau iddynt, ond ni
chlywant ; nid oes chwaith anadl
yn eu genau.
18 Fel hwynt y mae y rhai a'u
gwnant, a phob un a ymddiriedo
ynddynt.
19 iTŷ Israel, bendithiwch yr
Arglwydd : bendithiwch yr Ar-
glwydd, tŷ Aaron.
20 Tŷ Lefi, bendithiwch yr Ar-
b Pe. 147. 1.
• Kxod. 19.
Deut. 7. 6,
7. a 10. 15.
d Ps. 05. 3.
a 97. 9.
e Ps. 115.
f .Ter. 10. 13.
a 51. 16.
K .lob 28. 25,
26. a 38. 24,
(to.
Zcch. 10.1.
b Kxod. 12.
12, 29.
Ps. 78. 51.
a 136. 10.
2 Heb. o
ddijn hyd
unifail.
i Exud. 7,
a 8, a 9.
a 10, a 14.
k Num. 21.
24, 25, 26,
?,\. ?,r,.
Ps. 130. 17,
etc.
1 Jos. 12. 7.
m Ps. 78.
55. a 136.
21 22.
n Exod. 3.
I.Ó.
V(. 102. 12.
3 Heb. Î
genhedl-
aeth a
chenhedl-
nelh,
0 Deut. 32.
V Ps. 115. 4,
5, 6, 7, 8.
1 Pb. 115. 9,
&c.
Annog ifoliannu Duw
PSALMAU.
am ei drugareddau.
rPs. 13Ì.3.
a Po. 106. 1.
a 107. 1.
a lis. 1.
b 1 Cliron.
16. 31, 41.
c Deut. 10.
17.
a. I's. 72. 18.
o Gen. 1. 1.
Diar. 3. 19.
Jer. 51. 15.
Í Gen. 1. 3.
Pa. 24. 2.
Jer. 10. 12.
B Gen. 1.11.
h a on. 1.16.
2 Heb.
li/ wodraeth
y dijdd.
k ExofJ. 1%
51. a 13. 17.
I Exod. G. G.
m Exncl. 14.
91 22 ■
Ps. 78. 13.
n Exod. 14.
o Ksod. 15.
P Ps. 135.
10, 11.
GLWYDD : y rhai a ofnwch yr
Akglwydd, benclithiwch yr Ar-
GLWYDD.
21 Bendithier yr Arglwydd 'o
Sion, yr hwn sydd yn trigo yn Je-
rusalem. Molwch yr Arglwydd.
PSALM CXXX VI
Y raae yn annog ifoliannu Brno am ei dru-
gareddau neillduol.
^r^LODFORWCH yr Arglwydd ;
\j canys da yiv : ^ o herwydd ei
drugaredd sydd yn dragywydd.
2 Clodforwch '^Dduw y duwiau:
oblegid ei drugaredd sydd yn di;a'
gywydd.
3 Clodforwch Arglwydd yr ar-
glwyddi : o herwydd ei drugaredd
sydd yn dragywydd.
4 '^Yr liwn yn unig sydd yn
gwneuthur rhyfeddodau : canys ei
drugaredd sydd yn dragywydd.
5 «Yr hwn a wnaeth y nefoedd
mewn doethineb : o herwydd ei
drugaredd sydd yn dragywydd.
6 ^Yr hwn a estynodd y ddaear
oddi ar y dyfroedd : oblegid ei
drugaredd sydd yn dragywydd.
7 ^Yr hwn a w^naeth oleuadau
mawrion : canys ei drugaredd sydd
yn dragy^vydd :
8 ''Yr haul, i ^lywodraethu y
dydd : canys ei drugaredd sydd yn
dragywydd :
9 Y lleuad a'r sêr, i lywodraethu
y nos : canys ei drugaredd sydd yn
dragywydd.
10 ^ Yr hwn a darawodd yr Aipht
yn eu cyntaf-anedig : o herwydd ei
drugaredd sydd yn dragy\\7dd :
11 ^Ac a ddug Israel o'u mysg
hwynt : o herwydd ei drugaredd
sydd yn dragywydd :
12 'A Haw gref, ac a braich es-
tynedig : o herwydd ei drugaredd
sydd yn dragywydd.
13 '^Yr hwn a rannodd y môr
coch yn ddwy ran : o herwydd ei
drugaredd sydd yn dragywydd.
14 Ac a wnaeth i Israel fyned
trwy ei ganol : o herwydd ei dru-
garedd sydd yn dragywydd.
15 °Ac a ysgytiodd Pharaoh a'i
lu yn y môr coch : o herwydd ei
drugaredd sydd yn dragywydd.
16 "Ac a dywysodd ei bobl trwy
yr anialwch : o herwydd ei drugar-
edd sydd yn dragywydd.
17 p Yr hwn a darawodd frenhin-
oedd mawrion : o herwydd ei dru-
garedd sydd yn dragywydd :
18 "^Ac a laddodd frenhinoedd
ardderchog : o herwydd ei drugar-
edd sydd yn dragywydd :
19 "^Sehon brenhin yr Amoriaid:
0 herwydd ei drugaredd sydd yn
dragywydd :
20 ^ Ac Og brenhin Basan : o her-
wydd ei drugaredd sydd yn dragy-
wydd :
21 *Ac a roddodd eu tir hwynt
yn etifeddiaeth : o herwydd ei dru-
garedd sydd jTi dragywydd :
22 Yn etifeddiaeth i Israel ei
was : o herwydd ei drugaredd sydd
yn dragywydd.
23 Yr hwn yn ein hisel radd a'n
cofiodd iii : o herwydd ei drugar-
edd sydd yn dragywydd :
24 Ac a'n hachubodd ni oddi
wrtli ein gelynion : o herwydd ei
drugaredd sydd yn dragywydd.
25 ^Yr hwn sydd yn rhoddi ym-
borth i bob cnawd : canys ei dru-
garedd sydd yn dragywydd.
26 Clodforwch Dduw y nefoedd :
canys ei drugaredd sydd yn dragy-
wydd.
PSALM CXXXVIL
1 Dianwadalwch yr luddeiuon mewn caeiliiwed.
7 Yprophwyd yn melldithio Edom a Babel.
WRTH afonydd -Babilon, yno
yr eisteddasom, ac wylasom,
pan feddyliasom am Sion.
2 Ar yr helyg o'u mewn y crog-
asom ein telynau.
3 Canys yno y gofynodd y rhai
a'n caethiwasent i ni ^ gân ; a'r rhai
a'n ^''hanrheithiasai, lawenydd, gan
ddywedyd ; Cenwch i ni red o gan-
iadau Sion.
4 Pa fodd y canwn gerdd yr Ar-
glwydd mewn gwlad ddieithr ?
5 Os anghofiaf di, Jerusalem, ang-
hofied fy neheulaw ganu.
6 Glyned fy nhafod "wrth daflod
fy ngeuau, oni chofiaf di ; oni chod-
af Jerusalem goruwch °fy llawen-
ydd pennaf
7 Cofia, Arglwydd, ^ blant Edom
yn nydd Jerusalem ; y rhai a ddy-
wedent, Dinoethwch, dinoethwch
hi, hyd ei sylfaen.
8 O ferch Babilon, •= a anrheithir :
gwỳn ei fyd '^''a dalo i ti fel y
gwnaethost i ninnau.
9 Gwỳn ei fyd a gymmero ac ^a
darawo dy rai bach wrth y 'meini.
PSALM CXXXVIIL
1 Dafydd yn moliannu Dmu am wirionedd ei
air : 4 yn prophivydo y hydd i frenhinoedd
y ddaear foliannu Duw: 7 yn dangos ei
ymddiried yn Nmo.
r Num. 21,
21.
s Num. 2L
33.
t Jos. 12. 1,
&:c.
Ps. 135. 12.
a Pa. 101.
27. a 145.
15. a 147. 9.
Cylch
570.
2 Neil
Babilon yr
eistedd-
asom, ac a,
&c.
SHeb.
eiriau can.
i Neu.
gwnaeth-
ant yn
garnedd-
aJi, neu, ÿíi
henli/rrati.
aPs.79. J.
5 Heb.
/v ììilien-
llawcìDjdd.
b Jer. 49. 7.
Galar.4.
22.
E7.ec. 25.
12.
Obad. 10,
&;c.
e Es. 13. 1.
a 47. 1.
Jer. 25. 12.
a 50. 2.
d Jer. 50.
15, 2:1.
Dat. 18. G.
6 Heb. a
dalo i ti
daledif/-
aetli fel y
telaist i
ninnan.
e Es. 13. IC.
7 Heb.
gruig.
Am raglunîaeth Duic,
PSALMAU.
si/dd yn canfod poh peth.
« Ps. 119.
46.
b Ps. 28. 2.
c 2 Bren. 8.
29, 30.
d Ps. 102.
15,22.
e Ps. 113.
5,0.
Es. 67. 15.
fIaso4. 6.
lFetr5.5.
g Ps. 57. 2.
Phil. 1. 6.
h Edrych
Job 10. 8.
I Jer. 12. 3.
b 2 Bren.
19.27.
c Job 42. 3.
Ps. 40. 5.
d Jer. 23.
24,
6 Amos 9. 2,
3,4.
f Diar. 15.
11.
Psalm Dafydd.
CLODFORAF di â'm holl gal-
on : ^ y'ngŵydd y duwiau y can-
af i ti.
2 ^Ymgrymmaf ''tu a'tli deml
sanctaidd, a chlodforaf dy enw, am
dy drugaredd a'tli wirionedd : o-
blegid ti a fawrheaist dy air uwch
law dy enw oil.
3 Y dydd y Uefais, y'm gwran-
dewaist; ac a'm cadarnheaist â
nerth yn fy enaid.
4 ^ Holl frenliinoedd y ddaear a'th
glodforant, 0 Arglwydd, pan glyw-
ant eiriau dy enau.
5 Canant liefyd am fíyrdd yr Ar-
glwydd : canys mawr yw gogon-
iant yr Arglwydd.
6 ^Er hod yr Arglwydd yn uchel,
etto ^efe a edrych ar yr isel : ond y
balch a edwyn efe o hirbell.
7 Pe rhodiwn y'nghanol cyfyngder,
ti a'm bywhêit : estynit dy law yn
erbyn digofaint fy ngelynion, a'tli
ddeheulaw a'm hachubai.
8 §Yr Arglwydd a gyflawna â
mi : dy drugaredd, Arglwydd,
sydd yn dragywydd : '' nac esgeul-
usa waith dy ddwylaw.
PSALM CXXXIX.
1 Dafydd yn moliannu Duiv am ei raglun-
iaeth sydd yn canfod pob peth : 19 yn
ffieiddio yr annuwiol : 23 yn gwedd'io am
bur deb.
I'r Pencerdd, Psalm Dafydd.
AKGLWYDD, «^ chwiliaist, ac ad-
JL\. nabuost fi.
2 ''Ti a adwaenost fy eisteddiad a'm
cyfodiad : dealli fy meddAvl o bell.
3 Amgylchyni fy llwybr a'm gor-
weddfa; a hysbys Avyt yn fy holl
ffyrdd.
4 Canys nid oes air ar fy nhafod,
ond wele, Arglwydd, ti a'i gwydd-
ost oil.
5 Amgylcbynaist fi yn ol ac ym
mlaen, a gosodaist dy law arnaf
6 "Dyma wybodaeth ry ryfedd i
mi : ucliel yw, ni fedraf oddi wrthi.
7 "^I ba le yr âf oddi wrth dy
yspryd ? ac i ba le y ffoaf o'th ŵydd?
8 * Os dringaf i'r nefoedd, yno yr
wyt ti : ^os cyweiriaf fy ngwely yn
uffern, wele di yno.
9 Pe cymmerwn adenydd y wawr,
a phe trigwn yn eithafoedd y môr :
10 Yno hefyd y'm tywysai dy law,
ac y'm daliai dy ddeheulaw.
11 Pe dywedwn, Diau y tywyll-
wch a'm cuddiai; yna y byddai y
nos yn oleuni o'm hamgylch.
12 «M thywylla y tywyllwch rhag-
ot ti ; ond y nos a oleua fel dydd :
^ un Ifiinud yw tywyllwch a goleuni
i ti.
13 Canys ti a feddiennaist fyaren-
nau : toaist fi y'nghroth fy mam.
14 Clodforaf di ; canys ofnadwy a
rhyfedd y'm gwnaed: rhyfedd yw
dy weithredoedd ; a'm henaid a ŵyr
hynny yn ^ dda.
15 ^M chuddiwyd fy ^sylwedd
oddi wrthyt, pan y'm gwnaethpwyd
yn ddirgel, ac y'm cywreiniwyd yn
iselder y ddaear.
16 Dy lygaid a welsant fy anelwig
ddefnydd ; ac yn dy lyfr di yr ys-
grifenwyd ^Inuynt oil, y dydd y
^ Uuni^vyd hwynt, pan nad oedd yr
un o honynt.
17 'Am hynny mor werthfawr yw
dy feddyliau gennyf, O Dduw ! mor
fawr yw eu swm hwynt !
18 Pe cyfrifwn hwynt, amlach
ydynt na'r tywod : pan ddeíFrôwyf,
gyd â thi yr ydwyf yn wastad.
19 Yn ddiau, 0 Dduw, ti a leddi
yr annuwiol : am hynny y gwŷr
gwaedlyd, ^ ciliwch oddi wrthyf :
20 Y rhai a ddywedant ysgelerder
yn dy erbyn ; dy elynion a gymmer-
ant dy enw yn ofer.
21 ' Onid cas gennyf, 0 Arglwydd,
dy gaseion di? onid fiiaidd gennyf
y rhai a gyfodant i'th erbyn ?
22 A chas cyflawn y caseais hwynt :
cyfrifais hwynt i mi yn elynion.
23 "^ Chwilia fi, 0 Dduw, a gwyb-
ydd fy nghalon : prawf fi, a gwyb-
ydd fy meddyliau ;
24 A gwel a oes fíbrdd '^ annuwiol
gennyf, a "thy^vys fi yn y fibrdd
dragywyddol.
PSALM CXL.
1 Dafydd yn gwedd'io am gael ei waredu oddi
wrth Saul a Döeg : 8 yn gwedd'io yn eu her-
hyn hioy : 12 yn ymgysuro, trwy ymddiried
yn Nuw.
I'r Pencerdd, Psalm Dafydd.
G WARED fi, 0 Arglwydd, oddi
wrth y dyn drwg: ^'cadw fi
rhag y gwr - traws :
2 Y rhai sydd yn bwriadu dryg-
ioni yn eu calon : ymgasglant beu-
nydd i ryfel.
3 Golymmasant eu tafodau fel
sarph : ^ gwenwyn asp sydd dan eu
gwefusau. Selah.
4 '^Cadw fi, O Arglwydd, rhag
dwylaw yr annuwiol; *^cadw fi rhag
y ^ gwr traws : y rhai a fvvriadasant
fachellu fy nhraed.
B Job 26. 6.
a 34. 22.
Heb. 4. 13.
2 B.eh. fel ?,
ti/ioylhocii ,
felly y mae
y goleuni.
3 Heb.
odiaeüì.
h Job 10. 8,
9.
Preg. 11. 5.
4 Neil,
nerth, neu,
nghorph,
neu,
esgyrn.
5 fii aelodmt
oil.
6 llunid.
k Ps. 119.
115.
1 2 Cbron.
19.2.
I'f. 119.
158.
m .T(,b 31. G.
Ps. 2G. 2.
7 Heb.
gojid, neu,
dristwch.
n Ps. 5. 8.
a 143. lU.
a ad. 4.
2Heb.<rais.
b Ps. 53. 4.
l{hiii'.3.13.
0 Ps. 71. 4.
d ad. 1.
3 gwŷr.
Giveddi am waredigaetli.
PSALMAU.
Cysur Dafydd mewn trallod.
e Pb. 35. 7.
a 57. 6.
a 119. 110.
a 141. 9.
Jer, 18. 22.
f Deut. 32.
27.
4 Heb. nac
ymddijrch-
afard.
% Pb. 7. 16.
a 94. 23.
Diar. 12.
13. a 18. 7.
k Ps. IL 6.
BHeb.
tafod.
6 Neu, ÿ
gwr traws,
arwg, ar y
ddaear ;
helier ef
i'w ddis-
Iryw.
« Dat. 5. 8.
a 8. 3, 4.
bPB. 134.2.
0 Diar. 9. 8.
a 19. 20.
a 25. 12.
* Ncu, car-
edigrv ijdd
fildd.
3 Neu, oiew
rhagorol
fydd, i/r
hwn lit
ihi/rrfy
miien.
d 2 Chion.
20.12.
Ps. 123. 1,
2.
5 * Y beilchion a guddiasant fagl-
au i mi, ac a estynasant rwyd wrth
dannau ar ymyl y llwybrau : gosod-
asant hoenynnau ar fy medr. Selah.
6 Dywedais wrth yr Arglwydd,
Fy Nuw ydwyt ti : clyw, 0 Ar-
glwydd, lef fy Dgweddiau.
7 Arglwydd Dduw, nerth fy
iachawdwi'iaeth, gorcliuddiaist fy
mhen yn nydd brwydr.
8 Na chaniattâ, Arglwydd, ddy-
muniad yr annuwiol : na Iwydda ei
ddrwg feddwl; ^^rhag eu balchio
hwynt. Selah.
9 Y pennaf o'r rhai a'm ham-
gylchyno, ^ blinder eu gwefusau a'u
gorchuddio.
10 ^ Syrthied marwor arnynt : a
bwrier hwynt yn tan ; ae mewn
ceu-ffosydd, fel na chyfodant.
11 Na sicrhâer dyn ^ siaradus ^ ar
y ddaear : drwg a hela y gwr traws
i'w ddistryw.
12 Gwn y dadleu yr Arglwydd
ddadl y truan, ac y barna efe y
tlodion.
13 Y cyfiawn yn ddiau a glodfor-
ant dy enw di : y rhai uniawn a
drigant ger dy fron di.
PSALM CXLI.
1 Dafydd yn gwedd'io ar fod ei arch ef yn
gymmeradwy, 3 a'i gydwyhod yn bur, 7 a'i
einioes yn dd'iogel oddi wrth faglau.
Psalm Dafydd.
ARGLWYDD, yr wyf yn gwaeddi
- arnat: brysia attaf; clyw fy
llais, pan lefwyf arnat.
2 Cyfeirier *fy ngweddi ger dy fron
fel arogl-darth, a ^dyrchafiad fy
nwylaw/e? yr oŵwm prydnha^vnol.
3 Gosod, Arglwydd, gadwraeth
o flaen fy ngenau : cadw ddrws fy
ngwefusau.
4 Na ostwng fy nghalon at ddim
drwg, i fwriadu gweithredoedd
drygioni gyd â gwŷr a weithred-
ant anwiredd : ac na ad i mi fwytta
o'u danteithion hwynt.
5 '^ Cured y cyfiawn fi ^ yn garedig,
a cherydded fi: ^na thorred eu
holew pennaf hwynt fy mhen :
canys fy ngweddi fydd etto yn eu
drygau hwynt.
6 Pan dafler eu barnwyr i lawr
mewn Ueoedd carregog, clywant fy
ngeiriau ; canys melus ydynt.
7 Y mae ein hesgyrn ar wasgar
ar fin y bedd, megis un yn torri
neu yn hollti coed ar y ddaear.
8 Eithr "^ arnat ti, O Arglwydd
Dduw, y mae fy Uygaid : ynot ti y
gobeithiais ; * na ad fy enaid yn
ddiymgeledd.
9 Cadw fi rhag *y fagl a osodas-
ant i mi, a hoenynnau gweithred-
wyr anwiredd.
10 ^Cyd-gwymped y rhai annuw-
iol yn eu rhwydau eu hun, tra yr
elwyf fi heibio.
PSALM CXLII.
Dafydd yn dangos mai gwedd'io Daw oedd
ei holl gysur ef mewn trallod.
*'Maschil Dafydd; Gweddi ^pan oedd efe
yn yr ogof.
GWAEDDAIS am lief ar yr Ar-
glwydd ; â'm Uef yr ymbiliais
â'r Arglwydd.
2 " Tywalltais fy myfyi'dod o'i
flaen ef ; a mynegais fy nghystudd
ger ei fron ef.
.3 Pan "^ballodd fy yspryd o'm
mewn, tithau a adwaenit fy Uwybr,
* Yn y fibrdd y rhodiwn, y cuddias-
ant i mi fagl.
4 ^^Edrychais ar y tu dehau, a
^ deliais sylw, ac ^nid oedd neb a'm
hadwaenai : ^ pallodd nodded i mi ;
nid oedd neb yn ymofyn am fy enaid.
5 Llefais arnat, 0 Arglwydd ;
a dywedais, '"Ti yw fy ngobaith,
* a'm rhan ^ yn nhir y rhai byw.
6 Ystyr wrth fy ngwaedd ; canys
truan iawn ydwyf : gwared fi oddi
wrth fy erlidwyr ; canys trech yd-
ynt na mi.
7 Dwg fy enaid allan o garchar,
fel y moliannwyf dy enw : ^ y rhai
cyfiawn a'm cylchynant ; canys ti
a fyddi da wrthyf.
PSALM CXLIIL
1 Dafydd yn gwedd'io am ffafr mewn ham;
3 yn cwyno rhag ei ofidiau : 5 yii cadarn-
hâu ei ffydd trwy fyfyrio a gwedd'io : 7 yn
gwedd'io am ras, 9 am ymicared, 10 «m
sancteiddrwydd, 12 am ddinystr ar ei elynion.
Psalm Dafydd.
ARGLWYDD, clyw fy ngweddi,
. a gwrando ar fy neisyfiadau :
''erglyw fi yn dy wirionedd, ac yn
dy gyfiawnder.
2 Ac na ddos i farn â'th was : o
herwydd ni ^ chyfia'svnheir neb byw
yn dy olwg di.
3 Canys y gelyn a erlidiodd fy en-
aid: curoddfy enaid ilawr: gwnaeth
i mi drigo mewn tywyllwch, fel y
rhai a fu feirw er ys talm.
4 Yna '^y pallodd fy yspryd o'm
mewn: acj synnodd fy nghalon ynof.
5 "^Cofiais y dyddiau gynt; myfyr-
iais ar dy holl waith : ac y'ngweith-
redoedd dy ddwylaw y myfyriaf.
* Heb. na
noethafg
enaid.
e Ps. 119.
110.
a 140. 5.
a 142. 3.
fPs. 35. 8.
a Ps. 57,
till.
2 Neu,
Psalm Da-
fl/dd,
yn rlioi
athraw-
iaeth.
bl Sam. 22.
1. a 24. 3.
c Pa. 102,
titL
d Ps. 143. 4.
e Pb. 140. 5.
fPs. 69. 20.
3 Neu,
Edrych.
4 Neu, gwel.
e Ps. 31. 11.
a 8S. 8, 18.
6 Heb. coll-
asai no. id-
ea oddi
wrthyf.
liPs.4G.l.
a 91. 2.
i Ps. le. ,5.
a 73. 26.
a 119. 57.
Galar. 8.
24.
k Ps. 27. 13.
1 Ps. 34. 2.
Ps. 31. 1.
b_E.xod. 31
Job 4. 17.
a 9. 2. a 15.
14. a 25. 4.
Preg. 7. LÜ.
Khuf.3.20.
Gal. 2. 1Ö.
d Vs. 77. 5,
10, 11.
Dafydd yn hendithio
PSALMAU.
ac yn moliannu Duw.
f Vs. 88. 9.
f Ps. 63. 1.
s Fs. 28. 1.
2 Npu,
etitlnim yn
gijlt:lyh,
h Edrych
I'3. 46. 5.
* Ps. 5. 8.
S Neu,
cuddiafi
gyd d thi.
1 Ps. 2.5. 4,
5. a 139. 24.
4Neti,
daionus
yw dy
yspr'yd;
tyioys fi,
&c.
m Es. 26. 10.
nPs. 119.
25, 37, 40,
&c.
o Ps. 116.
16.
2 Heb./ÿ
nghroig.
Ps. 18. 2,
31.
a 2 Sam. 22.
ÒÔ.
b 2 Siim. 22.
2, 3, 40, 48.
c Job 7. 17.
Pb. 8. 4.
Heb. 2. 6.
d Job 4. 10.
a 14. 2.
Pa. 3f>. 5.
a 62. 9.
e Ps. 102.
31.
r Ps. 18. 9.
Es. 64. 1.
g Ps. 104.
32.
h Ps. 18. 13,
14.
I Ps. 18. 16.
3 Heb. dy
ddwylaw.
k ad. U.
Ps. üy. 2,
14.
I Ps. .54. .3.
MuL 2. 11.
> Pa. 33. 2,
6 *Lledais fynwylaw attat: ^fy en-
aid fel tir sychedig sydd yn hir-
aethu am daiiat. Selah.
7 0 Arglwydd, gwrando fi yn
ebrwydd : pallodd fy yspryd : na
chuddia dy wyneb oddi wrthyf;
s^rhag fy mod yn gyffelyb i'r rhai
a ddisgynant i'r pwll,
8 Par i mi glywed dy drugarowg-
rwydd ^ y bore ; o herwydd ynot
ti y gobeithiaf : ' par i mi wybod y
ffordd y rhodiwyf; oblegid ''attat
ti y dyrchafaf fy enaid.
9 Gwared fi oddi wrth fy ngelyn-
ion, 0 Arglwydd: ^gyd â thi yr
ymguddiais.
10 'Dysg i mi wneuthur dy ewyllys
di ; canys ti yw fy Nuw : "* tywysed
dy yspryd daionus fi i ™dir uniondeb.
11 "Bywhâ fi, 0 Arglwydd, er
mwyn dy enw : dwg fy enaid allan
0 ing, er m\vyn dy gyfiawnder.
12 Ac er dy di'ugaredd diny stria
fy ngelynion, a difetha holl gys-
tuddwyr fy enaid : oblegid ° dy was
di ydwyfû.
PSALM CXLIV.
1 Dafydd yn hendithio Duw am ei drugaredd
tu ag atto ef, a ihu ag at bob dyn : 5 yn
gioedd'io ar i Dduiv yn alluog ei waredu ef
oddi wrth ei elynion: 9 yn addaw hendithio
Duw : 11 yn gwedd'io dros ddedwyd,d gyflwr
y deyrnas.
Psalm Dafydd.
BENDIGEDIG fyddo yr Ar-
glwydd 2fy nerth, ^yr hwn
sydd yn dysgu fy nwylaw i ymladd,
a'ui bysedd i ryfela.
2 ''Fy nhrugaredd, a'm hamddifi-
ynfa ; fy nhŵr, a'm gwaredydd : fy
nharian yw e/e, ac ynddo y go-
beithiais ; yr hwn sydd yn daros-
twng fy mhobl danaf.
3 "Arglwydd, beth yw dyn, pan
gydnabyddit ef ? neu fab dyn, pan
wneit gyfrif o hono ?
4 ^ Dyn sydd debyg i wagedd ;
*ei ddyddiau sydd fel cysgod yn
myned heibio.
5 Arglwydd, ^gostwng dy nef-
oedd, a disgyn : « cyffwrdd â'r myn-
yddoedd, a mygant.
6 ^ Saetha fellt, a gwasgar hwynt ;
ergydia dy saethau, a difa h^vynt.
7 ' Anfon ^ dy law oddi uchod ;
''achub a gwared fi o ddyfroedd
mawrion, o law ' plant estron ;
8 Y rhai y llefara eu genau wag-
edd, ac y mae eu deheulaw yn dde-
heulaw fialsder.
9 ■" Canaf i ti, O Dduw, ganiad new-
ydd : ar y nabl a'r degtant y canaf i ti.
10 Efe sydd yn rhoddi ^iach-
awdwriaeth i frenhinoedd ; yr hwn
sydd yn gwaredu Dafydd ei was
oddi wrth y cleddyf niweidiol.
11 "Achub fi, a gwared fi o law
meibion estron, y rhai y llefara eu
genau wagedd, ac y mae eu deheu-
law yn ddeheulaw fialsder :
12 Fel y hyddo ein meibion fel
planwydd yn tyfu yn eu hieuengc-
tid ; a'n merched fel conglfaen
nadd, wrth gyíFelybrwydd palas :
13 Fel y hyddo ein celloedd yn
Uawn, yn trefiiu pob rhy w luniaeth ;
a'n defaid yn dwyn miloedd a
myrddiwn yn ein heolydd :
14 A'n hy chain yn gryfion i ^laf-
urio ; heb na rhuthro i mewn, na
myned allan; na gwaedd yn ein
heolydd.
15 "Gwỳn eu byd y bobl y mae
felly iddynt : gwỳn eu byd y bobl
y mae yr Arglwydd yn Dduw
iddynt.
PSALM CXLV.
1 Dafydd yn moliannu Duw, o herwydd ei enw,
8 ei ddaioni, 11 ei frenhiniaeth, 14 ei rag-
ddarbodaeth, 17 a'i drugaredd yn achub,
^ Psalm Dafydd o foliant.
DYRCHAFAF di, fy Nuw, O
Frenhin ; a bendithiaf dy enw
byth ac yn dragywydd.
2 Beunydd y'th fendithiaf; a'th
enw a folaf byth ac yn dragywydd.
3 ^Mawi* yio yr Arglwydd, a
chanmoladwy iawn; ''a'i fawredd
sydd anchwiliadwy.
4 Cenhedlaeth wrth genhedlaeth
a fawl dy weithredoedd, ac a fyn-
ega dy gadernid.
5 Ardderchowgrwydd gogoniant
dy fawredd, a'th bethau rhyfedd,
a draethaf
6 Traethant hwy gadernid dy
weithredoedd ofnadwy : mynegaf
finnau dy fawredd.
7 Coffadwriaeth amlder dy ddaioni
a draethant; a'th gyfiawnder a
ddatganant
8 ^Graslawn a thrugarog yw yr
Arglwydd; hwyrfrydig i ddig, a
mawr ei drugaredd.
9 Daionus yw yr Arglwydd i
bawb : a'i drugaredd sydd ar ei
holl weithredoedd.
10 Dy holl weithredoedd a'th
glodforant, O Arglwydd; a'th
saint a'th fendithiant.
11 Dywedant am ogoniant dy
frenhiniaeth ; a thraethant dy gad-
ernid :
< ymwared.
nad.7, 8.
5 ddxvyn
llwythau.
0 Ps. 3.% 12.
a 65. 4.
a 146. 5.
a Ps. 100,
titl.
b Ps. 96. 4.
c J Ob .5. 9.
a 9. 10.
d Exod. 34.
6 7.
Num. 14.
18.
Ps. 86. 5,
15. a 103. 8.
Na hyderer ar ddyn.
PSALMAU.
Y psalmydd yn annog
e Ps. 146.
10.
1 Tim. L
17.
2Heb.
i/r oesoedd
i gyd.
t Ps. 146. 8.
g Ps. 104.
27.
b. Ps. 136.
23,
3 digoni
ewyllys
pob peth
byw.
■4 Neu,
thrugarog,
neu, da-
iortiis.
i Deut. 4. 7.
a Heb.
Haleluialu
a Ps. 103. 1.
b Ps. 104.
33.
c Ps. 118.
8,9.
Es. 2. 22.
d Ps. 104.
29.
Preg. 12. 7.
Es. 2. 22.
e Edrych
1 Cor. 2. 6.
f Jer. 17. 7.
I» Ps. 103. G.
Í Ps. C8. 6.
a 107. 10,
14.
k Matt. 9.
30.
loan 9.
7—32.
1 Ps. 145.
14.al47.fi,
XiUc 13. 13.
12 I beri i feibion dynion adnab-
od ei gadernid ef, a gogoniant ar-
dderchowgrwydd ei frenhiniaeth.
13 ® Dy frenhiniaeth di sydd fren-
hiniaeth ^dragy^vyddol: a'th lywodr-
aeth a hery yn oes oesoedd.
14 Yr Akglwydd sydd yn cynnal
y rhai oil a syrthiant, ac ^sydd yn
codi pawb a ddarostyngwyd.
15 sLlygaid pob peth a ddisgwyl-
iant wrthyt ; ac ''yr ydwyt yn rhoddi
eu bwyd iddynt yn ei bryd ;
16 Gan agoryd dy law, a " diwallu
pob peth byw ath ewyUys da.
17 Cyfiawn yw yr Arglwydd yn
ei holi íFyrdd, a ^sanctaidd yn ei
hoU weithredoedd.
18 'Agos yw yr Arglwydd at y
rhai oil a alwant arno, at y rhai oil
a alwant arno mewn gwirionedd.
19 Efe a wna ewyllys y rhai a'i
ho&iant : gwrendy hefyd eu llefain,
ac a'u hachub hwynt.
20 Yr Arglwydd sydd yn cadw
pawb a'i carant ef ; ond yr holl rai
animwiol a ddifetha efe.
21 Traetha fy ngenau foliant yr
Arglwydd : a bendithied pob cnawd
ei enw sanctaidd ef byth ac yn dra-
gywydd.
PSALM CXLVI.
1 Y Psalmydd yn addunedu moliant gwastadol
i Dduw : 3 yn annog na hyderer ar ddyn.
5 Duw yn unig, o herwydd ei alia, a'i gyf-
iawnder, a'i drugaredd, a'i frenhiniaeth,
sydd iviw hyderu arno.
2]% /rOLWCH yr Arglwydd. ^Fy
JLVJL enaid, mola di yr Arglwydd.
2 ''Molaf yr Arglwydd yn fy
myw : canaf i'm Duw tra fyddAvyf
3 '^Na hyderwch ar dywysogion,
nac ar fab dyn, yr hwn nid oes
iachawdwriaeth ynddo.
4 ^Ei anadl a â allan, efe a ddy-
chwel i'w ddaear : y dydd hwnnw
^ y derfydd am ei holl amcanion ef
5 ^Gwỳn ei fyd yr hwn y mae Duw
Jacob yn gymmorth iddo, sydd al
obaith yn yr Arglwydd ei Dduw :
6 sYr hwn a ^vnaeth nefoedd a
daear, y mor, a'r hyn oil y sydd
ynddynt : yr hwn sydd yn cadw
gwirionedd yn dragywydd :
7 ^Yr hwn sydd yn gwneuthur
barn i'r rhai gorthrymmedig, yn
rhoddi bara i'r newynog. 'Yr Ar-
glwydd sydd yn gollwng y carch-
arorion yn rhydd.
8 ''Yr Arglwydd sydd yn agoiyd
llygaid y deillion : ' yr Arglwydd
sydd yn codi y rhai a ddarostyng-
wyd : yr Arglwydd sydd yn hoffi
y rhai cyfiawn.
9 "Yr Arglwydd sydd yn cadw
y dieithriaid : efe a gynnal yr am-
ddifad a'r weddw; ac a ddadym-
chwel fibrdd y rhai annuwiol.
10 ° Yr Arglwydd a deyrnasa byth,
sef dy Dduw di, Sion, dros gen-
hedlaeth a chenhedlaeth. Molwch
yr Arglwydd.
PSALM CXLVIL
1 T prophwyd yn annog i foliamiu Duw, am ei
ofal dros ei eglwys; 5 am ei alia, 6 a'i dru-
garedd, 7 a'i ragluniaelh, 12 a'i fendithion
ar y deyrnas; 15 a'i allu ar y rhew a'r eira,
a phob tywydd arall; 19 a'i ddeddfau yn
yr eglwys.
MOLWCH yr Arglwydd : can-
ys "" da yw canu i'n Duw ni ;
o herwydd hyfryd yiv, 'ie, ''gwedd-
us yw mawl.
2 Yr Arglwydd sydd yn adeiladu
Jerusalem : ^ efe a gasgl wasgared-
igion Israel.
3 "^Efe sydd yn iachâu y rhai
briwedig o galon, ac yn rh^vymo
eu doluriau.
4 *Y mae efe yn rhifo rhifedi
y sêr : geilw hwynt oil wrth eu
henwau.
5 Äíawr yw ein Harglwydd, a
mawr ei nerth: aneirif yw ei ddeall.
6 ^Yr Arglwydd sydd yn dyrch-
afu y rhai llariaidd, gan ostwng y
rhai annuwiol hyd lawr.
7 Cyd-genwch i'r Arglwydd
mewn diolchgarwch : cenwch i'n
Duw a'r delyn ;
8 s Yr hwn sydd yn toi y nefoedd
â chymmylau, yn parottoi gwlaw
i'r ddaear, gan beri i'r gweUt dyfu
ar y mynyddoedd.
9 ''Efe sydd yn rhoddi i'r anifail
ei borthiant, ac 4 gywion y gigfran,
pan lefant.
10 ''Md oes hyfiydwch ganddo
yn nerth march : ac nid ymhoffa
efe yn esgeiriau gwr.
11 Yr Arglwydd sydd hoff
ganddo y rhai a'i hofnant ef ; se/
y rhai a ddisgwyliant wrth ei dru-
garedd ef
12 Jerusalem, mola di yr Ar-
glwydd : Sion, molianna dy Dduw.
13 0 herAvydd efe a gadarnhaodd
farrau dy byrth : efe a fendithiodd
dy blant o'th fewn.
14 Yr hwn sydd yn gwneuthm*
dy fro yn ^ heddychol, ac ' a'th ddi-
walla di â "* brasder gwenith.
15 " Yr hwn sydd yn anfou ei or-
m Deut. 10.
18.
Ps. 68. 5.
a Exod. 15.
IS.
Ps. 10. Id.
a 145. 13.
a Ps. 92. 1.
a 135. 3.
b Pb. 33. L
= Deut. 30.
3.
d Ps. 51. 17.
Es. 57. 15.
a 61. 1.
e Edrych
Gen. 15. ."i.
Es. 40. 20.
rPs. 346. 9.
' Ps. lOi.
13, 14.
h Job 38. 41.
P8.104.27,
28.
a 136. 2.5.
a 145. 15.
i .Job 38. 41.
Matt. 6. 26.
k Ps. 33. IC,
17, 18.
Hos. 1. 7.
2Heb.
heddwch,
1 Ps. 132.
15.
m Deut. 32.
14.
Ps. 81. 16.
n Pt-. 107.
20.
pawh a pliób petJi
PSALMAU.
i foliannu Duiu.
o ad. 15.
Edrych
Job'37. 10.
P Ps. 70. 1.
a 78. 5.
a ins. 7.
q Mai. 4. 4.
r Edrvch
Rhuf. Ü.
1,2.
2Heb.
Saleluiah.
a Ps. 103.
20, 21.
i> 1 Bren. S.
27.
c Gen. 1. 7.
d Gen. 1. 1,
6.
Fs. 33. 6, 9.
e Ps. 89. S7.
a 119. 90,
91.
Jen 31.35,
36. a 33. 25.
fPs. 8. 1.
Es. 12. 4.
chymyii ar y ddaear : cii air a red
yn dra biiaii.
16 Yr liwn sydd yn rlioddi eira
fel gwlan; ac a daeua rew fel
lludw.
17 Yr liwn sydd yn bwrw ei iâ
fel tammeidiaii : pwy a erys gan
ei oerni ef ?
18 "Efe a enfyn ei air, ac a'u tawdd
hwynt : a'i wynt y chAvytli efe, ar
dyfroedd a lifant.
19 P Y mae efe yn mynegi ei eir-
iau i Jacob, "lei ddeddfau a'i farn-
edigaethau i Israel.
20 '■Ni wnaetli efe felly âg un gen-
edl ; ac nid adnabuant ei farnedig-
aethau ef. Molwch yr Arglwydd.
PSALM CXLVIII.
1 Y Psalmydd yn annog y creadiiriaid nefol,
7 a daearol, 11 a rhesymmol, i foliannu
Duw.
2"]\/rOLWCH yr Arglwydd. Mol-
iVJL well yr Argl\vydd o'r nef-
oedd : molwch ef yn yr uchelderau.
2 ^Molwch ef, ei holl angelion:
molwch ef, ei holl luoedd.
3 Molwch ef, haul a lleuad : mol-
wch ef, yr holl ser goleuni.
4 Molwch ef, ^ nef y nefoedd ; " a'r
dyfroedd y rhai ydycli oddi ar y
nefoedd.
5 Molant enw yr Arglwydd: o
herwydd "^efe a orchymynodd, a
hwy a grëwyd.
6"** A gwnaeth iddynt barhâu byth
yn dragywydd : gosododd ddeddf,
ac nis troseddir hi.
7 Molwch yr Arglwydd o'r ddaear,
y dreigiau, a'r holl ddyftiderau :
8 Tan, a chenllysg ; eira, a tharth ;
gwynt ystormus, yn gwneuthiir ei
air ef :
9 Y mynyddoedd, a'r bryniau oil ;
y coed íFrìA^thlawn, a'r holl gedr-
wydd :
10 Y bwystfilod, a phob anifail;
yr ymlusgiaid, ac adar asgeliog :
11 Brenhinoedd y ddaear, a'r holl
bobloedd ; tywysogion, a holl farn-
wyr y byd :
12 Gwŷr ieuaingc, a g^vyryfon hef-
yd; henafgwyr, a llangciau :
13 Molant enw yr Arglwydd : o
herwydd ^ei enw ef yn unig sydd
ddyrchafadwy ; ei ardderchowg-
rwydd ef sydd uwch law daear a
nefoedd.
14 s Ac efe sydd yn dyrchafu corn
ei bobl, ^ moliant ei holl saint ; sef
meibion Israel, pobl agos atto.
Molwch yr Arglwydd.
PSALM CXLIX.
1 Y jjrophwyd yn annog i foliannu Duw, am
ei gariad tu ag at yr eglwys, 5 ac am y
gallu a roddes efe i'w eglivys.
2"]^/rOLWCH yr Arglwydd.
-Aj-^Cenwch i'r Arglwydd gan-
iad newydd, a'i foliant ef y'nghyn-
nuUeidfa y saint.
2 Llawenhâed Israel yn ^yi' hwn
a'i gwnaeth : gorfoledded meibion
Sion yn eu Brenhin.
3 *= Molant ei enw ef ar y ^ dawns :
canant iddo ar dympan a thelyn.
4 0 herwydd ^hoífodd yr Ar-
glwydd ei bobl: ^efe a brydfertha
y rhai llednais â iachawdwriaeth.
5 Gorfoledded y saint mewn go-
goniant : a ^chanant ar eu gwelŷau.
6 Bydded ardderchog foliant
Duw yn eu ^genau, a schleddyf
dau-finiog yn eu dwylaw ;
7 I wneuthur dial ar y cenhedl-
oedd, a chosp ar y bobloedd ;
8 I rwymo eu brenhinoedd â chad-
wynau, a'u pendefigion â gefynnau
heiyrn ;
9^1 wneuthur arnynt y farn ys-
grifenedig : ' yr ardderchowgrwydd
hwn sydd i'w holl saint ef Molwch
yr Arglwydd.
PSALM CL.
1 Y mae yn annog i foliannu Duw, 3 a iJlioh
math ar offer cerdd.
2 11 /TOLWCH yr Arglwydd, Mol-
i.VJL wch Dduw yn ei ^ sancteidd-
rwydd : molwch ef yn fiFarfafen ei
nerth.
2 ^ Molwch ef am ei gadernid :
molwch ef yn ol amlder ei fawredd.
3 Molwch ef a llais udgorn : ^ mol-
wch ef â nabl ac â thelyn.
4 Molwch ef â thympan ac â
^ dawns : molwch ef â thannau ac
ag organ.
5 Molwch ef a symbalau soniarus :
molwch ef â symbalau Eafar.
6 Pob perchen anadl, molianned
yr Arglwydd. Mohvch yr Ar-
glwydd.
e Ps. 75. 10.
h Ps. 149. 9.
2 Heb.
Tlaleluiah.
ft Ps 33 3.
b Edrvfh
,Tob 35. 10.
Ps. 100. 3.
Es. 54. 5.
c Ps. 81. 2.
3 Neu,
l'3jdl.
6 Ps. 132.
16.
iJob35. 10.
4 Heb. ceif.
B Heb. 4.12.
Dat. 1. 16.
h Dev.t. 7.
1,2.
iPs. 148.
14.
2 Heb.
Haleltiiah.
3 gyssegr.
a Ps. 143.
5,6.
b Ps, SI. 2.
a 140. 3.
phibf.'U.
Cyn
CRIST
Cylch
1000.
a 1 Bren. 4.
32.
pen. 10. 1.
a 25.- 1.
2Neu,
pîeìUÿn.
b Job 23. 28.
Ps. 111. 10.
pen. 9. 10.
Preg.12.13.
3 Neu, rJian
bennaf.
c pen. 4. 1.
a 6. 20.
d pen. 3. 22.
4 ychwari'
egiati.
e Jer. 5. 26.
LLYFR Y DIARHEBION.
fpen. 4. 14.
S Es. 59. 7.
Khuf.3.15.
PENNOD I.
1 Ärfer y diarhebion. 7 Cynghor i ofni Buw,
ac i gredu ei air; 10 i ochel hud pechad-
uriaid. 20 Doethineb yn cwyno fod, yn ei
dtysiym hi, 24 ac yn hygwth y rhai a'i
d/iy sty rent.
^ "PlIARHEBION Solomon mab
jlJ Dafydd, brenliin Israel ;
2 I wybod doethineb ac addysg,
i ddeall geiriau syn^vyr ;
3 I gymmeryd athrawiaeth deall,
cyfiawnder, a barn, ac uniondeb ;
4 I roi callineb i'r anghall, ac i'r
2 bacbgen wybodaeth a synwyr.
5 Y doetb a wrendy, ac a ch^^an-
ega addysg; a'r deallgar a ddaw i
gyngborion pwyllog :
6 I ddeall diareb, a'i debongi;
geiriau y doetbion, a'u damhegion.
7 11 ^Ofti yr Arglwydd yw
^ dechreuad gwybodaeth : ond ffyl-
iaid a ddiystyrant ddoethineb ac
addysg.
8 '^Fy mab, gwrando addysg dy
dad, ac nac ymadaw â chyfraitîi dy
fam:
9 Canys ^ ^ cynnydd gras a fjjdd-
ant hwy i'th ben, a chadwyni am
dy wddf di.
10 \ Fy mab, os pechaduriaid
a'tli ddenant, na chyttuna.
11 Os dywedant. Tyred gyd â ni,
®cynllwynwn am waed, ymguddiwn
yn erbyn y gwirion yn ddiachos :
12 Llyngcwn hwy yn iyw, fel y
bedd ; ac yn gyfan, fel rhai yn dis-
gyn i'r pydew :
13 Nyni a gawn bob cyfoeth
gwerthfawr, nyni a lanwn ein tai
âg yspail :
14 Bwrw dy goelbren yn ein mysg;
bydded un pwrs i ni i gyd :
15 Fy mab, ^na rodia yn y íFordd
gyd â hwynt; attal dy droed rhag
eu llwybr hAvy.
16 s Canys eu traed a redant i
ddrygioni,"ac a brysurant i dywallt
gwaed.
17 Diau gwaith ofer yw taeuu
rhwyd y'ngolwg pob perchen aden.
18 Ac y maent hwy yn cynlhvyn
am eu gwaed eu hun : am eu hein-
ioes eu hun y maent yn Uechu,
19 Felly y mae Uwybrau y rhai oil
sydd chwannog i elw; ?/r hicn a
ddwg einioes ei berchennogion.
20 1Í ^''Doethineb sydd yn gweiddi
oddi allan ; y mae hi yn adrodd ei
lleferydd yn yr heolydd :
21 Y mae hi yn llefain ym mhrif-
leoedd y dyrfa, yn nrysau y pyrth ;
yn y ddinas y mae hi yn traethu ei
hymadroddion, gaoi ddywedyd,
22 Pa hyd, chwi ynfydion, y cer-
wch ynfydrwydd? a chwi watwar-
wyr, y bydd hoff gennych watwar ?
ac y casâ ffyliaid wybodaeth ?
23 Dychwelwch wrth fy ngher-
ydd : wele, mi a dywalltaf fy ys-
pryd i chwi, fy ngeiriau a hysbysaf
i chwi.
24 ^ 'Yn gymmaint ag i mi eicli
gwahodd, ac i chwithau wrthod ;
i mi estyn fy Haw, a neb heb ys-
tyried ;
25 Ond ^dîystyrasocìi fy hoU gyng-
hor i, ac ni fynnech ddim o'm cer-
ydd:
26 ^Minnau hefyd a chwarddaf
yn eich dialedd chwi ; mi a wawd-
iaf pan syrthio anioch yr hyn yr
ydych yn ei ofni ;
27 ™Pan ddêl arnoch yr hyn yr
ydych yn ei oftii megis distryw, ac
y del eich dialedd arnoch megis
corwynt; a dyfod arnoch wasgfa a
chaledi :
28 °Yna y galwant arnaf, ond ni
wrandawaf; yn fore y'm ceisiant,
ond ni'm cant :
29 Canys cas fu ganddynt wybod-
aeth, ac "ofn yr Arglwydd ni
ddewisasant :
30 PNi chymmerent ddim o'm cyng-
hor i ; dirmygasant fy boll gerydd.
31 Am hynny ^ hwy a gânt fwytta
ffi-wyth eu ifordd eu hunain, a'u
llenwi a'u cynghorion eu hunain.
32 Canys esniwythdra y rhai ang-
hall a'u lladd ; a Uwyddiant y rhai
ffol a'u difetha.
33 Er hynny ^ y sawl a wrandawo
arnaf fi, a gaiff aros yn ddiogel, ac
^a gaiff lonyddwch oddi wrth ofn
drwg.
PENNOD II.
1 Doethineb yn addaw diiwioldeb i'w fhla ,
10 a diogehvch rhag cyfeillach ddrwg, 20 a
chijfarwyddyd mewn ffyrdd da,
FY mab, os derbyni di fy ngeir-
iau, ac OS '^ cuddi fy ngorchy-
mynion gyd â thi ;
Cvn
CRIST
Cylch
1000.
SHtb.
Doelh-
inebau,sef,
yodidoij
ddoeüiineb.
h pen. 8. 1.
a 9. 3.
i Es. 65. 12.
a 66. 4.
Jer. 7. 13.
t Ps. 107.
11.
ad. 30.
Luc 7. 30.
1 pen. 10.
24.
1 Job 27. 9.
a 35. V/.
Es. 1. 15.
Jer. U. 11.
a 14. 12.
Ezec. 8. IS.
Mic. 3. 4.
Zech.7. 13.
lago 4. 3.
0 Ps. 119.
173.
P ad. 25.
1 Job 4. 8.
]en. 14. 14.
a 22. 8.
Jer. 6. 19.
: Ps. 25. 12,
13.
3 Ps. 112. 7.
a pen. 4. 21.
a 7.1.
Cynghor i ofni Duio.
DIARHEBION, III.
Annog i ufudd-dod.
Cyn
CRIST
Cylch
1000.
aHeb.
rhoddi.
■b Matt. 13.
44.
0 1 Bren. 3.
9, 12.
lago 1. 5.
a Ps. 84. 11.
pen. 30. 5.
■e Ps. 125. 5.
f pen. 6. 20.
E pen. 5. 3.
a 6. 24.
a 7. 5.
ii Edrych
Mai. 2. 14,
15.
1 pen. 7. 27.
k Pfl. 37.
Í .Tob 18. 17.
Ps. 104. 35.
2 Fel y parech i'ih glust wi-andaw
ar ddoethineb, ac y gog^vyddech dy
galon at ddeall;
3 lë, OS gwaeddi ar ol gwybod-
aeth, OS ^ cyfodi dy lef am ddeall ;
4 ^' Os ceisi hi fel arian, os chwili
am dani fel am drysomu cuddiedig ;
5 Yna y cei ddeall ofti yr Ar-
GLWYDD, ac y cei wybodaeth o
Dduw.
6 '^Canys yr Arglwydd sydd yn
rhoi doetliineb: allan o'i enau ef
y mae gwybodaetb a deall yn dy-
fod.
7 Y mae ganddo y'nghadw i'r rhai
uniawn wir ddoethineb: ^tarian yw
efe i'r sawl a rodiant yn uniawn.
8 Y mae efe yn cadw Uw^^brau
barn, ac yn cadw íFordd ei saint.
9 Yna y cei di ddeall cyfiawnder,
a barn, ac uniondeb, a phob Uwybr
daionus.
10 "ii Pan ddelo doethineb i mewn
i'th galon, a phan fyddo hyfryd gan
dy enaid wybodaeth;
11 Yna cynghor a'th gynnal, a
synwyr a'th geidw :
12 I'th achub di oddi wrth y ffordd
ddrwg, ac oddi wrth y dyn a lefaro
drawsedd ;
13 Y rhai a ymadawant â Uwybrau
uniondeb, i rodio mewn fíyrdd ty-
^vyllwch ;
14 Y rhai a ymlawenychant i
wneuthur drwg, ac a ymddigrifant
yn anwiredd y drygionus ;
15 ^Y rhai sydd a'u fíyrdd yn geim-
ion, ac yn gildyn yn eu Uwybrau :
16 I'th wared oddi wrth ^y fenyw
estronaidd, ^oddi wrth y ddieithr
wenhieithus ei geiriau ;
17 ^ Yr hon a ymedy â Uywodraeth-
wr ei hieuengctid, ac a oUwng dros
gof gyfammod ei Duw.
18 Canys 'y mae ei thy yn gŵyro
at angau, a'i Uwybrau at y meirw.
19 Pwy bynnag a elo i mewn atti
hi, ni ddychwelant, ac nid ymafael-
ant yn Uwybrau y bywyd.
20 Fel y rhodiech di ar hyd ffordd
gwŷr da, a chadw Uwybrau y cyf-
iaAvn.
21 ^ Canys y gwŷr cyfiawn a bres-
wyliant y ddaear, a'r rhai perffaith
a gânt aros ynddi.
22 'Ond yr annuwiolion a dorrir
oddi ar y ddaear, a'r troseddwyr a
ddiwreiddir allan o honi.
PENNOD III.
1 Y mae yn annog i ufudd-dod, 5 a ffydd, 7 a
marwhad, 9 a dioyf older, 11 ac amynedd.
13 Dcdwydd elw doethineb. 19 Gnllu 21 a
chymmwynaeaii doethineh. 27 Cynghor i
fad yn gariadus, 30 yn heddychol, 31 ac yn
foddlongar. 33 Cyflwr melldigedig yr enwir.
FY mab, na oUwng iy nghyfraith
dros gof; ond *cadwed dy gaion
fy ngorchymynion :
2 Canys hir ddyddiau, a blynydd-
oedd by^vyd, a ** heddwch, a chwan-
egant hwy i ti.
3 Na ad i drugaredd a gwirion-
edd ymadael â thi : " cylymma hwy
am dy wddf, ^ysgrifena hwy ar lech
dy galon.
4 ^ Felly y cei di ras a ^deaU da
ger bron Duw a dynion.
5 IT Gobeithia yn yr Arglwydd
a'th hoU galon ; ac nac ymddiried
i'th ddeaU dy hun.
6 ^Yn dy hoU fíyrdd cydnebydd
ef, ac efe a hyfforddia dy Iwybrau.
7 1Í ^ Na fydd ddoeth yn dy olwg
dy hun : ^ ofna yr Arglwydd, a
thyn ymaith oddi wrth ddrygioni.
8 Hynny a fydd ^ iechyd i'th fogail,
a * ^ mêr i'th esgyrn.
9 1Í ^Anrhydedda yi' Arglwydd
a'th gyfoeth, ac a'r peth pennaf o'th
hoU ffrwyth :
10 ^ Felly y Uenwir dy ysguboriau
â digonoldeb, a'th win-wryfoedd a
dorrant gan win newydd.
11 IT "Fy mab, na ddirmyga ger-
ydd yr Arglwydd ; ac na flina ar
ei gospedigaeth ef ;
12 Canys y neb a fyddo Duw yn
ei garu, efe a'i cerydda, " megis tad
ei fab anwyl ganddo.
13 1Í "Gwỳn ei fyd y dyn a gaffo
ddoethineb, a'r dyn a ddygo ddeall
allan.
14 P Canys gwell yw ei marsiandi-
aeth hi na marsiandiaeth o arian,
a'i chynnyrch hi sydd well nag aur
coeth.
15 Gwerthfawroccach yw hi na
gemmau : a'r hoU bethau dymunol
nid ydynt gyffelyb iddi.
16 iHir hoedl sydd yn ei Haw dde-
hau hi ; ac yn ei Haw aswy y mae
cyfoeth a gogoniant.
17 Ei fíyrdd hi sydd fifyrdd hyf-
rydwch, a'i hoU Iwybrau hi ydynt
heddwch.
18 "^Pren bywyd yw hi i'r neb
a ymaflo ynddi: a gwỳn ei fyd a
ddalio ei afael ynddi hi.
19 'Yr Arglwydd trwy ddoeth-
ineb a seiliodd y ddaear; trwy
ddeall y ^sicrhaodd efe y nefoedd.
20 *Trwy ei Avybodaeth ef yr hoUt-
Ü3
Cyn
CRI8T
Cylcli
1000.
» Deut. 8. 1.
a 30. 16, 20.
b Ps. 119.
165,
0 Exod. 13.
9.
Dent. 6. 8.
pen. C. 21.
a 7. 3.
d Jer. 17.1.
e Ps. 111. 10.
Edrych
1 Sam. 2.
26.
Luc 2. 52.
Act. 2. 47.
Rhuf. 14.
18.
'^llwydd-
iarit.
aCbron.
28.9.
E Rhuf. 12.
16.
h Job 1. 1.
I)en. 10. 0.
3Heb.
meddijg-
iniaeth.
4Heh.
lleilhdra.
i Job 21. 24.
k ExGfl. 2:;
19. a 34. L't;.
Deut. 26. 2,
&c.
Mai. 3. 10, I
&c. I
Luc 18. 12. Í
1 Deut 28.
8.
2> Job 5. 17,
Hebl2. r>.
Dat. 3. la
0 pen. 8. 34.
P Job 28. IS,
&c.
Ps. 19. 10.
pen. 8. 31,
19. a 16. \i,.
ipcn.e.ia
r Edrych
Gen. 2. 9.
a 3. 22.
» Pb. 136. r,.
pen. 8. 27.
Jer. 10.12.:]
a 51. 15.
8 Neil,
darpanxld.
t Gen. La.
Annog i ufudd-dod,
DIARHEBION, IV.
ac i geisio doethineb.
Cyn
CEIST
Cylch
1000.
■ pen. 1. 9.
» Ps. 37. 24.
«91.11,12.
yps. 3. 5.
a4.&
IPs. 91. 5.
a 112. 7.
6 Heb. ei
berchen-
nogion.
aLef.19.13.
Deut. 24.
15.
b Ps. 37. 1.
a 73. 3.
pen. 24. 1.
7 Heb. iruis.
cPs.25. 14.
dLef. 26.
14, &c.
Mai. 2. 2
e Ingo 4. 6.
1 Petr 5. 5.
8 Heb. a
ddijrchafa.
apen. 1. 8.
b 1 Chron.
•-:0. 1.
2Neu,
?/T)i mysg
vieibion.
c 1 Chron.
2S.9.
odd y dyfnderau, ac y defnyna yr
wybrennau wlith.
21 1Í Fy mab, na oUwng hwynt
allan o'th olwg : cadw ddoethineb
a phwyll.
22 Yna y byddant yn fywyd i'th
enaid, ac " yn ras i'th wddf.
23 ""Yna y cei rodio dy ffordd yn
ddiofal, a'th droed ni thramgwydda.
24 y Pan orweddych, nid ofni ; ti a
orweddi, a'th gwsg fydd melus.
25 ^Nac ofna rhag braw disym-
mwth, na rhag dinystr yr annuwiol
pan ddelo.
26 Canys yr Arglwydd a fydd
dy hyder di, ac a geidw dy droed
rhag ei ddal.
27 1Í Na attal ddaioni oddi wrth
*^y rhai y perthyn iddynt, pan fyddo
ar dy law ei wneuthur.
28 ^Na ddywed wrth dy gymmyd-
og, Cerdda ymaith, a thyred amser
arall, ac y fory mi a roddaf; a
chennyt beth yn aivr.
29 Na feddwl ddrwg yn erbyn dy
gymmydog, ac yntau yn trigo yn
ddiofal yn dy ymyl.
30 1Í Nac ymryson â neb heb
achos, OS efe ni wnaeth ddrwg i ti.
31 IT ^Na chenfigenna yn'ih. wr
"^traws, ac na ddewis yr un o'i
fifyrdd ef.
32 Canys ffiaidd gan yr Arglwydd
y cyndyn : *= ond gyd â'r rhai uniawn
y mae ei gyfrinach ef.
33 IT "^Melldith yr Arglwydd sydd
yn nhỳ yr annuwiol : ond efe a fen-
dithia drigfa y cyfiawn.
34 1Í * Diau efe a watwar y gwat-
warus : ond ei ras a rydd efe i'r
gostyngedig.
35 Y doethion a etifeddant an-
rhydedd, a gwarth ^fydd dyrchaf-
iad fíyliaid.
PENNOD IV.
1 Solomon, er mwyn dysgu ufvdd-dod i eraill,
3 yn dangos pa athrawiaeth a gafodd efe
gan ei r'ieni, 5 î geisio doethineb, 14 ac i
ochel Ihoybrau yr annuwiol. 20 Y mae yn
annog iffydd, 23 ac i sancteiddrwydd.
»pi WRANDEWCH, blant, addysg
VT tad, ac erglywch i ddysgu
deall.
2 Canys yr ydwyf fi yn rhoddi i
chwi addysg dda : na wrthodwch fy
nghyfraith.
3 Canys yr oeddwn yn fab i'm tad,
yn ^'dyner ac yn anwyl ^y'ngolwg
fy mam.
4 *" Efe a'm dysgai, ac a ddy wedai
wrthyf, Dalied dy galon fy ngeiriau :
614
■^cadw iy ngorchymynion, a bydd
fyw.
5 Cais ddoethineb, cais ddeall : na
ad dros gôf, ac na ŵyi-a oddi wi'th
eiriau fy ngenau.
6 Nac ymâd â hi, a hi a'th geidw :
car hi, a hi a'th wared di.
7 Pennaf peth ytv doethineb : cais
ddoethineb ; ac a'th holl gyfoeth
cais ddeall.
8 ^Dyrchafa di hi, a hithau a'th
ddyrchafa di : hi a'th ddwg di i
anrhydedd, cs cofleidi hi.
9 ^Hi a rydd ychwaneg o ras i'th
ben di : le, hi ^ a rydd i ti goron
gogoniant.
10 Gwrando, fy mab, a derbyn fy
ngeiriau; a blynyddoedd dy fywyd
a amlhêir.
11 Yr ydwyf yn dy ddysgu yn
ffordd doethineb ; ac yn dy dywys
yn llwybrau uniondeb.
12 Pan rodiech, dy gerddediad ni
bydd cyfyng ; a ^ phan redech, ni
thramgwyddi,
13 Ymafael mewn addysg, ac na
oUwng hi : cadw hi; canys dy fy^vyd
di yiv hi.
14 1Í ^ Na ddos i Iwybr yr annuw-
iohon, ac na rodia ar hyd ffordd y
drygionus.
15 Gochel hi, na ddos ar hyd-ddi ;
cilia oddi wrthi hi, a dos heibio.
16 Canys 'ni chysgantnes gwneuth-
ur drwg; a'u cwsg a goUant, nes
iddynt gwympo I'hyw ddyn.
17 Canys y maent yn bwytta bara
annuwioldeb, ac yn yfed gwin trais.
18 Ond Uwybr y cyfiawn ^sydd fel
y goleuni, yr hwn a lewyrcha fwy-
fwy hyd ganol dydd.
19 ^ Eithr ffordd y drygionus sydd
fel y tywyllwch : ni wyddant wrth
ba beth y tramgwyddant.
20 IF Fy mab, gwrando ar fy ngeir-
iau : gogwydda dy glust at fy ym-
adroddion.
21 ™Na ad iddynt fyned ymaitii
o'th olwg : ^ cadw hwynt y'nghanol
dy galon.
22 Canys bywyd ydynt i'r neb a'u
caffont, ac ''^iechyd i'w holl gnawd.
23 IT Cadw dy galon yn dra di-
esgeulus ; canys allan o hoiii y mae
bywyd yn dyfod.
24 Bwrw oddi wrthyt ^enau taeog-
aidd, a gwefusau trofaus ym mhell
oddi wrthyt.
25 Edryched dy lygaid yn uniawn ;
ac edryched dy amrantau yn im-
iawn o'th flaen.
Cyn
CEIST
Cylch
1000.
d pen. 7. 2.
e 1 Sam. 2.
30.
fpen. 1. 9.
3 Neu, o'ÍÄ
amgylcha
â choron
gogoniant.
äPs. 91. 11,
12.
h Ps. 1. 1.
))en. 1. 10,
15.
k 2 Sam. 23.
4.
I Es. 59. 0.
J*r. 23. 12.
m pen. 3. 3,
21.
D pen. 2. 1.
0 pen. 3. 8.
4 Heb.
meddng-
iniaeth.
5 Heb.
taeogrwydd
genaii.
Ysgelerder putteindra.
DIARHEBION, V.
Yn erhyn seguryd.
Cyn
CEIST
Cylch
1000.
6Neu,
thre/nir.
P Deut. 5.
32. a 28. 14.
Joa. 1. 7.
» pen. 2. 16.
atj. 24.
2 Heb. a
thaflod ei
genau.
b Ps. 55. 21.
c Heb. 4. 12.
d pen. 7. 27.
3 Heb.
nerth.
e Mai. 2. 14.
f Edrych
Can. 4. 5.
a 7. 3.
26 Ystyria Iwybr dy draed : a
^ threfner dy hoU fíyrdd yn uniawn.
27 ^ Na thro ar y llaw ddehau nac
ar y llaw aswy ; symmud dy droed
oddi wrth ddrygioni.
PENNOD V.
1 Solomon yn annog i geisio doethineb : 3 yn
dangos ysgelerder "putteindra ac anllywodr-
aeth : 15 yn annog i foddlonrwydd, haelioni,
a diweirdeb. 22 Bod eu pechodau eu hun yn
goddiwes yr annuwiol.
FY mab, gwrando ar fy noethin-
eb, a gostwng dy glust at fy
neall :
2 Fel y gellych ystyried pwyll,
a'th wefusau gadw gwybodaeth.
3 IT ^Canys gwefusau y ddieithr
a adifersbut fel y dil mêl, ^a'i genau
Sì/dd ^ lyf nach nag olew :
4 Ond ei diwedd hi a fydd chwerw
fel y wermod, *=yn llym fel cleddyf
dau-finiog.
5 ^Ei thraed hi a ddisgynant i ang-
au ; a'i cherddediad a sang uflfern.
6 Rhag i ti ystyrio ffordd bywyd,
y symmud ei chamrau hi, heb wyb-
od i ti.
7 Yr awr hon gan hynny, 0 blant,
gwrandêwch arnaf fi, ac nac ym-
adêwch â geiriau fy ngenau.
8 Cadw dy ffordd ym mhell oddi
wrthi hi, ac na nesâ at ddtws ei
thy hi :
9 Rhag i ti roddi dy harddwch
i eraill, a'th flynyddoedd i'r creu-
lawn:
10 Rhag Uenwi yr estron a'th ^gyf-
oeth di, ac i'th lafiir fod yn nhŷ y
dieithr ;
11 Ac o'r diwedd i ti ochain, wedi
i'th gnawd a'th gorph gurio,
12 A dywedyd, Pa fodd y caseais
i addysg ! pa /odd y dirmygodd fy
nghalon gerydd !
13 Ac na wrandewais ar lais fy
athrawon, ac na ostyngais fy nghlust
i'm dysgawdwyr !
14 Bum o fewn ychydig at bob
drwg, y'nghanol y gynnuUeidfa a'r
dyrfa.
15 ÌT Yf ddwfr o'th bydew dy hun,
a flrydiau allan o'th fiynnon dy hun.
16 Tardded dy ffynhonnau allan,
a'th ffrydiau dwfr yn yr heolydd.
17 Byddant yn eiddot ti dy hun yn
unig, ac nid yn eiddo dieithriaid
gyd â thi
18 Bydded dy ffynnon yn fendig-
edig: ac ymlawenhâ gyd â ^gwraig
dy ieuengctid.
19 ^Bydded fel ewig gariadus, ac fel
615
iyrches hawddgar: gad i'w bronnau
hi dy ^lenwi bob amser, ^ac ymfodd-
lona yn ei chariad hi yn wastadol.
20 A phaham, fy mab, yr ymddigrifi
yn 8y wraig ddieithr, ac y cofleidi
fynwes yr hon nid y w eiddot ti ?
21 ^ Canys fíyrdd dyn sydd y'ngol-
wg yi' Arglwydd, ac y mae efe yn
dal ar ei hoU Iwybrau e£
22 1Í ' Ei anwiredd ei hun a ddeil yr
annuwiol, ac efe a ddèlir â rhaffau
ei bechod ei hun.
23 ''Efe a fydd farw o eisieu
addysg; a rhag maint ei ffolineb
yr â ar gyfeiliorn.
PENNOD VI.
1 Yn erhyn mechniaeth, 6 a seguryd, 12 ysgeler-
der. 16 Saith heth cas gan Dduw. 20 Ben-
dithion ufudd-dod. 25 Drygioni putteindra,
FY mab, os ^mechníaist dros dy
gymmydog, ac os tarewaist dy
law yn llaw y dieithr,
2 Ti a faglwyd â geiriau dy enau,
ti a ddaliwyd â geiriau dy enau.
3 Gwna hyn yi* awr hon, fy mab, a
gwared dy hun, gan i ti syrthio i law
dy gymmydog ; cerdda, ac ymostwng
iddo, ac ymbil a'th gymmydog.
4 ^ Na ddyro gwsg i'th lygaid, na
hun i'th amrantau.
5 Gwared dy hun fel yr iwrch o
law yr heliivr, ac fel aderyn o law
yr adarwr.
6 IF Cerdda at y morgrugyn, tydi
ddiogyn; edrych ar ei fíyrdd ef* a
bydd ddoeth :
7 Nid oes ganddo neb i'w arwain,
i'w ly wodraethu, nac i'w feistroli ;
SAcer hynny y mae efe yn parot-
tôi ei fwyd yr haf, ac yn casglu ei
luniaeth y cynhauaf.
9 ''Pa hyd, ddiogyn, y gorweddi?
pa bryd y cyfodi o'th gwsg ?
lOEtto ychydig gysgu, ychydig hep-
ian, ychydig blethu dwylaw i gysgu.
11 ^ Felly y daw tlodi arnat fel ym-
deithydd, a'th angen fel gwr arfog.
12 f Dyn i'r fall, a gwr anwir, a
rodia â genau cyndyn.
13 *Efe a amneidia a'i lygaid, efe
a lefara a'i draed, efe a ddysg a'i
fysedd.
14 F mae pob rhyw gyndynrwydd
yn ei galon ; y mae yn dychymmyg
drygioni bob amser, yn peri cyn-
hennau.
15 Am hynny ei ddinystr a ddaw
arno yn ddisymmwth : yn ddisym-
mwth 'y di-yllir ef, fel na byddo
meddyginiaeth.
16 ^] Y chwe pheth hyn sydd gas
Cyn
CEIST
Cylch
1000.
«Heb.
ddi/frhdu,
6 Heb. a
cliyfeil-
iorna.
S pen. 2. 16.
a 7. 4.
h 2 Chron.
16.9.
Job 31. 4.
a 34. 21.
pen. 15. 3.
Jer. 16. 17.
a 32. 19.
Hcs. 7. 2.
Heb. 4. 13.
1 Ps. 9. 15.
k J ob 4. 21.
a 36. 12.
»pen. n.
15. a 17. 18.
a 20. 16.
a 22. 26.
a 27. 13.
b Ps. 132. 4.
« pen. 24.
33, 34.
d pen. 10. 4.
a 13. 4.
a 20. 4.
ePs.35.19.
pen. 10. 10.
1 Jer. 19. 11.
Drygioni putteindra.
DIARHEBION, VII.
Am, gyfrivysdra puttain.
Cyn
CRIST
Cylch
1000.
2Heb.
JUeidd-dra
gan ei
enaid ej.
gPs. 18. 27.
a 101. 5.
h Rhuf. 3,
15.
' pen. 19. 5.
k pen. 1. 8.
I pen. 3. 3.
a 7, 3.
m pen. 3. 23,
24.
nPs. 19. 8.
a 119. 105.
3 Neu,
lamp.
0 pen. 2. 16.
a5.3.a7.5,
*Neu.
dieithr.
P Matt. 5.
28.
flpon. 29. 3.
r Exod. 22.
1,4.
5 Ileb.
galoH.
6 Ileb. m
dderhi/n
inyneb dim
iuwn.
gan yr Arglwydd : le, saith beth
sydd ^ffiaidd ganddo ef :
17 ^Llygaid beilchion, tafod cel-
wyddog, a'r dwylaw a dywalltant
waed gwirion,
18 Y galon a ddychymmygo fedd-
yliau drwg, ^'traed yn rhedeg yn
fuan i ddrygioni,
19 'Tyst celwyddog yn dywedyd
celwydd, a'r neb a gyfodo gynnen
rhwng brodyr.
20 IF ^ Fy mab, cadw orchymyn dy
dad, ac nag ymadaw â chyfraith dy
fam.
21 'Rhwym hwynt ar dy galon
yn wastadol ; cwlwm hwynt am dy
wddf.
22 -"Pan rodiech, hi a'th gyfar-
wydda; pan orweddych, hi a'th
wylia; pan ddefíroych, hi a gyd-
ymddiddan â thi.
23 "Canys ^canwyll^M? y gorchymyn;
a goleuni yw y gyfraith; a ffordd
i fywyd yw ceryddon addysg :
24 ° rth gadw rhag y feny^v ddrwg,
a rhag gweniaith tafod * y ddieithr.
25 P Na chwennych ei phrŷd hi yn
dy galon ; ac na ad iddi dy ddal â'i
hamrantau.
26 'iOblegid y fenyw butteinig
y daw dyn i dammaid o fara ; a
gwraig gwr arall a hela yr enaid
gwerthfawr.
27 A ddichon gwr ddwyn tan yn
ei iynwes, heb losgi ei ddUlad?
28 A ddichon gwr rodio ar hyd
marwor, ac heb losgi ei draed ?
29 Felly, pwy bynnag a el at wraig
ei gymmydog ; y neb a gyfiyrddo â
hi, ni bydd glân.
30 Ni ddirmyga neb leidr a lad-
rattao i ddiwallu ei enaid, pan
fyddo arno newyn :
31 Ond OS dêUr ef, 'efe a dâl yn
saith ddyblyg; efe a rydd gym-
maint oil ag a feddo yn ei dy.
32 Ond y neb a wnel odineb â
benyw, sydd heb ^synwyr; y neb a'i
gvvnel, a ddifetha ei enaid ei hun.
33 ArchoU a gwarth a gaiff efe ;
a'i gywilydd ni ddilëir.
34 Canys cynddaredd yw eiddig-
edd gwr; am hynny nid erbyd efe
yn nydd dial
^ 35 "^ M bydd ganddo bris ar ddim
iawn ; ac ni foddlonir ef, er rhoi
rhoddion lawer.
PENNOD VIL
1 Solomon yn cynghori hod mewn pur a char-
iadus gyfeillach a doethineb. 6 Wrth a
welsai rfe ei hun, yn dangos 10 cyfrwysdra
puitaîn, 22 ac enhyd wiriondeb yr ieuaingc
nwyfus : 24 yn cynghori gochelyd y cyfryw
annuwioldeh.
FY mab, cadw fy ngeiriau, a
^ chuddia fy ngorchymynion
gyd â thi.
2 ^Cadw fy ngorchymynion, a
bydd fyw; a'm cyfraith fel '^can-
wyll dy lygad.
3 ^Rhwym hwynt am dy fysedd,
ysgrifena hwynt ar lech dy galon.
4 Dywed wrth ddoethineb, Fy
chwaer wyt ti ; a galw ddeall yn
gares :
5 ^Fel y'th gad wont oddi wrth y
wraig ddieithr, a rhag y fenyw a'r
ymadrodd gwenhieithus.
6 IF Canys a mi yn ffenestr fy nhŷ,
mi a edrychais trwy fy nellt ;
7 A mi a welais ym mysg y fíyl-
iaid, le, mi a ganfûm ym mhlith ^ yr
ieuengctid, ddyn ieuangc heb ddeall
ganddo
8 Yn myned ar hyd yr heol ger
Haw ei chongl hi ; ac efe a âi ar
hyd y ffordd i'w thy hi,
9 Yn ^ y cyfnos gyd a'r hwyr, pan
oedd hi yn nos ddu ac yn djwyll :
10 Ac wele fenyw yn cyfarfod ag
efj a chanddi ymddygiad puttain, ac
â chalon ddichellgar.
11 C^Siaradus ac anufudd yw hi;
6 ei thraed nid arhoant yn ei thy :
12 Weithiau yn y drws, weithiau
yn yr heolydd, ac yn cynUwyn ym
mhob congl.)
13 Hi a ymafaelodd ynddo, ac a'i
cusanodd, ac * ag wyneb digy wilydd
hi a ddywedodd wrtho,
14 Yr oedd arnaf fi aberthau hedd ;
heddyw y cywirais fy adduned :
15 Ac am hynny y deuthum aUan
i gyfarfod â thi, i chwilio am dy
wyneb ; a chefais afael arnat.
16 Mi a drwsiais fy ngwely â lien-
ni, ac â cherfiadau a ''llîeimau yr
Aipht.
17 Mi a fwg-derthais fy ngwely â
myrr, aloes, a synamon.
18 Tyred, moes i ni ymlenwi o garu
hyd y bore ; ymhyfrydwn â chariad.
19 Canys nid yw y g-wr gartref ;
efe a aeth i ffordd bell :
20 Efe a gymmerth godaid o arian
yn ei law ; efe a ddaw adref ar y
^ dydd ammodoL
21 ' Hi a'i troes ef a'i haml eiriau
teg, ac â gweniaith ei gwefusau hi
a'i cymhellodd ef.
22 Efe a'i canlynodd hi "^ar frys,
fel yr ŷch yn myned i'r lladdfa, neu
Cyn
CKIST
Cylch
1000.
a pen. 2. L
bLef. 18. .">.
pen. 4. 4.
c Deut. 32.
10.
d Dent. 6. 8.
a 11. 18.
pen. 3. 3.
a 6. 21.
» pen. 2. lb",
a 5. 3.
2 Heb. y
meibion.
SHeb. hw>/r
y dydd.
f pen. 9. 13.
eiTim. 5.
13.
Tit. 2. 5.
i Hob. U
a gadarn-
haodd <i
hwyneb
ag, &LC.
iEfl.19. 9,
0 Neu, Hoer
newydd.
' pen. 5. 3.
6 Heb. yn
ddisym-
mwih.
Godidowgrwydd, gallu,
DIARHEBION, VIII.
a chyfoeth doethineb.
Cyn
CRIST
Cylch
1000.
t pen. 2. 18.
a 5. 5.
a pen. 1. 20.
a 9. 3.
1> pen. 22.
20.
2Heb.
ffieidd-dra
fy ngwef-
usau yv/
drygioni.
c .Tob 28. 15.
Va. 19. 10.
a 119. 127.
pen. 3. 14,
15.
a 4. 5, 7.
a 16. 16.
fel ynfyd yn myned i'r cyffion i'w
gospi :
23 Hyd oni ddryllio y saeth ei afti
ef; fel yr aderyn yn prysuro i'r
fagl, heb wybod ei bod yn erbyn
ei einioes ef.
24 1Í Yn awr gan hynny, fy meib-
ion, gwrandêwch arnaf fi, ac ystyr-
iwch eiriau fy ngenau.
25 Na thuedded dy galon at ei
ffyrdd hi, na chyfeiliorna ar hyd ei
Uwybrau hi.
26 Canys Uawer a gwympodd hi
yn archoUedig ; ie, gwŷr grymmus
iawer a laddodd hi.
27 ''Ffordd i uffern yiv ei thy hi,
yn disgyn i ystafelloedd angau.
PENNOD VIII.
1 Enwoceed 6 ac eglured yw doethineb, 10
Godidowgrwydd, 12 naturiaeth, 15 gallu,
18 cyfoeth, 22 a ihragywyddoldeh doethineb.
32 Bod doethineb yn ddymunol, a achos y
dedwyddwch y mae yn ei ddwyn.
ONID yw * doethineb yn gweiddi?
a deall yn llefain ?
2 Ym mhen lleoedd uchel, ger
Haw y íFordd, lie mae Uwybrau
Iawer, y mae hi yn sefyll.
3 Ger Haw y pyrth, ym mhen y
dref, yn ymyl y drysau, y mae hi
yn llefain :
4 Arnoch chwi, wŷr, yr wyf fi yn
galw ; ac at feibion dynion y mae
fy Uais.
5 Ha yniydion, deallwch gyfrwys-
der; a chwi wŷr anghall, byddwch
0 galon ddeallus.
6 Gwrandêwch : canys myfi a
draethaf i chwi "^ bethau ardderch-
og ; ac a agoraf fy ngwefusau ar
bethau uniawn.
7 Canys fy ngenau a draetha wir-
ionedd; a ^flSaidd gan fy ngwefusau
ddrygioni.
8 HoU eiriau fy ngenau ydynt
gyfiawn ; nid oes ynddynt na gŵyr-
ni na thrawsedd.
9 Y maent hwy oil yn amlwg i'r
neb a ddeallo, ac yn uniawn i'r
rhai a gafodd wybodaeth.
10 Derbyniwch fy addysg, ac nid
arian ; a gwybodaeth o flaen aur
etholedig.
11 " Canys gwell yiv doethineb na
gemmau : nid oes dim dymunol
cyffelyb iddi.
12 Myfi doethineb wyf yn trigo
gyd â challineb : yr ydwyf yn cael
allan wybodaeth cynghor.
13 Ofn yr Arglwydd yic casâu
drygioni : balchder, ac uchder, a
ffordd ddrygionus, a'r genau traws,
sydd gas gennyf fi.
14 Mi biau gynghor, a gwir ddoeth-
ineb : deall ydwyf fi ; "^ mi biau
nerth.
15 ^ Trwof fi y teyrnasa brenhin-
oedd, ac y barna y pennaethiaid
gyfiawnder.
16 Trwof fi y rheola tywysogion a
phendefigion, sef hoU farnwyr y
ddaear.
17 Y sawl a'm carant i, a garaf
finnau; ^a'r sawl a'm ceisiant yn
fore, a'm cant.
18 8 Gyd â myfi y mae cyfoeth, ac
anrhydedd, golud parhaus, a chyf-
iawnder.
19 ^ Gwell yw fy firwyth i nag aur,
ie, nag aur coeth ; a'm cynnyrch
sydd well na'r arian detholedig.
20 Ar hyd ffordd cyfiawnder ^yr
arweiniaf, ar hyd canol Uwybrau
barn :
21 I beri i'r rhai a'm carant eti-
feddu sylwedd : a mi a lanwaf eu
trysorau.
22 Yr Arglwydd a'm meddian-
nodd i yn nechreuad ei ffordd, cyn
ei weithredoedd erioed.
23 Er tragyAvyddoldeb y'm hen-
neiniwyd, er y dechreuad, cyn bod
y ddaear.
24 Pryd nad oedd dyfhder y'm
cenhedlwyd, cyn bod ffynhonnau
yn Uawn o ddyfroedd.
25 'Cyn sylfaenu y mynyddoedd, o
flaen y bryniau, y'm cenhedlwyd :
26 Cyn gwneuthur o hono ef y
ddaear, na'r meusydd, ^nac uchder
Uwch y byd.
27 Pan barottôdd efe y nefoedd,
yr oeddwn i yno : pan osododd efe
gylch ar wyneb y dyfnder :
28 Pan gadarnhaodd efe y cym-
mylau uwch ben : a phan nerthodd
efe ffynhonnau y dyfnder :
29 ^ Pan roddes efe ei ddeddf i'r
môr, ac i'r dyfroedd, na thorrent
ei orchymyn ef : pan ^osododd efe
sylfeini y ddaear :
30 ""Yna yr oeddwn i gyd âg ef
megis un wedi ei feithrin gyd dg
ef: ac yr oeddwn yn hyfrydwch
iddo beunydd, yn ymlawenhâu ger
ei fron ef bob amser ;
31 Ac yn Uawenychu y'nghyfan-
neddle ei ddaear ef; a'm hyiryd-
wch oedd gyd â meibion dynion.
32 Yr awrhon gan hynny, 0 feib-
ion, gwrandêwch arnaf ; canys
" gwýn eu byd a gadwant fy ffyrdd i.
Cvn
CRIST
Cylch
1000.
d Preg. 7.
19.
0 Dan. 2.21.
Rhiif.13.1.
flagol. 5.
e pen. 3. 16.
h pen. 3. 14.
SNeu,
y rliodiaf.
1 Ps. 90. 2.
4Hcb.
na phen.
t Gen. 1. 9,
10.
.lob 38. 10,
11.
Ps. 33. 7.
a 104. 9.
Jer. 5. 22.
1 Job 38. 4.
m loan 1. 1,
IS.
nPs.lW. 1,
2. a 128. 2.
Luc 11. 28.
617
Athrawîaeth doetJiineb.
DIARHEBION, IX.
Amryiv addysgîadau.
Cyn
CRIST
Cylch
1000.
0 pen. 3. 13,
18.
P pen. 12. 2.
6 Heb. dỳn
allan.
a Matt. 22.
3, &c.
2 Heb.
lladdfa.
b pen. 23.
30.
c pen. 8. 2.
d ad. 14.
e ad. 16.
f Cin. 5. 1,
Es. 55. 1.
g 3Iatt. 7. 6.
h Ps. 141. 5.
lJob28. 28.
Ts. 111. 10.
pen. L 7.
k pen. 10.
27.
1 pen. 16.
26.
m pen. 7. 11,
0 ad. 4.
33 Gwrandêwch addysg, a bydd-
wch ddoethion; nac ymwrthodwch
âhi.
34 "Gwŷn ei fyd y dyn a wran-
dawo arnaf, ac a wylio yn ddyfal
beunydd wrth fy nrysau, gan
warchod wrth byst fy mhyrth i
35 Canys y neb a'm caffo i, a gaiff
fywyd, ac "pa ^feddianna ewyllys
da gan yr Arglwydd.
36 Ond y neb a becho yn fy er-
byn, a wna gam â'i enaid ei him :
fy hoU gaseion a garant angau.
PENNOD IX.
1 Addysg 4 ac athrawiaeth doethineh. 13 Ärfer
1Q ac amryfusedd ynfydrwijdd.
DOETHINEB a adeiladodd ei
thŷ, lii a naddodd ei saith
golofh.
2 * Hi a laddodd ei ^ hanifeiliaid ;
hi ^a gymmysgodd ei gwin, ac a
huliodd ei bwrdd.
3 Hi a yrrodd ei llaw-forwynion :
'^y mae yn llefain ^oddi ar fannau
uchel y ddinas :
4 ^ Pwy bynnag sydd annichellgar,
tröed i mewn ynia : ac wrth yr an-
noeth y mae hi yn dywedyd,
5 ^Deuwch, a bwyttêwch o'm bara,
ac yfwch o'r gwin a gymmysgais.
6 Ymadêwch â'r rhai ffol, a bydd-
wch fyw; a cherddwch yn ffordd
deall.
7 Yr hwn a geryddo watwarwr,
a gaiflf waradwj^dd iddo ei hun:
a'r hwn a feio ar y drygionus, a
gaiff anaf.
8 sNa cherydda watwarwr, rhag
iddo dy gasâu : ^ cerydda y doeth,
ac efe a'tli gar di.
9 Dyro addysg i'r doeth, ac efe
fydd doethacli : dysg y cyfiawn, ac
efe a chwanega ei ddysgeidiaeth.
10 ' Dechreuad doethineb yw ofn
yr Arglwydd: a gwybodaeth y
sanctaidd yw deall.
11 ^ Canys trwof fi yr amlheir dy
ddyddiau, ac y chwanegir blynydd-
oedd dy einioes.
12 ^ Os doeth fyddi, doeth fyddi i
ti dy hun : ond os gwatwarwr fyddi,
tydi dy hun a'i dygi.
13 1 "^ Gwraig ffol a fydd siar-
adus ; anghall yw, ac ni ŵyr ddim :
14 Canys hi a eistedd ar ddrws ei
thy, ar faingc, ° yn y Ueoedd uchel
yn y ddinas,
15 I alw ar y neb a fyddo yn
myned heibio, y rhai sydd yn
cerdded eu fíyrdd yn uniawn :
16 °P^vy bynnag sydd ehud, tröed
CIS
yma : a phwy bynnag sydd ddisyn-
wyr, a hi a ddywed wrtho,
17 P Dyfroedd Uadrad sydd felus,
a bara cudd sydd beraidd.
18 Ond ni ŵyr efe mai i meirw yio
y rhai sydd yno ; a hod ei gwa-
hoddwyr hi yn nyfiider uffern.
PENNOD X.
O'r hennod yma hyd y hummed ar Jiugain, y
mae amryw addysg ynghylch rhinweddau
da, a'u gwrtJnvyneb feiau.
DIARHEBION Solomon. *Mab
doeth a wna dad llawen, a
^ mab ffol a dristâ ei fam.
2 "'Ni thyccia trysorau drygioni:
ond cyfiawnder a wared rhag angau.
3 ^ Ni edy yr Arglwydd i enaid y
cyfiawn newynu : ond efe a chwâl
ymaith ^ gyfoeth y drygionus.
4 ^ Y neb a weithio â Haw ^ dwyll-
odrus, fydd tlawd : ond ^llaw y
diwyd a gyfoethoga.
5 Mab synhwyrol yw yr hwn a
gasgl amser haf : ond smab gwar-
adwyddus yw yr hwn a gwsg amser
cynhauaf.
6 Bendithion fydd ar ben y cyf-
iawn: ond '^trawsedd a gau ar
enau y drygionus.
7 ' Coffadwriaeth y cyfiawn sydd
fendigedig: ond enw y drygionus
a bydra.
8 Y galon ddoeth a dderbyn or-
chymynion : ond ^ y ffol ei wefusau
a ^ gwymp.
9 ^Y neb a rodio yn uniawn, a
rodia yn ddiogel : ond y neb a
gam-dry ei fíyrdd, a fydd hynod. ^
10 ""Y neb a amneidio âl lygaid,
a bair flinder : "" a'r ffol ei wefusau
a ^ gwymp.
11 "Ffynnon by^vyd yw genau y
cyfiawn : ond p trawsedd a gau ar
enau y drygionus.
12 Casineb a gyfyd gynhennau:
ond ^cariad a guddia bob cam-
wedd.
13 Y'ngwefusau y synhwyrol y
ceir doethineb: ond 'gwialen a
weddai i gefii ^ yr anghall.
14 Y doethion a ystoriant wybod-
aeth : ond * dinystr sydd gyfagos i
enau y ffol.
15 * Cyfoeth y cyfoethog yw dinas
ei gadernid ef : ond dinystr y tlod-
ion yw eu tlodi.
16 Gwaith y cyfiawn a dyn at
fywyd : ond ffrwyth y drygionus tu
ag at bechod.
17 Ar y ffordd i fywyd y mae
y neb a gad wo addysg: ond y
Cyn
CRIST
Cylch
1000.
P pen. 20.
17.
1 pen. 2. 18.
a 7. 27.
a pen. 15.
20.
b pen. 17.
21, 25.
c Ps. 49. 6,
&c.
pen. 11. 4.
dPs. 10.14.
a 37. 25.
2 Neu, ÿ
drygionus
am eu
drygioni.
e pen. 12.
24. a 19. 15.
S ddiog.
i pen. 13. 4.
a 21. 5.
e pen. 12. 4.
a 17. 2.
, 19. 26.
b ad. U.
1 Ps. 112. 6.
k ."id. 10.
4 Neu,
I gurir.
1 Ps. 23. 4.
I pen. 28. 18.
m pen. 6.
13.
n ad. 8.
BNeu,
gurir.
o pen. 13.
14. a 18. 4.
P ad. 6.
Ps.107.42.
S pen. 17. 9.
lGor.13.4.
lPetr4.8.
r pen. 26. 3.
• Heb. yr
h icn sydd
heb galon,
» pen. 18. 7.
a 21. 23.
tpen. 18.
EJiimvedclau moesol, du
DIARHEBION, XL
gwrthwyneh feiau.
Cyn
CKIST
Cylch
1000.
o Preg. 5. ;
7Heb.
colon.
X pen. 14. 9.
a 15. 21.
r Matt. 7.
24, 25.
a le. 18.
! pen. 9. 11.
6 Heb. y-
chiianega.
a .lob 15.
32.
a 22. 16.
Ps. 55. 23.
b Job 8. 13.
a 11. 20.
Ps. 112. 10.
e Ps. 37. 22,
a 125. 1.
<iPs.37.30.
« Lef. 19.
35, 36.
Deut. 25.
13 -IC.
pen, IC. 11.
a 20. 10,
23.
2 Heb.
/ wijU.
3 Heb.
berffaith.
t> pen. 15.
33. a 16. 18.
a 18. 12.
e pen. 13. 6.
d pen. 10. 2.
Kzc-c.7.10.
Sept 1.18.
neb a wrthodo gerydd, sydd yn
cyfeiliorni.
18 A guddio gas â gwefusau cel-
Avyddog, a'r neb a ddywed enllib,
sydd ffol.
19 ""Yn amlder geiriau ni bydd
pall ar bechod : ond y neb a attalio
ei wefusau sydd synhwyrol.
20 Tafod y cyfiawn sydd /el arian
detlioledlg : calon y drygionus ni
thai ond ychydig.
21 Gwefusau y cyfiawn a borthant
lawer: ond y fi^liaid, o ddiifyg
"^ synwyr, a fyddant feirw.
22 Bendith yr Aeglwydd a gyf-
oethoga; ac ni ddwg flinder gyd
âhi.
23 ^Hyfryd gan ffol wneuthur
drwg : a chan wr synhwyrol y mae
doethineb.
24 Y peth a ofao y drygionus, a
ddaw iddo : ond y peth a ddeisyfo
y rhai cyfiawn, Duw a'i rhydd.
25 Fel y mae y corwynt yn myned
heibio, felly ni hydd y drygionus
mwy: ond ^y cyfiawn sydd sylfaen
a bery byth.
26 Megis finegr i'r dannedd, a
mwg i'r llygaid, felly y bydd y
diog i'r neb a'i gyrrant.
27 ^Ofn yr Arglwydd a ^estyn
ddyddiau : ond ^ blynyddoedd y
drygionus a fyrhêir.
28 Gobaith y cyfiawn fydd Ua-
wenydd : ond "^ gobaith y drygionus
a dderfydd am dano.
29 Ffordd yr Arglwydd sydd
gadernid i'r perffaith : ond dinystr
fydd i'r rhai a wnant anwiredd.
30 •= Y cyfiawn nid ysgog byth :
ond y drygionus ni phreswyliant y
ddaear.
31 "^Genau y cyfiawn a ddwg allan
ddoethineb : a'r tafod cyndyn a
dorrir ymaith.
32 Gwefusau y cyfiawn a wyddant
beth sydd gymmeradwy ; ond gen-
au y drygionus a lefara drawsedd.
PENNOD XL
«'/^LORIANNAU ^ anghywir sydd
V_y ffiaidd gan yr Arglwydd:
ond carreg ^ uniawn sydd foddlawn
ganddo ef.
2 ^Pan ddêl balchder, fe ddaw
gwartli : ond gyd a'r gostyngedig y
mae doethineb.
3 '= Perfieithrwydd yr uniawn a'u
ty wys hwynt : ond trawsedd yr
anffyddloniaid a'u difetha hwynt.
4 Ni ^thyccia cyfoeth yn nydd
digofaint : ond cyfiawnder a wared
rhag angau.
5 Cyfiawnder y perffaith ^a'i hy-
fforddia ef : ond o achos ei ddryg-
ioni y syrth y drygionus.
6 Cyfiawnder y cyfiawn a'u gwar-
ed hwynt: ond Hroseddwyr a
ddèlir yn eu drygioni.
7 Pan fyddo marw dyn drygionus,
fe a ddarfu am ei obaith ef: a go-
baith y traws a gyfrgoUir.
8 ^Y cyfiawn a waredir o gyfyng-
der, a'r drygionus a ddaw yn ei
leef. ^ ^ ^
9 s Rhagrithiwr a'i enau a lygra ei
gymmydog : ond y cyfiawn a war-
edir trwy wybodaeth.
10 ''Yr hoU ddinas a ymlawenhâ
o her^^7^dd Uwyddiant y cyfiawn :
a phan gyfrgoUer y drygionus, y
bydd gorfoledd.
11 ' Trwy fendith y cyfiawn y
dyrchefir y ddinas : ond trAvy enau
y drygionus y dinystrir hi.
12 Y neb sydd ^ ddisynwyr a
ddiystyra ei gymmydog; ond y
synhwyrol a daw â son.
13 ^Yr hwn a rodia yn athrodwr,
a ddatguddia gyfrinach : ond y
ffyddlawn ei galon a gela y peth.
14 ' Lie ni byddo cynglior, y bobl
a syrthiant : ond lie y byddo Uawer
o gynghorwyr, y bydd diogelwch.
15 •" ^ Blinder mawr a gaiff y neb
a fachnio dros ddieithr-ddyn : ond
y neb a gasao 'fachnîaeth, fydd
diogel.
16 Gwraig rasol a gaiff anrhyd-
edd ; a'r galluog a gânt gyfoeth.
17 Gwr trugarog sydd dda wrth
ei enaid ei hun : ond y creulawn a
flina ei gnawd ei hun.
18 Y drygionus a wna waith twyU-
odrus : ond ° i'r neb a hauo gyf-
iawnder, y bydd gwobr sicr.
19 Fel yr arwain cjdäawnder i
fy wyd : felly dilyn drygioni a dywys
i angau.
20 Ffiaidd gan yr Arglwydd y
neb sydd gyndyn eu calonnau:
eithr hoff ganddo ef y rhai sydd
berffaitli yn eu %rdd.
21 °*Er maint fyddo cymmortli,
y drygionus ni bydd dieuog : ond
had y cyfiawn a waredir,
22 Fel modrwy aur yn nhrwyn
hwch, yw beny w Ian ^ heb synwyr.
23 Deisyfiad y cyfiawn sydd ar
ddaioni yn unig: ond gobaith y
drygionus sydd ddigter.
24 Rhyw un a wasgar ei dda, ac
Cyn
CRIST
Cylch
1000.
4 Heb. a
uniawna
eij'orddef.
e pen. 5. 22.
f pen. 2L
> pel
18.
e Job 8. 13.
h pen. 28.
12, 28.
1 pen. 29. &
s Heb.
ddigalott.
k Lef. 19.
16.
pen. 20.19.
llBren.12,
1, &c.
pen. 15. 22.
a 24. 6.
o» pen. 6. L.
6 Heb.
Llwyr-
ddryllir y
neb.
t Heb.
y rhai a
aery law.
n Hos. 10.
12.
Gal. 6. 8.
lago 3. 18.
o pen. 16. 6.
8 Heb. Er
bod Haw
yn Uaw.
9 Heb. yn
cilio cadi
wrth
synwyr.
JRhinweddau moesol, a'u
DIARHEBION, XIL
gwrthivyneb feiau.
Cyn
CKIST
Cylch
lOOO.
P 2 Cor. 9.
S. 9, 10.
2Heb.
hendith.
Í Amos 8.
5, 6.
r Ps. 7. 15,
16. a 9. 15,
16. a 10. 2.
:i 57. G.
s.Tob31.2-!:.
Slarc 10.24.
] TiiD.6.17.
t Ps. 1. 3.
a 9ä 12,
&c.
Jer. 17. 8.
u Dan. 12. 3
3 fleb.
ddalio.
X 1 Petr 4.
17, 18.
» pen. 8. Ü5.
b pen. 10.
c 1 Cor. 11.
7.
* pen. li.
SO.
e pen. 1. 11,
18.
fpcn. 14.3.
B Ps. .S7. 36.
pen. 11. 21.
f- pen. 13. 7.
2 á gieas
ganddo.
i Deut. 25.
4.
3 Heb. ÿm-
T/sgaroedd.
fc pen. 28.
19.
efe a chwanegir iddo: a rhyw un
arall a arbed mwy nag a weddai,
ac a syrtli i dlodi.
25 PYr enaid ^hael a frasêir: a'r
neb a ddyfrhao, a ddyfi'hêir yntau
hefyd
26 1 Y neb a attalio ei yd, y bobl
a'i melldithia : ond bendith a fydd
ar ben y neb a'i gwertlio.
I 27 Y neb a ddyfal geisio ddaioni,
I a ennill ewyllys da : "■ ond y neb a
geisio ddrwg, iddo ei hun y daw.
28 ^ Y neb a roddo ei oglud ar ei
gyfoetb, a syrth : ond 'y cyfiawn a
flodeuant megis cangen.
29 Y neb a flino ei dŷ ei hun, a
bercliennoga y gwynt : a'r ffol a
fydd gwas i'r synhwyrol ei galon.
30 Ffr^vyth y cyfiawn sydd megis
pren y bywyd : " a'r neb a ^ ennillo
eneidiau, sydd ddoeth.
31 ''Wele, telir i'r cyfiawn ar y
ddaear : pa faint mwy i'r drygionus
a'r pechadur?
PENNOD XIL
YNEB a garo addysg, a gar
wybodaeth : ond y neb a gasao
gerydd, anifeiiaidd yw.
2 ^Grwr da a gaiff ffafr gan yr
Arglwydd : ond gwr o ddichellion
drwg a ddamnia efe.
3 M sicrhêir dyn trwy ddrygioni :
ond ''gwraidd y cyfiawn nid ysgoga.
4 '^Gwraig rymmus sydd goron i'w
gwr: ond y waradwyddus sydd
^ megis pydrni yn ei esgyi'n ef
5 Meddyliau y cyfiawn sydd un-
iawn : a chynghorion y drygionus
sydd dwyllodrus.
6 ^ Geiriau y drygionus yiu cyn-
llwyn am waed : ^ond genau yr un-
iawn a'u gwared hwynt.
7^Diiethir y drygionus, fel nabydd-
ont hwy : ond tŷ y cyfiawn a saif.
8 Yn ol ei ddeaU y canmolir gwr :
ond gwr cyndyn ei galon a ddi-
ystyrir.
9 ''Gwell yw yr hwna'i cydnabyddo
ei hun yn wael, ac sydd -was iddo ei
hun, na'r hwn a'i hanrhydeddo ei
hun, ac sydd arno eisieu bara.
10 *Y cyfiawn a fydd ofalus am
fywyd ei anifail : ond ^ tosturi y
drygionus sydd greulawn.
11 ""Y neb a lafurio ei dir, a ddi-
gonir o fara : ond y neb a ganlyno
oicv-iciyr, disynwyr yiv.
12 Y drygionus sydd yn deisyf
rhwyd y drygionus : ond gwreiddyn
y cyfiawn a rjddffnvyth.
13 ^^Trwy drosedd ei wefusau y
meglir y drygionus : ond y cyfiawn
a ddaw allan o gyfyngder.
14 ™Trwy fírwyth ei enau y di-
gonir gwr â daioni ; a thaledigaeth
dwylaw dyn a delir iddo.
15 "Ffordd yr yniyd sydd uniawn
yn ei olwg ei hun : ond y neb a
wrandawo ar gynghor sydd gall.
16 °Mewn un dydd y gwybyddir
digter yr ynfyd : ond y call a guddia
gywilydd.
17 ^ Y neb a ddywedo y gwir, a
ddengys gyfiawnder : ond gau dyst
a draetlia dwyll.
18 "iRhyw ddyn a ddywed eiriau
fel brath cleddyf: ond tafod y
doethion sydd feddyginiaeth.
19 Gwefìis gwirionedd a saif
byth : ond tafod celwyddog ni saif
funud awT.
20 DicheU sydd y'nghalon y rhai
a ddychymmygant ddrwg : ond i
gyughorw}T heddwch y bydd 11a-
wenydd.
21 Ni ddigwydd i'r cyfiawn ddim
blinder ; ond y drygionus a lenwir
â drwg.
22 ''Ffiaidd gan yr Arglwydd
wefusau celwyddog : ond y rhai a
wnant yn fíyddlawn, a ryngant fodd
iddo ef.
23 'Gwr pwyllog a gela wybod-
aeth : ond calon fllyliaid a gyhoedda
fíblineb.
24 * Llaw y diesgeulus a deyi'nasa :
a llaiv y ^twyllodrus a fydd dan
deyrnged.
25 ""Gofid y'nghalon gwr a bair
iddi grymmu : ond ^ gair da a'i
Uawenhâ hi.
26 Y cyfiawn a ragora ar ei gym-
mydog : ond fíbrdd y rhai dryg-
ionus a'u twylla hwynt.
27 M rostia y twyllodrus ei hel-
wriaeth : ond golud y dyn diesgeul-
us sydd werthfewr.
28 Yn ffordd cyfiawnder y mae
bywyd; ac yn ei lh\7brau hi nid
oes marwolaeth.
PENISTOD XIII.
AB doeth a ivrendy ar athraw-
iaeth ei dad : ond gwatwarwr
ni wrendy ar gerydd.
2 ^Gwr a fwynhâ ddaioni ofirwyth
ei enau : ac enaid yr anghyfiawn a
fiöynliâ dra^vsedd.
3 *• Y neb a geidw ei enau, a geidw
ei einioes : ond y neb a ledo ei
wefiisau, a ddinystrir.
Cyn
CRIST
Cylch
1000.
1 pen. IS. 7.
4 Heb. Yn
nhrosedd
ei loefusaii
mae magi
y dryg-
ionus.
m pen. 13. 2.
n pen. 3. 7.
o pen. 29.
11.
P pen. 14. 5.
4 Ps. 57. 4.
a 59. 7.
a G4. S.
r pen. 6. 17.
a 11. 20.
Dat.22.15.
s pen. 13.
16. a 15. 2.
' pen. 10. 4.
5 Neu, d'iog^
u pen. 15.
13.
î' Es. 50. 4.
« pen. 12.
14.
b pen. 21,
23.
Rhinweddau moesol, du
DIARHEBION, XIV.
gwrthwyneh feiaiu
Cyn
CRIST
Cylch
1000.
c pen. 10. 4.
<• pen. 11.
3, 5, 6.
2Heb.
hechod.
8 pen. 12. 9.
r.Tobl8. G.
a 21. 17.
S Neu,
iamp.
* pen. 10. 2.
a 20. 21.
h ad. 19.
fydd metcn
heddwch.
» pen. 10. 11.
a 14. 27.
a 16. 22.
k pen. 12.
23. a 15. 2.
1 pen. 25.
13.
n> pen. 15.
5,31.
" ad. 12.
BHeb.
ddnjllir.
0 Ps. 32. 10.
P J Ob 27. 17.
pen. 28. 8.
Proíî. 2. 2G.
•» pen. 12.
U.
' pen. 10.
18. a 22. 15.
a 23. 13.
a 29. 15. 17.
4 "^Enaid y dîog a ddeisyf, ac ni
cliaiff ddim : ond enaid y diwyd a
wneir yn fras.
5 Cas gan y cyfiaTra gelwydd : ond
y drygionus sydd ffiaidd, ac a ddaw
i gywilydd.
6 ^ Cyfiawnder a geidw y perflfaith
yn ei ffordd: ond annuwioldeb a
ddymchwel - y pechadur.
7 ®Rh3rw un a ymifrostia ei fod
yn gyfoethog, ac heb ddim ganddo :
ac arall ei fod yn dlawd, a chyfoeth
lawer iddo.
8 lawn am einioes gwi' yw ei ddâ :
ond y tlawd ni chlyw gerydd.
9 Goleuni y cyfiawn a lawenhâ:
^ond ^canwyll y drygionus a ddi-
ffoddir.
10 Trwy falchedd yn unig y cyffry
cynnen : ond gyd â'r pwyllog y mae
doethineb.
lis Golud a gasgler trwy oferedd,
a leihêir; ond y neb a gasglo â'i
law a chwanega.
12 Gobaith a oeder a wanhâ y
galon : ond ^ pren y by wyd yiv
deisyfiad, pan ddêl i ben.
13 Yr hwn a ddirmygo y gair, a
ddiiethir : ond yr hwn sydd yn oini
y gorchymyn, a * obrwjdr.
14 * Cyfi-aith y doeth sydd ffynnon
bywyd, i gilio oddi wrth faglau angau.
15 Deall da a ddyry ras : ond
ffordd troseddwyr sydd galed.
16 '^Pob call a wua hethau trwy
wybodaeth : ond yr ynfyd a ddeng-
ys ynfydrwydd.
17 Cennad annuwiol a syrtli i
ddrygioni : ond ^cennad fly ddlawn
sydd iecliyd.
18 Tlodi a gwaradwydd fydd i'r
hwn a wrthodo addysg : ond ""yr h wn
a gadwo gerydd, a aurhydeddir.
19 "Dymuniad wedi ei gyflawni,
sydd felus gan yr enaid : ond ffiaidd
gan ynfydion gilio oddi wrth ddryg-
ioni.
20 Yr hwn a rodia gyd â doeth-
ion, fydd doeth : ond yr hwn sydd
gyfaili i ynfydion, a ^ gystuddir.
21 "Drygfyd a erlyn bechaduriaid :
ond daioni a delir i'r rhai cyfiawn.
22 Y gwr daionus a ad etifeddiaeth
i feibion ei feibion: a i* golud y pech-
adur a roddwyd i gadw i'r cyfiawn.
23 iLlawer o ymborth sydd ym
maes y tlodion : ond y mae a ddin-
ystrir o eisieu barn.
24 'Yr hwn a arbedo y wialen,
sydd yn casau ei fab : ond yr \\\m.
a'i car ef, a'i cerydda mewn amser.
25 *Y cyfiawn a fwytty hyd oni
ddigoner ei enaid : ond bol yr an-
nuwiolion fydd mewn eisieu.
PENNOD XIV.
GWRAIG ddoeth a adeilada ei
thy : ond y ffolog a'i tyn ef i
lawr a'i dwylaw.
2 Yr hwn sydd yn rhodio yn ei un-
ionder, sydd yn ofni yr Arglwydd ;
* a'r hwn sydd gyndyn yn ei flyrdd,
sydd yn ei ddirmygu ef.
3 Y'ngenau y ffol y mae gwialen
balchder : ond ^ gwefusau y doeth-
ion a'u ceidw hwynt.
4 Lie nid oes ychain, glân yw y
preseb : ond Uawer o gnwd sydd
yn dyfod trwy nerth yr ŷch.
5 '^ Tyst flyddla^vn ni ddywed gel-
wydd : ond gau dyst a draetha gel-
wyddau.
6 Y gwatwarwr a gais ddoeth-
ineb, ac nis caiff: ond "^gwybod-
aeth sydd hawdd i'r deallus.
7 Dos ymaith oddi wrth wr ffol,
pan wypech nad oes ganddo wefus-
au gwybodaeth.
8 Doethineb y call yw deall ei
ffordd ei hun : ond ffolineb y ffyl-
iaid yw twyll.
9 '^Y ffyliaid a ymhyfrydant meivn
camwedd: ond ym mhlith y rhai
uniawn y mae ewyUys da.
10 Y galon sydd yn gwybod
chwerwder ei henaid ei hun : a'r
dieithr ni bydd gyfrannog o'i Ua-
wenydd hi.
11 Tŷ yr annuwiolion a ddinystrir :
ond pabell y rhai uniawn a flodeua.
12 ^Y mae ffordd sydd uniawn
y'ngolwg dyn : ond ei diwedd hi
yw fiyrdd angau.
13 lë, ^vi-th chwerthin y bydd blin
ar y galon ; a = diwedd y Uawenydd
hwnnw yio tristwch.
14 Y gwrthnysig o galon ^ a gaiff
ddigon o'i fiyrdd ei hun : ond y gwr
daionus ^ a gilia oddi wrtho ef.
15 Yr ehud a goelia bob gair : a'r
call a ddeil ar ei gamrau.
16 *Y doeth sydd yn ofni, ac yn
cilio oddi -vyrth ddrygioni: ond y
ffol sydd ffrom a hyderus.
17 Givr digllawn a wna ffolineb :
a chas yw y gwr dichellgar.
18 Y rhai ehud a etifeddant ffol-
ineb : ond y rhai caU a goronir â
gwybodaeth,
19 Y rhai drygionus a ymostyng-
ant ger bron y daionus : a'r annuw-
iol ym mhyrth y cyfiawn.
C>-n
CRIST
Cylch
1000.
« Ps. 34. 10.
a 37. 3.
a Job 12. 4.
b pen. 12. 6,
c ad. 25.
Exod. 20.
16. a 23. 1.
] en. G. ly.
a 12. 17.
d pen. 8. 9,
a 17. 24,
e pen. 10,
' pen, 16,
s pen. 5. 4.
h pen. 1. 31..
a 12. 14.
2 Neti, a
ddigunir
qaiuldo ei
hun.
pen.
621
Rhinweddau moesol, a'u
DIARHEBION, XV.
gwrtliwyneb feiau.
Cyn
CEIST
Cylch
1000.
fe pen. 19. 7.
Î Ps. 41. 1.
a 112. 9.
«n ad. 5,
n pen. 13.
14.
3 Heb. hyr.
0 Ps. 112.
10.
V pen, 12. 4.
1 pen. 17. 5.
Matt. -5.
40,45.
r Edrych
pen. 22. 2.
Job 31. 15,
16.
« Job 13. 15.
a 19. 26.
Pb. 23. 4.
2 Cor. 1. 9.
t pen. Î2.
16. a 29. 11.
• pen. 25.
15.
b ad. 28.
pen. 12. 23.
a 13. 16.
2 Heb. a
fytheiria.
c job 34. 21.
pen. 5. 21.
Jer. 16. 17.
Heb. 4. 13.
20 ^ Y tlawd a gasêir, ie, gan ei
gymmydog ei hun : ond llawer fydd
yn caru y cyfoethog.
21 A ddirmygo ei gymmydog,
sydd yn pechu: ond ^y trugarog
wrth y tlawd, gwỳn ei iyd e£
22 Onid ydyw y rhai a ddychym-
mygant ddrwg yn cyfeiliorni ? eithr
trugaredd a gwirionedd a fydd i'r
sawl a ddychymmygant ddaioni,
23 Ym mhob Uafur y mae elw:
ond o eiriau gwefusau nid oes dim
ond tlodi.
24 Coron y doethion yw eu cyf-
oeth : ond ffolineb y ffyliaid sydd
ffolineb.
25 '"Tyst fíyddlawn a weryd en-
eidiau : ond y twyllodrus a ddywed
gelwyddau,
26 Yn ofn yr Aeglwydd y mae
gobaith cadarn : ac i'w blant ef y
bydd noddfa.
27 °Ofn yr Arglwydd yw fíyn-
non y bywyd, i ddiangc rhag magl-
au angau.
28 Mewn amlder y bobl y mae
anrhydedd y brenhin : ac o ddiflfyg
pobl y dinystrir y tywysog.
29 Y diog i ddigofaint sydd yn
Uawn o synwyr : ond y ^ digllawn
ei yspryd a ddyrchafa ynfydrwydd.
30 Calon iach yw bywyd y
cnawd : ond ° cenfigen ^ a bydra
yr esgyrn.
31 ^ Y neb a orthrymma y tlawd,
a gywilyddia ' ei Greawdydd : ond
y neb a drugarhao wrth yr ang-
henus, a'i hanrhydedda ef.
32 Y drygionus a yrrir ymaith
yn ei ddrygioni: ond *y cyfiawn
a obeithia pan fyddo yn marw.
33 Doethineb sydd yn gorpliwys
y'nghalon y caU : ond ^yr hyn sydd
y'nghalon fíyliaid a wybyddir.
34 Cyfiawn der a ddyrchafa gen-
edl : ond cywilydd pobloedd yw
pechod.
35 Ewyllys da y brenhin sydd ar
ei was synhwyrol: ond ei ddigof-
aint a fydd ar was gwaradwyddus.
PENNOD XV.
^ A TTEB arafaidd a ddettry lid :
JTjL ond gair garw a gyfíry ddig-
ofaint.
2 Tafod y synhwyrol a draetha
wybodaeth yn dda: ond ^genau y
ffyliaid 2 a dywallt ffolineb.
3 " Ym mhob He y mae Uygaid yr
Arglwydd, yn canfod y drygionus
a'r daionus.
4 Pren y bywyd yw ^ tafod iach :
ond trawsedd ynddo sydd rwyg yn
yr yspryd.
5 "^Dyn ffol a ddiystyra addysg
ei dad: ond ^y neb a ddioddefo
gerydd, sydd gaU.
6 Yn nhỳ y cyfiawn y hydd mawr
gyfoeth : ond am olud yr annuwiol
y mae trallod.
7 Gwefusau y doethion a wasgar-
ant wybodaeth : ond calon y fíyl-
iaid ni wna felly.
8 ^Aberth yr annuwiol sydd ffiaidd
gan yr Arglwydd : ond gweddi yr
uniawn sydd hoff ganddo.
9 Ffordd yr annuwiol sydd ffiaidd
gan yr Arglwydd : ond efe a gar
y neb ^ a ddilyn gyfiawnder.
10 ^Cerydd sydd flin gan y neb
a dry oddi ar y ffordd: ^a'r neb
a gasao gerydd, a fydd marw.
11 'Uffern a dinystr sydd ger
bron yr Arglwydd : pa faint mwy,
^ calonnau plant dynion ?
12 M char y gwatwarwr mo y
neb a'i ceryddo; ac nid â at y
doethion.
13 ^ Calon lawen a wna wyneb
siriol : ond " trwy ddolur y galon
y torrir yr yspryd,
14 Calon y synhwyrol a ymgais â
gwybodaeth : ond genau y fifyliaid
a borthir â ffolineb.
15 HoU ddyddiau y cystuddiedig
sydd flin : ond gwledd wastadol y w
calon lawen.
16 ° Gwell yw ychydig gyd âg ofn
yr Arglwydd, na thrysor mawr a
thrallod gyd âg ef
17 "Gwell yw pryd o ddail He
byddo cariad, nag ỳch pasgedig a
chas gyd âg ef
18 PGwr digllawn a gyffi'y gyn-
nen: ond gwr hwyrfrydig i lid a
dyrr ymryson.
19 1 Ffordd y diog sydd fel cae
drain : ond ffordd yr uniawn ^ sydd
wastad.
20 ■" Mab doeth a lawenhâ ei dad :
ond dyn ffol a ddiystyra ei fam.
21 'Ffolineb sydd hyfryd gan yr
^ ynfyd : ond gwr deallus a rodia
yn uniawn.
22 *Ofer fydd bwriadau lie ni
byddo cynghor: ac mewn amlder
cynghorwyr y sicrhêir hwynt.
23 Kawenydd fydd i wr o her-
wydd ymadrodd ei enau ; ac " 0
mor dda yw gair yn ei amser !
24 "^ Ffordd y bywyd sydd '^fry
i'r synhwyrol, i ochel uffern ^ obry.
1 pen. 25,
11.
I Phil. 3. 20.
CoL 3. 1, 3,
7 t" fywu.
8 i waered.
Rhinweddau moesol, a'u
DIARHEBION, XVI.
gwrthwyneb feiau.
Cyn
CRIST
Cylch
1000.
J pen. 12. 7.
a 14. II.
I Ps. C8. 5,
6. a 14B. 9.
a pen. 6. 18.
b pen. 11.
19.
cPs.34.16.
d Ps. 145.
18, 19.
9 Neu,
gerydd.
• pen. 1. 7.
f pen. 18.
12.
a ad. 9.
pen. 19.21.
a 20. 24.
Jer. 10. 23.
b pen. 21. 2.
c Ps. 37. 5.
a 55. 22.
Matt. 6.25.
Luc 12. 22.
I'hil. 4. 6.
1 Peti-5.7.
d Job 21. 30.
Khuf. 9.
22.
1 pen. 6. 17.
a 8. 13.
2 Heb. er
bod Uaio
yn Uaw,
f pen. 11.
s pen. 14.
16.
h Ps. 37. 16.
pen. 15. 16.
SHeb.Dew)-
iniaelh.
k Lef. 19.
36.
pen. 11. 1.
25 y Yr Arglwydd a ddiwreiddia
dŷ y beilchion: ond ''efe a sicrhâ
derfyn y weddw.
26 ^Meddyliau yr annuwiol sj/dd
ffiaidd gan yr Arglwydd: ond
geiriau y glân ŷnt beraidd.
27 ^ Y neb a fyddo dra-chwannog
i elw, a derfysga ei dỳ : ond y neb
a gasao roddion, fydd byw.
28 Calon y cyfiawn a fyfyria i
atteb : ond genau y drygionus a
dywallt allan ddrwg.
29 '^Pell yw yr Arglwydd oddi
wrth y rhai annuwiol : ond ^ efe a
wrendy weddi y cyfiawn.
30 Llewyrch y Uygaid a lawenhâ
y galon : a gair da a frasâ yr es-
gyrn.
31 Y glust a wrandawo ar gerydd
y bywyd, a breswylia ym mhlith y
doethion.
32 Y neb a wrthodo ^addysg, a
ddiystyra ei enaid ei hun : ond y
neb a wrandawo ar gerydd, a fedd-
ianna ^ ddeall.
33 ^Addysg doethineb yw ofh yr
Arglwydd ; ac ^ o flaen anrhydedd
yr Û gostyngeiddrwydd.
PENNOD XVI.
^"PAROTTOAD y galon mewn
JL dyn, ac ymadrodd y tafod,
oddi wi-th yr Arglwydd y mae.
2 ^ HoU fíyrdd dyn ydynt Ian yn
ei olwg ei hun : ond yr Arglwydd
a bwysa yr ysprydion.
3 ""Treigla dy weithredoedd ar yr
Arglwydd, a'th feddyliau a safant.
4 Yr Arglwydd a wnaeth bob
peth er ei fwyn ei hun : ^ a'r an-
nuwiol hefyd erbyn y dydd drwg.
5 * Ffiaidd gan yr Arglwydd bob
dyn uchel galon: '^^er msimi fyddo
ei gymmorth, ni bydd dieuog.
6 Trwy drugaredd a gwirionedd
y dileir pechod : a ^ thrwy oih yr
Arglwydd y mae ymadaw oddi
wrth ddrwg.
7 Pan fyddo fíyrdd gwr yn rhyngu
bodd i'r Arglwydd, efe a bair i'w
elynion fod yn heddychol âg ef.
8 ''Gwell yw ychydig trwy gyf-
iawnder, na chnwd mawr trwy
gam.
9 'Calon dyn a ddychymmyg ei
ffordd: ond yr Arglwydd a gyf-
arwydda ei gerddediad ef
10 ^Ymadrodd Duw sydd yng
ngwefusau y brenhin: ni ŵyra ei
enau ef mewn bara
11 ''Pwys a chloriannau cywir, yr
Arglwydd a'u p'iau : ei waith ef
yw hoU * gerrig y god.
12Ffiaiddî/w i frenhinoedd wneuth-
ur annuwioldeb : canys ^ trwy gyf-
iawnder y cadarnhêir yr orsedd.
13 ™ Gwefusau cyfiawn sydd gym-
meradwy gan frenhinoedd ; a'r bren-
hin a gar a draetho yr uniaAvn.
14 "Digofaint y brenhin sydd meg-
is cennad angau; ond gwr doeth
a'i gostega.
15 Yn siriol wynebpryd y bren-
hin y mae bywyd : " a'i ewyllys da
ef sydd ^megis cwmmwl gwlaw
diweddar.
16 "^Cael doethineb, O mor well
yw nag aur coeth ! a chael deall,
mwy dymunol yw nag arian.
17 Sam y cyfiawn yio dychwelyd
oddi wrth ddrwg: y neb a gad wo
ei fibrdd, a geidw ei enaid.
18 'Balchder sydd yn myned o
flaen dinystr : ac uchder yspryd o
flaen cwymp.
19 Gwell yw bod yn ostyngedig
gyd â'r gostyngedig, na rhannu yr
yspail gyd â'r beilchion.
20 A ^drino fatter yn ddoeth, a
gaifí" ddaioni : a'r neb * a ymddir-
iedo yn yr Arglwydd, O gwỳn ei
fyd hwnnw !
21 Y doeth ei galon a elwir yn
ddeallus ; a melusder y gwefusau a
chwanega ddysgeidiaeth.
22 *Ffynnon y bywyd yw deall i'w
pherchennog : ond addysg flyliaid
yici flblineb.
23 Calon y doeth a reola ei enau
ef yn synhwyrol, ac a chwanega
addysg iV wefusau.
24 Geiriau teg ydynt megis dil
mêl, yn felus i'r enaid, ac yn iachus
i'r esgyrn.
25 ^Mae flbrdd a dybir ei bod
yn uniawn y'ngolwg dyn : ond ei
diwedd yw flyrdd marwolaeth,
26 '^''Y neb a lafurio, a lafuria
iddo ei hun : canys ei enau '^ a'i
gofyn ganddo.
27 Dyn ®i'r fall sydd yn cloddio
drwg : ac ar ei wefusau yr erys fel
tan poeth.
28 y Dyn cyndyn a bair ymryson :
"a'r hustyngwr a neilldua dywys-
ogion.
29 Gwr traws *a huda ei gym-
mydog, ac a'i tywys i'r ffordd nid
yw dda.
30 Efe a gau ei lygaid i ddy-
chymmyg trawsedd ; gan symmud
ei wefusau y dwg efe ddrwg i bea
Cyn
CRIST
Cylch
1000.
4 Neu,
bwysau.
1 pen. 25. 5.
a 29. 14.
«n pen. 14.
3fi.a22. 11.
n pen. 19.
12. a 20. 2,
o pen. 19.
12.
P Job 29. 28.
Zech.10.1.
<i pen. 8. 11,
19t
' pen. 11. 2.
a 17. 19.
a 18. 12.
5 Neu,
ddeallo
fatter, a
gaiff.
8 Ps. 2. 12.
a 34. 8.
a 125. 1.
Es. 39. 18.
Jer. 17. 7.
t pen. 13. 14.
a 14. 27.
u pen. 14.
6 Heb. En-
aid y neb.
X Edrych
pen. 9. 12.
Pi-eg. 6. 7.
7 Heb. a
pmostwng
iddo.
s Heb. i
Belial.
y pen. 6. 14,
li).al5.18.
a 26. 21.
a 29. 22.
z pen. 17. 9.
a pen. 1. 10,
ikc.
Rhinweddau moesol, du
DIARHEBION, XVII.
gwTthwyneb feiau.
Cyn
CRIST
Cylch
1000.
b pen. 20,
29.
» pen. 15.
17.
2Heb.
fijd da.
b pen. 10. 5.
a 19. 26.
c Ps. 26. 2.
pen. 27. 21.
.Jer. 17. 10.
Mai. 3. 3.
<< pen. 14.
31.
e .Job 31.
29.
t ]'?. 127. S.
a 128. 3.
3 Hob.
wefiis
rhaq-
oriaeth,
B pen. 18.
10. ,1 19. 6.
b pen. 10.
12.
4 Ne!i , peri.
• pen. 16.
28.
5 caredig-
ion.
k Hos. 13. S.
1 Khuf. 12.
17.
1 TUeaa. '■>.
15.
1 Petr 3. 9.
6 Ileb.
dyfroedd.
m pen. 20. 3.
n Exod. 23.
7.
pen.'i'1.24.
Ea. 5. 23.
31 ^Coron anrhydeddus yw pen-
Uwydni, os bydd mewn ffordd cyf-
iawnder.
32 Gwell yw j diog i ddigofaint
na'r cadarn; a'r neb a reola ei yspryd
ei him, na'r liwn a ennillo ddinas.
33 Y coelbren a fwrir i' r arffed :
ond oddi wrth yr Arglwydd y
mae ei holl lywodraethiad ef.
PENÎÍOD XVII.
GWELL yw ^tammaid sych a
llonyddwch gyd âg ef, na thy
yn llawn o ^aberthau gyd âg ym-
ryson.
2 Gwas synhwjrrol a feistrola ar
''fab gwaradwyddus ; ac a gaiff ran
o'r etifeddiaeth ym mhlith y brodyr.
3 '^ Y tawddlestr sydd i'r arian, a'r
ffwrn i'r aur : ond yr hwn a brawf
y calonnau yiv yr Arglwydd.
4 Y drygionus a wrendy ar weftis
anwir : dv celwyddog a rydd glust
i dafod drwg.
5 "^Y neb a watwaro y tlawd, sydd
yn gwaradwyddo ei Wneuthurwr
ef: ^ dr neb a ymddigrifo mewn
cystudd, ni bydd dieiiog.
6 ^Coron yr henafgwyr yw eu
hwyrion : ac anrhydedd y plant
yw eu tadau.
7 Amveddaidd yw i ffol ^ymad-
rodd rhagorol ; mwy o lawer i ben-
defig wefusau celwyddog.
8 ^Maen gwerthfawr yiv anrheg
y'ngolwg ei pherchennog : pa le
bynnag y tro, hi a ifynna,
9 ''Y neb a guddia bechod, sydd
yn ^ ceisio cariad : ond ' y neb a
adnewydda fai, sydd yn neillduo
° tywysogion.
10 Un sen a ofna y call yn fwy
na phe baeddid y ffol ganwaith.
11 Y dyn drwg sydd a'i fryd ar
derfysg yn unig : a chennad greu-
lawn a anfonir yn ei erbyn ef
12 ^ Gwell i wr gyfarfod âg arthes
wedi colli ei chenawon, nag a'r ffol
yn ei ffolineb.
13 Y neb ^ a dalo ddrwg dros dda,
nid ymedy drwg a'i dŷ ef.
14 Pen y gynnen sydd megis ped
agorid "^argae: am hynny ™gâd ym-
aith ymryson cjti ymyrryd arni.
15 "Y neb a gyfiawnhao y dryg-
ionus, ac a gondemnio y gwirion ;
flSaidd gan yr Arglwydd ydynt
ill dau.
16 Paham y bydd gwerth yn Haw
y ffol i berchennogi doethineb, ac
yntau heb galon ganddo Ì
17 "Cydymmaith a gar bob amser:
a brawd a anwyd erbyn caledi.
18 PDyn heb ^bwyll a dery ei law,
ac a fachnia o flaen ei gyfaill.
19 Y neb sydd hoff ganddo ymsen-
nu, sydd hoff ganddo bechod ; ^ a'r
hwn sydd yn gwneuthur ei ddrws
yn uchel, sydd yn ceisio niwed.
20 Y cyndyn ei galon ni chaiff
ddaioni: a'r hwn sydd drofaus yn
ei dafod, a syrth i ddrwg,
21 'Y neb a genhedlo un ffol, a
ynnill iddo ei hun dristwch : ac ni
bydd lawen tad yr ynfyd,
22 ^ Galon lawen a wna lês ^fel
meddyginiaeth : ond meddwl trwm
a sych yr esgyrn.
23 Yr annuwiol a dderbyn rodd o'r
fynwes, i gam-droi Ihvybrau barn.
24 ^Doethineb sydd yn wyneb y
deallgar : ond Uygaid y fíyliaid sydd
y'nghyrrau y byd.
25 ^Mab ffol a lair ddigllonedd
i'w dad, a chwerwder ^ i'w fam.
26 Hefyd nid da cospi y cyfiawn,
na tharo pennaethiaid, pan fydd-
ant ar yi- iawn.
27 ^ Gwr synhwyrol a attal ei ym-
adroddion : a gwr pwyllog sydd
- ymarhous ei yspryd,
28 ^Y ffol, tra tawo, a gyfrifir yn
ddoeth ; a'r neb a gauo ei wefusau,
yn ddeallus,
PENNOD XVIII.
2 "XT' NEILLDUOL a gais wrth ei
X ddeisyfiad ei hun, ac a ym-
yrra â phob peth.
2 Y ffol nid hoff ganddo ddeall ;
ond bod i'w galon ei datguddio ei
hun.
3 Wrth ddyfodiad y drygionus y
daw diystyrwch, a chyd â gogan,
gwaradwydd.
4 ^ Geiriau y'ngenau gwr sydd fel
dyfroedd dyfnion ; a fíymion doeth-
ineb sydd megis afon yn Uifo.
5 ^Ẁd da derbyn >vyueb yr an-
nuwiol, i ddymchwelyd y cyfiawn
mewn barn.
6 Gwefusau y ffol a ant i mewn i
gynnen, a'i enau a eilw am ddyrn-
odiau.
7 "^Genau y ffol yw ei ddinystr,
a'i wefusau sydd fagl i'w enaid.
8 "^Geiriau yr hustyngwr sydd
megis ^archollion, ac a ddisgynant
i ^ gilfachau y bol.
9 Y neb a fyddo diog yn ei waith,
sydd ^ frawd i'r tieulgar,
10 ^Tŵr cadarn yiv enw yr Ar-
Cyn
CRIST
Cylch
1000.
0 pen. 18.
24.
P pen. fi. 1.
a 11. 15.
7 Heb.
galon.
1 pen. 16.
18.
r pen. 10. L
ad. 25.
5 pen. 15.
13. a 12 25.
8 Neil,
ifedäi/g-
iniaeik.
' pen. 14. 6.
Preg. 2. 14.
a 8. 1.
u pen. in, 1.
a 1.5. 20.
a 19. 13.
9 Heb.
Vr hon a'i
hesgorodd.
^ lago 1, 13.
ü Neu,
oer, neii,
odidawg.
y Job 13. 5.
2Neu,
TrWH
ddeisyfiad
y eais y
neiUduoJ,
ac yr ÌJÌH-
yrr â phob
doethinA :
Edrych
Judaa 19.
a pen. 10.
11. a 20, 5
bLef, 19.15.
Deut.1.17.
a 16. 19.
pen. 24. 23.
= pen. ID.
it. a 12. IX
a 13, 3.
Pi-eg, 10.
12,
d pen, 12.
18. a 2U. 22;
SNeu,
rhai a ar-
chollwyd,
■iHeb.
gelloedd.
e pen. 28.
24.
f 2 Sam, 22.
51.
Ps, 18. 2,
a 27. 1.
a 61. 4.
a 91. 2.
a 141. 2,
Rhinweddau moesol, aJu
DIARHEBION, XIX.
givrtJiwyneb feiau.
Cyn
CKIST
Cylch
1000.
e Heb.
ddj/rchaf-
edig.
e pen. 10.
15.
b pen. 11. 2.
a 15. 33.
a IC. 18.
6 Heb.
adfero air.
7 Non,
dwgi
ä pen. 17.
a 21. 14.
8 tcahana.
k pen. 12.
11. a Xo. 2.
I Fdrych
]Matt. 12.
37.
«n p?n. 19.
14. a 31. 10.
o lago 2. 3.
o pen. 17.
17.
I pen. 28. C.
b pen. 14.
2U.
c (1(1. 9.
F;XO(].23.1.
DiMit. 19.
10, 13.
pcMi. G. 19.
11.21. US.
<i )ieii. 20.
2(1.
e pen. 17. 8.
a IK. I'i.
n 21. 14.
'■: Hrl/. i 7i)r
rhoddioH.
GLWYDD : atto y rlied y cyfiawn, ac
y mae yn ^ ddiogel.
11 e Cyfoeth y cyfoethog sydd iddo
yn ddinas gadarn, ac yn fur uchel,
yn ei dyb ei hun.
12 ^Cyn dinystr y balchia calon
gwr; a cliyn anrhydedd y hydd
gostyngeiddrwydd
13 Y neb a ^attebo beth cyn ei
glywed, ffolineb a chy wilydd /2/CÍ6?
iddo.
14 Yspryd gwr a gynnal ei glefyd
ef: ond yspryd cystuddiedig pwy
a'i '^cyfyd?
15 Calon y pwyllog a berchennoga
wybodaeth ; a chlust y doethion a
gais wybodaeth.
16 * Rhodd dyn a ehanga arno, ac
a'i dwg ef ger bron pennaethiaid.
17 Y cyntaf yn ei hawl a dyhir ei
fod yn gyfiawn : ond ei gymmydog
a ddaw ac a'i chwilia ef.
18 Y coelbren a wna i gynhennau
beidio, ac a^athrywyn rhwngcedyrn.
19 Anhaws yw ennill ewyllys da
brawd pan ddigier, na dinas gad-
arn : a'î* hymryson sydd megis
trosol castell.
20 ^ A íFrwyth genau gwr y di-
wellir ei fol ; ac o ffrwyth y gwe-
fusau y digonir ef.
21 ^Angau a bywyd sydd ym
meddiant y tafod : a'r rhai a'i hoff-
ant ef, a fwyttânt ei fírwytli ef.
22 " F neb sydd yn cael gwraig,
sydd yn cael peth daionus, ac yn
cael fifafr gan yr Arglwydd.
23 Y tlawd a ymbil ; a'r cyfoethog
a ettyb ° yn erwin.
24 Y neb y mae iddo gyfeillion,
cad wed gariad : ° ac y mae cyfaill a
lŷn wì'thyt yn well na brawd.
PENNOD XIX
^f^ VfELL yw J tlawd a rodio yn
vJT ei uniondeb, na'r traws ei we-
fusau, ac yntau yn ffol.
2 Hefyd, bod yr enaid heb wybod-
aeth, nid yw dda ; a'r hwn sydd
brysur ei draed a becha.
3 Ffolineb dyn a ŵyra ei ifordd
ef : a'i galon a ymddigia yn erbyn
yr Arglwydd.
4 ^Cyfoeth a chwanega lawer o
gyfeillion : ond y tlawd a ddidolir
oddi wrth ei gymmydog.
5 ""Tyst celwyddog ni bydd dieuog :
a lluniwr celwyddau ni ddiangc.
6 '^ Llawer a ymbiliant o flaen pen-
defig: a ^phawb sydd gyfaill -i'r
hael.
G25
celwyddog ni bydd di-
thraethwr celwyddau a
7 '^HoU frodyr y tlawd a'i casânt
ef : pa faint mwy yr ymbellhâ ei
gyfeillion oddi wrtho? er maint a
^ ymnheddo, ni throant atto.
8 A gaffo *ddoethineb a gar ei
enaid : a gadwo ddeall a ennill
ddaioni.
9 eTyst
cuog; a
ddifethir.
10 Nid gweddaidd i ffol hyfrydwch :
anweddeiddiach o lawer ^ i was ar-
glwyddiaethu ar bennaethiaid
11 ' ^ Synwyr dyn a oeda ei ddigof-
aint ef : a harddwch yw iddo fyned
dros gamwedd.
12 ''Llid y brenhin sydd megis
rhuad Hew ieuangc : ond ei ffafr ef
sydd megis gwlith ar laswellt.
13 ^ Mab ffol sydd orthrymder i'w
dad: ""ac ymserth gwraig sydd
megis defni parhaus.
14 Tŷ a chyfoeth ŷnt etifeddiaeth
y tadau : ond "" rhodd yr Arglwydd
yiv gwraig bwyllog.
15 Syrthni a bair drwmgwsg : ac
° enaid ^ twyllodrus a newyna.
16 P Y neb a gadwo y gorchymyn
a geidw ei enaid : a'r neb a esgeul-
usa ei fíyrdd fydd marw.
17 "^ Y neb a gymmero drugaredd
ar y tlawd, sydd yn rhoddi echwyn
i'r AiiGLWYDD ; a'i "^ rodd a dâl efe
iddo drachefn.
18 "^ Cerydda dy fab tra iyddo go-
baith ; ac nac arbeded dy enaid ef,
^ i'w ddifetha.
19 Y mawr ei ddig a ddwg gosp-
edigaeth : canys os ti a'i gwaredi,
rhaid i ti ^wneuthur hynny dra-
chefn.
20 Gwrando gynghor, a chymmer
addysg; fel y byddech ddoeth yn
dy ddiwedd.
21 ^Bwriadau lawer sydd yng
nghalon dyn : ond cynghor yr Ar-
glwydd, hwnnw a saif.
22 Deisyfiad dyn yw ei drugaredd
ef : a gweU yw y dyn tlawd na'r
gwr celwyddog.
23 Ofti yr a!rglwydd a dywys i
fywyd : a'r neb y byddo ganddo, a
erys yn ddiwall, heb i ddrwg ym-
weled âg ef
24 *Y dyn swrth a gudd ei law
yn ei fynwes, ac ni estyn hi at ei
enau.
25 *" Taro watAvarwr, a'r ehud fydd
gyfrwysach : a phan geryddech y
deallus, efe a ddeall wybodaeth.
26 ^ Mab gwaradwyddus gwarthus
Cyn
CRIST
Cylch
1000.
f pen. 14.
20.
S jimhil.
4keb.
galon.
e ad. 5.
h pen. 30.
22.
Preg. 10. C,
7.
' pen. 14.
29.
B Neil.
CaUineb.
k pen. 16.
14, 15.
a 20. 2.
a 28. 15.
1 pen. 10. 1.
a 15. 20.
a 17. 21, 2.5.
m pen. 21. 9,
19. a 27. 15.
n pen. 18.
22.
Open. 10, 4.
a 20. 13.
.1 23. 21.
6 Neu.
segurìlijd.
P liuc in.
28. a 11. 28.
1 pen. 28.
Blatt. 10.
42. a 25. 40.
2 Cor. 9. C,
7.
7 Nei),
tvaitlt.
r pen. li.
24. a 23.1.»,.
8 er iddo
weiddi.
9 Heb.
ychican-
8 .Job 23. I3w
Vs. 33. 10,
11.
ii.ir..i,9t.
s. 14.21Ì,
27.a4(i.ia
Heb. tí. 17.
Ês':
t pen. 15.
19. a 20. 13. ,
u ren. 21.
11.
» ]ien. 17.
25.
Rhinweddau moesol, a'u
DIARHEBION, XX.
gwrthwyneb feiau.
Cyn
CRIST
Cylch
1000.
ZHeb.
Belial.
yjobló.lfi.
a 20. 12, 13.
a 34. 7.
» Es. 28. 7.
Hos. 4. 11.
b pen. 16.
i 14. a 19. 12.
c pen. 17.
14.
d pen. 10. 4.
e pen. 18. 4.
f pen. 25.
14.
» Neil,
haslioni.
e Fa. 112. 2.
h ad. 26.
11 Bren. 8.
46.
2 Chron. 6.
30.
.Tob 14. 4.
Pa. 51. 5.
Preg.7.20.
1 loan L 8.
k Deut. 25.
13, ic.
ad. 23.
pen. 11. 1.
a 16. 11.
Mic. e, if^,
11.
3 Hob.
Carreg a
charreg,
ephali oc
ephah.
1 Exod. 4.
11.
Ps. 91. 9.
m pen. 6. 9.
a 12. 11.
a 19. 15.
n pen. 3. 15.
a 8. 11.
4 dlws.
0 pen. 22.
27. a 27. 13.
P pen. 9. 17.
a anrheitliia ei dad, ac a yrr ei fam
ar grwydr.
27 Fy mab, paid â gwrandaw yr
addysg a hair i ti gyfeiliorni oddi
wrth eiriau gwybodaeth.
28 Tyst - y fall a watwar farn :
a ygenau y drygionus a Iwngc an-
wiredd.
29 Barn sydd barod i'r gwatwar-
wyr, a chleisiau i gefn y ffyliaid.
PENNOD XX.
*/^WATWARUS yw gwin, a
vJT therfysgaidd yw diod gadarn :
pwy bynnag a siommir ynddi, nid
yw ddoeth.
2 ^Megis rhuad Hew ieuangc yiv
ofti y brenhin : y mae y neb al
cyíFrô ef i ddigofaint yn pecliu yn
erbyn ei enaid ei hun,
3 "" Anrhydeddus yw i wr beidio
âg ymryson : ond pob ffol a fyn
ymyrraeth.
4 "^ Y d'iog nid ardd, o herwydd oer-
der y gauaf ; am hynny y cardotta
efe y cynhauaf, ac ni cliaiff ddim.
5 ^Megis dyfroedd dyfnion yw
pAvyll y'nghalon gwr: etto y gwr
call a'i tyn allan.
6 'Llawer dyn a gyhoedda ei
2 drugarowgrwydd ei hun : ond pwy
a gaiff wr flfyddlawn ?
7 Y cyfiawn a rodia yn ei uniondeb :
gwỳn eu byd ^ ei blant ar ei ol ef.
8 ** Brenhin yn eistedd ar orsedd
barn, a wasgar a'i lygaid bob drwg.
9 ' Pwy a ddichon ddywedyd, Mi
a lanheais fy nghalon, glân wyf
oddi wrth fy mhechod ?
10 ''^Amryw bwysau, ac amryw
fesurau, ffiaidd gan yr Akglwydd
bob un o'r ddau.
11 Bachgen a adweinir wrth ei
waith, ai pur ai uniawn yw ei
waith.
12 ^ Y glust yn clywed, a'r Uygad
yn gweled, yr Aeglwydd a wnaeth
bob un o'r ddau.
13 "Na char gysgu, rhag dy iyned
yn dlawd : agor dy lygaid, fel y'th
ddigoner â bara.
14 Drwg, drwg, medd y prynwr :
ond pan el o'r neilldu, efe a ym-
fírostia.
15 Y mae aur, a gemmau lawer :
ond "gwefusau gwybodaeth sydd
^ ddodrefnyn gwerthfawr.
16 " Cymmer wisg y gwr a fachnio
dros estron ; a chymmer wystl
ganddo dros estrones.
17 P Melus gan wr fara trwy ffals-
edd : ond o'r diwedd ei enau a len-
wir â graian.
18 iBwriadau a sicrhêir trwy
gynghor : a ' thrwy gynghor dies-
genius dos i ryfela.
19 *Y neb a fyddo athrodwr a
ddatguddia gyfrinach : am hynny
nac ymyrr a'r hwn a ^* wenhieithio
a'i wefusau.
20 * Y neb a felldithio ei dad neu
ei fam, "ei ^ganwyll a ddiffoddir
yn y tywyllwch du.
21 ^ Etifeddiaeth a geir ar frys
yn y dechreuad ; ond ei diwedd
ni fendithir.
22 ^Na ddywed. Mi a dalaf ddrwg:
disgwyl wrth yr Arglwydd, ac efe
a'th achub.
23 ^Ffiaidd gan yr Arglwydd
amryw bwysau; a chlorian twyll-
odrus nid yw dda.
24 ^Oddi wrth yr Arglwydd y
mae cerddediad gwr : ond beth a
ddeall dyn o'i fifordd ei hun ?
25 Magi yw i wr lyngcu peth cys-
segredig; ac wedi addunedu, ym-
ofyn.
26 ^ Brenhin doeth a wasgar yr an-
nuwiol, ac a dry yr olwyn arnynt.
27 ''^Canwyll yr Arglwydd yw
yspryd dyn, yn chwilio hoU gell-
oedd y bol.
28 ^Trugaredd a fíyddlondeb a
gadwant y brenhin; a'i orseddfa a
gadarnhêir trwy drugaredd.
29 Gogoniant gwŷr ieuaingc yw
eu nerth; a ^harddwch henafgwyr
yw gwallt gwýn.
30 Cleisiau briw ^ a lanhâ ddrwg :
felly y gwna dyrnodiau gelloedd
y boL
PENNOD XXL
J^EL afonydd o ddwfr y mae
-^ calon y brenhin yn Haw yr
Arglwydd: efe a'i try hi lie y
mynno.
2 *Pob ffordd gwr sydd uniawn
yn ei olwg ei hun : ond yr Ar-
glwydd a bwysa y calonnau.
3 ^Gwneuthur cyfiawnder a barn
sydd well gan yr Arglwydd nag
aberth.
4 ''Uchder golwg, a balchder calon,
2 ac ar yr annuwiol, sydd bechod.
5 "^Bwriadau y diesgeulus sydd
at helaethrwydd yn unig: ond ^yr
eiddo pob prysur at eisieu yn unig.
6 ^Trysorau a gasgler â thafod cel-
wyddog, a chwelir megis gwagedd
gan y neb sydd yn ceisio angau.
Cyn
CRIST
Cylch
1000.
1 pen. 15.
22. a 24. 6,
rLucl4..3L
» pen. 11.
13.
5 Neu,
ddeno.
t Exod. 21.
17.
Lef. 20. 9.
Matt. 15. 4.
" pen. 24.
20.
6 Neu,
lamp.
X pen. 28.
20.
y Deut. 32.
35.
pen. 17. 13.
a 24. 29.
Ehuf. 12.
17.
1 Thesa. 5.
15.
1 Petr 3. 9.
z ad. 10.
aPs. 37. 23.
pen. 16. 9.
Jer. 10. 23.
b Ps. 101. 5,
&c.
clCt;r. 2.
11.
7 Neu,
Lamp.
d Ps. 101. 1.
pen. 29. 14.
e pen. 16.
31.
8 Heb. syc^d
feddyg.
iniaeth i.
1 pen. IC. 2.
b 1 Sam. 15.
22.
Ps. 50. 8.
Es. 1. 11,
&c.
Hos. 6. 6.
Mic. 6. 7,
8.
0 pen. 6. 17.
2 Neu,
a lamp.
d pen. 10. 4.
a 13. 4.
8 bwriadau
pob, &c.
e pen. 10. 2.
a 13. li.
Rhimceddau moesol, oíu
DIARHEBION, XXII.
gwrthwyneh feiau.
Cyn
CEIST
Cylch
1000.
4Heb.
llifia, neii,
ymdeiihia
qyd â
hwynt.
fad. 19.
pen. 19. 13.
a 25. 24.
a 27. 15.
BHeb.
ci/feillach.
B lago 4. 5.
h pen. 10.
25.
i Matt. 18.
SO, &c.
k pen. 17. S,
23. a 18. 16.
6Neu,
lawenydd.
1 pen. 11. 8.
Es. 43. 3.
m ad. 9.
7Heb.
yn nhir yr
aniahuch.
nPs. 112.3.
Open. 15. 9.
P Prrg. 9. •
14, ic.
1 pen. 12.
13. a 13. 3.
a IS. 21.
8 Heb.
bulchder.
«• pen. 13. i.
• Pa. 112. 9.
t Pa. 50. 9.
pen. 15. 8.
Es. 6e. 3.
.)er. 6. 20.
Amos 5. 22.
8 Heb.
ysgehrderf
I .
7 Anrhaith yr annuwiol a'u^difetha
hwynt, am iddynt wrthod gwiieuth-
ur barn.
8 Trofaus a dieithr yw ffordd dyn :
ond y pur sydd uniawn ei waith.
9 ^Gwell yw bod mewn congl yn
nen tỳ, na bod gyd â gwraig anynad
mewn tŷ ^ ehang.
10 ^Enaid yr annuwiol a ddeisyf
ddrwg : nid grasol yw ei gymmydog
yn ei olwg ef
11 ^Pan gosper gwatwarwr, y bydd
yr ehud callach : a phan ddysger y
doeth, efe a dderbyn wybodaeth.
12 Call y mae y cyfiawn yn ystyr-
ied am dŷ yr annuwiol : ond y mae
Duw yn difetha y rhai annuwiol am
eu drygioni.
13 ' Y neb a gauo ei glust rhag Uef
y tlawd, a lefain ei hunan, ac nis
gwrandewir ef.
14 ^Rhodd yn y dirgel a dyrr
ddigofaint; a gwobr yn y fynwes,
lid cryf.
15 Llawen gan y cyfiawn wneuth-
ur barn : ond dinystr /ydd i weith-
wyr anwiredd.
16 Dyn yn myned ar gyfeiliorn
oddi ar fifordd deall, a orphwys yng
nghynnulleidfa y meirw.
17 Y neb a garo *^ ddifyrrwch, a
ddaw i diodi : a'r neb a garo win
ac olew, ni bydd cyfoethog.
18 ^Yr annuwiol a roddir yn iawn
dros y cyfiawn, a'r troseddwr dros
yr uniawn.
19 ™ Gwell yw aros ' yn yr anial-
wch, na chyd â gwraig anynad ddig-
Uawn.
20 " F mae trysor dymunol, ac
olew, yn nhrigfa y doeth ; ond dyn
fíbl a'u Uwngc hwynt.
21 ° Y neb a ddilyno gyfiawnder a
thrugaredd, a gaiff fywyd, cyfiawn-
der, ac anrhydedd.
22 pY doeth a ddring i ddinas y
cedyrn, ac a fwrw i lawr y cadernid
y mae hi yn hyderu arno.
23 iY neb a gad wo ei enau a'i dafod,
a geidw ei enaid rhag cyfyngder.
24 Y balch a'r gwatwarwr uchel,
yw enw y gwr a wnelo beth mewn
digllonedd ^ balch.
25 ' Deisyfiad y diog a'i Uadd : can-
ys ei ddwylaw a wrthodant weithio :
26 Yn hyd y dydd y mae yn fawr
ei awydd : ond * y cyfiawn a rydd,
ac ni arbed.
27 'Aberth y rhai annuwiol sydd
fíìaidd : pa faint mwy, 2>^'^ oflrym-
mant mewn '^ meddwl drwg ?
28 ''Tyst celwyddog a ddifethir:
ond y gwr a wrandawo, a lefara yn
^astad.
29 Gwr annuwiol a galeda ei wyn-
eb : ond yr uniawn a ^ gyfarwydda
ei fibrdd.
30 ''Nid oes doethineb, na deall, na
chynghor, yn erbyn yr Arglwydd.
31 ^Y march a ddarperir erbyn
dydd y frwydr : ond ^ ymwared
sydd oddi wrth yr Arglwydd.
PENNOD XXII.
MWY dymunol yiv ^ enw da na
chyfoeth lawer; a gwell yw
ffafr dda nag arian, ac nag aur.
2 ''Y tlawd a'r cyfoethog a gyd-
gyfarfyddant : "^ yr Arglwydd yw
gwneuthurwr y rhai hyn oil.
3 "^Y call a genfydd y drwg, ac a
ymgûdd : ond y fiyliaid a ant rhag-
ddynt, ac a gospir.
4 ^ Gwobr gostyngeiddrwydd ac ofn
yr Arglwydd, yw cyfoeth, ac an-
rhydedd, a bywyd.
5 ^ Drain a maglau sydd yn flbrdd
y cyndyn : sy neb a gadwo ei enaid,
a fydd bell oddi wrthynt hwy.
6 Hyiforddia blentyn ym mhen
ei ffordd ; a phan heneiddio nid
ymedy â hi.
7 ** Y cyfoethog a arglwyddiaetha ar
y tlawd ; a gvfa^fydd yr hwn a gafio
fenthyg i'r gwr a roddo fenthyg.
8 ' Y neb a hauo anwiredd a fed
flinder ; a gwialen ei ddigofaint ^ ef
a baUa.
9 k 3 Yr hael ei lygad a fendithir :
canys efe a rydd o'i fara i'r tlawd.
10 ^Bwrw allan y gwatwarwr, a'r
gynnen a â allan; le, yr ymryson
a'r gwarth a dderfydd.
11 "Y neb a garo lendid calon,
* am ras ei wefusau a gaiff y bren-
hin yn garedig iddo.
12 Llygaid yr Arglwydd a gadw-
ant wybodaeth ; ac efe a ddinystria
^ eiriau y troseddwr.
13 "Medd y diog, Y mae Hew
allan ; fo'in lleddir y'nghanol yr
heolydd.
14 "Ffos ddofn yw genau gwrag-
edd dieithr: Py neb y byddo yr Ar-
glwydd yn ddig wrtho, a syrth yno.
15 Ffolineb sydd yn rhwym yng
nghalon plentyn; ond ''gwialen cer-
ydd a'i gyrr ym mhell oddi wrtho.
16 Y neb a orthrymmo y tlawd er
ychwanegu ei gyfoetli, a'v neb a
roddo i'r cyfoethog, a ddaiv i dlodi
yn ddiammeu.
Cyn
CRIST
Cylch
1000.
"pen. 19. 5,
2 Neu,
ystyria.
I Jer. 9. 23.
J Pb. 20. 7.
a 33. 17.
z Pa. 3. 8.
a Preg. 7. 1.
b pen. 29. 13.
open. 14.31.
d pen. 14. 16.
a Ü7. 12.
ePs. 112.3.
fpen.15.19.
s 1 loan 5.
18.
h lago 2. 6.
i Job 4. 3.
Ho3. 10. 13.
2 Heb. y
derfydd
am da no.
l£2Cor. 9. 6.
3 Heb. Y
daionus ei
lygad.
1 Pa. 101.5.
mPs.101.6.
pen. 16. 13.
4 Neu, ac y
sydd d gru»
yn ei we-
fusau.
5 Nen,
fatterion.
Open. 26. la
0 pen. 2. 16.
a 5. 3. a 7.
5. a ^3. 27.
P Prcg. 7.
26.
1 pen. 13.
24. a 19. 13.
a 23. 13, 14.
a 29. 15, 17,
Rhinweddau moesol, a'u
DIARHEBION, XXIIl
gimthwyneb feiau.
C?yn
CRIST
Cylch
1000.
6 nẁ.foi.
TNen,
gobeithia
ailhau.
r pen. 8. 6.
8 Xeu, aHh
anfonaiU.
8 7ech.7.
10.
t.Tr,b31.21.
Pa. 68. 5.
pen. 23. 11.
Open. 6. 1.
a 11. 15.
«pen. 20. 16.
T Dent. 19.
14. a 27. 17.
pan. 23. 10.
« pen. 28. 20.
1 Tim. 6. 9,
10.
b pen, 3. 5.
17 Gogwydda dy glust, a gwrando
eiriau y doethion, a gosod dy galon
ar fy ngwybodaeth.
18 Canys peth peraidd yw os cedwi
hwynt yn dy ^ galon; cymhwysir
hwynt hefyd yn dy wefusaiL
19 Fel y byddo dy obaith yn yr
Arglwydd, yr hysbysais i ti hedd-
yw, ' le, i ti.
20 Oni ysgrifenais i ti eiriau 'ar-
dderchog o gynghor a gwybodaeth,
21 I beri i ti adnabod sicrwydd
geiriau gwirionedd, fel y gaUit atteb
geiriau y gwirionedd i'r neb ^ a an-
fonant attat ?
22 Na yspeilia mo'r tlawd, o her-
wydd ei fod yn dlawd : ac *na or-
thrymma y cystuddiol yn y porth.
23 Canys *yr Aeglwydd a ddadleu
eu dadl hwynt, ac a orthrymma en-
aid y neb a'u gorthrymmo hwynt.
24 Na fydd gydymmaith i'r dig-
llawn; ac na chyd-gerdd â gwr
Uidiog :
25 Rhag i ti ddysgu ei hvybrau ef,
a chael magi i'th enaid.
26 "Na fydd un o'r rhai a roddant
eu dwylaw, o'r rhai a fachniant am
ddyled.
27 Oni bydd gennyt i dalu, paham
y ""cymmerai efe dy wely oddi tanat?
28 y Na symmud mo'r hen deriyn,
yr hwn a osododd dy dadau.
29 A welaist ti wr diesgeulus yn
ei orchwyl? efe a saif ger bron
breuhinoedd, ac ni saif ger bron
rhai isel-radd.
PENNOD XXIIL
PAN eisteddych i fwytta gyd â
thywysog, ystyria yn ddyfal
beth sydd ger dy fron :
2 A gosod gyllell ar dy geg, os
hyddi ddyn blysig.
3 Na ddeisyf ei ddanteithion ef :
canys bwyd twyllodrus ydyiv.
4 ^Nac ymflina i ymgyfoethogi :
''dod heibio dy synwyr dy hun.
5 A beri di i'th lygaid ehedeg ar
y peth nid yw? canys golud yn
ddiau a gymmer adenydd, ac a
eheda ymaith megis eryr tu a'r
wybr.
C Na fwytta fwyd y drwg ei lyg-
ad; ac na chvrennych mo'i ddan-
teithion ef
7 Canys fel y meddylia yn ei galon,
feUy efe a ddywed wrthyt, Bwytta
ac ỳf ; a'i galon heb fod gyd â thi.
8 Y tammaid a fwytteaist a fwri i
fynu, a'th eiriau melus a goUi.
9 °Na lefara He y clywo y ffol:
canys efe a ddiystyra ddoethineb
dy eiriau.
10 "^Na symmud mo'r hen der-
fyn ; ac na ddos i feusydd yr am-
ddifaid :
11 "^ Canys eu gwaredwi' hwynt
sydd nerthol ; ac a amddiffyn eu
^ cweryl hwynt yn dy erbyn di.
12 Gosod dy galon ar addysg, a'th
glustiau ar eiriau gwybodaeth.
13 ^Na thyn gerydd oddi wrth dy
blentyn: os curi ef â gwîalen, ni
bydd efe farw.
14 Cur ef â gwialen, a thi a achubi
ei enaid rhag uffern.
15 Fy mab, «os dy galon di fydd
doeth, fy nghalon innau a lawen-
ycha;
16 le, fy arennau a grychneidiant,
pan draetho dy wefusau di gyfiawn-
der.
17 ^Na wỳnfyded dy galon wrth
bechaduriaid : ond ' aros ja ofn yr
Arglwydd yn hyd y dydd.
18 ^ Canys yn ddiau y mae gwobr ;
ac ni phaUa dy ddisgwyliad.
19 Ergly w, fy mab, a bydd ddoeth ;
a chyfar^vydda dy galon yn y ffordd.
20^ Na fydd ym mysg y rhai sydd
yn meddwi ar win ; ym mysg y rhai
gly thion ar ^ gig.
21 Canys y meddw a'r glwth a
ddaw i dlodi : a ^" chysgu ^ a bair
fyned mewn gwisg garpiog.
22 " Gwrando ar dy dad a'th gen-
hedlodd: ac na ddiystyra dy fam
pan heneiddio.
23 °Pryn y gwir, ac na worth ; felly
doethineb, ac addysg, a deall.
24 P Tad y cyfiawn a orfoledda yn
fawr ; a'r neb a genhedlo fab doeth,
a ìawenhâ o'i blegid.
25 Dy dad a'th fam a lawenycha ;
a'r hon a'th ymddûg a orfoledda.
26 Fy mab, moes i mi dy galon;
dalied dy lygaid ar fy ffyrdd i.
27 'î Canys ffos ddofn yw puttain :
a phydew cyfyng yw y ddieithr.
28 ^ lë, hi a gynllwyn fel ^gwill-
iad ; ac a chwanega bechaduriaid
ym mysg dynion.
29 "I bwy y mae gwae? i bwy y
mae ochain ? i bwy y mae cynnen ?
i bwy y mae dadwrdd ? ac i bwy y
mae gweliau heb achos? i bwy *y
mae Uygaid cochion ?
30 I'r neb sydd yn aros wrth y
gwin : i'r neb sydd yn myned i
ymofyn am "win cymmysgedig.
31 Nac edrych ar y gAvin pan
Rhiniveddau moesol, a'u
DIARHEBION, XXIV.
gwì'thwynéb feiau.
Cyn
CEIST
Cylch
1000.
6Heb.
y'nglialon.
31 Edrych
Deut.29.]0.
Es. 56. 12.
» Ps. 37. 1.
&c. a 73. 3.
pen. 3. 31.
a 23. 17.
ad. 19.
bPs. 10. 7.
«pen. 21. 22.
Preg. 9. IG.
2Heb. !7?-ÿ/-
hâ nerth.
d pen. 11. 14,
a 15. 22.
a 20. 18.
Luc 14. 31.
6 Ps. 10. 5.
pen. 14. 6.
3 ITeb. yn
nydd.
4Beb.
Ojlfyng.
iPs. 82. 4.
Ks. 58. 6, 7.
lloanS.lö.
ejob34.n.
Ps. 62. 12.
Jer.32. I'l.
Rhiif. 2. 0.
Dat.22.12.
5 Heb. i
dajlod dy
enau.
hPs. 19.10.
a 119. lOLS.
'pen. 23. 18.
k Job 5. 19,
I's. 34. H>.
a 37. 24.
fyddo coch, pan ddangoso ei liw
yn y cwppan, pan ymgynhyrfo yn
iawn.
32 Yn y diwedd efe a frath fel
sarph, ac a biga fel neidr.
33 Dy lygaid a edrychant ar wrag-
edd dieithr, a'th galon a draetha
drawsedd.
34 Ti a fyddi megis un yn cysgu
^y'nghanol y môr, ac fel un yn cysgu
ym mhen yr h^ylbren.
35 Curent fi, meddi, ac ni chlaf-
ychais ; dulient fi, ac nis gAYybûm :
""pan ddeffrôwyf, mi a âf rhagof;
mi a'i ceisiaf drachefn.
PENNOD XXIV.
A chenfigenna wi'th wŷr an-
nuwiol; ac na chwennych fod
gyd â hwynt :
2 ^Canys eu calon a fyfyria
anrhaith, a'u gwefasau a draetha
flinder.
3 Trwy ddoethineb yr adeiledir tŷ,
a thrwy ddeall y sicrhêir ef :
4 A thrwy wybodaeth y Uenwir y
celloedd o bob golud gwerthfawr a
hyfryd
5 " Gwr doeth Si/dd nerthol ; a gwr
pwyllog a ^ chwanega ei nerth.
6 "^Canys trwy gynghor doeth y
gwnei dy ryfel : a thrwy lawer o
gyiighorwyr y hydd diogelwch.
7 " Rhy uchel yw doethineb i ffol ;
ni egyr efe ei enau yn y porth.
8 Y neb a fwriada ddrygau, a elwir
yn ysgeler.
9 Bwriad y ffol sydd bechod; a
ffiaidd gan ddynion y gwatwarus.
10 Os Uwfrhêi ^mewn amser cyf-
yngder, * bychan yw dy nerth.
11 ^G wared y rhai a lusgir i angau :
a ymadewit â'r neb sydd barod i'w
Uadd?
12 Os dywedi, Wele, ni wyddom ni
hyn : onid yw pwyswr y calonnau
yn deall ? a'r hwn sydd yn cadw dy
enaid, oni ŵyr efe? ac oni sthâl efe
i bob un yn ol ei weithred ?
13 Fy mab, bwytta fel ; canys da
yw : a'r dil mêl ; canys melus yw
^i'th enau.
14 ^ Felly y hydd gwybodaeth
doethineb i'th enaid: os cei di hi,
*yn ddiau fe fydd gwobr, a'th obaith
ni phalla.
15 Na chynllwyn di, 0 annuwiol,
wrth drigfa y cyfiawn ; na anrheith-
ia ei orphwysfa ef.
16 "^ Canys seithwaith y syrth y
cyfiawn, ac efe a gyfyd drachefn:
ond 'yr annuwiolion a syrthiant
mewn drygioni.
17 ""Pan syrthio dy elyn, na la-
wenycha: a phan dramgwyddo, na
orfoledded dy galon :
18 Rhag i'r Arglwydd weled, a
bod hynny yn ddrwg yn ei olwg ef,
ac iddo droi ei ddig oddi wrtho ef
attat ti.
19 °Nac ^ymddigia o herwydd y
drwg-iveithredivyr ; na chenfigenna
wrth yr annuwiolion :
20 Canys ni bydd gwobr i'r dryg-
ionus : " ^ canwyll yr annuwiolion a
ddiffoddir.
21 Fy mab, oiha yr Arglwydd
a'r brenhin, ac nac ymyrr a'r ^ rhai
anwastad :
22 Canys yn ddisymmwth y cyfyd
eu distryw hwy : a phwy a ŵyr eu
dinystr hwy ill dau ?
23 1Í Dyma hefyd bethau doeth-
ion. p Md da derbyn wyneb mewn
barn.
24 iY neb a ddywedo wrth yr
annuwiol, Cyfia^vn ivyt ; y bobl
a'i meUdithiant ef, cenhedloedd a'i
fíieiddiant ef :
25 Ond i'r neb a!i ceryddo, y bydd
hyfrydwch; a bendith Mda a ddi-
gwydd iddynt.
26 Paicb a gusana wefusau y neb
a attebo eiriau uniawn.
27 "^Darpara dy orchwyl oddi allan,
a dospartha ef i ti yn y maes : ac
wedi hynny adeilada dy dy.
28 Na fydd dyst heb achos yn
erbyn dy gymmydog : ac na huda
a'th wefasau.
29 ^Na ddywed, Mi a wnaf iddo ef
fel y gwnaeth yntau i minnau ; mi
a dalaf i'r gwr yn ol ei weithred.
30 Mi a euthum heibio i faes y
dyn diog, a heibio i winllan yr ang-
hall;
31 Ac wele, codasai drain ar hyd-
ddo oil ; danadl a guddiasai ei
wyneb ef ; a'i fagwyr gerrig a syrth-
iasai i lawr.
32 Gwelais hyn, a mi a ^ystyriais
yn ddwys ; edrychais arno, a chym-
merais addysg.
33 * Ychydig gysgu, ychydig hepian,
ychydig wasgu dwylaw i gysgu :
34 Felly y daw dy dlodi megis
ymdeithydd, a'th angen fel gwr
^ arfog.
PENNOD XXV.
1 Addysg ynghylch brenhinoedd, 8 a gocliel
achosion i ymrafaelio.
Cyn
CEIST
Cylch
1000.
' Amos 5. 2,
a 8. 14.
m Job 31.
29.
Ps. 3.5. 15.
pen. 17. 5.
n Ps. ST. 1.
pen. 23. 17.
ad. I.
6 Neil, i;m-
gyfeillacha
<ÎV drwg,
(Sic.
0 Job 18. 5,
6. a 21. 17.
pen. 13. 9.
a 20. 20.
7 Neil,
lamp.
8 Heb.
newidwyr.
PLef.19.15.
Dent. 1. 17.
a 16. 19.
pen. 18. 5.
a 28. 21.
loan 7. 24.
1 pen. 17. 15.
Es. 5. 23.
9 Heb.
daioni.
■Luc 14.28.
«pen. £0.22.
Matt. 5.39.
Rhiil. 12.
17, 19.
2 Heb.
osodais fy
nghalon.
: pen. 6. 9,
&C.
3 Heb.
tarian.
Avnryw addysgîadau
DIARHEBION, XXV.
o eiddo Solomorij
Cyn
CRIST
Cylch
2 gop'fodd.
a Deut. £9.
29.
Khuf. IL
33.
open. 20. 8.
c Luc 14.
9,10.
d Matt. 5.25.
a 28. 15.
SNeu,
un arall.
e pen. 15. 23.
4 Neu,
vn ei le.
Heb. ar ei
olwynion.
f pen. 13.17.
e pen. 20. 6.
ii Judas 12.
'Gen. 32. 4,
&c.
1 Sam. 25.
24, &c.
pen. 15. 1.
a 16. 14.
k ad. 27.
6Neu, BiYÎ
avfi/ni/ch
dy droed yn
iihŷ dy,âs.c.
6 Ileb. gael
digoii.
> Pd. 120. 3,
4.
pen. 12. 18.
DYMA heiyd ddiarhebion Solo-
mon, y rhai a - gasglodd gwŷr
Hezeciah brenhin Judah.
2 ^Aiirhydedd Duw yw dirgelu
petli : ond anrhydedd brenhin yiv
chwilio peth allan.
3 Y nefoedd am uchder, y ddaear
am ddyfnder, a chalon brenhinoedd,
ni ellir eu chwilio.
4 Tyn yr ammhuredd oddi wrth
yr arian, a daw i'r gof-arian îestr.
5 ^Tyn yr annuwiol o olwg y
brenhin, a'i orseddfa ef a gadarn-
hêir trwy gyfiawnder.
6 "Nac ymogonedda ger bron y
brenhin; ac na saf yn lie gwŷr
mawr :
7 Canys gwell i ti ddywedyd wrth-
yt, Tyred yma i fynu, na'th fwrw
yn ÎS ger bron pendefig yr hwn a
welodd dy lygaid.
8 Na ddos allan i gynhennu ar
frys : rhag na wypecli beth a wnel-
ych yn ei diwedd, wedi dy gywil-
yddio gan dy gymmydog.
9 '^Ymresymma â'th gymmydog ei
hiin : ond na ddatguddia gyfrinach
i ^ arall :
10 Rhag i'r neb a fyddo yn gwran-
daw ddwyn gwarth arnat ti; ac i'th
' gywilydd na thro ymaith.
11 ^Gair a ddyweder *mewn am-
I ser sydd megis afalau aur me\Mi
: gwaith arian cerfiedig.
I 12 CeryddAvr doeth i'r glust a
I wrandawo, sydd /el anwyl-dlws eur-
1 aid, a gwisg o aur rhagorol.
! 13 ^ Megis oerder eira yn amser
I cynhauaf, yiv cennad íFyddla\^Ti i'r
i rhai a'i gyi-raut : canys efe a lawen-
I ycha enaid ei feistriaid.
I 14 s Y neb a ymíFrostio o achos gau
I rodd, sydd gyffelyh i ^ gymmylaii a
gwynt heb wlaw.
15 'Trwy hir-ymaros y boddlonir
pendefig : a thafod esmwyth a dyrr
asgwrn.
16 Pan gaffech fêl, '^bwytta a'th
wasanaetho : rhag wedi dy lenwi o
bono, i ti ei chwydu ef.
17 ^ Cadw dy droed allan o dy dy
gymmydog : rhag iddo ^ flino arnat,
a'th gasâu.
I 18^Ynebaddygogam-dystiolaeth
I yn erbyn ei gymmydog, sydd megis
gordd, a chleddyf, a saeth lem.
19 Hyder ar ffalswr yn nydd cyf-
yngder, sydd megis dant wedi ei
dorri, a throed wedi tyrfu.
20 Fel yr hwn a ddygo ymaith
wisg yn amser oerfel, ac fel finegr
ar nitr, felly y mae yr hwn sydd yn
canu caniadau i galon drist.
21 ™ Os dy elyn a newjna, portha
ef â bara : ac os sycheda, dod iddo
ddiod i'w hyfed :
22 Canys marwor a bentyrri ar ei
ben ef ; a'r Akglwydd a dâi i ti.
23 "Gwynt y gogledd ''a yrr y
gAvlaw ymaith : felly y gyrr ^ wyneb-
pryd digllawn dafod athrodgar.
24 " Gwell yw trigo mewn congl yn
nen tŷ, na chyd â gwraig anynad
mewn tŷ ehang.
25 Fel dyfroedd oerion i enaid
sychedig, yiv newyddion da o wlad
bell.
26 Gwr cyfiawn wedi syrthio i
lawr ger bron y drygionus, sydd
megis ffynnon wedi ei chymmysgu
â gofer budr.
27 PNid da bwytta llawer o fel: ac
felly chwilio eu hanrhydedd, nid
anrhydedd yw.
28 1 Y neb ni byddo ganddo attal
ar ei yspryd ei hun, sydd megis
dinas ddrylliog heb gaer.
PENNOD XXVI.
1 Addysg ynghylch ynfydion, 13 a rhai segur-
Ihjd ; 17 ac ynghylch dynion cynhennvs, tra-
fferthus.
EGIS ôd yr haf, neu ^wlaw y!
cynhauaf, felly nid cymm-wys
i'r ffol anrhydedd.
2 Fel yr aderyn wrth grwydro, a'r
wennol wrth ehedeg, felly y felldith
ddiachos ni ddaw.
3 Ffre^vyll i farch, ''fírwyn i asyn,
a " gwialen i gefn yr ynfyd.
4 Na atteb ynfyd yn ol ei ynfyd-
rwydd; rhag dy fod yn gyffelyb
iddo.
5 Atteb yr ynfyd yn ol ei ynfyd-
rwydd ; rhag iddo fod yn ddoeth
yn ei olwg ei hun.
6 Y neb a yrro negesau gyd âg
un anghaU, a dyrr ymaith y traed,
ac a ŷf^ golled.
7 Nid gogyhyd esgeiriau y cloff:
felly dammeg y'ngenau fíyliaid.
8 Fel un "yn rhwymo carreg mewn
tafl ; felly y gwna y neb a anrhyd-
eddo ffbl.
9 Fel draen yn myned i law dyn
meddw ; felly y mae diareb y'ngen-
au yr anghall.
10 ^Y Duw mawr yr hwn a luniodd
bob peth, sydd yn gobr^vyo y ffol,
ac yn talu i'r troseddwyr.
11 '^ÄIegis y mae y ci yn dychwelyd
at ei chwydfa; felly y mae y ffol
yn ^ dychwelyd at ei ffolineb.
Cyn
CRIST
Cylch
700.
niExod.23.
4.
Matt. 5. 44.
Rhii£, 12.
20.
«"Job 37. 22.
7 Heb. a
esgor ar y
gidaw.
8Neu,<a/o<i
athrodgar
wyneb dig.
open. 19. 13.
a 21. 9, 19.
P ad. 16.
í pen. 16. 32,
a 1 Sam. 12.
10.
b Ps. 32. 9.
c pen. 10. 13.
2 Neil,
drais.
S Nen, yn
gosod rtifien
gwerthlli wr
meivn cnrit-
edd gerrig.
i Nen,
Gwr mniar
a gy/li-
rutída
batch, ac
sydd yn
cyflogi y
Jjol, &c.
<i 2 Petr 2.
22.
5 Heb. ad-
wneuthur.
a gasglivyd gan
DIARHEBION, XXVII.
wŷr Hezeciah.
Cyn
CRIST
Cylch
700.
e pen. 29.
20.
pen. 22.
fpen
e pen. 19.
24.
CNeu,
ymddigio
mewn ci/n-
lien ni, &c.
^Heb.
wreichion.
8 Heb. heb
goed.
h. pen. 22.
10.
9 Ileb.
gostega.
i pen. 15.
18. a 29. 22.
fc pen, 18. 8.
ZNeu,
adwemir.
3 Heb.
wnelo ei
leferydd yn
haicddgar.
4 Neu, Yn
y dirgel.
I Ps. 7. 15,
16. a 9. 15.
a 10. 2.
a 57. (i.
pen. 28. 10.
Preg. 10. 8.
» lago 4. 13,
ä£C.
12 * A well di wr doeth yn ei olwg
ei hun ? gwell yw y gobaith am ifol
nag am liwnnw,
13 ^ Y mae Hew maivr ar y ffordd,
medd y diog, y mae llew yn yr
heolydd.
14 Fel y drws yn troi ar ei golyn,
felly y try y diog yn ei wely.
15 6 Y diog a guddia ei law yn ei
fj-nwes ; blin ganddo ei liestyn at
ei enau dracliefn.
16 Doethach yivi y diog yn ei
olwg ei hun, na seithwyr yn ad-
rodd rlieswm.
17 Y neb wrth fyned lieibio a
•^ymyiTO â chynnen ni plierthyn
iddo, sydd megis un yn cymmeryd
ci erbyn ei glustiau.
18 Fel dyn gwallgofiis a daflo
^ bentewynion tan, saetliau, ac arf-
au marwolaeth ;
19 Felly y mae y gwr a dwyllo
ei gymmydog, ac a ddywed, Onid
cellwair yr ydwyf ?
20 Megis *pan ddarfyddo y coed, y
diifydd y tan: felly ^pryd na hyddo
athrodwr, ^ derfydd y gynnen.
21 "^Fel glo i'r marwor, a choed i'r
tan ; felly y mae gwr cynhennus i
ennyn cynnen.
22 ^Geiriau yr athrodwr sydd
megis archollion, a hwy a ddisgyn-
nant i gelloedd y bol.
23 Fel sorod arian wedi eu bwrw
dros ddryU o lestr pridd ; felly y mae
gwefusau poeth, a chalon ddrwg.
24 Y digasog a ^ragrithia â'i we-
fusau, ac yn ei galon yn bwriadu
twyll:
25 Pan "ddywedo efe yn dêg, na
ymddiried iddo : canys y mae saith
ffieidd-dra yn ei galon ef.
26 *Trwy gyfrwysder y cuddir
digasedd : ond ei ddrygioni a ddat-
guddir yn y gynnuUeidfa.
27 ^Y neb a gloddio bydew, a
syrtli ynddo ; a'r neb a dreiglo
garreg, atto y dychweL
28 Y tafod celwyddog a gasâ y
neb a gystuddio efe ; a'r genau
gwenhieithus a wna ddinystr.
PENNOD XXVII.
1 Ynghylch serch arnom ein liunain. 5 Am
wir gariad. 11 Gofalu, am ochel rhwystrau:
23 a gofalu dros dŷ a thylwyth.
AC ymffrostia o'r dydd y
fory : canys ni wyddost beth
a ddigwydd mewn diwrnod.
2 Canmoled arall dydi, ac nid dy
enau dy hun ; estron, ac nid dy
wefusau dy hunan.
631
N-
3 Trom yw y garreg, a phwysfawr
yw y tywod : ond digofaint y ffol
sydd drymmach na hwy ill dau.
4 Creulawn yw Hid, fel llif-ddwfr
yw digofaint ; a phwy a ddichon
sefyll o flaen ^ cenfigen ?
5 Gwell yw cerydd cyhoedd na
chariad cuddiedig.
6 ^Ffyddlawn yw archollion y
caredig: ond cusanau y digasog
ydynt ^ dwyllodrus.
7 ^Y dyn llawn a fathra y dil
mêl: ond '^i'r newynog pob peth
chwerw sydd felus.
8 Gwr yn ymdaith o'i le ei hun,
sydd debyg i aderyn yn cilio o'i nyth.
9 Olew ac arogl-darth a lawenycha
y galon ; feUy y gwna mwynder cyf-
aill trwy gynghor ° íFyddlawn.
10 Nac ymado â'th gydymmaith
dy hun, a chydymmaith dy dad ; ac
na ddos i dy dy frawd yn amser dy
orthrymder : canys ^ gwell yiv cym-
mydog yn agos na brawd ym mhell.
11 ^Bydd ddoeth, iy mab, a 11a-
wenycha fy nghalon ; ^fel y galhvyf
atteb i'r neb a'm gwaradwyddo.
12 sY caU a wêl y drwg yn dy/od,
ac a ymgûdd : ond yr anghall a ant
rhagddynt, ac a gospir.
13 ^'Cymmer wisg yr hwn a fach-
nio dros y dieithr; a chymmer wystl
ganddo dros y ddieithr.
14 Y neb a fendithio ei gydym-
maith â lief uchel y bore pan gyf-
odo, cyfrifir hyn yn felldith iddo.
15 'Defni parhaus ar ddiwrnod
gwlawog, a gwraig anynad, cyffelyb
ydynt.
16 Y mae yr hwn a'i cuddio hi,
megis yn cuddio y gwynt, ac olew
ei ddeheulaw, yr liivn a ymddengys.
17 Haiarn a hoga haiarn : felly
gwr a hoga wyneb ei gyfaill.
18 ^ Y neb a gadwo ei ffigysbren,
a fwytty o'i ffr\^^th ef; a'r neb a
wasanaetho ei feistr, a ddaw i an-
rhydedd.
19 Megis mewn dwfr y mae wyn-
eb yn atteb i wyneb : felly y mae
calon dyn i ddyn.
20 ^ Ni lenwir uffern na distry w :
felly "* ni lenwir llygaid dyn.
21 "^Fel y tawddlestr i'r arian, a'r
ffwrnes i'r aur: felly y mae gwr
i'w glod.
22 Er i ti bwyo ffol mewn morter
â phestl ym mhlith gwenith ; etto
nid ymedy ei ffolineb âg ef.
23 Edrych yn ddyfal ar dy anifeil-
iaid, a ^ gofala am dy braidd.
Cyn
CRIST
Cylch
700.
2 Neu,
eiÂdigedd.
pen. C. 34.
b Ps. 141. 5.
3 Neu, daer,
neu, ami.
iHeb. Yr
enaid.
c Job G. 7.
SHeb. Tr
enaid.
d pen. 17.
17. a 18. 24.
Edrych
pen! 19. 7.
o pen. 10. 1.
a 23. 24.
f Ps. 127« 5.
g pen. 22. 3.
h Edrych
Exod. 22.
20.
pen. 20. 16.
' pen. 19.
13.
tlCor.9.7.
1 pen. 30.
16.
Hab. 2. 5.
m Preg. 1.8.
a 0.7.
a pen. 17. 3.
6 Heb.
gosod dy
galon ar
dy braidd.
Ynghylch annuwioldeh,
DIARHEBION, XXVIIL
a duwiol burdeb.
Cyn
CRIST
Cylch
700.
THeb.
iterlh.
8Heb.
fywyd.
a Lef. 26.
17, 36.
Ps. 53. 5.
2Neu,
trwy wŷr
pwyllog,
3 Neu, par-
hard hwy.
* Heb. a heb
b Pb. 10. 3.
a 49. 18.
Rhuf. 1.
32.
c 1 Cor. 2.
15.
1 lonn 2.
20,27.
d pen. 19. 1.
ad. 18.
e pen. 29. 3.
6Neu,
a hortiio
loddestwyr.
f Job 27. 16,
17.
pen. 13. 22.
Preg. 2. 26.
» Ps. 6fi. 18.
a 109. 7.
pen. 15. 8.
! h pen. 26.
1 ad. 28.
pen. 11.10.
a 29. 2.
Preg. 10. 6,
k Ps. 32.
.3,5.
1 loan 1.
9,10.
1 pen. 23.
17.
E8.66.2,5.
24 Canys "^ cyfoeth ni phery byth :
ac a hery j goron o genhedlaeth i
genhedlaeth ?
25 Y gwair a flaen-dardda, a'r
glaswellt a ymddengys, a llysiau y
mynyddoedd a gesglir.
26 Yr ŵyn a'th ddillada, ac o'r
geifr y cei werth tir.
27 Hefyd ti a gei ddigon o laeth
geifr yn fwyd i ti, yn fwyd i'th
dylwyth, ac yn ^ gynhaliaeth i'th
langcesau.
PENNOD XXVIIL
Athraiviaethau cyffredinol ynghylch annuwiol-
deb, a duwiol burdeb.
YR ^annuwiol a fíy heb neb yn
ei erlid : ond y rhai cyfiawn
sydd hỳf megis Hew.
2 0 herwydd camwedd gwlad, ami
/ydd ei phennaethiaid : ond ^lle y
byddo gwr pwyllog synhwyrol, y
^ pery hi yn hir.
3 Gwr tlawd yn gorthrymmu tlod-
ion, sydd debyg i lif-ddwfr * yr hwn
ni ad luniaeth.
4 ^Y rhai a ymadawant â'r gyf-
raith, a ganmolant yr annuwiol :
ond y neb a gadwant y gyfraith,
a ymladd â hwjmt,
5 Dynion annuwiol ni ddeallant
farn : ond ° y neb a geisiant yr Ar-
GLWYDD, a ddeallant bob peth.
6 "^Gwell yw y tlawd a rodio yn
ei uniondeb, na'r traws ei flfyrdd,
er ei fod yn gyfoethog.
7 *Y neb a gadwo y gyfraith,
sydd fab deaUus : ond y neb a
^fyddo cydymmaith i loddestwyr,
a gywilyddia ei dad.
8 ^Y neb a chwanego ei gyfoeth
trwy usuriaeth ac occraeth, sydd
yn casglu i'r neb a fydd trugarog
wrtli y tlawd.
9 sY neb a dry ei glust ymaith
rhag gwrandaw y gyfraith, fydd
ffiaidd ei weddi hefyd.
10 ^'Y neb a ddeno y cyfiawn i
fibrdd ddrwg, a syrth yn ei bydew
ei hun : ond y cyfiawn a feddianna
ddaioni.
11 Gwr cyfoethog sydd ddoeth
yn ei olwg ei hun : ond y tlawd
deallus a'i chwilia ef allan.
12 'Pan iyddo Uawen y cyfiawn,
y mae anrhydedd mawr: ond pan
ddyrchafer yr annuwiolion, y chwil-
ir am ddyn.
13 ^ Y neb a guddio ei bechodau,
ni Iwydda : ond y neb a'u haddefo,
ac a'u gadawo, a gaifí" drugaredd.
14 Gwỳn ei fyd y dyn ^ a ofno yn
wastadol : ond " y neb a galedo ei
galon, a ddigwydda i ddrwg.
15 Pel y Hew rhuadus, a'r arth
wangcus, yw Uywydd annuwiol i
bobl dlodion.
16 Pennadur heb ddeall sydd yn
fawr ei drawsedd : ond y neb a gasao
gybydd-dra, a estyn ei ddyddiau.
17 °Dyn a wnelo drawsedd i waed
neb, a % i'r pwU; nac attalied
neb ef.
18 "Y neb a rodio yn uniawn, a
waredir: ond Py neb afyddo traws
ei %rdd, a syrth ar unwaith.
19 1 Y neb a lafurio ei dir, a ddi-
gonir o fara : ond y neb a ganlyno
oÎGT-wŷr, a gaifí^ ddigon o dlodi.
20 Gwr fíyddlawn a fydd ami ei
fendithion : ond ' y neb a brysuro i
fod yn gyfoethog, ni bydd digerydd.
21 ^ Nid da derbyn wyneb : canys
*y cyfryw wv am dammaid o iara
a wna gam.
22 " Gwr drwg ei lygad a brysura
1 ymgyfoethogi : ond bychan y gŵyr
efe y daw tlodi arno.
23 ^Y neb a geryddo ddyn, a
gaiff yn y diwedd fwy o fiafr na'r
neb a draetho weniaith â'i dafod.
24 Y neb a yspeilio ei dad neu
ei fam, ac a ddywed, Md yw hyn
gamwedd, '^ sydd gymhar i ddin-
ystriwr.
25 ^ Gwr uchel ei feddwl a ennyn
gynnen : ond y neb a ymddiriedo
yn yr Arglwydd, a wneir yn fras.
26 Y neb a ymddiriedo yn ei gal-
on ei hun, sydd ffol : ond y neb a
rodio yn bwyllog, a achubir.
27 *Y neb a roddo i'r tlawd, ni
bydd angen arno : ond y neb a
guddio ei lygaid, a gaiff lawer o
felldithion.
28 ^ Pan ddyrchafer yr annuwiol,
''dynion a ymguddia: ond wedi
darfod am danynt, yr amlhêir y
cyfiawn.
PENNOD XXIX.
1 Addysg ynghylch llywodraeth gyfredindl, 15
a neillduoi. 22 Ynghylch Hid, balchder, llad-
rad, llyfider, ac anwreidd-dra, a llygredig-
aeth swyddogion.
G\ WR ^ a gerydder yn fynych ac
r a galeda ei warr, a ddryllir yn
ddisymmwth, fel na byddo meddyg-
iniaeth.
2 ^ Pan amlhâer y cyfiawn, y bobl
a lawenychant: ond pan fyddo yi*
annuwiol yn llywodraethu, y bobl
a ocheneidia.
3 ^Gwr a garo ddoethineb a la wen-
Am lywodraeth gyffreäinól. DI ARHEBION, XXX.
Cyffes a gweddi Agur,
Cyn
CRIST
Cylch
700.
c pen. 5. 9,
10. a 6. 26.
a 28. 7.
Luc 15. 13.
S Heb. gwr
anrhegion.
d Job 29. 16.
e pen. 11.
11.
4 Heb.
losgant.
Í pen. 12.
lC.al4.33.
6 pen. 22.2.
6 Neu,
occrwr.
b pen. 20.
28. a 25. 5.
Í ad. 17.
t pen. 10. 1.
a 17. 21, 25.
1 Ps. 37. 36.
a 58. 10.
a 91. 8.
m pen. 13.
24. a 19. 18.
a 22. 15.
a 23. 13, 14.
n 1 Sam.
3.1.
Amos 8.
11,12.
6 Neu,
y noelhir
y hobl.
0 loan 13.
17.
lago 1. 25.
7 Neu,
faUeríon Ì
V pen. 26.
12.
1 pen. 15.
18. a 26. 2L
I- Job 22. 29.
pen. 15. 33.
a 18. 12.
Es. 66. 2.
Matt. 23.
12.
Luc 14. IL
a 18. 14.
la-'O 4. 6,
10.
1 Petr 5. 5.
ycha ei dad : ond *= y neb a fyddo
gyfaill i butteiniaid, a ddifa ei ddâ.
4 Brenhin trwy farn a gadarnhâ
y wlad : ond ^y neb a garo anrheg-
ion, a'i dinystria hi.
5 Y gwr a ddywedo weniaith wrth
ei gymmydog, sydd yn taenu rhwyd
iV draed ef.
6 Y'nghamwedd dyn drwg y mae
magi : ond y cyfiawn a gân ae a
fydd lawen.
7 ^Y cyfiawn a ystyria fatter y
tlodion : ond yr annuwiol ni ofala
am ei wybod.
8 ''Dynion gwatwarus a *faglant
ddinas : ond y doethion a droant
ymaith ddigofaint.
9 Os gwr doeth a ymryson â dyn
ffol, pa un bynnag a wiiel ai digio
ai chwerthin, etto ni bydd Uonydd-
wch.
10 Gwŷr gwaedlyd a gasânt yr
uniawn : ond yr uniawn a gais ei
enaid ef.
11 ^Y ffol a dywallt ei hoU feddwl:
ond gwr doeth a'i hattal hyd yn ol.
12 Os llywydd a wrendy ar gel-
wydd, ei hoU weision fyddant an-
nuwiol.
13 sY tlawd a'r ^twyllodrus a
gyd-gyfarfyddant; a'r Arglwydd
a lewyrcha eu llygaid hwy ill dau.
14 ^ Y brenhin a farno y tlodion yn
fíyddlawn, ei orsedd a sicrhêir byth.
15 'Y wialen a cherydd a rydd
ddoethineb : ond ^ mab a gaffo ei
rwysg ei hun, a gywilyddia ei fam.
16 Pan amlhao y rhai annuwiol,
yr amlhâ camwedd : ond ^ y rhai
cyfiawn, a welant eu cwymp hwy.
17 "* Cerydda dy fab, ac efe a bair
i ti lonyddwch ; ac a bair hyfryd-
wch i'th enaid.
18 "Lie ni hyddo gweledigaeth,
^ methu a wna y bobl : ond ° y neb
a gadwo y gyfraith, gwŷn ei fyd ef.
19 Ni chymmer gwas addysg ar
eiriau : canys er ei fod yn deall,
etto nid ettyb.
20 A weli di ddyn prysur yn ei
■^eiriau? ^gwell yw y gobaith am
y ffol nag am dano ef.
21 Y neb a ddygo ei was i fynu
yn foethus o'i febyd, o'r diwedd efe
a fydd fel mab idflo.
22 ^Gwr digUawn a ennyn gynnen;
a'r Uidiog sydd ami ei gamwedd.
23 'Balchder dyn a'i gostwng ef :
ond y gostyngedig o yspryd a gyn-
nal anrhydedd.
24 Y neb a fo cyfrannog â lleidr,
a gasâ ei enaid ei hun : efe a wren-
dy ar felldith, ac nis mynega.
25 Ofn dyn sydd yn dwjrn magi :
ond y neb a ymddiriedo yn yr Ar-
glwydd a ddyrchefir.
26 ^Llawer a ymgeisiant âg wya-
eb y llywydd : ond oddi wrth yr
Arglwydd y mae barn pob dyn.
27 Ffiaidd gan y cyfiawn wr ang-
hyfiawn : a fiSaidd gan yr annuwiol
^vr uniawn ei ffordd.
PENNOD XXX.
1 Cyffes Agur o'i ffydd. 7 Dau hwngc ei weddi
ef. 10 Na ddylid gwneuthur cam a'r rhai
gwaelaf. 11 Pedair cenhedlaeth ddrygionus.
15 Pedwar peth ni ellir eu digoni. 17 Na
ddylid d'iystyru tad, a mam. 18 Pedwar
peth anhaiodd eu gwyhod. 21 Pedwar peth
ni ellir eu d'iodde/. 24 Pedwar peth doeth
dros hen. 29 Pedwar peth mawrfrydig. 32
Ehaid yw achub blaen digofaint.
G EIRIAU Agur mab Jaceh, sef
^ y brophwydoliaeth : y g^vr a
lefarodd wi'th Ithiel, wrth Ithiel,
meddaf, ac Ucal.
2 Yn wir yr ydwy/jn ffolach na
neb, ac nid oes deall dyn gennyf.
3 Ni ddysgais ddoethineb, ac ^ nid
oes gennyf wybodaeth y sanctaidd.
4 *'P^vy a esgynodd i'r nefoedd,
neu a ddisgynodd? ''pwy a gasglodd
y gwynt yn ei ddyrnau? pwy a
rwymodd y dyfroedd mewn dilledyn?
pwy a gadarnhaodd hoU derfynau
y ddaear? beth yw ei enw ef, a
pheth yw enw ei fab, os gwyddost ?
5 ^Holl air Duw sydd ^bur:
®tarian yw efe i'r neb a ymddir-
iedant ynddo.
6 ^Na ddyro ddim at ei eiriau ef,
rhag iddo dy geryddu, a'th gael yn
gelwyddog.
7 Dau heth yr ydwyf yn eu gofyn
gennyt, *na ommedd hwynt i mi
cyn fy marw.
8 Tyn ym mhell oddi wrthyf wag-
edd a chelwydd ; na ddyro i mi na
thlodi na chyfoeth; sportha fi â'm
^ digonedd o fara :
9 ''Rhag i mi ymlenwi, a'i/i wadu
di, a dywedyd, Pwy yw yr Ar-
glwydd? a rhag i mi fyned yn
dlawd, a Uadratta, a chymmeryd
enw fy Nuw yn ofer.
10 "^Nac achwyn ar was wrth ei
feistr, rhag iddo dy felldithio, a'th
gael yn euog.
11 Y mae cenhedlaeth a felldithia
ei thad, a'i mam ni fendithia.
12 Y mae cenhedlaeth Ian yn ei
golwg ei hun, er nas glanhâwyd
oddi ^vrth ei haflendid.
Cyn
CRIST
Cylch
700.
1 Edrych
I's. 20. 9.
pen. 19. 6.
a pen. 31. 1.
2 Heb.
nis gwn
wybodaeth.
b loan 3. 13.
c Job 38. 4,
&c.
Ps. 104. 3,
&c.
Ea. 40. 12,
&c
d Ps. 12. 6.
a 18. 30.
a 19. 8.
a 119. 140.
3 Heb.
buredig.
e Ps. 84. 11.
fi 115. 9, 10,
11.
f Dent. 4. 2.
a 1-. 32.
Dat.'22.18,
19.
4 Heb.
nac ottal
hwynt oddi
wrthyf.
E Matt. 6.
11.
SHeb.doÿij.
h Deut. 8.
12. a 32. 15.
Hos. 13. 6.
6 IleK Na
nhoeidia
d'th da/od.
Amryw hedwarîaid.
DIARHEBION, XXXI.
Clod givraig dda.
Cyn
CKIST
Cvlch
700.
1 pen. 6. 17.
k .lob 29. 17.
Pa. 52. 2.
a 57. 4.
pen. 12. IS.
1 Ps. 14. 4.
Amos 8. 4.
1 gélhendoU.
8 neb.
Golud,
m pon. .
20.
Hab. 2
SNeu,
yr afon.
2 neb.
y^nghalon.
n pen. 19.
10.
Preg. 10. 7.
S etifeddes.
4Heb.
tvedi et
gwneulhnr
yn ddocth.
o pen. 6. C,
&c.
P Ps. 104.
18.
6 Heb. ?/n
gÿssylìt-
iedig.
March.
Heb.
Gicrrg-
Iwynau.
13 Y mae cenhedlaeth, 0 mor
* uchel y w ei llygaid ! a'i hamrant-
au a ddyrchafwyd.
14 k y jjj^g cenhediaeth a'i dan-
nedd yn gleddyfau, a'i childdan-
nedd yn gyllyll, 4 ddifa y tlodion
oddi ar y ddaear, a'r anghenus o
blith dynion.
15 I'r ^gele y mae dwy ferch,
yn Uefain, Moes, moes. Tri pheth
ni dcOwellir : le, pedwar peth ni
ddywedant byth, ^ Digon :
16 ™Y bedd; y groth ammhlantad-
wy ; y ddaear ni ddiwellir â dyfr-
oedd ; a'r tan ni ddywed, Digon.
17 Llygad yr hwn a watwaro ei
dad, ac a ddiystyro ufuddhâu ei
fam, a dỳn cigfrain ^y dyfíryn, a'r
cywion eryrod a'i bwytty.
18 Tri pheth sydd guddiedig i mi ;
le, pedwar peth nid adwaen :
19 Ffordd eryr yn yr awyr, íFordd
neidr ar graig, ffordd Hong -yng
nglianol y mor, a ffordd gwr gyd
â morwyn.
20 Felly y mae ffordd merch odin-
ebus ; hi a fwytty, ac a sych ei
safn, ac a ddywed, Ni ^vneuthum
i anwiredd.
21 0 herwydd tri pheth y cynhyrfir
y ddaear, ac o her^vydd pedwar, y
rhai ni ddichon hi eu dioddef :
22 "0 herwydd gwas pan deyrn-
aso ; ac un ffol pan lanwer ef o
fwyd;
23 0 herwydd gwraig atgas pan
brioder hi ; a llaw-forwyn a elo yn
^ acres i'w meistres.
24 Y mae pedwar peth bychain
ar y ddaear, ac etto y maent yn
ddoeth ^ iawn :
25 °Nid yw y morgrug bobl nerth-
ol, etto y maent yn darparu eu
lluniaeth yr haf ;
26 py cwningod
rymmus, etto h^vy
yn y graig ;
27 Y locustiaid nid oes brenhin
iddynt, etto hwy a ant allan ^yn
dorfeydd ;
28 Y pryf
ai ddwylaw,
brenhin.
29 Y mae tri pheth a gerddant
yn hardd, ie, pedwar peth a rod-
iant yn weddus :
30 Llew cryf ym mhlith anifeil-
iaid, ni thry yn ei ol er neb ;
31 ^ Milgi cryf yn ei feingefn, a
bwch, a brenhin, yr hwn ni chyfyd
neb yn ei erbyn.
634 ~~
nid ydynt
a wnant eu
bobl
tai
coppyn a ymafaela
ac y mae yn llys y
32 Os buost ffol yn ymddyrchafu,
ac OS meddyliaist ddrwg, ^ dyro dy
law ar dy enau.
33 Yn ddiau corddi llaeth a ddwg
allan ymenyn, a gwasgu fíroenau
a dýn allan >vaed : felly cymmeU
Hid a ddwg allan gynnen.
PENNOD XXXI.
1 Addysg Lemuel ynghylch diweirdeh a cliym-
medrolder. 6 Bod yn rliaid cysuro ac am-
ddiffyn y cystuddiedig. 10 Clod a chyrihedd-
fau gwraig dda.
GEIRIAU Lemuel frenhin; ^y
broph\^7doliaeth a ddysgodd
ei fam iddo.
2 Pa heth, fy mab ? pa beth, mab
fy nghroth? ie, pa beth, mab fy
addunedau ?
3 ^ Na ddyro i wragedd dy nerth ;
na'th %rdd "^i'r hyn a ddifetha
frenhinoedd.
4 ^ Nid gweddaidd i frenhinoedd,
0 Lemuel, nid giveddaidd i fren-
hinoedd yfed gwin ; nac i bennad-
uriaid ddiod gadarn :
5 Rhag iddynt yfed, ac ebargofi
y ddeddf ; a newidio barn -yr un
o'r rhai gorthrymmedig.
6 ^Rhoddwch ddiod gadarn i'r
neb sydd ar ddarfod am dano; a
gwin ^ i'r rhai trwm eu calon.
7 Yfed efe, fel yr anghofio ei dlodi ;
ac nas meddylio am ei flinfyd mwy.
8 ^Agor dy enau dros y mud, yn
achos holl blant dinystr.
9 Agor dy enau, ^bam yn gyfiawn;
a dadleu dros y tlawd a'r anghenus.
10 1Í ^ Pwy a fedr gael gwraig rin-
weddol? gwerthfawroccach yw hi
na'r carbwncL
11 Calon ei gwr a ymddiried ynddi,
fel na bydd arno eisieu anrhaith.
12 Hi a wna iddo lês, ac nid drwg,
holl ddyddiau ei bywyd.
13 Hi a gais wlan a Uin, ac a'i
gweithia a'i dwylaw yn ewyllysgar.
14 Tebyg yw hi i long marsiand-
wr ; hi a ddwg ei hymborth o bell.
15 Hi a gyfyd hefyd liw nos, ac a
rydd fwyd i'w thyhvyth, a'u dogn
i'w llangcesau.
16 Hi a feddwl am faes, ac a'i
^pryn ef; â gwaith ei dwylaw hi
a blanna winllan.
17 Hi a wregysa ei llwynau â
nerth, ac a gryf ha ei breichiau.
18 Hi a ^wêl fod ei marsiand-
iaeth yn fuddiol; ni ddiffydd ei
ch nwyll ar hyd y nos.
19 Hi a rydd ei llaw ar y werthyd,
a'i llaw a ddeil y cogail.
T Pregethivr yn dangos
PREGETHWR, I.
ofered gorcliwyUon dyn.
Cyn
CRIST
Cylch
1015.
6 Hob. leda.
7 Neu. A
diUacl âau-
ddybhjg.
Cvn
CRIST
Cylch
977.
a arl. 12.
pen. 7. il.
a 12. 8, 9,
10.
b Ps. 30. 5,
6. a 62. 9.
a 144. 4.
pen. 12. 8.
c Khuf. 8.
20.
ö jion. 2. 22.
a 3. J.
a Ps. 104. 5.
a 119. üO.
2Heb.
ddÿhea.
20 Hi a "^ egyr ei llaw fr tlawd, ac
a estyn ei dwylaw i'r anghenus.
21 Md ofna hi am ei thylwyth
rhag yr eira; canys ei holl dŷ hi
a ddilledir '' âg ysgarlad.
22 Hi a weithia iddi ei hun
garpedaii; ei gwisg yw sidan a
phorphor.
23 Hynod yw ei gwr hi yn y
pyrth, pan eisteddo gyd â henur-
iaid y wlad.
24 Hi a wna lian main, ac a'i
gwerth, ac a rydd wregysaii at y
marsiandwr.
25 Nerth ac anrhydedd yw ei
gwisg ; ac yn yr amser a ddaw hi
a chwardd
26 Hi a egyr ei genau yn ddoeth :
a chyfraith trugaredd sydd ar ei
thafod hi.
27 Hi a graffa ar fíyrdd tylwyth ei
thy : ac ni fwytty hi fara segui yd.
28 Ei phlant a godant, ac al galw-
ant yn ddedwydd; ei gwr he/yd,
ac a'i canmol hi :
29 Llawer merch a ^ weithiodd yn
rymmus ; ond ti a ragoraist arnynt
olL
30 Siommedig yw ffafr, ac ofer
yiu tegwch ; ond benyw yn ofni
yr Arglwydd, hi a gaiif glod.
31 Rhoddwch iddi o ffrwyth ei
dwylaw ; a chanmoled ei gweith-
redoedd hi yn y pyrth.
LLYFR ECCLESIASTES,
NEU Y PREGETHWR.
f.Tob38.
10.
Ps. 104. 8,
9.
3 Heb.
i/ÿìied.
i pen. 3. 15.
PENNOD I.
1 Y Pregethivr yn danqos ofered gorchwylion
dyn : 4l 0 herivydd hod y creaduriaid yn
dd'iorphwys yn eu cylcJioedd ; 9 nad ydynt
yn dwyn dim newydd, a hod yr Tien hethau
loedi eu hebargofi : 12 ac a herioydd mai
felly y cafodd efe lorth chwilio doethineh.
GEIRIAU y ^Pregethwr,. mab
Dafydd, brenhin yn Jerusa-
llem.
[ 2 ''Gwagedd o wagedd, medd y
, Pregethwr, gwagedd o wagedd ;
[•^gwasedd yw y cwbL
I 3 «^Pa fudd sydd i ddyn o'i holl
lafur a gymmer efe dan yr haul ?
4 Un genhedlaeth a â ymaith, a
chenhedlaeth arall a ddaw : ^ ond
y ddaear a saif byth.
5 Yr haul hefyd a gyfyd, a'r haul
a fachlud, ac a ^brysura i'w le lie
y mae yn codi.
6 Y gwynt a â i'r dehau, ac a
amgylcha i'r gogledd : y mae yn
myned oddi amgylch yn wastadol,
y mae y gwynt yn dychwelyd yn
ei gwmpasoedd.
7 ^Yr holl afonydd a redant i'r
môr, etto nid yw y mor yn Uawn :
o'r lie y daeth yr afonydd, yno y
dychwelant " eilwaith.
8 Pob peth sydd yn llawn blinder ;
ni ddichon dyn ei draethu : ni chaiff
y Uygad dcÜgon o edrych, ac ni
ddigonir y glust â chlywed.
9 8 Y peth a fu, a fydd ; a'r peth
a wnaed, a wneir : ac nid oes dim
newydd dan yr haul.
633
10 A oes dim y geilir dywedyd
am dano, Edrych ar hwn, dyma
betli newydd? efe fu eisoes yn yr
hen amser o'n blaen ni.
11 Nid oes goifa am y pethau
gynt; ac ni bydd coffa am y pethau
a ddaw, gan y rhai a ddaw ar ol.
12 IT ^ Myfi y Pregethwr oeddwn
frenhin ar Israel yn Jerusalem ;
13 Ac a roddais fy ^mryd ar geisio
a chwilio trwy ddoethineb, am bob
peth a wnaed dan y nef oedd : ' y
llaftir blin yma a roddes Duw ar
feibion dynion i ^ ymguro ynddo.
14 Mi a welais yr holl weithred-
oedd a wnaed dan haul; ac wele,
gwagedd a gorthrymder yspryd yw
J cwbl.
15 ^ Ni ellir uniawni yr hyn sydd
gam, na chyfrif yr hyn sydd ddi-
fíygiol.
16 Mi a ymddiddenais â'm calon
fy hun, gan ddywedyd, Wele, ^ mi a
euthum yn fawr, ac a gesglais
ddoethineb tu hwnt i bawb a fu
o'm blaen i yn Jerusalem ; a'm cal-
on a "^ddeallodd lawer o ddoeth-
ineb a gwybodaeth.
17 ""Mi a roddais fy nghalon hefyd
i wybod doethineb, ac i wybod
ynfydrwydd a ffolineb : mi a wyb-
ûm fod hyn hefyd yn orthrymder
yspryd.
18 Canys " mewn llawer o ddoeth-
ineb y mae llawer o ddig : a'r neb
a chwanego wybodaeth, a chwan-
effa ofid.
Cyn
CRIST
Cylch
1015.
8 Neu,
gawsant
olud.
Cyn
CRIST
Cylch
977.
^ ad. 1.
4 Heb.
nghalon.
i Gen. 3. 19.
5 Neil, Ŷ.m-
gystuddio.
^ pen. 7. 13.
1 1 Bren. 3.
12. 13.
a 4. 30.
a 10. 7, 23.
pen. 2. 9.
6 Heb.
welodd.
mpen. 2. J2.
a 7. 23, 25.
n pen. 13.
12.
Mai gwageäd yw
PREGETHWR II.
pdb mwyniant daearol.
Cyn
CRIST
Cylch
977
«pen. 1. 17,
ZHeb.
dynnufy
nghnawd
â gwin.
SHeb.
rifedi
dyddiau eu
heinioes.
4 neb.
/eibion tŷ.
b 1 Bren. '.).
28. a 10. 10,
14, 21, &c.
cpen. 1. 16.
d pen. 3. 22.
a 5. 18.
a 9. 9.
e pen. 1. 3,
14.
t ten. 1. 17.
a 7. 'Á\
PENNOD II.
1 O/ered gwaith dyn yn ei ddifyrrwcli. 12 Er
hod y doeth yn well na'r ynfyd, etto yr un
diwedd sydd i boh un o^r ddaii. 18 Ofered
llafur dyn, gan fod yn rliaid iddo adael y
cwhl, ni tbyr i hwy. 24 Nad oes dim well
na chymmeryd llawenydd o^n lla/ar ; etto
rhodd Daw yw liynny.
MI a ddywedais yii iy nghalon,
Iddo yn awr, mi a'th brofaf â
llawenydd ; am hynny cymmer dy
fyd yn ddifyr : ac wele, hyn hefyd
sydd wagedd.
2 Mi a ddywedais am chwerthin,
Ynfyd yw : ac am lawenydd, Pa
beth a wna ?
3 *Mi a geisiais yn fy nghalon
^ymroddi i win, (etto yn arwain fy
nghalon mewn doethineb,) ac i gofl-
eidio ffolineb, hyd oni welwn beth
oedd y da liwnnw i feibion dynion,
yr hyn a wnant hwy dan y nefoedd
^ hull ddyddiau eu by wyd.
4 Mi a wneuthum i mi waith
mawr ; mi a adeiledais i mi dai ;
mi a blennais i mi winUannoedd :
5 Mi a wneuthum erddi a pher-
llannau, ac a blennais ynddynt
brennau o bob fírwyth :
6 Mi a wneuthum lynnau dwfr, i
ddyfrhâu â hwynt y llwyni sydd yn
dwyn coed :
7 Mi a ddarperais weision a mor-
wynion; hefyd yr oedd i mi ^gaeth-
weision tŷ; îe, yr oeddwn i yn
berchen llawer o wartheg a defaid,
tu hwnt i bawb a fuasai o'm blaen
i yn Jerusalem :
8 ''Mi a bentyrrais i mi hefyd
arian ac aur, a thrysor pennaf bren-
hinoedd a thaleithiau: mi a ddar-
perais i mi gantorion a chantoresau,
a phob rhyw offer cerdd, difyrrwch
meibion dynion.
9 '^A mi a euthum yn fawr, ac a
gynnyddais yn fwy na neb a fuasai
o'm blaen i yn Jerusalem : a'm
doethineb oedd yn sefyll gyd â mi.
10 A pha beth bynnag a ddeisyfai
fy Uygaid, ni ommeddwn hwynt:
ni attaliwn fy nghalon oddi wrth
ddim hyfryd; canys fy nghalon a
lawenychai yn fy hoU lafur : a ^hyn
oedd fy rhan i o'm hoU lafur.
11 Yna mi a edrychais ar fy hoU
weithredoedd a wnaethai fy nwy-
law, ac ar y llafur a lafuriais yn ei
wneuthur: ac wele, hyn oil oedd
* wagedd a gorthryrader yspryd, ac
nid oedd dim budd dan yr haul.
12 A mi a droais i edrych ar
ddoethineb, ac ar ^ynfydrwydd a
G3C
ffolineb, canys beth a wnai y dyn
a ddeuai ar ol y brenhin? ^y peth
a wnaed eisoes.
13 Yna mi a welais ^fod doethineb
yn rhagori ar ffolineb, fel y mae
goleuni yn rhagori ar dywyllwch.
14 8 Y doeth sydd a'i lygaid yn ei
ben ; ond y ffol a rodia yn y ty wyll-
wch : ac etto mi a welais ^ yr un
ddamwain yn digwydd iddynt oil.
15 Yna y dywedais yn fy nghalon,
Fel y digwydd i'r ffol, y digwydd i
minnau ; pa beth gan hynny a dâl
i mi fod yn ddoeth micyach? Yna
y dywedais yn fy nghalon, /oc? hyn
hefyd yn wagedd.
16 Canys ni hydd coffa am y
doeth mwy nag am yr annoeth yn
dragywydd ; y pethau sydd yr awr
hon, yn y dyddiau a ddaw a ollyngir
oil dros gôf : a pha fodd y mae y
doeth yn marw ? fel yr annoeth.
17 Am hynny cas gennyf einioes:
canys blin gennyf y gorchwyl a
wneir dan haul; canys gwagedd a
gorthrymder yspryd yw y cwbl.
18 11 lë, cas gennyf fy hoU laftir
yr ydwyf fi yn ei ''gymmeryd dan
haul ; am fod * yn rhaid i mi ei
adael i'r neb a fydd ar fy ol i.
19 A phwy a ŵyr ai doeth ai an-
noeth fydd efe? etto efe a fydd
feistr ar fy hoU lafur yr hwn a gym-
merais, ac yn yr hwn y bum ddoeth
dan haul. Dyma wagedd hefyd.
20 Am hynny mi a droais i beri
i'm calon anobeithio o'r holl lafar
a gymmerais dan yi' haul.
21 Canys y mae dyn yr hwn y
mae ei lafur yn bwyllog, yn syn-
hwyrol, ac yn unia^vn : ac y mae
yn ei ^ adael yn rhan i'r neb ni
laiariodd wTtho. Hyn hefyd sydd
wagedd, a gorthrymder mawr.
22 ''Canys beth sydd i ddyn o'i
holl lafur a gorthrymder ei galon,
yr hwn a gymmerodd efe dan haul?
23 Canys ei hoU ddyddiau sydd
^ orthrymder, a'i lafur yn ofid : ie,
ni chymmer ei galon esmwythdra
y nos. Hyn hefyd sydd wagedd.
24 ^ m Nid oes daioni mAvy i ddyn,
nag iddo fwytta ac yfed, a pheri i'w
enaid gael daioni o'i lafur. Hyn
hefyd a welais, mai o law Duw yr
oedd hyn.
25 Canys pwy a ddichon fwytta,
a phwy a'i mwynhâi, o'm blaen i ?
26 Canys i'r dyn a fyddo da ^yn
ei olwg ef, y rhydd Dvw ddoeth-
ineb, a gwybodaeth, a llawenydd;
Cyn
CRIST
Cylch
977.
5 Neu, yn y
]petliau,&c.
6 Heb./oá
rhagor-
iaeth yn
noethineb
mwy nag
mewn yn-
fydrwydd.
e Diar. 17.
24.
pen. 8. 1.
h Ps. 49. 10.
pen. 9. 2,3.
7Heb.
lafurio.
' Ps. 49. 10.
8Heb.
roddi.
k pen. 1. 3.
a 3. 9.
1 Job 14. 1.
m pen. 3. 12,
lit, 22.
a 5. 18.
a 8. 15.
9 Heb. ger
eifron ef.
Godidowgrwydd
PREGETHWR, III.
gweithredoedd Duw.
Cyn
CKIST
Cylch
977.
n Job 27. 16,
17.
Diar. 28. 8.
« ad. IT.
pen. 8. 6.
2Heb.
esgor.
b.ToeI2. 16.
1 Oor. 7. 5.
3Heb.
bdlhau
oddi wrlh.
0 pen. 1. ;
d pen. 8. 17.
• ad, 22.
1 pen. 2. 24.
« pen. 1. 9.
ond i'r pechadur y rhydd efe boen
i gasglu ac i dyrni, ''i'w roddi i'r
neb a fyddo da ger bron Duw,
Hynny hefyd sydd wagedd, a gor-
thrymder yspryd.
PENNOD III.
1 Boa anghenraid gy/nemd yr amseroedd yn
ychwanegu gwagedd at lafur dyn. 11 God-
idowgrwydd gweithredoedd Duw : 16 oiid
dyn, Duw a farn ei weithredoedd ef yn y
hyd a ddaw ; ac yma ni hydd ond cyffelyh
i ani/ail.
T^ MAE *amser i bob peth, ac
-*• amser i bob amcan dan y nef-
oedd:
2 Amser i ^ eni, ac amser i farw ;
amser i blannu, ac amser i dynnu
y peth a blannwyd ;
3 Amser i ladd, ac amser i iach-
âu ; amser i fwrw i lawi', ac amser
i adeiladu ;
4 Amser i wylo, ac amser i
chwerthin; amser i alaru, ac am-
ser i ddawnsio ;
5 Amser i daflu cerrig ymaith, ac
amser i gasglu cerrig ynghyd ; am-
ser i ymgofleidio, ac^ amser i ^ochel
ymgofleidio ;
geisio,
i gadw,
ac
ac
amser
amser
6 Amser i
golli; amser
fwrw ymaith ;
7 Ainser i rwygo, ac amser i
wnio; amser i dewi, ac amser i
ddywedyd ;
8 Amser i gam, ac amser i gasâu ;
amser i ryfel, ac amser i heddwch.
9 ''Pa fudd sydd i'r gweithydd
yn yr hyn y mae yn Uafurio ?
10 Mi a welais y blinder a roddes
Duw ar feibion dynion, i ymflino
ynddo.
11 Efe a wnaeth hob peth yn dêg
yn ei amser : efe a osododd y byd
hefyd yn eu calonnau hwy, fel ^ na
alio dyn gael aUan y gwaith a
wnaeth Duw o'r dechreuad hyd y
diwedd.
12 ^ Mi a wn nad oes dim da yn-
ddynt, ond bod i ddyn fod yn
llawen, a gwneuthur daioni yn ei
fywyd.
13 A
yfed, a
lafur ; rhodd Duw yw hynny,
14 Mi a wn beth bynnag a wnel
Duw, y bydd hynny byth ; ni ellir
na bwrw atto, na thynnu dim oddi
wrtho : ac y mae Duw yn gwneuth-
ur hyn, fel yr ofiiai dynion ger ei
fron ef
15 = Y peth a fu o'r blaen sydd yr
^bod i bob dyn fwytta ac
mwynhâu daioni o'i holl
awr hon ; a'r peth sydd ar ddyfod
a fu o'r blaen : Duw ei hun a ofyn
y peth a * aeth heibio.
16 IF Hefyd •'mi a welais dan yr
haul le barn, yno yr oedd annuw-
ioldeb; a He cyfiawnder, yno yr
oedd anwiredd.
17 Mi a ddywedais yn fy nghalon,
Duw a farn y cyfiawn a'r anghyf-
iawn : canys y mae ' amser i bob
amcan, ac i bob gwaith yno.
18 Mi a ddywedais yn fy nghalon
am gyflwr meibion dynion ; ^ fel y
byddai i Dduw eu hamlygu hwynt,
ac y gwelent hwythau mai anifeil-
iaid ydynt.
19 •" Canys digwydd meibion dyn-
ion a ddigwydd i'r anifeiliaid; yr
un digwydd sydd iddynt: fel y
mae y naiU yn marw, felly y bydd
marw y Uall; ie, yr un chwythad
sydd iddynt oil; fel nad oes mwy
rhagoriaeth i ddyn nag i anifau:
canys gwagedd yw y cwbl.
20 Y mae y cwbl yn myned i'r un
He : ^ pob un sydd o'r pridd, a phob
un a dry i'r pridd eilwaith.
21 ™Pwy a edwyn yspryd Myn,
yr hwn sydd yn esgyn i fynu? a
chwythad anifail, yr hwn sydd yn
disgyn i waered i'r ddaear ?
22 ° Am hynny mi a welaf nad oes
dim weU nag i ddyn ymlawenychu
yn ei weithredoedd ei hun ; canys
hyn yw ei ran ef : canys pwy a'i
dwg ef i weled y peth fydd ar ei ol?
PENNOD IV.
1 Bod trais, 4 a chenfigen, 5 a seguryd, 7 a
chyhydd-dod, 9 a neillluolrwydd, 13 a
gwrthnysigrwydd, yn ychwanegu ar wagedd
dyn.
FELLY mi a ddychwelais, ac a
edrychais ar yr holl ^ orthrym-
derau sydd dan yr haul : ac wele
ddagrau y rhai gorthrymmedig heb
neb i'w cysuro ; ac ar law eu treis-
wyr yr oedd gallu, a hwythau heb
neb i'w cysuro.
2 ^ A mi a ganmolais y meirw y rhai
sydd yn barod wedi marw, yn fwy
na'r byw y rhai sydd yn fyw etto.
3 "^GweU na'r ddau yw y neb ni bu
erioed, yr hwn ni welodd y gwaith
bhn sydd dan haul.
4 IF A mi a welais fod pob Uafar,
a phob uniondeb gwaith dyn, ^yn
peri iddo genfigen gan ei gym-
mydog. Hyn hefyd sydd wagedd a
gorthrymder yspryd.
5 "^ Y ffol a wasg ei ddwylaw yng-
hyd, ac a fwytty ei gnawd ei hun.
Cyn
CRIST
Cylch
977.
4 Heb.
yrrwyd
ymaith.
t pen. 5. 8.
&fely
gwnaent
Dduw yn
bur, ac y
gwelent
mai, &c.
k Ps. 49. 12,
20.
pen. 2. 16.
1 Gen. 3. 19.
>" pen. 12. 7.
6 Heb.
meibion
dyn.
n ad. 12.
pen. 2. 24.
a 5. 18.
a 11. 9.
a pen. 5. 8.
b .Job 3. 17,
c Job 3. 11,
16, 21.
pen. 6. 3.
2 Heb. mai
hyn yw
cenfigen
dyn gan
ei gym-
myàog.
d Diar. 6.
10. a 24. 33.
Am wagedd dyn.
PREGETHWR, V.
Gwagedd cyfoeth.
Cyn
CEIST
Cylch
977.
e Diar. 15.
16, 17.
a 16. 8.
' Ps. 39.
a Edrych
Es. 1. 12,
b 1 Sam. 15,
22
Ps. 50. 8.
Diar. 15. 8.
M 21. 27.
Hob. 6. 6.
ZXen, gair.
c Diar. 10.
19.
Matt. 6. 7.
d Diar. 10.
19.
6 ^Gwell yw llonaid Haw trioy lon-
yddwch, na llonaid d^vy law trwy
flinder a gorthrymder yspryd.
7 IT Yna mi a droais, ac a welais
wagedd dan yr haul.
8 Y mae un yn unig, ac heb ail ;
ie, nid oes iddo na mab na brawd ;
ac etto nid oes diwedd ar ei lafnr
oil : ie, ni chaiff ei lygaid ddigon o
gyfoeth; ^ni ddywed efe, I bwy yr
ydwyf yn llafnrio, ac yn difuddio fy
enaid oddi wrth hyfrydwch? Hyn
hefyd sydd wagedd, a dyma dra-
fferth flin.
9 1Í Gwell yw dau nag un, o achos
bod iddynt wobr da am eu Uafur.
10 Canys os syrthiant, y naill a
gyfyd y Hall: ond gwae yr unig;
canys pan syrthio efe, nid oes ail
i'w gyfodi.
11 Hefyd os dau a gyd-orweddant,
hwy a ymgynhesant ; ond yr unig,
pa fodd y cynhesa efe ?
12 Ac OS cryfach fydd un nag ef,
dau a'i gwrthwynebant yntau; a
rhaff deircaingc ni thorrir ar frys.
13 1^ GweU yiv bachgen tlawd a
doeth, na brenhin hen ac ynfyd, yr
hwn ni fedr gymmeryd rhybudd
niAvyach :
14 Canys y naill sydd yn dyfod
allan o'r carchardy i deyrnasu, a'r
Hall wedi ei eni yn ei frenhiniaeth,
yn myned yn dlawd.
15 Mi a welais y rhai bjw oil y rhai
sydd yn rhodio dan yr haul, gyd
a'r ail mab yr hwn a saif yn ei Ie ef.
16 Nid oes diben ar yr hoU bobl,
sef ar y rhai oil a fu o'u blaen
hwjTit ; a'r rhai a ddêl ar ol, ni la-
wenychant ynddo : gwagedd yn ddi-
au a blinder yspryd yw hyn heiyd.
PENNOD V.
1 Gwagedd ÿngwasanaeth Duw, 8 mewn grwg-
nach yn erbyn trais, 9 ac mewn cyfoeth. 18
Rhodd Daw yw cad llawenydd o'n cyfoeth.
GWYLIA ar dy droed *pan
fyddech yn myned i dy Dduw,
a bydd barottach i wrandaw ^nag
i roi aberth ffyliaid ; canys ni wydd-
ant hwy eu bod yn gwneuthur
drwg.
2 Na fydd ry brysur â'th enau, ac
na frysied dy galon i draethu ^ dim
ger bron Duw: canys Duw sydd
yn y nefoedd, a thithau sydd ar y
ddaear; ac am hynny '^bydded dy
eiriau yn anaml.
3 Canys breuddwyd a ddaw o
drallod lawer : ac ^ ymadrodd y
ffol o laweroedd o eiriau.
638
4 ^Pan addunedech adduned i
Dduw, nac oeda ei thalu : canys
nid oes ganddo flas ar rai ynfyd ;
^y peth a addunedaist, tâl.
5 eGwell i ti fod heb addun&du,
nag i ti addunedu, a bod heb dalu.
6 Na ad i'th enau beri i'th gnawd
bechu ; ac na ddywed ger bron yr
angel, Amryfusedd fu : paham y
digiai Duw wrth dy leferydd, a
difetha gwaith dy ddwylaw?
7 Canys mewn llaweroedd o
freuddwydion y mae gwagedd, ac
mewn 11a wer o eiriau: ond ofna
di Dduw.
8 ^ Os gweli dreisio y tlawd, a
thraws-ŵyro barn a chyfiawnder
mewn gwlad ; na ryfedda ^ o achos
hyn: canys ^y mae yr hwn sydd
uwch na'r uchaf yn gwylied, ac y
mae un sydd uwch na hwynt.
9 11 Cynnyrch y ddaear hefyd sydd
i bob peth : wrth dir llafur y mae
y brenhin yn byw.
10 Y neb a garo arian, ni ddi-
gonir âg arian ; na'r neb a hoffo
amldra, â chynnyrch. Hyn hefyd
sydd wagedd.
11 Lie y byddo Uawer o ddâ, y
bydd Uawer i'w ddifa : pa fudd gan
hynny sydd i'w perchennog, ond
eu gweled â'u llygaid ?
12 Melus yw hûn y gweithiwr, pa
un bynnag ai ychydig ai Uawer a
fwyttao : ond Uawnder y cyfoethog
ni ad iddo gysgu.
13 Y mae trueni blin a welais dan
yr haul, cyfoeth wedi eu cadw yn
niwed i'w perchennog.
14 Ond derfydd am y cyfoeth hyn-
ny trwy drallod blin; ac efe a yn-
niU fab, ac nid oes dim yn ei law ef
15 ' Megis y daeth allan o groth ei
fam yn noeth, y dychwel i fyned
modd y daeth, ac ni ddwg ddim o'i
lafur, yr hyn a ddygo ymaith yn
ei law.
16 A hyn hefyd sydd ofid bUn;
yn hoUol y modd y daeth, felly yr
â efe ymaith : a ^ pha fudd sydd
iddo ef a lafuriodd am y gwynt ?
17 Ei hoU ddyddiau 'y bwytty
efe mewn tywyllwch, mewn digter
mawT, gofid, a Hid.
18 1Í Wele y peth a welais i :
""^da yio a theg i ddyn fwytta
ac yfed, a chymmeryd byd da o'i
holl laftir a lafuria dan yr haul,
^hoU ddyddiau ei fywyd, y rhai a
roddes Duw iddo : "canys hynny
yw ei ran e£
Cvn
CRIST
Cylcli
977.
o Num. 30.
iJeut. 23.
21, 22, 23.
Pb. 50. 14.
a 76. 11.
fPs. 66. 13,
14.
E Act. 5. 4.
3 Heb.
wrth yr
ewyllys,
neu, yr
aracan.
To. Ps. 58. 11.
a 82. 1.
i .Tub 1. 21.
Ps. 49. 17.
1 Tim. 6.
k pen. 1. 3.
1 Pb. 127. 2.
ua pen. 2. 24.
a 3. 12, 13,
22. a 9. 7.
a 11. 9.
1 Tim. 6.
17.
4 Heb.
y mae
peth da
yr hwn
sydd dêg.
5 Heb.
rifedi
dyddiau.
n pen. 2. 10.
a 3. 22.
Givagedd pdb peth.
PREGETHWR, VI.
Help yn erhyn gwagedd.
Cyn
CRIST
Cylch
977.
« pen. 2. 24.
a 3. 13.
a 6. 2.
6 Neil, Er
na rydd
lawer, etto
e/e a (lofla
ddyddiau,
&c.
2 ami.
»Job21. 10.
Ps. 17. 14.
a 73. 7.
b Es. 14. 19,
20.
Jer. 22. 19.
e Job 3. 16.
Ps. 58. 8.
d Diar. 16.
26.
e .Tol) 0. 32.
Kb. 45. 9.
Jer. 49. 19.
Slleb.
rifedi
di/ddiau
Xii/wijd. ei
qicredd.
t Ve. 102.
11. a 109.
23. a 144. 4.
lugü 4. 14.
K pen. 8. 7.
19 °Ië, i bwy bynnag y rhoddes
Duw gyfoeth a golud ; ac y rhoddes
iddo ryddid i fwytta o honynt, ac i
gymmeryd ei ran, ac i lawenychu
yn ei lafur ; rhodd Duw yw hyn.
20 ^ Canys ni fawr-gofia efe ddydd-
iau ei fywyd ; am fod Duw yn
atteb i lawenydd ei galon ef.
PENNOD VI.
1 Ofered yw cpfoeih heb eu har/er. 3 Am hlant,
6 a henaint heh gyfoeth. 9 Ofered golwg a
deisyfiadau anwa&tad. 11 Diweddglwm ar
hob gwagedd.
YMAE drwg a welais dan haul,
a hwnnw yn -fawr ym mysg
dynion :
2 Gwr y rhoddodd Duw iddo gyf-
oeth, a golud, ac anrhydedd, ^heb
arno eisieu dim i'w enaid a'r a
ddymunai ; a Duw heb roi gallu
iddo i fwytta o bono, ond estron a'i
bwytty. Dyma wagedd, ac y mae
yn ofid bhn.
3 1Í Os ynnill gwT gant o hlant,
ac a fydd byw lawer o flynyddoedd,
fel y bo dyddiau ei flynyddoedd
yn Uawer, os ei enaid ni ddiwellir
â daioni, ac ^ oni bydd iddo gladd-
edigaeth ; mi a ddywedaf, '^ mai
gwell yw erthyl nag ef.
4 Canys mewn oferedd y daeth,
ac yn y tywyllwch yr ymedy, a'i
enw a guddir â thywyllwch.
5 Yntau ni Avelodd mo'r haul, ac
ni wybu ddim : mwy o lonyddwch
sydd i hwn nag i'r Hall.
6 IT Pe byddai efe fyAV ddwy fil
o flynyddoedd, etto ni welodd efe
ddaioni : onid i'r un He yr â pawb ?
7 *^HoU lafur dyn sydd dros ei
enau, ac etto ni ddiwellir ei enaid ef.
8 Canys pa ragoriaeth sydd i'r
doeth niAvy nag i'r annoeth? beth
sydd i'r tlawd a fedr rodio ger
bron y rhai byw ?
9 1Í Gwell yw golwg y Uygaid nag
}Tndaith yr enaid. Hyn hefyd sydd
wagedd a gorthrymder yspryd.
10 Beth bynnag fii, y mae enw
arno ; ac y mae yn hysbys mai dyn
yw efe : ac ^'ni ddichon efe ymryson
a'r neb sydd drech nag ef
11 1Í Gan fod Uawer o bethau
yn amlhâu gvAagedd, beth yw dyn
well?
12 Canys pAvy a ŵyr beth sydd
dda i ddyn yn y by wyd hwn ^ holl
ddyddiau ei fywyd ofer, y rhai a
dreulia efe fel ^cysgod? canys
spwy a ddengys i ddyn beth a
ddigwydd ar ei ol ef dan yr haul?
PENNOD VII.
1 Selp yn erbyn gwagedd, yw enw da, 2 maric-
olaethu y cnawd, 7 amynedd, 11 doethineb.
23 Anhawsed ydyw cael doetJiineb.
* /^ WELL yw enw da nag ennaint
\J[ gwerthfawr ; a dydd marwol-
aeth na dydd genedigaeth.
2 1Í Gwell yw myned i dŷ galar,
na myned i dŷ gwledd : canys hyn-
ny yw diwedd pob dyn; a'r byw
a'^ gesyd at ei galon.
3 Gwell yw ^ digter na chwerthin :
canys trwy dristwch yr wynebpryd
y gwellhêir y galon.
4 Calon doethion /ydd yn nhŷ y
galar; ond calon flfyliaid yn nhŷ
Uawenydd.
5 ^ Gwell yw gwrandaw sen y
doeth, na gwrandaw can flyliaid.
6 Canys *= chwerthiniad dyn ynfyd
sydd fel clindarddach drain dan
grochan. Dyma wagedd hefyd.
7 1Í Yn ddiau trawsedd a ynfyda
y doeth, a ^ rhodd a ddifetha y
galon.
8 Gwell yw diweddiad peth na'i
ddechreuad : ^ gwell yw y dioddef-
gar o yspryd na'r balch o yspryd.
9 ^Na fydd gyflym yn dy yspryd i
ddigio : oblegid dig sydd yn gor-
phwys ym mynwes flyliaid.
10 Na ddywed, Paham y bu y
dyddiau o'r blaen yn well na'r dydd-
iau hyn? canys nid o ddoethineb
yr wyt yn ymofyn am y peth hyn.
11 1Í ^Da ytv doethineb gyd âg
etifeddiaeth : ac o liynny y mae elw
i'r rhai sydd yii gweled yr haul.
12 Canys cysgod yw doethineb, a
chysgod yiü arian : ond rhagoriaeth
gwybodaeth yw, bod doethineb yn
rhoddi bywyd i'w pherchennog.
13 Edrych ar orchwyl Duw:
canys ^pwy a all unioni y peth a
gammodd efe?
14 Yn amser gwýnfyd bydd lawen ;
ond yn amser adfyd ystyria : Duw
hefyd a wnaeth y naill ar gyfer y
Uail, er mwjTi na chai dyn ddim
ar ei ol ef.
15 Hyn oil a welais yn nyddiau fy
ngwagedd : ^ y mae un cyflawn yn
diflannu yn ei gyfiawnder, ac y mae
un annuwiol yn estyn ei ddyddiau
yn ei ddrygioni.
16 Na fydd ry gyfiawn; ac na
chymmer arnat fod yn rhy ddoeth :
paham y'th ddifethit dy hun ?
17 Na fydd ry annuwiol ; ac na
fydd flbl : paham y byddit * farw
^ cyn dy amser ?
Cyn
CKIST
Cylch
ÍÍ77.
» Diar. 15.
3a a 22. 1.
tristwch.
*> Edrych
Ps. 141. 5.
Diar. 13.
13. a 15. 31,
32.
0 Ps. 118.
12.
d Ex. 23. 8.
Beut. 16.
19.
e Diar. 14.
29.
f Diar. 14.
17. a 16. 32.
S Neu,
Oystal yw
doethineb
ac etifedd-
iaeth : ie,
gwell i'r
rhai sydd.
B Edrych
Job 12. 14.
pen. 1. 15.
iipen.8. 14.
i Job 15. 32.
Ps. 55. 23.
Diar. 10.
27.
4 Heb.
nid yn dy
amser Ÿ
Canmól doetìdneh.
PREGETHWR, VIII.
Am raglunîaeth Duw.
Cyn
CKIST
Cylch
977.
k Diar. 21.
22. a 24. 5.
Îen. 9. 16,
8.
1 1 Bren. 8.
46.
2 Chron. 6.
36.
Diar. 20.9.
lloaiil. 8.
6 Heb. ddod.
m Job 28.
12, 20.
n pen. 1. 17.
a 2. 12.
o Diar. 5. 3,
4. a 22. 14.
6 Heb. ger
bron.
P pen. 1. 1,
2.
7 cyfrif.
q Gen. 1.27.
a Diar. 4. 8,
9. a 17. 24.
Edrych
Act. 6. 15.
b Kliuf. 13,
5.
c pen. 10. 4.
18 Da i ti ymafael yn hyn ; ac
oddi wrth hyn na oUwng dy law :
canys y neb a oiho Dduw, a ddaw
allan o honynt oil.
19 ^Doethineb a nertha y doeth,
yn fwy na deg o gedym a fyddant
yn y ddinas.
20 ' Canys nid oes dyn cyfiawn ar y
ddaear a wna ddaioni, ac ni phecha,
21 Na ^ osod dy galon ar bob gair
a ddyweder ; rhag i ti glywed dy
was yn dy felldithio.
22 Canys llawer gwaith hefyd y
gŵyr dy galon, ddarfod i ti dy hun
felldithio eraill.
23 11 Hyn oil abrofais trwy ddoeth-
ineb : mi a ddywedais, Mi a fyddaf
ddoeth ; a hithaii ym mheU oddi
wrthyf.
24 *" Y peth sydd bell a dwfh iawn,
pwy a'i caiff ?
25 " Mi a droais â'm calon i wybod,
ac i chwilio, ac i geisio doethineb,
a rheswm ; ac 1 adnabod annuwiol-
deb íFolineb, sef ffolineb ac ynfyd-
rwydd :
26 ° Ac mi a gefais beth chwerw-
ach nag angau, y wraig y mae ei
chalon yn faglau ac yn rhwydau, a'i
dwylaw yn rhwymau : y neb sydd
dda ^'gan Dduw, a waredir oddi
wrthi hi ; ond pechadur a ddèlir
ganddi.
27 Wele, hyn a gefais, medd ^y
Pregethwr, wrth chwilio o'r naill
heth \'v Hall, i gael y ^ rheswm ;
28 Yr hwn beth etto y chwilia iy
enaid am dano, ac ni chefais : un
gwr a gefais ym mhlith mil; ond
un wraig yn eu plith hwy oU nis
cefais.
29 Wele, hyn yn unig a gefais ;
iwneuthur o Dduw ddyn yn un-
iawn : ond hwy a chwihasant allan
lawer o ddychymmygion.
PENNOD VIII.
1 Am ufuddhâu i frenhinoedd. 6 Rhaid yw
dot ar ragluniaeth Duw. 12 Gwell yw y
byd ar y duwiol mewn ad/yd, nag ar yr
annuwiol mewn hawddfyd. 16 Mor an-
cTiwiliadwy yw gweithredoedd Duw.
PWY sydd debyg Tr doeth? a
phwy a fedr ddeongl peth?
^doethineb gwr a lewyrcha eiwyneb,
a nerth ei wyneb ef a newidir.
2 Yr ydivyf yn dy ryhuddio i
gadw gorchymyn y brenhin, a ^hyn-
ny o herwydd llw Duw.
3 " Na ddos ar frys allan o'i olwg
ef ; na saf mewn peth drwg : canys
efe a wna a fynno ei hun.
—
4 Lie y hyddo gair y brenhin, y
mae gaUu : a phwy a ddy wed ^vrtho,
Beth yr wyt ti yn ei wneuthur ?
5 Y neb a gadwo y gorchymyn, ni
wybydd oddi wrth ddrwg ; a chalon
y doeth a edwyn amser a barn.
6 1Í Canys "^y mae amser a barn
i bob amcan ; ac y mae trueni dyn
yn fawr arno.
7 Canys ^ ni ŵyr efe beth a fydd :
canys pwy a ddengys iddo pa ^bryd
ybydd?
8 Nid oes un dyn yn arglwydd-
iaethu ^ar yr yspryd, i attal yr ys-
pryd ; ac nid oes ganddo allu yn
nydd marwolaeth : ac nid oes bwrw
arfau yn y rhyfel hwnnw ; ac nid
achub annuwioldeb ei pherchennog.
9 Hyn oil a welais i, a gosodais
fy nghalon ar bob gorchwyl a wneir
dan haul : y mae amser pan ar-
glwyddiaetha dyn ar ddyn er drwg
iddo.
10 Ac felly mi a welais gladdu y
rhai annuwiol, y rhai a ddaethent
ac a aethent o le y Sanctaidd ; a
hwy a ebargofiwyd yn y ddinas lie
y gwnaethent felly. Gwagedd yw
hyn hefyd.
11 s 0 herwydd na wneir barn yn
erhyn gweithred ddrwg yn fuan, am
hynny calon plant dynion sydd yn
Uawn ynddynt i wneuthur drwg.
12 1Í Er gwneuthur o bechadur
ddrwg ganwaith, ac estyn ei ddydd-
iau ef ; etto mi a wn yn ddiau ^ y
bydd daioni i r rhai a oftiant Dduw,
y rhai a arswydant ger ei fron ef
13 Ond ni bydd daioni i'r annuw-
iol, ac ni estyn efe ei ddyddiau, y
rhai sydd gyffelyb i gysgod ; am
nad yw yn oini ger bron Duw.
14 Y mae gwagedd a wneir ar y
ddaear ; bod y cyfiawn ' yn damwain
iddynt yn ol gwaith y drygionus ; a
bod y drygionus yn digwyddo iddynt
yn ol gwaith y cyfiawn. Mi a ddy-
wedais fod hyn hefyd yn wagedd.
15 Yna mi a ganmolais lawenydd,
am ^ nad oes dim well i ddyn dan
haul, na bwytta ac yfed, a bod yn
llawen : canys hynny a lŷn wrth
ddyn ol lafur, ddyddiau ei fywyd,
y rhai a roddes Duw iddo dan yr
haul.
16 ^ Pan osodais i fy nghalon i
wybod doethineb, ac i edrych ar y
drafferth a wneir ar y ddaear, (can-
ys y mae ni wêl hûn â'i lygaid na
dydd na nos ;) |
17 Yna mi a ediychais ar hollj
Cyn
CRIST
Cylch
977.
C pen. 3. 1.
« Diar. 24.
22.
pen. 6. 12.
a 9. 12.
a 10. 14.
2Neu,
foM.
f Job 14. 5.
B Ps. 50. 21.
Es. 26. 10.
I>Ps. 37.11,
18, 19.
Diar. 1. 32,
33.
Es. 3. 10,
11.
i Ps. 73. 14.
pen. 7. 15.
k pen. 2. 24.
a 3. 12, 22.
a 5. 18.
a 9. 7.
Digwyddiadau dynól.
PREGETHWR, ÎX. JDoetUnéb yn ivell na chryfder.
Cyn
CKIST
Cylch
977.
1 Job 5. 9.
ppii. 'A. 11.
Ehuf. II.
33.
ZHeb.
roddais
atfy
'nghalon.
a Pb. 73. 3,
12, 13.
Mul. 3. 15,
») Job 14. 21.
Es. 63. 16.
c Job 7. 8,
9,10.
Es. 26. 14.
^ pen. 8. 15.
8 Heb. Gwel
fywjà.
«pen. 2, 10,
24. a 3. 13.
waith Duw, ^ na ddiclion dyn ddeall
y gwaith a wneir dan haul : oblegid
er i ddyn lafurio i geisio, etto nis
caiff; îe, pe meddyliai y doeth
fynnu gwybod, etto ni allai efe
gael Jiynny,
PENNOD IX.
1 IV un fatli hethau a ddigwydd íV drwg ac
i'r da, 4 Bod yn anghenraid i ddynion
farw. 7 Cysur yw eu holl ran liwy yn y
fuchedd yma. 11 Bod rhagluniaefh Duw
yn llywodraethu poh peth. 13 Givell yw
doethineb na chryfder.
ER hyn oU mi a ^ystyriais yn fy
nghalon, i ddangos hyn oU ;
hod y cyfiawn, a'r doethion, a'u
gweithredoedd, yii llaw Duw : ni
ŵyr dyn gariad, neu gas, wrtli yr
hyn oU sydd o'u blaen.
2 ^Yr un peth a ddamwain i
bawb fel eu gilydd : yr un peth a
ddamwain i'r cyfiawn, ac i'r annuw-
iol ; i'r da ac i'r glân, ac i'r aflan ;
i'r neb a abertha, ac i'r neb ni
abertha : fel y mae y da, felly y
mae y pechadur ; a'r neb a dyngo,
fel y neb a oftio dyngu.
3 Dyma ddrwg ym mysg yr holl
hetliau a wneir dan haul ; sef bod
yr un diben i bawb : hefyd calon
meibion dynion sydd yn 11a wn dryg-
ioni, ac ynfydrwydd sydd yn eu cal-
on tra fyddant fyw, ac ar ol hynny
y maent yn myned at y meirw.
4 IT Canys i'r neb a fo y'nghym-
deithas y rhai byw oil, y mae go-
baith : canys gwell yw ci byw na
Hew marw.
5 0 herwydd y rhai byw a wydd-
ant y byddant feirw : ond ^ nid oes
dim gwybodaeth gan y meirw, ac
nid oes iddynt wobr mwyach ; can-
ys ^" eu coffa hwynt a anghofiwyd.
6 Eu cariad hefyd, a'u cas, a'u
cenfigen, a ddarfu yn awr ; ac nid
oes iddynt gyfran byth mwy o
ddim oil a wneir dan yr haul.
7 1Í Dos, ^ bwytta dy fwyd yn Ua-
wen, ac ỳf dy win â clialon hyfryd :
canys yn awr cymmeradwy gan
Dduw dy weithredoedd.
8 Bydded dy ddillad yn wỳnion
bob amser; ac na iydded diflfyg
olew ar dy ben.
9 " Dwg dy fyd yn llawen gyd â'th
wraig anwyl holl ddyddiau bywyd
dy oferedd, y rhai a roddes efe i ti
dan yr haul, holl ddyddiau dy ofer-
edd : ' canys dyna dy ran di yn y
bywyd yma, ac yn dy lafur a gym-
meri dan yr haul
10 Beth bynnag a ymafael dy law
ynddo i'w wneuthur, gwna â'th holl
egni : canys nid oes na gwaith, na
dychymmyg, na gwybodaeth, na
doethineb, yn y bedd, He yr wyt
ti yn myned,
11 1Í Mi a droais, ac a welais dan
haul, nad yw y rhedfa yn eiddo y
cyflym, na'r rhyfel yn eiddo y ced-
yrn, na'r bwyd yn eiddo y doethion,
na chyfoeth yn eiddo y pwyllog, na
fíafr yn eiddo y cyfarwydd : ond am-
ser a dam wain a ddigwydd iddynt oil.
12 Canys ^ni ŵyr dyn ch waith ei
amser : fel y pysgod a ddèlir â'r
rhwyd niweidioí, ac fel yr adar a
ddêíir yn y delm ; felly ^y dèlir plant
dynion yn amser drwg, pan syrthio
arnynt yn ddisymmwth.
13 1Í Hefyd y doethineb hyn a
welais i dan haul, ac sydd fawr
gennyf fi :
14 ^ Yr oedd dinas fechan, ac yn-
ddi ychydig wŷr ; a brenhin mawr
a ddaeth yn ei herbyn hi, ac a'i
hamgylchynodd, ac a gododd glawdd
uchel yn ei herbyn :
15 A chafwyd ynddi wr tlawd
doeth, ac efe a waredodd y ddinas
honno a'i ddoethiueb : etto ni chof-
iodd neb y gwr tlawd hwnnw.
16 'Yna y dywedais, Gwell yw
doethineb na nerth : er hynny dir-
mygir doethineb y tlawd, ac ni
wrandewir ar ei eiriau ef.
17 Geiriau y doethion a wrandewir
mewn distawrwydd, rhagor bloedd
yr hwn sydd jti llywodraethu ym
mysg fíyliaid.
18 Gwell yw doethineb nag arfau
rhyfel ; ond un pechadur a ddin-
ystria lawer o ddaioni.
PENNOD X.
1 Pethau i ddal arnynt yngliylch doethineb ac
ynfydrwydd. IQAmanllywodraeth, IS d'iogi,
19 ac avian. 20 Ehaid i hawh feddwl yn
barchedig oV brenhin.
GWYBED ^ meirw a wnant 1 en-
naint yr apothecari ddrewi ;
felly y gwna ychydig ffolineb i wr
ardderchog o herwydd doethineb
ac anrhydedd.
2 Calon y doeth sydd ar ei ddeheu-
law ; a chalon y ffol ar ei law aswy.
3 lë, y ffol pan rodio ar y ffordd,
sydd a'i galon yn pallu, ac y mae
yn dywedyd wrth bawb eifod yn ffol.
4 Pan gyfodo yspryd pennadur
yn dy erbyn, ^nac ymado â'th le:
canys ^ ymostwng a ostega bechod-
au mawrion.
Cyn
CRIST
Cylch
977.
' pen. 8. 7.
e Diar. 29.
6.
Luc 12.
20,39.
h Edrjxh
2 6am. 20.
16-22.
i Uiar. 21.
22. u 24. 5.
pen 7. 19.
2 Heb.
marw-
olaeth.
a pen. 8. 3.
b Diar. 26.
15.
Am ynfydrwydd.
PREGETHWR, XL
Am haelioni.
Cyn
CRIST
Cylch
977.
SHeb.
uchdderau
mator.
e Diar. 19.
10. a 30. 22.
d Pa. 7. 15.
Diar. 26.
27.
e Pa. 58. 4,
5.
Jer. S. 17.
4Heb.
perchen
tafod.
Í Diar. 10.
32. a 1-2. 13.
5 Heb. ras.
s Dial-. 10.
14. a Id. 7.
h Diar. 15.
2.
i pen. 3. 22
a 6. 12.
a 8. 7.
kE3.3. 4,5,
12. a 5. 11.
1 Diar. 31. 4.
6 seguri/d y
dwijlaw.
m Pa. 104.
15.
J> Exod. 22.
28.
Act. 23. 5.
TNeu,
gydwyhod.
a Edrych
Es. 32. 20.
b Deut. 15.
10.
Diar. 19.
17.
Matt. 10.
42.
5 Y mae drwg a welais dan yr
haul, cyffelyb i gyfeiliorni sydd yn
dyfod oddi ger bron y llywydd :
6 Gosodir ffolineb mewn ^ graddau
uchel, a'r cyfoethog a eistedd mewn
lie isel.
7 Mi a welais weision "^ ar feirch, a
thywysogion yn cerdded fel gweis-
ion ar y ddaear.
8 "^ Y sawl a gloddio bwU, a syrtli
ynddo ; a'r neb a wasgaro gae,
sarph a'i brath.
9 Y sawl a symmudo gerrig, a
gaiff ddolur oddi wrthynt ; a'r neb
a hoUto goed, a gaifP niwed oddi
wrthynt.
10 Os yr haiarn a byla, oni hoga
efe y min, rhaid iddo roddi mwy o
nerth : etto doethineb sydd ragorol
i gyfarwyddo.
11 Os brath sarph Mieb swyno,
nid gwell y w * dyn siaradus.
12 ^Geiriau genau y doeth sydd
^ rasol : ond ^ gwefusau y ffol a'i
difetha ef ei hun.
13 Ffolineb yiu dechreuad geiriau
ei enau ef : a diweddiad geiriau ei
enau sydd anfad ynfydrwydd.
14 '' Y ffol hefyd sydd ami ei eiriau :
' ni ŵyr neb beth a fydd ; a phwy a
fynega iddo pa beth fydd ar ei ol ef ?
15 Llafur y flfyliaid a flina bawb
0 honynt : canys ni fedr efe fyned
i'r ddinas.
16 H ^ Gwae di y wlad sydd a
bachgen yn frenhin i ti, a'th dy-
wysogion yn bwytta yn fore.
17 Gwỳn dy fyd di y wlad sydd
a'th frenhin yn fab i bendefigion,
^ a'th dywysogion yn bwytta eu bAvyd
yn eu hamser, er cryfder, ac nid er
meddwdod.
18 IT Trwy ddiogi lawer yr adfeilia
yr adeilad ; ac wrth *' laesu y dv»^-
law y goUwng y tŷ ddefni.
19 1Í Arlwj^ant wledd i chwerthin,
a "^gwin a lawenycha y rhai byw;
ond arian sydd yn atteb i bob
peth.
20 11 "Isa felldithia y brenhin yn dy
■^ feddwl ; ac yn ystafell dy wely na
felldithia y cyfoethog : canys ehed-
iad yr awyr a gyhoedda y llais, a
pherchen adain a fynega y peth.
PENNOD XI.
1 Addysg at gariad perŷ'aith. 7 Bhaid yw
meddivl am angaii mewn iywyd, 9 ac am
ddydd y farn mewn ieuengctid.
BWRW dy fara ^ ar ^vyneb y dyfr-
oedd; canys ti a'i cei ai* ol
^ Rawer o ddyddiau.
2 "^Dyro ran i saith, a hefyd i
wyth : canys ^ ni wyddost pa ddrwg
a ddigwydd ar y ddaear.
3 Os bydd y cymmylau yn Uawn
gwlaw, hwy a ddefnynant ar y
ddaear : ac os tu a'r dehau neu tu
a'r gogledd y syrth y pren ; lie y
syrthio y pren, yno y bydd efe.
4 Y neb a ddalio ar y gwynt, ni
haua ; a'r neb a edrycho ar y cym-
mylau, ni feda.
5 Megis ^nas gwyddost ffordd yr
yspryd, ^na pha fodd y ffurfhîir yr
esgyrn y'nghroth y feichiog ; felly
ni wyddost waith Duw, yr hwn
sydd yn gwneuthur y cwbl.
6 Y bore haua dy had, a phryd-
naAvn nac attal dy law : canys ni
wyddost pa un -a fiynna, ai hyn
yma ai hyn accw, ai ynte aa^fydd-
ant ill dau yn yr un fíunud.
7 T Melus yn ddiau yiv y goleu-
ni, a hyfryd yiv i'r llygaid weled
yr haul.
8 Ond pe byddai dyn fyw lawer
0 flynyddoedd, a bod yn llawen
ynddynt oil ; etto cofied ddydd-
iau tywyllwch ; canys 11a wer fydd-
ant. Beth bynnag a ddigwydda,
oferedd yw.
9 IT Gwna yn llawen, wi" ieuangc,
yn dy ieuengctid, a Uawenyched dy
galon yn nyddiau dy ieuengctid,
a rhodia yn flyrdd dy galon, ac
y'ngolwg dy lygaid : ond gwyb-
ydd y geilw Duw di i'r farn am
hyn oil.
10 Am hyimy bwrw "ddig oddi
wrth dy galon, a thro ymaith ddrwg
oddi wrth dy gnawd : canys gwag-
edd yw mebyd ac ieuengctid.
PENNOD XII.
1 Bhaid yw meddwl am ein Gwneuthwwr
mewn pryd. 8 Gofal y Piegethwr am adeilr
adu, eraill. 13 Ofn Duw yw yr help pennaf
yn erhyn pob gwagedd ac oferedd.
^/~^ OFIA yn awr dy Greawdwr yn
\y nyddiau dy ieuengctid, cyn
dyfod y dyddiau blin, a nesâu o'r
blynyddoedd ^yn y rhai y dywedi,
Nid oes i mi ddim diddanwch
ynddynt :
2 Cyn tywyllu yr haul, a'r goleuni,
a'r lleuad, a'r sêr, a dychwelyd y
cymmylau ar ol y gwlaw :
3 Yr amser y cryna ceidwaid y tŷ,
ac y crymma y gwŷr cryfion, ac y
metha y rhai sydd yn malu, am eu
bod yn ^ychydig, ac y tywylla y rhai
sydd yn edrych trwy ffenestri ;
4 A chau y pyrth yn yr heolydd,
Cyn
CRIST
Cylch
977.
c Ps. 112. 9.
Luc 6. 30.
dEph.5.16.
loan 3. 8.
I Ps. 139.
14, 15.
2 Heb. stjdd
uniaivn.
3 Neu,
drislwch.
a Dial-. 22.
6.
b Edrych
2 Sam. 19.
35.
♦ Neu, malu
tjchrjdig.
Y cariad sydd rhivng
CANIAD SOLOMON, I.
Crist a'i eghuijs.
CjTl
CKIST
Cylch
977.
• Jer. 9. 17.
d Gen. 3. 19.
Pb. 90. 3.
e Num. 16.
22.a27.1(i,
Job 34. U.
Es. 57. 16.
Zech.12.1.
•pen. 1.2.
Cyn
CEIST
ysgrlfonwyd
cylch
1014.
a pen. 4, 10.
b Hob. 11. 4.
loan 6. 44.
a 12. 32.
c Phil. 3. 12,
13, 14.
ÖP8.45.14,
15.
loan 14. 2.
Eph. 2. 6.
2 Neu, hw//
aHh gar ant
ynuniaw».
pan fo isel swn y main, a'î gyfodi
wrth lais yr aderyn, a gostwng i
lawr hoU ferched cerdd :
5 lë, pr amser yr ofnant yr liyn
sydd uchel, ac yr arswydant yn y
ffordd, ac y blodeua y pren almon,
ac y bydd y ceiliog rhedyn yn faich,
ac y palla chwant : pan elo dyn i
dỳ ei hir gartref, ''a'r galarwyr yn
myned o bob tu yn yr heol :
6 Cyn torn y llinyn arian, a chyn
torri y cawg aur, a chyn torri y
piser ger Haw y fíynnon, neu dorri
yr olwyn wrth y pydew.
7 "^ Yna y dychwel y pridd i'r ddaear
fel y bu, ac y dychwel yr yspryd at
Dduw, * yr hwn a'i rhoes ef.
8 11 ^Gwagedd o wagedd, medd y
Pregethwr ; gwagedd yw y cwbl.
9 A hefyd, am fod y Pregethwr
yn ddoeth, efe a ddysgodd etto
wybodaeth i'r bobl; \q, efe a ys-
tyriodd, ac a chwiliodd allan, ac ^a
drefnodd ddiarhebion lawer.
10 Chwiliodd y Pregethwr am eir-
iau ^cymmeradwy; ^'rhyn oedd ys-
grifenedig oedd uniawn, sef geiriau
gwirionedd.
11 Geiriau y doethion sydd megis
symbylau, ac felhoelion wedi eu sicr-
hâu gan feistriaid y gynnuUeidfa, y
rhai a roddir oddi wrth un bugail.
12 Ym mhellach hefyd, fy mab,
cymmer rybudd wrth y rhai hyn ;
nid oes diben ar wneuthur llyfrau
lawer, a ^darllen llawer sydd Hin-
der i'r cnawd.
13 1Í ^Swm y cwbl a glybuwyd
yiu, 'Ofna Dduw, a chadw ei or-
chymynion : canys hyn yiv hoU
ddyled dyn.
14 Canys ^ Duw a ddwg bob gweith-
red i farn, a phob peth dirgel, pa un
h^mmg fyddo ai da ai drwg.
CANIAD SOLOMON.
PENNOD L
1 Cariad yr eglwys ar Grist. 5 Y mae hi yn
cyfaddef ei gwrthuni, 7 ac yn gwedd'io am
gael ei chyfarwyddo at ei ddzadell ddefaid
ef. 8 Crist yn ei chyfaricyddo hi at hehyll y
hugeiliaid: 9 a chan ddangos ei gariad tu
ag atti, 11 yn gwneuthur iddi addewidion
grasusol. 12 Crist a'i eglwys yn ymgaredigo.
CAN y caniadau, eiddo Solomon.
2 Cusaned fi â chusanau ei
fin : ^ canys gwell yw dy gariad na
gmn,
3 0 herwydd arogl dy ennaint da-
ionus, ennaint tywalltedig yw dy
enw : am hynny y Uangcesau a'th
garant.
4 ^Tyn fi, "ni a redwn ar dy oL
^Y brenhin a'm dug i i'w ystafell-
au : ni a ymhyfrydwn ac a ymlawen-
hâwn ynot ; ni a gofiwn dy gariad
rhai
uniawn
yn fwy na gwm:
sydd yn dy garu.
5 Du ydwyf fi, ond hawddgar,
merched Jerusalem, fel pebyll Ce-
dar, fel Uenni Solomon.
6 Nac edrychwch amaf, am fy
mod yn ddu, ac am i'r haul edrych
amaf: meibion fy mam a ddigias-
ant wrthyf, gosodasant fi i gadw
gwinllannoedd eraill ; fy ngwinllan
fy hun nis cedwais.
7 Mynega i mi, yr h^vn a hoffodd
fy enaid, pa le yr wyt yn bugeilio,
pa le y gwnei iddynt orwedd ganol
dydd : canys paham y byddaf megis
643
un ^yn troi heibio wi"th ddiadellau
dy gyfeillion ?
8 1Í Oni wyddost ti, * y deccaf o'r
gwragedd, dos allan rhagot ar hyd
ol y praidd, a phortha dy fynnod ger
llaw pebyll y bugeiliaid.
9 I'r meirch y'ngherbydau Pha-
raoh y'th gyfielybais, ^fy anwylyd.
, 10 sHardd yw dy ruddiau gan
dlysau, o'th wddf gan gadwyni.
11 Tlysau o aur, a boglynnau o
arian, a wnawn i ti.
12 1 Tra yw y brenhin ar ei fwrdd,
fy nardus i a rydd ei arogL
13 Fy anwylyd sydd i mi yn bwysi
myrr; rhwng fy mronnau yr erys
dros nos.
14 Cangen o rawn ^camphir yiu
fy anwylyd i mi, y'ngwinllannoedd
Éngedi.
15 ''Wele di yn dêg,'fy anwylyd,
wele di yn dêg; y mde i ti lygaid
colommennod.
16 Wele di, fy ^anwylyd, yn dêg,
ac yn hawddgar; ein gwely hefyd
sydd iraidd.
17 Swmmerau ein tai sydd gedr-
ein '^distiau sydd fiynnid-
wydd ;
wydd.
PENNOD II.
1 Y cariad sydd rhwng Crist a'i eglwys. 8 Go-
baith, 10 a galwedigaeth yr eglwys; 14 a
gofal Crist drosti. 16 Proffes yr eglwys, a'i
ŷ'ydd, a'i gobaith.
Cyn
CRIST
Cylch
977.
B 1 Bren. 4.
3J.
2 Ileb.
dijmunol.
^ pen. 1. 13.
3 Neil,
Diwedd ij
peth, set',
Y cwbl a
gh/myd,
yw äfc.
iDeut. 6.2.
a 10. 12.
kRhuf. 2.
16. a 14. 10.
1 Ccr. 4. Ô.
2 Cur. 6. 10.
Cyn
CEIST
Cylch
1014.
3 Neu,
tvedi ei
gorclmdá~
io.
e pen. 5. 9.
a 6.1.
tpen. 2. 2,
10, 13. a i.
1, 7. a 5. 2.
a 6. 4.
loan 15. 14,
15.
6 Ezec. Ifi.
11, 12, 13.
4 Neu,
cypres.
hpen. 4. 1,
a 5. 12.
5 Neu,
nghyfeilUa.
6 Neu,
ceibr, neu,
rhodfeydd.
Cariad yr eglwijs at Grist. CANIAD SOLOMON, II.
Cariad Crist
Cyn
CRIST
Cylch
1014.
2Heb.
deisyjiais.
S Heb. i
daflodfy
ngenau.
4 Heb.
taenioch i
mi afalau.
a pen. 8. 3.
►> pen. 3. 5.
a 8. 4.
cad. 17.
à pen. 8. 13.
eEzec.13.4.
Luc 13. 32.
fpen. 6. 3.
a 7. 10.
e pen. 4. 6.
k pen. 8. 14.
RHOSYN Saron, a lüi y dyfíryn-
oedd, ydwyfû.
2 Megis lili ym mysg y drain,
felly y mae fy anwylyd ym mysg y
merclied.
3 Megis pren afalau ym mysg
prennau y coed, feUy y mae fy an-
wylyd ym mhlith y meibion: ^bu
dda gennyf eistedd dan ei gysgod ef,
a'i flrwyth oedd felus ^ i'm genau.
4 Efe a'm dug i'r gwindy, a'i faner
drosof ydoedd gariad.
5 Cynheliwch fi â phottelau, * cys-
urwch fi âg afalau; canys claf yd-
wyfû o gariad.
6 ^Ei law aswy sydd dan fy mhen,
a'i ddeheulaw sydd yn fy nghofl-
eidio.
7 ^ Merched Jerusalem, tynghedaf
chwi trwy iyrchod ac ewigod y maes,
na chyffi-ôch, ac na ddefírôcli /y
nghariad, hyd oni fynno ei hun.
8 ^ ,Dyma lais fy anwylyd! wele
ef yn dyfod, yn neidio ar y myn-
yddoedd, ac yn Uammu ar y bryn-
iau.
9 "^Tebyg yw fy anwylyd i iwrcli
neu Iwdn hydd ; wele efe yn sefyll
y tu ol i'n pared, yn edrych trwy
y fienestri, yn ymddangos trwy y
dellt.
10 Fy anwylyd a lefarodd, ac a
ddy wedodd wrthyf, Cyfod, fy anwyl-
yd, a thyred di, fy mhrydferth :
11 Canys w^ele, y gauaf a aeth heib-
io, y gwlaw a basiodd, ac a aeth,
ymaith ;
12 Gwelwyd y blodau ar y ddaear,
daeth amser iV adar i ganu, clywyd
llais y durtur yn ein gwlad ;
13 Y ffigysbren a fwriodd allan ei
fl&gys irion, a'r gwinwydd â'u begin
grawn a roddasant arogl teg. Cy-
fod di, fy anwylyd, a thyred di, fy
mhrydferth.
14 1Í Fy ngholommen, yr lion wyt
yn holltau y graig, yn lloches y
grisiau, gad i mi weled dy wyneb,
^ gad i mi gly wed dy lais : canys dy
lais sydd beraidd, a'th olwg yn
hardd.
15 Deliwch i ni *y llwynogod, y
Uwynogod bychain, y rhai a ddi-
fwynant y gwinllannoedd : can-
ys y mae i'n gwinllannoedd egin
grawnwin.
16 1Í ^Fy anwylyd sydd eiddof fi,
a minnau yn eiddo yntau ; y mae
efe yn bugeilio ym mysg y lili.
17 ^Hyd oni wawrio y dydd, a chilio
o'r cysgodau ; tro, bydd ^ debyg, íŷ
anwylyd, i iwrch, neu Iwdn hydd
ym mynyddoedd ^Bether.
PENNOD III.
1 Ymdrech yr eglwys, a'i gorfodaeth mewn prof-
edigaeth. 6 Tr eglwys yn ymogoneddu yng
Nghrist.
LLIW *no8 yn fy ngwely y ceis-
iais yr hwn a hofía fy enaid :
ceisiais ef, ac nis cefais.
2 Codaf yn awr, ac âf o amgylch
y ddinas, trwy yr heolydd a'r ys-
trydoedd, ceisiaf yr hwn a hoflFa fy
enaid : ceisiais ef, ac nis cefais.
3 by gwylwyr, y rhai a aent o am-
gylch y ddinas, a'm cawsant: gofyn-
ais, A welsoch chwi yr hwn sydd
hoff gan fy enaid ?
4 Nid aethwn i neppeU oddi wrth-
ynt, hyd oni chefais yr hwn sydd
hoff gan fy enaid : deliais ef, ac nis
gollyngais, hyd oni ddygais ef i dy
fy mam, ac i ystafell yr hon a'm
hymddûg.
5 *= Merched Jerusalem, tynghed-
af chwi trwy iyrchod ac ewigod y
maes, na chyffrôch ac na ddefírôch
/y nghariad, hyd oni fynno ei hun.
6 1Í ^ Pwy yw hon sydd yn dyfod i
fynu o'r anialwch megis colofnau
mwg, wedi ei phêr-arogli â myrr,
ac â thus, ac â phob powdr yr
apothecari ?
7 Wele ei wely ef, sefyr eiddo So-
lomon ; y mae tri ugain o gedym
o'i amgylch, se/o gedym Israel.
8 Hwynt oil a ddaliant gleddyf,
wedi eu dysgu i ryfel, pob un a'i
gleddyf ar ei glun, rhag ofn liw
nos.
9 Gwnaeth y brenhin Solomon iddo
^ gerbyd o goed Libanus.
10 Ei byst ef a wnaeth efe o arian,
ei lawr o aur, ei lenni o borphor ;
ei ganol a balmantwyd â chariad,
i ferched Jerusalem.
11 Ewch aUan, merched Sion, ac
edrychwch ar y brenhin Solomon
yn y goron a'r hon y coronodd ei
fam ef yn ei ddydd dyweddi ef, ac
yn nydd llawenydd ei galon ef.
PENNOD IV.
1 Crist yn gosod allan hawddgar ddoniau yr
eglwys : 8 yn dangos ei gqriad tu ag atti,
16 Yr eglwys yn gwedd'io ar gael ei gvmeuth-
ur yn gymmwys i^w bresennoldeb ef.
''TXT'ELE di yn dêg, fy anwylyd,
TT wele di yn dêg; dy lygaid
ydynt golommennaidd rhwng dy
iy wethau ; ^ dy waUt sydd fel di-
adell o eifr, y rhai a ^ymddangos-
ant o fynydd Gilead.
Cyn
CRIST
Cylch
1014.
B Neu, y
gwahan.
aEs.26.9.
b pen. 5. 7.
c pen. 2. 7.
a 8. 4.
d pen. 8. 5,
2 Neu, wüy.
a pen. 1. 15.
a 5. 12.
b pen. 6. 5,
6.
2 Neu, 6or-
ant ar fyn-
ydd, &c.
at yr eglivys.
CANIAD SOLOMON, V.
Portreiadv, Crist.
Cyn
CRIST
Cylch
1014.
c pen. 6. 7.
d pen. 7. 4.
e Ertrych
Diar. 5. 19.
pan. 7. 3.
fpen. 2. 17.
SHeb.
aiiaillo.
KEph.5.27.
bDeut.3.9.
» pen. 1. 2.
kHoa.14.6,
7.
4 Heb.
glöedig,
neu, wedi
eibario.
3Nen,
ci/pre>.
2 Dy ddannedd sydd fel diadell
0 ddefaid gwastad-gnaif, y rhai a
ddaethant i fynu o'r olchfa ; y rhai
oeddynt bob un yn dwyn dau oen,
ac nid oedd un ynddynt yn ddieppil.
3 Dy wefusau sydd fel edau ys-
garlad, a'th barabl yn weddus: *=dy
arleisiau rhwng dy lywethau sydd
fel darn o bomgranad.
4 «^ Dy wddf sydd fel tŵr Dafydd,
yr hwn a adeiladwyd yn dy arfau ;
tariannau fil sydd yn crogi ynddo,
i gyd yn estylch y cedym.
5 ®Dy ddwy fron sydd fel dau
Iwdn iwrch o efelliaid yn pori ym
mysg lili.
6 ^Hyd oni ^wawrio y dydd, a
chilio o'r cysgodau, âf i fynydd y
myrr, ac i fryn y thus.
7 « Ti oil ydwyt dêg, fy anwylyd ;
ac nid oes ynot frycheuyn.
8 IT Tyred gyd â mi o Libanus,
fy nyweddi, gyd â mi o Libanus :
edrych o ben Amanah, o goppa
Senir a ^Hemion, o lochesau y llew-
od, o fynyddoedd y Uewpardiaid
9 Dygaist fy nghalon, fy chwaer,
a'm dy weddi ; dygaist fy nghalon âg
un o'th lygaid, âg un gadwyn wrth
dy wddf.
lOMor dêg yw dy gariad, fy chwaer,
a'm dy weddi ! ' pa faint gwell y w dy
gariad na gwin, ac arogl dy olew
na'r holl bêr-aroglau !
11 Dy wefusau, fy nyweddi, sydd
yn diferu fel dil mêl : y mae mêl a
Uaeth dan dy dafod, ac arogl dy
wisgoedd ^fel arogl Libanus.
12 Gardd * gauedig yw fy chwaer,
a'm dy weddi : fíynnon glöedig, fiyn-
non seliedig yw.
13 Dy blanhigion sydd berllan o
bomgranadau, a fírwyth peraidd,
^ camphir, a nardus ;
14 I'é, nardus a saftwn, calamus a
synamon, a phob pren thus, myrr,
ac aloes, ynghyd â phob rhagorol
bêr-lysiau :
15 Ffynnon y gerddi, fíynnon y
dyfroedd byw, a flfrydiau o Liba-
nus.
16 IF Deffro di, ogledd-wynt, a
thyred, ddeheu-wynt, chwŷth ar fy
ngardd, fel y gwasgarer ei phêr-
aroglau : deued fy anwylyd i'w ardd,
a bwyttâed ei fírwyth peraidd ei
hun.
PENNOD V.
1 Crint yn deffrôî yr eglwys â'i alwad. 2 Yr
eglwys, wedi pr(fi cariad Crist, yn glaf o
gariad. 9 Portieiada Crid wrlh ei radau.
DEÜTHUM i'm gardd, fy chwaer,
a'm dyweddi : cesglais fy myrr
gyd a'm pêr-arogl, bwytteais fy nil
gyd a'm mêl, yfais fy ngwin gyd
a'm Uaeth : bwyttêwch, * gyfeillion,
yfwch, ie, ^yfwch yn helaeth, fy
rhai anwyl.
2 1Í Myfi sydd yn cysgu, a'm calon
yn neffro : llais iy anwylyd yw ^ yn
euro, gan ddywedyd, Fy chwaer,
fy anwylyd, fy ngholommen, fy ni-
halog, agor i mi : canys llanwyd fy
mhen â gwlith, a'm. gwallt â defn-
ynnau y nos.
3 Diosgais fy mhais; pa fodd y
gwisgaf hi ? golchais fy nhraed ; pa
fodd y diwynaf hwynt ?
4 Fy anwylyd a estynodd ei law
trwy y twU ; a'm hymysgaroedd a
gyẃôdd ^ er ei fwyn.
5 Mi a gyfodais i agori i'm
hanwylyd; a'm dwylaw a ddifer-
asant gan fyrr, a'm bysedd gan
fyrr yn diferu ar hyd hespennau
y clo.
6 Agorais i'm hanwylyd ; ond fy an-
wylyd a giliasai, ac a aethai ymaith :
fy enaid a lewygodd pan lefarodd :
" ceisiais, ac nis cefais ; gelwais ef,
ond ni'm hattebodd.
7 dy gwylwyr y rhai a aent o am-
gylch y ddinas, a'm cawsant, a'm
tarawsant, a'm harchoUasant : gwyl-
wyr y caerau a ddygasant fy ngor-
chudd oddi arnaf.
8 Merched Jerusalem, gorchy-
mynaf i chwi, os cewch fy anwyl-
yd, fynegi iddo fy mod yn glaf o
gariad.
9 11 Beth yw dy anwylyd rhagor
anwylyd arall, y ^ deccaf o'r gwrag-
edd? beth yw dy anwylyd rhagor
anwylyd arall, pan orchymyni i ni
felly?
10 Fy anwylyd sydd wỳn a gwrid-
og, yn ^ rhagori ar ddeng miL
11 Ei ben fel aur coeth, ei wallt
^ yn grych, yn ddu fel y fran.
12 ^Ei lygaid fel llygaid colom-
menuod wrth afonydd dyfroedd,
wedi eu golchi â Uaeth, ^wedi eu
gosod yn gymmwys.
13 Ei ruddiau fel gwely pcr-lysiau,
fel blodau peraidd : ei wefusau fel
lili yn diferu myrr diferol.
14 Ei ddwylaw sydd fel modrwy-
au aur, wedi eu Uenwi o beryl : ei
fol fel disglaer ifori wedi ei wisgo
â saphir.
15 Ei goesau fel colofnau marmor
wedi eu gosod ar wadnau o aur
— -
Cyn
CRIST
Cyleh
1014.
a Luc 15. 7,
10.
loan 3. 29.
2 Neu a
medawer
chioi gan
gariad.
b Dat. 3. 20.
3 Neu, ynof.
e pen. 3. 1.
d pen. 3. 3.
e pen. 1. 8.
4 Heb.
fanerog.
BNeu, yn
gudynnog.
' pen. 1. 15.
a 4.1.
6 Heb.
yn eiiledd
viewn cyf-
lawiider.
Crist yn dangos
CANIAD SOLOMON, VL hawddgarwch yr eglwys.
Cyn
CEIST
Cylch
1014.
7 laflod
ei enau.
a pen. 1. 8,
b pen. 2. 16.
a 7. 10.
c ad. 10.
2Neu,
chwydd-
asant.
d pen. 4. 1,
2.
e pen. 4. 3.
fad. 4.
8 pen. 7. 12.
S Neu, fi/
enaid a'm
gosododd
ar gerbyd-
aufy
mhool
ewyllys-
gar.
* Maha-
naim.
coeth: ei wynebpryd fel Libanus,
mor ddewisol a chedrwydd.
16 Melus odiaeth yw '^ei enau; le,
y mae efe oil yn hawddgar. Dyma
fy anwylyd, dyma fy nghyfaill, 0
ferched Jerusalem.
PENNOD VI.
1 Yr eglwys yn gwneuthur proffes o'i ffydd yng
Nghrist. 4 Crist yn dangos hawddgar ddon-
iau yr eglwys, 10 a'i gariad e/ tu ag atti.
IBA le yr aeth dy anwylyd, ''y
deccaf o'r gwragedd ? i ba le y
trodd dy anwylyd ? fel y ceisiom ef
gyd â thi.
2 Fy anwylyd a aeth i waered
i'w ardd, i welŷau y pêr-lysiau, i
ymborth yn y gerddi, ac i gasglu
lili.
3 ^Myfi wyf eiddo fy anwylyd,
a'm hanwylyd yn eiddof finnau, yr
hwn sydd yn bugeilio ym mysg y
lili.
4 1Í Teg ydwyt ti, fy anwylyd, me-
gis Tirsah, gweddus megis Jerusa-
lem, " oftiadwy megis llu banerog.
5 Tro dy lygaid oddi wrthyf, can-
ys hwy a'm ^ gorchfygasant : "^dy
wallt sydd fel diadell o eifr y rhai
a ymddangosant o Gilead.
6 Dy ddannedd sydd fel diadell
o ddefaid a ddai i fynu o'r olchfa,
y rhai sydd bob un yn dwyn dau
oen, ac heb un jn ddieppil yn eu
mysg.
7 ^Dy arleisiau rhwng dy lywethau
sydd fel dam o bomgranad.
8 Y mae tri ugain o frenhines-
au, ac o ordderch-wragedd bedwar
ugain, a llangcesau heb rifedi.
9 Un ydyw hi, fy ngholommen, fy
nihalog ; unig ei mam yw hi, dew-
isol yw hi gan yr hon a'i hesgor-
odd : y merched al gwelsant, ac a'i
galwasant yn ddedwydd; y bren-
hinesau a'r gordderch-wragedd, a
hwy a'i canmolasant hi.
10 IT Pwy yw hon a welir fel y
wawr, yn dêg fel y Ueuad, yn bur
fel yr haul, ^yn ofnadwy fel llu
banerog ?
11 Euthum i waered i'r ardd gnau,
i edrych am flfrAvythydd y dySryn,
ei weled a flodeuasai y winwydden,
a flodeuasai y pomgranadau.
12 Heb wybod i mi ^ y'm gwnaeth
fy enaid megis cerbydau Ammi-
nadib.
13 Dychwel, dychwel, y Sulamees ;
dychwel, dychwel, fel yr edrychom
arnat. Beth a welwch chwi yn y
Sulamees ? Megis tyrfa ^ dau lu.
PENNOD VIL
1 Bysbysrwydd pellach o radau yr eglwys. 10
Yr eglwys yn gwneuthur proffes oH ffydd, ac
o'i dymuniad.
MOR dêg yw dy draed mewn
esgidiau, ferch pendefig ! cym-
malau dy forddwydydd sydd fel
tlysau, gwaith dwylaw y cywraint.
2 Dy fogail sydd fel gorflwch
crwn, heb eisieu ^ lleithder : dy fru
fel twrr gwenith wedi ei amgylchu
âlili.
3 ^ Dy ddwy fron megis dau Iwdn
iwrch o efeUiaid.
4 ^Dy wddf fel tŵr o ifori; dy lyg-
aid fel pysgod-lynnoedd yn Hesbon
wi'th borth Bath-rabbim ; dy drwyn
fel tŵr Libanus yn edrych tu a Da-
mascus.
5 Dy ben sydd arnat fel " Carmel,
a gwallt dy ben fel porphor; y
brenhin sydd wedi ei rwymo yn y
rhodfeydd.
6 Mor dêg ydwyt, ac mor hawdd-
gar, fy nghariad, a'm hyfrydwch !
7 Dy uchder yma sydd debyg i
balmwydden, a'th fronnau i'r graAvn-
sypiau.
8 Dyw^edais, Dringaf i'r balmwydd-
en, ymaflaf yn ei cheingciau : ac yn
awrdy fronnau fyddant megis grawn-
ganghennau y winwydden, ac arogl
dy ffroenau megis afalau ;
9 A thaflod dy enau megis y gwin
goreu i'm hanwylyd, yn myned i
waered ^yn felus, ac yn peri i
wefusau y rhai a fyddo yn ^cysgu
lefaru.
10 11 *= Eiddo fy anwylyd ydwyf%
ac ^ attaf fi y mae ei ddymuniad ef.
11 Tyred, fy anwylyd, awn i'r maes,
a lletty^vn yn y pentrefi.
12 Bore-god wn i'r gwinllannoedd ;
* edrychwn a flodeuodd y winwydd-
en, a ^ agorodd egin y grawnwin, a
flodeuodd y pomgranadau: yno y
rhoddaf fy nghariad i ti.
12> ^Y mandragorau a roddasant
arogledd, ac wrth ein drysau s y mae
pob rhyw Q^àsi^% ffrwythau, new-
ydd a hen, y rhai a rois i gadw i ti,
fy anwylyd.
PENNOD VIIL
1 Cariad yr eglicys tu ag at Grist. 6 Mor
angerddol yw cariad. 8 Galwad y cenhedl-
oedd. 14 Yr eglwys yn gwedd'io am ddy-
fodiad Crist.
ONA bait megis brawd i mi, yn
sugno bronnau fy mam! pan
y'th gaAvn allan, cusanwn di; etto
ni'm - dirmygid.
Cariad yr eglwys
ESAIAH, I.
tu ag at Grist
Cyn
CRIST
Cylch
1014.
» Diar. 9. 2.
b pen. 2. 6.
c pen. 2. 7.
a 3. 5.
SHeb.
pahain y
ci/frôwch
a phaham
y de-
ffrúwch.
d pen. 3. 6.
« Es. 49. 16.
J er. 22.24.
Hag. 2. 23.
<Heb.
Í Diar. 6.
35.
Cyn
CRIST
Cylch
760.
« Num. 12.
b Deut. 32.
1.
Jer. 2. 12.
a 22. 29.
Ezec. 36. 4.
Mic. 1. 2.
a C. 1, 2.
c Jer. a 7.
2Heb.
ymddl-
eithraeant,
neu, ym-
wahanai-
ant,
Pb. 58. 3.
2 Arweiniwn, a dygwn di i dỳ fy
mam, yr lion a'm dysgai : parwn i
ti yfed ^gwin llysieuog o sugn fy
mhomgranadau.
3 ''Ei law aswy fyddai dan fy
mhen, a'i law ddehau a'm cofleidiai.
4 *= Tynghedaf chwi, ferched Jeru-
salem, ^na chyffrôch, ac na dde-
ffi'ôch fy nghariad, hyd oni fynno
ei hun.
5 "^Pwy yw lion sydd yn dyfod
i fynu o'r anialwch, ac yn pwyso
ar ei hanwylyd? Dan yr afallen
y'tli gyfodais : yno y'th esgorodd
dy fam ; yno y'th esgorodd yr lion
a' til ymddûg.
6 1Í * Gosod fi megis sêl ar dy gal-
on, fel sêl ar dy fraich : canys car-
iad sydd gryf fel angau ; eiddigedd
sydd * greulawn fel y bedd : ei far-
wor sydd farwor tanllyd, ci fflam
angerddol iddynt.
7 Dyfroedd lawer ni allant ddi-
ffoddi cariad, ac afonydd nis bodd-
ant : ^pe rhoddai wr hoU gyfoeth
ei dy am gariad, gan ddirmygu y
dirmygid hynny.
8 1Í F mae i ni chwaer feclian, ac
nid oes fronnau iddi : beth a wnawn
i'n chwaer y dydd y dyweder am
dani?
9 Os caer yw hi, ni a adeiladwn
arni balas arian ; ac os drws yw
hi, ni al cauwn hi ag ystyllod cedr-
wydd.
10 Caer ydwyf fi, a'm bronnau
fel tyrau : yna yr oeddwn yn ei
olwg ef megis wedi cael ^tang-
nefedd
11 Yr oedd gwinllan i Solomon
yn Baal-hamon : efe a osododd y
winllan i warcheidwaid ; pob un a
ddygai am ei fírwyth fil o ddarnau
arian.
12 Fy ngwinllan sydd ger fy
mron : mil a roddir i ti, Solomon,
a dau cant i'r rhai a gadwant ei
ffrwyth hi.
13 0 yr lion a drigi yn y gerddi,
y cyfeiUion a wrandawant ar dy
lais : ^ par i mi ei glywed.
14 IT ^^Brysia, fy amvylyd, 'a bydd
debyg i iwrch neu Iwdn hydd ar
fynyddoedd y pêr-lysiau.
LLYFR Y
PROPHWYD ESAIAH.
PENNOD I.
1 Esaiah yn achwyn ar JvAah am ei hanuf-
udd-dod : 5 yn gofidio am ei barnedigaeth
hi : 10 yn edliw iddynt eu holl wasanaeth :
16 yn annog i edifeirwch, trwy addewidion
a bygythion : 21 yn cwyno eu hannuwioJdeb
liwy, ac yn datgan barnedigaethau Duw:
25 yn addaw gras ; 28 ac yn bygicth din-
ystr ar yr annuwiol.
» f^ WELEDIGAETH Esaiah mab
vJT Amos, yr hon a welodd efe
am Judah a Jerusalem, yn nydd-
iau Uzziah, Jotham, Ahaz, a Heze-
ciah, brenhinoedd Judah.
2 ^'Gwrandêwch, nefoedd; clyw di-
thau, ddaear : canys yr Arglwydd
a lefarodd, Megais a meithrinais
feibion, a hwy a wrthryfelasant i'm
herbyn.
3 cYr ỳch a edwyn ei feddian-
nydd, a'r asyn breseb ei berchen-'
nog : ond Israel nid edwyn, iy
mhobl ni ddeall.
4 0 genhedlaeth bechadurus, pobl
Iwythog o anwiredd, had y rhai
drygionus, meibion yn Uygru :
gwrthodasant yr Arglwydd, dig-
iasant Sanct Israel, ^ciliasant yn ol!
647
5 H "^I ba beth y'ch tarewir mwy?
cildynrwydd a chwanegwch : y pen
oil sydd glwyfus, a'r holl galon yn
llesg.
6 0 wadn y troed hyd y pen nid
oes dim ^cyfan ynddo; ond archoU-
ion, a chleisiau, a gweliau crawn-
Uyd : ni wasgwyd hwynt, ac ni
rwymwyd, ac ni thynerwyd ag olew.
7 * F mae eich gwlad yn anrheith-
iedig, eich dinasoedd wedi eu Uosgi
â than : eich tir a dieithriaid yn ei
ysu yn eich gŵydd, ac wedi ei an-
rheithio fel * ped ymchwelai estron-
iaid ef.
8 Merch Sion a adewir ^ megis llu-
esty mewn gwinllan, megis Hetty
mewn gardd cucumerau, megis din-
as warchaëedig.
9 s Oni buasai i Arglwydd y Uu-
oedd adael i ni ychydig iawn o
weddill, fel ^ Sodom y buasem, a
chjdfelyb fuasem i Gomorrah.
10 H G wrandê wch air yr Arglwydd,
tywysogion 'Sodom; clywch gyf-
raith ein Duw ni, pobl Gomorrah.
11 ""Beth yw lliosowgrwydd eich
Cyn
CRIST
Cylch
1014.
Matt. 21.
3a
e pen. 2. 14.
6 Heb. Ffo
ymaith.
t Edrych
Dat.22.17,
20.
i pen. 2. 17.
Cyn
CRIST
Cylch
760.
d Jer. 2. 30.
a 5. 3.
S lack.
e Dent. 28.
51, 52.
pen. 5. 5.
4 Heb. dym-
chweliad
estroniaid.
f Job 27. 18.
Galar. 2. 6.
e Galar. 3.
22.
Ehuf.9.29.
t Gen. 19.
24.
i Deut. 32.
3i
Ezec. 16.
46.
k Ps. 50. 8,
9. a 51. 16.
Diar. 16. 8.
a 21. 27.
pen. 66. 3.
Jer. 6. 20.
a 7. 21.
Amos 5.
21. 22.
Mic. 6. 7.
Annog i edifeirwch.
ESAIAH, II. Prophwydo hrenhiniaeth Crist.
Cyn
CRIST
Cylch
760.
1 Exod. 23.
17. a 34. 23.
5 Heb. i'ch
gioeled.
m Joel 1. 14.
a 2. 15.
6 Neu,
gofid.
n pen. 43.
24.
o Job 27. 9.
Diar. 1. 28.
Jer. 14. 12.
Mic. 3. 4.
7 Heb.
amlhaoch
weddi.
P pen. 59. 3.
q Ps. 34. 14.
a 37. 27.
Amos 5. 15.
Rhuf.12.9.
lPetr3.11.
' pen. 43.
26.
Mic. 6. 2.
s Ps. 51. 7.
Dat. 7. 14.
* Jer. 2. 21.
a Jer. 6. 2S
.30.
Ezec. 22.
18, 19.
X Diar. 29.
24.
y Ezec. 22.
12.
Hos. 4. IS.
]VIic. 3. 11.
a Jer. 5. 28.
Zech. 7. 10.
a Deut. 28.
63.
Ezec. 5. 13.
P eich dwylaw sydd
aberthau i mi? medd yr Arglwydd :
Uawnydwyf o boeth-aberthau hyrdd-
od, ac o frasder anifeiliaid breis-
ion ; gwaed bustych hefyd, ac ŵyn, a
bychod, üid ymhyfrydais ynddynt.
12 Pan ddeloch '^i ymddangos ger
fy mron, pwy a geisiodd hyn ar eich
Uaw, sejfsengi fy nghynteddau ?
13 Na chwanegwch ddwyn offrwm
ofer: arogl-darth sydd ffiaidd gen-
nyf ; ni allaf oddef y newydd-loer-
au na'r Sabbathau, ™cyhoeddi cym-
manfa ; ^ anwiredd ydyiu, sef yr
uchel-wyl gyfarfod.
14 Eich Ueuadau newydd a'cb
gwyliau gosodedig a gasaodd fy
enaid: y maent yn faich arnaf;
° blinais yn eii dwyn.
15 °A phan estynoch eich dwylaw,
mi a guddiaf fy Uygaid rhagoch :
hefyd pan ^ weddioch lawer, ni
Avrandawaf:
lawn o waed.
16 IF Ymolchwch, ymlanhêwch,
bìmwch ymaith ddrygioni eich
gweithredoedd oddi ger bron fy
Uygaid; ipeidiwch â gwneuthur
drwg ;
17 Dysgwch wneuthur daioni :
ceisiwch farn, gwnewch uniondeb
i'r gorthrymmedig, gwnewch farn
i'r amddifad, dadleuwch dros y
weddw.
18 Deuwch yr awr hon, ac 'ym-
resymmwn, medd yr Arglwydd:
pe byddai eich pechodau fel ys-
garlad, ^ ant cyn wýnned a'r eira ;
pe cochent fel porphor, byddant
fel gwlan.
19 Os byddwch ewylfysgar ac
ufudd, daioni y tir a fwyttêwch.
20 Ond OS gwrthodwch, ac os an-
ufuddhêwch, â chleddyf y'ch ysir:
canys genau yr Arglwydd a'e llef-
arodd.
21 IT * Pa wedd yi* aetli y ddinas
fifyddlawn yn buttain ! cyflawn fu
o farn : llettŷodd cyfiawnder ynddi ;
ond yr awr hon Ueiddiaid.
22 "Dy arian a aeth yn sothach,
dy win sydd wedi ei gymmysgu â
dwfr :
23 Dy dywysogion sydd gyndyn,
ac ^ yn gyfrannogion â lladron ;
ypob un yn caru rhoddion, ac yn
dilyn gwobrau : "= ni farnant yr am-
ddifad, a chŵyn y weddw ni chaiff
ddyfod attynt.
24 Am hynny medd yr Arglwydd,
Arglwydd y lluoedd, cadarn Db uw
Israel, Aha, ^ymgysuraf ar fy ngwrth-
wynebwyr, ac ymddialaf ar fy ngel-
ynion.
25 IF A mi a ddychwelaf fy Haw
arnat, ac ^a ^lân-buraf dy sothach,
ac a dynnaf ymaith dy hoU alcam.
26 Adferaf hefyd dy farnwyr fel
cynt, a'th gynghoriaid megis yn y
dechreu : wedi hynny *= y'th elwir
yn Ddinas cyfiawnder, yn Dref
ifyddlawn.
27 Sion a waredir â barn, a'r rhai
a ddychwelant ynddi â chyfiawnder.
28 IT A ^ '^ dinystr y troseddwyr a'r
pechaduriaid /ydd ynghyd ; a'r
rhai a ymadawant a'r Arglwydd,
a ddifethir.
29 Canys cjwilyddiant o achos
^ y derw a chwennychasoch ; a
gwarthruddir chwi am *y gerddi
a ddetholasoch.
30 Canys byddwch fel derwen a'i
dail yn syrthio, ac fel gardd heb
ddwfr iddi.
31 A'r cadarn fydd fel earth, a'i
^ weithydd fel gwreichionen : a hwy
a losgant iU dau ynghyd, ac ni bydd
ÎLU diffoddo,
PENNOD II.
1 Esaiah yn prophwydo dyfodiad brenhiniaeth
Clint. 6 Annuwioldeh yw yr achos fod Duw
yn givrthod dyn. 10 Y mae yn annoij i ofni,
0 herwydd maint yw gallu mawrhydi Duw.
YGAIR yr hwn a welodd Esa-
iah mab Amos, am Judah a
Jerusalem.
2 A ^ bydd yn y dyddiau diwedd-
af, ^fod mynydd tŷ yr Arglwydd
wedi ei ^ barottoi ym mhen y myn-
yddoedd, ac yn ddyrchafedig gor-
uwch y bryniau ; a'r hoU genhedl-
oedd a ddylifant atto.
3 A phobloedd lawer a ant ac a
ddywedant, "Deuwch, ac esgynwn
i fynydd yr Arglwydd, i dy Duw
Jacob; ac efe a'n dysg ni yn ei
ifyrdd, a ni a rodiwn yn ei Iwybr-
au ef : canys y gyfraith a â allan
o Sion, a gair yr Arglwydd o Je-
rusalem.
4 Ac efe a farna rhwng y cenhedl-
oedd, ac a gerydda bobloedd lawer:
a *^hwy a gurant eu cleddyfau yn
sychau, a'u gwaywffyn yn bladuriau :
•ni chyfyd cenedl gleddyf yn erbyn
cenedl, ac ni ddysgant ryfel mwyach.
5 Tŷ Jacob, deuwch, a rhodiwu
y'ngoleuni yr Arglwydd.
6 11 Am hynny y gwrthodaist dy
bobl, tŷ Jacob, am eu bod wedi eu
llenwi ^ allan o'r dwyrain, ^a'u hod
yn swynwyr megis y Philistiaid, ac
Cyn
CEIST
Cylch
760.
b Jer. 6. 29.
a 9. 7.
Mai. 3. 3.
8 Heb.
buraffel
pureidd-
tad.
c Zech. 8. 3.
9 Heb.
drylliad.
d Job 31. 3.
Ps. 1. G.
a 5. 6.
a 73. 27.
a 92. 0.
a 104. 35.
e pen. 57. 5.
f pen. 6-5. 3.
a 6G. 17.
2 Nen,
Wailk.
a Mic. 4. 1,
&c.
b Ps. 68. 15j.
16.
2 Neu,
aicrhdu.
c Jer. 3L &
a 50. 5.
Zech. 8. 2k
d Pa 46. 9.
Hos. 2. 18.
Zech. 9. 10.
3 Neu, yn
fwy na'r
dwyraiti.
e Deut 18i
Annuwîoldéb y hohl.
ESAIAH, m.
Mawr waradwydd pecJiod.
Cyn
CPiIST
Cvlch
V60.
4 Neu, 1/r
ywddigon-
aul.
f Deiit. 17.
IG, 17.
f pen. 5. 15.
b Edrych
Ezee. 31. 3.
Zech. 11.
1,2.
í pen. 30.
25.
k 1 Bren.
10.22.
5 Neu, ânt
ìjmaiíh,
1 Hob. 10. 8.
Luc 23. 30.
Uat. 6. IC.
a 9. 6.
6 Ileb.
y llwch.
c pen. 30.
■2■^. a 3L 7.
7 Heb.
eilunod ei
orian.
8 Neu, iddo.
mcAvn plant dîeithriaid ^yr ym-
foddlonant.
7 ^Au tir sydd ^yflaAYn o arian
ac aur, ac nid oes diben ar eu trys-
orau ; a'u tir sydd lawn o feirch,
ac nid oes diben ar eu cerbydau.
8 Eu tir hefyd sydd lawn o eilun-
od; i waith eu dwylaw eu liun yr
ymgrymmant, i'r hyn a wnaetli eu
bysedd eu hun :
9 A'r gwreng sydd yn ymgrymmu,
a'r bonheddig yn ymostwng : am
hynny na faddeu iddynt.
10 lí Dos i'r graig, ac ymgûdd yn
y llwcli, rhag ofn yr Arglwydd, a
rhag gogoniant ei fawredd ef.
11 süchel drem dyn a iselir, ac
uclider dynion a ostyngir ; a'r Ar-
GLWYDD yn unig a ddyrchefir yn
y dydd hwnnw.
12 Canys dydd Arglwydd y llu-
oedd fydd ar bob balch ac uchel,
ac ar bob dyrchafedig; ac efe a
ostyngir :
13 Ac ar lioU uchel a dyrchaf-
edig ^ gedrwydd Libanus, ac ar hoU
dderw Basan,
14 Ac 'ar yr hoU fynyddoedd uchel,
ac ar yr hoU fryniau dyrchafedig,
15 Ac ar bob tŵr uchel, ac ar bob
magwyr gadarn,
16 Ac ar holl ''longau Tarsis, ac
ar yr holl luniau dyniunol.
17 Yna yr iselir uchelder dyn, ac
y gostyngir uchder dynion : a'r Ar-
glwydd yn unig a ddyrchefir yn
y dydd hwnnw.
18 A'r eilunod a ^fwrw efe yinaith
yn hollol.
19 A h^vy a ant i Myllau y creig-
iau, ac i ogofau *^ Uychlyd, rhag ofn
yr Arglwydd, a rhag gogoniant
ei fawredd ef, pan gyfodo efe i
gynhyrfu y ddaear.
20 "'Yn y dydd hwnnw y teifl dyn
■^ ei eilunod arian, a'i eilunod aur,
y rhai a wnaethant ^ iddynt i\y hadd-
oli, i'r wadd ac i'r ystlummod :
21 I fyned i agennau y creigiau,
ac i goppäau y clogwyni, rhag ofn
yr Arglwydd, a rhag gogoniant ei
faAvredd ef, pan gyfodo efe i gyn-
hyrfu y ddaear.
22 Peidiwch chwithau a'r dyn yr
hwn sydd a'i anadl yn ei ffroenau :
canys ym mha beth y gwneir cyfrif
ohono? pENKODIII.
1 Y mawr waradwydd sydd yn dtifod o hechu.
9 Digywihjdd'dra y hohl. 12 Traha a cliy-
bydd-dod y llywodraeihwyr. 16 Pa dd'ialedd
a ddaw amfalchder y gwrarjedd.
CANYS wele, yr Arglwydd, Ar-
GLAVYDD y lluoedd, ^a dyn ym-
aith o Jerusalem, ac o Judah, ^y
cynhaliaeth a'r ffon, holl gynhal-
iaeth bara, a holl gynhaliaeth dwfr,
2 '^ Y cadarn, a'r rhyfelwr, y brawd-
wr, a'r prophwyd, y synhwyrol, a'r
henwr,
3 Y tywysog deg a deugain, a'r ^an-
rhydeddus, a'r cynghorwr, a'r crefft-
wr celfydd, a'r areithiwr hyawdl.
4 A rhoddaf "^blant yn dywysog-
ion iddynt, a bechgyn a arglwydd-
iaetha arnynt.
5 A'r bobl a orthrymmir y naill
gan y Hall, a phob un gan ei gym-
mydog : y bachgen yn erbyn yr
henwr, a'r gwael yn erbyn yr an-
rhydeddus, a ymfalchia.
6 Pan ymaflo gwr yn ei frawd o
dŷ ei dad, gan ddyivedyd, Y mae
dillad gennyt, bydd dywysog i ni ;
a hydded y cwymp h^vn dan dy
law di :
7 Yntau a ^dwng yn y dydd hwnnw,
gan ddywedyd, M byddaf ^iach-
âwr ; canys yn fy nhŷ nid oes fwyd
na dillad : na osodwch fi yn dy-
wysog i'r bobl.
8 Canys cwympodd Jerusalem, a
syrthiodd Judah : o herwydd eu
tafod hwynt a'u gweithredoedd
sydd yn erbyn yr Arglwydd, i
gyflfrôi Uygaid ei ogoniant ef.
9 1Í Dull eu hwynebau hwynt a
dystiolaetha yn eu herbyn ; a'u
pechod fel ^ Sodom a fynegant, ac
ni chelant : gwae eu henaid, canys
talasant ddrwg iddynt eu hunain.
lODywedwch mai da fydd i'r cyf-
iawn : canys ^^fírwyth eu gweithred-
oedd a fwynhânt.
11 Gwae yr anwir, drwg fydd
iddo: canys gwobr ei ddwylaw ei
hun a ^ fydd iddo.
12 IT Fy mhobl ^ sydd a'u treiswyr
yn fechgyn, a g^vragedd a arglwydd-
iaetha arnynt. 0 fy mhobl, ^ y rhai
a' til *^dywysant sydd yn peri i ti
gyfeiliorni, a ffordd dy h\7brau a
"^ ddistry wiant.
13 Yr Arglwydd sydd yn sefyll
i ymddadleu, ac yn sefyll i farnu y
bobloedd.
14 Yr Arglw^ydd a ddaw i farn
â henuriaid ei bobl, a'u tywysog-
ion : canys chAvi a ^ borasoch y
winllan ; anrhaith y tlaAvd sydd yn
eich tai.
15 Beth sydd 1 chwi a guroch ar
fy mhobl, ac a faloch ar wynebau y
Cyn
CRIST
Cylch
760.
ajer.37.21.
a 3S. 9.
b Lef. 26.
2C.
c Edrych
2 Bren. 24.
14.
2Heb.!tc?iei
ei wyneb.
d Preg. 10.
16.
3 Ileb.
ayfyd ei
law
Gen. 14. 22.
4 Hob.
rwymwr.
e Gen. 13.
13. a 18. 21-
a 19. 5.
6 Nou,
roddir.
Heb.
wiieir.
gad. 4.
h pen. 9. IC.
6 Neu,/e«-
dithianl.
7 Heb.
lyngcant.
8 Neu,
losgaaoch.
649
Amfalchder y givragedd.
ESAIAH, IV.
Dammeg y winllan.
Cyn
CRIST
Cylch
760.
9Neu,
yn hudo.
ipen.4T. 2,
Nah. 3. 5.
2 Neu, per-
aroglau.
3 Heb. tai
yr enaid.
4îîeii,
gedtjrn.
5 Neil,
eiglanJuUi,
1 Neu, i
gymineryd
ymaith.
a Luc 1. 25.
bZech.3. 8.
a 6. 12.
3 Heb. i
dd'ia ngfa
Israel,
4 Neu,
mevjn
byioyd.
c Mai. 3.
2,3.
tlodion? medd Arglwydd Ddxjw
y lluoedd.
16 1Í A'r Arglwydd a ddywed-
odd, 0 herwydd balchio o ferched
Sion, a rhodio â gwddf estynedig,
ac â Uygaid ^gwammal, gan rodio a
rhygyngu wrth gerdded, a thrystio
â'u traed :
17 Am hynny y clafra yr Ar-
glwydd gorynnau merched Sion ;
a'r Arglwydd *a ddinoetha eu
gwarthle hwynt.
18 Yn y dydd hwnnw y tyn yr
Arglwydd ymaith addurn yr es-
gidiau, y rhwydwaith hefyd, a'r
Uoerawg wisgoedd,
19 Y ^cadwynau, a'r breichledau,
a'r moledau,
20 Y penguwch, ac addurn y coes-
aii, a'r ysnodennau, a'r ^dwyfron-
negau, a'r clust-dlysau,
21 Y modrwyau, ac addurn y trwyn,
22 Y gwisgoedd symmudliw, a'r
mentyll, a'r misyrnau, a'r crych-
nodwyddau,
23 Y drychau liefyd, a'r llian
meinwych, a'r coccyllau, a'r gynau.
24 A bydd yn lie pêr-arogl, ddrewi;
bydd hefyd yn lie gwregys, rwygiad;
ac yn lie iawn drefn gwallt, foelni ; ac
yn lie dwyfronneg, gwregys o sach-
lian ; a Uosgfa yn lie prydferthwch.
25 Dy wyr a syrthiant gan y cledd-
yf, a'th * gadernid trwy ryfel.
26 A'i phyrtli hi a ofidiant, ac
a alarant: a hithau °yn anrheith-
iedig a eistedd ar y ddaear.
PENNOD IV.
Mewndygn adfyd, teyrnas Crist afydd rwdded.
AC yn y dydd hwnnw saith o
. wragedd a ymaflant mewn un
gwr, gan ddywedyd, Ein bara ein
hun a fvvytta^vn, a'n dillad ein hun
a wisgwn : yn unig galwer dy enw
di arnom ni ; ^ cymmer ymaith ^ ein
gwarth ni.
2 Y pryd hwnnw y bydd ''Blag-
uryn yr Arglwydd yn brydferthwch
ac yn ogoniant ; a ffrwyth y ddaear
yn rhagorol ac yn hardd ^i'r rhai
a ddiangasant o Israel.
3 A bydd, am yr hwn a adewir yn
Sion, ac a weddillir yn Jerusalem,
y dywedir wrtho, 0 sanct ; sef pob
un a'r a ysgrifenwyd *ym mhlith
y rhai byw yn Jerusalem :
4 Pan "^ddarffo i'r Arglwydd olchi
budreddi merched Sion, a charthu
jgwaed Jerusalem o'i chanol, mewn
yspryd barn, ac mewn yspryd llosgfa.
5 A'r Arglwydd a grea ar bob
trigfa 0 iynydd Sion, ac ar ei gym-
manfaoedd, "^gwuimwl a mwg y
dydd, a Uewyrch tan fflamllyd y
nos : canys ^ ar yr holl ogoniant y
bydd '^ amddiffyn.
6 A phabell fydd yn gysgod y
dydd rhag gwres, ac yn noddfa ac
yn ddiddos rhag tymmestl a rhag
gwlaw.
PENNOD V.
1 Trwy ddammeg y winllan, y mae Duw yn
esgusodi bod ei farnedigaethau cyn dosted.
8 Ei farnedigaethau ef yn erhyn cybydd-dod,
11 a thrythyUicch, 13 ac anniiivioldeh, 20
ac anghyfiawnder. 26 Y rhai a dd'ialedda
dros Dduw.
CANAF yr awr hon I'm han-
wylyd, ganiad fy anwylyd am
*ei winllan. GwinUan sydd I'm
hanwylyd ^mewn bryn tra ffrwyth-
lawn:
2 Ac efe a'i ^cloddiodd hi, ac a'i
digarregodd, ac a'i plannodd o'r
winwydden oreu, ac a adeiladodd
dŵr yn ei chanol, ac a drychodd
win-wrŷf ynddi : ac efe a ddisgwyl-
iodd iddi ddwyn grawnwin, hithau
a ddug rawn gwylltion.
3 Ac yr awr hon, preswylwyr Je-
rusalem, a gwŷr Judah, bernwch,
attolwg, rhyngof fi a'm gwinllan.
4 Beth oedd i'w wneuthur ychwan-
eg i'm gwinllan, nag a Avneuthum
ynddi? paham, a mi yn disgwyl
iddi ddwyn grawnwin, y dug hi
rawn gwylltion ?
5 Ac yr awr hon mi a hysbysaf i
chwi yr hyn a wnaf i'm gwinllan :
^ tynnaf ymaith ei chae, fel y porer
hi ; torraf ei magwyr, fel y byddo
hi yn sathrfa ;
6 A mi a'i gosodaf hi yn ddifrod :
nid ysgythrir hi, ac ni chloddir hi ;
ond mieri a drain a gyfyd: ac i'r
cymmylau y gorchymynaf na wlaw-
iont wlaw arni.
7 Diau, gwinllan Arglwydd y
lluoedd yiü tŷ Israel, a gwŷr Judah
yiv * ei blanhigyn hyfryd ef : ac efe
a ddisgwyliodd am farn, ac wele
^ drais ; am gyfiawnder, ac wele lef
8 H Gwae y rhai sydd yn cyssylltu
*=tŷ at dy, ac yn cydio maes wrth
faes, hyd oni byddo eisieu He, ac
y trigoch chwi yn unig y'nghanol
y tir.
9 "^ Lie y clywais y dywedodd Ar-
glwydd y lluoedd, '^ Yn ddiau bydd
tai lawer, mawrion a theg, yn ang-
hyfannedd heb drigiannydd.
10 Canys deg cyfair o winllan a
Cyn
CRIST
Cylch
760.
d Exod. 13.
21.
5 Neu,
uwch hen.
6 Heb.
gorchudd.
a Ps. 80. 8.
Can. 8. 12.
Sen. 27. 2.
er. 2. 21.
Matt.21.33.
Marc 12. 1.
Luc 20. 9.
2 Heb.
y'nghorn
mai yr
olew.
3 Neu,
cauodd.
4 Heb.
planhigyn
ei hyfryd-
wch ef.
5 Heb. .
gramm^n.
c Mic. 2. 2.
6 Neu, Byn
sydd ynfÿ
nghlust-
iau, medd
Arglwydd,
&c.
7 Heb. Oni
bydd.
Barnau Duw.
ESAIAH, VL
Giveledigaeth Esaiah,
Cyn
CRIST
Cylch
760.
<i Edrych
Ezec. 45.
11.
e Diar. 23.
29,30.
Preg. 10.
16.
SNen,
erlidto.
I Amos 6. 5,
6.
f Job 34. 27.
Ps. 28. 5.
ii Hob. 4. 6,
9 Ileb. hnn-
rhydedd
Bydd tcÿr
' pen. 2. 9,
11, 17.
2 Heb. ÿ
Sanctaúid.
k pen. 66. 5.
Jer. 17. 15.
Amos 5. 18.
2Petr3. 3,
4.
I Diar. 3. 7.
Rhuf. 12.
16.
n> Diar. 17.
15.
a24.24.
n Exod. 15.
7.
3 Heb.
ia/od tan.
0 Job 18. 16.
Amos 2. 9.
ddygant un "*bath, a lie homer a
ddwg ephah.
11 IT * Gwae y rhai a gyfodant yn
fore i ddilyn diod gadarn, a arhos-
ant hyd yr hwyr, hyd oni ^ ennyno
y gwin hwynt.
12 Ac yn eu gwleddoedd hwyiit
y 'mae y delyn, a'r nabl, y dym-
pan, a'r bibell, a'r gwin : ond s am
waith yr Arglwydd nid edrych-
ant, a gweithred ei ddwylaw ef nid
ystyriant
13 1Í '^ Am hynny y caethgludwyd
fy mhobl, am nad oes ganddynt
wybodaeth : a'u ° gwŷr anrhydedd-
us sydd newynog, a'u Uiaws a wyw-
odd gan syched.
14 Herwydd hynny yr ymehang-
odd uffern, ac yr agorodd ei safii
yn anferth; ac yno y disgyn eu
gogoniant, a'u lliaws, a'u rhwysg,
a'r hwn a lawenycha ynddi.
15 'A'r gwreng a grymmir, a'r
galluog a ddarostyngir, a llygaid
y rhai uchel a iselir.
16 Ond Arglwydd y lluoedd a
ddyrchefir mewn barn ; a'r Duw
^ sanctaidd a sancteiddir mewn cyf-
iawnder.
17 Yr ẃyn hefyd a borant yn ol
eu harfer ; a dieithriaid a fwyttânt
ddiffeithfaoedd y breision.
18 Gwae y rhai a dynnant anwir-
edd â rhefiÉynnau oferedd, a phech-
od megis â rhaífau men :
19 ^Y rhai a ddywedant, Brysied,
a phrjsured ei orchwyl, fel y gwel-
om ; nesâed hefyd, a deued cynghor
Sanct yr Israel, fel y gwypom.
20 H Gwae y rhai a ddywedant am
y drwg, Da yw ; ac am y da, Drwg
yw; gan osod tywyllwch am oleuni,
a goleuni am dywyllwch ; y rhai a
osodant chwerw am felus, a melus
am chwerw.
21 Gwae y rhai sydd ^ddoethion
yn eu golwg eu hun, a'r rhai deall-
gar yn eu golwg eu hun,
22 Gwae y rhai cryfion i yfed
gwin, a'r dynion nerthol i gym-
mysgu diod gadarn :
23 Y rhai ""a gyfiawnhânt yr anwir
er gwobr, ac a gymmerant ymaith
gyfiawnder y rhai cyfiawn oddi gan-
ddynt.
24 Am hynny, " megis ag yr ysa y
^ ffagl dan y sofl, ac y difa y fflam y
mân-us ; felly " y bydd eu gwreidd-
yn hwynt yn bydredd, a'u blodeuyn
a gyfyd i fynu fel Uwch ; am idd-
ynt ddiystyru cyfraith Arglwydd
y lluoedd, a dirmygu gair Sanct yr
Israel.
25 Am hynny yr ennynodd Hid
yr Arglwydd yn erbyn ei bobl, ac
yr estynodd efe ei law arnynt, ac
a'u tarawodd hwynt; a Pchrynodd
y mynyddoedd, a bu eu celanedd
hwynt ^yn rhwygedig y'nghanol yr
heolydd. ^ Er hyn oil ni ddychwel-
odd ei lid ef, ond etto y mae ei law
ef wedi ei hestyn allan.
26 ^ Ac efe a gyfyd faner i'r cen-
hedloedd o bell, ac 'a chwibana
arnynt hwy o eithaf y ddaear: ac
wele, ar frys yn fuan y deuant.
27 Ni bydd un blin na thram-
gwyddedig yn eu plith ; ni huna yr
un, ac ni chwsg : ac * ni ddattodir
gwregys ei Iwynau, ac ni ddryllir
carrai ei esgidiau.
28 Yr hwn sydd a'i saethau yn
llymion, a'i hoU fwaau yn annelog :
carnau ei feirch ef a gyfrifir fel call-
estr, a'i olwynion fel corwynt.
29 Ei vvi2ià. fydd fel Hew; efe a
rua fel cenawon Hew : efe a chwyr-
na hefyd, ac a ymeifl yn yr ysglyf-
aeth ; efe a ddiangc hefyd, ac a'*
dwg ymaith yn ddiogel, ac ni bydd
achubydd,
30 Ac efe a rua arnynt y dydd
hwnnw, fel rhuad y môr: os *edrych-
ir ar y tir, wele dywyllwch, a chyf-
yngder, ^a'r goleuni a dy^y-yllir yn
ei nefoedd,
PENNOD VI.
1 Esaiah, mewn gweledigaeth, yn gweled Duio
yn ei ogoniant ; 5 a cJiwedi ofni, yn cael
ei gadarnhâu Vw gennadwri. 9 Y mae yn
dangos givrthnysignvydd y bohl, nes eu din-
ystrio. 13 Y gweddill a fydd cadwedig.
YN" y flwyddyn ''y bu farw y
brenhin Uzziah, ^y gwelais
hefyd yr Arglwydd yn eistedd ar
eisteddfa uchel a dyrchafedig, a'i
odre yn llenwi y deml.
2 Y seraphiaid oedd yn sefyll oddi
ar hynny: chwech adain ydoedd i
bob un ; â dwy y cuddiai ei wyneb,
ac "a dwy y cuddiai ei draed, ac â
dwy yr ehedai.
3 A Uefodd ^y naill wrth y Hall, ac
a ddywedodd, ^ Sanct, Sanct, Sanct,
yw Arglwydd y lluoedd, ^yr holl
ddaear sydd lawn o'i ogoniant ef
4 A physt y rhiniogau a symmud-
asant gan lef yr hwn oedd yn llef-
ain, " a'r tŷ a lanwyd gan fwg.
5 1Í Yna y dywedais, *^Gwae fi!
canys * darfu am danaf : o herwydd
gwr halogedig ei wefusau ydwy/û,
Cyn
CRIST
Cylch
760.
P Jer. i. 24.
4 Neu,
fel lorn.
1 pen. 9. 12,
17, 21.
a 10. 4.
«• pen. 7. 18.
• Dan. 5. 6.
t pen. 8. 22.
5 Neu, a
phanfo
goleu, ty-
wyll fydd
yn eu
dinystr.
Cylch
758.
0 2 Bren.
15.7.
b loan 12.
41.
c Ezec. 1.11.
2 Heb. hwn
ar hwn.
d Dat. 4. 8.
3 Heb.
llonaid yr
holl ddaear
yw ei ogon-
iant.
e Exod. 40.
34.
1 Bren. 8.
10.
f Barn. G. 22.
a 1.3. 22.
4 Heb.
torrwydji
ymaith.
Gwrthnysigrwydd y hóbl.
ESAIAH, VII.
Addewid o Grist
Cyn
CRIST
Cvlch
758.
i Edrych
Jer. 1. 9.
Uan.10.16.
h Gen. 1.5
a 3. 22.
a 11. 7.
i Matt. 13.
14.
Slarc 4. 12.
Luc 8. 10.
loan 12. 40.
Act. 28. 26.
K.liuf.11.8.
k Ps. 119.
70.
pen. 63. 17.
I Jer. 5. 21.
5Neu,
loedi ei
dychwelyd,
ai phori,
■6Neu,
boncyff.
Cylch
742.
a 2 Bren.
16.5.
2 Chron.
28.5.
2Neu,
orphwys ar
Ejjhraim,
ac ym mysg pobl halogedig o we-
fusau yr ydwyf yn trigo : canys fy
llygaid a Tvelsant y brenhin, Ar-
GLWYDD y lluoedd.
6 Yna yr ehedodd attaf uti o'r
seraphiaid, ac yn ei law farworyn
a gymmerasai efe oddi ar yr allor
mewn gefail :
7 Ac ^a'^ rhoes i gyflfwrdd â'm
genau, ac a ddywedodd, Wele, cy-
ffyrddodd hwn â'th wefusau, ac
ymadawodd dy anwiredd, a glan-
hawyd dy bechod.
8 Cly wais hefyd lef yr Arglwydd
yn dywedyd, Pwy a anfonaf? a
phwy a â drosom ''ni? Yna y dy-
wedais, Wele fi, anfon fi.
9 1Í Ac efe a ddywedodd, Dos, a
dywed wrth y bobl hyn, *Gan glywed
clywch, ond na ddeallwch; a chan
Aveled gwelwch, ond na wybyddwch.
10 Brasâ ''galon y bobl liyn, a
thrymhâ eu clustiau, a chau eu llyg-
aid; 'rhag iddynt weled â'u llygaid,
a chlywed â'u clustiau, a deall â'u
calon, a dychwelyd, a'u meddygin-
iaethu.
11 Yna y dywedais, Pa hyd, Ar-
glwydd? Ac efe a attebodd, Hyd
oni anrheithier y dinasoedd heb
drigiannydd, a'r tai heb ddyn, a
gwneuthur y wlad yn gwbl ang-
hyfannedd,
12 Ac i'r Arglwydd bellhâu dyn-
ion, a bod ymadawiad mawr yng
nghanol y wlad.
13 1Í Ac etto bydd ynddi ddegwm,
^a hi a ddychwel, ac a borir ; fel y
Uwyfen a'r dderwen, y rhai wrth
fwrw eu dail y mae ^sylwedd yn-
áájnt: felly yr had sanctaiddy^/t^^^
ei sylwedd hi.
PENNOD VII.
1 Ahaz, 'pan oedd ofn Eesin a Phecali yn ei
fiino ef, yn cael cysur gan Esaiah. 10 Ahaz,
icedi cael cennad i ddewis argoel, yn ei wrth-
od ; ac yn cael, yn lie arwydd, addewid o
Grist. 17 Prophwydo y daw d'ialedd arno
ef 0 Assyria.
A BIT yn nyddiau * Ahaz mab Jo-
. tham, mab Uzziah brenhin Ju-
dah, ddyfod o Resin brenhin Syria,
a Phecah mab Remaliah, brenhin Is-
rael, i fynu tu a Jerusalem, i ryfela
arni : ond ni allodd ei gorchfygu.
2 A mynegwyd i dy Dafydd, gan
ddyvvedyd, Syria a ^gydsyniodd âg
Ephraim. A'i galon ef a gyffrôdd,
a chalon ei bobl, megis y cynhyrfa
prennau y coed o flaen y gwynt.
3 Yna y dywedodd yr Arglwydd
652
wrth Esaiah, Dos aUan yr awr hon
i gyfarfod Ahaz, ti a ^ Sear-jasub dy
fab, wrth ymyl ^pistyll y Uyn uchaf,
* ym mhrif-ffordd maes y pannwr :
4 A dywed wrtho, Ymgadw, a
bydd lonydd; nac ofna, ac na fedd-
alhâed dy galon, rhag dwj gloren
y pentewynion myglyd hyn, rhag
angerdd Hid Resin, a Syria, a mab
Remaliah :
5 Canys Syria, ac Ephraim, a mab
Remaliah, a ymgynghorodd gynghor
drwg yn dy erbyn, gan ddyvvedyd,
6 Esgynwn yn erbyn Judah, a
^blin\ra hi, torrwn hi hefyd attorn,
a gosodwn frenhin yn ei chanol hi ;
se/mab TabeaL
7 Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw ; Ni saif, ac ni bydd hyn.
8 Canys pen Syria yw Damascus,
a phen Damascus yw Resin; ac o
fewn piun mlynedd a thri ugain y
torrir Ephraim rhag bod yn bobL
9 Hefyd pen Ephraim yw Sama-
ria, a phen Samaria yw mab Re-
maliah. ''^Oni chredwch, diau ni
sicrhêir chAvi.
10 IF A'r Arglwydd a chwanegodd
lefaru wrth Ahaz, gan ddywedyd,
11 Gofyn i ti arwydd gan yr Ar-
glwydd dy Dduw ; gofyn o'r dyfn-
der, neu o'r uchelder oddi arnodd.
12 Ond Ahaz a ddywedodd, Ni of-
ynaf, ac ni themtiaf yr Arglwydd.
13 A dywedodd yntau, Gwrandêwch
yr a^vr hon, tŷ Dafydd; Ai bychan
gennych fiino dynion, oni flinoch
hefyd fy Nuw?
14 Am hynny yr Arglwydd ei
hun a ddyry i chwi ar^vydd; "^Wele,
morwyn a fydd feichiog, ac a es-
gor ar ^ fab, "^ ac a eilw ei enw ef,
Immanuel.
15 Ymenyn a mêl a f\vytty efe ;
fel y medro ymwrthod a'r drwg,
ac ethol y da.
16 ^ Canys cyn medru o'r bachgen
ymwrthod a'r drwg, ac ethol y da,
y gwrthodir y wlad a ffieiddiaist,
gan ^ei dau frenhin.
17 1Í Yr Arglwydd a ddwg ar-
nat ti, ac ar dy bobl, ac ar dy dy
dadau, ddyddiau ni ddaethant er
y dydd ''yr ymadawodd Ephraim
oddi Avrth Judah, se/ brenhin As-
syria.
18 A bydd yn y dydd hwnnw, i'r
Arglwydd ^chmbanu am y gwy-
bedyn sydd yn eithaf afonydd yi'
Aipht, ac am y Avenynen sydd yn
nhir Assyria :
Cyn
CRIST
Cylch
742.
S Sef, y
gweadiU a
ddychwel :
Edrych
pen. 6. 13.
a 10. 21.
b 2 Bren.
18. 17.
pen. 36. 2.
<Neu,
yn sarn.
5 Neu,
dfffrôwn.
c Edrych
2 Chron.
20.20.
* Neu, Oni
chredwch Î
am na'ch
sicrhawyd
y mae.
d Matt. 1.
23.
Luc 1. 3L
e pen. 9. 6.
7Neu,oí7it,
forwyn,
a elivi :
Edrych
Gen. 4. 1,
25. a 16. 11.
a 29. 32.
a 30. 6, 8.
1 Sam. 4.
21.
f Edrych
pen. 8. 4.
6 2 Bren.
15. 30.
a 16. 9.
b 1 Bren.
12. 16.
i pen. 5. 26.
Bygwtli Israel a Judah
ESAIAH, VIII.
am eu lianffyddlondeh.
Cyn
CRIST
Cylcb
742.
k 2 Bren.
]0. 7, 8.
Edrych
Ezec. 5. 1.
•■neb.
y'iighannl
y llr.
• Hab. 2. 2.
Î Brysia f r
yspail,
prysura
ir an-
rhaith.
b 2 Bren.
16. 10.
3 Brysia ir
prysura
ir an-
rhaifh.
c Edrych
pen. 7. 16.
Cylch
741.
d 2 Bren.
15. 29.
a 16. 9.
pen. 17. 3.
4 Neu, yr
hwn sydd
o flaen
brenlnn
Assyria
a ddwg
ymailh
ohtd Da-
mascus.,
&c.
19 A hwy a ddeuant ac a or-
phwysant oil yn y dyffrynoedd ang-
hyfanneddol, ac y'lighromlechydd y
creigiau, ac yn yr ysbyddaid oil, ac
yn y perthi olL
20 Yn y dydd hwnnw yr eillia yr
Arglwydd â'r ''ellyn a gyflogir, sef
â'r rhai o'r tu hwnt i'r afon, sef â
brenhin Assyria, y pen, a blew y
traed ; a'r farf hefyd a ddifa efe.
21 A bydd yn y dydd hwnnw, i Avr
fagu amieir-fuwch, a dwy ddafad :
22 Bydd hefyd o amlder y Uaeth
a roddant, iddo fwytta ymenyn:
canys ymenyn a mêl a fwytty pawb
a adewir ^ o fewn y tir,
23 A bydd y dydd hwnnw, fod
pob He yr hwn y bu ynddo fil o
winwydd er mil o arian bathol, yn
fieri ac yn ddrain y bydd.
24 A saethau ac â bwaau y daw
yno : canys yn fieri ac yn ddrain y
bydd yr holl wlad.
25 Eithr yr holl fynyddoedd y rhai
a geibir â cheibiau, ni ddaw yno
ofn mieri na drain: ond bydd yn
hebryngfa gwartheg, ac yn sathrfa
defaid.
PENNOD VIII.
1 Tm Maher-shalal-has-haz y mae efe yn pro-
phwydo y darostyngir Syria ac Israel gan
Assyria; 5 a Judah hefyd am eu hanffydd-
hndeb: 9 nas gellir gwrthwynehu harnedig-
aeth Duw : 11 y hydd cysur i^r rhai a of no
DdvLW. 19 Trallod blin ar ddelw-addolwyr.
A'R Arglwydd a ddywedodd
jl\. wrthyf, Cymmer i ti rol fawr,
ac *ysgrifena arni â phin dyn, am
^ Maher-shalal-has-baz.
2 A chymmerais yn dystiolaeth i
mi dystion fíyddlawn, ^ Uriah yr
ofífeiriad, a Zechariah mab Jeber-
echi'ah.
3 A mi a neseais at y brophwyd-
es ; a hi a feichiogodd, ac a esgor-
odd ar fab. Yna y dywedodd yr
Arglwydd wrthyf, Galw ei enw
ef, ^ Maher-shalal-has-baz.
4 *= Canys cyn y medro y bachgen
alw, Fy nhad, neu, Fy mam, ^ ^ gol-
ud Damascus ac yspail Samaria a
ddygir ymaith o flaen brenhin As-
syria.
5 1Í A chwanegodd yr Arglwydd
lefaru wrthyf drachefn, gan ddy-
wedyd,
6 O her^vydd i'r bobl hyn wrthod
dyfroedd Siloah, y rhai sydd yn
cerdded yn araf, a chymmeryd 11a-
wenydd o Resin, a mab Remali'ah :
7 Am hynny, wele, mae yr Ar-
glwydd yn dwyn arnynt ddyfroedd
yr afon, yn gryfion ac yn fawrion,
sef brenhin Assyria, a'i holl ogon-
iant ; ac efe a esgyn ar ei holl afon-
ydd, ac ar ei holl geulennydd ef.
8 lë, trwy Judah y treiddia efe :
efe a Ufa, ac a â drosodd, *efe a
gyrhaedd hyd y gwddf ; ac estyn-
iad ei adenydd ef fydd llonaid lied
dy dir di, O ^Immanuel.
9 TÍ Ymgyfeillechwch, bobloedd, ^a
chwi a ddryllir: gwrandêwch, holl
belledigion y gwledydd; ymwreg-
yswch, a chwi a ddryllir ; ymwreg-
yswch, a chwi a ddryllir.
10 Ymgynghorwch gynghor, ac fe
a ddiddymmir ; dy wedwch y gair, ac
ni saif : canyfe y mae Duw gyd â ni.
11 H Canys fel hyn y dywedodd
yr Arglwydd wrthyf ^' â llaw gref,
ac efe a'm dysgodd na rodiwn yn
fibrdd y bobl hyn, gan ddywedyd,
12 Na ddy wedwch, Cyd-fwriad,
wrth y rhai oil y dywedo y bobl hyn,
Cyd-fwriad : nac ofnwch chwaith eu
hofn hwynt, ac na arswydwch.
13 Arglwydd y Uuoedd ei hun a
sancteiddiwch ; a hydded efe yn ofn
i chwi, a hydded efe yn arswyd i
chwi :
14 Ac sefe a fydd yn noddfa; ''ond
yn faen tramgwydd ac yn graig
rhwystr i ddau dy Israel, yn fagl ac
yn rhwyd i breswylwŷr Jerusalem.
15 A ilawer yn eu mysg ' a dram-
gwyddant, ac a syrthiant, ac a
ddryllir, ac a rwydir, ac a ddèlir.
16 Rhwym y dystiolaeth, sella y
gyfraith ym mhlith fy nisgyblion.
17 A miunau a ddisgwyliaf am yr
Arglwydd sydd yn cuddio ei wyn-
eb oddi wrth dy Jacob, ac a Avyliaf
am dano.
18 ^ Wele fi a'r plant a roddes yr
Arglwydd i mi, ' yn arwyddion ac
yn rhyfeddodau yn Israel; oddi
wrth Arglwydd y lluoedd, yr hwn
sydd yn trigo ym mynydd Sion.
19 1Í A phan ddywedant wrthych,
Ymofynwch a'r swynyddion, ac a'r
dewiniaid, "y rhai sydd yn hustyng,
ac yn sibrwd: onid â'uDüW yr ym-
ofyn pobl? dros y byw at y meirw?
20 "^ At y gyfraith, ac at y dystiol-
aeth : oni ddywedant yn ol y gair
hAvn, hynny sydd am ° nad oes '^ ol-
euni ynddynt.
21 A hwy a dramwyant trwyddi,
yn galed arnynt ac yn ncAvynog : a
bydd pan newynont, yr ymddigiant,
ac y melldithiant eu brenhin a'u
Duw, ac a edrychant i fynu.
Cyn
CRIST
Cylch
741.
e pen. 30. 28.
f pen. 7. 14.
6 Neu, etto.
6 neb. a
chryfder
Uaw.
e Ezec. IL
16.
h pen.2S.lS.
Liic 2. 34.
Khuf.9.33.
lPetr.2.8.
1 3tatt. 21.
44.
Luc 20. 18.
1 Ps. 71. 7.
Zech. 3. 8.
Cylcb
741.
m pen. 29. 4.
n Luc 16.
20.
0 Mic. 3. 6.
7 Heb.
wawr.
Brenhînîaeth Crist
ESAIAH, IX.
Barnau Israel.
Cyn
CRIST
Cylch
741.
P pen. 5. 30.
Cylch
940.
Cylch
771.
2 Neu,
hohlog.
Cylch
740.
« Matt. 4.
16.
Eph. 5. 14.
3 Neu, iddi
y chwaneg-
aist, &c.
* Neu, Pan
ddrÿíliaist.
b Barn. 7.
22
Ps. 83. 9.
pen. 10. 26.
5 Neu, Pan
oedd holl
gâd rliy-
felwr
mevm, &.c.
6 Neu, a bu.
7 Heb. ac
ymboríh.
c pen. 7. 14.
d Ioan3.1G.
e Barn. 13.
18.
' Luc 1. 32,
33.
s 2 Breo.
13. 31.
pen. 37. 32.
Cylch
733,
22 pA h^vy a edrychant ar y dclaear ;
ac wele drallod a thywyllwch, niwl
cyfyngder: a hyddant wedi eu
gwthio i dywyllwch.
PENNOD IX.
1 Pa laicenydd afydd y'ngJianol hlînderau, trwy
frenhìniaeth a genedigaeth Crist. 8 Barned-
îgaethau yn erhyn Israel, am eu halchder, 13
am eu rhagrith, 18 ac am eu hanedifeincch.
ETTO ni bifdd y tywylhvch yn
ol yr hyn a /u ya. j gofid;
megis yn yr amser cyntaf y cy-
flyrddodd yn ysgafn a thir Zabu-
lon a thir Naphtali, ac wedi hynny
yn ddwysach y cystuddiodd 7ii wrth
ffordd y môr, tu hwnt i'r lorddonen,
yn Galilea ^ y cenhedloèdd.
2 *Y bobl a rodiasant mewn ty-
wyllwch, a welsant oleuni mawr :
y rhai sydd yn aros yn nhir cys-
god angau, y Uewyrchodd goleuni
arnyiit.
3 Amlheaist y genhedlaeth, ^ni
chwanegaist lawenydd ; llawenych-
asant ger dy fron megis y Uawen-
ydd amser cynhauaf, ac megis y
Uawenychant wrth rannu yspaiL
4 ^Canys drylliaist iaii ei faich
ef, a ffon ei ysgwydd ef, gwialen
ei orthrymmwr, megis yn nydd
^ Midian.
5 ^ Canys pob cad y rhyfelwr sydd
mewn trwst, a dillad wedi eu try-
baeddu mewn gwaed ; ^ ond bydd
hivn trwy losgiad '^ a chynnud tan.
6 Canys '^bachgen a aned i ni/mab
a roddwyd i ni, a bydd y Uywodr-
aeth ar ei ysgwydd ef : a gelwir ei
enw ef, ^'Rhyfeddol, Cynghorwr, y
Duw cadarn, Tad tragywyddoldeb,
Tywysog tangnefedd.
7 Ar helaethrwydd ei lywodraeth
a'^ dangnefedd ^ni bydd diwedd,
ar orseddfa Dafydd, ac ar ei fren-
hiniaeth ef, i'w threfnu hi, ac i'w
chadarnhâu â barn ac â chyfiawn-
der, o'r pryd hwn, a hyd byth.
^Zel Arglwydd y lluoedd a wna
hyn.
8 fi Yr Arglwydd a anfonodd air i
Jacob ; ac efe a syrthiodd ar Israel.
9 A'r holl bobl a wybydd, se/
Ephraim a thrigiannydd Samaria,
y rhai a ddywedant mewn balch-
der, ac mewn mawi'edd calon,
10 Y priddfeini a syrthiasant, ond
â cherrig nadd yr adeiladwn : y
sycamorwydd a dorrwyd, ond ni
a'u newidiwn yn gedrwydd.
11 Am hynny yr Arglwydd a
ddyrchafa wrthwynebwyr Resin yn
ei erbyn ef, ac a ^gyssyllta ei elyn-
ion ef ynghyd ;
12 Y Syriaid o'r blaen, a'r Philist-
iaid hefyd o'r ol : a hwy a ysant Is-
rael yn sainrhwth. ""Er hyn i gyd
ni ddychwelodd ei lid ef, ond etto
y mae ei law ef yn estynedig.
13 1Í * A'r bobl ni ddychwelant at
yr hwn a'u tarawodd, ac ni cheis-
iant Arglwydd y lluoedd.
14 Am hynny y tyrr yr Arglwydd
oddi wrth Israel ben a chynffon,
cangen a brwynen, yn yr un dydd.
15 Yr henwr a'r anrhydeddus yw
y pen : a'r prophwyd sydd yn dysgu
celwydd, efe yw y gynffon.
16 Canys ^" '^ cyfarwyddwyr y bobl
hyn sydd yn peri iddynt gyfeil-
iorni, a llyngcwyd y rhai a ^ gyfar-
wyddir ganddynt.
17 Am hynny nid ymlawenhâ yr
Arglwydd yn eu gwŷr ieuaingc
hwy, ac wrth eu hamddifaid a'u
gweddwon ni thosturia : canys pob
un o honynt sydd ragrithiwr a dryg-
ionus, a phob genau yn traethu
^ynfydrwydd ^Er hyn oil ni ddy-
chwelodd ei lid ef, ond etto y mae
ei law ef yn estynedig.
18 1Í 0 herwydd anwiredd a lysg
fel tan ; y mieri a'r drain a ysa efe,
ac a gynneu yn nyrysni y coed ; a
hwy a ddyrchafant fel ymddyrchaf-
iad mwg.
19 Gan ddigofaint Arglwydd y
lluoedd ""y tywyUa y ddaear, ac
y bydd y bobl fel ymborth tan:
nid eiriach neb ei frawd.
20 Ac efe a ^gipia ar y llaw dde-
hau, ac a newyna ; bwytty hefyd ar
y llaw aswy, ac nis digonir hwynt :
"bwyttânt bawb gig ei fraich ei hun :
21 Manasseh, Ephraim; ac Eph-
raim, Manasseh: hwythau ynghyd
yn erbyn Judah. °Er hyn oil ni
ddychwelodd ei lid ef, ond etto y
mae ei law ef yn estynedig.
PENNOD X.
1 Gwae y rhai trawsion. 5 Assyria, gio'ialen
rhagrithwyr, am ei/alchder a dorrir. 20 Yr
achubir gweddill o Israel. 24 Oysuro Israel,
trwy addaw iddynt gael eu gwared oddi wrth
Assyria.
GWAE y rhai * sydd yn gwneuth-
ur deddfau anwir, a'r ysgrifen-
yddion sydd yn ysgrifenu blinder ;
2 I ymchwelyd y tlodion oddi wrth
farn, ac i ddwyn barn anghenogion
fy mhobl : fel y byddo gweddwon
yn yspail iddynt, ac yr anrheithiont
yr amddifaid.
Cyn
CRIST
Cylch
738.
8 Heb.
gymmijsga.
t pen. .5. 25.
a 10. 4.
k pen. 3. 12.
9 Neu, ben-
dithwyr,
2 Neu,
fendühir.
3 Neu,
coegni.
1 ad. 12. 21.
pen. 10. 4.
m pen. 8. 22.
4 Heb. dyrr.
n pen. 49.
26.
0 pen. 5. 25.
Cylch
713.
a Ps. 58. 2.
a 94. 20.
T dinystrir Assyria
ESAIAH, X
am ei halchder.
Cyn
CRIST
Cylch
713.
b Job 31. 14.
c pen. 5. 23.
a 9. 12, 17,
21.
ä Keu, Oh.
djer.51.20.
8 Mic. 4. 12.
f2Bren.
18. 24, 33.
a 19. 10,
(Sec.
B AmoB 6. 2.
li 2 Bren.
19. 31.
3 Neu, pobi
lawer.
* Neu, ped
yegydwai
y wi'alen y
rhai, iSic.
6 Neu,
dyrchafai
yffon, yr
hyn ni(l
yw bren.
3 A ^pha beth a wnewch yn nydd
yr ymweliad, ac yn y distryw a
ddaw o bell? at bwy y ffowch am
gynnorthwy? a pha le y gadêwch
eich gogoniant ?
4 Hebof fi y crymmant dan y carch-
arorion, a than y rhai a laddwyd
y syrthiant. *=Er hyn oil ni ddy-
chwelodd ei lid ef, ond etto y mae
ei law ef yn estynedig.
5 IF ^Gwae Assur, "^gwîalen fy
llid, a'r ffon yn eu Uaw hwynt yw
iy nigofaint.
6 At genedl ragrithiol yr anfonaf
ef, ac yn erbyn pobl fy nigter y
gorchymynaf iddo yspeilio yspail,
ac ysglyfaethu ysglyfaeth, a'u gos-
od hwynt yn sathrfa megis torn yr
heolydd.
7 ^Ond nid felly yr amcana efe, ac
nid felly y meddwl ei galon ; eithr
y mae yn ei fryd ddifetha a thorri
ymaith genhedloedd nid ychydig.
8 '^Canys efe a ddywed, Onid yw fy
nhywysogion i gyd yn frenhinoedd ?
9 Onid fel Charcemis yw ^ Calno ?
onid fel Arpad yw Hamath? onid
fel Damascus yw Samaria ?
10 Megis y cyrhaeddodd fy Haw
deyrnasoedd yr eilunod, a'r rhai yr
oedd eu delwau cerfiedig yn rhagori
ar yr eiddo Jerusalem a Samaria :
11 Onid megis y gwneuthum i Sa-
maria ac iV heilunod, felly y gAvnaf
i Jerusalem ac i'w delwau hithau ?
12 A bydd, pan gyflawno yr xir-
glwydd ei holl waith ''ym mynydd
Sion, ac yn Jerusalem, yr ymwelaf
â ffrwyth mawredd calon brenhin
Assur, ac â gogoniant uchelder ei
lygaid ef :
13 Canys dywedodd, Trwy nerth
fy Haw y gwneuthum hyn, a thrwy
fy noethineb ; o herwydd doeth
ydwyf: ac mi a symmudais der-
fynau pobloedd, a'u trysorau a ys-
peiliais, ac a fwriais i'r Uawr y
trigolion fel ^ gwr grymmus :
14 A'm Haw a gafodd gyfoeth y
bobloedd fel nyth ; ac megis y cesglir
wyau wedi eu gado, y cesglais yr holl
ddaear; ac nid oedd a symmudai ad-
en, nac a agorai safti, nac a ynganai.
15 A ymŵostia y iwyell yn erbyn
yr hwn a gymmyno â hi? a ym-
fawryga y Uif yn erbyn yr hwn al
tynno? megis "^pe ymddyrchafai y
wialen yn erbyn y rhai a'i codai hi i
fynu, neu megis pe ^ymddyrchafai
y ffon, fel pe na hyddai yn bren.
16 Am hynny yr hebrwng yr Ar-
glwydd, Arglwydd y Uuoedd, ym
mhlith ei freision ef gulni ; a than
ei ogoniant ef y llysg llosgiad megis
llosgiad tan.
17 A bydd goleuni Israel yn dan, a'i
Sanct ef yn fflam : ac efe a lysg, ac a
ysa ei ddrain a'i fieri mewn un dydd :
18 Gogoniant ei goed hefyd, a'i
ddoldir, a ysa efe, *^enaid a chorph:
a byddant megis pan lesmeirio ban-
erwr.
19 A phrennau gweddill ei goed
ef a fyddant o rifedi, fel y rhifo
plentyn hwynt.
20 II A bydd yn y dydd h^vnnw, na
chwanega gweddiU Israel, a'r rhai
a ddiangodd o dŷ Jacob, 'ymgynnal
mwyach ar yr hwn a'u tarawodd ;
ond pwysant ar yr Arglwydd,
Sanct Israel, mewn gwirionedd.
21 ''Y gweddill a ddychwel, sef
gweddill Jacob, at y Duw cadarn.
22 ^ Canys pe byddai dy bobl di
Israel fel tywod y môr, gweddill
o honynt a ddychwel : "" darfodiad
terfynedig a lifa drosodd mewn cyf-
iawnder.
23 Canys darfodedigaeth, a honno
yn derfynedig, a wna Arglwydd
Dduw y lluoedd y'nghanol yr holl
dir.
24 T Am hynny fel hyn y dywed
Arglwydd Dduw y lluoedd, Fy
mhobl yr hwn a breswyli yn Sion,
nac oftia rhag yr Assyriad : â g wial-
en y'th dery di, ac efe a gyfyd ei ffon
^i'th erbyn, yn ol ffordd "yr Aipht.
25 Canys etto ychydig bach, ac fe
a dderfydd y llid, a'm digofaint yn
eu dinystr hwy.
26 Ac Arglwydd y lluoedd a gyf-
yd "firewyll yn ei erbyn ef, megis
lladdfa p Midian y'nghraig Oreb : ac
"^fel y hu ei wifalen ar y môr, felly y
cyfyd efe hi yn ol ffordd yr Aipht.
27 A bydd yn y dydd hwnnw, 'y
symmudir ei faich ef oddi ar dy ys-
gwydd di, a'i iau ef oddi ar dy warr
di ; a dryllir yr iau, o herwydd yr
enneiniad.
28 Daeth at Aiath, tramwyodd i
Migron ; ym Michmas y rhoddes ei
ddodrefn i gadw.
29 Aethant trwy y " rhŷd, yn Geba
y llettyasant : dychrynodd Ramah ;
* Gibeah Saul a ffoes.
30 Bloeddia â'th lef, merch "Gà-
lim : par ei chly wed hyd "" Lais, 0
^Anathoth dlaAvd.
31 Ymbellaodd == Madmenah : trig-
olion Gebim a ymgasglasant i ffoi.
Cyn
CEIST
Cylch
713.
6 Heb. oV
enaid hyd
y cnawd.
' Edrych
2 Bren. 16.
7.
2 Chron.
28. 20.
^ pen. 7. 3.
I Rhuf. 9.
•2.7.
m pen. 28.
22.
Dan. 9. 27
7 Neu,
irosot.
n Exod. 14.
0 2 Bren.
19.35.
P Bam. 7.
25.
pen. 9. 4.
1 Exod. 14.
26, 27.
r pen. 14.
25.
« 1 Sam. 13.
23.
1 1 Sam. IL
4.
u 1 Sam. 25.
44.
I Barn. 18.
7.
y Jos. 21. 18.
' Jos. 15. 31.
655
BrenJiîniaetJi y Blaguryn.
ESAIAH, XL
Can 0 ddiolchgarwch
Cyn
CRIST
Cylch
713.
H 1 Sam. 21.
1.
Neh.11.32.
a pen. 53. 2.
Zecb. G. 12.
Dat. 5. 5.
b Act. 13.
23.
c pen. 4. 2.
Jer. 23. 5.
îHeb.
arogliad.
à Ps. 72. 2.
Dat. 10. 11.
e Job i. 9.
Mal. 4. G.
2 Thess. 2.
8.
Dat. 1. 16.
a 2. lö.
a 19. 15.
f pen. 65.
25,
EzeaSl
25.
Uos. 2. IS.
8 Job 5. 23.
pen. 35. 9.
b Hab. 2. 14.
I Rhuf. 15.
12.
32 Etto y dydd hwnnw y saif efe
yn ^ Nob ; efe a gyiyd ei law i/n
erhyn mynydd merch Sion, bryn
Jerusalem.
33 Wele, yr Arghvydd, Arglwydd
y lluoedd, yn ysgythru y gangen â
dycliryn : a'r rhai ucliel o gyrph a
dorrir ymaith, a'r rhai goruchel a
ostyngir.
34 Ac efe a dyrr ymaith frysg-
Iwyni y coed â haiarn ; a Libanus
trwy un cryf a gwymp.
PENNOD XL
1 Heddycliol frenldniaeth y Blaguryn a dardda
o wreiddyn Jesse. 10 Gorfodus adneivydd-
iad Israel, a (jahcedigaeth y cenhedloedd.
YNA ^ y daw allan wialen o gyflF
^ Jesse ; a " Blaguryn a dŷf o'i
wraidd ef.
2 Ac yspryd yr Arglwydd a or-
phwys arno ef ; yspryd doethineb a
deall, yspryd cynghor a chadernid,
yspryd gwybodaeth ac ofn yr Ar-
glwydd ;
3 Ac a Avna ei ^ddeall ef yn fywiog
yn ofh yr Arglwydd : ac nid Avrth
olwg ei lygaid y barn efe, nac wrth
glywed ei glustiau y cerydda efe.
4 Ond ^ efe a farn y tlodion mewn
cyfia^ynder, ac a argyhoedda dros
rai Uariaidd y ddaear mewn union-
deb : ac efe ^ a dery y ddaear â gwi-
alen ei enau, ac âg anadl ei wefus-
au y lladd efe yr anwir.
5 A chyfiawnder fydd gwregys ei
Iwynau ef, a ffyddlondeb yn wregys
ei arennau.
6 *^A'r blaidd a drig gyd a'r oen,
a'r Ue^vpard a orwedd gyd a'r mỳn ;
y Uo hefyd, a chenau y llew, a'r ani-
fail bras, fyddant ynghyd, a bach-
gen byclian a'u harwain.
7 Y fuwcli hefyd a'r arth a borant
ynghyd ; eu llydnod a gyd-orwedd-
ant : y llew, fel yr ŷch, a bawr wellt.
8 A'r plentyn sugno a chwery wrth
dwU yr asp ; ac ar ffau y wiber yr
cstyn yr hwn a ddiddyfuAvyd ei law.
9 ^Ni ddrygant ac ni ddifethant
yn holl fpiydd fy sancteiddrAvydd :
canys "y ddaear a fydd lla^^^l o
Av^bodaeth yr Arglwydd, megis y
mae y dyfroedd yn toi y mor.
10 f Ac yn y dydd h^nmw 'y bj^dd
gwreiddyn Jesse, yr hAvn a saif yn
ar^yydd i'r bobloedd : âg ef yr ym-
gais y cenhedloedd: a'i orphwysfa
Jydd yn ogoniant.
11 Bydd hefyd yn y dydd hwnnw,
i'r Arglwydd fwrw eilwaith ei law
i feddiannu gAveddiU ei bobl, y rhai
a weddillir ''gan Assyria, a chan
yr Aipht, a chan Pathros, a chan
^Ethiopia, a chan Elam, a chan
Sinar, a chan Hamath, a chan yn-
ysoedd y mor.
12 Ac efe a gyfyd faner i'r cen-
hedloedd, ac a gynnull ^ grwydriaid
Israel, ac a gasgl wasgaredigion
Judah o bedair * congl y ddaear.
13 "Cenfigen Ephraim a ymedy
hefyd, a gwrthwyneb^vyr Judah a
dorrir ymaith : ni chenfigenna Eph-
raim "svrth Judah, ac ni chyfynga
Judah ar Ephraim.
14 Ond liwy a ehedant ar ysgwydd-
au y Philistiaid tu a'r gorllewin;
ynghyd yr yspeiliant feibion y dwyr-
ain : ^ h^vvy a osodant eu ilaw ar
Edom a Moab, a meibion Ammon
^ fydd mewn ufudd-dod iddynt.
15 Yr Arglwydd hefyd ""a ddif-
roda dafod mor yr Aipht, ac a'i Avynt
nerthol efe a gyfyd ei law ar yr afon,
ac a'i tery hi yn y saith fírwd, ac a
wna fyned drosodd '^yn droedsych.
16 '•A hi a fydd yn brif-ffordd i
weddill ei bobl ef y rhai a adewir
0 Assyria, p megis ag y bu i Israel
yn y dydd y daeth efe i fynu o dir
yr Aipht.
PENNOD XIL
Llaiven dd'iolch y ffyddloniaid am drugar-
eddau Duw.
YNA y dywedi yn y dydd hwn-
nw, Molaf di, 0 Arglwydd:
er i ti sorri wrthyf, dychwelir dy
lid, a thi a'm cysuri.
2 Wele, Duw yw fy iachawdwr-
iaeth ; gobeithiaf, ac nid ofuaf :
canys ^yr Arglwydd Dduav yw
fy nertli am can; efe hefyd yw
fy iachawd^vriaeth.
3 Am hynny mewn Uawenydd y
tynnwch ^ ddwfr o fíynhonnau iach-
awdwriaeth.
4 A cliAvi a ddywedwch yn y dydd
hwnnw, "^Molwch yr Arglwydd,
^gelwch ar ei enw, hysbyswch ei
weithredoedd ef ym mhlith y bobl-
oedd, cofiwch mai dyrchafedig yw
ei enw ef
5 Cenwch i'r Arglwydd ; canys
godidowgrwydd a wnaeth efe : hys-
bys yiu hyn yn yr holl dir.
6 "^Bloeddia a chroch-lcfa, bres-
wylferch Sion; canys mawr yw
Sanct Israel o'th fewn di.
PENNOD XIIL
1 Duw yn byddino lluoedd ei ddigofaint: 6yn
hygwth distrywio Bahilon trwy y Mediaid.
19 Di/rod Bahilon.
Cyn
CRIST
Cylcli
713.
t Zech. 10.
10.
3 Keu, Cus.
4Heb.
ascjell.
m Jer. 3. 18.
Ezec. 37.
, 16. 22.
Hos. 1. 11.
5 Ileb.
Eilom a
Moab fydd
gosodfa ea
áu-ÿlaw
h wi/nt.
6 Heb. eu
hujadd-
dod luoy.
n Zecb. 10.
11.
7 Heb.
meicn
esg Idiati.
0 pen. 19.
23.
P Eiod. 14.
29.
a Exod. 15.
2.
Ps. 118. 14.
b loan 4. 10,
14.
a 7. 37, 38.
c 1 Chron.
16. 8.
Vs. 105. 1.
2 Keu,
cyiioedd-
wcii ei eiiw.
dpen. 54. 1.
Sepli.3.14.
Bygwth distryiüio Bàbilon.
ESAIAH, XIII.
Duw yn adnewyddu Israel.
Cyn
CRIST
Cylch
712.
a pen. 21. 1.
a 47. 1.
Jer. 50,
a 51.
b pen. 13. 3.
2 neb.
rwìjdd
pobl.
c Job 31. 23.
Joel 1. 15,
s Neu,
gwymp.
4 Neu,
gilydd.
d Ezec. 32.
7.
Joel 2. 31.
a 3. 15.
Matt. 2t
29.
Marc 13.24.
Luc 21. 25.
e Jer. 50. 16.
a 51. 9.
r Pa. 1,37. 9.
Nah. 3. 10.
^"D AICH Babilon, yr hwn a wel-
XJ odd Esaiah mab Amos.
2 ^Dyrchefwch faner ar y myn-
ydd uchel, dyrchefwcli lef attynt,
ysgydwch law, fel yr elont i fewn
pyrtb y pendefigion.
3 Myfi a orchymynais i'm rhai
sanctaidd ; gelwais hefyd fy ngbed-
yrn fm digter, y rhai a ymhyfryd-
ant yn fy nyi'chafiad.
4 Lief tyrfa yn y mynyddoedd,
^ yn gyíFelyb i bobl lawer ; swn
twrf teymasoedd y cenhedloedd
wedi ymgynnuU : Arglwydd y Uu-
oedd sydd yn cyfrif llu y rhyfel.
' 5 Dyfod y maent o wlad bell, o
eithaf y nefoedd ; se/yr Arglwydd,
ac arfau ei lidiowgr^vydd, i ddifa yr
holl dir.
6 ^ Udwch ; canys agos yw diwr-
nod yr Arglwydd; ''megis an-
rhaith oddi wrth yr HoUalluog y
daw.
7 Am hynny yr holl ddwylaw a
^ laesa ; a chalon pob dyn a dawdd :
8 A hwy a ofnant; gwewyr a
doluriau a'u deil h^vynt; megis
gwraig yn esgor yr ymofidiant ;
pawb wrth ei * gyfaill a ryfedda ;
eu hwynebau fyddant wynebau
fflamllyd.
9 Wele ddydd yr Arglwydd yn
dyfod, yn greulawn â digofaint a
digter llidiog, i osod y wlad yn
ddiffaethwch ; a'i phechaduriaid a
ddifa efe allan o honi.
10 Canys sêr y nefoedd, a'u plan-
edau, ni roddant eu Uewyrch : yr
haul ^a dywyllir yn ei godiad, a'r
Uoer ni oleua a'i Uewyrch.
11 A mi a ymwelaf â'r byd am ei
ddrygioni, ac â'r annuwiolion am
eu hanwiredd : a gwnaf i falchder
y rhai rhyfygus beidio ; gostyngaf
hefyd uchder y rhai ofnadwy.
12 Gwnaf ddyn yn werthfawroc-
cach nag aur coeth ; le, dyn na
chŷn o aur Ophir.
13 Am hynny yr ysgydwaf y nef-
oedd, a'r ddaear a gryn o'i He, yn
nigofaint Arglwydd y Uuoedd, ac
yn nydd Uid ei ddigter ef.
14 A hi a fydd megis ewig wedi
ei tharfu, ac fel dafad heb neb a'i
coleddo; ^pawb a wynebant at eu
pobl eu hun, a phawb i'w gwlad
eu hun a ffoant.
15 Pob un a geffir ynddi a dry-
wenir; a phawb a chwaneger atti
a syrth trwy y cleddyf.
16 Eu plant hefyd ^a ddryllir o
6Ô7
flaen eu llygaid ; eu tai a yspeilir,
a'u gwragedd a dreisir.
17 Wele fi syn cyfodi y Mediaid
yn eu herbyn hwy, y rhai ni rodd-
ant fri ar arian ; a'r aur nid ym-
hyfrydant ynddo.
18 Eu bwaau hefyd a ddryllia y
gwŷr ieuaingc, ac ivrth ffrwyth bru
ni thosturiant : eu Uygad nid eir-
iacli y rhai bach.
19 IT A Babilon, prydferthwch y
teyrnasoedd, gogoniant godidowg-
rwydd y Caldeaid, iydd megis din-
ystr Duw ^ ar Sodom a Gomorrah.
20 Ni chyfanneddir hi yn dragy-
wydd, ac ni phreswylir hi o gen-
hedlaeth i genhedlaeth ; ac ni pha-
bella yr Arabiad yno, a'r bugeiliaid
ni chorlannant yno.
21 Ond '^anifeiliaid gwylltion yr
anialwch a orweddant yno ; a'u tai
hwynt a lenwir o '^ormesiaid, a
^ chywion yr estrys a drigant yno,
a'r ellyllon a lammant yno :
22 A'r ^ cathod a gyd-attebant yn
ei gweddwdai hi, a'r dreigiau yn y
palasoedd hyfryd ; a'i hamser sydd
yn agos i ddyfod, a'i dyddiau nid
oedir.
PENNOD XIV.
1 J)u,w yn drugarog yn adnewyddu Israel : 4
a'u gorfoledd hwythau yn erbyn Babilon. 24
Amcan Duw yn erbyn Assyria. 29 Bygwth
Palestina.
CANYS yr Arglwydd a dost-
uria wrth Jacob, ac * a ddethol
Israel etto, ac a bair iddynt or-
ph^vys yn eu tir eu hunain : a'r di-
eithr a ymgyssyllta â hwynt, a hwy
a lynant with dŷ Jacob.
2 Y bobl hefyd a'u cymmer
hwynt, ac a'u dygant i'w He, a thy
Israel a'u meddianna hwynt yn
nhir yr Arglwydd, yn weision ac
yn forwynion : a hwy a gaethiwant
y rhai a'u caethiwodd hwythau, ac
a lywodraethant ar eu gorthrym-
Avyr.
3 1Í A bydd, yn y dydd y rhoddo
yr AnGLWYDD lonyddwch i ti oddi
wrth dy ofid, ac oddi wrth dy ofn,
ac oddi wrth y caethiwed caled y
gwasanaethaist ynddo.
4 I ti '^gymmeryd y ddîareb hon
yn erbyn brenhin Babilon, a dy-
wedyd, Pa wedd y peidiodd y
gorthrymmwr? ac y peidiodd y
dref aur?
5 Yr Arglwydd a ddiylliodd
''flfon yr anwiriaid, a theyrn-wialen
y Uywiawdwyr.
Cyn
CRIST
Cylch
712.
e pen. 21. 2.
Jer. 51. U.
h Gen. 19.
24.
Beut. 23.
23.
Jer. 49. 18.
a 50. 40.
1 pen. 34.
11-15.
Dat. 18. 2.
5 Heb.
Ziim.
6 Heb.
Ocliim,
7 Heb.
meichei!.
8 Heb. lim.
» Zeoh. 1.
17. a 2. 12.
b Hab. 2. 6.
c Pb. 125. 3.
Gorfoledd Israel
ESAIAH, XV.
yn ninystr Bdbilon.
Cyn
CRIST
Cylch
712.
2Neu,
di/rnod.
S Heb. Tieb
symmud.
d Ezec. 31.
16.
e Ezec. 32.
21.
4Neu,
Thedd.
5 Heb.
fychod
mawr.
6 Neu,
0 y seren
ddydd 1
fPs.48. 2.
e Job 18. 19.
Ps. 21. 10.
a. 37. 28.
a 109. 13.
6 Yr hwn sydd yn taro y bobloedd
mewn digUonedd â -pbla ^gwastad-
ol, yr hwn sydd yn Uywodraethu y
cenhedloedd mewn llidiowgrwydd,
a erlidir heb neb yn lluddias.
7 Gorphwysodd a llonyddodd yr
hoU ddaear ; canasant o lawenydd.
8 "^ Y ffynnidwydd hefyd a chedr-
wydd Libanus a lawenhasant yn
dy erbyn, gan ddywedyd, Er pan
orweddaist, nid esgynodd cymmyn-
ydd in herbyn.
9 ^^Uffern oddi tanodd a gynhyrf-
odd o'th achos, i gyfarfod â thi
wrth dy ddyfodiad : hi a gyfododd
y meirw i ti, se/hoU ^dywysogion
y ddaear; cyfododd hoU frenhin-
oedd y cenhedloedd o'u gorsedd-
faoedd.
10 Y rhai hynny oil a lefarant, ac
a ddywedant w/thyt, A wanhawyd
tithau fel ninnau? a aethost ti yn
gyffelyb i ni ?
11 Disgynwyd dy falchder i'r bedd,
a thrwst dy nablau : tanat y taenir
pryf, pryfed hefyd a'th doant.
12 Pa fodd y syrthiaist o'r nefoedd,
^ Lusiffer, mab y wawr ddydd ! pa
fodd y'th dorrwyd ti i lawr, yr hwn
a wanheaist y cenhedloedd !
13 Canys ti a ddywedaist yn dy
galon, Mi a ddringaf i'r nefoedd ;
oddi ar sêr Duw y dyrchafaf fy
ngorseddfa; a mi a eisteddaf ym
mynydd y gynnulleidfa, ^yn ystlys-
au y gogledd ;
14 Dringaf yn uwch na'r cymmyl-
au ; tebyg fyddaf i'r Goruchaf.
15 Er hynny i uffern y'th ddis-
gynir, i ystlysau y ffos.
16 Y rhai a'th welant a edrychant
arnat yn graff, ac a'th ystyriant,
gan ddywedyd, Ai dyma y gwr a
wnaeth i'r ddaear grynu, ac a gyn-
hyrfodd deyrnasoedd ?
17 A osododd y byd fel anialwch,
ac a ddinystriodd ei ddinasoedd,
heb oUwng ei garcharorion yn
rhydd tu ag adref ?
18 Holl frenhinoedd y cenhedloedd,
'ie, hwy oil a orweddasant mewn go-
goniant, bob un yn ei dy ei hun :
19 Eithr tydi a fwriwyd allan o'th
fedd, fel cangeu ffiaidd, neu wlsg y
lladdedigion, y rhai a drywanwyd â
chleddyf ; y rhai a ddisgynent i ger-
rig y ffos, fel celain wedi ei mathru.
20 Ni byddi mewn un bedd â
h^vynt, o herwydd dy dir a ddifeth-
aist, a'th bobl a leddaist : ^ ni bydd
had yr annuwiol enwog byth.
21 Darperwch laddfa i'w feibion
ef, ^'am anwiredd eu tadau; rhag
codi o honynt a goresgyn y tir, a
Uenwi wyneb y byd â dinasoedd.
22 Minnau a gyfodaf yn eu her-
byn hwynt, medd Arglwydd y Uu-
oedd, ac a dorraf allan o Babilon
enw a gweddill, a mab, ac ŵyr,
medd yr Arglwydd :
23 'Ac a'i gosodaf hi yn fedd-
iant i aderyn y bwn, ac yn byllau
dyfroedd ; ysgubaf hi hefyd ag ys-
gubau distryw, medd Arglwydd y
Uuoedd.
24 1Í Tyngodd Arglwydd y Uu-
oedd, gan ddywedyd, Diau megis
yr amcenais, felly y bydd; ac fel
y bwriedais, hynny a saif ;
25 Am ddryllio Assur yn fy nhir :
canys mathraf ef ar fy mynydd-
oedd; yna ^y cilia ei iau ef oddi
arnynt, ac y symmudir ei faich ef
oddi ar eu hysgwyddau hwynt.
26 Dyma y cynghor a gymmerwyd
am yr holl ddaear ; a dyma y Haw
a estynwyd ar yr holl genhedloedd.
27 O herwydd Arglwydd y Uu-
oedd ^ a'i bwriadodd, a phwy a'i di-
ddymma ? ei law ef hefyd a estyn-
wyd, a phwy a'i try yn ol ?
28 Yn y flwyddyn ""y bu farw y
brenhin Ahaz, y bu y baich hwn.
29 IT Palestina, na lawenycha di
oil, er torri ° gwialen dy darawydd :
o herwydd o wreiddyn y sarph y
daw "gwiber aUan, a'i ffi-wyth hi
fydd sarph danllyd hedegog.
30 A chynblant y tlodion a ym-
borthant, a'r rhai anghenus a or-
weddant mewn diogelwch : a mi a
laddaf dy Avreiddyn â newyn, yntau
a ladd dy weddiU.
31 Uda, borth ; gwaedda, ddinas ;
Palestina, ti oil a doddwyd : canys
mwg sydd yn dyfod o'r gogledd, ac
ni bydd unig yn ei "^ amseroedd
nodedig ef.
32 A pha beth a attebir i genhad-
au y genedl? PSeilio o'r Arglwydd
Sion, ac "îy ^gobeithia tmeiniaid
ei bobl ef ^ ynddi.
PENNOD XV.
Tostur gyflwr Modb.
»T)AICH Moab. 0 herwydd y
XJ nos y dinystriwyd Ar Moab,
ac y ^distawyd hi; o herwydd y
nos y dinystriwyd Cir Moab, ac y
distawyd hi.
2 ^'Aeth i fynu i Baith, ac i Dibon,
i'r uchelfeydd, i wylo : am Nebo, ac
Cyn
CRIST
Cylch
712.
t Ex. 20. 5.
Matt. 23.
35.
i pen. 34. 11.
Seph. 2. 14.
k pen. 10.
27.
1 2 Chron.
20.6.
Job 9. 12.
a 23. 13.
Ps. 33. 11.
Diar.19.21.
a 21. 30.
pen. 43. 13.
Dan. 4. 31,
35.
726.
«n 2 Bren.
16. 20.
n 2 Chron.
2G. 6.
o 2 Bren.
18.8.
7 Neu,
gymman-
faoedd.
P Ps. 87. 1,
5. a 102. 16.
1 Seph. 3.
12.
Zech. 11. •
11.
8 Neu,
cyrch.
9 Heb. iddi.
Cylch
726.
a Jer. 48. 1,
&c.
Ezec. 25. 8.
Amos 2. 1.
2 Neu,
torrwt/d id
ymaiili.
Li pen. 16,
12.
Tostur gyflwr Moab,
ESAIAH, XVI.
ái barnedigaeth.
Cyn
CEIST
Cylch
726.
cEdrych
Lef. 21. 6.
Jer. 47. 5.
a 48. 37,38.
Ezec. 7. 18.
d Jer. 48. 38.
3 Heb. gan
ddisgyn i
wÿlo, neu,
gydûg
wylqfain.
e pen. 16.
11.
Jer. 48. 31.
4 Neu,
hyd ei
iherfynau,
Bef, hyd
Soar.
f Jer. 48. 5,
34
5 Heb.
torriad.
6 Heb.
ddyffryn
yr Arab-
iaid.
2 Heb. o'r
graig.
3 Neu, fel
nyih wedi
ei adaeL
» Num. 21.
13.
4 Heb. Dwg
gynghor.
b Pan. 7. 14,
27.
IMic. 4. 7.
Luc 1. 33.
c Jer. 48.20.
Seph.2.10.
am Medeba, yr uda Moab : *= bj/dd
moelni ar eu hoU bennau, a phob
barf wedi ei heillio.
3 Yn eu heolydd yr ymwregysant
â sachlîan : ^ ar bennau eu tai, ac
yn eu heolydd, yr uda pob un, "gan
wylo yn hidl.
4 Gwaedda Hesbon hefyd, ac Ele-
aleli : hyd Jahas y clywir eu Uefain
hwynt: am hynny arfogion Moab
a floeddiant, pob un a flina ar ei
einioes.
5 ^Fy nghalon a waedda am Moab,
*ei ^ffoaduriaid hi a ant hyd Soar,
fel anner deirblwydd ; mewn wyl-
ofain y dringant hyd allt Luhith :
canys codant waedd ^dinystr ar
Jiyd ffordd Horonaim.
6 0 herwydd dyfroedd Mmrim a
fyddant yn anrhaith : canys gwyw-
odd y llysiau, darfti y gwellt; nid
oes gwyrddlesni.
7 Am hynny yr helaethrwydd a
gawsant, a'r hyn a roisant i gadw,
a ddygant i ^ afon yr helyg.
8 Canys y gweiddi a amgylchyn-
odd derfyn Moab, eu hudfa hyd
Eglaim, a'u hochain hyd Beerelim.
9 Canys dyfroedd Dimon a lenwir
o waed; canys gosodaf ychwaneg
ar Dimon, llewod ar yr hwn a
ddiango ym Moab, ac ar weddill
y wlad
PENNOD' XVI.
\Annog Moab i ufuddhdu i frenliînîaeth Crist.
6 Bygwth Moab am eu balchder. 9 Y
prophwyd yn cwynfan drosti. 12 Barned-
igaeth Moab.
A NFONWCH oen i lywodraeth-
XA. wr y tir, ^ o Sela i'r anialwch,
i fynydd merch Sion.
2 Bydd fel aderyn yn gwibio ^wedi
ei fwrw allan o'r nyth ; felly y bydd
merched Moab wrth rydau ^Arnon.
3 * Ymgynghora, gwna farn, gwna
dy gysgod fel nos y'nghanol banner
dydd; cuddia y rhai gwasgaredig,
na ddatguddia y crwydrad.
4 Triged fy ngwasgaredigion gyd
â thi, Moab, bydd di loches iddynt
rhag y dinystrydd ; canys diwedd-
wyd y gorthrymmydd, yr anrheith-
iwr a beidiodd, y mathrwyr a ddar-
fuant o'r tir.
5 A '' gorsedd-faingc a ddarperir
mewn trugaredd ; ac arni yr eistedd
efe mewn gwirionedd, o fewn pabell
Dafydd, yn barnu ac yn ceisio barn,
ac yn prysuro cyfiawnder.
6 1Í *= Clywsom am falchder Moab,
(balch iawn yw,) am ei falchder, a'i
draha, a'i ddigUonedd : and nid
felly y bydd ei gelwyddau.
7 Am hynny yr '^uda Moab am
Moab, pob un a uda: am syl-
feini Cir-hareseth y griddfenwch ;
yn ddiau hwy a darawyd.
8 Canys ""^gwinwydd Hesbon a
wanhasant ; ac am winwydden Sib-
mah, arglwyddi y cenhedloedd a
ysgydwasant ei phêr-winwydd hi ;
hyd Jazer y cyrhaeddasant ; crwydr-
asant ar hyd yr anialwch ; ei
changhennau a *^ ymestynasant, ac
a aethant dros y mor.
9 1Í Am. hynny ^y galaraf âg wyl-
ofain Jazer, gwinwydden Sibmah ;
dyfrhâf di, Hesbon, ac Elealeh, â'm
dagrau : canys ' ar dy ffi-wythydd
haf, ac ®ar dy gynhauaf, y syrth-
iodd ^ bloedd.
10 s Y llawenydd hefyd a'r gorfol-
edd a ddarfu o'r dolydd ; ni chenir
ac ni floeddir yn y gwinllannoedd ;
ni sathr sathrydd win yn y gwrŷf-
oedd; gwneuthum iw bloedd gyn-
hauaf beidio.
11 Am hynny ^'y rhua fy ymysgar-
oedd am Moab fel telyn, a'm perf-
edd am Cir-hares.
12 U A phan weler flino o Moab
*ar yr uchelfan, yna y daw efe i'w
gyssegr i weddiio; ond ni thyccia
iddo.
13 Dyma y gair a lefarodd yr
Arglwydd am Moab, er yr amser
hwnnw.
14 Ond yn awr y llefarodd yr Ar-
glwydd, gan ddywedyd, 0 fewn
tair blynedd, ''fel blynyddoedd gwas
cyflog, y dirmygir gogoniant Moab,
a'r hoU dyrfa fawr ; a'r gweddill
fydd ychydig bach ^ a dirym.
PENNOD XVn.
1 Bygwth Syria, ac Israel. 6 Gweddill a ym-
wrthyd â delw-addoliaeth : 9 a'r lleill a
gânt dd'ialedd am eu hannuwioldeb. 12 Gwae
gelynion Israel.
"TDAICH Damascus. Wele Da-
J3 mascus wedi ei symmud o
fod yn ddinas, a charnedd wedi
syrthio a fydd hi.
2 Gwrthodwyd dinasoedd Aroer :
i ddiadellau y byddant, y rhai
a orweddant, ac ni bydd slu dy-
chrjTio.
3 '^ A derfydd amddiifynfa o Eph-
raim, a brenhiniaeth o Damascus,
a gweddiU Syria : fel gogoniant
meibion Israel y byddant, medd
Arglwydd y Uuoedd.
4 Ac ar y dydd hwnnw y bydd i
Cyn
CRIST
Cylch
726.
d Jer. 48. 20.
e pen. 24. 7.
5 meusydd.
6 Neu,
dynnwyd
ymaith.
f Jer. 48.32.
' am.
8 am.
^ pen. 15. 5.
Jer. 48. 36.
' pen. 15. 2.
k pen. 21.
16.
2 Neu, ac
nid llawer.
Cvlch
741.
a Jer, 49. 23.
Amos 1. 3.
Zech. 9, 1.
Cyflawn
wyd 740.
b pen. 7. 16.
a 8. 4.
Gwae gelynion Israel.
ESAIAH, XVIII.
Gwaradwydd yr Aipht.
Cyn
CRIST
Cylch
741.
Cylch
741.
c pen. 24.
13.
2 Neu, haut-
ddeliaau.
3 Nen,
■wedi ei
symmurio
ar ddijdd
elifedd-
iaelh a
bydd dolur
gofidus.
* Neil,
dwr/.
d Ps. 83. ]3.
Hos. 13. 3.
S'Sen, plu?/
gíceuìiT/dd.
Cylch
714.
» pen. 20. 4.
Ezec. 30. 9.
Septu2.12.
ogoniant Jacob feinhâu, a brasder
ei gig ef a gulhâ.
5 Ac efe a fydd fel pan gasglo y
cynhauafwr yd, a medi â'i fraich y
tywysennau: a bydd fel casglydd
tywysennau y'nglyn Rephaim.
6 IF '^Etto ynddo y gadewir Uoffion
grawnwin, fel ysgydwad olew-wydd-
en, sef dau neu dri o rawn ym mlaen
y brig, a phedwar neit bump yn ei
changhennau fírwythlawn eithaf,
medd Arglwydd Dduw Israel.
7 Yn y dydd hwnnw yr edrych
dyn at ei Wneuthurwr, a'i lygaid a
edrychant ar Sanct Israel :
8 Ac nid edrych am yr allorau, y
rhai ydynt waith ei ddwylaw; le,
nid edrych am yr hyn a wnaeth ei
iysedd, na'r Uwyni, na'r ^ delwau.
9 IT Yn y dydd hwnnw y bydd eu
dinasoedd cedyrn fel cangen wrth-
odedig, a'r brig, y rhai a adawsant
o herwydd meibion Israel : feUy y
bydd anghyfannedd-dra.
10 0 herwydd anghofio o honot
Dduw dy iachawdwriaeth, ac na
chofiaist graig dy gadernid : am hyn-
ny y plenni blanhigion hyfryd, ac yr
impi hwynt â changhennau dieithr.
11 Y dydd y gwnei i'th blanhigyn
dyfu, a'r bore y gwnei i'th had
flodeuo: ond hydd y cynhauaf
^yn bentwr ar ddydd llesgedd a
dolur gofidus.
12 1Í Gwae * dyrfa pobloedd lawer,
fel twri y mor y trystiant ; ac i dwrf
y bobloedd a drystiant fel swn
dyfroedd lawer.
13 Fel swn dyfroedd lawer y tryst-
ia y bobl; a Dvw a'u cerydda
hwynt, a hwy a flfoant ym mheU,
ac "^a erlidir fel peiswyn mynydd
yn
0 flaen y gwynt, ac fel ^peth
treiglo ym mlaen corwynt.
14 Ac wele drallod ar brydnawn,
a chyn y bore ni hydd. Dyma ran
y rhai a'n hanrheithiant ni, a choel-
bren y rhai a'n hyspeiliant ni.
PENNOD XVIII.
1 Duw, o ofal dros ei hdbl, yn addaw dis-
trywio yr Elhiopiaid: 7 ac o hynny y daw
cynnydd i'r eglwys.
^{~^ WAE y tir sydd yn cysgodi
vJT âg adenydd, yr hwn sydd tu
hwnt i afonydd Ethiopia :
2 Yr hwn a hebrwng geiihadau
hyd y mor, ac ar hyd wyneb y dyfr-
oedd, mewn Uestri brwyn, gan
ddywedyd, Ewch, genhadon cyf-
lym, at ^genhedlaeth wasgaredig
ac yspeiliedig, at bobl ofnadwy er
6C0
pan ydynt ac etto, ^cenhedlaeth
wedi ei mesur a'i sathru, yr hon
^ yr yspeiliodd yr afonydd ei thir.
3 HoU drigolion y byd, a phres-
wylwyr y ddaear, gwelwch pan gyf-
odo efe faner ar y mynyddoedd,
a chlywch pan udgano âg udgorn.
4 Canys fel hyn y dywedodd yr
Arglwydd wrthyf, Byddaf lonydd,
a mi a ystyriaf *yn fy annedd,
megis gwres eglur ^ar lysiau, fel
niwl gwlith y'ngwres cynhauaf.
5 Canys o flaen cynhauaf, pan
fyddo y blodeuyn yn berffaith, a'r
grawnwin surion yn addfedu yn
y blodeuyn : efe a dyrr y brig â
chrymmanau, ac a dyn ymaith ac
a dyrr y canghennau.
6 Gadewir hwynt ynghyd i adar
y mynyddoedd, ac i anifeiliaid y
ddaear : ac arnynt y bwrw yr adar
yr haf, a hoU anifeiliaid y ddaear a
auafa arnynt.
7 1Í Yr amser hwnnw "^y dygir
rhodd i Arglwydd y Uuoedd gan
bobl "^wasgaredig ac yspeiliedig, a
chan bobl ofnadwy er pan ydynt
ac etto, cenedl wedi ei mesur a'i
sathru, yr hon yr yspeiliodd yr afon-
ydd ei thir, i le enw Arglwydd y
Uuoedd, sefi fynydd Sion.
PENNOD XIX.
1 Gwaradwydd yr Aipht. 11 Ynfydrwydd eu
pendefigion hwy. 18 Galw yr Aipht at yr
eglwys. 23 Cynghrair yr Aipht, Assyria, ac
Israel.
AICH yr Aipht. Wele yr Ar-
glwydd ^yn marchogaeth ar
gwmmwl ysgafn, ac efe a ddaw i'r
Aipht : ac " eilunod yr Aipht a gyn-
hyrfant rhagddo ef, a chalon yr
Aipht a dawdd yn ei chanol.
2 ^Gyrraf hefyd yr Aiphtiaid yn
erbyn yr Aiphtiaid, a hwy a ym-
laddant bob un yn erbyn ei frawd,
a phob un yn erbyn ei gymmydog ;
dinas yn erbyn dinas, a theyrnas
yn erbyn teyrnas.
3 Ac yspryd yr Aipht a ^ baUa yn
ei chanol, a mi a * ddiddymmaf ei
chynghor hi : yna yr ymofynant âg
eilunod, ac â swynyddion, ac â
dewiniaid, ac â brudwyr.
4 A mi a gauaf yr Aipht yn Haw
arglwydd caled ; a brenhin cadarn
a lywodraetha arnynt, medd yr Ar-
glwydd, Arglwydd y Uuoedd.
5 A'r dyfroedd a ddariyddant o'r
mor, yr afon hefyd a â yn hesp ac
yn sech.
6 A hwy a droant yr afonydd ym
B
Cyn
CEIST
Cylch
714.
2 Neu, een-
hedlaeih yn
mesur ac
yn sathru.
Heb. cen-
hedlaeth
llinyn a
lUnyn, a
maihrad.
3 Neu, y
dirmyg-
odd.
ÍN6U,/ÿ
anneddle.
5 Neu, ar
ol givlaw.
c Edrych
Ps. 68. 3L
a 72. 10.
pen. IG. 1.
Sepli. 3. 10.
d Edrych
ad. 2.
aJer.46.13.
Ezec. 29.
a 30.
b Ps. 18. 10.
a 104. 3.
c Exod. 12.
12.
Jer. 43. 12.
2Heb. Gym-
mysgaf.
3 Heb.
dy welltir.
4 Heb.
hjngcaf.
Gwaradwydd yr Aipht.
ESAIAH, XX.
Caethiwed yr Aipht.
Cyn
CRIST
Cylch
714.
d 1 Bren.
10. 28.
Diar. 7.16.
5Neu,
gwaith
gwỳn.
«Heb.
eeiliau.
7 Heb.
Xlynnau i
hetliau
hyw.
e Num. 13.
22.
SNeu,
llywodr-
aelhwyr.
Heb.
chonglau.
rpen. 9. 14.
§Jer.51.30.
Nah. 3. 13.
h Seph.3. 9.
9 Heb.
gwefus.
SNeu,
Heres,
» Gen. 28.
18.
Exod. 24.4.
Job. 22. 10,
'2.1.
mhell ; y flfrydiau amddifiyn a ddy-
hysbyddir, ac a sychant: torrir
ymaith bob corsen a hesgen.
7 Y papur-frwyn wrth yr afon, ar
fin yr afon, a phob peth a hauwyd
wrth yr afon, a wywa, a chwelir, ac
ni bydd inwy.
8 Y pysgodwyr hefyd a dristânt,
a'r rhai oil a fwriant fachau i'r
afonydd a alarant : felly y rhai a
daenant rwydau ar hyd wyneb y
dyfroedd a lesgânt.
9 Gwaradwyddir hefyd y rhai a
weithiant ^feinllin, a'r rhai a weu-
ant ^rwydwaith.
10 A hwy a dorrir yn eu ^ bwriad-
au, y rhai oil a wnant argaeau a
" physgod-lynnau.
11 H Diau ynfydion yw tywysog-
ion ^ Soan ; cynghor doethion gyng-
horwyr Pharaoh a aeth yn ynfy^d:
pa fodd y dywedwch wrth Pharaoh,
Mab y doethion ydwyf fi, mab hen
frenhinoedd ?
12 Mae hwynt? mae dy ddoeth-
ion ? a mynegant i ti yr awr hon, a
gwybyddant pa gynghor a gymmer-
odd Arglwydd y Uuoedd yn erbyn
yr Aipht.
13 Tywysogion Soan a ynfy das-
ant ; twyUwyd tywysogion Noph, a
* phennaethiaid eu Uwythau a hud-
asant yr Aipht.
14 Cymmysgodd yr Arglwydd
ynddi yspryd gwrthnysigrwydd ; a
hwy a wnaethant i'r Aipht gyfeil-
iorni yn ei holl waith, fel y cyfeil-
iorna meddwyn yn ei chwydfa.
15 Ac ni bydd gwaith i'r Aipht,
yr hwn a wnelo y ^pen na'r gloren,
y gangen na'r frwynen.
16 Y dydd hwnnw y bydd yr
Aipht s fel gwragedd ; canys hi a
ddychryna, ac a oiha rhag ysgyd-
wad llaw Arglwydd y lluoedd, yr
hon a ysgydwa efe arni hi
17 A bydd tir Judah yn arswyd
i'r Aipht : pwy bynnag a'i cofia hi,
a ofna ynddo ei hun ; o herwydd
cynghor Arglwydd y lluoedd, yr
hAvn a gymmerodd efe yn ei her-
byn hi.
18 1Í Y dydd hwnnw y bydd pùm
dinas yn nhir yr Aipht ^ yn llefaru
Maith Canaan, ac yn tyngu i Ar-
glwydd y lluoedd : Dinas ^ distryw
y gelwir un.
19 Y dydd hwnnw 'y bydd allor
i'r Arglwydd y'nghanol tir yr
Aipht, a cholofn i'r Arglwydd ger
llaw ei therfyn hi.
20 ^ Yn arwydd hefyd ac yn dyst-
iolaeth y bydd i Arglwydd y llu-
oedd yn nhir yr Aipht. Canys llef-
ant ar yr Arglwydd o herwydd y
gorthrymwyr ; ac efe a enfyn idd-
ynt iachawdwr a phennaeth, ac efe
a'u gwared hwynt.
21 A'r Arglwydd a adweinir gan
yr Aipht; ie, yr Aiphtiaid a ad-
waenant yr Arglwydd yn y dydd
hwnnw : ^ gwnant hefyd aberth ac
oifrwm, ac addunant adduned i'r
Arglwydd, ac a'^ talant.
22 Yr Arglwydd hefyd a dery
yr Aipht ; efe a'^ tery, ac a'i hiachâ ;
iiwythau a droant at yr Arglwydd,
ac efe a'u gwrendy hwynt, ac a'u
hiachâ hwynt
23 1Í A'r dydd hwnnw "" y bydd
prif-ffordd o'r Aipht i Assyria, ac
yr â yr Assyriad i'r Aipht, a'r
Aiphtiad i Assyria : a'r Aiphtiaid
gyd a'r Assyriaid a wasanaethant.
24 Y dydd hwnnw y bydd Israel
yn drydydd gyd a'r Aipht, a chyd
âg Assyiia, sef yn fendith o fewn
y tir :
^ 25 Yr hwn a fendithia Arglwydd
y lluoedd, gan ddyAvedyd, Bendig-
edig yw yr Aipht fy mhobl i, ac
Assyria "gwaith fy mvylaw, ac Is-
rael fy etifeddiaeth.
PENNOD XX.
Arwydd a chysgod yn rliag-arwyddoccau caeth-
iwed yr Aipht ac Ethiopia.
YN y flwyddyn y daeth * Tartan
i Asdod, (pan ddanfonodd Sar-
gon brenhin Assyria ef,) ac yr ym-
laddodd yn erbyn Asdod, ac a'i
hennillodd hi ;
2 Yr amser hwnnw y bu gair yr
Arglwydd trwy law Esaiah mab
Amos, gan ddywedyd, Dos, a dat-
tod y sachlian oddi am dy Iwynau,
a diosg dy esgidiau oddi am dy
draed. Ac efe a wnaeth felly, ^ gan
rodio yn noeth, ac heb esgidiau.
3 Dywedodd yr Arglwydd hefyd,
Megis y rhodiodd fy ngwas Esaiah
yn noeth ac heb esgidiau dair blyn-
edd yn arwydd ac yn argoel yn
erbyn yr Aipht, ac yn erbyn Ethi-
opia ;
4 Felly yr arwain brenhin Assyria
gaethiwed yr Aipht, a chaethglud
Ethiopia, se/ yn llangciau a henaf-
gwyr, yn noethion ac heb esgid-
iau, ac 'yn din-noeth, yn ^warth
i'r Aipht.
5 Brawychant a chywilyddiant o
achos Ethiopia eu gobaith hwynt,
C>T1
GRIST
Cylch
714.
k Edrych
Jos. 4. 20.
a 22. 27.
1 Mai. 1. XL
\r
IL
n Vs. 100. 3.
Êen. 29. 23.
Iph. 2. 10.
a 2 Bren.
18. 17.
b Mic. 1. 8,
U.
c 2 Sam. 10.
4.
Jer. 13. 22,
26.
2 Heb.
noethni.
Owymp Babîlon.
ESAIAH, XXL
Dyfodiad y Persiaid.
Cyn
CEIST
Cylch
714.
3Neu,
y wlad.
a Zech. 9.
14
b pen. 33. 1.
i pen. 15. 5.
a 16. 11.
SHeb.
Qiododd.
3Neu,
fel Hew.
0 nab. 2. 1.
f.Ter. 51. 8.
Dat. 14. 8.
a 18. 2.
s pen. 46. 1.
Jer. 50. 2.
a 51. 41.
t Jer. 51. 33.
4 Heb. mah.
i Jer. 49. 7.
Ezec. 35. 2.
Obad. 1.
ac o achos yr Aipht eu gogoniant
hwy.
6 A'r dydd hwnnw y dywed pres-
wylwyr ^yr ynys lion, Wele, fel
hyn y mae ein gobaith ni, lie y
ffoisom am gymmorth i'n gwared
rhag brenhin Assyria : a pha fodd
y diangwTi ?
PENNOD XXI.
1 Y prophwyd, with gwyno caethiwed ei hohl,
meion gweledigaeth yn gweled cwymp Bahi-
lon gan y Mediaid aV Persiaid. 11 Edom
yn gwatwar y prophwyd ; a'i hannog i edi-
farhâu. 13 Amser nodedig adfyd Arabia.
BATCH anialwch y môr. Fel *y
mae corwynt yn y dehau yn
myned trwodd; felly y daw o'r
anialwch, o wlad ofnadwy.
2 Gweledigaeth galed a fynegwyd
i mi. ^Yr anffyddlawn sydd yn
an^ddloni, a'r dinystrydd sydd yn
dinystrio. Elam, °dring;^ Media,
gwarchae ; gwneutlmm i'w holl
riddfan hi ddarfod.
3 Am hynny y ^llanwyd fy llwynau
o ddolur ; gwewyr a'm daliasant fel
gwewyr gwraig yn esgor; syrthiais
wrth ei glywed, brawychais wrth ei
weled.
4 Cyfeiliornodd fy nghalon, braw
a'm dychrynodd; efe a ^drodd fy
nghyfnos ddymunol yn ddycliryn i
mi.
5 Parottoa y bwrdd, gw}4ia yn y
ddisgwylfa, bwytta, 5'f; cyfodwch,
dywysogion ; enneiniwch y darian.
6 O herwydd fel hyn y dywed-
odd yr Arglwydd Avrthyf, Dos,
gosod wyliedydd, myneged yr hyn
a welo.
7 Ac efe a welodd gerbyd, a dau o
wŷr meirch, cerbyd asynod, a cher-
byd camelod ; ac efe a ystyriodd yn
ddyfal iawn dros ben.
8 Ac efe a lefodd ^Llew: fy ar-
glwydd, ar ^ y ddisgwylfa yr wyf fi
yn sefyll liw dydd yn wastad, ac ar
fy nghadwriaeth yr ydwyf yn sefyll
bob nos.
9 Ac wele, yma y mae yn dyfod
gerbyd o wŷr, a dau o wŷr meirch.
Ac efe a attebodd ac a ddywedodd,
^Syrthiodd, syrthiodd Babilon; a
shoU ddelwau cerfiedig ei duwiau
hi a ddrylliodd efe i lawr.
10 ^ O fy nyi-niad, a * chnwd fy
Uawr-dyrnu ! yr hyn a glywais gan
Arglwydd y lluoedd, Duw Israel,
a fynegais 1 chwi.
11 H 'Baich Dumah. Arnaf fi y
mae yn galw o Seir, Y gwyliedydd,
—
beth am y nos ? y gwyliedydd, beth
am y nos ?
12 Dywedodd y gwyliedydd, Daeth
y bore a'r nos hefyd : os ceisiwch,
ceisiwch : dychwelwch, deuwch.
13 1Í ^Baich ar Arabia. Yn y coed
yn Arabia y llettŷwch chwi, ffordd-
olion Dedanim.
14 ^ Dygwch ddyfroedd i gyfarfod
a'r sychedig, trigolion tir Tema,
^achubwch flaen y crwydrus â'i
fara
15 0 herwydd rhag cleddyfau y
ffoisant, 'rhag y cleddyf noeth, a
rhag y bwa annelog, a rhag trym-
der rhyfel.
16 0 herwydd fel hyn y dywed-
odd yr Arglwydd wrthyf fi, Cyn
pen blwyddyn, 'o fath blwyddyn
gwas cyflog, y derfydd hefyd holl
anrhydedd Cedar :
17 A'r gweddill o rifedi ^ saethydd-
ion gwŷr cedyrn meibion Cedar, a
leihêir: canys Arglwydd Dduw
Israel a'i dywedodd.
PENNOD XXII.
1 Y prophwyd yn cwyno dyfodiad y Persiaid i
Judea : 8 yn heio ar eu synwyr ddynol, a'u
llawenydd bydol hwy : 15 yn prophwydo y
diswyddid Sehna, 20 ac y gosodid Elzacim
yn ei le ef: yr hwn oedd arwydd o frenhin-
iaeth Crist.
BAICH glyn gweledigaeth. Beth
a ddarfu i ti yn awr, pan
ddringaist ti oil i nennau y tai ?
2 Ti yr hon wyt yn llawn ter-
fysg, yn ddinas derfysgol, *yn ddin-
as la wen : dy laddedigion ni ladd-
wyd â chleddyf, na'th feirw mewn
rhyfel.
3 Dy holl dywysogion a gyd-fíbi-
sant, gan yperchen bwaau y rhwym-
wyd hwynt : y rhai oil a gafwyd ynot
a gyd-rwymwyd, y rhai a ffoisant o
bell
4 Am hynny y dywedais, ^Edrych-
wch oddi wrthyf ; ^ mi a wylaf yn
chwerw, na lafuriwch fy nghysuro,
am ddinystr merch fy mhobl.
5 0 herwydd diwrnod blinder yiv,
a mathru, a dyrysni, gan Arglwydd
Dduw y lluoedd, y'nglyn gweled-
igaeth, yn difurio y gaer, ac yn
gwaeddi i'r mynydd.
6 Elam hefyd a ddug y cawell
saethau, mewn cerbydau dynion
a gwŷr meirch; Cir hefyd a ddi-
noethodd y darian.
7 A bydd ^ dy ddyfirynoedd dew-
isol yn llawn o gerbydau, a'r gwŷr
meirch a ymfyddinant ^tu a'r porth.
Cyn
CEIST
Cylch
714.
k Jer. 49. 28.
5 Nen,
Dygasanf.
6 Nen,
achìib'
asatU.
1 Neil,
rhag ofn.
Heb. riiag
wyneb.
1 pen. 16. 14.
8 Heb.
bwaau.
Cvlch
712.
«pen. 32. 13
b Jer. 4. 19.
aO. 1.
2 Heb. mi
a fyddaf
chwerw
wrth wylo.
3 Heb.
dewis dy
ddyffryn-
oedd.
* Neu, yn
y porth.
Am Sehna ac Eliacim.
ESAIAH, XXIII.
Gojidus gwymp Tyrus.
Cyn
CRIST
Cyleh
712.
0 1 Bren. 7.
2. a 10. 17.
A 2 Cbron.
32.4,5,00.
' Edrych
pen. 37. 26
f Edrych
Ezra 9. 3.
pen. 15. 2.
Slio. 1. 16.
g pen. 56. 12.
I Cor. 15.
32.
6 Neu, 0 yr
hwn, &C.
7 Neu, ;/r
hwn a'lh
orchudd-
iodd di d
gorclnidd
godidog, a
chan icisgo
a'th wisg-
odd di,
ad. 18,
Gan dreig-
lo a'lh
dreigla,
«Sic.
* Heb. gwr.
*> 2 Bren.
13. 18.
'Job 12. 14.
Dat. 3. 7.
k Ezra 9. 8,
8 1Í Ac efe a ddinoethodd do Ju-
dah, ac yn y dydd hwnnw yr edrych-
aist ar arfogaeth Uŷ y goedwig.^
9 A ^gwelsoch rwygiadau dinas
Dafydd, mai ami oeddynt; a chasgl-
asoch ddyfroedd y pysgod-Iyn isaf.
10 Rhifasoch hefyd dai Jerusalem,
a thynnasoch y tai i lawr i gadarn-
hâu y mur.
11 A rhwng y ddau fur y gwnaeth-
och lyn i ddyfroedd yr hen bysgod-
lyn : ond nid edrychasoch am ® ei
wneuthurwr, nid ystyriasoch yr hwn
a'i lluniodd ef er ys talm.
12 A'r dydd hwnnw y gwahodd-
odd Arglwydd Dduw y Uuoedd red
i wylofain, ac i alarnad, ac 4 foel-
edd, ac i ymwregysu â sachlîan :
13 Ac wele lawenydd a gorfoledd,
gan ladd gwartheg, a ladd defaid,
gan fwytta cig, ac yfed gwin: ^bwyt-
tâwn ac yfwn ; canys y fory, medd-
ant, y byddwn feirw.
14 A datguddiwyd hyn lie y clyw-
ais gan Arglwydd y Uuoedd, Yn
ddiau ni lanhêir yr anwiredd hyn,
hyd oni byddoch feirw, medd Ar-
glwydd Dduw y Uuoedd.
15 11 Fel hyn y dywed Arglwydd
Dduw y Uuoedd, Cerdda, dos at y
trysoiydd hwn, se/at Sebna, yr hwn
sydd ben-teulu, a dyiued,
16 Beth sydd 1 ti yma? a phwy
sydd gennyt ti yma, pan ^drychaist
i ti yma fedd, '^fel yr hwn a drychai
ei fedd yn uchel, ac a naddai iddo
ei hun drigfa mewn craig ?
17 Wele yr Arglwydd "' yn dy fudo
di â chaethiwed ^ tost, a chan wisgo
a'th wisg di.
18 Gan dreiglo y'th dreigla di,
fel treiglo pel, i wlad ehang : yno
y byddi farw, ac yno y hydd cer-
bydau dy ogoniant yn warth i dy
dy feistr.
19 Yna y'th yrraf o'th sefyllfa, ac
o'th sefyllfa y dinystria efe di.
20 11 Ac yn y dydd h\ìTinw y
galwaf ar fy ngwas ^ Eliacim mab
Hilciah :
21 A'th wisg di hefyd y gwisgaf
ef, ac a'th wregys di y nerthaf
ef ; a than ei law ef y rhoddaf dy
lywodraeth di : ac efe a fydd yn
dad i breswylwyr Jerusalem, ac i
dy Judah.
22 Rhoddaf hefyd agoriad tŷ Da-
fydd ar ei ysgwydd ef : yna 'yr egyr
efe, ac ni hydd a gauo ; ac efe a
gau, ac ni hydd a agoro.
23 A mi a'i sicrhâf ef /ei ''hoel
~ 663
mewn man sicr; ac efe a fydd yn
orseddfa gogoniant i dy ei dad.
24 Ac arno ef y crogant hoU ogon-
iant tŷ ei dad, hil ac eppil ; yr hoU
fan lestri ; o'r Uestri meiliau, hyd
yr lioU '^ offer cerdd.
25 Yn y dydd hwnnw, medd Ar-
glwydd y Uuoedd, y symmudir yr
hoel a hoeUwyd yn y man sicr, a hi
a dorrir, ac a syrth: torrir hefyd
y Uwyth oedd arni ; canys yr Ar-
glwydd a'z dywedodd.
PENNOD XXIII.
1 Gofidus gwymp Tyrus. 17 Eu trwch ddy-
chweliad hwy.
^TDAICH Tyrus. Llongau Tarsis,
-D udwch: canys anrheithiwyd
hi, fel nad oes na thy, na chynt-
edd : o dir Chittim y datguddiwyd
iddynt.
2 Distêwch, drigolion yr ynys, yr
hon y mae marchnadyddion Sidon,
y rhai sydd yn tramwy y mor, yn
dy lenwi.
3 Ac wrth ddyfroedd lawer, had
Sihor, cynhauaf yr afon yw ei chnwd
hi : feUy marchnadfa cenhedloedd
yw hi.
4 Cywilyddia, Sidon; canys y mor,
'ie, cryfder y mor, a lefarodd, gan
ddywedyd, Nid ymddygais, ac nid
esgorais, ni fegais wyr ieuaingc
chwaith, ac ni feithrinais forwynion.
5 Megis wrth glywed son am yr
Aiphtiaid, yr ymofidiant wrth glyw-
ed son am Tyrus.
6 Ewch trosodd i Tarsis ; udwch,
preswylwyr yr ynys.
7 Ai hon yiu eich dinas lawen
chwi, yr hon y mae ei hynafiaeth
er y dyddiau gynt? ei thraed a'i
dygant hi i ymdaith ^i bell.
8 Pwy a gynghorodd hyn yn erbyn
Tyrus ''goronog, yr hon yr ydoedd
ei marchnattawyr yn dywysogion,
a'i marsiandwyr yn bendefigion y
ddaear ?
9 Arglwydd y Uuoedd a fwriad-
odd hyn, i ddifwyno balchder pob
gogoniant, ac i ddirmygu hoU ben-
defigion y ddaear.
10 Dos trwy dy wlad fel afon, O
ferch Tarsis : nid oes ^nerth mwyach.
11 Estynodd ei law ar y mor, dy-
chrynodd y teyrnasoedd; gorchy-
mynodd yr Arglwydd ^ am ddin-
as ^j farsiandiaeth, ddinystrio ei
chadernid.
12 Ac efe a ddywedodd, Ni chei
orfoleddu mwyach, yr orthrymmed-
ig forwyn, merch Sidon ; cyfod, dos
Cyn
CRIST
Cylch
712.
9Nei],Zes<r»
costrelau.
Cylch
715.
a Jer. 25. 22.
a 47. 4.
Ezec. 26,
a 27, a 28.
Amos 1. 9.
Zech. 9. 2,
a
2 Heb.
o hell.
b Edrych
Ezec. 28.
13.
3 Heb.
wregys.
i Neu, yn
erbyn.
5 Heb.
Canaan,
Tostur farnedigciethau
ESAIAH, XXIV.
Duiv ar y wlad.
Cyn
CRIST
Cylch
715.
6 Hel). «
byddi Ty-
rus megis
can put-
tain.
c Zech. 14.
20,21.
7 Heb. hen.
Cylch
712.
» Hos. 4. 9
2 Neu,
tywysog.
b Ezec. 7.
12,13.
SHeb.
uchder
pobl y
ddaear.
c Gen. 3. 17.
i Chittim; yno chwaith ni bydd i
ti lonyddwch.
13 Wele dir y Caldeaid ; nid oedd
y bobl hyn, nes i Assur ei sylfaenu
hi i drigolion yr anialwch : dyrchaf-
asant ei thyrau, cyfodasant ei phal-
asau ; ac efe a'i tynnodd hi i lawr.
14 Llongau Tarsis, udwch ; canys
anrheithiwyd eich nerth.
15 A'r dydd hwnnw yr anghofir
Tyrus ddeng mlynedd a thri ugain,
megis dyddiau un brenhin: ym
mhen y deng mlynedd a thri ugain
^ y can Tyrus megis puttain.
16 Cymmer y delyn, amgylchyna
y ddinas, ti buttain anghofiedig:
can gerdd yn dda : can lawer fel
y'th gofier.
17 1Í Ac ym mhen y deng mlynedd
a thri ugain yr Arglwydd a ym-
wêl â Thyi-us, a hi a ddychwel at ei
helw, ac a butteinia â holl deymas-
oedd y byd ar wyneb y ddaear.
18 Yna y bydd ei marchnad a'i
helw "^yn sancteiddrwydd i'r Ar-
glwydd : ni thrysorir ac nis ced-
wir : canys eiddo y rhai a drigant o
flaen yr Arglwydd fydd ei mar-
siandiaeth, i fwytta yn ddigonol, ac
yn ddillad ^ parhâus.
PENNOD XXIV.
1 Tostur farnedigaethau Duw ar y wlad. 13
Y llawen-glodfora y gweddill I)duw. 16 Y
dyichafa Duw ei deyritas yn ei farnedig-
aethau.
WELE yr Arglwydd yn
gwneuthur y ddaear yn wag,
ac yn ei difwyno hi ; canys efe a
ddadymchwel ei hwyneb hi, ac a
wasgar ei thrigolion.
2 Yna bydd yr un íîunud i'r bobl ac
i'r * ^ oifeiriad, i'r gwas ac i'w feistr,
i'r Uaw-forwyn ac i'w meistres, ^i'r
prynydd ac i'r gwerthydd, i'r hwn a
roddo ac i'r hwn a gymmero ech-
wyn, i'r hwn a gymmero log ac i'r
hwn a dalo log iddo.
3 Gan waghâu y gwaghêir, a chan
yspeilio yr yspeilir y wlad ; canys yr
Arglwydd a lefarodd y gair hwn.
4 Galarodd a diflannodd y ddaear,
Ilesgaodd a dadwinodd y byd, di-
hoenodd ^ pobl feilchion y ddaear.
5 •=¥ ddaear hefyd a halogwyd
dan ei phreswylwyr : canys tros-
eddasant y cyfreithiau, newidiasant
y deddfau, diddymmasant y cyfam-
mod tragywyddol.
6 Am hynny melldith a ysodd y
tir, a'r rhai oedd yn trigo ynddo a
anrheithiwyd ; am hynny preswyl-
664
wyr y tir a losgwyd, ac ychydig
ddynion a adawyd.
7 "^ Galarodd y gwin, Ilesgaodd y
winwydden, y rhai Uawen galon oil
a riddfanasant
8 Darfu Uawenydd *y tympanau,
peidiodd trwst y gorfoleddwyr, dar-
fu hyfrydwch y delya
9 Nid yfant win dan ganu ; chwerw
fydd diod gref i'r rhai a'i hyfant.
10 Drylliwyd y ddinas wagedd ;
cauwyd pob ty, fel na ddeler i
mewn.
11 Y mae Uefain am win yn yr
heolydd ; tywyllodd pob Uawenydd,
hyfrydwch y tir a fudodd ymaith.
12 Yn y ddinas y gadawyd anghyf-
anneddrwydd, âg anrhaith hefyd y
dryllir y porth.
13 ^ Oblegid bydd o fewn y tir,
y'nghanol y bobloedd, ^ megis ys-
gydwad olew-wydden, ac fel grawn
UoflPa pan ddarflb cynhauaf y gwin.
14 Hwy a ddyrchafant eu lief, ac
a ganant; o herwydd godidowg-
rwydd yr Arglwydd, bloeddiant
o'r mor.
15 Am hynny gogoneddwch yr
Arglwydd yn y * dyffi-ynoedd, enw
Arglwydd Ddtjw Israel yn ynys-
oedd y mor.
16 f 0 ^eithafoedd y ddaear y
clywsom ganiadau, se/gogoniant i'r
cyfiaAvn. A dywedais, ^0 fy nghuini,
0 fy nghuini, gwae fi! y rhai an-
ffyddlawn a wnaethant yn anffydd-
lawn, ie, gwnaeth yr anfiyddla^vn
o'r fath anfifyddlonaf.
17 ^ Dychryn, a ffos, a magi, fydd
aruat ti, breswylyd y ddaear.
18 A'r hwn a % rhag trwst y dy-
chryn, a syrth yn y ffos ; a'r hwn a
gyfodo o ganol y ffos, a ddèlir yn y
fagl : o herwydd ''ffenestri o'r uchel-
der a agorwyd, a 'seiliau y ddaear
sydd yn crynu.
19 Gan ddryllio yr ymddryUiodd y
ddaear, gan rwygo yr ymrwygodd
y ddaear, gan symmud yr ymsym-
mudodd y ddaear.
20 Y ddaear ^ gan symmud a ym-
symmud fel meddwyn, ac a ymsigla
megis bwth ; a'i chamwedd fydd
trwm arni ; a hi a syrth, ac ni chyf-
yd mwy.
21 Yr amser hwnnw yr ymwêl yr
Arglwydd â llu yr uchel, yr hwn
sydd yn yr uchelder, ac â brenhin-
oedd y ddaear ar y ddaear.
22 A chesglir hwynt "^fel y cesglir
carcharorion mewn daeardy, a hwy
Moli Duw am eifarnau.
ESAIAH, XXV.
Annog i hyderu ar Dduw.
Cyn
CRIST
Cylch
712.
1 pen. 13. 10.
Ezec. 32. 7.
Joel 2. 31.
a 3. 15.
»Neu
y bydd
gogoniant.
Cylch
712.
b Diar. 9. 2.
Matt. 22. 4.
2Heb.
Iwngc.
c 1 Cor. 15.
54.
Dat.20.14.
a 21. i.
d Dat. 7. 17.
a21. i
S ddijrnir.
■»Neu./ei
dyr nu
gwelU ym
Madme-
nah.
a garcherir mewn carcliar, ac ym
mlieii Uawer o ddyddiau ^yr ym-
welir â hwynt.
23 ^ Yna y Ueuad a wrida, a'r haul
a gywilyddia, pan deyrnaso Ar-
GLWYDD y Uuoedd ym mynydd
Sion ac yn Jerusalem, ac o flaen
ei henuriaid ^mewn gogoniant.
PENNOD XXV.
1 Y prophwyd yn moliannu Duw am ei farn-
edigaethau, 6 am ei ddoniau ymwared, 9 ae
am ei orfoleddus iachawdwriaeth.
OARGLWYDD, fy Nuw ijd-
wyt ; dyrchafaf di, moliannaf
dy enw ; canys gwnaethost ryfedd-
odau : dy gynghorion er ys talm
sydd wirionedd a sicrwydd.
2 Canys gosodaist * ddinas yn ben-
twr, a thref gadarn yn garnedd;
palas dieithriaid, fel na byddo ddin-
as ; nid adeiledir hi byth.
3 Am hynny pobl nerthol a'th
ogonedda, dinas y cenhedloedd ofn-
adwy a'th arswyda :
4 Canys buost nerth i'r tlawd, a
chadernid i'r anghenog yn ei gyf-
yngder, yn nodded rhag tymmestl,
yn gysgod rhag gwres, pan oedd
gwynt y cedyrn fel tymmestl yn
erbyn mur.
5 Fel gwres mewn sychder y dar-
ostyngi dwrf dieithriaid ; se/ gwres
â chysgod cwmmwl ; darostyngir
cangen yr ofnadwy.
6 1Í Ac ''Arglwydd y Uuoedd a
wna i'r hoU bobloedd yn y mynydd
hwn wledd o basgedigion, gwledd o
loyw-win; o basgedigion breision,
a gloyw-win puredig.
7 Ac efe a ^ddifa yn y mynydd hwn
y gorchudd sydd jti gorchuddio yr
hoU bobloedd, a'r lien yr hon a
daenwyd ar yr hoU genhedloedd.
8 Efe ''a Iwngc angau mewn budd-
ugoliaeth ; a'r Arglwydd Dduw ^ a
sych ymaith ddagrau oddi ar bob
wyneb ; ac efe a dýn ymaith warth-
rudd ei bobl oddi ar yr hoU ddaear:
canys yr Arglwydd a'^ Uefarodd.
9 H A'r dydd hwnnw y dywedir,
Wele, dyma ein Duw ni ; gobeith-
iasom ynddo, ac efe a'n ceidw :
dyma yr Arglwydd ; gobeithiasom
ynddo, gorfoleddwn a llawenychwn
yn ei iachawdwriaeth ef.
10 Canys llaw yr Arglwydd a
orphwj^s yn y mynydd hwn, a Moab
a ^sethrir tano, *fel sathru gwellt
mewn tommen.
11 Ac efe a estyn ei ddwylaw yn
eu canol hwy, fel yr estyn nofied-
ydd ei ddivylaw i nofio ; ac efe a
ostwng eu balchder hwynt ynghyd
âg yspail eu dwylaw.
12 Felly y gogwydda, y gostwng,
ac y bwrw efe i lawr hyd y Uwch,
^ gadernid uchelder dy gaerau.
PENNOD XXVI.
1 Can yn annog i hyderu ar Dduw, 5 o herwydd
ei farnedigaelhau, 12 a'i ffafr i 'w hobl. 20
Cynghor i ddisgwyl wrtJi Dduw.
YDYDD hwnnw y cenir y gân
hon yn nhir Judah: Dinas
gadarn sydd i ni; ^DüW sl esyd
iachawdwriaeth yn gaerau ac yn
rhagfur.
2 ''Agorwch y pyrth, fel y del y
genedl gyfiawn i mewn, yr hon a
geidw wirionedd,
3 Ti a gedwi mewn tangnefedd
-heddychol yr hwn sydd a'i fedd-
ylfryd arìiat ti ; am ei fod yn ym-
ddiried ynot.
4 Ymddiriedwch yn yr Arglwydd
byth ; o herwydd yn yr Arglwydd
Dduw y mae ^ cadernid tragy wyddol.
5 1Í Canys efe a ostwng breswyl-
wyr yr uchelder ; " tref ucliel a os-
twng efe : efe a'i darostwng hi i'r
llawr, ac a'i bwrw hi i'r Uwch.
6 Troed a'i sathr hi, sef traed y
trueiniaid, a chamrau y tlodion.
7 Uniondeb yw Uwybr y cyfiawn ;
tydi yr uniawn wyt yn pwyso íFordd
y cyfiawn.
8 Ar *^lwybr dy farnedigaethau hef-
yd y'th ddisgwyliasom, Arglwydd ;
dymuniad ein henaid sydd at dy
enw, ac at dy gofíadwriaeth.
9 ^ A'm henaid y'th ddymunais liw
nos ; a'm hyspryd hefyd o'm mewn
y'th fore-geisiaf : canys preswylwyr
y byd a ddysgant gyfiawnder, pan
fyddo dy farnedigaethau ar y
ddaear.
10 ^Gwneler cymmwynas i'r an-
nuwiol, etto ni ddysg efe gyfia^vnder ;
yn s nhir uniondeb y gwna ar gam,
ac ni wêl uchelder yr Arglwydd.
11 ^M welant, Arglwydd, pan
ddyrchafer dy law : eithr cant wel-
ed, a chyAvilyddiant am eu heiddig-
edd ^tvrth y bobl; ie, tan dy elyn-
ion a'u hysa hwynt.
12 1Í Arglwydd, ti a drefni i ni
heddwch : canys ti hefyd a wnaeth-
ost ein holl weithredoedd ^ynom ni.
13 O Arglwydd ein Duw, 'ar-
glwyddi eraill heb dy law di a ar-
glwyddiaethasant arnom ni; yn
unig trwot ti y coffâwn dy enw.
14 Meirw ydynt, ni byddant fysv ;
Cyn
GRIST
Cylch
712.
e pen. 26. 5.
Cylch
712.
' pen. 60. 18.
b Ps. 118.
19, 20.
2Neu,
heddwch.
3 Heb.
craig oes-
oedd:
Deut.32.4.
c pen. 25. 12.
a 32. 19.
d pen. 64. 5.
iPi-eg.S.ll.
6 Ps. 143.
10.
b Job 34. 27.
Ps. 28. 5.
pen. 5. 12.
4 Neu, tu ag
at dy bobl.
6 trosom ni.
i 2 Cliron.
12.8.
Gofal Duw dros ei eglwys.
ESAIAH, XXVII.
Bygwth Epliraim.
Cyn
CRIST
Cylch
712.
6 Neu,
ddirgel
ymadrodd.
k loan 16.
21.
1 Ezec. 37.
1, AC.
«n Ps. 30. 5.
pen. 54. 7,
2 Cor. 4. 17.
n Mic. 1. a
a pen. 51. 9.
Ezec. 29. 3.
a 32. 2.
b pen. 5. L
2Neu,
gerdawn
yn eu her-
hyn,
e Job 22. 21.
3 Heb. yn
ol di/rnod y
rhai a dar-
awsai, &c.
ymadawsant, ni chyfodant ; am
hynny y gofwyaist a difetliaist
hwynt, dinystriaist hefyd bob coffa
am danynt.
15 Ychwanegaist ar y genedl, 0
Arglwydd, ychwanegaist ar y gen-
edl ; ti a ogoneddwyd ; ti aH symmud-
asit ym mhell i holl gyrrau y ddaear.
16 Mewn adfyd, Aeglwydd, yr
ym welsant â thi ; ty walltasant ^ weddi
pan oedd dy gospedigaeth arnynt.
17 Fel y gofidia ac y gwaedda
^gwraig feichiog dan ei gwewyr,
pan iyddo agos i esgor; felly yr
oeddym o'th flaen di, Arglwydd.
18 Beichiogasom,gofidiasom, oedd-
ym fel ped esgorem ar wynt; ni
Avnaethom ymwared ar y ddaear, a
phreswyhvyr y byd ni syrthiasant.
19 ^Dy feirw a fyddant byw, fel fy
nghorph i yr adgy fodant. Deffrôwch,
a chenwch, preswylwyr y Uwch : can-
ys dy wlitb sydd fel gwlitli Uysiau,
a'r ddaear a fwrw y meirw allan.
20 IT Tyred, fy mhobl, dos i'th
ystafelloedd, a chau dy ddrysau
arnat: Uecha megis ""ennyd bach,
hyd onid elo y Hid heibio.
21 Canys wele yr Arglwydd ° yn
dyfod allan ol fangre, i ymweled âg
anwiredd preswylwyr y ddaear : a'r
ddaear a ddatguddia ei gwaed, ac
ni chuddia mwyach ei Uaddedigion.
PENNOD XXVII.
1 Gofal Duw dros ei wiiillan. 7 Y mae rhagor
rhwng ei geryddon ef a'i farnedigaethau. 12
Eglwys yr luddewon a'r Cenhedloedd.
YDYDD hwnnw yr ymwêl yr
Arglwydd a'i gleddyf caled,
mawr, a chadarn, a lefiathan y sarpli
hir-braff, ie, â lefiathan y sarph
dorchog : ac efe a ladd *y ddraig
sydd yn y môr.
2 Yn y dydd hwnnw ^cenwch
iddi, Gwinllan y gwin coch.
3 Myfi yr Arglwydd a'i ceidw ;
ar bob moment y dyfrhâf hi : cadwaf
hi noa a dydd, rhag i neb ei drygu,
4 Nid oes lidiowgrwydd ynof : pwy
a osodai fieri a drain yn fy erbyn
mewn rhyfel? myfi a ^awn trwy-
ddjmt, mi a'u Uosgwn hwynt ynghyd.
5 Neu ymafled yn fy nerth i, fel
*= y gwnelo heddwch â mi, ac efe a
wna heddwch â mi.
6 Efe a wna i hiliogaeth Jacob
wreiddio; Israel a flodeua, ac a
flaen-dardda; a hwy a lanwant
wyneb y byd â chnwd.
7 1Í A darawodd efe ef " fel y tar-
awodd y rhai a'i tarawsai ef? a
666
laddwyd ef fel Uaddfa ei ladded-
igion ef ?
8 -^Wrth fesur, pan *êl aUan, yr
ymddadleu âg ef : y mae yn attal ei
wynt garw ar ddydd dwyi'ein-wynt.
9 Am hynny trwy hyn y glanhêir
anwiredd Jacob ; a dyma yr holl
fírwyth, tynnu ymaith ei bechod:
pan wnelo efe holl gerrig yr allor
fel cerrig calch briwedig, ni saif y
Uwyni na'r ° delwau.
10 Etto y ddinas gSidüTnfydd unig,
a'r annedd wedi ei adael, a'i wrthod
megis yn anialwch : yno y pawr y llo,
ac y gorwedd, ac y difa ei blagur hi.
11 Pan wywo ei brig hi, hwy a
dorrir : gwragedd a ddaw, ac a'iUosg-
ant hi ; canys ^ nid pobl ddeallgar yd-
ynt: am hynny yr hwn a'u gwnaeth
ni thosturia wrthynt, a'r hwn a'u
lluniodd ni thrugarhâ wrthynt.
12 IT A'r dydd hwnnw y bydd i'r
Arglwydd ddyrnu, o firwd yr afon
hyd afon yr Aipht : a chwi meibion
Israel a gesglir bob yn un ac un.
13 Ac yn y dydd hwnnw yr udgenir
âg udgorn mawr ; yna y daw y rhai ar
ddarfod am danynt yn nhir Assyria,
a'r rhai a wasgarwydyn nhir yr Aipht,
ac a addolant yr Arglwydd yn y
mynydd sanctaidd yn Jerusalem.
PENNOD XXVIII.
1 Y prophwyd yn hygwth Ephraim am eu balch-
der a'u meddwdod. 5 Ygweddill a ddyrch-
efir yn nheyrnas Crist. 7 Y mae yn argy-
hoeddi eu hamryfusedd hwy, 9 a'u drwg
athrylith i ddysgu, 15 a'u diofalwch, 16
Addewid o Grist, y sail sicr. 18 Y profir
eu d'iofalwch hwy. 23 Eu hamiog hwy i ys-
tyried pwyllog ragluniaeth Duw.
GWAE ^goron balchder, meddw-
on Ephraim ; yr hwn y mae
^ ardderchowgrwydd ei ogoniant yn
flodeuyn diflannedig, yr hwn sydd
ar ben y dyfíî'ynoedd breision, y
rhai a ^orchfygwyd gan win.
2 Wele, un grymmus a nerthol
sydd gan yr Arglwydd, fel tym-
mestl cenilysg, neu gorwynt dinystr-
iol, fel llifeiriant dyfroedd mawrion
yn Uifo drosodd, yr hwn a fwrw i
iawr â Haw.
3 ^Dan draed y sethrir coron
balchder, meddwon Ephraim.
4 Ac ardderchowgrwydd ei ogon-
iant, yr hwn sydd ar ben y dyŵyn
bras, fydd blodeuyn diflannedig,
megis ffigysen gynnar cyn yr haf,
yr hon pan welo yr hwn a edrycho
arni, efe a'i Uwngc hi, a hi etto yn
ei law.
5 Ti Yn y dydd hwnnw y bydd
Addewîcl o Grist
ESAIAH, XXIX.
Am raglimîaeth Duw.
Cyn
CKIST
Cvlch
725.
e Diar. 20.
1.
Hos. 1 11.
d pen. 56.
10,12.
4Neu,
rhoddwì/íl.
e 1 Cor. 14.
21.
s Heb.
gwefus,
e Nou,
llefarodd.
f Ps.118.22.
Jtatt.21.
42.
Act. 4. 11.
Khuf.9.33.
a 10. 11.
Eph. 2. 20.
lPetr2.6,
7,8.
Arglwydd y Uuoedd yn goron ar-
dderchowgrwydd, ac yn goron go-
goniant i weddiU ei bobl ;
6 Ac yn yspryd barn i'r hwn a
eisteddo ar farn, ac yn gadernid
i'r rhai a ddychwelant y rhyfel i'r
porth.
7 IT Ac er hynny hwy *=a gyfeiliom-
asant trwy win, ac a amryfusasant
trwy ddíod gadarn: "^yr offeiriad a'r
prophwyd a gyfeiliornasant trwy
ddîod gadarn, difâwyd hwy gan win,
cyfeiliornasant trwy ddîod gadarn,
amryfusasant mewn gweledigaeth,
tramgwyddasant mewn barn.
8 Canys y byrddau oU sydd lawn o
chwydfa a budreddi, heb le glân.
9 l^ I bwy y dysg efe wybodaeth ?
ac i bwy y pâr efe ddeall yr hyn a
glywo? i'r rÄaz a ddiddyfnwyd oddi
wrth laeth, y rhai a dynnwyd oddi
wrth y bronnau.
10 Canys ^rhoddir gorchymyn ar
orchymyn, gorchymyn ar orchym-
yn ; llin ar lin, llin ar lin ; ychydig
yma, ac ychydig accw.
11 Canys *â bloesgni ^gwefìisau,
ac â thafodiaith ddîeithr, y ^ Uefara
efe wrth y bobl hyn.
12 Y rhai y dywedodd efe wrthynt,
Dyma orphwysdra, gadêwch i'r di-
fíygiol orphwyso, a dyma esmwyth-
der ; ond ni fynnent wrandaw.
13 Eithr gair yr Arglwydd oedd
iddynt yn orcbymyn ar orchymyn,
yn orchymyn ar orchymyn; yn llin
ar lin, yn llin ar lin ; ychydig yma,
ac ychydig accw ; fel yr elent ac y
syrthient yn ol, ac y dryllier, ac y
magler, ac y dalier hwynt.
14 U Am hynny gwrandêwch air
yr Arglwydd, ddynion gwatwarus,
llywodraethwyr y bobl hyn, y rhai
sydd yn Jerusalem,
15 Am i chwi ddywedyd, Gwnaeth-
om ammod âg angau, ac âg uffern y
gwnaethom gynghrair; pan ddêl
wewyll lifeiriol, ni ddaw attorn ni :
canys gosodasom ein gobaith ar gel-
wydd, a than ffalsder y Uechasom.
16 11 Am hynny fel hyn y dywed
yr Arglwydd Dduw, ^Wele fi yn
sylfaenu maen yn Sion, maen prof-
edig, congl-iaen gwerthfawr, sylfaen
safadwy ; ni frysia yr hwn a gredo.
17 A mi a osodaf farn wrth linyn,
a chyfiawTider wrth bwys ; y cen-
Uysg a ysguba ^noddfa celwydd,
a'r dyfroedd a foddant y Uoches.
18 1Í A diddymmir eich ammod âg
angau, a'ch cynghrair âg uffern ni
C67
saif ; pan ddêl y ffrewyU lifeiriol,
byddwch yn sathrfa iddi.
19 Or amser y delo, y cymmer
chwi : canys daw bob bore, ddydd
a nos ; a blinder yn unig fydd "^ i
beri deall yr hyn a glywir.
20 Canys byrrach yw y gwely nag
y galler ymestyn ynddo; a chul yw
y cwrlid i ymdroi ynddo.
21 Canys yr Arglwydd a gyfyd
megis ym mynydd ^ Perasim, efe a
ddigia megis y'nglyn 'Gibeon, i
wneuthur ei waith, ei ddieithr-
waith ; ac i wneuthur ei weithred,
ei ddieithr-weithred.
22 Ac yn awr na watwarwch, rhag
cadarnhâu eich rhwymau : canys
clywais ^fod darfodedigaeth der-
fynol oddi wrth Arglwydd Dduw
y lluoedd ar yr hoU dir.
23 1Í Clywch, a gwrandêwch fy
llais; ystyriwch, a gwrandêwch fy
lleferydd.
24 Ydyw yr arddwr yn aredig ar
hyd y dydd i hau? ydyw efe yn
agoryd ac yn llyfnu ei dir ?
25 Onid wedi iddo lyfnhâu ei wyn-
eb, y taena efe y ffacbys, ac y gwas-
gar y cwmin, ac y bwrw y ^ gwenith
ardderchog, a'r haidd nodedig, a'r
rhŷg yn ei '^ gyfle ?
26 ^ Canys ei Dduw a'i hyfforddia
ef mewn synwyr, ac a'i dysg ef
27 Canys nid âg ôg y dyrnir ffac-
bys, ac ni throir olwyn men ar
gwmin ; eithr dyrnir ffacbys â ffon,
a chwmin â gwialen.
28 Yd bara a felir; ond gan
ddyrnu ni ddyrn y dyrnwr ef yn
wastadol, ac ni ysiga e/âg olwyn ei
fen, ac nis mâl ef a'i wŷr meirch.
29 Hyn hefyd a ddaw oddi wrth
Arglwydd y lluoedd, yr hwn sydd
^ryfedd yn ei gynghor, ac ardderch-
og yn ei waith.
PENNOD XXIX.
1 Gorthrwm farnediijaeth Duw ar Israel. 7 Na
ddigonir ei gelynion hi. 9 Anneallgarwch,
13 a rhagrith yr luddewon. 18 Addaw
sancteiddio y duwiol.
GWAE 2 Ariel, Ariel, y ddinas
y trigodd Dafydd ynddi! y-
chwanegwch flwyddyn at flwydd-
yn ; ^Uaddant ebyrth.
2 Etto mi a gyfyngaf ar Ariel, a
bydd galar, a griddfan; a hi a fydd
i mi fel Ariel.
3 A gwersyllaf yn grAvn i'th erbyn,
ac a warchaeaf i'th erbyn mewn
gwarch-dŵr, ac a gyfodaf wrth-
glawdd yn dy erbyn.
Cyn
CRIST
Cylch
725.
T Nen, pan
haro i chwi
ddeall
h 2 Sam. 6.
20.
1 Chron.14,
11.
i Jos. 10. 10,
12.
2 Sam. 5.
25.
1 Chron.
14.16.
k pen. 10.
22, 23.
8Neu,
gwenith yn
y He pen-
naf, aW
haidd yn
y lie nod-
edig.
9 Heb.
derfyn.
2Neu,
Ac efe a'i
rhwym yn
y modd y
mae Duw
Cylch
712.
2 Neu
lew Duw,
Ezec. 43.
15, 16.
S Heb.
loi-rant
hentMU,
Rhagrith yr luddewon.
ESAIAH, XXX.
Y sancteiddir y duwiol.
Cyn
CKIST
Cylch
712.
» Job 21. 18.
pen. 17. 13.
Open. 30. 13.
cEdrych
pen. 28.
7,8.
e 1 Sam. 9.
9.
i Neil,
llythyr.
f pen. 8. 16.
Dat. 5.
1—5.
8 Ezec. 33.
31.
Slatt. 15. 8.
Marc 7. 6.
5 Heb.
ycltwan-
egu.
4 A thi a ostyngir; o'r ddaear y
Ueferi, ac o'r Uwch y bydd isel dy
leferydd; dy lais fydd hefyd o'r
ddaear fel llais swynwr, a'th ym-
adrodd a hustyng o'r Uwch.
5 A thyrfa dy ddieithriaid fydd
fel Uwch man, a thyrfa y cedyrn
^ fel peiswyn yn myned heibio ;
16; bydd ''yn ddisymmwth ddiat-
treg.
6 Oddi wrth Arglwydd y Uu-
oedd y gofwyir trwy daranau, a
thrwy ddaear-gryn, a thwrf mawr,
trivy gorwynt, a thymmestl, a fflam
dan ysol.
7 IF Yna y bydd tyrfa yr hoU gen-
hedloedd y rhai a ryfelant yn erbyn
Ariel, fel breuddwyd gweledigaeth
nos, sef y rhai oU a ymladdant yn
ei herbyn hi a'i hamddiffynfa, ac
a warchaeant arni.
8 lë, bydd megis newynog a
freuddwydio, ac wele ef yn bwytta ;
a phan ddeffrô, gwag fydd ei enaid :
ac megis y sychedig a freuddwyd-
io, ac wele ef yn yfed ; a phan
ddeffrô, wele ef yn ddiffygiol, a'i
enaid yn chwennych d'iod : felly y
bydd tyrfa yr holi genhedloedd a
lueddant yn erbyn mynydd Sion.
9 ^ Arefwch, a rhyfeddwch ;
bloeddiwch, a gwaeddwch : " medd-
wasant, ac nid trwy win; pen-
feddwasant, ac nid trivy ddiod
gadarn.
10 Canys ^ ty waUtodd yr x^rglwydd
arnoch yspryd trwmgwsg, ac a gau-
odd eich Uygaid chwi : eich pro-
phwydi, a'ch pennaethiaid, ^y gwel-
edyddion, a orchuddiodd efe.
11 A gweledigaeth pob un o hon-
ynt sydd i. chwi fel geiriau ^Uyfr
^seliedig, yr hwn os rhoddant ef at
un a fedr ar lyfr, gan ddywedyd,
Darllen hwn, attolwg: yna y dy-
wed, Ni allaf ; canys seliwyd ef.
12 Os rhoddir y Uyfr at yr hwn
ni fedr ar lyfr, gan ddywedyd,
Darllen hwn, attolwg : yna y dy-
wed, Ni fedraf ar lyfr.
13 IT Am hynny y dywedodd yr
Arglwydd, sQ herwydd bod y bobl
hyn yn nesâu attaf â'u genau, ac
yn fy anrhydeddu au gweiusau,
a phellhâu eu calon oddi wrthyf,
a bod eu hofn tu ag attaf fi wedi
ei ddysgu allan o athrawiaeth dyn-
ion;
14 Am hynny wele fi yn ^ myned
rhagof i wneuthur yn rhyfedd ym
mysg y bobl hyn, sef gwyrthiau a
Cyn
CRIST
Cylch
712.
t Jer. 49. 7.
Obad. 8.
1 Cor. 1. 19.
• pen. 30. 1.
k Ps. 94. 7.
1 pen. 45. 9.
m pen. 32.
15.
n pen. 35. 5.
rhyfeddod : '^ canys difethir doeth-
ineb eu doethion hwynt, a deaU eu
rhai deallgar hwynt a ymguddia.
15 'Gwae y rhai a ddyfn-geisiant
i guddio eu cynghor oddi wrth yr
Arglwydd, ac y mae eu gweith-
redoedd mewn tywyllwch, ac ^a
ddywedant, Pwy a'n gwel ni? a
phwy a'n hedwyn ?
16 Diau fel clai crochenydd y cyf-
rifir eich trofeydd chwi. Canys a
ddywed ^ y gwaith am y gweithydd,
M'm gwnaeth i? neu a ddywed y
peth a luniwyd am yr hwn a'i Uun-
iodd, Nid yw ddeallus?
17 Onid ychydig bach fydd etto
hyd oni throir ""Libanus yn ddol-
dir, a'r doldir a gyfrifir yn goed ?
18 IT °A'r dydd hwnnw y rhai
byddar a glywant eiriau y Uyfr, a
Uygaid y deUlion a welant allan o
niwl a thywyUwch.
19 A'r rhai Uariaidd a chwanegant
lawenychu yn yr Arglwydd ; a'r
dynion tlodion a ymhyfrydant yn
Sanct Israel.
20 Canys darfu am yr ofnadwy, a
difethwyd y gwatwarus, a'r rhai oil
a wyliant am anwiredd a dorrir
ymaith ;
21 Y rhai a wnant ddyn yn dros-
eddwi" o herwydd gair, ac ° a osod-
ant faglau i'r hwn a geryddo yn y
porth, ac a wnant i'r cyfiawn ŵyro
am beth coeg.
22 Am hynny fel hyn y dywed yr
Arglwydd, yr hwn a waredodd
Abraham, am dy Jacob, Weithian
ni chywilyddir Jacob, ac ni lasa ei
wyneb ef.
23 Eithr pan welo efe ei feibion,
p gwaith fy n^vylaw, o'i fewn, hwy
a sancteiddiant fy enw, le, sanct-
eiddiant Sanct Jacob, ac a ofnant
Dduw Israel.
24 A'r rhai cyfeiliornus o yspryd
a "^ddysgant ddeall, a'r grwgnach-
wyr a ddysgant addysg.
PENNOD XXX.
1 Y prophwyd yn hygicth y hobl am hyderu
ar yr Aipht, 8 ac am dd'iystyru gair Daw.
18 Trugareddau Duw Vw eglwys. 27 Higof-
aint Duw, a llawenydd y bobl am ddinystr
Assyria.
GWAE y meibion cyndyn, medd
yr Arglwydd, ^a gymmerant
gynghor, ond nid gennyf fi; ac a
orchuddiant â gorchudd, ac nid
o'm hyspryd i, i chwanegu pechod
ar bechod : I
2 ^ Y rhai sydd yn myned i ddis- '■pen.sLL
"Amos 5.
10.
P pen. 19.
23.
Eph. 2. 10.
6Heb.
/cdrant.
Cylch
713.
a pen. 29.
15.
Bygwtli Israel am
ESAIAH, XXX.
ddtystyru gair Duiv.
Cyn
CRIST
Cylch
713.
c Num. 27.
21.
Jos. 9. 14.
1 Eren. 22.
7.
Jer. 21. 2.
a 42. 1, 20.
«1 Jer. 37.
5,7.
Hos. 8. 9.
a 12. 1.
e ad. 15.
pen. 7. 4.
1 Deut. 32.
20.
pen. 1. 4.
k Jer. 11. 21.
Amos 2. 12.
a 7. 13.
Mic. 2. 6.
1 Mic. 2. 11.
2 Neu, íraís.
n pen. 29. 5.
0 Jer. 19.
11.
3Heb.
coäírel.
gyn i'r Aipht, "heb ymofyn â mi, i
ymnerthu yii nertli Pharaoh, ac i
ymddiried y'nghysgod yr Aipht.
3 Am hynny "^y bydd nerth Pha-
raoh yn gywilydd i chwi, a'r ym-
ddiried y'nghysgod yr Aipht yn
waradwydd.
4 Canys bu ei dywysogion yn
Soan, a'i genhadau a ddaethant i
Hanes.
5 ^Hwynt oil a gywilyddiwyd o
herwydd y bobl ni fuddia iddynt,
ni hyddant yn gynnorthwy nac yn
Uesâd, eithr yn warth ac yn war-
adwydd.
6 ^Baich anifeiliaid y dehau. I dir
cystudd ac ing, lie y daw o honynt
yr hen lew a'r llew ieuangc, y wiber
a'r sarph danllyd hedegog, y dyg-
ant eu golud ar gefnau asynod,
a'u trysorau ar gefnau camelod, at
bobl ni wna lês.
7 Canys yn ddiles ac yn ofer y
cynnorthwya yr Aiphtiaid : am hyn-
ny y llefais ami, ^Eu nerth hwynt
yw aros yn llonydd.
8 II Dos yn awr, ^ysgrifena hyn
mewn Uech ger eu bron hwynt, ac
ysgrifena mewn Uyfr, fel y byddo
hyd y dydd diweddaf yn oes oes-
oedd ;
9 Mai 'pobl wrthryfelgar yw y
rhai hyn, plant celwyddog, plant
ni fynnant wrandaw cyfraith yr Ar-
GLWYDD :
10 ^Y rhai a ddywedant wrth y
gweledyddion, Na welwch ; ac wrth
y prophwydi, Na phrophwydwch i
ni bethau uniawn ; ' traethwch i ni
weniaith, prophwydwch i ni siom-
medigaeth :
11 Ciliwch o'r íFordd, ciliwch o'r
llwybr ; perwch 1 Sanct Israel beid-
io â ni.
12 Am hynny fel hyn y dywed
Sanct Israel, Am wrthod o honoch
y gair hwn, ac ymddiried o honoch
mewn ^twyll a cham, a phwyso ar
hynny:
13 Am hynny y bydd yr anwiredd
hyn i chwi ""fel rhwygiad chwydd-
edig mewn mur uchel ar syrthio,
yr hwn y daw ei ddry Iliad "yn
ddisymmwth heb attreg.
14 Canys °efe a'i dryllia hi fel
dryllio ^llestr crochenydd, gan guro
heb arbed ; fel na chaffer ym
mysg ei darnau gragen i gymmeryd
tan or aelwyd, nac i godi dwfr
o'r ffos.
15 Canys fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd Dduw, Sanct Israel, ^ Trwy
ddychwelyd a gorphwys y byddwch
gadwedig ; mewn Uonyddwch a go-
baith y bydd eich cadernid : ond
ni fynnech.
16 Eithr dywedasoch, Nid felly ;
canys ni a ffown ar feirch ; am
hynny y ffowch : a marchogwn ar
feirch buain; am hynny y bydd
buain y rhai a'ch erlidio.
17 ** Mil a ffy wrth gerydd un ; ac
wrth gerydd pump y tfowch, hyd
oni'ch gadawer megis hwylbren ar
ben mynydd, ac fel baner ar fryn.
18 IT Ac am hynny y disgwyl yr
Arglwydd i drugarhâu wrthych,
i'e, am hynny yr ymddyrchaif i
dosturio wrthych ; canys DxJW cyf-
iawnder yw yr Arglwydd. ' Gwỳn
eu byd y rhai oil a ddisgwyliant
wrtho.
19 Canys y bobl a drig yn Sion o
fewn Jerusalem : gan wylo nid wyli ;
gan drugarhâu efe a drugarhâ
wrthyt ; wrth lef dy waedd, pan ei
clywo, efe a'th atteb di.
20 A'r Arglwydd a rydd i chwi
* fara ing, a dwfr gorthrymder ; ond
ni chornelir dy athrawon mwy,
eithr dy lygaid fyddant yn gweled
dy athrawon :
21 A'th glustiau a glywant air
o'th ol yn dywedyd, Dyma y ffordd,
rhodiwch ynddi, pan *bwysoch ar
y llaw ddehau, neu pan bwysoch
ar y llaw aswy.
22 ^" Yna yr halogwch ball ^dy gerf-
ddelw arian, ac ephod dy dawdd-
ddelw aur ; gwasgeri hwynt fel cad-
ach mis-glwyf, a dywedi wrthynt,
Dos ymaith.
23 Ac efe a rydd wlaw i'th had
pan hauech dy dir, a bara cnwd y
ddaear, ac efe a fydd yn dew ac yn
ami ; a'r dydd liwnnw y pawr dy
anifeiliaid mewn porfa helaeth.
24 Dy ychain hefyd a'th asynod,
y rhai a lafuriant y tir, a borant
ebran ^pur, yr hwn a nithiwyd â
gwyntyll ac â gogr.
25 Bydd hefyd ""ar bob mynydd
uchel, ac ar bob bryn dyrchafedig,
afonydd a ffrydiau dyfroedd, yn
nydd y lladdfa fawr, pan syrthio y
tyrau.
26 A bydd Uewyrch y lleuad fel
llewyrch yr haul, a Uewyrch yr haul
fydd saith mwy, megis llewyrch
saith niwrnod, yn y dydd y rhwyma
yr Arglwydd friw ei bobl, ac yr
iachao archoU eu dyrnod hwynt.
Cyn
CRIST
Cylch
713.
P ad. 7.
1 Lef. 26. 3.
Deut. 28.
25. a 32. 30.
r Ps. 2. 12.
a 34. 8.
Diar.16. 20.
Jer. 17. 7.
8 1 Brcn.
22. 27.
u pen. 2. 20. ;
a 31. 7. I
iHeb. ÿCî/-
ddcliv dij I
arian, I
Ä Neu,
hlasus.
Heb.
lefeinioa.
^ pen. 2. 14,
15.
Yìifydrwìjdd y hóbl.
ESAIAH, XXXL
Beìiditliîon teymas Crîst.
Cyn
CEIST
Cylcli
713.
6'Neu,toster
yjfagl.
7 pen. 8. 8.
« pen. 37.
a Ps. 42. 4.
"fJleb.graig
Inrael :
Deut.32.4.
b pen. 37.
30.
c jieu. 10. 5,
24.
8 Heb. A
phoh my-
nediad i/
w><ile.n,&.c,
9 neb.
hair yr
Arglwydd
■iddi
orphwys
arno.
Cvlch
713.
« pfin. 30. 2.
lOzec. 17.
15.
b I's. 20. 7.
8Heb.
symmitda
ei air.
27 IT Wele enw yi* Arglwydd yn
dyfod o bell, yn llosgi gan ei ddig-
ofaint ef, ^a'i faich sydd drwrn;
ei wefusau a lan-wyd o ddigter, a'i
dafod sydd megis tan ysoL
28 Ei anadl hefyd, megis afon lif-
eiriol, 'a gyrhaedd hyd banner y
gwddf, i nitliio y cenhedloedd â
gogr oferedd ; a bydd ' fírwyn yng
ngenau y bobloedd, yn eu gyri-u
ar gyfeiliorn.
29 Y gan fydd gennych megis y
noswaith * y sancteiddir ucliel-wyl ;
a Uawenydd calon, megis pan elo
un â phibell i fyned i fynydd yr
Arglwydd, at "^ Gadara yr IsraeL
30 A'r Arglwydd a wna glywed
ardderchowgrwydd ei lais, ac a
ddengys ddisgyniad ei fraich, mewn
digter llidiog, ac â fflam dan ysol,
â gwasgarfa, ac â tbymmestl, ac
â cherrig cenllysg.
31 Cauys ^ â llais yr Arglwydd y
distrymr Assur, ^ yr liwn a daraw-
ai a'r wialen.
32 ^ A plia le bynnag yr elo y
wialen ddiysgog, yi* hon a ^ esyd yr
Arglwydd arno ef, gyd â thympan-
au a tlielynau y bydd : ac â rhyfel
tost yr ymladd efe yn ei erbyn.
33 Canys darpar^vyd Tophet er
doe, ie, parottôwyd hi i'r brenhin :
efe a'^ dyfnhaodd hi, ac a'i ehang-
odd : ei cíiynneuad sydd dan a
choed lawer ; anadl yr Arglavydd,
megis afon o fi.'wmste,n, sydd yn ei
hennyn hi
PENNOD XXXI.
1 Y propliwyd yn dangos melldigedîg yrtfyd-
noydd y hohl, yn hyderu ar yr Aipht, ac
yn ymwrthod â Duw. 6 Y mae yn annog i
edifarhau ; 8 ac yn dangos cwymp Assyria.
GWAE y rliai "a ddisgynant i'r
Aipht am gynnorthwy, ac **a
ymddiriedant me^vn meirch, ac a
hyderant ar gerbydau, am eu bod
yn ami ; ac ar wŷr meirch, am eu
bod yn nerthol iawn : ond nid
edrychant am Sanct Israel, ac ni
cheisiant yr Arglwydd.
2 Etto y mae efe yn ddoeth, ac a
ddaw â chospedigaeth, ac ni ^eilw
ei air yn ol ; eithr C3rfyd yn erbyn
tŷ y rhai drygioniis, ac yn erbyn
cjTinorthwy y rhai a weithredant
anwiredd.
3 Yr Aiphtiaid hefyd ydynt ddyn-
ion, ac nid Duw; a'u meirch yn
gnawd, ac nid yn yspryd. Pan es-
tyno yr Arglwydd ei law, yna y
syrth y cynnorthwywyr, ac y cwymp
y cyunorthwyedig, a hwynt oil a
gyd-ballant.
4 Canys fel hyn y dywedodd yr
Arglwydd wrthyf, Megis y rhua
hen lew a'r Hew ieuangc ar ei ys-
glyfaeth, yr hwn, er galw lliaws o
fugeiliaid yn ei erbyn, ni ddychryn
rhag eu Uef hwynt, ac nid ymostwng
er eu ^twrf hwynt: felly y disgyn
Arglwydd y lluoedd i ryfela <£'os
fynydd Sion, a thros ei fryn ef.
5 ** Megis adar yn ehedeg, felly jr
amddiffyn Arglwydd y lluoedd Je-
rusalem ; ^ gan amddiffyn a gwared,
gan basio heibio ac achub.
6 "1Í Dychwelwch at yr hwn 'y
Uwyr-giliodd meibion Israel oddi
WTtho.
7 0 herwydd yn y dydd hwiinw
^gwrthodant bob un *ei eilunod ar-
ian, a'i eilunod aur, y rhai a Aniaeth
eich dwylaw eich liun yn bechod
i cliwL
8 IT A'r Assyriad a syrth trwy
gleddyf, ^uid eiddo gwi* grymmus ;
a chleddyf, nid eiddo dyn gwael,
a'i difa ef: ac efe a fíy ^rliag y
cleddyf, a'i wŷr ieuaingc a fyddant
dan dreth.
9 "^Ac ^efe a â i'w graig rhag
ofn ; a'i dywysogion a ofhant rhag
y faner, medd yr Arglwydd, yi*
hwn y mae ei dan yn Sion, a'i ffwrn
yn Jerusalem.
PENNOD XXXII.
1 Bendithion teyrnas Crist. 9 Ehag-ddangos
difrod ; 15 ac addaw adnewyddiad ar ol
hymiy.
WELE, * brenhin a deymasa
me\vTi cyfiawnder, a thjníTys-
ogion a lywodraethant mewai barn.
2 A gwr fydd megis yn ymguddfa
rhag y gwynt, ac yn lloches rhag y
dymmestl ; megis afonydd dyfroedd
mewn sychdir, megis cysgod craig
^ fawr mewn tir ^ sychedjg.
3 Yna ^'llygaid y rhai a welant ni
chauir, a chlustiau y rhai a glyw-
ant a "WTandawant.
4 Calon y rhai ehud hefyd a ddeall
wybodaeth, a thafod y rhai bloesg
a brysura lefaru yn * eglur.
5 Ni elwir mwy y coegddyn yn
fonheddig, ac ni ddywedir am y
cybydd, Hael yiv.
6 Canys coeg^vr a draetha goegni,
a'i galon a wna anwiredd, i ragrith-
io, ac i draethu amryfusedd yn
erbyn yr Arglwydd, i ddiddymrau
enaid y newynog; ac efe a wna 1
ddiod y sychedig ballu.
Cyn
CRIST
Cylch
713.
3Neu,
lliaws,
neu, tyr/a.
e Deut. 32.
11.
Ps. 91. 4.
e no8. 9. 9.
t pen. 2. 20.
a 30. 22.
4Heb.
eiUmod ei
arian, &c.
s Edrych
2 Brùii. 19.
35.
5 Neu,
rhag ofn.
6 Neil, Ai
graig a d
ymailh
rhag ofn,
t pen. 37.
37.
a Ps. 45. 1,
Zech. 9. 9.
2 Ileb.
drmn.
3 Neu, blin.
b pen. 35.
5,6.
4 Neu,
hyaicdl.
Barncdigacthau Duw
ESAIAH, XXXIII. yn erhyn elynion yr eglwys.
Cyn
CRIST
Cylch
713.
6 Neu, yn
erhijn ijr
anglieiiuf
rnewn
bnrn.
* Neu,
ticrhe'ir.
7 Dyddiau
a blynydd-
Oidd lawer.
c pen. 34.
13.
Hos. 9. 6.
8 Neu,
yn Uosgi
pob tŷ.
d pen. 22. 2.
• Ps. 101.
30.
fpen. 29.
17. a 35. 2.
8 Neu,
yn isel
» pen. 21,
Hab. 2.
i) Dat. 13.
1Ü.
7 Arfau y cybydd sydd ddrygion-
iis : efe a ddycliymmyg ddichellion
i ddifwyno y trueiniaid trwy ym-
adroddion gau, pan draetho ^yr
anghenus yr unia^viL
8 Ond yr hael a ddychymmyg hael-
ioni ; ac ar liaelioni y ^ saif efe.
9 1Í Cyfodwch, yrragedd diwaith;
clywch fy Uais : gwrandêwch fy ym-
adrodd, ferched diofaL
10 'Dyddiau gyd â blwyddyn y
trallodir chwi, Avi-agedd difraw :
canys darfu y cynliauaf gwin, ni
ddaw cynnulL
11 Ofnwch, rai difraw; dychryn-
Avch, rai diofal : ymddiosgwch, ac
ymnoetliwch, a gwregyswch sach-
I'ian am eich llwynau.
12 Galarant am y tethau, am y
meusydd hyfryd, am y wiuwydden
flrsvythla^Mi.
13 ''Cyfyd drain a mieri ar dir
fy mhobl, ie, ^ ar bob tŷ llawenydd
yn^j ddinas hyfryd.
14 Canys y palasau a wrthodir,
lliosowgr^vydd y ddinas a adewir,
yr amddiJÖTynfeydd a'r tyrau fydd-
ant yn ogofeydd hyd byth, yn hyf-
rydwcli asynod gwylltion, yn borfa
diadellau ;
15 Hyd ®oni tliywallter arnom yr
yspryd o'r uclielder, a bod ^yr an-
ialwch yn ddoldir, a chyfrif y doldir
yn goed-tir.
16 Yna y trig barn yn yr anialwch,
a chyfiawnder a erys yn y doldir.
17 A gwaith cyfiawnder fydd hedd-
wcb; le, gweitlired cyfiawnder j^diZ
llonyddwch a diogelwch, hyd byth.
18 A'm pobl a drig mewn pres-
wylfa heddychlawn, ac mewn an-
neddau diogel, ac mewn gorphwys-
faoedd Uonydd :
19 Pan ddisgyno cenllysg ar y
coed, ac y gostyngir y ddinas ^mewn
lie isel.
20 Gwỳn eich byd y rhai a hauwch
ger Haw pob dyfroedd, y rhai a yi*-
rwch draed yr ŷch a'r asyn yno.
PENNOD XXXIII.
1 Barnedigaethau Duw yn erhyn gelynion yr
eglioys. 13 Rhagorfraint y duwidl.
GWAE di "anrheithiwr, a thi heb
dy anrheithio ; a thi anffydd-
lawn, .er na wnaed yn anffyddlawn
â thi : ^ pan ddarffo i ti anrheithio,
y'th anrheithir; a phan ddarifo i
ti fod yn anffyddlawn, byddant an-
ffyddlawn i ti.
2 Arglwydd, trugarhâ wrthym ;
wrthyt y disgwyliasom : bydd fraich
iddynt bob bore, a'n hiachawdwr-
iaeth ninnau yn amser cystudd.
3 Wrth lais y twrf y gwibiodd y
bobl; wrth ymddyrchafu o honot
y g^vasgarwyd y cenhedloedd.
4 A'ch yspail a gynhullir fel cyn-
hulliad lindys ; fel gwibiad ceiliogod
rhedyn y rhed efe arnynt
5 Dyrchafwyd yr Arglwydd;
canys preswylio y mae yn yr ucliel-
der: efe a lanwodd Sion o farn a
chyfiawnder.
6 A sicrwydd dy amserau, a nerth
iachawdwriaeth, fydd doethineb a
gwybodaeth : ofh yr Arglwydd yw
ei drysor ef.
7 Wele, eu ^rhai dewrion a waedd-
ant oddi allan : cenhadon heddwch
a wylant yn chwerw.
8 "Aeth y prif-ffyrdd yn ddi-
sathr, darfu cynniweirydd llwybr:
diddymmodd y cyfammod, diystyr-
odd y dinasoedd, ni wnaeth gyfrif
o ddynion.
9 Galarodd a Uesgaodd y ddaear ;
cywilyddiodd Libanus, a ^ thorrwyd
ef ; Saron a aeth megis anialwch,
ysgyd^vyd Basan hefyd a CharmeL
10 Cyfodaf yn awr^ medd yr Ar-
glwydd : ymddyrchafaf weithian ;
ymgodaf bellach.
11 '^Chwi a ymddygwch us, ac a
esgorwch ar sofl; eich anadl fel
tan a'ch ysa chwi.
12 A'r bobloedd fyddant fel Uosg-
fa calch, fel drain wedi eu torri y
llosgir hwy yn tan,
13 IT Gwrandêwch, belledigion, yr
hyn a wneuthum ; a g^vybyddwch,
gymmydogion, fy nerth.
14 Pechaduriaid a ofnasant yn Sion,
dychryn a ddaliodd y rhagrithwyr :
pwy o honom a drig gyd a'r tan
ysol? pwy o honom a breswyHa
gyd â llosgfeydd tragyvvyddol ?
15 °Yr hwn a rodia mewn cyfiawn-
der, ac a draetha uniondeb, a >yrth-
yd elw * trawsder, a ysgydwo ei law
rhag derbyn gwoljr, a gauo ei glust
rhag clywed ^celanedd, ac a gauo ei
lygaid rhag edrych ar ddrygioni ;
16 Efe a bres^vylia yr uchelderau ;
cestyll y c,Yc\g\Wi fydd ei amddiff-
ynfa ef : ei fara a roddir iddo, ei
áÒMÍrfydd sicr.
17 Dy lygaid a welant y brenhin
yn ei degwch : gwelant ^y tir pell.
18 Dy galon a fyfyria ofn ; ^pa le
y mae yr ysgrifenydd ? pa le y mae
y ' trysorwr ? pa ie y «^«e rhifwr
y tyrau ?
Cyn
CRIST
Cylch
713.
2 Neu,
cenhadon.
c Earn. 5. 6.
5 Neu,
gwywodd.
d Ps. 7. 34.
e Pa. 15. 2.
a 24. 4.
i Neu,
twyll.
6 Heb.
gwaed.
6 Heb. dir
y pelMer.
1 1 Cor. 1.
£0.
7 Heb.
pii-ytwrt
Dial Duw ar
ESAIAH, XXXIV.
elynion ei eghvys.
Cyn
CEIST
Cylch
713,
e 2 Bren.
19. 32.
h Deut. 28.
49.
Jer. 5. 15.
1 Ps. 46. 5.
a 125. 1, 2.
SHeb.
ehang-Ue,
neu,
ehang-law.
k lago 4. 12.
9 Neu,
GoUyng-
wyd.
2Heb.
ai chiif-
lawnder.
t) Ps. 102.
26.
Ezec. 32. 7.
Joel 2. 31.
a 3. 15.
Matt. 24.
29.
2Petr3.10.
c Dat. 6. 14.
d Dat. C. la
6 Jer. 46. 10.
' Jer. 49. 7.
? pen. 63. 1.
Seph. 1. 7.
19 Ni schei weled ^pobl greu-
lawn, pobl o iaith ddyfnach nag
a ddeallech di, neu floesg dafod,
fel na ddeallech.
20 Gwel Sion, dinas ein cyfarfod :
dy lygaid a welant 'Jerusalem, y
breswylfa lonydd, y babell ni thyn-
nir i lawr, ac ni syflir un o'i hoelion
byth, ac ni thorrir un o'i rhafíau.
21 Eithr yr Aeglwydd ardderch-
og fydd yno i ni, yn fangre afonydd
a fírydiau ^ Uydain : y rhwyf-long
nid â trwyddo, a Uong odidawg nid
â drosto.
22 Canys yr Arglwydd yw ein
barnwr, yr Arglwydd yw ein
■^deddfwr, yr Arglwydd yw ein
brenhin ; efe a'n ceidw.
23 ^ GoUyngasant dy raffau, ni
chadarnhasant eu li\\^lbren yn iawn,
ni thaenasant yr hwyl ; yna y rhen-
nir ysglyfaeth yspail fawr, y cloif-
ion a ysglyfaethant yr ysglyfaeth.
24 Ac ni ddywed y preswylydd,
Claf ydwyf : maddeuir anwiredd y
bobl a drigant ynddi.
PENNOD XXXIV.
1 Y harnedigaethau y mae Duw yn d'ial ei
eglwys â hwynt.. 11 Difrod ei gelynion hi.
16 Sicred yw y brophwydoliaeth.
NESEWCH, genhedloedd, i glyw-
ed, a gwrandêwch, bobloedd ;
gwrandawed y ddaear ^ac oil y
sydd ynddi, y byd a'i hoU gnwd
2 Canys llidiowgrwydd yr Ar-
glwydd sydd ar yr hoU genhedl-
oedd, a'^ sorriant ar eu holl luoedd
hwynt : difrododd hwynt, rhoddes
hwynt i'r Uaddfa.
3 A'u Uaddedigion a fwrir allan,
''a'u drewiant o'u celanedd a gyf-
yd i fynu, y mynyddoedd hefyd a
doddant o'u gwaed hwynt.
4 ''HoU lu y nefoedd hefyd a
ddattodir, " a'r nefoedd a blygir fel
Uyfr: al holl lu a syrth, fel y syrth-
iai deilen o'r winwydden, ac fel
"^ffigysen yn syrthio oddi ar y pren.
5 Canys *fy nghleddyf a drochir yn
y nefoedd : wele, ^ar Edom y disgyn
i fam, ac ar y bobl a ysgymmunais.
6 Cleddyf yr Arglwydd a Ian wyd
o waed, tewychodd gan frasder, a
chan waed ŵyn a bychod, gan fi-as-
der arennau hyrddod : canys ^ mae
i'r Arglwydd aberth yn Bosrah, a
lladdfa fawr yn nhir Edom.
7 A disgyn yr unicorniaid gyd a
hwynt, a'r bustych gyd a'r teirw ;
a'u tir hwynt a feddwa o'u gwaed
hwynt, a'u Uwch fydd tew o frasder.
672
8 Canys ''diwrnod dial yr Ar-
glwydd, blwyddyn taledigaeth yn
achos Sion, yw.
9 'A'i hafonydd a droir yn bŷg,
a'i Uwch yn frwmstan, a'i daear yn
bŷg Uosgedig.
10 Nis diffoddir nos na dydd ; ^ ei
mwg a ddring byth : ' o genhedl-
aeth i genhedlaeth y diffaethir hi ;
ni bydd cynniweirydd trwyddi byth
bythoedd.
11 1Í "" Y pelican hefyd a'r draen-
og a'i meddianna; y dyUuan a'r
gigfran a drigant ynddi ; ac " efe a
estyn arni linyn annhrefn, a meini
gwagedd.
12 Ei phendefigion hi a alwant
i'r frenhiniaeth, ond ni bydd yr un
yno, a'i holl dywysogion hi fyddant
ddiddym.
13 "Cyfyd hefyd yn ei phalasau
ddrain, danadl ^ ac ysgall o fewn ei
cheurydd: a ^hi a fydd yn drigfa
dreigiau, yn gyntedd i ^gywion yr
estrys.
14 Ac ^anifeiliaid gwylltion yr an-
ialwch, a'r ^ cathod, a ymgyfarfydd-
ant : yr ellyll a eilw ar ei gyfaiU ;
yr ŵyU a orphwys yno hefyd, ac a
gaiff orphwysfa iddi.
15 Yno y nytha y dylluan, ac y
dodwya, ac y deora, ac a gasgl yn
ei chysgod ; y fwlturiaid a ymgasgl-
ant yno hefyd, pob un gyd a'i
gymhar.
16 IF Ceisiwch allan o lyfr yr Ar-
glwydd, a darllenwch ; ni phalla un
0 hyn, ni bydd un heb ei gymhar ;
canys fy ngenau, efe a orchymyn-
odd, a'i yspryd, efe a'u casglodd
hwynt.
17 Efe hefyd a fwriodd y coelbren
iddynt, a'i law ef a'i rhannodd hi
iddynt wrth linyn : meddiannant hi
hyd byth, a phreswyliant ynddi o
genhedlaeth i genhedlaeth.
PENNOD XXXV.
1 Hyfrydwcli a godidowgrwydd teyrnas Crist.
3 Gysuro y gweiniaid trwy rinweddau a Í
hreirdiau yr efengyl.
^ "'^R anialwch a'r anghyfannedd-
X le a lawenychant o'u plegid ;
y diffaethwch hefyd a orfoledda, ac
a flodeua fel rhosyn.
2 ''Gan flodeuo y blodeua, ac y
Uawenycha hefyd â Uawenydd ac â
chân : gogoniant Libanus a roddir
iddo, godidowgrwydd Carmel a
Saron : hwy a welant ogoniant yi'
Arglwydd, a godidowgrwydd ein
Duw ni
Cyn
CRIST
Cylch
713.
h pen. 63. i.
i Edrych
Ueut. 29.
23.
k Dat. 14.
11. a 18. 18.
a 19. 3.
1 Mai. 1. 4.
n> pen. 14.
Seph.2.14.
Dat. IS. 2.
n 2 Bren.
21. 13.
Galai-. 2. 3.
0 Hos. 9. 6,
3 Neu,
a mi'eri.
P pen. la
21, &c.
4 Heb.
ferched.
5 Ziim.
6 lim,.
»pen. Six
12.
b pen. 32.
Ràbsaceh yn annog
ESAIAH, XXXVI.
y hohl i wrtliryfel.
Cyn
CRIST
Cylch
713.
« Jnb4.3,4.
Heb.12.12.
2 lleb.
prÿsur.
d pen. 29.
18. a 32. 3,
4. a 42. 7.
Matt. 9. 27,
&c. a 11. 5.
a 12. 22.
a20.30,&c.
a 21. 14.
loan 9. 6, 7.
e Matt. 11.
5.
Marc 7. 32,
&c.
Î Matt. 11.
5. a 15. 30.
a 21. 14.
loan 5. 8, 9.
Act. 3. 2,
&c. a 8. 7.
a 14. 8, &c.
e Matt. 9.
32,33.
a 12. 22.
a 15. 30.
h loan 7. 38,
39.
1 11311. 41. 18.
a 43. 19.
k pen. 34.
13.
S Neil,
cijntedd.
1 pen. 52. 1.
.Toel 3. 17.
Dat. 21. 27.
4 Neil, efe
a fydd gyd.
nr rhai
hynny.
K Lof. 26. 6.
] .en. 11. 9.
m pen. 51.
11.
o pen. 25. 8.
Uat. 7. 17.
a 21. 4.
713.
> 2 Bren.
18. 13, 17.
2Chron.
32.1.
710.
3 1Í '^Cadanihêwch y dwylaw llesg,
a chryfhêwch y gliniau gweiniaid.
4 Dywedwch wrth y rhai ^oftius o
galon, Ymgryfhêwch, nac ofnwch :
wele, eich Duw chwi a ddaw â
dial, te, Duw â tlialedigaeth ; efe
a ddaw, ac a'ch achub chwi.
5 ^Yna yr agorir llygaid y deill-
ion, a *chlustiau y byddarion a
agorir.
6 Yna ^y Uamma y cloíF fel hydd,
ac y can ^ tafod y mudan : canys
^dyfroedd a dyrr allan 'yn yr aniai-
wch, ac afonydd yn y diifaethwch.
7 Y crasdir hefyd fydd yn llyn,
a'r tir sychedig yn flynhonnau dyfr-
oedd; yn ^nhrigfa y dreigiau, a'u
gorweddfa, y hydd ^cyfle corsen-
nau a brwyn.
8 Yna y bydd prif-ffordd, a ffordd ;
a Ffordd sanctaidd y gelwir hi: ^yr
halogedig nid â ar hyd-ddi ; canys
* hi a fydd i'r rhai hynny : a rodio
y ffordd, pe hyddent yniydion, ni
chyfeiliornant.
9 ™Ni bydd yno lew, a bwystfil
gormesol ni ddring iddi, ac nis
ceir yno ; eithr y rhai gwaredol a
rodiant yno.
10 ° A gwaredigion yr Arglwydd
a ddychwelant, ac a ddeuant i Sion
â chaniadau, ac â llawenydd tra-
gywyddol ar eu pen : goddiweddant
lawenydd a hyfrydwch, a "chystudd
a galar a flfy ymaith.
PENNOD XXXVI.
1 Senacherih yn dyfod yn erhyn Jiidnh. 4 Rah-
saceh, wedi ei anfon gan Senacherih, tnoy
resymmaa cablaidd, yn ceisio gan y hohl droi
oddi wrih Hezec'iah. 22 Mynegi ei eiriau
ef i Hezec'iah.
C yn y bedwaredd flwyddyn ar
ddeg i'r brenhin Hezeciah, y
(laeth Senacherib brenhin Assyria i
iynu yn erbyn lioll gaerog ddinas-
oedd Judah, ac a'u goresgynodd
hwynt.
2 A brenhin Assyria a anfonodd
liabsaceh o Lachis i Jerusalem, at y
brenhin Hezeciah, â llu dirfawr. Ac
efe a safodd wrth bistyll y llyn uchaf,
ym mhrif-ffordd maes y pannwr.
3 Ac aeth atto ef Eliacim mab
Hilciah, yr hwn oedd ben-teulu, a
Sebna yr ysgrifenydd, a Joah mab
Asaph y cofiadur.
4 *T[ A dywedodd Rabsaceh with-
ynt, Dywedwch yn awr wrth Heze-
ciah, Fel hyn y dywed y brenhin
mawr, brenhin Assyi'ia, Pa hyder
yw hwn yr ymddiriedi ynddo ?
673
5 Dywedais, meddi, (ond nid yd-
ynt ond ^geiriau ofer,) Cynghor
a nerth sydd ^ gennyf i ryfel : ar
bwy, attolwg, yr hyderi, pan wyt yn
gwrthryfela i'm herbyn ?
6 Wele, hyderaist ar ""y ffon gorsen
ddrylliedig honno, ar yr Aipht ; yr
hon pwy bynnag a bwyso arni, hi a
â i gledr ei law ef, ac a dyUa trwy-
ddi : felly y mae Pharaoh brenhin
yr Aipht i bawb a hyderant arno.
7 Ond OS dywedi wrthyf, Yn yr
Arglwydd ein Duw yr ydym yn
ymddiried: onid efe yw yr hwn y
darfn i Hezeciah dynnu i lawr ei
uchelfeydd, a'i allorau, a dywedyd
wrth Judah a Jerusalem, 0 flaen
yr allor hon yr addolwch ?
8 Ac yn awr dod wystlon, attol-
wg, i'm liarglwydd brenhin As-
syria, a mi a roddaf i ti ddwy fil
o feirch, os gelli di roddi rhai a
farchogo arnynt.
9 A pha fodd y troi di ymaith
wyneb un capten o'r gweision lleiaf
i'm harglwydd, ac yr ymddiriedi
yn yr Aipht am gerbydau ac am
farchogion ?
10 Ai heb yr Arglwydd y deuth-
um i fynu yr awr hon yn erbyn
y wlad hon iV dinystrio? yr Ar-
glwydd a ddywedodd wrthyf, Dos
i fynu yn erbyn y wlad hon, a din-
ystria hi.
11 1Í Yna y dywedodd Eliacim, a
Sebna, a Joah, wrth Rabsaceh, Llef-
ara, attolwg, wrth dy weision yn
Syriaeg; canys yr ydym ni yn ei
deall ; ac na lefara wrthym yn iaith
yr luddewon, lie y clywo y bobl
sydd ar y mur.
12 If Ond Rabsaceh a ddywedodd,
Ai at dy feistr ac attat tithau yr an-
fonodd iy meistr fi i lefaru y geiriau
hyn ? onid at y dynion sydd yn eis-
tedd ar y mur yr anfonodd fi, fel y
bwyttaont eu torn eu hun, ac yr yt-
ont eu trwngc eu hun gyd â chwi ?
13 A safodd Rabsaceh, a gwaedd-
odd â Uef uchel yn iaith yr ludd-
ewon, ac a ddywedodd, Gwran-
dêwch eiriau y brenhin mawr,
brenhin Assyria :
14 Fel hyn y dywed y brenhin, Na
thwylled Hezeciah chwi: canys ni
ddichon efe eich gwaredu chwi.
15 Ac na phared Hezeciah i chwi
ymddiried yn yr Arglwydd, gan
ddywedyd, Yr Arglwydd gan war-
edu a'ch gwared chwi, ni roddir y
ddinas hon yn Haw brenhin Assyria.
Cyn
CRIST
710.
2 Heb.
gmefusau.
3 Neu, raid.
b Ezec. 20.
6, 7.
Tristwch Hezec'ialt.
ESAIAH, XXXVII.
Esaiah yn ei gysuro.
Cyn
CRIST
710. I
4 Heb. I
fendiih. '
» 2 Bren.
19. 1, &c.
2 Neu,
chyffro.
16 Na wrandêwch ar Hezeciali :
canys fel hyn y dywed brenhin As-
syria, Gwnewch ^fwynder â mi, a
deuwch allan attaf, a bwyttêwch
bob un o'i winwydden ei hun, a
phob un o'i ffigysbreii, ac yfed
pawb ddwfr ei fíyiinon ei hun ;
17 Nes i mi ddyfod a'ch dwyn
chwi i wlad megis eicli gwlad eich
hun, gwlad yd a gwin, gwlad bara
a gwinllannoedd.
18 Gwyliwch rhag i Hezeciah eich
hudo chwi, gan ddywedyd, Yr Ar-
GLWYDD a'n gwared ni. A wared-
odd un o dduwiau y cenhedloedd
ei wlad o law brenhin Assyria ?
19 Mae duwiau Hamath ac Ar-
phad? mae duwiau Sepharfaim? a
waredasant liwy Samaria o'm Haw i?
20 Fwjsydd ym mhlith holl dduw-
iau y gwledydd hyn a'r a wared-
asant eu gwlad o'm Haw i, fel y
gwaredai yr Arglwydd Jerusalem
o'm Haw ?
21 Eithr hwy a dawsant, ac nid
attebasant air iddo : canys gorchy-
myn y brenhin oedd hyn, gan ddy-
wedyd, Nac atiebwch ef.
22 ^ Yna y daeth Eiiacim mab
Hilciah, yr Invn oedd ben-teulu, a
Sebna yi' ysgrifenydd, a Joah mab
Asaph y cofiadur, at Hezeciah, â'u
dillad yn rhwygedig, ac a fynegas-
ant iddo eiriau Eabsaceh.
PENNOD XXXVII.
1 Hezeciah, yn ei dristwch, yn gyrru at Esaiah
i gael ganddo loedd'io clrosto ef a'i bohl. 6
Esaiah yn eu cysuro hwy. 8 Senacherih yn
myned i ymladd â Thirhacah,- ac yn an/on
llythyrau cahlaidd at Hezeciah. 14 Gweddi
Hezeciah. 21 Esaiah yn prophwydo halchder
a chwymp Senacherih, a llwyddiant S'ion.' 36
Angel yn lladd yr Assyriaid. 37 Lladd Sena-
cherih yn Nine/ eh gan ei feihion ei hun.
A^PHAISr glybu y brenhin He-
zeciah liynny, efe a rwygodd
ei ddiHad, ac a ymwisgodd mewn
sachlian, ac a aeth i dŷ yr Ar-
glwydd.
2 Ac a anfonodd Eliacim y pen-
teulu, a Sebna yr ysgrifenydd, a
henuriaid yr offeiriaid, wedi ym-
wisgo meAvn sachlian, at Esaiah y
prophwyd mab Amos.
3 A hwy a ddywedasant wrtho,
Fel hyn y dywedodd Hezeciah,
Diwrnod cyfyngder, a cherydd, a
^chabledd, yw y dydd hwn: canys
y plant a ddaethant hyd yi* en-
edigaeth, end nid oes grym i esgor.
4 Fe allai y gwi'endy yr Ar-
glwydd dy Dduw eiriau Rabsa-
674
ceh, yr h^m a anfonodd brenhin
Assyria ei feistr i gablu y Duw
byw, ac y cerydda efe y geiriau a
glybu yr Arglwydd dy Dduw:
am hynny dyrcha dy weddi dros
y gweddill sydd i'w gael.
5 Felly gweision y brenhin Heze-
ciah a ddaethant at Esaiah.
6 "li A dywedodd Esaiah wrthynt,
Fel hyn y dywedwch ^vi'th eich
meistr, Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd, Nac ofna y geiriau a glyw-
aist, trivy y rhai y cablodd gweis-
ion brenhin Assyria fi.
7 Wele fi yn rhoddi "arno ef wynt,
ac efe a glyw swn, ac a ddychwel
i'w wlad : g^vnaf hefyd iddo syrthio
gan y cleddyf yn ei wlad ei hun.
8 H Yna y dychwelodd Rabsaceh,
ac a gafodd frenhin Assyria yn
rhyfela yn erbyn Libnah : canys
efe a glywsai ddarfod iddo iyned
o Lachis.
9 Ac efe a glywodd son am Tir-
hacah brenhin Ethiopia, gan ddy-
wedyd, Efe a aeth allan i ryfela â
thi. A phan glywodd hynny, efe a
anfonodd genhadau at Hezeciah,
gan ddywedyd,
10 Fel hyn y dywedwch wrth He-
zeciah brenhin Judah, gan ddywed-
yd, Na thwyUed dy Dduw di, yr
hwn yr wyt yn ymddiried ynddo,
gan ddywedyd, Ni roddir Jerusa-
lem yn Haw brenhin Assyria.
11 Wele, ti a glywaist yi' hyn a
wnaeth brenhinoedd Assyria i'r hoU
wledydd, gan eu difrodi hwynt ; ac
a waredir di ?
12 A waredodd duwiau y cenhedl-
oedd hwynt, y rhai a ddarfu i'm
tadau eu dinystrio, sef Gozan, a
Haran, a Reseph, a meibion Eden,
y rhai oedd o fewn Telassar ?
13 Mae brenhin ^Hamath, a bren-
hin Arphad, a brenhin dinas Se-
pharfaim, Hena, ac Ifah?
14 1Í A chymmerth Hezeciah y
llythyr o law y cenhadau, ac a'i
darHenodd; a Hezeciah a aeth i
fynu i dy yr Arglwydd, ac a'i lled-
odd ger bron yr Arglwydd.
15 A Hezeciah a weddiodd at yr
Arglwydd, gan ddywedyd,
16 Arglwydd y lluoedd, Duw
Israel, yr hwn wyt yn trigo rhtvng
y cerubiaid, ti ydwyt Dduw, i'e,
tydi yn unig, i hoH deyrnasoedd y
ddaear : ti a wnaethost y nefoedd
a'r ddaear.
17Gogwydda, Arglwydd, dy glust,
Cyn
CEIS'T
710.
3 Neu,
ynddo ef
yspri/d.
Prophivydoliaeth Esaîah.
ESAIAH, XXXVIII.
Lladd Senacîierib.
Cyn
CEIST
710.
* Ileb.
diroeild.
B Carmel.
I 2 Bren,
19. 25.
6 Neu, a
ddijgwn
hijiimi yn
awr i 10
ddislri/w-
io, a din-
asoedd
caerog i
fod yn
garnedd-
au, <kc.
a gwrando; agor dy lygaid, Ar-
GLWYDD, ac edrych : gwrando hef-
yd hoU eiriau Senaclierib, yr hwn
a anfonodd i ddifenwi y Duw byw.
18 Gwir yw, 0 Arglwydd, i fren-
liinoedd Assyria ddifa yr hoU *gen-
hedloedd a'u gwledydd,
19 A rhoddi eu duwiau hwynt yn
tan ; canys nid oeddynt hwy dduw-
iau, ond gwaitli d^vylaw dyn, o goed
a maen : am hynny y dinystriasant
hwynt
20 Yr awr lion gan liynny, 0 Ar-
GLWYDD ein Duw, achub ni o'i law
ef ; fel y g^vypo hoU deyrnasoedd y
ddaear mai ti yw yi* Arglwydd,
tydi yn imig.
21 IF Yna Esaiah mab Amos a an-
fonodd at Hezeciali, gan ddywedyd,
Fel hyn y dywed Arglwydd Dduw
Israel, 0 herwydd i ti weddio attaf
fi yn erbyn Senacherib brenhin As-
syria:
22 Dyma y gair a lefarodd yr Ar-
glwydd yn ei erbyn ef ; Y forwyn
mercli Si'on a'th ddirmygodd, ac
a'th watwarodd ; merch Jerusalem
a ysgydwodd ben ar dy ol.
23 Pwy a ddifenwaist ac a gebl-
aist? ac yn erbyn pwy y dyrchef-
aist dy lef, ac y cyfodaist yn uchel
dy lygaid ? yn erbyn Sanct Israel,
24 Trwy law dy weision y ceblaist
yr Arglwydd, ac y dywedaist, A
lliaws fy ngherbydau y deuthiim 1
fynu i uchelder y mynyddoedd, i
ystlysau Libanus; a mi a dorraf
uchelder ei gedrwydd, a'l ddewis
fíynnidwydd; âf hefyd i'w gwrr
uchaf, ac i goed ^ ei ddoldir.
25 Myfi a gloddiais, ac a yfais
ddwfr ; â gwadnau fy nhraed hefyd
y sychais holl afonydd y gwarchaë-
edig.
26 •'Oni chlywaist wneuthur o
honof hyn er ys talm, a'i lunio er
y dyddiau gynt? ^yn awr y dygais
hynny i ben, fel y byddit i ddis-
trywio dinasoedd caerog yn garn-
eddau dinystriol.
27 Am hynny eu trigolion yn gwt-
toglaw a ddychrynwyd ac a gywil-
yddiwyd : oeddynt megis gwellt y
maes, fel gwyrdd-lysiau, a glas-
weUt ar bennau tai, neu yd wedi
deifio cyn addfedu.
28 Dy eisteddiad hefyd, a'th fyned-
iad allan, a'th ddyfodiad i mewn, a
adnabûm, a'th gynddeiriowgrwydd
i'm herbyn.
29 Am i ti ymgynddeiriogi i'm
herbyn, ac i'th ddadwrdd ddyfod
i fynu i'm clustiau ; am hynny ^ y
rhoddaf iy macli yn dy ffroen di,
a'm ffrwyn yn dy weflau, ac a'th
ddychwelaf di ar hyd yi* un ffordd
ag y daethost.
30 A hyn fydd yn arwydd i ti,
Hezeciali : Y fl^vyddyn lion y bwyt-
têi a dyfo o hono ei hun ; ac yn yr
ail flwyddyn yr attwf; ac yn y
drydedd flwyddyn hauwch a med-
wch, plennwch winllannoedd hef-
yd, a bwyttêwch eu fírwyth hwynt.
31 A'r gweddill o dy Judah, yr
liwn a adewir, a wreiddia eilwaith i
waered, ac a ddwg ffrwyth i fynu.
32 Canys gweddill a â allan o Je-
rusalem, a'r rhai diangol o iynydd
Sion : ^ zel Arglwydd y Uuoedd a
wna hyn.
33 Am hynny fel hyn y dywed yr
Arglwydd am frenhin Assyria, Ni
ddaw efe i'r ddinas hon, ac nid
ergydia efe saeth yno ; hefyd ni
ddaw o'i blaen â tharian, ac ni
fwrw glawdd i'w herbyn.
34 Ar hyd yr un ffordd ag y daeth
y dychwel, ac ni ddaw i mewn i'r
ddinas hon, medd yr Arglwydd.
35 Canys mi *^a ddifíynnaf y ddin-
as hon, i'w chadw hi er fy mwyn
fy hun, ac er mwyn Dafydd fy
ngwas.
36 IF Yna yr aeth s angel yr Ar-
glwydd, ac a darawodd y'ngwersyll
yr Assyriaid gant a phedwar ugain
a phump o filoedd : a phan gyfod-
asant yn fore drannoeth, wele hwynt
oil yn gelaneddau meirwon.
37 1Í FeUy Senacherib brenhin
Assyria a ymadawodd, ac a aeth,
ac a ddychwelodd, ac a drigodd
yn Ninefeh.
38 1Í A bu, fel yr ydoedd efe yn
addoli yn nliŷ Nisroch ei dduw, i
Adrammelech a Sareser ei feibion,
ei daro ef â'r cleddyf; a hwy a
ddiangasant i wlad '^Armenia. Ac
Esarhàdon ei fab a deyrnasodd yn
ei le ef ,
PENNOD XXXVIII.
1 Hezeciah, ivedi cad cennadwn o'i farwolaeth,
trwy weddi yn cael estyn ei einioes. 8 Yr
haul yn myiied ddeg o raddau yn ei ol, yn
argoel o'r addewid honno. 9 Can diolch He-
YN ■* y dyddiau hynny y clafych-
odd Hezeciah hyd farw. Ac
Esaiah y prophwyd mab Amos a
ddaeth atto ef, ac a ddywedodd
wrtho, Fel hyn y dywed yr Ar-
Cyn
CEIST
710.
1 pen. 30.
28.
Ezec. 38. 4.
8 2 Bren.
19. 31.
pen. 9. 7.
f 2 Bren.
20.6.
e 2 Bren.
19. 35.
7 Heb.
Ararat.
713,
a 2 Bren.
20. 1.
2 Chron.
32. 24.
676
Giüeddi Hezeciah,
ESAIAH, XXXIX.
o!i gân o ddiolckgarwch.
Cyn
CEIST
713.
1 1leb. Dod
orchymyn
am dy dŷ.
S Heb. yng
ngradduu.
b Ps. 27. la
a 116. 9.
c Job 7. 6.
4 Neu, oes.
6 Ncn,
■jjr eddi.
"3 pen. 59.
IL
GLWYDD, ^Trefna dy dŷ ; canys
marw fyddi, ac ni byddi byw.
2 Yna Hezeciah a droes ei wyneb
at y pared, ac a weddîodd at yr
Arglwydd :
3 A dywedodd, Attolwg, Ar-
glwydd, cofia yr awr hon i mi
rodio ger dy fron di me\vn gwir-
ionedd ac â clialon berffaith, a
gwneuthur o honof yr hyn oedd
dda yn dy olwg. A Hezeciah a
wylodd âg wylofain mawr.
4 1Í Yna y bu gair yr Arglwydd
wrth Esaiah, gan ddywedyd,
5 Dos, a dywed wrth Hezeciah, Fel
hyn y dywed Arglwydd Dduw
Dafydd dy dad, Clywais dy weddi
di, gwelais dy ddagrau ; wele, mi
a chwanegaf at dy ddyddiau di
bymtheng mlynedd.
6 Ac o law brenhin Assyria y'th
waredaf di a'r ddinas : a mi a ddiff-
ynnaf y ddinas hon.
7 A hyn fpdd i ti yn arwydd oddi
wrth yr Arglwydd, y gwna yr Ar-
glwydd y gair hwn a lefarodd ;
8 Wele fi yn dychwelyd cysgod
y graddau, yr hwn a ddisgynodd
^yn neial Ahaz gyd â'r haul, ddeg
o raddau yn ei ol. Felly yr haul
a ddychwelodd ddeg o raddau, ar
hyd y graddau y disgynasai ar liyd-
ddynt.
9 1Í Ysgrifen Hezeciah brenhin
Judah, pan glafychasai, a byw o
hono o'i glefyd:
10 Myfi a ddywedais yn nhorriad
fy nyddiau, Af i byrth y bedd;
difuddiwyd fi o weddill fy mlyn-
yddoedd.
11 Dywedais, Ni chaf weled yr
Arglwydd Ior ''yn nhir y rhai
byw : ni welaf ddyn mwyach ym
mysg trigolion y byd.
12 '= Fy ^ nhrigfa a aeth, ac a sym-
mudwyd oddi wrthyf fel lluest bu-
gail : torrais ymaith fy hoedl megis
gwehydd ; ^ â nychdod y'm tyrr ym-
aith : o ddydd hyd nos y gwnei
ben am danaf.
13 Cyfrifais hyd y bore, mai megis
Uew y dryllia efe fy hoU esgyrn:
o ddydd hyd nos y gwnei ddiben
arnaf.
14 Megis garan neu wennol, felly
trydar a wneuthum ; ^ griddfenais
megis colommen ; fy Uygaid a
ddyrchafwyd i fynu : O Arglwydd,
gorthrymmwyd fi ; esmwythâ ar-
naf.
15 Beth a ddywedaf? canys dy-
m
wedodd wrthyf, ac efe a'i gwna : mi
a gerddaf yn araf fy hoU flynydd-
oedd yn chwerwedd fy enaid.
16 Arglwydd, tr^vy y pethau hyn
yr ydys yn byw, ac yn yr hoU heth-
au hyn i/ mae by wyd fy yspryd i ;
felly yr iachêi, ac y bywhêi fi.
17 Wele ^yn He heddwch i mi
chwerwder chwerw : ond ^ o gariad
ar fy enaid y gwaredaist ef o bwll
Uygredigaeth : canys ti a deflaist fy
hoU bechodau o'r tu ol i'th gefn.
18 Canys *y bedd ni'th fawl di,
angau m'th glodfora: y rhai sydd
yn disgyn i'r pwU ni obeithiant am
dy wirionedd.
19 Y byw, y byw, efe a'th fawl
di, fel yr wyf fi heddyw : y tad a
hysbysa i'r plant dy wirionedd.
20 Yr Arglwydd sydd i'm cadw :
am hynny y canwn fy nghaniadau
hoU ddyddiau ein heinioes yn nhŷ
yr Arglwydd.
21 Canys ^ Esaiah a ddywedasai,
Cymmerant swp o fiigys, a rhwym-
ant yn blastr ar y cornwyd, ac efe
a fydd byw.
22 A dywedasai Hezeciah, Pa ar-
wydd fydd y caf fyned i fynu i dy
yr Arglwydd ?
PENNOD XXXIX.
1 Merodach-Baladan yn an/on i ymweled a
Hezeciah o Tierwydd y rhyfeddod, ac wrth
hynny yn cael gtcyhodaeth o'i drysoraii ef:
3 ac Esaiah yn cael gwyhod hynny, ac yn
rhag-fynegi y caethglud i Bdbilon.
YN ^yr amser hwnnw Merodach-
Baladan, mab Baladan, bren-
hin Babilon, a anfonodd lythyrau
ac anrheg at Hezeciah : canys efe
a glywsai ei fod ef yn glaf, a'i fyn-
ed yn iach.
2 A Hezeciah a lawenychodd o'u
herwydd hwynt, ac a ddangosodd
iddynt -dy ei drysorau, yr arian, a'r
aur, a'r llysieuau, a'r olew gwerth-
fawr, a holl dy ei ^ arfau, a'r hyn oil
a gafwyd yn ei drysorau ef: nid
oedd dim yn ei dy ef, nac yn ei
holl gyfoeth ef, a'r nas dangosodd
Hezeciah iddynt.
3 1Í Yna y daeth Esaiah y pro-
phwyd at y brenhin Hezeciah, ac a
ddywedodd wrtho, Beth a ddywed-
odd y gwŷr hyn? ac o ba le y
daethant attat? A dywedodd He-
zeciah, 0 wlad bell y daethant attaf
fi, sefo Babilon.
4 Yntau a ddywedodd, Beth a
welsant hwy yn dy dy di? A dy-
wedodd Hezeciah, Yr hyn oil oedd
Cyn
CRIST
713.
6 Neu, arfy
heddwcJi.
7 Heb.
ceraistfy
enaid o
bwll lli/qr-
edigaetii,
&c.
e Ps. 6. 5.
a 30. 9.
a 88. 11.
a 115. 17.
f2Bren.
20.7.
Cvleh
712.
a 2 Bien.
20. 12, &c
Z Nou, ei
li/sieu-dŷ.
8 Neil,
dlysau.
Hcb.
ddodrefn.
Cyhoeddi yr efengyl.
ESAIAH, XL.
Gallu a doethineb Duw.
Cyn
CEIST
Cylch
712.
Cyflawn-
wyd, Dan.
1. 2, 3, 7.
Cylch
712.
2 Neu, yn
3Neu,
hamser
nodedig,
« Edrych
pen. 61. 7.
b Matt. 3. 3,
Marc 1. 3.
Luc 3. 4.
loan 1. 23.
c Mai. 3. 1.
d loan 14. 2.
Ps. 90. 5.
a 102. 11.
a 103. 15.
lago 1. 10.
1 Petri. 24.
eJobl2.34.
lPetrl,25.
4 Neu,
hon wyt yn
efengylu i
iiion, äíc.
yn fy nhŷ i a welsant : nicl oes dim
yn fy nhrysorau a'r nas dangosais
iddynt
5 Yna Esaiah a ddywedodd wrth
Hezeciah, Gwrando air Arglwydd
y lluoedd.
6 Wele y dyddiau yn dyfod, pan
ddygir i Babilon yr hyn oil sydd
yn dy dŷ di, a'r hyn a gynnilodd
dy dadau di hyd y dydd hwn : ni
adewir dim, medd yr Arglwydd.
7 Cymmerant hefyd o'th feibion
di, y rhai a ddaw o lionot, se/j rliai
a genhedli, fel y byddont ystafell-
yddion yn Uys brenhin Babilon.
8 Yna y dywedodd Hezeciah wrth
Esaiah, Da yw gair yr Arglwydd,
yr hwn a leferaist. Dywedodd hef-
yd, Canys bydd heddwch a gwir-
ionedd yn fy nyddiau i,
PENNOD XL.
1 Cyhoeddi yr efengyl, 3 Pregeth loan fed-
yddiwr, 9 a'r apostolion. 12 Y prophwyd,
trwy ddangos fad Duw yn Tiollalluog, 18 ac
nad oes dim cyffelyb na chyfartal iddo, 26
yn cysuro y bohl.
CYSURWCH, cysurwch fy
mhobl, medd eich Duw.
2 Dywedwch ^wrth fodd calon Je-
rusalem, llefwch wrthi hi, gyflawni
ei ^milwriaeth, ddilëu ei hanwir-
edd : o herwydd derbyniodd o law
yr Arglwydd ^yn ddau-ddyblyg
am ei hoU bechodau.
3 U *'Llef un yn Uefain yn yr
anialwch, '^Parottôwch ffordd yr
Arglwydd, unionwch Iwybr i'n
Duw ni yn y diffaethwch.
4 Pob pant a gyfodir, a phob
mynydd a bryn a ostyngir : y gŵyr
a wneir yn uniawn, a'r anwastad
yn wastadedd.
5 A gogoniant yr Arglwydd a
ddatguddir, a phob cnawd ynghyd
a'i gwel ; canys genau yr Arglwydd
a lefarodd hyn.
6 Y Uef a ddywedodd, Gwaedda.
Yntau a ddywedodd, Beth a waedd-
af? ^Pob cnawd sydd wellt, a'i hoU
odidowgrwydd fel blodeuyn y maes.
7 Gwywa y gwelltyn, syrth y blod-
euyn ; canys yspryd yr Arglwydd
a chwythodd arno : gwellt yn ddiau
yw y bob!.
8 Gwywa y gwelltyn, syrth y blod-
euyn ; ond ^ gair ein Duw ni a saif
byth.
9 1 Dring rhagot, yr ^efengyles
Sion, 1 fynydd uchel ; dyrchafa dy
lef trwy nerth, 0 efengyles Jerusa-
lem : dyrchafa, nac ofna ; dywed
677
wrth ddinasoedd Judah, Wele eich
Duw chwi.
10 Wele, yr Arglwydd Dduw a
ddaw ^ yn erbyn y cadarn, a'i fraich
a ly wodraetha drosto : wele '^ei wobr
gyd âg ef, a'i "^ waith o'i flaen.
11 ^Fel bugail y portha efe ei
braidd; a'i fraich y casgl ei ŵyn,
ac a'u dwg yn ei fynwes, ac a gol-
edda y '^ mammogiaid.
12 1Í ^ Pwy a fesurodd y dyfroedd
yn ei ddwrn, ac a fesurodd y nef-
oedd a'i rychwant, ac a gymhwys-
odd bridd y ddaear mewn mesur,
ac a bwysocld y mynyddoedd mewn
pwysau, a'r bryniau mewn clorian-
nau?
13 'Pwy a gyfarwyddodd Yspryd
yr Arglwydd, ac yn wr o'i gyng-
hor a'i cyfarwyddodd ef ?
14 A phwy yr ymgynghorodd efe,
ie, pwy ^a'i cyfarwyddodd, ac a'i
dysgodd yn llwybr barn, ac a ddysg-
odd iddo wybodaeth, ac a ddangos-
odd iddo ffordd dealltwi'iaeth ?
15 Wele, y cenhedloedd a gyfrif-
wyd fel defnyn o gelwrn, ac fel
mân-lwch y cloriannau ; wele, fel
brycheuyn y cymmer efe yr ynys-
oedd i fynu.
16 Ac nid digon Libanus i gyn-
neu fâti; nid digon ei fwystfilod
chwaith yn boeth-offrwm.
17 Yr holl genhedloedd ydynt
megis ^diddym ger ei fron ef; yn
llai na dim, ac na gwagedd, y
cyfrifwyd hwynt ^ ganddo.
18 1Í U bwy gan hynny y cyffelyb-
wch Dduw? a pha ddelw a osod-
wch iddo ?
19 "Y crefftwr a dawdd gerf-
ddelw, a'r eurych a'i goreura, ac
a dawdd gadwyni arian.
20 Yr hwn sydd dlawd ei offrwm
a ddewis bren ni phydra ; efe a
gais atto saer cywraint, i barottôi
cerf-ddelw, yr lion ni syfl.
21 Oni wybuoch? oni çhlywsoch?
oni fynegwyd i chwi o'r dechreuad?
oni ddeallasoch er seiliad y ddaear?
22 Efe sydd yn eistedd ar am-
gylchoedd y ddaear, a'i thrigolion
sydd fel locustiaid; "yr hwn a
daena y nefoedd fel Hen, ac a'i
Ueda fel pabell i drigo ynddi :
23 ° Yr hwn a wna lywodraethwyr
yn ddiddym; fel gwagedd y gwna
efe farnwyr y ddaear.
24 Ie, ni phlennir hwynt, nis heuir
chwaith ; ei foncyff hefyd ni wreidd-
ia yn y ddaear: ac efe a chwŷth
CjTl
CRIST
Cylch
712.
5 Neu, d
llaw
gadarn.
* pen. 62.
11.
6 Neu,
ddl am el
wailh.
8 pen. 49.
10.
Ezec. 34.
23.
loan 10. IL
7 Neu,
cyfebron.
h Uiar. 30.
4.
1 Joh 21. 22.
a 36. 22, 23.
Rhuf. 11.
34.
1 Cor. 2. 16.
8Heb.
a wnaeth
iddo
ddeall.
k Dan. 4.
&5.
9 wrtho.
I pen. 4C. 5.
Act. 17.29.
m pen. 41. 6.
a 44. 12.
Jer. 10. a
n Job 9. 8.
Ps. 104. 2.
pen. 44. 24.
Jer. 10. 12.
0 Jobl2.2L
Ps. 107. 40.
Cynghor î ymddiried
ESAIAH, XLI.
yn yr Arglwydd.
Cyn
CRIST
Cylch
712.
P Ps. 147. 4.
1 Ps. 147. 5.
r Pa. 103. 5.
2Heb.
newidiaìü.
2 Heb. gtjf-
iawiider.
a Edrych
Gen. 14. 14,
ice.
3 Heb.
mewn
heddwch.
•> pen. 43.
10. a 44. 6.
a 48. 12.
Dat. 1. 17.
a 22. 13.
c pen. 40.
19. a 42. 1.2
* Neu, ff
rhodUivr.
arnynt, a hwy a wywant, a chor-
wynt a'u dwg hwynt ymaith fel sofl.
25 I bwy gan hynny y'm cyffel-
ybwch, ac y'm cystedlir? medd y
Sanct.
26 Dyrchefwch eich Uygaid i fynu,
ac edrychwch pwy a greodd y rhai
hyn, a ddwg eu Uu hwynt allan
mewn rhifedi: ^efe a'u geilw hwynt
oil wrth eu henwau ; gan amlder ei
rym ef, a'i gadarn allu, ni phalla un.
27 Paham y dywedi, Jacob, ac y
lleferi, Israel, Cuddiwyd fy ffordd
oddi wrth yr Arglwydd, a'm barn
a aeth heibio i'm Duw ?
28 1Í Oni wyddost, oni chlywaist,
na ddiffygia ac na flina Duw tragy-
wyddoldeb, yr Arglwydd, Creawd-
wr cyrrau y ddaear ? "^ ni ellir chwil-
io allan ei synwyr ef.
29 Yr hwn a rydd nerth i'r dififyg-
iol, ac a amlhâ gryfder i'r dirym.
30 Canys yr ieuengctid a ddiffyg-
ia ac a flina, a'r gwyr ieuaingc gan
syrthio a syrthiant :
31 Eithr y rhai a obeithiant yn
yr Arglwydd "^a ^adnewyddant
eu nerth; ehedant fel eryrod; rhed-
ant, ac ni flinant; rhodiant, ac ni
ddifíygiant.
PENNOD XLI.
1 Duw yn ym-ymliw ai hohl, yngliylch ei dru-
gareddau Cw eghvys, 10 a'i addeividion: 21
ac ynghylcJi oferedd delwau ac eilunod.
DISTEWCH, ynysoedd, ger fy
mron ; adnewydded y cenhedl-
oedd eu nerth : deuant yn nês, yna
llefarant ; cyd-nesâwn i farn.
2 Pwy a gyfododd ^y cyfiawn o'r
dwyrain, a'i galwodd at ei droed,
* a roddodd y cenhedloedd o'i flaen
ef, ac a wnaeth iddo lywodraethu
ar frenhinoedd? efe a'tt rhoddodd
hwynt fel Uwch i'w gleddyf, ae fel
sofl gwasgaredig i'w fwa ef.
3 Y mae efe yn eu herlid hwynt,
ac yn myned " yn ddiogel ; ar liyd
Uwybr ni cherdilasai efe a'i draed.
4 Pwy a weithredodd ac a wnaeth
hyn, gan alw y cenhedlaethau o'r
dechreuad? Myfl yr Arglwydd ^y
cyntaf, myfl hefyd fydd gyd a'r
diweddaf
5 Yr ynysoedd a welsant, ac a
ofnasant; eithafoedd y ddaear a
ddychrynasant, a nesasant, ac a
ddaethant.
6 ""Pob un a gynnorthwyodd ei
gymmydog, ac a ddywedodd ^vrth
ei frawd, Ymgryfhâ.
7 Felly y saer a gysurodd *yr eur-
ych, cCx morthwyliwr yr hwn oedd
yn taro ar yr eingion, ^gan ddy-
wedyd, Y mae yn barod i'w asio ;
ac efe a'i sicrhaodd â hoelion, fel
nad ysgogir.
8 Eithr ti, Israel, iy ngwas ydwyt
ti, Jacob yr hwn a "^etholais, had
Abraham fy * anwylyd.
9 Ti, yr hwn a gymmerais o eith-
afoedd y ddaear, ac y'th elwais oddi
wrth ei phendefigion, ac y dywed-
ais wrthyt, Fy ngwas wyt ti ; dew-
isais di, ac ni'th wrthodais.
10 11 Nac ofna ; canys yr ydivyf
fi gyd â thi : na Iwfrhâ ; canys myfl
yw dy Dduw: cadarnhâf di, cyn-
northwyaf di hefyd, a chynhaliaf di
â deheulaw fy nghyflawnder.
11 Wele, '^cywilyddir a gwarad-
wyddir y rhai oil a lidiasent wrth-
yt : ^ dy wrthwynebwyr a fyddant
megis diddym, ac a ddifethir.
12 Ti a'u ceisi, ac nis cei hwynt,
sef "^ y dynion a ymgynhennasant â
thi : '^ y gwyr a ryfelant â thi fydd-
ant megis diddym, a megis peth
heb ddim.
13 Canys myfl yr Arglwydd dy
Dduw a ymaflaf yn dy ddeheulaw,
a ddywed wrthyt, Nac ofna, myfl
a'th gynnorthwyaf
14 Nac ofna, di bryf Jacob, gwyr
Israel; myfi a'th gynnorthwyaf,
medd yi' Arglwydd, a'th Wared-
ydd, Sanct Israel.
15 Wele, ^gosodaf di yn fèn-ddyrnu
newydd ^ ddanheddog ; y mynydd-
oedd a ddyrni ac a feli, gosodi hef-
yd y bryniau fel ^ mwlwg.
16 Nithi hwynt, a'r gwynt a'u dwg
ymaith, a'r corwynt a'u gwasgar
hwynt : a thi a lawenychi yn yr
Arglwydd, yn Sanct Israel y gor-
foleddi.
17 Pan geisio y trueiniaid a'r tlod-
ion ddwfr, ac nis cant, pan ballo eu
tafod o syched, myfi yr Arglwydd
a'u gwrandawaf hwynt, tnyji Duw
Israel nis gadawaf hwynt.
18 ''Agoraf afonydd ar leoedd
uchel, a tfynhonnau y'nghanol y
dyffrynoedd : gwnaf ' y diffaethwch
yn Uyn dwfr, a'r crasdir yn fli-yd-
iau dyfroedd.
19 Gosodaf yn yr anialwch y cedr-
wydd, sittah, myrtwydd, ac olew-
wydd; gosodaf yn y difíaethwch
fíynnidwydd, ffawydd, a'r pren box
ynghyd ;
20 Fel y gwelont, ac y gwybyddont,
ac yr ystyriont, ac y deallont ynghyd,
Cyn
CRIST
Cylch
712.
5 Neu, (jan
ddywed yd
am yr
asiad.
Da yvi.
d Deut. 7. C.
a 10. 15.
a 14. 2.
Ps. 135. 4.
pen. 43. 1.
a 44.1.
e 2 Chron.
20.7.
lago 2. 23.
fExod. 23.
22.
pen. 45. 24.
a 60. 12.
Zech. 12. 3.
6 Heb.
gwyr dij
gynnen.
7 Heb.
gwf/r dy
ymryson.
8 Heb.
gwyr dy
ryfel.
E Mic. 4. 13.
2 Cor. 10.
4,5.
9 Heb.
safnog.
2 Neu, ue.
b pen. 35. 6,
7. a 43. 19.
a 44. 3.
i Ps. 107.
35.
Swydd Crist.
ESAIAH, XLII.
Annog ifoliannu Duw.
Cyn
CRIST
Cylch
712.
k pen. 45. 21.
S Heb. ÌJ
gosodom
(in caion
ernynt.
Î Jer. 10. 5.
«n pen. 44. 9.
1 Cor. 8. 4.
<Neu,
waeili na'x
eiddo
gwiber.
Í Heb. dcly-
chwehjd.
Cylch
712.
a pen. 49. 3.
JIaU.12.18.
b Matt. 3.
]7. al7.5.
lîph. 1. G.
ciien. 11. 2.
loan 'ÍI. 34.
£NeUj yn
llosgi yn
dÿwylì.
mai llaw yr Arglwydd a wnaeth
hyn, a Sanct Israel a'i creodd.
21 Deuwch yn nês â'ch cŵyn,
medd yr Arglwydd ; dygwch eich
rliesymmau cadarnaf, medd bren-
hin Jacob.
22 ^Dygant iiwynt allan, a myn-
egant i ni y pethau a ddigwyddant:
mynegwch y pethau gynt, beth
ydynt, fel ^ yr ystyriom, ac y gwyp-
om eu diwedd hwynt ; neu traeth-
wch i ni y pethau a ddaw.
23 Mynegwch y pethau a ddaw ar
ol hyn, fel y gwypom mai duwiau
ydycli chwi ; ^ gwnewch hefyd dda
neu ddrwg, fel y synnp arnom, ac
y gwelom ynghyd.
24 Wele, '"peth heb ddim ydycli
chwi, a'ch gwaith sydd *ddiddym:
ffiaidd yw y gwr a'ch dewiso chwi.
25 Cyfodais un o'r gogledd, ac efe
a ddaw : o gyfodiad haul y geilw
efe ar fy enw ; ac efe a ddaw ar
dywysogion fel ar glai, ac fel y
sathr crochenydd bridd.
26 Pwy a fynegodd o'r dechreuad,
fel y gwybyddom? ac ym mlaen
llaw, fel y dywedom, Cyfiawn yiu?
nid oes a fynega, nid oes a draetha
cliwaith, ac nid oes a glyw eich
ymadroddion.
27 Y cyntaf a ddywed wrth Sion,
Wele, wele hwjnit ; rhoddaf hefyd
cfengylwr i Jerusalem.
28 Canys edrychais, ac nid oedd
neb, ie, yn eu plith, ac nid oedd
gynghorwr, pan ofynais iddynt, a
fedrai ^ atteb gair.
29 Wele, hwynt oil ydynt wagedd,
a'u gweithredoedd yn ddiddym :
gwynt a gwagedd yio eu tawdd-
ddelwau.
PENNOD XLII.
1 Swydd Crist, ynghyd ai larieidd-dra a'i
dd'ianwadalwch. 5 Äddewid Duw iddo ef.
10 Y mae yn annog i foliannu Duw am ei
efengyl : 17 ac yn heio ar y bohl am eu
hanghrediniaeth.
WELE ^fy ngwas, yr hwa yr
ydwyf yn ei gynnal; fy ethol-
edig, i'r hivn y mae fy enaid
^ yn foddlawn : *= rhoddais fy yspryd
arno ; efe a ddwg allan farn i'r cen-
hedloedd.
2 M waedda, ac ni ddyrchafa, ac
ni phair glywed ei lef yn yr heol.
3 Ni ddryllia gorsen ysig, ac ni
ddifíydd lin yn ^mygu: efe a ddwg
allan farn at wirionedd.
4 Ni phalla efe, ac ni ddigalonna,
hyd oni osodo farn ar y ddaear ; yr
679 [
ynysoedd hefyd a ddisgwyliant am
ei gyfraith ef.
5 1Í Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd Dduw, ^creawdydd y
nefoedd a'i hestynydd ; lledydd y
ddaear a'i chnwd ; rhoddydd anadl
i'r bobl arni, ac yspryd i'r rhai a
rodiant ynddi :
6 Myfi yr Arglwydd a'th elwais
mewn cyfiawnder, ac ymaflaf yn dy
law, ^ cadwaf di hefyd, a rhoddaf di
yn gyfammod pobl, ac 'yn oleuni
Cenhedloedd ;
7 ^I agoryd Uygaid y deillion, i
ddwyn allan y carcharor o'r carch-
ar, a'r rhai a eisteddant meivn
^ tywyUwch o'r carchardy.
8 Myfi yio yr Arglwydd ; dyma
fy enw : ^ a'm gogoniant ni roddaf
i arall, na'm mawl i ddelwau cerf-
iedig.
9 Wele, y pethau o'r blaen a
ddaethant i ben, a mynegi yr ydwyf
fi bethau newydd; traethaf hwy i
chwi cyn eu tarddu allan.
10 ""Cenwch i'r Arglwydd gân
newydd, a'i fawl ef o eithaf y ddae-
ar; y rhai a ddisgynwch i'r môr,
^ ac sydd ynddo ; yr ynysoedd a'u
trigolion.
11 Y difiaethwch a'i ddinasoedd,
dyrchafant eu lief, y maes-drefi a
breswylia Cedar ; caned preswylwyr
y graig, bloeddiant o ben y myn-
yddoedd.
12 Rhoddant ogoniant i'r Ar-
glwydd, a mynegant ei fawl yn yr
ynysoedd.
13 Yr Arglwydd a â allan fel
ca^vr, fel rhyfelwr y cyffry eiddig-
edd; efe a waedda, ie, efe a rua;
ac a * fydd trech na'i elynion.
14 Tewais er ys talm, distewais,
ymatteliais ; llefaf fel gwraig yn
esgor, difwynaf, a ^difethaf ar un-
waith.
15 Mi a wnaf y mynyddoedd a'r
bryniau yn ddiffaethwch, a'u hoU
wellt a wywaf ; ac a wnaf yr afon-
ydd yn ynysoedd, a'r Uynnoedd a
sychaf.
16 Arweiniaf y deilliaid ar hyd
ffordd nid adnabuant ; a gwnaf idd-
ynt gerdded ar hyd Uwybrau nid
adnabuant; gwnaf dywyllwch yn
oleuni o'u blaen hwynt, a'r pethau
ceimion yn uniawn. Dyma y peth-
au a wnaf iddynt, ac nis gaclawaf
hwynt.
17 1Í ^Troir yn eu hoi, a Uwyr-war-
adwyddir y rhai a ymddiriedant
Cyn
CRIST
Cylch
712.
«i pen. 44.
24.
Zech. 12. 1.
e pen. 49. 8.
'pen. 49. 6.
Luc 2. 32.
Act. 13. 47.
Ë pen. 35. 5.
a 61. 1.
Luc 4. 18.
Heb. 2. 14,
15.
h pen. 9. 2.
I pen. 48.
11.
i Ps. 33. 3.
a 40. 3.
a9S. 1.
3 Heb
a'i yyf-
lavmdei:
4 Heb.
l/mivvola,
ueu, afydii
gwrol yii
erhyn ei,
&c.
A Heb.
llyngcaf.
1 Ps. 97. 7.
pen. 1. 29.
a 44. 11.
a 45. 16.
Oì/suro yr eghuys.
ESAIAH, XLIII.
Hollalluowgrwydd Duiv.
Cyn
CRIST
Cylch
712.
m pen. 43. 8.
Ezec. 12. 2.
Edrych
loan 9. 39,
41.
n Rhuf. 2.
21.
6 Neii, yn
maglu en
holl wŷr
ieuaingo
hwynt
meivn
carch-
ardai. Inc.
7Heb.
sathrfa.
8 Heb. 9/r
araser ar
cl.
Cylcli
712,
a ad. 7.
t) Pa. 60. 12.
cBiar.ll.S.
a 21. 18.
me^YD. delwau cerfìedig, y rhai a
ddywedant wrth y delwaii tawdd,
Chwi yw ein duwiau ni.
18 0 fyddariaid, gwraudêwch ; a'r
deillion, edrychwch i weled.
19 ™Pwy sydd ddall ond fy ngwas
i? neu fyddar fel fy nghennad a an-
fonais ? pwy mor ddaU a'r perífaith,
a dall fel gwas yr Aeglwydd ?
20 JEJr gweled llawer, "etto nid
ystyri ; er agoryd clustiau, etto ni
wrendy.
21 Yr Arglwydd sydd foddlawn
er mwyn ei gyfiáwnder ; efe a fa^vr-
hâ y gyfraith, ac a'^ gwna yn an-
rhydeddus.
22 Etto dyma bobl a yspeiliwyd,
ac a anrheithiwyd : "^h^vy a faglwyd
oil mewn tyllau, mewn carchardai
hefyd y cuddiwyd hwynt : y maent
yn yspail, ac íieb waredydd ; yn
'anrhaith, ac heb a ddywedai, Dyro
yn ei ol.
23 Pwy o lionoch a wrendy hyn ?
pwy a ystyr ac a glyw erbyn ^yr
amser a ddaw ?
24 Pwy a roddes Jacob yn an-
rhaith, ac Israel i'r yspeilwyr ? ouid
yr Arglwydd, yr hwn y pechasom
iV erbyn? canys ni fynnent rodio
yn ei ffyrdd, ac nid ufuddhâent i w
gyfraith.
25 Am hynny y tywalltodd efe
arno lidiowgrwydd ei ddigter, a
cliryfder rhyfel : efe a'i hennyn-
odd oddi amgylch, ond ni wybu
efe; llosgodd ef hefyd, ond nid
ystyriodd.
PENÎSTOD XLIII.
1 Yr Arglwydd yn cysuro ei eglwys a'i addew-
idion: 8 yn appelio at y hohl, ifod yn dyst-
ion o'i hollàUuowgrwydd : 14 yn rhag-fyn-
egi iddynt ddinystr Bahilon, 18 a rhyfeddol
ymwared ei hohl: 22 yn argyhoeddi y hohl
megis rhai d'iesgus.
!ND yr awr hon fel byn y dy wed
yr Arglwydd ^dy Greawdwr
di, Jacob, a'th Luniwr di, Israel,
Nac ofna ; canys gwaredais di :
gelwais di erbyn dy enw ; eiddof
fi ydivyt.
2 Pan ^elych tr^vy y dyfroedd, myfi
a fyddaf gyd â thi ; a thrwy yr
afonydd, fel na lifant drosot : pan
rodiech trwy y tan, ni'th losgir ; ac
ni ennyn y fflam arnat.
3 Canys myfi yw yr Arglwydd
dy Dduw, Sanct Israel, dy Wared-
ydd : " myfi a roddais yr Aipbt yn
iawn trosot, Ethiopia a Seba am
danat.
4 Er pan aethost yn werthfawr yn
" 680
fy ngolwg, y'th ogoneddwyd, a mi
a'th hofíais ; am hynny y rhoddaf
ddynion am danat ti, a phobloedd
di'os dy einioes di.
5 ^ Nac ofna ; canys yr ydwyf fi
gyd â thi : o'r dwyrain y dygaf dy
had, ac o'r gorllewin y'th gasgiaf.
6 Dywedaf wrth y gogledd, Dod ;
ac wrth y dehau, Nac attal: dwg
fy meibion o bell, a'm merched o
eithaf y ddaear ;
7 ŵ/pob un a elwir ar fy enw:
canys ^ i'm gogoniant y creais ef, y
lluniais ef, ac y gwneuthum ef
8 ÌÍ Dwg allan ^y bobl ddall sydd
a llygaid iddynt, a'r byddariaid
sydd a chlustiau iddynt.
9 Casgler yr hoU genhedloedd
ynghyd, a chynhuUer y bobloedd;
s pwy yn eu mysg a fynega hyn, ac
a draetha i ni y pethau o'r blaen?
dygant eu tystion, fel y cyfiawnhâer
hwynt ; neu wrandawant, a dywed-
ant, Gmr yw.
10 ^'Fy nhystion i ydycli chwi,medd
yr Arglwydd, a'm gwas yr hwn a
ddewisais ; fel yr adnabyddoch, ac
y credoch fi, ac y dealloch 'mai myfi
yw: o'm blaen nid oedd ^Duw wedi
ei fíurfio, ac ni bydd ar fy ol.
11 Myfi, myfi ^ yw yr Arglwydd ;
ac nid oes geidwad ond myfi.
12 Myfi a fynegais, ac a achubais,
ac a ddangosais, pryd nad oedd duiu
dieithr yn eich mysg: am hynny
chwi ydycli fy nhystion, medd yr
Arglwydd, mai myfi sydd Dduw.
13 lë, cyn hod dydd yr ydwyf ^ ;
ac nid oes a wared o'm Uaw : gwnaf,
a phwy a'i ' " Uuddia ?
14 1Í Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd, eich Gwaredydd chwi,
Sanct Israel ; Er eich mwyn chwi
yr anfonais i Babilon, ac y tynnais
i lawr eu hoU ^ bennaduriaid, a'r
Caldeaid, sydd a'u bloedd mewn
UongaiL
15 Myfi yr Arglwydd yw eich
Sanct chwi, Creawdydd Israel, eich
Brenhin chwi.
16 Fel hyn y dywed yr Arglwydd,
yr hwn ™ a wna fíbrdd yn y mor, a
" llwybr yn y dyfroedd cryfion ;
17 Yr hwn "a ddwg allan y cer-
byd a'r march, y llu a'r cryfder;
cyd-orweddant, ni chodant: darfu-
ant, fel llin y difíbddasant
18 11 ^Na chofiAVch y pethau o'r
blaen, ac nac ystyriwch y pethau
gynt.
19 Wele fi yn gwneuthur ^peth
Cyn
CRIST
Cylch
712.
<J pen. 41. 10,
14.
Jer. 30. 10.
a 46. 27.
0 Ps. 100. 3.
pen. 29. 2.3.
loan 3. 3, 5.
2 Cor. 5. 17.
Eph. 2. 10.
f pen. 42. 19.
Ezec. 12. 2.
s pen. 41.
21, 22.
^ pen. 41. 8.
' pen. 41. 4.
_^a44.8.
" Neu, dim
■wedi ei
ffurfio gan
Ddaw.
k pen. 45.
21.
Hos. 13. 4.
1 Job 3. 12.
pen. 14. 27.
3 Heb.
dychwel.
■tHeb.
harrau,
neu, ffoad-
uriaid.
m Exod. 14.
16.
pen. 51. 10.
n Jos. 3. 13.
0 Exod. 14.
4—9, 25.
P Jer.lG.14.
a 23. 7.
1 2 Cor. 5.
17.
Dat. 2L 5.
Argylioeddi Israel.
ESAIAH, XLIV.
Gwagedd eilunod.
CRIST
Cylch
712.
r Exod. 17.
6.
Num. 20.
11.
Pb. 78. IG.
pen. 35. 6.
OHeb.
merched.
• pen. 48. 21.
t Ps. 102.
18.
u Amos 5.
25.
6 Heb.
'tvijn, neu,
fynnod.
t Heb.
meddwaist,
neu, Ihoyr-
fwydaisl.
I pen. 1. 14.
Mai. 2. 17.
y pen. 48. 9.
Ezec. .36.
22, <Sic.
« pen. 1. IS.
8 Heb. lad-
mert/ddion.
a pen. 47. C.
9 Neu, y
tywysogion
sanctaidd.
Cylch
712.
a pen. 41. S.
a 43. 1.
Jer.' 3Ò. 10.
a 40. 27.
b pen. 43. 7.
e Dent. 32.
15.
d pen. 35. 7.
Joel 2. 28.
loan 7. 38.
Act. 2. 18.
iiewydd : yr awr lion y dechreu ; oiii
chewch ei wybod? ' Gwnaf ifordd
yii yr anialwch, ac afonydd yn y
difíaethwch.
20 Bwystfil y maes, y dreigiau, a
^chywioii yr estrys, a'm gogonedd-
ant ; am * roddi o lionof ddwfr yn
yr aniahvch, aJv afonydd yn y di-
ffaethwch, i roddi diod i'm pobl, fy
newisedig.
21 *y bobl hyn a luniais i mi fy
Iiun; fy moliant a fynegant.
22 *1[ Eithr ni elwaist arnaf, Ja-
cob ; ond blinaist arnaf, Israel.
23 ''Ni ddygaist i mi ^'filod dy
oflrymmau poeth, ac ni'm hanrhyd-
eddaist â'th ebyrth : ni pherais i ti
fy ngwasanaethu âg offrwm, ac ni'th
flinais âg arogl-darth.
24 Ni phrynaist i mi galamus âg
arian, ac ni'm ''lleuwaist â brasder
dy ebyrth : eithr ti a wnaethost i mi
wasanaethu â'th bechodau, ^blin-
aist fi â'th anwireddau.
25 Myfi, myfi yiv yr hwn a ddilea
dy gamweddau ^er fy mwyn fy hun,
ac ni chofiaf dy bechodau.
26 Dwg ar gôf i mi, ''cyd-ym-
ddadleuwn : adrodd di, fel y'th gyf-
iawnhâer.
27 Dy dad cyntaf a bechodd, a'th
^athrawon a wnaethant gamwedd
i'm herbyn.
28 Am hynny *yr halogais ^dy-
wysogion y cyssegr, ac y rhoddais
Jacob yn ddiofryd-beth, ac Israel
yn waradwydd.
PENNOD XLIV.
1 Duw yn cysuro ei eglioys ai addewidion. 7
Gwagedd ac oferedd eilunod : 9 ac ynfyd-
rwydd y rliai a'u gwnant. 21 Y mae yn
annog i foliannu Duw am ei ymwared, ac
am ei hollalluoicgrwydd.
AC yn awr gwrando, * Jacob fy
jLjL ngwas, ac Israel yr hwn a
ddewisais.
2 Fel hyn y dywed yr Akglwtdd,
''yr liAvn a'th wnaeth, ac a'th lun-
iodd o'r groth, efe a'th gynnorth-
wya ; Nac oftia, fy ngwas Jacob ; a
thi, '' Jesurun, yr hwn a ddewisais.
3 Canys '^ tywalltaf ddyfroedd ar y
sychedig, a fírydiau ar y sychdir :
tywalltaf fy Yspryd ar dy had, a'm
bendith ar dy hiliogaeth :
4 A hwy a dyfant megis ym mysg
glaswellt, fel helyg wrth ffi*ydiau
dyfroedd.
5 Hwn a ddywed, Eiddo yr Ar-
GLWYDD ydwyf fi ; a'r Hall a'i
geilw ci hun ar enw Jacob ; ac
arall a ysgrifena a'i law, Eiddo
yr Arglwydd ydwyf, ac a ymgji-
enwa ar enw Israel.
6 Fel hyn y dywed yr Arglwydd,
brenhin Israel, a'i Waredydd, Ar-
glwydd y lluoedd ; "^ Myfi yw y
cyntaf, diweddaf ydwyf fi hefyd ;
ac nid oes Duw ond myfi.
7 ^Pwy hefyd, fel fi, a eilw, a fyn-
ega, ac a esyd hyn yn drefnus i mi,
er pan osodais yr hen bobl? neu
mynegant iddynt y pethau sydd ar
ddyfod, a'r pethau a ddaw.
8 Nac ofnwch, ac nac arswydwch ;
onid er hynny o amser y traethais i
ti, ac y mynegais ? ^ a'm tystion yd-
ycli chwi. A oes Duw ond myfi?
ie, ''nid oes ^Duw: nid adwaen i
yr un.
9 1Í ^Oferedd ydynthwj oil y rhai
a luniant ddelw gerfiedig; ni wna
eu pethau ^ dymunol lesâd : tystion
ydynt iddynt eu hun, ''na welant,
ac na wyddant ; fel y byddo cywil-
ydd arnynt.
10 Pwy a luniai dduw, neu a fwr-
iai ddelw gerfiedig, 'heb A^neuthur
dim lies ?
11 Wele, ei hoU gyfeillion "" a gy-
wilyddir, y seiri hefyd, o ddynion y
maent: casgler hwynt oU, safant i
fynu ; etto hwy a ofnant, ac a gyd-
gywilyddiant.
*12 "Y gof ^â'r efail a weithia yn
y glo, ac a'i llunia â morthwylion,
ac â nerth ei fraich y gweithia efe
hi : ne^vynog yw hefyd, a'i nerth a
balla ; nid ŷf ddwfr, ac y mae yn
difiygio.
13 Y saer pren a estyn ei linyn ;
efe a'i llunia hi wrth linyn coch ;
efe a'i cymhwysa hi â bwyill, ac a'i
gweithia wrth gwmpas, ac a'i gwna
ar ol delw dyn, fel prydferthwch
dyn, i aros mewn tŷ.
14 Efe a dyrr iddo gedrwydd, ac
a gymmer y cypreswydden a'r dder-
wen, ac ^ a ymegnia ym mysg pren-
nau y coed; efe a blanna onnen,
a'r gwlaw a'i maetha.
15 Yna y bydd i ddyn i gynneu
tan : canys efe a gymmer o honi, ac
a ymdwymna; ie, efe a'i Uysg, ac a
boba fara; gwna hefyd dduw, ac a'i
haddola ef; gwna ef yn ddelw gerf-
iedig, ac a ymgrymma iddo.
16 Rhan o hono a lysg efe yn tan ;
wrth ran o hono y bwytty gig, y
rhostia rost, fel y di waller ef : efe
a ymdwymna hefyd, ac a ddywed,
Aha, ymdwymnais, gwelais dan.
Cyn
CRIST
Cylch
712.
s pen. 41. 4.
a 48. 12.
Dat. 1. 8,
17. a22.Ì3.
f pen. 45. 21.
E pen. 43. 10.
li Pent. 4.
a5, 39.
a 32. 39.
1 Sam. 2. 2.
pen. 45. 5.
2 Heb.
1 pen. 41. 24,
29.
3 Neu,
hyfryd.
k I'e. 115.4,
&c.
1 Ilab. 2. 18.
m Ps. 97. 7.
pen. 1. 29.
a 42. 17.
a 45. 16.
n pen. 40.
19. a 41. 6.
Jer. 10. 3.
4 Neu,
a weithia
fimjall.
B Neu, a'i
cadarnhä.
Annog îfoUannu Duiv.
ESAIAH, XLV.
Duw yn gahv Cyrus.
Cyn
CRIST
Cylch
712.
open. 45. 20.
6 Nen,
ddwbiodd.
P pen. 46. 8.
7Heb.
e$7jd veb
ei galon.
8 Jleb. iV
hijnadäaw
0 hren f
q Hos. 4. 12.
r Ps. 60. 34.
a 90. 11, 12.
pen. 42. 10.
a 43. 13.
Jer. 51.48.
Dat. 18. 20.
1 pen. 43. L
t Job n. 8.
Ps. 104. a
pen. 40. 22.
u 42. 5.
a 4:-,. 12.
a 51. 13.
pen. 47.
\f.
9 lleb.
diffaeth-
faoedd.
I Edrych
Jer. 50. 38.
a 51. 32, 36.
J 2 Chron.
36. 22, 23.
Ezra 1.1,
&c.
I pen. 4.:i 13.
17 A'r rhan arall yn dduw y gwna,
yn ddelw gerfiedig iddo ; efe a ym-
grymma iddo, ac slì haddola, ac a
weddi'a arno, ac a ddywed, Gwared
fi ; canys fy nuw ydwyt
18 " Ni wyddant, ac ni ddeallant ;
canys Duw a ''gauodd eu Uygaid
hwynt rhag gweled, äu calonnau
rhag deall.
19 lë, ni P^ feddwl neb yn ei galon,
ie, nid oes wybodaeth na deall i
ddywedyd, Llosgais ran o hono yn
tan, ac ar ei farwor y pobais fara, y
rhostiais gig, ac y bwytteais ; ac a
wnaf fi y rhan arall yn ffieiddbeth ?
a ymgrymmaf ^ i foncyff o bren ?
20 Ymborth ar ludw y mae ;
•1 calon siommedig a'i gŵyrdrodd ef,
fel na waredo ei enaid, ac na ddy-
wedo, Onid oes celwydd yn fy ne-
heulaw ?
21 1Í Meddwl hyn, Jacob ac Israel ;
canys fy ngwas ydwyt ti ; lluniais
di, gwas i mi ydwyt; Israel, ni'th
anghofir gennyf.
22 Dileais dy gamweddau fel cwm-
mwl, a'th becliodau fel niwl : dy-
chwel attaf fi ; canys myfi a'tli war-
edais di.
23 ' Cenwch, nefoedd : canys yr
Aeglwydd a wnaeth liyn : bloedd-
iwch, gwaelodion y ddaear ; bloedd-
iwch ganu, fynyddoedd, y coed a
phob pren ynddo : canys gwared-
odd yr Arglwydd Jacob, ac yn
Israel yr ymogonedda efe.
24 Fel hyn y dywedodd yr Ar-
glwydd dy Waredydd, ^a'r hwn
a'th luniodd o'r groth, Myfi yio yr
Arglwydd sydd yn gwneuthur pob
peth, * yn estyn y nefoedd fy huuan,
yn Uedu y ddaear o honof fy hun :
25 ""Yn diddymmu ar\\^ddion y
rhai celwyddog, ac yn ynfydu dew-
iniaid; yn troi y doethion yn eu
hoi, ac yn gwneuthur eu gwybod-
aeth yn ynfyd :
26 Yr hwn a gyflaAvna air ei was,
ac a gwblhâ gynghor ei genhadon ;
yr hwn a ddywed wrth Jerusalem,
Ti a breswylir ; ac Avrth ddinasoedd
Judah, Chwi a adeiledir, a chyfodaf
ei ^ hadwyau :
27 "" Yr hwn wyf yn dy wedyd wrth
y dyfnder, Bydd sych ; a mi a sychaf
dy afonydd :
28 y Yr hwn wyf yn dywedyd wrth
Cyrus, Fy mugail yw, ac efe a g}^-
lawna fy holl ewyllys : gan ddywed-
yd Avrth Jerusalem, ^ Ti a adeiledir ;
ac wrth y deml, Ti a sylfeiuir.
PENNOD XLV.
1 Daw yn galw Cyrus er mwyn ei eglioys : 5 yn
gofyn tifudd-docl am ei fod yn hollcdluog :
20 yn dangos ofered ydyw eilunod, with ei
alia yn ymwared,
FEL hyn y dywed yr Arglwydd
wrth ei enneiniog, wrth Cyrus,
yr hwn ^yr ymaflais i yn ei ddeheu-
law, i ddarostwng cenhedloedd o'i
flaen ef : a mi a ddattodaf Iwynau
breuhinoedd; i agoryd y dorau o'i
flaen ef; a'r pyrth ni cheuir:
2 Mi a âf o'th flaen di, ac a un-
ionaf y gŵyr-geimion ; y dorau pres
a dorraf, a'r barrau heiyrn a ddryll-
iaf :
3 Ac a roddaf i ti drysorau cudd-
iedig, a chuddfeydd dirgel, fel y
gwypech mai myfi yr Arglwydd,
yr hwn ^ a'i/i alwodd erbyn dy enw,
yw Duw Israel.
4 Er mwyn Jacob fy ngwas, ac
Israel fy etholedig, y 'th elwais erbyn
dy enw : mi a'th gyfenwais, er na'm
hadwaenit.
5 ^ ^ Myfi ydwyf yr Arglwydd,
ac ''nid araU, nid oes Duw ond
myfi ; gwregysais di, er na'm had-
waenit :
6 Fel y gwypont o godiad haul, ac
o'r gorllewin, nad neb ond myfi :
myfi yw yr Arglwydd, ac nid arall :
7 Yn llunio goleuni, ac yn creu
tywyllwch ; yn gwneuthur Uwydd-
iant, ac "^ yn creu drygfyd : myfi yr
Arglwydd sydd yn gwneuthur
hyn oil.
8 ^ Defny nwch, nefoedd, oddi uchod,
a thy wallted yr wybrennau gyfiawn-
der ; ymagored y ddaear, ffrwythed
iachawdwriaeth a chyfiawuder, cyd-
darddant : myfi yr Arglwydd a'u
creais.
9 Gwae a ymrysouo â'i luniAvr.
Ymrysoned priddell â phriddellau
y ddaear. ^A ddywed y clai wrth ei
luniwr, Beth a wnei? neu, Y mae
dy waith heb ddwylaw iddo ?
10 Gwae a ddywedo wrth ei dad,
Beth a genhedli? neu wrth y wraig,
Beth a esgoraist ?
11 Fel hyn y dywed yr Arglavydd,
Sanct Israel, a'i luniwr, Gofynwch i
mi y pethau a ddaw am fy meibion,
a gorchymynwch fi am waith fy
nwylaw.
12 Myfi a wneuthum y ddaear, ac
a greais ddyn arni : myfi, 'ie, fy nwy-
law i a estynasant y nefoedd, ac a
orchymynais eu holl luoedd.
13 Myfi a'i cyfodais ef mewn cyf-
Cyn
CRIST
Cylch
712.
2 Neil, ?/
cryfheai»
ei ddeheu-
law.
n Exod. 33.
12, 17.
b Dent. 4.
35, ,39.
a 32. 39.
pen. 44. 8.
c ad. 14, 18,
21.
d Amoä3.6w
f pen. 29. 16.
Jer. 18. 6.
Rhuf.9.20.
Oferedd eilunod.
ESAIAH, XLVI,
Na all eilunod achiib.
Cyn
CEIST
Cylch
712.
SNeu,
uniawnaf.
e 2 Chron.
36. 22, 23.
Ezra 1. 1,
(Sic.
pen. 44. 28.
t pen. Ö2. 3.
1 Ps. 149. 8.
k 1 Cor. 14.
25.
1 ad. 5.
m pen. 57.
17.
n pen. 44.1L
0 pen. 42. 5.
q Deut. 30.
11. t
pen. 48. 10.
r pen. 44. 17,
18, 19.
» pen. 41. 22.
a 43. 9.
a 41. 7.
a 46. 10.
a 48. 14.
t ad. 5, 14,
18.
" Rhuf. 14.
11.
Phil. 2. 10.
» Gen. 31.
53.
Ueut. 6. 13.
pen. UÖ. 10.
* Neu, efe
a ddyioed
am clanat,
Yn yr Ar-
ylwydd ij
mae pob
cyfia Wil-
der.
Heb. cyf-
iawwler-
UK.
iawnder, al hoU íîyrdd a ^gyfar-
wyddaf; efe ^a adeilada fy ninas,
efe a ollwng fy ngharcharorion,
^heb na gwerth na gobrwy, medd
Arglwydd y Uuoedd,
14 Fel hyn y dywed yr Arglwydd,
Llafiir yr Aipht, a marsiandiaeth
Ethiopia, a'r Sabeaid hirion, a ddeu-
ant attat ti, ac eiddot ti iyddant ;
ar dy ol y deuant ; ' mewn cadwyni
y deuant trosodd, ac ymgrymmant
i ti ; attat y gweddiant, ^ gan ddy-
wedyd, Yn ddiau ynot ti y mae
Duw, 'ac nid oes arall, nac oes
Duw.
15 Ti yn ddiau wyt Dduw ""yn
ymguddio, 0 Dduw Israel yr A-
chubwr 1
16 Cywilyddir a gwaradwyddir
hwynt oil; "seiri delwau a ant
ynghyd i waradwydd.
17 Israel a achubir yn yr Ar-
glwydd â iachawdwriaeth dragy-
wyddol : ni'ch cywilyddir ac ni'ch
gwaradwyddir byth bythoedd.
18 Canys fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd, ° Creawdydd y nefoedd, y
Duw ei hun a luniodd y ddaear, ac
a'i gwnaeth ; efe a'i sicrhaodd hi,
ni chreodd hi yn ofer, iV phres-
wylio y Uuniodd hi : ^ Myfi yw yr
Arglwydd, ac nid neb amgen.
19 'iNi leferais mewn dirgelwch,
mewn man tywyll o'r ddaear; ni
ddywedais wrth had Jacob, Ceis-
iwch fi yn ofer. Myfi yi* Arglwydd
wyf yn llefaru cyfiawnder, ac yn
mynegi pethau uniawn.
20 11 Ymgesglwch, a deuwch ; cyd-
nesêwch, rai diangol y cenhedloedd ;
'nid oes gwybodaeth gan y rhai a
ddyrchafant goed eu cerf-ddelw, ac
a weddiant dduw nid all achub.
21 Mynegwch, a nesêwch hwynt ;
cyd-ymgynghorant hefyd; ^pwy a
draethodd hyn er cynt? pwy al
mynegodd er y pryd hwniiw ? onid
myfi yr Arglwydd? ac *nid oes
Duw araU ond myfi ; yn Dduw
cyfiawn, ac yn achubydd ; nid oes
ond myfi,
22 Trowch eich wynebau attaf
fi, hoU gyiTau y ddaear, fel y'ch
achuber : canys myfi wyf Dduw,
ac nid neb arall.
23 I mi fy hun y tyngais, aeth y
gair o'm genau mewn cyfiawnder,
ac ni ddychwel, Mai ""i mi y plyga
pob glin, ^ y tAvng pob tafod.
24 Yn ddiau ^yn yr Arglwydd,
medd mi, y mae 1 mi gyfiawnder a
nerth ; atto ef y deuir ; ^ a chy wil-
yddir pawb a ddigiant wrtho.
25 Yn yr Arglwydd y cyfiawn-
hêir, ac yr ymogonedda hoU had
Israel
PENNOD XLVI.
1 Na allai eilunod Bahilon eu hachub eu hun-
ain. 3 Bod Duw yn achub ei bobl hyd y
diwedd. 5 Nad yw eilunod gyffelyb i Dduw
mewn gallu, 12 nac meum ymwared pre-
sennol.
CRYMMODD ''Bel, plygodd
Nebo ; eu delwau oedd ar
fwystfilod, ac ar anifeiliaid : eich
clud a Iwythwyd yn drwm ; Uwyth
ydynt i'v difiygiol.
2 Gostyngant, cyd-grymmant : ni
allent achub y Uwyth, ^ ond aethant
mewn caethiwed eu hunain.
3 IT Tŷ Jacob, gwrandêwch arnaf
fi, a hoU weddill tŷ Israel, y rhai a
ddygpwyd gennyf o'r groth, ac a
arweddwyd o'r bru :
4 Hyd henaint hefyd myfi yw ; le,
*• myfi a'cÄ dygaf hyd oni ben-wýn-
noch : gwneuthum, arweddaf hefyd ;
ie, dygaf, a gwaredaf ch^ü^.
5 11 *=! b^vy y'm gwnewch yn debyg,
ac y'm cystedlwch, ac y'm cyfielyb-
wch, fel y byddom debyg ?
6 ^ Hwy a wastraflant aur o'r pwrs,
ac a bwysant arian mewn dorian, a
gyflogant eurych, ac efe a'i gweithia
yn dduw : gostyngant, ac ymgrym-
mant.
7 * Dygant ef ar ysgwyddau, dyg-
aut ef, ac a'i gosodant yn ei le, ac
efe a saif ; ni syfl o'i le : ^ os Uefa
un arno, nid ettyb, ac nis gwared
ef o'i gystudd.
8 Cofiwch hyn, a byddwch wỳr :
sadgofiwch, droseddwyr.
9 Cofiwch y pethau gynt erioed ;
canys myfi ydwyf Dduw, ac ^ nid
neb arall ; Duw ydwyf, ac heb fy
math ;
10 'Yn mynegi y diwedd o'r de-
chreuad, ac er cynt yr hyn ni wnaed
etto, yn dy wedyd, ^ Fy nghynghor a
saif, a'm hoU ewyllys a wnaf :
11 Yn galw aderyn o'r dwyrain,
^ y gwr a wna fy nghynghor o wlad
bell : dy wedais, a mi a'i dygaf i ben ;
mi a'i lluniais, a mi a'i gwnaf.
12 11 Gwrandêwch arnaf fi, y rhai
cedyrn galon, y rhai pell oddi wrth
gyfiawnder :
13 Neseais fy nghyfiawnder; ni
bydd bell, a'm hiachawdwriaeth nid
erys : rhoddaf hefyd iachawdwr-
iaeth yn Sion I'm gogoniant Israel.
Cyn
CRIST
Cylch
712.
y pen. 41. 11.
Cylch
712.
a pen. 21. 9.
Jer. 50. 2,
a 51. 44.
2 Heb. a'»
henaid
aethmewn,
&c.
b Exod. 19.
4.
Deut. 1. 31.
a 32. 11.
Ps. 71. 6,
18.
pen. 63. 9.
c pen. 40. 18,
25.
d pen. 40. 19.
a 41. 6.
a 44. 12, 19.
Jer. 10. 3.
e Jer. 10. 5.
f pen. 45. 20.
6 pen. 44. 19.
h pen. 45. 5.
a 48. 12.
pen. 45. 21.
k Ps. 33. 11.
Diar.19.21.
a 21. 30.
Heb. 6. 17.
3Heb./ÿ
nghyng-
hor wr.
Barnau Duw ar
ESAIAH, XLYII.
Bahilon a Chaldea,
Cyn
CEIST
Cylch
712.
a Jer.48.18.
b Exod. IL
5.
Bam. 16.
21.
Matt. 24.
41.
c pen. 20. 4.
Jer. 13. 22,
26.
Nah. 3. 5.
d Edrych
2 Sam. 24.
14.
2 Chron.
28.9.
Zech. 1. 15.
e pen. 43. 28.
' Deut. 28.
50.
e Dat. 18. 7.
h Seph. 2.
15.
lad. 10.
kpen.5H9.
1 Nah. a 4.
m ad. 8.
2 Neu,
droant
ymaith.
SHeb.
wamr.
Open. 44. 25.
PENNOD XLVII.
1 Barnedigaethau Duw ar Bahilon a Chaldea,
6 am eu liannhrugarowgrwydd, 7 a'u halch-
der, 10 a'u rhyfyg : 11 ac nas gellir eu
gwrthwynehu.
" T^ISGYN, ac eistedd yn y llwch,
jLJ ti forwyn-ferch Babilon, eis-
tedd ar lawr : nid oes orsedd-fainge,
ti ferch y Caldeaid; canys ni'tli alw-
ant mwy yn dyner ac yn foethus.
2 Cymmer y meini melin, a
^mala flawd ; datguddia dy Ipveth-
au, noetha dy sodlau, dinoetha dy
forddwydydd, dos trwy yr afonydd.
3 *=Dy noethni a ddatguddir, dy
warth hefyd a welir : dialaf, ac nid
fel dyn y'tli gyfarfyddaf.
4 Ein gM^aredydd ni, ei enw yw
Arglwydd y lluoedd, Sanct Israel
5 Eistedd yn ddistaw, a dos i dy-
wyllwcli, ti ferch y Caldeaid : canys
ni'th alwant mwy yn Arglwyddes y
te3;Tnasoedd.
6 11 ^Digiais wrth fy mhobl, * halog-
ais fy etifeddiaeth, a rhoddais hwynt
yn dy law di : ni chymmeraist dru-
garedd arnynt; ^rhoddaist dy iau
yn drom iawn ar yr henuriaid.
7 ^ A dywedaist, Byth y byddaf
^arglwyddes: felly nid ystyriaist
hyn, ac ni cliofiaist ei diwedd hi.
8 Am hynny yn awr gwrando hyn,
y foethus, ^yr hon a drigi yn ddiofal,
'yr hon a ddywedi yn dy galon, Myfi
sydd, ac nid neb ond myfi : nid eis-
teddaf yn weddw, ac ni chaf wybod
beth yw dieppiledd.
9 Ond y ddau ^hetli hyn a ddaw i
ti yn ddisymmwth yr un dydd, diep-
piledd a gweddwdod: yn gwbl y
deuant arnat, 'am amlder dy hudol-
iaethau, a mawr nerth dy swynion.
10 11 Canys "" ymddiriedaist yn dy
ddrygioni: dywedaist, M'm gwel
neb. Dy ddoethineb a'th wybod-
aeth a'th ^hurtiant; a dywedaist
yn dy galon, Myfi sydd, ac nid
neb araU ond myfi.
11 Am hynny y daw arnat ddryg-
fyd, yr bwn ni chei wybod ei ^gyfod-
iad ; a syrth arnat ddinystr nis gelli
ei ochelyd : le, daw arnat ddistrjny
yn ddisymmwth, heb wybod i ti.
12 Saf yn awr gyd a'th swynion,
a chyd âg amlder dy hudoliaethau,
yn y rhai yr ymflinaist o'th ieu-
engctid ; i edrych a elli wneuthur
lies, i edrych a fyddi grymmus.
13 Ymflinaist yn amlder dy gyng-
horion dy hun. Safed yn awr " as-
tronomyddion y nefoedd, y rhai a
Cyn
CEIST
Cylch
712.
0 Dat. 18.
IL
dremiant ar y sêr, y rhai a hysbys-
ant am y misoedd, ac achubant di
oddi wrth ypethaii a ddeuant arnat.
14 Wele, hwy a iyddant fel sofl ;
y tan a'u llysg hwynt ; ni waredant
eu *heinioes o feddiant y flam: ni *,^„',^^;„„
hydd marworyn i ymdwymno, na
than i eistedd ar ei gyfer.
15 Felly y byddant hwy i ti gyd
â'r rhai yr ymflinaist, sef ** dy far-
siandwyr o'th ieuengctid; crwydr-
asant bob un ar ei duedd ; nid oes
un yn dy achub di.
PENNOD XLVIII.
1 Duw, i argylioeddi y lobl a'u hynod gyndyn-
rwydd, yn datguddio ei brophwydoliaethau.
9 Èr eifwyn ei hun y mae efe yn eu gwared
hwy. 12 Y mae yn eu hannog hwy i fod yn
ufadd, 0 herwydd ei allu a'i ragluniaeth ef :
16 yn cwyno eu cildynrwydd hivy. 20 OH
/awr allu y mae yn gwared ei hobl o Bahilon.
GWRANDEWCH hyn, tŷ Ja-
cob, y rhai a elwir ar enw Is-
rael, ac ^ a ddaethant allan o ddyfr-
oedd Judah ; ^ y rhai a dyngant i
enw yr Arglwydd, ac a goflant am
Dduw Israel, ''nid mewn gwirion-
edd, nac mewn cyfiawnder.
2 Canys hwy a'u galwant eu hun-
ain o'r ddinas sanctaidd, ac "^a bw^^s-
ant ar Dduw Israel; enw yr hwn
yw Arglwydd y lluoedd.
3 ^ Y pethau gynt a fynegais er y
pryd hwnnw, a daethant o'm genau,
a mi a'u traethais ; mi a'u gwneuth-
um yn ddisymmwth, daethant i ben.
4 O herwydd i mi wybod dy fod
di yn galed, a'th Avarr fel gi'euyn
haiarn, a'th dalcen yn bres ;
5 Mi a'i mynegais i ti er y pryd
hwnnw ; adroddais i ti cyn ei ddy-
fod ; rhag dywedyd o honot, Fy nelw
a'u gwnaeth, fy ngherf-ddelw a'm
tawdd-ddelw a'u gorchymynodd.
6 Ti a gly waist, gwel hyn oil ; ac
oni fynegwch chwithau ef? adrodd-
ais i ti bethau newyddion o'r pryd
hwn, a phethau cuddiedig, y rhai
ni wyddit oddi wi'thynt.
7 Yn awr y crëwyd hwynt, ac nid
er y dechreuad, cyn y dydd ni chlyw-
aist son am danynt : rhag dywedyd
o honot, Wele, gwyddwn hwynt.
8 lë, nis clywsit, ac nis gwyddit
chwaith, nid agorasid dy glust y
pryd hwnnw: canys gwyddwn y
byddit Iwyr anflyddlawn, a'th alw
or groth ^yn Droseddwr,
9 "ii ^Er mwyn fy enw yr ^oedaf
fy Hid, ac er fy mawl yr ymattaliaf
oddi wrthyt, rhag dy ddifetha.
b pen. 65. 16.
Seph. 1. 5.
c Jer. 4. 2.
a 5. 2.
d ilic. 3. 11.
Rhuf.2.17.
e pen. 42. 9.
a 43.0.
a 4i: 7, 8.
a 45. 21.
a 46. 9, 10.
fPs.58. 3.
g pen. 43. 25.
h Pa. 78. 38.
Amiog Israel i vfiidd-dod.
ESAIAH, XLIX. Anfon Crist at y Cenliedloedd.
Cyn
CRIST
Cylch
712.
2 Neu, i
arian.
i Edrj-ch
Deut. 32.
26, 27.
k pen. 42. 8.
1 Deut. 32.
39.
«o pen. 41. 4.
a 44. G.
Dat. 1. 17.
a 22. 13.
SNeu,
ddyrn-
feddodd.
n pen. 40. 26.
0 pen. 41. 22.
a 43. 9.
a 44. 7.
a 45. 21.
P pen. 45. 1.
9 pen. 45. 19.
r Zech. 2. 9,
11.
" Deut. 32.
29
Ps. 81. 13.
' pen. 52. 11.
Jer. 50. 8.
a 51. G, 45.
Zech. 2. G.
Dat. 18. 4.
1 Exod. 19.
4, 5, 6.
I Edrych
pen. 41. 17,
18.
y Ex. 17. 6.
Num. 20.
11.
» pen. 57. 21.
10 Wele, myfi a'th burais, ond nid
2 fel arian ; dewisais di mewn pair
cystudd.
11 Er fy mwyn fy hun, er fy mwyn
fy hun, y gwnaf /iî/?^; canys *pa fodd
yr halogidyi/ enw? ac ^ni roddaf fy
ngogoniant i arall.
12 IT Gwrando arnaf fi, Jacob, ac
Israel, yr hwn a elwais : ' myfi yw ;
myfi yw " y cyntaf, a mi yw y diw-
eddaf.
13 Fy Haw i heiyd a seiliodd y
ddaear, a'm deheulaw i a ^rychwantr-
odd y nefoedd : pan " alwyf fi ar-
nynt, hwy a gyd-safant.
14 ° Ymgesglwch oil, a gwrandêwcli ;
pwy 0 honynt hwy a fynegodd hyn?
p Yr Arglwydd a'i hofibdd : efe a
wna ei ewyllys ar Babilon, a'i fraich
afydd ar y Caldeaid.
15 Myfi, myfi a leferais, ac a'i gelw-
ais ef : dygais ef, ac efe a Iwydda ei
ffordd ef
16 1Í Nesêwch attaf, gwrandêwch
hyn; "^ni leferais o'r cyntaf yn ddir-
gel ; er y pryd y mae hynny yr ydwyf
finnau yno : ac yn awr 'yr Arglwydd
Dduw a'i Yspryd a'm hanfonodd.
17 Fel hyn y dywed yi* Arglwydd
dy Waredydd, Sanct Israel; Myfi
yw yr Arglwydd dy Dduw, yr
hwn wyf yn dy ddysgu di , i well-
hâu, gan dy arwain yn y fíbrdd y
dylit rodio.
18 ^0 na wrandawsit ar fy ngor-
chymynion ! yna y buasai dy hedd-
wch fel afon, a'th gyfiawnder fel
tonnau y môr :
19 A buasai dy had fel y tywod,
ac eppil dy gorph fel ei raian ef :
ni thorrasid, ac ni ddinystriasid ei
enw oddi ger fy mron.
20 1Í *Ewch allan o Babilon, fibwch
oddi wrth y Caldeaid, â Uef gorfol-
edd mynegwch ac adroddwch hyn,
traethwch ef hyd eithafoedd y
ddaear; dywedwch, ''Gwaredodd yr
Arglwydd ei was Jacob.
21 Ac ^ni sychedasant pan ar-
weiniodd hwynt yn yr anialwch:
ygwnaeth i ddwfr bistyllio iddynt
o'r graig: holltodd y graig hefyd,
a'r dwfr a ddylifodd.
22 ""Nid oes heddwch, medd yi*
Arglwydd, i'r rhai annuwiol.
PENNOD XLIX.
1 Cri&t, wedi ei anfon at yr luddewon, yn
achwyn rhagddynt, 5 Ei anfon ef at y Cenr
hedloedd âg addewidion grasusol. 13 Bod
cariad Duw tu ag at ei eglwys yn dragy-
wyddol. 18 Helaeth adferu yr eglwys. 24
Y galluog ymwared allan o'r caelhiwed.
C85
GWRANDEWCH arnaf, ynys-
oedd ; ac ystyriwch, bobl o
bell; *Yr ARGLWYDD a'm galwodd
o'r groth ; o ymysgaroedd fy mam
y gwnaeth gofia am iy enw.
2 Gosododd hefyd *" fy ngenau fel
cleddyf llym, y'nghysgod ei law y'm
cuddiodd; a gwnaeth fi '^yn saeth
loyw, cuddiodd fi yn ei gawell
saethau ;
3 Ac a ddywedodd wrthyf, ^Fy
ngwas i ydwyt ti, Israel, yr hwn yr
ymogoneddaf ynot.
4 Minnau a ddywedais, Yn ofer y
Uafuriais, yn ofer ac am ddim y
treuliais iy nerth ; er hynny y mae
fy mam gyd â'r Arglwydd, a'm
^gwaith gyd a'm Duw.
5 IT Ac yn awr medd yr Arglwydd,
yr hwn a'm Uuniodd o'r groth yn
was iddo, i ddychwelyd Jacob atto
ef, ^Er nad ymgasglodd Israel, etto
gogoneddus fyddaf fi y'ngolwg yi-
Arglwydd, a'm Duw fydd fy
nerth.
6 Ac efe a ddywedodd, ^Gwael yw
dy fod yn was i mi, i gyfodi Uwyth-
au Jacob, ac i adferu ^rhai cadw-
edig Israel: *mi a'th roddaf hefyd
yn oleuni i'r Cenhedloedd, fel y
byddych yn iachawdwriaeth i mi
hyd eithaf y ddaear.
7 Fel hyn y dywed yr Arglwydd,
Gwaredydd Israel, cvi Sanct, wrth
^y dirmygedig '^o enaid, wrth yr
hwn sydd fiBaidd gan y genedl,
wrth was lly wodraethwyr ; ^Bren-
hinoedd a welant, ac a gyfodant;
tywysogion hefyd a ymgrymmant,
er mwyn yr Arglwydd, yr hwn
sj^dd fíyddlawn, Sanct Israel, ac efe
a'th ddewisodd di.
8 Fel hyn y dywed yr Arglwydd,
^Mewn amser boddlongar y'th wran-
dewais, ac yn nydd iachawdwriaetli
y'th gynnorthwyais ; 'a mi a'th gad-
waf, ac a'th roddaf yn gyfammod
y bobl, "^i sicrhâu y ddaear, i beri
etifeddu yr etifeddiaethau anghyf-
anneddol ;
9 Fel y dywedych ^ wrth y carch- 1
arorion, Ewch allan ; wrth y rhai
sydd mewn tywyllwch, Ymddang-
oswch, Ar y fiyrdd y porant, ac
yn yr holl uchel-fannau y hydd eu
porfa hwynt.
10 'Ni newynant, ac ni sychedant;
ac ™ nis tery gwres na haul hwynt :
o herwydd yr hwn a dosturia wrth-
ynt a'u tywys, ac a'u harwain wrth
y fíynhonnau dyfroedd
Cyn
CRIST
Cylch
712.
» ^latt. 1.
20, 21.
Luc 1. 31.
b pen. 11. 4.
a 51. 10.
Heb. 4. 12.
Dat. 1. 10.
c Ps. 45. 5.
^1 pen. 42. 1.
Zecb. 3. 8.
2 Nen,
gwohr.
3 Neu, Fd
yr ym-
gasglo Is-
rael atto ac
y byddwyf
yn ogon-
cddus yng
ngolwg,
&c.
< lleb. Ai
gwaclach
wyt nag y
hyddi ijn
was. &c.
6 Neu,
diffaclh-
fiioedd.
e pen. 42. 6.
Luc 2. 32.
Act. 13. 47.
a 26. 18.
f pen. 53. 3.
6 Neu, gan
(idyn.
6 Ps. 72. 10,
IL
b Edrych
Vi. 69. 13.
2 Cor. 6. 2.
' pen. 42. 0.
7 Neu.
i gyfodi.
k pen. 42. 7.
1 Dat. 7. 16.
m Ps. 121. a
Hdaeth adferu yr eglwys.
ESAIAH, L.
D'ioddefiadau Crist.
Cyn
CEIST
Cylch
712.
n pen. 44.
2a
7 Heb. rhag
tosturio.
0 Edrych
Exod.13.9.
8 Neil, ad-
eiladuiijr.
P pen. 60. 4.
Í Edrych
pen. 54. 1,2.
Zech. 2. 4.
a 10. 10.
9 Nevj, pa le
yr oedd.
r pen. 60. 4.
a 6G. 20.
2Neu,areu
hreichiau.
3Neu,
tywys-
ogesait.
» Pa. 72. 0.
Blic. 7. 17.
t Ps. 34. 22,
Rhuf. 5. ä
a 0. 33.
alO. LL
11 A mi a wnaf iy holl iynydd yn
ffordd, a'm prif-fíyrdd a gyfodir.
12 Wele, y rhai hyn a ddeuant
o bell : ac wele, y rhai accw o'r
gogledd, ac o'r gorllewin; a'r rhai
yma o dir Sinim.
13 1"° Cenwch, nefoedd ; a gorfol-
edda, ddaear; bloeddiwch ganu, y
mynyddoedd : canys yr Arglwydd
a gysurodd ei bobl, ac a drugarhâ
wrth ei drueiniaid.
14 Etto dywedodd Sion, Yr Ar-
glwydd a'm gwrthododd, a'm Har-
glwydd a'm hanghofiodd.
15 A anghofia gwraig ei phlentyn
sugno, ' fel na thosturio wrth fab ei
chroth? ie, hwy a allant anghofio,
etto myfi nid anghofiaf di.
16 Wele, ° ar gledr ft/ nwylaw y'th
argrephais ; dy furiau sydd ger fy
mron bob amser.
17 Dy ^ blant a fiysiant ; y rhai
a'th ddinystriant ac a'th ddistryw-
iant, a ant allan o honot.
18 1Í P Dyrcha dy lygaid oddi am-
gylch, ac edrych : y rhai hyii oil a
ymgasglant, ac a ddeuant attat. Fel
mai byw fi, medd yr Arglwydd,
diau y gwisgi hwynt oil fel hardd-
wisg, ac y rhwymi hwynt am danat
fel priod-ferch.
19 Canys dy ddifíaethwch a'th an-
ialwch, a'th dir dinystriol, yn ddiau
•ifydd yn a^vr yn rhy gyfyng gan
breswylwyf ; a'r rhai a'th lyngcant
a ymbellhânt.
20 Plant dy ddi'eppiledd a ddy-
wedant etto lie y clywech, Cyfyng
yw y He hwn i mi ; dod le i mi, fel
y preswyliwyf.
21 Yna y dywedi yn dy galon,
Pwy a genhedlodd y rhai hyn i
mi, a mi yn ddieppil, ac yn unig,
yn gaeth, ac ar grwydr? a phwy
a fagodd y rhai hyTi? Wele, myfi
a adawyd fy hunan ; ^ o ba le î/
daeth y rhai hyn ?
22 'Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw, Wele, cyfodaf fy llaw at y
cenhedloedd, a dyrchafaf fy maner
at y bobloedd ; a dygant dy feibion
2 yn ew mynwes, a dygir dy ferched
ar ysgwyddau.
23 Brenhinoedd hefyd fydd dy
dadmaethod, a'u ^brenhinesau dy
fammaethod ; crymmant i ti %'u
hwynebau tu a'r Uawr, a 'Uyfant
Iwch dy draed ; a chei wybod mai
myfi yw yr Arglwydd : canys ' ni
chywilyddir y rhai a ddisgwyliant
wrthyf fi.
686
24 IT "A ddygir y cafíaeliad oddi
ar y cadarn? neu a waredir *y
rhai a garcherir yn gyfiawn ?
25 Ond fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd, Ie, ^carcharorion y cadarn
a ddygir, ac anrhaith y creulawn a
ddiangc : canys myfi a ymrysonaf
a'th ymrysonydd, a myfi a achubaf
dy feibion.
26 ^Gwnaf hefyd i'th orthrym-
mwyr fwytta eu cig eu hunain, ac
ar eu ^gwaed eu hun y meddwant
fel ar win ^ melus ; a gwybydd pob
cnawd mai myfi yr Arglwydd yw
dy Achubydd, a'th gadarn Wared-
ydd di, Jacob.
PENNOD L.
1 Crist yn dangos vacl efe yw yr achos y
gwrthodwyd yr laddewon, am ei fod yn ahl
Vw liachub hwy, 5 am ei fod yn ufudd i
wneuthur liynny, 7 ac am eifod yn ymddir-
ied y'vghymmorlh Duw. 10 Annog i liyderu
ar Dduw, ac nid arnom ein hunain.
FEL hyn y dywed yr Arglwydd,
Pa le y mae ^Uythyr ysgar eich
mam, ^ trwy yr hwn y goUyngais hi
ymaith ? neu pwy o'm ^ dyledwyr y
gwerthais chwi iddo? Wele, am
eich anwireddau yr ymwerthasoch,
ac am eich camweddau y goUyng-
wyd ymaith eich mam.
2 Paham, pan ddeuthum, nad
oedd neb i'm derhyn? pan elwais,
nad attebodd neb ? "" Gan gwttogi a
gwttogodd fy llaw, fel na aUai ym-
wared? neu onid oes ynof nerth i
achub? wele, "^â'm cerydd ^y sych-
af y môr, gwneuthum ^yr afonydd
yn ddiíFaethwch : ^ eu pysgod a
ddi-ewant o eisieu dwfr, ac a fydd-
ant feirw o syched.
3 ''Gwisgaf y nefoedd â thywyllwch,
a gosodaf sachlian yn do iddynt.
4 IF Yr Arglwydd Dduw a roddes
i mi dafod y dysgedig, i fedru mewn
pryd lefaru gair wrth ' y difíygiol :
deffry fi bob bore, deffry i mi glust
i glywed fel y dysgedig.
5 Yr Arglwydd Dduw a agor-
odd fy nghlust, a minnau ni ^ wrth-
wynebais, ac ni chiliais ^nfy ol.
6 ^Fy nghorph a roddais i'r cur-
wyr, ^ a'm cernau i'r rhai a dynnai
y blew: ni chuddiais fy wyneb
oddi wrth waradwydd a phoeredd.
7 1Í 0 herwydd yr Arglwydd Dduw
a'm cymmorth ; am hynny ni'm
cywilyddir: am hynny "gosodais
fy wyneb fel callestr, a gwn na'm
cywilyddir.
8 °Agos yw yr hwn a'm cyfiawn-
hâ; pwy a ymryson â mi? safwn
Cyn
CRIST
Cylch
712.
u Matt. 12.
29.
4 Heb.
caelhitaed
y Ci'fiawn.
5 Heb.
caethglud.
■■ pen. 9. 20.
y Dat. 14.
20. a IG. 6.
6 Neu,
newijdd.
a Deut. 24.
1.
Hos. 2. 2.
2 j/r hon a
yrrais.
b Edrych
2Bren.4.1.
c Num. 11.
2a
pen. 59. 1.
d Nah. 1. 4.
e Exod. 14.
21.
f Exod. 7.
18.
S Jos. 3. IG.
b Exod. 10.
21.
i Blatt. U.
28.
k loan 14.
31.
Phil. 2. 8.
Heb. 10. 5,
&c.
1 Matt. 26.
67. a 27. 26.
m Galar. a
30.
n Ezec. a
8,9.
o Rhuf. 8.
33,34.
Cynghor i hyderu ar Grist.
ESAIAH, LI.
Yr amcldiffyn efe ei eghvys.
Cyn
CRIST
Cylch
712.
3Heb.
meistrfy
nadl.
P pen. 51. 8.
loan 9. 30.
a Ehiif. 9.
30, 31, 32.
b Pa. 102.
26.
Matt.24.35.
2 Petr 3.
10.
ynghyd: pwy yw ^fy ngwrthwyn-
ebwr ? nesâed attaf.
9 Wele, yr Arglwydd Dduw a'm
cynnorthwya ; pwy yiv yr hwn a'm
bwrw yn euog? wele, hwynt oil a
heneiddiant fel dilledyn ; p y gwyf-
yn a'u hysa hwynt.
10 ^ Pwy yn eich mysg sydd yn
ofni yr Aiiglwydd, yn gwrandaw
ar lais ei was ef, ^ yn rhodio mewn
tywyllwch, ac heb lewyrch iddo?
gobeithied yn enw yr Arglwydd,
ac ymddirieded yn ei Dduw.
11 Wele, chwi oil y rhai ydych yn
cynneu tan, ac yn eich amgylchu
eich hunain â gwreichion ; rhod-
iwch wrth lewyrch eich tan, ac
wrth y gwreichion a gynneuasoch,
' O'm Haw i y bydd hyn i chwi ;
mewn gofid y gorweddwch.
PEÌWOD LI.
1 Cynghor i hyderu ar Grist, yn ol esampl
Abraham f 3 o herwydd ei addewidion cys-
urfawr, 4 a'i gyfiawn ymwared, 7 a marwoU
deb dyn. 9 Bod Crist á'í sanctaidd fraich
yn amddiffyn yr eiddo rhag ofn dyn. 17 Y
mae yn cwyno ad/yd Jerusalem, 21 ac yn
addaw ymwared.
GWRANDEWCH arnaf fi, Mdi-
lynwyr cyfiawnder, y rhai a
geisiwch yr Arglwydd : edrych-
wch ar y graig y'ch naddwyd, ac
ar geudod y ffos y'ch cloddiwyd
o honynt.
2 Edrychwch ar Abraham eich
tad, ac ar Sarah a'ch esgorodd:
canys ei hunan y gelwais ef, ac y
bendithiais, ac yr amlheais ef.
3 0 herwydd yr Arglwydd a
gysura Sion : efe a gysura ei hoU
anghyfannedd-leoedd hi ; gwna hef-
yd ei hanialwch hi fel Eden, a'i di-
ffaethwch fel gardd yr Arglwydd :
ceir ynddi lawenydd a hyfrydwch,
diolch, a llais can.
4 IT Gwrandêwch arnaf, fy mhobl ;
clust-ymwrandêwch â mi, fy nghen-
edl : canys cyfraith a â allan oddi
wrthyf, a gosodaf fy marn yn oleuni
pobloedd.
5 Agos yw fy nghyfiawnder; fy
iachawdwriaeth a aeth allan, fy
mreichiau hefyd a farnant y bobl-
oedd : yr ynysoedd a ddisgwyliant
wrthyf, ac a ymddiriedant yn fy
mraich.
6 Dyrchefwch eich llygaid tu a'r
nefoedd, ac edrychwch ar y ddaear
isod : canys ^ y nefoedd a ddarfydd-
ant fel mwg, a'r ddaear a heneiddia
fel dilledyn, a i phreswylwyr yr un
modd a fyddant meirw; ond fy
iachawdwriaeth i a fydd byth, a'm
cyfiawnder ni dderfydd.
7 IT Gwrandêwch arnaf, y rhai a
adwaenoch gyfiawnder, y bobl ""sydd
a'm cyfraith yn eu calon : ^ nac ofn-
wch waradwydd dynion, ac nac
arswydwch rhag eu difenwad.
8 Canys "y pryf a'u bwytty fel dill-
edyn, a'r gwyfyn a'u hysa fel gwlan :
eithr fy nghyfiawnder a fydd yn
dragywydd, a'm hiachawdwriaeth o
genhedlaeth i genhedlaeth.
9 IT Deffro, defíì'o, gwisg nerth, 0
fraich yr Arglwydd; defii-o, fel
yn y dyddiau gynt, yn yr oesoedd
gynt. Onid ti yw yr hwn a dor-
raist ^Rahab, ac a archoUaist ^y
ddraig ?
10 Onid ti yiv ^ yr hwn a sychaist
y môr, dyfroedd y dyfnder mawr?
yr hwn a wnaethost ddyfnderoedd
y môr yn ffordd i'r gwaredigion i
fyned drwodd?
11 Am hynny 'y dychwel gwaredig-
ion yr Arglwydd, a hwy a ddeu-
ant i Si'on â chanu, ac â llawenydd
tragywyddol ar eu pennau : go-
ddiweddant lawenydd a hyfrydwch ;
gofid a griddfan a fíy ymaith.
12 Myfi, myfi, yw yr hwn a'ch
diddana chwi : pwy wyt ti, fel yr
ofnit ^ ddyn, yr hwn fydd marw ;
a mab dyn, yr hw7i a wneir ^/et
glaswelltyn ?
13 Ac a anghofi yr Aeglwydd dy
Wneuthurwr, ""yr hwn a estynodd
y nefoedd, ac a seiliodd y ddaear?
ac a ofnaist bob dydd yn wastad
rhag Uid y gorthrymmydd, fel pe
darparai i ddinystrio? a pha le y
mae Hid y gorthrymmydd ?
14 Y carcharor sydd yn brysio i
gael ei oUwng yn rhydd, fel na
byddo farw yn y pwU, ac na phallo
ei fara ef.
15 Eithr myfi yw yr Arglwydd
dy Dduw, yr hwn °a barthodd y
mor, pan ruodd ei donnau : ei enw
yw Arglwydd y lluoedd.
16 ° Gosodais hefyd fy ngeiriau yn
dy enau, ac y'nghysgod fy Uaw y'th
doais, fel y plannwn y nefoedd, ac
y seiliwn y ddaear, ac y dywedwn
wrth Sion, Fy mhobl ydwyt.
17 1Í PDefiro, deffro,^ cyfod, Je-
rusalem, yr hon ^ a yfaist o law yr
Arglwydd gwppan ei lidiowg-
rwydd ef ; yfaist waddod 'y cwppan
erchyll, le, sugnaist ef.
18 Nid oes arweinydd iddi o'r holl
feibion a esgorodd ; ac nid oes a
Cyn
CRIST
Cylch
712.
0 Ps. 37. 31.
d Matt. 10.
28.
I pen. 50. 9.
f Ps. 87. 4.
e Ps. 74. 13,
14.
pen. 27. 1.
Ezeo. 29. 3.
h Exod. 14.
21.
pen. 4a 16.
i pen. 35. 10.
I pen. 40. 6.
1 Petr 1.24.
ni Job 9. 8.
Ps. 104. 2.
pen. 40. 22.
a 42. 5.
a 44. 24.
1 Job 26. 12.
Jer. 31. 35.
o Deut. 18.
18.
pen. 49. 2.
P pen. 52. 1.
1 Job 21. 20.
Ps. 75. 8.
Jer. 25. 15,
16.
r Edrych
Deut. 28.
28,34.
Ps. 60. 3.
Zech. 12. 2.
Addewid o ymiuared.
ESAIAH, LII.
Am bregethiad yr efengyl.
Cyn
CRIST
Cylch
712.
• pen. 47. 9.
2Heb.
dryliiad.
t Galar. 2.
11, 12.
u Edrych
ad. 17.
I Jer. 25.
26, 28.
Zeoh. 12. 2.
•S Pb. C6. 11,
12.
1 pen. 51. 17.
b pen. 35. 8.
a GO. 21.
Dat.21.27.
c Ps. 44. 12.
pen. 45. 13.
Jer. 15. 13.
■i Gen. 4G. 6.
e Ezec. 36.
20, 23.
Khuf.2.24.
f Nah. 1. 15.
Rhuf. 10.
15.
ymaflo yn ei llaw o'r holl feibion
a fagodd.
19 * Y ddaii hctli hyn a ddigwydd-
asant i ti ; pwy a ofidia trosot ? din-
ystr, ^a distryw; a newyn, a chledd-
yf : trwy bwy y'th gysuraf ?
20 * Dy feibion a lewygasant, gor-
weddant ym mhen pob heol, fel
tarw gwŷllt meivn magi : Uawn yd-
ynt o lidiowgrwydd yr Arglwydd,
a cherydd dy Dduw.
21 11 Am hynny gwrando fi yn
awr, y druan, a'r feddw, "ac nid
trwy win.
22 Fel hyn y dywed dy Arglwydd,
yr Arglwydd, a'th Dduw di, yr
liivn a ddadleu dros ei bobl, Wele,
cymmerais o'tli law y cwppan erch-
yll, se/gwaddod cwppan fy llidiowg-
rwydd : ni cliwanegi ei yfed mwy :
23 Eithr ^ rhoddaf ef yn llaw dy
gystuddwyr; ^y rhai a ddywedasant
wrth dy enaid, Gostwng, fel yr elom
drosot : a thi a osodaist dy gorpli
fel y Uawi', ac fel lieol i'r rhai a
elent drosto.
PENNOD LII.
1 Crist yn perswadio ei eglwys i greclu ei rod
irynedigaeth e/, 7 i dderhyn gweinidogion yr
adbrynedigaeth, 9 i lawenychu yn ei gallu
Id, 11 ac iw rhyddhâu eu hunain oddi wrth
gaethiwed. 13 Y dyrchejir teyrnas Cnst.
*"P|EFFRO, deffro, gwisg dy nerth,
JL/ Si'on; gwisg wisgoedd dy ogon-
iant, sanctaidd ddinas Jerusalem :
canys ''ni ddaw o'th fewn mwy
ddienwaededig nac aflan.
2 Ymysgwyd o'r llwch, cyfod, eis-
tedd, Jerusalem: ymddattod oddi
wrth rwymau dy wddf, ti gaeth-
ferch Sion.
3 Canys fel hyn y dywedodd yr
Arglwydd; «^Yn rhad yr ym-
werthasoch ; ac nid âg ariau y'ch
gwaredir.
4 Canys fel hyn y dywedodd yr
Arglwydd Dduw, Fy mhobl a aeth
i waered i'r *^Aipht yn y dechreuad,
i ymdaith yno; a'r Assyriaid a'u
gorthrymmodd yn ddiachos.
5 Ac yn a^vr beth sydd yma i mi,
medd yr Arglwydd, pan ddygid fy
mhobl ymaith yn rhad? eu llywodr-
aethwyr a wna iddynt udo, medd
yr Arglwydd ; a phob dydd yn
wastad * y ceblir fy enw.
6 Am hynny y caiff fy mhobl adnab-
od fy enw : am hynny y cant wyhod
y dydd hwnnw, mai myfi yw yr hwn
sydd yn dy wedyd : wele, myfi ydyw.
7 1Í 'Mor weddaidd ar y mynydd-
oedd yw traed yr \\wfi sydd yn
efengylu, yn cyhoeddi heddwch ;
a'r hwn sydd yn mynegi daioni, yn
cyhoeddi iachawdwriaeth ; yn dy-
wedyd wrth Sion, ^T>j Dduw di
sydd yn teyrnasu !
8 Dy wylwyr a ddyrchafant lef;
gyd a'r lief y cyd-ganant : canys
gwelant lygad yn llygad, pan ddy-
chwelo yr Arglwydd Sion.
9 1Í Bloeddiwch, cyd-gefiwch, an-
ialwch Jerusalem : canys yr Ar-
glwydd a gysurodd ei bobl, efe a
waredodd Jerusalem.
10 Diosgodd yr Arglwydd fraich
ei sancteiddrwydd y'ngolwg yr holl
genhedloedd : a ^ holl gyrrau y
ddaear a welant iachawdwriaeth
ein Duw ni.
11 1Í ' Ciliwch, ciliwch, ewch allan
oddi yno, na chyfíyrddwch â dim
halogedig ; ewch allan o'i chanol ;
ymlanhêwch, y rhai a ddygwch
lestri yr Arglwydd.
12 Canys ''nid ar frys yr ewch all-
an, ac nid ar ffô y cerddwch : canys
yr Arglwydd a â o'ch blaen chwi,
a Duw Israel a'ch casgl cliAvi.
13 IT Wele, fy ngwas a ^ Iwj^dda ;
efe a godir, a ddyrchefir, ac a fydd
uchel iawn.
14 Megis y rhyfeddodd Uawer
wrthyt ; mor llygredig oedd ei
'wedd yn anad neb, a'i bryd yn
anad meibion dynion !
15 Felly ™y taenella efe genhedl-
oedd lawer ; brenhinoedd a gauant
eu genau wrtho ef; canys gwel-
ant yr hyn ''nifynegasid iddynt, a
deallant yr hyn ni chlywsent
PENNOD LIIL
1 Y prophwyd yn cwyno rhag anghrediniaeth ;
ac yn esgusodi rhivystr y groes, 4 trwy ddang-
os y daioni a ddaw o dd'ioddefaint Crist,
10 affynniant y groes.
WY a gredodd i'n ^hymad-
rodd? ac i bwy y datguddiwyd
braich yr Arglwydd?
2 Canys ''efe a dŷf o'i flaen ef
fel blaguryn, ac fel gwi'eiddyn o
dir sych : *= nid oes na phrŷd na
thegwch iddo : pan edrychom arno,
ni bydd prŷd fel y dymunem ef.
3 '' Dirmygedig y\Y, a diystyraf o'r
gwŷr ; gwr gofidus, a chynnefin â
dolur : ac " yr oeddym megis yn
cuddio ein hwynebau oddi wrtho;
dirmygedig oedd, ac ni wnaethom
gyfrif o hono.
4 11 Diau *efe a gymmerth ein gwen-
did ni, ac a ddug ein doluriau : etto
Cyn
CRIST
Cylch
712.
e Pa. 93. L
a 06. 10.
a 97. 1.
b Ps. 98. 2,
3.
Luc 3. 6.
• pen. 48. 20.
Jer. 50. 8.
a 51. 6, 45.
2 Cor. G. 17.
Dat. IS. 4.
k Edrych
Exod. 12.
33,39.
2Nou, ipna
yn gidl,
pen. 53. 10.
1 Ps. 22. 6, 7.
pen. 53.
m Act. 2.
33.
n Rhuf. 15.
21.
« loan 12.
3S
Rhuf. 10.
16.
2 Nen,
hacidiisij 1
Heb.
clijiced ?
b pen. 11. 1.
0 pen. 40. 7.
a 52. 14.
Marc 9. 12.
d Pe. 22. G.
pen. 49. 7.
3 Neu, jT
oedd megis
im cuddio
ei wi/neb
oddi wrth-
ym. Heb.
meqis
cuàdio
wi/nehau
oddi wrtho,
neu oddi
urihym.
e Matt. 8.
17.
Lhvyddiant y groes.
ESAIAH, LIV.
Galwad y Cenliedloedd.
Cyn
CRIST
Cylch
712.
fKhuf.4.25.
1 Cor. 15. 3.
4Neu,
boenwi/d.
e 1 Petr 2.
24.
5Heb.
lunaeth i'n
kanivir-
eddau ni i
Oyi OVfar-
fodaruoef.
h Matt. 26.
63. a 27. 12,
14.
Blare 14.
61. a 15. 5.
i Act. 8. 32.
6Neu,
gyfijngder.
^archoUwyd am ein
efe a ddiylliwyd
1 Blatt. 2T.
57.
m 1 Petr 2.
22.
1 loan 3. 5.
TNeu,
wnelo ei
enaid ef
aberth.
n 2 Cor. 5.
21.
1 Petr 2. 24.
0 pen. 42. 1
a 49. 3.
P Klmf. 5.
18, 19.
1 loan 2. 1.
8 ar mawr-
ion.
q Marc 15.
28.
liuc 22. 37.
r Luc 23.34.
Rhuf. 8. 34.
Heb. 7. 2.3.
a 9. 24.
1 loan 2. 1.
a Seph. 3.
14.
Gal. 4. 27.
i'lSam.2.5.
0 pen. 49.
19, 20.
ni a'i cyfrifasom ef wedi ei faeddu,
ei daro gan Dduw, a'i gystuddio,
5 Ond efe ^a
camweddau m, ete a
am ein hanwireddau ni : cosped-
igaeth ein heddwch ni oedd arno
ef : a ^ thrwy ei gleisiau ef yr iachâ-
wyd ni.
6 Nyni oil a grwydrasom fel def-
aid; troisom bawb i'w fíbrdd ei
hun: a'r Arglwydd a ^roddes arno
ef ein hanwiredd ni i gyd.
7 Efe a orthrymmwyd, ac efe a
gystuddi^vyd, ac ^ nid agorai ei en-
au : ' fel oen yr arweinid ef i'r
Uaddfa, ac fel y tau dafad o flaen
y rhai a'i cneifiai, felly nid agorai
yntau ei enau.
8 0 ^garchar ac o farn y cymmer-
wyd ef : a phwy a draetha ei oes
ef? canys ''efe a dorrwyd o dir y
rhai byw; i'hoddivyd pla arno ef
am gamwedd fy mhobl.
9 Ac efe a wnaeth ei fedd gyd a'r
rhai anwir, a 'chyd a'r cyfoethog
yn ei farwolaeth ; ™ am na wnaethai
gam, ac nad oedd twyll yn ei enau.
10 1Í Eithr yr Arglwydd a fyn-
nai ei ddryllio ef ; efe a'^ clwyfodd :
pan "osodo efe °ei enaid yn aberth
dros bechod, efe a wêl ei had, efe
a estyu ci ddyddiau ; ac ewyllys yr
Arglwydd a Iwydda yn ei law ef.
11 0 lafur ei enaid y gwel, ac y
diwellir : ° fy ngwas cyfiawn a gyf-
iawnhâ lawer p trwy ei wybodaeth ;
canys efe a ddwg eu hanwireddau
hwynt.
12 Am hynny y rhannaf iddo ran
gyd â ^llawer, ac efe a ranna yr ys-
paü gyd a'r cedyi'n : am iddo dyw-
allt ei enaid i farwolaeth : ac efe a
gyfrifwyd gyd a'r troseddwyr; ac
lefe a ddug bechodau llaweroedd,
ac ' a eiriolodd dros y troseddwyr.
PENNOD LIV.
1 Y prophwyd, er mwyn cysuro y Cenliedloedd,
yn prophwydo helaethrwydd yr eglwys ; 4
eu d'iogelwch hwy, 6 a'u sicr ymwared allan
o gystudd, 11 a'u hadeilad deg, 15 a'u d'i-
ogel gadwedigaeih.
^/~^Â.'N, di ammhlantadwy nid es-
\J gorodd ; bloeddia ganu, a gor-
foledda, yr hon nid esgorodd: o
herwydd ''amlach meibion yr hon
a adawyd, na'r hon y mae gwr
iddi, medd yr Arglwydd.
2 *=He]aetha le dy babell, ac es-
tynant gortynnau dy breswylfeydd :
uac attal, estyn dy raffau, a sicrhâ
dy hoelion.
3 Canys ti a dorri allan ar y Haw
ddehau ac ar y Haw aswy; a'th
had a etifedda y Cenhedloedd, a
dinasoedd anrheithiedig a wnant
yn gyfanneddol.
4 Nac ofna ; canys ni'th gywilydd-
ir : ac na'th waradwydder, am na'th
warthruddir; canys ti a anghofi war-
adwydd dy ieuengctid, a gwarth-
rudd dy weddwdod ni chofi mwy-
ach.
5 Canys dy briod yw yr hwn a'th
wnaeth ; ^ Arglwydd y Uuoedd yw
ei enw ; dy Waredydd heiyd, Sanct
Israel, Duw yr holl ddaear y gel-
wir ef.
6 Canys ^ fel gwraig wrthodedig, a
chystuddiedig o yspryd, y'th alwodd
yr Arglwydd, a gwraig ieuengctid,
pan oeddit wrthodedig, medd dy
Dduw.
7 ^Dros ennyd fechan y'th adew-
ais ; ond â mawr drugareddau y'th
gasglaf.
8 Mewn ychydig sorriant y cudd-
iais fy wyneb oddi wrthyt ennyd
awr ; ond â thrugaredd dragy-
wyddol y trugarhâf wrthyt, medd
yr Arglwydd dy Waredydd.
9 Canys ^fel dyfroedd Noah y
mae hyn i mi : canys megis y tyng-
ais nad elai dyfroedd Noah m^vy
dros y ddaear; felly y tyngais na
ddigiwn wrthyt, ac na'th geryddwn.
10 Canys ^'y mynyddoedd a giliant,
a'r bryniau a symmudant : eithr fy
nhrugaredd ni chilia oddi wrthyt, a
chyfammod fy hedd ni syfl, medd
yr Arglwydd sydd yn trugarhau
wrthyt.
11 IT Y druan, helbulus gan dym-
mestl, y ddigysur, wele, ' mi a osod-
af dy gerrig di, â charbuncl, ac a'th
sylfaenaf â meini saphir.
12 Gwnaf hefyd dy ffenestri o ris-
ial, a'th byrth o feini disglaer, a'th
holl derfynau o gerrig dymunol.
13 ^ Dy holl feibion hefyd fydd-
ant wedi eu dysgu gan yr Ar-
glwydd ; a mawr fydd heddwch
dy feibion.
14 Mewn cyfiawnder y'th sicrheir :
byddi bell oddi wrth orthrymder,
canys nid ofni ; ac oddi wrth ddy-
chryii, canys ni nesâ attat.
15 Wele, gan ymgasglu hwy a ym-
gasglant, ond nid o honof fi : pwy
bynnag o honot ti a ymgasglo i'th
erbyn, efe a syrth.
16 Wele, myfi a greais y gôf, yr
hwn a chwŷth y marwor yn tan, ac
Cyn
CRIST
Cylch
712.
d Luc 1. 32.
pen. 62. 4.
r Ps. 30. 5.
pen. 26. 20.
2 Cor. 4. 17,
s Gen. 8. 21.
a 9. 11.
Edrych
Jer. 31. 35,
36.
h Ps. 46. 2.
Matt. 5. 18.
1 1 Cliron.
29.2.
Dat.21. 18,
&C.
k pen. 11. 9.
Jer. 31. 34.
loan 6. 45.
1 Cor. 2. 10.
1 Thesb. 4.
9.
1 loan 2.
20.
Galw 2yciwh i edi/arhau.
ESAIAH, LV.
Annog i sancteiddrwydd.
Cyn
CEIST
Cylch
712.
a loan 4. 14.
a 7. 37.
Dat. 21. 6.
a 22. 17.
b Matt. 13.
44,46.
Dat. 3. 18.
2 Ileb.
pwysivch.
Ps. 89. 28.
Act. 13. 34.
d Eph. 2.
11,12.
e Ps. 32. 6.
Matt. 5. 25.
loan 7. 34.
a 8. 21.
S Heb.
anwiredd.
4 Heb.
amlhd
arbed.
f Dcut. 32.
a ddefiiyddia arf i'w waitli ; myfi
hefyd a greais y dinystrydd i ddis-
trywio.
17 1Í Ni Iwydda un oiFeryn a lun-
ier i'th erbyn ; a thi a wnei yn euog
bob tafod a gyfodo i'th erbyn mewn
barn. Dyma etifeddiaeth gweision
yr Arglwydd, a'u cyfiawnder hwy
sydd oddi wrthyf fi, medd yr Ar-
glwydd.
PENNOD LV.
1 Y propJiwyd, trwy addewidion o Grist, yn
galw pawh i gredu, 6 ac i edi/arhau. 8
Bedwydd Iwyddiant y rhai a gredo.
O^DEUWCH iY dyfroedd, bob
un y mae syched arno, le, yr
liwn nid oes arian ganddo; ''deu-
wch, prynwch, a bwyttêwch; îe,
deuwch, prynwch win a llaeth, heb
arian, ac heb werth.
2 Paham y ^gweriwch arian am
yr liyn nid ydyw fara? a'ch llaf-
ur am yr Jiyn nid yw yn digoni?
gan wi'andaw gwrandêwch arnaf
fi, a bwyttêwch yr hyn sydd dda ;
ac ymhyfryded eich enaid mewn
brasder.
3 Gogwyddwch eich clust, a deu-
wch attaf; gwrandêwch, a bydd
byw eich enaid : a mi a wnaf gyf-
ammod tragywyddol â chwi, sef
"" sicr drugareddau Dafydd.
4 Wele, rhoddais ef yn dyst i'r
bobl, yn flaenor ac yn athraw i'r
bobloedd
5 Wele, ^cenedl nid adweini a elwi,
a chenhedloedd ni'th adwaenai di a
red attat, er m^vyn yr Arglwydd
dy Dduw, ac o herwydd Sanct Is-
rael : canys efe a'th ogoneddodd.
6 H * Ceisiwch yr Arglwydd, tra
y galler ei gael ef; gelwch arno,
tra fyddo yn agos.
7 Gadawed y drygionus ei ffordd,
a'r gwi' ^ anwir ei feddyliau ; a dy-
chweled at yr Arglwydd, ac efe
a gymmer drugaredd arno ; ac at
ein Duw ni, o her^vydd efe a * ar-
bed yn helaeth.
8 IT Canys nid fy meddyliau i yw
eich meddyliau chm, ac nid eich
fíyrdd chwi yw fy fíyrdd i, medd
yr Arglwydd.
9 Canys fel y mae y nefoedd yn
uwch na'r ddaear, felly uwch y^v
fy fíyi'dd i na'ch ifyrdd chwi, a'm
meddyliau i na'ch meddyliau chwi.
10 Canys *fel y disgyn y gwlaw
a'r eira o'r nefoedd, ac ni ddy-
chAvel yno, eithr dyfrliâ y ddaear,
ac a wna iddi darddu a thyfu, fel
y rhoddo had i'r hauwr, a bara i'r
bwyttâwr :
11 Felly y bydd fy ngair, yr hwn
a ddaw o'm genau : ni ddychwel
attaf yn wag ; eithr efe a wna yr
hyn a fynnwyf, ac a Iwydda yn y
peth yr anfonais ef o'i blegid.
12 Canys mewn llawenydd yr ewch
allan, ac mewn hedd y'ch arwein-
ir ; s y mynyddoedd a'r bryniau a
floeddiant ganu o'ch blaeu, a ^holl
goed y maes a gurant ddwylaw.
13 • Yn He ^ drain y cyfyd fí}Tinid-
wydd, yn He mieri y cyiyd myi't-
wydd: a hyn fydd i'r Arglwydd
yn enw, ac yn arwydd tragywyddol
yr hwn ni thorrir ymaith.
PENNOD LVI.
1 Y prophivyd yn annog i sancteidditcydd ; 3
ac yn addaw y bydd sancteiddiad yn gy-
ffredinol, heb dderbyn wyneb neb. 9 Y mae
efe yn rhoi anghlod Vr gwylwyr deillion.
FEL hyn y dywed }t Arglwydd,
Cedwch farn, a gwnewch gyt-
iawnder : * canys fy iachawdwi-iaeth
sydd ar ddyfod, a'm cyfiawnder ar
ymddangos.
2 Gwỳn ei fyd y dyn a wnelo hyn,
a mab y dyn a ymaflo ynddo ; gan
gadw y Sabbath heb ei halogi, a
chadw ei law rhag gwneuthur dim
drwg.
3 "i[ Ac na lefared ''y dieithr-fab, yr
hwn a lynodd wrth yr Arglwydd,
gan ddywedyd, Yr Arglwydd gan
ddidoli a'm didolodd oddi wrth ei
bobl ; ac na ddyweded y disbadd-
edig, Wele n yn bren criu.
4 Canys fel hyn y dy^'ed yr Ar-
glwydd wrth y rhai disbaddedig, y
rhai a gadwant fy Sabbathau, ac a
ddewisant yr hyn a e^vyllysiwyf, ac
a ymaflant yn fy nghyfammod i ;
5 I'é, rhoddaf iddynt yn fy nhŷ, ac
o fewn fy magwyrydd, le ac enw
gwell na meibion ac na merclied :
rhoddaf iddynt enw tragywyddol,
yr hwn ni thorrir ymaith.
6 A'r meibion dieithr, y rhai a lyn-
ant wrth yr Arglwydd, gan ei was-
anaethu ef, a chan garu enw yr Ar-
glwydd, i fod yn Aveision iddo ef,
pob un a gadwo y Sabbath heb ei hal-
ogi, ac a ymaflo yn fy nghyfammod ;
7 " Dygaf hwythau hefyd i fynydd
fy sancteiddrwydd, a Uawenychaf
hwynt yn ^nhŷ fy ngweddi: eu
poetli-offiymmau hefyd a'u hebyrth
fyddant gymmerad^vy ar fy allor:
canys "^fy nhŷ i a elwir yn dy
gweddi i'r holl bobloedd.
Cyn
CEIST
Cylch
712.
E Ps. 96. 12.
a 98. 8.
pen. 35. L
1 1 Chron.
16.33.
* pen. 41. 19.
t Mic. 7. 4.
» Matt. 3. 2.
a 4. 17.
Khut. 13.
11, 12.
b Edrych
Deut. 2a
1,2, a
c pen. 2. 2.
2/ÿ nhfl
gweddi.
d Matt. 21.
1.3.
Marc 11.
17.
Luc 19. 4a
Am farwolaeth y cyfiaivn.
ESAIAH, LVII.
Ceryddu y hobl.
Cyn
CRIST
Cylch
712.
e loan 10.
IG.
Eph. 2. 14,
15.
S Heb. at ei
gasgledig-
ion ef.
4 Neu, pn
breudd-
wÿdio,
neu, yn
siarad
trwy eu
hurt.
f Ezec. 31
2, a
0 yn ei
auedd.
e Diar. 23.
35.
pen. 22. 13.
Cvlch
69S.
a Ps. 12. 1.
Mic. 7. 2.
2 Heb.
trugaredd,
neil, duw-
ioldeh.
b Edrych
2 Bren. 22.
20.
3 Neu, rhag
drygioni.
i Neu,
mewn
tangncf-
edd.
5 gweìŷau.
6 Neu, ger
eifron ef.
7 Neu,
ym mhlilli
y derw. ■
c 2 Bren.
16.4.
d Lef. 18.
21. a 20. 2.
2 Bren. 16.
3. a 23. 10.
Ezec. 16.
20. a 20. 26.
e Ezec. 16.
16, 25.
8 Neu, a'i
neddaisl
i ti yn hel-
aethach
nar eidd-
ynt hwy.
I Ezec. 10.
26, 28.
a 23. 2-20.
«Neu,
gwnacth-
ost le.
E pen. 3ft. 0.
Ezec. 16.
33. a 23. 16.
D
aMedd yr Arglwydd Dduw, yr
hwn a gasgl wasgaredigion Israel,
^ Etto mi a gasglaf eraill atto ef, ^gyd
â'r rhai sydd wedi eu casglu atto.
9 1Í Fob bwystfil y maes, deuwch
i ddifa, a phob bwystfil yn y coed.
10 Deillion.2/w ei wyliedyddion :
iii wyddant hwy oil ddini, cwn
mudion ydynt hwy oil, heb fedru
cyfarth ; * yn cysgu, yn gorwedd,
ac yn caru hepian.
11 lë, cwn gwangcus ydynt, ^ni
chydnabyddant â'u digon, a bugeil-
iaid ydynt ni fedrant ddeall ; wyn-
ebant oil at eu ffordd eu hun, pob
un at ei elw ei hun ^ o'i gwrr.
12 Deuwch, meddant, cyrchaf win,
ac ymlanwn o ddiod gref ; a ^ bydd
y fory megis heddyw, a mwy o
lawer iawn.
PENNOD LVII.
1 Bendigedig farwolaeth y cyfiaivn. 3 Duw yn
argyhoeddi yr luddewon, am eu puttein-
iaidd ddeho-addoliaeth ; 13 yn rlioi addew-
idion efengylaidd i'r edifeiriol.
ARFU am y cyfiawn, ac ni
esyd neb at ei galon ; a r gwŷr
^trugarog a gymmerir ymaith, ^heb
neb yn deaU mai ^o flaen drygfyd
y cymmerir y cyfiawn ymaith.
2 JS/e a â * i dangnefedd : hwy
a orphwysant yn eu ^ hystafelloedd,
sefpoh un a rodia ^yn ei uniondeb.
3 IT Nesêwch yma, meibion yr hud-
oles, had y godinebus a'r buttain.
4 Yn erbyn pwy yr ymddigrifwch?
yn erbyn pwy y lledwch safn, ac yr
estynwch dafod? onid meibion cam-
wedd a had fialsedd ydych chwi ?
5 Y rhai a ymwresogwch '^âg ei-
lunod "dan bob pren deiliog, "^gan
ladd y plant yn y glynnoedd dan
gromlechydd y creigiau.
6 Y'nghabol-feini yr afon y mae
dy ran ; hwynt-hwy yw dy gwttws :
iddynt hwy hefyd y tywelltaist
ddîod-ofírwm, ac yr ofirymmaist
fwyd-ofíì'wm. Ai yn y rhai hyn yr
ymgysurwn ?
7 ** Ar fynydd uchel a dyrchafedig
y gosodaist dy wely : dringaist hef-
yd yno i aberthu aberth.
8 Y'nghîl y drysau hefyd a'r pyst
y gosodaist dy goffadwriaeth : canys
?/mddinoethaist i arall heb fy Uaw
i, a dringaist ; helaethaist dy wely,
ac ^ a wnaethost amimod rhyngot â
hwynt; ^ti a hofíaist eu gorweddle
hwynt ^ pa le bynnag y gwelaist.
9 eCyfeiriaist hefyd at y brenhin âg
ennaiut, ac amlheaist dy bêr-arogl-
au : anfonaist hefyd dy genhadau i
bell, ac ymostyngaist hyd ufiern.
10 Ym maint dy ffordd yr ym-
flinaist ; ac ni ddywedaist, Nid oes
obaith : cefaist fywyd dy law ; am
hynny ni chlefychaist.
11 ^"Pwy hefyd a ars^vydaist ac a
ofnaist, fel y dywedaist gehvydd,
ac na chofiaist fi, ac nad ystyriaist
yn dy galon? oni thewais i â son
er ys talm, a thithau heb fy ofni ?
12 Myfi a fynegaf dy gyfiawnder,
a'th weithredoedd ; canys ni wnant
i ti lês.
13 \ Pan waeddech, gwareded dy
gynnuUeidfaoedd di : eithr y gwynt
a'u dwg hwynt ymaith oil ; oferedd
a'u cymmer hivynt : ond yr hwn a
obeithia ynof fi a etifedda y tir, ac
a feddianna iynydd fy sancteidd-
rwydd.
14 Ac efe a ddywed, 'Palmentwch,
palmentwch, parottôwch y ffordd,
cyfodwch y rhwystr o ffordd fy
mhobl.
15 Canys fel hyn y dywed y Gor-
uchel a'r dyrchafedig, yr hwn a bres-
wylia dragywyddoldeb, nc^y mae ei
enw yn Sanctaidd, Y goruchelder
a'r cyssegr a breswyliaf ; a ^chyd a'r
cystuddiedig a'r isel o yspryd, ""i
fywhâu y rhai isel o ysprycl, ac i
fywhâu calon y rhai cystuddiedig.
16 Canys ° nid byth yr ymrysonaf,
ac nid yn dragywydd y digiaf: o
herwydd yr yspryd a ballai o'm
blaen i, a'r eneidiau "a wneuthum i.
17 Am anwiredd ei gybydd-dod
ef y digiais, ac y tarew ais ef : ^ ym-
guddiais, a digiais, ac efe a aeth
rhagddo yn ^gildynnus ar hyd
ffordd ei galon.
18 Ei ffyrdd a welais, a mi a'i
hiachâf ef: tywysaf ef hefyd, ac ad-
feraf gysur iddo, ac i'w alarwyr.
19 Myfi sydd yn creu ffrwyth y
"gwefusau; "iHeddwch, heddwch, i
bell, ac i agos, medd yr Arglwydd :
a mi a'i hiachaf ef.
20 Ond y rhai anwir sydd fel y
môr yn dygyfor, pan na alio fod
yn llonydd, yr hwn y mae ei ddyfr-
oedd yn bwrw allan dom a Uaid.
21 'Ni bydd heddwch, medd fy
Nuw, i'r rhai annuwiol.
PENNOD LVIII.
1 Y prophwyd, wedi ei yrru i argyhoeddi rhag-
rith, 3 yn dangos heth yw ympryd ffuantus,
a gwir ympryd, 8 ijn daiigos pa addewidion
syd^ ddyledus am dduwioldeb, 13 ac am
gadw y Sahhath,
Cyn
CRIST
Cylch
698.
h pen. 51.
12,13.
i pen. 40. 3.
a 62. 10.
k Job 6. 10.
1 Ps. 34. 18.
a 51. 17.
a 138. 6.
pen. 66. 2.
m Ps. 147. 3.
pen. 61. 1.
n Ps. 103. 9.
Mic. 7. 18.
o Num. 16.
22.
Job 34. 14.
Heb. 12. 9.
P pen. 45.
15.
2 Neu,
drofuus.
1 Eph. 2. 17.
I' pen. 4S. 22.
Am ympryd ffuantus.
ESAIAH, LVIII.
Ysgeler naturiaetJi pecliod.
Cyn
CRIST
Cylch
698.
a Lef. 16.
29, 31.
a 23. 27.
2Ifeu, y
pethaii V
gofidioch
eraill â
hwynt.
Heb.
gofidiau.
3 Neu, nid
ydycn yn
ymprydio.
b Zech. 7. 5.
4 Neu,
cysluddio
o ddyn ei
enaul dros
ddiwrnod ?
c Est. 4. 3.
Job 2. 8.
Dan. 9. 3.
5 Heb.
yr iau.
d Jer. 34. 9.
6 Heb.
drylliedig.
e Ezec. IS.
7, 16.
Mat. 25. 35.
7 Neu,
cystuddiol.
I Neb. 5. 5.
s Job 11. 17.
h Exod. 14.
19.
8 Heb.
9 Heb.
IhviyXla.
i pen. 61. 4.
LLEFA â'th geg, nac arbed ; dyrch-
i afa dy lais fel udgom, a myii-
ega i'm pobl eu camwedd, a'u
pechodau i dy Jacob.
2 Etto beuiiydd y'm ceisiant, ac a
ewyliysiant wybod iy fifyrdd, fel cen-
edl a wnelai gyfiawnder, ac ni wrth-
odai famedigaeth ei Duw: gofyn-
ant i mi famedigaethau cyfiaAvnder,
ewyllysiant nesâu at Dduw.
3 1Í Paham, meddant, yr ympryd-
iasom, ac nis gwelaist ? ** y cystudd-
iasom ein henaid, ac nis gwybuost ?
Wele, yn y dydd yr ymprydioch yr
ydych yn cael gwỳnfyd, ac yn myn-
nu 2 eich holl ddyledion.
4 Wele, i ymryson a chynnen yr
ymprydiwch, ac i daro â dwrn an-
wiredd : ^nac ymprydiwcli fel y dydd
liimi, i beri clywed eich Uais yn yr
uch elder.
5 Ai ^ dyma yr ympiyd a ddewis-
ais? *dydd i ddyn i gystuddio ei en-
aid? ai crymmu ei ben fel brwynen
ydyw, a '=thaenu sachlian a lludw
dano ? ai hyn a elwi yn ympryd, ac
yn ddiwrnod cymmeradwy gan yr
Arglwydd?
6 Onid dyma yr ympryd a ddew-
isais? dattod rhwymau anwiredd,
tynnii ymaith feichiau ^trymion, a
I ^ goUwng y rhai ^gorthrymmedig yn
I rhyddion, a thorri o honoch bob iau?
7 ^ Onid torri dy fara i'r newynog,
a dwyn o honot y '^ crwydraid i dy ?
a phan welych y noeth, ei ddilladu ;
jac nad ymguddiecb oddi wrth 'dy
j gnawd dy hun ?
I 8 IT ^ Yna y tyrr dy oleuni allan fel y
wawr, a'tli iechyd a dardda yn fuan :
a'th gyfiawnder a â o'th flaen; ^go-
goniant yr Arglwydd a'th Mdilyn.
9 Yna y gelwi, a'r Arglwydd a
ettyb ; y gwaeddi, ac efe a ddy>Yed,
Wele fi. Os bwri o'th fysg yr iau,
estyn bys, a dywedyd oferedd -,
10 Os tynni allan dy enaid i'r
newynog, a diwallu yr enaid cys-
tuddiedig: yna dy oleuni a gyfyd
mewn tywyllwch, a'th dywyllwch
fydd fel banner dydd :
11 A'r Arglwydd a'th arwain yn
wastad, ac a ddiwalla dy enaid ar
sychder, ac a wna dy esgyrn yn freis-
ion : a thi a fyddi fel gardd wedi ei
dyfrhâu, ac megis flynnon ddwfr, yr
hou ni ^ phalla ei dyfroedd.
12 A'r Thai a fyddant o honot
ti 'a adeiladant yr hen ddiffaeth-
leoedd ; ti a gyfodi sylfeini llawer
cenhedlaeth : a thi a elwir yn Gau-
692
wr yr adwy, yn Gyweiriwr Uwybmu
i gyfanneddu ynddynt.
13 H 0 throi dy droed oddi wrth
y Sabbath, heb wneuthur dy ewyllys
ar iy nydd sanctaidd ; a galw y Sab-
bath yn hyfrydwch, sanct yr Ar-
glwydd yn ogoneddus ; a'i anrhy-
deddu ef, heb wneuthur dy fíyrdd dy
hun, heb geisio dy e^vyllys dy hun,
na dywedyd dy eiriau dy Mm :
14 Yna yr ymhyfrydi yn yr Ar-
glwydd, ac mi a wnaf i ti ^ farch-
ogaeth ar uchelfeydd y ddaear, ac
a'th borthaf âg etifeddiaeth Jacob
dy dad : canys genau yr Arglwydd
a'z Uefarodd.
PENNOD LIX.
1 Ysgeler naturiaeth pechod. 3 PecJiodau yr
luddewon. 9 Am bechod y daw aflwydd.
16 0 Dduw yn unig y mae iachawdwriaeth.
20 Cyfamrnod y Prynior.
ELE, ^ni fyrhavA^d llaw yr
Arglwydd, fel na alio
achub ; ac ni thrymhaodd ei glust
ef, fel na alio glywed :
2 Eithr eich anwireddau chwi a
ysgarodd rhyngoch chwi a'ch Duw,
a'ch pechodau a ^guddiasant ei wyn-
eb oddi wrthych, fel na chlywo.
3 Canys ^ eich dwylaw a halogwyd
a gwaed, a'ch bysedd â chamwedd :
eich gwefusau a draethasant gel-
wydd, eich tafod a fyfyriodd an-
wiredd.
4 Nid oes a alwo am gyfiawnder,
nac a ddadleu dros y gwirionedd :
y maent yn gobeithio mewn gwag-
edd, ac yn dywedyd celwydd ; *^ yn
beichiogi ar flinder, ac yn esgor ar
an\viredd.
5 Wyau ^asp a ddodwasant, a
gweoedd y pryf-coppyn a weant:
yr hwn a fwytty o'u liAvyau a fydd
marw, a'r hwn a ^sathrer a dyrr
allan yn wiber.
G "^Eu gweoedd hwy ni byddant yn
wisgoedd, ac nid ymddilladant â'u
gweithredoedd : eu gweithredoedd
ydynt weithredoedd anwiredd, a
gwaith trawsder sydd yn eu dwy-
law.
7 ^Eu traed a redant i ddrygioni, a
hwy a frysiant i dy wallt gwaed gwir-
ion: eu meddyKau sydd feddyliau
anwir ; distry w a ^ diuystr sydd ar
eu flpyrdd hwynt.
8 Ffordd heddwch nid adwaen-
ant; ac nid oes "^gyfiawnder yn
eu llwybrau : gwnaethant iddynt
Iwybrau ceimion: pwy bynnag a
rodio yno, nid edwyn hedd^ych.
Cyn
CRIST
Cylch
698.
k Deut. 32.
13.
« Num. IL
23.
pen. 50. 2.
2 Neu,
wnaelh
iddo gudd-
io.
b pen. 1. 15.
c Job 15. 35.
Ps. 7. 14.
3 Neu,
nadroedd.
4 Neu,
daeneUer
sydd fel
pe iorrai
allan
wiber.
d Job 8. 14,
15.
e Diar. 1. 16.
Ithuf.3.15.
BHeb.
thorriad.
0 Neu, &ara.
lacliawdwrîaeth o Dduiv.
ESAIAH, LX.
Gogoniant yr eglwys.
Cyn
CRIST
Cylch
69S.
Job 5. 14.
Amos 8. 9.
s pen. 38. 14.
7 Neu, a
gyfrifir yn
ynfyd.
h pen. G3. 5.
' Marc 6. 6.
k Pb. 98. 1.
I Eph. 6. 14,
17.
1 Thess. 5.
' pen. 63. 6.
8 Neu, tal-
edigaelhau.
n Ps. 113. 3.
Blal. 1. 11.
>Dat. 12.15.
9 Neu
" gy/yd
faner yn ei
erbyn ef.
P Ilhiif. 1].
20.
9 *í Am Iiynny y ciliodd b.irned-
igaeth oddi wrthym, ac ni'n goddiw-
eddodd cyfiawnder : disgwyliasom
am oleuni, ac wele dywyllwch ; am
ddisgleirdeb, ac yn y fagddu yr yd-
ym yn rhodio.
10 ^ Palfalasom fel deiUion â'r par-
ed, îe, fel rhai heb lygaid y palfal-
asom : tramgwyddasom ar banner
dydd fel y cyfnos ; oeddem mewn lle-
oedd anghyfannedd fel rhai meirw.
11 Nyni oU a ruasom fel eirth, a
^chan riddfan y griddfanasomfel col-
ommennod : disgwyliasom am farn,
ac nid oes dim : am iachawdwriaeth,
ac ymbellhaodd oddi wrthym.
12 Canys amlhaodd ein camweddau
ger dy fron, a thystiolaethodd ein
pechodau i'n herbyn : o herwydd
ein camweddau sydd gyd â ni ; a'n
hanwireddau, ni a'u hadwaenom :
13 Camweddu, a dywedyd celwydd
yn erbyn yr Arglwydd, a chilio
oddi ar ol ein Duw, dywedyd
trawsder ac anufudd-dod, myfyrio
a thraethu o'r galon eiriau gau.
14 Barn hefyd a dròed yn ei hol,
a chyfìawnder a safodd o hirbell :
canys gwirionedd a gwympodd yn
yr heol, ac uniondeb ni all ddyfod
i mewn.
15 lë, gwirionedd sydd yn pallu, a'r
hwn sydd yn cilio oddi wrth ddryg-
ioni '^ a'i gwna ei hun yn yspail : a
gwelodd yr Arglwydd hyn, a drAvg
oedd yn ei olwg nad oedd barn.
16 f ^Gwelodd hefyd nad oedd
gwr, a 'rhyfeddodd nad oedd eir-
iolwr : ^ am hynny ei fraich a'i
hachubodd, a'i gyfiawnder ei hun
a'i cynhaliodd.
17 ' Canys efe a wisgodd gyfiawn-
der fel llurig, a helm iachawdwr-
iaeth am ei ben ; ac a wisgodd
wisgoedd dial yn ddillad ; le, gwisg-
odd zel fel cochl.
18 ""Yn ol y ^gweithredoedd, le, yn
eu hol hwynt, y tâl efe, Hid iV wrth-
wynebwyr, taledigaeth i'w elynion;
taledigaeth i'r ynysoedd a dâl efe.
19 "Felly jv ofnant enw yr Ar-
glwydd o'r gorllewin, a'i ogoniant
ef o godiad haul. Pan ddelo y
gelyn i mewn °fel afon, Yspryd yr
Arglwydd ^ a'i hymlid ef ymaith.
20 1Í Ac i Sion y daw y p Gwared-
ydd, ac i'r rhai a droant oddi wrth
anwiredd yn Jacob, medd yr Ar-
glwydd.
21 A minnau, dyma fy nghyfam-
mod â hwynt, medd yr Arglwydd :
Fy yspryd yr hwn sydd arnat, a'm
geiriau y rhai a osodais yn dy enau,
ni chiliant o'th enau, nac o enau dy
had, nac o enau had dy had, medd
yr Arglwydd, o hyn allan byth.
PENNOD LX.
1 Gogoniant yr eglwys pan ddelo y cenhedloedd
yn dra ami atti; 15 a'r hendithion mawr a
fydd ar ol ychydig gystudd,
CYFOD, Uewyrcha ; canys daeth
dy oleuni, * a chyfododd gogon-
iant yr Arglwydd arnat.
2 Canys wele, tywyllwch a or-
chuddia y ddaear, a'r fagddu y
bobloedd : ond arnat ti y cyfyd yr
Arglwydd, a'i ogoniant a welir
arnat.
3 ^Cenhedloedd hefyd a rodiant
at dy oleuni, a brenhinoedd at
ddisgleirdeb dy gyfodiad.
4 " Cyfod dy lygaid oddi amgylch,
ac edrych ; ymgasglasant oil, daeth-
ant attat : dy feibion a ddeuant o
bell, a'th ferched a fegir wrth dy
ystlys.
5 Yna y cei weled, ac ^ yr ymddis-
gleiri; dy galon hefyd a offia, ac a
helaethir ; am droi attat ^ ^ liosowg-
rwydd y môr, golud y cenhedloedd
a ddaw attat ti.
6 Lliaws y camelod a'th orchudd-
iant, se/cyflym gamelod Midian ac
Ephah; hwynt oil o Seba a ddeu-
ant ; ^ aur a thus a ddygant ; a
moliant yr Arglwydd a fynegant.
7 HoU ddefaid Cedar a ymgasglant
attat ti, hyrddod Nebaioth a'th was-
anaethant: h^vy a ddeuant i fynu
yn gymmeradwy ar fy allor, a mi a
anrhydeddaf dy fy ngogoniant.
8 Pwy yw y rhai hyn a ehedant
fel cwmmwl, ac fel colommennod
i'w ffenestri ?
9 Yn ddiau yr ynysoedd a'm dis-
gwyliant, a Uongau Tarsis yn * ben-
naf, ^i ddwyn dy feibion o bell, eu
harian hefyd a'u haur gyd â hwynt,
si enw yr Arglwydd dy Dduw, ac
i Sanct Israel, am iddo dy ogon-
eddu di.
10 A ''meibion dieithr a adeilad-
ant dy furiau, a'u brenhinoedd a'th
wasanaethant ; canys yn fy nig y'th
darewais, ac o'm hewyllys da fy hun
y tosturiais wrthyt.
11 Am hynny *dy byrth a fydd-
ant yn agored yn wastad, ni cheuir
hwynt na dydd na nos, i ddwyn
attat olud y cenhedloedd, fel y dyg-
er eu brenhinoedd hwynt hefyd.
12 Canys ^y genedl a'r deyrnas
Cyn
CRIST
Cylch
698.
b Dat. 21.
24.
c pen. 40. 18,
22, 23.
a 66. 11,
12.
2 Neil, y
lli/eiri.
3 Neil,
dwrief.
d Ehuf. 11.
25.
e pen. 61. 6.
Matt. 2. 11.
* gyniof.
f Gal. 4. 26.
t Zech. 6.
15.
k Zech. 14.
17.
U03
Llwyddiant yr eghvys.
ESAIAH, LXI.
Benditliion y ý'yddloma id.
Cyn
CRIST
Cylcli
1 pen. 3.5. 2.
a il. 1Î).
1 Chrün.
2S. 2.
Ps. 132. 7,
n pen. 49.
23.
Üát. 3. 9.
0 pen. 49.
23. a 61. 6.
a G6. 11, 12.
P pen. 43. 3.
1 pen. 26. 1.
r Dat. 21.
23. a 22. 5.
t pen. 52. 1.
u Ps. 37. 11,
22.
Matt. 5. 5.
X pen. 61. 3.
3Iatt. 15.
13.
J pen. 29.
23. a 45. 11.
b Ps. 147. 3.
pen. 57. 15.
0 pen. 42. 7.
ni'th wasanaetlio di, a ddifethir;
! a'r cenhedloedd hynny a Iwyr ddin-
i ystrir.
1 13 ^ Gogoniant Libanus a ddaw at-
I tat, y ffynnidwydd, ffa-vvydd, a box
! ynghyd, i harddu He fy nghyssegr ;
harddaf hefyd "" le fy nhraed.
I 14 A meibion dy gystuddwyr °a
ddeuant attat yn ostyngedig: a'r
îrhai oil a'th ddiystyrasant a ym-
jostyngant "vvrtli wadnau dy draed,
ac a'th alwant yn Ddinas yr Ar-
GLWYDD, yn Si'on Sanct Israel.
15 Lie y buost yn wrthodedig, ac
yn gas, ac heb gynniweirydd triuot,
I gwnaf di yn ardderchowgrwydd
I tragywyddol, ac yn llawenydd fr
I lioU genhedlaethau.
j 16 "Sugni hefyd laeth y cenhedl-
oedd, ie, bronnau brenhinoedd a
sugni ; a chei wybod mai p myfi yr
Arglwydd yw dy Achubydd, a'th
Waredydd yw cadarn Dduw Jacob.
17 Yn lie pres y dygaf aur, ac yn
lie haiarn y dygaf arian, ac yn lie
i coed, bres, ac yn He cerrig, haiarn ;
a gwnaf dy swyddogion yn hedd-
ychol, a'th drethwyr yn gyfiawn.
18 M chlywir mwy son am drais
yn dy wlad, na distryw na dinystr
yn dy derfynau : eithr ti a elwi ^ dy
fagwyrydd yn lachaAvdwriaeth, a'th
byrth yn Foliant
19 'Ni bydd yr haul i ti mwyach yn
oleuni y dydd, a'r lleuad ni oleua yn
Uewyrch i ti : eithr yr Arglwydd
fydd i ti yn oleuni tragywyddol,
■ a'th Dduw yn ogoniant i ti.
20 Ni fachluda dy haul mwyach,
a'th leuad ni phalla : o herwydd yr
Arglwydd fydd i ti yn oleuni tra-
gy^vyddol, a dyddiau dy alar a ddar-
fyddant.
21 ' Dy bobl hefyd fyddant gyf-
iawn oU : ^" etifeddant y tir byth, sef
''blaguryn fy mhlanhigion, ^gwaith
fy n^vylaw, fel y'm gogonedder.
22 Y bychan a fydd yn fil, a'r gwael
yn genedl gref Myfi yr Arglwydd
a brysuraf hynny yn ei amser.
PENNOD LXI.
1 Swydd Crist. 4 Parodrwydd 7 a henditliion
y ffyddloniaid.
^"XT'SPIIYD yr Arglwydd Dduw
X sydd arnaf ; o herwydd yr Aiî-
glwydd a'm henneiniodd i efeng-
ylu i'r rhai llariaidd ; efe a'm han-
fonodd ''i rwymo y rhai ysig eu
calon, i gyhoeddi ''rhyddid i'r caeth-
ion, ac agoriad carchar i'r rhai
sydd yn rhwym ;
2 I gyhoeddi blwyddyn gymmer-
adwy yr Arglwydd, a dydd dial
ein Duw ni; "^i gysuro pob galarus;
3 1 osod i alarwyr Sion, ac^i roddi
iddynt ogoniant yn Ue lludw, olew
llawenydd yn Ue galar, gwisg mol-
iant yn lie yspryd cystuddiedig ; fel
y gelwid hwynt yn Brennau cyfiawn-
,der, *^yn Blanhigyn yr Arglwydd,
fel y gogonedder ef
4 IT ^Adeiladant hefyd yr hen
ddifíaethfa, cyfodant yr anghyfan-
neddfa gynt, ac adnewyddant ddin-
asoedd difíaeth, ac anghyfannedd-
dra Uawer oes.
5 A dieithriaid a safant ac a borth-
ant eich praidd, a meibion dieithr
/ydd arddwyr a gAvinllanwyr i chwi.
6 Chwithau a elwir ^ yn Offeiriaid
i'r Arglwydd: Gweinidogion ein
Duw ni, meddir wrthych ; * golud
y cenhedloedd a fwynhêwch, ac
yn eu gogoniant hwy yr ymddyrch-
efwch.
7 1Í Yn He eich cywilydd ^ y cewcli
ddau-ddyblyg ; ac yn lie gwarad-
wydd hAvy a laweny chant yn eu
rhan : am hynny yn y tir y medd-
iannant ran ddwbl; llawenydd
tragywyddol fydd iddynt.
8 Canys myfi yr Arglwydd a
hoffaf gyfiawnder ; ^ yr wyf yn casau
trais yn boeth-oflrwm, ac a gyiar-
wyddaf eu gwaith mewn gwirion-
edd, ac a wnaf â hwynt gyfammod
tragywyddol.
9 Eu had hwynt hefyd a adweinir
ym mysg y cenhedloedd, a'u hiliog-
aeth hwynt y'nghanol y bobl: y
rhai a'u gwelant a'u hadwaenant,
mai hwynt-hwy yio yr had a fen-
dithiodd yr Arglwydd.
10 Gan lawenychu y llawenychaf
yn yr Arglwydd, fy enaid a orfol-
edda yn fy Nuw: canys ™gwisg-
odd fi â gwisgoedd iachaAvdwriaeth,
gwisgodd fi â manteH cyfiawnder;
megis y mae priod-fab ^yn T/mwisgo
â harddwisg, ac fel yr 2/w*drwsia
priod-ferch â'i thljisau.
11 Canys megis y gwna y ddaear
i'w gwellt dyfu, ac fel y gwna gardd
i'w hadau egino, felly y gwna yr Ar-
glwydd lOR i gyfiawnder a moUant
darddu ger bron yr hoH genhedl-
oedd.
PENNOD LXII.
1 Awijddus cliwant yprophwyd i gadarnhâu yr
eghoys yn addewidion Duw. 5 Dyledtnoijdd
y gweinidogion wrtli hregethu yr efengyl, 10
a pharottôi y hdbl iw derhyn.
Cyn
CEIST
Cylcli
698.
d Blatt. 5. 4.
• Ps. 30. 11.
f pen. 60.21.
s pen. 58.
la
h 1 Petr 2.
5, y.
Dat. 1. 6.
a 5. 10.
1 pen. 60. 5,
16.
t Zecli. 9.
12.
1 pen. 1. 11,
13.
m Ps. 13-2.
9,16.
2 Heb. 7jn
ymharddu
fel ojeir-
iad.
Aädeiüidîon i'r eghüìjs.
ESAIAH, LXII.
Gallu a tlirugaredd Crist.
Cyn
CEIST
Cylch
698.
a Edrj-ch
ad. 4, 12.
pen. 65. 15.
b Zech. 9.
16.
c H08. 1. 10.
lPetr2.10.
d pen. òi.
6,7.
2 Sef, Ymae
fy eioyllya
ami.
3 Sef,
Pr'iodol.
e pen. 65.
19.
I Ezec. 3.
17. a 33. 7.
4 îfeu,
Qofiadur-
iaid rjr
Arglwydd,
6 Ileb. Os
rlioddof.
8 Deut. 23.
31, &c.
Jer. 5. 17.
b Edrych
IJeut. 12.
12.
a 14. 26.
a 16. 11, 14.
J pen. 40. 3.
a 57. 14.
k Zech. 9. 9.
Matt. 21. 5.
loan 12. 15.
1 pen. 40. 10.
I)at.22.12.
6 Heb.
daliad.
ER mAvyii Sion ni tliawaf, ac er
mwyn Jerusalem ni ostegaf,
hyd onid elo ei chyfiawnder hi
allan fel disgleirdeb, a'i hiachawd-
wriaeth hi fel lamp yn Uosgi.
2 A'r cenhedloedd a welant dy
gyfiawnder, a'r holl frenhinoedd dy
ogoniant : yna ^ y gelwir arnat enw
newydd, yr hwn a emva genau yr
Arglwydd.
3 Byddi liefyd ''yn goron gogon-
iant yn llaw yr Arglwydd, ac
yn dalaith frenhinol yn llaw dy
Dduw.
4 "Ni ddywedir am danat m^vy,
^ Gwrthodedig ; am dy dir hefyd
ni ddywedir mwy, Anghyfannedd :
eithr ti a elwir ^Hephsibah; a'th
dir, ^ Beulah : canys y mae yr Ar-
GLWYDD yn dy hoffi, a'th dir a
briodir.
5 Canys /el y prioda gwr ieuangc
forwyn, y prioda dy feibion dydi ;
ac â llawenydd priod-fab am briod-
ferch, * y Uawenycha dy Dduw o'th
blegid di.
6 ^Ar dy furiau di, Jerusalem, y
gosodais geidwaid, y rhai ni thaw-
ant ddydd na nos yn wastad : y rhai
ydych ^yn cofio yr Arglwydd, na
ddistêwch,
7 Ac na adêwch ddistawrwydd
iddo, hyd oni sicrhao, ac hyd oni
osodo Jerusalem yn foliant ar y
ddaear.
8 Tyngodd yr Arglwydd i'w dde-
lieulaw, ac i'w fraich nerthol, ^Yn
ddiau ni ^ roddaf dy yd mwyach yn
ymborth i'th elynion ; a meibion
dieithr nid yfant dy win, yr hwn y
llafuriaist am dano :
9 Eithr y rhai al casglant a'i
bwyttânt, ac a foliannant yr Ar-
glwydd ; a'r rhai a'i cynnullasant
a'i hyfant ^ o fewn cynteddoedd fy
sancteiddrwydd.
10 1Í Cynniweiriwch, cynniweir-
iwch trwy y pyrth : ' parottôwch
ffordd y bobl; palmentwch, pal-
mentwch brif-fíbrdd ; digarregwch
hi : cyfodwch faner i'r bobloedd.
11 Wele, yr Arglwydd a gy-
hoeddodd hyd eithaf y ddaear, ""Dy-
wedwch wrth ferch Sion, Wele dy
iachawdwriaeth yn dyfod, wele ei
'gyflog gyd âg ef, a'i ''waith o'i
flaen.
12 Gal want hwynt hefyd yn Bobl
sanctaidd, yn Waredigion yr Ar-
glwydd : tithau a elwir, Yr hon a
geisiwyd, Dinas nis gwrthodwyd.
PENNOD LXIII.
1 Crist yn dangos pwy ydyw, 2 "pa beth yw
ei oruchafiaeth ar ei elynion, 7 a pha heth
yw ei drugaredd tu ag at ei eglioys. 10 Yn
ei gyflawn ddigllonedd y mae yn meddwl
am ei hael drugaredd. 15 Yr egltvys yn ei
gweddi, 17 a'i hachwyn, yn gwneuthur pro-
ffes o'i ffydd.
PWY yw hwn yn dyfod o Edom,
°yn goch ei ddillad o Bosrah?
hwn sydd hardd yn ei wisg, yn ym-
daith yn amlder ei rym? Myfi, yr
hwn a lefaraf mewn cyfiawnder, ac
wy/gaduTii i iachâu.
2 Paham yr ydwyt yn goch dy
ddillad, a'th wisgoedd fel yr hwn
a sathrai mewn gwin-wrỳf ?
3 '' Sethrais y gwin-wrŷf fy hunan,
ac o'r bobl nid oedd un gyd â mi ;
canys mi a'u sathraf hwynt yn fy
nig, ac a'u mathraf hwynt yn fy
Uidiowgrwydd ; a'u gwaed hwynt
a daenellir ar fy nillad, a'm holl
wisgoedd a lychwinaf.
4 Canys ""dydd dial sydd yn fy
nghalon, a blwyddyn fy ng^vared-
igion a ddaeth.
5 ^ Edrychais hefyd, ac ^ nid oedd
gynnorthwywr ; rhyfeddais hefyd
am nad oedd gynhaliwr: yna 'fy
mraich fy hun a'm hacLubodd, a'm
llidiowgrAvydd a'm cynhaliodd.
6 A mi a sathraf y bobl yn fy nig,
ac ^a'u meddwaf hwynt yn fy Uid-
iowgrwydd ; a'u cadernid a ddis-
gynaf i'r llawr.
7 1 Cofiaf drugareddau yr Ar-
glwydd, a moliant Duw, yn ol yr
hyn oil a roddodd Duw i ni, ac
amlder ei ddaioni i dy Israel, yr
hyn a roddodd efe iddynt yn ol
ei dosturiaetliau, ac yn ol amlder
ei drugareddau.
8 Canys efe a ddywedodd, Diau fy
mhobl ydynt hwy, meibion ni ddy-
wedant gelwydd ; felly efe a aeth
yn lachawdwr iddynt.
9 ^ Yn eu holl gystudd h^vynt efe
a gystuddiwyd, ac angel ei gyn-
ddrychioldeb a'u hachubodd hwynt;
'yn ei gariad ac yn ei drugaredd
y gwaredodd efe hwynt: ^efe a'u
dygodd hwynt, ac a'u harweiniodd
yi* holl ddyddiau gynt,
10 1Í Hwythau oeddynt ^wrthry-
felgar, ac "a ofidiasant ei Yspryd
sanctaidd ef: am hynny y trodd
efe yn elyn iddynt, ac yr ymladd-
odd yn eu herbyn.
11 Yna y cofiodd efe y dyddiau
gynt, Moses a'i bobl, gan ddywed-
yd, Mae yr hwn "a'u dygodd hwynt
Cyn
CRIST
Cylch
698.
■ Hat. 19.
b Galar. 1.
15.
Dat. 14. 19,
20. a 19. 15.
0 pen. 34. 8.
a 61. 2.
d pen. 59.
16.
o loan 16.
32.
f Ps. 98. 1.
li Barn. 10.
16.
Zech. 2. 8.
Act. 9. 4.
I Deut. 7. 7,
8.
k Exod. 19.
4.
Deut. 1. 31.
pen. 46. 3,4.
1 Exod. 15.
24.
Num. 14.
11.
Ps. 78. 56.
a 95. 9.
m Ps. 78. 40.
Eph. 4. 30.
n Exod. 14.
30.
Jer. 2. 6.
ESAIAH, LXIV.
Cyn
CRIST
Cylch
698.
2Neu,
bugeiliaid,
fel Ps. 77.
20.
oNeh.9.20.
Hag. 2. 5.
P Exod. 14.
21.
Jos. 3. 16.
<î Deut. 26.
15.
Ps. SO. 14.
S Neu, swn
dy ym-
ysgaroedd.
r Jer. 31. 20.
llos. 11. 8.
i .Tob 14. 21.
Preg. 9. 5.
i Neu, ein
Gwared-
ydd erioed
y w dy enn:
t Vs. 74. 7.
5 Neu,
ni elwid
hwynt ar
dy enw.
Givecldi yr eglwys.
i fvnu o'r môr, gyd â ^bugail ei
braidd? mae yr hwn "a osododd ei
Yspryd sanctaidd o'i fewn ef ?
12 Yr hwn a'z* tywysodd hwynt â
deheulaw Moses, ac â'i ogoneddus
fraich, Pgan hoUti y dyfroedd o'u
blaen hwynt, i wneuthur iddo ei
hun enw tragy wyddol ?
13 Yr hwn a'u harweiniodd hwynt
trwy y dyfnderau, fel march yn yr
anialwch,/ei na thramgwyddent ?
14 Fel y disgyn anifail i'r dyffryn,
y gwna Yspryd yr Arglwydd iddo
orphwys : felly y tywysaist dy bobl,
i wneuthur i ti enw gogoneddus.
15 H lEdrych o'r nefoedd, a gAvel
0 annedd dy sancteiddrAvydd a'th
ogoniant: mae dy zel a'th gadern-
id, ^ Uiosowgrwydd ^ dy dosturiaeth-
au a'th drugareddau tu ag attaf
fi? a ymattaliasant ?
16 Canys ti yw ein Tad ni, er
*nad edwyn Abraham ni, ac na'n
cydnebydd Israel: ti, Arglwydd,
yiv ein Tad ni, ^ein Gwaredydd;
dy enw sydd erioed.
17 ^ Paham, Arglwydd, y gwnaeth-
ost i ni gyfeiliorni allan o'th fíyrdd?
ac y caledaist ein calonnau oddi
wrth dy ofn? Dychwel er mwyn dy
^veision, Uwythau dy etifeddiaeth.
18 Dros ychydig ennyd y medd-
iannodd dy bobl sanctaidd: *ein
gwrthwynebwyr a fathrasant dy
gyssegr di.
19 Nyni ydym eiddot ti : erioed
ni buost yn arglwyddiaethu arnynt
hwy ; ac ^ ni elwid dy enw arnynt.
PENNOD LXIV.
1 Yr eglwys yn gwedd'io ar i Dduw egluro ei
allu ; 5 ac wrth fawrygu trugaredd Duw,
yn cyfaddef ei llygredigaeih naturiol : 9 yn
cwyno rhag ei chystudd.
NA rwygit y nefoedd, a disgyn,
fel y ^toddai y mynyddoedd
o'th flaen di,
2 Fel pan losgo y tan greision, y
pair y tan i'r dwfr ferwi ; i hysbysu
dy enw i'th withwynebwyr, fel yr
ofQO y cenhedloedd rhagot !
3 Pan ^wnaethost bethau ofn-
adwy ni ddisgwyliasom am danynt,
y disgynaist, a'v mynyddoedd a
doddasant o'th flaen.
4 Ac erioed "^ni chlywsant, ni
dderbyniasant â chlustiau, ac ni
welodd llygad, ^ 0 Dduw, ond tydi,
yr hyn a ddarparodd efe i'r neb
a ddisgwyl wrtho.
5 Cyfarfyddi â'r hwn sydd lawen,
d pea, 26. 8. j ac a wTia gyfiawnder; ^y rhai yn
Maiurygu trugaredd Duw.
b Exod. 34.
10.
Barn. 5. 4,
5.
Pe. OS. 8.
Hab. 3.3,6.
e Ps. 31. 19.
1 Cor. 2. 9.
2 Neu,
Dduw ond
tydi.
dy %rdd a'th gofiant di : wele, ti a
ddigiaist, pan bechasom : ynddynt
hwy y mae para, a ni a fyddwn
cadwedig.
6 Eithr yr ydym ni oil megis peth
aflan, ac megis bratiau budron yw
ein hoU gyfiawnderau ; ^a megis deil-
en y syrthiasom ni oil ; a'n hanwiredd-
au, megis gwynt, a'n dug ni ymaith.
7 Ac ^nid oes a alwo ar dy enw,
nac a ymgyfyd i ymaflyd ynot :
canys cuddiaist dy wyneb oddi
wrthym ; ^ difeaist ni, o herwydd
ein hanwireddau.
8 Ond yn awr, 0 Arglwydd, ein
Tad ni ydwyt ti : ^ nyni ydym glai,
a thithau yw ein lluniwr ni; ie,
gwaith dy law ydym ni oil.
9 IT ''Na ddigia, Arglwydd, yn
ddirfawr, ac na chofia anwiredd yn
dragywydd: wele, edrych, attolwg,
dy bobl di ydym ni oil.
10 Dy sanctaidd ddinasoedd sydd
anialwch ; Sion sydd yn ddifíaeth-
wch, a Jerusalem yn anghyfannedd,
11 Tŷ ein sancteiddrwydd a'n hardd-
wch ni, He y moliannai ein tadau
dydi, a losgwyd â than ; a'n hoU
bethau dymunol sydd yn anrhaith.
12 A ymatteli di, Arglwydd, wrth
y pethau hyn ? a dewi di, ac a gys-
tuddi di ni yn ddirfawr ?
PENNOD LXV.
1 Gahcedigaeth y Cenhedloedd. 2 Gwrthod
yr luddeicon, am eu hanghrediniaeth, a'u
delw-addoliaeth, a''u rhagrith. 8 Gweddill a
achubir. 11 Barnedigaethau ar yr enioir, a
hendithion ar y duwiol. 17 Dedwydd gyflwr
Jerusalem newydd.
''ipEISIWYD fi gan y rhai ni ym-
\y ofynasant am danaf ; cafwyd
fi gan y rhai ni'm ceisiasant : dy-
wedais, Wele fi, wele fi, wrth gen-
hedlaeth ni alwyd ar fy enw i.
2 Estynais fy Haw ar hyd y dydd
at bobl wrthryfelgar, y rhai a rod-
ient y fíbrdd nid oedd dda, jo. ol
eu meddyliau eu hun ;
3 Pobl y rhai a'm Uidient i yn
wastad yn fy wyneb ; ^ yn aberthu
raewn gerddi, ac yn arogl-darthu
2 ar allorau pridd-feini ;
4 Y rhai a arhôent ym mysg y bedd-
au, ac a lettŷent yn y mynwentau ;
«^y rhai a fwyttâent gig moch, ^ac
isgell ffiaidd bethau yn eu llestri ;
5 Y rhai a ddywedent, Saf ar dy
ben dy hun ; na nesâ attaf fi : canys
sancteiddiach ydwyf na thydi. Y
rhai hyn sydd fwg yn * fy ffiroenau,
tan yn llosgi ar hyd y dydd
Cyn
CRIST
Cylch
698.
6 Ps. 90. 5,
6.
f Hos. 7. 7.
3Heb.
toddaist.
e pen. 29.
16. a 45. 9.
Jer. 18. 6.
Khut. 9.
20, 21.
h Ps. 79. 8.
a Rhuf. 9.
24, 25, 26.
a 10. 20.
Eph. 2. 12,
13.
b pen. 1. 29.
a 66. 17.
2 Heb.
or hridd -
feini.
c pen. 66.
3 Neu, a
drylliau.
* Neu, fy
nigo/aint.
GivrtJiod yr luddewon.
ESAIAH, LXVI.
Y Jerusalem newydd.
Cyn
CEIST
Cylch
d Deut. 32.
34.
Mai. 3. 16.
e Ps. 79. 12.
f Ex. 20. 5.
B Joel 2. 14.
i Hos. 2. 15.
B Neil, Gad.
«Neu,
Menni.
1 Diar. 1. 24,
&c.
Sen. 66. 4.
er. 7. 13.
THeb.
dryUiad.
k pen. 62. 2.
lDeiit.G.13.
Ps. 63. 11.
pen. 19. 18.
a 4.5. 23.
Seph. 1. 5.
m pen. CO.
22.
2Petr3.13.
üat. 21. 1.
6 Wele, "^ysgrifenwyd ger fy mron :
ni thawaf; eithr talaf, ie, talaf ^i'w
mynwes,
7 Eich anwireddau cliwi, ac *^an-
wireddau eich tadau ynghyd, medd
yr Arglwydd, y rhai a arogl-
darthasant ar y myiiyddoedd, ac
a'm cablasant ar y bryniau : am
liynny y mesuraf eu hen weithred-
oedd hwynt i'w mynwes.
8 IF Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd ; Megis y ceir gwin new-
ydd mewn swp o rawn, ac y dy-
wedir, Na ddifwyna ef; canys y
mae ^ bendith ynddo : felly y gwnaf
er mwyn fy ngweision, na ddistryw-
iwyf hwynt oil.
9 Eithr dygaf had allan o Jacob,
ac o Judah un a etifeddo fy mynydd-
oedd: a'm hetholedigion a'i heti-
feddant, a'm gweision a drigant yno.
10 Saron hefyd fydd yn gorlan
defaid, a ^ glyn Achor yn orweddfa
gwartheg, i'm pobl y rhai a'm ceis-
iasant.
11 1Í Ond chwi yw y rhai a wrth-
odwch yr Arglwydd, a anghofiwch
fy mynydd sanctaidd, a arlwywch
fwrdd i'r ^llu accw, ac a lenwch
ddîod-ofírwm i'r ^ niferi accw.
12 Ehifaf chwithau i'r cleddyf, a
chwi oil a ymostyngwch i'r lladded-
igaeth: 'o herwydd pan elwais chwi,
nid attebasoch ; pan leferais, ni
wrandawsoch ; ond gwnaethoch
ddrygioni yn fy ngolwg, a dewisas-
och yr hyn nid oedd dda gennyf.
13 Am hynny fel hyn y dywed yr
Arglwydd Dduw ; Wele, iy ngweis-
ion a fwyttânt, a chwithau a newyn-
wch : wele, fy ngweision a yfant, a
chwithau a sychedwch : wele, fy
ngweision a lawenychant, a chwi-
thau a fydd cywilydd arnoch :
14 Wele, fy ngweision a ganant
o hyfrydwch calon, a chwithau a
waeddwch rhag gofid calon, ac a
udwch rhag '' cystudd yspryd.
15 A'ch enw a adêwch yn felldith
gan fy etholedigion : canys yr Ar-
glwydd Dduw a'th ladd di, ac ^" a
eilw ei weision ar enw arall :
16 Fel y bo i'r hwn a ymfendigo
ar y ddaear, ymfendigo yn Nuw
y gwirionedd ; ac ^ i'r hwn a dyngo
ar y ddaear, dyngu i Dduw y gwir-
ionedd : am anghofio y trallodau
gynt, ac am eu cuddio hwynt o'm
golwg.
17 11 Canys wele fi yn creu •" nef-
oedd newydd, a daear newydd : a'r
697
rhai cyntaf ni cliofir, ac ni ^fedd-
ylir am danyut.
18 Eithr llawenychwch a gorfol-
eddwch yn dragy wydd yn y pethau
a grëwyf fi : canys wele fi yn creu
Jerusalem yn orfoledd, a'i phobl
yn llawenydd.
19 ° Gorfoleddaf hefyd yn Jerusa-
lem, a llawenychaf yn fy mhobl :
ac ni chlywir ynddi mwyach °lais
wylofain, na Uef gwaedd.
20 Ni bydd o hynny allan blentyn
0 oed, na henafgwr, yr hwn ni chyf-
lawnodd ei ddyddiau : canys y bach-
gen fydd marw yn fab canmlwydd ;
ond y pechadur yn fab canmlwydd
a felldithir.
21 A Phwy a adeiladant dai, ac a'?t
cyfanneddant ; plannant hefyd win-
llannoedd, a bwyttânt eu fírwyth.
22 Nid adeiladant hwy, fel y cyf-
anneddo arall ; ac ni phlannant, fel
y bwyttao arall: eithr ^ megis dydd-
iau pren y bydd dyddiau fy mhobl,
a'm hetholedigion a ^ hir-fwynhant
waith eu dwylaw.
23 M laftiriant yn ofer, ac ni
"■ chenhedlaut i drallod : canys had
rhai bendigedig yr Arglwydd yd-
ynt hwy, a'u heppil gyd â hwynt.
24 A bydd, *cyn galw o honynt,
i mi atteb ; ac a hwy etto yn llef-
aru, mi a wrandawaf.
25 ' Y blaidd a'r oen a borant yng-
hyd ; y Hew fel ŷch a bawr wellt ;
a'r sarph, "^ llwch fydd ei bwyd hi :
ni ddrygant ac ni ddistrywiant yn
fy holl fynydd sanctaidd, medd yr
Arglwydd.
PENNOD LXVI.
1 Y myn y gogoneddus Dduw ei icasanaethu
mewn gostyngedig burdeb: 5 y mae yn cysiiro
y gostyngedig a rhyfeddol genhedliad, 10 a
grasusol ddoniau yr eglwys. 15 Tost farn-
edigaetiiau Duw yn erbyn yr ammwiol. 19 Y
bydd i'r cenhedloedd eglwys sanctaidd, 24 ac
y cant weled damnedigaeth yr annuwiol.
FEL hyn y dywed yr Arglwydd;
"Y nef ytv fy ngorsedd-faingc,
a'r ddaear yw ^ Ueithig fy nhraed :
mae y tŷ a adeiledwch i mi? ac
mae y fan y gorphwysaf ?
2 Canys y pethau hyn oil a wnaeth
fy Haw, a tiirwof fi y mae hyn oil,
medd yr Arglwydd : ond ar hwn
yr edrychaf, ^ sef ar y truan a'r
cystuddiedig o yspryd, ac ° sydd yn
crynu wrth fy ngair.
3 dYr hwn a laddo ŷch, sydd fel yr
hwn a laddo wr ; yr hwn a abertho
^oen, sydd fel yr hwn "a dorfynyglo
Cyn
CEIST
Cylcli
698.
S-IIeb. daw
ifijnu ar
y galon.
n pen. 62. 5.,
0 pen. (O.
10. a 51. 11.
Dat. 7. 17.
a 21. 4.
P Edi-ych
Lef. 26. IG.
Deut. 28.
30.
Amos 9. 14,
9Neu,
dreuliant.
r Deut. 23.
41.
Hos. 9. 12.
I Ps. 32. 5.
t pen. 11. 6,
7,9.
u Gen. 3. 14.
ft 1 Bren. 8,
27.
2 Chron. 6.
18. Matt.
5. 34, 35.
Act. 7. 48,
49. a 17. 24
2Neu,/ÿ
nhroed-
faingc.
b Ps. 34. 18.
a 51. 17.
pen. 57. 15.
a 61. 1.
c Ezra 9. 4.
a 10. 3.
Diar. 23.14.
ad. 5.
d pen. 1. 11.
3 Neu,/j)n.
e Deut. 23.
18.
Cìjsuro y gostyngedîg.
ESAIAH, LXVL
Eglivys y cenhedloedd.
Cyn
CRIST
Cylch
698.
4Neu,
siommed-
igaeüiau.
t Diar. 1. 24.
Sen. es. 1-.
er. 7. 13.
S» pen. 5. 19.
2ri
8 Neu, díUs-
gleirdeb.
! pen. 43. 18.
a éO. 5.
k pen. CO.
IG.
1 pen. 49. 22.
a 60. 4.
m Edrycb
Ezec.37. 1,
&c.
jT hwn a ofírynimo offi'wm,
sydd fél ped offrymmai waed moch ;
yr hwn a arogi-dartlio thus, sydd f el
pc bendigai eilun : îe, h^vy a ddew-
isasant eu fíyrdd eu hun, a'u henaid
a ymhyfrydodd yn eu ffieidd-dra.
4 Minnau a ddemsaf eu ^dychym-
mygion hwynt, ac a ddygaf arnynt
yr hyn a ofiiant : ^am alw o honof,
ac nid oedd a attebai ; Ueferais, ac
ni wrandawsant : eithr gwnaethant
yr hyn oedd ddrwg yn fy ngolwg,
a'r hyn nid oedd dda gennyf a
ddewisasant.
5 1í Gwrandêwch air yr ARGL\y ydd,
sy rhai a grynwch wrth ei air ef ;
Eich brodyr y rhai a'ch casasant,
ac a'ch gyrrasant ar encil er mwyn
fy enw i, a ddywedasant, ^Gogon-
edder yr Arglwydd : etto i'ch Ua-
wenydd chwi y gwelir ef, a hwynt
a waradwyddir.
6 Lief soniarus o'r ddinas, Uef o'r
deml, llef yr Arglwydd yn talu
y p^vyth i'w elynion.
7 Cyn ei chlafychu, yr esgorodd ;
cyn dyfod gwewyr arni, y rhydd-
hawyd hì ar fab.
8 Pwy a glybu y fath beth a
hyn? pwy a welodd y fath bethau
a hyn? A wneir i'r ddaear dyfu
mewn un dydd? a enir cenedl ar
unwaith? Pan glafychodd Sion, yr
esgorodd heiyd ar ei meibion.
9 A ddygaf fi i'r enedigaeth, ac
oni pharaf esgor? medd yr Ar-
glwydd : a baraf fi esgor, ac a
luddiaf ? medd dy Dduw.
10 Llawenhêwch gyd â Jerusa-
lem, a byddwch hyfryd gyd â hi,
y rhai oU a'i cerwch hi: llawen-
hêwch gyd â hi yn llawen, y rhai
oil a alerwch o'i phlegid hi :
11 Fel y sugnoch, ac y'ch di waller
â bronnau ei diddanwch hi; fel y
godroch, ac y byddoch hyfryd gan
^ helaethrwydd ei gogoniant hi
12 Canys fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd ; Wele, * mi a cstynaf iddi
heddwch fel afon, a gogoniant y cen-
hedloedd fel fírwd Ufeiriol : yna'^y
sugnwch, ^ ar ei hystlys hi y'ch dyg-
ir, ac ar ei gliniau y'ch diddenir.
13 Fel un yr hwn y diddana ei
fam ef, felly y diddanaf fi chwi ; ac
yn Jerusalem y'ch diddenir.
14 A phan weloch hyn, y llawen-
ycha eich calon ; "" eich esgyrn hef-
yd a flodeuant fel llysieuyn : ac
fe adweinir Haw yr Arglwydd tu
ag at ei weision, a'^ lidiowgrwydd
wrth ei elynion.
15 Canys, wele, yr Arglwydd a
ddaw â than, ac a'i gerbydau fel
tröwynt, i dalu ei ddigter â llid-
iowgrwydd, a'i gerydd â fflammau
tan.
16 Canys yr Arglwydd a ym-
ddadleu â than ac a'i gleddyf yn
erbyn pob cnawd ; a lladdedigion
yr Arglwydd fyddant ami.
Ij ^Y rhai a ymsancteiddiant, ac
a ymlanhânt yn y gerddi, ^ yn ol eu
gilydd, yn y canol, gan fwytta cig
moch, a ffieidd-dra, a llygod, a gyd-
ddiweddir, medd yr Arglwydd.
18 Canys mi a adwaen eu gweith-
redoedd hwynt a'u meddyliau : y
mae yr amser yn dyfod, i gasglu
yr holl genhedloedd a'r ieithoedd ;
a hwy a ddeuant, ac a welant fy
ngogoniant
19 A gosodaf yn eu mysg arwydd,
ac anfonaf y rhai diangol o honynt
at y cenhedloedd, i Tarsis, '^ Afírica,
a Lydia, y rhai a dyimant mcAvn
bwa, ^^ Italia, a Groeg, i'r ynys-
oedd pell, y rhai ni chlywsaut son
am danaf, ac ni welsant fy ngogon-
iant; a mynegant fy ngogoniant
ym mysg y cenhedloedd.
20 A hwy a ddygant eich hoU
frodyr o blith jr hoU genhedloedd,
°yn oflnrwm i'r Arglwydd, ar feircli,
ac ar gerbydau, ac ar elorau meirch,
ac ar fiilod, ac ar anifeiliaid buaiu,
i'm mynydd sanctaidd Jerusalem,
medd yr Arglwydd, megis y dwg
meibion Israel offrwm me^vn Uestr
glân i áŷ yr Arglwydd.
21 Ac o honynt hwy y cymmeraf
rai Pyn offeiriaid ac yn Lefiaid,
medd yr Arglwydd.
22 Canys megis y saif ger fy mron
*îy nefoedd ne^vydd a'r ddaear new-
ydd, y rhai a wnaf fi, medd yr Ar-
glwydd, felly y saif eich had chwi,
a'ch enw chwi
23 'Bydd hefyd o newydd-loer ^i
ncivydd-loer, ac o Sabbath ^i Sab-
bath, * i bob cnawd ddyfod i addoli
ger fy mron i, medd yr Arglwydd.
24 A hAvy a ant allan, ac a edrych-
aut ar gelanedd y rhai a wnaethant
gamwedd i'm herbyn : canys eu
*pryf ni bydd marw, a'u tan ni
ddifíydd ; a byddant yn ffieidd-dra
gan bob cnawd.
Cyn
CRIST
Cylch
698.
n pen. 65.
3,4.
6 Heb. o'r
tu ol i un
pren.
T Put, a
Lud.
8 Tubal,
Jeofail.
0 Khuf. 15.
16.
P Ex. 19. 6.
pen. 61. 6.
1 Petr 2. 9.
Dat. 1. 6.
<1 pen. 65. 17.
2 Petr 3.13.
Dat. 21. 1.
r Zech. 14.
16.
«Heb.
Vw iiew-
ydd-loer.
2 Heb. i'w
Sabbath.
s Vb. 65. 2.
t Jliirc 9.
44, 46, 48.
69a
Cyn
OEIST
Cylch
62a.
«Jos. 2a. 18.
1 Chron. G.
60.
Cylch
629.
•> 2 Bren.
25.8.
pen. 52. 12.
cE3.40.1,5.
d Exod. 33.
12, 17.
e Luc 1. 15,
41.
GaL 1. 15,
IG.
f Exod. 4.
10. a 6. 12.
e Ezec. 3. 9.
h Exod. 3.
12.
Deut. 31.
C, 8.
Jos. 1. 5.
Heb. 13. 6.
» Es. C. 7.
* pen. 5. 14.
I pen. 18. 7.
2 Cor. 10.
4,5.
LLYFR Y
PROPHWYD JEREMIAH.
PENNOD I.
1 Aviser 3 a galwad Jeremiah. 11 Ei bro-
phwydol icdedigaeth ef am y ic'ialen almon,
a'r crochan herwedig. 15 Ei drom gennadwri
ef yn erhyn Judah. 17 Duw yn ei gysuro ef,
tnoy addaw iddo ei gymmorth.
GEIRIAU Jcremiali mab Hil-
ciah, o'r offeiriaid y rhai oedd
yn * Anathoth, o fewn tir Benjamin :
2 Yr hwny daeth gair yr Arglwydd
atto, yn nyddiau Josîah mab Amon
Ibrenhin Judah, yn y drydedd fl^vydd-
yn ar ddeg o'i deyrnasiad ef.
3 Ac fe ddaeth yn nyddiau Jehoi-
acim mab Josiah brenhiu Judali,
nes darfod un mlynedd ar ddeg i
Sedeciah mab Josiah brenhin Ju-
dah, hyd ddygiad Jerusalem i
gaethiwed ** yn y pummed mis.
4 Yna y daeth gair yi' Arglwydd
attaf, gan ddywedyd,
5 Cyn i mi ''dy lunio di yn y
groth, * mi a'th adnabûm ; a chyn
dy ddyfod o'r groth, *y sancteidd-
iais di ; ÍÍ mi a'th roddais yn bro-
phwyd i'r cenhedloedd.
6 Yna y dywedais, ^O Arglwydd
Ddtjw, wele, ni fedraf ymadrodd ;
canys bachgen ydwi/fû,
7 1Í Ond yr Arglwydd a ddywed-
odd wrthyf, Na ddywed, Bachgen
ydwyf fi : canys ti a âi at y rhai
oil y'th anfonwyf, a'r hyn oil a or-
chymynwyf i ti a ddywedi.
8 ^Nac ofna rhag eu hwynebau
liwynt: canys "^yr ydwyf íl gyd â thi
i'th waredu, medd yr Arglwydd.
9 Yna yr estynodd yr Arglwydd
ei law, ac *a gyfíjTddodd am genau.
A'r Arglwydd a ddywedodd wrth-
yf, Wele, ''rhoddais fy ngeiriau yn
dy enau di.
10 Gwel, heddyvv y'th osodais ar
y cenhedloedd, ac ar y teyrnas-
oedd, 4 ddiwreiddio, ac i dynnu
i lawr, i ddifetha, ac i ddistrywio,
i adeiladu, ac i blannu.
11 1Í Yna y daeth gair yr Ar-
glwydd attaf, gan ddywedyd, Je-
remiah, beth a weli di? Minnau a
ddy wedais, Gwialen almon a welaf fi,
12 A dywedodd yr Arglwydd
w^rthyf. Da y gwelaist ; canys mi a
brysuraf iy ngair i'w gyflawni
099
13 A gair yr Arglwydd a ddaeth
attaf yr ail waith, gan ddywedyd,
Beth a weli di ? A mi a ddy wedais.
Mi a welaf ™ grochan berwedig, a'i
wyneb ^ tu a'r gogledd.
14 Yna y dywedodd yr Arglwydd
wrthyf, O'r "gogledd ^y tyrr drwg
allan ar hoU drigolion y tir.
15 Canys wele, myfi "a alwaf hoU
deuluoedd teyrnasoedd y gogledd,
medd yr Arglwydd, a hwy a
ddeuant, ac a osodant bob un ei
orseddfaingc wrth ddrws porth Je-
rusalem, ac yn erbyn ei muriau
oil o amgylch, ac yn erbyn holl
ddinasoedd Judah.
16 A mi a draethaf iy marnedig-
acthau yn eu herbyn, am holl an-
wiredd y rhai a'm gadawsant, ac a
arogl-darfchasant i dduwiau eraill,
ac a addolasant weithredoedd eu
dwylaw eu hunain.
17 1Í Am hynny Pg^vregysa dy
Iwynau, a chyfod, a dywed wrthynt
yr hyn oil yr ydwyf yn ei orchy-
myn i ti : na arswyda eu hwynebau,
rhag i mi dy * ddistrywio di ger
eu bron hwynt.
18 Canys wele, heddyw yr ydwyf
yn dy roddi di "lyn ddinas gaerog,
ac yn golofn haiarn, ac yn fur pres,
yn erbyn yr holl dir, yn erbyn
brenhinoedd Judah, yn erbyn ei
thywysogion, yn erljyn ei hoffeir-
iaid, ac yn erbyn pobl y tir.
19 Ymladdant hefyd yn dy erbyn,
ond ni'th orchfygant : canys myfi
sydd gyá. â thi i'th ym wared, medd
yr Arglwydd.
PENNOD II.
1 Baw, wedi dangos ei garedigrwydd o'r hlaen,
yn ymliio a'r luddewon am droi oddi lortho
mor dd'iachos, 9 y tu hwnt i hawh eraill. 14
Mai hwynt-liwy eu hunain yw yr aclios o'li
haflwijdd. 20 Pechodau Judah. 31 Gwrthod
ei hyder ef.
A GAIR yr Arglwydd a ddaeth
attaf fi, gan ddywedyd,
2 Cerdda, a llefa y'nghlustiau Je-
rusalem, gan ddywedyd, Fel hyn y
dywed yr Arglwydd, Cofiais ^di,
caredigrwydd dy ^ieuengctìd, aserch
dy ddyweddi, pan y'm canlynaist yn
y diflfaethwch, mewn tir ni hauwyd.
Cyn
CRIST
Cylch
629.
m Ezec. 11.
3, 7. 0, 24. 3.
2 Heb.
oddi wrth
■wyneh
y gogledd,
II pen. 4. 6.
aG. 1.
3 Ileb.
yr agorir
drwg.
0 pen. 5. 15.
a 0. 22.
a 10. 22.
P 1 Bien.
18. 46.
2 Bren. 4.
29. a 9. 1.
< Neil.
ddryllio.
q Es. 50. 7.
pen. 6. 27.
a 15. 20.
2 Neu, er
dijfwijn,
gared.
a Ezec. IG.
8, 22. a 23.
3, 8, 19.
Ceryddu yr luddeivon
JEREMIAH, II.
am eu hanwiredd.
CRIST
Cylch
629.
t> Exod. 19.
5,6.
c lago 1. IS.
Dat. 14. 4,
d pen. 12.
14.
Edrych
pen.'^SO. 7.
<" Es. 5. 4.
Mic. 6. 3.
f Es. 63. 9,
11, 13.
Ho3. 13. 4.
6 Deut. 8.
15. a 32. 10.
h Va. 78. 58.
a 106. 38.
i Mai. 2. 6, 7.
Rhuf.2.20.
k Ex. 20. 5.
Lef. 20. 5.
SNeu,
drosodd i.
1 Mic. 4. 5.
m pen. 16.
nPs.106.20.
Rliuf.1.23.
0 Es. 1. 2.
pen. 6. 19.
P Pa. 36. 0.
pen. 17. 13.
a 18. 14.
4Heb.
yr aetli yn
yspail 7
8 Heb.
roisant eu
Uef.
3 ^ Israel ydoedd sancteiddrwydd
i'r Arglwydd, a *= blaen-ffrwyth ei
gnwd ef : ^ pawb oil a'r a'i bwyttao,
a becliant; drwg a ddigwydd idd-
ynt, medd yr Arglwydd.
4 Gwrandêwcli air yr Arglwydd,
tŷ Jacob, a hoU deuluoedd tŷ Israel.
5 Fel hyn y dywed yr Arglwydd,
*Pa anwlredd a gafodd eich tadau
chwi ynof fi, gan iddynt ymbellhâu
oddi wrthyf, a rhodio ar ol oferedd,
a myiied yn ofer?
6 Ac ni ddywedant, '^Pa \e y mae
yi' Arglwydd a'n dug ni i fynu o
dir yr Aipht ; a'n harweiniodd trwy
yr s anialwch ; trwy dir diifaeth, a
phyllau ; trwy dir sychder, a chys-
god angau ; trwy dir nid aeth gwr
trwyddo, ac ni thrigodd dyn ynddo?
7 Dygais chwi hefyd i wlad guyd-
fawr, i fwytta ei fírwyth a'i daioni :
eithr pan ddaethoch i mewn, ^'hal-
ogasoch iy nliir i, a gwnaethoch
fy etifeddiaetli i yn íReidd-dra.
8 Yr oiFeiriaid ni ddywedasant,
Pa le y mae yr Arglwydd? 'a'r
rhai sydd yn trin y gyfraith nid
adnabuant fi : y bugeiliaid hefyd a
droseddasant i'm herbyn, a'r pro-
phwydi a brophwydasant yn enw
Baal, ac a aethant ar ol y pethau
ni wnaent lesad.
9 1Í Oblegid hyn, mi a ddadleuaf
â chwi etto, medd yr Arglwydd ;
ie, ^ dadleuaf a meibion eich meib-
ion chwi.
10 Canys ewch ^dros ynysoedd
Chittim, ac edrychwch ; a danfon-
wch i Cedar, ac ystyriwch yn ddiw-
yd, ac edrychwch a fu y cyfryw
beth.
11 'A newidiodd un genedl eu
duwiau, a hwy ™ heb fod yn dduw-
iau ? eithr fy mhobl i '^ a newidiodd
eu gogoniant am yr hyn ni wna
lesad.
12 0 chwi nefoedd, "synnwch
wrth hyn, ac ofnwch yn aruthrol, a
byddwch anghyfannedd iawn, medd
yr Arglwydd.
13 Canys dau ddrwg a wnaeth iy
mhobl; hwy a'm gadawsant i, Pflfyn-
non y dyfroedd byw, ac a gloddias-
ant iddynt eu hunain bydewau, ie,
pydewau wedi eu torri, ni ddaliant
ddwfr,
14 IT Ai gwas ydyw Israel? ai
gwas a anwyd yn tŷ yw efe? pa-
ham yr ^yspeiliwyd ef?
15 Y llewod ieuaingc a ruasant
arno, ac a ^ leisiasant ; a'i dir ef a
700
osodasant yn anrhaith, a'i ddinas-
oedd a losgwyd heb drigiannydA
16 Meibion Noph hefyd a Tha-
hapanes a ^ dorrasant dy goryn di.
17 "^Onid tydi a beraist hyn i ti dy
hun, am wrthod o honot yr Ar-
glwydd dy Dduw, pan ydoedd efe
yn dy arwain ar hyd y ffordd ?
18 A'r awr hon, beth sydd i ti
a wnelych yn ffordd yr Aipht, i
yfed dwfr "^ Nilus ? a pheth sydd i
ti yn ffordd Assyria, i yfed dwfr
yr afon ?
19 "^Dy ddrygioni dy hun a'th
gospa di, a'th wrthdro a'th ger-
ydda : gwybydd dithau a gwel, mai
drwg a chwerw ydyw gwrthod o
honot yr Arglwydd dy Dduw, ac
nad ydyiv fy ofn i ynot ti, medd
Arglwydd Dduw y Uuoedd.
20 1Í Oblegid er ys talm mi a dor-
rais dy iau di, ac a ddrylliais dy
rwymau ; a thi a ddywedaist, Ni
^throseddaf; ^er hynny ti a wib-
iaist, gan butteinio ar bob bryn
uchel, a than bob pren deiliog.
21 Etto myfi *a'th blannaswn yn
bêr-winwydden, o'r iawn had oil :
pa fodd gan hynny y'th dröwyd i
mi "yn blanhigyn afrywiog gwin-
wydden ddieithr?
22 Canys pe byddai i ti ""ymolchi
â nitr, a chymmeryd i ti lawer o
sebon; etto ^nodwyd dy anwiredd
ger fy mron i, medd yr Arglwydd
Dduw.
23 Pa fodd y dywedi, M halog-
wyd fi, ac nid euthum ar ol Baal-
im? Edrych dy ffordd yn y giyn,
gwybydd beth a wnaethost ; ^ camel
buan ydwyt yn amgylchu ei fíyrdd.
24 ""^Asen wŷllt wedi ei ^chyn-
nefino a'r anialwch, wrth ddymun-
iad ei chalon yn yfed gwynt, wrth
ei hachlysur pwy a'i try ymaith?
pawb a'r a'i ceisiant hi, nid ym-
flinant ; yn ei mis y cant hi.
25 Cadw dy droed rliag ^ noethni,
a'th geg rhag syched. ^Tithau a
ddywedaist, ^Nid oes obaith. ISTac
oes : canys cerais ddieithriaid, ac
ar eu hoi hwynt yr âf fi.
26 Megis y cywilyddia lleidr pan
'^ddalier ef, felly y cywilyddia tŷ
Israel ; hwynt-hwy, eu brenhinoedd,
eu tywysogion, a'u hoffeiriaid, a'u
prophwydi ;
27 Y rhai a ddywedant wrth bren,
Tydi yiv fy nhad; ac wrth garreg,
Ti a'm cenhedlaist. Canys hwy a
droisant attaf fi wegil, ac nid wyn-
Mawr drugaredd Duw.
JEREMIAH, III.
Addewidion i'r edifeiriol.
Cyn
CRIST
Cylch
629.
b Bs. 26. 16.
c Deut. 32.
37.
Barn. 10.
14.
d Es. 45. 20.
7Heb.
ddrwg.
e pen. 11. 13.
Í Es. 1. 5.
a 9. 13.
pen. 5. 3.
Í Matt. 23.
29, &c.
8Heb.
Arglwydd-
iaethu yr
ydijm.
»Heb.
gloddio.
I pen. 31. 22.
k Eb. 20. 3.
1 2 Chron.
28.20.
in2Sam.
13. 19.
2 Heb. Gan
ddywedijd.
• Deut. 24.4.
b Gen. 38.
14.
Ezec. 16.
24,25.
eb : ond yn amser eu •* hadfyd y
dywedant, Cyfod, a chadw ni.
28 Eithr ''pa le ?/ vnae dy dduwiau,
y rhai a wnaethost i ti ? codant, os
^ gallant dy gadw yn amser dy '^ ad-
fyd : canys *" ivrth rifedi dy ddinas-
oedd y mae dy dduwiau di, 0 Judah.
29 Paham yr ymddadleuwch â
mi? chwi oil a droseddasoch i'm
herbyn, medd yr Arglwydd.
30 Yn ofer y 'tarewais eich plant
chwi, ni dderbyniasant gerydd : eich
cleddyf eich hun ^a ddifaodd eich
prophAvydi, megis Hew yn distrywio.
31 1Í O genhedlaeth, gwelwch air
yr Arglwydd : ''A fûm i yn anialwch
i Israel ? yn dir tywyllwch ? paham
y dywed fy mhobl, ^ Arglwyddi ydym
ni, ni ddeuwn ni mwy attat ti ?
32 A anghofia morwyn ei hardd-
wisg ? neu y briodas-ferch ei thlys-
au? etto fy mhobl i a'm hanghof-
iasant ddyddiau aneirif.
33 Paham yr wyt ti yn cyweirio
dy íFordd i geisio cariad? am hynny
hefyd y dysgaist dy ffyrdd 1 rai
drygionus.
34 Hefyd yn dy odre di y cafwyd
gwaed eneidiau y tlodion diniwed ;
nid wrth ^chwilio y cefais hyn,
eithr ar y rhai hyn oil.
35 Etto ti a ddywedi, Am fy mod
yn ddiniwed, yn ddiau y try ei lid
ef oddi wrthyf. Wele, dadleuaf â
thi, am ddywedyd o honot, M
phechais.
36 ' Paham y gmbi di gymmaint i
newidio dy ffordd? canys ''ti a warad-
wyddir o herwydd yr Aipht, fel 'y'th
waradwyddwyd o herwydd Assyria.
37 Hefyd ti a ddeui allan oddi
wrtho, ™ a'th ddwylaw ar dy ben :
oblegid yr Arglwydd a wrthododd
dy hyder di, ac ni Iwyddi ynddynt.
PENNOD HI.
1 Mawr drugaredd Duw yn ysgeler hutteindra
Judah. 6 Mai gwaeth yw Judah nag Israel.
12 Addewidion yr efengyl Vr edifeiriol. 20
Duw yn argyhoeddi ac yn galw Israel, a
hwythau yn gwneuthur cyffes gyhoedd o'u
pechodau.
2 TTWY a ddywedant, 0 gyrr gwr
JlI ei wraig ymaith, a myned o
honi oddi wrtho ef, ac iddi fod yn
eiddo gwr arall, *a ddychwel efe
atti hi mwyach ? oni Iwyr-halogir y
tir hwnnw? ond ti a butteiniaist
gyd â chyfeillion lawer; etto dy-
chwel attaf fi, medd yr Arglwydd.
2 Dyrchafa dy lygaid i'r Ueoedd
uchel, ac edrych pa le ni phuttein-
iaist. ^Ti a eisteddaist ar y fiyrdd
701 "
iddynt hwy, megis Arabiad yn yr
anialwch ; ac a halogaist y tir a'th
butteindra, ac a'th ddrygioni.
3 Am hynny yr attaliwyd '^y caf-
odydd, ac ni bu gwlaw diweddar;
a * thalcen pirtteinwraig oedd i ti ;
gwrthodaist gywilyddio.
4 Oni lefi di amaf fi o hyn allan,
Fy nhad, ti yw ^tywysog fy ieu-
engctid ?
5 ^A ddeil efe ei ddig byth? a'i
ceidw yn dragywydd? Wele, dy-
wedaist a gwnaethost yr hyn oedd
ddrwg hyd y gellaist.
6 1Í A'r Arglwydd a ddywed-
odd wrthyf yn amser Josiah y bren-
hin, A welaist ti hyn a wnaeth Is-
rael wrthnysig? Hi ^a aeth i bob
mynydd uchel, a than bob pren
deiliog, ac a butteiniodd yno.
7 A mi a ddywedais, wedi iddi
wneuthur hyn i gyd, Dychwel attaf
fi. Ond ni ddychwelodd. A Judah
''ei chwaer anfíyddlawn hi a wel-
odd hynny.
^ 8 A gwelais yn dda, am yr achos-
ion oil y putteiniodd Israel wrth-
nysig, oUwng o honof hi ymaith, ac
a roddais iddi ei Uythyr ysgar : er
hyn ni ofnodd Judah ei chwaer
anffyddlawn ; eithr aeth a phut-
teiniodd hithau hefyd.
9 A chan ^ ysgafhder ei phuttein-
dra yr halogodd hi y tir; canys
gyd â'r maen a'r pren y puttein-
iodd hi.
10 Ac er hyn oil hefyd ni ddy-
chwelodd Judah ei chwaer an-
fíyddlawn attaf fi â'i hoU galon,
eithr mewn * rhagrith, medd yr Ar-
glwydd.
11 A dywedodd yr Arglwydd
wrthyf, 'Israel wrthnysig a'i cyf-
iawnhaodd ei hun rhagor Judah
anfiyddlawn.
12 1Í Cerdda, a chyhoedda y geir-
iau hyn tu a'r gogledd, a dywed, Ti
Israel wrthnysig, dychwel, medd yr
Arglwydd, ac ni adawaf i'm Hid
syrthio arnoch : canys ^ trugarog
ydwyf fi, medd yr Arglwydd, ni
ddaliaf lid yn dragywydd.
13 Yn unig cydnebydd dy anwir-
edd, droseddu o honot yn erbyn yr
Arglwydd dy Dduw, a gwasgaru
o honot dy ffyrdd i ddieithriaid dan
bob pren deiliog, ac ni wrandawech
ar fy Uef, medd yr Arglwydd.
14 Trowch, chwi blant gwrthnysig,
medd yr Arglwydd; canys myfi
a'ch priodais chwi : a mi a'ch cym-
Cyn
CRIST
Cylch
629.
c Deut. 28.
24.
pen. 9. 12.
d pen. 6. 15.
a 8. 12.
Ezec. 3. 7.
Sepb. 3. 5.
e Diar. 2. 17.
fPs. 103. 9.
Es. 57. 16.
ad. 12.
Cylch
612.
g pen. 2. 20.
h Ezec. 16.
46. a 23. 2,
4.
3 Neu, air.
4 Heb.
ffalsder,
neu, cei-
wydd.
1 Ezec. 16.
51. a 23. 11.
t Ps. 86. 15.
a 103. 8, 9.
ad. 5.
Galwad Duw
JEREMIAH, IV.
ar Israel a Judah.
Cyn
CEIST
Cylch
612.
ipen. 23. 4.
Ezec34.
23.
Eph. 4. 11.
6 Heb. ni
esgyn ar y
gdton.
«n Es. 60. 9.
1 pen. 11. 8.
0 Bdrych
Es. 11. 13.
Ezec. 37.
16—22.
Hos. L IL
6 Neu, i dŷ.
PPs.106.24.
Ezeo. 20. 6.
Dan. 8. 9.
a 11. 16, 41,
45.
7 Heb.
dymuniad.
•J pen. 5. 11.
r Hos. 14. 1.
» Pb. 121. 1,
2.
u pen. 11.13.
meraf chwi, un o ddinas, a dau o
deulu, ac a'cli dygaf chwi i Sion:
15 Ac a roddaf i chwi ^fugeiliaid
wrth /odd fy nghalon, y rhai a'ch
porthant chwi â gwybodaeth, ac â
deall.
16 Ac wedi darfod i chwi amlhâu
a chynnyddu ar y ddaear, yn y dydd-
iau hynny, medd yr Arglwydd, ni
ddy wedant mwy, Arch cyfammod yr
Arglwydd ; ac ^ nis meddwl calon
am dani, ac ni chofir hi ; nid ym-
welant â hi chwaith, ac ni wneir
hynny mwy.
17 Yn yr amser hwnnw y gal want
Jerusalem yn orseddfa yr Ar-
glwydd; ac y cesglir atti yr holl
genhedloedd, ""at enw yr Ar-
glwydd, i Jerusalem : ac ni ° rod-
iant mwy yn ol cildynrwydd eu
calon ddrygionus.
18 Yn y dyddiau hynny " y rhodia
tŷ Judah 6 gyd â thy Israel, a hwy
a ddeuant ynghyd, o dir y gogledd,
i'r tir a roddais i yn etifeddiaeth
i'ch tadau chwi.
19 Ond mi a ddywedais, Pa fodd
y'th osodaf ym mhlith y plant, ac
y rhoddaf i ti Pdir dymunol, sef
etifeddiaeth "^ardderchog Uuoedd
y cenhedloedd? ac a ddywedais,
Ti a elwi arnaf fi, Fy nhad, ac ni
throi ymaith oddi ar fy ol i.
20 1Í Yn ddiau fel yr anffyddlona
gwraig oddi wrth ei chyfaill ; felly,
tŷ Israel, iy buoch anfíyddlawTi i
mi, medd yr Arglwydd.
21 Lief a glywyd yn y man-
nau uchel, wylofain a dymuniadau
meibion Israel: canys gŵyrasant
eu ifordd, ac anghofiasant yr Ar-
glwydd eu Duw.
22 'Ymchwelwch, feibion gwrtli-
nysig, a mi a iachaf eich gwrthnys-
igrwydd chwi. Wele ni yn dyfod
attat ti ; oblegid ti yw yr Arglwydd
ein Duw.
23 * Diau fod yn ofer ymddiried
am help o'r bryniau, ac o liaws y
mynyddoedd : * diau fod iachawd-
wriaeth Israel yn yr Arglwydd
ein Duw ni.
24 "Canys gwarth a ysodd lafar
ein tadau o'n hieuengctld ; eu def-
aid a'u gwartheg, eu meibion a'u
merched.
25 Gorwedd yr ydym yn ein cy-
v.'ilydd, a'n gwarth a'n todd ni :
canys yn erbyn yr Arglwydd ein
Duw y pechasom, nyni a'n tadau,
o'n hieuengctid hyd y dydd hedd-^
7^
yw, ac ni wrandawsom ar lais yr
Arglwydd ein Duw.
PENNOD IV.
1 Duw yn galw Israel trwy ei addewid; 3 yn
annog Judah i edifarhâu trwy farnedig-
aethau ofnadwy. 19 Tosiur gwynfan am
drueni Judah.
ISRAEL, OS dychweli, "dychwel
attaf fi, medd yr Arglwydd:
hefyd os rhoi heibio dy fiBeidd-dra
oddi ger fy mron, yna ni'th sym-
mudir.
2 A ^thi a dyngi, Byw yw yr Ar-
glwydd, '^mewn gwirionedd, mewn
barn, ac mewn cyfiawnder : a'r cen-
hedloedd a ymfendithiaut ynddo ;
le, ynddo ef ^ yr ymglodforant.
3 IT Canys fel hyn y dywed yr Ar-
GL^VYDD wrth wŷr Judah, ac wrth
Jerusalem : * Braenerwch i chwi
fraenar, ac %a heuwch mewn draia
4 ^Ymenwaedwch i'r Arglwydd,
a rhoddwch heibio ddienwaediad
eich calon, chwi gwŷr Judah, a
thrigolion Jerusalem : rhag i'm
digofaint ddyfod allan fel tan, a
Uosgi fel na hijddo diffoddydd, o
herAvydd drygioni eich amcanion.
5 Mynegwch yn Judah, a chy-
hoeddwch yn Jerusalem, a dywed-
wch, Udgenwch udgorn yn y tir:
gwaeddwch, ymgesglwch, a dywed-
wch, ^ YmgynhuUwch, ac awn i'r
dinasoedd caerog.
6 Codwch faner tu a Sion; ^ffowch,
ac na sefwch ; canys ' mi a ddygaf
ddrwg or gogledd, a ^dinystr mawr.
7 ^ Y Hew a ddaeth i fynu o'i loches,
a difethwr y Cenhedloedd a gych-
wynodd, ac a aeth allan o'i drigle,
^ i wneuthur dy dir yn orwag ; a'th
ddinasoedd a ddinystrir heb drig-
iannydd.
8 Am hyn "^ ymwregyswch â Uîan
sach ; galerwch ac udwch : canys
angerdd Hid yr Arglwydd ni throes
oddi wrthym ni.
9 Ac yn y dydd hwnnw, medd yr
Arglwydd, y derfydd am galon y
brenhin, ac am galon y pennaeth-
iaid : yr offeiriaid hefyd a synnant,
a'r prophwydi a ryfeddant
10 Yna y dywedais, 0 Arglwydd
Dduw, ''yn sicr gan dwyllo ti a
dAvyllaist y bobl yma a Jerusalem,
gan ddywedyd, Bydd heddwch i
chwi ; ac etto fe ddaeth y cleddyf
hyd at yr enaid.
11 Yn yr amser hwnnw y dyAvedir
wrth y bobl hyn, ac wrth Jerusalem,
Gwynt sych yr uchel-leoedd yn y
Cyn
CEIST
Cylch
612.
a Joel 2. 12.
b Es. 65. 16.
Edrych
pen. 5. 2.
c Es. 48. 1.
d 2 Cor. 10.
17.
e Hos. 10.
12.
f Matt. 13.
7,22.
6 Deut. 10.
16. a 30. 6.
CoL 2. 11.
h pen. 3. 14.
2 Neu, ym-
gesglwch,
neu,
yingrjif-
héwch
i pen. 1. 13,
14, 15.
a 6. 22.
3 Heb.
thorriad.
k Dan. 7. 4.
1 pen. 2. 15.
m pen. 6. 26.
> Ezec. 14.9.
Tostur gwynfan
JEREMIAH, V.
am drueni Judcih.
Cyn
CEIST
Cylch
612.
♦ Neu,
lla wnach
nar lle-
oedd.
0 Es. 5. 28.
P Uab. 1. 8.
1 Es. 1. 16.
r pen. 8. 16.
• P8.107.17.
Eb. 50. 1.
pen. 2. 17,
19.
» Es. 15. 6.
a 16. 11.
a 21. 3.
a 2:^.4.
ÎOU. 9. 1,
0.
» Ps. 42. 7.
Ezek.7.2C.
8 Uenni.
« Eb. 5. 25.
diffaethwcli tu a mercli fy mhobl,
nid i nithio, ac nid i buro ;
12 Gwynt ^ llawn oV lleoedd hynny
a ddaw attaf fi : weithiau liefyd myfi
a draetliaf farn yn eu lierbyn hwy.
13 Wele, megis cymmylau y daw
i fynu, **a'i gerbydau megis cor-
wynt: ^ei feircli sydd ysgafnach
na'r eryrod. Gwae nyni ! canys ni
a anrheitliiwyd.
14 0 Jerusalem, ^golch dy galon
oddi wrth ddiygioni, felly y bydd-
ech gadwedig : pa hyd y Uettŷi
o'th fewn goeg amcanion?
15 Canys lief sydd yn mynegi
'allan o Dan, ac yn cyhoeddi cys-
tudd allan o fynydd Ephraim.
16 Coffewch i'r cenliedloedd, wele,
cyhoeddwch yn erbyn Jerusalem,
ddyfod gwylwyr o wlad bell, a Uef-
aru yn erbyn dinasoedd Judah.
17 Megis ceidwaid maes y maent
o amgylch yn ei herbyn ; am iddi
fy niglloni, medd yr Arglwydd.
18 "Dy ffordd di a'th amcanion
a wnaethant hyn i ti : dyma dy
ddrygioni di ; am ei fod yn cliwerw,
am ei fod yn cyrhaeddyd hyd at
dy galon di.
19 IT Fy * mol, fy mol ; gofidus wyf
o bar^vydenau fy nghalon ; mae fy
nghalon yn terfysgu ynof : ni allaf
dewi, am i ti glywed sain yr ud-
gorn, O fy enaid, a gwaedd rhyfel.
20 "Dinystr ar ddinystr a gy-
hoeddwyd; canys yr holl dir a
anrlieithiwyd : yn ddisymmwth y
distiywiwyd fy Ûuestai i, a'm ^ cor-
tenni yn ddiattreg.
21 Pa hyd y gwelaf faner, ac y
cly waf sain yr udgorn ?
22 Canys y mae fy mhobl i yn yn-
fyd heb fy adnabod i ; meibion ang-
liall ydynt, ac nid deallgar hvvynt:
y maent yn synhwyrol i wneuthur
drwg, eithr gwneuthur da ni fedrant.
23 Mi a edrychais ar y ddaear, ac
wele, afluniaidd a gwag oedd; ac
ar y nefoedd, a goleuni nid oedd
ganddynt.
24 "^ Mi a edrychais ar y mynydd-
oedd, ac wele, yr oeddynt yn crynu ;
a'r holl fryniau a ymysgydwent.
25 Mi a edrychais, ac wele, nid
oedd dyn, a holl adar y nefoedd
a giliasent.
26 Mi a edrychais, ac wele y doldir
yn anialwch, a'i holl ddinasoedd a
ddistry wiasid o flaen yr Arglwydd,
gan lidiowgrwydd ei ddigter ef.
27 Canys fel hyn y dywedodd yr
TO3
Arglwydd, Y tir oil fydd diffaeth-
wcli : y ac etto ni wnaf ddiben.
28 Am hynny y galara y ddaear,
ac '^ y ty wylla y nefoedd oddi uchod :
0 herwydd dywedyd o honof fi. Mi
a'^ bwriedais, ac ni bydd edifar
gennyf, ac ni throaf oddi wrtho.
29 Rhag trwst y gwŷr meirch a'r
saethyddionyffyyrhollddinas; hwy
a ant i'r dyrysni, ac a ddringant ar
y creigiau : yr holl ddinasoedd a
adewir, ac heb neb a drigo ynddynt.
30 A thithau yr anrheithiedig,
beth a wnei ? Er ymwisgo o honot
âg ysgarlad, er i ti ymdrwsio â
thlysau aur, er i ti Hiwio dy wyneb
â lliwiau, yn ofer y'th wnei dy hun
yn dêg ; dy gariadau a'th ddirmyg-
ant, ac a geisiant dy einioes.
31 Canys clywais lef megis gwraig
yn esgor, cyfyngder fel benyw yn
esgor ar ei hetifedd cyntaf, lief
merch Si'on yn ochain, ac yn lledu
ei dwylaw, gan ddyivedyd, Gwae
fi yr awr hon ! oblegid difEygiodd
fy enaid gan leiddiaid.
PENNOD V.
1 Barnedigaethau Daw ar yr luddewon, am
eu givrthnysigrwydd, 7 am eu godineb, 10
am eu, hannuivioldeh, 19 am iddynt dd'i-
ystyru Daw, 25 am eu mawr lygredigaeth
yn eu llywodraeth fydol 30 ac eglwysig.
RHEDWCH yma a thraw ar hyd
heolydd Jerusalem, ac edrych-
wcli yr awr hon, mynnwch wybod
hefyd, a cheisi wch yn ei - heolydd hi, o
chcAvch wr, *a oes a wnei farn, a gais
wirionedd, a myfi a'i harbedaf hi.
2 Ac *• er dywedyd o honynt, Byw
yw yr Arglwydd, etto yn gelwydd-
og y tyngant.
3 0 Arglwydd, onid ar y gwirion-
edd y mae dy lygaid di ? ti *" a'u tar-
ewaist hwynt, ac nid ymofidiasant;
difeaist hwynt, eithr ^gwrthodasant
dderbyn cerydd: hwy a wnaeth-
ant eu hwynebau yn galettach na
chraig, gwrthodasant ddychwelyd.
4 A mi a ddywedais, Yn sicr tlod-
ion ydyw y rhai hyn, ynfydion yd-
ynt: canys ^nid adwaenant fíbrdd
yr Arglwydd, na barn eu Duw.
5 Mi a âf rhagof at y gwŷr mawr,
ac a ymddiddanaf â hwynt ; can-
ys ^hwy a wybuant ffordd yr Ar-
glwydd, a barn eu Duw: eithr
y rhai hyn ^ a gyd-dorrasant yr iau,
ac a ddrylliasant y rhwymau.
6 Oblegid hyn ^llew o'r coed a'u
tery hwy, ' blaidd ^ o'r anialwch a'u
distry wia hAvy, ^ llewpard a wylia ar
Cyn
CKIST
Cylch
612.
y pen. 5. 10,
18. a 30. 11.
a 46. 48.
Í Es. 5. 30.
a 50. 3.
6 Neu,
dorri dy
lygaid.
2 ehanq-
leoedä.
» Gen. 18.
23, lVc.
Ps. 12. 1.
b Edrych
pen. 4. 2.
c Es. 1. 5.
a 9. 13.
pen. 2. 30.
d Seph. 3. 2.
e pen. 8. 7.
f Mic.
e Ps. 2. 3.
b pen. 4. 7.
• Ps. 104. 20.
Hab. 1. 8.
S Neu,
yr hwyr.
k Hos. 13. 7.
Barnedigaetliau Duw
JEREMIAH, V.
ar yr luddeivon.
Cyn
CRIST
Cvlch.
612.
4 Heb. a
gryfhaodd.
1 Jos. 2X 7.
Sepli. 1. 5.
m Ezec. 22.
11.
n ad. 29.
pen. 9. 9.
o pen. 39. 8.
P pen. 4. 27.
q pen. 3. 20.
r 2 Chron.
6.16.
s Es. 23. 15.
t pen. 1. 9.
u Deut. 23.
49.
Es. 5. 26.
pen. 1. 15.
a 6. 22.
sLef.26.16.
Deut. 28.
31,33.
y pen. 4. 27.
«pen. 13. 22.
a 16. 10.
eu dinasoedd hwy: paAvb a'r a ddêl
allan o honynt a rwygir : canys eu
camweddau a amlhasant, eu gwrth-
drofeydd a * chwanegasant.
7 II Pa fodd y'th arbedwn am
hyn ? dy blant a'm gadawsant i, ac
'a dyngasant i'r rhai nid ydynt
dduwiau : a phan ddiwellais hwynt,
gwnaethant odineb, ac a heidiasant
i dy y buttain.
8 "" Oeddynt fel meirch porthian-
nus y bore ; gweryrent bob un ar
wraig ei gymmydog.
9 "Onid ymwelaf am y pethau
hyn? medd yr Arglwydd: oni ddi-
al fy enaid ar gyfryw genedl a hoii?
10 1Í ° Dringwch ar ei muriau hi,
a distrywiwch, ^ond na orphenwch
yn Uwyr : tynnwch ymaith ei mur-
ganllawiau hi ; canys nid eiddo yr
Arglwydd ydynt.
11 Oblegid "î tŷ Israel a thy Judah
a wnaethant yn anfiyddlawn iawn
â mi, medd yr Arglwydd.
12 "^Celwyddog fiiant yn erbyn yr
Arglwydd, a dywedasant, ^Nid efe
yw; ac ni ddaw drygfyd arnom, ac
ni welwn gleddyf na newyn :
13 A'r prophwydi a fuant fel
gwynt, a'r gair nid yw ynddynt :
fel hyn y gwneir iddynt hwy.
14 Am hynny fel hyn y dywed
Arglwydd Ddtjw y Uuoedd, Am i
chwi ddywedyd y gair hwn, *wele
fi yn rhoddi fy ngeiriau yn dy enau
di yn dan, a'r bobl hyn yn gynnud,
ac efe a'u difa hwynt.
15 Wele, mi a ddygaf arnoch chwi,
tŷ Israel, "genedl o bell, medd yr
Arglwydd: cenedl nerthol ydyw,
cenedl a fu er ys talm, cenedl ni
wyddost ei hiaith, ac ni ddealli
beth a ddywedant.
16 Ei chawell saethau hi sydd fel
bedd agored, cedyrn ydynt oU.
17 A hi a fwytty dy "" gynhauaf di,
a'th fara, yr hwn a gawsai dy feib-
ion di a'th ferched ei fwytta : hi a
fwytty dy ddefaid di a'th wartheg ;
hi a fwytty dy winwydd a'th ffig-
yswydd : dy ddinasoedd cedyrn, y
rhai yr wyt yn ymddiried ynddynt,
a dloda hi a'r cleddyf
18 Ac er hyn, yn y dyddiau hyn-
ny, medd yr Arglwydd, ^ni wnaf
fi gwbl ben â chwi.
19 1Í A bydd pan ddywedoch, '^ Pa-
ham y gwna yr Arglwydd ein Duw
hyn oil i ni? ddywedyd o honot
tithau wrthynt, Megis y gwrthodas-
och fi, ac y gwasanaethasoch dduw-
7M
iau dieithr yn eich tir eich hun ;
felly y gwasanaethwch ddieithriaid
mewn tir ni byddo eiddo chwi.
20 Mynegwch hyn yn nhŷ Jacob,
a chyhoeddwch hyn yn Judah, gan
ddywedyd,
21 Gwrando hyn yn awr, *ti bobl
yniyd ac heb ^ ddeall ; y rhai y mae
llygaid iddynt, ac ni welant ; a
chlustiaii iddynt, ac ni chly want :
22 Onid ofnwch chwi fi? medd yr
Arglwydd : oni chrynwch rliag iy
mron, yr hwn a osodais y tywod
^yn derfyn i'r môr trwy ddeddf
dragywyddol, fel nad elo dros hwn-
nw ; er i'r tonnau ymgyrchu, etto ni
thyccia iddynt ; er iddynt derfysgu,
etto ni ddeuant dros liwnnw?
23 Eithr i'r bobl hyn y mae calon
wrthnysig ac anufuddgar : hwynt-
hwy a giliasant, ac a aethant ymaith.
24 Ac ni ddywedant yn eu calon,
Ofnwn weithian yr Arglwydd ein
Duw, "^yr hwn sydd yn rhoi y
gwlaw cynnar a'r diweddar yn ei
amser: efe a geidw i ni ddefodol
wythnosau y cynhauaf
25 H Eich anwireddau chwi a
droes heibio y rhai hyn, a'ch pech-
odau chwi a attaliasant düaioni
oddi wrthych.
26 Canys ym mysg fy mhobl y ceir
anwiriaid, y rhai ^ a ^ wyliant megis
un yn gosod maglau : gosodant offer
dinystr, dynion a ddaliant
27 Fel cawell yn Uawn o adar,
felly y mae eu tai hwynt yn Uawn
0 dwyll: am hynny y cynnyddas-
ant, ac yr ymgyfoethogasant.
28 ^ Tewychasant, disgleiriasant,
aethant hefyd tu hwnt i weithred-
oedd y drygionus ; *^ni farnant farn
jT amddifad, ^etto ffynnasant; ac
ni farnant farn yr anghenus.
29 ''Onid ymwelaf am y pethau
hyn? medd yr Arglwydd; oni ddial
fy enaid ar gyfryw genedl a hon ?
30 IT ■^Peth aruthr ac erchyll a
wnaed yn y tir :
31 Y prophwydi a brophwydant
* gelwydd, yr offeiriaid hefyd a ^ ly w-
odraethant trwy eu gwaith hwynt ;
a'm pobl a hoffant hynny: etto
beth a wnewch yn niwedd hyn ?
PENNOD VI.
1 Ygelynion a yrrwyd yn erhyn Judah, 4 yn ym-
gysuro. 6 Duw yn gosod y gelynion ar waith a
henvydd pechodau ei hdbl. 9 Y prophwyd yn
cwyno rhag harnedigaethau Duw o herwydd
eu pechodau hwy : 18 yn cyhoeddi digofaint
Duw : 26 yn galw y bohl i alaru, o herwydd
iarnedigaethau Duw am eu pechodau hwy.
Cyn
CRIST
Cylch
612.
a Es. 6. 9.
Ezec. 12. 2.
Matt.13.14.
loan 12. 40.
Act. 28. 26.
Rhuf.11.3.
5 Heb.
galon.
b Job 33.
10, 11.
Ta. 104. 9.
c Deut. 11.
14.
dDiar.1.11,
17, 13.
6 Neu,
dremiant
/el adar-
wyr yn
cynUwyn.
e Deut. 32.
15.
fEa. 1. 23.
Zech. 7. 10.
g Job 12. 6.
Ps. 73. 12.
pen. 12. 1.
had. 9.
7 Neu,
Syndod a
brynti.
1 pen. 14. H.
a 23. 25,
26.
Ezec. 13. 6.
8 Heb. gyni'
merant Vw
dwylaw.
PecJiodau y hohl yn aclios
JEREMIAH, VI.
o farnedigaethau Dmv.
Cyn
CRIST
Cylch
612.
I pen. 1. 14.
SNeu,
yn trigo
garlrŷ.
8 Nen, thy-
vieUtwch
yr offer
taethu.
b Es. 57. 20.
c Ps. 55. 9,
10, U.
d Ezec. 23.
18.
* Neu, ym-
ddattoa.
e pen. 7. 26.
BNeu,
allan.
íDeut. 28.
30.
pen. 8. 10.
t Ea. 56. 11.
pen. 8. 10.
a 14. 18.
A 2a 11.
YMGYNHULLAVCH i ffoi,
meibion Benjamin, o ganol
Jerusalem, ac yn Tecoa udgenwch
udgorn; a chodwch ffagl yn Beth-
haccerem : canys ^ drwg a welir
o'r gogledd, a dinystr mawr.
2 Cyffelybais ferch Sion i ivraig
^dêg foethus.
3 Atti hi y daw y bugeiliaid â'u
dîadellau : yn ei herbyn hi o am-
gylch y gosodant eu pebyll; por-
ant bob un yn ei le.
4 Parottôwch ryfel yn ei herbyn
hi ; codwch, ac awn i fynu ar ban-
ner dydd Gwae ni ! o herwydd
ciliodd y dydd, canys cysgodau yr
hwyr a ymestynasant.
5 Codwch, ac a\VTi i fynu o hyd
nos, a distrywiwn ei phalasau hi.
6 IT Canys fel hyn y dywed Ar-
GLWYDD y Uuoedd, Torrwch goed,
a ^chodwch glawdd yn erbyn Je-
rusalem. Dyma y ddinas sydd i
ymweled â hi ; gorthrymder yw
hi oil ol mewn.
7 ^ Megis y gwna fíynnon i'w dwfr
darddu allan, felly y mae hi yn
bwrw allan ei drygioni : '^trais ac ys-
pail a glywir ynddi ; gofid a dyrnod-
iau sydd yn wastad ger fy mron.
8 Cymmer addysg, 0 Jerusalem,
rhag "^i'm henaid i *ymadaw oddi
wrthyt; rhag i mi dy osod di yn
anrhaith, yn dir anghyfanneddol.
9 IF Fel hyn y dywed Arglwydd
y Uuoedd, Gan loffa y lloffant wedd-
ill Israel fel gwinwydden; tro dy
law yn ei hoi, megis casglydd
grawnwin i'r basgedau.
10 Wrth b^vy y dy wedaf fi, a phwy
a rybuddiaf, fel y clywant? Wele,
^ eu clust \\\fj sydd ddienwaededig,
ac ni allant wrandaw: wele, dir-
mygus ganddynt air yr Arglwydd ;
nid oes ganddynt ewyllys iddo.
11 Am hynny yr ydwyf fi yn llawn
o lid yi' AliGLWYDD; blinais yn ym-
attal: tywalltaf ef ar y plant ^yn
yr heol, ac ar gynnuUeidfa y gwŷr
ieuaingc hefyd: canys y gwr a'r
wraig a ddèlîr, yr henwr a'r llawn
o ddj'ddiau.
12 ^A'u tai a ddigwyddant i eraill,
eu meusydd a'«* gwragedd hefyd :
canys estynaf fy llaw ar drigolion
y wlad, medd yr Arglwydd.
13 Oblegid ^o'r Ueiaf o honynt
hyd y mwyaf, pob un sydd yn ym-
rôi i gybydd-dod : ac o'r prophwyd
hyd yr offeiriad, pob un sydd yn
g^vneuthur ffalsder.
TO6
14 A hwy ^a iachasant ^friw
merch fy mhobl i yn esmwyth, gan
ddywedyd, Heddwch, heddwch ; er
nad oedd heddwch.
15 *A ydoedd arnynt hwy gywil-
ydd pan wnelent ffieidd-dra? nid
ydoedd arnynt hwy ddim cywil-
ydd, ac ni fedrent wrido: am hyn-
ny y cwympant ym mysg y rhai a
gw^mpant ; yn yr amser yr ymwel-
wyf â hwynt y cwympant, medd yr
Arglwydd.
16 Fel hyn y dywed yr Arglwydd,
Sefwch ar y ffyrdd, ac edrychwch,
a gofynwch am ^yr hen Iwybrau,
lie mae ffordd dda, a rhodiwch yn-
ddi ; a ^ chwi a gewch orph^vysdra
i'ch eneidiau. Ond hwy a ddywed-
asant, Ni rodiwn ni ynddi.
17 A mi a osodais ™ wylwyr arnoch
chwi, gan ddywedyd, Gwrandêwch
ar sain yr udgora Hwythau a ddy-
wedasant, Ni wrandawn ni ddim.
18 11 Am hynny clywch, genhedl-
oedd: a thi gynnulleidfa, gwybydd
pa bethau sydd yn eu plith hwynt.
19 "Gwrando, tydi y ddaear; wele
fi yn dwyn drygfyd ar y bobl hyn,
sef ° firwyth eu meddyliau eu hun-
ain ; am na wrandawsant ar fy
ngeiriau, na'm cyfraith, eithr g^vi^th-
odasant hi.
20 P I ba beth y daw i mi thus o
Seba, a chalamus peraidd o wlad
bell? eich poeth-ofírymmau nid
ydynt gymmeradwy, ac nid melus
eich aberthau gennyf
21 Am hynny fel hyn y dywed
yr Arglwydd, Wele fi yn rhoddi
tramgAvyddiadau i'v bobl hyn, fel
y tramgwyddo wrthynt y tadau
a'r meibion ynghyd ; cymmydog a'i
gyfaill a ddifethir,
22 Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd, Wele ibobl yn dyfod o
dir y gogledd, a chenedl fawr a
gyfyd o ystlysau y ddaear.
23 Yn y bwa a'r waywfibn yr ym-
aflant; creulawn ydynt, ac ni chym-
merant drugaredd : eu Uais a rua
megis y môr, ac ar feirch y march-
ogant yn daclus, megis gwŷr i ryfel
yn dy erbyn di, merch Sion.
24 Clywsom son am danynt; ein
dwylaw a laesasant; ''blinder a'n
daliodd, fel gofid gwraig yn esgor.
25 Na ddos allan i'r maes, ac
na rodia ar hyd y fibrdd : canys
cleddyf y gelyn ac arswyd sydd
oddi amgylch.
26 IT Merch fy mhobl, ^ ymwregysa
Cyn
CRIST
Cylch
612.
h pen. 8. 11.
Ezec. 13.
10.
« Heb.
dorriad.
• pen. 3. 3.
a 8. 12.
li Es. 8. 20.
pen. 18. 15.
Mai. 4. 4.
Luc 16. 29.
I Matt. 11.
29.
ni E3.21.il.
Ezec.3.17.
Hab. 2. 1.
n Es. 1. 2.
o Diar. 1.
31.
P Eb. 1. 11.
a 60. 3.
AmoB 6.
21.
Mio. 6. 6,
&c.
1 pen. 1. 15.
a 5. 15.
a 10. 22.
a. 50. 41,
42,43.
I pen. 4. 31.
a 49. 24.
a 60. 43.
• pen. 4. 8,
Galw am ivir edifeirwch
JEREMIAH, VII.
Bygivtli delw-addoliaeth.
Cyn
CEIST
Cylch
612.
• pen. 25. 34.
Slic. 1. 10.
" Zech. 12.
10.
X pen. 1. 13.
a 15. 20.
7 pen. 9. 4.
I Ezec. 22.
18.
Cylch
600.
» pen. IS. 11.
a 26. 13.
b Mic. 3. 11.
• ad.1.
â sachlîan, ac *ymdroa yn y lludw;
"gwna i ti gwynfan « galar tost,
megis am unig fab : canys y clis-
trywiwi' a ddaw yn ddisymmwth
arnom ni.
27 "" Mi a'th roddais di yn dŵr ac
yn gadernid ym mysg fy mhobl, i
wybod ac i brofi eu ifordd hwy.
28 Cyndyn o'r fath gyndynnaf
ydynt oil, ^yn rhodio âg enllib ;
^efydd a haiarn ŷnt ; llygru y
maent li^vy oil
29 Llosgodd y fegin; gan dan y
darfu y plwm; yn ofei* y toddodd
y toddydd: canys ni thynnwyd y
rhai drygionus ymaith.
30 ^Yn arian gwrthodedig y galw-
ant hwynt; am wrthod o'r Ar-
GLWYDD hwynt.
PENNOD VII.
1 Anfon Jeremiah i alio am wir edifeirwch, i
luddias y caethiwed. 8 Ymae yn llysu eu hof-
er ymddiried hwy, 12 trwy esampl Siloh. 17
Ymae yn eu bygicth am eu deho-addoliaeth :
21 yn llysu ebyrth yr anufudd: 29 yn eu han-
nog i alaru, o achos eu ffieidd-dra yn Tophet,
32 a'r harnedigaethau a ddeuai am hynny.
YGAIR yr hwn a ddaetli at
Jeremiah oddi wrth yi' Ar-
GLWYDD, gan ddjvvedyd,
2 Saf di ym mhorth tŷ yr Ar-
GLWYDD, a chyhoedda y gair hwn
yno, a dywed, Gwrandêwch air yr
Arglwydd, ciiim hoU Judah, y rhai
a ddeuwch i mewn trwy y pyrth
hyn i addoli yr Arglwydd.
3 Fel hyn y dywed Arglwydd y
lliioedd, Duw Israel, ^Gwellhêwch
eich flyrdd, a'ch gweithredoedd ;
ac mi a wnaf i chwi drigo yn y
man yma.
4 Nac ymddiriedwch mewn geiriau
celwyddog, ^gan ddywedyd, Teml
yr Arglwydd, teml yr Arglwydd,
teml yr Arglwydd ydynt.
5 Canys os gan weUhâu y gwell-
hêwch eich fíyrdd a'ch gweithred-
oedd ; OS gan wneuthur y gwnewch
farn rhwng gwr a'i gymmydog;
6 Ac ni orthrymmwch y dieithr,
yr amddifad, a'r weddw; ac ni
thyweUtwch waed gwirion yn y
fan hon ; ac ni rodiwch ar ol duw-
iau dieithr, i'ch niwed eich hun;
7 Yna y gwnaf i chwi drigo yn
y fan hon, yn y tir a roddais i'ch
tadau chwi, yn oes oesoedd.
8 1Í Wele *'chwi yn ymddiried mewn
geiriau celwyddog ni wnant les.
9 Ai yn Uadratta, yn lladd, ac yn
godinebu, a thyngu anudon, ac
arogl-darthu 1 Baal, a rhodio ar
TO6
ol duwiau dieithr, y rhai nid ad-
waenoch ;
10 Y deuwch ac y sefwch ger fy
mron i yn y tŷ hwn, yr hwn ^y
gelwir fy enw i arno, ac y dywed-
wch, Rhyddhawyd ni i wneuthur
y ílìeidd-dra hyn oil ?
11 Ai "^ yn lloches Uadron yr aeth
*y tŷ yma, ar yr hwn y gelwir fy
enw i, ger bron eich llygaid ? wele,
minnau a welais hyn, medd yr
Arglwydd.
12 Eithr, attolwg, ewch ^i'm lie,
yr hwn a fu yn Siloh, lie y gosod-
ais fy enw ar y cyntaf, ac edrych-
wch beth a wneuthum i hwnnw,
o herwydd anwiredd fy mhobl Is-
rael.
13 Ac yn awr, am wneuthur o
honoch yr hoU weithredoedd hyn,
medd yr Arglwydd, minnau a lef-
erais wrthych, ^gan godi yn fore, a
llefaru, etto ni chly wsoch ; '^ a gelw-
ais arnoch, ond nid attebasoch :
14 Am hynny y gwnaf i'r tŷ hivn
y gelwir fy enw arno, yr hwn yr
ydych yn ymddiried ynddo, ac i'r
lie a roddais i chwi ac i'ch tadau,
megis y gwneuthum i ' Siloh.
15 A mi a'ch taflaf allan o'm gol-
wg, fel y teflais eich holl frodyr,
se/" holl had Ephraim.
16 Am hynny ""na weddia dros y
bobl hyn, ac na ddyrchafa waedd
na gweddi drostynt, ac nac eiriol
arnaf : canys ni'th wrandawaf.
17 1Í Oni well di beth y maent
hwy yn ei wneuthur yn ninasoedd
Judali, ac yn heolydd Jerusalem?
18 ^Y plant sydd yn casglu cyn-
nud, a'r tadau yn cynneu tan, a'r
gwragedd yn tylino toes, i wneuth-
ur teisenau i ^ frenhines y nef, ac i
dywallt diod-oifrymmau 1 dduwiau
dieithr, i'm digio i.
19 Ai fi y maent hwy yn ei ddig-
io ? medd yr Arglwydd : ai hwynt
eu hun, er cywilydd i'w hwynebau
eu hun?
20 Am hynny fel hyn y dywed yr
Arglwydd Dduw, Wele, fy Hid a'm
digofaint a dywelltir ar y man
yma, ar ddyn ac ar anifail, ar goed
y maes, ac ar fírwyth y ddaear ; ac
efe a lysg, ac nis diffoddir.
21 1Í Fel hyn y dywed Arglwydd
y Uuoedd, Duw Israel; ""Rhodd-
wch eich poeth-offrymmau at eich
aberthau, a bwyttêwch gig.
22 Canys ni ddywedais i wrth
eich tadau, ac ni orchyraynais idd-
Cyn
CEIST
Cylch
600.
2 Neu,
A elwir ar
fy enw.
(i Matt. 2L
la
Slarc 11.
17.
Luc 19. 4a.
e Es. 50. 7.
f J03. 18.1.
Bam. 13.
3L
e acl. 25.
pen. 11. 7.
h Diar. L
24.
Eg. 05. 12.
aC6. 4.
Í 1 Sam. 4.
10, 11.
Ps. 78. CO.
pen. 26. 6.
k Exod. 32.
10.
pen. 11. 14
a 14. 11.
1 pen. 44. 19.
3 Neu,
wailh.
mE3.1. IL
pen. 6. 20.
Amos 5.
21.
Edrych
Hos. 8. 13.
FJieìdd-dra Topìiet.
JEREMIAH, VIII.
Gojid yr luddewon.
Cyn
CEIST
Cylch
600.
4Heb.
negesaw
poeth-off-
rymmau.
n Deut. 6. 3.
oEiod.19.5.
Lef. 26. 12.
P pen. 11. 8.
B Neu, ac
amcanion.
1 pen. 2. 27.
a 32. 33.
í Heb. oedd-
ÿnt yn oL
r 2 Chron.
36. 15.
pen. 25. 4.
» ad. 13.
t pen. 11. 8.
n Neh. 9,
17,29.
pen. 16. 12.
a 17. 23.
a 19. 15.
a 25. 3.
îNeu,
addysg.
X Job 1.20.
Eb. 15. 2.
pen. 16. 6.
y 2 Bren.
21.4.
2 Chron.
33.4.
Ezec.7.20.
a 8. 5, 6.
Dan. 9. 27.
« 2 Bren.
23.10.
pen. 19. 5.
8 Heb. «8-
gynocid or
fy nghalon.
a pen. 19. 6.
b Deut. 28.
26.
Ps. 70. 2.
pen. 12. 9.
a 16. 4.
a 34. 20.
ynt, y dydd y dygais hwynt o dir
yr Aiplit, am ^boeth-offrymmau
lieu aberthau:
23 Eithr y peth hyn a orchymyn-
ais iddynt, gan ddy wedyd, ° Gwran-
dêwch ar fy Uef, a "mi a fyddaf
Dduw i chwi, a chwithau fyddwch
yn bobl i minnau ; a rhodiwch yn
yr holl ffyrdd a orchymynais i chwi,
fel y byddo yn ddaionns i chwi.
24 P Eithr ni wrandawsant, ac ni
ostyngasant eu clust, ond rhodias-
ant yn ol cynghorion ^a childyn-
rwydd eu calon ddrygionus, ac
1 ^ aethant yn ol, ac nid ym mlaen.
25 O'r dydd y daeth eich tadau
chwi allan o wlad yr Aipht hyd y
dydd hwn, ' mi a ddanfonais attoch
fy holl wasanaethwyr y prophwydi,
"bob dydd gan fore-godi, ac anfon :
26 *Er hynny ni wrandawsant
amaf fi, ac ni ostyngasant eu
clust, eithr "caledasant eu gwarrau;
gwnaethant yn waeth na'u tadau.
27 Am hynny ti a ddywedi y geir-
iau hyn oil wrthynt ; ond ni wran-
dawant arnat: gelwi hefyd arnynt;
ond nid attebant di.
28 Eithr ti a ddywedi wrthynt,
Dyma genedl ni wrendy ar lais yr
Aeglwydd ei Duw, ac ni dderbyn
■^gerydd: darfu am y gwirionedd,
a thorrAvyd hi ymaith o'u genau
hwynt.
29 1Í ^ Cneifia dy wallt, 0 Jerusa-
lem, a bwrw i ffordd ; a chyfod
gAvynfan ar y Ueoedd uchel: canys
yr Aeglwydd a fwriodd i íFordd
ac a wrthododd genhedlaeth ei
ddigofaint.
30 Canys meibion Judah a wnaeth-
ant ddrwg yn fy ngolwg, medd yr
Aeglwydd: ^gosodasant eu ffieidd-
dra yn y tŷ yr hwn y gelwir fy enw
arno, i'w halogi ef.
31 A hwy a adeiladasant ''uchel-
feydd Tophet, yr hon spdd y'nglyn
mab Hiniiom, i losgi eu meibion
a'u merched yn tan, yr hyn ni
orchymynais, ac ni ^feddyliodd fy
nghalon.
32 1Í Am hynny wele y dyddiau
*yn dyfod, medd yr Aeglwydd,
na elwir hi mwy Tophet, na glyn
mab Hinnom, namyn glyn Uadded-
igaeth ; canys claddant o fewn To-
phet, nes bod eisieu lie.
33 A bydd ** celanedd y bobl hyn
yn fwyd i adar y nefoedd, ac i
anifeiliaid y ddaear; ac ni bi/dd
b!u tarfo.
TOT
34 ''Yna y gwnaf i lais llawen-
ydd, a Uais digrifwch, Uais priod-
fab, a Uais priod-ferch, ddarfod
allan o ddinasoedd Judah, ac o
heolydd Jerusalem ; canys yn an-
rhaith y bydd y wlad.
PENNOD VIII.
IGofid yr luddewon, ynfyw ac ynfarw. 4 Ymae
yn edliw iddynt eu hynfyd a'u digywihjdd an-
edi/eirwch: 13 yn dangos yfarn dod a gaerit
hwy, 18 ac yn cwyno eu henbyd gyflior hwy.
YN yr amser hwnnw, medd yr
Aeglwydd, y dygant hwy
esgyrn brenhinoedd Judah, ac es-
gyrn ei dywysogion, ac esgyrn yr
ofleiriaid, ac esgyrn y prophwydi,
ac esgyrn trigolion Jerusalem, all-
an o'u beddau.
2 A hwy a'u taenant o flaen yr
haul, ac o flaen y Ueuad, a holl lu
y nefoedd y rhai a garasant hwy,
a'r rhai a wasanaethasant, aV rhai
y rhodiasant ar eu hoi, a'r rhai a
geisiasant, a'r rhai a addolasant:
ni chesglir hwynt, ac nis cleddir;
yn dommen ar wyneb y ddaear y
byddant.
3 Ac angau a dde^visir o flaen byw-
yd gan yr hoU weddillion a adewir
o'r teulu drwg hwn, y rhai a adewir
yn y lleoedd oil y gyrrais i hwynt
yno, medd Aeglwydd y lluoedd.
4 1Í Ti a ddywedi wrthynt hefyd,
Fel hyn y dy wed yr Aeglwydd ; A
gwympant hwy, ac ni chodant? a
dry efe ymaith, ac oni ddychwel ?
5 Paham y ciliodd pobl Jerusalem
yma yn eu hoi âg encil tragywydd-
ol? glynasant mewn twyll, gwrth-
odasant ddychwelyd.
6 Mi a wrandewais ac a glywais,
ond ni ddywedent yn iawn : nid
edifarhaodd neb am ei anwiredd,
gan ddy wedyd, Beth a wneuthum i?
pob un oedd yn troi i'w yrfa, megis
march yn rhuthro i'r frwydr.
7 le, ^y cîconia yn yr awyr a ed-
wyn ei dymhorau ; y durtur hefyd,
a'r aran, a'r wennol, a gadwant am-
ser eu dyfodiad ; eithr '' fy mhobl i
ni wyddant farn yr Aeglwydd.
8 Pa fodd y dywedwch, Doethion
ydym ni, a chyfraith yr Aeglwydd
Sijdd gyd â ni? wele, yn ddiau
^ofer y gwnaeth Jii; ofer yw pin
yr ysgrifenyddion,
9 *= Y doethion =^a waradwyddwyd, a
ddychrynwyd, ac a ddaliwyd: wele,
gwrthodasant air yr Aeglwydd ; a
*pha ddoethineb sydd ynddynt?
10 Am hynny ''yrhoddafeu gwrag-
Cyn
CRIST
Cylch
600.
c Ea. 24.
7,8.
pen. 16. 9.
a 25. 10.
a 3.3. 11.
Ezec. 26.
V.i.
Hos. 2. 11.
Dat. 18. 23.
a Es. 1. 3.
b pen. 5. 4,
5.
2 Neu,
ffah bin
yr ysgrif-
enyddion
sydd yn
gweithio
arffalsder,
Es. 10. 1.
c pen. 6. 15.
3 Neu,
a warad-
wyddwyd,
a ddy-
chrynwyd,
ac a ddal-
iwyd
hwynt t
4 Heb.
(loethineb
pa heth f
d Deut. 28.
30.
pen. 6. 12.
Amos 5. 11.
Seph.1.13.
Jeremiah yn cwyno
JEREMIAH, IX. am hecliodau yr luddewon.
CyE
CRIST
Cylck
600.
• Es. 56. 11.
pen. 6. 13.
f pen. 6. 14.
E Ezec. 13.
10.
h pen. 3. 3.
a 6. 15.
5Neu,
gasgtu.
1 Es. 5. 1,
&c.
k Matt. 2L
19.
Luc 13. 6,
&c.
I pen. 4. 6.
in pen. 9. 15.
a 23. 15.
6Neu,
gwenwyn.
n pen. 14. 19.
0 pen. 4. 15.
7Heb.
o't gyf-
lawnder.
PPs.58.4,5.
8Heb.
arnaf.
9Heb.
pellennig-
ion.
2Heb.
duais.
1 Gen. 37.
25.
pen. 46. IL
a 61. 8.
SHeb.
esgyn.
edd hwynt i eraill, a'u meusydd i'r
rhai a'z^ meddiauno : canys o'r llei-
af hyd y mwyaf, pob un sydd yn
ymrôi i ^gybydd-dod; o'r prophwyd
hyd at yr offeiriad, pawb sydd yn
gwneuthur flfalsder.
11 ^ lachasant hefyd archoll merch
fy mhobl yn ysgain, gan ddywed-
yd, s Heddwch, heddwch ; pryd nad
oedd heddwch.
12 A fu ^gywilydd amynt hwy
pan wnaethant ffieidd-dra? na fu
ddim cywilydd arnynt, ac ni fedras-
ant wrido : am hynny y syrthiant
ym mysg y rhai a syrthiant : yn
amser eu hymweliad y syrthiant,
medd yr Arglwydd.
13 1Í Gan Mdifa y difaf hwynt,
medd yr Arglwydd; ni hydd
grawnwin *ar y winwydden, na
ffigys '^ar y ffigysbren, aV ddeilen
a syrth ; aV hyn a roddais iddynt
a ymedy â hwynt.
14 Paham yr ydym ni yn aros?
^ymgesglwch ynghyd, ac awn i'r
dinasoedd cedyrn, a distâwn yno :
canys yr Arglwydd ein Duw a'n
gostegodd, ac a roes i ni ""ddwfr
•^bustl iV yfed, o herwydd pechu
o honom yn erbyn yr Arglwydd.
15 ^ Disgwyl yr oeddym am hedd-
wch, etto ni ddaeth daioni ; am amser
meddyginiaeth, ac wele ddychryn.
16 O °Dan y clywir ííroeniad ei
feirch ef ; gan lais gweryriad ei ged-
yrn ef y crynodd yr holl ddaear :
canys hwy a ddaethant, ac a fwyt-
tasant y tir, '^ ac oU a oedd ynddo ;
y ddinas a'r rhai sydd yn trigo
ynddi.
17 Canys wele, mi a ddanfonaf
seirph, aspiaid i'ch mysg, y rhai nid
oes P swyn rhagddynt : a hwy a'ch
brathant chwi, medd yr Arglwydd.
18 H Pan ymgysurwn yn erbyn
gofid, fy nghalon sydd yn gofidio
'^ynof.
19 Wele lais gwaedd merch fy
mhobl, oblegid ^y rhai o wlad
bell : Onid ydyw yr Arglwydd yn
Si'ou ? onid yw ei brenhin hi ynddi ?
paham y'm digiasant â'u delwau
cerfiedig, ac âg oferedd dieithr ?
20 Y cynhauaf a aeth heibio, darfu
yr haf, ac nid ydym ni gadwedig.
21 Am Mw merch fy mhobl y'm
briwwyd i ; ^ galerais : daliodd syn-
der fi.
22 Onid oes ^drîagl yn Gilead?
onid oes yno physygwr? paham na
^ wellhâ iechyd merch fy mhobl ?
PENNOD IX.
1 Jeremiah yn cwynfan o achos amryw hecliod-
au yr luddewon, 9 o'« barnediijaethau, 12
Änufudd-dod yw achos eu chweno ofid hwy.
17 Y mae yn eu hannog i gwynfan o achos
en dinystr: 23 ac i hyderu, nid arnynt eu
hunain, ond ar Dduw. 25 Y mae yn bygwth
luddewon a Chenhedloedd hefyd.
^ C\ ^-^^ ^^^ fy mhen yn ddyfr-
\J oedd, a'm llygaid yn ffynnon
o ddagrau, fel yr wylwn ddydd
a nos am laddedigion merch fy
mhobl !
2 0 na byddai i mi yn yr anialwch
letty fforddolion, fel y gadâwn fy
mhobl, ac yr elwn oddi wrthynt !
canys ''hwynt oU ydynt odinebus,
a chymmanfa anfiydcUoniaid.
3 A ''hwy a annelasant eu tafod
fel eu bwa i gelwydd; ac nid at
wirionedd yr ymgryfhasant ar y
ddaear: canys aethant o ddrwg i
ddrwg, ac nid adnabuant fi, medd
yr Arglwydd.
4 ^ Gochelwch bawb ei " gymmyd-
og, ac na choelied neb ei frawd :
canys pob brawd gan ddisodli a
ddisodla, a phob cymmydog *a
rodia yn dwyllodrus.
5 Pob un hefyd a ^ dwylla ei gym-
mydog, a'r gwir nis dy wedant : hwy
a ddysgasant eu tafodau i ddywedyd
celwydd, ymflinasant yn gwneuthur
anwiredd.
6 Dy drigfan sydd y'nghanol twyll :
o herwydd twyll y gwrthodasant fy
adnabod i, medd yr Arglwydd.
7 Am hynny fel hyn y dywed Ar-
glwydd y lluoedd ; Wele fi yn eu
toddi hwynt, ac yn eu profi hwynt :
canys pa wedd y gwnaf o herwydd
merch fy mhobl ?
8 Saeth ^lèm yw eu tafod hwy, yn
dywedyd ^ twyll : a'i enau y traetha
un 8 heddwch wrth ei gymmydog,
eithr o'i fewn y gesyd "^gynllwyn
iddo.
9 1Í ^Onid ymwelaf â hwynt am
hyn? medd yr Arglwydd : oni ddial
fy enaid ar gyfryw genedl a hon ?
10 Dros y mynyddoedd y codaf
wylofain a chwynfan, * a galar dros
"^ lannerchau yr anialwch ; am eu
^ Uosgi hwynt, fel na thramwyo neb
trwyddynt, ac na chlywir llais ys-
grubliaid : ° adar y nefoedd a'r ani-
feiliaid hefyd a giliasant, aethant
ymaith.
11 A mi a wnaf Jerusalem yn
garneddau, ac ^yn drigfan dreig-
iau ; a dinasoedd Judah a wuaf yn
ddifikethwch heb breswylydd.
Cyn
CRIST
Cylch
600.
2 Heb. Pwy
a ryddfy
mlien yn
ddwfr'f
neu, i'm
penddwfrt
» Es. 22. 4,
pen. 4. 19.
a 14. 17.
b pen. 5. 7, 8.
c Ps. 64. 3.
Es. 59. 4,
13, 15.
<« pen. 12. 6.
Hie. 7. 5, 6.
SNeu,
gufaiU.
e pen. 6. 28.
<Neu,
toatwar.
5 Neu, wedi
ei saethu.
rPs. 12.2.
a 120. 3.
e Ps. 28. 3.
6 Neu, ei
gynUwyn.
^ pen. 5. 9,
i pen. 12. 4.
a 23. 10.
Hos. 4. 3.
7 Neu
drigfeydd,
neu, bor-
feydd.
8 Neu,
hangnyf-
anneddu.
9 Heb.
o ehediad
y nefoedd
hyd ani-
feiliaid y
ciliasant.
k Es. 34. 13.
pen. 10. 22.
708
Annog yr luddewon
JEREMIAH, X.
i hyderu ar Dduw.
Cyn
CEIST
Cyloh
600.
» Ps. 107. 43.
SNeu.
meddi/l-
fryd.
«n pen. 8. 14.
a 23. 15.
oLef.26.33.
Deut. 23.
64.
0 2 Chron.
35.25.
Job 3. 8.
Preg. 12. 6.
Amos 5. 10.
PLef.18.28.
a 20. 22.
1 1 Cor. 1.
31.
2 Cor. 10.
17.
12 1 ' Pa wr sydd ddoeth a ddeall
hyn ? a phwy y traethodd genau yr
Arglwydd wrtho, fel y mynego pa-
ham y darfu am y tir, ac y Uosgwyd
fel anialwch heb gyimiweirydd ?
13 A dywedodd yr Arglwydd,
Am wrthod o lioiiynt fy nghyf-
raith, yr hon a roddais ger eu bron
hwynt, ac na wrandawsant ar fy
lief, na rhodio ynddi ;
14 Eitlir myned yn ol ^cyndyn-
rwydd eu calon eu hun, ac yn ol
Baalim, yr hyn a ddysgodd eu tad-
au iddynt :
15 Am hynny fel hyn y dywed
Arglwydd y Uuoedd, Duw Is-
rael, Wele, mi a'u bwydaf hwynt, y
bobl hyn, " â wermod, ac a'u diodaf
hwynt â dwfr bustl.
16 "Gwasgaraf hwynt hefyd ym
mysg cenhedloedd nid adnabuant
hwy na'u tadau : a mi a ddanfonaf
ar eu hoi hwynt gleddyf, hyd oni
ddifethwyf hwynt.
17 1Í Fel hyn y dywed Arglwydd
y Uuoedd ; Edrychwch, a ° gelwch
am alar-wragedd i ddyfod, a dan-
fonwch am y rhai cyfarwydd, i beri
iddynt ddyfod,
18 A brysio, a chodi cwynfan am
danom ni, fel y goUyngo ein Uyg-
aid ni ddagrau, ac y difero ein
hamrantau ni ddwfr.
19 Canys llais cwynfan a glybuwyd
o Sion, Pa Avedd y'n hanrheithiwyd !
Ni a Iwyr-waradwyddwyd ; o her-
wydd i ni adael y tir, o herwydd
p i'n trigfannau ein bwrw ni allan.
20 Etto gwrandêwch air yr Ar-
glwydd, 0 wragedd, a derbynied
eich clust air ei enau ef; dysg-
wch hefyd gwynfan i'ch merched,
a galar bob un i'w gilydd.
21 0 herwydd dringodd angau i'n
ffenestri, ac efe a ddaeth i'n palasau,
i ddistrywio y rhai bychain oddi all-
an, fi'r gwŷr ieuaingc o'r heolydd.
22 Dywed, Fel hyn y dywed yr
Arglwydd, Celaneddau dynion a
syrthiant megis torn ar wyneb y
maes, ac megis y dyrnaid ar ol y
medelwr, ac ni chynnull nch hioynt.
23 1Í Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd, Nac ymfFrostied y doetli
yn ei ddoethineb, ac nac ymffrost-
ied y cryf yn ei gryfder, ac nac ym-
ffrostied y cyfoethog yn ei gyfoeth ;
24 Eithr ^ y neb a ymfírostio, ym-
ffrostied yn hyn, ei fod yn deall, ac
yn fy adnabod i, raai myfi yiu yr
Arglwydd a wna drugaredd, barn,
709
a chyfiawnder, yn y ddaear : o her-
wydd yn y rhai hynny yr ymhyf-
rydais, medd yr Arglwydd.
25 11 Wele y dyddiau yn dyfod,
medd yr Arglwydd, pan ymwel-
wyf â phob enwaededig ynghyd â'r
rhai dienwaededig ;
26 Ar Aipht, ac â Judah, ac âg
Edom, ac â meibion Amnion, ac â
Moab, ac â'r rhai oil ^sydd yn ""y
cyrrau eithaf, a'r rhai a drigant
yn yr aniahvch : canys yr holl gen-
hedloedd hyn sydd ddienwaededig,
a holl dŷ Israel sydd â "chalon
ddienwaededig.
PENNOD X.
1 Yr anghyffelyhrwydd sydd rhwng Duw ac
eilunod, 17 Y mae yn annog i ochel y go-
Jldiau sydd ar ddyfod : 19 yn cicyno an-
rkaitk y tabernacl gan fugailiaid ynfydion :
23 yn gicneuthur gweddi ostyngedig.
GWRANDEWCH y gair a ddy-
wed yr Arglwydd wrthych
ch^vi, tŷ Israel :
2 Fel hyn y dywed yr Arglwydd,
^Na ddysgwch ffordd y cenhedl-
oedd, ac nac ofnwch arwyddion
y nefoedd : canys y cenhedloedd
a'u hofnant hwy.
3 Canys deddfau y bobloedd sydd
oferedd : o herwydd ^ cymmyna un
bren o'r coed, gwaith llaw y saer,
â bwyell.
4 Ag arian ac âg aur yr harddant
ef ; â hoelion ac â morthwylion y
sicrhânt ef, fel na syflo.
5 Megis palmwydden, syth ydynt
hwy, " ac ni lefarant : ^ y mae yn
rhaid eu dwyn hwy, am na allant
gerdded Nac ofnwch hwynt; can-
ys *ni allant wneuthur drwg, a
gwneuthur da nid oes ynddynt.
6 Yn gymmaint ag *nad oes neb
fel tydi, Arglwydd : mawr wyt, a
mawr yw dy enw mewn cadernid.
7 ^Pwy ni'th ofna di, Brenhin y
cenhedloedd ? canys i ti y ^ gwedd-
ai : o herwydd ym mysg holl ddoeth-
ion y cenhedloedd, ac ym mysg eu
holl deyrnasoedd hwy, nid oes neb
fel tydL
8 Eithr ^ ** cyd-ynfydasant ac am-
mhwyllasant: athrawiaeth oferedd
yw cŷff.
9 Arian wedi ei yrru yn ddalennau
a ddygir o Tarsis, ac 'aur o Uphaz,
gwaith y celfydd, a dwylaw y todd-
ydd : sidan glas a phorphor yiv eu
gwisg h^vy ; gwaith y celfydd ŷnt oil
10 Eithr yr Arglwydd ydyw *y
gwir Dduw, efe yw y Duw byw,
_
Cyn
CRIST
Cylch
eoo.
3 Heb. a
doi'rwyd
ymaith i
gonijlau,
neu, a
dorr wild
cyrrau eu
gwallt.
«• pen. 25.
23. a 49. 32.
«Lef. 2G.41,
Rbuf. 2.
28, 23.
Cylch
600.
a Lef. 18. 3.
a 20. 23.
b Ea. 40. 19.
a 44. 9, 10,
c Ps. 115. 5.
a 135. 16.
d Eb. 46. 1,
7.
e Es. 41. 23.
f Exod. 15.
11.
Ps. 80. 8,
10.
8 Dat. 15. 4.
2 Neil,
perthi/nai.
3 Heb. yn
un, noii,ttr
ttnwailh
yr ynfi/d-
asant.
b Ps. 115. 8.
Es. 41. -A
Hab. 2. 13.
Zecb. 10. 2.
Khuf. 1.
21, 22.
i Dan. 10. 5.
4 Ilcb. Duu>
y gwir-
ionedd I
Oferedd eilunod.
JEREMIAH, XL
Jeremiah yn cyhoeddi
Cyn
CRIST
Cylch
600.
k Pb. 10. 16.
6 Heb. tra-
gywydd-
oldeb.
1 Edrych
Ps. 96. 5.
m Gen. L
1,6.
Ps. 136.5,6.
pen. 51. 15,
&c.
n Job 9. 8.
Pa. 104. 2.
Es. 40. 22.
6Neu,
lliaws.
o Ps. 135. 7.
7Neu, iV
gwlaw.
P Bs. 42. 17.
a 44. 11.
a 45. 16.
r Edrych
pen. 6. 1.
Ezec. 12. 3.
• 1 Sam. 25.
29.
t pen. 1. 15.
a 4. 6.
a 5. 15.
a 6. 22.
u pen. 9. IL
X Diar. 16.
1. a 20. 24.
J Ps. 6. 1.
a38. 1.
pen. 30. 11.
8 Heb.
üeíhdu.
•'a'r Brenhin ^ tragywyddol : rhag
ei lid ef y cryna y ddaear, a'r cen-
hedloedd ni allant ddioddef ei sor-
riant ef.
11 Fel hyn y dywedwch wrthynt ;
^Y duwiau ni wnaethant y nef-
oedd a'r ddaear, difethir hwynt o'r
ddaear, ac oddi tan y nefoedd.
12 Efe ""a wnaeth y ddaear trwy
ei nerth, efe a sicrhaodd y byd
trwy ei ddoethineb, ac " a estynodd
y nefoedd trwy ei synwyr.
13 Pan roddo efe ei lais, y hydd
Hwrf dyfroedd yn y nefoedd, ac
°efe a wna i'r tarth ddyrchafu o
eithafoedd y ddaear: efe a wna
fellt ^ gyd a'r gwlaw, ac a ddwg y
gwynt allan o'i drysorau.
14 Ynfyd yw pob dyn yn ei wybod-
aeth ; p gwaradwyddwyd pob todd-
ydd trwy y ddelw gerfiedig : canys
celwydd yw ei ddelw dawdd, ac
nid oes anadl ynddynt.
15 Oferedd ŷnt, a gwaith cyfeil-
iorni : yn amser eu gofwy y difethir
hwynt.
16 Nid fel y rhai hyn yiv rhan
Jacob : canys lluniwr pob peth yw
efe, ac ^ Israel yio gwialen ei eti-
feddiaeth ef. Arglwydd y Uuoedd
yw ei enw.
17 ' Casgl o'r tir dy farsiandiaeth,
yr hon Avyt yn trigo yn yr am-
ddiflynfa.
18 Canys fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd, Wele fi ^ yn taflu trigolion
y tir y waith hon, a chyfyngaf ar-
nynt, fel y caffont felly.
19 11 Gwae fi am fy mriw ! dolurus
yw fy archoll : ond mi a ddy wedais,
Yn ddiau dyma ofid, a mi a'i dygaf.
20 Fy mhabell i a anrheithiwyd,
a'm rhaffau oil a dorrwyd; fy
mhlant a aethant oddi wrthyf, ac
nid ydynt : nid oes mwy a ledo fy
mhabeil, nac a gyfyd fy Uenni.
21 Canys y bugeiliaid a ynfy das-
ant, ac ni cheisiasant yr Arglwydd :
am hynny ni Iwyddant ; a defaid
eu porfa hwy oil a wasgerir.
22 Wele, trwst y son a ddaeth, a
chynnwrf mawr o * dir y gogledd, i
osod dinasoedd Judah yn ddiffaeth-
wch, ac " yn drigfan dreigiau.
23 ÌT Gwn, Arglwydd, *nad
eiddo dyn ei ffordd : nid ar law
gwr a rodio y mae llywodraethu
ei gerddediad.
24 yCospa fi, Arglwydd, etto
mewn barn; nid yn dy lid, rhag
i ti fy ^ ngwneuthur yn ddiddym.
___ _
25 ''Tywallt dy lid ar y cenhedl-
oedd y rhai ni'th adnabuant, ac
ar y teuluoedd ni alwasant ar dy
enw: canys bwyttasant Jacob, le,
bwyttasant ef, difasant ef hefyd,
ac anrheithiasant ei gyfannedd.
PENNOD XI.
1 Jeremiah yn cyhoeddi cyfammod Duio; 8 yn
ceryddu yr luddewon am fod yn anufudd
iddo, 11 yn prophvjydo y deuai drygau, ar-
nynt hwy, 18 ae ar wŷr Anathoth, am gyd-
fwriadu Uadd Jeremiah,
YGAIR yr hwn a ddaeth at
Jeremiah oddi wrth yr Ar-
glwydd, gan ddywedyd,
2 Gwrandêwch eiriau y cyfammod
hwn, a dywedwch wrth wŷr Judah,
ac wrth breswylwyr Jerusalem ;
3 Dywed hefyd wrthynt, Fel hyn
y dywed Arglwydd Dduw Israel ;
* Melldigedig fyddo y gwr ni wren-
dy ar eiriau y cyfammod hwn,
4 Yr hwn a orchymynais i'ch
tadau chwi y dydd y dygais hwynt
o wlad yr Aipht, *• o'r ffwrn haiarn,
gan ddywedyd, " Gwrandêwch ar fy
Uef, a gwnewch hwynt, yn ol yr hyn
oU a orchymynwyf i chwi : felly
chAvi a fyddwch yn bobl i mi, a min-
nau a fyddaf yn Dduw i chwithau :
5 Fel y gallwyf gwblhâu y "^ Uw a
dyngais wrth eich tadau, ar roddi
iddynt dir yn llifeirio o laeth a
mêl, megis y mae heddyw. Yna
yr attebais, ac y dywedais, 0 Ar-
glwydd, 2 felly y byddo.
6 Yna yr Arglwydd a ddywed-
odd wrthyf, Cyhoedda y geiriau
hyn oil yn ninasoedd Judah, ac yn
heolydd Jerusalem, gan ddywedyd,
Gwrandêwch eiriau y cyfammod
hwn, a gwnewch hwynt.
7 Canys gan dystiolaethu y tyst-
iolaethais wrth eich tadau, y dydd
y dygais hwynt i fynu o dir yr
Aipht, hyd y dydd hwn, ^ trwy godi
yn fore, a thystiolaethu, gan ddy-
wedyd, Gwrandêwch ar fy Uais.
8 ^Ond ni wrandawsant, ac ni og-
wyddasant eu clust, eithr ^ rhodias-
ant bawb yn ol ^cyndynrwydd eu
calon ddrygionus: am hynny y dyg-
af arnynt hoU eiriau y cyfammod
hwn, yr hwn a orchymynais iddynt
ei wneuthur, ond ni wnaethant.
9 A dywedodd yr Arglwydd
wrthyf, ^ Cyd-fradwriaeth a gafwyd
y'ngwŷr Judah, ac ym mysg trig-
olion Jerusalem.
10 Troisant at anwiredd eu tadau
gynt, y rhai a wrthodasant wrandaw
Cyn
CRIST
Cylch
600.
Î Ps. 79. 6.
Cylch
608.
» Deut. 27.
26.
Gal. 3. 10.
b Deut. 4.
20.
1 Bren. 8.
51.
c Lef. 26. 3,
12.
d Deut. 7.
12.
a Heb.
Amen,
Deut. 27.
15—26.
e pen. 7. 13,
25.
fpen. 7. 26,
S pen. 3. 17.
a 7. 24.
a 9. 14,
SNeu,
meddyl-
fryd.
h Ezec. 22,
25.
Hos. 6. 9.
cyfammod Duw.
JEREMIAH, XII.
Cwymp yr annuwiol.
Cyn
CEIST
Cylch
608.
1 Pa. 18. 41.
Diar. 1. 28.
Eb. L 15.
pen. 14. 12.
Ezec8.18.
IHic. Z. 4.
Zech.7.ia
k Deut. 32.
37,38,
1 pen. 2. 28.
4Heb.
gwarad-
wydd,
Hos. 9. 10.
m pen. 7. 16.
al4.U,
n Es. 1. 11,
ŴC.
B Heb.
Beth sydd
I'm fean-
wylyd yn,
&c.
8 Heb. pan
lyddo ay
ddrygioni.
0 pen. 2. 21.
P pen. 13.
18.
1 Heb./ara.
q Pb. 83. 4.
r 1 Sam. 16.
7.
1 Chron.
28.9.
Pb. 7. 9.
pen. 17. 10.
a 20. 12.
Dat. 2. 23.
iy ngeiriau : a hwy a aethant ar ol
duwiau dieithr i'w gwasanacthu
hwy : tŷ Judah a thy Israel a dor-
rasant fy nghyfammod yr hwn a
wneuthum â'u tadau hwynt.
11 IT Am hynny fel hyn y dywed
yr Arglwydd, Wele fi yn dwyn
drwg arnynt, yr hwn nis gallant
fyned oddi wrtho : ' yna y gwaedd-
ant arnaf, ac ni wrandawaf hwynt.
12 Yna dinasoedd Judah a thrig-
olion Jerusalem a ant, ac ^a waedd-
ant ar y duwiau yr arogl-darthant
iddynt: ond gan waredu ni aU-
ant eu gwared hwynt yn amser eu
drygfyd.
13 Canys yn ol rhifedi dy ^ddin-
asoedd yr oedd dy dduwiau, 0
Judah; ac yn ol rhifedi heolydd
Jerusalem y gosodasoch allorau i'r
^peth gwaradwyddus hivnnw, le,
allorau i fwg-darthu i Baal.
14 Am hynny "na weddia dros y
bobl hyn, ac na chyfod waedd neu
weddi drostynt: canys ni wran-
dawaf yr amser y gwaeddant arnaf
o herwydd eu drygfyd.
15 "^ ^ Beth a wna fy anwyl yn fy
nhŷ, gan iddi wneuthur ysgelerder
lawer? a'r cig cyssegredig a aeth
ymaith oddi wrthyt: ^pan \\Tielit
ddrygioni, yna y Uawenychit.
16 Olew-wydden ddeUiog dêg, o
fírwyth prydferth, y galwodd yr Ar-
glwydd dy enw : tr^vy drwst cyn-
nwrf mawr y cynneuodd tan ynddi,
a'i changhennau a dorrwyd.
17 Canys Arglwydd y lluoedd, "yr
hwn a'th blannodd, a draethodd
ddrwg yn dy erbyn, o herwydd dryg-
ioni tŷ Israel a thy Judah, y rhai a
wnaethant yn eu herbyn eu hun,
i'm digio i, trwy fwg-darthu i Baal.
18 1Í A'r Arglwydd a hysbysodd
i mi, a mi sii gwn ; yna y dangos-
aist i mi eu gweithredoedd hwy.
19 A minnau oeddwn fel oen neu
fustach a ddygid i'w ladd ; ac ni
wyddwn ? fwriadu o honynt fwriad-
au yn fy erbyn i, gan ddywedyd,
Distrywiwn y pren ynghyd â'i
''ífrwyth, a "^difethwu ef o dir y
rhai byw, fel na chofier ei enw
ef mAvy.
20 Eithr, 0 Arglwydd y lluoedd,
barnwr cyfiawnder, a 'chwiliwr yr
arennau a'r galou, gwelwyf dy ddial-
edd arnynt ; canys i ti y datgudd-
iais fy nghŵyn.
21 Am hynny fel hyn y dywed
yr Arglwydd am wŷr Anathoth,
y rhai a geisiant dy einioes, gan
ddywedyd, *Na phrophwyda yn
enw yr Arglwydd, rhag dy farw
trwy ein dwylaw ni :
22 Am hynny fel hyn y dywed Ar-
glwydd y lluoedd ; Wele fi yn ym-
weled â hwynt : y gwŷr ieuaingc a
fyddant feirw trwy y cleddyf, a'u
meibion a'u merched a fyddant
feirw o newyn.
23 Ac ni bydd gweddill o honynt ;
canys mi a ddygaf ddrygfyd ar wŷr
Anathoth, sef blwyddyn eu gofwy.
PENNOD XII.
1 Jerem'iah yn cwyno rhag llwyddiant yr an-
nuwiol, a thrwy ffydd yn gweled eu cwymp
hwy. 5 Duw yn ei rybuddio ef o fradwr-
iaeth ei frodyr yn ei erhyn ; 7 ac yn gofidio
dros ei etifeddiaeth ; 14 ao yn addaw i'r
edifeiriol gael dychwelyd o gaethiwed.
*/^ YFIAWN ivyt, Arglwydd, pan
\J ddadleuwyf á thi : er hynny
ymresymmaf â thi am dy farned-
igaethau : ^ Paham y llwydda ffordd
yr anwir, ac y ffynna yr anflfydd-
loniaid oil ?
2 Plennaist hwy, ie, gwreiddiasant ;
2 cynnyddant, le, dygant flPrwyth ;
*^agos wyt yn eu genau, a phell
oddi wrtli eu harennau.
3 Ond ti, Arglwydd, ^a'm had-
waenost i ; ti a'm gwelaist, ac ^ a
brofaist fy nghalon ^ tu ag attat ;
tyn allan hwynt megis defaid i'r
lladdfa, a pharottoa hwynt erbyn
dydd y lladdfa.
4 Pa hyd y galara y tir, ac y
gwywa gwellt yr hoU faes, ^oblegid
drygioni y rhai sydd yn trigo yn-
ddo? ^methodd yr anifeiliaid a'r
adar, oblegid iddynt ddywedyd,
M wêl efe ein diwedd ni.
5 11 0 rhedaist ti gyd a'r gwyr
traed, a hwy yn dy flino, pa fodd
yr ymdarewi a'r meirch? ac os
hlinasant di mewn tir heddych-
lawn, yn yr hwn yr ymddiriedaist,
yna pa fodd y gwnei yn ''ym-
chwydd yr lorddonen ?
6 Canys ' dy frodyr, a thy dy dad,
ie, y rhai hynny a wnaethant yn an-
flfyddlawn â thi; hwynt-hwy hefyd
a * waeddasant yn groch ar dy ol :
''na choelia hwy, er iddynt ddy-
wedyd ^ geiriau teg wrthyt.
7 f Gadewais fy nhŷ, gadewais fy
etifeddiaeth ; mi a roddais ^ anwyl-
yd fy enaid yn Haw ei gelynion.
8 Fy etifeddiaeth sydd i mi megis
Hew yn y coed, '^ rhuo y mae i'm
herbyn ; am hynny caseais hi.
Duw yn rJiag-ddangos
JEREMIAH, XIII.
dinystr Judah.
Cyn
CRIST
Cylch
608.
sNeu,
cra/angog,
ueu,
ewinog.
1 pen. 7. 33.
SNeu,
pencch
iddynt
ddijfod.
m Lef. 26.
16.
Deut. 23.
38.
Mic. 6. 15.
H£«. 1. 6.
B Deut. 30.
3.
pen. 32. 37.
0 Ea. 60. 12.
Cylch
602.
9 Y niae iy etifeddiaeth i mi fel
aderyn ^ brith ; y mae yr adar o
amgylch yn ei herbyn hi : deuwch,
ymgesglwch, holl fwystfilod y maes,
^^ deuwch i ddifa.
10 Bugeiliaid lawer a ddistryw-
iasant fy ngwinllan ; sathrasant fy
rhandir, fy rhandir dirion a wnaeth-
ant yn ddiffaethwch anrheithiol.
11 Gwnaethant hi yn anrhaith,
ac wedi ei hanrheithio y galara hi
wrthyf : y tir i gyd. a anrheithivvyd,
am nad oes neb yn ei gymmeryd
at ei galon.
12 Anrheithwyr a ddaethant ar
yr hoU fryniau trwy yr anialwch :
canys cleddyf yr Arglwydd a
ddifetha o'r naill gwrr i'r ddaear
hyd y cwrr arall i'r ddaear: nid
oes heddwch i un cnawd.
13 "^ Hauasant wenith, ond hwy a
fedant ddrain; ymboenasant, Oiid
ni thyccia iddynt : a hwy a gywil-
yddiant am eich fir^vythydd chwi,
0 herwydd llid digofaint yr Ar-
glwydd.
14 IT Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd yn erbyn fy holl gymmyd-
ogion drwg, y rhai sydd yn cyff-
wrdd â'r etifeddiaeth a berais i'm
pobl Israel ei hetifeddu, Wele, mi
° a'u tynnaf hwy aUan o'u tir, ac a
dynnaf dŷ Judah o'u mysg hwynt.
15 Ac wedi i mi eu tynnu hwynt
aUan, mi a ddychwelaf ac a dru-
garháf wrthynt; a dygaf hwynt dra-
chefn bob un i'w etifeddiaeth, a
phob un i'w dir.
16 Ac OS gan ddysgu y dysgant
ffyrdd fy mhobl, i dyngu i'm henw,
Byw yw yr Arglwydd, (megis y
dysgasant fy mhobl i dyngu i Baal,)
yna yr adeiledir hwy y'nghanol fy
mhobl.
17 Eithr oni "wrandawant, yna
gan ddiwreiddio y diwreiddiaf fi
y genedl hon, a chan ddifetha myfi
al dinystriaf hi, medd yr Ar-
glwydd.
PENNOD XIII.
1 Trwy arwydd y gwregys Wian a guddiwyd
yn Euphrates, y mae Duw yn rhag-ddangos
dinystr ei hobl. 12 Trwy ddammeg costrelau
a lenwid a gwin, yn rhag-fynegi y meddwid
hwy a drygfyd. 15 Y mae yn eu hannog i
ochel y harnedigaethau sydd ar ddyfod ; 22
ac yn dangos mai eu ffieidd-dra hwy oedd
yr achos o hynny.
FEL hyn y dywed yr Arglwydd
wrthyf, Dos a chais i ti wregys
Uiian, a dod ef am dy Iwynau, ac
na ddod ef mewn dwfr.
2 Felly y ceisiais wregys yn ol
gair yr Arglwydd, ac â'i dodais
am fy llwynau.
3 A daeth gair yr Arglwydd at-
taf eilwaith, gan ddywedyd,
4 Cymmer y gwregys a gefaist, ac
sydd am dy Iwynau, a chyfod, dos
i Euphrates, a chuddia ef mewn
twll o'r graig.
5 Felly mi a euthum, ac a'i cudd-
iais ef yn Euphrates, megis y gor-
chymynasai yr Arglwydd i mi.
6 Ac ar ol dyddiau lawer y dyw^ed-
odd yr Arglwydd wrthyf, Cyfod,
dos i Euphrates, a chymmer oddi
yno y gwregys a orchymynais i ti
ei guddio yno.
7 Yna yr euthum i Euphrates,
ac a gloddiais, ac a gymmerais y
gwregys o'r man Ue y cuddiaswn
ef: ac wele, pydrasai y gwregys,
ac nid oedd efe dda i ddim.
8 A daeth gair yr Arglwydd at-
taf, gan ddywedyd,
9 Fel hyn y dywed yr Arglwydd ;
Felly y gwnaf i falchder Judah, a
mawr falchder Jerusalem bydru.
10 Y bobl ddrygionus hyn, y rhai
a wrthodant wrandaw fy ngeiriau i,
y rhai a rodiant y'ughyndynrwydd
eu calon, ac a ant ar ol duwiau
dieithr, i'w gwasanaethu hwynt, ac
i ymostwng iddynt, a fyddant fel
y gwregys yma, yr hwn nid yw
dda i ddim.
11 Canys megis ag yr ymwâsg
gwregys am Iwynau gwr, felly y
gwneuthum i holl dy Israel a hoU
dy Judah lynu wrthyf, medd yr
Arglwydd, i fod i mi yn bobl,
ac yn enw, ac yn foliant, ac yn
ogoniant : ond ni wrandawent.
12 IT Am hynny y dywedi wrthynt
y gair yma ; Fel hyn y dywed Ar-
glwydd Ddtjw Israel, Fob costrel
a lenwir â gwin. A dywedant
wrthyt ti, Oni wyddom ni yn sicr
y Uenwir pob costrel â gwin ?
13 Yna y dywedi wrthynt, Fel hyn
y dywed yr Arglwydd ; Wele fi yn
Uenwi hoU drigolion y tir hwn, le,
y brenhinoedd sydd yn eistedd yn
lie Dafydd ar ei orsedd-faingc ef'
yr offeiriaid hefyd, a'r prophwydi,
a holl breswylwyr Jerusalem, *â
meddwdod.
14 Tarawaf hwy ^y naill wrth y
Hall, y tadau a'r meibion ynghyd,
medd yr Arglwydd : nid arbed-
af, ac ni thrugarhâf, ac ni resynaf,
^ ond eu difetha hwynt.
Cyn
CRIST
Cylch
602.
» Es. 51. 17,
21. a 63. 6.
pen. 25. 27.
a 51. 7.
2 neb.
tor wrth ei
frawd.
3 Heb. rhag
«u di/etha.
712
Am ochel harnau Duw.
JEREMIAH, XIV.
Neivyn tost.
CyB
CRIST
Cylch
602.
b Jos. 7. 19.
c Es. 8. 22.
d Es. 59. 9.
fGalar.l. 2,
16. a 2. 18.
i Neil,
penwiag.
E pen. 6. 24.
h pen. 5. 19.
a 16. 10.
iE3.47.2,3.
Nah. 3. 5.
6 Neu,
dygir
ytnaith dy
todZau
trwy drais.
6Heb.
ddytgujyd.
kGalar.1.8.
Ezec. 16.
37. a 23. 29.
Hob. 2. 10.
> pen. 5. 8.
»o Eb. 65. 7.
pen. 2. 20.
Ezec. 6. 13.
7Heb.
ar ol pa
hryd etto 1
15 1Í Clywcli, a gwraiidewch ; na
falclihvch : canys yr Arglwydd a
lefarodd.
16 ''Rhoddwch ogoniant i'r Ar-
glwydd eich Duw, cyn iddo ef
ddwyn *=tywyllwch, a chyn i chwi
daro eich traed wrth y myiiydd-
oedd tywyll ; a thra fyddoch ^ yn
disgwyl am oleuni, iddo ef ei droi
^yn gysgod angau, a'i wneuthur
yn dywyllwch.
17 Ond oni AYrandevvch cliwi hyn,
fy enaid a wyla mewn Ueoedd dir-
gel am eich balchder; ^a'm Uygaid
gan wylo a wylant, ac a oUyngant
ddagrau, o achos dwyn diadell yr
Arglwydd i gaethiwed.
18 Dywed wrth y brenhin a'r fren-
hines, Ymostyngwch, eisteddwch i
lawr : canys disgynodd eich * pen-
defigaeth, se/ coron eich anrhyd-
edd.
19 Dinasoedd y dehau a gauir, ac
ni bydd a'lt hagoro ; Judah i gyd
a gaethgludir, yn Uwyr y dygir hi
i gaethiwed.
20 Codwch i iynu eich llygaid, a
gwelwch y rhai sydd yn dyfod o'r
gogledd : pa le 2/ mae y ddiadell a
roddwyd i ti, se/ dy ddiadell bryd-
ferth ?
21 Beth a ddywedi pan ymwelo
â thi? canys ti a'u dysgaist hwynt
yn dywysogion, ac yn ben arnat :
oni soddiwes gofidiau di megis
gwraig yn esgor ?
22 T[ Ac o dywedi yn dy galon,
^Paham y digwydd hyn i mi? o
herwydd amlder dy anwiredd 'y
noethwyd dy odre, ac y ^dinoeth-
wyd dy sodlau.
23 A newidia yr Ethiopiad ei
groen, neu y Uewpard ei frychni?
felly chwitliau a ellwch wneuthur
da, y rhai a ®gynnefiiiAvyd â gwneuth-
ur drwg.
24 Am hynny y chwalaf hwynt
megis sofl yn myned ymaith gyd
â gwynt y difíaethwch.
25 Dyma dy gyfran di, y rhan a
fesurais i ti, medd yr Arglwydd ;
am i ti fy aughofio i, ac ymddiried
mewn celwydd.
26 Am hynny ''y dinoethais in-
nau dy odre di dros dy wyneb, fel
yr amlyger dy warth.
27 Gwelais dy odineb a'th Mver-
yriad, brynti dy butteindra, a'th
ffieidd-dra ™ar y bryniau yn y
meusydd. Gwac di, Jerusalem! a
ymlanhêi di ? '^ pa bryd bellach ?
713
PENNOD XIV.
1 T newyn tost, 7 yn peri i Jeremiah weddio.
10 Ni /yn yr Arglwydd ymhil ag ef dros
y hobl. 13 Nad yw gau-brophivydi yn esgus
iddynt liwy. 17 Cyjfroi Jeremiah i gwyno
drostynt hwy.
GAIR yr Arglwydd yr hwn a
ddaeth at Jeremiah ^o achos
y drudauiaeth.
2 Galara Judah, a'i phyrth a lesg-
ânt; y maent yn ddu hyd lawr, a
gwaedd Jerusalem a ddyrchafodd
i fynu.
3 A'u boneddigion a hebryngas-
ant eu rhai bychain i'r dwfr:
daethant i'r ffosydd, ni chawsant
ddwfr; dychwelasant a'u Uestri yn
weigion : cywilyddio a gwladeiddio
a wnaethant, a "chuddio eu pen-
nau.
4 Oblegid agennu o'r ddaear, am
nad oedd gwlaw ar y ddaear, cy-
wilyddiodd y Uafiirwyr, cuddiasant
eu pennau.
5 lë, yr ewig hefyd a lydnodd
yn y maes, ac a'i gadawodd, am
nad oedd gwellt
6 ''A'r asynod gwylltion a safas-
ant yn y Ueoedd uchel ; yfasant
wynt fel dreigiau : eu llygaid hwy
a ballasant, am nad oedd gwellt.
7 1Í 0 Arglwydd, er i'n han-
wireddau dystiolaethu i'n herbyn,
gwna di er mwyn dy enw : canys
ami yw ein cildynrwydd ni; pech-
asom i'th erbyn.
8 Gobaith Israel, a'i geidwad yn
amser adfyd, paham y byddi megis
pererin yn y tir, ac fel ymdeithydd
yn troi i lettŷa dros noswaith ?
9 Paham y byddi megis gwr wedi
synnu? fel gwr cadarn heb allu
achub ? etto yr ydwyt yn ein mysg
ni, Arglwydd, a'th enw di a elwir
arnom : na ad ni.
10 IT Fel hyn y dyvved yr Ar-
glwydd wrth y bobl hyn, Tel
hyn yr hoffasant liAvy grwydro, ac
ni attaliasant eu traed : am hynny
nis myn yr Arglwydd hwy ; ^ yr
awr hon y cofia efe eu hanwiredd
hwy, ac a ymwêl â'u pechodau.
11 Yna y dywedodd yr Arglwydd
wrthyf, *Na weddia dros y bobl
hyn am ddaioni.
12 'Pan ymprydiant, ni wrandawaf
eu gwaedd hwynt ; a ^ phan offrym-
mant boeth-offirwm a bwyd-offrwm,
ni byddaf boddlawn iddynt: ond
••a'r cleddyf, ac â newyn, ac â
haint, y difaf hwynt
e Exod. 32.
10.
pen. 7. 16.
alL14.
fDiar.1.28.
Es. 1. 15.
a 58. 3.
pen. 11. IL
Ezec. 8. 18.
Mic. 3. 4.
Zech. 7. 7,
13.
S pen. 6. 20.
a 7. 21, 22.
t pen. 9. 16.
Cosp y gau-prophivydi.
JEREMIAH, XV.
GwrtJiodiad yr luddeivon.
Cyn
c::íist
Cylch
601.
3Heb.(7rtiir-
ionecla,
neu, sicr-
toyad.
I pen. 23. 21.
a 27. 15.
a 29. 8, 9.
k pen. 9. 1.
a 13. 17.
Galar.1.16.
a 2. 18.
* Neu,
marsian-
diaeth yn
erbyn tir,
a hwythau
heh ei
gydnaiod,
pen. 5. 13.
1 pen. 8. 15.
m Ps. 106. 6.
Dan. 9. 8.
n Zech. 10.
1,2.
13 IT Yna y dywedais, 0 Ar-
GLWYDD Dduw, wele, mae y pro-
phwydi yn dywedyd wrthynt, Ni
welwch chwi gleddyf, ac ni ddaw
newyn attoch ; eithr mi a roddaf
heddwch ^ sicr i chwi yn y lie yma.
14 Yna y dywedodd yr Arglwydd
wrthyf, Y prophwydi sydd yn pro-
phwydo celwyddau yn fy enw i;
'nid anfonais hwy, ni orchymynais
iddynt chwaith, ac ni leferais wrth-
ynt: gau weledigaeth, a dewiniaeth,
a choegedd, a thwyll eu calon eu
hun, y maent hwy yn eu pro-
phwydo i chwi.
15 Am hynny fel hyn y dywed yr
Arglwydd am y prophwydi sydd
yn prophwydo yn fy enw i, a min-
nau heb eu hanfou hwynt, etto hwy
a ddywedant, Cleddyf a newyn ni
bydd yn y tir hwn ; Trwy gleddyf
a newyn y difethir y prophwydi
hynny.
16 A'r bobl y rhai y maent yn
prophwydo iddynt, a fyddant wedi
eu taflu allan yn heolydd Jerusa-
lem, o herwydd y newyn a'r cledd-
yf; ac ni bydd neb i'w claddu,
hAvynt-hwy, na'u gwragedd, na'u
meibion, na'u merched : canys mi
a dywalltaf arnynt eu drygioni.
17 1Í Am hynny y dywedi wTthynt
y gair yma, ''Difered fy Uygaid i
ddagrau nos a dydd, ac na pheid-
iant: canys â briw mawr y briw-
wyd y wyryf merch iy mhobl, ac
â phla tost iawn.
18 Os âf fi allan i'r maes, wele
rai wedi eu Uadd a'r cleddyf; ac
o deuaf i mewn i'r ddinas, wele rai
llesg o newyn : canys y prophwyd
a'r offeiriad hefyd sydd jn *am-
gylchu i dir nid adwaenant.
19 Gan wrthod a wrthodaist ti
Judah? neu a flBeiddiodd dy enaid
di Sion? paham y tarewaist ni, ac
nad oes i ni feddyginiaeth ? 'dis-
gwyliasom am heddwch, ac nid oes
daioni ; ac am amser iachâd, ac
wele flinder,
20 Yr ydym yn cydnabod, Ar-
glwydd, ein camwedd, ac anwir-
edd ein tadau ; oblegid " ni a bech-
asom yn dy erbyn di.
21 Na ffieiddia ni, er mwyn dy
enw, ac na fwrw i lawr orseddfa
dy ogoniant : cofia, na thorr dy
gyfammod â ni.
22 " A oes neb ym mhlith oferedd
y cenhedloedd a wna iddi wlawio?
neu a rydd y nefoedd gawodau?
° Onid ti yw efe, 0 ArglWydd ein
Duw ni ? am hynny arnat ti y dis-
gwyliwn ni : canys ti a wnaethost
y petliau hyn oil,
PENNOD XV.
1 Llwyr wrthodiad, ac amryw farnedigaethau
yr luddewon. 10 Jeremiah yn cwyno rhag
eu hatgasrwydd hwy ; ac yn derbyn addewid
iddo ei hun, 12 a bygwth arnynt hwythau:
15 yn gwedd'io, 19 ac yn cael addewid gras-
usol.
A DYWEDODD yr Arglwydd
wrthyf, *Pe safai ''Moses a
" Samuel ger fy mron, etto ni bydd-
ai fy serch ar y bobl yma; bwrw
hwy allan o'm golwg, ac elont ym-
aith.
2 Ac OS dywedant wrthyt, I ba
le yr awn ? tithau a ddywedi wrth-
ynt, Fel hyn y dywed yr Arglwydd,
^ Y sawl sydd i angau, i angau ;
a'r sawl i'r cleddyf, i'r cleddyf; a'r
sawl i'r newyn, i'r newyn ; a'r sawl
i gaethiwed, i gaethiwed.
3 A mi * a osodaf arnynt bedwar
2 rhywogaeth, medd yr Arglwydd :
y cleddyf, i ladd ; a'r cwn, i larpio ;
ac ^adar y nefoedd, ac anifeiliaid
y ddaear, i ysu ac i ddifa.
4 Ac a'u rhoddaf hwynt i'w ^ sym-
mudo i hoU deyrnasoedd y ddaear ;
herwydd ^ Manasseh mab Hezeciah
brenhin Judah, am yr hyn a wnaeth
efe yn Jerusalem.
5 Canys 'pwy a drugarhâ wrthyt
ti, 0 Jerusalem? a phwy a gwyna
i ti? a phwy a dry i ymofyn "pa
fodd yr wyt ti ?
6 Ti a'm gadewaist, medd yr Ar-
glwydd, ac a aethost yn ol : am
hynny yr estynaf fy Haw yn dy er-
byn di, ac a'th ddifethaf ; myfi a
flinais yn edifarhâu.
7 A mi a'u chwalaf hwynt â gwynt-
yU ym mhyrth y wlad : ^ diblantaf,
difethaf fy mhobl, gan na ddy-
chwelant oddi wrth eu flfyrdd.
8 Eu gweddwon a amlhasant i mi
tu hwnt i dywod y môr: dygais
arnynt yn erbyn ^ mam y gwŷr ieu-
aingc, anrheithiwr ganol dydd ; per-
ais iddo syrthio yn ddisymmwth
arni hi, a dychryn ar y ddinas.
9 ''Yr hon a blantodd saith, a
lesgaodd : *^ ei henaid hi a lesmeir-
iodd, ' ei haul a fachludodd tra yr
oedd hi yn ddydd;*hi a gywilydd-
iodd, ac a waradwyddwyd ; a rhodd-
af y gweddillion o honynt i'r cledd-
yf y'ngŵydd eu gelyniou, medd yr
Arglwydd.
10 1Í ""Gwae fi, fy mam, ymddŵyn
Cyn
CRIST
Cylch
601.
0 Ps. 135. 7.
a 147. 8.
Es. 30. 2.%
pen. 5. 'Zi.
a 10. 13.
a Ezec. 14
14, &c.
b Exod. 32.
11, 12.
Ps. 99. 6.
e 1 Sam. 7.
'ijpen.43.11.
Ezec 5. 2,
12.
Zech. IL 9.
e Lef. 26.
16, &c.
2Heb.<e«rtt.
f pen. 7. 33.
e Deut. 28.
25.
pen. 24. 9.
Ezec. 23.
46.
b2Bren.21.
11. a 23. 26.
a 24. 3.
i Es. 51. 19.
3 Heb.
am dy
heddwch t
4 Heb.
d\fuddic^
neu, ym-
ddyfadaf.
6 Neu,
yfam
ddinas, icr
ieuangc yn
yspeilio,
neu, yfam
a'r gwr
ieuangc.
klSam.2.
5.
® Neu, ym-
adawodd
dV enaid.
1 Amos 3. 9.
m jobai,
&c.
pen. 20. 14
Céyn a gweddî Jeremiah. JEREMIAH, XVI.
Difrod yr luddewon.
Cyn
CEIST
Cylch
601.
7Neu,
eiriolaf c
y gelyn
trosot.
n Pb. 44. 12.
pen. 17. 3.
«> Dent. 32.
22.
P Ezec. 3.
1,3.
Dat. 10. 9.
1 Pa. 1. 1.
a 26. 4, 5.
rpen.30.15.
• Job 6. 15,
&c.
8Heb.
Bid ydynt
ffÿddlawn?
* Zech. 3. 7.
» Ezec. 22.
26. a 44. 23.
«pen. 1.18.
a 6. 27.
J pen. 20.
Û, 12.
o honot fi yn wr ymryson, ac yn
wr cynnen i'r hoU ddaear 1 ni log-
ais, ac ni logwyd i mi ; effo pawb
o honynt sydd yn fy melldithio i.
11 Yr Arglwydd a ddywedodd,
Yn ddiau bt/dd dy weddill di mewn
daioni ; yn ddiau "^ gwnaf i'r gelyn
fod yn dda wrthyt, yn amser adfyd
ac yn amser cystudd.
12 A dyrr haiarn yr haiarn o'r
gogledd, a'r dur ?
13 Dy gyfoeth a'th drysorau "a
roddaf yn yspail, nid am werth, ond
oblegid dy holl bechodau, trwy dy
hoU deriynau.
14 Gwnaf i ti fyned hefyd gyd
a'th elynion i dir nad adwaenost :
canys "tan a ennynodd yn fy nig-
ofaint, arnoch y Uysg.
15 f Ti a wyddost, Arglwydd;
cofia fi, ac ymwêl â mi, a dial drosof
ar fy erlidwyr; na ddwg fi ymaith
yn dy hir-ymaros : gwybydd ddwyn
o honof waradwydd er dy fwyn di.
16 Dy eiriau a gaed, a mi Pa'u
bwytteais hwynt; ac yr oedd dy
air di i mi yn Uaweuydd ac yn
hyfrydwch fy nghalon : canys dy
enw di a alwyd arnaf fi, 0 Ar-
glwydd Dduw y Uuoedd.
17 "^Nid eisteddais y'nghymmanfa
y gwatwarwyr, ac nid ymhyfrydais :
eisteddais fy hunan o herwydd dy
law di ; canys ti a'm Uenwaist i o lid
18 Paham y mae fy 'nolur i yn
dragywyddol? a'm pla yn anaele,
fel na ellir ei iacliâu? a fyddi di i
mi megis celwyddog, neu fel ■ dyfr-
oedd * a ballant ?
19 IT Am hynny fel hyn y dywed
yr Arglwydd, *0s dychweli, yna
y'th ddygaf eilwaith, a thi a sefi
ger fy mron; os "tynni ymaith y
gwerthfawr oddi wrth y gwael,
byddi fel fy ngenau i : dychwelant
hwy attat ti, ond na ddychwel di
attynt hwy.
20 Gwnaf di hefyd i'r bobl yma
""yn fagwyr efydd gadarn; a hwy
a ryfelant yn dy erbyn di, eithr
^ni'th orchfygant: canys yr yd-
wyf fi gyd â thi, i'th achub ac i'th
wared, medd yr Arglwydd.
21 A mi a'th waredaf di o law y
rhai drygionus, ac a'th ryddhâf di
0 law yr ofnadwy.
PENNOD XVI.
1 Y prophwyd, trwy gysgodion, sef trwy ym-
attal oddi wrth hr'iodas, ac oddi wrth dai
galar a gwledda, yn rhag-ddangos Uwyr
ddi/rod yr luddewon, 10 am eu bod yn
TU
waeth ncCu tadau ; 14 y hydd rhyfeddach
eu hymwared hwy allan o gaethiwed, nag
allan o'r Aipht ; 16 y tâl Duw iddynt eu
delw-addoliaeth yn ddavrddyhlyg.
GAIR yr Arglwydd a ddaeth
hefyd attaf fi, gan ddywedyd,
2 Na chymmer i ti wraig, ac na
fydded i ti feibion na merched, yn
y lie hwn.
3 Canys fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd am y meibion ac am y
merched a anwyd yn y He hwn, ac
am eu mammau a'u dug hwynt, ac
am eu tadau a'u cenhedlodd hwynt
yn y wlad hon ;
4 *0 angau nychlyd y byddant
feirw : *• ni alerir am danynt, ac nis
cleddir hwynt : byddant fel tail ar
wyneb y ddaear, a darfyddant trwy
y cleddyf, a thrwy newyn ; a'u •= cel-
aneddau fydd yn ymborth i adar y
nefoedd, ac i anifeiliaid y ddaear.
5 Canys fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd, "^Na ddos i dy ^y galar,
ac na ddos i alaru, ac na chwyna
iddynt: canys myfi a gymmerais
ymaith fy heddwch oddi wrth y
bobl hyn, medd yr Arglwydd, sef
trugaredd a thosturi.
6 A byddant feirw yn y wlad hon,
fawr a bychan : ni chleddir hwynt,
ac ni alerir am danynt; nid ^ym-
dorrir ac nid ^ymfoelir drostynt.
7 ^ Ni raunant iddynt fwyd mcAvn
galar, i roi cysur iddynt am y marw ;
ac ni pharant iddynt yfed o phiol
cysur, am eu tad, neu am eu mam.
8 Na ddos i dy gwledd, i eistedd
gyd â hwynt i fwytta ac i yfed.
9 Canys fel hyn y dywed Ar-
glwydd y Uuoedd, Duw Israel;
Wele, 6 myfi a baraf i lais cerdd a
llawenydd, i lais y priod-fab, ac i
lais y briod-ferch, ddarfod o'r He
hwn, o flaen eich llygaid, ac yn eich
dyddiau chwi.
10 IT A phan ddangosech i'r bobl
yma yr holl eiriau hyn, ac ''iddynt
hwythau ddywedyd wrthyt, Am ba
beth y Uefarodd yr Arglwydd yr
holl fawr-ddrwg hyn i'n herbyn ni ?
neu. Pa beth yw ein hanwiredd?
neu, Beth yw ein pechod a bech-
asom yn erbyn yr Arglwydd ein
Duw?
11 Yna y dywedi wrthynt, 0 her-
wydd i'ch tadau fy ngadael i, medd
yr Arglwydd, a myned ar ol duw-
iau dieithr, a'u gwasanaethu hwynt,
ac ymgrymmu iddynt, a'm gwrthod
i, a bod heb gadw fy nghyfraith ;
Cyn
CBIST
Cylch
601.
« pen. 15. 2.
b pen. 25.33.
c Pb. 79. 2.
pen. 7. 33.
a 15. 3.
a 34. 20.
d Ezec. 24.
17,22.
2 Neu,
galar-
wledd.
e Let. 19. 28.
Deut.14.1.
fEs. 22. 12.
8 Neu, Nid
ymdorrant
trosli/nt,
megis
Ezec.24.17.
Edrych
Deut. 26.
14.
Job 42. 11.
KEa. 24.7,8.
pen. 7. 34.
a 26. 10.
Ezec.26.13.
Hob. 2. 11.
Dat.l&23.
" pen. 5. 19.
a 13. 22.
CaetJiîwed Judali
JEREMIAH, XVIL
am eu pecliod.
Cya
CRIST
Cylch
601.
i pen. 7. 26.
k Bent. 4.
27. a 28. 36,
64,65.
1 Es. 43. 18.
pen. 23. 7,
m Amos 4.
2.
Hab. 1. 15.
n Job 34. 22.
Diar. 5. 21.
a 15. 3.
pen. 32. 19.
c Ezec. 43.
7,9.
Ppen.17.17.
9 pen. 2. 11.
r pen. 33. 2.
12 A chwithau a wnaetlioch *yn
waeth na'ch tadau, canys wele cliwi
yn rhodio bob un yn ol cyndyn-
rwydd ei galon ddrwg, heb wraD-
daw arnaf ;
13 ""Am hynny mi a'ch tafiaf cliwi
o'r tir hwn, i wlad nid adwaenoch
chm na'ch tadau ; ac yno y gwas-
anaethwch dduwiau dieithr ddydd
a nos, lie ni ddangosaf i chwi íFafr.
14 1[ ^ Gan hynny wele y dyddiau
yn dyfod, medd yr Arglwydd,
pryd na ddywedir mwyach, Byw yw
yr Arglwydd, yr hwn a ddug feib-
ion Israel i fynu o dir yr Aipht :
15 Eithr, Byw yw yr Arglwydd,
yr hwn a ddug i tynu feibion Is-
rael o dir y gogledd, ac o'r hoU
dlroedd lie y gyrrasai efe hwynt :
a mi a'u dygaf hwynt drachefn i'w
gwlad a roddais i'w tadau.
16 1Í Wele fi yn anfon am "^ bysg-
odwyi* lawer, medd yr Arglwydd, a
hwy a'u pysgottant hwy; ac wedi
hynny mi a anfonaf am helwyr
lawer, a hwy a'u heliant hwynt
oddi ar bob mynydd, ac oddi ar
bob bryn, ac o ogofeydd y creigiau.
17 Canys " y mae fy ngolwg ar eu
hoU fíyrdd hwynt : nid ydynt gudd-
iedig o'm gŵydd i, ac nid yw eu
hanwiredd hwynt guddiedig oddi
ar gyfer fy llygaid.
18 Ac yn gyntaf myfi a dalaf
yn ddwbl am eu hanwiredd a'u
pechod hwynt; am "iddynt halogi
iy nhir a'u ffiaidd gelanedd; le,
a'u flSeidd-dra y llanwasant fy eti-
feddiaeth.
19 0 Arglwydd, fy nerth a'm
cadernid, ^a'm noddfa yn nydd
blinder ; attat ti y daw y Cenhedl-
oedd o eithafoedd y ddaear, ac a
ddywedant, Diau mai celwydd a
ddarfu i'n tadau ni ei etifeddu, ofer-
edd, a phethau heb lês ynddynt.
20 A wna dyn dduwiau iddo ei hun,
a ^hwythau hobfod yn dduwiau?
21 Am hynny wele, mi a wnaf
iddynt wybod y waith hon, dang-
osaf iddynt fy llaw a'm grym: a
chant wybod mai yr Arglwydd
yw 'fy enw.
PENNOD XVII.
1 Caethiwed Judah am eu pechod. 5 Mell-
ditJiio ymddiried meivn dyn, 7 a bendilhio
ymddiried yn Nuw. 9 Nas gall y galon
dwyllodrus dwyllo Duw. 12 lachawdwriaeth
Duio. 15 Y prophwyd yn cwyno rhag y rhai
oedd yn gwatwar ei brophwydoliaeih ef, 19
Ei anfon ef i adneioyddu y cyfammod, U-wy
eancteiddio y Sabbath.
PECHOD Judah a ysgrifenwyd
â ^phin o haiarn, âg ewin o
adamant ''y cerfiwyd e/ar lech eu
calon, ac ar gyrn eich allorau ;
2 Gan fod eu meibion yn cofio eu
hallorau a'u "^Uwyni wrth y pren
deUiog ar y bryniau ucheL
3 0 fy mynydd yn y maes, ^dy
olud a'th hoU drysorau di a rodd-
af yn anrhaith, a'th uchelfeydd i
bechod, trwy dy hoU derfynau.
4 Ti a adewir hefyd ^dy hunan,
heb dy etifeddiaeth a roddais i ti ;
a mi a wnaf i ti wasanaethu dy
elynion mewn tir nid adwaenost :
* canys cynneuasoch dan yn fy nig,
yr hwn a lysg byth.
5 H Fel hyn y dywed yr Arglwydd,
Melldigedig fyddo y gwr a hydero
mewn dyn, ac a wnelo ^gnawd yn
fraich iddo, a'r liivn y cilio ei galon
oddi wrth yr Arglwydd.
6 Canys efe a fydd ^ fel y grug yn
y diíFaethwch, ac ni wêl pan ddêl
daioni; eithr efe a gyfannedda
boeth-fannau yn yr anialwch, mewn
tir haUt ac anghyfanneddol.
7 ^Bendigedig yw y gwr a ymddir-
iedo yn yr Arglwydd, ac y byddo
yr Arglwydd yn hyder iddo.
8 Canys efe a fydd 'megis pren
wedi ei blannu wrth y dyfroedd, ac
a estyn ei wraidd wrth yi- afon, ac
ni ŵyr oddi wrth ddyfod gwres ; ei
ddeilen fydd îr, ac ar flwyddyn
^sychder ni ofala, ac ni phaid a
ffrwytho.
9 1Í Y galon sydd fsvy ei thwyll
na dim, a drwg ddiobaith ydyw;
pwy a'i hedwyn ?
10 Myfi yr Arglwydd ^sydd yn
chwilio y galon, yn profi yr arennau,
i roddi i bob un yn ol ei fiyrdd, ac
yn ol firwyth ei weithredoedd.
11 Fel petris yn * eistedd, ac heb
ddeor, yw yr hwn a heUo gyfoeth yn
annheilwug : ' yn banner ei ddydd-
iau y gedy hwynt, ac yn ei ddiwedd
ynfyd fydd.
12 1Í Gorsedd ogoneddus ddyrch-
afedig o'r dechreuad, yw Ue ein
cyssegr ni.
13 0 Arglwydd, gobaith Israel,
""y rhai oil a'th wrthodant a war-
adwyddir, ysgrifenir yn y ddaear
y rhai a giliant oddi wrthyf, am
iddynt adael yr Arglwydd, "ffyn-
non y dyfroedd byw.
14 lachâ fi, 0 Arglwydd, a mi a
iachêir ; achub fi, a mi a achubir :
canys ° tydi yw fy moliant.
Cyn
CRIST
Cylch
601.
a Job 19. 24.
b Diar. 3. 3.
c Bam. 3. 7.
Es. 1. 29.
a 17. 8.
pen. 2. 20.
d pen. 15.
13.
* Heb. ynot
dy hunan.
0 pen. 15. 14.
f Edrych
Es. 31. 3.
B pen. 48. 6.
h Ps. 2. 12.
a 34. 8.
a 125. 1.
a 146. 5.
Diar.16.20.
Eb. 30. 18.
i Job 8. 16.
Pb. 1. 3.
s Neu,
aitaliaelh.
k 1 Sam. 16.
7.
1 Chron.
28.9.
Ps. 7. 9.
Diar. 17. 3.
pen. 11. 20.
a 30. 12.
Ehuf.8.27.
Dat. 2. 2a
4 Neu,
casglu
cywion nid
esgorodd
hi.
I Ps. 55. 23,
m Ps. 7a 27.
Es. 1. 23.
1 pen. 2. la
o Deut. la
21.
716
Am gadw y Sahbath. JEREMIAH, XVIII. Arwydd y crochenydd.
Cyn
CRIST
Cylcli
601.
P Eb. 5. 19.
Amos 6.18.
2Petra4.
1 pen. 1. 4,
&c.
r pen. 16. 19.
■ Ps. 35. 4.
a 40. 14.
• pen. 11. 20.
« Neh. 13.
19.
xKxoa.20.
8. a 2a 12.
a 31. la
Kzec 20.
12.
7 pen. IL 10.
■ pea 22.4.
open. 32. 44.
15 % Wele hwyiit yn dywedyd
wrtliyf, pPa le y mae gair yr Ar-
GLWYDD ? deued bellach.
16 Ond myfi ^^ni phrysurais rhag
bod yii fugail ar dy ol di : ac ni ddy-
munais y dydd bliii, ti a'i gwyddost :
yr oedd yr hyn a ddaeth o'm gwe-
fusau yn uniawn ger dy fron dl
17 Na iydd yn ddychryn i mi;
' ti yw fy ngobaith yn nydd y dryg-
fyd.
18 ^ Gwaradwydder fy erlidwyr,
ac na'm gwaradwydder i ; brawych-
er hwynt, ac na'm brawycher i :
dwg arnynt ddydd drwg, a ' dryllia
hwynt â drylliad dau-ddyblyg.
19 1Í Fel hyn y dywedodd yr Ar-
GLWYDD wrthyf, Cerdda, a saf ym
mhorth meibion y bobl, trwy yr
hwn yr â brenhinoedd Judah i
mewn, a thrwy yr hwn y deuant
allan, ac yn holl byrth Jerusalem ;
20 A dywed wrthynt, Gwrandewch
air yr Arglwydd, brenhinoedd Ju-
dah, a holl Judah, a holl breswyl-
wyr Jerusalem, y rhai a ddeuwch
trwy y pyrth hyn :
21 Fel hyn y dywed yr Arglwydd,
""Disgwyliwch ar eich eneidiau, ac
na ddygwch faich ar y dydd Sab-
bath, ac na ddygwch ef i mewn
trwy byrth Jerusalem ;
22 Ac na ddygwch faich allan
o'ch tai ar y dydd Sabbath, ac na
wnewch ddim gwaith ; eithr sanct-
eiddiwch y dydd Sabbath, fel ^y
gorchymynais i'ch tadau.
23 yQnd ni wrandawsant, ac ni
ogwyddasant eu clust ; eithr caled-
asant eu gwarrau rhag gwrandaw,
a rhag derbyn addysg.
24 Er hynny os dyfal-wrandêwch
arnaf, medd yr Arglwydd, heb
ddwyn baich trwy byrth y ddin-
as hon ar y dydd Sabbath, ond
sancteiddio y dydd Sabbath, heb
wneuthur dim gwaith arno :
25 *Yna y daw trwy byrth y ddin-
as hon, frenhinoedd a thywysogion
yn eistedd ar orsedd Dafydd, yn
marchogaeth mewn cerbydau, ac
ar feirch, hwy a'u tywysogion,
gwŷr Judah, a phreswylwyr Jeru-
salem ; a'r ddinas hon a gyfan-
neddir byth.
26 Ac o ddinasoedd Judah, ac o
"amgylchoedd Jerusalem, ac o wlad
Benjamin, ac o'r gwastadedd, ac o'r
mynydd, ac o'r dehau, y daw rhai
yn dwyn poeth-offiymmau, ac ab-
erthau, a bAvyd-offrymmau, a thus,
m
ac yn dwyn aberthau moliant i dy
yr Arglwydd.
27 Ond OS chwi ni wrendy arnaf,
i sancteiddio y dydd Sabbath, heb
ddwyn baich, wrth ddyfod i byrth
Jerusalem, ar y dydd Sabbath : yna
''mi a gynneuaf dan yn ei phyrth
hi, ac efe a ysa balasau Jerusalem,
ac nis diffoddir.
PENNOD XVIII.
1 Trwy arwydd o'r crochenydd, y dangosir cyf-
lawn allu Duw i wneuthur â phoh cenedl y
peih afynno. 11 Bygioth ar Judah am gilio
oddi wrth Dduw. 18 Jerem'iah yn gwedd'io
yn erbyn y rhai oedd mewn cyd-fivriad iddo.
YGAIR yr hwa a ddaeth at
Jeremiah oddi wrth yr Ar-
glwydd, gan ddywedyd,
2 Cyfod, a dos i waered i dy y
crochenydd, ac yno y paraf i ti
glywed fy ngeiriau.
3 Yna mi a euthum i waered i
dy y crochenydd, ac wele ef yn
gAvneuthur ei waith ar ^ droellau.
4 A'r llestr yr hwn yr oedd efe yn
ei wneuthur ^ o glai, a ddifwynwyd
yn Haw y crochenydd ; felly efe ^ a'i
gwnaeth ef drachefn yn llestr arall,
fel y gwelodd y crochenydd yn dda
ei wneuthur e/.
5 Yna y daeth gair yr Arglwydd
attaf, gan ddywedyd,
6 * Oni allaf fi, fel y crochenydd
hwn, wneuthur i chwi, tŷ Israel?
medd yr Arglwydd. Wele, ''megis
ag y mae y clai yn llaw y croch-
enydd, felly yr ydych chwithau yn
fy Uaw i, tŷ Israel
7 Pa bryd bynnag y dywed wyf am
•= ddiwreiddio, a thynnu i lawr, a di-
fetha cenedl neu frenhiniaeth ;
8 "^Os y genedl honno y dywed-
ais yn ei herbyn a dry oddi wrth
ei drygioni, ^myfì a edifarhâf am
y drwg a amcenais ei wneuthur
iddi.
9 A pha bryd bynnag y dywed-
wyf am adeiladu, ac am blannu
cenedl neu frenhiniaeth ;
10 Os hi a wna ddrygioni yn fy
ngolwg, heb wrandaw ar fy llais,
minnau a edifarhâf am y daioni a'r
hwn y dywedais y gwna^vn lês iddi.
11 ir Yn awr gan hynny, attolwg,
dywed wrth w^r Judah, ac wrth
breswylwyr Jerusalem, gan ddy-
wedyd, Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd, Wele fi yn Uunio drwg
i'ch erbyn, ac yn dychymmygu dy-
chymmyg i'ch erbyn: 'dychwelwch
yr awr hon bob un o'i ffordd ddrwg,
Cyn
CRIST
Cylch
601.
b pen. 49.27.
Amos 1. 4,
7, 10, 12.
a 2. 2, 5.
Cylch
605.
2 Neu
eistedd-
leoedd.
3 Heb. o
ddifwyn-
wyd megi$
clai yn
llaw y
crochen-
ydd.
i lleb. a
ddychivel-
odd ac a'i
gwnaeth
yn llestr,
&c.
« Es. 45. 9.
Khuf.9.20.
b Es. 64. 8.
' pen. L la
d Kzec. 18.
21. a 33. 11.
e Jonah a
10.
f2Broii.l7.
la
pen. 7. a
a 25. 6.
a 26.1a
a36. Ul
Gweädi Jeremiah.
JEREMIAH, XIX.
Rhag-ddangos dinystr
Cyn
CRIST
Cylch
605.
B pen. 2. 25.
h pen. 2. 10.
1 Cor. 5. 1.
B Neu,/ÿ
am graig,
neu, am
eira Li-
banus? a
wrthodir y
dyfroedd
rhedegog,
am y Ayir-
oedd
dteithr
oerion 1
I pen. 2. 13,
32. a 3. 21.
a 13. 25.
a 17. 13.
k pen. 6. 16.
1 pen. 10. 8.
a 49. 13.
a 50. 13.
I Pb. 48. 7.
n pen. 13. 24.
open. 11. 19.
P Mai. 2. 7.
loan 7. 48,
49.
6 Neu, am
y taj'od.
•IPs. 109. la
Í Heb.
ddwylaw.
a gwnewch eich fiyrdd a'ch gweith-
redoedd yn dda.
12 Hwythau a ddywedasant, ^ Nid
oes obaith; ond ar ol ein dychym-
mygion ein hunain yr awn, a
gwnawn bob un amcan ei ddrwg
galon ei hun.
13 Am hynny fel hyn y dywed yr
ARGLWYDD/Gofynwch, attolwg, ym
iiiysg y cenhedloedd, pwy a glyw-
odd y eyfryw bethau? Gwnaeth y
forwyn Israel beth erchyll iawn.
14 A wrthyd dyn ^eira Libanus,
yr hwn sydd yn dyfod o graig y
maes? neu a wrthodir y dyfroedd
oerion rhedegog sydd yn dyfod o
le arall?
15 0 herwydd 4'm pobl fy ang-
hofio i, hwy a arogl-darthasant i
wagedd, ac a wnaethant iddynt
dramgwyddo yn eu ffyrdd, allan
o'y ^ hen Iwybrau, i gerdded llwybr-
au ffordd ddisathr ;
16 I wneuthur eu tir 'yn anghyf-
annedd, ac yn chwibaniad byth :
pob un a elo heibio iddo a synna,
ac a ysgwyd ei ben.
17 " Megis â gwynt y dwyrain " y
chwalaf hwynt o flaen y gelyn ; fy
ngwegil ac nid fy wyneb a ddang-
osaf iddynt yn amser eu dialedd.
18 1Í Yna y dywedasant, "Deuwch,
a dychymmygwn ddychymmygion
yn erbyn Jeremiah ; p canys ni chyll
y gyfraith gan yr offeiriad, na
chynghor gan y doeth, na'r gair
gan y prophwyd : deuwch, tarâwn
ef ^â'r tafod, ac nac ystyriwn yr
un o'i eiriau ef.
19 Ystyria di wrthyf, 0 Ar-
GLWYDD, a chlyw lais y rhai sydd
yn ymryson â mi.
20 A delir drwg dros dda ? canys
cloddiasant fiPos i'm henaid : cofia
1 mi sefyU ger dy fron di i ddy-
wedyd daioni drostynt, ac i droi
dy ddig oddi wrthynt.
21 Am hynny i dyro eu plant hwy
1 fynu i'r newyn, a thywallt eu
gwaed hwynt trwy ' nerth y cledd-
yf ; a bydded eu gwragedd heb eu
plant, ac yn weddwon; Uadder
hefyd eu gwŷr yn feirw, a tharawer
eu gwŷr ieuaingc â'r cleddyf yn
y rhyfel.
22 Clywer eu gwaedd o'u tai, pan
ddygech fyddin arnynt yn ddisym-
mwth ; canys cloddiasant ffos i'm
dal, a chuddiasant faglau i'm traed.
23 Tithau, O Arglwydd, a wydd-
ost eu holl gynghor hwynt i'm her-
byn ^i'm Uadd i: 'na faddeu eu
hanwiredd, ac na ddilea eu pechod-
au o'th ŵydd ; eithr byddant dram-
gwyddedig ger dy fron ; gwna hyn
iddynt yn amser dy ddigofaint
PENNOD XIX.
1 Dan rith torri llestr crochenydd, y mae yn
rhag-ddangos distryw yr luddewon am eu
pechodau.
FEL hyn y dywed yr Arglwydd ;
Dos, a chais ystên bridd y
crochenydd, a chymmer o henur-
iaid y bobi ac o henuriaid yr off-
eiriaid,
2 A dos aUan i ddyflfryn mab Hin-
nom, yr hwn sydd wrth ddrws porth
^y dwyrain, a chyhoedda yno y geir-
iau a ddy wedwyf wrthyt ;
3 A dywed, Brenhinoedd Judah,
a phreswylwyr Jerusalem, clywch
air yr Arglwydd: Fel hyn y dywed
Arglwydd y Uuoedd, Duw Israel ;
Wele fi yn dwyn ar y He hwn ddrwg,
*yr hwn pwy bynnag a'i clywo, ei
glustiau a ferwinant.
4 Am iddynt ^fy ngwrthod i, a
dieithrio y He hwn, ac arogl-darthu
ynddo i dduwiau dieithr, y rhai nid
adwaenent hwy, na'u tadau, na bren-
hinoedd Judah, a Uenwi o honynt
y lie hwn o waed gwirioniaid ;
5 Adeiladasant hefyd uchelfeydd
Baal, i losgi eu meibion â than yn
boeth-offi-ymmau i Baal; ""yr hyn
ni orchymynais, ac ni ddywedais,
ac ni feddyliodd fy nghalon :
6 Am hynny wele y dyddiau yn
dyfod, medd yr Arglwydd, prỳd
na elwir y Ue hwn mwyach Tophet,
na DySryn mab Hinnom, ond Dy-
ffryn y Uaddfa.
7 A mi a wnaf yn ofer gynghor
Judah a Jerusalem yn y lie hwn, a
pharaf iddynt syrthio gan y cleddyf
o flaen eu gelynion, a thrwy law y
rhai a geisiant eu heinioes hwy:
■^rhoddaf hefyd eu celaneddau
hwynt yn fwyd 1 ehediaid y nef-
oedd, ac i anifeiliaid y ddaear.
8 A ® mi a wnaf y ddinas hon yn
anghyfannedd, ac yn ffiaidd; pob
un a elo heibio iddi a synna ac a
chwibana, o herwydd ei holl ddial-
eddau hi.
9 A mi a baraf iddynt ^fwytta
cnawd eu meibion, a chnawd eu
merched, bwyttânt hefyd bob un
gnawd ei gyfaill, yn y gwarchae a'r
cyfyngder, a'r hwn y cyfynga eu
gelynion, a'r rhai sydd yn ceisio
eu heinioes, arnynt
Cyn
CRIST
Cylch
605.
8 Heb. i
farwolaefh.
rpen.lL20.
2 Heb.
yr haul.
a 1 Sam. 3.
11.
2 Bren. 21.
12.
b Es. 65. IL
Îeu. 2. 13,
7,19.
a 15. 6.
a 17. 13.
c pen. 7. 31,
32.
d pen. 7. 33.
a 16. 4.
a 34. 20.
'■ pen. 18. 16.
a 49. 13.
a 50. 13.
fLef.26.29.
Deut. 28.
53.
Galar. 4.
10.
i
yr luddewon.
JEREMIAH, XX.
Cŵyn Jeremiah.
Cyn
CRIST
Cylch
605.
Í Es. 30. 14.
Galar.4.2.
iaethu.
k pen. 7. 32.
i 2 Bren.
23.12.
pen. 32. 29.
k pen. 7. 13.
I pen. 17. 23.
« 1 Cbron.
24. 14.
2 cyffion.
* syffion.
<Sef,
Dychryn
o atngyUh,
pen. 6. 25.
a 46. 5.
10 Yna y torri yr ystên y'ngŵydd
y gwŷr a êl gyd â thi,
11 Ac y dywedi wrthynt, Fel hyn
y dywed Arglwydd y Uuoedd ; ^ Yn
y modd hwn y drylliaf y bobl hyn,
a'r ddinas hon, fel y dryllia un lestr
pridd, yr hwn ni ellir ei ^gyfannu
mwyach ; ac yn "^ Tophet y cleddir
hwynt, o eisieu He i gladdu.
12 Fel hyn y gwnaf i'r lie hwn,
medd yr Arglwydd, ac i'r rhai
sydd yn trigo ynddo ; a mi a wnaf
y ddinas hon megis Tophet.
13 A thai Jerusalem, a thai bren-
hinoedd Judah, a fyddant halogedig
fel mangre Tophet: o herwydd yr
hoU ' dai y rhai yr arogl-darthasant
ar eu pennau i hoU lu y nefoedd, ac
^J tywalltasant ddiod-ofirymmau i
dduwiau dieithr.
14 Yna y daeth Jeremiah o To-
phet, lie yr anfonasai yr Arglwydd
ef i brophwydo, ac a safodd y'nghyn-
tedd tŷ yr Arglwydd, ac a ddy-
wedodd wrth yr hoU bobl,
15 Fel hyn y dywed Arglwydd
y Uuoedd, Duw Israel ; Wele fi yn
dwyn ar y ddinas hon, ac ar ei
hoU drefydd, yr hoU ddrygau a
leferais iV herbyn, am ^galedu o
honynt eu gwarrau, rhag gwrandaw
fy ngeiriau.
PENNOD XX.
1 Pasur yn taw Jeremiah, ac yn cael enw new-
ydd, a ham ofnadwy, IJeremiah yn acliwyn
rhag dirmyg, 10 a bradwriaeth, 14 ac yn
cwyno ei eni.
PAN glybu Pasur mab *Immer
yr offeiriad, yr hwn oedd yn
ben-Uywodraethwr yn nhŷ yr Ar-
glwydd, i Jeremiah brophwydo y
geiriau hyn ;
2 Yna Pasur a darawodd Jeremiah
y prophwyd, ac al rhoddodd ef yn
y ^carchar oedd yn y porth uchaf
i Benjamin, yr hwn oedd wrth dŷ
yr Arglwydd.
3 A thrannoeth, Pasur a ddug Je-
remiah allan o'r ^ carchar. Yna Je-
remiah a ddywedodd wrtho ef, Ni
alwodd yr Arglwydd dy enw di
Pasur, ond * Magor-missabib.
4 Canys fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd ; Wele fi yn dy wneuthur
di yn ddychryn i ti dy hun, ac i'r rhai
oU a'th garant; a hwy a syrthiant
ar gleddyf eu gelynion, a'th lygaid
di yn gweled: rhoddaf hefyd hoU
Judah yn Haw brenhin Babilon, ac
efe a'u caethgluda hwynt i Babilon,
ac a'u Uadd hwynt â'r cleddyf.
719
5 * Rhoddaf hefyd hoU olud y ddinas
hon, a'i hoU lafur, a phob dim a'r y
sydd werthfawr ganddi, a hoU drys-
orau brenhinoedd Judah a roddaf
fi yn Haw eu gelynion, y rhai a'u
hanrheithiant hwynt, ac a'u cym-
merant, ac a'u dygant i Babilon.
6 A thithau, Pasur, a phawb a'r
sydd yn trigo yn dy dy, a ewch i
gaethiwed ; a thi a ddeui i Babilon,
ac yno y byddi farw, ac yno y'th
gleddir, ti, a'r rhai oil a'th garant,
y rhai y prophwydaist iddynt yn
gelwyddog.
7 IT 0 Arglwydd, ti a'm hudaist,
a mi ^ a hudwyd : cryfach oeddit na
mi, a gorchfygaist: yr ydwyf yn
watwargerdd ar hyd y dydd, pob
un sydd yn fy ngwatwar.
8 Canys er pan leferais, mi a
waeddais, trais ac anrhaith a lefais ;
am fod gair yr Arglwydd yn war-
adwydd ac yn watwargerdd i mi
beunydd.
9 Yna y dywedais, Ni soniaf am
dano ef, ac ni lefaraf yn ei enw ef
mwyach : ond " ei air ef oedd yn fy
nghalon yn llosgi fel tan, wedi ei
gau o fewn fy esgyrn, a mi a flinais
yn ymattal, ac ^ ni aUwn heidio.
10 1Í® Canys clywais ogan Uawer,
dychryn o amgylch : Mynegwch,
meddant, a ninnau a'i mynegwn :
^pob dyn ^heddychol â mi oedd yn
disgwyl i mi gloffi, gan ddywedyd,
Ysgatfydd efe a hudir, a ni a'i gorch-
fygwn ef, ac a ymddialwn arno.
11 Ond yr Arglwydd oedd gyd â
mi fel un cadarn ofnadwy : am hyn-
ny sfy erlidwyr a dramgwyddant,
ac ni orchfygant; gwaradwyddir
hwynt yn ddirfawr, canys ni Iwydd-
ant: nid anghofir eu ''gwarth tragy-
wyddol byth.
12 Ond tydi, Arglwydd y Uuoedd,
yr hwn wyt 'yn profi y cyfiawn, yn
gweled yr arennau a'r galon, gad i
mi weled dy ddialedd arnynt : canys
i ti y datguddiais fy nghŵyn.
13 Cenwch i'r Arglwydd, molien-
nwch yr Arglwydd: canys efe a
achubodd enaid y tlawd o law y
drygionus.
14 1Í '^ Melldigedig fyddo y dydd
y'm ganwyd arno : na fendiger y
dydd y'm hesgorodd fy mam.
15 MeUdigedig fyddo y gwr a
fynegodd i'm tad, gan ddywedyd,
Ganwyd i ti blentyn gwrry w ; gan
ei lawenychu ef yn fawr.
16 A bydded y gwr hwnnw fel y
Cyn
CRIST
Cylch
605.
b 2 Bren.
20. 17.
5 Neu, a
ddenwyd.
c Job 32. 18,
19.
Pb. 39. 3.
d Job 32. 18.
e Ps. 31. 11
f Job 19. 19,
Pb. 41. 9.
a 55. 13,14.
6 Heb./«
heddwch.
e pen. 15.
20. a 17. 13
h pen. 23. 40.
I pen. IL 20.
a 17. 10.
k Job 3. 3.
pen. 15. 10.
PropJnvydo caethnved.
JEREMIAH, XXI.
Annog i edifeirioch.
Cyn
CRIST
Cylch
605.
1 Gen. 19.
25.
1 Job 3. 20.
Cylch
589.
a Esod. 6. 6.
•> pe-D. 39. 5.
a 52. 9.
dinasoedd ^a ymchwelodd yr Ar-
GLWYDD, ac ni bu edifar ganddo :
a chaffed efe glywed gwaedd y bore,
â bloedd bryd banner dydd :
17 Am na laddodd fi ivrth ddyfod
or groth ; neu na buasai fy mam
yn fedd i mi, a'i cbroth yn feichiog
arnafhjili.
18 "Paham y deuthum i allan o'r
groth, i weled poen a gofid, fel y
darfyddai fy nyddiau mewn gwarth?
PENNOD XXL
1 Sedecîáh yn anfon at Jeremiah i ymofyn pa
beih a ddigwyddai o ryfel Nehuchodonosor.
3 Jeremiah yn darogan gicarchae tost, a
chaethiwed gofidus : 8 y mae yn cynghori
y hohl i droi at y Caldeaid; 11 ao yn
edliw i dŷ y hrenhin.
YGAIR yr h^m a ddaeth at
Jeremiah oddi wrth yr Ar-
GLWYDD, pan anfonodd y brenhin
Sedeciah atto ef Pasur mab Mel-
chiah, a Sephaniah mab Maaseiah
yr offeiriad, gan ddywedyd,
2 Ymofyn, attolwg, aV Aeglwydd
drosom ni, canys y mae Nebuchod-
onosor brenhin Babilon yn rhyfela
yn ein herbyn ni, i edrych a wna
jT Arglwydd â ni yn ol ei holl
ryfeddodau, fel yr elo efe i fynu
oddi wrthym ni.
3 1Í Yna y dywedodd Jeremiah
■\vrthynt, Fel hyn y dywedwch wrth
Sedeciah ;
4 Fel hyn y dywed Arglwydd
Dduw Israel, Wele fi yn troi yn eu
hoi yr arfau rhyfel sydd yn eich
dwylaw, y rhai yr ydych yn ymladd
â hwynt yn erbyn brenhin Babilon,
ac yn erbyn y Caldeaid, y rhai sydd
yn gwarchae arnoch o'r tu allan i'r
gaer, a mi a'u casglaf hwynt i ganol
y ddinas hon.
5 A mi fy hun a ryfelaf i'ch erbyn
* â llaw estynedig, ac â braich gref,
mewn sorriant, a llid, a digofaint
mawr.
6 Tarawaf hefyd drigolion y ddin-
as hon, yn ddyn, ac yn anifail:
byddant feirw o haint mawr.
7 Ac wedi hynny, medd yr Ar-
glwydd, ^y rhoddaf Sedeciah bren-
hin Judah, al weision, a'r bobl, a'r
rhai a weddiUir yn y ddinas hon,
gan yr haint, gan y cleddyf, a chan
y newyn, i law Nehuchodonosor
brenhin Babilon, ac i laAV eu gel-
ynion, ac i law y rhai sydd yn
ceisio eu heinioes : ac efe a'u tery
hwynt â min y cleddyf; ni thos-
turia wrthynt, ac nid erbyd, ac ni
chymmer drugaredd.
720
8 IT Ac wrth y bobl hyn y dywedi,
Fel hyn y dy^v^ed yr Arglwydd;
Wele fi yn rhoddi ger eich bron
ffordd einioes, a ffordd angau.
9 ° Yr hwn a drigo yn y ddinas hon
a leddir gan y cleddyf, a chan y
newyn, a chan yr haint ; ond y neb
a elo allan, ac a gilio at y Caldeaid,
y rhai sydd yn gwarchae arnoch, a
fydd byw, ^dìì einioes iydd yn ys-
glyfaeth iddo.
10 Canys mi a osodais fy wyneb
yn erbyn y ddinas hon, er drwg, ac
nid er da, medd yr Arglwydd : yn
llaw brenhin Babilon y rhoddir hi,
ac efe a'i llysg hi â than.
11 1Í Ac am dŷ brenhin Judah,
dywed, Gwrandêwch air yr Ar-
glwydd.
12 0 tŷ Dafydd, fel hyn y dywed
yr Arglwydd ; ^ Bernwch uniondeb
y bore, ac achubwch y gorthrym-
medig o law y gorthrymmwr, rhag
i'm llid dorri aUan fel tan, a llosgi
fel na alio neb ei ddiffodd, o
herAvydd drygioni eich gweithred-
oedd.
13 Wele fi yn dy erbyn, yr hon wyt
yn preswylio y dyfíryn, a chraig y
gwastadedd, medd yr Arglwydd;
y rhai a ddywedwch, Pvvy a ddaw
i waered i'n herbyn? neu, Pvvy a
ddaw i'n hanneddau ?
14 Ond mi a ymwelaf â chwi yn ol
^ffrwyth eich gweithredoedd, medd
yr Arglwydd ; a mi a gynneuaf
dan yn ei choedwig, ac efe a ysa
bob dim o'i hamgylch hi.
PENNOD XXII.
1 Y mae yn annog i edi/eirwch, trwy addeus-
idion a bygythion. 10 Barn Sdliim, 13 Je-
hoiachn, 20 a Chonidh.
FEL hyn y dywed yr Arglwydd,
Dos di i waered i dy brenhin
Judah, a Uefara yno y gair hwn ;
2 A dywed, Gwrando air yr Ar-
glwydd, frenhin Judah, yr hwn
wyt yn eistedd ar frenhin-faingc
Dafydd, ti, a'th weision, a'th bobl y
rhai sydd yn dyfod i mewn trwy y
pyrth hyn :
3 Fel hyn y dywed yr Arglwydd,
*Gwnewch farn a chyfiawnder, a
gwaredwch y gorthrymmedig o law
y gorthiymmwr : na wnewch gam,
ac na threisiwch y dieithr, yr am-
ddifad, na'r weddw, ac na thyAveUt-
wch waed gwirion yn y He hwn.
4 Canys ^os gan wneuthur y
gwnewch y peth hyn, daw trvvy
byrth y tŷ hwn frenhinoedd yn
Cyn
CRIST
Cylch
589.
c pen. 38. 2.
d ppn. 39.
Iẅ. a 45. 5,
e pen. 22. 3.
fDiar.l.3L
Cylch
609.
«pen. 21.12.
b pen. 17. 25.
Barn Sàlum,
JEREMIAH, XXII.
Jehoîacim, a Chonicûi.
Cyn
CEIST
Cylch
609.
3 Heb. troa
Dafi/dd ar
ei deyrn-
gadair ef.
c pen. 21. 14.
<t Deut. 2!).
24.
1 Bren. 9.
8.
0 2 Bren.
23. at.
íLef.19.13.
Deut. 24.
14, 15,
Mic. 3. 10.
Hub. 2. 9.
3Neu,/ÿ
ffenettri.
eistedd ^ar deyrn-gadair Dafydd, yn
march ogaeth mewn cerbydau, ac ar
feirch, efe, a'i weision, a'i bobl.
5 Eithr oni wrandêwch y geiriau
hyn, i mi fy hun y tyngaf, medd yr
.^GLWYDD, y bydd y tŷ hwn yn
anghyfannedd.
6 Cauys fel hyn y dywed yr Ar-
GLWYDD am dỳ brenhin Judah ;
Gilead ici/t i mi, a phen Libanus :
etto yn ddiau mi a'th wnaf yn ddi-
ffaethwch, ac yn ddinasoedd ang-
hyfauneddol.
7 Parottoaf hefyd i'th erbyn an-
rheithwyr, pob un a'i arfau : a hwy
a dorrant *= dy ddewis gedrwydd, ac
a'ti bwriant i'r tan.
8 A chenhedloedd lawer a ant heb
law y ddinas hon, ac a ddywedant
bob mi wrth ei gilydd, "^Paham y
gwnaeth yr Arglwydd fel hyn i'r
ddinas fawr hon ?
9 Yna yr attebant, Am iddynt ym-
wrthod â chjrfammod yr Arglwydd
eu Duw, ac addoli duwiau dieithr,
a'u gwasanaethu hwynt.
10 11 Nac wylwch dros y marw, ac
naymofidiwch am dano, ondgun wylo
wylwch am yr hwn sydd jii myned
ymaith : canys ni ddychwel mwyach,
ac ni wêl wlad ei enedigaeth.
11 Canys fel hyn y dywed .yr Ar-
glwydd am Sàlum mab Josiah
brenhin Judah, yr hwn a deyrnas-
odd yn He Josiah ei dad, yr hwn a
aeth allan o'r He hwn ; Ni ddychwel
efe yno mwyach.
12 ^ Eithr yn y lie y caethgludasant
ef iddo, yno y bydd efe marw ; ac
ni wel efe y wlad hon mwyach.
13 11 Gwae yr ^hwn a adeilado ei
dy trwy anghyfiawnder, a'i ystaf-
ellau trwy gam ; gan beri i'w gym-
mydog ei wasanaethu yn rhad, ac
heb roddi iddo am ei waith :
14 Yr hwn a ddywed, Mi a adeil-
adaf i mi dy ehang, ac ystafellau
helaeth ; ac a nadd iddo ^ ffenestri,
a llofit o gedrwydd, wedi ei lliwio
â *fermilion.
15 A gei di deyrnasu, am i ti ym-
gau mewn cedrwydd? oni fwyttaodd
ac oni yfodd dy dad, ac oni wnaeth
efe farn a chyfiawnder, ac yna y àu
ddaiddo?
16 Efe a famodd gŵyn y tlawd a'r
anghenus ; yna y Uwyddodd : onid
fy adnabod i oedd hyn? medd yr
Arglwydd.
17 Er hynny dy lygaid di a'th
galon nid ydynt ond ar dy gybydd-
dcd, ac ar dywallt gwaed gwirion,
ac ar wneuthur trais, ^ a cham.
18 Am hynny fel hyn y dywed yr
Arglwydd am Jehoiacim mab Jo-
siah brenhin Judah, Ni alarant am
dano, gan ddywedyd, 0 fy mrawd!
neu, 0 fy chwaer ! ni alarant am
dano ef, gan ddyivedyd, 0 ior !
neu, 0 ei ogoniant ef !
19 s A chladdedigaeth asyn y cledd-
ir ef, wedi ei lusgo a'i daflu tu hwnt
i byrth Jerusalem.
20 ir Dring i Libanus, a gwaedda ;
cyfod dy lef yn Basan, a bloeddia
o'r ^ bylchau : canys dinystriwyd y
rhai oU a'th garant.
21 Dywedais wrthyt pan oedd es-
mwyth arnat ; tithau a ddywedaist,
Ni wrandawaf. ^Dyma dy arfer
o'th ieueiigctid, na wrandewaist ar
fy Uais.
22 A gwynt a ysa dy hoU fugeil-
iaid, a'th gariadau a ant i gaeth-
iwed: yna y'th gywilyddir, ac y'th
waradwyddir am dy holl ddrygioui.
23 Ti yr hon wyt yn trigo yn Liba-
nus, yn nythu yn y cedrwydd, mor
hawddgar fyddi pan ddelo gwewyr
arnat, fel cnofeydd gwraig yn esgor !
24 Fel mai byw fi, medd yr Ar-
glwydd, pe byddai 'Coniah mab
Jehoiacim brenhin Judah ""yn fod-
rwy ar fy neheulaw, diau y tynnwn
di oddi yno :
25 A mi a'th roddaf di yn Uaw y
rhai sydd yn ceisio dy einioes, ac
yn llaw y rhai y mae arnat ofn eu
hwynebau, sef i law Nebuchodo-
nosor brenhin Babilon, ac i law y
Caldeaid.
26 Bwriaf dithau hefyd, a'th fam
a'th esgorodd, i wlad ddieithr, yr
hon ni'ch ganwyd ynddi, ac yno y
byddwch farw.
27 Ond i'r wlad "^ y bydd arnynt
hiraeth am ddychwelyd iddi, ni
ddychwelant yno.
28 Ai delw ddirmygus ddrylliedig
yw J gwr hwn Coniah? ai 'llestr
yw heb hofíder ynddo? paham y
bwriwyd hwynt ymaith, efe a'i had,
ac y taflwyd hwynt i wlad nid ad-
waenant ?
29 O ddaear, ddaear, ddaear,
gwrando air yr Arglwydd.
30 Fel hyn y dywed yr Arglwydd,
Ysgrifenwch y gwr hwn yn ddiblant,
gwr ni ffynna yn ei ddyddiau : canys
ni ffynna o'i had ef un a eisteddo
ar orseddfa Dafydd, nac a lywodr-
aetho mwyach yn Judah.
Cyn
CEIST
Cylch
609.
6 Neu, ao
ymgyrch.
Oyflawnwyd
599.
S 2 Chron.
36.6.
pen. 30.30.
599,
6 rhydau.
h pen. 7. 23,
&ic.
i Edrych
2 Bren.
24. 6.
k Can. 8. 6.
Hag. 2. 23.
7 Heb. y
dyrcìíafaiìi
eumeddyl-
iau.
1 pen. 48. 38
Hob. 8. 8.
721
Addewid o Grist.
JEREMIAH, XXIII.
Yn erbyn gau-hrophioydi.
Cyn
CEIST
599.
» pen. 10.
21.
Ezec.34.2.
b pen. 3. 15.
Bzec. 34.
23, &c.
c Es. 4. 2.
a 11. 1.
a 40. 11.
pen. 33. 14,
15.
Dan. 9. 24.
Zech. 3. 8.
a 6. 12.
loan 1. 45.
d Deut. 33.
28.
eEdrych
pen. 33. 16.
1 Cor. 1.30.
2 Jehofah-
tsidcenu.
I pen. 16. 14,
15.
e pen. 5. 7,
8. a 9. 2.
3 Neu, meU-
dithion.
t pen. 9. 10.
a 12. 4.
4 Neu,
traicsder,
i pen. 6. 13.
a 8. 10.
Seph. 3. 4.
PENNOD XXIII.
1 Y mae yn proplnvfjdo yr adferir y praidd
gwasgaredig : 5 yn dangos y teyrnasa Crist,
ac y gwared efe liwy. 9 Yn erhyn gau-hro-
phwydi, 33 a gicatwarwyr y gwir hrophwydi.
* /^ WAE y bugeiliaid sydd yn di-
xJT fetha ac yn gwasgaru defaid
fy mhorfa ! medd yr Arglwydd.
2 Am hynny fel hyn y dywed
Arglwydd Dduw Israel yn erbyn
y bugeiliaid sydd yn bugeilio fy
mhobl; Chwi a wasgarasoch fy
nefaid, ac a'u hymlidiasoch, ac
nid ymwelsoch â hwynt: wele fi
yn ymweled â chwi, am ddrygioni
eich gweithredoedd, medd yr Ar-
glwydd.
3 A mi a gasglaf weddill fy nefaid
o'r hoU wledydd lie y gyrrais h^vynt,
a mi a'u dygaf hwyut drachefh iV
corlannau; yna yr amlhânt ac y
cliwanegant.
4 ^Gosodaf hefyd arnynt fugeil-
iaid, y rhai a'u bugeilia hwynt, ac
nid ofnant mwyach, ac ni ddychryn-
ant, ac ni byddant yn eisieu, medd
yr Arglwydd.
5 IF Wele y "dyddiau yn dyfod,
medd yr Arglwydd, y cyfodaf i Da-
fydd Flaguryn cyfiawn, a Brenhin
a deyrnasa ac a Iwydda, ac a wna
fam a chyfiawnder ar y ddaear.
6 ^ Yn ei ddyddiau ef yr achubir
Judah, ac Israel a breswylia yn
ddiogel : a ^hyn fydd ei enw ar
yr hwn y gelwir ef, ^YR AR-
GLWYDD EIN CYFIAWNDER
7 ^Am hynny wele y dyddiau yn
dyfod, medd yr Arglwydd, pryd
na ddywedant mwyach, Byw yw yr
Arglwydd, yr hwn a ddug feibion
Israel i fynu o wlad yr Aipht :
8 Eithr, Byw yw yr Arglwydd,
yr hwn a ddug i fynu, ac a dywys-
odd had tŷ Israel o dir y gogledd,
ac o bob gwlad He y gyrraswn i
hwynt ; a hwy a gant aros yn eu
gwlad eu hun.
9 1Í O herwydd y prophwydi y tor-
rodd fy nghalon ynof, fy holl esgyrn
a grynant : yr ydwyf fel un meddw,
ac fel un wedi i win ei orchfygu;
o herwydd yr Arglwydd, ac o her-
wydd geiriau ei sancteiddrwydd ef.
10 Canys ^Uawn yw y ddaear o
odinebwyr: canys o herwydd ^11 won
y gofidiodd y ddaear, ac ^y sychodd
tirion leoedd yr anialwch ; a'u ^ hel-
ynt sydd ddrwg, a'u cadernid nid
yiv uniawn.
11 Canys fy prophwyd a'r offeiriad
722
hefyd a ragrithiasant : '^ yn fy nhŷ
hefyd y cefais eu drygioni h^vynt,
medd yr Arglwydd.
12 Am hynny fy bydd eu ffordd yn
llithrig iddynt yn y tywyUwch ; gyr-
rir hwynt rhagddynt, a syrthiant
ynddi : canys myfi a ddygaf arnynt
ddrygfyd, sef blwyddyn eu gof^vy,
medd yr Arglwydd.
13 Ar brophwydi Samaria y gwel-
ais hefyd beth ^diflas : prophwydas-
ant yn Baal, a hudasant fy mhobl
Israel
14 Ac ar brophwydi Jerusalem
y gwelais ^ beth erchyll : ^ torri
priiodas, a rhodio mewn cehvydd:
cynnorthwyant hefyd ddwylaw y
drygionus, fel na ddychwel neb
oddi wrth ei ddrygioni : y mae y
rhai hyn oU i mi fel "Sodom, a'i
thrigolion fel Gomorrah.
15 Am hynny fel hyn y dywed Ar-
glwydd y Uuoedd am y prophwydi,
Wele, **mi a'u bwydaf hwynt ar wer-
mod, ac a'u diodaf hwynt â dwfr
bustl : canys oddi wrth brophwydi
Jerusalem yr aeth ^lledrith allan
i'r holl dir.
16 Fel hyn y dywed Arglwydd y
lluoedd ; Na wrandêwch ar eiriau y
prophwydi sydd yn proph>vydo i
chwi : y maent yn eich gwneuthur
yn ofer: p gweledigaeth eu calon eu
hunain a lefarant, ac nid o enau yr
Arglwydd.
17 Gan ddywedyd y dywedant wrth
fy nirmygwyr, Yr Arglwydd a ddy-
wedodd, ^Bydd i chwi heddwch ; ac
wrth bob un sydd yn rhodio wrth
^amcan ei galon ei hun y dywedant,
Ni ddaw arnoch niwed.
. 18 Canys ^" pwy a safodd ^ y'nghyf-
rinach yr Arglwydd, ac a w^elodd
ac a glywodd ei air ef ? pwy hefyd
a ddaliodd ar ei air ef, ac a'i
gwrandawodd ?
19 ^ Wele, corwynt yr Arglwydd
a aeth allan mewn llidiowgrwydd,
sef corwynt augerddol a syrth ar
ben y drygionus.
20 'Digofaint yr Arglwydd ni
ddychwel, nes iddo wneuthur, a nes
iddo gwblhâu meddwl ei galon :
yn y dyddiau diweddaf y deallwch
hynny yn eglur.
21 ''M hebryngais i y proph^vydi
hyn, etto hwy a redasant ; ni lefer-
ais wrthynt, er hynny hwy a bro-
phwydasant.
22 A phe safasent yn fy nghynghor,
a phe traethasent fy ngeiriau i'm
Cyn
CEIST
599.
kpen.lL
15.
Ezec. 8. U.
a 23. 39.
Í Ps. 35. 6.
Diar. 4. 19.
pen. 13. 16.
5 Neu,
diresicm.
S Neu,
fryiUi.
n» pen. 29.
23.
n Deut. 32.
32.
Es. 1.9,10.
o pen. 8. 14.
a 9. 15.
7 Neu,
anwiredd.
P pen. 14.
14.
1 pen. 6. 14.
a8. U.
Ezec. 13.
10.
Zech. 10. 2.
8 Neu,
gyndyn-
rwydd,
r Job 15. 8.
9 Neu, yng
nghyngor.
s pen. 25.
32.
a 30. 23.
t pen. 30. 2 L
u pen. 14.1 1.
a 27. 15.
a 23. 9.
a gwativarwyr
JEREMIAH, XXIV.
y givir hrophwydi.
Cyn
CEIST
599.
X Ps. 139. 7,
&c.
Amos 9. 2,
3.
y 1 Bren. 8.
27.
Pb. 139. 7.
2 Barn. 3. 7.
a 8. 33, 34.
9 Heb. gijd
age/.
a Deut. 18.
20.
pen. 14. 14,
15.
>) Seph, a 4.
pobl ; yna y gwnaethent iddynt ddy-
chwelyd o'u ffordd ddrwg, ac oddi
Avrth ddrygioni eu gweithredoedd.
23 Ai Dttw o agos ydivyf fi,
medd yr Arglwydd, ac nid Duw
obeli?
24 ""A lecha un mewn dirgel-le-
oedd, fel nas gwelwyf fi ef ? medd
yr Arglwydd : ^ onid ydwyf fi yn
llenwi y nefoedd a'r ddaear ? medd
yr Arglwydd.
25 Mi a glywais beth a ddywed-
odd y prophwydi sydd yn pro-
phwydo cehvydd yn fy enw, gan
ddywedyd, Breuddwydiais, breudd-
wydiais.
26 Pa hyd y bydd hyn y'nghalon
y prophwydi sydd yn prophwydo
celwydd? ie, prophwydi hudoliaeth
eu calon eu hunain ydynt.
27 Y rhai sydd yn meddwl peri
i'm pobl anghofio fy enw trwy eu
breuddwydion a fynegant bob un
i'w gymmydog ; ^ fel yr anghofiodd
eu tadau fy enw, er mwyn Baal.
28 Y prophwyd sydd a breudd-
wyd '^ganddo, myneged freuddwyd;
a'r hwn y mae ganddo fy ngair, llef-
ared fy ngair mewn gwirionedd :
beth yw yr us wrth y gwenith?
medd yr Arglwydd.
29 Onid yw iy ngair i megis tan ?
medd yr Arglwydd ; ac fel gordd
yh dryllio y graig ?
30 Am hyuny wele * fi yn erbyn y
prophwydi, medd yr Arglwydd, y
rhai sydd yn Uadratta iy ngeiriau,
bob un oddi ar ei gymmydog.
31 Wele fi yn erbyn y prophwydi,
medd yr Arglwydd, y rhai a lyfn-
hânt eu tafodau, ac a ddywedant,
Efe a ddywedodd.
32 Wele fi yn erbyn y rhai a bro-
phwydant freuddwydion celwydd-
og, medd yr Arglwydd, ac a'u
mynegant, ac a hudant fy mhobl
a'u celwyddau, ac a'u ^gwagedd,
a mi heb eu gyrru hwynt, ac heb
orchymyn iddynt : am hynny ni
wnant ddim lies i'r bobl hyn, medd
yr Arglwydd.
33 11 A phan ofyno y bobl hyn,
neu y prophwyd, neu yr ofieiriad,
i ti, gan ddywedyd, Beth yw baich
yr Arglwydd ? yna y dywedi wrth-
ynt. Pa faich ? eich gwrthod a wnaf,
medd yr Arglwydd.
34 A'r prophwyd, a'r ofieiriad,
a'r bobl, y rhai a ddywedo, Baich
yr Arglwydd, myfi a ymwelaf a'r
gwr hwnnw, ac â'i dŷ.
723
35 Fel hyn y dywedwch bob un
wrth ei gymmydog, a phob un wrth
ei frawd, Beth a attebodd yr Ar-
glwydd? a pha beth a lefarodd
yr Arglwydd ?
36 Ond am faich yr Arglwydd
na wnewch gofia mwyach ; canys
baich i bawb fydd ei air ei hun :
0 herwydd chwychwi a ŵyrasoch
eiriau y Duw byw, Arglwydd y
Uuoedd, ein Duw ni.
37 Fel hyn y dywedi wrth y
prophwyd, Pa atteb a roddodd
yr Arglwydd i ti? a pha beth
a lefarodd yr Arglwydd?
38 Ond gan eich bod yn dywedyd,
Baich yr Arglwydd ; am hynny
fel hyn y dywed yr Arglwydd, Am
i chwi ddywedyd y gair hwn, Baich
yr Arglwydd, a mi wedi anfon
attoch, gan ddywedyd, Na ddywed-
wch, Baich yr Arglwydd :
39 Am hynny wele, myfi a'ch
llwyr-anghofiaf chwi, ac mi a'ch
gadawaf chwi, a'r ddinas yr hon
a roddais i chwi ac i'ch tadau, ac
ách hivriaf ^2in o'm golwg.
40 A mi a roddaf arnoch "= warth-
rudd tragywyddol, a gwaradwydd
tragywydd, yr hwn nid anghofir.
PENNOD XXIV.
1 Dan ritli ffigys da a clrwg, 4: y mae yn dar-
ogan yr adferid y rhai a aethai y'nghaeth-
iwed, S ac y distrywid Sedeciah a'r Ueill.
YR Arglwydd a ddangosodd i
mi, ac wele ddau gawell o fíìg-
ys wedi eu gosod ar gyfer teml yr
Arglwydd, wedi i * Nebuchodono-
sor brenhin Babilon gaethgludo
^Jechonîah mab Jehoiacim bren-
hin Judah, a thywysogion Judah,
gyd a'r seiri a'r gofaint o Jerusa-
lem, a'u dwyn i Babilon.
2 Un cawell oedd o fligys da iawn,
fel fiigys yr addfediad cyntaf : a'r
cawell arall oedd o ffigys drwg
iawn, y rhai ni ellid eu bwytta
rhag eu drycced.
3 Yna y dywedodd yr Arglwydd
wrthyf, Beth a well di, Jeremiah?
A mi a ddy wedais, Ffigys : y ffigys
da, yn dda iawn; a'r rhai drwg,
yn ddrwg iawn, y rhai ni ellir eu
bwytta rhag eu drycced.
4 1" Yna y daeth gair yr Ar-
glwydd attaf, gan ddywedyd,
5 Fel hyn y dywed yr Arglwydd,
Duw Israel, Fel y ffigys da hyn,
felly y cydnabyddaf fi gaethglud
Judah, y rhai a anfonais o'r lie
hwn i Avlad y Caldeaid er daioni.
Cyn
CRIST
599.
c pen. 20.
11.
Cylch
598.
a 2 Bren.
24. 12, &C.
2Cliron.
3C. 10.
b Edrych
pen. 22. 24,
&c.
Anufudd-dod yr luddewon. JEREMIAH, XXV.
Am ddinystr Babilon,
Cyn
CEIST
Cylch
598.
c pen. 3a 7.
a 42. 10.
<iDeut.30.6.
pen. 32. 39.
Ezec. 11.
19. a 36. 26,
27.
e pen. 30.
22. a 31. 33.
a 32. 38.
'pen. 29.
17.
SEdrych
pen. 43,
a41.
2 Heb. yn
sijmmud-
fa, neu, yn
gynhwrf.
h Deut. 28.
25,37,
1 Bren. 9.
7.
2 Cbron. 7,
20.
pen. 15. 4.
Diwediiu
G07,
Dechreu
60G.
a pen. 36. 1.
0 629,
Ì606.
b pen. 11. 7,
8,10.
ai:i.lO,ll.
a IG. 12.
a 17. 23.
a 18. 12.
a 19. 15.
a 22. 21.
c pen. 7. 13,
25. a 29. 19.
Ü 2 Bren.
17. 13.
pen. 18. IL
a 35. 15.
Joniih 3. 8.
6 Canys mi a osodaf fy ngolwg
arnynt er daioni, ac a'u dygaf
drachefn i'r wlad hon, ac " a'u had-
eiladaf hwynt, ac ni thynnaf i lawr;
plannaf hefyd hwynt, ac nis di-
wreiddiaf.
7 ^Rhoddaf hefyd iddynt galon
i'm hadnabod, mai yr Akglwydd
ydwyf fi: a 'hwy a fyddant yn
bobl i mi, a minnau a fyddaf yn
Dduw iddynt hwy: canys hwy a
droant attaf fi a'u hoU galon.
8 IF Ac ^fel y ffigys drwg, y rhai
ni ellir eu bwytta rhag eu dryc-
ced, (diau fel hyn y dywed yr Ar-
GLWYDD,) felly y rhoddaf Sedeciah
brenhin Judah, a'i bennaethiaid, a
gweddill Jerusalem, y rhai a wedd-
illwyd yn y wlad hon, ^a'r rhai
sydd yn trigo yn nhir yr Aipht :
9 le, rhoddaf hwynt ^ i' w ^ symmud
i hoU deyrnasoedd y ddaear, er
drwg iddynt, ifod yn waradwydd
ac yn ddiareb, yn watwargerdd ac
yn felldith, ym mhob man He y
gyrrwyf hwynt.
10 A mi a anfonaf arnynt y cledd-
yf, newyn, a haint, nes eu darfod
oddi ar y ddaear yr hon a roddais
iddynt ac i'w tadau.
PENNOD XXV.
1 Jeremiah yn argyhoeddi yr luddewon am
eu hanufudd-dod i'r prophwydi ; 8 yn rhag-
fynegi deng mlynedd a thri ugain o gaeth-
iwed, 12 a cliwedi hynny, dimjslr Bahilon.
15 Dan rith y phiolaid win, y mae yn dar-
ogan dinystr yr holl genhedloedd. 34 Udfa
y hugeiliaid.
YGAIR yr hwn a ddaeth at Je-
remiah am holl bobl Judah,
* yn y bedwaredd flwyddyn i Jehoi-
acim mab Josiah brenhin Judah,
hon oedd y flwyddyn gyntaf i Ne-
buchodonosor brenhin Babilon ;
2 Yr h^yn a lefarodd y prophwyd
Jeremiah wrth holl bobl Judah, ac
wrth holl breswylwyr Jerusalem,
gan ddywedyd,
3 Er y drydedd flwyddyn ar ddeg
i Josiah mab Amon brenhin Judah,
hyd y dydd h^vn, honno yiv y dryd-
edd flwyddyn ar hugain, y daeth
gair yr Arglwydd attaf, ac mi a
ddywedais wrthych, gan fore-godi
a llefaru, ^ ond ni wrandawsoch.
4 A'r Arglwydd a anfonodd at-
toch cliwi ei holl weision y pro-
phwydi, ''gan fore-godi a'w hanfon;
ond ni wrandawsoch, ac ni ogwydd-
asoch eich clust i glywed.
5 Hwy a ddywedent, "^Dychwel-
wch yr awr hon bob un oddi wrth
724
ei fíbrdd ddrwg, ac oddi wrth ddryg-
ioni eich gweithredoedd ; a thrig-
wch yn y tir a roddodd yr Ar-
glwydd i chwi ac i'ch tadau, byth
ac yn dragy^yydd :
6 Ac nac ewch ar ol duwiau dî-
eithr, i'w gwasanaethu, ac i ym-
grymmu iddynt ; ac na lidiwch fi
â gweithredoedd eich dwylaw, ac
ni wnaf niwed i chwi.
7 Er hynny ni wrandawsoch amaf,
medd yr Arglwydd, fel y digiech
fi â gweithredoedd eich dwylaw, er
drwg i chwi eich hunain.
8 IT Am hynny fel hyn y dywed
Arglwydd y lluoedd, 0 herwydd
na wrandawsoch ar fy ngeiriau,
9 Wele, mi a anfonaf ac a gym-
meraf ^holl deuluoedd y gogledd,
medd yr Arglwydd, a Nebuchod-
onosor brenhin Babilon, ^fy ngwas,
a mi a'u dygaf h^vynt yn erbyn y
wlad hon, ac yn erbyn ei phreswyl-
wyr, ac yn erbyn yr holl genhedl-
oedd hyn oddi amgylch; difrodaf
hwynt hefyd, a ^gosodaf hwynt yn
syndod, ac yn cliwibaniad, ac yn
anrhaith tragywyddol.
10 Paraf hefyd i ^ lais hyfrydwch,
ac i lais Uawenydd, i lais y priod-
fab, ac i lais y briod-ferch, i swn y
meini mehnau, ac i lewyrch y can-
hwyllau, ^ ballu ganddynt.
11 A'r holl dir hwn fydd yn d(îi-
fíaethwch, ac yn syndod ; a'r cen-
hedloedd hyn a wasanaethant fren-
hin Babilon ddeng mlynedd a thri
ugain.
12 A 'phan gyfla^vner deng * mlyn-
edd a thri ugain, myfi a ymwelaf
a brenhin Babilon, ac a'r genedl
honno, medd yr Arglwydd, am eu
hanwiredd, ac â gwlad y Caldeaid ;
a mi ^a'i gwnaf hi yn anghyfan-
nedd tragywyddol.
13 Dygaf hefyd ar y wlad honno
fy holl eiriau, y rhai a leferais i yn
ei herbyn, sejf cwbl ag sydd ysgrif-
enedig yn y llyfr hwn ; yr hyn a
brophwydodd Jeremiah yn erbyn
yr holl genhedloedd.
14 Canys 'ccnhedloedd lawer a
brenhinoedd mawrion a fynnant
wasanaeth ganddynt hwythau: a
mi a dalaf iddynt yn ol eu gweith-
redoedd, ac yn ol gwaith eu dwy-
law eu hun.
15 1Í Canys fel hyn y dywed yr
Arglwydd, Duw Israel, wrthyf fi ;
Cymmer ""phiol win y digofaint yma
o'm Haw, a dod hi i'w hyfed i'r holl
Cyn
CEIST
Cylch
606.
e pen. 1. 15.
r pen. 27. 6.
a 43. 10.
Edrych
Es. 44. 28.
a45. 1.
pen. 40. 2.
e pen. 18. 16.
h Es. 24. 7.
pen. 7. 34.
a 16. 9.
Ezec. 26.
13.
Hos. 2. 11.
Dat. 18. 23.
SHeb.
fethu, neu.
i 2 Chron.
36. 21, 22.
Ez>-a 1. 1.
pen. 29. 10.
Dan. 9. 2.
* Dechrou
cylch Co6.
2 Bren. 24.
1.
Diweddu
cylch 536.
Ezra. L 1.
k Es. 13. 19.
a 14. 23.
a21. L
a 47. 1.
pen. 50. 40.
a 51. 25.
1 pen. 27. 7.
■n Job 21. 20.
Ps. 75. 8.
Es. 51. 17.
a dymchweliad
JEREMIAH, XXVI.
amryw deyrnasoedd.
Cyn
CKIST
Cylch
606.
n Ezec. 23.
34.
Nah. 3. 11.
0 pen. 4G. 2,
25.
P pen. 47. 1,
5,7.
^Edrych
Es. 20. 1.
r pen. 49. 7,
&c.
• pen. 48. 1.
t pen. 49. 1.
n pen. 47. 4.
4 Neu, y
wlad sydd
ar Ian y
môr.
X pen. 49.
2a
T pen. 49. 8.
B Heb. a
dorrwyd
ymaith i
gonglau,
neu, a Mtr-
rwyd cyr-
rau eu
gwallt ;
pen. 9. 26.
«Edrych
ad. 20.
pen. 49. 31.
a 50. 37.
Ezec. 30.5.
» pen. 49.
34.
i» pen. 51. 41.
c Hab. 2. IG.
í Es. 51. 21.
a 63. 6.
e Diar. 11.
31.
Sen. 49. 12.
Izec. 9. 6.
Obad. 16.
liuc 23. 31.
1 Petr 4.
17.
genliedloedd y rhai jr -wyf yn dy
anfon attynt.
16 A " hwy a yfaiit, ac a frawych-
ant, ac a wallgofant, o lierwydd y
cleddyf yr h^vîl a anfonaf yn eu
plith.
17 Yna mi a gymmerais y phiol
0 law yr Arglwydd, ac a'i rhodd-
ais iV liyfed i'r lioll genliedloedd
y rhai yr anfonasai yr Arglwydd
fi attynt :
18 I Jerusalem, ac i ddinasoedd
Judah, ac i'w brenhinoedd, ac iV
thywysogion : i'w gwneuthur hwynt
yn ddiffaetliwch, yn syndod, yn
chwibaniad, ac yn feUdith, fel y
mae heddyw ;
19 ° I Pharaoh brenhin yr Aipht,
ac i'w weision, ac i'w dywysogion,
ac i'w holl bobl ;
20 Ac i'r holl bobl gymmysg, ac i
holl frenhinoedd gwlad us, a p holl
frenhinoedd gwlad y Philistiaid, ac
1 Ascalon, ac Azzah, ac Ecron, a
•1 gweddill Asdod ;
21 'I Edom, a *Moab, a meibion
* Ammon ;
22 I holl fi-enhinoedd "^ Tyrus hef-
yd, ac i holl frenhinoedd Sidon, ac
i frenhinoedd *yr ynysoedd y rhai
sydd dros ^ y môr ;
23 I y Dedan, a Thema, a Buz ;
ac i bawb ^ o'r cyrrau eithaf ;
24 Ac i holl frenhinoedd Arabia,
ac i holl frenhinoedd "^ y bobl gym-
mysg, y rhai sydd yn trigo yn yr
anialwch ;
25 Ac i holl frenhinoedd Zimri,
ac i holl frenhinoedd ^Elam, ac i
holl frenhinoedd y Mediaid ;
26 Ac i holl frenhinoedd y go-
gledd, agos a phell, bob un gyd â'u
gilydd; ac i holl deyrnasoedd y
byd, y rhai sydd ar wyneb y ddae-
ar : a brenhin ^ Sesach a ŷf ar eu
hoi hwynt.
27 A thi a ddywedi wrthynt, Fel
hyn y dywed Arglwydd y lluoedd,
Duw Israel ; •= Yfwch a ^ meddwch,
a ch^vydwch, a syrthiwch, ac na
chyfodwch, o herwydd y cleddyf
yr h^Ti a anfonwyf i'ch plith.
28 Ac OS gwrthodant dderbyn y
phiol o'th law di i yfed, yna y dy-
wedi wrthynt, Fel hyn y dywed Ar-
glwydd y lluoedd, Diau yr yfwch :
29 Cauys wele *fi yn dechreu
drygu y ddinas y gelwir fy enw
arni, ac a ddiengwch chwi yn ddi-
gerydd ? Na ddiengwch ; canys yr
ydwyf fi yn galw am gleddyf ar
725
holl drigolion y ddaear, medd Ar-
glwydd y lluoedd.
30 Am hynny prophwyda yn eu
herbyn yr holl eiriau hyn, a dy-
wed wrthynt, *^Yr Arglwydd oddi
uchod a rua, ac a rydd ei lef o
drigle ei sancteiddrwydd ; gan ruo
y rhua efe ar ei drigle; ^bloedd,
fel rhai yn sathru grawmvin, a
rydd efe yn erbyn holl breswylwyr
y ddaear.
31 Daw twrf hyd eithafoedd y
ddaear ; canys y mae cŵyn rhwng
yr Arglwydd a'r cenhedloedd : efe
a ymddadleu â phob cnawd, y dryg-
ionus a ddyiy efe i'r cleddyf, medd
yr Arglwydd.
32 Fel hyn y dywed Arglwydd
y lluoedd ; Wele ddrwg yn myned
allan o genedl at genedl, a ^ chor-
wynt mawr yn cyfodi o ystlysau y
ddaear.
33 A Uaddedigion yr Aeglwydd
a fyddant y dwthwn hwnnw or
naill gwrr i'r ddaear hyd y cwrr
arall i'r ddaear : ni ^ alerir dros-
tynt, ac nis cesglir, ac nis cleddir
hwynt ; fel tommen y byddant ar
wyneb y ddaear.
34 1 ^Udwch, fugeiliaid, a gwaedd-
wch ; ac ymdreigiwch mewn Uudw,
ch\YÌ flaenoriaid y praidd : canys
cyflawnwyd ^ dyddiau eich lladded-
igaeth a'ch gwasgarfa; a chwi a
syrthiwch fel llestr dymunol.
35 Metha gan y bugeiliaid ifoi, a
chan flaenoriaid y praidd ddiangc.
36 Clywir Uef gwaedd y bugeil-
iaid, ac udfa blaenoriaid y praidd :
canys yr Arglwydd a anrheith-
iodd eu porfa hwynt.
37 A'r anneddau heddychlawn a
ddryllir, gan lid digofaint yr Ar-
glwydd.
38 Efe a wrthododd ei loches, fel
cenaw Hew : canys y mae eu tir yn
''^anghyfannedd, gan lid y gorthrym-
mwr, a chan lid ei ddigofaint ef.
PENNOD XXVI.
1 Jeremiah, trwy addewidion a hygythioii, yn
annog y holl i edifeirwch : 8 a'i ddal ef am
hynny, 10 a'i ddwyn ger bron. 12 Ei atteb
ef drosto ei hun ; 16 a'ifarnu yn dd'ieuog,
trwy esampl Micliah, 20 ac Uriah, 24 a
Ihrwy ofal Ahicam.
YN nechreu teyrnasiad Jehoia-
cim mab Josiah brenhin Ju-
dah, y daeth y gair hwn oddi ^^Tth
yr Arglavydd, gan ddywedyd,
2 Fel hyn y dywed yr Arglwydd,
Saf y'nghyntedd tŷ yr Arglwydd,
a llefara wrth holl ddinasoedd Ju-
Cyn
CRIST
Cylch
606.
f Joel 3. 16.
Amos 1. 2.
e Es. 16. 9.
pen. 48. 33.
t pen. 23. 19.
a 30. 23.
i pen. IC. 4.
k pen. 4. 8.
a 6. 26.
6 Ileb. eich
dyddiau i
laddedig-
aelh.
7 Heb.
anghyf-
annedd-
dra.
Diweddu
610,
Dechreu
609.
Dal Jeremiali.
JEREMIAH, XXVI.
Eifarnu yn dâJieiiog.
Cyn
CRIST
Cylch
609.
» Act. 20.
27.
b pen. 18. 8.
c pen. 7. 13,
2.5. a 11. 7.
a 25. 3.
<• 1 Sam. 4.
10.
Ps. 78. 60.
Îien. 7. 12,
1
• pen. 7. 3.
dah, y rhai a ddel i addoli i dŷ yr
Arglwydd, yr hoU eiriau a or-
chymynwyf i ti eu Uefaru wrthynt ;
* na attal air :
3 I edrych a wrandawant, ac a
ddychwelant bob un o'i ffordd
ddrwg ; fel ^ yr edifarhâwyf finnau
am y drwg a amcenais ei wneuth-
ur iddynt, am ddrygioni eu gweith-
redoedd.
4 A dywed wrthynt, Fel hyn y dy-
wed yr Arglwydd ; Oni wrandêwch
arnaf i rodio yn íý nghyfraith, yr
hon a roddais ger eich bron,
5 I wrandaw ar eiriau fy ngweis-
iou y prophwydi, " y rhai a anfonais
attoch, gan godi yn fore, ac anfon,
ond ni wrandawsoch chwi ;
6 Yna y gwnaf y tŷ hwn fel ^ Si-
loh, a'r ddinas hon a wnaf yn fell-
dith i holl genhedloedd y ddaear.
7 Yr oiFeiriaid hefyd, a'r pro-
phwydi, a'r holl bob! a glywsant
Jeremiah yn Uefaru y geiriau hyn
yn nhŷ yr Arglwydd.
8 11 A phan ddarfu i Jeremiah
lefaru yr hyn oU a orchymynasai
yr Arglwydd ei ddywedyd wrth
yr holl bobl; yna yr oiFeiriaid, a'r
prophwydi, a'r holl bobl a'i dalias-
ant ef, gan ddywedyd, Ti a iyddi
farw yn ddiau.
9 Paham y prophwydaist yn enw
yr Arglwydd, gan ddywedyd, Fel
Siloh y bydd y tŷ hwn, a'r ddinas
hon a wneir yn anghyfannedd heb
breswyliwr? Felly ymgasglodd yr
hoU bobl yn erbyn Jeremiah yn
nhŷ yr Arglwydd,
10 IF Pan glybu tywysogion Judah
y geiriau hyn, yna hwy a ddaeth-
ant i fynu o dŷ y brenhin i dŷ
yr Arglwydd, ac a eisteddasant
ar ddrws porth newydd tŷ yr Ar-
glwydd.
11 Yna yr offeiriaid a'r prophwydi
a lefarasant Avrth y tywysogion, ac
wrth yr holl bobl, gan ddywedyd.
Barn marwolaeth sydd ddyledus i'r
gwr hwn : canys efe a brophwyd-
odd yn erbyn y ddinas hon, megis
y clywsoch â'ch clustiau.
12 1Í Yna y Uefarodd Jeremiah
wrth yr holl dywysogion, ac wrth
yr holl bobl, gan ddywedyd, Yr
Arglwydd a'm hanfonodd i bro-
phwydo yn erbyn y tŷ hwn, ac yn
erbyn y ddinas hon, yr holl eiriau
a glywsoch.
13 Gan hynny *gwellhêwch yn
awr eich ffyrdd a'cli gweithred-
726
oedd, a gwrandêwch ar lais yr Ar-
glwydd eich Duw; ac fe ^a edif-
arhâ yr Arglwydd am y drwg a
lefarodd efe i'ch erbyn,
14 Ac am danaf fi, wele fi yn
eich dwylaw ; gAvnewch i mi fel ^ y
gweloch yn dda ac yn uuiawn,
15 Ond gwybyddwch yn sicr, os
chwi a'm Uadd, eich bod yn dwyn
gwaed gwirion arnoch eich hunain,
ac ar y ddinas hon, ac ar ei thrig-
olion : canys mewn gwirionedd yr
Arglwydd a'm hanfonodd attoch
i lefaru, ^ lie y dywech, yi* holl eir-
iau hyn.
16 ÌÍ Yna y tywysogion, a'r holl
bobl, a ddywedasant wrth yr offeir-
iaid a'r prophwydi, M haeddai y
gwr h^vn farn marwolaeth : canys
yn enw yr Arglwydd ein Duw y
llefarodd efe wrthym.
17 Yna rhai o henuriaid y wlad a
godasant, ac a lefarasant wrth holl
gynnulleidfa y bobl, gan ddywedyd,
18 s Michah y Morasthiad oedd yn
prophwydo yn nyddiau Hezeciah
brenhin Judah, ac efe a lefarodd
wrth holl bobl Judah, gan ddywed-
yd, Fel hyn y dywed Arglwydd y
lluoedd ; ^ Sion a erddir fel maes, a
Jerusalem a iydd yn garneddau, a
mynydd y tŷ yn uchelfeydd i goed,
19 A roddodd Hezeciah brenhin
Judah, a holl Judah, ef i farwol-
aeth? oni ofnodd efe yr Arglwydd,
ac oni weddiodd efe ger bron yr
Arglwydd, fel yr edifarhaodd yr
Arglwydd am y drwg a draeth-
asai efe yn eu herbyn? Fel hyn
y gwnaem ddrwg mawr yn erbyn
ein heneidiau.
20 Ac yr oedd hefyd wr yn pro-
phwydo yn enw yr Arglwydd,
Uriah mab Semaiah, o Ciriath-
jearim, yr hwn a brophwydo.dd
yn erbyn y ddinas hon, ac yn
erbyn y wlad hon, yn ol hoU eir-
iau Jeremiah,
21 A phan glywodd y brenhin
Jehoiacim, a'i holl gedyrn, a'r holl
dywysogion, ei eiriau ef, y bren-
hin a geisiodd ei ladd ef: ond
pan glywodd Uriah, efe a ofaodd,
ac a ffodd, ac a aeth i'r Aipht.
22 A'r brenhin Jehoiacim a an-
fonodd wŷr i'r Aipht, sef Elnath-
an mab Achbor, a gwŷr gyd âg
ef i'r Aipht :
23 A hwy a gyrchasant Uriah all-
an o'r Aipht, ac a'i dygasant ef
at y brenhin Jehoiacim, yr hwn a'i
Cyn
CRIST
Cylch
603.
i ad. 19,
2 Heb. y
mne yn
dda c yn
ttniawn yn
eich golwg.
3 Heb.
yn eich,
clustiau.
6 Mlc. 1. 1.
Cylch
710.
h Mic. 3. U.
Cylch
Yr arwydd o
JEREMIAH, XXVII.
riuymau ac leuau.
Cyn
CRIST
Cylch
609.
4Heb.
mcibion y
hobl
i 2 Bren. 22.
12,14.
Cylch
598.
2 Nen,
ieuau.
Í Neu, am.
« Dan. 4. 17,
25,32.
b pen. 25. 9.
a 43. 10.
c pen. 28. 14.
Daii.2.3&
dpeii.25.12.
«Heb.
breudd-
wydion.
lladdodd ef â'r cleddyf, ac a fwriodd
ei gelain ef i feddau * y cyfFrediii.
24 Eithr Haw 'Ahicam mab Sa-
phan oedd gyd â Jeremiah, fel na
roddwyd ef i law y bobl i'w ladd.
PENNOD XXVII.
1 Ban rith rhwymau ac ieuau, y mae yn pro-
pJnoyclo y darostyngid dan Nebuchodonosor y
brenhinoedd oedd gymmydogion iddo. 8 Y
mae yn eu hannog i ymrôi, ac va chredent
y gaurhrophwydi. 12 Y mae yn gwneuthur
yr un peth i Sedec'iah : 19 yn darogan y
dygid yr hyn a adawsid d'r llestri i Babilon,
ac y byddent yno liyd ddydd yr ymweliad.
YN nechreu teyrnasiad Jelioi-
acim mab Josiah brenhin Ju-
dah, y daeth y gair liwn at Jere-
miah oddi wrth yr Arglwydd, gan
ddywedyd,
2 Fel hyn y dywed yr Arglwydd
wrthyf, Gwna i ti rwymau a ^gef-
ynnau, a dod hwynt am dy wddf ;
3 Ac anfon hwynt at frenhin E-
dom, ac at frenhin Moab, ac at fren-
hin meibion Ammon, ac at frenhin
Tyrus, ac at frenhin Sidon, yn Haw
y cenhadau a ddelo i Jerusalem at
Sedec'iah brenhin Judah ;
4 A gorchymyn iddynt ddywedyd
wrth eu harglwyddi, Fel hyn y dy-
wed Arglwydd y Uuoedd, Duw
Israel ; Fel hyn y dywedwch ^ wrth
eich arglwyddi ;
5 Myfi a wneuthum y ddaear, y
dyn a'r anifail sydd ar wyneb y
ddaear, â'm grym mawr, ac â'm
braich estynedig, ac ^a'ît rhoddais
hwynt i'r neb y gwelais yn dda.
6 Ac yn awr mi a roddais yr hoU
diroedd hyn yn Haw Nebuchodo-
nosor brenhin Babilon, ^ fy ngwas ;
a mi a roddais hefyd " anifeiliaid
y maes i'w wasanaethu ef.
7 A'r holl genhedloedd al gwas-
anaethant ef, al fab, a mab ei fab,
•^nes dyfod gwir amser ei wlad ef;
yna cenhedloedd lawer a brenhin-
oedd mawrion a fynnant wasanaeth
ganddo ef.
8 Ond y genedl a'r deyrnas nis
gwasanaetho ef, sef Nebuchodo-
nosor brenhin Babilon, a'r rhai ni
roddant eu gwddf dan iau brenhin
Babilon ; a'r cleddyf, ac â newyn,
ac â haint, yr ymwelaf a'r genedl
honno, medd yr Arglwydd, nes i
mi eu difetha hwynt trwy ei law
ef.
9 Am hynny na wrandêwch ar
eich prophwydi, nac ar eich dewin-
iaid, nac ar eich "^ breuddwydwyr,
nac ar eich hudolion, nac ar eich
swynyddion, y rhai sydd yn llef-
aru wrthych, gan ddywedyd, Nid
rhaid i chwi wasanaethu brenhin
Babilon :
10 Canys celwydd y mae y rhai
hyn yn ei brophwydo i chwi, i'ch
gyrru chwi ym mhell o'ch gwlad,
ac fel y bwriwn chwi ymaith, ac y
methoch.
11 Ond y genedl a roddo ei gwddf
dan iau brenhin Babilon, ac a'i
gwasanaetho ef, y rhai hynny a
adawaf fi yn eu gwlad eu hun,
medd yr Arglwydd ; a hwy a1
llafuriant hi, ac a drigant ynddi.
12 1 Ac mi a leferais wrth Sede-
ciah brenhin Judah yn ol yr holl
eiriau hyn, gan ddywedyd, Rhodd-
wch eich gwarrau dan iau brenhin
Babilon, a gwasanaethwch ef a'i
bobl, fel y byddoch byw.
13 Paham y byddwch feirw, ti
a'th bobl, trwy y cleddyf, trwy new-
yn, a thrwy haint, fel y dyM^edodd
yr Arglwydd yn erbyn y genedl
ni wasanaethai brenhin Babilon ?
14 Am hynny na wrandêwch ar
eiriau y prophwydi y rhai a lefar-
ant wrthych, gan ddywedyd, Nid
rhaid i chwi wasanaethu brenhin
Babilon : canys * y maeiit yn pro-
phwydo celwydd i chwi.
15 O herwydd nid myfi a'u han-
fonodd hwynt, medd yr Arglwydd ;
er hynny hwy a brophwydant yn
fy enw ar gelwydd, fel y gyrrwn
chwi ymaith, ac y darfyddai am
danoch chwi, a'r prophwydi sydd
yn prophwydo i chwi.
16 Myfi a leferais hefyd wrth yr
offeiriaid, a'r holl bobl hyn, gan
ddywedyd, Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd ; Na wrandêwch ar eiriau
eich prophwydi, y rhai sydd yn
prophwydo i chwi, gan ddywedyd,
Wele, niestri tŷ yr Arglwydd a
ddygir yn eu hoi o Babilon bellach
ar frys ; canys celwydd y maent yn
ei brophwydo i chwi.
17 Na wrandêwch arnynt ; gwas-
anaethwch chwi frenhin Babilon,
a byddwch fyw : paham y byddai
y ddinas hon yn ddififaethwch ?
18 Ond OS prophwydi ydynt hwy,
ac od ydyw gair yr Arglwydd gyd
â hwynt, eiriolant yr awr hon ar
Arglwydd y Uuoedd, nad elo y
llestri a adawyd yn nhŷ yr Ar-
glwydd, ac yn nhŷ brenhin Judah,
ac yn Jerusalem, i Babilon.
19 1Í Canys fel hyn y dywed Ar-
Cyn
CRIST
Cylch
598.
598.
8 pen. 14. 14.
a 23. 21.
a 29. 8.
t pen. 23. 3.
nzi
Gau-hrophwydoUaetli
JEREMIAH, XXVIII. Hanamah, cl i farwolaeth.
Cyn
CEIST
593.
6 2 Bren.
24. 14, 15.
pen. 24. L
h 2 Bren.
25.13.
2 Chron.
36.18.
• 2 Chron.
3C. 21.
pen. 29. 10.
k Ezra L 7.
a 7. 19.
Cylch
596.
•pen. 27. 16.
2 Heb. Ac
ettoddwy
GLWYDD y lluoedd, am y colofnau,
ac am y môr, ac am yr ystolion,
ac am y rhan arall o'r llestri a
adawyd yn y ddinas hon,
20 Y rhai ni ddug JSTebuchodo-
nosor brenhin Babilon ymaith, pan
egaethgludodd efe Jechoniah, mab
Jehoiacim brenhin Judah, o Jeru-
salem i Babilon, a holl bendefigion
Judah a Jerusalem ;
21 lë, fel hyn y dywed Arglwydd
y lluoedd, Duw Israel, am y llestri
a adawyd yn nhŷ yr Arglwydd,
ac yn nhŷ brenhin Judah a Jeru-
salem ;
22 ^Hwy a ddygir i Babilon, ac
yno y byddant hyd y dydd 'yr ym-
welwyf â hwynt, medd yr Ar-
glwydd : yna •" y dygaf hwynt i
iynu, ac y dychwelaf hwynt i'r lie
hwn.
PENNOD XXVIII.
1 Eananiah yn gau-hrophwydo y dychwelai
y llestri yn eu hoi, a Jechoniah hefyd.
5 Jeremiah yn dymuno hod hynny yn wir,
ac yn dangos mai y diwedd a ddengys pa
rai sydd wir hrophwydi. 10 Hanamah yn
torri iau Jeremiah. 12 Jeremiah yn darogan
iau haiarn, 15 a marwolaeth Hanamah.
AC yn y flwyddyn honno, yn
nechreu teyrnasiad Sedeciah
brenhin Judah, yn y bedwaredd
flwyddyn, ar y pummed mis, y llef-
arodd Hananiah mab Azur y pro-
phwyd, yr hwn oedd o Gibeon,
wrthyf fi yn nhŷ yr Arglwydd,
y'ngŵydd yr oifeiriaid a'r holl bobl,
gan ddywedyd,
2 Fel hyn y dywed Arglwydd
y Uuoedd, Duw Israel, gan ddy-
wedyd, Myfi a dorrais iau brenhin
Babilon.
3 '^^O fewn yspaid dwy flynedd
myfi a ddygaf drachefti i'r He hwn
holl lestri tŷ yr Arglwydd, y rhai
a gymmerth Nebuchodonosor bren-
hin Babilon ymaith o'r lie hwn, ac
a'u dug i Babilon ;
4 Ac mi a ddygaf Jechoniah mab
Jehoiacim brenhin Judah, a holl
gaethglud Judah, y rhai a aethant
i Babilon, drachefn i'r lie hwn,
medd yr Arglwydd; canys mi a
dorraf iau brenhin Babilon.
5 1Í Yna Jeremiah y prophwyd a
ddywedodd wrth Hananiah y pro-
phw^yd, y'ngŵydd yr oifeiriaid, ac
y'ngŵydd yr holl bobl, y rhai oedd
yn sefyll yn nhŷ yr Arglwydd ;
6 lë, y prophwyd Jeremiah a ddy-
wedodd, Amen, poed felly y gwnelo
yr Arglwydd : yr Arglwydd a
728
gyflawno dy eiriau di, y rhai a
brophwydaist, am ddwyn drachefn
lestri tŷ yr Arglwydd, a'r holl
gaethglud, o Babilon i'r He hwa.
7 Etto, gwrando di yi* awr hon
y gair yma, yr hwn a lefaraf fi
^Ue y clywech di, a lie clywo yr
hoUbobl;
8 Y prophwydi y rhai a fuant
o'm blaen i, ac o'th flaen dithau
erioed, a brophwydasant yn erbyn
gwledydd lawer, ac yn erbyn teyrn-
asoedd mawrion, am ryfel, ac am
ddrygfyd, ac am haint.
9 ^Y prophwyd a brophwydo am
heddwch, pan ddêl gair y prophwyd
i ben, yr adnabyddir y prophwyd,
mai yr Arglwydd a'i hanfonodd
of mewn gwirionedd.
10 % Yna Hananiah y prophwyd
a gymmerodd *= y gefyn oddi am
wddf Jeremiah y prophwyd, ac a'i
torrodd ef.
11 A Hananiah a lefarodd y'ngŵydd
yr holl bobl, gan ddywedyd, Fel
hyn y dywed yr Arglwydd; Y
modd hyn y torraf fi iau Nebuchod-
onosor brenhin Babilon o fewn ys-
paid dwy flynedd "^oddi ar warr pob
cenedl. A Jeremiah y prophwyd a
aeth i fíbrdd.
12 1Í Yna y daeth gair yr Ar-
glwydd at Jeremiah y prophwyd,
wedi i Hanamah y prophwyd dorri
y gefyn oddi am wddf y proph^vyd
Jeremiah, gan ddywedyd,
13 Dos di, a dyAved i Hananiah,
gan ddywedyd, Fel hyn y dywed
yr Arglwydd ; Gefynnau pren a
dorraist ti ; ond ti a wnei yn eu
He hwynt efynnau o haiarn.
14 Canys fel hyn y dywed Ar-
glwydd y Uuoedd, Duw Israel;
* Rhoddaf iau o haiarn ar warr yr
holl genhedloedd hyn, fel y gwas-
anaethont Nebuchodonosor brenhin
Babilon, a hwy a'i gwasanaethant
ef : ^mi a roddais hefyd anifeiliaid
y maes iddo ef
15 ^ Yna Jeremiah y prophwyd a
ddywedodd wrth Hananiah y pro-
phwyd, Gwrando yn awr, Hananiah ;
Ni anfonodd yr Arglwydd mo hon-
ot ti ; ond yr wyt yn peri i'r bobl
hyn ymddiried mewn celwydd.
16 Am hynny fel hyn y dywed yr
Arglwydd, Wele, mi a'th fwriaf
di oddi ar wyneb y ddaear : o fewn
y flwyddyn hon y byddi farw, ^o
herwydd i ti ddysgu *gwrthryfel
yn erbyn yr Arglwydd.
Cyn
CRIST
Cylch
596.
S Heb. yn
dy glustiau
di, &.C.
t Deut 18.
22.
c pen. 27. 2.
d pen. 27. 7.
e Deut. 28.
48.
I pen. 27. 6.
e Dent. 13.
5.
pen. 29. 32.
4 Heb. ÿm-
adatoiad.
Jeremiah yn anfon
JEREMIAH, XXIX
llythyr at y gaethglud.
Cyn
CRIST
Cylch
595.
Cylch
599.
a 2 Bren.
24. 12, &c.
2 Neu, ea-
nuchiaid.
bad. 28.
e pen. 14. 14.
a 23. 21.
a 27. 15.
17 Felly Hananiah y prophwyd a
fu farw y flwyddyn honno, yn y
seithfed mis.
PENNOD XXIX.
1 Jeremiah yn anfon llythyr at y rliai oedd yng
nghaethiwed Bahilon, ar fod o honynt yn
llonydd yno ; 8 ac na clioelient freuddwydion
eu prophwydi ; 10 ae y caent ddychwelyd yn
eu hoi ym mhen deg a thri ugain o flynydd-
oedd. 15 Y mae yn rhag-fynegi dinystr y
lleill, am eu hanufudd-dod: 20 ac yn dangos
erchyll ddiwedd Ahab a Sedec'iah, dau bro-
phwyd celwyddog. 24 Semaiah yn ysgri/enu
llythyr yn erbyn Jeremiah : 30 a Jeremiah
yn dangos ei /arnedigaeth yntau.
YMA eiriau y llythyr a anfon-
odd Jeremiah y prophwyd o
Jerusalem at weddiU henuriaid y
gaethglud, ac at yr offeiriaid, ac
at y prophwydi, ac at yr hoU bobl
y rhai a gaethgludasai Nebuchodo-
nosor o Jerusalem i Babilon,
2 (Wedi myned *Jechoniah y
brenhin, a'r freiihines, a'r -ystaf-
ellyddion, tywysogion Judah a Je-
rusalem, a'r seiri a'r gofaint, allan
o Jerusalem,)
3 Yn Haw Elasah mab Saphan, a
Gemariah mab Hilciah, y rhai a an-
fonodd Sedeciah brenhin Judah at
Nebuchodonosor brenhin Babilon i
Babilon, gan ddywedyd,
4 Fel hyn y dywed Aeglwydd
y Uuoedd, Duw Israel, wrth yr
holl gaethglud, yr hon a berais ei
chaethgludo o Jerusalem i Babilon ;
5 ^Adeiledwch dai, a phreswyl-
iwch ynddynt; a phlennwch erddi,
a bwyttêwch eu fírwyth hwynt.
6 Cymmerwch wragedd, ae yn-
nillwch feibion a merched ; a chym-
merwch wragedd i'ch meibion, a
rhoddwch eich merched i wŷr, fel
yr esgoront ar feibion a merched,
ac yr amlhaoch chwi yno, ac na
leihaoch.
7 Ceisiwch hefyd heddwch y ddin-
as yr hon y'ch caethgludais iddi, a
gweddiwch ar yr Aeglwydd drosti
hi ; canys yn ei heddwch hi y bydd
heddwch i chwithau.
8 1Í O herwydd fel hyn y dywed
Aeglwydd y Uuoedd, Duw Israel ;
Na ''thwylled eich prophwydi y rhai
sydd yn eich mysg chwi mo honoch,
na'ch dewiniaid ; ac na wrandêwch
ar eich breuddwydion y rhai yr yd-
ych chwi yn peri eu breuddwydio :
9 Canys y maent hwy yn pro-
phwydo i chwi ar gelwydd yn fy
enw i ; ni anfonais i mo honynt,
medd yr Aeglwydd.
729
10 1Í 0 herwydd fel hyn y dywed
yr Aeglwydd, Pan gyflawner yn
Babilon "^ddeng mlynedd a thri
ugain, yr ymwelaf â chwi, ac a
gyflawnaf â chwi fy ngair daionus,
trwy eich dwyn chwi drachefn i'r
He hwn.
11 Oblegid myfi a wn y meddyl-
iau yr wyf fi yn eu meddwl am
danoch chwi, medd yr Aeglwydd,
meddyliau heddwch ac nid niwed,
i roddi i chwi ^y diwedd yr ydych
chwi yn ei ddisgwyl.
12 Yna y ^gelwch chwi arnaf, ac
yr ewch, ac y gweddiwch arnaf fi,
a minnau a'ch gwrandawaf.
13 *^ Ceisiwch fi hefyd, a chwi a'm
cewch, pan y'm ceisioch a'ch holl
galon.
14 A s mi a adawaf i chwi fy nghael,
medd yr Aeglwydd, a mi a ddy-
chwelaf eich caethiwed, ac ''a'ch
casglaf chwi o'r holl genhedloedd,
ac o'r holl leoedd y rhai y'ch gyr-
rais iddynt, medd yr Aeglwydd;
a mi a'ch dygaf chwi drachefn i'r
He y perais eich caethgludo chwi
allan o hono.
15 IT 0 herwydd i chwi ddywedyd,
Yr Aeglwydd a gyfododd bro-
phwydi i ni yn Babilon ;
16 Gwyhyddwch mai fel hyn y
dywed yr Aeglwydd am y brenhin
sydd yn eistedd ar deyrn-gadair
Dafydd, ac am yr holl bobl sydd
yn trigo yn y ddinas hon, ac am
eich brodyr y rhai nid aethant all-
an gyd â chwi i gaethglud ;
17 Fel hyn y dywed Aeglwydd
y Uuoedd, Wele fi yn anfon arnynt
'y cleddyf, a newyn, a haint, a mi
a'u gwnaf hwynt fel ''y ffigj^s brynt-
ion, y rhai ni ellir eu bwytta, rhag
eu drycced.
18 A mi a'u herlidiaf hwynt a'r
cleddyf, â newyn, ac â haint; ac
' mi a'u rhoddaf hwynt i'w symmud
i holl deyrnasoedd y ddaear, ""yn
felldith, ac yn chwithdra, ac yn
chwibaniad, ac yn warth, ym mysg
yr holl genhedloedd lie y gyrrais
i hwynt;
19 Am na wrandawsant ar fy ngeir-
iau, medd yr Aeglwydd, y rhai a
° anfonais i attynt gyd â'm gweision
y prophwydi, gan gyfodi yn fore,
a'^í hanfon; ond ni wrandawech,
medd yr Aeglwydd.
20 1Í Gan hynny gwrandêwch air yr
Aeglwydd, chwi oil o'r gaethglud
a anfonais o Jerusalem i Babilon :
Cyn
CRIST
Cylch
606.
d 2 Chron.
36. 21, 22.
Ezra 1. 1.
pen. 25. 12.
a 27. 22.
Dan. 9. 2.
S Heb.
dditcedd a
diagwyV-
iad,
e Dan. 9. 3,
&c.
fLef. 26.39,
40, &c.
Deut. 30. 1,
&c.
B Deut. 4. 7.
Ps. 32. 6.
a 46. 1.
Es. 55. 6.
h pen. 23. 3.
1 pen. 24. 10.
k pen. 21 8.
1 Deut. 23.
25.
2 Chron.
29.8.
pen. 15. 4.
a 24. 9.
a 34. 17.
m pen. 42,
18.
1 pen. 25. 4.
a 32. 33.
Llythyr Semaiah.
JEREMIAH, XXX
Duiv yn cysuro
Cyn
CRIST
Cylch
606.
oEdrych
Gen. 43. 20.
P pen. 23. 14.
598.
«neb.
breudd-
wydiwr.
q 2 Bren. 9.
11.
Act. 26. 24.
r pen. 20. 2.
«ad. 5.
21 Fel hyn y dywed Arglwydd
y Uuoedd, Duw Israel, am Aliab
mab Colaiah, ac am Sedeciah mab
Maaseiah, y rhai sydd yn propliwydo
celwydd i chwi yn fy enw 1 ; Wele,
myfi a'u rhoddaf hwynt yn Haw
Nebuchodonosor brenhin Babilon,
ac efe a'u lladd hwynt y'ngŵydd
eicli llygaid chwi.
22 °A hoU gacthglud Judah, yr
hon sydd yn Babilon, a gymmerant
y rheg lion oddi wrtliynt hwy, gan
ddyAvedyd, G^vneled yr Arglwydd
dydi fei Sedeciah ac fel Ahab, y
rhai a rostiodd brenhin Babilon
wrth y tan ;
23 Am Piddynt wneuthur ysgel-
erder yn Israel, a gwneuthur go-
dineb gyd â gwragedd eu cymmyd-
ogion, a Uefaru o honynt eiriau
celwyddog yn fy enw i, y rhai ni
orchymynais iddynt ; a minnau yn
gAvybod, ac yn dyst, medd yr Ar-
glwydd.
24 *îí Ac wrth Semaiah y *Nehe-
lamiad y lleferi, gan ddywedyd,
25 Fel hyn y Uefarodd Arglwydd
y lluoedd, Duw Israel, gan ddywed-
yd, Am i ti anfon yn dy enw dy hun
lythyrau at yr holl bobl sydd yn
Jerusalem, ac at Sephamah mab
Maaseiah yr offeiriad, ac at yr holl
offeiriaid, gan ddywedyd,
26 Yr Arglwydd a'th osododd
di yn offeiriad yn lie Jehoiada yr
offeiriad, i fod yn olygwr yn nhŷ
yr Arglwydd, ar bob ^gwr gor-
phwyllog, ac yn cymmeryd arno
brophwydo, i'w ""roddi ef me\\Ti
carchar, a chyfiBon :
27 Ac yn awr paham na cher-
yddaist ti Jeremiah o Anathoth,
yr hwn sydd yn prophwydo 1
cliwi ?
28 Canys am hynny yr anfonodd
attom ui i Babilon, gan ddywedyd,
Hir fydd y caethiwed hwn : ^ adeil-
edwch dai, a phreswyliwch yn-
ddynt ; a phlennwch erddi, a bwyt-
têwch eu tfrwyth hwynt.
29 A Sephamah yr offeiriad a ddar-
llenodd y llythyr hwn lie y cly wodd
Jeremiah y prophwyd.
30 11 Yna y daeth gair yr Ar-
glwydd at Jeremiah, gan ddy-
wedyd,
31 Anfon at yr holl gaethglud,
gan ddywedyd, Fel hyn y dywed yr
Arglwydd am Semaiah y Nehe-
lamiad ; O herwydd i Semaiah bro-
phwydo i chwi, a minnau heb ei
anfon ef, a pheri o hono i chwi ym-
ddiried me^vn celwydd :
32 Am hynny fel hyn y dywed
yr Arglwydd; Wele, mi a ymwelaf
â Semaiah y Nehelamiad, ac â'i had
ef: ni bydd iddo un a drigo ym
lûysg y bobl hyn, ac ni chaiff efe
weled y daioni a Avnaf fi i'm pobl,
medd yr Arglwydd ; * am iddo
ddysgu ^g^vrthryfel yn erbyn yr
Arglwydd.
PENNOD XXX
1 Duw yn dangos i Jeremiah y dychwelai yr
luddewon ; 4 ac ar ol eu irallod y caent
ymwared. 1() Y mae yn cysuro Jacoh: 18
y hydd eu dijcliweliad hwy yn rasusol : 23
y syith digofaint ar yr enwir.
YGAIR yr hwn a ddaeth at
Jeremiah oddi wrth yr Ar-
glwydd, gan ddywedyd,
2 Fel hyn y Uefarodd yr Ar-
glwydd, Duw Israel, gan ddywed-
yd, Ysgrifeua i ti yr holl eiriau a
lefcrais i wrthyt mown Uyfr.
3 Canys wele y dyddiau yn dyfod,
medd yr Arglwydd, i mi ddy-
chwelyd caethiwed fy mhobl Israel
a Judah, medd yr Arglwydd : a
mi a'u dygaf hwynt drachefn i'r
wlad a roddais i'w tadau, a hwy
a'i meddiannant hi.
4 1Í Dyma hefyd y geiriau a lefar-
odd yr Arglwydd am Israel, ac
am Judah :
5 0 henvj'dd fel hyn y dywed yr
Arglwydd ; Lief dychryn a glyw-
som ni, ^ ofn, ac nid heddwch.
C Gofynwch yr awr hon, ac edrych-
wcli a esgora gwrryw ; paham yr
ydwyf fi yn gweled pob gwr a'i
ddwylaw ar ei Iwynau, *fel gwraig
wrth esgor, ac y troAvyd yr holl
wynebau yn lesni ?
7 ^ Och ! canys mawr yw y dydd
hwn, heb gyffelyb iddo: amser
blinder yiv hwn i Jacob ; ond efe
a Avaredir o hono.
8 Canys y dydd h^^Tinw, medd Ar-
glwydd y lluoedd, y torraf fi ei
iau ef oddi ar dy warr di, a mi a
ddrylliaf dy rwymau, ac ni chaiff
dieithriaid wneuthur iddo ef eu
gwasanaethu hwynt mwyach.
9 Eithi hwy a wasanaethant yr
Arglwydd eu Duw, a " Dafydd eu
brenhin, yr hwn a godaf fi iddynt.
10 11 Ac ^nac ofna di, 0 fy ngwas
Jacob, medd yr Arglwydd ; ac na
frawycha di, 0 Israel : canys wele,
mi a'th achubaf di o bell, a'th had
o dir eu caethiwed; a Jacob a ddy-
Cyn
CRIST
t pen. 28. 16.
5 Heb. ym-
adawiad.
Cylch
C06.
2 Neu, qfn
sydd, ac
nid, &c.
a pen. 4. 31.
a 6. 24.
b Joel 2. 11.
Amos 5.18.
Seph. 1. 14,
&c.
c Ezec. 34.
23. a 37. 24.
Uus. 3. 5.
d Es. 41. 13.
a 43. 5.
a 44. 2.
pen. 46. 28.
730
yr luddeivon.
JEREMIAH, XXXI.
Adferiad Israel.
Cyn
CRIST
Cylch
e03.
t Ps. 6. 1.
Es. 27. 8.
pen. 10. 24.
a 46. 28.
SNeu,
mesur.
g pea. 15. 18.
4Heb.
i rwymo,
nou,
b pen. 8. 22.
Í Galar. 1. 2.
t Job 13. 24.
a IG. 9.
a 19. 11.
1 Job 30. 21.
t" pen. 5. 6.
upon. 15. 18.
o Exod. 23.
22.
Es. 33. 1.
a 41. 11.
pen. 10. 25.
6 Nen,
Iryncyn.
P Es. 35. 10.
a 51. 11.
9 pen. 24. 7
a 31. 1, 33.
a 3^. '^i.
cliwel, ac a orphwp, ac a gaiff lon-
ydd, ac ni bydd a'^ dychryno.
11 Canys yr ydwyf fi gyd â thi,
medd yr Aeglwydd, i'tli achub di :
°er i mi wneuthur pen am yr holl
genliedloedd lie y'th wasgeraia, etto
* ni wnaf ben am danat ti ; eitlir mi
a'th geryddaf di mewn ^barn, ac
ni'th adawaf yn gAvbl ddigerydd.
12 Oblegid fel hyn y dywed yr
Arglwydd ; s Anafus yw dy ysig-
tod, a dolurus yio dy archoll.
13 Nid ocs a ddadleuo dy gŵyn,
* fel y'th iachâer ; ^ nid oes feddyg-
iniaeth iecliyd i ti.
14 * Dy holl gariadau a'tli anghof-
iasant: ni cheisiant mo honot ti;
canys mi a'th darewais â dyrnod
'^gelyn, se/â chospedigaeth 'y creu-
lawn, am amlder dy anwiredd :
"' oblegid dy bechodau a amlhasant.
15 Paham "^ y bloeddi am dy ysig-
tod? anafus yw dy ddolur, gan
amlder dy anwiredd : o herwydd
amlhâu o'th bechodau y gwneuth-
um hyn i ti.
16 Am hynny
ysant a ysir; a
elynion a ant i
"y rhai oil a'th
chwbl o'th holl
gaethiwed ; a'th
anrheithwyr di a fyddant yn an-
rhaith, a'th hoU yspeilwyr a roddaf
fi yn yspail.
17 Canys myfi a roddaf iechyd i ti,
ac a'th iachâf di o'th friwiau, medd
yr Arglwydd; oblegid hwy a'th
alwasant di, Yr hon a yrrwyd ym-
aith, gan ddywedyd, Dyma Sion,
yr hon nid oes neb yn ei cheisio.
18 1Í Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd ; Wele, myfi a ddychwelaf
gaethiwed pebyll Jacob, ac a gym-
nieraf drugaredd ar ei anneddau ef ;
a'r ddinas a adeiledir ar ei ^ charn-
edd, a'r llys a erys yn ol ei arfer.
19 A P moliant a a allan o honynt,
a Uais rhai yn gorfoleddu : a mi a'u
hamlhâf hwynt, ac ni byddant an-
aml ; a mi a'u hanrhydeddaf hwynt,
ac ni byddant wael.
20 Eu meibion hefyd fydd megis
cynt, a'u cynnuUeidfa a sicrhêir ger
fy mron ; a mi a ymwelaf a'u holl
orthrymwyr hwynt.
21 A'u pendefigion fydd o honynt
cu hun, a'u Uywiawdwr a ddaw all-
an o'u mysg cu hun ; a mi a baraf
iddo nesau, ac efe a ddaw attaf:
canys pwy yw hwn a Iwyr-roddodd
ei galon i nesau attaf fi ? medd yr
Arglwydd.
22 A ^ chAvi a fyddwch yn bobl i
V31
mi, a minnau a fyddaf yn Dduw
i chwithau.
23 Wele ""gorwynt yr Arglwydd
yn myned allan mewn digter, cor-
wynt parhaus ; ar ben annuwiolion
yr erys.
24 Ni ddychwel digofaint Uidiog
yr Arglwydd, nes iddo ei wneuth-
ur, ac nes iddo gyflawni meddyliau
ei galon: yn y dyddiau diweddaf
y deallwch hya
PENNOD XXXI.
1 Adferu Israel; 10 a cht/iioeddi hynny. 15
Mallei yn galaru am ei phlant. 18 Ephraim
yn edí/arhâu, ac yn cael ei ddwyn adref
drachefn. 22 Addewid o Grist. 27 Ei qfal
ef dros ei eglwys. 31 Ei gyfammod newydd
ef. 35 Sicrwydd 38 a helaethrwydd yr eglwys.
YR amser hwnnw", medd yr Ar-
glwydd, y byddaf Dduw i
holl deuluoedd Israel ; a hAvythau
a fyddant bobl i mi.
2 Fel hyn y dywed yr Arglwydd;
Y bobl y rhai a weddillwyd gan
y cleddyf, a gafodd fíafr yn yr
anialwch, pan *euthum i beri llon-
yddwch iddo ef, sefi Israel.
3 ^Er ys talm yr ymddangosodd
yr Arglwydd i mi, gan ddywed-
yd, A chariad tragywyddol y'th
gerais : am hynny ^ tynnais di a
thrugaredd.
4 ''Myfi a'th adeiladaf etto, a thi a
adeiledir, 0 forvvyn Israel : ymdrwsi
etto a'th •'dympanau, ac a âi allan
gyd a'r chwareuyddion dawns.
5 ^Ti a blenni etto winllannoedd
ym mynyddoedd Samaria: y plan-
wyr a blannant, ac a' it ^mwynhânt
yn gyfíredin.
6 Canys daw y dydd y llefa y
gwylwyr ym mynydd Ephraim,
^Codwch, ac awn i fynu i Sion at
yr Arglwydd ein Duw.
7 Canys fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd; Cenwch orfoledd i Ja-
cob, a chrechwenwch ym mhlith
rhai pennaf y cenhedloedd: cy-
hoeddwch, molwch, a dywedwch, 0
Arglwydd, cadw dy bobl, gwedd-
ill Israel.
8 Wele, mi a'u harweiniaf hwynt
^o dir y gogledd, ac a'u casglaf
hwynt o ystlysau y ddaear, y dall
a'r clofij y feichiog a'r hon sydd yn
esgor, ar unwaith gyd â hwynt : cyn-
nulleidfa fawr a ddychwelant yma.
9 8 Mewn wylofain y deuant, ac
mewn 'tosturiaethau y dygaf hwynt :
gAvnaf iddynt rodio wrth fírydiau
dyfroedd '"mcAvn flfordd uniawn yr
Cyn
CRIST
Cylch
606.
«•pen. 23. 19,
20. a 25. 32.
a Num. 10.
33.
l)eut.l.3a
Vs. 95. 11
2 Heb.
0 bell.
S Neu, yr
esli/nais
drugaredd
i ti.
b pen. 33. 7.
c Ex. 15. 20,
Barn. 11.
34.
i Hob.
cijjrcdin-
aìù.
e Es. 2. 3.
Mic. 4. 2.
«■pen. 3. 12.
e Pa. 126.
5,6.
pen. 60. 4.
5 Neu,
.fofr, neu,
deisyf-
iadaii.
h Es. 35. 8.
a 43. 19.
Edifeirwch EiJliraîm.
JEREMIAH, XXXI.
Addeivid o Grist.
Cyn
CEIST
Cylch
606.
1 Ex. 4. 22.
k Es. 49. 24,
25.
1 E3. 58. IL
m Matt. 2.
17, 18.
■» Galar. 5.
21.
0 Deut. 30.
2.
P Deut. 32.
m.
Es. 63. 15.
Uo3. 11. 8.
hon ni tbripiant ynddi: oblegid
myfi sydd dad i Israel, ac Ephraim
yw fy ' nghyntaf-anedig.
10 1Í Gwrandêwch air yr Ar-
GLWYDD, 0 genhedloedd, a myn-
egwch yn yr ynysoedd o bell, a
dywedwch, Yr hwn a wasgarodd
Israel, a'i casgl ef, ac a'i ceidw fel
bugail ei braidd,
11 0 herwydd ^yr Arglwydd a
waredodd Jacob, ac a'i hacliub-
odd ef o law yr \wYfi oedd drech
nag ef.
12 Am bynny y deuant, ac y can-
ant yn uchelder Sion ; a liwy a
redant at ddaioni yr Arglwydd,
am wenith, ac am "SYÌn, ac am olew,
ac am eppil y defaid a'r gwartheg :
a'u lienaid fydd fel ^ gardd ddyfrad-
wy ; ac ni ofidiant mwyach.
13 Yna y Uawenycha y forwyn yn
y dawns, a'r gwŷr ieuaingc a'r hen-
afgwyr ynghyd : canys myfi a droaf
eii galar yn llawenydd, ac a'u di-
ddanaf hwynt, ac a'u Uawenychaf
o'u tristwch.
14 A mi a ddiwallaf enaid yr off-
eiriaid â brasder, a'm pobl a ddigonir
â'm daioni, medd yr Arglwydd.
15 1Í Fel hyn y dyAved yr Ar-
glwydd; ™Llef a glywyd yn Ra-
mali, cwynfan ac wylofain chwerw -,
Rahel yn wylo am ei meibion, ni
fymiai ei chysuro am ei meibion,
o herwydd nad oeddynt
16 Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd; Attal dy lef rhag Avylo,
a'th lygaid rhag dagrau: canys y
mae tâl i'th lafur, medd yr Ar-
glwydd ; a hwy a ddychwelant o
dir y gelyn.
17 Ac y mae gobaith yn dy ddiw-
edd, medd yr Arglwydd, y dy-
chwel dy blant i'w bro eu hun.
18 H Gan glywed y clywais Eph-
raim yn CAvynfan fel liyn; Cospaist
fi, a mi a gospwyd, fel Ho heb ei
gynnefino âr iau : "dychwel di fi,
a mi a ddychwelir; oblegid ti yw
yr Arglwydd fy Nuw.
19 Yn ddiau °wedi i mi ddychwel-
yd, mi a edifarheais ; ac wedi i mi
wybod, mi a darewais^^/iiioi'ddwyd:
myfi a gywilyddiwyd, ac a warad-
wyddwyd heiyd, am i mi ddwyn
gwarth iy ieuengctid.
20 Ai mab hoff gennyf yic Eph-
raim? ai plentyn hyfrydwch yiv?
canys er pan leferais i yn ei er-
byn ef, gan gofio y cofiaf ef etto :
p am hynny fy mherfedd a ruant am
dano ef ; gan drugarhâu y trugar-
hâf wrtho ef, medd yr Arglavydd.
21 Cyfod i ti arwyddion fíbrdd,
gosod i ti garneddau uchel : gosod
dy galon tu a'r brif-fibrdd, y ffordd
yr aethost : dychwel, forwyn Israel,
dychwel i'th ddinasoedd hyn,
22 1Í Pa hyd ^yr ymgrwydri, 0
ferch wrthnysig? oblegid yr Ar-
glwydd a greodd beth ncA^T^dd ar
y ddaear ; Benyw a amgylcha wr.
23 Fel hyn y dywed Arglwydd
y lluoedd, Duw Israel; Dywedant
etto y gair hwn y'ngwlad Judah,
ac yn ei dinasoedd, pan ddychwel-
wyf eu caethiwed hwynt; Yr Ar-
glavydd a'th fendithio, trigfa cyf-
iawnder, mynydd sancteiddrwydd.
24 Yna arddwyr a ^bugeiliaid a
breswyliant ynddi hi Judah, ac yn
ei lioll ddinasoedd ynghyd.
25 0 herwydd yr enaid dififygiol
a ddigonais, a pliob enaid trist a
lenwais.
26 Ar hyn y defiroais, ac yr edrych-
ais, a melus oedd fy hun gennyf.
27 1Í Wele y dyddiau yn dyfod,
medd yr Arglwydd, "yr hauaf dy
Israel a thy Judah â had dyn ac
â had anifail.
28 Ac megis y gwyliais arnynt
*i ddiwreiddio, ac i dynnu i lawr,
ac i ddinystrio, ac 1 ddifetha, ac
1 ddrygu; felly y gwyliaf arnynt
i adeiladu, ac i blannu, medd yr
Arglwydd.
29 *Yn y dyddiau hynny ni ddy-
wedant mwyach, Y tadau a fwyt-
tasant rawnwin surion, ac ar ddan-
nedd y plant y mae dincod.
30 Ond pob un a fydd farw yn ei
anwiredd ei hun : pob un a'r a
fwyttao rawnwin surion, ar ei ddan-
nedd ef y bydd dincod.
31 1Í Wele " y dyddiau yn dyfod,
medd yr Arglwydd, y gwnaf gyf-
ammod newydd â thy Israel, ac â
thy Judah :
32 Nid fel y cyfammod a wneuth-
um a'u tadau hwynt ar y dydd yr
ymeflais yn eu Haw hwynt i'w dwyn
allan o dir yr Aipht, yr hwn fy
nghyfammod a ddarfu iddynt hwy
ei ddiddymmu, '^er fy mod i yn
briod iddynt, medd yr Arglwydd ;
33 Ond dyma y cyfammod a wnaf
fi â thy Israel ar ol y dyddiau hyn-
ny, medd yr Arglwydd; ^Myfi a
roddaf fy nghyfraith o'u mewn
hwynt, ac a'i hysgrifenaf hi yn eu
calonnau hwynt; a ^mi a fyddaf
Cyn
CRIST
Cylch
606.
<1 pen. 2. 18,
23,36.
6 Heb. thai
yn myned
allan gyd d
d'iadeUau.
t Hos. 2. 23.
Zech. 10. 9.
» pen. 1. 10.
a 18. 7.
t Ezec. 18.
2,3.
u pen. 32. 40.
Heb. 8. 8.
a 10. 16.
7 Noil, a
barhdwn i
yn briod
iddynt Î
X Ps. 40. 8.
Ezec. IL
19,20.
a 36. 26, 27,
2 Cor. 3. 3.
T pen. 24. 7,
a 30. 22.
722
Jeremiah yn prynii
JEREMIAH, XXXII.
maes Hcmameel.
Cyn
CRIST
Cylch
606.
« Eb. 54. 13.
loan 6. 45.
1 Cor. 2. 10.
1 loan 2.
20.
a pen. 33. 8.
Jlio. 7. 18.
Act. 10. 43.
llhuf. 11.
27.
b Gen. 1. 16.
Vs. 72. 5,
17.
a 89. 2, 36.
a 119. 89.
c Es. 51. 15.
d Es. 54. 9.
pen. 33. 20.
«pen. 3.3.;
t Zech. 14.
10.
g Neh. 3. 1.
li Zech. 2. 1.
) 2 Chron.
23. 15.
Ntih. 3. 28.
CylcU
590.
•» 2 Bron.
25. 1, 2.
bNeh.3.25.
1*11. .3;i. 1.
» 37. 21.
a 38. (i.
a 39. 14,
iddynt hwy yn Dduw, a hwythau
a fyddant yn bobl i mi.
34 ^Ac ni ddysgant mwyach bob
un ei gymmydog, a phob un ei
frawd, gan ddywedyd, Adnabydd-
wch yr Arglwydd : o herwydd
liAvynt-hwy oil o'r Ueiaf o lionynt
hyd y mwyaf o honynt a'm had-
nabyddant, medd yr Arglwydd;
oblegid ^mi a faddeuaf eu hanwir-
edd, a'u pechod ni chofiaf mwyach.
35 1Í Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd, ^yr hwu sydd yn rhoddi
yr haul yn oleuni dydd, defodau y
lloer a'r sêr yn oleuni nos, '' yr hwn
sydd yn rhwygo y mor pan ruo ei
donnau; Arglwydd y Uuoedd yiu
ei enw :
36 "^Os cilia y defodau hynny o'm
gŵydd i, medd yr Arglwydd, yna
had Israel a baid â bod yn genedl
ger iy mron i yn dragywydd.
37 Fel hyn y dywed yr Arglwydd ;
^Os gellir mesur y nefoedd oddi
ucliod, a chwilio sylfeini y ddaear
liyd isod, minnau hefyd a wrthodaf
hoU had Israel, am yr hyn oU a
wnaethant hwy, medd y r Arglwydd.
38 1Í Wele ^y dyddiau yn dyfod,
medd yr Arglwydd, yr adeiledir
y ddinas i'r Arglwydd, o ^dŵr
Hananeel hyd borth y gongl.
39 ''A'r llinyn mesur a â allan
etto ar ei gyfer ef, ar fryn Gareb,
ac a amgylcha hyd Goath.
40 A hoU ddyíFryn y celaneddau,
a'r lludw, a'r hoU feusydd, hyd afon
Cidron, hyd gongl 'porth y meirch
tu a'r dwyrain, a fydd sanctaidd i'r
Arglwydd ; nis diwreiddir, ac nis
dinystrir mwyach byth.
PENNOD XXXII.
1 Jerem'iah, wedi ei garcharu gan Sedec'iah am
ei hrophwydüliaeth, 6 yn prynu maes Hana-
meel. 13 Barucli yn rhaid iddo gadw yr
ysgrifeniadau, megis yn arioyddion o ddy-
chweliad y bobl. 16 Jerem'iah, yn ei iveddi,
yn achwyn wrth Dduw. 26 Daw yn sicrhâu
y caethiwed am eu pecliodaa hwy, 36 ac yn
addaw iddynt rasusol ddychweliad.
YGAIR yr hwn a ddaeth at
Jeremiah oddi wrth yr Ar-
glwydd ^yn y ddegfed flwyddyn
i Sedeciah brenhin Judah, honno
oedd y ddeunawfed flwyddyn i
Nebuchodonosor.
2 Canys y pryd liwnnw yr oedd
Uu brenhin Babilou yn gwarchae
ar Jerusalem : a Jeremiah y pro-
phwyd ydoedd wedi cau arno ^ yng
nghyntedd y carchar, yr hwn oedd
yn nhŷ brenhin Judah.
3 Canys Sedeciah brenhin Judah
a gauasai arno ef, gan ddywedyd,
Paham y prophwydi, gan ddywedyd,
Fel hyn y dywed yr Arglwydd;
"=Wele, mi a roddaf y ddinas hon
yn llaw brenhin Babilon, ac efe
a'i hennill hi ;
4 Ac "^ni ddiangc Sedeciah bren-
hin Judah o law y Caldeaid, ond
efe a roddir yn ddiau yn llaw bren-
hin Babilon, ac efe a ymddiddan
âg ef enau y'ngenau, a'i lygaid ef
a edrychant yn ei lygaid yntau ;
5 Ac efe a arwain Sedeciah i Ba-
bilon, ac yno y bydd efe hyd oni
ymwelwyf fi. âg ef, medd yr Ar-
glwydd: er i chwi ymladd a'r
Caldeaid, ni Iwyddwch.
6 IT A Jeremiah a lefarodd, Gair
yr Arglwydd a ddaeth attaf fi,
gan ddywedyd,
7 Weie Hanameel mab Sàlum dy
ewythr yn dyfod attat, gan ddywed-
yd, Pryn i ti fy maes, yr hwn sydd
yn Anathoth : oblegid ^i ii y mae
cyfiawnder y pryniad i'w brynu ef.
8 FeUy Hanameel mab fy ewythr
frawd fy nhad a ddaeth attaf fi i
gyntedd y carchardy, yn ol gair yr
Arglwydd, ac a ddywedodd wrth-
yf, Pryn, attolwg, fy maes sydd yn
Anathoth yn nhir Benjamin : canys
i ti y mae cyfiawnder yr etifedd-
iaeth, ac i ti y perthyn ei oUwng;
pryn ef i ti. Yna y gwybûm mai
gair yr Arglwydd oedd hwn.
9 A mi a brynais y maes oedd yn
Anathoth gan Hanameel mab fy
ewythr frawd fy nhad, ac a bwysais
iddo yr arian, saith sicl a deg darn
o arian.
10 A mi a ysgrifenais hyn mewn
llyfr, ac a'i seliais ; cymmerais hefyd
dystion, a phwysais yr arian mewn
cloriannau.
11 Yna mi a gymmerais lyfr y
pryniad, sef yr hwn oedd wedi ei
selio ivrth gyfraith a defod, a'r hwn
oedd yn agored.
12 A mi a roddais lyfr y pryniad
at Baruch mab Neriah, mab Maas-
eiah, y'ngŵydd Hanameel mah fj
ewythr, ac y'ngŵydd ^y tystion a ys-
grifenasent lyfr y prynedigaetli, yng
ngŵydd yr hoU luddewon oedd yn
eistedd y'nghyntedd y carchardy.
13 IT A mi a orchymynais i Baruch
yn eu gŵydd h^vynt, gan ddywedyd,
14 Fel hyn y dywed Arglwydd
y lluoedd, Duw Israel; Cymmer
y Uyfrau hyn, sef y llyfr hwn o'r
A a
Cj-n
CRIST
Cylch
500.
c pen. 34. 2.
A prn. 34. 3.
a 52. 9.
e I.ef. 25.
24. 25, 32.
Kuth 4. 4.
fEdrych
Es. b. 2.
Crweddi Jeremiah.
JEREMIAH, XXXII.
Diiw yn hygwtli Judah.
Cyn
CRIST
Cylcb
590.
E Gen. 18.
14.
ad. 27.
Luc 1. 37.
2 Neu,
cuddiedig
rhagot,
t Exofl. 20.
6. a 31. 7.
Deut. 5. 10.
i Job 34. 21.
Ps. 33. 13.
Diar. 5. 21.
pen. 16. 17.
k pen. 17. 10.
1 Exod. C. a
2 Sam. 7.
25.
1 Cliron.
17. 21.
S Neu,
gwrln-
glawdd.
pryniad yr hTTii S2/<^<^ seliedig, a'r
Uyfr agored hwn, a dod liwynt
mewn Uestr pridd, fel y parhaont
ddyddiau lawer.
15 0 herwydd fel hyn y dywed
Arglwydd y Uuoedd, Duw Israel;
Tai, a meusydd, a gwinUannoedd, a
feddiennir etto yn y wlad hon.
16 IT Ac wedi i mi roddi Uyfr y
pryuiad at Baruch mab Neriah,
myfi a weddiais ar yr Aeglwydd,
gan ddywedyd,
17 0 Arglwydd Dduw, wele, ti
a wnaethost y nefoedd a'r ddaear,
a' til fawr allii, ac â'tli fraich estyn-
edig; snid oes dim ^rhy anhawdd
iti.
18 Yr wyt yn gwneuthur ^tru-
garedd i filoedd, ac yn talu anwir-
eddau y tadau i fynwes eu meibion
ar eu hoi hwynt: y Duw mawr,
cadarn, Arglwydd y Uuoedd yw
ei enw ;
19 Mawr mewn cynghor, a galluog
ar weitbred ; canys y mae dy ' lyg-
aid yn agored ar hoU ffyrdd meib-
ion dynion, ''i roddi i bob un yn
ol ei ffyrdd, ac yn ol ffi-wyth ei
weithredoedd ;
20 Yr hwn a osodaist arwyddion a
rhyfeddodau y'ngwlad yr Aipht hyd
y dydd hwn, ac yn Israel, ac ym
mysg dynion eraill ; ac a wnaeth-
ost i ti enw, megis heddyw ;
21 Ac a ddygaist dy bobl Israel
^allan o dir yr Aipht, âg arwydd-
ion, ac â rhyfeddodau, ac â llaw
gref, ac â braich estynedig, ac âg
ofn mawr ;
22 Ac a roddaist iddynt y wlad
yma, yr hon a dyngaist wrth eu
tadau y rhoddit iddynt, sef gwlad
yn lUfeirio o laeth a mêl.
23 A hwy a ddaethant 1 me^vn,
ac a'i meddiannasant hi ; ond ni
wrandawsant ar dy lais, ac ni rod-
iasant yn dy gyfraith : ni wnaethant
ddim o'r hyn oU a orchymynaist
iddynt ei wneuthur : am hynny y
peraist i'r hoU niwed hyn ddi-
gwydd iddynt.
24 Wele, ^peiriannau ergydion a
ddaeth ar y ddinas iV goresgyn hi ;
a'r ddinas a roddir i law y Cal-
deaid, y rhai sydd yn ymladd yn
ei herbyn, o herwydd y cleddyf, a'r
newyn, a'r haint : a'r hyn a ddy-
wedaist ti, a gwblhâwyd; ac wele,
ti al gweli.
25 A thi a ddywedaist wrthyf, O
Arglwydd Dduw, Pryn i ti y maes
âg arian, a chymmer dystion : gan
fod y ddinas wedi ei rhoddi i law
y Caldeaid.
26 1Í Yna y daeth gair yr Ar-
glwydd at Jeremiah, gan ddy-
wedyd,
27 Wele, myfi yiv jv Arglwydd,
™Duw pob cnawd: °a oes dim
* rhy anhawdd i mi ?
28 Am hynny fel hyn y dywed yi'
Arglwydd; Wele fi yn rhoddi y
ddinas hon yn llaw y Caldeaid, ac
yn llaw Nebuchodonosor brenhin
Babilon, ac efe a'i henniU hi.
29 A'r Caldeaid, y rhai a ryfelant
yn erbyn y ddinas hon, a ddeuant
ac ° a ffaglant y ddinas hon â than,
ac a'i Uosgant hi, a'r tai ^y rhai yr
arogi-darthasant ar eu pennau i
Baal, ac y ty walltasant ddiod-offrwm
i dduwiau dieithr, i'm digio i.
30 Oblegid meibion Israel, a meib-
ion Judah, oeddynt yn gwneuthur
yn unig yi* hyn oedd ddrwg yn fy
ngolwg i o'u mebyd : o herwydd
meibion Israel oeddynt yn unig yn
fy nigUoni i â gweithredoedd eu
d^vylaw, medd yr Arglwy^dd.
31 Canys i'm digofaint, ac i'm Hid,
y bu y ddinas hon i mi, er y dydd
yr adeiladasant hi hyd y dydd hwn,
i beri ei symmud oddi ger bron fy
wyneb :
32 Am hoU ddrygioni meibion
Israel a meibion Judah, y rhai a
wnaethant i'm digio i, hwynt-hwy,
eu brenhinoedd, eu tywysogion, eu
hoffeiriaid, a'u prophwydi, a gwŷr
Judah, a phreswylwyr Jemsalem.
33 Er i mi eu dysgu, gan fore-
godi i roddi addysg iddynt, etto ni
^yrandawsant i gymmeryd athraw-
iaeth ; eithr troisant attaf fi eu
1 gwarrau, ac nid eu hwynebau :
34 Eithr "^gosodasant eu fíìeidd-
dra yn y ty y gelwir fy enw arno,
i'w halogi ef.
35 A hwy a adeiladasant uchel-
feydd Baal, y rhai sydd yn nyffryn
mab Hinnom, i * wneuthur i'w meib-
ion a'u merched fyned trwy y tan
i * Moloch; yr hyn ni orchymynais
iddynt, ac ni feddyliodd fy nghalon
iddynt wneuthur y ffieidd-dra hyn,
i beri i Judah bechu.
36 ÌÍ Ac yn awr am hynny fel hyn
y dywed yr Arglwydd, Duw Is-
rael, am y ddinas hon, am yr hon y
dywedwch chwi, Rhoddir hi i law
brenhin Babilon, trwy y cleddyf, a
thrwy ue\^'yn, a thrwy haint;
Cyn
CEIST
Cylch
590.
m Num. la
22.
" ad. 17.
4 Neu,
cuddiedig
rhagof?
open. 21. 10.
Ppen.l9.ia
1 pen. 2. 27.
a 7. 24.
r pen. 7. 30,
31.a23.1L
Ezec. 8. 5,
6.
s pen. 19. 5.
tLef.lS.21.
Addaw i'r gaethglud
JEREMIAH, XXXIII.
rasusol ddychweliad.
Cyn
CRIST
Cylch
590.
« Deut. 30.
pen. 23. 3.
a, 29. 14.
a 31. 10.
X pen. 24. 7.
.1 30. 22.
ti 31. 33.
T Ezec. 11.
19.
5Heb.
yr lioll
(Jdijddiau.
2 pen. 31. 31.
6 Heb.
oddi ar eit
liol hwÿìit.
a Deut. 30.0.
Seph.3.17.
b pen. 24. 6.
Amos Ü.
15.
7Heb.
mewn
gwir-
neu, mewn
sicrwydd.
c pen. 17. 26.
d pen. 33. 7,
11,26.
Cylch
590.
» pen. 32. 2,
b Ea. 37. 20.
2 Noil,
tliigel.
37 Wele, myfi ''a'u cyniiuUaf hwynt
o'r hoU diroedd, y rhai yn fy nig
a'm Hid a'm sorriant mawr y gyr-
rais hwynt iddynt ; ac a'u dygaf
yn eu hoi i'r lie hwn, ac a wnaf
iddynt breswylio yn ddiogel.
38 A ^h^vy a fyddant yn bobl i
mi, a minnau a fyddaf yn Dduw
iddynt hwythau.
39 A mi y a roddaf iddynt un galon
ac un ffordd, i'm hofni ^byth, er Uês
iddynt ac Tw meibion ar eu hoi.
40 A ^ mi a wnaf â h^vynt gyfam-
mod tragywyddol, na throaf ^ oddi
wrthynt, heb wneuthur lies iddynt ;
a mi a osodaf fy ofn yn eu calon-
nau, fel na chiliont oddi wrthyf.
41 lë, ^ mi a lawenychaf ynddynt,
gan wneuthur Uês iddynt, a ""mi
a'u plannaf hwynt yn y tir hwn
■^yn sicr, a'm hoU galon, ac a'm
hoU enaid.
42 Canys fel hyn y dywed yr Ar-
GLWYDD ; Megis y dygais i ar y bobl
hyn yr holl fawr ddrwg hyn, feUy
y dygaf fi arnynt yr holl ddaioni
a addewais iddynt.
43 A meusydd a feddiennir yn y
wlad yma, am yr hon yr ydycli
chwi yn dywedyd, Anghyfannedd
yw hi, heb ddyn nac anifail ; yn
Uaw y Caldeaid y rhoddwyd.hi.
44 Meusydd a brynant am arian,
ac a ysgrifenant mewn llyfrau, ac
dJu seUant, ac a gymmerant dystion
yn " nhir Benjamin, ac yn amgylch-
oedd Jerusalem, ac yn ninasoedd
Judah, ac yn ninasoedd y mynydd-
oedd, ac yn ninasoedd y gwastad,
ac yn ninasoedd y dehau: canys
•^mi a ddychwelaf eu caethiwed
hwynt, medd yr Aeglwydd.
PENNOD XXXIII.
1 Duio yn addaw i'r gaethglud rasusol ddy-
chweliad, 9 a llawen gyflwr, 12 a llywodr-
aeth dd'iysgog, 15 a Christ, Blaguryn cyf-
iawnder ; 17 y parhâi eu hrenhiniaefh a'u
hoffeiriadaeih ; 20 a sicrwydd o had ben-
digedig.
GAIR yr Arglwydd hefyd a
ddaeth at Jeremiah yr ail
waith, ac efe etto ^yn garcharor
y'nghyntedd y carchardy, gan ddy-
wedyd,
2 Fel hyn y dywed yr Arglwydd
^'yr hwn a'i gwnaeth, yr Arglwydd
yr hwn a'i Uuniodd i'w sicrhâu, yr
Arglwydd yw ei enw :
3 Galw arnaf, a mi a'th attebaf,
ac a ddangosaf i ti hetliau mawrion,
a ^ chedyrn, y rhai nis gwyddost.
4 Canys fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd, Duw Israel, am dai y
ddinas hon, ac am dai brenhinoedd
Judah, y rhai a ddinystriwyd â
pheiriannau rhyfel, ac â chleddyf ;
5 Y maent yn dyfod i ymladd â'r
Caldeaid, ond i'w llenwi â chelan-
edd dynion, y rhai a leddais yn fy
Hid a'm digofaint, ac am i mi gudd-
io fy wyneb oddi wrth y ddinas hon
am eu holl ddrygioni hwynt.
6 Wele, myfi a ddygaf iddi hi
iechyd a meddyginiaeth, a mi a'u
meddyginiaethaf hwynt, ac a ddat-
guddiaf iddynt amlcler o heddwch
a gwirionedd.
7 A "^mi a ddychwelaf gaethiwed
Judah, a chaethiwed Israel, a "^mi
a'u hadeiladaf hwynt megis yn y
dechreuad.
8 A mi a'u puraf hwynt oddi wri\\
eu holl anwiredd a bechasant i'm
herbyn ; a mi ® a faddeuaf iddynt
eu holl bechodau trivy y rhai y
pechasant I'm herbyn, a tlirwy y
rhai y troseddasant yn fy erbyn.
9 1Í A hyn fydd i mi yn enw Ua-
wenydd, yn glod ac yn ogoniant, o
flaen hoU genhedloedd y ddaear, y
rhai a glywant yr holl ddaioni yr
ydwyf fi yn ei wneuthur iddynt : a
hwythau a ofnant ac a grynant am
5T hoU ddaioni a'r hoU Iwyddiant
yr ydwyf fi yn eu gwneuthur i'r
ddinas hon.
10 Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd; Clywir etto yn y Ue hwn,
{am yr hwn y dywedwch, Anialwch
yw efe, heb ddyn ac heb anifail,
yn ninasoedd Judah, ac yn heolydd
Jerusalem, y rhai a wnaed yn ang-
hyfannedd, heb ddyn, ac heb bres-
wylwr, ac heb anifail,)
11 ^Llef gorfoledd a Uef Uawen-
ydd, Uef y priod-fab a Uef y briod-
ferch, Uef rhai yn dywedyd, ^Mol-
wch Arglwydd y Uuoedd ; o her-
wydd daionus yiv yr Arglwydd,
oblegid el drugaredd a hery yn
dragywydd; lief vhaA. yn dwyn off-
rwm moliant i dŷ yr Arglwydd:
canys ^ mi a ddychwelaf gaethiwed
y wlad, megis yn y dechreuad, medd
yr Arglwydd.
12 Fel hyn y dywed Arglwydd
y Uuoedd, Bydd etto yn y lie yma,
yr hwn sydd anghyfanneddol heb
ddyn ac heb anifail, ac yn ei holl
ddinasoedd, drigfa bugeiliaid yn
corlannu y praidd.
13 'Yn ninasoedd y mynydd, yn
ninasoedd y gwastad, ac yn ninas-
Cyn
CRIST
Cylch
590.
open. 32.44.
tl pen. 24. 6.
a 31. 4.
a 42. 10.
ep°n.31.rit,
Mic. 7. 13,
f pen. 7. 34.
a lo. 9.
? 2 Ciiron.
7.3.
Vs. 136. L
b ad. 7.
pon. 17. 23.
11,32.44.
Crist y Blaguryn.
JEREMIAH, XXXIV.
Propliwydo caethiwed.
Cyn
CEIST
Cylch
590.
kLef.27.32.
1 Es. 4. 2.
a 11. 1.
pen. 23. 5.
S Ileb.
JehoJ'ah-
tsidcenti.
m 2 Sam. 7.
16.
lBren.2.4.
4 Heb.
thorrir
ymailh
ocldi wrth
Dafydd.
n Es. 51. 9.
pen. 31. 30.
0 Gen. 13.
1Ö. a 15. 5.
a 22. 17.
pen. 31. 37.
oedd y dehau, ac y'ngwlad Benja-
min, ac yn amgylchoedd Jerusa-
lem, ac yn niuasoedd Judah, ^yr â
defaid etto, dan law yr hwn sydd
yn eu rhifo, medd yr Arglwydd.
14 Wele y dyddiau yn dyfod, medd
yr ÂRGLWYDD, fel y cyflawn^vyf y
peth daionus a addewais i dŷ Is-
rael, ac i dŷ Judah.
15 1Í Yn y dyddiau hynny, ac yn
yr amser hwnnw, y paraf i ^Flag-
uryn cyfiawnder flaguro i Dafydd ;
ac efe a wna farn a chyfiawnder
yn y tir.
16 Yn y dyddiau hynny Judah
a waredir, a Jerusalem a breswylia
yn ddiogel ; a hwn yw yr enw y
gelwir ef, ^Yr Arglwydd ein cyf-
iawnder.
17 1Í Canys fel hyn y dywed yr
Arglwydd, ""Ni ^phalla i Dafydd
wr yn eistedd ar frenhin-faingc tŷ
Israel.
18 Ac ni phalla i'r ofiFeiriaid y Lef-
iaid wr ger fy mron i, i offrymmu
poeth-offrwm, ac i offrymmu bwyd-
offrwm, ac i wneuthur aberth, yn
dragywydd.
19 if A gair yr Arglwydd a ddaeth
at Jeremiah, gan ddywedyd,
20 Fel hyn y dywed yr Arglwydd,
°0s gellwch ddiddymmu fy nghyf-
ammod â'r dydd, a'm cyfammod
â'r nos, ac na byddo dydd a nos
yn eu hamser ;
21 Yna y diddymmir fy nghyfam-
mod â Dafydd fy ngwas, na byddo
iddo fab yn teyi'nasu ar ei deyrn-
gadair ef, ac â'r Lefiaid yr offeir-
iaid fy ngweinidogion.
22 ° Megis na eUir cyfrif llu y nef-
oedd, ac na ellir mesur tywod y
môr ; felly myfi a amlhaf had Da-
fydd fy ngwas, a'r Lefiaid y rhai
sydd yn gweini i mi
23 Hefyd, gair yr Arglwydd a
ddaeth at Jeremiah, gan ddywedyd,
24 Oni weli di pa beth y mae y
bobl hyn yn ei lefaru, gan ddy-
wedyd, Y ddau deulu a ddewisodd
yr Arglwydd, efe a'u gwrthod-
odd hwynt? felly y dirmygasant fy
mhobl, fel nad ydynt mwyach yn
genedl yn eu golwg hwynt.
25 Fel hyn y dywed yr Arglwydd,
Os fy nghyfammod a'r dydd ac a'r
nos ni satf, ac oni osodais i ddef-
odau y nefoedd a'r ddaear :
26 Yna had Jacob a Dafydd fy
ngwas a wrthodaf fi, fel na chym-
merwyf o'i had ef ly wodraethwyr ar
had Abraham, Isaac, a Jacob : can-
ys P mi a ddychwelaf eu caethiAved
hwynt, ac a drugarhâf wrthynt.
PENNOD XXXIV.
1 Jeremiah yn j^rophwydo caethiwed Sedeciah,
cHr ddinas. 8 Y tywysogion cHr hohl, wedi
iddynt ryddhau, eu caeth-weision, y'ngwrth-
wyned i gyfammod Duw, yn eu cymmeryd
hwy drachefn. 12 Jerem'iah, am eu haniif-
udd-dod, yn eu rhoddi hwy a Sedeciah yn
nwylaw eu gelynion.
YGAIR yr hwn a ddaeth at
Jeremiah oddi wrth yr Ar-
glwydd, ^ pan oedd Nebuchodono-
sor brenhin Babilon, a'i holl lu, a
hoU deyrnasoedd y ddaear y rhai
oedd dan lywodraeth ei law ef, a'r
holl bobloedd, yn rhyfela yn erbyn
Jerusalem, ac yn erbyn ei holl ddin-
asoedd hi ; gan ddywedyd,
2 Fel hyn y dywed yr Arglwydd,
Duw Israel; Dos, a Uefara wrth
Sedeciah brenhin Judah, a dywed
wrtho, ^Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd, Wele fi yn rhoddi y ddin-
as hon i law brenhin Babilon, ac
•= efe a'i Uysg hi â than :
3 Ac ^ni ddiengi dithau o'i law
ef, canys diau y'th ddèlir, ac y'th
roddir i'w law ef ; a'th lygaid di a
gânt weled Uygaid brenhin Babi-
lon, a'i enau ef a ymddiddfin a'th
enau di, a thithau a âi i Babilon.
4 Er hynny, 0 Sedeciah brenhin
Judah, gwi-ando air yr Arglwydd ;
Fel hyn y dywed yr Arglwydd
am danat ti, Ni byddi di farw trwy
y cleddyf :
5 Mewn heddwch y byddi farw:
a hwy a losgant Mr-aroglau i ti,
fel ^y llosgwyd i'th dadau, y bren-
hinoedd gynt, y rhai a fu o'th fiaen
di : a ^ hwy a alarant am danat
ti, gan ddywedyd, 0 arglwydd!
canys myfi a ddywedais y gair,
medd yr Arglwydd.
6 Yna Jeremiah y prophwyd a lef-
arodd wrth Sedeciah brenhin Judah
yr holl eiriau hyn yn Jerusalem,
7 Pan oedd Uu brenhin Babilon
yn rhyfela yn erbyn Jerusalem, ac
yn erbyn holl ddinasoedd Judah y
rhai a adawsid, yn erbyn Lachis,
ac yn erbyn Azecah : canys y din-
asoedd caerog hyn a adawsid o
ddinasoedd Judah.
8 11 Y gair yr hwn a ddaeth at
Jeremiah oddi wrth yr Arglwydd,
wedi i'r brenhin Sedeciah wneuth-
ur cyfammod a'r holl bobl oedd
yn Jerusalem, am gyhoeddi iddynt
sryddid;
Cyn
CRIST
Cylch
590.
P ad. 7, IL
Cylch
591.
a 2 Bren.
•25. 1, &c.
pen. 52. 2.
b pen. 32. a
; pen. 32. 23.
i pen. 32. 4.
o Edrj-cli
2 (Jhron.
10. 14.
a 21. 19.
f Edi-ych
pen. 22. 18.
Cylch
591.
« Ex. 21. 2.
Camivedd y hohl
JEREMIAH, XXXV.
tu ag at eu giveisioii.
Cyn
CRIST
Cylch
591.
Ii Neh. 5.
11.
Cylch
590.
i Exod. 21.
2.
Ueiit.15.12.
2 Neu, pm-
wertliodd.
8 Heb. a'ch
rhoddofyn
symmud-
iad,
k Deut. 23.
64.
pen. 29.18.
9*1 oUwng o bob un ei wasan-
aethwr, a pliob un ei wasanaeth-
ferch, y rhai fyddent Hebread neu
Hebrëes, yn rhyddion ; ac na cheis-
iai neb wasanaeth ganddynt, se/gan
ei frawd o luddew.
10 A phan glybu yr holl bennaeth-
iaid, a'r holl bobl y rhai a aethent
i'r cyfammod, am ollwng o bob un
ei wasanaethwr a phob un ei was-
anaethferch yn rhyddion, fel na
cheisient wasanaeth ganddynt mwy-
ach, yna hwy a wrandawsant, ac ^u
gollyngasant ymaith.
11 Ond wedi hynnyyr edifarhaodd
arnynt, a hyfj a ddygasant yn eu
hoi eu gweision a'u morwynion, y
rhai a oUyngasent yn rhyddion, ac
a'u caethiwasant hwy yn weision ac
yn forwynion.
12 H Am hynny y daeth gair yr
Arglwydd at Jeremiah oddi wrth
yrARGLWYDD, gan ddywedyd,
13 Fel hyn y dywed Arglwydd
Dduw Israel, JNIi a wneuthum gyf-
ammod a'ch tadau chwi, y dydd y
dygais hwynt allan o dir yr Aipht,
o dŷ y caethiwed, gan ddywedyd,
14 Ym mhen • saith mlynedd goU-
yngwch bob un ei frawd o Hebread,
yr hwn a ^ werthwyd i ti, ac a'th
wasanaethodd chwe blynedd; goU-
WTig ef yn rhydd oddi wrthyt : ond
ni wrandawodd eich tadau arnaf,
ac ni ogwyddasant eu clustiau.
15 A chwithau a gymmerasech edif-
eirwch heddyw, ac a wnaethech yr
hyn oedd uniawn yn fy ngolwg, am
gyhoeddi rhyddid bob un i'w gym-
mydog ; a chwi a wnaethech gyfam-
mod yn fy ngŵydd i, yn y tŷ y
gelwir fy enw arno :
16 Ond chwi a ddychwelasoch, ac
a halogasoch iy enw, ac a ddygas-
och yn eu hoi bob un ei wasanaeth-
wr, a phob un ei wasanaethferch,
y rhai a oUyngasech yn rhyddion
wrth eu hewyllys eu hun: caeth-
iwasoch hwynt hefyd i fod yn weis-
ion ac yn forwynion i ch^vi.
17 Am hynny fel hyn y dywed yr
Arglwydd, Ni wrandawsoch arnaf
fi, gan gyhoeddi rhyddid bob un i'w
frawd, a phob un i'w gymmydog:
wele fi yn cyhoeddi i'ch erbyn, medd
yr Arglwydd, ryddid i'r cleddyf,
i'r haint, ac i'r newyn, ac mi ^ a
wnaf eich ^ symmud chwi i holl
deyrnasoedd y ddaear.
18 A mi a roddaf y dynion a dros-
eddodd fy nghyfammod, y rhai ni
chwblhasant eiriau y cyfammod a
wnaethant ger fy mron, wedi idd-
ynt fyned rhwng rhannau y Uo, ^ yr
hwn a hoUtasent yn ddau,
19 Tywysogion Judah, a thywys-
ogion Jerusalem, yr ystafellyddion,
a'r oiFeiriaid, a holl bobl y Avlad y
rhai a aethant rhwng rhannau y Uo,
20 lë, mi a'u rhoddaf hwynt yn
Haw eu gelynion, ac yn Haw y rhai
sydd yn ceisio eu heinioes: "" a'u
celain fydd yn fwyd i ehediaid y
nefoedd, ac i anifeiliaid y ddaear.
21 A mi a roddaf Sedeciah bren-
hin Judah, a'i dywysogion, i law eu
gelynion, ac i law y rhai sydd yn
ceisio eu heinioes, ac yn llaw llu
brenhin Babilon, " y rhai a aethant
i fynu oddi wrthych.
22 Wele, mi a orchymynaf, medd
yr Arglwydd, ac a wnaf iddynt
droi yn ol at y ddinas hon, a hwy a
ryfelant yn ei herbyn hi, ac a'i gor-
esgynant hi, ac a'i Uosgant hi â
than: ac mi a wnaf ddinasoedd
Judah yn anghyfannedd heb bres-
wylydd.
PENNOD XXXV.
1 Tnmj ddangos ufudd-dod y Eecliabiaid, 12
y mae Jeremiah yn harnu ar anufudd-dod
yr luddewon. 18 Duw yn bendithio y Re-
chahiaid am eu hufudd-dod.
YGAIR yr hwn a ddaeth at Jere-
miah oddi wrth yr Arglwydd,
yn nyddiau Jehoiacim mab Josiiah
brenhin Judah, gan ddywedyd,
2 Dos di i ^ dŷ y Rechabiaid, a llef-
ara wrthynt, a phar iddynt ddyfod
i dŷ yr Arglwydd, i un o'r ystafell-
oedd, a dod iddynt win i'w yfed.
3 Yna myfi a gymmerais Jaazam-
ah, mab Jeremiah, mab Habaziniah,
a'i frodyr, a'i holl feibion, a holl
deulu y Rechabiaid;
4 A mi a'u dygais h^vynt i dŷ yr
Arglwydd, i ystafell meibion Ha-
nan mab Igdaliah, gwr i Dduw, yr
hon oedd Avrth ystafell y tywysog-
ion, yr hon sydd goruwch ystafell
Maaseiah mab Sàlum, ceidwad y
^ drws.
5 A mi a roddais ger bron meibion
tŷ y Rechabiaid phiolau yn Uawn o
win, a chwppanau, a mi a ddywed-
ais wrthynt, Yfwch win.
6 Ond hwy a ddywedasant, Nid
yfwn ni ddim gwin: o herwydd
^Jonadab mab Rechab ein tad a
roddodd i ni orchymyn, gan ddy-
Avedyd, Nac yfwch win, na chwy-
chwi na'ch plant, yn dragywydd:
Cyn
CRIST
Cylch
590.
1 Edrych
Gen. 15. 10,
17.
pen.
3. a 16. 4.
n Edrych
pen. 37. 5,
11.
Cylch
607.
a 1 Chion.
2.55.
2 Hob.
rhùiiog,
neu,
dodre/n.
b 2 Breu.
10. 15.
737
Bendîtliîo y Bechábîaid.
JEREMIAH, XXXVL
Ysgrîfenu a darllen
Cyn
CRIST
Cylch
607.
c pen. 7. 13,
25.
<i pen. 18.
11. a 25. 5.
7 Na adeiledwch dŷ, ac na heu-
wch had, ac na phlennwch winllan,
ac na fydded gennych chwi: ond
mewn pebyll y preswyliwch eich
hoU ddyddiau; fel y byddoch clim
fyw ddyddiau lawer ar wyneb y
ddaear, lie yr ydycli yn ddîeithriaid.
8 A nyni a wi'andawsom ar lais
Jonadab mab Rechab ein tad, am
bob petli a orchymynodd efe i ni;
nad yfem ni win ein hoU ddyddiau,
nyni, ein gwragedd, ein meibion,
a'n merched;
9 Ac nad adeiladem i ni dai i'w
preswylio; ac nid oes gennym na
gwinllan, na maes, na had :
10 Eithr trigo a wnaethom mewn
pebyll, a gwrandaw, a gwneuthur
yn ol yr hyn oil a orchymynodd
Jonadab ein tad i ni.
11 Ond pan ddaeth Nebuchodo-
nosor brenhin Babilon i iynu i'r
wlad, nyni a ddywedasom, Deuwch,
ac awn i Jerusalem, rhag Uu y Cal-
deaid, a rhagUuyr Assyriaid: ac yn
Jerusalem yr ydym ni yn preswylio.
12 11 Yna y daeth gair yr Ar-
GLWYDD at Jeremiah, gan ddy-
wedyd,
13 Fel hyn y dywed Arglwydd
y lluoedd, Duw Israel; Dos, a dy-
wed wrth wyr Judah, ac wrth bres-
wylwyr Jerusalem, Oni chymmer-
wch chwi addysg i wrandaw ar fy
ngeiriau? medd yr Arglwydd.
14 Geiriau Jonadab mab Rechab,
y rhai a orchymynodd efe i'w feib-
ion, nad yfent win, a gyflawnwyd:
canys nid yfant hwy idn hyd y
dydd hwn; ond hwy a wrandawant
ar orchymyn eu tad: a minnau a
ddywedais wrthych chwi, *= gan godi
yn fore, a Uefaru; ond ni wrandaw-
soch arnaf.
15 IMyfi a anfonais hefyd attoch
chwi fy holl weision y prophwydi,
gan godi yn fore, ac anfon, gan ddy-
wedyd, ^ Dychwelwch yn awr bawb
oddi wrth ei ffordd ddrwg, a gwell-
hêwch eich gweithredoedd, ac nac
ewch ar ol duwiau dieithr, i'w gwas-
anaethu hwynt; a chwi a drigwch
yn y wlad yr hon a roddais i chwi
ac i'ch tadau: ond ni ogwyddasoch
eich clustiau, ac ni wrandawsoch
arnaf
16 Gan i feibion Jonadab mab
Rechab gyflawni gorchymyn eu tad,
yr hwn a orchymynodd efe iddynt ;
ond y bobl yma ni wrandawsant
arnaf fi :
17 Am hynny fel hyn y dywed
Arglwydd Dduw y lluoedd, Duw
Israel; Wele fi yn dwyn ar Judah,
ac ar holl drigohon Jerusalem, yr
holl ddrwg a leferais yn eu herbyn :
0 herwydd i mi ddywedyd wrthynt,
ond ni ^vrandawsant ; a galw ar-
nynt, ond nid attebasant
18 HA Jeremiah a ddywedodd
wrth dylwyth y Rechabiaid, Fel
hyn y dywed Arglwydd y lluoedd,
Duw Israel, 0 herwydd i chwi wran-
daw ar orchymyn Jonadab eich
tad, a chadw ei holl orchymynion
ef, a gwneuthur yn ol yr hyn oU
a orchymynodd efe i chwi:
19 Am hynny fel hyn y dywed
Arglwydd y lluoedd, Duw Israel ;
^ M phalla i Jonadab mab Rechab
wr i sefyll ger fy mron i yn dragy-
wydd.
PENNOD XXXVL
1 Jeremiah yn peri i Baruch ysgrifenu ei hro-
phwijdoliaeth ef, o a'i darllen ar gyhoedd,
11 Y tyicysogion, icedi cael gwyhodaeth o
hynny trwy Michaiak, yn anfon Jehudi i
gyrchu y Uyfr, ac yn ei ddarllen: 19 yn
erchi i Baruch ymguddio, efe a Jeremiah,
20 Y hrenhin Jehoiacim wedi dywed son am
y Uyfr, yn givrandaio peth o hono, ac yn ei
losgi ef. 27 Jeremiah yn adrodd ei farn ef.
32 Baruch yn ysgrifenu y Uyfr o neioydd^
A C yn y bedwaredd flwyddyn i
J\. Jehoiacim mab Josiah breiihin
Judah, y daeth y gair hwn oddi
wrth yr Arglwydd at Jeremiah,
gan ddywedyd,
2 Cymmer i ti "" blyg Uyfr, ac ^ ys-
grifena ynddo yr holl eiriau a lefer-
ais i wrthyt yn erbyn Israel, ac yn
erbyn Judah, ac yn erbyn yr holl
genhedloedd, o'r dydd y Ueferais i
wrthyt ti, er dyddiau "" Josiah hyd y
dydd hwn.
3 Fe allai pan glywo tŷ Judah yr
holl ddrwg yr ydwyf fi yn amcanu
ei wneuthur iddynt, y dychwelant
bob un o'i fíbrdd ddrygionus, fel
y maddeuwyf eu hanwiredd a'u
pechod.
4 Yna Jeremiah a alwodd Baruch
mab Neriah ; a ^ Baruch a ysgrifen-
odd o enau Jeremiah holl eiriau yr
Arglwydd, y rhai a lefarasai efe
wrtho, mewn plyg Uyfr.
5 A Jeremiah a orchymynodd i
Baruch, gan ddywedyd, Cauwyd
arnaf fi, ni allaf fi fyned i dŷ yr
Arglwydd.
6 Am hynny dos di, a darllen o'r
Uyfr a ysgrifenaist o'm genau, eiriau
yr Arglwydd, Ue y clywo y bobl,
Cyn
CRIST
Cylck
6Ü7.
SHeU
Ni thorrir
ymaitli i
Jonadab.
a Es. 8. 1,
b pen. 30. 2.
c pen. 25. i
d pen. 45. L
llyfr y hropliivydoUaeth.
JEREMIAH, XXXVI.
Jelioiacim yn ei losgi.
Cyn
CRIST
Cylch
607.
2 Heb. y
cwpmp eu
deisijfiad.
Cylch
606.
ea. 26.
yn nhŷ yr Arglwydd, ar y dydd
ympryd; a lie y clywo hoU Judah
hefyd, y rhai a ddelont o'u dinas-
oedd, y darlleni di hwynt.
7 Fe allai ^ y daw eu gweddi hwynt
ger bron yr Arglwydd, ac y dy-
chwelant bob un o'i ffordd ddryg-
ionus: canys mawr yiv y Hid a'r
digofaint a draethodd yr Arglwydd
yn erbyn y bobl hyn.
8 Felly Baruch mab ISTeriah a
wnaeth yn ol yr hyn oil a orchym-
ynasai Jeremiah y prophwyd iddo,
gan ddarlleu o'r llyfr eiriau yr Ar-
glwydd yn nhŷ yr Arglwydd.
9 Ac yn y bummed flwyddyn i
Jehoiacim mab Josiah brenhin Ju-
dah, ar y nawfed mis, y cyhoeddas-
ant ympryd ger bron yr Arglwydd,
i'v hoU bobl yn Jerusalem, ac i'r
holl bobl a ddaethent o ddinasoedd
Judah i Jerusalem.
10 Yna Baruch a ddarllenodd o'r
llyfr eiriau Jeremiah, yn nhŷ yr
Arglwydd, yn ystafeli Gemarîah
mab Saphan yr ysgrifenydd, yn y
cyntedd uchaf, wrth *ddrws porth
newydd tŷ yr Arglwydd, lie y
clybu yr holl bobl.
11 ^ Pan glybu Michaiah mab
Gemariah, mab Saphan, holl eiriau
yr Arglwydd allan o'r llyfr,
12 Yna efe a aeth i waered i dŷ y
brenhin i ystafell yr ysgrifenydd:
ac wele, yr holl dywysogion oedd
yno yn eistedd; sc/Elisama yr ys-
grifenydd, a Delaiah mab Semaiah,
ac Elnathan mab Achbor, a Gema-
riah mab Saphan, a Sedeciah mab
Hananiah, a'r holl dywysogion.
13 A Michaiah a fynegodd iddynt
yr holl eiriau a glywsai efe pan
ddarllenasai Baruch y llyfr lie y
clybu y bobl.
14 Yna yr holl dywysogion a an-
fonasant Jehudi mab Nethaniah,
mab Selemiah, mab Cusi, at Baruch,
gan ddywedyd, Cymmer yn dy law
y llyfr y darllenaist allan o hono lie
y clybu y bobl, a thyi^ed. Felly Ba-
ruch mab Neriah a gymmerodd y
llyfr yn ei law, ac a ddaeth attynt.
15 A hwy a ddywedasant wrtho,
Eistedd yn awr, a darllen ef lie y
clywom nL Felly Baruch a'^ dar-
llenodd lie y clywsant hwy.
16 A phan glywsant yr holl eiriau,
hwy a ofnasant bawb gyd â'u gil-
ydd; a hwy a ddywedasant wrth
Baruch, Gan fynegi mynegwn yr
holl eiriau hyn i'r brenhin.
738
17 A hwy a ofynasant i Baruch, gan
ddywedyd, Mynega i ni yn awr. Pa
fodd yr ysgrifenaist ti yr holl eiriau
hyn o'i enau ef ?
18 Yna Baruch a ddywedodd wrth-
ynt, Efe a draethodd yr holl eiriau
hyn wrthyf fi â'i enau, a minnau
a'zfc hysgrifenais hwynt yn y llyfr
âg ingc.
19 Yna y tywysogion a ddywedas-
ant wrth Baruch, Dos ac ymguddia,
ti a Jeremiah ; ac na wyped neb pa
le y hyddoch chwi.
20 H A hwy a aethant at y bren-
hin i'r cyntedd, (ond hwy a gadw-
asant y llyfr yn ystafell Elisama
yr ysgrifenydd,) ac a fynegasant yr
holl eiriau He y clybu y brenhin.
21 A'r brenhin a anfonodd Jehudi
i gyrchu y llyfr. Ac efe a'i dug ef
o ystafell Elisama yr ysgrifenydd
A Jehudi a'i darllenodd lie y clybu
y brenhin, a He y clybu yr holl dy-
wysogion oedd yn sefyll yn ymyl
y brenhin.
22 A'r brenhin oedd yn eistedd
yn ^y gauafdy, yn y nawfed mis; a
than wedi ei gynneu ger ei fron,
23 A phan ddarllenasai Jehudi
dair dalen neu bedair, yna efe a'i
torrodd â chyllell ysgrifenydd, ac
2ÌÌ bwriodd i'r tan oedd yn yr
aehvyd, nes darfod o'r hoU lyfr gan
y tan oedd ar yr aehvyd.
24 Etto nid ofnasant, ac ni ^rwyg-
asant eu dillad, na'v brenhin, nac
yr un o'i weision y rhai a glywsant
yr holl eiriau hyn.
25 Etto Elnathan, a Delaiah, a
Gemariah, a ymbiliasant a'r bren-
hin na losgai efe y llyfr; ond ni
wrandawai efe arnynt.
26 Ond y brenhin a orchymynodd
i Jerahmeel mab ^Hammelech, a
Seraiah mab Azriel, a Selemiah mab
Abdiel, ddala Baruch yr ysgrifen-
ydd, a Jeremiah y prophwyd: ond
yr Arglwydd a'u cuddiodd hwynt.
27 II Yna y daeth gair yr Ar-
glwydd at Jeremiah, (wedi i'r
brenhin losgi y llyfr, a'r geiriau a
ysgrifenasai Baruch o enau Jere-
miah,) gan ddywedyd,
28 Cymmmer i ti etto lyfr arall,
ac ysgrifena arno yr holl eiriau
cyntaf y rhai oedd yn y llyfr cyntaf,
yr hwn a losgodd Jehoiacim bren-
hin Judah :
29 A dywed wrth Jehoiacim bren-
hin Judah, Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd ; Ti a losgaist y llyfr hwn,
Cyn
CRIST
Cylch
606,
fEdryoh
Amos 3.
15.
B 1 Bren.
22. 11.
S Ncu, y
brenhin.
Cylch
605.
Cyfodi y gwarchae.
JEREMIAH, XXXVII.
Dal Jeremiah.
Cyn
CEIST
Cylch
605.
h pen. 22.
19.
Cylch
599.
» 2 BreQ.
24 17.
lChron.3.
15.
2 Chron.
36.10.
pen. 22. 24.
b pen. 2!).
25. a 52.
24.
590.
c EJrych
2 Bren. 24.
7.
pen. 34.
T'
gan ddywedyd, Paham yr ysgrifen-
aist ynddo, gan ddywedyd, Di'au y
daw brenliin Babilon, ac a an-
rheitliia y wlad hon ; ac efe a wna
i ddyn ac i anifail ddarfod o honi ?
30 Am hynny fel hyn y dywed yr
Arglwydd am Jehoiacim brenhin
Judah ; Ni bydd iddo ef a eisteddo
ar frenhin-faingc Dafydd: ^a'i gel-
ain ef a fwrir allan i wres y dydd,
ac i rew y nos.
31 A mi a ymwelaf âg ef, ac â'i
had, ac â'i weision, am eu hanwir-
edd ; a mi a ddygaf arnynt liwy, ac
ar drigolion Jerusalem, ac ar wŷr
Judah, yr hoU ddrwg a leferais i'w
herbyn, ond ni wrandawsant.
32 ÌÍ Yna Jeremiah a gymmerth
lyfr arall, ac al rhoddodd at Ba-
ruch mab Neriah yr ysgrifenydd;
ac efe a ysgrifenodd ynddo o enau
Jeremiah holl eiriau y llyfr a losg-
asai Jehoiacim brenhin Judah yn
tan : a chwanegwyd attynt etto eir-
iau lawer fel hwythau.
PENNOD XXXVII.
1 TTecZi darfod i'r Äiphtiaìd ynu y Caldeaid
ymaith o warcliae .ar Jerusalem, y mae y
brenhin Sedeciah yn an/on at Jeremiah i
wedd'io dros y hohl. 6 Jeremiah yn pro-
phwydo y dyclnoelai y Caldeaid, ac y gorch-
fygent. 11 Ei ddal ef m&jis ffoadiir, a'i
faeddu, a'i garcharu. IG Y mae efe yn
sicrhciu Sedeciah o'r caethiwed : 18 yn ym-
hil am gael ei ollivng yn rhydd ; ac yn cael
peth ffafr.
'R brenhin * Sedeciah mab Jo-
siah a deyrnasodd yn lie Co-
niah mab Jehoiacim, yr hwn a
wnaeth Nebuchodonosor brenhin
Babilon yn frenhin y'ngwlad Judah.
2 Ond ni wrandawodd efe, na'i
weision, na phobl y tir, ar eiriau
yr Arglwydd, y rhai a draethodd
efe trwy law Jeremiah y prophwyd.
3 A'r brenhin Sedeciah a an-
fonodd Jehucal mab Selemiah, a
^ Sephaniah mab Maaseiah yr off-
eiriad, at Jeremiah y prophwyd,
gan ddywedyd, Gweddia, attohug,
drosom ni ar yr Arglwydd ein
Duw.
4 A Jeremiah oedd yn myned i
mewn ac allan ym mysg y bobl:
canys ni roddasent hwy ef etto yn
y carchardy.
5 A " llu Pharaoh a ddaethai allan
o'r Aipht : a ^ phan glybu y Caldeaid
oedd yn gwarchae ar Jerusalem son
am danynt, hwy a aethant ymaith
oddi wrth Jerusalem.
6 ^ Yua gair yr Arglwydd a
740
Cyn
CRIST
599.
2 Ueb. eich
eneidiau.
ddaeth at Jeremiah y prophwyd,
gan ddy^vedyd,
7 Fel hyn y dywed yr Arglwydd,
Duw Israel; Fel hyn y dywedwch
chwi wrth frenhin Judah, yr hwn
a'ch anfonodd chwi attaf fi i ym-
ofyn â mi ; Wele, llu Pharaoh, yr
hwn a ddaeth allan yn gynnorthwy
i ch^vi, a ddychwel i'w wlad ei hun,
i'r Aipht.
8 A'r Caldeaid a ddychwelant, ac
a ryfelant yn erbyn y ddinas hon,
ac a'i hennillant, ac a'i llosgant â
than.
9 Fel hyn y dywed yr Arglwydd ;
Na thwyllwch ^eich hunain, gan
ddywedyd, Diau yr â y Caldeaid,
oddi wrthym ni : oblegid nid ant
hwy.
10 Canys pe tarawech chwi holl
lu y Caldeaid y rhai sydd yn rhy-
fela i'ch erbyn; fel na weddillid o
honynt ond gwŷr ^ archolledig, etto
hwy a gyfodent bob un yn ei
babell, ac a losgent y ddinas hon â
than.
11 IF A phan aeth llu y Caldeaid
^ ymaith oddi ^vrth Jerusalem, rhag
llu Pharaoh,
12 Yna Jeremiah a aeth allan o
Jerusalem, i fyned i wlad Benja-
min, i ^ ymlithro oddi yno y'nghanol
y bobl.
13 A phan oedd efe ym mhorth
Benjamin, yr oedd yno ben-swjdd-
og, a'i enw ef oedd Iriah, mab Se-
lemiah, mab Hananiah ; ac efe a
ddaliodd Jeremiah y prophwyd, gan
ddywedyd, Cilio at y Caldeaid yr
wyt ti.
14 Yna y dywedodd Jeremiah,
'^Nid gwir ; nid ydwyf fi yn cilio at ^^Jj^;^^
y Caldeaid. Ond ni wrandawai efe
arno : felly Iriah a ymaflodd yn
Jeremiah, ac a'i dygodd ef at y
tywysogion.
15 Am hynny y tywysogion a
ddigiasant wrth Jeremiah, ac a'i
tarawsant, ac a'i rhoddasant yn y
carchardy yn nhŷ Jonathan yr ys-
grifenydd : o herwydd hwnnw a
wnaethent hwy yn garchardy.
16 1Í Pan ddaeth Jeremiah i'r dae-
ardy, ac i'r ' cabanau, ac ivedi i Je- \f,f^i;,
remiah aros yno ddyddiau lawer ;
17 Yna y brenhin Sedeciah a an-
fonodd, ac a'i cymmerodd ef allan:
a'r brenhin a ofynodd iddo yn gyf-
rinachol yn ei dŷ ei hun, ac a ddy-
wedodd, A oes gair oddi wrth yr
Arglwydd ? A dywedodd Jeremiah,
3 ITeb.
icedi en
trywanu.
if I/ nil.
5 Xen,
ymneill-
duo.
cdloedd.
589.
Bwrw Jeremiali
JEREMIAH, XXXVIII.
i'r daeardy.
Cyii
CEIST
589.
6 lleb.
cwymped.
« pen. 32. 2.
Oes ; canys tydi, eb efe, a roddir
yn llaw brenhin Babilon.
18 Jeremiah hefyd a ddywedodd
wrth y brenhin Sedeciah, ÌPa bech-
od a wneuthum i i'th erbyn di, neu
yn erbyn dy weision, neu yn erbyn
y bobl hyn, pan y'm rhoddasoch yn
y carchardy?
19 Pa le 1/ mae eich prophwydi a
brophwydasant i ch^vi, gan ddywed-
yd, ìíi ddaw brenhin Babilon i'ch
erbyn, nac yn erbyn y Avlad hon ?
I 20 Ac yn awr gwrando, attolwg,
0 iy arglwydd frenhin : attolwg,
I ^ deued fy ngweddi ger dy fron ; fel
|na pharech i mi ddychwelyd i dy
Jonathan yr ysgrifenydd, rhag fy
marw yno.
21 Yna y brenhin Sedeciah a or-
chymynodd iddynt hwy roddi Jere-
miah *" y'nghyntedd y carchardy, a
rhoddi iddo ef deisen o fara beu-
nydd o heol y pobyddion, nes dar-
fod yr holl fara yn y ddinas. Felly
Jeremiali a arhosodd y'nghyntedd
y carchardy.
PENNOD XXXVIII.
1 Jeremiah, ar gam-achici/n, yn cael ei ficrw i
ddaeardy Malch'iak: 7 ac Ebedmelech yn
cael peth rhyddtd iddo ef. 14 Jeremiah,
trwy yniddiddan cyfrinachol, yn cynghori i'r
brenhin achub ei einioes trwy ymroi ; 24 a
thrwy archiad y brenhin, yn celu yr ymddi-
ddan hwnnw oddi icrih y tywysogion.
YNA Sephatiah mab Mattan, a
Gedaliah mab Pasur, a Jucal
mab Selemiah, a Phasur mab Mal-
chiah, a glywsant y geiriau a draeth-
asai Jeremiah wrth yr holl bobl,
gan ddywedyd,
I 2 Fel hyn y dywedodd yr Ar-
« pen. 21. 9. GLWYDD, ^ Yr hwn a arhoso yn y
I ddinas hon, a fydd farw trwy y
cleddyf, trwy newyn, a thrwy haint :
ond y neb a elo allan at y Caldeaid,
a fydd byw; canys ei einioes fydd
yn ysgiyfaeth iddo, a byw fydd.
3 Fel hyn y dy wed yr Arglwydd ;
Y ddinas hon a roddir yn ddiau yn
llaw Uu brenhin Babilon, yr IiAvn
a'i hennill hi.
4 Yna y tywysogion a ddywedas-
ant wrth y brenhin, Rhodder, at-
tolwg, y gwr hwn i farwolaeth:
oblegid fel hyn y mae efe yn gwan-
hau dwylaw y rhyfelwyr a adawyd
yn y ddinas hon, a dwylaw yr holl
bobl, wrth ddywedyd wrthynt yn
ol y geiriau hyn: o herwydd nid
yw y gAvr h^vn yn ceisio ^llwydd-
iant i'r bobl hyn, ond niwed.
5 A'r brenhin Sedeciah a ddy wed-
heddtvch.
odd, Wele ef yn eich llaw chwi:
canys nid i/w y brenhin im^ a ddi-
chon ddim yn eich erbyn chwi.
6 Yna hwy a gymmerasant Jere-
miah, ac a'i bwriasant ef i ddaeardy
Malchiah mab ^' Hammelech, yr hwn
oedd y'nghyntedd y carchardy: a
h^vy a oUyngasant Jeremiah i wae-
red wrth raffau. Ac nid oedd dwfr
yn y daeardy, ond torn : felly Jere-
miah a lynodd yn y dom.
7 ^ A phan glybu ^ Ebedmelech yr
Ethiopiad, un o'r ystafellyddion yr
hAvn oedd yn nhŷ y brenhin, iddynt
hwy roddi Jeremiah yn y daeardy,
(a r brenhin yn eistedd ym mhorth
Benjamin,)
8 Ebedmelech a aeth allan o dy y
brenhin, ac a lefarodd wrth y bren-
hin, gan ddywedyd,
9 0 fy arglwydd frenhin, drwg y
gwnaeth y gwŷr hyn y'nghwbl ag a
wnaethant i Jeremiah y prophwyd,
yr hwn a fwriasant hivy i'r daeardy;
ac efe a fydd marw o newyn yn y
fan lie y mae, o herAvydd nid oes
bara mwyach yn y ddinas.
10 Yna y brenhin a orchymyn-
odd i Ebedmelech yr Ethiopiad,
gan ddywedyd, Cymmer oddi yma
ddengwr ar hugain ^gyd â thi, a
chyfod Jeremiah y prophwyd o'r
daeardy cyn ei farw.
11 Felly Ebedmelech a gymmer-
odd y gwŷr gyd ag ef, ac a aeth i
dy y brenhin dan y trysordy, ac a
gymmerodd oddi yno hen garpiau,
a hen bwdr-fratiau, ac a'u gollyng-
odd i waered at Jeremiah i'r dae-
ardy wrth raffau.
12 Ac Ebedmelech yr Ethiopiad a
ddywedodd wrth Jeremiah, Gosod
yn awr yr hen garpiau a'r pwdr-
fratiau hyn dan dy geseiliau oddi
tan y rhaffau. A Jeremiah a
wnaeth felly.
13 Felly hwy a dynnasant Jere-
miah i fynu wrth y rhaffau, ac a'i
codasant ef o'r daeardy ; a Jere-
miah a arhosodd y'nghyntedd y
carchardy.
14 1Í Yna y brenhin Sedeciah a
anfonodd, ac a gymmerodd Jere-
miah y prophwyd atto ^ i'r trydydd
cyntedd, yr hwn si/dd yn nhŷ yr
Arglwydd; a'r brenhin a ddywed-
odd wrth Jeremiah, Mi a ofynaf i
ti beth : na chela ddim oddi wrth-
yffi.
15 A Jeremiah a ddywedodd wrth
Sedeciah, Os mynegaf i ti, oni roddi
A a3
S Neu, J/
hrcnfiin.
b pea 30.
10.
^Heb.
1/n d;/ la w,
neu, gyd
ath law.
> Neu,
i'r Cf/n/cdd
peHiiaf,
Cynglior Jeremiah i Sedeciah. JEREMIAH, XXXIX.
Ennill Jerusalem,
Cyn
CEIST
589.
c îSs. 57. 16.
Gwŷr dy
hedawch.
di fi i farwolaeth ? ac os rhoddaf i
ti gynghor, oni wrandewi di arnaf ?
16 Felly y brenbin Sedeciah a
dyngodd Vrth Jeremiah yn gyfrin-
achol, gan ddywedyd, Fel mai byw
yr Aeglwydd, "^yr liwn a wnaeth
i ni yr enaid hwn, ni roddaf fi di
i farwolaeth, ac ni roddaf di yn
Haw y gwŷr hyn sydd yn ceisio dy
einioes.
17 Yna y dywedodd Jeremiah
wrth Sedeciah, Fel hyn y dywed
yr Arglwydd, Duw y lluoedd,
Duw Israel; Os gan fyned yr âi
di allan at dywysogion brenhin
Babilon, yna y bydd dy enaid
fyw, ac ni losgir y ddinas hon â
than ; a thithau a fyddi fyw, ti a'th
deulu.
18 Ond onid âi di allan at dywys-
ogion brenhin Babilon, yna y ddinas
hon a roddir i law y Caldeaid, a
hwy a'i Uosgant hi â than, ac ni
ddiengi dithau o'u Haw hwynt.
19 A'r brenhin Sedeciah a ddy-
wedodd wrth Jeremiah, Yr ydwyf
fi yn ofni yr luddewon a giliasant
at y Caldeaid, rhag iddynt hwy fy
rhoddi i yn eu llaw hwynt, ac i'r
rhai hynny fy ngwatwar.
20 A Jeremiah a ddywedodd, M
roddant ddim : gwrando, attolwg,
ar lais yr Arglwydd, yr hwn yr
ydwyf fi yn ei draethu i ti ; felly y
bydd yn dda i ti, a'th enaid a fydd
byw.
21 Ond OS gwrthodi fyned allan,
dyma y gair a ddangosodd yr Ar-
glwydd i mi :
22 Ac wele, yr holl wragedd, y
rhai a adawyd yn nhŷ brenhin Ju-
dah, a ddygir allan at dywysogion
brenhin Babilon ; a hwy a ddywed-
ant, *'Dy gyfeillion a'th hudasant,
ac a'th orchfygasant ; dy draed a
lynasant yn y dom, a hAvythau a
droisant yn eu hoi.
23 Felly hwy a ddygant allan dy
holl wragedd a'th blant at y Calde-
aid, ac ni ddiengi dithau o'u llaw
hwynt ; canys â llaw brenhin Babi-
lon y'th ddèlir; a'r ddinas hon a
losgi â than.
24 1Í Yna y dywedodd Sedeciah
wrth Jeremiah, Na chaiFed neb
wybod y geiriau hyn, ac ni'th roddir
i farwolaeth.
25 Ond OS y tywysogion a glyw-
ant i mi ymddiddan â thi, ac os
deuant attat ti, a dywedyd wrthyt,
Mynega yn awr i ni beth a draeth-
aist ti wrth y brenhin; na chela
oddi wrthym ni, ac ni roddwn ni
mo honot ti i farwolaeth ; a pha
beth a draethodd y brenhin wrthyt
tithau :
26 Yna dywed wrthynt, ^Myfì a
weddiais yn ostyngedig ger bron y
brenhin, na yrrai efe fi drachefh i
dy Jonathan, i farw yno.
27 Yna yr holl dywysogion a
ddaethant at Jeremiah, ac a'i hol-
asant ef: ac efe a fynegodd idd-
ynt yn ol yr holl eiriau hyn, y
rhai a orchymynasai y brenhin :
felly hwy '^ a beidiasant âg ymddi-
ddan âg ef, canys ni chafwyd dywed
y peth.
28 A Jeremiah a arhosodd yng
nghyntedd y carchardy hyd y dydd
yr ennill wyd Jerusalem; ac yno
yr oedd efe pan ennilhvyd Jeru-
salem.
PENNOD XXXIX.
1 Ennill Jerusalem. 4 Tynnu llygaid Sedeciah,
a'i anfon i Babilon. 8 Bifrodi y ddinas, 9
a chaethiwo y bohl. 11 Nebuchodonosor yn
rhoi gorchymyn ar fod yn dda lorih Jere-
miah. 15 Addewid Daw i Ebedmelech.
YN *y nawfed flwyddyn i Sede-
ciah brenhin Judah, ar y deg-
fed mis, y daeth Nebuchodonosor
brenhin Babilon, a'i holl lu, yn er-
byn Jerusalem, ac a warchaeasant
arni.
2 Yn yr unfed flwyddyn ar ddeg
i Sedeciah, yn y pedwerydd mis, ar
y nawfed dydd o'r mis, y torrwyd
y ddinas.
3 A holl dywysogion brenhin Ba-
bilon a ddaethant i mewn, ac a
eisteddasant yn y porth canol, sef
Nergal-sareser, Samgar-nebo, Sar-
sechim, Rabsaris, Nergal-sareser,
Rabmag, a holl dywysogion eraill
brenhin Babilon.
4 1Í A phan welodd Sedeciah bren-
hin Judah hwynt, a'r holl ryfelwyr,
hwy a fíbisant, ac a aethant allan
o'r ddinas liw nos, tr^vy fíbrdd
gardd y brenhin, i'r porth rhwng y
ddau fur: ac efe a aeth allan tu
a'r 2 anialwch.
5 A llu y Caldeaid a erlidiasant ar
eu hoi hwynt, ac a oddiweddasant
Sedeciah yn rhosydd Jericho, ac
a'i daliasant ef, ac a'i dygasant at
Nebuchodonosor brenhin Babilon,
i Riblah y'ngwlad Hamath; He y
^ rhoddodd efe farn arno.
6 Yna brenhin Babilon a ladd-
odd feibion Sedeciah yn Riblah o
Cyn
CRIST
589.
d pen. 37.
7Heb.
a dawsant
oddi wrtho.
590.
« 2 Bren.
25. 1.
pen. 52. i.
5S3.
2 Neu,
giuastad-
edd.
3 Heb.
ile/arodd
wrlho
farnedig-
aclhau.
a chaethiwo y bobl.
JEREMIAH, XL.
Rhyddhâu Jeremiah.
Cyn
CRIST
588.
4 Heb. dwy
gadwyn
lyres, neu,
lli/Ji'etheir-
iau.
C Heb. y
^en-lltídd-
%ad:
Ac felly
ad. 10, 11,
&c
6 Heb.
1/ dydd
hwnnw.
1 Heb. trwy
law Nehu-
garadan.
b pen. 40. 5.
c pen. 38. 7.
«> pen. 21. 9.
a4<>. 5.
flaen ei lygaid ef : brenhin Babilon
hefyd a laddodd hoU bendefigion
Judah.
7 Ac efe a dynnodd lygaid Sede-
ciah, ac a'i rhwymodd ef â ^ chad-
wynau iV ddwyn i Babilon.
8 IT A'r Caldeaid a losgasant dŷ y
brenhin a thai y bobl, â than ; a hwy
a ddrylliasant furiau Jerusalem,
9 Yna ISTebuzaradan ^pennaeth y
milwyr a gaethgludodd i Babilon
weddill y bobl y rhai a adawsid yn
y ddinas, a'r encilwyr y rhai a gil-
iasent atto ef, ynghyd â gweddill
y bobl y rhai a adawsid.
10 A Nebuzaradan pennaeth y
milwyr a adawodd o dlodion y
bobl, y rhai nid oedd dim gan-
ddynt, y'ngwlad Judah, ac efe a
roddodd iddynt winllannoedd a
meusydd ^ y pryd hwnnw.
11 IT A Nebuchodonosor brenhin
Babilon a roddodd orchymyn am
Jeremiah '^i Nebuzaradan pennaeth
y milwyr, gan ddywedyd,
12 Cymmer ef, a bwrw olwg arno,
ac na wna iddo ddim niwed; ond
megis y dywedo efe wrthyt ti, felly
gwna iddo.
13 Felly Nebuzaradan pennaeth
y milwyr a anfonodd, NelDusasban
hefyd, Rabsaris, a Nergal-sareser,
Rabmag, a holl bennaethiaid bren-
hin Babilon ;
14 lë, hwy a anfonasant, ac a
gymmerasant Jeremiah o gyntedd
y carchardy, ac ''a'i rhoddasant ef
at Gedaliah mab Ahicam, mab Sa-
phan, i'w ddwyn adref : felly efe a
drigodd ym mysg y bobl.
15 1[ A gair yr Arglwydd a
ddaeth at Jeremiah, pan oedd efe
wedi cau arno y'nghyntedd y carch-
ar, gan ddywedyd,
16 Dos, a dywed i '^Ebedmelech yr
Ethiopiad, gan ddywedyd, Fel hyn
y dywed Arglwydd y Uuoedd,
Duw Israel ; Wele, mi a baraf i'm
geiriau ddyfod yn erbyn y ddinas
hon er niwed, ac nid er lies, a hwy
a gwblhêir o flaen dy wyneb y
dwthwii hwnnw.
17 Ond myfi a'th waredaf di y
dydd hwnnw, medd yr Arglwydd,
ac ni'th roddir yn Uaw y dynion yr
ydivyt ti yn ofni rhagddynt.
18 Canys gan achub mi a'th achub-
af, ac ni syrthi trwy y cleddyf, eithr
^bydd dy einioes yn ysglyfaeth i
ti, am i ti ymddiried ynof fi, medd
yr Arglwydd.
PENNOD XL.
1 Jerem'iah, wedi darfod i Nebuzaradan ei
ollwng ef yn rhydd, yn myned at Gedaliah :
7 a'r luddewon oedd ar wasgar yn ymgasglu
atto ef. 13 Johanan yn datguddio hradwr-
iaetli Ismael, heb gael ei gredu.
YGAIR yr hwn a ddaeth at Jere-
miah oddi wrth yr Arglwydd,
wedi i Nebuzaradan pennaeth y
milwyr ei ollwng ef yn rhydd o
Ramah, wedi iddo ei gymmeryd ef,
ac yntau yn rhAvym mewn ^cad-
wyni ym mysg holl gaethglud Je-
rusalem a Judah, y rhai a gaeth-
gludasid i Babilon.
2 A phennaeth y milwyr a gym-
merodd Jeremiah, ac a ^ddywedodd
wrtho, Yr Arglwydd dy Dduw a
lefarodd y drwg yma yn erbyn y
lie hwn.
3 A'r Arglwydd a'i dug i ben,
ac a wnaeth megis y Uefarodd : am
i chwi bechu yn erbyn yr Ar-
glwydd, ac na wrandawsoch ar ei
lais ef, am hynny y daeth y peth
hyn i chwi.
4 Ac yn awr wele, mi a'th rydd-
heais di heddyw o'r cadwynau oedd
am dy ddwylaw : os da gennyt ti
ddyfod gyd â mi i Babilon, tyred,
a myfi a ^ fyddaf da wrthyt : ond os
drwg y gAveli ddyfod gyd â mi i
Babilon, paid ; wele yr holl dir o'th
flaen di : i'r fan y hyddo da a bodd-
lawn gennyt fyned, yno dos.
5 Ac yn awr, ac efe etto heb ddy-
chwelyd, efe a ddyivedodd, Dy-
chwel at "^Gedaliah mab Ahicam,
mab Saphan, yr hwn a osododd
brenhin Babilon ar ddinasoedd Ju-
dah, ac aros gyd âg ef ym mhlith y
bobl : neu dos He y gwelech di yn
dda fyned. Felly pennaeth y mil-
wyr a roddodd iddo ef luniaeth a
rhodd, ac a'i goUyngodd ef ymaith.
6 Yna yr aeth Jeremiah at Ge-
daliah mab Ahicam i Mispah, ac
a arhosodd gyd âg ef ym mysg y
bobl a adawsid yn y wlad.
7 1Í "A phan glybu holl dywysog-
ion y Uuoedd, y rhai oedd ar hyd
y wlad, hwynt-hwy a'u gwŷr, i fren-
hin Babilon osod Gedaliah mab
Ahicam ar y wlad, ac iddo roddi
dan ei law ef wŷr, a gwragedd, a
phlant, ac o dlodion y wlad, o'r rhai
ni chaethgludasid i Babilon ;
8 Yna hwy a ddaethant at Ge-
daliah i Mispah, sef Ismael mab
Nethaniah, a Johanan a Jonathan
meibion Careah, a Seraiah mab
Cyn
CRIST
588.
2 Neu,
gefynnau.
a pen. 50. 7.
3 Heb.
fwriaf
olwg ar-
nat.
b 2 Bren.
25. 22.
pen. 39, 1Í.
c 2 Brnn.
25.23.
743
Datguddîo hradivriaetli Ismael. JEREMIAH, XLI.
Isrnael yn lladd GedaViah,
Cyn
CRIST
588,
I Heb. i77i
daro yn yr
enaidf
Tanhumetli, a meibion Ephai y
Netophathiad, a Jezaniah mab
Maachathiad, hwynt-hwy a'u gwŷr.
9 A Gedaliah mab AJiicam mab
Saphan a dyngodd wrthynt hwy, ac
wrth eu gwfr, gan ddywedyd, Nac
ofnwch wasanaethu y Caldeaid :
trigwch yn y wlad, a gwasanaeth-
wch frenhin Babilon, felly y bydd
daioni i chwi.
10 Am danaf finnau, wele, mi a
drigaf ym Mispah, i wasanaethu y
Caldeaid, y rhai a ddeuant attorn
ni : chwi4;hau, cesglwch win, a
ffrwythydd haf, ac olew, a dodwch
hivynt yn eich Uestri, a thrigwch
yn eich dinasoedd, y rhai yr ydych
yn eu meddiannu.
11 A phan glybu yr holl luddew-
on y rhai oedd ym Moab, ac ym
mysg meibion Amnion, ac yn Edom,
ac yn yr holl wledydd, i frenhin
Babilon adael gweddill o Judah, a
gosod Gedaliah mab Ahicam mab
Saphan yn Uy wydd arnynt hwy ;
12 Yna yr holl luddewon a ddy-
chwelasant o'r holl leoedd lie y
gyrrasid hwynt, ac a ddaethant i
wlad Judah at Gedaliah i Mispah,
ac a gasglasant van a ffrwythydd
haf lawer iawn.
13 IF Johanan hefyd mab Careah,
a holl dywysogion y lluoedd y rhai
oedd ar hyd y wlad, a ddaethant
at Gedaliah i Mispah,
14 Ac a ddywedasant wi'tho, A
wyddost ti yn hysbys i Baalis, bren-
hin meibion Ammon, anfon Ismael
mab Nethaniah ^i'th ladd di? Ond
ni chredodd Gedaliah mab Ahicam
iddynt hwy.
15 Yna Johanan mab Careah a
ddywedodd wrth Gedaliah ym Mis-
pah yn gyfrinachol, gan ddywedyd,
Gad i mi fyned, attolwg, a mi a
laddaf Ismael mab Nethaniah, ac ni
chaiff neb wybod : paham y lladdai
efe di, fel y gwasgerid yr holl
luddewon y rhai a ymgasglasant
attat ti, ac y dariyddai am y gwe-
ddill yn Judah ?
16 Ond Gedaliah mab Ahicam a
ddywedodd wrth Johanan mab Ca-
reah, Na wna y peth hyn; canys
celwydd yr ydwyt ti yn ei ddy-
wedyd am Ismael.
PENNOD XLI.
1 Ismael, trwy fradwriaeth, yn lladd Gedaliah
ac eraill, ac yn amcanu, efe cCr lleiä, ffoi
at yr Ammoniaid. 11 Johanan yn ennill y
caethion, ac yn meddid ffoi i'r Aipht.
744
AC ^yn y seithfed mis daeth Ismael
Jljl. mab Nethaniah mab Elisama
o'r had brenhinol, a phendefigion y
brenhin, sef dengwr gyd âg ef, at
Gedaliah mab Ahicam i Mispah : a
hwy a fwyttasant yno fara ynghyd
ym Mispah.
2 Ac Ismael mab Nethamah a gyf-
ododd, efe a'r dengwr oedd gyd âg
ef, ac a darawsant Gedaliah mab
Ahicam mab Saphan a'r cleddyf,
ac a'i lladdasant ef, yr hwn a osod-
asai brenhin Babilon yn llywydd
ar y wlad.
3 Ismael hefyd a laddodd yr hoU
luddewon oedd gyd âg ef, se/ gyd â
Gedaliah, ym Mispah, a'r Caldeaid
y rhai a gafwyd yno, y rhyfelwyr.
4 A'r ail dydd wedi iddo ef ladd
Gedaliah, heb neb yn gwybod,
5 Yna y daeth gwŷr o Sichem, o
Siloh, ac o Samaria, se/ pedwar
ugeinwr, wedi eillio eu barfau, a
rhwygo eu diUad, ac ymdorri, âg
offrymmau ac â thus yn eu dwylaw,
i'lv dwyn i dŷ yr Arglwydd.
6 Ac Ismael mab Nethaniah a
aeth aUan o Mispah i'w cyfarfod
hwynt, gan gerdded rhagddo, ac
wylo ; a phan gyfarfii efe â hwynt,
efe a ddywedodd wrthynt, Deuwch
at Gedaliah mab Ahicam.
7 A phan ddaethant hwy i ganol
y ddinas, yna Ismael mab Nethaniah
a'u Uaddodd hwynt, ac a'u hivriodd
i ganol y pydew, efe a'r gwŷr oedd
gyd âg ef
8 Ond dengwr a gafwyd yn eu
mysg hwynt, y rhai a ddywedasant
wrth Ismael, Na ladd ni : oblegid
y mae gennjin ni drysor yn y
maes, o wenith, ac o haidd, ac o
olew, ac o fel. FeUy efe a beidiodd,
ac ni laddodd hwynt ym mysg eu
brodyr.
9 A'r pydew i'r hwn y bwriodd
Ismael hoU gelaneddau y gwŷr a
laddasai efe ^er mwyn Gedaliah,
yw "^yr hwn a wnaethai y brenhin
Asa, rhag ofh Baasa brenhin Is-
rael : hwnnw a ddarfu i Ismael
mab Nethaniah ei lenwi a'r rhai
a laddasid.
10 Yna Ismael a gaethgludodd
holl weddill y bobl y rhai oedd
ym Mispah, sef ^ merched y bren-
hin, a'r hoU bobl y rhai a adawsid
ym Mispah, ar y rhai y gosodasai
Nebuzaradan pennaeth y milwyr
Gedaliah mab Ahicam yn llywydd :
ac Ismael mab Nethaniah a'u
Cyn
CEIST
588.
a 2 Bren.
25.25.
2Neu,
qer lla w.
Heb. trwy
law, neu,
wrlh i/stlys
Gedaliah.
0 1 Bren.
15. 2i
d pen. 43. 6.
Cynghor Jeremiah
JEREMIAH, XLII.
i Johanan.
Cyn
CEIST
588.
e 2 Sam. 2.
13.
1 2 Sam. 19.
37, 33.
2Heb.'
cwymped
tin deisyf-
iad gcr dy
fron.
caethgludodd hwynt, ac a ymad-
awodd i fyned drosodd at feibion
Ammon.
11 1Í Ond pan glybu Johanan
mab Careah, a hoU dywysogion y
llu y rhai oedd gyd âg ef, yr holl
ddrwg a ^vTiaethai Ismael mab Ne-
thaniah ;
12 Yna hwy a gymmerasant eu
holl Avyr, ac a aethant i ymladd âg
Ismael mab Nethaniah, ac a'i caw-
sant ef wrth ® y dyfroedd mawrion
y rhai sydd yu Gibeon.
13 A phan welodd yr hoU bobl, y
rhai oedd gyd âg Ismael, Johanan
mab Careah, a holl dywysogion y
llu y rhai oedd gyd âg ef, yna hwy
a lawenychasant.
14 Felly yr boll bobl, y rhai a
gaethgludasai Ismael ymaitli o Mis-
pah, a droisant ac a ddychwelas-
ant, ac a aethant at Johanan mab
Careah.
15 Ond Ismael mab Nethaniah
a ddiangodd, ynghyd âg wythnyn,
oddi gan Johanan, ac a aeth at
feibion Ammon.
16 Yna Johanan mab Careah, a
holl dywysogion y llu y rhai oedd
gyd âg ef, a gymmerasant holl
weddill y bobl, y rhai a ddygasai
efe yn eu hoi oddi ar Ismael mab
Nethaniah, o Mispah, (wedi iddo ef
ladd Gedaliah mab Ahicam,) sef
cedyrn ryfelwyr, a'r gwragedd, a'r
plant, a'r ystafellyddion, y rhai a
ddygasai efe o Gibeon.
17 A hwy a aethant oddi yno, ac
a eisteddasant yn nhrigfa ^Chim-
ham, yn agos at Bethlehem, i fyned
i'r Aipht,
18 Rhag y Caldeaid : o herwy^dd
eu bod yn eu hofni hwynt, am i
Ismael mab Nethaniah ladd Ge-
daliah mab Ahicam, yr hwn a rodd-
asai brenhin Babilon yn Uywydd
yn y wlad.
PENNOD XLII.
1 Johanan yn erfyn ar Jeremiah ymofyn a
Duw, ac yn addaw hod yn ufudd i'w ewyllys
ef, 7 Jerem'iah yn dangos iddo y cai efe
ddzogelwch yn Judea, 13 a dinydr yn yr
Aipht. 19 Y mae yn heio ar eu rhagrith
hwy yn peri ymofyn a'r Arglwydd am yr
hyn nid oedd yn eu hryd ei wneuthur.
FELLY holl dywysogion y llu, a
Johanan mab Careah, a Jeza-
niah mab Hosaiah, a'r holl bobl, o
fychan hyd fawr, a nesasant,
2 Ac a ddywedasant wrth Jere-
miah y prophwyd, Attolwg, ^gwrando
ein deisyfiad ni, a gweddia drosom
745
ni ar yr Arglwydd dy Dduw, sef
dros yr holl weddill hyn ; (canys nyni
a adawyd o lawer yn ychydig, fel y
mae dy lygaid yn ein gweled ni ;)
3 Fel y dangoso yr Arglwydd
dy Dduw i ni y ffordd y mae i ni
rodio ynddi, a'r peth a wnelom.
4 Yna Jeremiah y prophwyd a
ddywedodd wrthynt, Myfi aVA cly w-
ais chivi; wele, mi a weddiaf ar yr
Arglwydd eich Duw yn ol eich
geiriau chwi, a pheth bynnag a ddy-
wedo yr Arglwydd am danoch,
myfi a'^ mynegaf i chwi : * nid at-
taliaf ddim oddi wrthych.
5 A hwy a ddywedasant wrth Je-
remiah, Yr Arglwydd fyddo dyst
cywir a ffyddlawn rhyngom ni, onis
gwnawn yn ol pob gair a anfono
yr Arglwydd dy JDduw gyd a
thi attorn ni.
6 Os da neu os drwg fydd, ar
lais yr Arglwydd ein Duw, yr
hwn yi' ydym ni yn dy anfon atto,
y gAvrandawn ni ; "^ fel y byddo da
i ni, pan wrandawom ar lais yr
Arglwydd ein Duw.
7 1Í Ac ym mhen y deng niAvrnod
y daeth gair yr Arglwydd at Je-
remiah.
8 Yna efe a alAVodd ar Johanan
mab Careah, ac ar holl dywysogion
y llu y rhai oedd gyd âg ef, ac ar
yr holl bobl o fychan hyd fawr,
9 Ac a ddywedodd wrthynt, Fel
hyn y dywed yr Arglwydd, Duw
Israel, yr hwn yr anfonasoch fi atto
i roddi i lawr eich gweddiau ger
ei fron ef ;
10 Os trigwch chwi yn wastad yn
y wlad hon, myfi a'ch adeiladaf
chwi, ac nis tynnaf i laAvr, myfi a'ch
plannaf chAvi, ac nis diAvreiddiaf :
oblegid y mae yn edifar gennyf am
y drAvg a wneuthum i chwi.
11 Nac ofuAvch rhag brenhin Ba-
bilon, yr hAA^n y mae arnocli ei ofu ;
nac ofnwch ef, medd yr Arglwydd :
canys myfi a fyddaf gyd â chwi
i'ch achub, ac i'ch gwaredu chwi
o'i iaAv ef.
12 A '^mi a roddaf i chwi dru-
garedd, fel y trugarhao efe wrth-
ych, ac y dygo chAvi drachefn i'ch
gAvlad eich hun.
13 1Í Ond OS dywedAVch, M thrig-
Avn ni yn y wlad hon, heb AvrandaAV
ar lais yr Arglwydd eich Duw,
14 Gan ddyAvedyd, Nag ê : ond i
wlad yr Aipht yr awn ni, lie ni
AvelAvn ryfel, ac ni chlyAvn sain
Rhagrith Judah.
JEREMIAH, XLIII. Dwyn Jeremiah i'r Aipht.
CyB
CEIST
588.
d Deut. 17.
16.
Slleh.alŷn
wrihych.
e Edrych
pen. 44. 14,
28.
fpen. 7. 20.
e pen. 29.
18, 22.
Zech. 8. 13.
* Heb. dyst-
iolaelliu
i'ch erbyn
chioi.
6Heb.
cyfeiliorn-
asoch yn
eich eneid-
iau, neii,
twynasocli
eich eneid-
iau.
udgorn, ac ni bydd arnom newyn
bara, ac yno y trigwn ni :
15 Am hynny, 0 gweddill Judah,
gwrandêwch yn awr air yr Ar-
GLWYDD ; Fel hyn y dywed Ae-
GLWYDD y lluoedd, Duw Israel;
Os chwi ^ gan osod a osodwch eich
Tvynebau i fyned i'r Aipht, ac a
ewch i ymdeithio yno,
16 Yna y bydd i'r cleddyf, yr hwn
yr ydych yn ei ofni, eich goddiw-
es chwi yno yn nhir yr Aipht ; a'r
newyn yr hwn yr ydych yn gofalu
rhagddo, ^a'ch dilyn chwi yn yr
Aipht ; ac yno y byddwch feirw.
17 Felly y bydd i'r holl wŷr a
osodasant eu hwynebau i fyned i'r
Aipht, i aros yno, hwy a leddir
a'r cleddyf, â newyn, ac â haint : ac
^ni bydd un o honynt y'ngweddill,
neu yn ddiangol, gan y dialedd a
ddygaf fi arnynt.
18 Canys fel hyn y dywed Ar-
GLWYDD y lluoedd, Duw Israel;
Megis ^y tywalltwyd fy Hid a'm
digofaint ar breswyhvyr Jerusalem ;
felly y tywelltir fy nigofaint arnoch
chwithau, pan ddeloch i'r Aipht:
a ^chwi a fyddwch yn felldith, ac
yn syndod, ac yn rheg, ac yn warth,
ac ni chewch weled y He hwn
mwyach.
19 11 0 gweddill Judah, yr Ar-
GLWYDD a ddywedodd am danoch,
Nac ewch i'r Aipht: gwybyddwch
yn hysbys i mi *eicli rhybuddio
chwi heddyw.
20 Canys ^ rhagrithiasoch yn eich
calonnau, wrth fy anfon i at yr Ar-
GLWYDD eich Duw, gan ddywed-
yd, Gweddi'a drosom ni ar yr Ar-
GLWYDD ein Duw, a mynega i ni
yn ol yr hyn oil a ddywedo yr
Arglwydd ein Duw, a nyni a'^
gwnawn.
21 A mi a'i mynegais i chwi hedd-
yAV, ond ni wrandawsoch ar lais
yr Arglwydd eich Duw, nac ar
ddim oil a'r y danfonodd efe fi
attoch o'i blegid.
22 Ac yn awr gwybyddwch yn
hysbys, mai trwy y cleddyf, a thrwy
newyn, a thrwy haint, y bydd-
wch chwi feirw yn y He yr ydych
yn ewyllysio myned i ymdeithio
ynddo.
PENNOD XLIII.
1 Jolianan yn anghoelio prophwydoliaeth Jere-
m'iah, ac yn ei ddwyn ef ac eraill i'r Aipht.
8 Jeremiah, trwy gysgod, yn prophwydo y
goresgynid yr Aipht gan y Bahiloniaid.
APHAN ddarfu i Jeremiah lef-
aru wrth yr holl bobl holl eir-
iau yr Arglwydd eu Duw, am y
rhai yr anfonasai yr Arglwydd eu
Duw ef attynt, sef yr holl eiriau
hyn:
2 Yna y llefarodd Azariah mab
Hosaiah, a Johanan mab Careah,
a'r holl ddynion beilchion, gan ddy-
wedyd wrth Jeremiah, Celwydd yr
wyt ti yn ei ddywedyd; ni anfon-
odd yr Arglwydd ein Duw ni mo
honot ti i ddywedyd, Nac ewch i'r
Aipht i ymdeithio yno.
3 Eithr Barucli mab Neriah a'th
annogodd di i'n herbyn ni, i gael
ein rhoddi ni yn llaw y Caldeaid,
i'n lladd, ac i'n caethgludo i Babi-
lon.
4 Ond ni wrandawodd Johanan
mab Careah, na holl dywysogion y
Uu, na'r holl bobl, ar lais yr Ar-
glwydd, i drigo yn nhir Judah :
5 Eithr Johanan mab Careah, a
holl dywysogion y Uu, a ddygasant
ymaith hoU weddill Judah, y rhai
a ddychwelasant oddi wrth yr holl
genhedloedd He y gyrrasid hwynt,
i aros y'ngwlad Judah ;
6 Yn wŷr, a gwragedd, a phlant,
a ^merched y brenhin, a phob
enaid a'r a adawsai Nebuzaradan
peunaeth y müwyr gyd â Gedalîah
mab Ahicam mab Saphan, y pro-
phwyd Jeremiah hefyd, a Baruch
mab Neriah.
7 Felly hwy a ddaethant i wlad
yr Aipht: canys ni wrandawsant
ar lais yr Arglwydd; fel hyn y
daethant i ^ Tapanhes.
8 1Í A gair yr Arglwydd a
ddaeth at Jeremiah yn Tapanhes,
gan ddywedyd,
9 Cymmer yn dy law gerrig maAvr-
ion, a chuddia hwynt yn y clai yn
yr odyn briddfaen, yr hon spdd
yn nrws tŷ Pharaoh, yn Tapanhes,
y'ngolwg gwŷr Judah ;
10 A dywed wrthynt, Fel hyn y
dywed Arglwydd y Huoedd, Duw
Israel; Wele, mi a anfonaf, ac a
gymmeraf Nebuchodonosor brenhin
Babilon, ''fy ngwas, ac a osodaf ei
frenhin-faingc ef ar y cerrig hyn
y rhai a guddiais, ac efe a daena
ei frenhinol babeH arnynt
11 A phan ddelo, efe a dery wlad
yr Aipht; *^y rhai sydd i angau, âg
angau; a'r rhai sydd i gaethiwed,
â chaethiwed; a'r rhai sydd i'r
cleddyf, a'r cleddyf.
Cyn
CEIST
588.
a pen. 4L 10,
b Es. 30. 4,
llancs.
Diweddu
588.
c pen. 25.9.
Edrych
Ezea 29.
18.
d pen. 15. 2.
Zech.11.9.
748
Dinystr Judah am
JEREMIAH, XLIV.
eu delw-addollaetli.
Cyn
CRIST
588.
2Bethsemes.
587.
» 2 Chron.
S6. 15.
b pen. 42. 18.
ZHeb.
o ganol
Judah.
12 A mi a gynneuaf dan yn nliai
duwiau yr Aipht, ac efe a'u Uysg
hwynt, ac a'u caethgluda hwynt;
ac efe a ymwisg â gwlad yr Aipht
fel y gwisg bugail ei ddillad: ac
efe a â allan oddi yno mewn hedd-
wcli.
13 Ac efe a dyrr ddelwau ^tŷ yr
haul, yr hwn si/dd y'ngwlad yr
Aipht ; ac efe a lysg dai duwiau
yr Aipht â than.
PENNOD XLIV.
1 Jeremiah yn adrodd dinystr Judah am eu
delw-addoliaeth ; W yn prophivydo dinystr
y rhai a wnant ddelw-addoliaeth yn yr
Aipht. 15 Gwrthnysigrioydd yr luddewon;
20 a Jeremiah yn eu bygivth hivy o'i her-
toydd, 29 ac, yn lie arwydd, yn prophwydo
dinystr yr Aipht.
YGAIR yr hAvn a ddaeth at
Jeremiah, am yr hoU ludd-
ewon y rhai oedd yn trigo yng
ngwlad yr Aipht, ac yn preswylio
_ym Migdol, ac yn Tapanhes, ac yn
Noph, ac y'ngwlad Pathros, gan
ddywedyd,
2 Fel hyn y dywed Arglwydd y
Uuoedd, Duw Israel ; Chwi a wel-
soch yr holl ddrwg a ddygais i ar
Jerusalem, ac ar holl ddinasoedd
Judah ; ac wele hwy heddyw yn
anghyfannedd, ac heb breswylydd
ynddynt :
3 O achos eu drygioni yr hwn a
wnaethant i'm digio i, gan fyned i
arogl-darthu, ac i wasanaethu duw-
iau dieithr, y rhai nid adwaenent,
na hwy, na chwithau, na'ch tadau.
4 Er i mi "anfon attoch fy holl
weision y prophwydi, gan fore-godi,
ac anfon, i ddywedyd, Na wnewch,
attolwg, y íËeidd-beth hyn, yr hwn
sydd gas gennyf fi :
5 Etto ni wrandawsant, ac ni og-
wyddasant eu clust, i ddychwelyd
oddi wrth eu drygioni, fel nad arogl-
darthent i dduwiau dieithr.
6 Am hynny ^ y ty walltwyd fy Hid
a'm digofaint, ac y Uosgodd efe yn
ninasoedd Judah, ac yn heolydd
Jerusalem ; ac y maent hwy yn
anghyfannedd, ac yn ddiffaethwch,
fel y gwelir heddyw.
7 Ac yn awr fel hyn y dywed
Arglwydd Dduw y Iluoedd, Duw
Israel ; Paham y gwnewch y mawr
ddrwg hwn yn erbyn eich eneidiau,
i dorri ymaith oddi wrthych wr
a gwraig, plentyn, a'r hwn sydd
yn sugno, ^ allan o Judah, fel na
adawer i chm weddill ?
8 Gan fy nigio i â gweithredoedd
eich dwylaw, gan arogl-darthu i
dduwiau dîeithr y'ngwlad yr Aipht,
yr hon yr aethoch i aros ynddi,
i'ch difetha eich hunain, ac i fod
yn felldith ac yn warth ym mysg
holl genhedloedd y ddaear.
9 A anghofiasoch chwi ^ ddrygioni
eich tadau, a drygioni brenhinoedd
Judah, a drygioni eu gwragedd
hwynt, a'ch drygioni eich hunain,
a drygioni eich gwragedd, y rhai
a wnaethant hwy y'ngwlad Judah,
ac yn heolydd Jerusalem ?
10 Nid ydynt *wedi ymostwng
hyd y dydd hwn, ac nid ofnasant,
ni rodiasant chwaith yn fy nghyf-
raith, nac yn fy neddfau, y rhai a
roddais i o'ch blaen chwi, ac o
flaen eich tadau.
11 Am hynny fel hyn y dywed Ar-
glwydd y Iluoedd, Duw Israel;
Wele, ^myfì a osodaf fy wyneb yn
eich erbyn chwi er niwed, ac i
ddifetha holl Judah.
12 A mi a gymmeraf weddill Ju-
dah, y rhai a osodasant eu hwyn-
ebau i fyned i wlad yr Aipht i
aros yno, a "^hwy a ddifethir oil;
y'ngwlad yr Aipht y syrthiant : trwy
y cleddyf a thrwy newyn y difethir
hwynt : o fychan hyd fawr, trwy
y cleddyf a thrwy newyn y bydd-
ant feirw: a 'hwy a fyddant yn
felldith, ac yn syndod, ac yn rheg,
ac yn warth.
13 Canys myfi a ymwelaf â thrig-
olion gwlad yr Aipht, fel yr ym-
welais â Jerusalem, â chleddyf, â
newyn, ac â haint :
14 Fel na byddo un a ddiango,
nac a adawer o weddill Judah, y
rhai a aethant 1 ymdeithio yno i
wlad yr Aipht, i ddychwelyd i
wlad Judah, yr hon y ^mae eu hew-
ylfys ar ddychwelyd i aros ynddi ;
canys ^ni ddychwel ond y rhai a
ddiangant.
15 H Yna yr holl wŷr y rhai a
wyddent i'w gwragedd arogl-darthu
i dduwiau dieithr, a'r holl wragedd
y rhai oedd yn sefyll yno, cyinmll-
eidfa fawr, yr holl bobl y rhai oedd
yn trigo y'ngwlad yr Aipht, yn Pa-
thros, a attebasant Jeremiah, gan
ddywedyd,
16 Am y gair a leferaist ti wrthym
ni yn enw yr Arglwydd, ni wran-
dawn ni arnat.
17 Ond gan -wneuthur y gwnawn
ni ^bob peth a'r a ddelo allan o'n
genau, gan arogl-darthu i ^'^fren-
747
Bygwtli yr luddeivon
JEREMIAH, XLV.
am eu delw-addoliaetli.
Cvn
CKIST
587.
I pen. 7. 18.
hines y nefoedd, a tliywallt iddi hi
ddiodydd-offrwm, megis y gwnaeth-
om, nyni a'n tadau, ein brenhin-
oedd a'n tywysogion, yii ninasoedd
Judah, ac yn heolydd Jerusalem :
canys yna yr oeddem ni yn ddi-
gonol o fara, ac yn dda, ac heb
weled drwg.
18 Ond er pan beidiasom âg arogl-
darthu i frenhines y nefoedd, ac â
thywallt diod-oiFrAvm iddi hi, bu ar-
nom eisieu pob dim : trwy gleddyf
hefyd a thrwy newyn y darfuom ni.
19 'A phan oeddem ni yn arogl-
darthu i frenhines y nefoedd, ac
yn tywallt diod-offrwm iddi ; ai heb
ein gwŷr y gwnaethom ni iddi hi
deisennaii i'w haddoli hi, ac y
tywalltasom ddîod-oíFrwm iddi ?
20 IT Yna Jeremiah a ddyvyedodd
wrth yr hoU bob!, wrth y gwŷr, ac
wrth y gwragedd, ac wrth yr hoU
bobl a'i hattebasant ef felly, gan
ddywedyd,
21 Oni chofiodd }t Aeglwydd yi*
arogl-darth a arogl-darthasoch chwi
yn ninasoedd Judah, ac yn heol-
ÿrdd Jerusalem, chwychwi a'ch tad-
au, eich brenhinoedd a'ch tywysog-
ion, a phobl y wlad ? ac oni ddaeth
yn ei feddwl ef ?
22 Fel na allai yr Arglwydd
gyd-ddwyn yn hŵy, o achos dryg-
ioni eich gweithredoedd, a chan y
ffiaidd bethau a wnaethech : am
hynny yi" aeth eich tir yn anghyfan-
nedd, ac yn syndod, ac yn felldith,
heb breswylydd, megis y gwelir y
dydd hwn.
23 0 herwydd i cliwi arogl-darthu,
ac am i chwi bechu yn erbyn yr
Arglwydd, ac na wrandaAvsoch
ar lais yr Arglwydd, ac na rod-
iasoch yn ei gyfraith ef, nac yn
ei ddeddfau, nac yn ei dystiol-
aethau ; am hynny y digwyddodd i
chwi yr aflwydd hwn, fel y gwelir
heddyw,
24 A Jeremiah a ddywedodd wrth
yr hoU bobl, ac wrth yr holl wrag-
edd, Gwrandêwch air yr Arglwydd,
holl Judah y rhai ydycli y'ngwlad
yr Aipht.
25 Fel hyn y Uefarodd Arglwydd
y lluoedd, Duw Israel, gan ddy-
wedyd, ^Chwychwi a'ch gwragedd
a lefarasoch a'ch genau, ac a gyf-
lawnasoch a'ch dwylaw, gan ddy-
wedyd, Gan dalu ni a dalwn ein
haddunedau y rhai a addunasom,
am arogl-darthu i frenhines y nef-
Cyn
CRIST
587.
1 pen. 1. 10.
a 31. 28.
m ad. 14.
THeb.
ai oddi
fi, at oddi
wrthynt
hwy.
589.
oedd, ac am dywallt diod-offrwm
iddi ; llwyr y cwblhêwch eich add-
unedau, a llwyr y telwch yr hyn
a addunedasoch.
26 Am hynny gwrandêwch air yr
Arglwydd, holl Judah y rhai sydd
yn aros y'ngwlad yr Aipht : Wele,
myfi a dyngais i'm henw niawr,
medd yr Arglwydd, na elwir fy
enw i mwyach, o fewn holl wlad
yr Aipht y'ngenau un gwr o Judah,
gan ddywedyd, Byw y^v yr Ar-
glwydd Dduw.
27 Wele, ^ mi a wyliaf arnynt hwy
er niwed, ac nid er daioni ; a holl
wŷr Judah, y rhai sydd y'ngwlad
yr Aipht, a ddifethir â'r cleddyf,
ac â newyn, hyd oni ddarfyddont.
28 "A'r rhai a ddiangant gan y
cleddyf, ac a ddychwelaut o wlad
yr Aipht i wlad Judah, fyddant
ychydig o nifer : a holl weddill
Judah, y rhai a aethant i wlad yr
Aipht i aros yno, a gant wybod
gair pwy a saif, ''ai yr eiddof fi,
ai yr eiddynt hwy.
29 TI A hyn Jpydd yn arwydd i
chwi, medd yr Arglwy'DD, sef yr
ymwelaf a chwi yn y lie hwn, fel
y g'svypoch y saif fy ngeiriau i'ch
erbyn chwi er niwed.
30 Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd, Wele, myfi a roddaf Pha-
raoh-hophra brenhin yr Aipht yn
Haw ei elynion, ac yn Uaw y rhai
sydd yn ceisio ei einioes ef, fel y
rhoddais i Sedeciah brenhin Judah
yn Uaw Nebuchodonosor brenhin
Babilon ei elyn, a'r h^vn oedd yn
ceisio ei einioes.
PENNOD XLV.
1 Barucli, yn ei anghysur, 4 yii cael ei ddysgu
a'i gysuro gan Jeremiah.
T GAIR yr hwn a lefarodd Je-
J_ remiah y prophwyd wrth Ba-
ruch mab Neriah, ^pan ysgi'ifenasai /^™-36.i,
efe y geiriau hyn o enau Jeremiah
mewn Uyfr, yn y bedwaredd flAvydd-
yn i Jehoiacim mab Josiah brenhin
Judah, gan ddywedyd,
2 Fel hyn y dywed yr Arglwydd,
Duw Israel, wrthyt ti, Baruch ;
3 Tydi a ddywedaist, Gwae fi yn
awr ! canys yr Arglwydd a chwan-
egodd dristwch ar fy ngofid ; myfi
a ddiffygiais yn fy ochain, ac nid
wyf yn cael gorphwysdra.
4 •[ Fel hyn y dywedi ^vi'tho ef,
Yr Arglwydd a ddywed fel hyn;
Wele, myfi a ddistrywiaf yi- hyn a
adeiledais, a mi a ddiwreiddiaf yi*
Cylch
607.
748
Dinystr llu Pharaoh,
JEREMIAH, XLVI.
a goresgyniad yr Aipht.
Cyn
CKIST
Cylch
607.
i> pen. -1. 9.
a 39. 18.
Cylch
G07.
a 2 Cliron.
35.20.
2 Heb. wedi
en dryUio.
^Uifo.
* Heb. Cun.
B Heb. Put.
b Ea. 66. 19.
hyn a blennais, nid amgen yr hoU
wlad hon.
5 Ac a geisi di fawredd i ti dy
hun? Na chais: canys wele, myfi a
ddygaf ddrwg ar bob cnawd, medd
yr Arglwydd : ond ^ mi a roddaf i
ti dy einioes yn ysglyfaeth ym mha
le bynnag yr elycli di.
PENNOD XLVI.
1 Jerem'iali yn prophiuydo dinystr llu Pharaoh
wrth Euphrates, 13 ac y goresgynid yr Aipht
gan Nebuchodonosor. 27 Y mae yn cysiiro
Jacob yn en eerydd.
GAIR yr Arglwydd yr hwn a
ddaetli at Jeremiah y pro-
phwyd, yn erbyii y Cenhedloedd,
2 Yn erbyn yr Aiplit, yn erbyn
llu Pharaoh-necho brenhin yr Aipht,
yr hwn oedd wrth afon Euphrates
yn ^ Carchemis, yr hwn a ddarfu i
Nebuchodonosor brenhin Babilon
ei daro, yn y bedwaredd flwyddyn
i Jehoiacim mab Josiah brenhin
Judah.
3 Teclwch y darian a'r astalch, a
nesêwch i ryfel.
4 Cenglwch y meirch, ac ewch
arnynt, farchogion ; sefwch yn
eich helmau, gloywch y gwaywíFyn,
gwisgwch y Uurigau.
5 Paham y gwelais hwynt yn ddy-
chrynedig, ^wedi cilio yn eu hoi,
a'u cedym wedi eu euro i lawr, a
ffoi ar ffrwst, ac heb edrych yn
eu hoi? dychryn sydd o amgylch,
medd yr Arglwydd.
6 Na chaed y buan ffoi, na'r cad-
arn ddiangc ; tu a'r gogledd, ger
Haw afon Euphrates, y tripiant, ac
y syrthiant.
7 Pwy yiv hwn sydd yn ymgodi
fel afon, al ddyfroedd yn " dygyfor
fel yi' afonydd?
8 Yr Aipht sydd fel afon yn ym-
godi, a'^ dyfroedd sydd yn dygyfor
fel yr afonydd : a hi a ddy wed, Mi a
âf i fynu, ac a orchuddiaf y ddaear ;
myfi a ddifethaf y ddinas, a'r rhai
sydd yn trigo ynddi.
9 0 feirch, deuwcli i fynu ; a
chwithau gerbydau, ymgynddeir-
iogwch ; a deuwch allan y cedyrn ;
*yr Ethiopiaid, a'r ^Libiaid, y rhai
sydd yn dwyn tarian; a'r Lydiaid,
^y rhai sydd yn teimlo ac yn annelu
bwa.
10 Canys dydd Arglwydd Dduw
y lluoedd yiv hwn, dydd dial, fel yr
ymddialo efe ar ei elynion: a'r
cleddyf a ysa, ac a ddigonir, ac a
feddwir â'u gwaed hwynt : canys
*=aberth sydd i Arglwydd Dduw
y lluoedd yn nhir y gogledd wrth
afon Euphrates.
11 "^ O forwyn, merch yr Aipht, dos
i fynu i Gilead, a chymmer " driagl :
yn ofer yr arferi lawer o feddygin-
iaethau ; canys ni bydd iachâd i ti.
12 Y cenhedloedd a glywsant dy
waradwydd, a'th waedd a lanwodd
y wlad ; canys cadarn wrth gadam
a dramgwyddodd, a hwy ill dau a
gyd-syrthiasant.
13 IT Y gair yr hwn a lefarodd yr
Arglwydd wrth Jeremiah y pro-
phwyd, y deuai Nebuchodonosor
brenhin Babilon, ac ^y tarawai wlad
yr Aipht.
14 Mynegwch yn yr Aipht, cy-
hoeddwch ym Migdol, hysbyswch
yn Noph, ac yn Tapanhes: dywed-
wch, Saf, a bydd barod; oblegid y
cleddyf a ysa dy amgylchoedd.
15 Paham "^y syrthiodd dy rai
cryfion? ni safasant, am i'r Ar-
glwydd eu gwthio hwynt.
16 Efe a ' wnaeth i lawer syii-hio,
ie, pawb a syrthiodd ar eu gilydd;
a hwy a ddywedasant, Cyfodwch, a
dychwelwn at ein pobl, i wlad ein
genedigaeth, rhag cleddyf y gor-
thrymmwr.
17 Yno y gwaeddasant, Pharaoh
brenhin yr Aipht nid yw ond
trwst ; aeth dros yr amser nodedig.
18 Fel mai byw fi, medd y Bren-
hin, enw yr hwn yw Arglwydd y
lluoedd, cyn sicred a bod Tabor
yn y mynyddoedd, a Charmel yn
y môr, efe a ddaw.
19 O ferch drigiannol yr Aipht,
gwna i ti offer caethglud ; canys
Noph a fydd anghyfannedd, ac a
ddifethir heb breswylydd.
20 Yr Aipht sydd anner bryd-
ferth, y mae dinystr yn dyfod: o'r
gogledd y mae yn dyfod.
21 Ei gwŷr cyflog hefyd sydd o'i
mewn hi fel Uoi ^pasgedig: canys
hwythau hefyd a droisant eu hwyn-
ebau, ac a gyd-ffoisant ; ac ni safas-
ant, o herwydd dydd eu gofid, ac
amser eu gofwy a ddaethai arnynt.
22 Ei llais hi a â allan fel sarph :
canys â Uu yr ant hwy, ac â bwyeill
y deuant yn ei herbyn hi, fel cym-
mynwyr coed.
23 Hwy a gymmynant i lawi* ei
choed hi, medd yr Arglwydd, er
na ellir ei chwilio : canys amlacli
fyddant na'r ceiliogod rhedyn, ac
heb rifedi arnynt
Cyn
CRIST
Cylch
607.
cpeph. l.T.
Edrych
Ezec. 39.
17.
d Es. 47. 1.
e pen. 8. 22.
a 51. 8.
Ezec. 30.
21.
f Es. 19. I.
Ezec. 29, a
30, a 32.
Cyflawnwyá
cylch
571.
6 Neu, yr
ysgnbii;i/il
ymailh.
7 Heb.
amlhaodd
y cwymp-
8 Heb. o'r
basgfa.
Dinystr y Philistiaid.
JEREMIAH, XLVII.
Barnedigaeth 3Ioàb
Cyn
CEIST
Cylch
607.
«Neu,
maethydd
No. Heb.
Amon.
e Ezec. 30.
15.
Nah. 3. 8.
t pen. 43.
12, 13.
Ezec. 30.
13.
Í Ezec. 29.
11, 13.
fe Es. 41. 13.
a 43. 5. a
44.2.
pen. 30. 10.
1 pen. 10.
24. a 30. 11.
2 Neu, wrth
fesur.
Cylch
6Ü0.
a pen. 25.
20.
Ezec. 25.
15.
Amos 1. 6.
Seph. 2. 4,
5.
2 Heb.
Azr-ah.
b Es. 8. 7.
c pen. 1. 14.
S Heb. d'i
chyflawn-
der.
I pen. 25.
B Araos 9. 7.
4 Xei],
g 'Plaa.
fMic. 1. 16.
e iien. 25.
20.
b Jien. 16. 6.
a 48. 37.
24 Merch yr Aipht a gywilyddir;
hi a roddir yn Haw pobl y gogledd.
25 Arglwydd y Uuoedd, Duw
Israel, sydd yn dywedyd, Wele,
myfi a ymwelaf â ^ lliaws ^ No, ac á
Pharaoh, ac â'r Aipht, ac â'i duwiau
lii, ac ^â'i brenhinoedd, sef â Pha-
raoh, ac â'r rhai sydd yn ymddiried
ynddo;
26 A mi a'u rhoddaf hwynt yn
Haw y rhai sydd yn ceisio eu hein-
ioes, ac yn Haw Nebuchodonosor
brenhin Babilon, ac yn Haw ei weis-
ion ef ; ac ' wedi hynny hi a gyfan-
neddir megis y dyddiau gynt, medd
yr Arglwydd.
27 1Í ^ Ond nac ofna di, 0 iy ngwas
Jacob; a thithau Israel, na ddy-
chryna; canys wele, myfi a'th gad-
waf di o bell, a'th had o wlad eu
caethiwed ; a Jacob a ddychwel, ac
a orphwys, ac a fydd esmwyth arno,
ac heb neb a'^ dychryno.
28 0 iy ngwas Jacob, nac oftia,
medd yr Arglwydd ; canys yr yd-
wyf^ gyd â thi; canys mi a wnaf
ddiben ar yr holl genhedloedd y
rhai y'th fwriais attynt ; ond ni
wnaf fi ^ ddiben arnat ti ; eithr mi
a'th gospaf di ^ mewn barn, ac ni'th
dorraf ymaith yn llwyr.
PENNOD XLVII.
Dinystr y Philistiaid.
GAIR yi' Arglwydd yr hwn a
ddaeth at Jeremiah y pro-
phwyd ^yn erbyn y Phüistiaid, cyn
i Pharaoh daro ^ Gaza.
2 Pel hyn y dywed yr Arglwydd;
Wele, ''dyfroedd a gyfodant "^o'r
gogledd, ac a fyddant fel afon Hf-
eiriol, a hwy a lifant dros y wlad,
^a'r hyn sydd ynddi; y ddinas, a'r
rhai sydd yn aros ynddi; yna y
dynion a waeddant, a holl breswyl-
wyr y wlad a udant.
3 Rhag swn twrf carnau ei feirch
cryfion, rhag trwst ei gerbydau, a
thrwst ei olwynion ef, y tadau nid
edrychant yn ol ar eu plant, gan
wendid dwylaw :
4 0 achos y dydd sydd yn dyfod
i ddistrywio yr holl Philistiaid, ac
i ddinystrio o "^Tyrus a Sidon bob
cynnorthwy wr ag y sydd y'ngwedd-
ill: oblegid yr Arglwydd a ddin-
ystria y PhiHstiaid, * gweddiH * ynys
Caphtor.
5 ^Moelni a ddaeth ar Gaza, tor-
rwyd ymaith ^ Ascalon, gyd a'r rhan
araH o'u dyfii-ynoedd hwynt : pa hyd
^yr ymrwygi di?
750
6 0 cleddyf yr Arglwydd, pa
hyd ni lonyddi.? ^dychwel i'th wain,
gorphwys a bydd ddistaw.
_ 7 Pa fodd y ^Honydda efe, gan
i'r Arglwydd ei orchymyn ef yn
erbyn Ascalon, ac yn erbyn glàn y
môr? yno y gosododd ef.
PENNOD XLVIII.
1 Barnedigaeth Moah, 7 am eu halchder, 11
a'u d'iofalwch, 14 a'u hyder cnawdol, 26 a'w
d'iystyrwch ar Dduw, a'i bohl. 47 Adferu
Moah.
FEL hyn y dywed Arglwydd y
lluoedd, Duw Israel, yn erbyn
^ Moab ; Gwae Nebo ! canys hi a an-
rheithiwyd: gwaradwyddwyd Cir-
iathaim, ac ennillwyd hi; ^Misgab
a waradwyddwyd, ac a ddychryn-
wyd.
2 M hydd ^ymfírost Moab mwy:
yn Hesbon hwy a ddychymmygas-
ant ddrwg i'w herbyn hi: Deuwch,
dinystriwn hi i lawr, fel na hyddo
yn genedl. Tithau, Madmen, a *dor-
rir i lawr, y cleddyf '" a'th erlid.
3 Lief yn gweiddi a glywir o Ho-
ronaim ; anrhaith, a dinystr mawr.
4 Moab a ddistrywi^vyd; gwnaeth
ei rhai bychain glywed gwaedd.
5 '' Canys yn rhiw Luhith, galar a
â i fynu mewn wylofain, ac yng
ngoriwaered Horonaim y gelynion
a glywsant waedd dinystr.
6 Ffowch, achubwch eich einioes;
a *=byddwch fel y ''grug yn yr an-
ialwch.
7 1Í 0 herwydd am i ti ymddiried
yn dy weithredoedd a'th drysorau
dy hun, tithau a ddêlir: "^Cemos
hefyd ®a â allan i gaethiwed, di
ofieiriaid a'i dywysogion ynghyd.
8 A'r anrheithiwr a ddaw i bob
dinas, ac ni ddiangc un ddinas :
eithr derfydd am y dyffryn, a'r
gwastad a ddifwynir, megis y dy-
wedodd yr Arglwydd.
9 Rhoddwch adenydd i Moab, fel
yr ehedo ac yr elo ymaith ; canys
ei dinasoedd hi a fyddant anghyf-
annedd, heb breswylydd ynddynt.
10 ^^MeHdigedig fyddo yr hwn a
wnelo waith yr Arglwydd yn
■^ dwyUodrus, a meHdigedig fyddo
yr hwn a attaHo ei gleddyf oddi
wrth waed.
11 1Í Moab a fu esmwyth arni er
ei hieuengctid, a hi ^ a orphwysodd
ar ei gwaddod, ac ni thywalltwyd
hi o lestr i lestr, ac nid aeth hi i
gaethiwed: am hynny y safodd ei
bias arni, ac ni newidiodd ei harogL
Cyn
CRIST
Cylch
600.
BHeb.
ymgasgl.
6 Heb.
Uonyddi
di, &L0,
Cylch
600.
a Es. 15,
a 16.
pen. 25. 21.
a 27. 3.
Ezec 25. 9.
AmoB 2. 1.
2 Neu, yr
uchelfa.
3 Neu, clod.
4 Neu,
ddistrymr.
6 Heb. a d
ar dy ol.
b Es. 15. 6.
c pen. 17. 6.
6 Neu,
noeth-bren.
à Num. 21.
29.
e Edrych
Es. 46.1,2.
pen. 49. 3.
f Edrych
liam. 5.
23.
7 Neu,
esgeidut.
e Seph. 1.
12.
am eu halclidcr.
JEREMIAH, XLVIII.
du diofalwch
Cyn
CEIST
Cylch
600.
h 1 Bren.
12. 29.
ei g%výr
ieuaingc.
k Es, 47. 1.
«nP8.75. 10.
n pen. 25.
27.
Cylch
600.
c Seph. 2. 8.
PPb.55.6,7.
12 Am hynny wele y dyddiau yn
dyfod, medd yr Arglwydd, pan
aiifonwyf fudwyr, y rhai a'i mudant
hi, ac a waghânt ei Uestri hi, ac a
ddrylliant eu costrelau.
13 A Moab a gywilyddia oblegid
Cemos, fel y cywilyddiodd tŷ Israel
oblegid ^ Bethel eu hyder hwynt.
14 IT Pa fodd y dywedwch chwi,
'Cedyrn ydym ni, a gwŷr nerthol
i ryfel?
15 Moab a anrheitliiwyd, ac a
aeth i fynu o'i dinasoedd, '^a'i dewis
wŷr ieuaingc a ddisgynasant i'r
lladdfa, medd y Brenhin, a'i enw
Arglwydd y lluoedd.
16 Agos yw dinystr Moab i ddy-
fod, a'i dialedd hi sydd yn brysio
yn ffest
17 Alaethwch drosti hi, y rhai
ydych o'i hamgylch ; a phawb a'r
a edwyn ei henw hi, dywedwch.
Pa fodd y torrwyd y ffon gref, a'r
wialen hardd !
18 ^ O breswylferch Dibon, disgyn
o'th ogoniant, ac eistedd mewn
syched ; canys anrheithiwr Moab
a ddaw i'th erbyn, ac a ddinystria
dy amddiffynfeydd.
19 Preswylferch Aroer, saf ar y
ffordd, a gwylia; gofyn i'r hwn a
fyddo yn ffoi, ac i'r hwn a ddiango,
a dywed, Beth a ddarfu?
20 Gwaradwyddwyd Moab, can-
ys hi a ddinystriwyd : ^udwch, a
gwaeddwch; mynegwch yn Arnon
anrheithio Moab ;
21 A barn a ddaw ar y tir gwas-
tad, ar Holon, ac ar Jahasah, ac
ar Mephaath,
22 Ac ar Dibon, ac ar Nebo, ac
ar Beth-diblathaim,
23 Ac ar Ciriathaim, ac ar Beth-
gamul, ac ar Beth-meon,
24 Ac ar Cerioth, ac ar Bosrah,
ac ar holl ddinasoedd gwlad Moab,
ym mhell ac yn agos.
25 ■" Corn Moab a ysgythrwyd, al
braich hi a dorrwyd, medd yr Ar-
glwydd.
26 1Í "Meddwwch hi, oblegid hi
a i/Hifawrygodd yn erbyn yr Ar-
glwydd : ie, Moab a ymdrybaedda
yn ei chwydfa; am hynny y bydd
hi hefyd yn watwargerdd.
27 Ac ° oni bu Israel yn watwar-
gerdd i ti? a gafwyd ef ym mysg
lladron? canys cr pan soniaist am
dano, yr ymgynhyrfaist.
28 Trigolion Moab, gadêwch y
dinasoedd, ac ^ arhoswch yn y graig,
a byddwch megis colommen yr lion
a nytha yn yr ystlysau ar fin y twll.
29 ^Nyni a glywsom falchder
Moab, {y mae hi yn falch iawn,)
ei huchder, ei rhyfyg, a'i hym-
chwydd, ac uchder ei chalon.
30 Myfi a adwaen ei Hid hi, medd
yi' Arglwydd; ond nid felly y
bydd ; ^ ei chelwyddau hi ni wnant
felly.
31 Am hynny 'yr udaf fi dros
Moab, ac y gwaeddaf dros holl
Moab : fy nghalon a riddfana dros
wŷr Cir-heres.
32 Myfi a wylaf drosot ti, gwin-
wydden Sibmah, âg wylofain Ja-
zer ; dy gangau a aethant dros y
mor, hyd for Jazer y cyrhaeddant:
yr anrheithiwr a ruthrodd ar dy
fírwythydd haf, ac ar dy gynhauaf
gwin.
33 A dygir ymaith 'lawenydd a
gorfoledd o'r doldir, ac o wlad
Moab, a mi a wnaf i'r gwin ddar-
fod o'r cafnau: ni sathr neb trwy
floddest; eu bloddest ni bydd
bloddest.
34 *0 floedd Hesbon hyd Ele-
aleh, a hyd Jahaz, y Uefasant, o
Soar hyd Horonaim, /el anner deir-
blwydd : canys dyfroedd Nimrim a
fyddant ^ anghyfannedd.
35 Mi a Avnaf hefyd ballu ym
Moab, medd yr Arglwydd, ^yr
hwn sydd yn ofirymmu mewn
uchelfeydd, a'r hwn sydd yn arogl-
darthu i'w dduwiau.
36 Am hynny ^ y lleisia fy nghalon
am Moab fel pibellau, ac am wŷr
Cir-heres y lleisia fy nghalon fel
pibellau; oblegid ^darfod y golud
a gasglodd.
37 Oblegid ''pob pen a fydd
moel, a phob barf a ^dorrir; ar
bob Haw y bydd rhwygiadau, ac
am y Uwynau, sachlian.
38 Ar holl bennau tai Moab, a'i
heolydd oil, y bydd alaeth : oblegid
myfi a dorraf Moab fel *llestr
heb hofider ynddo, medd yr Ar-
glwydd.
39 Hwy a udant, gan ddywedyd,
Pa fodd y bwriwyd hi i lawr! pa
fodd y trodd Moab ei gwarr tr\^7
gywilydd! Felly Moab a fydd yn
watwargerdd, ac yn ddychryn i
bawb o'i hamgylch.
40 Canys fel hyn y dywed yr
Arglwydd, Wele, ''efe a eheda
fel eryr, ac a leda ei adenydd dros
Moab.
Cyn
CRIST
Cylch
600.
1 Es. 16. C,
9 Neu, H
hatlegion
(Heb. har-
rau) hi ni
wnant
miiondeh.
r Es. 15. 5.
ä Es. 16. 10.
Joel 1. 12.
t Es. 15. 4,
5,6.
2 Heb.
anglujf-
aniieddle-
oedd.
u Es. 15. 2.
a 10. 12.
X Es. 15. 5.
a 16. 11.
y Es. 15. 7.
z Es. 15. 2,
3.
pen. 47. 5.
3 Heb.
gwUogir.
a pen. 22.
2!j.
b Deut. 28.
49.
Êen. 49. 22.
Ian. 7. 4.
Hos. 8. 1.
Hab. 1. 8.
Barnedigaeth yr Ammoniaid. JEREMIAH, XLIX,
Barnedigaetli Edom,
Cyn
CRIST
Cylch
600.
4 Oeriolk.
e pen. 49.
22.
d Es. 24. 17,
18.
e Num. 21.
28.
f Num. 24.
17.
SHeb.
meibion y
trivst.
B Num. 21.
29.
6Heb.
inewn
caetJiglud.
t pen. 49. C,
30.
Cylch
600.
2Neu,
Yn erbi/n
meibion,
&c.
ft Ezec. 21.
28. a 25. 2.
Am OS 1.13.
Seph. 2. 8,
9.
3 Neu,
Melcom.
b Amos 1.
14.
e Es. 32. 11.
pen. 4. 8.
a 6. 2G.
<« pen. 48. 7.
Amos 1.15.
4 Non,
Melcom.
41 ^Y dinasoedd a oresgynir, a'r
amddifíynfeydd a ennillir, a '^chal-
on cedyrn Moab fydd y dydd hwn-
nw fel calon gwraig wrth esgor.
42 A Moab a ddifetliir o fod yn
bobl, am iddi «/wifawrygu yn erbyn
yr Arglwydd.
43 ^ Ofn, a fibs, a magi, a ddaw
arnat ti, trigiannol Moab, medd yr
Aeglwydd.
44 Y neb a ffy rhag yr ofn, a
syrth yn y ffos; a'r hwn a gyfyd
o'v íFos, a ddèlir yn y fagl : canys
myfi a ddygaf arni, sef ar Moab,
flwyddyn eu hymweliad, medd yr
Arglwydd.
45 Y'nghysgod Hesbon y safodd
y rhai a ffoisant rhag y cadernid:
eithr Han a ddaw allan o Hesbon,
a fflam o ganol Sihon, ac ^a ysa
gongl Moab, a clioryn ^y meibion
trystfawr.
46 8 Gwae di, Moab ! darfa am
bobl Cemos : canys cymmerwyd
ymaith dy feibion ''yn gaethion,
a'th ferched yn gaetliion.
47 ÌÍ Etto ^myfi a ddychwelaf
gaethiwed Moab yn y dyddiaii diw-
eddaf, medd yr Arglwydd. Hyd
yma y mae barn Moab.
PENÌí^OD XLIX.
1 Barnedigaeth yr Ammoniaid : 6 a^u liad,fer-
iad. 7 Barnedigaeth Udoria, 23 Damascus,
28 Cedar, SO Hasor, 34 ac Elam. 39 Ad-
feriad Elam.
2 AM ^feibion Ammon, fel hyn y
x\. dywed yr Arglwydd ; Onid
oes meibion i Israel? onid oes
etifedd iddo? paham y mae ^eu
brenhin hwynt yn etifeddu Gad,
a'i bobl yn aros yn ei ddinasoedd
ef?
2 Am bynny wele y dyddiau yn
dyfod, medd yr Arglwydd, pan
wnelwyf gly^ved trwst rhyfel yn
^Rabbah meibion Ammon; a hi a
fydd yn garnedd anghyfanneddol,
a'i merched hi a losgir â than :
yna Israel a feddianna y rhai a'i
meddiannasant ef, medd yr Ar-
glwydd.
3 Uda, Hesbon, am anrheithio Ai :
gwaeddwch, chwi merched Rabbah,
*= ymwregyswch mewn sachlian; al-
aethwch, a gwibiwch gan y gwrych-
oedd : oblegid "^ * eu brenhin a â
i gaethiwed, ei ofFeiriaid a'i ben-
naethiaid ynghyd.
4 Paham yr ymfírosti di yn y
dyfírynoedd? Uifodd dy ddyffryn
di ymaith, 0 ferch wrthnysig, yr
hon a ymddiriedodd yn ei thrysor-
au, ^gmi ddywedyd, Pwy a ddaw
attaffi?
5 Wele, myfi a ddygaf arswyd
arnat ti, medd Arglwydd Dduw
y lluoedd, rhag pawb o'tli am-
gylch : a chwi a yrrir allan bob
un o'i flaen, ac ni lydd a gasglo
y crwydrad.
6 Ac ^wedi hyuny myfi a ddy-
chwelaf gaethiwed meibion Am-
mon, medd yr Arglwydd.
7 1Í Fel hyn y dywed Arglwydd
y lluoedd ^ am Edom ; ^ Onid oes
doethineb mwy yn Teman? a feth-
odd cynghor gan y rhai deallgar?
a fethodd eu doethineb hAvynt ?
8 'Ffowch, ^trowch eich cefaau,
ewch yn isel i drigo, preswylwyr
^ Dedan : canys mi a ddygaf ddin-
ystr Esau arno, amser ei ofwy.
9 ^Pe deuai cynhauafwyr gwin
attat ti, oni weddillent hwy loflSon
grawn? pe Uadron liw nos, hwy a
anrheithient ^ nes cael digon.
10 Ond myfi a ddinoethais Esau,
ac a ddatguddiais ei lochesau ef,
fel na alio lechu : ei had ef a ddi-
fethwyd, a'i frodyr a'i gymmydog-
ion, ac nid yw efe.
11 Gad dy amddifaid, myfi a'u
cadwaf hivynt yn iyw; ac ymddir-
ieded dy weddwon ynof fi.
12 Canys fel hyn y dywed yr
Arglwydd, Wele, ""y rhai nid
oedd eu barn i yfed o'r phiol, gan
yfed a yfasant, ac a ddiengi di yn
ddigerydd? na ddiengi; eithr tithau
a yfi yn sicr.
is Canys i mi fy hun y tyngais,
medd yr Arglwydd, m.ai yn ang-
hyfannedd, yn warth, yn anialwch,
ac yn ielldith, y bydd Bosrah ; a'i
hoU ddinasoedd yn ddiffaethwch
tragywyddol.
14 "Myfi a glywais chwedl oddi
wrth yr Arglwydd, bod cennad
wedi ei anfon at y cenhedloedd, yn
dywedyd, Ymgesglwch, a deuwcli
yn ei herbyn hi, a chyfodwch i'r
rhyfel.
15 0 herwydd wele, myfi a'th
wnaf di yn fychan ym mysg y
cenhedloedd, ac yn wael ym mhlith
dynion.
16 Dy erwindeb a'th dwyllodd,
a balchder dy galon, ti yr hon
ydwyt yn aros y'nghromlechydd
y graig, ac yn meddiannu uchel-
der y bryn : ° er i ti p osod dy
nyth cyn uched a'r eryr, myfi a
Cyn
CBIST
Cylch
600.
8 pen. 21.
13.
f Felly
ad. 39.
pen. 48. 47.
B Ezec. 25.
12.
Amos 1.11.
h Obad. 8.
1 ad. 30.
5 Neu.
Iroisant en
cefvau.
k pen. 25.
23.
" Obad. 5.
6 Heb. eu
digon.
°i pen. 25.
2'.l.
Obad. 16.
n Obad. L
0 Obad. 4.
P Job 39. 27
Damascus, Cedar,
JEREMIAH, XLIX.
Hasor, ac Elam.
Cyn
CEIST
Cylch
600.
1 pen. 50.
13.
r Gen. 19.
25.
Deut. 29.
23.
pen. 50. 40.
Amos 4.
11.
« pen. 50.
44, &c.
t pen. 12. 5.
n Exod. 15.
11.
X Job 41. 10.
7Neu,
a'm geilw
i fcun f
8Heb.
ym môr y
gwmmoìì.
! pen. 4. 13.
a 48. 40,
41.
Cylch
600.
Í Es. 17. 1.
a 37. 13.
Amos 1. 3.
Zech. 9. 1,
2.
9 lleb.
toddasani.
2Neu,/ei
ar y môr.
» pen. 4. 31.
a C. 24. a
30.6.
b pen. 50.
3U.
cAmos 1. 4.
Cykla
GUO.
d Eb. 21. 13.
wnaf i ti ddisgyn oddi yno, medd
yr Arglwydd.
17 Edom hefyd a fydd yn ang-
hyfannedd : ^ pawb a'r a elo heibio
iddi a synna, ac a chwibana am
ei hoU ddialeddau hi.
18 "^Fel yn ninystr Sodom a Go-
morrah, a'i chymmydogesau, medd
yr Arglwydd; ni phreswylia neb
yno, ac nid erys mab dyn ynddi.
19 'Wele, fel Hew y daw i fynu
oddi wrth *ymchwydd yr lorddon-
en, i drigfa y cadarn; eithr mi a
wnaf iddo redeg yn ddisymmwth
oddi wrthi hi: a phwy sydd wr
dewisol, a osodwyf fi arni hi? canys
^ pwy sijdd fel myfi ? a phwy a esyd
mi amser ? a ph^vy '''' yw j bugail
hwnnw a saif o'm blaen i?
20 Am hynny gwrandêwch gyng-
hor yr Arglwydd, yr hwn a gym-
merodd efe yn erbyn Edom, a'i
fwriadau a fwriadodd efe yn er-
byn preswylwyr Teman: yn ddiau
y rhai Ueiaf o'r praidd a'u Uusg-
ant hwy; yn ddiau efe a wna yn
anghyfannedd eu trigleoedd gyd
â hwynt.
21 Gan lef eu cwymp hwynt y
cryn y ddaear : Uais eu gwaedd
hwynt a glybuwyd ® yn y môr coch.
22 Wele, ^ fel eiyr y daw i fynu,
ac efe a eheda ac a leda ei aden-
ydd dros Bosrah : yna y bydd
calon cedyrn Edom y dydd hwnnw
fel calon gwraig wrth esgor.
23 *ir ^ Am Damascus. Hamath ac
Arpad a waradwyddwyd ; o her-
wydd hwy a glywsant chwedl
drwg ; ^ llesmeiriasant ; y mae gofal
^ ar y mor heb fedru gorphwys.
24 Damascus a lesgaodd, ac a ym-
drŷ i ffoi, ond dychryn a'Á goddiw-
eddodd hi; ^gwasgfa a phoenau
a'i daliodd hi fel gwraig yn esgor.
25 Pa fodd na ádewir dinas
moliant, caer fy llawenydd?
26 ^Am hynny ei gwŷr ieuaingc
a syrthiant yn ei heolydd, a'r hoU
ryfelwyr a ddifethir y dydd hwnnw,
medd Arglwydd y lluoedd.
27 A mi a gynneuaf '^dân ym
mur Damascus, ac efe a ddifa lys-
oedd Benhadad.
28 IT "^Am Cedar, ac am deyrn-
asoedd Hasor, y rhai a ddinystria
Nebuchodonosor brenhin Babilon,
fel hyn y dywed yr Arglwydd;
Cyfodwch, ewch 1 fynu yn erbyn
Cedar, ac anrheithiwch feibion y
dwyrain.
29 Eu Uuestai a'u diadellau a
gymmerant ymaith ; eu Uenni, a'u
hoU lestri, a'u camelod, a gym-
merant iddynt eu hunain ; a iiAvy
a floeddiant arnynt, Y mae ofn
o amgylch.
30 "f ^ Ffowch, ciliwch ^ ym mhell,
eAvch yn isel i drigo, preswylwyr
Hasor, medd yi' Arglwydd: o
herwydd Nebuchodonosor brenhin
Babilon a gymmerodd gynghor yn
eich erbyn chwi, ac a fwriadodd
fwriad yn eich erbyn chwi.
31 Cyfodwch, ac ewch i fynu
at y geuedl ^oludog, yr hon sydd
yn trigo yn ddiofal, medd yr Ar-
glwydd, heb ddorau na barrau
iddi; wrthynt eu hunain y maent
yn trigo.
32 A'u camelod a fydd yn an-
rhaith, a'u minteioedd anifeiliaid
yn yspail, a mi a wasgaraf tu a
phob gwynt ^y rhai ^sydd yn y
conglau eithaf; a myfi a ddygaf
o bob ystlys iddi eu dinystr hwynt,
medd yr Arglwydd.
33 Hasor hefyd ^fydd yn drigfa
dreigiau, ac yn anghyfannedd byth :
ni phreswylia neb yno, ac nid
erys mab dyn ynddi.
34 11 Gair yr Arglwydd yr hwn
a ddaeth at Jeremiah y prophwyd
yn erbyn ^' Elam, yn nechreu teyrn-
asiad Sedeciah brenhin Judah, gan
ddywedyd,
35 Fel hyn y dywed Arglwydd
y lluoedd : Wele fi yn torri bwa
Elam, eu cadernid pennaf hwynt.
36 A mi a ddygaf ar Elam bed-
war gwynt o bedwar eithaf y nef-
oedd, a mi a'u gwasgaraf hwynt
tu a'r hoU wyntoedd hyn ; ac ni
bydd cenedl at yr hon ni ddelo
rhai o grwydraid Elam.
37 Canys mi a yrraf ar Elam ofn
eu gelynion, a'r rhai a geisiant eu
heinioes ; a myfi a ddygaf arnynt
aüwydd, sef angerdd fy nigofaint,
medd yr Arglwydd; a mi a an-
fonaf y cleddyf ar eu hoi, nes i
mi eu difetha hwynt.
38 A mi a osodaf fy nheyrn-
gadair yn Elam, a mi a ddifethaf
oddi yno y brenhin a'r tywysogion,
medd yr Arglwydd.
39 ÌÍ Ond yn y dyddiau diwedd-
af, 'myfi a ddychwelaf gaethiwed
Elam, medd yr Arglwydd.
PENNOD L.
1,9, 21, 35 Barnedigaeth Babilon. 4, 17, 33
Tmwared Israel.
Cyn
CRIST
Cylch
COO.
ead. 8.
3 Heb. //H
ddirfawr.
i Neu,
csni irylh
fpen. 9. 20.
a 25. 23.
e Heb. a
dorrwyd
i gonglau,
neu, dor-
rwyd cyr-
rau eu
gwallt.
B pen. 9. 11.
a 10. 22.
MaL 1. 3.
598.
h pen. 25.
25.
i pen. 43.
47.
ad. C.
Barnedigaeth Bábilon,
JEREMIAH, L.
ac ymwared Israel.
Cyn
CRIST
595.
» Es. 13. 1.
a 21. 1.
a47. L
2Heb.
trwy law
Jeremiah.
b Es. 46. 1.
pen. 51. 44.
c Ezra 3.
12, 13.
Ps. 126. 5,
6.
pen. 31. 9.
d pen. 31.
31, &c.
epen
.40.
2,3.
Zech.11.5.
f Edrvch
pen.
2.3.
g Ps.
iin. 1.
a 91
1.
hEs.
4S. 20.
pen.
51. G,
45.
Dat.
18. 4.
S Neu, yn
dÌHTjstrio,
neu. ?/ii
difaddio.
* Neu,
gi/nnyddii,
i\eu,fyned
yn gor pil-
ot, neu,
ynfawr.
YGAIR a lefarodd yr Ar-
GLWYDD ^yn erbyn Babilon,
ac yn erbyn gwlad y Caldeaid,
^ trwy Jeremiah y prophwyd.
2 Mynegwch ym mysg y cenhedl-
oedd, a chyhoeddwch, a chodwch
arwydd ; cyhoeddwch, na chelwch :
dywedwch, Goresgynwyd Babilon,
gwaradwyddwyd *" Bel, drylliwyd
Merodach : ei heilunod a gywil-
yddiwyd, al delwau a ddrylliwyd.
3 Canys o'r gogledd y daw cen-
edl yn ei herbyn hi, yr hon a
wiia ei gwlad hi yn anghyfan-
nedd, fel na byddo preswylydd
ynddi : yn ddyn ac yn anifail y
mudant, ac y ciliant ymaith.
4 IF Yn y dyddiau hynny, ac yn
yr amser hwnnw, medd yr Ar-
GLWYDD, meibion Israel a ddeu-
ant, hwy a meibion Judah ynghyd,
" dan gerdded ac wylo yr ant, ac
y ceisiant yr Arglwydd eu Duw.
5 Hwy a ofynant y ffordd i Sion,
tu ag yno y hydd eu hwynebau
hwynt: Deuwch, meddant, a glyn-
wn wi'th yr Arglwydd, trwy "^ gyf-
ammod tragywyddol yr hiun nid
anghofir.
6 Fy mhobl a in fel praidd coll-
edig ; eu bugeiliaid a'u gyrrasant
hwy ar gyfeiliorn, ar y mynydd-
oedd y troisant hwynt ymaith :
aethant o fynydd i fryn, anghofias-
ant eu gorweddfa.
7 Pawb a'r a'u cawsant a'u difas-
ant, ^a'u gelynion a ddywedasant,
^M wnaethom ni ar fai ; canys
hwy a bechasant yn erbyn yr Ar-
glwydd, ^trigle cyfiawnder; sef
yr Arglwydd, gobaith eu tadau.
8 ^Ciliwch o ganol Babilon, ac
ewch allan o wlad y Caldeaid ; a
byddwch fel bychod o flaen y
praidd.
9 1Í 0 herwydd wele, myfi a gyf-
odaf ac a ddygaf i fynu yn erbyn
Babilon gynnulleidfa cenhedloedd
ma^vrion o dir y gogledd : a hwy a
ymfyddinant yn ei herbyn ; oddi
yno y goresgynir hi: eu saethau
fydd fel saethau cadarn ^ cyfar-
wydd ; ni ddychwelant yn ofer.
10 A Chaldea fydd yn yspail:
pawb a'r a'i hyspeiUant hi a ddi-
gonir, medd yr Arglwydd.
11 Am i chwi fod yn Uawen, am i
chwi fod yn hyfryd, chwi fathr^vyr
fy etifeddiaeth, am i chwi ^frasâu
fel anner mewn giaswellt, a beichio
fel teirw ;
764
12 Eich mam a gywilyddir yn
ddirfawr, a'r hon a'ch ymddûg a
waradwyddir : wele, yr olaf o'r cen-
hedloedd yn anialwch, yn grasdir,
ac yn ddiffaethwch.
13 0 herwydd digofaint yr Ar-
glwydd nis preswylir hi, eithr hi a
fydd i gyd yn anghyfannedd : 'pawb
a el heibio 1 Babilon a synna, ac a
chwibana am ei holl ddialeddau hi.
14 Ymfyddinwch yn erbyn Babi-
lon o amgylch ; yr holl berchen
bwäau, saethwch atti, nac arbed-
wch saethau : oblegid hi a bechodd
yn erbyn yr Arglwydd.
15 Bloeddiwch yn ei herbyn hi o
amgylch ; hi a roddes ei llaw : ei
sylfeini hi a syrthiasant, ei muriau
a fwriwyd i lawr ; o herwydd ^ dial
yr Arglwydd yiu hyn: dielwch
arni : ^ fel y gwnaeth, gwnewch iddi.
16 Torrwch ymaith yr hauwr o
Babilon, a'r hwn a ddalio ""gr^^m-
man ar amser cynhauaf: rliag
cleddyf y gorthrymmwr ™y troant
bob un at ei bobl ei hun, ac y
fFoant bob un i'w wlad.
17 1Í Fel dafad ar wasgar yiv Is-
rael; Uewod a'i hymlidiasant ym-
aith : brenhin Assyria yn gyntaf
a'i hysodd, a'r Nebuchodonosor
yma brenhin Babilon yn olaf "^a'i
diesgyrnodd.
18 Am hynny fel hyn y dywed
Arglwydd y Uuoedd, Duw Israel ;
Wele, myfi a ymwelaf â brenhin
Babilon, ac a'i wlad, fel yr ym-
welais â brenhin Assyria.
19 A mi a ddychwelaf Israel i'w
drigfa, ac efe a bawr ar Carmel a
Basan; ac ar fynydd Ephraim a
Gilead y digonir ei enaid ef.
20 Yn y dyddiau hynny, ac yn
yr amser hAvnnw, medd yr Ar-
glwydd, y ceisir anwiredd Israel,
ac ni bydd ; a phechodau Judah,
ond nis ceir hwynt: canys myfi a
faddeuaf i'r rhai a weddillwyf.
21 IT Dos i fynu yn erbyn gwlad
■^Merathaim, 'ie, yn ei herbyn hi,
ac yn erbyn trigolion ^ Pecod : an-
rheithia di a difroda ar eu hoi
hwynt, medd yr Arglwydd, a
gwna °yn ol yr hyn oil a orchy-
mynais i ti.
22 Trwst rhyfel sydd yn y wlad,
a dinystr mawr.
23 Pa fodd y drylliwyd ac y tor-
rwyd ° gordd yr holl ddaear ! pa
fodd yr aeth Babilon yn ddiffaeth-
wch ym mysg y cenhedloedd !
Cyn
CRIST
595.
1 pen. 49.
17.
k pen. 51. 6,
11.
1 Ps. 137. 8.
ad. 29.
Dat. 18. 6.
5 Neu,
bladur.
m Es. 13. 14.
pen. 51. 9.
6 Neu, a
ddrijlliodd
ei iiesgyrn.
7 Neu,
y girrlh-
ryfelwyr.
8 Neu,
y goýwy.
n Edrych
2 Sam. IG.
11.
2 Cren. 18.
25.
2 Chron.
36. 23.
£s. 10. 6.
a 44. 28.
a 48. 14.
pen. 34. 22L
open. 51. 20.
Dînystr
JEREMIAH, L.
Bahilon.
Cyn
CKIST
595.
3 Nen, pen-
iÿrrurh,
neu, aethr-
wch.
P pen. 51.
10, 11.
1 ad. 15.
r pen. 49. 26.
2Heb.
falchder.
* Nen,
dewiniaid,
neu, atteg-
ion jien-
tuif. llob.
barrau.
24 Myfi a osodais fagl i ti, a thi-
thau Babilon a ddaliwyd, a heb
wybod i ti : ti a gafwyd ac a ddal-
iwyd, o herwydd i ti ymryson yn
erbyn yr Arglwydd.
25 Yr Arglwydd a agorodd ei
drysor, ac a ddug allan arfau ei ddig-
ofaint: canys gwaith Arglwydd
Dduw y Uuoedd yw hyn y'ngwlad
y Caldeaid.
26 Deuwch yn ei herbyn o'r cwrr
eithaf, agorwch ei hysguboriau hi ;
^ dyrnwch hi fel pentwr ŷd, a llwyr
ddinystriwch hi : na fydded gwedd-
iU o honi.
27 Lleddwch ei hoU fustych hi ;
disgynant i'r Uaddfa : gwae hwynt !
canys eu dydd a ddaeth, ac amser
eu hymweliad.
28 Llef y rhai a ffoant ac a ddî-
angant o wlad Babilon, ^i ddangos
yn Sîon ddifal yr Arglwydd ein
Duw ni, dial ei deml ef.
29 Gelwch y saethyddion ynghyd
yn erbyn Babilon ; y perchen bwäau
oil, gwersyllwch iV herbyn hi o am-
gyích; na chafed neb ddîangc o
honi : i telwch iddi yn ol ei gweith-
red ; ac yn ol yr hyn oU a wnaeth
hi, gwnewch iddi : o herwydd hi
a fu falch yn erbyn yr Arglwydd,
yn erbjTQ Sanct Israel.
30 'Am hynny ei gwŷr iëuaingc
a syrthiant yn ei heolydd hi ; a'i
hoU ryfelwyr a ddifethir y dydd
hwnnw, medd yi* Arglwydd.
31 Wele fi yn dy erbyn di, O ^falch,
medd Arglwydd DDUWy Uuoedd:
o herwydd dy ddydd a ddaeth, yr
amser yr ymwelwyf â thi.
32 A'r balch a dramgwydda ac
a syrth, ac ni hydd a'i cyfodo :
a mi a gynneuaf dan yn ei ddin-
asoedd, ac efe a ddifa ei holl am-
gylchoedd ef.
33 1Í Fel hyn y dy wed Arglwydd
y Uuoedd; Meibion Israel a meib-
ion Judah a orthrymmwyd ynghyd ;
a phawb a'r a'u caethiwodd hwynt
a'u daliasant yn dýn, ac a wrthod-
asant eu goUwng hwy ymaith.
34 Eu Gwaredwr sydd gryf ; Ar-
glwydd y Uuoedd yw ei enw ; efe
a Iwyr-ddadleu eu dadl hwynt, i
beri Uonydd i'r wlad, ac aflonydd-
wch i breswylwyr Babilon.
35 1Í Cleddyf sydd ar y Calde-
aid, medd yr Arglwydd, ac ar
drigolion Babilon, ac ar ei thy-
wysogion, ac ar ei doethion.
36 Cleddyf s2/fitZ ar y ^celwyddog;
755
a h^vy a ynfydant : cleddyf sydd ar
ei chedyrn ; a hwy a ddychrynant.
37 Cleddyf sydd ar ei meirch, ac
ar ei cherbydau, ac ar yr holl ^ werin
sydd yn ei chanol hi; a *hwy a fydd-
ant fel gwragedd : cleddyf sydd ar
ei thrysorau ; a hwy a yspeilir.
38 "Sychder sydd ar ei dyfroedd
hi ; a hwy a sychant : o herwydd
gwlad delwau cerfiedig yw hi, ac
mewn eilunod y maent yn ynfydu.
39 Am hynny "^ anifeiliaid gwyllt-
ion yr anialwch, a chathod, a ar-
hosant yno, a chywion yr estrys a
drigant ynddi : ac ni phreswylir hi
mwyach byth ; ac nis cyfanneddir
hi o genhedlaeth i genhedlaeth.
40 y Fel yr ymchwelodd Duw So-
dom a Gomorrah, a'i chymmydog-
esau, medd yr Arglwydd; felly
ni phreswylia neb yno, ac ni erys
mab dyn ynddi.
41 ^ Wele, pobl a ddaw o'r gogledd,
a chenedl fawr, a brenhinoedd law-
er a godir o eithafoedd y ddaear.
42 Y bwa a'r waywffon a ddaliant;
creulawn ydynt, ac ni thosturiant :
* eu llef fel mor a rua, ac ar feirch
y marchogant yn daclus i'th erbyn
di, merch Babilon, fel gwr i ryfel.
43 Brenhin Babilon a glywodd
son am danynt, a'i ddwylaw ef a
lesgasant : ^ gwasgfa a'i daliodd ef,
a gwewyr fel gwraig wrth esgor.
44 «=Wele, fel Uew y daw i fynu
oddi wrth ymchwydd yr lorddonen
i drigfa y cadarn : eithr mi a ^vnaf
iddo ef redeg yn ddisymmwth oddi
wrthi hi : a phwy sydd wr dewisol
a osodwyf fi arni hi? canys pwy
sydd fel myfi? a ^phwy a esyd i
mi yr amser? a phwy yw y bugail
hwnnw a saif o'm blaen i ?
45 Am hynny gwrandêwch chwi
gynghor yr Arglwydd, yr hw^n
a gymmerodd efe yn erbyn Babi-
lon, a'i fwriadau a fwriadodd efe
yn erbyn gwlad y Caldeaid : yn
ddiau y rhai Ueiaf o'r praidd a'u
Uusgant hwy ; yn ddiau efe a wna
yn anghyfannedd eu trigleoedd gyd
â hwynt.
46 Gan drwst goresgyniad Babi-
lon y cynhyrfa y ddaear, ac y clywir
y waedd ym mysg y cenhedloedd.
PENNOD LI.
1 Tod farnedigaeih Duw yn erbyn Babilon, er
mwyn dial am Israel. 59 Jeremiah yn
rhoddi llyfr y brophwydoliaeth at Seraiah,
i^w fwrw i Euphrates, a hynny i ancydd-
occâu y soddai Babilon dros byth.
Cyn
CRIST
595.
' pen. 25.
lO, 24.
t Nah. 3. 13.
u pen. 51.
Zl, 3Ü.
=: Es. 13. 22.
a 34. 14.
pen. 51. 3T.
Dat. 18. 2.
Es. 13. 19.
pen. 4'j. 13.
z pen. C. 22
b pen. 49.24.
c pen. 49. 19,
Barnedîgaethau Duw
JEREMIAH, LL
yn erhyn Bábilon,
Cyn
CKIST
595.
2Heb.
■tfrighalon.
a pen. lê. 7.
open. 49. 26.
c pen. 50. 8.
l»at. 18. 4.
d pen. 50.
15, 28.
e Dat. 14. 8.
a 17. 4.
fEs. 21. 9.
Dat. 14. S.
a 18. 2.
g pen. 46. 11.
tKs. 13. 14.
pen. 50. 16.
i pen. 50. 28.
■ pc-n. 46. 4.
3 lleb.
Glan-
Iwuch.
í Es. 13. 17.
Bi pen. 30.
28.
n Nah. 2. 1.
a 3. 14.
FEL hyn y dywed yr Arglwydd,
Wele, myfi a godaf wynt din-
ystriol yn erbyn Babilon, ac yn er-
byn y rhai sydd yn trigo ^y'nghanol
y rhai a godant yn íy erbyn i ;
2 A mi a anfonaf i Babilon * nith-
wyr, a hwy a'i nithiant hi, ac a
waghânt ei thir hi; o herwydd
hwy a fyddant yn ei herbyn hi o
amgylch ar ddydd blinder.
3 Yn erbyn yr hwn a annelo,
anneled y saethydd ei fwa, ac yn
erbyn yr hwn sydd yn ymddyrch-
afu yn ei lurig; nac arbedwch ei
gwŷr ieuaingc, difrodwch ei holl
lu hi.
4 Felly y rhai Uaddedig a syrth-
iant y'ngwlad y Caldeaid, aV rhai
a dry wauwyd ^" yn ei heolydd hi.
5 Canys Israel ni adawyd, na Ju-
dah, gan ei Dduw, gan Arglwydd
y Uuoedd : er bod eu gwlad hwynt
yn Uawn o gamwedd yn erbyn
Sanct yr Israel.
6 'Ffowch o ganol Babilon, ac
achubwch bawb ei enaid ei hun :
na adêwch eich difetha yn ei han-
wiredd hi : oblegid ^ amser dial yiu
hwn i'r Arglwydd ; efe a dâl y
pwyth iddi hi.
7 ^Phîol aur oedd Babilon yn
Haw yr Arglwydd, yn meddwl
pob gwlad: yr holl genhedloedd
a yfasant o'i gwin hi ; am hynny
y cenhedloedd a ynfydasant.
8 Yn ddisymmwth ^y syrthiodd
Babilon, ac y drylliwyd hi : udwch
drosti, ^cyramerwch driagl i'w dolur
hi, i edrych a iachâ hi.
9 Nyni a iachasom Babilon, ond
nid aeth hi yn iach : gadewch hi,
ac ^ awn bawb i'w wlad : canys ei
barn a gyrhaedd i'r nefoedd, ac a
ddyrchafwyd hyd yr wybrau.
10 Yr Arglwydd a ddug allan ein
cyfiawnder ni : deuwch, a ' thraeth-
Avn yn Sion waith yr Arglwydd
ein Duw.
11 ^ ^ Gloywch y saethau ; cesgl-
wch y tariannau: ^yr Arglwydd
a gyfododd yspryd brenhinoedd
Media: oblegid y mae ei fwriad
ef yn erbyn Babilon, i'w dinystrio
hi ; canys ^ dial yr Arglwydd yw
hyu, dial ei deml ef.
12 "Dyrchefwch fanei ar furiau
Babilon ; cadarnhêwch y wyliad-
wriaeth ; gosodwch i fynu y gwyl-
Avyr ; darperwch y cynllwynwyr :
canys yr Arglwydd a fwriad-
odd, ac efe a wnaeth hefyd yr
hyn a lefarodd yn erbyn trigolion
Babilon.
13 Tydi, yr hon ydwyt yn aros ar
ddyfroedd lawer, yn ami dy drysor-
au, dy ddiwedd di a ddaeth, sef
mesur dy gybydd-dod.
14 " Arglwydd y Uuoedd a dyng-
odd ^iddo ei hun, gan ddywedyd,
Diau y'th lanwaf â dynion megis â
lindys ; a hwy a ^ ganant floddest
i'th erbyn.
15 PEfe a wnaeth y ddaear trwy
ei nerth, ac a sicrhaodd y byd
trwy ei ddoethineb, ac ^a daenodd
y nefoedd trwy ei ddeall.
16 Pan roddo efe ei lef, y mae
^twrf dyfroedd yn y nefoedd, ac
"■y mae efe yn codi y niwloedd o
eithaf y ddaear: ac efe sydd yn
gwneuthur y meUt gyd â'r gwlaw,
ac yn dwyn y gwynt allan o'i
drysorau.
17 Ynfyd yw pob dyn o wybod-
aeth ; gwaradwyddwyd pob todd-
ydd gan y ddelw gerfiedig: canys
celwyddog yiv ei ddelw dawdd, ac
nid oes chwythad ynddynt.
18 Oferedd ydynt, gwaith cyfeil-
iorni : yn amser eu hymweliad y
difethir hwynt.
19 Nid fel y rhai hyn, eithr Llun-
iwr y cwbl oil, yiv rhan Jacob ; ac
Israel yw gwialen ei etifeddiaeth
ef: Arglwydd y Uuoedd yw ei
enw ef.
20 ^ Ti wyt forthwyl i mi, ac arfau
rhyfel: canys â thi y drylliaf y
cenhedloedd, ac â thi y dinystriaf
deymasoedd ;
21 A thi hefyd y gwasgaraf y
march a'r marchwr ; ac % thi y
dryUiaf y cerbyd a "i farchog ;
22 A thi y- dryUiaf fi wr a gwraig ;
ac â thi y dryUiaf hen ac ieuangc ;
ac â thi y drylliaf y gwr ieuangc
a'r forwyn ;
23 A thi hefyd y drylliaf fi y
bugail a'i braidd ; ac â thi y dryll-
iaf yr arddwr al iau ychain; ac
â thi y drylliaf y tywysogion a'r
pennaethiaid.
24 A mi a dalaf i Babilon, ac i
holl breswylwyr Caldea, eu hoU
ddrwg a wnaethant yn Sion, yn eich
golwg chwi, medd yr Arglwydd.
25 Wele fi fth erbyn di, 0 fynydd
dinystriol, yr hwn ivyt yn dinystrio
yr holl ddaear, medd yr Arglwydd ;
a myfi a estynaf fy Uaw arnat, ac
a'th dreiglaf di i lawr o'r creigiau,
ac a'th wnaf di yn fynydd Uosg.
Cyn
CRIST
595.
0 Amos 6. 8.
4Heb.
Í10 enaid
ei hun.
5 Neu, ddat-
ganant.
P Gen. L 1,
(i.
pen. 10. 12,
&c.
<! Job 9. 8.
Ps. 104. 2.
Es. 40. 2i
6 Neu,
lliaws.
t Ps. 135. 7.
6 Es. 10. 5,
15.
pen. 50. 23.
756
er mivyn dial am Israel.
JEREMIAH, LI.
Cos2)edigaeth Bdbilon,
Cyn
CRIST
595.
»Es. 10. Ifi.
pen. 50. 37.
"pen. 50. 38.
» Es. 21. 10.
T Nou, yr
amser y
dyrna efe
hi.
8 Heb. Fy
nhrais i.
»Neu,
gweddill.
J pen. 50. 38.
» Es. 13. 22.
pen. 50. 39.
26 Ac ni chymmerant o honot
faen congl, na sylfaen; oncl diíF-
aethwch tragywyddol a fyddi di,
medd yr Arglwydd.
27 Dyrchefwch faiier yn y tir;
lleisiwch udgorn ym mysg y cen-
hedloedd; darperwch y cenhedloedd
yn ei herbyn hi ; gelwch ynghyd
deyrnasoedd Ararat, Minni, ac As-
chenaz, yn ei herbyn hi ; gosodwch
dywysog yn ei herbyn hi ; gwnewch
i feirch ddyfod i fynu cyn amled
a'r lindys blewog.
28 Darperwch y cenhedloedd yn
ei herbyn hi, gyd a brenhinoedd
Media, al thywysogion, a'i hoU
bennaethiaid, a holl wlad ei lyw-
odraeth ef.
29 Y ddaear hefyd a gryna ac
a ofidia ; oblegid fe gyflawnir bwr-
iadau yr Arglwydd yn erbyn
Babilon, i wneuthur gwlad Babilon
yn anghyfannedd heb drigiannol
ynddi.
30 Cedyrn Babilon a beidiasant
âg ymladd, ac y maent hwy yn
aros o fewn eu hamddiffynfeydd :
pallodd eu nerth hwynt ; * aethaut
yn wrageddos : ei hanneddau hi a
losg^vyd, a'i barrau a dorrwyd.
31 Rhedegwr a red i gyfarfod â
rhedegwT, a chennad i gyfarfod â
chennad, i fynegi i frenhin Babilon
oresgyn ei ddinas ef o'i chwrr,
32 Ac ennill "y rhydau, a Uosgi
o honynt y cyi's â than, a synnu
ar y rhyfelwyr.
33 Canys fel hyn y dywed Ar-
glwydd y Uuoedd, Duw Israel;
Merch Babilon ^sydd fel Uawr-
dyrnu ; "^ amser ei dyrnu hi a ddaeth:
ac ar fyrder y daw amser cynhauaf
iddi.
34 Nebuchodonosor brenhin Babi-
lon a'm hysodd, ac a'm hysigodd
i ; efe a'm gwnaeth fel Uestr gwag ;
efe a'm llyngcodd fel draig, ac a
lanwodd ei fol o'm danteithion ; efe
a'm bwriodd i allan.
35 ^Y cam a wnaed i mi ac i'm
^cnawd, a ddelo ar Babilon, medd
preswylferch Sion ; a'm gwaed i ar
drigolion Caldea, medd Jerusalem.
36 Am hynny fel hyn y dywed yr
Arglwydd; Wele, myfi a ddadleuaf
dy ddadl di, ac a ddialaf drosot
ti; a ^mi a ddyhysby^ddaf ei mor
hi, ac a sychaf ei ffynhonnau hi.
37 A bydd Babilon yn garneddau,
"'yn drigfa dreigiau, yn syndra, ac
yn chwibaniad, heb breswylydd.
38 Cyd-ruant fel Uewod; ^bloedd-
iant fel cenawon llewod.
39 Yn eu gwres hwynt y gosodaf
wleddoedd iddynt, a * mi a'u medd-
waf hwynt, fel y llawenychont, ac
y cysgont hûn dragywyddol, ac na
ddeffront, medd yr Arglwydd.
40 Myfi a'u dygaf hwynt i waered
fel ŵyn i'r lladdfa, fel hyrddod a
bychod.
41 Pa fodd y goresgynwyd ^Se-
sach ! pa fodd yr ennillwyd gogon-
iant yr holl ddaear! pa fodd yr
aeth Babilon yn syndod ym mysg
y cenhedloedd !
42 Y mor a ddaeth i fynu ar
Babilon : hi a orchuddiwyd âg
amlder ei donnau ef.
43 Ei dinasoedd hi a aethant yn
anghyfannedd, yn grasdir, ac yn
ddiíFaethwch ; gwlad ni thrig un
gwr ynddi, ac ni thram^vya mab
dyn trwyddi.
44 A mi a ymwelaf â Bel yn
Babilon, a mi a dynnaf o'i safn ef
yr hyn a lyngcodd ; a'r cenhedl-
oedd ni ddylifant atto m-vvyach ;
le, mur Babilon a syrth.
45 '= Deuwch allan o'i chanol, 0 fy
mhobl, ac achubwch bob un ei enaid
rhag llid digofaint yr Arglwydd,
46 A rhag llwfrhau eich calonnau,
ac ofni rhag y chwedl a glywir yn
y wlad : a'r naill flwyddyn y daw
chwedl newydd, ac ar ol hynny
chwedl newydd y flwyddyn avail ;
a thrais yn y wlad, llywodraethwr
yn erbyn llywodraethwr.
47 Am hynny wele y dyddiau yn
dyfod yr ymwelwyf â delwau Babi-
lon ; a'i holl wlad hi a waradwydd-
ir, a'i holl rai lladdedig hi a syrth-
iant yn ei chanol.
48 Yna y ^ nefoedd a'r ddaear, a'r
hyn oil sydd ynddynt, a ganant o
herwydd Babilon : oblegid o'r go-
gledd y daw yr anrheithwyr atti,
medd yi- Arglwydd.
49 '"Fel y giunaeth Babilon i'r
rhai lladdedig o Israel syrthio, felly
yn Babilon y syrth Iladdedigion yr
holl * ddaear.
50 Y rhai a ddiangasoch gan y
cleddyf, ewcli ymaith ; na sefwch :
cofiwch yr Arglwydd o t)ell, a
deued Jerusalem yn eich côf chwi.
51 Gwaradwyddwyd ni, am i ni
glywed cabledd: gwarth a orchudd-
iodd ein hwynebau ; canys daeth
estroniaid i gyssegroedd tŷ yr Ar-
glwydd.
Cyn
CRIST
595.
2 Nou, ym-
ysrjydw-
atil.
» ail. 57.
l- pen. 25.2C.
c ad. 6.
pen. 50. 8.
Dat. 18. 4.
d Ea. 44. 23.
a 49. 13.
Dat. 13. 20.
SNeti.
Bahilcn
sydil i
syrlhio,
chili ladd-
ediyion
Israel ; a
chyd â
Babiìon y
Sì/rth, Ä£C.
4Neu,
wlad.
757
Cospedigaeth Babilon.
JEREMIAH, LII.
GiüTtliryfel Sedeciáh.
Cyn
CEIST
595.
e Obad. 4.
5Neu,
ddynoethi
ydy-
noethir.
€Neu,
muriau
Bahilon
h/dan.
6 Hab. 2. 13,
t ymmlilakl
Sedeciah.
8Neu,
dyicysog
Menuchali,
neu, ben-
ystafell-
ydd.
9Heb.
anqhyfan-
neddau.
52 Am hynny welc y dyddiau yn
dyfod, medd yr Arglwydd, pan
ymwelwyf fi â i delwau hi ; a thrT\7^
ei hoU wlad hi yr archolledig a
riddfan.
53 ""Er i Babilon ddyrchafu i'r
nefoedd, ac er iddi gadarnhâu ei
hamddiflfynfa yn uchel ; etto an-
rheithwyr a ddaw atti oddi wrthyf
fi, medd yr Arglwydd.
54 Sain gwaedd a glywir o Ba-
bilon, a dinystr mawr o wlad y
Caldeaid
55 0 herwydd yr Arglwydd a
anrheithiodd Babilon, ac a ddin-
ystriodd y mawr-air allan o honi
hi, er rhuo o'i thonnau fel dyfr-
oedd lawer, a rhoddi twrf eu lief
hwynt.
56 Canys yr anrheithiwr a ddaeth
yn ei herbyn hi, sefjn erbyn Babi-
lon, a'i chedyrn hi a ddaliwyd ; eu
bwa a dorrwyd : canys Arglwydd
Dduw y gwobr a obrwya yn sicr.
57 A ^myfì a feddwaf ei thy-
wysogion hi, a'i doethion, ei phen-
naethiaid, a'i swyddogion, a'i ched-
yrn : a hwy a gysgant hûn dragy-
wyddol, ac ni ddeffroant, medd y
Brenhin, enw yr hwn yw Arglwydd
y Uuoedd
58 Fel hyn y dywed Arglwydd
y Uuoedd ; Gan ^ ddryllio y dryllir
*^llydain furiau Babilon, a'i huchel
byrth a losgir â than ; ^ a'r bobl
a ymboenant mewn oferedd, a'r
cenhedloedd mewn tan, a hwy a
ddifíygiant.
59 1Í Y gair yr hwn a orchymyn-
odd Jeremiah y prophwyd i Seraiah
mab Neriah, mab Maaseiah, pan
oedd efe yn myned 'gyd â Sede-
ciah brenhin Judah i Babilon, yn
y bedwaredd flwyddyn o'i deyrnas-
iad ef. A Seraiah oedd "dywysog
llonydd.
60 Felly Jeremiah a ysgrifenodd
yr holl aflwydd oedd ar ddyfod yn
erbyn Babilon, mewn mi llyfr; sef
yr holl eiriau a ysgrifenwyd yn er-
byn Babilon.
61 A Jeremiah a ddywedodd wrth
Seraiah, Pan ddelych i Babilon, a
gweled, a darllen yr holl eiriau hyn ;
62 Yna dywed, O Arglwydd, ti
a leferaist yn erbyn y lie hwn, am
ei ddinystrio, fel na byddai ynddo
breswylydd, na dyn nac anifail,
eithr ei fod yn ^ anghyfannedd tra-
gywyddol.
63 A phan ddarfyddo i ti ddarllen
y llyfr hwn, rhwym '^faen wrtho,
a bwrw ef i ganol Euphrates :
64 A dywed, Fel hyn y soddir
Babilon, ac ni chyfyd hi, gan y
drwg a ddygaf fi arni: a hwy a
ddi%giant. Hyd hyn y mae geir-
iau Jeremiah.
PENNOD LII.
1 Sedeciah yn gwrthryfela. 4 Amgylchynu Je-
rusalem, a'i gorclifygu. 8 Lladd meibion
Sedeciah, a thynnu ei lygaid yntau. 12 Ne-
huzaradan yn llosgi ac yn anrheithio y
ddinas ; 24 yn dwyn caelhion ymaith. 31
Efil-merodach yn dyrchafu Jehoiacin.
MAB ''un mlwydd ar hugain
oedd Sedeciah pan ^ddechreu-
odd efe deyrnasu; ac un mlynedd
ar ddeg y teyrnasodd efe yn Jeru-
salem : ac enw ei fam ef oedd Ha-
mutal, merch Jeremiah o Libnah.
2 Ac efe a wnaeth yr hyn oedd
ddrwg y'ngolwg yr Arglwydd,
yn ol yr hyn oil a wnaethai Je-
hoiacim.
3 0 herwydd gan ddigofaint yr
Arglwydd y bu, yn Jerusalem ac yn
Judah, hyd oni fwriodd efe hwynt
allan o'i olwg, wrthryfela o Sede-
ciah yn erbyn brenhin Babilon.
4 1Í Ac yn ^ y nawfed flwyddyn o'i
deyrnasiad ef, yn y degfed mis, ar
y degfed dydd o'r mis, y daetli Ne-
buchodonosor brenhin Babilon, efe
a'i holl lu, yn erbyn Jerusalem,
ac a wersyllasant yn ei herbyn hi,
ac a adeiladasant gyferbyn â hi
amddiifjnfa o amgylch ogylch.
5 Felly y ddinas a fu y'ngwarchae
hyd yi* unfed fl^vyddyn ar ddeg i'r
brenhin Sedeciah.
6 Yn y pedwerydd mis, yn y naw-
fed dydd o'r mis, y newyn a drym-
haodd yn y ddinas, fel nad oedd
bara i bobl y wlad.
7 Yna y torrwyd y ddinas; a'r holl
ryfelwyr a íFoisaiit, ac a aethant
allan o'r ddinas liw nos, ar hyd
ifordd y portli rliwng y ddau fur,
yr hwn oedd wrth ardd y brenhin,
(a'r Caldeaid oedd wrth y ddinas
o amgylch,) a hwy a aethant ar
hyd fíbrdd y rlios.
8 1Í Ond llu y Caldeaid a ymlid-
iasant ar ol y brenhin, ac a oddiw-
eddasant Sedeciah yn rhosydd Je-
richo, a'i holl lu ef a wasgarwyd
oddi wrtho.
9 Yna hwy a ddaliasant y bren-
hin, ac a'i dygasant ef at frenhin
Babilon i Riblali y'ngwlad Hamath;
ac efe a roddodd fam arno ef.
10 A brenhin Babilon a laddodd
b lîdrych
Dat. 18. 2L
AnrlieitMo Jerusalem,
JEREMIAH, LII.
a chaethiivo y hohl.
Cyn
CRIST
588.
SHeb.
ddallodd.
4 Neu,
Ih/ffetheir-
io it.
c Edrych
ad. 2a.
0 Ileb. y
pen-lleidd-
iad. Felly
ad. 14, &c.
<ä pen. 27. 19.
a Edrych
1 Bren. 7.
15, 23, 27,
50.
f Ex. 27. 3.
8 1 Bren. 7.
47.
6 Jleb.
ar eupreK
h try yr holl
lealri liyn.
h 1 Eren. 7.
16.
2 Bren. 25.
17.
2 (Jliron. 3.
15,
feibion Sedeciah y'ngŵydd ei lygaid
ef : efe a laddodd hefyd holl dywys-
ogion Judah yn Riblah.
11 Yna efe a Mynnodd lygaid
Sedeciah, ac a'i rhwymodd ef â
^chadwyni: a brenhin Babilon a'i
harweiniodd ef i Babilon, ac a'i
rhoddodd ef mewn carchardy hyd
ddydd ei farwolaeth.
12 1Í Ac yn y piimmed mis, ar y
degfed di/dd o'r mis, ^hon oedd
y bedwaredd flwyddyn ar bym-
theg i'r brenhin Nebuchodonosor
brenhin Babilon, y daeth Nebuzar-
adan ^pennaeth y milwyr, pr hivn
a safai ger bron brenhin Babilon,
i Jerusalem ;
13 Ac efe a losgodd dŷ yr Ar-
GLWYDD, a thy y brenhin; a holl
dai Jerusalem, a phob tŷ mawr, a
losgodd efe â than.
14 A holl lu y Caldeaid y rhai
oedd gyd â phennaeth y milwyr, a
ddrylliasant holl furiau Jerusalem
o amgylch.
15 Yna Nebuzaradan pennaeth
y milwyr a gaethgludodd rai o'r
bobl wael, a'r gweddill o'r bobl a
adawsid yn y ddinas, a'r ffoadur-
iaid a giliasent at frenhin Babilon,
a'r gweddill o'r bobl.
16 Ond Nebuzaradan pemiaeth
y milwyr a adawodd rai o dlod-
ion y wlad yn winllanwyr ac yn
arddwyr.
17 "^A'r Caldeaid a ddrylliasant
^y colofnau pres y rhai oedd yn
nhŷ yr Arglwydd, a'r ystoliou, a'r
môr pres yr hwn oedd yn nhŷ yr
Arglwydd ; a hwy a ddygasant
eu holl bres hwynt i Babilon.
18 A hwy a ddygasant ymaith ^y
crochanau, a'r rhawiau, a'r psal-
tringau, a'r cawgiau, a'r thusserau,
a'r holl lestri pres, y rhai yr oeddid
yn gwasanaethu â hwynt.
19 A'r phiolau, a'r i)edyll tan, a'r
cawgiau, a'r crochanau, a'r can-
hwyllbrennau, a'r thusserau, a'r
cwppanau, y rhai oedd o aur yn
aur, a'r rhai oedd o arian yn arian,
a gymmerodd pennaeth y milwyr
ymaith.
20 Y ddwy golofh, un môr, a deu-
ddeg o ychain pres, y rhai oedd
dan yr ystolion, y rhai a wnaethai
y brenhin Solomon, yn nhŷ yr Ar-
glwydd : s nid oedd pwys ^ ar bres
yr holl lestri hyii
21 Ac am ^y colofnau, deunaw
cufydd oedd uchder un golofn,
' a Uinyn o ddeuddeg cufydd oedd
yn ei hamgylchu : a'i thewder yn
bedair modfedd; ac yn gau yr
oedd.
22 A chnap pres oedd ami, a
phùm cufydd oedd uchder un cnap ;
a rhwydwaith a phomgranadau ar
y cnap o amgylch, yn bres i gyd :
ac fel hyn yr oedd jv ail golofn
a'e phomgranadau.
23 A'r pomgranadau oeddynt, onid
pedwar, cant ar ystlys : ' yr holl
bomgranadau ar y rhwydwaith o
amgylch oedd gant.
24 11 A ^'phennaeth y milwyr a
gymmerodd Seraiah yr arch-oifeir-
iad, a Sephaniah yr ail offeiriad,
a'r tri oedd yn cadw y ^ drws.
25 Ac efe a gymmerodd o'r ddinas
ystafellydd, yr hwn oedd swydd-
og ar y rhyfelwyr; a seithwyr ^o
weision pennaf y brenliin, y rhai
a gafwyd yn y ddinas ; ^ a phen-
ysgrifenydd y Uu, yr hwn a fydd-
ai yn byddino pobl y wlad ; a thri
ugeinwr o bobl y wlad, y rhai a
gafwyd y'nghanol y ddinas.
26 A Nebuzaradan pennaeth y
milwyr a gymmerodd y rhai hyn,
ac a aeth â hwynt i Riblah, at
frenhin Babilon.
27 A brenhin Babilon a'u taraw-
odd hwynt, ac a'u lladdodd hwynt
yn Riblah, y'ngwlad Hamath. Fel
hyn y caethgludwyd Judah o'i wlad
ei hun.
28 Dyma y bobl a gaethglud-
odd Nebuchodonosor yn 'y seithfed
flwyddyn, "tair mil a thri ar hugain
o luddewon.
29 Yn y ddeunawfed flwyddyn i
Nebuchodonosor efe a gaethglud-
odd o Jerusalem wyth gant a deu-
ddeg ar hugain o " ddyniou.
30 Yn °y drydedd flwyddyn ar
hugain i Nebuchodonosor, Nebu-
zaradan pennaeth y milwyr a gaeth-
gludodd saith gant a phump a
deugain o luddewon : yr holl ddyn-
ion hyn oedd bedair mil a chwe
chant.
31 11 ° Ac yn y ddwyfed flwyddyn
ar bymtheg ar hugain wedi caeth-
gludo Jehoiacin brenhin Judah,
yn y deuddegfed mis, ar y pum-
med dydd ar hugain o'r mis, Efil-
merodach brenhin Babilon, yn y
flwyddyn gyntaf o'i deyrnasiad, ^ a
ddyrchafodd ben Jehoiacin bren-
hin Judah, ac a'i dug ef allan o'r
carchardy,
Cyn
CRIST
588.
7Heb.
ac edau.
I Edrych
1 Breu. 7.
k 2 Bren,
25. 18.
8 Heb.
rliiniog.
9 Heb. or
rhai oedd
yn gweled
wyneh y
hrenliin.
2 Neuj ac
ysgrifen
ydd pen-
naeth y Un.
600.
1 Edrych
2 Bren. 24.
12.
590.
m Edrych
2 Bren. 24.
14.
S Heb.
eneidiau.
585.
n Edrych
ad. 12.
562.
o 2 Bren.
25. 27.
P Gen. 40.
13, 20.
Gqfidiis gyflivT Jerusalem
GALARNAD, I.
o herwydd ei phechodau.
Cyn
CEIST
562.
4 Heb. ym-
dcHddan-
odd âg ef
ielhau da.
Cyn
CRIST
Cylch
588.
>Jcr.l3.17.
b Job 7. 3.
Ps. 6. 6.
c ad. 9, IG,
17, 21.
d Jer. 4. PX).
a 30. 14.
ad. 19.
2 Ileb.
cliwerw.
e Dent. 2Í
43,44.
32 Ac a ^ddywedodd yn dêg ^yrtho,
ac a osododd ei frenhin-famgc ef
uwch law gorsedd-feingciau y bren-
hinoedd, y rhai oedd gyd âg ef yn
Babilon.
33 Ac efe a newidiodd ei garchar-
wisg ef: ac efe a fwyttaodd fara
ger ei fron ef yn wastad, holl ddydd-
iau ei einioes.
34 Ac am ei luniaeth ef, Uun-
iaeth gwastadol a roddT\yd id do
gan irenhin Babilon, dogn dydd
yn ei ddydd, hyd ddydd ei farwol-
aeth, holl ddyddiau ei einioes.
GALARNAD JEREMIAH.
3Neu,
bethau
dijmunol.
PENNOD I
1 Gofidus g7jjlwr Jerusalem o henoi/dd ei phech-
odau, 12 a hithau yn cwyno rhag ei gofid,
18 ac yn cijfadde/ bod barnedigaeihau Duw
yn gyfiawn.
PA fodd y mae y ddinas ami ei
phobl yn eistedd ei hunan ! pa
fodd y mae y liosog ym mhlith y
cenhedloedd megis yn weddw! pa
fodd y mae tywysoges y taleithiau
dan deyrnged !
2 Y mae hi ^jti wylo yn hidl
^liw nos, ac y mae ei dagrau ar
ei gruddiau, •'heb neh "^o'i holl gar-
iadau yn ei chysuro : ei holl gyf-
eillion a fuant anghywir iddi, ac
a aethant yn elynion iddi.
3 Judah a fudodd ymaith gan
flinder, a chan faint caethiwed; y
mae hi yn aros ym mysg y cen-
hedloedd, heb gael gorphwysdra :
ei holl erlidwyr a'i goddiweddasant
hi mewn Ueoedd cyfyng.
4 Y mae ffyrdd Siou yn galaru, o
eisieu rhai yn dyfod i'r wyl arben-
nig : ei holl byrth hi sydd anghyf-
annedd, ei hoifeiriaid yn ucheneidio,
ei morwynion yn ofidus, a hithau
yn ^ flin arni.
5 Ei gwrthwynebwyr ^ ydynt ben-
naf, y mae ei gelynion yn ffynnu :
canys yr Arglwydd a'i gofidiodd
hi am amlder ei chamweddau : ei
^phlant a aethant i gaethiwed o
flaen y gelyn.
6 A holl harddwch merch Sion a
ymadawodd â hi ; y mae ei thy-
wysogion hi fel hyddod heb gael
porfa, ac yn myned yn ddinerth
o flaen yr ymlidiwr.
7 Y mae Jerusalem, yn nyddiau ei
blinder a'i chaledi, yn cofio ei holl
^hyfrydwch oedd iddi yn y dydd-
iau gynt, pan syrthiodd ei phobl
hi yn Haw y gelyn, heb neb yn ei
chynnorthwyo hi : y gelynion a'i
gwelsant M, ac a chwarddasant
am ben ei Sabbathau.
8 Jerusalem a bechodd bechod;
760
am hynny * y symmudwyd hi : yr
holl rai a'i hanrhydeddent sydd
yn ei diystyru hi, o herwydd ^idd-
ynt weled ei noethni hi : le, y mae
hi yn ucheneidio, ac yn troi yn
ei hoi.
9 Ei haflendid sydd yn ei godre,
^nid yw hi yn meddwl am ei diw-
edd ; am hynny y syrthiodd hi yn
rhyfedd, 'heb neh yn ei chysuro.
Edrych, Arglwydd, ar fy mlinder;
canys i/mfawrygodd y gelyn.
10 Y gwrthwynebwr a estynodd
ei law ar ei holl ^ hoff-bethau hi :
hi a welodd y cenhedloedd yn dy-
fod i mewn i'w chyssegr, i'r rhai y
gorchymynasit ti ^na ddelent i'th
gynnuUeidfa.
11 Y mae ei holl bobl hi yn
ucheneidio, ^ yn ceisio bwyd : hwy
a roddasant eu hoff-bethau am fwyd
i ^ ddadebru yr enaid : edrych, Ar-
glwydd, a gwel; canys dirmygus
ydwyf fi.
12 \ ^ Onid gwaeth gennych chwi,
®y fforddolion oil? gwelwch ac
edrychwch, a "^oes y fath ofid a'm
gofid i, yr hwn a wnaethp^v}^d i
mi, â'r hwn y gofidiodd yr Ar-
glwydd fi }Ti nydd angerdd ei
ddigter.
13 O'r uchelder yr anfonodd efe
dan i'm hesgyrn i, yr hwn a aeth yn
drech na liwynt : efe a ledodd rAvyd
o flaen fy nhraed, ac a'm dych wel-
odd yn fy ol ; efe a'm gwnaeth
yn anrheithiedig, ac yn ofidus ar
hyd y dydd.
14 Rhwymwyd iau fy nghamwedd-
au a'i law ef : hwy a blethwyd, ac
a ddaethant i fynu am fy ngwddf :
efe a Avnaeth i'm nerth syrthio ; yr
Arglwydd a'm rhoddodd mewn
dwylaw, oddi tan y rhai ni allaf
gyfodi.
15 Yr Arglwydd a fathrodd fy
holl rai grymmus o'm mewn ; efe a
gyhoeddodd i'm herbyn gymmanfa,
i ddifetha fy ngwŷr ieuaingc : '^fel
Galar Jeremiah
GALARNAD, II.
am ojid Jerusalem.
Cyn
CRIST
Cylch
588.
n Es. 63. 3.
o Jer. 13. 17.
a 14. IT.
pen. 2. 18.
2 Heb. tUy-
chwelai.
P Jer. 4. 31.
1 Dan. 9. 7.
r 1 Sam. 12.
14, 15.
3 Neu,
orchijmyn.
Heb. enau.
s ad. 2.
Jer. 30. 14.
t Es. 16. 11.
Jer. 48. 3G.
pen. 2. 11.
Hos. 11. 8.
u Deut. 32.
25.
Ezec. 7. 15.
X Es. 13, &c.
Jer.46,&c.
7 pen. 5. 17.
a 1 Chron.
28.2.
I's. 99. 5.
a 132. 7.
b ad. 17, 21.
pen. 3. 43.
2 Heb. a
innaeth
iddynt
fji/jfiiirdd
a'r llauir.
gwin-wrŷf °y sathrodd yr Ar-
GLWYDD y forwyn, merch Judali.
16 Am hyn yr ydwyf yn wylo ; ° y
mae fy Uygad, fy llygad, yn rhedeg
gan ddwfr, o herwydd pellhâu oddi
wrthyf ddiddanwr a ^ ddadebrai fy
enaid: fy meibion sydd anrheith-
iedig, am i'r gelyii orchfygu.
17 P Sion a ledodd ei dwylaw, heb
neb yn ei diddanu : yi' Arglwydd
a orchymynodd am Jacob, /od ei
elynion yn ei gylch : Jerusalem
sydd fel gwraig fis-glwyfus yn eu
mysg hwynt.
18 1Í 1 Cyfiawn yw yr Arglwydd ;
oblegid myfi 'a fum anufudd i'w
^air ef : gwrandêwch, attolwg, bobl-
oedd oil, a gwelwch fy ngoM : fy
morwynion a'm gwŷr ieuaingc a
aethant i gaethiwed.
19 Gelwais am iy nghariadau, a
* hwy a'm twyllasant ; fy offeiriaid
a'm henafg^\yr a drengasant yn y
ddinas, tra oeddynt yn ceisio idd-
ynt fwyd i ddadebru eu henaid.
20 Gwel, 0 Arglwydd ; canys y
mae yn gyfyng arnaf: *iy ymys-
garoedd a gyffroisant, fy nghalon
a drodd yiiof ; o herwydd fy mod
yn rhy anufudd : " y mae y cleddyf
yn difetha oddi allan, megis marw-
olaeth Si/dd gartref.
21 Clywsant fy mod i yn úchen-
eidio : nid oes a'm diddano : fy hoU
elynion, paìi glywsant fy nrygfyd,
a lawenychasant am i ti wneuthur
liynny : ond ti a ddygi i ben ^ y
dydd a gyhoeddaist, a hwy a fydd-
ant fel finnau.
22 Deued eu hoU ddrygioni hwynt
o'th flaen di ; a gwna iddynt hwy
fel y gwnaethost i minnau, am fy
hoU gamweddau : oblegid y mae
fy ucheneidiau yn ami, ^a'm calon
yn ofidus.
PENNOD II.
1 Jeremiah yu galaru am ojid Jerusalem :
20 ac yn cwyno wrih D daw faint oedd.
PA fodd y dug yr Arglwydd
gwmmwl ar ferch Sion yn ei
sorriant, ac y bwriodd degwch Is-
rael i lawr o'r nefoedd, ac na chof-
iodd ''leithig ei draed yn nydd ei
ddigofaint !
2 Yr Arglwydd a lyngcodd, ^heb
arbed, holl anneddau Jacob ; efe
a ddifrododd yn ei ddigter am-
ddiffynfeydd merch Judah; efe "a'íí
tynnodd hwynt i lawr, ac a ddi-
fwynodd y deyrnas a'i thywysogion.
3 MeAvn sorriant digllawn y tor-
rodd efe holl gorn Israel : efe a
dynnodd ei ddeheulaw yn ei hoi
oddi wrth y gelyn ; ac yn erbyn
Jacob y cynneuodd megis fflam dan-
Uyd, yr hon a ddifa o amgylch.
4 Efe a annelodd ei fwa fel gelyn ;
safodd â'i ddeheulaw fel gwrthwyn-
ebwr, ac a laddodd bob dim hyfryd
i'r golwg ym mhabeU merch Sion :
fel tan y tywalltodd efe ei ddig-
ofaint.
5 Yr Arglwydd sydd megis gelyn :
efe a lyngcodd Israel, efe a lyngc-
odd ei holl balasau hi : efe a ddi-
fwynodd ei hamddifíynfeydd, ac a
wnaeth gwynfan a galar yn ami
ym merch Judah.
6 Efe ''a anrheithiodd ^ei babell
^ fel gardd ; efe a ddinystriodd le-
oedd ei gymmanfa : yr Arglwydd
a wnaeth anghofio yn Sion yr
uchel-wyl a'r Sabbath, ac yn Uid-
iowgrwydd ei sorriant y dirmygodd
efe y brenhin a'r offeiriad.
7 Yr Arglwydd a wrthododd ei
allor, a ffieiddiodd ei gyssegr ;
^rhoddodd gaerau ei phalasau hi
yn Uawy gelyn: ^rhoddasant floedd
yn nhŷ yr Arglwydd, megis ar
ddydd uchel-wyl.
8 Yr Arglwydd a fwriadodd
ddifwyno mur merch Sion ; ^efe
a estynodd linyn, ac nid attaliodd
ei law rhag ^difetha: am hynny
y gwnaeth efe i'r rhagfur ac ir
mur alaru ; cyd-lesgasant.
9 Ei phyrth a soddasaut i'r ddaear ;
efe a ddifethodd ac a ddrylliodd ei
barrau hi : ^ ei brenhin a'i thywys-
ogion ydynt ym mysg y cenhedl-
oedd : heb gyfraith y mae ; ^ a'i
phrophwydi heb gael gweledigaeth
gan yr Arglwydd.
10 Henuriaid merch Sion a eis-
teddant ar lawr, a dawant â son ;
' gosodasant Iwch ar eu pennau ;
ymwregysasant â sachlîan : g^v^yr-
yfon Jerusalem a ostyngasant eu
pennau i lawr.
11 ^Fy llygaid sydd yn pallu
gan ddagrau, ^fy ymysgaroedd a
gyffroisant, fy afu a dywalltwyd
ar y ddaear ; o herwydd dinystr
merch fy mhobl, pan lewygodd '"y
plant a'r rhai yn sugno yn heolydd
y ddinas.
12 Hwy a ddywedant wrth eu
mammau, Pa le y mae yd a gwin ?
pan lewygent fel yr archolledig yn
heolydd y ddinas, pan dywalltent eu
heneidiau ym mynwes eu mammau.
Cyn
CRIST
Cylch
588.
c Vs. sn. la
a 80. 40.
Es. 5. 5.
SNeu,
ei gae.
d Es. 1. 8.
4 lleb.
caitodd.
e Pb. 74. 4.
f2 lîrcn.
21. 13.
Es. S4. 11.
5 Heb.
lli/ngcu.
e 2 Bren.
24. 15.
:i 25. 7.
h Vs. 74. 9.
Ezec. 7. 26,
i Job 2. 12.
k pen. a 48,
&c.
1 pen. 1. 20.
m na. 19.
pen. 4. 4.
Galar Jeremiah.
GALAENAD, III.
Cwyn y ffyddloniaid.
Cyn
CEIST
Cylch
588.
nJer.2. 8.
a 5. 31.
a 14. 14.
a 23. 16.
a 27. 14.
a 29. 8, 9.
Ezeo. 13. 2-
1 1 Bren. 9.
8.
PEzec.25.G.
1 Ps. 48. 2.
a 50. 2.
r pen. 3. 40.
s Lef. 26.
16, &c.
Deut. 23.
15, &c.
tad. 2.
ujer.14.17.
pen. 1. 16.
s Ps. C2. 8.
zLof.2G.2D.
Deut. 28.
53.
Jer. 19. 9.
pen. 4. 10.
Ezec. 5. 10.
6 Neu, a
drinir â
dwylaw?
a pen. 3. 43.
13 Pa beth a gymmeraf yn dyst i
ti? beth a gyffelybaf i ti, O ferch
Jerusalem ? beth a gystadlaf â thi,
fel y'th ddiddanwyf, 0 forwyn,
merch Sion ? canys y mae dy ddin-
ystr yn fawr fel y môr; p^yy a'th
iachâ di ?
14 Dy "brophwydi a welsant i
ti gelwydd a diflasrwydd; ac ni
ddatguddiasant dy anwiredd, i droi
ymaith dy gaethiwed: eithr hwy
a welsant i ti feichiau celwyddog,
ac achosion deol.
15 °Y rhai oil a dramwyent y
ffordd, I'a gurent eu dwylaw arnat
ti ; chwibanent, ac ysgydwent eu
pennau ar ferch Jerusalem, gan
ddywedyd, Ai dyma y ddinas a
alwent.'iyn berffeithrwydd tegwch,
yn Uawenydd yr hoU ddaear !
16 "^ Dy holl elynion a ledasant eu
safnau arnat ti ; a chwibanasant, ac
a esgyrnygasant ddannedd, ac a
ddywedasant, Llyngcasom hi: yn
ddiau dyma y dydd a ddisgwyliasom
ni ; ni a'i cawsom, ni a'* gwelsom.
17 Yr Arglwydd a wnaeth *yr hyn
a ddychymmygodd ; ac a gyflawn-
odd ei air yr hwn a orchymynodd
efe er y dyddiau gynt : * efe a ddi-
frododd, ac nid arbedodd; efe a
wnaeth i'r gelyn lawenychu yn dy
erbyn di; efe a ddyrchafodd gorn
dy wrthwynebwyr di.
18 Eu calon hwynt a waeddodd
ar yr Arglwydd, 0 fur merch
Sion, tywallt "ddagrau ddydd a
nos fel afon ; na orphwys, ac na
pheidied can^^^U dy lygad.
19 Cyfod, cyhoedda liw nos ; yn
nechreu y wyliadwriaeth ^tywallt
dy galon fel dwfr ger bron yr Ar-
glwydd : dyrchafa dy ddwylaw
atto ef am einioes dy blant, ^y
rhai sydd yn Uewygu o newyn ym
mhen pob heol.
20 11 Edrych, Arglwydd, a gwel
i bwy y gwnaethost fel hyn : ^ a
fwytty y gwragedd eu ffrwyth eu
hun, plant ^o rychwant o hŷd? a
leddir yr ofifeiriad a'r prophwyd
y'nghyssegr yr Arglwydd ?
21 leuangc a hen sydd yn gorwedd
ar lawr yn yr heolydd : fy morwyn-
ion a'm gwŷr ieuaingc a syrthiasant
iv\Yj y cleddyf: ^ti q!u Ueddaist
hivynt yn nydd dy sorriant, Uedd-
aist hwy heb arbed.
22 Gelwaist, megis ar ddydd uchel-
wyl, fy nychryn o amgylch, fel na
ddiangodd ac na adawyd neb yn
nydd sorriant yr Arglwydd : y
gelyn a ddifethodd y rhai a faeth-
ais ac a fegais i.
PENNOD III.
1 Y ffyddloniaid yn cwynfan am eu gofidiau :
22 a tlirwy drugareddau Duto, yn cadarn-
hâu eu gohaith : 37 yn cydnabod cyfiawnder
Duw : 55 yn gwedd'io am ymwared iddynt
eu hunain, 64 a dial ar eu gelynion.
MYFI yw y gwr a welodd flinder
gan wialen ei ddigofaint ef
2 / dywyllwch, ac nid i oleuni,
yr arweiniodd ac y tywysodd efe fi.
3 Yn fy erbyn i yn ddiau y trodd
efe, ac y mae efe yn troi ei law
ar hyd y dydd.
4 Efe a wnaeth fy nghnawd a'm
croen yn hen ; efe a ddrylliodd fy
esgyrn.
5 Efe a adeiladodd i'm herbyn,
ac a'm hamgylchodd â bustl ac â
blinder.
6 *Efe a'm gosododd mewn tywj'll
leoedd, fel y rhai sydd wedi marw
er ys talm.
7 ^Efe a gauodd o'm hamgylch,
fel nad elwyf allan : efe a wnaeth
fy Uyffethair i yn drom.
8 Pan lefwyf, a phan floeddiwyf,
efe a gau allan fy ngweddi.
9 Efe a gauodd fy fifyrdd â cherrig
nadd ; efe a wyrodd fy ilwybrau.
10 " Yr oedd efe i mi fel arth yn
cynllwyn, Qieii lew mewn llochesau.
11 Efe a wyrodd iy flfyrdd, ac
a'm drylliodd; yn anrheithiedig y
gwnaeth fi.
12 Efe a annelodd ei fwa, ac ^ a'm
gosododd fel nod i saeth.
13 Efe a wnaeth i ^saethau ei
gawell fyned i'm harennau.
14 ^ Gwatwargerdd oeddwn i'm
holl bobl, an ^cân ar hyd y dydd.
15 Efe a'm llanwodd â chwerwder;
efe a'm meddwodd i â'r wermod.
16 Efe a dorrodd fy nannedd â
cherrig, ac a'm trybaeddodd yn y
llwch.
17 A phellheaist fy enaid oddi
wrth heddwch ; anghofiais ddaioni.
18 A mi a ddywedais, Darfu am
fy nerth a'm gobaith oddi wrth yr
Arglwydd.
19 ^Cofia fy mlinder a'm gofid,
y wermod a'r bustl.
.20 Fy enaid gan gofio a gofia,
ac a * ddarostyngwyd ynof fi.
21 Hyn yr ydwyf yn ei ^ adgofio ;
am hynny y gobeithiaf.
22 % sTrugareddau yr Arglwydd
yiv na ddarfa am danom ni : o
3 Neil,
Wrlh gofio.
i Neil,
grijin-
mwyd.
5 Heb. ddij'
chwelyd at
fynghalon.
e Mai. 3. 6.
Trygaredd yr Arglwydd,
GALARNAD, IV.
a'i gyfiaiunder.
Cya
CRIST
Cylch
5S8.
h Ps. If). 5.
a 73. 26.
a 110. 57.
Jer. 10. la
k Ka. 50. 6.
Matt. 5. 39.
1 Ezec. 33.
11.
6 I-Icb.
galon.
n Job 2. 10.
Es. 45. 7.
Amos 3. 6.
oDiar. 19.3.
7Heb.
cioi/na.
P pen. 2. 2,
17, 21.
q 1 Cor. 4.
13.
r pen. 2. IG.
herwydd ni phalla ei dosturiaeth-
au ef.
23 Bob bore y deuant o ne^vydd :
mawr yw dy ffyddlondeb.
24 Yr Arglwydd yw fy ''rhan
i, medd fy enaid ; am hynny y
gobeithiaf ynddo.
25 Daionus yw yr Arglwydd i'r
rhai a ddisgwyliant wrtho, ac i'r
enaid al ceisio.
26 Da yiv gobeithio a disgwyl yn
ddistaw am iachawdwriaeth yr Ar-
glwydd.
27 Da yw i wr ddwyn yr iau yn
ei ieuengctid.
28 ^Efe a eistedd ei hunan, ac
a daw â son ; am iddo ei d^yyn hi
arno.
29 Efe a ddyry ei enau yn y llwch,
i edrych a oes obaith.
30 ^Efe a ddyry ei gern i'r hwn
a'i tarawo : efe a lenwir â gwarad-
wydd.
31 Oblegid nid yn dragywydd y
gwi'thyd yr Arglwydd :
32 Ond er iddo gystuddio, etto
efe a dosturia, yn ol amlder ei
drugareddan.
33 Canys ^nid o'i *^fodd y blina
efe, nac y cystuddia, blant dynion ;
34 I fathru lioll garcharorion y
ddaear dan ei draed,
35 I ŵyro barn gwr o flaen wyneb
y Goruehaf.
36 Kid y w yr Arglwydd yn gwel-
ed yn clda wneutliur cam â gwr
yn ei fatter.
37 IT Pwy "^a ddywed y bydd
dim, heb i'r Arglwydd ei orchy-
myn?
38 Oni ddaw o enau y Goruehaf
''ddrwg a da?
39 ° Paham y "^ grwgnach dyn byw,
gwr am gospedigaeth ei bechod ?
40 Ceisiwn a chwiliwn ein ffyrdd,
a dychwelwn at yr Arglwydd.
41 Dyrchafwn ein calonnau a'l*
dwylaw at Dduw yn y nefoedd.
42 Nyni a wnaethom gamwedd,
ac a fuom auufudd; tithau nid
arbedaist.
43 Gorchuddiaist ni â sorriant,
ac erlidiaist ni ; p lleddaist, nid
arbedaist.
44 Ti a'tli guddiaist dy hun â
chwmmwl, fel na ddeuai ein gweddi
trwodd.
45 Ti a'n gwnaethost "^yn sorod
ac yn ysgubion y'nghanol y bobl.
46 ''Ein hoU elynion a ledasant
eu safnau yn ein lierbyn.
47 'Dychryn a magi a ddaeth
arnom, anrliaitli a dinystr.
48 *Fy llygad a ddiferodd ifryd-
iau o ddwfr, o herwydd dinystr
merch fy mhobl.
49 Fy llygad a ddiferodd, ac ni
pheidiodd, am nad oes gorphwys-
dra;
50 Hyd oni edrycho, ac oni ys-
tyrio yr Arglwydd o'r nefoedd.
51 Y mae fy llygad yn blino fy
enaid, ^o herwydd hoU ferched fy
ninas.
52 Fy ngelynion gan hela a'm hel-
iasant " yn ddiachos, fel aderyn.
53 Torrasant ymaith fy einioes yn
y pwU, a bwriasant gerrig arnaf.
54 ^Y dyfroedd a lifasant dros
fy mhen; ^dywedais, Torrwyd fi
ymaith.
55 H "^Gelwais ar dy enw di, 0
Arglwydd, o'r pwll isaf
56 Ti a glywaist fy lief : na chudd
dy giust rhag fy uchenaid a'm
gwaedd.
57 Ti a ddaethost yn nês y dydd
y gelwais arnat: dywedaist, Nac
ofna.
58 Ti, 0 Arglwydd, a ddadleu-
aist gyd a'm henaid : gwaredaist
fy einioes.
59 Ti, 0 Arglwydd, a welaist fy
ngham : barn di fy marn i.
60 Ti a welaist eu holl ddial hwynt,
a'u holl amcanion i'm herbyn i.
61 Clywaist eu gwaradwydd, 0
Arglwydd, a'u holl fvvriadau i'm
herbyn ;
62 Gwefusau y rhai a godant i'm
herbyn, a'u myfyrdod i'm herbyn
ar hyd y dydd.
63 Edrych ar eu heisteddiad a'u
cyfodiad ; ^ myfi yw eu can hwynt.
64 1Í ^Tâl y pwyth iddynt, 0 Ar-
glwydd, yn ol gweithred eu dwy-
law.
65 Dod iddynt ^ofid calon, dy
felldith iddynt.
QQ Erlid hwynt â digofaint, a di-
fetha hwy oddi tan '^nefoedd yr
Arglwydd.
PENNOD IV.
1 Sion yn cwyno ei thostur gyflwr : 13 yn
cyffesu ei pliecliodau. 21 Bygytliio Edom ;
22 a cliysuro S'ion.
PA fodd y tywyllodd yr aur! y
newidiodd yr aur coeth da !
taflwyd cerrig y cyssegr ym mhen
pob heol.
2 Gwerthfawr feibion Sion, a chys-
tal ag aur pur, pa fodd y cyfrifwyd
Cyn
CRIST
Cylch
« Ea. 24. 17.
Jer. 48. 43.
t Jer. 4. 19.
a 9.1.
a 14. 17.
pen. 2. 11.
8 Neu, yn
fwy na.
« Ps. 35. 7,
19. a 03. 4.
a 109. 3.
» Ps. 69. 2.
a 124. 4, 5.
y Ps. 31. 22.
Es. 38. 10,
11.
2 I's. 130. 1.
0. ad. 14.
b Ps. 23. 4.
9 Neil,
<jyiu1yn~
rLoijdd.
c Ps. 8. 3.
Tostur gyjlwr Sion.
GALARNAD, V.
El gweddi at Dduw.
Cyn
CRIST
Cylch
588. _
« Es. 30. 14.
Jer. 19. 11.
b Job 39. 14,
16.
c Ps. 22. 15.
d Edrych
en. 2. 11,
pen
2Neu,
conpedig-
aeih.
3 chospfd-
igaetli.
t Gen. 19.
25.
4Heb.
Tywyllach
na du.
6Heb.
lifnriant.
e pen. 2. 20.
h Deut. 2S.
57.
2 Brou. G.
29.
i Dcut. 32
22.
k Jcr. 5. 31.
a 23. 21.
6 Neil,
gan nas
yallcnt na
chijffijrdd-
«líú'Ujitc.
7 Ne>i,
0 ujlan.
hwynt ^fel ystenau pridd, gwaitli
dwylaw y crochenydd !
3 Y dreigiau a dynnant allan eu
bronnau, a roddant sugn i'w cenaw-
on : merch fy mhobl a aetli yn
greulaAvn, ^fel jv estrysiaid yn yr
auialwch.
4 "^Tafod y plentyii sugno sydd
yn glynu wrth daflod ei enau gan
syched: ^y plant a ofynant fara,
ond nid oedd a dorrai iddynt.
5 Y rhai a ymborthent yn foetlius,
a ddifethwyd yn yr heolydd : y rhai
a feithrinwyd mewn ysgarlad, ^a
gofleidiant y tommennydd.
6 Canys mwy yw ^anwiredd merch
fy mhobl na ^phechod Sodom, yr
hon ^a ddinystriwyd megis yn ddi-
symmwth, ni safodd Haw arni.
7 Purach oedd ei ISTazareaid hi
na'r eira, gwynnach oeddynt na'r
Uaeth, gwridoccach oeddynt o gorph
na'r cwrel, au trwsiad oedd o
saphir.
8 * Duach Yff yr olwg arnynt na'r
glöyn ; nid adweinir hwynt yn yr
heolydd : eu croen a lŷn wrth eu
hesgyrn; gwywodd, aeth yn debyg
i bren,
9 Gwell yw y rhai a laddAvyd â
chleddyf, na'r rhai a laddwyd â
newyn; oblegid y rhai hyn a '^ddi-
hoenant, wedi eu trywanu o eisieu
cnwd y maes.
10 s Dwylaw gwragedd tosturiol
a ferwasant eu plant eu hun : eu
^hymborth oeddynt yn ninystr
merch fy mhobl.
11 Yr Arglwydd a gyfla^Tiodd
ei ddigter, a dywaUtodd lidiowg-
rwydd ei sorriant, ac ' a gynneuodd
dan yn Sion, yr livra. a ddifaodd
ei seiliau hi.
12 Ni choeliasai brenhiuoedd y
ddaear, na holl drigolion y byd, y
deuai y gwrthwynebwr a'r gelyn i
mewn i byrth Jerusalem.
13 IT ^Am bechodau ei phro-
phwydi, ac anwiredd ei hoffeiriaid,
y rhai a ollyngasant waed y rhai
cyfiawn o'i mewn hi ;
14 Gwibiasant /el deillion yn yr
heolydd, ac ymddifwynasant gan
waed, ^'fel na ellid cyffwrdd â'u
dillad h^vynt.
15 Gwaeddasant arnynt, Ciliwch ;
^ aflan yiu ; ciliwch, ciliwch, na
chyffyrddwch ; pan ifoisant, ac yr
aethant ymaith, Dywedent ym
mysg y cenhedloedd, Ni thrigant
hAvy yma mwyach.
16 ^Sorriant yr Arglwydd a'u
gwasgarodd hwynt ; nid edrych efe
arnynt mwy : ni pharchent hwy yr
offeiriaid, ni thosturient wrth yr
henafgwyr.
17 Ninnau hefyd, ^ein llygaid a
ballasant am ein cynnorthwy ofer :
gan ddisgwyl disgwyl yr oeddem
ni wrth genhedlaeth ni allai em
hachub.
18 ^ Hwy a olrheiniant ein cerdd-
ediad, fel na alhìTi fyned ar hyd
ein heolydd : y mae ein diwedd ni
yn agos, ein dyddiau ni a gyflawn-
wyd ; canys daeth ein diwedd ni.
19 "Buanach y^v ein herlidwyr
nag eryrod yr awyr; y maent yn
ein herlid ni ar y mynyddoedd,
yn ein cynllwyn yn yr anialwch.
20 ° Anadl ein ifroenau, enneiniog
yr Arglwydd, ^a ddaliwyd yn eu
'^ rhwydau hwynt, am yr hwn y dy-
wedasem, Dan ei gysgod ef y bydd-
wn ni byw ym mysg y cenhedloedd.
21 IT Bydd lawen a hyfi-yd, merch
Edom, yr hon wyt yn trigo yn nhir
Us : 1 daw y cwppan attat tithau
hefyd ; ti a feddwi, ac a ymnoethi.
22 IF 'Gorphenwyd dy ^gosped-
igaeth di, merch Sion ; ni chaeth-
gluda efe di mwy : efe a ymwel
â'th anwiredd di, merch Edom ; efe
3 a ddatguddia dy bechodau.
PENNOD V.
Tostur gwynfan Sion, mewn gweddi at Dduw.
COFIA, 0 Arglwydd, beth a
ddaeth i ni: edrych a gwel
ein gAvaradwydd.
2 Ein hetifeddiaeth ni a dröwyd
i estroniaid, a'n tai i ddieithriaid.
3 Amddifaid ydym heb dadau; ein
mammau sydd megis gweddwon.
4 Yr ydym yn yfed ein dwfr am
arian ; ein coed sydd yn dyfod am
werth.
5 -Ein gwarrau sydd dan erlid ;
llafurio yr ydym, nid oes gorph^vys-
dra i ni.
G Rhoisom ein Haw i'r Aiphtiaid,
i'r Assyriaid, i gael digon o fara.
7 ''Ein tadau a bechasant, ac nid
ydynt : ninnau sydd jo. dwyn eu
^ cosp hwynt.
8 Gweision sydd yn Uywodraethu
arnom ni, heb fod â'ìi gwaredo o'u
Haw liAvynt.
0 3Ieivn enhydrwydd am ein hein-
ioes y dygasom ein bara i mewn,
o herwydd cleddyf yr anialwch.
10 Ein ^ croen a dduodd fel ffwrn,
* gan y newyn tost.
Cyn
CRIST
Cyloh
588.
8 Heb.
Wyneh.
1 2 Bren. 24.
7.
Es. 30. 6, 7.
.Ter. 37. 7.
Ezec. 29.
16.
m 2 Bren.
25. 4, 5.
n Deut. 28.
49.
o Gen. 2. 7.
r .Ter. 52. 9.
Ezec. 12.
Ill
a 10. 4, 8.
ÿffosydd.
1 Jer. 25. 15,
16, 21.
r Es. 40. 2.
2Neu,
S Neu, n'th
gaethgluda
am dy
bechodau.
2 Ileb. Ar
ein g war-
ran y'n
lierlidir.
» Jer. 31. 29.
Ezec. 18. 2.
3 hanwir-
eddau.
b Job 30. 30.
Ps. 119. sa
4 Neu. gan
ddychri/n-
iadau,
lieu, aym-
hestloedd
Gweledigaeth
EZECIEL, I.
y pedwar cerub.
Cyn
CRIST
Cylch
588.
5Heb.
coron ein.
Cyn
CRIST
Cylch
595.
2 ij rJiai a
gaeth-
gludasid.
a Felly
Matt. 3. 16.
Act. 7. 5(5.
a 10. 11.
Dat. 19. 11.
b 2 Bren.
24. 12.
3 Heb.
Jehezcel.
c 1 Bren.
18. 46.
pen. 3. 14,
'' gwefr.
<i pen. 10.
&c.
e ad. 10.
« Ileb.
droed.
11 Hwy a dreisiasant y gwragedd
yn Sion, a'r morwynion yn ninas-
oedd Judah,
12 Crogasant dywysogioii â'u dwy-
law ; " ni pherchid wynebau yr hen-
afgwyr,
13 Hwy a gymmerasant y gwŷr
ieuaingc i falu; a'r plant a syrth-
iasant dan y coed.
14 Yr henafgwyr a beidiasant a'r
porth ; y gwŷr ieuaingc â'u cerdd.
15 Darfu llawenydd ein calon :
ein dawns a drodd yn alar.
16 Syrthiodd ^y goron oddi am
ein pen : gwae ni yn awr bechu o
honom!
hyn *y mae ein calon yn
am hyn y tywyllodd ein
17 Am
ofidus ;
llygaid.
18 0 herwydd mynydd Si'on, yr
hwn a anrheithiwyd, y mae y Uwyn-
ogod yn rhodio ynddo.
19 ^Ti, Aeglwydd, a barhêi byth;
dy orsedd-faingc yn oes oesoedd.
20 Paham yr anghofi ni byth, ac
y gadewi ni dros hir ddyddiau ?
21 sDychwel ni, 0 Arglwydd,
attat ti, a ni a ddychwelir : ad-
newydda ein dyddiau megis cynt.
22 *5Eithr ti a'n llwyr-wrthodaist
ni : ti a ddigiaist wrthym ni yn
ddirfawr.
LLYFR Y
PROPHWYD EZECIEL.
PENNOD I.
1 Yr amser y prophivydodd Ezeciel yn Cliebar,
4 Gweledigaeth y pedwar cerub, 15 y pedair
olwyn, 26 a gogoniant Duw.
A DARFU yn y ddegfed flwydd-
yn ar hugain, yn y pedwerydd
mis, ar y pummed dydd o'r mis,
a mi ym mysg ^y gaethglud wrth
afon Chebar, "agoryd y nefoedd;
a gwelwn weledigaethau Duw.
2 Yn y pummed dydd o'r mis,
honno oedd y bummed flwyddyn o
gaethgludiad ''brenhin Jehoiachin,
3 Y daeth gair yr Arglwydd yn
eglur at ^Ezeciel yr offeiriad, mab
Buzi, yn nhir y Caldeaid, wrth afon
Chebar ; ac "^ yno y bu llaw yr Ar-
glwydd arno ef.
4 1Í Yna yr edrychais, ac wele
yn dyfod o'r gogledd gorwynt, a
chwmmwl mawr, a than yn ym-
gymmeryd, a disgleirdeb o amgylch
iddo; ac o'i ganol, sef o ganol y
tan, felUiw *ambr.
5 Heiyd o'i ganol y daeth cy-
ffelybrwydd i bedwar peth byw. A
*dyma eu hagwedd hwynt; Dull
dyn oedd iddynt.
6 A ^phedwar wyneb i bob un, a
phedair aden i bob un o honynt.
7 A'u traed yn ^ draed uniawn ; a
gwadn eu traed fel gwadn troed
llo ; a gwreichioni yi* oeddynt fel
Uiw efydd gloyw,
8 Ac yroedd dwylaw dyn oddi tan
eu hadenydd, ar eu pedwar ystlys ;
eu hwynebau hefyd a'u hadenydd
oedd ganddynt ill pedwar.
765
9 ^Eu hadenydd hwynt oedd wedi
eu cyssylltu y naill wrth y llall :
pan gerddent, ni thrôent ; âent bob
un yn uniawn rhag ei wyneb.
10 Dyma ^ddiiU eu hwynebau
hwynt ; Wyneb dyn, ac wyneb Hew,
oedd ar y tu dehau iddynt ill ped-
war : ac wyneb ych o'r tu aswy
iddynt ill pedwar, ac wyneb eryr
iddynt ill pedwar.
11 Dyma eu hwynebau hwynt ; a'u
hadenydd oedd wedi eu ^dosparthu
oddi arnodd, dwy i bob un wedi eu
cyssylltu a'u gilydd, a ""dwy oedd
yn cuddio eu cyrph. ,
12 'Aent hefyd bob un yn uniawn
rhag ei wyneb; ^i'r lie y byddai
yr yspryd ar fyned, yno yr âent;
^ ni thröent pan gerddent.
13 Dyma dduU y pethau byw ; Eu
gwelediad oedd fel marwor tan yn
llosgi, ac fel gwelediad ffaglau : yr
oedd efe yn ymgerdded rhwng y
pethau byw, a disglaer oedd y tan,
a mellt yn dyfod allan o'r tan,
14 Rhedai hefyd a dychwelai y
pethau byw, fel gwelediad mellten.
15 1Í Edrychais hefyd ar y pethau
byw: ac wele ar lawr yn ymyl y
pethau byw un olwyn, gyd â'i bed-
war wyneb.
16 Dull yr olwynion a'u gwaith
oedd fel Uiw beryl: a'r un dull
oedd iddynt ill pedair; a'u gwedd
hwynt a'u gwaith fel pe byddai
olwyn y'nghanol olwyn.
17 Pan elent, âent ar eu pedwar
ochr : "" ni thröent pan gerddent.
Bb
Cyn
CRIST
Cylch
588.
d pen. 1. 22.
ePs. 6.7.
rPs. 9. 7.
a 10. 16.
a 29. 10.
a 90. 2.
a 102. 12,
27.
a 145. 13.
Hab. 1. 12.
8 Ps. 80. 3,
7 19.
Jer. 3L 18.
6 Cany 8 a
Iwyr-wrlh-
cdi âi
rtyni f
Cyn
CRIST
Cylch
595.
' ad. 11, 12.
e Edrych
Dat. 'k 7.
«Neu,
lledu.
h Es. 6. 2.
i ad. 9.
k ad. 20.
I ad. 17.
mad. 12.
J
Gweledigaeth yr ólwynion.
EZECIEL, IL
Awdurdod EzecieL
Cyn
CRIST
Cylch
595.
TNeu,
bywyd.
o ad. 19, 20.
8 Neu,
hywyd.
9 gwefr.
P Dat. 4. 3.
1 pen. 3. 23.
Dan. 8. 17.
Dat. 1. 17.
18 Eu cantau hefyd oedd gyfuwch
ag yr oeddynt yn ofnadwy: a'u
cantau oedd yn lla^vn llygaid oddi
amgylch ill pedwar.
19 A phan gerddai y pethau byw,
yr olwynion a gerddent wrthynt;
a phan ymgodai y pethau byw
oddi ar y ddaear, yr ymgodai yr
olwynion.
20 ''I'r He y byddai yr yspryd
i fyned, yr âent, yno yr oedd eu
hyspryd ar fyned ; a'r olwynion a
ymgodent ar eu cyfer hwynt : can-
ys yspryd ^y peth byw oedd yn
yr olwynion.
21 "Cerddent pan gerddent hwy-
thau, a safent pan safent hwythau ;
a phan ymgodent hwy oddi ar y
ddaear, yr olwynion a ymgodent ar
eu cyfer hwythau: canys yspryd
^y peth byw oedd jo. yr ohvynion.
22 Ac yr oedd ar bennau y peth-
au byw dduU y fíhrfafen, fel Uiw
grisial ofnadwy, wedi ei hestyn dros
eu pennau hwynt oddi arnodd.
23 A than y ffurfafen yr oedd
eu hadenydd hwynt yn uniawn, y
naill tu ag at y Hall: dwy i bob
un yn eu cuddio o'r naill du, a
dwy i bob un yn cuddio eu cyrph
o'r tu aralL
24 A mi a glywn swn eu hadenydd
hwynt, fel swn dyfroedd lawer, fel
swn yr HoUalluog, pan gerddent:
swn lleferydd, fel swn Uu: pan
safent, llaesent eu hadenydd.
25 Ac yr oedd llais oddi ar y ffurf-
afen yr hon oedd ar eu pennau
hwynt, pan safent, ac y llaesent
eu hadenydd.
26 IT Ac oddi ar y ffurfafen yr hon
oedd ar eu pennau hwynt, yr oedd
cyffelybrwydd gorsedd-faingc, fel
gwelediad maen saphir; ac ar gy-
ffelybrwydd yr orsedd-faingc yr
oedd oddi arnodd arno ef gyffelyb-
rwydd megis gwelediad dyn.
27 Gwelais hefyd megis lliw ^ambr,
fel gwelediad tan o'i fewn o am-
gylch : o welediad ei Iwynau ac uch-
od, ac o welediad ei Iwynau ac isod,
y gwelais megis gwelediad tan, a
disgleirdeb iddo oddi amgylch.
28 PFel gwelediad y bwa a fydd
yn y cwmmwl ar ddydd gwlawog,
fel hyn yr oedd gwelediad y dis-
gleirdeb o amgylch. Dyma weled-
iad cyffelybrwydd gogoniant yr
Arglwydd. a phan welais, ^syrth-
iais ar fy wyneb, a chlywais lais
un yn Uefaru.
PENNOD II.
1 Awdurdod Ezeciel, 6 aH addysg. 9 Plyg
llyfr ei orthrwm brophwydoliaeth ef.
AC efe a ddywedodd wrthyf, Mab
XjL dyn, saf ar dy draed, a mi a
lefaraf wrthyt
2 *A'r yspryd a aeth ynof, pan
lefarodd efe wrthyf, ac a'm gosod-
odd ar fy nhraed, fel y clywais yr
hwn a lefarodd wrthyf.
3 Ac efe a ddywedodd wrthyf,
Mab dyn, yr ydwyf fi yn dy ddan-
fon di at feibion Israel, at ^genedl
wrthryfelgar, y rhai a wrthyfelas-
ant i'm herbyn ; ^ hwynt-hwy a'u
tadau a droseddasant i'm herbyn,
hyd gorph y dydd hwn.
4 Meibion wyneb-galed hefyd a
chadarn-galon yr wyf fi yn dy ddan-
fon attynt : dywed dithau wrthynt,
Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw.
5 A "^pha un bynnag a wnelont
ai gwrandaw, ai peidio, (^ canys tŷ
gwrthryfelgar ydynt,) etto *cânt
wybod fod prophwyd yn eu mysg
hwynt.
6 11 Tithau, fab dyn, ^nac ofna
rhagddynt, ac na arswyda er eu
geiriau hwynt, er hod ^^gwrth-
ryfelwyr a drain gyd â thi, a
thithau yn trigo ym mysg ysgorp-
ionau : ^ nac ofna rhag eu geiriau
hwynt, ac na ddychryna gan eu
hwynebau hwynt, er mai tŷ ^gwrth-
ryfelgar ydynt.
7 Etto llefara di fy ngeiriau wrth-
ynt, pa un bynnag a wnelont ai
gwrandaw ai peidio ; canys ^gwrth-
ryfelgar ydynt.
8 Tithau fab dyn, gwi'ando yr
hyn yr ydwyf fi yn ei lefaru wrthyt,
Na fydd cU wrthryfelgar fel y tŷ
gwrthryfelgar hwn : Ueda dy safn,
a 'bwytta yr hyn yr ydwyf fi yn
ei roddi i ti.
9 11 Yna yr edrychais, ac wele
law wedi ei hanfon attaf, ac wele
ynddi blyg Uyfr.
10 Ac efe a'i dadblygodd o'm blaen
i : ac yr oedd efe wedi ei ysgrifenu
wyneb a chefn ; ac yr oedd wedi
ysgrifenu arno, galar, a griddfan,
a gwae.
PENNOD III.
1 Ezeciel yn hwytta y plyg llyfr: á a Duw yn
ei nerthu ef : 15 ac yn dangos iddo reol pro-
phioydoliaeth : 22 ao yn can ac yn egori
genau y prophwyd.
C efe a ddywedodd wrthyf, Mab
dyn, bwytta yr hyn a geffych,
Cyn
CRIST
Cylch
595.
» pen. 3. 24.
2 Heb. gen,'
hedloedd.
b Jer. 3. 25.
A^
e pen. 3. IL
d pen. 3. 26,
27.
e pen. 33. í
f Jer. .1.8,
17.
Luc. 12. 4.
3 Neu,
raieri.
S Jer. 6. 23.
Mic. 7. 4.
b pen. 3. 9.
lPetr3.14.
4 Heb.
gwrtli-
ri/fel.
5 Heb.
gicrth-
ryfd.
1 Dat. 10. 9.
Addysgu y prophwyd
EZECIEL, III.
i geryddu Israel.
Cyn
CRIST
Cylch
595.
«■ pen, 2. 8.
bTlat. 10.9.
Edrych
Jer. 15. IC.
595.
2 Ileb.
ddv'fn o
wefusau
a ihrwm,
o dafod !
Felly
ad. 6.
SNeu,
D'iau y
gwran-
dawsai,
&c.
c loan
15.20.
d Es. 50. 7.
Jer. 1. 18.
a 15. 20.
Mic. 3. 8.
e Jer. 1. 8,
17.
pen. 2. 6.
fpon. 2. 5,
7.
e pen. 8. 3.
lOdi-ych
1 Bien. 18.
1-2.
2 Bren. 2.
IG.
Act. 8. 3D.
i Ileb.
ciisann eu
rj'dijdd.
h 2 Bren. 3.
15.
pen. 8. 1.
* bwytta y llyfr hwn, a dos, a Uefara
wrth dŷ Israel.
2 Yna mi a agorais fy safn, ac
efe a wnaeth i mi fwytta y llyfr
liwnnw.
3 Dywedodd liefyd wrthyf, Bwyda
dy fol, a Uanw dy berfedd, fab
dyn, â'r llyfr liwn yr ydwyf fi yn
ei roddi attat. Yna ^y bwytteais;
ac yr oedd efe yn iy safn fel mêí
o felusder.
4 H Ac efe a ddywedodd wrthyf,
Mab dyn, cerdda, dos at dy Israel,
a llefara à'm geiriau wrthynt.
5 Canys nid at bobl ^ o iaitli ddi-
eithr ac o dafodiaitli galed y'th
anfonir di, ond at dy Israel ;
6 Nid at bobloedd lawer o iaith
ddieithr ac o dafodiaith galed, y
rhai ni ddealli eu hymadroddion.
^Oni wrandawsai y rhai hynny ar-
nat, pe y'th anfonaswn attynt ?
7 Etto tŷ Israel ni fynnant wran-
daw arnat ti ; canys '^ ni fynnant
wrandaw arnaf fi : oblegid tal-gryf-
ion a chaled-galon ydynt hwy, lioU
dy Israel
8 Wele, gwneuthum dy wyneb
yn gryf yn erbyn eu hwynebau
hwynt, a'th dàl yn gryf yn erbyn
eu talcennau hwynt.
9 Gwneuthum dy dalcen "^fel
adamant, yn galettach na'r gall-
estr: ^nac ofna hwynt, ac na ddy-
chryna rhag eu hwynebau, er mai
tŷ gwrthryfelgar ydynt.
10 Dywedodd hefyd wrthyf. Ha
fab dyn, derbyn a'th galon, a
chlyw a'th glustiau, fy hoU eiriau
a lefarwyf wrthyt.
11 Cerdda hefyd, a dos at y
gaethglud, at feibion dy bobl, a
llefara hefyd wrthynt, a dywed
wrthynt, Fel hyn y dywed yr Ar-
GLWYDD Dduw; ^pa un bynnag a
wnelont ai gwrandaw ai peidio.
12 ^Yna yr yspryd a'm cymmer-
odd, a chlywn swn cynmvrf mawr
o'm hoi, yn dywedyd, Bendigedig
fyddo gogoniant yr Arglwydd
o'i le.
13 A swn adenydd y pethau byw
oedd yn ^cyffwrdd â'u gilydd, a
SAvn yr olwynion ar eu cyfer hAvynt,
a swn cynnwrf mawr.
14 A'r yspryd a'm cyfododd, ac
a'm cymmerodd ymaith, a mi a
euthum yn chwerw yn angerdd fy
yspryd; ond ^Uaw yr Arglwydd
oedd gref arnaf
15 1Í A mi a ddeuthum i Tel-
767
abib, at y gaethglud oedd yn aros
wrth afon Chebar, a * mi a eistedd-
ais He yr oeddynt hwythau yn
eistedd, le, eisteddais yno saith
niwrnod yn syn yn eu plith hwynt.
16 Ac ym mhen y saith niwrnod
y daeth gair yr Arglwydd attaf,
gan ddywedyd,
17 ''Mab dyn, mi a'th wneuthum
di 'yn wyliedydd i dy Israel: am
hynny g^vrando y gair o'm genau,
a rhybuddia hwynt oddi wrthyf fi.
18 Pan ddywedwyf wrth y dryg-
ionus, Gan farw y byddi farw ; oni
rybuddi ef, ac oni leferi i rybuddio
y drygionus oddi wrth ei ddryg-
ffordd, fel y byddo byw; y dryg-
ionus hwn a fydd marw yn ei an-
wiredd: ond ei waed ef a ofynaf
fi ar dy law dl
19 Ond OS rhybuddi y drygion-
us, ac yntau heb droi oddi wrth ei
ddrygioni, na'i fíbrdd ddrygionus,
efe a fydd marw yn ei ddrygioni;
ond ti a achubaist dy enaid.
20 Hefyd ^ pan ddychwelo y cyf-
iawn oddi wrth ei ^gyfiawnder, a
gwneuthur camwedd, a rhoddi o
honof dramgwydd o'i flaen ef, efe
fydd marw : am na rybuddiaist ef,
am ei bechod y bydd efe marw,
a'i gyfiawnder yr h^^^l a wnaeth
efe ni chofir; ond ei waed ef a
ofynaf ar dy law di.
21 Ond OS tydi a rybuddi y cyf-
iawn, rhag pechu o'r cyfiawn, ac
na phecho efe; gan fyw y bydd
efe byw, am ei rybuddio : a thithau
a achubaist dy enaid.
22 ir Ac "yno y bu llaw yr Ar-
glwydd arnaf, ac efe a ddyAved-
odd wrthyf, Cyfod, dos i'r gwastad-
edd, ac yno y Uefaraf wrthyt.
. 23 Yna y cyfodais, ac yr euthum
i'r gwastadedd: ac wele ogoniant
yr Arglwydd yn sefyll yno, fel
y gogoniant °a welswn wrth afon
Chebar : a p mi a syrthiais ar fy
wyneb.
24 Yna 'lyr aeth yr yspryd jnof,
ac a'm gosododd ar fy nhraed, ac
a ymddiddanodd â mi, ac a ddy-
wedodd wrthyf, Dos, a chau arnat
o fewn dy dy.
25 Tithau fab dyn, wele, 'hwy a
roddant r^vymau arnat, ac a'th
rwymant â hwynt, ac na ddos
allan yn eu plith.
26 A ^ mi a wnaf i'tli dafod lyuu
wrth daflod dy enau, a thi a wneir
yn fud, ac ni byddi iddynt yn
Cyn
CRIST
595.
1 Job 2. 13.
k pen. 33. 7,
&c.
1 Es. 52. 8.
a 5G. 10.
a C2. C.
Jer. 6. 17.
n» pen. 18.
24.
a 33. 12, 13.
6 Heb.
gijfiawn-
derau.
n ad. 14.
pen. 1. 3.
o pen. 1. 1.
P pen. 1. 2S.
<i pen. 2. 2.
•■ pen. 4.
■ pen. 24.
27.
Luc 1. 2(
22.
Rhith a chysgod gwarchae.
EZECIEL, IV.
Barnedigaethmc Duw
Cyn
CRIST
595.
t pen. 2. 6,
2 Neu,
bennaelTi-
ia id.
SNeu,
raddl.
Cylch
975.
Dechreu o
1 Bren. 12.
23.
Diweddu
Cylch
585;
» Num. 14.
34.
*Heb.
diwrnod
am
fl ict/ddyn,
diwrnod
am
fiwyddyn.
5 Heb. o-th
ystiijs i'ih
ysllys.
geryddwr : * canys tŷ gwrthryfelgar
ydynt,
27 Ond pan lefarwyf wrthyt, yr
agoraf dy safti, a dywedi wrthynt,
Fel hyn y dywed yr Aeglwydd
Dduw; Yr hwn a wrandawo,
gwrandawed; a'r hwn a beidio,
peidied : canys tŷ gwrthryfelgar
ydynt,
PENNOD IV.
1 Ban rith a chysgod amgylchynu y ddinas, y
mae yn dangos yr amser o wrthryfel Jero-
boam kyd y caethiwed :9a thrwy ddarparu
Ihiniaeth mewn gwarchae, yn dangos dosted
fyddai y newyn.
TITHAÜ fab dyn, cymmer i ti
briddlech, a dod hi o'th flaen,
a Uunia arni ddinas Jerusalem :
2 A gwarchae yn ei herbyn hi,
ac adeilada wrthi ^ warchglawdd, a
bwrw o'i hamgylch hi wrthglawdd ;
dod hefyd wersylloedd wrthi, a
gosod offer rhyfel yn ei herbyn o
amgylch,
3 Cymmer i ti hefyd ^badell
haiarn, a dod hi yn fur haiarn
rhyngot a'r ddinas ; a chyfeiria dy
wyneb atti, a bydd mewn gwar-
chaëedigaeth, a gwarchae di arni.
Ar\yjdd fyddhYD. i dy Israel
4 Gorwedd hefyd ar dy ystlys
aswy, a gosod anwiredd tŷ Israel
arni ; wrth rifedi y dyddiau y gor-
weddych ami, y dygi eu hanwiredd
hwynt.
5 Canys rhoddais arnat ti flyn-
yddoedd eu hanwiredd hwynt, wrth
rifedi y dyddiau, tri chàn niwrnod
a deg a phedwar ugain : felly y
dygi anwiredd tŷ Israel
6 A phan orphenych y rhai hyn-
ny, gorwedd eilwaith ar dy ystlys
ddehau, a thi a ddygi anwiredd
tŷ Judah ddeugain niwrnod: **pob
diwrnod am flwyddyn a roddais i
ti.
7 A chyfeiria dy wyneb at war-
chaeedigaeth Jerusalem, a'th fraich
yn noeth ; a thi a brophwydi yn
ei herbyn hi.
8 Wele hefyd, rhoddais rwymau
arnat, fel na thròech ^o ystlys i
ystlys, nes gorphen o honot ddydd-
iau dy warchaëedigaeth.
9 ^ Cymmer i ti hefyd wenith, a
haidd, a ffa, a ffacbys, a milet, a
chorbys, a dod hwynt mewn un
llestr, a gwna hwynt i ti yn fara,
dros rifedi y dyddiau y gorwedd-
ych ar dy ystlys: tri chàn niwrnod
a deg a phedwar ugain y bwvttei
ef
10 A'th fwjd a fwyttêi a fydd
wrth bwys, ugain sicl yn y dydd :
0 amser i amser y bwyttêi ef.
11 Y dwfr hefyd a yfi wrth fesur ;
chweched ran hin a yfi, o amser i
amser.
12 Ac fel teisen haidd y bwyttêi
ef ; ti a*i cresi hi hefyd wrth dail
torn dyn, yn eu gŵydd hwynt.
13 A dywedodd yr Arglwydd,
Felly ''y bwytty meibion Israel eu
bara halogedig ym mysg y cen-
hedloedd y rhai y gyrraf hwynt
attynt.
14 Yna y dywedais, ""O Ar-
glwydd Dduw, wele, ni halogwyd
fy enaid, ac ni fwytteais ^fiirgyn
neu ysglyfaeth o'm hieuengctid hyd
yr awr hon ; ac ni ddaeth i'm safh
gig ffiaidd.
15 Yntau a ddywedodd wrthyf,
Wele, mi a roddais i ti fiswail
gwartheg yn He torn dyn, ac â
hwynt y gwnei dy fara.
16 Dywedodd hefyd wrthyf, Mab
dyn, wele ®fi yn torri ffon bara yn
Jerusalem, fel y bwyttaont fara dan
bwys, ac mewn gofal ; ac yr yfont
ddwfr dan fesur, ac mewn syndod.
17 Fel y byddo arnynt eisieu
bara a dwfr, ac y synnont un gyd
âg arall, ac ^y darfyddont yn eu
hanwiredd.
PENNOD V.
1 Dan rith a chysgod y gwallt, 5 y mae yn
dangos barnedigaeth Jerusalem am eu han-
ufudd-dod ; 12 a hynny trwy newyn, a
chleddyf, a gwasgarfa.
TITHAU fab dyn, cymmer i ti
gylleU lem, cymmer i ti ellyn
eillio, ^ ac * eiUia dy ben a'th farf :
yna y cymmeri i ti gloriannau
pwys, ac y rhenni hwynt
2 ''Traian a losgi yntân y'nghanol
''y ddinas, pan gyflawner "^dydd-
iau y gwarchae; traian a gymmeri
hefyd, ac a'i tarewi a'r gyllell o'i
amgylch ; a thraian a daeni gyd
a'r gwynt : a mi a dynnaf gleddyf
ar eu hoi hwynt.
3 Cymmer hefyd oddi yno ychyd-
ig o nifer, a chylymma hwynt yn
dy " odre.
4 A chymmer eilwaith rai o hon-
ynt hwy, a thafl hwynt i ganol y
tan, a llosg hwynt yn tan : o hono
y daw allan dan i holl dy Israel.
5 IT Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd Dduw ; Jerusalem yio
hon : gosodais hi ym mysg y cen-
hedloedd a'r tiroedd o'i hamgylch.
Cyn
CRIST
Cylch
595.
b Ho8. 9. a.
c Act. 10.
14.
il Exod. 22.
31.
Lef. 11. 49,
a 17. 15.
Deut. 14.
a
e Lef. 26.
26.
Ps.105. 10,
Es. 3. 1.
pen. 5. 16.
a 14. 13. .
f Lef. 26.
39.
594.
2 Heb. a
gwna idda
dramwy
ar dy ben,
&c.
» Es. 7. 20.
b ad. 12.
« pen. 4. 1.
d pen. 4. 8,
9.
SHeh,
esgyll.
763
yn erhyn Jerusalem.
EZECIEL, VI.
Barnedigaeth Israel.
Cyn
CRIST
594.
ejer.2. 10,
IL
'Lef.26.
29.
Deut. 28.
53.
2 Bren. 6.
29.
Jer. 19. 9.
Galar. 2.
20. a 4. 10.
e pen. 7. 4,
9. a 8. 18.
t Edrych
ad. 2.
Jer. 15. 2.
Í pen. 6. 8.
k Lef. 26.
33.
1 Ea. L 21
» Deut. 28.
87.
n Deut. 82.
23.
6 A hi a newidiodd fy marnedig-
aethau i ddrygioni yn fwy na'r
cenhedloedd, a'm deddfau yn fwy
na'r gvvledydd sydd o'i hamgylch :
canys gwrthodasant fy marnedig-
aethau a'm deddfau, ni rodiasant
ynddynt.
7 Am hynny fel hyn y dywed
yr Arglwydd Dduw; Am i chwi
amlhâu yn fwy na'r cenhedloedd
sydd o'ch amgjdch, heb rodio o
honoch yn fy neddfau, na gwneuth-
ur fy marnedigaethau, ac *na
wnaethoch yn ol barnedigaethau y
cenhedloedd sydd o'ch amgylch ;
8 Am hynny fel hyn y dywed yr
Arglwydd Dduw; Wele fi, le,
myfi, ydwyf yn dy erbyn, a gwnaf
yn dy ganol di farnedigaethau yng
ngolwg y cenhedloedd.
9 A gwnaf ynot yr hyn ni wueuth-
um, ac nis gwnaf ei fath mwy, am
dy holl ifieidd-dra.
10 Am hynny y tadau ^a fwyttânt
y plant yn dy fysg di, a'r j)lant a
fwytty eu tadau; a gwnaf ynot
farnedigaethau, a mi a daenaf dy
holl weddill gyd â phob gwynt.
11 Am hynny, fel mai byw fi,
medd yr Arglwydd Dduw, Yn
ddiau am halogi o honot fy nghys-
segr â'th holl fi&eidd-di-a ac â'th
holl frynti, am hynny hefyd y prin-
hâf finnau di ; ac ^nid arbed fy
Uygad, ac ni thosturiaf chwaith.
12 1Í ^' Dy draian fyddant feirw o'r
haint, ac a ddarfyddant o newyn,
yn dy ganol ; a thraian a syrthiant
ar y cleddyf o'th amgylch ; a ' thrai-
an a daenaf gyd â phob gwynt : a
^ thjunaf gleddyf ar eu hoi hwynt.
13 Felly y gorphenir fy nig, ac y
Uonyddaf fy llidiowgrwydd yn eu
herbyn hwynt, ac ^ymgysuraf: a
hwy a gânt wybod mai myfi yr
Arglwydd a'i lleferais yn fy
ngwŷn, pan orphenwyf fy Hid yn-
ddynt
14 A rhoddaf di hefyd yn an-
rhaith, ac yn warth ym mysg y
cenhedloedd sydd o'th amgylch,
y'ngolwg pawb a el heibio.
15 Yna y bydd ""y gwaradwydd
a'r gwarthrudd yn ddysg ac yn
syndod i'r cenhedloedd sydd o'th
amgylch, pan wnelwyf ynot farn-
edigaethau mewn dig, a llidiowg-
rwydd, a cherydd Uidiog. Myfi yr
Arglwydd a\' lleferais.
16 Pah "anfonwyf arnynt ddrwg
saethau newyn, y rhai fyddant iw
difetha, y rhai a ddanfonaf i'ch
difetha : casglaf hefyd newyn ar-
noch, a " thorraf eich fibn bara :
17 Anfonaf hefyd arnoch newyn,
a P bwystfil drwg ; ac efe a'th ddi-
blanta di : haint hefyd a gwaed a
dramwya trwot ti; a dygaf gleddyf
arnat. Myfi yr Arglwydd a'i llef-
erais.
PENNOD VI.
1 Barnedigaeth Israel am eu delw-addoliaeth.
8 Gweddill a fendithir. 11 Ännog y ffydd-
loniaid i gwyno eu gofid.
ADAETH gair yr Arglwydd
attaf, gan ddywedyd,
2 Mab dyn, gosod dy wyneb
tu a * mynyddoedd Israel, a phro-
phwyda yn eu herbyn ;
3 A dywed, Mynyddoedd Israel,
gwrandêwch air yr Arglwydd
Duuw : Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd Dduw wrth y mynydd-
oedd ac wrth y bryniau, wrth y
nentydd ac wrth y dyflfrynoedd ;
Wele fi, 'ie, myfi yn dwyn cleddyf
arnoch, a mi a ddinystriaf eich
uchel-leoedd.
4 Eich allorau hefyd a ddifwynii,
a'ch 2 haul-ddelwau a ddryllir: a
*'chwympaf eich archoUedigion o
flaen eich eilunod.
5 A rhoddaf gelanedd meibion
Israel ger bron eu heilunod, a
thaenaf eich esgyrn o amgylch
eich allorau.
6 Yn eich holl drigfeydd y dinas-
oedd a anrheithir, a'r uchelfeydd a
ddifwynir ; fel yr anrheithier ac y
difwyner eich allorau, ac y torrer
ac y peidio eich eilunod, ac y torrer
ymaith eich haul-ddelwau, ac y
dilëer eich gweithredoedd.
7 Yr archoUedig hefyd a syrth
yn eich canol; a '^chewch wybod
mai myfi yw yr Arglwydd.
8 1i "^Etto gadawaf weddill, fel y
byddo i chwi rai wedi diangc gan
y cleddyf jm mysg y cenhedloedd,
pan wasgarer chwi trwy v gwled-
ydd.
9 A'ch rhai diangol a'm cofiant i
ym mysg y cenhedloedd y rhai y
caethgludir hwynt attynt, am ^fy
nryllio â'u calon butteinllyd, yr
hon a giliodd oddi wrthyf ; ac ^â'u
Uygaid, y rhai a butteiniasant ar
ol eu heilunod : ^ yna yr ymffieidd-
iant ynddynt eu hun am y drygioni
a wnaethant yn eu hoU ffieidd-dra.
10 A chant wybod mai myfi yw
yr Arglwydd, ac na leferais yn
Cyn
CRIST
594.
0 pen. 4. 16.
P Lef. 2C.
22.
504.
a pen. 36. 1.
2Neu,
delwau,
ac felly
ad. 6.
b Lef. 26.
30.
c ad. 13.
pen. 7. 4, 9.
a 11. 10,
12.
d pen. 5. 2,
12.
6 Pb. 78. 40.
Es. 7. 13.
a 63. 10.
' Num. 15.
39.
pen. 2a 7,
E Lef. 26.
39,
pen. 36. 31.
Lhvyr anrhaith
EZECIEL, VII.
Israel,
Cyn
CRIST
594.
h pen. 21.
14.
k Es. 57. 5.
Ho3. 4. 13.
2 Neil,
anrheilhiol
or anial'
well.
a ad. 3, 6.
Amos 8. 2.
Matt. 24.
6, 13, 14.
b ad. 8, 9.
« pen. .5. 11.
a 8. IS.
a 9. 10.
d pen. G. 7.
a 12. 20.
2 Heb. yn
dy erbi/n.
ofer am wneuthur iddynt y drwg
hwn.
11 11 Fel hyn y dywed yr Ar-
GLWYDD Dduw ; ^ Taro â'th law, a
chur â'th droed, a dywed, 0, rhag
hoU ffieidd-dra drygioni tŷ Israel !
canys trwy gleddyf, trwy newyn, a
thrwy haint, y syrthiant.
12 Y pellennig a fydd marw o'r
haint, a'r cyfagos a syrth gan y
cleddyf ; y gweddilledig hefyd a'r
gwarchaëedig a fydd marw o new-
yn: fel hyn y gorphenaf fy Uid-
iowgTwydd arnynt.
13 A *chewch Avybod mai myfi
yw yr Arglwydd, pan fyddo eu
harchoUedigion hwynt ym mysg eu
heilunod o amgjdch eu hallorau,
^ ar bob bryn uchel, ar hoU bennau
y mynyddoedd, a than bob pren
îr, a than bob derwen gauadfrig.
He y rhoddasant arogl peraidd i'w
holl eilunod.
14 Felly yr estynaf fy Haw ar-
nynt, a gwnaf y tir yn anrhaith;
ie, yn fwy ^anrheithiol na'r anial-
well tu a Diblath, trAvy eu holl
drigfeydd: a chant wybod mai
myfi yw yr Arglwydd.
PENNOD VII.
1 Lhoyr anrhaith Israel, 16 Galarus edifeir-
wch y rhai a dd'iangent. 20 Y gehjnion yn
halogi y cyssegr, o henoydd ffieidd-dra yr
Israeliaid. 23 Dan riih cadwyn y mae yn
dangos eu gofidus gaethiwed hwy.
ADAETH gair yr Arglwydd
attaf, gan ddywedyd,
2 Tithau, fab dyn, fel hyn y dy-
wed yr Arglwydd Dduw wrth dir
Israel ; ^ Diwedd, diwedd a ddaeth
ar bedair congl y tir.
3 Daeth yr awr hon ddiwedd
arnat, a mi a anfonaf fy nig ar-
nat ti ; •• barnaf di hefyd yn ol dy
fíyrdd, a rhoddaf dy holl ffieidd-
dra arnat.
4 "^Fy Uygad hefyd ni'th arbed
di, ac ni thosturiaf : eithr rhoddaf
dy fiŷrdd arnat ti, a'th ffieidd-dra
fydd yn dy ganol di : "^ fel y gwyp-
och mai myfi yiv yr Arglwydd.
5 Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw; Drwg, drwg unig, wele, a
ddaeth.
6 Diwedd a ddaeth, daeth diw-
edd: y mae yn gwylio ^am danat;
wele, efe a ddaeth.
7 " Daeth y boregwaith attat, pres-
wylydd y tir : ^ daeth yr amser, agos
yw y dydd terfysg, ac nid adsain
mynyddoedd.
770
8 Weithian ar fyrder y tywalltaf
fy Hid arnat, ac y gorphenaf fy
nig MTthyt : barnaf di hefyd yn ol
dy fiyrdd, a rhoddaf dy hoU ffieidd-
dra arnat.
9 A'm llygad nid arbed, ac ni
thosturiaf: rhoddaf arnat yn ol dy
fiyrdd, a'th ffieidd-dra a fydd yn
dy ganol di ; a ^ chewch wybod
mai myfi yi* Arglwydd sydd yn
taro.
10 Wele y dydd, wele efe yn dy-
fod : y boregwaith a aeth allan ;
blodeuodd y wialen, blagurodd
balchder.
11 Cyfododd traha 3m wialen
drygioni : ni bydd un 0 honynt,
nac o'u ^Uíaws, nac o'r eiddynt,
^ na galar drostynt.
12 Yr amser a ddaeth, y dydd a
nesaodd : na lawenyched y prynwr,
ac na thristâed y gwerthwr : canys
mae digllonedd ar ei holl haws hi.
13 Canys y gwerthydd ni ddy-
chwel at yr hyn a werthwyd, ^er
eu bod etto yn fyw: oblegid y
weledigaeth sydd am ei holl liaws,
y rhai ni ddychwelant: ac nid
ymgryfliâ neb ^yn anwiredd ei
fuchedd.
14 Udganasant yr udgorn, i barot-
tôi pawb : etto nid â neb i'r rhyfel ;
am fod fy nigUonedd yn erbyn eu
holl liaws.
15 'Y cleddyf fydd oddi allan,
yr haint hefyd a'r ne^vyn o fewn :
yr hwn fyddo yn y maes, a fydd
farw gan gleddyf; a'r hwn a fyddo
jTi y ddinas, newyn a haint a'i
difa ef
16 ^ Etto eu rhai diangol hwy a
ddiangant, ac ar y mynyddoedd y
byddant hwy i gyd fel colommen-
nod y dyffi-yn, yn griddfan, bob
un am ei anwiredd.
17 Yr holl ''ddwylaw a laesant,
a'r hoH liniau a ant yn ddwfr.
18 ^Ymwregysant hefyd mewn
sachlian, ac arswyd a'u toa hwynt ;
a hydd cywilydd ar bob Myneb, a
moelni ar eu hoH bennau hwynt.
19 Eu harian a daflant i'r heolydd,
a'u haur ^ a roir heibio : eu "* harian
na'u haur ni ddichon eu gwared
hwynt yn nydd digter yr Ar-
glwydd : eu henaid ni ddiwallant,
a'u coluddion ni lanwant: o her-
wydd Hramgwydd eu hanwiredd
ydyw.
20 1Í A thegwch ei harddwch ef
a osododd efe yn rhagoriaeth : ond
Cyn
CEIST
594.
gad. 4.
3 Neil,
terfysg-
wyr. Heb.
terfysg.
h Jer. 16. 5,
6.
pen. 24.
10, 22.
* Heb. er
bod eu
hywyd etto
ym mysg
y byw.
5 Neil, syrlil
âH fuchedd
yn ei an-
wiredd.
t Dent. 32.
25.
Galar. L
20.
k Es. 13. 7.
Jer. 6. 24.
1 Es. 3. 24.
a 15. 2, 3.
Jer. 48. 37.
Amoa 8.
10.
6 Heb. a
fydd yn
neilldti-
aeth, ncu,
aflendid.
m Diar. 11.
4.
Seph. L
18.
7 Neu, eu
hanuiredd
yw eu
tram-
gwydd.
a\i gqfidus gaetliiwed.
EZECIEL, VIII.
Eilun-addoliaeth Jeruscdem.
Cyn
CRIST
594.
' Neu,
gwneulh-
tim ef yn
belli ajlan
iddynt.
BNen,
yspeilivyr.
2 Neu,
et'feddant.
SHeb.
torriad.
n Jer. 4. 20.
o Ps. 74. 9.
Galar. 2.
9.
594.
« pen. 1. 3.
a 3. 22.
»> pen. 1. 26,
27.
« pen. 1. 4.
d Dan. 5. 5.
gwnaethant ynddo ddelwau eu
ffieidd-dra dw. brynti : am hynny
^y rhoddais ef ym mhell oddi Avrth-
ynt.
21 Ac mi a'i rhoddaf yn Haw
dieithriaid yn yspail, ac yn an-
rhaith i rai drygionus y tir ; a liwy
a'i halogant ef.
22 Troaf hefyd fy wyneb oddi
wrthynt, a halogant fy nirgelfa : le,
** anrheithwyr a ddaw iddi, ac a'i
halogant.
23 1Í Gwna gadwyn; canys Uan-
"svyd y tir o farn waedlyd, a'r ddinas
sydd lawn o drais.
24 Am hynny y dygaf rai gwaeth-
af y cenhedloedd, fel y meddian-
nont eu tai hwynt : gwnaf hefyd i
falchder y cedyrn beidio ; a'u cys-
segroedd a ^ halogir.
25 Y mae ^dinystr yn dyfod; a
hwy a geisiant heddwch, ac nis
cant.
26 Daw " trychineb ar drychineb,
a bydd chwedl ar chwedl : yna " y
ceisiant weledigaeth gan y pro-
phwyd ; ond cyfraith a gyll gan
yr offeiriad, a chynghor gan yr
' henuriaid.
27 Y brenhin a alara, a'r tywysog
a wisgir âg anrhaith, a dwylaw
pobl y tir a draUodir: gwnaf â
hwynt yn ol eu ffordd, ac a'u bam-
edigaethau y barnaf hwynt ; fel y
gwybyddont mai myfi yiv yr Ar-
GLWYDD.
PENNOD VIII.
1 Ezeciel, mcwn gweledigaeth yn Jerusalem,
5 yn cael dangos iddo ddelw eiddigedd, 7 ac
ystafelloedd y delwau, 13 a galarwijr Tam-
muz, 15 a'r rhai oedd yn addoli tu a'r haul.
18 Bigofaint Duw am eu delw-addoliaeth
hwy.
ABU yn y chweched flwyddyn,
yn y chweched mis, ar y pum-
med dydd o'r mis, a mi yn eistedd
yn fy nhŷ, a henuriaid Judah yn
eistedd ger fy mron, *syrthio o
law yr Arglwydd Dduw amaf
yno.
2 Yna yr edrychais, ac wele ^ gy-
flfelybrwydd fel gwelediad tan; o
welediad ei Iwynau ac isod, yn
dan; ac o'i Iwynau ac uchod, fel
gwelediad disgleirdeb, *'megis lUw
ambr.
3 Ac efe * a estynodd lun 11a w, ac
a'm cymmerodd erbyn cudyn o'm
pen : a chododd yr yspryd fi rhwng
Y ddaear a'r nefoedd, ac a'm dug
1 Jerusalem mewn gweledigaethau
Duw, hyd ddrws y porth nesaf i
rn
mewn, yr hwn sydd yn edrych tu
a'r gogledd, He yr ydoedd eistedd-
fa delw yr eiddigedd, yr hon a wna
eiddigedd.
4 Ac wele yno ogoniant Duw
Israel, fel y weledigaeth ^ a welswn
yn y gwastadedd.
5 IF Ac efe a ddywedodd wrthyf,
Mab dyn, cyfod yn awr dy lygaid
tit a tfordd y gogledd. Felly y
cyfodais fy Uygaid tu a ffordd y
gogledd ; ac wele, tu a'r gogledd,
wrth borth yr allor, ddelw yr eidd-
igedd hon yn y cyntedd.
6 Ac efe a ddywedodd wrthyf,
Mab dyn, a well di beth y maent
hwy yn ei wneuthur, y ffieidd-dra
mawr y mae tŷ Israel yn ei wneuth-
ur yma, i'm gyrru ym mhell oddi
wrth fy nghyssegr? ac etto dy-
chwel, cei weled ffieidd-dra mwy.
7 1Í Ac efe a'm dug i ddrws y
cyntedd ; a phan edrychais, wele
dwU yn y pared.
8 Ac efe a ddywedodd wrthyf,
Mab dyn, cloddia yn y pared : a
phan gloddiais yn y pared, wele
ddrws.
9 Ac efe a ddywedodd wrthyf,
Dos i mcAvn, ac edrych y ffieidd-
dra drygionus y maent hwy yn eu
gwneuthur yma.
10 Felly mi a euthum, ac a
edrychais; ac wele bob Hun ym-
lusgiad, ac anifail ffiaidd, a hoU
eilunod tŷ Israel, wedi eu portreio
ar y pared o amgylch ogylch :
11 A dengwr a tliri ugain o henur-
iaid ty Israel yn sefyU ar eu cyfer
hwynt, a Jaazamah mab Saphan yn
sefyll yn eu canol, pob un a'i thus-
ser yn ei law ; a chwmmwl tew o
fwg-darth oedd yn dyrchafu.
12 Ac efe a ddywedodd wrthyf,
A weli di, fab dyn, yr hyn y mae
henuriaid Israel yn ei wneuthur
yn y tywyUwch, bob un o fewn
ei ddelw-gelloedd ? canys dywed-
ant, ^Nid yw yr Arglwydd yn ein
gweled ; gadawodd yr Arglwydd
y ddaear.
13 11 Ac efe a ddywedodd wrth-
yf, Tro etto, cei weled ffieidd-dra
iiiwy, y rhai y maent hwy yn eu
gwneuthur.
14 Ac efe a'm dug i ddrws porth
ty yr Arglwydd, yr hwn oedd tu
a'r gogledd ; ac wele yno wragedd
yn eistedd yn wylo am Tammuz.
15 1Í Ac efe a ddywedodd wrthyf,
A weli di hyn, fab dyn? dychwel
Dinystr y rhai ni nochvyd.
EZEGIEL, IX.
Grweledigaeth
Cyn
CRIST
594.
e pen. 11. 1.
h Deut. 4.
19.
2 Bren. 23.
6,11.
Job 31. 26.
Jer. 44. 17.
2Neu,
at ysgafn-
ach dim
gan dŷ
Judah na
gwneuth-
ur, &c.
1 pen. 5. IL
ii 7. 4, 9.
a 9. 5, 10.
k Diar. 1.
28.
Ea. 1. 15.
Jer. 11. IL
a 14. 12.
Mic. 3. 4.
Zech.7.13.
Cylch
504.
2Heb.
wynebu.
SHeb.
âg arf ei
ddri/lliad.
* Heb.
hcynau.
a Edrych
pen. 3. 23.
a 8. 4.
a 10. 4, 18.
a 11. 22, 23.
b Eiod. 12.
7.
Dat. 7. 3.
c 2 Petr 2.
8.
d ad. 10.
e 2 Chron.
36. 17.
B Heb. »■
ddini/slr.
etto, cei weled ffieidd-dra mẃy na
hyn.
16 Ac efe a'm dug i gyntedd tŷ
yr Arglwydd oddi fewn, ac wele
wrth ddrws teml yr Arglwydd,
rhwng y pòrth a'r allor, ynghylch
Spurn wr ar hugain, a'u cefnau tu
ag at deml yr Arglwydd, a'u hwyn-
ebau tu a'r dwyrain ; ac yr oedd-
ynt hwy yn ymgrymmu '^i'r haul
tu a'r dwyrain.
17 IT Ac efe a ddywedodd wrthyf,
A weli di hyn, fab dyn? ^ai peth
ysgafn gan dŷ Judah wneuthur y
ffieidd-dra a wnant yma? canys
llanwasant y tir â thrais, a gwrth-
droisant i'm cyffrôi i ; ac wele hwy
yn gosod blaguryn wrth eu trwyn.
18 Minnau hefyd a wnaf mewn
llid : ^ nid arbed fy Uygad, ac ni
thosturiaf : ac er iddynt ^lefain yn
fy nghlustiau â lief uchel, ni wran-
dawaf hwynt.
PENNOD IX.
1 Gweledigaeih yn dangos yr achubid rhai,
5 ac y distrywid y lleill. 8 Duw yn gwrthod
gwrandaw eiriol drostynt.
LLEFODD hefyd â lief uchel
He y clywais, gan ddywedyd,
Gwnewch i swyddogion y ddinas
nesâu, a phob un â'i arf dinystr
yn ei law.
2 Ac Wele chwech o wŷr yn dy-
fod o ffordd y porth uchaf, yr hwn
sydd yn ^ edrych tu a'r gogledd,
a phob un ^â'i arf dinystr yn ei
law : ac yr oedd un gwr yn eu
mysg hwynt wedi ei wisgo â llîan,
a chorn du ysgrifenydd Avrth ei
* glun ; a hwy a aethant i mewn, ac
a safasant wrth yr allor bres.
3 A ^ gogoniant Duw Israel a gyf-
ododd oddi ar y cerub yr ydoedd
efe arno, hyd riniog y tŷ. Ac efe
a lefodd ar y gwr oedd wedi ei
wisgo â Uian, yr hwn yr oedd corn
du ysgrifenydd wrth ei glun :
4 A'r Arglwydd a ddywedodd
Avrtho, Dos trwy ganol y ddinas,
trwy ganol Jerusalem, a ^noda
nod ar dalcennau y dynion '=sydd
yn ucheneidio ac yu gẃeiddi am
y ffieidd-dra oil a wneir yn ei
chanol hi. , '
5 1Í Ac wrth y lleill y dywedodd
efe He y clywais, Éwch trwy y
ddinas ar ei ol ef, a tharewch ;
^nac arbeded eich llygad, ac na
thoBtiiriwch,
6 ^Lleddwch^yn faiw yr henẃr,
y gwr ieuángc, a'r forwyn, y plant
772
hefyd, a'r gwragedd ; ond na ddeu-
wch yn agos at un gwr y hyddo
y nod arno: ac ^ar fy nghyssegr
y dechreuwch. Yna y dechreuas-
ant ar sy gwŷr hen, y rhai oedd o
flaen y tŷ.
7 Dywedodd wrthynt hefyd, Hal-
ogwch y tŷ, a llenwch y cyntedd-
oedd o rai Uaddedig: ewch aUan.
FeUy hwy a aethant allan, ac a
darawsant yn y ddinas.
8 IT A bu, a hwy yn Uadd, a'm
gadaw innau, i mi syrthio ar fy
wyneb, a gwaeddi, a dywedyd, O
Arglwydd Dduw, a ddifethi di
hoU weddill Israel, Wrth dywaUt
dy lid ar Jerusalem ?
9 Ac efe a ddywedodd wrthyf,
Anwiredd tŷ Israel a thy Judah
sydd fawr dros ben ; a ^Uawn yw
y tir o waed, a Uanwyd y ddinas o
' gamwedd : o herwydd dywedant,
^Gwrthododd yr Arglwydd y
ddaear, ac nid yw yr Arglwydd
yn gweled
10 Ac am danaf fi, * nid erbyd fy
llygad, ac ni thosturiaf ; rhoddaf eu
ffordd eu hun ar eu pennau.
11 Ac wele, y gwr wedi ei wisgo
â llîan, yr hwn yr oedd y corn du
wrth ei glun, yn d^vyn gair dra-
chefh, gan ddywedyd, Gwneuthum
fel y gorchymjTiaist i mi.
PENNOD X.
1 Gweledigaeih y marwor tan a ẁasgerîd dros
y ddinas. 8 Gweledigaeih y cerubiaid.
YNA yr edrychais, ac wele yn
^y fíurfafen, yr hon oedd uwch
ben y cerubiaid, ^'megis maen sa-
phir, fel duU cyffelybrwydd gor-
seddfa, a welid arnynt hwy.
2 Ac efe a lefarodd wrth "^y gwr
a wisgasid â llîan, ac a ddywed-
odd, Dos i mewn rhwng yr olwyn-
ion, hyd dan y cerub, a llanw -dy
ddwylaw o farwor tanllyd oddi
rhwng y cerubiaid, a thaena ar y
ddinas. Ac efe a aeth o flaen fy
Uygaid.
3 A'r cerubiaid oedd yn sefyU o
du dehau y tŷ, pan aeth y gwr i
tnewn ; a'r cwmmwl a lanwodd y
byntedd nesaf i mewn.
4^ Yna y cyfododd gogoniant yr
Arglwydd oddi ar y cerub, ac a
safodd oddi ar riniog ŷ tŷ; a'r tỳ
a laiíẃyd â'r cwmmwl, ä llanwyd y
cyntedd o ddisgleirdeb gogoniant
yr Arglwydd.
5 A ^'swn adeiiydd y cerubiaid a
glybuwyd hyd ý cyntedd nesaf aU-
Cyn
CRIST
Cylch
594.
Í Jer. 25. 29.
E pen. 8. 11,
16.
«Heb.
uanwyd
y tir â
gwaed.
7 Neu,
ŵyro barn.
t pen. 8. 12.
1 pen. 5. 11.
a 7. 4.
a S. 18.
• pen. 1. 22.
b pen. 1. 26.
c pen. 9. 2.
2 Heb.
geudeh dy
ddwylaw.
<l Edrych
ad. 18.
pen. 9. 3.
o pen. L 24.
y marwor tan.
EZECIEL, XL
li^hyfyg y tywysogion.
Cyn
CRIST
Cylch
594.
3 Heb. tin
ceriib a
anfonodd
allan d'i
law.
f pen. 1. 8.
B pan. 1. 15.
t pen. 1. 16.
1 pen. 1. 17.
iSef, gorph.
k pen. 1. 18.
6 Nou, Ä'r
olwynion
a ahoyd lie
y clywaia
i, Olwyn,
neu
Galgal,
1 pen. 1. 10.
lo pen. 1. 5.
n pen. 1. 19.
» pen. 1.
20, 21.
6 Neu,
hywyd.
Pad. 4.
1 pen. 11. 22.
an, fel swn Duw Hollalluog pan
lefarai.
6 Bu hefyd, wedi iddo orchymyn
iV gwr a wisgasid â llian, gan ddy-
wedyd, Cymmer dan oddi rhwng
yr olwynion, oddi rhwng y cerub-
iaid ; fyned o bono ef, a sefyll wrth
yr olwynion.
7 Yna yr ^estynodd im cerub ei
law oddi rhwng y cerubiaid i'r tan
yr hwn oedd rhwng y cerubiaid,
ac a gymmerth, ac a roddodd heth
yn nwylaw yr hwn a wisgasid â
llîan : yntau a'í cymmerodd, ac a
aeth allan.
8 1Í A 'gwelid yn y cerubiaid lun
llaw dyn dan eu hadenydd.
9 Edrychais hefyd, ac wele § bed-
air olwyn wrth y cerubiaid, un
olwyn wrth un cerub, ac un olwyn
wrth gerub arall : a ^ gwelediad yr
olwynion oedd fel lliw maen beryl.
10 A'u gwelediad, un wedd oedd
iddynt iU pedair, fel pe byddai
olwyn y'nghanol olwyn.
11 'Pan gerddent, ar eu pedwar
ochr y cerddent; ni thröent pan
gerddent, ond lie yr edrychai y
pen, y cerddent ar ei ol ef; ni
thròent pan gerddent.
12 Eu holl *gnawd hefyd, a'u
cefnau, a'u dwylaw, a'u hadenydd,
a'r ^olwynion, oedd yn llaẃn llyg-
aid oddi amgylch ; sefyr olwynion
oedd iddynt ill pedwar.
13 ^Galwyd hefyd He y clyvvais
arnynt hwy, se/ ar yr olwynion,
O olwyn.
14 A ' phedwar wyneb oedd i bob
un; yr wyneb cyntaf yn wyneb
cerub, a'r ail wyneb yn wyneb
dyn, a'r trydydd yn wyneb llew,
a'r pedwerydd yn wyneb eryr.
15 A'r cerubiaid a ymddyrchaf-
asant. Dyma y ™peth byw a wel-
ais wrth afon Chebar.
16 A "phan gerddai y cerubiaid,
y cerddai yr olwynion wrthynt ; a
phan godai y cerubiaid eu haden-
ydd i ymddyrchafu oddi ar y ddae-
ar, yr olwynion hwythau ni thröent
chwaith oddi wrthynt.
17 Safent, pan safent hwythau ; a
chodent gyd â hwy, pan godent
hwythau ; canys ° yspryd " y peth
byw oedd ynddynt.
18 Yna p gogoniant yr Arglwydd
a aeth allan oddi ar riniog y tŷ,
ac a safodd ar y cerubiaid.
19 "lA'r cerubiaid a godasant eu
hadenydd, ac a ymddyrchafasant
773
oddi ar y ddaçar o flaen fy llygaid :
a'r olwynion oedd yn eu hymyl,
pan aethant allan : a safodd pob
un wrth ddrws porth y dwyrain i
dŷ yr Arglwydd; a gogoniant
Duw Israel oedd arnynt oddi ar-
nodd.
20 Dyma y peth byw a welais
dan Dduw Israel, wrth afon Che-
bar: a gwybûm mai y cerubiaid
oeddynt.
21 Pedwar wyneb oedd i bob un,
a phedair aden 1 bob un, a chy-
flPelybrwydd dwylaw dyn dan eu
hadenydd.
22 Cyffelybrwydd eu hwynebau
oedd yr un wynebau ag a welais
wrth afon Chebar, eu dull hwynt
a hwythau: cerddent bob un yn
uniawn rhag ei wyneb.
PENNOD XI.
1 Rhyfyg y tywysogion. 4 Eu pecJiod a'u harn-
edigaeth. 13 Ezeciel yn cioyno, a Duw yn
dangos iddo ei arfaeth wrth achuh gweddill,
21 a chospi yr annuwiol. 22 Gogoniant Duw
yn gadael y ddinas. 24 Dychwelyd Ezeciel
at y gaethglud.
YEA y'm cyfododd yr yspryd, ac
y'm dug hyd borth dwyrain
tŷ yr Arglwydd, yr hwn sydd yn
edrych tu a'r dwyrain : ac wele
^biimwr ar hugain yn nrws y porth;
ac yn eu mysg y gwelwn Jaazan-
lah mab Azur, a Phelatiah mab
Benaiah, tywysogion y bobl.
2 Ac efe a ddywedodd wrthyf,
Ha fab dyn, dyma y gwŷr sydd
yn dychymmygu anwiredd, ac yn
cynghori drwg gynghor yn y ddin-
as hon :
3 Y rhai a ddywedant, ^Nid yw
yn agos ; adeiladwn dai ; ^ hi yw
y crochan, a ninnau y cig.
4 Am hynny prophwyda i'w her-
byn hAvynt, prophwyda, fab dyn.
5 Yna y syrthiodd " yspryd yr Ar-
glwydd arnatj ac a ddywedodd
wrthyf, Dywed, Fel hyn y dywed
yr Arglwydd; Tŷ Israel, fel hyn
y dywedasoch : canys mi a wn y
pethau sydd yn dyfod i'ch meddwl
chwi, bob un o lionynt.
6 Amlhasoch eich Uaddedigion o
fewn y ddinas hon, a Uanwasoch
ei heolydd hi â chelaneddau.
7 Am hynny, fel hyn y dywed yr
Arglwydd Dduw ; ^ Eich Uadded-
igion, y rhai a osodasoch yn ei
chanol hi, yiv y cig; a hithau yiu
y crochan : chwithau a ddygaf all-
an ol chanol.
8 Y cleddyf a ofnasoch, a'r cledd-
Bb3
Cyn
CRIST
Cylch
694.
5!>4.
a Edrych
pen. 8. 16,
2 Neu, md
yw i ni
adeiladu
taiynagos,
pen. 12. 22.
2 Petr 3. 4.
b Edrych
Jer. 1. 13.
0 pen. 2. 2.
d pen. 24. 3,
6, 10, 11.
Blic. 3. 3.
Achvh gweddill IsraeL
EZECIEL, XIL
Arwydd o
Cyn
CKIST
594.
e pen. 6. 7.
a 13. 9, 14,
21,23.
fad. 10.
SNeu,
g thai.
E Pa. 90. 1.
a 91. 9.
Es. 8. 14.
bJer.32.39.
pen. 36. 2tì,
27.
i Ps. 51. 10.
k Zech. 7.
12.
jf a ddygaf arnoch, medd yr Ae-
GLWYDD DdUW.
9 Dygaf cliwi hefyd allan o'i
chanol hi, a rhoddaf chwi yn llaw
dieithriaid, a gwnaf farn yn eich
mysg.
10 Ar y cleddyf y syrtliiwch, ar
derfyn Israel y barnaf chwi; ''fel
y gwypoch mai myfi yw yr Ae-
GLWYDD.
11 Y ddinas hon ni bydd i chwi
yn grochan, ni byddwch chwithau
yn gig o'i mewn; ond ar derfyn
Israel y barnaf chwi :
12 A ^chewch wybod mai myfi
yw yr Arglwydd : ^ canys ni rod-
iasoch yn fy neddfau, ac ni wnaeth-
och fy marnedigaethau ; ond yn
ol defodau y cenhedloedd o'ch
amgylch y gwnaethoch.
13 1Í A phan brophwydais, bu
farw Pelafiah mab Benaiah: yna
syrthiais ar fy wyneb, a gwaeddais
â Uef uchel, a dywedais, 0 Ar-
glwydd Dduw, a wnei di drangc
ar weddill Israel ?
14 A daeth gair yr Arglwydd
attaf, gan ddywedyd,
15 Ha fab dyn, dy frodyr, dy
frodyr, dynion dy geraint, a hoU
dy Israel yn gwbl, ydyw y rhai y
dywedodd preswylwyr Jerusalem
wrthynt, Ymbellhêwch oddi wrth
yr Arglwydd; i ni y rhodded y
tir hwn yn etifeddiaeth.
16 Dywed am hyuny, Fel hyn y
dywed yr Arglwydd Dduw; Er
gyrru o honof hwynt ym mhell
ym mysg y cenhedloedd, ac er
gwasgaru o honof hAvynt trwy y
gwledydd, etto ^ byddaf yn gyssegr
bychan iddynt yn y gwledydd Ue
y deuant
17 Dywed gan hynny, Fel hyn
y dywed yr Arglwydd Dduw;
Casglaf chwi hefyd o fysg y bobl-
oedd, a chynhullaf chwi o'r gwled-
ydd y'ch gwasgarwyd ynddynt, a
rhoddaf i chwi dir Israel.
18 A hwy a ddeuant yno, ac a
symmudant ei hoU fi-ynti hi a'i holl
ffieidd-dra allan o honi hi.
19 A ^' rhoddaf iddynt un galon,
ac *yspryd newydd a roddaf yn-
och ; tynuaf hefyd ^ y galon garreg
ymaith o'u cnawd h^vynt, a rhodd-
af iddynt galon gig :
20 Fel y rhodiont yn fy neddf-
au, ac y cadwont fy marnedig-
aethau, ac y gwnelont hwynt : a
hAvy a fyddant yn bobl i mi, a
minnau a fyddaf Dduw iddynt
hwy.
21 Ond am y rhai y mae eu calon
yn myned ar ol meddwl eu brynti
a'u ffieidd-dra, ' rhoddaf eu fíbrdd
hwynt ar eu pennau eu hun, medd
yr Arglwydd Dduw.
22 'i Yna y cerubiaid a gyfodas-
ant eu hadenydd, a'r olwynion yn
eu hymyl, a gogoniaut Duw Israel
oedd arnynt oddi arnodd.
23 A gogoniant yr Arglwydd a
ymddyrchafodd oddi ar ganol y
ddinas, ac a safodd ""ar y mynydd
sydd o'r tu dwyrain i'r ddinas.
24 1Í Yna yr yspryd a'm cododd
i, ac a'm dug hyd Caldea at y
gaethglud mewn gweledigaeth trwy
yspryd Duw. A'r weledigaeth a
welswn a ddyrchafodd oddi wrthyf.
25 Yna y Ueferais wrth y rhai
o'r gaethglud holl eiriau yr Ar-
glwydd, y rhai a ddangosasai efe
i mi.
PENNOD XII.
1 Bhîth ac arwydd sijmmudiad Ezeciel, 8 yn
dangos caethiwed Sedec'iah. 17 Dychryn Eze-
ciel yn dangos anghyfannedd-dra yr ludd-
ewon. 21 Beio ar ryfygus dd'iareb yr ludd-
ewon. 26 Ebrwydded y weledigaeth.
A GAIR yr Arglwydd a ddaeth
attaf, gan ddywedyd,
2 Trigo yr wyt ti, fab dyn, yng
nghanol ^tŷ gwrthryfelgar, y rhai
^y mae llygaid iddynt i weled,
ac ni welaut ; clustiau iddynt i
glywed, ac ni chlywant: canys tŷ
gwrthryfelgar ydynt.
3 A thithau, fab dyn, g>vna i ti
^ofícr caethglud, a muda liw dydd
o flaen eu llygaid hwynt ; ie, muda
o'th le dy hun i le arall y'ngŵydd
eu llygaid hwynt : nid h^vyrach
y gwelant, er eu hod yn dy gwrth-
ryfelgar.
4 A dwg allan dy ddodrefn liw
dydd y'ngŵydd eu llygaid, fel do-
drefn caethglud : a dos allan yn yr
liAvyr y'ngŵydd eu llygaid, fel " rhai
yn myned aUan i gaethglud,
5 Cloddia i ti o flaen eu llygaid
hwynt trwy y mur, a dwg aUau
tr^vy hwnnw.
6 Ar dy ysgAvydd y dygi yng
ngŵydd eu llygaid hwynt, yn y
tywyU y dygi allan: dy wyneb a
guddi, fel na welech y ddaear:
canys yn arwydd y'th roddais 1
dy Israel.
7 Ac mi a wneuthum felly fel
y'm gorchymynwyd : dygais fy ofler
Cyn
CRIST
594.
1 pen. 9. 10.
n> Edrych
Zech. 14. 4.
594.
» pen. 2. 3,
Ü, 7, 8.
a 3. 26, 27.
b Es. 6. 9.
a 42. 20.
Jer. 5. 2L
Matt. 13.
13,14.
2Neu,
ddodrefn.
3 Heb.
mynediad o
gaelhiwed.
gaethîwèd SedeciaJi.
EZECIEL, Xm.
Beio diaréb yr luddéwon.
Cjm
CRIST
594.
e Jer. 39. 4.
<ä pen. 17. 20.
e 2 Bren.
25.7.
r2Bren.
25. 4, 5.
pen. 5. 10.
í pen. 5. 2,
12.
4Heb.
ddynìon
rhi/.
t pen. i. IG.
allan liw dydd, fel offer caethglud ;
ac yn yr hwyr y cloddiais trwy y
mur â'm llaw: yn y tywyll y dyg-
ais allan, ar fy ysgwydd y dygais
o flaen eu Uygaid hwyni
8 1í A'r bore y daeth gair yr Ar-
GLWYDD attaf, gan ddywedyd,
9 Ha fab dyn, oni ddywedodd tŷ
Israel, y tŷ gwrthryfelgar, wrtliyt,
Beth yr wyt ti yn ei wneuthur ?
10 Dywed di wrthynt, Fel liyn y
dywed yr Arglwydd Dduw, I'r
tywysog yn Jerusalem y mae y
baich hwn, ac i holl dŷ Israel y
rhai sydd yn eu mysg.
11 Dywed, Eich arwydd chwi yd-
wyf^; fel y gwneuthum i, felly y
gwneir iddynt hwy : mewn caeth-
glud yr ânt i gaethiwed.
12 A'r '^tywysog yr hwn sydd yn
eu canol a ddwg ar ei ysgwydd yn
y tywyll, ac a â allan: cloddiant
trwy y mur, i ddwyn allan trwyddo :
eì wyneb a guddia fel na welo efe
y ddaear â'i lygaid
13 A mi a daenaf fy * rhwyd arno
ef, fel y dalier ef yn fy rhwyd : a
^dygaf ef i Babilon, tir y Calde-
aid ; ac ni wêl efe hi, etto yno y
bydd efe marw.
14 A ^gwasgaraf yr hoU rai sydd
yn ei gylcli ef i'w gynnprthwyo,
a'i hoU fyddinoedd, tu a phob
gwynt; a ^thynnaf gleddyf ar eu
hol hwynt.
15 A hwy a gânt wybod mai myfì
yw yr Arglwydd, wedi gwasgaru
o honof hwynt ym mysg y cen-
hedloedd, a'u taenu ar hyd y
gwledydd.
16 Etto gweddillaf o honynt
^ychydig ddynion oddi wrth y
cleddyf, oddi wrth y newyn, ac
oddi wrth yr haint ; fel y myneg-
ont eu hoU ffieidd-dra ym mysg
y cenhedloedd, lie y delont : a
gwybyddant mai myfi yw yr Ar-
glwydd.
17 1í Gair yr Arglwydd hefyd a
ddaeth attaf, gan ddywedyd,
18 Ha fab dyn, ^bwyttêi dy fara
dan grynu, a'th ddwfr a yfi mewn
dychryn a gofal :
19 A dywed wrth bobl y tir, Fel
hyn y dywed yr Arglwydd Dduw
am drigolion Jerusalem, ac am
wlad Israel; Eu bara a fwyttânt
mewn gofal, a'u dwfr a yfant mewn
syndod, fel yr anrheithir ei thir
p'i chyflawnder, am drais y rhai
oil a drigant ynddi.
20 A'r dinasoedd cyfanneddol a
anghyfanneddir, a'r tir a fydd an-
rhei thiol ; felly y gwybyddwch mai
myfi yw yr Arglwydd.
21 11 A daeth gair yr Arglwydd
attaf, gan ddywedyd,
22 Ha fab dyn, beth yw y ddiareb
hon gennych am dir Israel, 'gan
ddywedyd, Y dyddiau a estynwyd,
a darfu am bob gweledigaeth ?
23 Am hynny dywed wrthynt,
Fel liyn y dywed yr Arglwydd
Dduw ; Gwnaf i'r ddiareb hon beid-
io, fel nad arferont hi yn ddiareb
mwy yn Israel: ond dywed wrth-
ynt, Y dyddiau sydd agos, a syl-
wedd pob gweledigaeth.
24 Canys ^ni bydd mwy un wel-
edigaeth ofer, na dewiniaeth wen-
hieithus, o fewn tŷ Israel
25 Canys myfi yw yr Arglwydd :
mi a lefaraf, a'r gair a lefarwyf
a wneir ; nid oedir ef mwy : o her-
wydd yn eich dyddiau chwi, O dy
gwrthryfelgar, y dywedaf y gair,
ac a'i gwnaf, medd yr Arglwydd
Dduw.
26 1^ A gair jr Arglwydd a
ddaeth attaf, gan ddywedyd,
27 'Ha fab dyn, wele dy Israel
yn dywedyd, Y weledigaeth a wêl
efe fydd ^ wedi dyddiau lawer, a
phrophwydo y mae efe am amser-
oedd pell.
28 Am hynny dywed wrthynt, Fel
hyn y dywed yr Arglwydd Dduw;
Nid oedir dim o'm geiriau mwy,
ond y gair a ddywedais a wneir,
medd yr Arglwydd Dduw.
PENNOD XIII.
1 Ärgyhoeddî prophwydi celwyddog, 10 a'u
priddgalch heb dymheru. 17 ¥ prophwydi
esau a'u clustogau.
A GAIR yr Arglwydd a ddaeth
attaf, gan ddywedyd,
2 ProphAvyda, fab dyn, yn er-
byn prophwydi Israel, y rhai sydd
yn prophwydo, a dywed wrth ^y
rhai ^a brophwydant o'u ^calon
eu hun, Gwrandêwch air yr Ar-
glwydd.
3 Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw ; Gwae y prophwydi ynfyd,
y rhai a rodiant yn ol eu hyspryd
eu hun, ^ ac heb weled dim.
4 Dy brophwydi, Israel, ydynt fel
•^Uwynogod yn yr anialwch.
5 '^Ni safasoch yn *yr adwyau,
ac ni chauasoch y cae i dy Israel,
i sefyll yn y rhyfel ar ddydd yr
Arglwydd.
775
Amy prophwydi
EZECIEL, XIV.
celwyddog.
Cyn
CRIST
594.
e ad. 23.
pen. 12. 24.
6 Neu,
t/'ngh'/n-
nulUidfa.
fpen.H.10,
12.
g Jer. 6. 14.
a 8. 11.
6 Nei!,
bared salw.
b pen. 22. 28.
I ad 9, 21,
23.
pen. 14. 8.
6 ^Gwagedd a gau-ddewiniaeth
a welsant, y rhai a ddywedant, Dy-
wedodd yr Arglwydd; a'r Ab-
GLWYDD heb eu hanfon hwynt:
a pharasant i eraill ddisgwyl am
gyflawni y gair.
7 Onid ofer weledigaeth a wel-
soch, a gau-ddewiniaeth a draeth-
asoch, pan ddywedasoch, Yr Ar-
glwydd a ddywedodd; a minnau
heb ddywedyd ?
8 Am hynny, fel hyn y dywed
yr Arglwydd Dduw, Am lefaru
o honoch wagedd, a gweled o hon-
och gelwydd ; am hynny wele fi
i'ch erbyn, medd yr Arglwydd
Dduw.
9 A bydd fy Haw yn erbyn y
prophwydi sydd yn gweled gwag-
edd, ac yn dewinio celwydd; ^yng
nghyfrinach fy mhobl ni bydd-
ant, ac o fewn ysgrifen tŷ Israel
ni ysgrifenir hwynt, i dir Israel
hefyd ni ddeuaut; a ^gwybydd-
wch mai myfi yw yr Arglwydd
Dduw.
10 1Í O achos, ie, o achos hudo o
honynt fy mhobl, gan ddywedyd,
^Heddwch; ac nid oedd hedd-
wch ; un a adeiladai ^ bared, ac
wele eraill ''yn ei briddo â chlai
heb ei dymheru.
11 Dywed wrth y rhai a'i pridd-
ant â phridd rhydd, y syrth efe :
canys cur-wlaw a fydd, a chwithau,
gerrig cenllysg, a syrthiwch ; a
gwynt tymhestlog a'i rhwyga.
12 Wele, pan syrthio y pared, oni
ddywedir wrthych, Mae y clai a'r
hwn y priddasoch ef?
13 Am hynny fel hyn y dywed
yr Arglwydd Dduw, Minnau a'i
rhwygaf â gwynt tymhestlog yn fy
Hid ; a chur-wlaw fydd yn fy nig,
a cherrig cenllysg yn Jy llidiowg-
rwydd, i'w ddifetha.
14 Felly y bwriaf i lawr y pared
a briddasoch â phridd heb ei
dymheru, ac a'i tynnaf hyd lawr,
fel y dinoether ei sylfaen, ac efe
a syrth, a chmthau a ddifethir
yn ei ganol ef; a 'chewch wybod
mai myfi yio yr Arglwydd.
15 Fel hyn y gorphenaf fy Hid
ar y pared, ac ar y rhai a'i pridd-
asant â phridd heb dymheru ; a
dywedaf wrthych, Y pared nid yiu,
na'r rhai a'i priddasant :
16 Sef prophwydi Israel, y rhai
a brophwydant am Jerusalem, ac
a welaut iddi weledigaethau hedd-
T76~
wch, ac nid oes heddwch, medd
yr Arglwydd Dduw.
17 IT Tithau fab dyn, gosod dy
wyneb yn erbyn merched dy bobl,
''y rhai a brophwydant o'u calon
eu hun; a prophwyda yn eu her-
byn hwynt,
18 A dywed, Fel hyn y dywed
yr Arglwydd Dduw; Gwae y
gwni'adyddesau clustogau dan hoU
' benelinoedd fy mhobl, a'r rhai
a weithiant foledau am ben pob
corpholaeth, i hela eneidiau. Ai
eneidiau fy mhobl a heliwch chwi,
ac a gedwch chwi yn fyw yr en-
eidiau a ddêl attoch ?
19 Ac a halogwch chwi fi ym mysg
fy mhobl ^er dyrneidiau o haidd,
ac am dammeidiau o fara, i ladd
yr eneidiau ni ddylent farw, a
chadw yn fyw yr eneidiau ni ddyl-
ent fyw, gan ddywedyd o honoch
gelwydd wrth fy mhobl, y rhai a
wrandawent gelwydd ?
20 Am hynny fel hyn y dywed
yr Arglwydd Dduw; Wele fi yn
erbyn eich clustogau chwi, a'r rhai
yr ydych yno yn hela eneidiau,
'^i beri iddynt ehedeg, a rh^vygaf
hwynt oddi wrth eich breichiau ;
a goUyngaf yr eneidiau, sef yr en-
eidiau yr ydych yn eu hela, i beri
iddynt ehedeg.
21 Rhwygaf hefyd eich moledau
chwi, a gwaredaf fy mhobl o'ch
Haw, ac ni byddant mwy yn eich
Haw chwi yn helfa ; a ™ chewch wyb-
od mai myfi yiD yr Arglwydd.
22 Am dristâu calon y cyfiawn
trwy gelwydd, a minnau heb ei
ofidio ef; ac "am gadarnhâu dwy-
law yr annuwiol, fel na ddychwelai
o'i flbrdd ddrygionus, °trwy addaw
iddo einioes ;
23 0 herwydd hynny "ni welwch
wagedd, ac ni ddewiniwch ddewin-
iaeth m^vy; canys gwaredaf fy
mhobl o'ch Haw chwi ; a ^ chewch
wybod mai myfi yiv yr Arglwydd.
PENNOD XIV.
1 Duw yn atteb delw-addolwijr yn ol meddwl
ea calon eu hun. 6 Eu liannog hwy i edir
farhâu, rliag ofn harnedigaethau, o herwydd
gau-hrophwydi, 12 Sicr farn Duw ar ddan-
fon neivyn, 15 a hwystjilod niweidiol, 17 a
chleddyf, 19 o haint y nodau. 22 Gweddill
a achubir, er esampl i eraill.
YN A * y daeth attaf wŷr o hen-
uriaid Israel, ac a cisteddas-
ant o'm blaen.
2 A daeth gair yr Arglwydd at-
taf, gan ddywedyd,
Cyn
CRIST
594.
tad. 2.
'.diau.
1 Edrych
Diar. 28.
21.
Blic. 3. 5.
8 Neu,
i erddi.
«Neu,
felyr
achubwn
ei einioes,
Heb. i'w
fywhdn.
o ad. 6, Ac.
pen. 12. 2Ì
Mic. 3. G.
P ad. 9.
pen. 14. 8.
a 15. 7.
Cylch
594.
* pen. 20. 1.
Sicrfarn Duw.
EZECIEL, XIV.
Yr achuhir gweddilL
Cyn
CRIST
Cyleh
f.94.
SNeu,
throiich
eraill.
bLef.17.10.
pen. 15. 7.
c Dent. 28.
37.
pun. 5. 15.
^ p^n. 6. 7.
• 1 Cren.
22. 23.
Job 12.10.
Jer. 4. 10.
2T11CSS. 2.
fLer.26.26.
Eb. 3. 1.
pen. 4. IG.
a 5. IG.
3 Y gwŷr hyn, O fab dyii, a ddyrch-
afasant eu heilunod yn eu calon-
nau, ac a roddasant dramgAvydd
eu hanwiredd ar gyfer eu hwyn-
ebau: gan ymofyn a ymofyn y
cyfry w â myfi ?
4 Am hynny ymddiddan â hwynt,
a dywed withynt, Fel hyn y dy-
wed yr Arglwydd Dduw; Fob
un o dŷ Israel, yr hwn a ddyrch-
afo ei eilunod yn ei galon, ac a
osodo dramgwydd ei anwiredd ar
gyfer ei wyneb, ac a ddaw at y
prophwyd; myfi yr Arglwydd a
attebaf yr hwn a ddelo yn ol aml-
der ei eilunod,
5 I. ddal tỳ Israel yn eu calon-
nau, am iddynt ymddieithrio oddi
wrthyf oil trwy eu heilunod.
6 f Am hynny dywed wth dŷ
Israel, Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd Dduw ; Trowch, a ^ dy-
chwelwch oddi wrth eich eilunod,
a throwch eich wynebau oddi wrth
eich holl flSeidd-dra.
7 Canys pob un o dŷ Israel, ac
o'r dieithr a ymdeithio o fewn Is-
rael, a ymneillduo oddi ar fy ol
i, ac a ddyrchafo ei eilunod yn ei
galon, ac a osodo dramgwydd ei
anwiredd ar gyfer ei wyneb, ac a
ddêl at brophwyd i ymofyn â myfi
trwyddo ef ; myfi yr Arglwydd a
attebaf iddo trwof fy huii.
8 ^ Gosodaf hefyd fy wyneb yn er-
byn y gwr hwnnw, a gwnaf ef *= yn
arwydd ac yn ddiareb, a thorraf ef
ymaith o fysg fy mhobl ; "^ fel y gwyp-
och mai myfi yw yr Arglwydd.
9 Ac OS twyllir y prophwyd pan
lefaro air, "myfi yr Arglwydd a
dwyllodd y proph^vyd hwnnw ; a
mi a estynaf hefyd fy Haw arno
ef, ac a'i difethaf o fysg fy mhobl
Israel.
10 A hwy a ddygant eu han-
wiredd: un fath fydd anwiredd
yr ymofynydd ag anwiredd y pro-
phAvyd :
11 Fel na chyfeiliorno tŷ Israel
mwy oddi ar fy ol, ac na haloger
hwy mwy â'u holl droseddau ; ond
bod o honynt i mi yn bobl, a min-
nau iddynt hwy yn Dduw, medd
yr Arglwydd Dduw.
12 11 A gair yr Arglwydd a ddaeth
attaf drachefn, gan ddywedyd,
13 Ha fab dyn, pan becho gwlad
i'm herbyn tr^vy wneuthur cam-
wedd, yna yr estynaf fy Haw arni,
a thorraf ^ffon ei bara hi, ac an-
fonaf arni newyn, ac a dorraf ym-
aith o honi ddyn ac anifail.
14 ^Pe byddai yn ei chanol y
tri wŷr hyn, Noah, Daniel, a Job,
hwynt-hwy yn eu cyfiawnder a
achubent eu henaid eu hun yn
unig, medd yr Arglwydd Dduw.
15 1Í Os bwystfil niweidiol a yrraf
trwy y wlad, a'i ^difa o hAvnnw,
fel y byddo yn anghyfannedd, heb
gynniweirydd rhag ofn y bwystfil :
16 Pe hyddai y tri wŷr hyn yn
ei chanol, fel mai byw fi, medd yr
Arglwydd Dduw, ni waredent na
meibion na merched; hwynt-hwy
yn unig a waredid, a'r tir a fyddai
yn anghyfannedd.
17 1Í Neu OS cleddyf a ddygaf ar
y tir hwnnw, a dywedyd o honof,
Cynniwair, gleddyf, trwy y tir ; fel
y torrwyf ymaith o hono ddyn ac
anifail :
18 A'r tri wŷr hyn yn ei ganol, fel
mai byw fi, medd yr Arglwydd
Dduw, ni achubent na meibion
na merched, ond hwynt-hwy yn
unig a achubid.
19 IT Neu OS haint a anfonaf i'r
wlad honno, a thywallt o honof fy
llid arni mewn gwaed, gan dorri
ymaith o honi ddyn ac anifail;
20 A Noah, Daniel, a Job, yn ei
chanol hi ; fel mai byw fi, medd
yr Arglwydd Dduw, ni waredent
na mab na merch ; hwynt-hwy yn
eu cyfiawnder a waredent eu hen-
eidiau eu hun yn unig.
21 Canys fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd Dduw; *Pa faint mwy,
pan anfonwyf fy mhedair drygfarn,
cleddyf, a newyn, a bwystfil niweid-
iol, a haint, ar Jerusalem, i dorri
ymaith o honi ddyn ac anifail ?
22 1Í Etto wele, bydd ynddi wedd-
ill diangol, y rhai a ddygir allan, yn
feibion a merched : wele hwynt yn
dyfod allan attoch, a chewch weled
eu flfyrdd hwynt a'u gweithredoedd ;
fel yr ymgysuroch o herwydd yr
adfyd a ddygais ar Jerusalem, sef
yr hyn oU a ddygais arni.
23 le, cysurant chwi, pan weloch
eu ffordd a'u gweithredoedd : a
chewch Avybod nad heb achos y
gAvneuthum yr hyn oil a wneuthum
i'w herb}Ti hi, medd yr Arglwydd
Dduw.
PENNOD XV.
2 Trwy ddangos mor angliymmwys i wneuthur
defnydd o honi ydyw y winwydden, 6 y
dangosir y llysid ac y giorthodid Jerusalem,
Cyn
CRIST
Cylch
594.
e Jer. 15. 1.
Edrjch
Jer. 7. 16.
a 11. 14.
a 14. 11.
3 Neu
difuadic
4 Neu,
Sef yd pan
aiifonwijf.
777
Givrthodiad Jerusalem.
EZECIEL, XV.
Cariad Duw tu ag atti.
Cyn
CRIST
Cylch
594.
«loan 16. 6b
îHeb.
Iwìjdda,
neu,
dyecia.
SHeb.
«t weithid
hi mewn
giDaith,iiC
bLef.17.ia
pen. 14. 8.
e pen. 6. 7.
a 7. 4.
a 20. 33,
42,44.
*Heb.
gamweddu.
594.
îNeu,
dorríad,
neu, (jych-
wyniod,
» ad, 45.
b Ho9. 2. ;).
S Neu, pan
edrychaia
amat.
AGAIR yr Arglwydd a ddaeth
attaf, gan ddywedyd,
2 Ha fab dyn, beth yw coed y
winwydden/w^ na phob coed arall,
neu gaingc yr hon sydd ym mysg
prennau y coed ?
3 A gymmerir o honi goed i
wneuthur gwaith? a gymmerant o
honi hoel i grogi un offeryn arni?
4 Wele, *yn jmaborth i'r tan y
rhoddir hi ; difaodd y tan ei deu-
ben hi, ei chanol a olosgwyd : a
^ wasanaetha hi mewn gwaith ?
5 Wele, pan oedd gyfan, "uid
oedd gymmwys i ddim gwaith : pa
faint llai, gan ei difa o dan a'i
golosgi, y bydd hi etto gymmwys
i waith ?
6 IT Am hynny fel hyn y dyWed
yr Arglwydd Dduw; Megis pren
y winwydden ym mysg prennau y
coed, yr hon a roddais yn ymborth
i^r tan, felly y rhoddaf drigolion
Jerusalem,
7 A ^gosodaf fy wyneb yn eu
herbyn hwynt : oV naill dan y
deuant allan, a than arall a'u difa
hwynt ; *= fel y gwypoch mai myfi
yw yr Arglwydd, pan osodwyf fy
wyneb i'w herbyn hwynt.
8 Gwnaf hefyd y wlad yn an-
rhaith, am * wneuthur o honynt
gamwedd, medd yr xIrglwydd
Dduw.
PENNOD XVI.
Í Trwy gyffelyhrwydd o ddyn bach mewn go-
fidiis gyflwr, y dangosir cyflwr naturiol Je-
rusalem. 6 Änfeidrol gariad Duw tu ag atti
hi: 15 a'i hanferth butteindra hithau ; 35
a'i barn dost. 44 Bod ei phechod hi yn gymr
maint a'r eiddo ei mam, ac yn /ivy na'r
eiddo ei chwiorydd Sodom a Gomorrah ; ac
am hynny yn galw am /arnedigaethau. 60
Addaw trugaredd iddi yn y diioedd.
ADAETH gair yr Arglwydd
attaf, gan ddywedyd,
2 Ha fab dyn, gwna i Jerusalem
adnabod ei ffieidd-dra,
3 A dywed, Fel hyn y dywed yr
Arglwydd Dduw wrth Jerusalem;
Dy ^drigfa a'th enedigaeth sydd
o wlad Canaan : ^ dy dad oedd
Amoriad, a'th fam jn Hittëes.
4 Ac am dy enedigaeth, ar ^y
dydd y'th anwyd ni thorrwyd dy
fogail, ac mewn dwfr ni'th olchwyd
^ i'th feddalhâu : ni'th gyweiriwyd
chwaith â halen, ac ni'th rwymwyd
â rhwymyn.
5 M thostmiodd llygad wrthyt, i
wneuthur i ti un o hyn, i dosturio
wrthyt ; ond ar wyneb y maes y'th
daflwyd, i ffieiddio dy einioes, ar
y dydd y'th aned.
6 IT A phan dramwyais heibio i
ti, a'th weled *yn ymdrybaeddu
yn dy waed, dywedais wrthyt yn
dy waed, Bydd fyw; ie, dywedais
wrthyt yn dy waed, Bydd fyw.
7 °Yn fyrddiwn y'th wneuthum
fel gwellt y maes, a thi a gyn-
nyddaist ac a aethost yn fawr, ac
a ddaethost i ^ harddwch godidog :
dy fronnau a chwyddasant, a'th
wallt a dyfodd, a thi yn llom ac
yn noeth o'r hlaen.
8 Pan euthum heibio i ti, ac edrych
arnat, wele dy amser yn amser
serchowgrwydd : yna "^lledais fy
aden drosot, a chuddiais dy noeth-
ni : tyngais heiyd i ti, ac euthum
mewn cyfammod â tlii, medd yr
Arglwydd Dduw, a thi a aethost
yn eiddof fi.
9 Yna mi a'th olchais â dwfr ; ie,
golchais dy waed oddi wrthyt, ac
irais di ag olew.
10 Mi a'th Avisgais hefyd â gwaith
edau a nodwydd, rhoddais i ti
hefyd esgidiau o groen daear-foch,
a gwregysais di â llian main, a
gorchuddiais di â sidan.
11 Mi a'th herddais hefyd â hardd-
wch, a * rhoddais freichledau am
dy ddwylaw, a chadwyn am dy
wddf.
12 Rhoddais hefyd dlws ar dy
^dalcen, a thlysau wrth dy glust-
iau, a choron hardd am dy ben.
13 Felly y'th harddwyd ag aur
ac arian ; a'th wisg oedd li'an
main, a sidan, a gwaith edau a
nodwydd ; peilliaid, a mêl, ac olew,
a fwyttêit: teg hefyd odiacth
oeddit, a ffynnaist yn freuhin-
iaeth.
14 Aeth allan hefyd i ti enw ym
mysg y cenhedloedd, am dy deg-
wch : canys cyflawn oedd gan fy
harddwch yr hwn a osodaswn ar-
nat, medd yr Arglwydd Dduw.
15 1" Ond ti a ymddiriedaist i'th
degwch, a ^ phutteiniaist o lier-
wydd dy enw, a thywelltaist dy
butteindra ar bob cynniweirydd ;
eiddo ef ydoedd.
16 ^ Cymmeraist hefyd o'th ddill-
ad, a gwnaethost i ti uchelfeydd
brithion, a phutteiniaist arnynt : y
fath ni ddaw, ac ni hyaa. felly.
17 A chymmeraist offer dy hardd-
wch o'm haur ac o'm harian i, y
rhai a roddaswn i ti, a gwnaethost
Cyn
CRIST
594.
< Neu, wedi
dy halogi,
neu, dy
fathru.
eExod.L7.
8Heb,
addurn
additrnau.
d Ruth 3. 9.
e Gen. 24.
22, 47.
f Edrych
Eä. a. 21.
B Es. 57. 8.
Jer. 2. 20.
a 3. 2, 6, 20.
pen. 23. 3,
12.
^ pen. 7. 20.
Hos. 2. 8.
El hanferth huUeindra,
EZECIEL, XYI.
a'i ham dost
Cyn
CRIST
594.
6 lieb.
gwrryw.
7 Heb. gor-
•phwysdra.
1 2 Bren.
16. a
Ps. 106. 37.
Es. 57. 5.
pen. 20.26.
a 23. 37.
k Hos. 11. 1.
1 ad. 31.
»n Es. 57.
6,7.
Jer. 2. 20.
8 Neil,
buUeinly.
n pen. 8. 10,
14.
a 23. 19, 20.
o 2 Chron.
28.18.
ad. 57.
9 Neu, trefi.
P 2 Bren.
16. 7, 10.
2 Chron.
23. 23.
Jer. 2. 13,
36.
pen. 23. 12,
2 Neu, Ffi
dÿ ferched
y mae dy
uchelfa.
1 ail. 24, 39.
i ti ddelwau ^ gwŷr, a phutteiniaist
gyd â hwynt.
18 Cymmeraist he/yd dy wisgoedd
o waith edau a nodwydd, ac a'u
gwisgaist hwynt: fy olew he/yd
a'm harogl-darth a roddaist o'u
blaen hAvynt
19 Felly fy niTvyd yr hwn a rodd-
aswn i ti, yn beilliaid, ac yn olew,
ac yn fêl, aV rhai yth borthasAvn
di ; rhoddaist hynny hefyd o'u blaen
hwjTit yn arogl '^ peraidd : /el hyn
y bu, medd yr Arglwydd Dduw.
20 Cynimeraist hefyd dy feibion
a'th ferched, 'y rhai a blantasit i
mi ; y rhai hyn a aberthaist iddynt
i'w bwytta. Ai bychan hyn o'th
butteindra di,
21 Ladd o honot fy mhlant, au
rhoddi hwynt i'w tynnu trwy y
tan iddynt?
22 Ac yn dy hoU ffieidd-dra a'th
butteindra ni chofiaist ddyddiau
dy ^' ieuengctid, pan oeddit lorn a
noeth, a'th fod yn ymdrybaeddu
yn dy waed.
23 A bu ar ol dy holl ddrygioni,
(Gwae, gwae i ti! medd yr Ar-
glwydd Dduw,)
24 ^ Adeiladu o honot i ti uchelfa,
a ™g^vneuthur i ti ^uchelfa ym
mhob heoL
25 Ym mhen pob ffordd yr adeil-
edaist dy uchelfa, a gwnaethost dy
degwch yn fl5aidd, ac a ledaist dy
draed i bob cynniweirydd, ac aml-
heaist dy butteindra.
26 Putteiniaist hefyd ° gyd â meib-
ion yr Aipht dy gymmydogion,
mawr eu cnawd ; ac a amlheaist
dy butteindra, i'm digio i.
27 Am hynny wele, estynais fy
Haw arnat, a phrinheais dy ran, a
rhoddais di wrth ewyllys dy gas-
eion, ° ^ merched y Philistiaid, y rhai
sydd gywilydd ganddynt dy ffordd
ysgeler.
28 P Putteiniaist hefyd gyd â
meibion Assur, o eisieu cael dy
ddigon; a hefyd wedi putteinio
gyd â hwynt, ni'th ddigomvyd.
29 Amlheaist hefyd dy butteindra
y'ngwlad Canaan hyd Caldea ; ac
etto ni'th ddigon wyd â hyn.
30 Mor llesg yw dy galon, medd
yr Arglwydd Dduw, gan i ti
wneuthur hyn oU, sef gwaith put-
teinwraig yn llywodraethu 1
31 2 Pan ladeiledaist dy uchelfa
ym mhen pob ffordd, ac y gwnaeth-
ost dy uchelfa ym mhob heoj j ac
779
nid oeddit fel puttain, gan dy fod
yn dirmygu gwobr ;
32 Ond fel gwraig a dorrai ei
phriodas, ac a gymmerai ddieithr-
iaid yn lie ei gwr.
33 I bob puttain y rhoddant
wobr; ond 'tydi a roddi dy wobr
i'th holl gariadau, ac a'u gobrwyi
hwynt i ddyfod attat oddi amgylch
i'th butteindra.
34 Ac ynot ti y mae y gwrthwyn-
eb i wragedd eraill yn dy buttein-
dra, gan na phutteiniodd neb ar dy
ol di : canys lie y rhoddi wobr, ac
na roddir gwobr i ti, yiia yr wyt
yn y gwrthwyneb.
35 1 Gan hynny, 0 buttain, clyw
air yi- Arglwydd :
36 Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw; Am dywallt dy frynti, a
datguddio dy noethni trwy dy but-
teindra gyd a'th gariadau, a chyd
â holl eilunod dy ffieidd-dra, a
thrwy waed dy feibion y rhai a
roddaist iddynt ;
37 Am hynny wele • fi yn casglu
dy holl gariadau gyd â'r rhai yr
ymddigrifaist, a'r rhai oil a geraist,
gyd a'r rhai oil a gaseaist ; le,
casglaf hwynt i'th erbyn oddi am-
gylch, ac a ddinoethaf dy noeth-
ni iddynt, fel y gwelont dy holl
noethni.
38 Barnaf di hefyd ^â barnedig-
aethau * putteiniaid, a'r rhai a dy-
walltant waed ; a rhoddaf i ti waed
mcAvn llidiowgrwydd ac eiddigedd.
39 I'ê, rhoddaf di yn eu dwylaw
hwynt, a hwy a ddinystriant "dy
uchelfa, ac a fwriant i laAvr dy
uchel-leoedd : diosgant di hefyd
o'th ddillad, a chymmerant ddo-
drefn dy harddwch, ac a'th adaw-
ant yn llom ac yn noeth.
40 Dygant hefyd dyifa i'th erbyn,
ac a'th labyddiant â meini, ac a'u
cleddyfau y'th drywanant.
41 "^ Llosgant hefyd dy dai â than,
a gwnant arnat farnedigaethau yng
ngolwg gwragedd lawer : a mi a
wnaf i ti beidio â phutteinio, a
hefyd ni roddi wobr mwy,
42 Felly y Uonyddaf fy Hid i'th
erbyn, a symmud fy eiddigedd oddi
wrthyt ; mi a lonyddaf hefyd, ac
ni ddigiaf mwy.
43 Am na chofiaist ddyddiau dy
ieuengctid, ond annogaist fi i lid
yn hyn oil ; am hynny wele, ^ myfi
a roddaf dy ffordd ar dy ben, medd
yr Arglwydd Dduw : fel na wnel-
Drygîoni Jerusalem.
EZECIEL, XVII.
Addaw trugaredd iddi.
Cyn
CRIST
594.
■ ocLS.
• Deut. 32.
32.
Es. 1. 10.
4 Heb. lai
«a thi.
alarwtjd
or hijnny
mecns peth
bychan.
i> Matt. 10.
15.
all. 24.
c Gen. 13.
10.
d Gen. 18.
20.
e Gen. 19.
24.
f Jer. 3. IL
Matt. 12.
41,42.
8 Edrych
Es. 1. 9.
a ad. GO.
h Jer. 20. 16.
ech yr ysgelerder hyn am ben dy
holl ffieidd-dra.
44 1Í Wele, pob diarhebydd a ddi-
arheba am danat, gan ddywedyd,
Fel y fam y mae y ferch.
45 Merch dy fam, yr hon a ffieidd-
iodd ei gwr a'i meibion, ydwyt ti ;
a chwaer dy chwiorydd ydwyt, y
rhai a fl&eiddiasant eu gwŷr a'u
meibion : ^ eich mam oedd Hittees,
a'ch tad yn Amoriad.
46 A'th chwaer hynaf yw Sama-
ria, hi ai merched, yn trigo ar dy
law aswy : * a'th chwaer * ieuangach
na thi, yi' hon sydd yn trigo ar
dy law ddehau, yw Sodom al
merched,
47 Etto ni rodiaist yn eu fifyrdd
hwynt, ac nid yn ol eu ffieidd-dra
hwynt y gwnaethost : ^ megis pettai
hynny ychydig bach, ymlygraist yn
fwy na hwy yn dy holl ffyrdd.
48 Fel mai byw fi, medd yr Ar-
GLWYDD Dduw, ^ ni wnacth Sodom
dy chwaer, na hi na'i merched, fel
y gwnaethost ti a'th ferched.
49 Wele, hyn oedd anwiredd dy
chwaer Sodom, Balchder, ''digon-
edd bara, ac amlder o seguryd
oedd ynddi ac yn ei merched, ac
ni chryfhaodd hi law yr anghenog
aV tlawd.
50 A hwy a ymddyrchafasant, ac
•^a wnaethant ffieidd-dra o'm blaen
i : am hynny ® y symmudais hwynt,
fel y gwelais yn dda.
51 Samaria hefyd ni phechodd fel
banner dy bechod di; ond tydi a
amlheaist dy ffieidd-dra yn fwy
na hwynt, ac *^a gyfiawnheaist dy
chwiorydd yn dy holl ffieidd-dra a
wnaethost.
52 Tithau yr hon a fernaist ar
dy chwiorydd, dwg dy waradwydd
am dy bechodau y rhai a wnaeth-
ost yn ffieiddiach na hwynt: cyf-
iawnach ydynt na thi: cywilyddia
dithau, a dwg dy waradwydd, gan
gyfiawnhâu o honot dy chwiorydd.
53 8 Pan ddychwelwyf eu caeth-
iwed hwynt, ^caethiwed Sodom a'i
merched, a chaethiwed Samaria
a'i merched, yna y dychwelaf
gaethiwed dy gaethion dithau a'th
ferched yn eu canol hwynt :
54 Fel y dygech dy warth, ac
y'th waradwydder, am yr hyn oil
a wnaethost, gan gysuro o honot
hwynt.
55 Pan ddychwelo dy chwiorydd,
Sodom a'i merched, i'w hen gyf-
780
Iwr, a phan ddychwelo Samaria
a'i merched ì'av hen gyflwr, yna
tithau a'th ferched a ddychwelwch
i'ch hen gyflwr.
56 Canys ^ nid oedd mo'r son am
Sodom dy chwaer yn dy enau yn
nydd dy falchder,
ò7 Cyn datguddio dy ddrygioni,
megis yn amser dy * waradwydd
gan ferched '^ Syria, a'r holl rai o'i
hamgylch, merched y Philistiaid,
y rhai a'th ^ddîystyrant o bob
parth.
58 Dy ysgelerder, a'th ffieidd-dra
hefyd, ^ ti a'u dygaist hwynt, medd
yr Arglwydd.
59 Canys fel hyn y dywed yr
Arglwydd Dduw; Felly y gT^naf
â thi fel y gwnaethost, yr hon a
ddiystyraist Iw, i ddidd3nnmu y
cyfammod.
60 IT Etto mi a gofiaf fy nghyfam-
mod â thi yn nyddiau dy ieuengc-
tid, ac a sicrhâf i ti gyfammod
tragywyddoL
61 Yna ^y cofi dy fiyrdd, ac y
cywilyddi, pan dderbyniech dy
chwiorydd hyn na thi, gyd a'r rhai
ieuangach na thi : a rhoddaf hwynt
yn "" ferched i ti, "a hynny nid wrth
dy ammod di.
62 A mi a sicrhâf fy nghyfammod
â thi; a chei wybod mai myfi yw
yr Arglwydd :
63 Fel y cofiech di, ac y cy wilydd-
iech, ac na byddo i ti mwy agoryd
safh gan dy waradwydd, pan ddy-
hudder fi tu ag attat, am yr hyn oil
a wnaethost, medd yr AJrglwydd
Dduw.
PENNOD XVII.
1 Trwy ddammeg o ddau eryr a gwinwydden,
11 y dangosir harnedigaeth Duw ar Jerusa-
lem, am droi oddi wrth Bahilon at yr Äipht.
22 Duw yn addaw plannu cedrwydden yr
efengyl.
AGAIR yr Arglwydd a ddaeth
attaf, gan ddywedyd,
2 Mab dyn, traetha ddychymmyg,
a diarheba ddiareb wrth dy Israel,
3 A dywed, Fel hyn y dywed yr
Arglwydd Dduw; Eryr mawr,
mawr ei adenydd, hir ei asgell,
Uawn plu, yr hwn oedd iddo ^ am-
ryw limau, a ddaeth i Libanus,
ac *a gymmerth frigyn uchaf y
gedrwydden.
4 Torrodd frig ei blagur hi, ac
a'i dug i dir marsiandiaeth : yn
ninas marchnadyddion y gosododd
efe e£
Cyn
CRIST
594.
«Heb.
nid oedd
dy chwaer
Sodom yn
chwedl,
neu, yn
tan yn dy
enau.
i 2 Bren.
16.5.
2Cliron.
28.18.
Es. 7. 1.
a 14. 23.
7 Heb.
Aram.
8 Neu. an-
rheilhiant.
i pen. 23. 49.
1 pen. 20. 43.
m Eb. 54. 1.
a 60. 4.
Gal. 4. 26,
&c.
n Jer. 31.
31, &C.
Cylch
694.
2 Heb.
wniad-
waith.
» 2 Bren.
24.12.
Dammeg y ddau eryr.
EZECIEL, XVIII.
Dangos ham Jerusalem.
Cyn
CRIST
Cylch
594.
s Heb. had.
•> pen. 19.
12.
Hos. la
15.
c2CIiron.
3C. 13.
* Heb. trwy
gadw ei
gyfammod
«/, t sefyll
wrtho.
d 2 Bren.
24.20.
e Eb. 31.
1,3.
t Jer. 32. 5.
a 34. 3.
pen. 12. 13.
5 A chymmerth o had y tir, ac
a'i bwriodd mewn maes ^ffrwyth-
lawn ; efe a'i gosododd ef wrth
ddyfroedd lawer, ac a'i plannodd
/el helygen.
6 Ac efe a dyfodd, ac a aeth yn
winwydden wasgarog, isel o dwf,
a'i changau yn troi atto ef; a'i
gwraidd oedd dano ef: felly yr
aeth yn winwydden, ac y dug
geingciau, ac y bwriodd frig.
7 Yr oedd hefyd ryw eryr mawr,
mawr ei esgyll, ac â Uawer o blu :
ac wele y winwydden hon yn
plygu ei gwraidd tu ag atto ef,
ac yn bwrw ei cheingciau tu ag
atto, i'w dyfrhâu ar hyd rhigolau
ei phlaniad.
8 Mewn maes da wrth ddyfroedd
lawer y plannasid hi, i fwrw brig,
ac i ddwyn ffrwyth, fel y byddai
yn winwydden hardd-deg.
9 Dywed, Fel hyn y dywed yr
Arglwydd Dduw; a Iwydda hi?
oni thỳn efe ei gwraidd hi ? ac oni
thyrr efe ei flrwyth hi, fel ygwywo?
sych hoU ddail ei brig, ac nid trwy
fraich mawr, na thrwy bobl lawer,
i'w thynnu hi o'i gwraidd.
10 lë, wele, wedi ei phlannu, a
Iwydda hi? ^gan wywo oni wywa,
pan gyfifyrddo gwynt y dwyrain â
hi ? yn rhigolau ei thwf y gwywa.
11 11 Daeth hefyd air yr Arglwydd
attaf, gan ddywedyd,
12 Dywed yr awr hon wrth y tŷ
gwrthryfelgar, Oni wyddoch beth
yw hyn ? dywed, Wele, daeth bren-
hin Babilon i Jerusalem, ac efe a
gymmerodd ei brenhin hi, a'i thy-
wysogion, ac a'u dug hwynt gyd
ag ef i Babilon :
13 Ac a gymmerodd o'r had bren-
hinol, ac a wnaeth ag ef gyfammod,
ac ^ a'i dug ef dan Iw ; cymmerodd
hefyd gedyrn y wlad :
14 Fel y byddai y deyrnas yn
isel, heb ymddyrchafu, eithr * sefyll
o honi trwy gadw ei gyfammod ef.
15 Ond ^ gwrthryfelodd i'w erbyn,
gan anfon ei genhadau i'r Aipht,
* fel y rhoddid iddo feirch, a phobl
lawer. A Iwydda efe? a ddiangc
yr hwn a wuelo hyn? neu a dâì-
ddymma efe y cyfammod, ac a
waredir ef ?
16 Fel mai byw fi, medd yr Ar-
glwydd Dduw, 'y'nghartref y
brenhin yr hwn a'i g^vnaeth ef yn
frenhin, yr hwn y diystyrodd efe
ci Iw, a'r hwn y diddymmodd efe
ei gyfammod, gyd ag ef y bydd efe
marw y'nghanol Babilon.
17 Ac ni wna Pharaoh â'^ lu
maAvr, ac k'i fintai liosog, ddim
gyd ag ef mewn rhyfel, ^ wrth godi
clawdd, ac wrth adeiladu cestyll,
i dorri ymaith lawer einioes.
18 Gan ddiystyru o hono y Uw,
gan ddiddymmu y cjnghrair, (canys
wele, efe a roddasai ei law,) a
gwneuthur o hono hynny oil, ni
ddiangc.
19 Am hynny fel hyn y dywed yr
Arglwydd Dduw ; Fel mai byw
fi, fy Uw yr hwn a ddiystyrodd efe,
a'm cyfammod yr hwn a ddiddym-
modd efe, hwnnw a roddaf fi ar
ei ben ef.
20 Canys ^taenaf fy rhwyd arno,
ac efe a ddèlir yn fy rhwyd, a dygaf
ef i Babilon, ac yno yr ymddadl-
euaf ag ef am ei gamwedd a wnaeth
i'm herbyn.
21 ' A'i hoU fioaduriaid ynghyd a'i
hoU fyddinoedd a syrthiant gan y
cleddyf, a'r gweddill a wasgerir
gyd â phob gwynt ; fel y gwypoch
mai myfi yr Arglwydd a'i Ueferais.
22 1Í Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd Dduw; Mi a gymmeraf
hefyd frig y gedrwydden uchel, ac
a'^ gosodaf: o frig ei blagur y
torraf un tyner, a mi a'i plannaf
ar fynydd uchel a dyrchafedig.
23 Ar ''fynydd uchelder Israel y
plannaf ef: ac efe a fwrw frig,
ac a ddwg flrwyth, ac a fydd yn
gedrwydden hardd-deg: a phob
aderyn o bob rhyw asgell a drig
dani ; dan gysgod ei changhennau
y trigant.
24 A holl brennau y maes a gânt
wybod mai myfi yr Arglwydd a
ostyngais y pren uchel, ac a ddyrch-
efais y pren isel ; a sychais y pren
îr, ac a ireiddiais y pren crin:
myfi yr Arglwydd a'i Ueferais, ac
a'i gwneuthum.
PENNOD XVIII.
1 Buw yn argyhoeddi anghyfiawn dd'iaréb y
grawnwin surion ; 5 yn dangos y modd y
gwna efe â thad cyfiawn: 10 ac â mob
anghyfiawn i dad cyfiawn: 14 ac â mab
cyfiawn i dad anghyfiawn : 19 ac aV an-
nuwiol a edifarhao: 24 ac a'r duwiol a
ymadawo ai dduwioldeb. 25 Y mae yn
amddiffyn ei gyfiawnder, 31 ac yn annog i
edifeirwch,
AGAIR yr Arglwydd a ddaeth
attaf, gan ddywedyd,
2 Paham gennych arferu y ddiar-
eb hon am dir Israel, gan ddywed-
Cyn
CRIST
Cylch
594.
e Jnr. 52. 4.
pen. 4. 2.
ii pen. 12. 13.
a 32. 3.
• pen. 12.
14.
k Eb. 2. 2, 3.
pen. 20. 40.
Mic. 4. 1.
594.
Ymddygiad cyfiawn Diiw
EZECIEL, XVIII.
tu ag at hawb.
Cyn
CRIST
594.
ajer.31.20.
Galar. 5. 7.
b pen. 22. 9.
cLef.18.20.
a 20. 10.
<iLef.l8.19.
a 20. 18.
e Exod. 22.
21.
Lef. 19. 15.
a 25. 14.
f Eiod. 22.
26.
Deut. 24.
12.
B Deut. 15.
Es. 53. 7.
31att. 25.
35.
t Exod. 22.
25. Lef.
25. 36, 3T.
Deut. 23.
19.
Ps. 15. 5.
2 Neu,
dorrwr tai
S Neu, i'a
frawd yn
erhyn y
pelhau
Ityn.
1 Lef. 20. 9.
Act. 18. 6.
yd, * Y tadau a fwyttasant rawnwin
surion, ac ar ddannedd y plant y
mae dincod?
3 Fel mat byw fi, medd yr Ar-
GLWYDD Dduw, iii bydd i cliwi
mwy arferii y ddiareb hon yn Is-
rael
4 Wele, yr holl eneidiau eiddof fi
ydynt ; fel enaid y tad, felly hefyd
enaid y mab, eiddof fi ydynt; yr
enaid a becho, hwnnw a fydd marw.
5 1Í Canys os bydd gwr yn gyf-
iawn, ac yn gwneuthur barn a
chyfiawnder,
6 Heb ^ fwy tta ar y mynyddoedd,
na chyfodi ei lygaid at eilunod tý
Israel, ac heb «^halogi gwraig ei
gymmydog, na nesâu at "^wraig fis-
glwyfus,
7 Na ^gorthrymmu neb, ond a
roddes ei *^wystl i'r dyledwr yn ei
ol, ni threisiodd drais, ^ei fara a
roddodd i'r newynog, ac a ddillad-
odd y noeth,
8 Ni roddes ar ^ usuriaeth, ac ni
chymmerodd ychwaneg, ei law a
dynnodd yn ei hoi oddi Avrth an-
wiredd, gwir faru a wnaeth rhwng
gwr a gwr,
9 Yn iy neddfau y rhodiodd,
a'm barnedigaethau a gadwodd, i
wneuthur gAvirionedd : cyfiawn yw ;
gan fyw efe a fydd byw, medd yr
Aeglwydd Dduw,
10 ^ Os cenhedla efe fab yn
^Ueidr, ac yn tyAvallt gwaed, ac a
wna ^gyfíielyb i'r un o'r pethau
11 Ac ni wna yr un o'r pethau
hynny, ond ar y mynyddoedd y
bwytty, a gwraig ei gymmydog a
haloga,
12 Yr anghenus a'r tlawd a or-
thrymma, trais a dreisia, gAvystl ni
rydd drachefh, ac at eilunod y
cyfyd ei lygaid, a ^vnaeth ffieidd-
dra,
13 Ar usuriaeth y rhoddes, ac
ychwaneg a gymmerth ; gan hynny
a fydd efe byw? Ni bydd byw:
gwnaeth yr holl ffieidd-dra hyn ;
gan farw y bydd farw ; ' ei waed a
fydd arno ei hun.
14 IF Ac wele, os cenhedla fab a
wêl hoU bechodau ei dad y rhai a
wnaeth efe, ac a ystyria, ac ni wna
felly,
15 Ar y mynyddoedd ni fwytty,
a'i lygaid ni chyfyd at eilunod
tt Israel, ni haloga ^vraig ei gym-
mydog,
16 Ni orthrymma neb chwaith,
ni ^attal wystl, ac ni threisia drais,
ei fara a rydd i'r newynog, a'r
noeth a ddiUada,
17 Ni thry ei law oddi wrth yr
anghenog, usuriaeth na llog ni
chymmer, fy marnau a wna, yn fy
neddfau y rhodia : hwnnw ni bydd
farw am anwiredd ei dad ; gan fyw
y bydd efe byw.
18 Ei dad, am orthrymmu yn
dost, a threisio ei frawd trwy or-
threch, a gwneuthur yr hyn nid
oedd dda ym mysg ei bobl, wele,
efe a fydd marw yn ei anwiredd.
19 IT Etto chwi a ddywedwch. Pa-
ham ? ^ oni ddwg y mab anwir-
edd y tad ? Pan wnelo y mab farn
a chyfiawnder, a chadw fy holl
ddeddfau, a'u gwneuthur hwynt,
gan fyw efe a fydd byw.
20 Yr enaid a becho, hwnnw a
fydd marw. 'Y mab ni ddwg an-
wiredd y tad, a'r tad ni ddwg an-
wiredd y mab : cyfiawnder y cyfiawn
fydd arno ef, a drygioni y dryg-
ionus fydd arno yntau.
21 Ond ""OS yr annuwiol a ddy-
chwel oddi wrth ei holl bechodau
y rhai a wnaeth, a chadw fy holl
ddeddfau, a gwneuthur barn a chyf-
iawnder, efe gan fyw a fydd byw ;
ni bydd efe marw.
22 Ni chofir iddo yr holl gam-
weddau a ^vnaeth: yn ei gyfiawn-
der a wnaeth y bydd efe byw.
23 " Gan eAvyllysio a ewyllysiwn i
farw yr annuwiol, medd yr Ar-
GLWYDD Dduw, ac na ddychwelai
oddi wrth ei fíyrdd, a byw ?
24 11 Ond " pan ddychwelo y cyf-
iawn oddi wrth ei gyfiawnder, a
gwneuthur anwiredd, a gwneuthur
yn ol yr holl fiieidd-dra a wnelo
yr annuwiol; a fydd efe byw? ni
chofir yr hoU gyfiawnderau a wnaeth
efe : yn ei gamwedd yr hwn a
wnaeth, ac yn ei bechod a bech-
odd, ynddynt y bydd efe marw.
25 IT PEtto chwi a ddywedwch,
Nid cymmwys yw fibrdd yr Ar-
GLWYDD. Gwrandêwch yr awr hon,
tŷ Israel, onid yw gymmwys fy
fibrdd i ? onid eich fiyrdd chwi nid
ydynt gymmwys ?
26 Pan ddychwelo y cyfiawn oddi
wrth ei gyfiawnder a gwneuthur
anwiredd, a marw ynddynt ; am ei
anwiredd a wnaeth y bydd efe
marw.
27 A phan ddychwelo yr annuw-
Cyn
CEIST
594.
<Heb.
wyslla
wysll, neu,
chymmer
y'ngwystl.
k Exod. 20.
5.
Deut. 5. 9.
I Deut. 24.
16.
2 Bren. 14.
6.
2 Chron.
25.4.
Jer. 31.
29,30.
m pen. 33.
12.
n ad. 32.
pen. 33. 11.
o pen. 3. 20,
a 33. 12,
13.
Í ad. 29.
pen. 33. 17,
20.
Dammeg y cenawon llew,
EZECIEL, XIX a'r winwydden anrheithiedig.
Cyn
CKIST
594.
9 8(1.25.
r Matt. 3. 2.
SNeu,
a throwch
eraill.
«Jer. 32.39.
pen. 11. 19.
a 36. 2G.
» Galar. 3.
33.
pen. 33. 11.
2Petr3.9.
6Neu,
Trowch
eraiU.
594.
a ad. 6.
b 2 Bran.
2a 33, 34
Jer. 22. 11,
12.
«ad. 3.
2Neu,
Uysoedd
angh///-
annedd,
neu,
gweddw
aai.
«1 2 Bren.
24.2.
iol oddi wrth ei ddrygioni yr hwn
a wnaeth, a gwneuthur barn a
chyfiawnder, hwnnw a geidw yn
fyw ei enaid,
28 Am iddo ystyried, a dychwel-
yd oddi wrth ei holl gamweddau y
rhai a wnaeth, gan fyw y bydd
by w, ni bydd marw.
29 lEtto tŷ Israel a ddywedant,
Nid cymmwys yw ffordd yr Ar-
GLWYDD. Tŷ Israel, onid cymmwys
fy fiyrdd i? onid eich fíyrdd chwi
nid ydynt gymmwys ?
30 Am hynny barnaf chwi, tŷ
Israel, bob un yn ol ei ffyrdd ei
hun, medd yr Arglwydd Dduw.
^ Dychwelwch, ^ a throwch oddi wrth
eich holl gamweddau ; fel na byddo
anwiredd yn dramgwydd i chwi.
31 1Í Bwriwch oddi wrthych eich
holl gamweddau y camweddasoch
ynddynt, a gwnewch i chwi ' galon
ncAvydd, ac yspryd newydd: canys
paham, tŷ Israel, y byddwch feirw ?
32 Canys * nid oes e^vyllys gennyf
i farwolaeth y marw, medd yr Ar-
glwydd Dduw. ^ Dychwelwch gan
hynny, a byddwch fyw.
PENNOD XIX.
1 Cwynfan am dywysogion Israel, trwy ddam-
meg o genawon llew a ddelid meicn pydew ;
10 ac am Jerusalem, trwy ddammeg o win-
wydden anrheithiedig.
CYMMER dithau alarnad am
dywysogion Israel,
2 A dywed, Beth yw dy fam?
llewes : gorweddodd ym mysg Uew-
od, y'nghanol y Uewod ieuaingc y
maethodd hi ei chenawon.
3 A hi a ddug i iynu un o'i chen-
awon : * efe a aeth yn llew ieuangc,
ac a ddysgodd ysglyfaethu ysglyf-
aeth ; bwyttaodd ddynion.
4 Yna y cenhedloedd a glywsant
son am dano; ^daliwyd ef yn eu
ffos hwynt, a dygasant ef mewn
cadwynau i dir yr Aipht.
5 A phan welodd iddi ddisg^vyl,
a darfod am ei gobaith, hi a gym-
merodd un araU ol chenawon, ac
a'i gwnaeth ef yn llew ieuangc.
6 Yntau a dramwyodd ym mysg
y Uewod; *^efe a aeth yn llew
ieuangc, ac a ddysgodd ysglyfaethu
ysglyfaeth ; bwyttaodd ddynion.
7 Adnabu hefyd eu ^gweddwon
hwynt, a'u dinasoedd a anrheith-
iodd efe ; ie, anrheithiwyd y tir al
gyflawnder gan lais ei ruad ef
8 Yna ^ y cenhedloedd a ymosod-
asant yn ei erbyn ef o amgylch
783
o'r taleithiau, ac *a daenasant eu
rhwyd arno ; ac efe a ddaliwyd
yn eu ffos hwynt.
9 A hwy a'i rhoddasant ef yng
ngharchar mewn ^cadwyni, ac al
dygasant at frenhin Babilon : dyg-
asant ef i amddiffynfeydd, fel na
chlywid ei lais ef mwy ar fynydd-
oedd Israel.
10 IT Dy fam sydd fel gwinwydd-
en yn dy *waed di, wedi ei phlan-
nu wrth ddyfroedd : ffrwythlawn a
brigog oedd, o herwydd dyfroedd
lawer.
11 Ac yr oedd iddi wiail cryfion
yn deyrn-wiail Uywodraethwyr, a'i
huchder oedd uchel ym mysg y
tewfrig ; fel y gwelid hi yn ei huch-
der yn amlder ei changhennau.
12 Ond hi a ddiwreiddiwyd mewn
llidiowgrwydd, bwriwyd hi i'r llawr,
a ^gwynt y dwyrain a wywodd ei
fírwyth hi : ei gwiail cryfion hi a
dorrwyd ac a w^wasant ; tan a'u
hysodd.
13 Ac yr awr hon hi a blannwyd
mewn anialwch, mewn tir eras a
sychedig.
14 A 8 than a aeth allan o wialen
ei changhennau, ysodd ei ffrwyth
hi, fel nad oedd ynddi wialen gref
yn deyrn-wialen i lywodraethu.
Galarnad yw hwn, ac yn alarnad
y bydd.
PENNOD XX.
1 Duw yn gwrthod gadael i henuriaid Israel
ymgynghori âg ef: 5 yn adrodd ystori eu
hanufudd-dod hwy yn yr Aipht, 10 yn yr
anialwch, 27 ac yn eu gwlad : 33 yn addaw
eu, cynnull hwy tnoy yr efengyl. 45 Dan enw
coedwig y mae yn dangos dinystr Jerusalem.
Y'N y seithfed flwyddyn, o fewn
y pummed mis, ar y degfed
dydd o'r mis, *y daeth gwŷr o hen-
uriaid Israel i ymgynghori a'r Ar-
glwydd, ac a eisteddasant ger fy
mron i.
2 Yna y daeth gair yr Arglwydd
attaf, gan ddywedyd,
3 Ha fab dyn, llefara wrth henur-
iaid Israel, a dywed wrthynt, Fel
hyn y dywed yr Arglwydd Dduw ;
^Ai i ymofyn â mi yr ydych chwi
yn dyfod? Fel mai byw fi, medd
yr Arglwydd Dduw, ni fynnaf
gennych ymofyn â mi.
4 2 *= A ferni di hwynt, mab dyn, a
ferni di hwynt? gwna iddynt wyb-
od ffieidd-dra eu tadau :
5 IT A dywed wrthynt, Fel hyn
y dywed yr Arglwydd Dduw ;
Ar y dydd ^ y dewisais Israel, ac y
Cyn
CRIST
594.
« 2 Chron.
36. 6.
Jer. 22. 18.
SNeu,
bachau.
4 Neu,
lonydd-
wen,
neu,
gy/ehjh-
rwydd.
t pen. 17.
10.
Hos. 13.
15.
e Bam. 9.
15.
Cylch
593.
« pen. 8. 1.
a 14.1.
b ad. 31.
pen. 14. 3.
2 Neu, A
Sdadleui
di trostynt
hwy.
e pen. 22. 2.
a 23. 36.
«tEiod. 6.7.
Ystorí anufudd-dod Israd
EZECIEL, XX
yn yr Aipht,
Cyn
CRIST
Cylch
593.
SHeb.
codaisfy
llaìo: ac
felly ad. 6,
&c.
e Exod. 3. 8.
a 4. 31.
f Ps. 4S. 2.
ad. 15.
Dan. 8. 9.
a 11. IC.
e Edrych
Ex. 32. 12.
Num. 14.
16.
Deut.9.28.
ad. 14, 22.
gwneuth-
um iddynt
wyhod.
i Lef. 18. 5.
ad. 13, 21.
Ivhuf.10.5.
GaL 3. 12.
k Exod. 20.
8. a 31. 13,
&c. a 35. 2.
L»eut.5.12.
1 T.aoá. 16.
27.
n» Num. 14.
29. a 26. 05.
n ad. 9, 22.
o Num. 14.
28.
Pb. 100. 26.
P ad. 6.
^ tyngais wrth had tŷ Jacob, ac y'm
•gwneuthum yn hysbys iddynt yn
nhir yr Aipht, pan dyngais wrth-
ynt, gan ddywedyd, Myfi yw yr
Arglwydd eich Duw chwi ;
6 Yu y dydd y tyngais wrthynt
ar eu dwyn hwynt allan o dir yr
Aipht, i wlad yr hoii a ddarpar-
as^vn iddynt, yn llifeirio o laeth
a mêl, ^jr hon yw gogoniant yr
holl diroedd :
7 Yna y dywedais wrthynt, Bwr-
iwch ymaith bob un fi&eidd-dra ei
lygaid, ac nac ymhalogwch âg ei-
lunod yr Aipht. Myfì yw yr Ar-
glwydd eich Duw chwi.
8 Er hynny gAvrthryfelasant i'm
herbyn, ac ni iynnent wrandaw ar-
naf : ni fwriasant ymaith flfieidd-dra
eu llygaid bob un, ac ni adawsant
eilunod yr Aipht. Yna y dywed-
ais, Tywalltaf arnynt fy lidiowg-
rwydd, i gyfla^vni fy nig arnynt
y'nghanol gwlad yr Aipht.
9 sEtto gwneuthum er mAvyn fy
enw, rhag ei halogi y'ngolwg y
cenliedloedd y rhai yr oeddynt
hwy yn eu mysg ; y'ngŵydd pa
rai yr ymhysbysais iddynt h^vy,
wrth eu dwyn hwynt allan o dir
yr Aipht.
10 i[ Am hynny ^y dygais hwynt
allan o dir yr Aipht, ac a'u dygais
hwynt i'r anialwch.
11 A rhoddais iddynt fy neddfau,
*a hysbysais iddynt fy marnedig-
aetliau, 'y rhai y bydd byw yn-
ddynt y dyn a'u gwna hwynt.
12 Rhoddais hefyd iddynt fy
^ Sabbathau, i fod yn arwydd rhyng-
of fi a hwynt, i wybod mai myfi
yw yr Arglwydd a'u sancteidd-
iodd hwynt.
13 Er hynny tŷ Israel a wrthryfel-
asant i'm herbyn yn yr anialwch : ni
rodiasant yn fy neddfau, ond diys-
tyrasant fy marnedigaethau, y rhai y
bydd byw ynddynt y dyn a'u gwnelo
hwynt ; fy Sabbathau hefyd a ^ hal-
ogasant yn ddirfawr. Yna y dy-
wedais y tywalltwn fy Hid arnynt
yu yr ^ anialwch, i'w difetha hwynt
14 "Etto gwneuthum er mwyn fy
enw, fel na halogid ef y'ngolwg y
cenliedloedd, y rhai y dygais hwynt
aUan yn eu gŵydd.
15 Ac etto "mi a dyngaswn iddynt
yn yr anialwch, na ddygwn hwynt
i'r wlad a roddaswn iddynt, yn
llifeirio o laeth a mêl ; p honno
yw gogoniant yr holl wledydd :
16 ^0 herwydd iddynt ddi'ystyru
fy marnedigaethau, ac na rodias-
ant yn fy neddfau, ond halogi fy
Sabbathau : canys eu calon oedd
yn myned ar ol eu heilunod.
17 Etto tosturiodd fy llygaid wrth-
ynt rhag eu dinystrio, ac ni ^vneuth-
um ddiben am danynt yn yr anial-
wch.
18 Ond mi a ddywedais wrth eu
meibion hwynt yn yr anialwch, Na
rodiwch yn neddfau eich tadau,
ac na chedwch eu barnedigaethau
hwynt, nac ymhalogwch chwaith
a'u heilunod hwynt
19 Myfi yw yr Arglwydd eich
Duw chwi : rhodiwch yn fy neddf-
au, a chedwch fy marnedigaethau,
a gwnewch hwynt :
20 Sancteiddiwch hefyd fy Sab-
bathau ; fel y byddont yn arwydd
rhyngof fi a chwithau, i wybod
mai myfi yw yr Arglwydd eich
Duw chwi.
21 Y meibion hwy than a wrthry-
felasant i'm herbyn ; yn fy neddfau
ni rodiasant, a'm barnedigaethau
ni chadwasant trwy eu gwneuthur
hwynt, 'y rhai y bydd byw yn-
ddynt y dyn a'u gwnelo hwynt:
halogasant fy Sabbathau: yna y
dywedais y tywalltwn fy llid ar-
nynt, i gyflawni fy nig wrthynt yn
yr anialwch.
22 *Etto troais heibio fy Uaw, a
* gwneuthum er mwyn fy enw, fel
na halogid ef y'ngolwg y cenhedl-
oedd y rhai y dygaswn hwynt allan
yn eu gŵydd.
23 Hefyd mi a dyngaswn wrth-
ynt yn yr anialwch, "ar eu gwas-
garu hwynt ym mysg y cenhedl-
oedd, a'u taenu hwynt ar hyd y
gwledydd ;
24 ^0 herwydd fy marnedigaeth-
au ni wnaethent, ond fy neddfau
a ddîystyrasent, fy Sabbathau hef-
yd a halogasent, a'u llygaid oedd
ar ol eilunod eu tadau.
25 ^Minnau hefyd a roddais idd-
ynt ddeddfau nid oeddynt dda,
a barnedigaethau ni byddent fyw
ynddynt :
26 Ac a'u halogais hwynt yn eu
hofii'ymmau, 'wrth dynnu trwy dan
bob peth a egoro y groth, fel y din-
ystriwn hwynt; fel y g^vybyddent
mai myfi yw yr Arglwydd.
27 ^ Am hynny, fab dyn, llefara
wrth dŷ Israel, a dywed wrthynt,
Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Cyn
CRIST
Cylch
593.
1 ad. 13, 24.
r ad. 11, 13.
• Ps. 78. 38.
t ad. 9, 14.
"Lcf.26.33.
Jer. 15. 4.
X ad. 13, 16.
J Edrych
Pb. 81. 12.
ad. 39.
Ehuf.1.24.
i2Bren.l7.
17. a 21. 6.
2 Chron.
28.3.
a 33. 6.
peu. 16. 20.
781
ac yn eu gwlad eu hunain.
EZECIEL, XX.
Addewidion Duw iddynt.
Cyn
CKIST
Cylch
593.
fi Heb.
gamweddu
o honi/nt
i, a mivedd,
a Eb. 57. 5,
b pen. 16. 19.
6 N( U, idrl-
ynt, Beth
oedd yr
uchelfa,
neii. y Ba-
mali, iStc.
7 Ileb.
Ar hiin a
esgi/no ar
etch ys-
pryd.
BNeu,
draddod-
iad.
d pen. 34.
17, 20.
Matt. 25.
ejcr.44.14.
f pen. C. 7.
a 1.5. 7.
a 23. 40.
Dduw; Etto yn hyn y'm cablodd
eich tadau, gan ^wneuthur o hon-
ynt gamwedd i'm herbyn.
28 Canys dygais hwynt i'r tir a
dyngaswn ar ei roddi iddynt, a
^gwelsant bob bryn uchel, a phob
pren brigog; ac aberthasant yno
eu hebyrth, ac yno y rhoddasant
eu hoffrymmau digllonedd : yno
hefyd y gosodasant eu ^harogl
peraidd, ac yno y tywalltasant eu
diod-offrymmau.
29 Yna y dywedais ^wrthynt, Beth
yw jr uchelfa yr ydych chwi yn
myned iddi? a Bamah y galwyd
ei henw hyd y dydd hwn.
30 Am hynny dywed wrth dŷ Is-
rael, Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw ; Ai ar ffordd eich tadau yr
ymhalogwch chwi? ac a butteiniwch
chwi ar ol eu ffieidd-dra hwynt ?
31 Canys pan oflfrymmoch eich off-
rymmau, gan dynnu eich meibion
trwy y tan, yr ymhalogwch wrth
eich holl eilunod hyd heddyw: a
^ fynnaf fi gennych ymofyn â mi, tŷ
Israel? Fel mai byw fi, medd yr
Arglwydd Dduw, nid ymofynir
â mi gennych.
32 ^Eich bwriad hefyd ni bydd
ddim, yr hyn a ddywedwch, Bydd-
wn fel y cenhedloedd, fel teulu-
oedd y gwledydd, i wasanaethu
pren a maen.
33 1Í Fel mai byw fi, medd yr Ar-
glwydd Dduw, yn ddiau â llaw
gadarn, ac â braich estynedig, ac â
Uidiowgrwydd tywalltedig, y teyrn-
asaf arnoch.
34 A dygaf chwi allan ym mysg
y bobloedd, a chasglaf chwi o'r
gwledydd y rhai y'ch gwasgarwyd
ynddynt, â Uaw gadarn, ac â braich
estynedig, ac â llidiowgrwydd ty-
walltedig.
35 A dygaf chwi i anialwch y
bobloedd, ac ymddadleuaf â chwi
yno wyneb yn wyneb.
36 Fel yr ymddadleuais â'ch tadau
yn anialwch tir yr Aipht, felly yr
ymddadleuaf â chwithau, medd yr
Arglwydd Dduw.
37 A gwnaf i chwi fyned dan y
wialen, a dygaf chwi i ^rwym y
cyfammod.
38 A "^charthaf o honoch y rhai
gwrthryfelgar, a'r rhai a drosedd-
ant i'm herbyn : dygaf hwynt o
wlad eu hymdaith, ac *i wlad Is-
rael ni ddeuant: a ^chewch wybod
mai myfi yw yr Arglwydd.
39 Chwithau, tỳ Israel, fel hyn y
dywed yr Arglwydd Dduw; Ewch,
gwasanaethwch bob un ei eilunod,
ac ar ol hyn hefyd, oni wrandêwch
arnaf fi : ond na halogwch mwy
fy enw sanctaidd â'ch ofírymmau,
ac â'ch eilunod.
40 Canys «yn fy mynydd sanct-
aidd, ym mynydd uchelder Israel,
medd jr Arglwydd Dduw, yno
y'm gwasanaetha holl dŷ Israel,
cwbl o'r wlad : yno y byddaf fodd-
lawn iddynt; ac yno y gofynaf
eich ofírymmau, ^a blaen-ffrwyth
eich ofíìymmau, gyd â'ch holl sanct-
aidd bethau.
41 Byddaf foddlawn i chwi gyd
â'ch arogl ^ peraidd, pan ddygwyf
chwi allan o blith y bobloedd,
a'ch casglu chwi o'r tiroedd y'ch
gwasgarwyd ynddynt ; a mi a sanct-
eiddir ynoch y'ngolwg y cenhedl-
oedd.
42 ^ Hefyd cewch wybod mai myfi
yw yr Arglwydd, pan ddygwyf
chwi i dir Israel, i'r tir y tyngais
am ei roddi i'ch tadau.
43 Ac 'yno y cofiwch eich fiyrdd,
a'ch hoU weithredoedd y rhai yr
ymhalogasoch ynddynt; ^fel yr
alaroch arnoch eich hun am yr
holl ddrygioni a wnaethoch.
44 A 'chewch wybod mai myfi
yiv yr Arglwydd, pan wnelwyf â
chwi er mwyn fy enw, nid yn ol
eich fiyrdd drygionus chwi, nac
yn ol eich gweithredoedd llygredig,
0 tŷ Israel, medd yr Arglwydd
Dduw.
45 11 Daeth drachefn air yr Ar-
glwydd attaf, gan ddywedyd,
46 Gosod dy wyneb, ""fab dyn,
tu a'r dehau, ie, difera eiriau tu
a'r dehau, a phrophwyda yn erbyn
coed maes y dehau ;
47 A dywed wrth goed y de-
hau, Gwrando air yr Arglwydd:
Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw; Wele fi yn cynneu yuot
ti dan, ac efe a ysa ynot ti "bob
pren îr, a phob pren sych : íFagl
y fflara ni ddiffydd, a'r holl wyn-
ebau o'r dehau hyd y gogledd a
losgir ynddo.
48 A phob cnawd a welant mai
myfi yr Arglwydd a'i cynneuais:
nis difibddir ef
49 Yna y dywedais, 0 Arglwydd
Dduw, y maent hwy yn dywedyd
am danaf, Onid damhegion y mae
hwn yn eu traethu?
Cyn
CEIST
Cylch
593.
e Es. 2. 2, 3.
Sen. 17. 23.
lie. 4. 1.
9 Neu, a'r
pennaf
o'ch ojf-
rymmau.
2 Heb.
gorphwyg-
dra.
h ad. 38, 44.
1 pen. 16. CL
kLef.26.39.
pen. 6. 9.
Hos. 5. 15.
1 ad. 38.
pen. 21. 24.
m pen. 21. 2.
785
Y cleddyf gloyw-lym
EZECIEL, XXL
yn erbyn Jeniscderru
Cyn
CRIST
593.
»pen.20.4C.
b Deut. 32.
2.
Amos 7. 16.
Mic. 2. 6,
11.
S Heb. yn
ddw/r.
c Deut. 32.
41.
ad. 15, 23.
yw'ialenfy
wnb yw ;
dirmygu
j)ob pren
y mae.
* Neu,
çwthiwyd
hwynt i
later tV
cleddyf
gyd d'n»
pohl.
<äJer.31.10.
SNeu, TTcdí
bod prof-
iad, oelli
yna 9 oni
byddant
tV w'ialen
tf/dd yn
d'iyslyru Î
PEKtiOD XXL
1 Ezeciel yn prophwydo yn erbyn Jerusalem
trwy arwydd ocheneidio. 8 Y cleddyf gloyw-
lym, IS î/n erbyn Jerusalem, 25 yn erbyn y
frenhiniaeth, 28 ac yn erbyn yr Ammoniaid,
ADAETH gair yr Arglwydd
attaf, gan ddywedyd,
2 Gosod dy wyneb, *fab dyn, tu
a Jerusalem, a ''difera dy eiriau
tu a'r cyssegroedd, a phrophwyda
yn erbyn gwlad Israel,
3 A dywed wrth wlad Israel, Fel
hyn y dywed yr Arglwydd ; Wele
fi i'th erbyn, tynnaf hefyd fy
nghleddyf o'i wain, a thorraf o
honot gyfiawn ac anghyfiawn.
4 O herwydd y torraf o honot
gyfiawn ac anghyfiawn, am hynny
y daw fy nghleddyf allan o'i wain
yn erbyn pob cnawd, o'r dehau
hyd y gogledd ;
5 Fel y gwypo pob cnawd i mi
yr Arglwydd dynnu fy nghleddyf
aUan o'i wain : ni ddychwel efe
mwy.
6 Ochain dithau, fab dyn, gyd âg
ysigdod Iwynau ; le, ochain yn
chwerw yn eu golwg hwynt.
7 A bydd, pan ddywedant wrth-
yt, Am ba beth yr ydwyt yn ochain?
yna ddywedyd o honot, Am y
chwedl newydd, am ei fod yn dy-
fod, fel y toddo pob calon, ac y
Uaeso y dwylaw oU, ac y pallo
pob yspryd, a'r gliniau oil a ant
^fel dwfi'; Avele efe yn dyfod, ac
a fydd, medd yr Arglwydd
Ddttw.
8 1Í A gair yr Arglwydd a ddaeth
attaf, gan ddywedyd,
9 Prophwyda, fab dyn, a dywed,
Fel hyn y dywed yr Aiiglwydd;
Dywed, •= Cleddyf, cleddyf a hog-
wyd, ac a loywyd.
10 Efe a hogwyd i ladd lladdfa,
efe a loywyd fel y byddai ddis-
glaer: a lawenychwn ni? ^y mae
efe yn dirmygu gwîalen fy mab,
fel pob pren.
11 Ac efe a'i rhoddes i'w loywi,
i'w ddal mewn Uaw ; y cleddyf hwn
a hogwyd, ac a loywyd, i'w roddi
yn Uaw^ y lleiddiad.
12 Gwaedda ac uda, fab dju;
canys h\ìTi fydd ar fy mhobl, hwn
fydd yn erbyn hoU dywysogion
Israel; *dychryn gan y cleddyf
fydd ar fy mhobl : am hynny ^ taro
law ar forddwyd
13 ^ Canys profiad yio ; a pheth
OS y cleddyf a ddiystyra y wialen?
786
ni bydd efe mwy, medd yr Ar-
glwydd Dduw.
14 Tithau, fab dyn, prophwyda, a
*tharo law wrth law, a dybler y
cleddyf y drydedd waith : cleddyif
y Uaddedigion, cleddyf lladdedig-
aeth y gwŷr mawr ydyiv, yn myn-
ed i'w hystafelloedd hwynt.
15 Rhoddais ^flaen y cleddyf
yn erbjn eu holl byrth hwynt, i
doddi eu calon, ac i amlhâu eu
tramgwyddiadau : 0, gwnaed ef yn
loyw, ' hogwyd ef i ladd 1
\Q Dos ryw ffordd, naill ar y
Haw ddehau, *ai ar y Haw aswy,
He y tueddo dy wyneb.
17 Minnau hefyd ^a darawaf y
naill law yn y Hall, ac a lonyddaf
fy Hid: myfi yr Arglwydd a'i
Heferais.
18 1Í A daeth gair yr Arglwydd
attaf, gan ddywedyd,
19 Tithau, fab dyn, gosod i ti
ddwy fibrdd, fel y delo cleddyf
brenhin Babilon ; o un tir y deu-
ant ill dwy : a dewis le, ym mhen
fibrdd y ddinas y dewisi ef.
20 Gosod fibrdd i ddyfod o'r cledd-
yf tu a ^ Rabbath meibion Ammon,
a thu a Judah yn erbyn Jerusa-
lem gaerog.
21 Canys safodd brenhin BabHon
^ar y groes-ffbrdd, ym mhen y
ddwy fibrdd, i ddewinio dewiniaeth :
gloywodd ei ^saethau, ymofynodd
â ^ delwau, edrychodd mewn afii.
22 Yn ei law ddehau yr oedd
dewiniaeth Jerusalem, ^am osod
^capteniaid i agoryd safn mewn
lladdedigaeth, i ddyrchafu lief gyd
â bloedd, i osod ofier rhyfel yn
erbyn y pyrth, i fwrw clawdd, i
adeiladu amddifiynfa.
23 A hyn fydd ganddynt, fel dew-
inio dewiniaeth gwagedd jo. eu
golwg hwynt, ^ i'r rhai a dyngasant
Iwon : ond efe a gofia yr anwiredd,
i'w dal hwynt.
24 Am hynny fel hyn y dywed
yr Arglwydd Dduw, Am beri
o honoch gofio eich anwiredd,
gan amlygu eich camweddau, fel
yr ymddengys eich pechodau yn
eich holl weithredoedd ; am beri
o honoch eich cofio, y'ch dêlir â
Haw.
25 H Tithau, halogedig annuwiol
dywysog Israel, 'yr hwn y daeth ei
ddydd, yn amser diwedd anwiredd,
26 Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw ; Symmud y meitr, a thyn
Cyn
CRIST
593.
• Num. 24.
10.
ad. 17.
pea 6. 11.
ONeu,
loywder,
nêu, o/n.
7 Neu, go-
blygwyd.
8 Heb. ym.
osod, dot
ar y Uaw
asioy.
fad. 14.
9 Heb.
ar fam y
ffordd.
2Neu
gullyll.
8 Heb.
teraphim,
b pen. 4. 2.
* Neu, offer
rhyfel.
Heb.
hyrddod.
6 Neu, am
y Uioon a
dyngwyd
iddi/iU.
1 ad. 29.
pen. 35. 5.
Rhestr o hechodau
EZECIEL, XXIL
Jerusalem.
Cyn
CRIST
593.
6 Heb.
Yn ddym-
chmeledig,
ddym-
chweledig,
ddym-
chweledig,
y gosodaf
hi.
k Gen. 49.
10.
liuc L 32,
33.
loan 1. 49.
1 Jer. 49. 1.
pen. 25.2,3.
Seph. 2. 9.
m pen.22.28.
o Jer. 47. 6,
7.
7 Neu, Dy-
chwel ef.
8 Neu,
ynfydion.
593.
2 Neu, o
ddadleui di
trot, &c.
» pen. 20. 4.
a 23. 36.
b pen. 24. 6,
9.
Nah. 3. 1.
e 2 Bren.
21. 16.
à Deut. 28.
37.
pen. 5. 14.
ymaith y goron; nid yr un fi/dd
hon: cyfod yr isel, gostwng yr
uchel.
27 ^Dymchwelaf, dyiiicliwelaf, dym-
chwelaf hi; ac ni bydd mwyach
^hyd oni ddelo yr Invn y mae yn
gyfiawn iddo; ac iddo ef y rhodd-
af hi.
28 1Í Prophwyda dithau, fab dyn,
a dywed, Fel liyn y dywed yr Ar-
GLWYDD Dduw 'am feibioii Ara-
mon, ac am eu gwaradwydd hwynt ;
dywed di, Y cleddyf, y cleddyf a
dynnwyd: i ladd y gloywyd ef, i
ddifetha o herwydd y disgleirdeb :
29 Wrth ""weled gwagedd i ti,
wrth ddewinio i ti gelwydd, i'th
roddi ar yddfau y lladdedigion,
y drygionus "y rhai y daeth eu
dydd, yn amser diwedd eu han-
wiredd.
30 *![ °"A ddychwelaf fi ef i'w
wain? yn y lie y'th greAvyd, yn
nhir dy gynnefin, y'th farnaf.
31 A thywalltaf fy nigUonedd ar-
nat, â than fy llidiowgrwydd y
chwythaf arnat, a rhoddaf di yn
Haw dynion ^poethion, cywraint i
ddinystrio.
32 I'r tan y byddi yn ymborth ;
dy waed fydd y nghanol y tir :
ni'th gofir mivyach ; canys myfi
yr Arglwydd a'« dywedais.
PENNOD XXIL
1 Ehestr o bechodau Jerusalem. 13 Y llysg
Duw hioynt megis sothach yn ei ffwrn. 23
Llygredigaeth yr holl brophwydi, a'r offeir-
iaid, a'r tyicysogion, a'r bobl.
GAIR yr Arglwydd a ddaeth
attaf drachefn, gan ddywedyd,
2 Tithau, fab dyn, ^*a ferni di,
a ferni ^ddinas y gwaed? le, ti a
wnei iddi wybod ei holl ffieidd-dra.
3 DyAved dithau, Fel hyn y dy-
wed yr Arglwydd Dduw ; Tywallt
gwaed y mae y ddinas yn ei chanol,
i ddyfod o'i hamser, ac eilunod a
wnaeth hi yn ei herbyn ei hun i
ymhalogi.
4 Euog wyt yn dy waed, yr hwn
a •= dy welltaist ; a halogedig yn dy
eilunod, y rhai a wnaethost; a thi
a neseaist dy ddyddiau, a daeth-
ost hyd at dy flynyddoedd: am
hynny y'th "^wneuthum yn warth
i'r cenhedloedd, ac yn watwar-
gerdd i'r holl wledydd.
5 Y rhai agos a'?* rhai pell oddi
wrthyt a'th watwarant, yr halog-
edig o enw, ac ami dy drallod.
6 Wele, tywysogion Israel oedd-
787
ynt ynot, bob un yn ei 'allu i
dywallt gwaed.
7 Dirmygasant jTiot dad a mam ;
gwnaethant yn ^dwyllodrus a'r di-
eithr o'th fewn : gorthrymmasant
ynot yr amddifad a'r weddw.
8 Dirmygaist fy mhethau sanct-
aidd, a halogaist fy Sabbathau.
9 ^Athrodwyr oedd ynot i dywallt
gwaed; ^ar y mynyddoedd hefyd
y bwyttasant ynot ti : gwnant ys-
gelerder o'th ievm.
10 Ynot ti sy datguddient noeth-
ni eu tad : ^ yr aflan o fis-glwyf a
ddarostyngent ynot.
11 ' Gwnai wr hefyd ffieidd-dra â
gwraig ei gymmydog; a gwr ^a
halogai ei waudd ei hun mewn
ysgelerder; ie, darostyngai gwr
ynot ei ' chwaer ei hun, merch ei
dad.
12 ""Gwobr a gymmerent ynot
am dywallt gwaed; "cymmeraist
usuriaeth ac occraeth, ac elwaist
ar dy gymmydogion trwy dwyll,
ac anghofiaist fi, medd yr Ar-
glwydd Dduw.
13 1Í Am hynny wele, "tarewais
fy Haw wrth dy gybydd-dod yr
hwn a wnaethost, ac am y gwaed
oedd o'th fewn.
14 A bery dy galon, a gryfhâ dy
ddwylaw, yn y dyddiau y bydd i
mi a wnehvyf â thi? Pmyfi yr Ar-
glwydd a'^ Ueferais, ac a'^ gwnaf.
15 Canys '^ gwasgaraf di ym mysg
y cenhedloedd, a thaenaf di ar hyd
y gwledydd, a 'gwnaf i'th aflendid
ddarfod allan o honot.
16 A thi a ^etifeddi ynot dy
hun y'ngŵydd y cenhedloedd; a
chei wybod mai myfi yiv yr Ar-
glwydd.
17 A gair yr Arglwydd a ddaeth
attaf, gan ddywedyd,
18 Ha fab dyn, Hŷ Israel a aeth
gennyf yn ammhuredd: pres, ac
alcam, a haiam, a phlwm, ydynt
oil y'ughanol y pair: ammhuredd
arian ydynt.
19 Am hynny fel hyn y dywed yr
Arglwydd Dduw; Am eich bod
chwi oil yn ammhuredd, am hynny
wele fi yn eich casglu chwi i ganol
Jerusalem.
20 Fel casglu arian, a phres, a
haiam, a phlwm, ac alcam, i ganol
y fiSvrn, i chwythu tan arnynt i'iv
toddi ; felly yn fy Hid a'm dig y
casglaf chtvl, ac a'cŵ gadawaf yno,
ac a'ch toddat
Cyn
CRIST
593.
3 Heb.
fraich.
4 Neu,
drahaUB,
neu,
drawB.
e Kx. 23. L
Lef. 19. IG.
ipen. 18. 6,
11>
ê Lef. 18. 8.
a 20. 11.
t Lef. 18. 19.
a 20. 18.
1 Lef. 18. 20.
a 20. 10.
Deut. 22.
22.
Jer. 5. 8.
k Lef. 18.
15. a 20. 12.
1 Lef. 18. 9.
a 20. 17.
>=^ Ex. 23. 8.
Deut. 10.
19. a 27. 25.
n Ex. 22. 25.
Lef. 25. 30.
Deut. 23.
19.
» pen. 21. 17.
r pen. 17. 24.
<lDeut.4.27.
a 28. 25, 64.
pen. 12. 14,
r pen. 23. 27,
48.
5 Neil,
ymhalogi.
« Es. 1. 22.
Jer. C. 28,
Llygredigaeth Israel.
EZECIEL, XXIII.
Putteindra Aliotah
Cyn
CEIST
593.
o Matt. 23.
14.
« Mic. 3. 11.
Seph. 3. 3,
4.
7Lef.l0.10.
Jer. 15. 1!).
pen. 44. 23.
s Mic. 3. 2,
9,11.
Seph. 3. 3.
a pen. la 10.
b pen. 21. 29.
6 Neil,
drais.
^ Heb. heh
farm, nen,
unioiìdéb.
c Jer. 5. 1.
d pen. 13. 5.
ePä.lOC.2J.
■ pen. 9. 10.
a 11. 21.
a 16. 43.
593.
21 lë, casglaf chwi, a chwythaf
arnoch â than fy llidiowgrwydd,
fel y todder chwi yn ei chanol hi
22 Fel y toddir arian /nghanol
y pair, felly y toddir chwi yn ei
chanol hi ; fel y gwypoch mai myfi
yr Aeglwydd a dywelltais iy llid-
iowgrwydd amoch.
23 1Í A gair yr Arglwydd a
ddaeth attaf, gan ddy^vedyd,
24 Dywed wrthi hi, fab dyn, Ti
yw y tir sydd heb ei buro, heb
wlamo arno yn nydd digter.
25 * Cyd-fradwriaeth ei phro-
ph^vydi o'i mewn, sydd fel Hew
rhuadwy yn ysglyfaethu ysglyfaeth;
"eneidiau a ysasant; ""trysor a
phethau gwerthfawr a gymmeras-
ant; ei gweddwon hi a amlhasant
hwy o'i mewn.
26 Ei hoffeiriaid a dreisiasant
fy nghyfraith, ac a halogasant fy
mhethau sanctaidd: ni wnaethant
^ragor rhwng cyssegredig a halog-
edig, ac ni wnaethant wybod rhag-
or rhwng yr aflan a'r glân ; cudd-
iasant hefyd eu llygaid oddi wrth
íŷ Sabbathau, a halogwyd fi yn
eu mysg hwynt.
27 Ei ^ phennaethiaid oedd yn ei
chanol fel bleiddiaid yn ysglyfaethu
ysglyfaeth, i dywallt gwaed, i ddi-
fetha eneidiau, er elwa elw.
28 Ei ^phrophwydi hefyd a'u
priddasant h^vy â chlai annhym-
herus, ^ gan weled gwagedd, a dew-
inio iddynt gelwydd, gan ddywed-
yd, Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw; a'r Arglwydd heb ddy-
wedyd.
29 Pobl y tir a arferasant ® dwyll,
ac a dreisiasant drais, ac a orthrym-
masant y truan a'r tlawd ; y dieithr
hefyd a orthrymmasant 'yn ang-
hyfiawn.
30 *=Ceisiais hefyd wr o honynt i
^ gau y cae, ac i * sefyll ar yr ad^yy
o'm blaen dros y wlad, rhag ei
dinystrio ; ac nis cefais.
31 Am hynny y tywelltais fy nig-
ofaint arnynt, â tliân fy llidiowg-
rwydd y difethais hwynt; ^eu ffordd
eu hun a roddais ar eu pennau
hwynt, medd yr Arglwydd Dduw.
PENNOD XXIII.
1 Putteindra Äholah ac Molihah. 22 Dialeddu
ar Aholibah gan ei chariadau. 36 Y pro-
phwyd ijn argyhoeddi eu godineb hwy ill
dwyoedd, 45 ac yn dangos eu barn hwy.
YNA y daeth gair yr Arglwydd
attaf, gan ddywedyd,
783
2 Ha fab dyn, *d\vy wraig oedd
ferched i'r un fam ;
3 A ^ phutteiniasant yn yr Aipht,
yn eu hieuengctid y putteiniasant :
yno y pwyswyd ar eu bronnau,
ac yno yr ysigasant ddidennau eu
morwyndod.
4 A'u henwau hwynt oedd, Aholah
yr hynaf, ac AhoUbah ei chwaer:
ac *=yr oeddynt yn eiddof fi, a
phlantasant feibion a merched.
Dyma eu henwau; Samaria yw
Aholah, a Jerusalem Aholibah.
5 Ac Aholah a butteiniodd pan
oedd eiddof fi, ac a ymserchodd
yn ei chariadau, ei chymmydogion
'^yr Assyriaid;
6 Y rhai a wisgid â glas, yn dduc-
iaid ac yn dywysogion, o wŷr ieu-
aingc dymunol i gyd, yn farchogion
yn marchogaeth meirch.
7 Fel hyn y ^ gwnaeth hi ei phut-
teindra â hwynt, â dewis feibion
Assur oil, a chyd a'r rhai oil yr
ymserchodd yuddynt; a'u hoU ei-
lunod hwynt yr ymhalogodd hi.
8 Ac ni adawodd ei phutteindra
a ddygasai hi o'r Aipht: canys
gorweddasent gyd â hi yn eu hieu-
engctid, a hwy a ysigasent fronnau
ei morwyndod hi, ac a dywalltas-
ent eu putteindra arni
9 Am hynny y rhoddais hi yn llaw
ei chariadau, se/yn llaw *meibion
Assur, y rhai yr ymserchodd hi
ynddynt.
10 Y rhai hynny ^a ddatgudd-
iasant ei noethni hi : hwy a gym-
merasant ei meibion hi a i merch-
ed, ac a'i Uaddasant hithau a'r
cleddyf : a hi a aeth yn ^enwog ym
mysg gwragedd ; canys gwnaethent
farn arnL
11 A sphan welodd ei chwaer A-
holibah, ^ hi a lygrodd ei thraserch
yn fwy na hi, a'i phutteindra yn
fwy na phutteindra ei chwaer.
12 'Ymserchodd ym meibion As-
sur, y duciaid a'r tywysogion o
gymmydogion, wedi eu gwisgo yn
^vych iawn, yn farchogion yn march-
ogaeth meirch, yn wŷr ieuaingc
dymunol i gyd.
13 Yna y gwelais ei halogi hi, a
hod un flbrdd ganddynt ill dwy,
14 Ac iddi hi chwanegu ar ei
phutteindra: canys pan welodd
Avyr wedi eu llunio ar y pared,
delwau y Caldeaid wedi eu llunio
â fermilion,
15 Wedi eu gwregysu â gwregys
Cyn
CEIST
593.
• Jer. 3. 7,
8, 10.
pen. 16. 46.
b Lef. 17. 7.
Jos. 24. 14.
pen. 26. 8.
0 pen. 16. 8,
20.
<l2Bren.l5.
19.
2 Heb.
rhoddea.
e2Bien. 17.
3, 4, 5, 23.
f pen. 16. 37.
8 Heb. enio.
8 Jer. 3. 8.
h Jer. 3. 11.
pen. 16.47,
51.
i 2 Bren. 16.
7,10.
pen. 10. 23.
ac Aliolibah.
EZECIEL, XXIII.
Argyhoeddi eu godineb.
k 2 Bren.
24.1.
pen. 16. 29.
* Heb. wrth
welediad ei
liijgaid.
•1 ad. 28.
m Jer. 6. 8.
6 Heb. y
dattodasai,
neu,yr
ymollyng-
asai.
n pen. 16. 26.
«pen. 16. 37.
P pen. 16. 39.
« Heb. ddo-
drefn di/
harddwch
am eu llwynau, yn rhagori meAvn
Uiwiau am eu pennau, mewn golwg
yn dywysogion oil, o ddull meibion
Babilon yn Caldea, tir eu genedig-
aeth :
16 Hi a ymserchodd ynddynt
''^pan eu gwelodd â'i llygaid, ac
a anfonodd genhadau attynt i
Caldea.
17 A meibion Babilon a ddaeth-
ant atti i wely cariad, ac a'i hal-
ogasant hi â'u putteindra; a hi
a ymhalogodd gyd â hwynt, ^a'i
meddwl a giliodd oddi wrthynt.
18 Felly y datguddiodd hi ei phut-
teindra, ac y datguddiodd ei noeth-
ni. Yna °*y ciliodd fy meddwl oddi
wrthi, fel ^y ciliasai fy meddwl
oddi wrth ei chwaer hi.
19 Etto hi a chwanegodd ei phut-
teindra, gan gofio dyddiau ei hieu-
engctid, yn y rhai y putteiniasai
hi yn nhir yr Aipht.
20 Canys hi a ymserchodd yn ei
gordderchwyr, "y rhai yr oedd eu
cnawd fel cnawd asynod, a'u difer-
ììífel diferlif meirch.
21 Felly y cofiaist ysgelerder dy
ieuengctid, pan ysigwyd dy ddiden-
nau gan yr Aiphtiaid, am fronnau
dy ieuengctid.
22 11 Am hynny, Aholibah, fel hyn
y dywed yr Arglwydd Dduw;
° Wele fi yn cyfodi dy gariadau i'th
erbyn, y rhai y ciliodd dy feddwl
oddi wrthynt, a dygaf hwynt i'th
erbyn o amgylch :
23 Meibion Babilon a'r holl Gal-
deaid, Pecod, a Soa, a Coa, a holl
feibion Assur gyd â hwynt ; yn ^vỳr
ieuaingc dymunol, yn dduciaid a
thywysogion i gyd, yn bennaeth-
iaid ac yn enwog, yn marchogaeth
meirch, bawb o honynt.
24 A deuant i'th erbyn â menni,
cerbydau, ac olwynion, ac â chyn-
nulleidfa o bobl; gosodant i'th
erbyn oddi amgylch astalch, a
tharian, a helm : a rhoddaf o'u
blaen hwynt farnedigaeth, a hwy
a'th farnant a'u barnedigaethau
eu hun
25 A mi a osodaf fy eiddigedd
yn dy erbyn, a hwy a wnant â thi
yn Uidiog : dy drwyn a'th glustiau
a dynnant ymaith, a'th weddill a
syrth gan y cleddyf : hwy a ddaU
iant dy feibion a'th ferched; a'th
weddill a ysir gan y tan^
26 PDiosgant hefyd dy ddilladj
a dygant ^ dy ddodrefn hyfryd.
789
27 Felly ''y gwnaf i'th ysgeler-
der, a'th butteindra o dir yr Aipht,
beidio â thi; fel na chodech dy
lygaid attynt, ac na chofiech yr
Aipht mwy.
28 Canys fel hyn y dywed yr
Akglwydd Dduw, Wele fi yn dy
roddi yn Haw 'y rhai a gaseaist,
yn Haw y ' rhai y ciliodd dy feddwl
oddi wrthynt.
29 A gwnant â thi yn atgas, ac
a gymmerant dy holl lafur, ac
'a'th adawant di yn Horn ac yn
noeth : a datguddir noethni dy
butteindra; ie, dy ysgelerder a'th
butteindra.
30 Mi a wnaf hyn i ti, am but-
teinio o honot ar ol y cenhedloedd,
am dy halogi gyd a'u heilunod
hwynt
31 Ti a rodiaist yn ffordd dy
chwaer ; am hynny y rhoddaf fin-
nan ei " chwppan hi yn dy law di.
32 Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw; Dwfn a helaeth gwppan
dy chwaer a yfi : ti a fyddi i'th
watwar ac i'th ddirmygu: y mae
llawer yn genni ynddo.
33 Ti a lenwir â meddwdod ac
â gofid, o gwppan syndod ac an-
rhaith, o gwppan dy chwaer Sa-
maria.
34 Canys ti *a yfi, ac a sugni o
hono ; drylli hefyd ei ddarnau ef,
ac a dynni ymaith dy fronnau dy
hun : canys myfi a'i lleferais, medd
yr Arglwydd Dduw.
35 Am hynny fel hyn y dywed yr
Arglwydd Dduw, 0 herwydd i ti
yfy anghofio, ''a'm bwrw o honot tu
ol i'th gefn ; am hynny dwg dithau
dy ysgelerder a'th butteindra.
36 11 Dywedodd yr Arglwydd
hefyd wrthyf, A "^ferni di, fab
dyn, Aholah ac Aholibah ? ie, myn-
ega iddynt eu fl&eidd-dra ;
37 Iddynt dorri priodas, a ^ bod
gwaed yn eu dwylaw ; le, gyd a'u
heilunod y putteiniasant; 'eu meib-
ion hefyd y rhai a blantasant i mi,
a dynnasant trwy dan iddynt i'tv
hysu.
38 Gwnaethant hyn ychwaneg i
mi ; fy nghyssegr a aflanhasant yn
J dydd hwnnw, /^ a'm Sabbathau
a halogasant.
39 Canys pan laddasant eu meib-
ion i'w heilunod, yna y daethant
i'm cyssegr yn y dydd hwnnw, i'w
halogi ef: ac wele, *fel hyn y
g\\Tiaethant y'nghanol fy nhŷ.
Cyn
CRIST
593.
1 pen. 2a 15.
«■pen. 16. 37.
• ad. 17.
' pen. 16. 39.
u Jer. 25. 15,
&c.
I rs. 75. 8.
Es. 51. 17.
J Jer. 2. 3a
a 3. 21.
a 13. 25.
pen. 22. 12.
Í 1 Bren.
14.9.
Neh. 9. 26.
« pen. 20. 4.
a 22. 2.
7 Neu,
ddadleui
di Jab dyn,
tros, &.C.
l)pen.l6.38.
c pen. 16.
20, 36, 45.
a20.2U,31.
d pen. 22.
e 2 Bren.
21.4.
Barn Aholah ac Aholihah.
EZECIEL, XXIV.
Rhag-ddangos sicr
Cyn
CEIST
593.
8Heb.
yn di/fod.
t Est. 1. 6.
Amos 2. 8.
a 6. 4.
9 Heb. rhai
o (niilder
dynion.
2 Neu,
meddivon.
h pen. 16,
38.
' pen. 16.
40.
3 Heb. yn
symmudfa
ac yn an-
rhaith,
i Neu,
neillduant,
neu, ya-
gythrant.
k pen. 22.
15.
1 pen. 20.
38, 42, 44.
a 25. 5.
590.
40 A hefyd gan anfon o honoch
am wŷr ^ i ddyfod o bell, y rhai yr
anfonwyd cennad attynt, ac wele
daethant: er mwyn pa rai yr ym-
olchaist, y Uiwiaist dy lygaid, ac
yr ymherddaist â harddwch.
41 Eisteddalst hefyd ar ^wely an-
rhydeddus, a bord drefnus o'i flaen,
^a gosodaist arno fy arogl-darth
a'm holew i.
42 A Uais tyrfa heddychol oedd
gyd â hi : a chyd â'r ^ cyfíredin y
dygwyd y ^ Sabeaid o'r anialwch, y
rhai a roddasant freichledau am
eu dwylaw hwynt, a choronau hyf-
ryd am eu pennau hwynt.
43 Yna y dywedais wrth yr hen
ei phutteindra, A wnant hwy yn
awr butteindra gyd â hi, a hithau
gyd â hivythau ?
44 Etto aethant atti fel myned
at butteinwraig ; felly yr aethant
at Aholah ac Aholibah, y gwrag-
edd ysgeler.
45 1Í A'r gwŷr cyfiawn hwythau
^a'u barnant hwy â bamedigaeth
putteiniaid, ac â barnedigaeth rhai
yn tywallt gwaed : canys putteinio
y maent, a gwaed sydd yn eu
dwylaw.
46 Canys fel hyn y dywed yr
Arglwydd Dduw, 'Dygaf i fynu
dyrfa arnynt hwy, a rhoddaf hwynt
'^ i'w mudo ac i'w hanrheithio.
47 A'r dyrfa a'u Uabyddiant hwy
â meini, ac a'u ^torrant hwy a'u
cleddyfau : eu meibion a'u merch-
ed a laddant, a'u tai a losgant â
than.
48 Fel hyn ''y gwnaf finnau i
ysgelerder beidio o'r wlad, fel y
dysgir yr hoU wragedd na wnelont
yn ol eich ysgelerder chwi.
49 A hwy a roddant eich ysgel-
erder i'ch erbyn, a chwi a ddyg-
wch bechodau eich eilunod; ac ^a
gewch wybod mai myfi yw yr Ar-
glwydd Dduw.
PENNOD XXIV.
1 Trwy ddammeg o grochan herwedig, 6 y
duTigosir sicr ddinystr Jerusalem. 15 Trwy
fod Ezeciel heb alaru am farwolaeth ei
wiaig, 19 y dangosir bod gofid yr luddewon
y tu hwnt i bob tristwch.
DRACHEFN yn y nawfed
flwyddyn, yn y degfed mis,
ar y degfed dydd o'r mis, y daeth
gair yr Arglwydd attaf, gan ddy-
wedyd,
2 Ysgrifena i ti enw y dydd
hwn, fab dyn, 'ie, corph y dydd
790
hwn: ymosododd brenhin Babilon
yn erbyn Jerusalem * o fewn corph
y dydd h^vn.
3 A thraetha ddiareb wrth y tŷ
gwrthryfelgar, a dywed wrthynt,
Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw; ''Gosod y crochan, gosod,
a thywallt hefyd ddwfr ynddo.
4 Casgl ei ddrylliau iddo, pob
dryll teg, y morddwyd, a'r ys-
gwyddog; llanw ef a'r dewis es-
gym.
5 Cymmer ddewis o'r praidd, a
^chynneu yr esgyrn dano, a berw
ef yn ferwedig; ie, berwed ei es-
gyrn o'i fewn.
6 IT Am hynny yr Arglwydd
Dduw a ddywed fel hyn, ''Gwae
ddinas y gwaed, y crochan yr hwn
y mae ei yscùm ynddo, ac nid
aeth ei ^ yscùm allan o hono : tyn
ef allan bob yn ddryll : na syrth-
ied coelbren arno.
7 0 herwydd ei gwaed sydd yn
ei chanol : ar goppa craig y go-
sododd hi ef; "^nis tywalltodd ar
y ddaear, i fwrw arno Iwch :
8 I beri i lid godi i wneuthur
dial; rhoddais ei gwaed hi ar
goppa craig, rhag ei guddio.
9 Am hynny fel hyn y dywed yr
Arglwydd Dduw, *Gwae ddinas
y gwaed ! minnau a wnaf ei than-
llwyth yn fawr.
10 Amlhâ y coed, cynneu y tan,
difa y cig, a gwna goginiaeth, a
Uosger yr esgyrn.
11 A dod ef ar ei farwor yn
wag, fel y twymuo, ac y Uosgo ei
bres, ac y toddo ei aflendid ynddo,
ac y darfyddo ei yscùm.
12 Ymflinodd â chelwyddau, ac
nid aeth ei hyscùm mawr allan o
honi : yn tan y hwrir ei hyscùm hi.
13 Yn dy aflendid y mae ysgeler-
der: o herwydd glanhâu o honof
di, ac nid wyt Ian, o'th aflendid
ni'th lanhêir mwy, hyd ^oni phar-
wyf i'm Uid orphwys arnat.
14 Myfi yr Arglwydd a'* llefer-
ais: daw, a gwnaf; nid âf yn ol,
ac 8 nid arbedaf, ac nid edifarhâf
Yn ol dy flyrdd, ac yn ol dy
weithredoedd, y barnant di, medd
yr Arglwydd Dduw.
15 IT A gair yr Arglwydd a
ddaeth attaf, gan ddywedyd,
16 Wele, fab dyn, fi yn cymmeryd
oddi wrthyt ddymuniant dy lygaid
â dyrnod : etto na alara ac na
wyla, ac na ddeued dy ddagrau.
Cyn
CRIST
590.
» Jer. 52. 4.
bEdrych
Jer. 1. 13.
pen. 11. 3.
2 Neu,
pheutyrra.
c pen. 22. 3.
3 orferw.
d Lef. 17.
13.
5 Nah. 3. 1.
Hab. 2. 12.
f pen. 16.
42.
S pen. 5. 11.
ddinystr Jerusalem.
EZECIEL, XXV.
Dial ar yr Ammoniaid.
Cyn
CEIST
590.
h E<lrych
Lef. 10. 6.
a 21. 10.
2 Sam. 15.
30. Jer. 16.
5,7.
Mio. 3. 7.
4Heb.
tvefus
uchaf: nc
felly ad. 22.
B Heb. a
tkosturi.
1 Jer. 16. 6,
7.
ad. 17.
k Job 27. 15.
Ps. 78. (34.
1 Lef. 26. 39.
pen. 33. 10.
™ pen. 12. 6.
n pen. fi. 7.
a 25. 5.
6 Ileb.
dyrchafiad.
0 pen. 33.
21, 22.
P pen. 3. 26,
27.
590.
17 Taw â llefain, na wna farwnad ;
^rhwjm dy gap am dy ben, a dod
dy esgidiau am dy draed, ac na
chau ar dy ^enau, na fwytta chwaith
fara dynion.
18 Felly y Ueferais wrth y bobl y
bore ; a bu farw fy ngwraig yn yr
hwyr ; a gwneuthum y bore dran-
noeth fel y gorchymynasid i mi.
19 IT A'r bobl a ddywedasant
wrthyf, Oni fynegi i ni beth yw
hyn i ni, gan i ti wneuthur felly ?
20 Yna y dywedais wrthynt, Gair
yr Arglwydd a ddaeth attaf, gan
ddywedyd,
21 Dywed wrth dy Israel, Fel
hyn y dywed yr Arglwydd Dduw;
Wele fi yn halogi fy nghyssegr,
godidowgrwydd eich nerth, dymun-
iant eich llygaid, ac ^ anwyldra eich
enaid : a'ch meibion a'ch merched,
y rhai a adawsoch, a syrthiant gan
y cleddyf.
22 Ac fel y gwneuthum i, y
gwnewch chwithau; 'ni chauwch
ar eich geneuau, ac ni fwyttêwch
fara dynion.
23 Byddwch a'ch capiau am eich
pennau, a'ch esgidiau am eich
traed : ^ ni alerwch, ac ni wylwch ;
ond ^am eich anwiredd y dihoen-
wch, ac ocheneidiwch bob un wrth
ei gilydd
24 Felly ""y mae Ezeciel yn ar-
wydd 1 chwi : yn ol yr hyn oil a
wnaeth efe, y gwnewch chwithau :
a phan ddelo hyn, ''chwi a gewch
wybod mai myfi yw yr Arglwydd
Dduw.
25 Tithau fab dyn, onid yn y
dydd y cymmeraf oddi wrthynt
eu nerth, Uawenydd eu gogoniant,
dymuniant eu llygaid, <^ac anwyl-
dra eu henaid, eu meibion a'u
merched,
26 "Y dydd hwnnw y daw yr
hwn a ddiango, attat, i beri i ti ei
gly wed â'th glustiau ?
27 Yn y dydd hwnnw p yr agorir
dy safn wrth yr hwn a ddiango ;
Ueferi hefyd, ac ni byddi fud
mwy: a byddi iddynt yn arwydd;
fel y gAvypont mai myfi yw yr
Arglwydd.
PENNOD XXV.
1 D'ial Duw ar yr Ammoniaid, am eu rhyfyg
yn erlyn yr luddewon ; 8 ac ar Moab a
Seir, 12 ac ar Edom, 15 ac ar y Philist-
iaid.
A
GAIR yr Arglwydd a ddaeth
attaf, gan ddywedyd,
2 Ha fab dyn, gosod dy wyneb
*yn erbyn meibion Ammon, a phro-
phwyda yn eu herbyn hwynt ;
3 A dywed wrth feibion Ammon,
Gwrandêwch air yr Arglwydd
Dduw; Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd Dduw, ^'Am ddywedyd o
honot. Ha, ha, yn erbyn fy nghys-
segr, pan halogwyd; ac yn erbyn
tir Israel, pan anrheithiwyd ; ac
yn erbyn tŷ Judah, pan aethant
mewn caethglud :
4 Am hynny wele fi yn dy roddi
di yn etifeddjaeth i feibion y dwy-
rain, fel y gosodant eu palasau
ynot, ac y gosodant eu pebyll o'th
fewn: hwy a ysant dy fírwyth, a
hwy a yfant dy laeth.
5 Rhoddaf hefyd Kabbah yn drig-
fa camelod, a meibion Ammon yn
orweddfa defaid : •= fel y gwypoch
mai myfi yw yr Arglwydd.
6 Canys fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd Dduw ; 0 herwydd ^ taro
o honot dy ^ddwylaw, a churo o
honot â'th ^ draed, a Uawenychu o
honot yn dy ^ galon â'th hoU ddir-
myg yn erbyn tir Israel ;
7 Am hynny wele, mi a estynaf
fy llaw arnat, ac a'th roddaf yn
°fwyd i'r cenhedloedd, ac a'th dor-
raf ymaith o fysg y bobloedd, ac
a'th ddifethaf o'r tiroedd : dinystr-
iaf di; fel y gwypech mai myfi
yw yr Arglwydd.
8 1Í Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd Dduw ; ^ Am ddywedyd
o Moab a Seir, Wele dy Judah fel
yr hoU genhedloedd :
9 Am hynny wele fi yn agori
^ystlys Moab o'r dinasoedd, o'i
ddinasoedd ef y rhai sydd yn ei
gyrrau, gogoniant y wlad, Beth-
jesimoth, Baal-meon, a Ciriathaim,
10 I feibion y dwyrain ' ynghyd â
meibion Ammon, a rhoddaf hwynt
yn etifeddiaeth ; fel ^na chófier
meibion Ammon ym mysg y cen-
hedloedd.
11 Gwnaf farn hefyd ar Moab;
fel y gwypont mai myfi yw yr
Arglwydd.
12 IT Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd Dduw; ^Am i Edom
wneuthur yn erbyn tŷ Judah wi'th
® wneuthur dial, a gwneuthur cam-
wedd mawr, ac ymddial arnynt ;
13 Am hynny, medd yr Arglwydd
Dduw, yr estynaf finnau fy Uaw
ar Edom, a thorraf o honi ddyn
ac anifail ; a gwnaf hi yn anrhaith
Cyn
CRIST
590.
» Jer. 49. 1.
&c.
pen. 21. 23.
Amos L
13.
Seph. 2. 9.
b pen. 26. 2.
c pen. 24. 2-1.
a 35. 9.
a Job 27. 23.
Galar. 2.
15.
Seph. 2. 15.
3 Heb.
droed.
4 Heb.
enaid.
5Neu,
yspail.
e Eg. 15,
a 16.
Jer. 48. 1,
iSic.
Amos 2. 1.
6 Heb.
ysgwi,dd.
7Neu,
yn erbyn
meibion
Ammon.
fpen.21.32.
S Ps. 1^. 7.
Jer. 49. 7,
8.
pen. 35. 2.
Amos 1.11.
Obad. 10.
8 Heb.
dd'ial dial.
791
Duw yn hygwth
EZECIEL, XXVI.
dinystrio Tyvus,
Cyn
CRIST
590.
8 Neu, hyd
Vedan y
syrthiant,
&c.
b Edrych
Eb. 11. 14.
Jer. 49. 2.
1 Jer. 25. 20.
a47. L
Amos 1. 6.
k 2 Chron.
28.18.
2 Neu, â
chas Ira-
gywyddol.
1 Seph. 2. 4,
&c.
ÍHeb.
Mialedd-
au.
588,
» Ea. 23.
Jer. 25. Î2.
a 47. 4.
Amos 1. 9.
Zech. 9. 2.
t pen. 25. 3.
e Ezra 7. 12.
Dau. 2. 37.
0 Teman ; ^ a'r rhai o Dedan a
syrthiant gan y cleddyf.
14 A ^ rhoddaf fy nialedd ar yr
Edomiaid trwy law fy mhobl ís-
rael: a hwy a wnant âg: Edom yn
01 fy nigUonedd, ac yn ol fy Hid ;
fel y gwypont fy nialedd, medd
yr Arglwydd Dduw.
15 11 Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd Dduw ; 'Am wneuthur
^ o'r Philistiaid trwy ddial, a dialu
(Hal trwy ddirmyg calon, i'w din-
ystrio ^ am yr hen gas ;
16 Am hynny fel hyn y dywed
yr Arglwydd Dduw ; Wele ^ fi yn
estyn fy ilaw ar y Philistiaid, a
thorraf ymaith y Cerethiaid, a
difethaf weddill porthladd y môr.
17 A gwnaf arnynt ^ddîaledd
mawr trwy gerydd llidiog ; a chant
wybod mai myfl yw yr Arglwydd,
pan roddwyf fy nialedd arnynt.
PENNOD XXVI.
1 Bygwth Tyrus, am ei rhyfyg yn erhyn Jeru-
salem. 7 Galla Nebuchodonosor yn ei herhyn
hi. 15 Cwynfan a syndod y môr o herwydd
ei chwymp hi.
AC yn yr unfed fl>vyddyn ar
. ddeg, ar y dydd cyntaf o'r
mis, y daeth gair yr Arglwydd
attaf, gan ddjwedyd,
2 Ha fab dyn, *o herwydd dy-
wedyd o Tyrus am Jerusalem,
^Aha, torrwyd hi, pyrth y bobl-
oedd : trodd attaf fi : fo'm Uenwir ;
anrheithiedig yw hi :
3 Am hynny fel hyn y dywed
yr Arglwydd Dduw ; Wele fi i'th
erbyn, 0 Tyrus, a chodaf genhedl-
oedd lawer i'th erbyn, fel y cyfyd
y môr ei donnau.
4 A hwy a ddinystriant geurydd
Tyrus, al thyrau a ddinystriant:
minnau a grafaf ei llwch o honi,
ac a'i g^vnaf yn goppa craig.
5 Yn daenfa rhwydau y bydd
y'nghauol y môr: canys myfi a
lefarodd hyn, medd yr Arglwydd
Dduw : a hi a fydd yn yspail i'r
cenhedloedd.
6 Ei merched hefyd y rhai sydd
yn y maes a ledíÉr â'r cleddyf;
fel y gwypont mai myfi yw yr
Arglwydd.
7 1Í Canys fel hyn y dywed yr
Arglwydd Dduw ; Wele fi yn
dwyn ar Tyrus, o'r gogledd, Nebu-
chodonosor brenhin Babilon, " bren-
hin brenhinoedd, â meirch, ac â
cherbydau, ac â marchogion, a
thorfoedd, a phobl lawer.
792
8 Dy ferched a ladd efe ja y
maes a'r cleddyf ; ac a - esyd wrth-
glawdd i'th erbyn, ac a fwrw glawdd
i'th erbyn, ac a gyfyd darian i'th
erbyn.
9 Ac efe a esyd beiriannau rhyfel
yn erbyn dy geurydd, a'th dyrau
a fwrw efe i lawr a'i fwyeilL
10 Gan amlder ei feirch ef, eu
llwch a'th doa : dy geurydd a gyn-
hyrfant gan swn y marchogion, a'r
olwynion, a'r cerbydau, pan ddelo
trwy dy byrth di, fel dyfod i ddinas
adwyog.
11 A charnau ei feirch y sathr
efe dy heolydd oil : dy bobl a ladd
efe a'r cleddyf, a'th sefyll-fannau
cedyrn a ddisgyn i'r Uawr.
12 A hwy a anrheithiant dy gy-
foeth, ac a yspeiliant dy farchnad-
aeth ; ac a ddinystriant dy geu-
rydd, a'th dai dymunol a dynnant
i lawr: a'th gerrig, a'th goed, a'th
bridd, a osodant y'nghanol y dyfr-
oedd.
13 ^ A gwnaf i swn * dy ganiadau
beidio ; ac ni chlywir mwy lais dy
delynau.
14 A gwnaf di yn goppa craig :
taenia rh^vydau fyddi ; ni'th adeil-
edir mwy : canys myfi yr Arglwydd
a'^ Ueferais, medd yr Arglwydd
Dduw.
15 IF Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd Dduw wrth Tyrus; Oni
chryn yr ynysoedd gan swn dy
gAvymp, pan waeddo yr archoll-
edig, pan ladder Uaddfa jn dy
ganol ?
16 Yna ^hoU dywysogion y mor
a ddisgynant o'u gorsedd-feingciau,
ac a iwriant ymaith eu mantell-
oedd^ ac a ddiiosgant eu gwisgoedd
symmudliw : ^ dychryn a wisgant,
ar y ddaear yr eisteddant, ac a
ddychrynant ar bob moment, ac a
synnant wrthyt.
17 Codant hefyd «alarnad am
danat, a dy wedant wrthyt, Pa fodd
y'th ddifethwyd, yr hon a breswylir
* gan forwyr, y ddinas ganmoladwy,
yr hon oedd gref ar y mor, hi a'i
thrigolion, y rhai a roddasant eu
hars\\7^d ar ei hoU ymdeithwyr hi !
18 Yr awr hon yr ynysoedd a
ddychrynant yn nydd dy gwymp •
îe, yr jnysoedd y rhai sydd yn y
mor a drallodir wrth dy fynediad
di ymaith.
19 Canys fel hyn y dywed yr
Arglwydd Dduw; Pan roddwyf
Cyfoeth Tyrm;
BZECIEL, XXVII.
a'i hanfad gwymp.
Cyn
CKIST
588,
•> pen. 27.
36.
a 28. 19.
» Heb.
ddychry n-
iadau.
2 Heb.
y'nghalon.
3 Heb.
nierch yr
Assuriaid.
* Neu,
gwnaeth-
ant dy
/yrddiad-
au o ifori
wedi ei
tatJiru yn
dda.
5 Neu,
porpnor ac
yagarlad.
«Heb.
cadarnhdu
dy rwyg-
iadau.
di yn ddinas anrheithiedig, fel y
dinasoedd nis cyfanneddir ; gan
ddwyn amat y dyfnder, fel y'th
guddio dyfroedd lawer;
20 A'th ddisgyn o honof gyd â'r
rhai a ddisgynant i'r pwll, at y
bobl gynt, a'th osod yn iselderau
y ddaear, yn yr hen anrhaith, gyd
â'r rhai a ddisgynant i'r pwll, fel
na'th breswylier ; a rhoddi o honof
ogoniant yn nhir y rhai byw ;
21 •'Gwnaf di yn ^ddychryn, ac
ni hyddi : er dy geisio, ni'th geir
mwy, medd yr Arglwydd Dduw.
PENNOD XXVII.
I Cyfoeth Tyrus : 26 a'i hanfad gwymp.
GAIR yr ARaLWYDD a ddaeth
attaf drachefh, gan ddywedydj
2 Tithau fab dyn, cyfod alarnad
am Tyrus ;
3 A dywed wrth Tyrus, 0 dydi yr
hon wyt yn trigo wrth borthladd-
oedd y môr, marchnadyddes y
bobloedd i ynysoedd lawer, fel hyn
y dywed yr Arglwydd Dduw ;
Tyrus, ti a ddywedaist, *Myfi wyf
berffaith o degwch.
4 Dy derfynau sydd ^ y'nghanol y
môr ; dy adeiladwyr a beríFeithias-
ant dy degwch.
5 Adeiladasant dy hoU ystyllod o
ffynnidwydd o Senir : cymmerasant
gedrwydd o Libanus i wneuthur
hwylbren i ti.
6 Gweithiasant dy rwyfau o dderw
o Basan ; ^mintai yr Assuriaid ^a
wnaethant dy feingciau o ifori o
ynysoedd Chittim.
7 Llian main o'r Aipht o symmud-
liw oedd yr hyn a ledit i fod yn
hwyl i ti ; ^ glas a phorphor o yn-
ysoedd Elisah, oedd dy do.
8 Trigolion Sidon ac Arfad oedd
dy rwyfwyr : dy ddoethion di, Ty-
rus, o'th fewn, oedd dy long-lyw-
iawdwyr.
9 Henuriaid Gebal a'i doethion
oedd ynot yn ^ cau dy agennau :
holl longau y mor a'u llongwyr
oedd ynot ti i farchnatta dy farch-
nad.
10 Y Persiaid, a'r Ludiaid, a'r
Phutiaid, oedd ryfelwyr i ti yn
dy luoedd : tarian a helm a grog-
asant ynot; hwy a roddasant i ti
harddwch.
II Meibion Arfad oedd gyd a'th
luoedd ar dy gaerau oddi amgylch,
a'r Gammadiaid yn dy dyrau : ci'ogr
asant èu tariannau ar dy gaerau
oddi amgylch ; hwy a berffeithias-
ant dy degwch.
12 Tarsis oedd dy farchnadyddes
o herwydd amldra pob golud; âg
arian, haiarn, alcam, a phlwm, y
marchnattasant yn dy fFeiriau.
13 Jafan, Tubal, a Mesech, hwythau
oedd dy farchnadyddion : march-
nattasant yn dy '' farchnad am
ddynion a llestri pres.
14 Y rhai o dy Togarmah a farch-
nattasant yn dy ffeiriau â meirch,
a marchogion, a mulod.
15 Meibion Dedan oedd dy farch-
nadwyr; ynysoedd lawer oedd
farchnadoedd dy law: dygasant
gyrn ifori ac ebenus yn anrheg
i ti.
16 ^ Aram oedd dy farchnadydd o
herwydd amled pethau o'th waith
di : am garbuncl, porphor, a gwaith
edau a nodwydd, a llian meinllin,
a chwrel, a gemmau, y marchnat-
tasant yn dy ffeiriau.
17 Judah a thir Israel, hwythau
oedd dy farchnadyddion : march-
nattasant yn dy farchnad ^ am
wenith Minnith, a Phannag, a mêl,
ac olew, a ^ thriagl.
18 Damascus oedd dy farchnadr
ydd yn amlder dy waith o herwydd
lliaws pob golud; am win Helbon,
a gwlan gwýn.
19 Dan hefyd a ^ Jafan yn cyn-
niwair a farchnattasant yn dy farch-
nadoedd : haiarn wedi ei weithio,
cassia, a'r calamus, oedd yn dy
farchnad.
20 Dedan oedd dy farchnadydd
mewn brethynau ^ gwerthfawr i ger-
bydau.
21 Arabia, a holl dywysogion
•'Cedar, oedd hwythau farchnad-
yddion ^i ti am ŵyn, hyrddod, a
bychod : yn y rhai hyn yr oedd dy
farchnadyddion.
22 Marchnadyddion Seba a Ra-
mah, hwythau oedd dy farchnad-
yddion : marchnattasant yn dy ffeir-
iau am bob prif bêr-aroglau, ac
am bob maen gwerthfawr, ac aur.
23 Haran, a Channeh, ac Eden,
marchnadyddion Seba, Assur, a
Chilmad, oedd yn marchnatta â thi.
24 Dyma dy farchnadyddion ^ am
hethau perffaith, am frethynau
^gleision, a gwaith edau a nod-
wydd, ac am gistiau gwisgoedd
gwerthfawr, wedi eu rhwymo â
rhaffau, a'u gwneuthur o gedrwydd,
ym mysg dy farchiiadaeth.
Cyn
CRIST
588.
■? Keu, far-
siandiaeth.
8 Syria.
b 1 Bren. 5.
9^11.
Ezra 3. 7.
Act. 12. 20.
9Neu,6a?nt,
neu, yslor.
2 Neu.
Meuíül.
3 Neil,
rhyddid.
4 Heb.
dy law.
5 Neu,
am betkau
godidog,
neu, am
bob mnih
ar hethau.
6 Heb.
plygiadau.
Cwymp Tyrus.
EZECIEL, XXVIII.
Barn ar ei brenhin.
Cyn
CRIST
588.
7 Neil,
bennaf ijn
dif farch-
iiad.
a Ps. 48. 7.
8Heb.
ÿ'nghalon.
e Dat. 18. 9,
9 Neu, ij!/d
d'th holt,
i Ileb.
y'nghalon.
S Neu, iien-
Irefydd.
1 Job 2. 12.
e Eph. 4. 1,
3.
Jer. 6. 20.
t pen. 26.
19.
4 Heb.
dychryn-
iudau.
1 pen. 20. 21,
58S.
25 Llongau Tarsis oedd ^ yn canu
am danat yn dy farchnad ; a thi a
lanwyd, ac a ogonedd^vyd yn od-
iaeth y'nghanol y moroedd.
2G 1Í Y rhai a'th rwyfasant a'th
ddygasant i ddyfroedd lawer:
■^gwynt y dwyrain a'th ddrylliodd
^ y'nghanol y moroedd.
27 Dy ^ olud, a'th flPeiriau, dy farch-
nadaeth, dy forwyr, a'th feistriaid
llongau, cyweirwyr dy agennau, a
marchnadwyr dy farchnad, a'th ry-
felwyr oil y rhai sydd ynot, ^a'th
hoU gynnulleidfa yr hon sydd jn
dy ganol, a syrthiant ^ y'nghanol
y môr, ar ddydd dy gwymp di.
28 Wrth lef gwaedd dy feistriaid
Uongau, y ^ tonnau a gyffroant.
29 Yna pob rhwyfwr, y morwyr,
lioU lywyddion y moroedd, a ddis-
gynant o'u llongau, ar y tir y saf-
ant ;
30 A gwnant glywed eu Uef am
danat, a gwaeddant yn chwerw, a
^chodant Iwch ar eu pennau, ac
s ymdrybaeddant yn y Uudw.
31 A hwy a'u gwnant eu hunain
yn foelion am danat, ac a ym-
wregysant â sachlîan, ac a wylant
am danat â chwerw alar, mewn
chwerwedd calon.
32 A chodant am danat alarnad
yn eu cwynfan, a galarant am
danat, gan ddywedyd, Pwy oedd
fel Tyrus, fel yr hon a ddinystriwyd
y'nghanol y môr 1
33 Pan ddelai dy farchnadaeth
o'r moroedd, diwellit bobloedd
lawer; âg amlder dy olud a'th
farchnadaeth y cyfoethogaist fren-
hinoedd y ddaear.
34 Y pryd ^y'th dorrer gan y
môr yn nyfiiderau y dyfroedd, dy
farchnad a'th holl gynnulleidfa a
syrthiant yn dy ganoL
35 Holl bresAvylwyr yr ynysoedd
a synnant am danat, a'u brenhin-
oedd a ddychrynant ddychryn;
hwy a drallodir yn eu hwynebau.
3G Y marchnadyddion ym mysg
y bobloedd a chwibanant arnat:
^'dychryn fyddi, ac ni byddi byth
mAvyach.
PENNOD XXVIII.
1 Barnedigaeth Duw ar dtjwysog Tyrus, am ei
falchder yn erbyn Duw. 11 Cwynfan am
fod ei fawr ogoniant ef wedi ei lygru gan
hechod. 20 Barnedigaeth Sidon. 24 Adferu
Israel,
AETH gair yr Arglwydd
attaf drachefn, gan ddywedyd,
D
2 Ha fab dyn, dywed wi-th dywys-
og Tyrus, Fel hyn y dywed yr
Arglwydd Dduw ; Am falchio dy
galon, a dywedyd o honot, Duw
ydwyf fi, eistedd yr ydwyf yn
eisteddfa Duw ^ y'nghanol y mor-
oedd; *a thi yn ddyn, ac nid yn
Dduw, er gosod o honot dy galon
fel calon Duw :
3 Wele ^di yn ddoethach na
Daniel; ni chuddir dim dirgelwch
oddi wrthyt :
4 Trwy dy ddoethineb a'th ddeall-
garwch y cefaist gyfoeth i ti, le, y
cefaist aur ac arian i'th di'ysorau:
5 '^Trwy ^dy fawr ddoethineb ac
wrth dy farchnadaeth yr amllieaist
dy gyfoeth, a'th galon a falchiodd
o herwydd dy gyfoeth :
6 Am hynny fel hyn y dywed yr
Arglwydd Dduw ; Am osod o
honot dy galon fel calon Duw,
7 0 herwydd hynny wele fi yn
dAvyn i'th erbyn ddieithriaid, ^y
trawsaf o'r cenhedloedd; a thyn-
nant eu cleddyfau ar degwch dy
ddoethineb, a halogant dy loywder.
8 Disgynant di i'r ffos, a byddi
farw o farwolaeth yr archolledig
y'nghanol y môr.
9 Gan ddywedyd a ddywedi di o
flaen dy leiddiad, Duw ydwyf fi ?
a thi a fyddi yn ddyn, ac nid yn
Dduw, yn llaw dy ^ leiddiad
10 Byddi farw o farwolaeth y di-
enwaededig, trwy law dieithriaid:
canys myfi a'i dywedais, medd yr
Arglwydd Dduw.
11 1Í Gair yr Arglwydd a ddaeth
attaf drachefn, gan ddywedyd,
12 Cyfod, fab dyn, alarnad am
frenhin Tyrus, a dywed -vvrtlio, Fel
hyn y dywed yr Arglwydd Dduw ;
Ti seliwr nifer, llaAvn o ddoethineb,
a chyfla^vn o degwch,
13 Ti a fuost yn *Eden, gardd
Duw: pob maen gwerthfawr a'th
orchuddiai, ^sardius, topaz, ac ad-
amant, beryl, onix, a jaspis, saphir,
rubi, a smaragdus, ac aur : gwaith
^dy dympanau a'th bibeUau a bar-
otto wyd ynot ar y dydd y'th
grewyd.
14 Cerub enneiniog ydivyt yn
gorchuddio ; ac felly y'th roddas-
"wn ; oeddit ar sanctaidd fynydd
Duw : ymrodiaist y'nghanol y cer-
rig tanllyd.
15 Perffaith oeddit ti yn dy fiyrdd
er y dydd y'th grewyd, hyd oni
chaed ynot anwiredd.
2 Heb.
ifnghalon.
« Es. 31. 3.
bZech.9. 2.
c Ps. 62. 10.
S Heb.
aììiìder dy
ddoethineb.
731
Barnedigaeth Sidon.
EZECIEL, XXIX.
Barnedigaeth Pharaoh.
Cyn
CRIST
588.
? pen. 26. 21.
a 27. 36.
6 Heb.
dychryn-
iadau.
h Es. 23. 4,
12.
Jer. 25. 22.
a 27. 3.
1 Num. 33.
55.
Job. 23. 13.
VNen,
meivn
hijder.
k Jer. 31. 5.
8 Nell, an-
rheiihiant.
16 Yn amlder dy farchnadaeth y
Uanwasant dy ganol â thrais, a thi
a bechaist: am hynny y'th halogaf
allan o fynydd Duw, ac y'th ddif-
ethaf di, gerub yn gorchuddio, o
ganol y cerrig tanllyd.
17 Balchiodd dy galon yn dy
degwch, llygraist dy ddoethineb o
herwydd dy loywder : bwriaf di i'r
11a wr; o flaen brenhinoedd y'th
osodaf, fel yr edrychont arnat.
18 Trwy amlder dy anwiredd, âg
anwlredd dy farchnadaeth, yr hal-
ogaist dy gyssegroedd : am hynny
y dygaf dan allan o'th ganol,
hwnnw a'th ysa ; a g^vnaf di yn
Uudw ar y ddaear y'ngolwg pawb
a'th welant
19 Y rhai a'th adwaenant oil ym
mysg y bobloedd, a synnant o'th
achos: se^yQiipyn fyddi, ac ni
hyddi byth.
20 1Í Yna gair yr Arglwydd a
ddaeth attaf, gan ddywedyd,
21 Gosod, fab dyn, dy wyneb ^ yn
erbyn Sidon, a phrophwyda yn ei
herbyn hi,
22 A dywed, Fel hyn y dywed
jT Arglwydd Dduw; Wele fi i'th
erbyn, Sidon; fel y'm gogonedder
yn dy ganol, ac y gwypont mai
myfi yw yr Arglwydd, pan wnel-
wyf ynddi farnedigaethau, ac y'm
sancteiddier ynddi.
23 Canys anfonaf iddi haint, a
gwaed i'w heolydd; a bernir yr
archoUedig o'i mewn â'r cleddyf,
yr hwn fydd arni oddi amgylch ;
a chant wybod mai myfi yw yr
Arglwydd.
24 1Í Ac ni bydd mwy i dy Israel,
o'r hoU rai o'u hamgylch a'r a'u
dirmygasant, *ysbyddaden bigog,
na draenen ofidus ; a chant wybod
mai myfi yw yr Arglwydd Dduw.
25 Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd Dduw; Pan gasglwyf dy
Israel o fysg y bobloedd y rhai y
gwasgarwyd hwy yn eu plith, ac
yr ymsancteiddiwyf ynddynt yng
ngolwg y cenhedloedd ; yna y trig-
ant yn eu gwlad a roddais i'm
gwas Jacob.
26 lë, trigant ynddi "^yn ddiogel,
ac adeiladant dai, a ''phlannant
winllannoedd; a phres^vyliant mewn
diogelwch, pan wnelwyf farnedig-
aethau a'r rhai oil a'u ^dirmygant
hwy o'u hamgylch ; fel y gwypont
mai myfi yw yr Arglwydd eu
Duw.
PENNOD XXIX.
1 Barnedigaeth Pharaoh, am ei fradwriaeth i
Israel. 8 Dinystr yr Aipht: 13 a'i hadferu
ym mhen deugain mlynedd. 17 Nebuchod-
onosor yn cael yr Aipht yn gyflog ac yn wobr
am gospi Tyrus. 21 Yr adferir Israel.
YN y degfed mis o'r ddegfed
flwyddyn, ar y deuddegfed
dydd o'r mis, y daeth gair yr Ar-
glwydd attaf, gan ddywedyd,
2 Gosod, fab dyn, dy wyneb "yn
erbyn Pharaoh brenhin yr Aipht,
a phrophwyda yn ei erbyn ef, ac
^ yn erbyn yr Aipht oil.
3 Llefara, a dywed, Fel hyn y
dywed yr Arglwydd Dduw; Wele
fi i'th erbyn, Pharaoh brenhin yr
Aipht, " y ddi-aig fawr yr hwn sydd
yn gorwedd y'nghanol ei afonydd,
yr hwn a ddywedodd, Eiddof fi yw
fy afon, a mi a'^ gwneuthum hi i
mi fy hun.
4 Eithr ^gosodaf fachau yn dy
fochgernau, a gwnaf i bysgod dy
afonydd lynu yn dy emmau, a
chodaf di o ganol dy afonydd ; le,
hoU bysgod dy afonydd a lynant
wrth dy emmau.
5 A mi a'th adawaf yn yr anial-
wch, ti, a hoU bysgod dy afonydd :
syrthi ar wyneb y maes, ni'th
gesglir, ac ni'th gynhullir; i fwyst-
filod y maes ac i ehediaid y nef-
oedd y'th roddais yn ymborth.
6 A hoU drigolion yr Aipht a
gânt wybod mai myfi yw yr Ar-
glwydd, am iddynt fod *yn fíbn
gorsen i dy Israel.
7 Pan ymaflasant ynot erbyn dy
law, ti a dorraist, ac a rwygaist eu
holl ysgwydd: a phan bwysasant
arnat, ti a dorraist, ac a wnaethost
i'w holl arennau sefylL
8 IT Am hynny fel hyn y djwed
yr Arglwydd Dduw; Wele fi yn
dwyn arnat gleddyf, a thorraf
ymaith o honot ddyn ac anifaü.
9 A bydd tir yr Aipht yn ddin-
ystr ac yn anrhaith ; a chant wyb-
od mai myfi yw yr Arglwydd :
am iddo ddywedyd, Eiddof fi yw
yr afon, a myfi a'i gwneuthum.
10 Am hynny wele fi yn dy erbyn
di, ac yn erbyn dy afonydd, a
gwnaf dir yr Aipht yn ^ddiffaeth-
wch anrheithiedig, ac yn anghyf-
annedd, ^o dŵr ^Syeneh hyd yn
nherfyn Ethiopia.
11 ^'Ri chynniwair troed dyn
trwyddi, ac ni chynniwair troed
anifail trwyddi, ac nis cyfanneddir
hi ddeugain mlynedd.
Cyn
CRIST
539.
a Jer. 44. 30.
b Es. 19. 1.
Jer. 25. 19.
a 46. 2.
c Ps. 74. 13,
14.
Es. 27. 1.
a 51. 9.
pen. 32. 2.
d Es. 37. 29.
pen. 38. 4.
e 2 Bren.
IS. 21.
Es. 36. 6.
2 Heb.
ddiffeilh-
faoedd
diffaethfa.
1 pen. 30. 6.
S Heb.
äefeneh.
e pen. 32.
13.
Yr adferir Israel.
EZECIEL, XXX.
Dinystr yr Aipht
1
Cyn
CRIST
589.
h pen. 30. ^.
i Es. 19. 23.
Jer. 46. 26,
* Neu, gen-
edigaeth.
k pen. 17. 6,
ft
572.
5 NeUj Tn
lie ei gi/f-
log am yr
hyn a, &C.
1 Pa. 132. 17.
12 ^' A mi a wnaf wlad yr Aipht
yii anghyfannedd y'nghanol gwled-
ydd aiighyfanneddol, a'i dinasoedd
iyddant yn anghyfannedd ddeu-
gain mlynedd y'nghanol dinasoedd
anrheithiedig ; a mi a wasgaraf yr
Aiphtiaid ym mysg y cenhedloedd,
ac a'u taenaf hwynt ar hyd y
gwledydd.
13 11 Etto fel hyn y dywed yr
Arglwydd Dduw ; ' Ym mhen deu-
gain mlynedd y casglaf yr Aipht-
iaid o fysg y bobloedd lie y gwas-
garAvyd hwynt.
14 A dychwelaf gaethiwed yr
Aipht, i'e, dychwelaf hwynt i dir
Pathros, i dir eu * preswylfa; ac yno
y byddant ''yn frenhiniaeth isel.
15 Isaf fydd o'r brenhiniaethau,
ac nid ymddyrchaif mwy oddi ar y
cenhedloedd; canys lleihâf hwynt,
rhag arglwyddiaethu ar y cenhedl-
oedd.
16 Ac ni bydd hi mwy i dŷ
Israel yn hyder, yn dwyn ar gôf
eu hanwiredd, pan edrychont hwy
ar eu hoi hwythau: eithr cant
Avybod mai myfi yio yr Arglwydd
Dduw.
17 IT Ac yn y mis cyntaf o'r
seithfed flwyddyn ar hugain, ar y
clydcl cyntaf o'r mis, y daeth gair
yr Arglwydd attaf, gan ddy-
wedyd,
18 Ha fab dyn, Nebuchodonosor
brenhin Babilon a wnaeth i'w lu
wasanaethu gwasanaeth mawr yn
erbyn Tyrus: pob pen a foelwyd,
a phob ysgwydd a ddinoethwyd ;
ond nid oedd am Tyrus gyflog
iddo, ac i'Ay lu, am y gwasan-
aeth a wasanaethodd efe yn ei
lierbyn hi :
19 Am hynny fel hyn y dywed
yr Arglwydd Dduw; Wele fi yn
rhoddi tir yr Aipht i Nebuchod-
onosor brenhin Babüon, ac efe a
gymmer ei lliaws hi, ac a yspeiha
ei hyspail hi, ac a ysglyfaetha ei
hysglyfaeth hi, fel y byddo hi yn
gyflog i'w lu ef
20 °Am ei waith yr hwn a wasan-
aethodd efe yn ei herbyn hi, y
rhoddais iddo dir yr Aipht ; o her-
wydd i mi y gweithiasant, medd
yr Arglwydd Dduw.
21 1Í Yn y dydd hwnnw ' y gwnaf
i gorn tŷ Israel flaguro, a rhoddaf
i tithau agoriad genau yn eu canoj
hwynt : a chant wybod mai myfi
yw yr Arglwydd.
796
PENNOD XXX.
1 Dimjdr yr Aipht a'i chynnorihwywijr. 20 Y
cadarnliêir braich Babilon i dorri braich yr
Aipht.
A GAIR yr Arglwydd a ddaeth
attaf, gan ddywedyd,
2 Prophwyda, fab dyn, a dywed,
Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw ; Udwch, Och o'r diwrnod !
3 Canys agos dydd, le, agos dydd
yr Arglwydd, dydd cymmylog;
amser y cenhedloedd fydd efe.
4 A'r cleddyf a ddaw ar yr Aipht,
a bydd ^gofid blin yn Ethiopia,
pan syrthio yr archolledig yn yr
Aipht, a chymmeryd o honynt ei
lliaws hi, a dinystrio ei seiliau.
5 Ethiopia, a ^ Libya, a Lydia,
*a'u gwerin oil, Chub hefyd, a
meibion y tir sydd yn y cyfammod,
a syrthiant gyd â hwynt gan y
cleddyf.
6 Fel hyn y dywed yr Arglwydd ;
Y rhai sydd yn cynnal yr Aipht
a syrthiant heiyd, a balchder ei
nerth hi a ddisgyn : syrthiant ynddi
gan y cleddyf ^ o dŵr Syeneh, medd
yr Arglwydd Dduw.
7 A *=hwy a wneir yn anghyf-
annedd ym mlilith y gwledydd
anghyfanneddol, a'i dinasoedd fydd
y'nghanol y dinasoedd anrheith-
iedig.
8 A chant wybod mai myfi yiv
yr Arglwydd, pan roddwyf dan
yn yr Aipht, ac y torrer ei holl
gynnorthwywyr hi.
9 Y dydd hwnnw '^cenhadau a
ant allan oddi wrthyf fi mewn
Uongau, i ddychrynu Ethiopia ddi-
ofal, a bydd gofid blin arnynt fel
yn nydd yr Aipht: canys wele ef
yn dyfod.
10 Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw ; Gwnaf hefyd i liaws yr
Aipht ddarfod trwy law Nebuchod-
onosor brenhin Babilon.
11 Efe a'i bobl gyd âg ef, * y rhai
trawsion o'r cenhedloedd, a ddygir
i ddifetha y tir : a hwy a dynnant
eu cleddyfau ar yr Aipht, ac a
lanwant y wlad â chelanedd.
12 ^ Gwnaf hefyd yr afonydd yn
sychder, a gwerthaf y wlad i law
y drygiouus ; le, anrheithiaf y wlad
a'i chyflawnder trwy law dieithr-
iaid : myfi yr Arglwydd a'^ dy-
wedodd.
13 Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw ; s Difethaf hefyd y delwau,
a gwnaf i'r eilunod ddarfod o Noph ;
a'i cliynnorthwywyr.
EZECIEL, XXXI.
Gogoniant Assyria.
Cyn
CRIST
572.
4 Ken,
Tania.
B Neu,
Pelusitim.
Í Neu,
HeliopoUs.
îNeu,
Phubast-
um.
«Neu,
t/r attelir.
588.
bJcr.46.n.
ac ni bydd tywysog mwyach o dir
yr Aipht : ac ofn a roddaf yn nhir
yr Aipht.
14 Pathros hefyd a anrheithiaf,
a rhoddaf dan yn ^Soan, a g\vnaf
farnedigaethau yn No.
15 A thywalltaf fy Hid ar ^Sin,
cryfder yr Aipht ; ac a dorraf ym-
aith haws No.
16 A mi a roddaf dan yn yr Aipht;
gan ofidio y gofidia Sin, a No a
rwygir, a bydd ar Noph gyfyng-
derau beunydd.
17 Gwŷr ieuaingc ^Afen a Thi-
beseth a syrthiant gan y cleddyf ;
ac i gaethiwed yr ant hwy.
18 Ac ar Tehaphnehes ^ y tywylla
y diwrnod, pan dorrwyf yno ieuau
yr Aipht: a balchder ei chryfder
a dderfydd ynddi : cwmmwl a'i
cuddia hi, a'i merched a ant i
gaethiwed.
19 Felly y gwnaf farnedigaethau
yn yr Aipht; fel y gwypont mai
myfi yw yr Arglwydd.
20 1Í Ac yn y mis cyntaf o'r unfed
flwyddyn ar ddeg, ar y seithfed
dydd o'r mis, y daeth gair yr Ar-
glwydd attaf, gan ddywedyd,
21 Ha fab dyn, torrais fraich Pha-
raoh brenhin yr Aipht ; acwele, ''nis
rhwymir i roddi meddyginiaethau
wrtho, i osod rh^vymyn i rwymo,
iV gryfhâu 1 ddal y cleddyf.
22 Am hynny fel hyn y dywed yr
Arglwydd Dduw; Wele fi yn erbyn
Pharaoh brenhin yr Aipht, a mi a
dorraf ei freichiau ef, y cryf, aV
hwn oedd ddrylliedig; ac a wnaf
i'r cleddyf syrthio o'i law ef.
23 A mi a wasgaraf yr Aiphtiaid
ym mysg y cenhedloedd, ac a'u
taenaf hwynt ar hyd y gwledydd.
24 A mi a gadarnhâf freichiau
brenhin Babilon, ac a roddaf fy
nghleddjrf yn ei law ef : ond mi a
dorraf freichiau Pharaoh, ac efe a
ochain o'i flaen ef âg ocheneidiau
un archolledig.
25 Ond mi â gadarnhâf freichiau
brenhin Babilon, a breichiau Pha-
raoh a syrthiant ; fel y gwypont
mai myfi yw yr Arglwydd, wedi
i mi roddi fy nghleddyf yn Haw
brenhin Babilon, ac iddo yntau ei
estyn ef ar wlad yr Aipht
26 A mi a wasgaraf yr Aiphtiaid
ym mysg y cenhedloedd, ac a'u
taenaf hwynt ar hyd y gwledydd;
fel y gwypont mai myfi ytv yr Ar-
glwydd.
PENNOD XXXI.
1 Adrodd i Pharaoh 3 ogoniant Assyria, 10
a'i chwymp am ei halchder. 18 Yr un din-
ystr ar yr Aipht.
AC yn y trydydd mis o'r unfed
_ flwyddyn ar ddeg, ar y dydd
cyntaf o'r mis, y daeth gair yr Ar-
glwydd attaf, gan ddywedyd,
2 Dywed, fab dyn, wrth Pharaoh
brenhin yr Aipht, ac wrth ei liaws,
* I bwy yr ydwy t debyg yn dy fawr-
edd?
3 IF Wele, Assur oedd ^ gedrwydd-
en yn Libanus, yn dêg ei cheingc-
iau, a'i brig yn cysgodi, ac yn uchel
ei huchder, a'i brigyn oedd rhwng
y tewfrig.
4 Dyfroedd a'i maethasai hi, y
dyfnder a'i ^ dyrchafasai, a'i hafon-
ydd yn cerdded o amgylch ei
phlanfa ; bwriodd hefyd ei ŵydiau
at hoU goed y maes.
5 Am hynny yr ymddyrchafodd ei
huchder hi goruwch hoU goed y
maes, a'i cheingciau a amlhasant,
a'i changhennau a ymestynasant, o
herwydd dyfroedd lawer, pan " f^vr-
iodd hi allan.
6 *=Holl ehediaid y nefoedd a
nythent yn ei cheingciau hi, a hoU
fwystfilod y maes a lydnent dan
ei changhennau hi ; le, yr hoU gen-
hedloedd lliosog a eisteddent dan
ei chysgod hi.
7 Felly teg ydoedd hi yn ei mawr-
edd, yn hyd ei brig; o herwydd
ei gwraidd ydoedd wrth ddyfroedd
lawer.
8 Y cedrwydd ^ y'ngardd Duw ni
allent ei chuddio hi : y fifynnidwydd
nid oeddynt debyg i'w cheingciau
hi, a'r íFawydd nid oeddynt fel ei
changhennau hi ; ac un pren yng
ngardd yr Arghvydd nid ydoedd
debyg iddi hi yn ei thegwch.
9 Gwnaethwn hi yn dêg gan liaws
ei changhennau : a hoU goed Eden,
y rhai oedd y'ngardd Duw, a gen-
figennasant wrthi hi.
10 1Í Am hynny fel hyn y dywed
yr Arglwydd Dduw; 0 herwydd
ymddyrchafu o honot mewn uch-
der, a rhoddi o honi ei brig ym
mysg y tewfrig, ac ymddyrchafu ei
chalon yn ei huchder ;
11 Am hynny y rhoddais hi yn
Haw cadarn y cenhedloedd : gan
wneuthur y gwna efe iddi; am ei
drygioni y bwriais hi allan.
12 A dieithriaid, ''rhai ofnadwy y
cenhedloedd, a'i torrasant hi ym-
Cc
Cyn
CRIST
588.
b Dan. 4. 10.
2 Neu,
dygasai
ifynu.
SNeu,
yrrodd hi
nwynt
allan.
c Dan. 4. 12.
d Gen. 2. 8.
e pen. 28. 7.
Cwymp Assyria.
EZECIEL, XXXII.
Gcdarnad
Cyn
CRIST
588.
4Heb.
chwymp.
6Heb.
armjnt eu
hunain,
am eu
huchder.
fPs. S2. 7.
eneb.
duais, nou,
lywi/llais
JLibanus
am dani
hi.
E Es. 14. 8.
h pen. 32.
3L
«ad, 2.
fepen.28.10.
a 32. 19,
21, 24, &c.
5S7.
a pen. 19. 3,
l> pen. 23. 3.
aith, ac a'i gadawsant hi: ar y
mynyddoedd ac yn yr hoU ddy-
ffrynoedd y syrthiodd ei brig hi,
a'i changhennau a dorrwyd yn holl
afonydd y ddaear ; a holl bobloedd
y tir a ddisgynasant o'i chysgod
hi, ac a'i gadawsant hi.
13 Holl ehediaid y nefoedd a drig-
ant ar ei * chyff hi, a holl fwystfilod
y maes a fyddant ar ei changhen-
nau hi ;
14 Fel nad ymddyrchafo holl goed
y dyfroedd yn eu huchder, ac na
roddont eu brigyn rhwng y tewfrig,
ac na safo yr holl goed dyfradwy
^yn eu huchder: canys ^rhoddwyd
hwynt oil i farwolaeth yn y tir isaf
y'nghanol meibion dynion, gyd â'r
rhai a ddisgynant i'r pwlL
15 Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw ; Yn y dydd y disgynodd hi
i'r bedd, gwneuthum alaru : toais
y dyfnder am dani hi, ac attehais
ei hafonydd, fel yr attaliwyd dyfr-
oedd lawer; ''gwueuthuna i Liban-
us alaru am dani hi, ac yr ydoecld
ar holl goed y maes lesmair am
dani hi.
16 Gan swn ei chwymp hi y cyn-
hyrfais y cenhedloedd, pan wneuth-
um iddi ddisgyn i uffern gyd ar
rhai a ddisgynant i'r pwU ; a s holl
goed Eden, y dewis a'r goreu yn
Libanus, y dyfradwy oil, ^ a ymgys-
urant yn y tir isaf.
17 Hwythau hefyd gyd â hi a
ddisgynant i uffern at laddedigion
y cleddyf, a'r rhai oedd fraich iddi
hi, y rhai a drigasant dan ei chys-
god hi y'nghanol y cenhedloedd.
18 IT ' I bwy felly ym mysg coed
Eden yr oeddit debyg mewn go-
goniant a mawredd? etto ti a ddis-
gynir gyd â choed Eden i'r tir isaf ;
•"gorweddi y'nghanol y rhai dien-
Avaededig, gyd â Uaddedigion y
cleddyf Dyma Pharaoh a'i holl
liaws, medd yr Arglwydd Dduw.
PENNOD XXXII.
1 Cwynfan am erchyll gwymp yr Aiplit. 11
Cleddyf Babilon a'i dinystria hi. 17 Y
dygir hi i waered i uffern ym mhlith y cen-
hedloedd dienwaededig.
AC yn y deuddegfed mis o'r ddeu-
J_\. ddegfed flwyddyn, ar y dydd
cyntaf o'r mis, y daeth gair yr Ar-
glwydd attaf, gan ddywedyd,
2 Ha fab dyn, cyfod alarnad am
Pharaoh brenhin yr Aipht, a dywed
wrtho, ^Tebygaist i lew ieuangc y
cenhedloedd, ac ^yr ydwyt ti fel
2 morfil yn y moroedd : a daethost
allan gyd â'th afonydd ; cythrybl-
aist hefyd y djŵoedd â'th draed, a
methraist eu hafonydd hwynt.
3 Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw; *= Minnau a daenaf fy rhwyd
arnat â chynnuUeidfa pobloedd
lawer; a hwy a'th godant yn fy
rhwyd i.
4 "^Gadawaf di hefyd ar y tir,
taflaf di ar wyneb y maes, a gwnaf
i holl ehediaid y nefoedd drigo
arnat ti ; le, o honot ti y diwallaf
fwystfilod yr holl ddaear.
5 Rhoddaf hefyd dy gig ar y myn-
yddoedd, a llanwaf y dyffrynoedd
a'th uchder di.
6 Mwydaf hefyd a'th waed ^y tir
yr wyt yn nofio ynddo, hyd y myn-
yddoedd; a Uenwir yr afonydd o
honot.
7 lë, ^ cuddiaf y nefoedd wrth dy
ddiffoddi, a thywyllaf eu sêr hwynt:
yr haul a guddiaf a chwmmwl, a'r
lleuad ni wna i'w goleuni oleuo.
8 Tywyllaf arnat holl lewyrch
goleuadau y nefoedd, a rhoddaf
dywylhvch ar dy dir, medd yr
Arglwydd Dduw.
9 A digiaf galon pobloedd lawer,
pan ddygwyf dy ddinystr ym mysg
y cenhedloedd i diroedd nid ad-
nabuost.
10 A gwnaf i bobloedd lawer ryf-
eddu wrthyt, a'u brenhinoedd a
ofnant yn fawr o'th blegid, pan
wnelwyf i'm cleddyf ddisgleirio o
flaen eu hwynebau hwynt ; ^a hwy
ar hoh munud a ddychrynant, bob
un am ei einioes, yn nydd dy
gwjTup.
11 1Í Canys fel hyn y dywed yr
Arglwydd Dduw ; Cleddyf brenhin
Babilon a ddaw arnat ti.
12 A chleddyfau y rhai cedyrn y
cwympaf dy liaws, byddant oil ^ yn
gedyrn y cenhedloedd; a hwy a
anrheithiant falchder yr Aipht, a'i
holl liaws hi a ddinystrir.
13 Difethaf hefyd ei holl anifeil-
iaid hi oddi wrth ddyfroedd ^law-
er ; ^ ac ni sathr troed dyn hwynt
mwy, ac ni fathra carnau anifeil-
iaid liAvynt.
14 Yna y gwnaf yn ddyfnion eu
dyfroedd hwynt, a gwnaf i'w haf-
onydd gerdded fel olew, medd yr
Arglwydd Dduw.
15 Pan roddwyf dir yr Aipht yn
anrhaith, ac anrheithio y wlad o'i
Uawnder, pan darawyf y rhiii oU a
Cyn
CRIST
587.
2Neu,
draig.
c pen. 12. 13.
a 17. 20.
d pen. 29. 5.
S Heb. dir
dy nofiad.
e Es. 13. 10.
Joel 2. 31.
a 3. 15.
]\Iatt. 24.
2X
fpen.26.1G.
Cylch
587.
e pen, 28. 7.
4Neu,
mawrion.
h pen. 29.
11.
am erchyll
EZECIEL, XXXIII.
gwymp yr Aipht,
Cyn
CEIST
Cylch
587.
587.
1 pen. 31. 18.
k ad. 21, 21,
iiC.
6 Keu,
gosoawyd
y cleddyf.
in ad. 19, 25,
D ad. 24, 26,
29,30.
breswyliant ynddi, yna y cant wyb-
od mai myfi yw yr Arglwydd.
16 Dyma y galar a alarant am
dani hi : merched y cenhedloedd
a alarant am dani hi ; galarant
am dani hi, sef am yr Aipht, ac
am ei lliaws oil, medd yr Arglwydd
Dduw.
17 IT Ac yn y ddeuddegfed flwydd-
yn, ar y pymthegfed dydd o'r
mis, y daeth gair yr Arglwydd
attaf, gan ddywedyd,
18 Cwyna, fab dyn, am liaws yr
Aipht, a disgyn hi, hi a merched
y cenhedloedd enwog, i'r tir isaf,
gyd â'r rhai a ddisgynant i'r pwll.
19 'Teccach na phwy oeddit?
•" disgyn a gorwedd gyd â'r rhai
dienwaededig.
20 Syrthiant y'nghanol y rliai a
laddwyd â'r cleddyf: ^i'v cleddyf
y rhoddwyd hi ; llusgwch hi a'i
lliaws oU.
21 ^Llefared cryfion y cedyrn
wrthi hi o ganol uiFern gyd a'i chyn-
northwywyr : "^ disgynasant, gor-
weddant yn ddienwaededig, wedi
eu Uadd â'r cleddyf.
22 °Yno y mae Assur a'i holl
gynnuUeidfa, a'i feddau o amgylch ;
wedi eu Uadd oil, a syrthio trwy
y cleddyf.
23 Yr hon y rhoddwyd eu beddau
yn ystlysau y pwll, a'i chynnuU-
eidfa ydoedd o amgylch ei bedd ;
wedi eu Uadd oU, a syrthio trwy
y cleddyf, y rhai a barasant arswyd
yn nhir y rhai hyw.
24 Yno y mae Elam a'i holl
liaws o amgylch ei bedd, wedi eu
Uadd oU, a syrthio trwy y cleddyf,
y rhai a ddisgynasant yn ddien-
waededig i'r tir isaf, y rhai a bar-
asant eu harswyd yn nhir y rhai
byw; etto hwy a ddygasant eu
gwaradwydd gyd â'r rhai a ddis-
gynant i'r pwll.
25 Y'nghanol y rhai Uaddedig y
gosodasant iddi wely ynghyd a'i
holl liaws ; a'i beddau o'i amgylch :
y rhai hynny oil yn ddienwaed-
edig a laddwyd â'r cleddyf: er
peri eu harswyd yn nhir y rhai
byw, etto dygasant eu gwaradwydd
gyd â'r rhai a ddisgynant i'r pwll :
y'nghanol y Uaddedigion y rhodd-
wyd ef.
26 Yno y mae Mesech, Tubal,
a'i holl liaws ; a'i beddau o am-
gylch : y rhai hynny oil yn ddien-
waededig, wedi eu Uadd â'r cleddyf.
er peri o honynt eu harswyd yn
nhir y rhai byw.
27 Ac ni orweddant gyd â'r ced-
yrn a syrthiasant o'r rhai dien-
waededig, y rhai a ddisgynasant i
uffern ^ â'u harfau rhyfel : a rhodd-
asant eu cleddyfau dan eu pen-
nau ; eithr eu hanwireddau fydd
ar eu hesgyrn hwy, er eu hod yn
arswyd i'r cedyrn yn nhir y rhai
byw.
28 A thithau a ddryllir ym mysg
y rhai dienwaededig, ac a orweddi
gyd â'r rhai a laddwyd â'r cleddyf
29 Yno y mae Edom, a'i bren-
hinoedd, a'i holl dy wysogion, y rhai
a roddwyd â'u cadernid gyd â'r
rhai a laddwyd â'r cleddyf: hwy
a orweddant gyd â'r rhai dien-
waededig, a chyd â'r rhai a ddis-
gynant i'r pwll.
30 Yno y mae holl dywysogion y
gogledd, a'r holl Sidoniaid, y rhai
a ddisgynant gyd a'r Uaddedigion ;
gyd â'u harswyd y cywilyddiant
am eu cadernid ; gorweddant hefyd
yn ddienwaededig gyd a'r rhai a
laddwyd a'r cleddyf, ac a ddygant
eu gwaradwydd gyd a'r rhai a ddis-
gynant i'r pwll.
31 Pharaoh a'u gwel hwynt, ac
a ymgysura yn ei holl liaws, Pha-
raoh a'i holl lu wedi eu Uadd a'r
cleddyf, medd yr Arglwydd Dduw.
32 Canys rhoddais fy ofn yn
nhir y rhai byw; a gwneir iddo
orwedd y'nghanol y rhai dienwaed-
edig, gyd â Uaddedigion y cleddyf,
sef i Pharaoh ac i'w holl liaws,
medd yr Arglwydd Dduw.
PENNOD XXXIII.
1 Yn 61 dyled gwyliwr yn rhyhuddio y hdbl,
7 y dygir ar gof i Ezeciel ei ddyled yntau.
10 Duw yn dangos mor uniawn ydyiv ei
ffyrdd ef tu ag at yr edifeiriol, a tliu, ag
at y rhai a gilio oddi wrtlio: 11 yn am-
ddiffyn ei gyfiawnder. 21 Wrth glywed
darfod ennill Jerusalem, y mae yn pro-
pliwydo dinystr y wlad. BO Barnedigaethau,
Ditto yn erhyn y rhai a watwarent y pro-
phwydi.
A DAETH gair yr Arglwydd
attaf, gan ddywedyd,
2 Llefara, fab dyn, wrth feibion
dy bobl, a dywed wrthynt, ^Pan
ddygwyf gleddyf ar wlad, a chym-
meryd o bobl y wlad ryw wr o'i
chyrrau, a'i roddi yn wyliedydd
iddynt :
3 Os gwel efe gleddyf yn dyfod
ar y wlad, ac udganu mewn ud-
gorn, a rhybuddio y bobl ;
2 Ileb.
Gicladpan
ddi/gwyf
(jleädyf
Am gyfiawnder Duiu.
EZECIEL, XXXIII.
Prophwydo
Cyn
CEIST
587.
8 Heb. gan
glywed a
glÿwo.
a pen. 3. 17,
b pen. 24.
23.
0 2 Sam. 14.
14.
pen. 18. 23,
2 Petr 3. 9,
0 pen. IS.
e pen. 3. 20.
a 18. 24.
4 Yna yr hwn ^a glywo lais yr
udgorn, ac iii chymmer rybudd ;
eithr dyfod o'r cleddyf a'i gym-
meryd ef ymaith, ei waed fydd ar
ei ben ei hun.
5 Efe a glybu lais yr udgorn, ac
ni chymmerodd rybudd; ei waed
fydd amo : ond yr hwn a gym-
mero rybudd, a wared ei enaid.
6 Ond pan welo y gwyliedydd y
cleddyf yn dyfod, ac ni udgana
mewn udgorn, a'r bobl heb eu
rhybuddio ; eithr dyfod o'r cleddyf
a chymmeryd un o honynt, efe a
ddaliwyd yn ei anwiredd, ond mi
a ofynaf ei waed ef ar law y gwyl-
iedydd.
7 IT ^ Felly dithau, fab dyn, yn
wyliedydd y'th roddais i dŷ Israel ;
fel y clywech air o'm genau, ac y
rhybuddiech hwynt oddi wrthyf fi.
8 Pan ddywedwyf wrth yr an-
nuwiol, Ti annuwiol, gan farw a
fyddi farw ; oni leferi di i rybuddio
yr annuwiol o'i ffordd, yr annuwiol
hwn a fydd marw yn ei anwiredd,
ond ar dy law di y gofynaf ei
waed ef.
9 Ond OS rhybuddi di yr annuw-
iol o'i ifordd, i ddychwelyd o honi;
OS efe ni ddychwel o'i flfordd, efe
fydd farw yn ei anwiredd, a thi-
thau a waredaist dy enaid.
10 1Í Llefara hefyd wrth dy Israel,
ti fab dyn, Fel hyn gan ddywedyd
y dywedwch ; Os yw ein hanwir-
eddau a'n pechodau arnom, a nin-
nau ^ yn dihoeni ynddynt, pa fodd
y byddem ni hyw ?
11 Dywed wrthynt, ''Fel mai byw
fi, medd yr Arglwydd Dduw, ni
ymhoffaf ym marwolaeth yr an-
nuwiol ; ond troi o'r annuwiol oddi
wrth ei ffordd, a byw : dychwel-
wch, dychwelwch oddi wrth eich
ffyrdd drygionus ; canys, tŷ Israel,
^ paham y byddwch feirw ?
12 Dywed hefyd, fab dyn, wrth
feibion dy bobl, ^Gyfiawnder y
cyfiawn nis gwared ef yn nydd ei
anwiredd : felly am annuwioldeb
yr annuwiol, ni syrth efe o'i her-
wydd yn y dydd y dychwelo oddi
wrth ei anwiredd ; ni ddichon y
cyfiawn chwaith fyw oblegid ei gyf-
iawiider, yn y dydd y pecho.
13 Pan ddywedwyf wrth y cyf-
iawn, Gan fyw y caiff fyw ; os efe
a hydera ar ei gyfiawnder, ac a
wna anwiredd, ei holl gyfiawnder-
au ni chofir ; ond am ei anwiredd
a wnaeth, am dano y bydd efe
marw.
14 A phan ddywedwyf wrth yr
annuwiol, Gan farw y byddi farw;
OS dychwel efe oddi wrth ei bech-
od, a gwneuthur barn a chyfiawn-
der ;
15 Os yr annuwiol ^a ddadrydd
wystl, ac ^a rydd yn ei ol yr hyn
a dreisiodd, a rhodio yn ^neddf-
au y bywyd, heb wneuthur an-
wiredd; gan fyw y bydd efe byw,
ni bydd marw :
16 M choffêir iddo yr holl bech-
odau a bechodd: barn a chyf-
iawnder a wnaeth ; efe gan fyw a
iydd byw.
17 H 'A meibion dy bobl a ddy-
wedant, Nid yw uniawn ffordd yr
Arglwydd : eithr eu ffordd hwynt
nid yw uniawn.
18 Pan ddychwelo y cyfiawn oddi
wrth ei gyfiawnder, a gwneuthur
anwiredd, efe a fydd marw yn-
ddynt.
19 A phan ddychwelo yr annuw-
iol oddi wrth ei annuwioldeb, a
gwneuthur barn a chyfiawnder, yn
y rhai hynny y bydd ete byw.
20 '^Etto chwi a ddywedwch nad
uniawn ffordd yr Arglwydd.
Barnaf chwi, tŷ Israel, bob un yn
ol ei ffyrdd ei hun.
21 1Í Ac yn y degfed mis o'r
ddeuddegfed fiwyddyn ^o'n caeth-
gludiad ni, ar y pummed dydd
o'r mis, ""y daeth un a d(hangasai
o Jerusalem attaf fi, gan ddywedyd,
^ Tarawyd y ddinas.
22 A " Haw yr Arglwydd a faasai
arnaf yn yr hwyr, cyn dyfod y
diangydd, ac a agorasai fy safn,
nes ei ddyfod attaf y bore ; ie,
Pymagorodd fy safn, ac ni bum
fud mwyach.
23 Yna y daeth gair yr Arglwydd
attaf, gan ddywedyd,
24 Ha fab dyn, preswylwyr y
diffaethwch hyn yn nhir Israel
ydynt yn llefaru, gan ddywedyd,
Abraham oedd un, ac a feddian-
nodd y tir ; ninnau ydym lawer,
i ni y rhoddwyd y tir yn etifedd-
iaeth.
25 Am hynny dywed wrthynt,
Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Ddtjw; "lYr ydych yn bwytta
ynghyd â'r gwaed, ac ' yn dyrchafu
eich Uygaid at eich gau-dduwiau,
ac yn tywallt gwaed ; ac a fedd-
iennwch chwi y tir ?
Cyn
CRIST
587.
Í pea. 18. 7.
g Exod. 22.
1,4.
Lef. 6. 2, 4.
Num. 5. 6,
7.
^ Lef. 18. 5.
pen. 20. 11,
13, 21.
i ad. 20.
pen. 18. 25,
k ad. 17.
1 pen. 1. 2.
■n pen. 24.
26.
n 2 Bren.
25.4.
0 pen. 1. 3.
P pen. 24.
27.
<J Gen. 0. 4.
Lef. 3. 17.
a 7. 20.
a 17. 10.
a 10. 26.
Deut 12.
20.
I pen. IS. &
dînystr y wlad.
EZECIEL, XXXIV.
Argyhoeddi y hugeiliaid.
Cyn
CEIST
587.
I pen. 39. 4.
tBam. 6. 2.
1 Sam. 13.
G.
u pen. 7. 24.
a 24. 21.
a 30. 6, 7.
» pen. 14. 1.
a 20. 1, &c.
4Heb.
dyfodiad y
bobl.
y pen. 8. 1.
zEs.29.13.
a pen. 2. 5.
587.
a Jer. 23. 1.
2 d'iadeUau,
b Zech. 11.
13.
26 Sefyll yr ydych ar eich cledd-
yf, gwnaethoch ffieidd-dra, halog-
asoch hefyd bob un wraig ei gym-
mydog; ac a feddiennwch chwi y
tir?
27 Fel liyn y dywedi wrthynt,
Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw; Fel mat byw fi, trwy y
cleddyf y syrth y rhai sydd yn y
diffaethwch ; a'r hwn sydd ar wyn-
eb y maes, *i'r bwystfil y rhoddaf
ef i'w fwytta; a'r rhai sydd yn yr
amddifíynfeydd ac *mewii ogofeydd,
a iyddant feirw o'r haint.
28 Canys gwnaf y tir yn anrhaith,
le, yn anrhaith ; a "^ balchder ei
nerth ef a baid, ac anrheithir myn-
yddoedd Israel, heb gynniweirydd
ynddynt
29 A chant wybod mai myfi yw
yr Arglwydd, pan wnelwyf y tir
yn anrhaith, le, yn anrhaith, am
eu hoU ffieidd-dra a wnaethant
30 11 Tithau fab dyn, meibion dy
bobi sydd yn siarad i'th erbyn
wrth y parwydydd, ac o fewn
drysau y tai, ac yn dywedyd y
naiU wrth y llg,!!, pob un wrth ei
gilydd, gan ddywedyd, Deuwch,
attolwg, a gwrandêwch beth yw y
gair sydd yn dyfod oddi wrth yr
Arglwydd.
31 ^Deuant hefyd attat fel ^y
daw y bobl, ac ^eisteddant o'th
flaen /el fy mhobl, gwrandawant
hefyd dy eiriau, ond nis gwnant
hwy: canys ^â'u geneuau y dang-
osant gariad, a'u calon sydd yn
myned ar ol eu cybydd-dod.
32 Wele di hefyd iddynt fel can
cariad un hyfrydlais, ac yn canu
yn dda : canys gwrandawant dy
eiriau, ond nis gwnant hwynt.
33 A phan ddelo hyn, (wele ef
yn dyfod,) yna *y cant wybod fod
prophwyd yn eu mysg.
PENÎÍOD XXXIV.
1 Argylioeddi y hugeiliaid; 7 a ham Duw yn
eu herhyn hwy; 11 aH ragluniaeth dros ei
ddmdell. 20 Brenhiniaeth Crist.
A GAIR yr Arglwydd a ddaeth
attaf, gan ddywedyd,
2 Prophwyda, fab dyn, yn erbyn
^bugeiliaid Israel; prophwyda, a
dywed wrthynt, wrth y bugeiliaid,
Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw ; Gwae fugeiliaid Israel y
rhai sydd yn eu porthi eu hun-
ain : oni phortha y bugeiliaid y
^ praidd ?
3 ''Y brasder a fwyttêwch, a'r
801
gwlan a wisgwch, y bras a ledd-
wch ; ond ni phorthwch y praidd.
4 *'Ni chryfhasoch y rhai Uesg,
ac ni feddyginiaethasoch y glaf, ni
rwymasoch y ddrylliedig chwaith,
a'r gyfeiliornus ni ddygasoch adref,
a'r goUedig ni cheisiasoch; eithr
llywodraethasoch hwynt â ^thrais
ac â chreulondeb.
5 A hwy a wasgarwyd ^o eisieu
bugail : a buant yn ymborth i holl
fwystfilod y maes, pan wasgarwyd
hwynt.
6 Fy nefaid a grwydrasant ar
hyd yr holl fynyddoedd, ac ar
bob bryn uchel : ie, gwasgarwyd
fy mhraidd ar hyd holl wyneb y
ddaear, ac nid oedd a'«i ceisiai,
nac a ymofynai am danynt.
7 IT Am hynny, fugeiliaid, gwran-
dêwch air yr Arglwydd.
8 Fel mai byw fi, medd yr Ar-
glwydd Dduw, am fod fy mhraidd
yn yspail, a bod fy mhraidd yn
ymborth i holl fwystfilod y maes,
o eisieu bugail, ac na cheisiodd fy
mugeiliaid fy mhraidd, eithr y bu-
geiliaid a'u porthasant eu hun, ac
ni phorthasant fy mhraidd :
9 Am hynny, 0 fugeiliaid, gwran-
dêwch air yr Arglwydd.
10 Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw ; Wele fi yn erbyn y bu-
geiliaid : a gofynaf fy mhraidd ar
eu dwylaw hwynt, a gwnaf iddynt
beidio â phorthi y praidd; aV bu-
geiliaid ni phorthant eu hun mwy:
canys gwaredaf fy mhraidd ou
saib hwy, fel na byddont yn ym-
borth iddynt.
11 1Í Canys fel hyn y dywed yr
Arglwydd Dduw, Wele myfi, 'ie,
myfi a ymofynaf am fy mhraidd,
ac a'u ceisiaf hwynt.
12 Fel y cais bugail ei ddiadell
ar y dydd y byddo ym mysg ei
ddefaid gwasgaredig, felly y ceisiaf
finnau fy nefaid, ac a'u gwaredaf
hwynt o bob He y gwasgarer hwynt
iddo ar y dydd cymmylog a thy-
wylL
13 A *dygaf h^vynt allan o fysg
y bobloedd, a chasglaf hwynt o'r
tiroedd, a dygaf hwynt i'w tir eu
hun, a phorthaf hwynt ar fynydd-
oedd Israel wrth yr afonydd, ac
yn holl drigfannau y wlad.
14 Mewn porfa dda y porthaf
h^vynt, ac ar uchel fynyddoedd
Israel y bydd eu corlan hwynt :
yno y gorweddant mewn corlan
Cyn
CRIST
587.
c ad. 16.
<ilPetr5.3.
3 Heb.
Iieb fiigail,
feUy ad. 8.
e pen. 28. 25.
Brenhiniaetli Crist.
EZECIEL, XXXV. Barnedigaetli mynydd Seir.
Cyn
CEIST
587.
t Edrych
ad. 4.
Mic. 4. 6.
g Es. 10. 16.
Amos 4. 1.
h pen. 20.
37, 38.
Zech. 10. a
Matt. 25.
32.
4 Heb. n-ijn
a mynnod.
i Es. 40. 11.
loan 10. 11.
Heb. 13.
20.
1 Petr 2.
25. a 5. 4.
k Jer. 30. 9.
pen. 37. 24.
IIos. 3. 5.
I pen. 37. 26.
m Es. 11.
6—9.
a 35. 9.
Hos. 2. 13.
n Ps. 68. 9.
oPs. 85.12.
dda, i"e, mewn porfa fras y poiant
ar íýnyddoedd Israel.
15 M}^ a borthaf fy mhraidd, a
myfi a'u gorweddfaf hwynt, medd
yr Arglwydd Dduw.
16 ^Y goUedig a geisiaf, a'r darf-
edig a ddychwelaf, a'r friwedig a
rwymaf, a'r lesg a gryfhaf: eithr
dinystriaf ^y fras a'r gref; â barn
y porthaf hwynt.
17 Chwithau, fy mhraidd, fel hyn
y dywed yr Arglwydd Dduw, Wele
^ fi yn barnu rhwng * milyn a milyn,
rhwng yr hyrddod a'r bychod.
18 Ai bychan gennych bori o
honoch y borfa dda, oni bydd i
chwi sathru dan eich traed y rhan
arall o'ch porfeydd? ac yfed o
honoch y dyfroedd dyfnion, oni
bydd i chwi sathru y rhan arall
â'ch traed?
19 A'm praidd i, y maent yn pori
sathrfa eich traed chwi ; a mathrfa
eich traed a yfaut.
20 IT Am hynny fel hyn y dywed
yr Arglwydd Dduw wrthynt hwy ;
Wele myfi, 'ie, myfi a farnaf rhwng
milyn bras a milyn cul.
21 0 herwydd gwthio o honoch
âg ystlys ac âg ysgwydd, a chornio
o honoch â'ch cyrn y rhai Uesg
oil, hyd oni wasgarasoch hwynt
allan :
22 Am hynny y gwaredaf fy
mhraidd, fel na byddont mwy yn
yspail ; a barnaf rhwng milyn a
milyn.
23 Cyfodaf hefyd *un bugail ar-
nynt, ac efe a'u portha hwynt, sef
fy ngwas ^ Dafydd ; efe a'u portha
hwynt, ac efe a fydd yn fugail
iddynt.
24 A minnau yr Arglwydd a
fyddaf yn Dduw iddynt, a'm gwas
Dafydd yn dywysog yn eu mysg :
myfi yr Arglwydd a leferais hyn.
25 ' Gwnaf hefyd â hwynt gyfam-
mod heddwch, a "" gwnaf i'r bwyst-
fil drwg beidio o'r tir : a hwy a
drigant yn ddiogel yn yr anialwch,
ac a gysgant yn y coedydd.
26 Hwynt hefyd ac amgylchoedd
fy mryn a wnaf yn fendith : a
gwnaf i'r gwlaw ddisgyn yn ei
amser ; " cawodydd bendith a fydd.
27 A °rhydd pren y maes ei
fírwyth, a'r tir a rydd ei gynnyrch,
a byddant yn eu tir eu hun mewn
diogelwch, ac a gânt Avybod mai
myfi yw yr Arglwydd, pan dor-
rwyf rwymau eu hiau hwynt, a'u
gwared hwynt o law y rhai oedd
yn mynnu gwasanaeth ganddynt.
28 Ac ni byddant mAvyach yn
yspail i'r cenhedloedd, a bwystfil
y tir nis bwytty hwynt; eithr
Ptrigant mewn diogelwch, ac ni
bydd a'^e dychryno.
29 Cyfodaf iddynt hefyd ^blan-
higyn ^enwog, ac ni byddant mwy
wedi ^trengi o newyn yn y tir, ac
' ni ddygant mwy waradwydd y cen-
hedloedd.
30 Fel hyn y cant wybod mai
myfi yr Arglwydd eu Duw sydd
gyd â hwynt, ac Qnai hwythau, tŷ
Israel, yw fy mhobl i, medd yr
Arglwydd Dduw.
31 Chwithau, fy * mhraidd, defaid
fy mhorfa, dynion ydycli chwi,
myfi yw eich Duw chwi, medd yr
Arglwydd Dduw.
PENNOD XXXV.
Barnedigaetli mynydd Seir am eu cas tu ag
at Israel.
ADAETH gair yr Arglwydd
attaf, gan ddywedyd,
2 Gosod dy wyneb, fab dyn, tu
ag at fynydd Seir, a * phrophwyda
yn ei erbyn,
3 A dywed wrtho, Fel hyn y
dywed yr Arglwydd Dduw; Wele
fi i'th erbyn di, mynydd Seir ;
estynaf hefyd fy Uaw i'th erbyn,
a ^ gwnaf di yn anghyfannedd, ac
yn ddifikethwch.
4 Gosodaf dy ddinasoedd yn ddi-
flfaethwch, a thithau a fyddi yn
anghyfannedd ; fel y gwypech mai
myfi yw yr Arglwydd.
5 Am fod gennyt alanasdra ^tra-
gywyddol, a thywallt o honot waed
meibion Israel â *mîn y cleddyf,
yn amser eu gofid, ^ yn amser diw-
edd eu hanwiredd hwynt :
6 Am hynny /ei mai byw fi, medd
yr Arglwydd Dduw, mi a'th wnaf
di yn waed, a gwaed a'th ymlid
di: "^gan na chasêi waed, gwaed
a'th ddilyn.
7 Gwnaf hefyd fynydd Seir yn
anrhaith ac yn ddiffaethwch ; a
thorraf ymaith o hono yr hwu a
elo allan, a'r hwn a ddychwelo.
8 Llanwaf hefyd ei fynyddoedd ef
â'i laddedigion : yn dy fryniau, a'th
ddyfirynoedd, a'th holl afonydd, y
syrth y rhai a laddwyd a'r cleddyf
9 ^ Gwnaf di yn anrhaith tragy-
wyddol, a'th ddinasoedd ni ddy-
chwelant ; ^ fel y gwypoch mai myfi
yw yr Arglwydd.
Cyn
CEIST
5S7.
P Jer. 30.10.
a 4G. 27.
q Es. 11. 1.
Jer. 23. 5.
5 He!..
yn etna.
6 Heb. eu
cymriieryd
ymaith.
r pen. 36. 3,
6,15.
3 loan 10. IL
587.
a Jer. 49.
7,8.
pen. 25. 12.
Amos 1.11.
Obad. 10,
2 Heb.
rkoddaf.
3Nou,
er cynt.
4 Heb.
dwylaiv.
1> pen. 21.
25, 29.
c Ps. 109.
17.
dJer.49.18.
Mai. 1. 3,
4.
e pen. 6. 7.
a 7. 4, 9.
a 30. 11.
Cysiiro gwlad Israel,
EZECIEL, XXXVI. trwy addaw hendithion iddi.
Cyn
CKIST
587.
Í Ps. 83. 4,
12.
BHeb.
bwijtta.
e 1 Sam. 2.
3.
1» Obad. 15.
587.
a pen. 6. 2.
*> pen. 25.
3. a 26. 2.
2 Heb. o
herwijdd, o
herwi/dd.
3 Heb.
gwneuthur
i chwi es-
gyn arfin
y tafod.
* Neu, y
glynnoedd.
10 Am ddywedyd o honot, Y
ddwy genedl a'r ddwy wlad hyn
fyddant eiddof fi, a *^nyni a'i medd-
iannwn; er bod yr Arglwydd
yno:
11 Am hynny fel mai byw fi,
medd yr Arglwydd Dduw, gwnaf
yn ol dy ddig, ac yn ol dy gen-
figen, y rhai o'th gas yn eu herbyn
hwynt a wnaethost; fel y'm had-
waener yn eu mysg hwynt, pan
y'th farnwyf di.
12 A chei wybod mai myfi yiv
yr Arglwydd, ac i mi glywed dy
hoU gabledd a draethaist yn erbyn
mynyddoedd Israel, gan ddywedyd,
Anrheithiwyd hwynt, i ni y rhodd-
wyd hwynt i'w ^ difa.
13 Ymfawrygasoch hefyd â'ch gen-
euau yn fy erbyn i, ac ^ amlhasoch
eich geiriau i'm herbyn : mi a'zi
clywais.
14 Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw; JPan lawenycho yr hoU
wlad, mi a'th wnaf di yn anghyf-
annedd.
15 ^Yn ol dy lawenydd di am
feddiant tŷ Israel, o herwydd ei
anrheithio, felly y gwnaf i tithau :
anrhaith fyddi di, mynydd Seir,
ac Edom oil i gyd ; fel y gwypont
mai myfi yw yr Arglwydd.'
PENNOD XXXVI.
1 Cysuro gwlad Israel, trwy ddinystr y cen-
Jiedloedd a wnaent yn drahaus â hi, 8 a
thrwy addaw hendithion Duw iddi. 16 Mai
am eu pechodau, y gwrthodwyd Israel, 21
ond yr adferir hwy drachefn, heb iddynt ei
haeddu. 25 Bendilhion hrenhiniaeth Grid.
TITHAU fab dyn, ^prophwyda
wrth fynyddoedd Israel, a dy-
wed, Gwrandêwch, fynyddoedd Is-
rael, air yr Arglwydd,
2 Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw, O herwydd ''dywedyd o'r
gelyn hyn am danoch chwi, Aha,
aeth yr hen uchelfaon hefyd 301
etifeddiaeth i ni :
3 Am hynny prophwyda, a dywed,
Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw ; ^ o her^vydd iddynt eich
anrheithio, a'ch Uyngcu o amgylch,
i fod o honoch yn etifeddiaeth i
weddill y cenhedloedd, a ^myned
o honoch yn watwargerdd tafodau,
ac yn ogan pobloedd :
4 Am hynny, mynyddoedd Is-
rael, gwrandêwch air yr Arglwydd
Dduw; Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd Dduw wrth y mynydd-
oedd ac wrth y bryniau, wrth *yr
afonydd ac wrth y dyfii-ynoedd,
wrth y difíaethwch anghyfannedd-
ol, ac wrth y dinasoedd gwrthod-
edig, y rhai a aeth yn yspail ac
yn watwar i'r rhan arall o'r cen-
hedloedd o'u hamgylch :
5 Am hynny fel hyn y dywed yr
Arglwydd Dduw; ''Dîau yn ang-
erdd fy eiddigedd y lleferais yn
erbyn y rhan arall o'r cenhedloedd,
ac yn erbyn holl Edom, y rhai a
roddasant fy nhir i yn etifeddiaeth
iddynt eu hun, â Uawenydd eu holl
galon, trwy feddwl dirmygus, i'w
yrru allan yn yspail.
6 Am hynny prophwyda am dir
Israel, a dywed wrth y mynydd-
oedd ac wrth y bryniau, wrth yr
afonydd ac wrth y dyfi'rynoedd,
Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw; Wele, yn fy eiddigedd ac
yn fy llid y lleferais, o herwydd
dwyn o honoch waradwydd y cen-
hedloedd.
7 Am hynny fel hyn y dywed yr
Arglwydd Dduw ; Myfi a dyngais,
Diau y dwg y cenhedloedd sydd
o'ch amgylch chwi eu gwarad-
wydd.
8 1Í A chwithau, mynyddoedd Is-
rael, a fwriwch allan eich ceingc-
iau, ac a ddygwch eich firwyth
i'm pobl Israel; canys agos ydynt
ar ddyfod.
9 Canys wele fi attoch, le, troaf
attoch, fel y'ch coledder ac y'ch
hauer.
10 Amlhâf ddynion ynoch chwi
hefyd, holl dy Israel i gyd, fel y
cyfannedder y dinasoedd, ac yr
adeilader y diffaethwch.
11 lë, amlhâf ynoch ddyn ac ani-
fail ; a hwy a chwanegant ac a
firwythant; a gwnaf i chwi bres-
wylio fel yr oeddych gynt ; le,
gwnaf i chwi well nag yn eich
dechreuad, "^fel y gwypoch mai myfi
yw yr Arglwydd.
12 le, gwnaf i ddynion rodio ar-
noch, sef fy mhobl Israel ; a hwy
a'th etifeddant di, a byddi yn
etifeddiaeth iddynt, ac ni ychwan-
egi eu gwneuthur hwy yn amddif-
aid mwy.
13 Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw ; O herwydd eu bod yn dy-
wedyd wrthych, Yr wyt ti yn difa
dynion, ac yn gwneuthur dy gen-
hedloedd yn amddifaid ;
14 Am hynny ni fwyttêi ddynion
mwy, ac ni wnei ^dy genhedloedd
Cyn
CRIST
587.
open. 38. 19.
d pen. 35. 9.
a 37. 6, 13.
5 Neu, Vlh
genhedl-
oedd
mwyach
gwympo.
Yr adferid Israel.
E Z E C I E L, XXXVI. Bendithion hrenhiniaeth Crist.
Cyn
CRIST
587.
ä pen. 34. 29.
Khuf. 2.
2t
eu llygaid
hwynt.
6 pen. 34. 13.
bJer.32.39.
pen. 11. 19.
mwyach yn amddifaid, medd yr
Arglwydd Dduw.
15 ^ Ac ni adawaf glywed gwarad-
wydd y cenhedloedd ynot ti mwy,
ni ddygi chwaith warth y cenhedl-
oedd mwyach, ac ni wnei mwy i'th
genhedloedd syrthio, medd yr Ar-
glwydd Dduw.
16 1Í Daeth hefyd air yr Ar-
glwydd attaf, gan ddywedyd,
17 Ha fab dyn, pan oedd tŷ Is-
rael yn trigo yn eu tir eu hun,
hwy a'i halogasant ef â'u ffordd
ac a'u gweithredoedd eu hun : eu
ffordd ydoedd ger fy mron i fel
aflendid gwraig fis-glwyfus.
18 Yna y tywelltais fy Hid arnynt,
am y gwaed a dywalltasent ar y
tir, ac am eu delwau trwÿ y rhai
jT halogasent ef ;
19 Ac a'u gwasgerais hwynt ym
mhlith y cenhedloedd, a hwy a
chwalwyd ar hyd y gwledydd ; yn
ol eu fíyrdd ac yn ol eu gweithred-
oedd y bernais hwynt.
20 A ^phan ddaethant at y cen-
hedloedd y rhai yr aethant attynt,
hwy a halogasant fy enw sanct-
aidd, pan ddywedid wrthynt, Dyma
bobl yr Arglwydd, ac o'i wlad ef
yr aethant allan.
21 IF Er hynny arbedais hwynt er
mwyn fy enw sanctaidd, yr hwn a
halogodd tŷ Israel ym mysg y cen-
hedloedd y rhai yr aethant attynt.
22 Am hynny dywed wrth dŷ Is-
rael, Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw ; Nid er eich mwyn chwi,
tŷ Israel, yr ydwyf fi yn gwneuthur
hyn, ond er mwyn fy enw sanct-
aidd, yr hwn a halogasoch chwi
ym mysg y cenhedloedd Ue yr
aethoch.
23 A mi a sancteiddiaf fy enw
mawr, yr hwn a halogwyd ym
mysg y cenhedloedd, yr hwn a hal-
ogasoch chwi yn eu mysg hwynt;
fel y gwypo y cenhedloedd raai
myfi yw yr Arglwydd, medd yr
Arglwydd Dduw, pan ymsanct-
eiddiwyf ynoch o flaen ^ eich llyg-
aid.
24 Canys ^ mi a'ch cymmeraf chwi
o fysg y cenhedloedd, ac a'ch
casglaf chwi o'r holl wledydd, ac
a'ch dygaf i'ch tir eich hun.
25 If Ac a daenellaf arnoch ddwfr
glân, fel y byddoch Ian : oddi wrth
eich holl frynti, ac oddi wrth eich
holl eilunod, y glanhâf chwi.
26 A ** rhoddaf i chwi galon
newydd, yspryd newydd hefyd a
roddaf o'ch mewn chwi ; a thynnaf
y galon garreg o'ch cnawd chwi,
ac mi a roddaf i chwi galon gig.
27 Rhoddaf hefyd fy yspryd o'ch
mewn, a gwnaf i chwi rodio yn fy
neddfau, a chadw fy marnedigaeth-
au, 2i'u gwneuthur.
28 Cewch drigo hefyd yn y tir a
roddais i'ch tadau ; a byddwch yn
bobl i mi, a minnau a fyddaf
Dduw i chwithau.
29 Achubaf chwi hefyd oddi wrth
eich holl aflendid : a ' galwaf am yr
yd, ac a'i hamlhâf; ac ^ni roddaf
arnoch newyn.
30 Amlhâf hefyd firwyth y coed,
a chynnyrch y maes, fel na ddyg-
och mwy waradwydd newyn ym
Daysg y cenhedloedd.
31 Yna *y cofiwch eich fiyrdd
drygionus, a'ch gweithredoedd nid
oeddynt dda, a "byddwch yn fiSaidd
gennych eich hunain am eich an-
wireddau ac am eich ffieidd-dra.
32 ''Nid er eich mwyn chwi yr
ydwyf fi yn gwneuthur hyn, medd
yr Arglwydd Dduw; bydded hys-
bys i chwi : tŷ Israel, gwridwch a
chywilyddiwch am eich ffyrdd eich
hun.
33 Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw; Yn y dydd y glanhâwyf
chwi o'ch holl anwireddau, y paraf
hefyd i chwi gyfanneddu y dinas-
oedd, ac yr adeiledir yr anghyfan-
nedd-leoedd.
34 A'r tir anrheithiedig a gol-
eddir, lie y bu yn anrhaith yng
ngolwg pob cynniweirydd.
35 A hwy a ddywedant, Y tir an-
rheithiedig hwn a aeth fel "gardd
Eden, a'r dinasoedd anghyfannedd,
ac anrheithiedig, a dinystriol, a
aethant yn gaerog, ac a gyfan-
neddir.
36 Felly y cenhedloedd y rhai a
\veddillir o'ch amgylch, a gant wyb-
od mai myfi yr Arglwydd sydd
yn adeiladu y Ueoedd dinystriol,
ac yn plann/u eich mannau an-
rheithiedig: Pmyfi yr Arglwydd
a'^ Ueferais, ac a'^ gwnaf
37 Fel hyn y dywed yr Arghvydd
Dduw ; Ymofynir â myfi etto gan
dŷ Israel, i wneuthur hyn iddynt;
amlhâf hwynt â dynion fel praidd.
38 Fel ^y praidd sanctaidd, fel
praidd Jerusalem yn ei huchel-
wyliau, felly y dinasoedd anghyfan-
nedd fyddant lawn o finteioedd o
Cyn
CRIST
587.
iEdrych
Ps. 105. IG.
kpen.34.29.
1 pen. 18.
Ü1, 03.
m Lef. 20.
39.
pen. 6. 9.
a 20. 43.
o Es. 51. a
pen. 2S. la
P pen. 17. 24.
a 22. 14.
a 37. 14.
THeb.
praidd
sanctaidd
bethau.
GivelecUgaeth
EZECIEL, XXXVII.
yr esgyrn sycliion.
Cyn
CRIST
587.
Cylch
587.
» pen. 1. 3.
*> pen. 6. 7.
a 35. 12.
Joel 2. 27.
a 3. 17.
2 Net!,
anadl.
d Ps. 141. 7.
ddynion ; fel y gwypont mai myfi
yw yr Arglwydd.
PENNOD XXXVII.
1 Trwy adgyfodi esgyrn sychion, 11 yr adfyio-
iocceir marw obaith Israel. 15 Trwy gydio
dau hren, 18 yr arioyddocceir cyssylltu Is-
rael at Judah. 20 Äddewidîon brenhiniaeth
Crist.
BU *llaw yr Arglwydd arnaf,
ac a'm dug allan yn yspryd yr
Arglwydd, ac a'm gosododd yng
nghanol dyffryn, a hwnnw oedd yn
llawn esgyrn.
2 Ac efe a wnaeth i mi fyned
heibio iddynt o amgylcb ogylch :
ac wele hwynt ja ami iawn ar
wyneb y dyffryn ; wele hefyd, sych-
ion iawn oeddynt.
3 Ac efe a ddywedodd wrthyf,
Ha fab dyn, a fydd byw yr esgyrn
hyn? A mi a ddywedais, 0 Ar-
glwydd Dduw, ti a'i gwyddost.
4 Ac efe a ddywedodd wrthyf,
Prophwyda am yr esgyrn hyn, a
dywed wrthynt, 0 esgyrn sychion,
clywch air yr Arglwydd.
5 Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw wrth yr esgyrn hyn ; Wele
fi yn dwyn anadl i'ch mewn, fel y
byddoch byw.
6 Giau hefyd a roddaf arnoch, a
pharaf i gig gyfodi arnoch,, gwisg-
af chwi hefyd â chroen, a rhoddaf
anadl ynoch; fel y byddoch byw,
''ac y gwypoch mai myfi yw yr
Arglwydd.
7 Yna y prophwydais fel y'm gor-
chymynasid ; ac fel yr oeddwn yn
prophwydo, bu swn, ac wele gyn-
nwrf, a'r esgyrn a ddaethant yng-
hyd, asgwrn at ei asgwrn.
8 A phan edrychais, wele, cyfod-
asai giau a chig arnynt, a gwisg-
asai croen am danynt; ond nid
oedd anadl ynddynt.
9 Ac efe a ddywedodd wrthyf,
Prophwyda tu a'r
phwyda, fab dyn, a
y gwynt, Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd Dduw; *=0 anadl, tyred
oddi wrth y pedwar gwynt, ac
anadla ar y Uaddedigion hyn, fel
y byddont byw.
10 Felly y prophwydais fel y'm
gorchymynasid ; a'r anadl a ddaeth
ynddynt, a buant fyw, a safasant
ar eu traed, yn Uu mawr iawn.
11 1Í Yna y dywedodd wrthyf. Ha
fab dyn, yr esgyrn hyn ydynt dŷ
Israel oil : wele, dy wedant, ^ Ein
hesgyrn a wywasant, a'n gobaith
805
^ gwynt, pro-
dywed wrth
a goUodd; torrwyd ni ymaith o'n
rhan ni.
12 Am hynny prophwyda, a dy-
wed wrthynt, Fel hyn y dywed
yr Arglwydd Dduw; Wele ®fi yn
agori eich beddau, fy mhobl, codaf
chwi hefyd o'ch beddau, a dygaf
chwi i dir Israel.
13 A chewch wybod mai myfi yw
jY Arglwydd, pan agorwyf eich
beddau, a phan gyfodwyf chwi i
fynu o'ch beddau, fy mhobl,
14 Ac y rhoddwyf fy yspryd yn-
och, ac y byddoch byw, ac y go-
sodwyf chwi yn eich tir eich hun :
yna y cewch wybod mai myfi yr
Arglwydd a leferais, ac a wneuth-
um hyn, medd yr Arglwydd.
15 ir A gair yr Arglwydd a
ddaeth attaf, gan ddyw edyd,
16 Tithau fab dyn, 'cymmer 1 ti
un pren, ac ysgrifena arno, I Ju-
dah, ac i sfeibion Israel ei gyfeill-
ion. A chymmer i ti bren arall,
ac ysgrifena arno, I Joseph, pren
Ephraim, ac i hoU dy Israel ei gyf-
eiliion :
17 A chydia hwynt y naill wrth
y Uall yn un pren i ti ; fel y bydd-
ont yn un yn dy law di.
18 1Í A phan lefaro meibion dy
bobl wrthyt, gan ddywedyd, Oni
fynegi i ni beth yw hyn gennyt ?
19 Dywed wrthynt, Fel hyn y
dywed yr Arglwydd Dduw ; Wele
fi yn cymmeryd pren Joseph, yr
hwn sydd yn Haw Ephraim, a
llwythau Israel ei gyfeillion, a mi
a\i rhoddaf hwynt gyd âg ef, sef
gyd â phren Judah, ac a'u gwnaf
hwynt yn un pren, fel y byddont
yn fy Haw yn un.
20 1 A bydded yn dy law, o flaen
eu Uygaid hwynt, y prennau yr
ysgrifenych arnynt ;
21 A dywed wrthynt, Fel hyn y
dywed yr Arglwydd Dduw; Wele
fi yn cymmeryd meibion Israel o
fysg y cenhedloedd yr aethant at-
tynt, ac mi a'u casglaf hwynt o
amgylch, ac a'u dygaf hwynt i'w
tir eu hun ;
22 A ^ gwnaf hwynt yn un genedl
o fewn y tir ym mynyddoedd Is-
rael, ac 'un brenhin fydd yn fren-
hin iddynt oil: ni byddant hefyd
mwy yn ddwy genedl, ac ni rennir
hwynt mwyach yn ddwy frenhin-
iaeth :
23 Ac ni ymhalogant mwy with
eu heilunod, na thrwy eu fíìeidd-
___
Cyn
CRIST
Cylcli
587.
e Es. 26. 19.
fEdrych
Num. 17.2.
g 2 Chron.
11. 12, 13,
IG.
b Ea. 11. 13.
Jer. 3. 18.
Hob. 1. IL
i loan 10.
16.
Liu a malais Gog.
EZECIEL, XXXVIII.
Barn Duw
Cyn
CRIST
Cylch
587.
k Es. 40. 11.
Jer. 23. 5.
a 30. 9.
pen. 34. 23.
Hoa. 3. 5.
Luc 1. 32.
1 ad. 22.
loan 10.16.
m loan 12.
34.
n Pb. 89. 3.
pen. 34. 2.5.
0 2 Cor. 6.
10.
1 pen. 11.
20.
a 14. 11.
« pen. 39. 1.
b nat. 20. 8.
2Neu,
tiiwijsog
pennaeth
Mesech.
e 2 Bren.
19. 28.
pen. 29. 4.
a 39. 2.
d pen. 23.
12.
8 Noil,
dra, nac yn eu hoU anwireddau:
eithr cadwaf liwynt o'u holl drig-
faon, y rhai y pechasant ynddynt,
a mi a'u glanhâf hwynt ; fel y
byddont yn bobl i mi, a minnau a
fyddaf yn Dduw iddynt hwythau.
24 A'm ^gwas Bâfjáàfydd bren-
hin arnynt; le, ^un bugail fydd
iddynt oil: yn fy marnedigaethau
hefyd y rhodiant, a'm deddfau a
gadwant ac a wnant.
25 Trigant hefyd yn y tir a rodd-
ais i'm gwas Jacob, yr hwn y trig-
odd eich tadau ynddo ; a hwy a
drigant ynddo, hwy a'u meibion,
a meibion eu meibion byth ; a
"Dafydd fy ngwas fydd dywysog
iddynt yn dragywydd.
26 ° Gwnaf hefyd â hwynt gyfam-
mod hedd ; ammod tragywyddol a
fydd â hwynt: a gosodaf hwynt,
ac a'u hamlhâf, a "rhoddaf fy
nghyssegr yn eu mysg hwynt yn
dragywydd.
27 PA'm tabernacl fydd gyd â
hwynt ; le, myfi a fyddaf iddynt
lyn Dduw, a hwythau a fyddant
i mi yn bobl.
28 A'r cenhedloedd a gânt wybod
mai myfi yr Arglwydd sydd
yn sancteiddio Israel ; gan fod fy
nghyssegr yn eu mysg hwynt yn
dragywydd.
PENNOD XXXVIII.
1 Liu 8 a malais Gog. 14 Barn Duio yn ei
erbyn ef.
AGAIR yr Arglwydd a ddaeth
attaf, gan ddywedyd,
2 Gosod dy wyneb, *fab dyn,
yn erbyn ^Gog, tir Magog, ^pen-
ty'vvysog Mesech a Thubal, a phro-
phwyda yn ei erbyn,
3 A dywed, Fel hyn y dywed yr
Arglwydd Dduw ; Wele fi yn dy
erbyn di, Gog, pen-tywysog Mesech
a Thubal.
4 "" Dychwelaf di hefyd, a rhoddaf
fachau yn dy fochgernau, a mi
a'th ddygaf allan, a'th holl lu, y
meirch a'r marchogion, ^wedi eu
gwisgo i gyd â phob rhyw arfau,
yn gynnuUeidfa fawr â thariannau
ac estylch, hwynt oil yn dwyn
cleddyfau :
5 Persia, Ethiopia, a ^ Libya, gyd
â hwynt; hwynt oil yn dwyn tar-
ian a helm :
6 Gomer a'i holl fyddinoedd ; tŷ
Togarmah o ystlysau y gogledd,
a'i holl fyddinoedd ; a phobl lawer
gyd â thi.
806
7 Ymbarottoa, le, parottoa i ti dy
hun, ti a'th holl gynnuUeidfa y
rhai a ymgynnuUasant attat, a bydd
yn gadwraeth iddynt.
8 1 Wedi dyddiau lawer yr ym-
welir â thi ; yn y blynyddoedd diw-
eddaf y deui i dir wedi ei ddAA'^yu
yn ei ol oddi wrth y cleddyf, wedi
ei gasglu o bobloedd lawer yn er-
byn mynyddoedd Israel, y rhai a
fuant yn anghyfannedd bob am-
ser : eithr efe a ddygwyd aUan o'r
bobloedd, a hwynt oil a drigant
mewn diogelwch.
9 Dringi hefyd fel tymmestl ;
deui, a byddi fel cwmmwl i guddio
y ddaear, ti a'th hoU fyddinoedd,
a phobloedd lawer gyd â thi.
10 Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw ; Bydd hefyd yn y dydd
hwnnw i bethau ddyfod i'th fedd-
wl, a thi a ^feddyli feddwl drwg.
11 A thi a ddywedi, Mi a âf i
fynu i wlad maes-drefydd ; ^ âf at
y rhai Uonydd, y rhai sydd yn
preswylio ^yn ddiogel, gan drigo
oil heb gaerau, ac heb drosolion
na dorau iddynt,
12 I yspeilio yspail, i ysglyfaethu
ysglyfaeth, i ddychwelyd dy law
ar anghyfannedd-leoedd, y rhai a
gyfanneddir yr awr Jion, ac ar y
bobl a gasglwyd o'r cenhedloedd,
y rhai a ddarparasant anifeiliaid
a golud, ac ydynt yn trigo ^yng
nghanol y wlad.
13 Seba, a Dedan, a marchnadydd-
ion Tarsis hefyd, a'u holl lewod
ieuaiugc, a ddywedant wrthyt, Ai
i yspeilio yspail y daethost ti? ai
i ysglyfaethu ysglyfaeth y cesgiaist
y gynnuUeidfa ? ai i ddwyn ymaith
arian ac aur, i gymmeryd anifeil-
iaid a golud, i yspeilio yspail faAvr ?
14 H Am hynny prophwyda, fab
dyn, a dywed wrth Gog, Fel hyn
y dywed yr Arglwydd Dduw ; Y
dydd hwnnw, pan breswylio fy
mhobl Israel yn ddiofal, oni chei
di wybod ?
15 A thi a ddeui o'th fangre dy
hun o ystlysau y gogledd, ti, a
phobl lawer gyd â thi, hwynt oil
yn marchogaeth ar feirch, yn dyrfa
fawr, ac yn llu lliosog.
16 A thi a ai i fynu yn erbyn fy
mhobl Israel, fel cwmmwl i guddio
y ddaear: yn y dyddiau diweddaf
y bydd hyn; a mi a'th ddygaf yn
erbyn fy nhir, fel yr adwaeno y
cenhedloedd fi, pan ymsancteidd-
Cjm
CEIST
Cylch
587.
4 Neu,
fwriedi
amcan
ysgeler.
eJer. 49. 31.
5 Neu, i/n
liydcrus.
6 Neu, ym
viogaii.
yn ei erbyn.
EZECIEL, XXXIX.
Buddugoliaeth Israel.
Cyn
CRIST
Cylch
687.
7Nen,
wyneb,
Í pen. 3G. 5,
E Uos. i. 3.
8Neu,
lleoedd
diffwys,
neu, tyrau.
• pen. 36. 23.
a 37. 28.
t pen. 3S.
2 Neu, aHh
darawaf á
clíwe phla,
neu, a'th
di/nnaf
á hách
cliwedant,
fel
pen; 3S. 4.
lleb.
mi à'lh
cli iveclw/
di.
iwyf ynot ti, Gog, o flaen eu llyg-
aid hwynt.
17 Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw ; Ai tydi yw yr hwn y llef-
erais am dano yn y dyddiau gynt,
trwy law fy ngweisioii, prophwydi
Israel, y rhai a brophwydasant y
dyddiau hj^nny flynyddoedd laiver,
y dygwn di yn eu herbyn hwynt ?
18 A bydd yn y dydd hwnnw, yn
y dydd y delo Gog yn erbyn tir
Israel, medd yr Arglwydd Dduw,
i'm Hid gyfodi yn fy '^ sorriant
19 Canys ^yn fy eiddigedd, ac yn
angerdd fy nigllonedd y dywedais,
Yn ddiau bydd yn y dydd hwnnw
ddychryn niawr yn nhir Israel ;
20 Fel sy cryno pysgod y môr,
ac ehediaid y nefoedd, a bwyst-
filod y maes, a phob ymlusgiad a
ymlusgo ar y ddaear, a phob dyn
ar Avyneb y ddaear, ger fy mron i ;
a'r mynyddoedd a ddryllir i lawr,
a'r ^grisiau a syrthiant, a phob
mur a syrth i lawr.
21 A mi a alwaf am gleddyf yn
ei erbyn trwy fy holl fynyddoedd,
medd yr Arglwydd Dduw : cleddyf
pob un fydd yn erbyn ei frawd.
22 Mi a ddadleuaf hefyd yn ei
erbyn ef â haint ac â gwaed:
^ gwlawiaf hefyd gur-wlaw, a cher-
rig cenllysg, tan a brwmstan, arno
ef, ac ar ei holl fyddinoedd, ac ar y
bobloedd lawer sydd gyd âg ef.
23 Fel hyn ' yr ymfawrygaf, ac yr
ymsancteiddiaf ; a pharaf fy adna-
bod y'ngolwg cenhedloedd lawer,
fel y gwypont mai myfi yiv yr Ak-
GLWYDD.
PENNOD XXXIX.
1 Barn Duw yn erbyn Gog. 8 Buddugoliaeth
Israel. 11 Claddu Gog yn Hamon-gog. 17
Gwledd yr adar. 23 Wedi dial ar Israel
am ei bechodau, e/e a gesglir drachefn trwy
ffafr dragyioyddol.
PROPHWYDA hefyd, *fab dyn,
yn erbyn Gog, a dywed, Fel
hyn y dywed yr Arglwydd Dduw ;
Ẅele fi yn dy erbyn di, Gog, pen-
tywysog Mesech a ThubaL
2 A mi a'th ddychwelaf, ac '^ni
adawaf o honot ond y chweched
ran, ac a'th ddygaf i fynu o ystlys-
au y gogledd, ac a'th ddygaf ar
fynyddoedd Israel :
3 Ac a darawaf dy fwa o'th law
aswy, a gwnaf i'th saethau syrthio
o'th law ddehau.
4 Ar fynyddoedd Israel y syrthi,
ti a'th holl fyddinoedd, a'r bobl-
—
oedd sydd gyd â thi: ^i'r ehed-
iaid, ^^ bob rhyw aderyn, ac i
fwystfilod y maes, y'th roddaf ^ ith
ddifa.
5 Ar wyneb y maes y syrthi ;
canys myfi a'i dywedais, medd yr
Arglwydd Dduw.
6 Anfonaf hefyd dan ar Magog,
ac ym mysg y rhai a breswyliant
yr ynysoedd yn ^ddifraw; fel y
gwypont mai myfi yw yr Ar-
glwydd.
7 Felly y gwnaf adnabod fy enw
sanctaidd y'nghanol fy mhobl Is-
rael, ac ni adawaf halogi fy enw
sanctaidd mwy: a'r cenhedloedd a
gâut wybod mai myfi yw yr Ar-
glwydd, y Sanct yn Israel.
8 IT Wele, efe a ddaeth, ac a
ddarfu, medd yr Arglwydd Dduw;
dyma y diwrnod am yr hwn y dy-
wedais.
9 A phreswylwyr dinasoedd Israel
a ant allan, ac a gynneuant ac a
losgant yr arfau, a'r tarian a'r
astalch, y bwa a'r saethau, a'r llaw-
ifon a'r waywffbn ; le, '^ llosgant
hwynt yn tan saith mlynedd.
10 Ac ni ddygant goed o'r maes,
ac ni thorrant ddim o'r coedydd;
canys a'r arfau y cynneuant dan :
a hwy a yspeiliant eu hyspeilwyr,
ac a ysglyfaethant oddi ar eu
hysglyfaethwyr, medd yr Arglwydd
Dduw.
11 1 Bydd hefyd yn y dydd hwn-
nw, i mi roddi i Gog le bedd yno
yn Israel, dyfíryn y fforddolion o
du dwyrain y môr: ac efe a gau
'^ffroenau y fforddolion : ac yno y
claddant Gog a'i holl dyrfa, a galw-
ant e/Dytfryn ^ Hamon-gog.
12 A thy Israel fydd yn eu claddu
hwynt saith mis, er mAvyn glanhâu
y tir.
13 le, holl bobl y tir eCu cladd-
ant; a hyn fydd enwog iddynt y
dydd y'm gogonedder, medd yr Ar-
glwydd Dduw.
14 A hwy a neillduant wŷr gwas-
tadol, y rhai a gynniweiriant trwy
y wlad i gladdu gyd a'r fforddol-
ion y rhai a adawyd ar wyneb y
ddae'ar, i'w glanhâu hi: ym mhen
saith mis y chwiliant.
15 A'r tramwywyr a gynniweir-
iant trwy y tir, pan welo un as-
gwrn dyn, efe a ^ gyfyd nod wrtho,
hyd oni chladdo y claddwyr ef yn
nyffryn ^ Hamon-gog.
16 Ac enw y ddinas hefyd /ydd
Cyn
CRIST
Cylch
587.
b pen. 33.
27.
3 Heb. i'r
adcri/n o
boh asgell,
i ddifa.
5 Neu,
hijderus.
6 Neu,
cynneuant
dan d
hicyut.
7 Ne>i,
EaJiiau.
8 Sef, lliauis
Gog.
9 lleV).
adeilada.
2 Sef, Uiawa
Gog.
Am adferiad Israel.
EZECIEL, XL.
Portreiad
Cyn
CRIST
Cylch
537.
5 Sef, ÿ
lliaws.
* Heb. yr
aderyn o
bob asgell.
c Es. 18. C.
a 34. 6.
Jer. 12. 9.
Seph. 1. 7.
Dat. 19. 17.
6 Nen,
Oaddfa.
à pen. 30.
23.
^Hamonah. Felly y glanhânt y
wlad.
17 IF Tithau fab dyn, fel hyn y
dywed yr Arglwydd Dduw; Dywed
wrth *bob rhyw aderyn, ac wrth
lioll fwystfilod y maes, "Ymgesgl-
wch, a deuwch ; ymgynhullwcli
oddi amgylch at fy ^aberth yr
ydwyf fi yn ei aberthu i chwi,
aberth mawr ar fynyddoedd Israel,
fel y bwyttaoch gig, ac yr yfocli
waed.
18 Cig y cedyrn a fwyttêwch, a
chwi a yfwch waed tywysogion y
ddaear, hyrddod, ŵyn, a bychocl,
bustych, yn basgedigion Basan oil.
19 Bwyttêwch hefyd frasder hyd
ddigon, ac yfwch waed hyd oni
feddwoch, o'm haberth a aberthais
i chwi.
20 Felly y'ch diwellir ar iy mwrdd
i â meirch a cherbydau, â gwŷr
cedyrn a phob rhyfelwr, medd yr
Arglwydd Dduw.
21 A gosodaf fy ngogoniant ym
mysg y cenhedloedd, a'r hoU gen-
hedloedd a gant weled fy marned-
igaeth yr hon a wneuthum, a'm
Haw yr hon a osodais arnynt.
22 A thy Israel a gant wybod mai
myfi yiv yr Aeglwydd eu Duw
hwynt o'r dydd hwnnw allan.
23 1Í Y cenhedloedd hefyd a gant
wybod mai am eu hanwiredd eu
hun y caethgludwyd tŷ Israel : o
herwydd gwneuthur o honynt gam-
wedd i'm herbyn, am hynny y
cuddiais fy wyneb oddi wrthynt,
ac y rhoddais hwynt yn Haw eu
gelynion: felly hwy a syrthiasant
oil trwy y cleddyf
24 Yn ol eu haflendid eu hun, ac
yn ol eu hanwireddau, y gwneuth-
um â hwynt, ac y cuddiais fy wyneb
oddi wrthynt.
25 Am hynny fel hyn y dywed
yr Arglwydd Dduw ; Yr awr hon
y dychwelaf gaethiwed Jacob, tost-
uriaf hefyd wrth holl dŷ Israel, a
gwýnfydaf dros fy enw sanctaidd ;
26 Wedi dwyn o honynt eu gwar-
adwydd, a'li holl gamweddau a
wnaethant i'm herbyn, pan drigent
yn eu tir eu hun yn ddifraw, a
heb ddychrynydd.
27 Pan ddychwelwyf hwynt oddi
wrth y bobloedd, a'u casglu hwynt
o wledydd eu gelynion, ac y'm
^sancteiddier ynddynt y'ngolwg cen-
hedloedd lawer ;
28 Yna y cant wybod mai myfi
yw yr Aeglwydd eu Duw hwynt,
*'yr hwn a'u caethgludais hwynt
ym mysg y cenhedloedd, ac a'u
cesglais hwynt i'w tir eu hun, ac
ni adewais mwy un o honynt yno.
29 M chuddiaf chwaith fy wyneb
mwy oddi wrthynt : o herwydd
Uywelltais fy yspiyd ar dŷ Israel,
medd yi* Arglwydd Dduw.
PENNOD XL.
1 Amser, a dull, a diben y weledigaeth. 6 Por-
treiad porth y dwyrain, 20 a lihorth y go-
gledd, 24 a phorth y dehau, 32 o phortii y
dwyrain, 35 a phorth y gogledd. 39 Yr wyth
bwrdd. 44 Yr ystafelloedd. 48 Forth y tŷ.
YK y bummed flwyddyn ar hug-
ain o'n caethgludiad ni, yn
nechreu y flwyddyn, ar y degfed
dydd o'r mis, yn y bedwaredd
flwyddyn ar ddeg wedi ^taro y
I ddinas, o fewn corph y dydd hwn-
i nw y daeth ^llaw yr Arglwydd
I arnaf, ac a'm dug yno.
j 2 Y'ngweledigaethau Duw y dug
efe fi i dir Israel, ac a'm gosododd
ar fynydd uchel iawn, ac ^arno
yr oedd megis adail dinas o du y
dehau.
3 Ac efe a'm dug yno : ac wele
wr a'i welediad fel gwelediad pres,
ac yn ei law linyn Uin, a '^chorsen
fesur : ac yr ydoedd efe yn sefyll
yn y porth.
4 A dywedodd y gwr wrthyf. Ha
^fab dyn, gwel â'th lygaid, gwran-
do hefyd â'th glustiau, a gosod dy
galon ar yr hyn oil a ddangoswyf
i ti : o herwydd er mwyn dangos i
ti hyn y'th ddygwyd yma : mynega
i dy Israel yr hyn oil a well.
5 Ac wele fur o'r tu allan i'r tŷ
o amgylch ogylch : a chorsen fesur
yn Haw y gwr, yn chwe chufydd
o hyd, wrth gufjdd a dyrnfedd :
ac efe a fesurodd led yr adeilad-
aeth yn un gorsen, a'r uchder yn
un gorsen.
6 IF Ac efe a ddaeth i'r porth
oedd a'i wyneb tu a'r dwyrain, ac
a ddringodd ar hyd ei risiau ef,
ac a fesurodd riniog y porth yn
un gorsen o led, a'r rhiniog arall
yn un gorsen o led.
7 A phoh ystafell oedd un gorsen
o hyd, ac un gorsen o led : a phùm
cufydd oedd rhwng yr ystafeU-
oedd : a rhiniog y porth, wrth
gyntedd y porth o'r tu mewn, oedd
un gorsen.
8 Efe a fesurodd hefyd gyntedd
y porth oddi fewn, yn un gorsen.
Cyn
CEIST
Cylch
587.
6 Heb. %i!rth
gaetkgludo
o Jionof
hwìjììt.
- Joel 2. 28.
Act. 2. 17.
574.
a pen. 33.
21.
b pen. 1. 3.
2Neu,
wrlho.
c Dat. 11. L
a 21. 15.
d pen. 44. 5.
pyrtli
EZECIEL, XL.
y deml.
Cyn
CEIST
574.
SHeb.
cauedig.
i Neu,
cynteddan.
6 Neu, tu
ag i mewn.
e pen. 45. 5.
9 Yna y mesiirodd gyntedd y
porth yn wyth gufydd, a'i byst yn
ddau gufydd, a chyntedd y porth
oedd o'r tu mewn.
10 Ac ystafelloedd y porth tu a'r
dwyrain oedd dair o'r tu yma, a
thair o'r tu accw ; un fesur oeddynt
ill tair: ac un mesur oedd i'r pyst
o'r tu yma ac o'r tu accw.
11 Ac efe a fesurodd led drws y
porth yn ddeg cufydd, a hŷd y
porth yn dri chufydd ar ddeg.
12 A'r terfyn o flaen yr ystafell-
oedd oedd un cufydd o'r naill du,
a'r terfyn o'r tu arall yn un cu-
fydd; a'r ystafelloedd oedd chwe
chufydd o'r tu yma, a chwe chu-
fydd o'r tu accw.
13 Ac efe a fesurodd y porth o
nen y naill ystafell hyd nen un
arall, yn bum cufydd ar hugain o
led, drws ar gyfer drws.
14 Ac efe a wnaeth byst o dri
ugain cufydd, a hynny hyd bost
y cyntedd, o amgylch ogylcli y
porth.
15 Ac o wyneb porth y dyfodiad
i mewn, hyd wyneb cyntedd y
porth oddi mewn, yr oedd deg
cufydd a deugain.
16 A ffenestri ^cyfyng oedd i'r
ystafelloedd, ac i'w pyst o fewn y
poiiih o amgylch ogylch; ac felly
yr oedd i'r ^bwäau meini: a ffen-
estri oedd o amgylch ogylch ^ o
fewn; ac yr oedd palmwydd ar
hoh post.
17 Ac efe a'm dug i'r cyntedd
nesaf allan, ac wele yno ystafell-
oedd, a phalmant wedi ei wneuth-
ur i'r cyntedd o amgylch ogylch;
*deg ystafell ar hugain oedd ar y
palmant.
18 A'r palmant gan ystlys y pyrth
ar gyfer hyd y pyrth, oedd y pal-
mant oddi tanodd.
19 Ac efe a fesurodd y lied o
wyneb y porth isaf hyd wyneb y
cyntedd oddi fe^^Ti, yn gan cufydd
oddi allan tu a'r dwyrain a'r go-
gledd.
20 11 A'r porth yr hwn oedd a'i
wyneb tu a'r gogledd, ar y cyntedd
nesaf allan, a fesurodd efe, ei hyd
a'i led.
21 A'i ystafelloedd ef oedd dair
o'r tu yma, a thair o'r tu accw; ac
yr ydoedd ei byst, a'i fwäau meini,
wi'th fesur y porth cyntaf, yn ddeg
cufydd a deugain eu hyd, a'r lied
yn bum cufydd ar hugain.
BOB
22 Eu ffenestri hefyd, a'u bwaau
meini, a'u palmwydd, oedd ^Yvi\\
fesur y porth oedd a'i wyneb tu
a'r dwyrain ; ar hyd saith o risiau
hefyd y dringent iddo ; a'i fwäau
meini oedd o'u blaen hwyut.
23 A phorth y cyntedd nesaf i
mewn oedd ar gyfer y porth tu
a'r gogledd, a thu a'r dwyrain : ac
efe a fesurodd o borth i berth gan
cufydd.
24 IF Wedi hynny efe a'm dug i
tu a'r dehau, ac wele borth tu a'r
dehau, ac efe a fesurodd ei byst
a'i fwäau meini wrth y mesurau
hyn.
25 Ffenestri hefyd oedd iddo ac
i'w fwaau meini, o amgylch ogylch,
fel y ffenestri hynny, yn ddeg cu-
fydd a deugain o hyd, ac yn bum
cufydd ar hugain o led.
26 Saith o risiau hefyd oedd ei
esgynfa ef, a'i fwaau meini o'u
blaen hwynt : yr oedd hefyd iddo
balmwydd, un o'r tu yma, ac un
o'r tu accw, ar ei byst ef.
27 Ac yr oedd porth yn y cynt-
edd nesaf i mewn tu a'r dehau :
ac efe a fesurodd o borth i borth,
tu a'r dehau, gan cufydd.
28 Ac efe a'm dug i'r cyntedd
nesaf i mewn trwy borth y dehau :
ac a fesurodd borth y dehau wrth
y mesurau hyn ;
29 A'i ystafelloedd, a'i byst, a'i
fwaau meini, wrth y mesurau hyn :
ac yr oedd ffenestri ynddo, ac yn
ei fwaau meini, o amgylch ogylch:
deg cufydd a deugain oedd yr hyd,
a phùm cufydd ar hugain y Ued.
30 A'r bwäau meini o amgylch
ogylch oedd ^bùm cufydd ar hug-
ain o hyd, a phùm cufydd o led.
31 A'i fwaau meini oedd tu a'r
cyntedd nesaf allan ; a phalmwydd
oedd ar ei byst; ac wyth o risiau
oedd ei esgynfa ef.
32 IT Ac efe a'm dug i'r cyntedd
nesaf i mewn tu a'r dwyrain: ac a
fesurodd y porth wrth y mesurau
hyn.
33 A'i ystafelloedd, a'i byst, a'i
fwaau meini, oedd wrth y mesurau
hyn: ac yr oedd ffenestri ynddo
ef, ac yn ei fwaau meini, o amgylch
ogylch : yr hyd oedd ddeg cufydd
a deugain, a'r Ued yn bum cufydd
ar hugain.
34 A'i fwaau meini oedd tu a'r
cyntedd nesaf allan ; a phalmwydd
oedd ar ei byst o'r tu yma, ac o'r
Cyn
CRIST
574.
t E.lrTch
ad. 21, 25,
33,36.
Ystafelloedd y deml.
EZECIEL, XLI.
3Iesur, rhannau,
Cvn
CEIST
574.
s Lef. 4. 2,
3.
h Lef. 5. 6.
aG. 6.
a 7. 1.
6 i^eu, wrth
risiaudrus
porth, &c.
7Neu,
daufaen
aelwi/d.
I Num. 3.
27, 28, 32,
38.
8 Nen,
ordinhâd :
JFelly ad.
46.
k Num. 13.
5.
pen. 44. 15.
I I Brcn. 2.
35.
tu accw; a'i esgynfa oedd wyth o
risiau.
35 IT Ac efe a'm dug i borth y
gogledd, ac a'i mesurodd ^vrth y
mesurau hyn :
36 Ei ystafelloedd, el byst, a'i
fwäau meini, a'r ffenestri iddo o
amgylch ogylch : yr hŷd oedd ddeg
cufydd a deugain, a'r lied oedd
bum cuiydd ar hugain.
37 A'i byst oedd tu a'r cyntedd
nesaf allan; a phalmwydd ar ei
byst o'r tu yma, ac o'r tu accw;
a'i esgynfa oedd wyth o risiau.
38 A'r celloedd a'u drysau oedd
wrth byst y pyrth, lie y golchent
y poeth-offi'wm.
39 1Í Ac y'nghyntedd y porth yr
oedd dau fwrdd o'r tu yma, a dau
fwrdd o'r tu accw, i ladd y poeth-
ofírwm, a'r^pech-aberth, a'r'^aberth
dros gamwedd, arnynt.
40 Ac ar yr ystlys oddi allan, "^ lie
y dringir i ddrws porth y gogledd,
yr oedd dau fwrdd; a dau fwrdd
ar yr ystlys arall, yr hwn oedd
wrth gyntedd y porth.
41 Pedwar bwrdd oedd o'r tu
yma, a phedwar bwidd o'r tu accw,
ar ystlys y porth ; wyth bwrdd, ar
y rhai y Uaddent eu haherthau.
42 A'r pedwar bwrdd i'r poeth-
ofírwm oedd o gerrig nadd, yn un
cufydd a banner o hỳd, ac yn un
cufydd a banner o led, ac yn un
cuiydd o uchder : arnynt hwy hef-
yd y gosodent jv offer y rhai y
iladdent yr offrwm poeth a'r abertii
â hwynt
43 Hefyd yr oedd ' bachau, o un
ddyrnfedd, wedi eu parottoi o fewn,
o amgylch ogylch : a chig yr off-
rwm oedd ar y byrddau.
44 IT Ac o'r tu allan i'r porth
nesaf i mewn yr oedd ystafelloedd
y cantorion o fewn y cyntedd nesaf
i mewn, yr hwn oedd ar ystlys
porth y gogledd ; a'u hwynebau
oedd tu a'r dehau : un oedd ar
ystlys porth y dwyrain, a'i wyneb
tu a'r gogledd.
45 Ac efe a ddywedodd wrthyf,
Yr ystafell hon, yr hon sydd a'i
hwyneb tu a'r dehau, sydd i'r off-
eiriaid, ' ceidwaid ^ cadwraeth y tŷ.
46 A'r ystafell yr hon sydd a'i
hwyneb tu a'r gogledd, sydd i'r
offeiriaid ^ceidwaid cadwraeth yr
allor : y rhai hyn yw meibion ^ Sa-
doc, y rhai ydynt o feibion Len, yn
nesâu at yr Arglwydd i weini iddo.
47 Felly efe a fesurodd y cynt-
tedd, yn gàn cufydd o hŷd, ac yn
gan cufydd o led, yn bedeirongi;
a'r allor oedd o flaen y tŷ.
48 IT Ac efe a'm dug i borth y
tŷ, ac a fesurodd hob post i'r porth,
yn bum cufydd o'r naill du, ac yn
bum cufydd o'r tu arall: a lied y
porth oedd dri chufydd o'r naiU
du, a thri chufydd o'r tu aralL
49 Y cyntedd oedd ugain cufydd
o hŷd, ac un cufydd ar ddeg o led :
ac efe a'm dug ar hyd y grisiau
ar hyd y rhai y dringent iddo :
hefyd yr ydoedd colofnau wrth y
pyst, un o'r naill du, ac un o'r tu
aralL
PENXOD XLI.
Mesur, a rhannau, ac ystafelloedd, ac addurn
y deml.
AC efe a'm dug i i'r deml, ac a
JTjl fesurodd y pyst yn chwe chu-
fydd o led o'r naill du, ac yn chwe
chufydd o led o'r tu arall, fel yr
oedd lied y babelL
2 Lied y drws hefyd oedd ddeg
cufydd ; ac ystlysau y drws yn
biim cufydd o'r naill du, ac yn bum
cufydd o'r tu arall : ac efe a fesur-
odd ei hyd ef yn ddeugain cufydd,
a'r lied yn ugain cufydd.
3 Ac efe a aeth tu ag i mewn,
ac a fesurodd host y drws yn ddau
gufydd, a'r drws yn chwe chufydd,
a lied y drws yn saith gufydd.
4 Ac ^ efe a fesurodd ei hyd ef yn
ugain cufydd ; a'r lied yn ugain
cufydd o flaen y deml : ac efe a
ddywedodd wrthyf, Dyma y cys-
segr sancteiddiolaf.
5 Ac efe a fesurodd bared y tŷ
y n chwe chufydd ; a lied pob ystlys-
gell yn bedwar cufydd o amgylch
ogylch i'r tŷ.
6 A'r celloedd oedd dair, cell ar
gell, ac yn ddeg ar hugain ^o
weithiau : ac yr oeddynt yn cyr-
haeddyd at bared y tŷ yr hwn
oedd i'r ystafelloedd o amgylch
ogylch, fel y byddent y'nglŷn; ac
nid oeddynt y'nglŷn o fewn pared
ytŷ.
7 Ac "^ fe a ehangwyd, ac oedd yn
myned ^ar dro uwch-uwch i'r cell-
oedd : o herwydd tro y tŷ oedd yn
myned i fynu o amgylch y tŷ : am
hynny y tŷ oedd ehengach oddi
arnodd ; ac felly y driugid o'r isaf
i'r uchaf trwy y ganol.
8 Gwelais hefyd uchder y tŷ o
amgylch ogylch : seiliau y celloedd
Cyn
CRIST
574.
a 1 Bren. 6.
20.
2 Neu,
o droed-
/eddau.
3 Neu,
yu ijrwn.
ystafelloedd, ac
EZECIEL, XLII.
addurn y deml.
Cyn
CRIST
574.
c pen. 40. 5.
4 Neu,
rodfei/drl a
cholofnati
iddijnt.
B Neu, aW
llawr
4 pen. 1. 10.
Í Heb. post.
oedd •'gorsen helaeth o chwe cliu-
fydd mawrion.
9 A tliewder y mur yr hwn oedd
i'r gell o'r tu allan, oedd bum cu-
fydd; a'r gweddill oedd le i'r cell-
oedd y rhai oedd o fewn.
10 A rliwiig yr ystafelloedd yr
oedd lied ugain cufydd ynghylch
y tŷ o amgylch ogylch.
11 A drysau yr ystlys-gell oedd
tu a'r Uannerch weddill; un drws
tu a'r gogledd, ac un drws tu a'r
dehau: a lied y fan a weddillasid
oedd bum cufydd o amgylch ogylch.
12 A'r adeiladaeth yr hon oedd o
flaen y Uannerch neillduol, ar y
cwrr tu a'r gorllewin, oedd ddeg
cufydd a thri ugain o led; a mur
yr adeiladaeth oedd bum cufydd
o dewder o amgylch ogylch, a'i hŷd
oedd ddeg cufydd a phedwar ugain.
13 Ac efe a fesurodd y tŷ, yn gàn
cufydd o hŷd ; a'r Uannerch neill-
duol, a'r adeiladaeth, a'i pharwyd-
ydd, yn gàn cufydd o hŷd.
14 A lied wyneb y tŷ, a'r Uan-
nerch neillduol tu a'r dwyrain,
oedd gàn cufydd.
15 Ac efe a fesurodd hŷd yr adeil-
adaeth ar gyfer y Uannerch neill-
duol yr hon oedd o'r tu cefn iddo,
a'i - -
tu
deml oddi fewn, a drysau y cyntedd,
16 Y gorsingau, a'r ffenestri cyf-
yng, a'r ystafelloedd o amgylch ar
eu tri uchder, ar gyfer y rhiniog
a ystyllennasid â choed o amgylch
ogylch, ^ac o'r llawr hyd y ffen-
estri, a'r ffenestri he/yd a ystyllen-
nasid ;
17 Hyd uwch ben y drws, a hyd
y tŷ o fewn ac allan, ac ar yr hoU
bared o amgylch ogylch o fewn ac
allan, wrth fesurau.
18 A cherubiaid hefyd ac â phalm-
wydd y gweithiasid ef, palmwydden
rhwng pob dau gerub : a dau wyn-
eb oedd i bob cerub.
19 ^ Canys wyneb dyn oedd tu a'r
balmwydden o'r naill du, ac wyneb
llew tu a'r balmwydden o'r tu arall :
yr oedd wedi ei weithio ar hyd y
tŷ o amgylch ogylch.
20 Cerubiaid a phalmwydd a weith-
iasid o'r ddaear hyd oddi ar y
drws, ac ar bared y deml.
21 Pedwar ochrog oedd ''pyst y
deml, ac wyneb y cyssegr ; gweled-
iad y naill fel gwelediad y Uall.
22 Yr allor bren oedd dri chu-
811
^ ystafelloedd o'r naill du, ac o'r
arall, yn gàn cufydd, gyd a'r
fydd ei huchder, a'i hyd yn ddau
gufydd : a'i chonglau, a'i huchder,
a'i pharwydydd, oedd o bren. Ac
efe a ddywedodd wrthyf, Dyma y
^bwrdd sydd ger bron yr Ar-
GLWYDD.
23 Ac yr ydoedd dau ddrws i'r
deml ac i'r cyssegr :
24 A dwy ddor i'r drysau, se/dwy
ddor blygedig; dwy ddor i'r naill
ddrws, a dwy ddor i'r Uall.
25 A gwnaethid arnynt, ar ddrys-
au y deml, gerubiaid a phalmwydd,
fel y gwneuthid ar y parwydydd :
ac yr oedd trawstiau coed ar wyn-
eb y cyntedd o'r tu allan.
26 Ffenestri cyfyng hefyd a phalm-
wydd oedd o bob tu, ar ystlysau
y porth, ac ar ystafelloedd y tŷ,
a'r trawstiau.
PENNOD XLII.
1 Ystafelloedd yr offeiriaid; 13 a'r defnydd a
wneid û hwynt. 19 Mesurau y cyntedd nesaf
allan.
AC efe a'm dug i'r cyntedd nesaf
XjL allan, y ffordd tu a'r gogledd;
ac a'm dug i'r ystafell oedd ar
gyfer y Uannerch neillduol, yr hon
oedd ar gyfer yr adail tu a'r go-
gledd.
2 Drws y gogledd oedd ar gyfer
hyd y can cufydd, a lied y deg
cufydd a deugain.
3 Ar gyfer yr ugain cufydd y
rhai oedd i'r cyntedd nesaf i mewn,
ac ar gyfer y palmant yr hwn oedd
i'r cyntedd nesaf allan, yr ydoedd
ystafell ar gyfer ystafeU yn dri
uchder.
4 Ac o flaen yr ystafelloedd yr
oedd rhodfa yn ddeg cufydd o led
oddi fewn, ffordd o un cufydd, a'u
drysau tu a'r gogledd.
5 A'r ystafelloedd uchaf oedd
gulion : o herwydd yr ystafelloedd
^ oeddynt uwch na'r rhai hyn, ^ na'r
rhai isaf ac na'r rhai canol o'r ad-
eiladaeth.
6 Canys yn dri uchder yr oeddynt
hwy, ac heb golofnau iddynt fel
colofnau y cynteddoedd : am hynny
yr oeddynt hwy yn gyfyngach na'r
rhai isaf ac na'r rhai canol o'r Uawr
ifynu.
7 A'r mur yr hAvn oedd o'r tu
allan ar gyfer yr ystafelloedd, tu
a'r cyntedd nesaf allan o flaen yr
ystafelloedd, oedd ddeg cufydd a
deugain ei hyd.
8 O herwydd hyd yr ystafelloedd
y rhai oedd yn y cyntedd nesaf
Cvn
CRIST
574.
e Stal. 1. 7,
11.
2 Neu, oedd
yn hwijtla,
neu, yn
llynqcu ij
rhai htjn,
&c.
3 Neil, a'r
adei'adaelh
oedil o'r
rhai isaf
a'r rhai
canol.
Ystafelloedd yr offeiriaid.
EZECIEL, XLIII.
Gogoniant Duw yn
Cyn
CRIST
574.
* Neil, 0 le
yr ystafell-
oedd.
5 Neu,
yr hvm
am dug i
mewn.
6 Neu,
ac efe yn
dyfod.
a Lef. 6. 16,
26.
b Lef. 2. 3,
10. a 6. 17,
25, 29.
a 7.1.
7Heb.
wyiU y
dioyrain.
allan oedd ddeg cufydd a deugain:
ac wele, o flaen y deml yr oedd
can cufydd.
9 Ac *oddi tan yr ystafelloedd
hyn yr ydoedd ^ mynediad i mewn
0 du y dwyrain, ^ ffordd yr elid
iddynt hwy o'r cyntedd nesaf allan.
10 O fewn tewder mur y cyntedd
tu a'r dwyrain, ar gyfer y Uannerch
neillduol, ac ar gyfer yr adeilad-
aeth, yr oedd yr ystafelloedd.
11 A'r ffordd o'u blaen hwynt
oedd fel gwelediad yr ystafelloedd
y rliai oedd tu a'r gogledd; un
liŷd â hwynt oeddynt, ac un lied
â hwynt : a'u hoU fynediad allan
oedd yn ol eu dull hwynt, ac yn
01 eu drysau hwynt.
12 Ac fel drysau yr ystafelloedd
y rhai oedd tu a'r dehau, yr oedd
drws ym mhen y ffordd, y ffordd
ym mhen y mur yn uniawn tu a'r
dwyrain, yn y ddyfodfa i mewn.
13 IT Ac efe a ddywedodd wrthyf,
Ystafelloedd y gogledd ac ystafell-
oedd y dehau, y rhai sydd ar gyfer
y Uannerch neillduol, ystafelloedd
sanctaidd yw y rhai hynny, lie ^y
bwytty yr offeiriaid y rhai a nesânt
at yr Arglwydd, y pethau sanct-
aidd cyssegredig: yno y gosodant
y sanctaidd bethau cyssegredig, a'r
^bwyd-offrwm, a'r pech-aberth, a'r
aberth dros gamwedd; canys y lie
sydd sanctaidd.
14 A phan elo yr offeiriaid i mewn
iddynt, nid ant allan o'r cyssegr
i'r cyntedd nesaf allan, eithr yuo
y gosodant eu dillad y rhai y gwas-
anaethant ynddynt ; am eu hod
yn sanctaidd; ac a wisgant wisg-
oedd eraill, ac a nesânt at yr hyn
a herthyn i'r bobl.
15 Pan orphenasai efe fesuro y
tŷ oddi fewn, efe a'm dug i tu a'r
porth sydd a'i Avyneb tu a'r d^vyr-
ain, ac a'i mesurodd ef o amgylch
ogylcb.
16 Efe a fesurodd ^ du y dwyrain
â chorsen fesur, yn bum cant o
gorsennau, wrth y gorsen fesur,
oddi amgylch.
17 Efe a fesurodd du y gogledd
yn bum can corsen, wrth y gorsen
fesur, oddi amgylch.
18 Y tu dehau a fesurodd efe yn
bum can corsen, wrth y gorsen
fesur.
19 1Í Efe a aeth o amgylch i du
y gorllewin, ac a fesurodd bum can
corsen, wrth y gorsen fesur.
20 Efe a fesurodd ei bedwar ys-
tlys ef : mur oedd iddo ef o am-
gylch ogylch, "^yn btim can corsen
0 hŷd, ac yn bum can corsen o led,
i wahanu rhwng y cyssegr a'r di-
gyssegr.
PENNOD XLIII.
1 Gogoniant Duw yn dychwelyd i'r deml.
7 Pechod Israel yn rhioystro cynnrychioldeb
Duw. 10 Y prophwyd yn eu hannog hioy i
edifarhâu, ac i gadw cyfraith y tŷ. 13
Mesurau 18 a defodau yr allor.
C efe a'm dug i'r porth, se/ y
porth sydd yn edrych tu a'r
dwyrain.
2 Ac wele ogoniant Duw Israel yn
dyfod o ffordd y dwyrain ; '^ a'i lais
fel swn dyfroedd lawer, a'r ddaear
yn disgleirio o'i ogoniant ef.
3 Ac yr oedd ^ yn ol gwelediad y
weledigaeth a welais, se/ yn ol y
weledigaeth a welais pan ddeuth-
um *= 2 i ddifetha y ddinas : a'r gwel-
edigaethau oedd fel y weledigaeth
a welswn wrth afon Chebar : yna y
syrthiais ar iy wyneb.
4 A gogoniant yr Arglwydd a
ddaeth i'r tŷ ar hyd ffordd y porth
sydd a'i wyneb tu a'r dwyrain.
5 Felly yr yspryd a'm cododd, ac
a'm dug i'r cyntedd nesaf i mewn ;
ac wele, ^llanwasai gogoniant yr
Arglwydd y tŷ.
6 Clywn e/hefyd yn Uefaru wrth-
yf o'r tŷ; ac yr oedd y gwr yn
sefyll yn fy ymyl.
7 ^ Ac efe a ddywedodd wrthyf,
Ha fab dyn, dyma le fy ngorsedd-
fa, a ^ lie gwadnau fy nhraed, He y
trigaf ym mysg meibion Israel yn
dragywydd ; a'm henw sanctaidd
ni haloga tŷ Israel mwy, na hwynt-
hwy, na'u brenhinoedd, trwy eu
putteindra, na thrwy ^gyrph meirw
eu brenhinoedd yii eu huchel-
leoedd.
8 ^ Wrth osod eu rhiniog wrth fy
rhiniog i, a'u gorsin wrth fy ngor-
sin i, ^ a phared rhyngof fi â hwynt,
hwy a halogasant fy enw sanctaidd
a'u fl&eidd-dra y rhai a wnaethant :
am hynny mi a'u hysais hwy yn fy
Hid.
9 Pellhânt yr awr hon eu puttein-
dra, a chelanedd eu brenhinoedd
oddi wrthyf fi, a mi a drigaf yn
eu mysg hwy yn dragywydd.
10 IT Ti fab dyn, dangos y tỳ i
dŷ Israel, fel y cywilyddiont am
eu hanwireddau ;
portreiad.
Cyn
CRIST
574.
c pen. 45. 2.
a mesurant ^y
» pen. 1. 24.
Dut. 1. 15.
a 14. 2.
a 19. 1, 6.
b pen. 1. 4.
a 8. 4.
c Felly
Jer. 1. 10.
2 Neu, Í
bropnwydo
y difethid
7/ ddinas ;
"Gwel
pen. 9. 1, 5.
d 1 Bren. 8.
10, 11.
e 1 Chron.
28.2.
f Lef. 26. 30.
Jer. le. 18.
e Edrych
2 Bren. 16,
14. a 21. 7.
pen. 8. 3,
a 23. 39.
a 44. 7.
SNeu,
canys nid
oedd ond
pared
rhyngof,
&LC.
i Neu, y
ewiu. Den,
y rhifedi.
dychivelyd i'r deml.
EZECIEL, XLIV.
Defodau yr allor.
Cyn
CRIST
574.
b pen. 40. 5.
a 41. 8.
6 Heb.
yfynwcs.
6 Heb.
Earel, snf,
•mynydd
Duw.
7 Heb.
jlrieZ, sof,
llew bum.
Es. 29. 1.
« Edrych
Exod. 20.
26.
It Exod. 29.
36.
Lef. 8. 14,
15.
11 Ac OS cywilyddiant am yr hyii
oil a wnaethant, hysbysa iddynt
dduU y tŷ, a'i osodiad, a'i fyiied-
iadau allan, a'i ddyfodiadau i mewn,
a'i hoU ddull, a'i hoU ddeddfau,
a'i hoU ddidl, a'i holl gyfreithiau ;
ac ysgrifena o flaen eu Uygaid
hwynt, fel y cadwont ei holl ddull
ef, a'i holl ddeddfau, ac y gwnelont
hwynt.
12 Dyma gyfraith y tŷ ; Ar ben y
mynydd y hydd ei holl derfyu ef,
yn gyssegr sancteiddiolaf o amgylch
ogylch. Wele, dyma gyfraith y tŷ.
13 IT A dyma fesurau yr allor wrth
gufyddau. ^ Y cufydd sydd gufydd
a dyrnfedd ; ^ y gwaelod fydd yn
gufydd, a'r lied yn gufydd, a'i hym-
ylwaith ar ei min o amgylch fydd
yn rhychwant : a dyma le uchaf yr
allor.
14 Ac o'r gwaelod ar y Uawr, hyd
yr ystôl isaf, y hydd dau gufydd,
ac un cufydd o led; a phedwar
cufydd o'r ystôl leiaf hyd yi* ystôl
fwyaf, a chufydd o led.
15 Felly yr "^ allor fydd bed war
cufydd : ac o'r '^ allor y hydd hefyd
tu ag i fynu bedwar o gyrn.
16 A'r allor fydd ddeuddeg cu-
fydd o hyd, a deuddeg o led, yn
ysgwâr yn ei phedwar ystlys. •
17 A'r ystôl fydd bedwar cufydd
ar ddeg o hyd, a phedwar ar ddeg
o led, yn ei phedwar ystlys ; a'r
ymylwaith o amgylch iddi yn han-
ner cufydd ; a'i gwaelod yn gufydd
o amgylch: 'a'i grisiau yn edrych
tu a'r dwyrain.
18 IT Ac efe a ddywedodd wrthyf.
Ha fab dyn, fel hyn y dywed yr
Arglwydd Dduw; Dyma ddeddfau
yr allor, yn y dydd y gwneler hi, i
boeth-ofírymmu poeth-offrwm arni,
ac i daenellu gwaed arni.
19 Yna y rhoddi at yr offeiriaid y
Lefiaid, (y rhai sydd o had Sadoc
yn nesâu attaf fi, medd yr Ar-
glwydd Ddtjw, i'm gwasanaethu,)
fustach ieuangc ^ yn bech-aberth.
20 A chymmer o'i Avaed ef, a dyro
ar ei phedwar corn hi, ac ar bed-
air congl yr ystol, ac ar yr ymyl
o amgylch: fel hyn y glanhêi ac y
cyssegri hi.
21 Cymmeri hefyd fustach y pech-
aberth, ac efe a'i llysg ef yn y He
nodedig i'r tŷ, o'r tu allan i'r cys-
segr.
22 Ac ar yi* ail dydd ti a offrymmi
fwch geifr perflfeith-gwbl yn bech-
aberth ; a hwy a lanhânt yr allor,
megis y glanhasant hi a'r bustach.
23 Pan orphenych ei glanhâu, ti
a offrymmi fustach ieuangc per-
ffeith-gwbl, a hwrdd perffeith-gwbl
o'r praidd.
24 Ac o flaen yr Arglwydd yr
offrymmi hwynt; a'r offeiriaid 'a
fwriant halen arnynt, ac a'u hoff-
rymmant hwy yn boeth-offrwm i'r
Arglwydd.
25 Saith niwrnod y darperi fwch
yn bech-aberth bob dydd; darpar-
ant hefyd fustach ieuangc, a hwrdd
o'r praidd, o rai perffeith-gwbl.
26 Saith niwrnod y cyssegrant yr
allor, ac y glanhânt hi, ac *yr ym-
gyssegrant.
27 A phan ddarffo y dyddiau hyn,
bydd ar yr wythfed dydd, ac o
hynny allan, i'r offeiriaid ofírymmu
ar yr allor eich poeth-ofírymmau
a'ch ebyrth ^ hedd : a mi a fyddaf
foddIaT\Ti i chwi, medd yr Arglwydd
Dduw.
PENNOD XLIV.
1 Forth y dwyrain a bertJiyn yn unig i'r ty-
wysog. 4 Ceryddu yr ofeiriaid am lialogi y
cyssegr. 9 Na chaiff deliv-addolwyr swydd
yr offeiriaid; 15 and meihion Sadoc a'i caiff.
17 Ordeiniadau i'r offeiriaid.
AC efe a wnaeth i mi ddychwel-
. yd ar hyd ffordd porth y cys-
segr nesaf allan, yr hwn sydd yn
edrych tu a'r dwyrain, ac yi' oedd
yn gauad.
2 Yna y dywedodd yr Arglwydd
wrthyf, Y porth hwn fydd gauad ;
nid agorir ef, ac nid â neb i
mewn trwyddo ef : o herwydd Ar-
glwydd Dduw Israel a aeth i
mewn trwyddo ef; am hynny y
bydd yn gauad.
3 I'r tywysog y mae; y tywysog,
efe a eistedd ynddo i fwytta bara
o flaen yr Arglwydd: ar hyd
ffordd cyntedd y porth hivnnw y
daw efe i mewn, a hyd ffordd yr
un yr â efe allan.
4 ÍÍ Ac efe a'm dug i ffordd porth
y gogledd o flaen y tŷ : a mi a
edrychais, ac wele, ''llanwasai go-
goniant yr Arglwydd dŷ yr Ar-
glwydd : a mi a syrthiais ar fy
wyneb.
5 A dywedodd yr Arglwydd
wrthyf, ^ Gosod dy galon, ^ fab dyn,
a gwel a th lygaid, clyw hefyd â'th
glustiau, yr hyn oil yr ydwyf yn ei
ddywedyd wrthyt, am holl ddeddf-
au tŷ yr Arglwydd, ac am ei holl
t Lef. 2. 13.
5 Heb,
y llamimni
eudwylaw.
'Neu,
d'iokh.
n pen. 3. 23.
a 43. 5.
2Sef,
Yetyria
yn dda.
b pen. 40. 4.
Ceryddu yr offeîriaid.
EZECIEL, XLIV.
Ordeiniadau yr offeirlaid.
3ac ystyria.
c pen. 45. 9.
d pen. 43. S.
4 nnb.
Jeihion
divillir.
e Lof. 26.
41.
6 Neii,/ÿ
ordinhâd :
Felly
ad. 14, 16.
lEdrych
li Bren. 23.
8, &o.
2 Oliron.
23. 4, 5.
8 pen. 40.
4(3.
a 43. 19.
gyfreithiau ; ^ a gosod dy feddwl ar
ddyfodfa y tŷ, ac ar bob mynedfa
allan o'r cyssegr.
6 A dywed wrth y gwrthryfelgar,
sef tŷ Israel, Fel hyn y dywed yr
Arglwydd Ddxjw; *=Digon i cliwi
hyn, tŷ Israel, o'ch holl ffieidd-dra;
7 "^Gan ddwyn o honocli ^ddî-
eithriaid ^ dienwaededig o galoii, a
dienwaededig o gnawd, i fod yn fy
nghyssegr i'w halogi ef, sef fy nhŷ
i, pan offrymmasoch fy mara, y
brasder a'r gwaed ; a hwy a dor-
rasant fy nghyfammod, o herwydd
eich holl ffieidd-dra chwi.
8 Ac ni chadwasoch gadwraeth fy
mhethau cyssegredig ; eithr gosod-
asocli i chwi eich huiiain geidwaid
ar ^fy nghadwraeth yn fy nghys-
segr.
9 IF Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw ; M ddaw i'm cyssegr un
mab dieithr dienwaededig o galon,
a dienwaededig o gnawd, o'r holl
feibion dieithr y rhai sydd ym
mysg meibion Israel.
10 A'r ^Lefiaid y rhai a giliasant
ym mhell oddi wrthyf, pan gyfeil-
iornodd Israel, y rhai a grwydras-
ant oddi wrthyf ar ol eu delwaii,
hwy a ddygant eu hanwiredd.'
11 Etto hwy a fyddant yn fy
nghyssegr, yn weinidogion mewii
swydd ym mhyrth y tŷ, ac yn
gweini lY tỳ: hwy a laddant yr
offrwm poeth, ac aberth y bobl, a
hwy a safant o'u blaen hwy i'w
gwasanaethu hwynt.
12 0 herwydd gwasanaethu o
honynt hwy o flaen eu heilunod, a
bod o honynt i dy Israel yn dram-
gwydd i anwiredd, am hynny y
dyrchefais fy Uaw yn eu herbyn
hwynt, medd yr Arglwydd Dduw,
a hwy a ddygant eu hanwiredd.
13 Ac ni ddeuant yn agos attaf
fi i offeiriadu i mi, nac i nesau at
yr un o'm pethau sanctaidd yn y
cyssegr sancteiddiolaf : eithr dyg-
ant eu cywilydd, a'u ffieidd-dra a
wnaethant.
14 Eithr gwnaf hwynt yn geid-
waid cadwraeth y tŷ, yn ei holl
wasanaeth, ac yn yr hyn oil a
wneir ynddo.
15 IF Yna yr offeiriaid y Lefiaid,
s meibion Sadoc, y rhai a gadwas-
ant gadwraeth fy nghyssegr, pan
gyfeiliornodd meibion Israel oddi
wrthyf, hwynt-hwy a nesânt attaf
fi i'm gwasanaethu, ac a safant o'm
blaen i offiymmu i mi y brasder
a'r gwaed, medd yr Arglwydd loR :
16 Hwy a ant i mewn i'm cys-
segr, a hwy a nesânt at ^ fy mwrdd
i'm gwasanaethu, ac a gadwant fy
nghadwraeth.
17 IT A phan ddelont i byrth y
cyntedd nesaf i mewn, 'gwisgant
wisgoedd Uian ; ac na ddeued gwlan
am danynt, tra y gwasanaethant
ym mhyrth y cyntedd nesaf i mewn,
ac o fewn.
18 Capiau Uian fydd am eu pen-
nau hwynt, a Uodrau lli'an fydd am
eu llwynau hwynt : nac ymwregys-
ant ^ â dim a baro chwŷs.
19 A phan elont i'r cyntedd nesaf
allan, sef at y bobl i'r cjntedd
oddi aUan, ^ diosgant eu gwisgoedd
y rhai y gwasanaethasant ynddynt,
a gosodant hwynt o fewn celloedd
y cyssegr, a gwisgant ddillad eraill ;
ac ^ na chyssegrant y bobl â'u gwisg-
oedd.
20 ™ Eu pennau hefyd ni eiUiant,
ac ni ollyngant eu gwallt yn llaes :
gan dalgrynnu talgrynnant eu pen-
nau.
21 Hefyd, "nac yfed un offeiriad
win, pan ddelont i'r cyntedd nesaf
i mewn.
22 °Na chymmerant chwaith yn
wragedd iddynt wraig weddw, neu
■^ysgaredig; eithr morwynion o had
tŷ Israel, neu y weddw a fyddo
gweddw offeiriad, a gymmerant
23 A Pdysgant i'm pobl ragor
rhwng y sanctaidd a'r halogedig,
a gwnant iddynt wybod gwahan
rhwng aflan a glân.
24 Ac '^ mewn ymrafael hwy a saf-
ant mewn barn, ac a farnant yn ol
fy marnedigaethau i : cadwant hef-
yd fy nghyfreithiau a'm deddfau
yn fy hoU uchel-wyliau ; a sanct-
eiddiant fy Sabbath au.
25 '^Ni ddeuant chwaith at ddyn
marw i ymhalogi : eithr wrth dad,
ac wrth fam, ac wrth fab, ac wrth
ferch, wrth frawd, ac wrth chwaer
yr hon ni bu eiddo gwr, y gallant
ymhalogi.
26 Ac ^ wedi ei buredigaeth y cyf-
rifir iddo saith niwrnod.
27 A'r dydd yr elo i'r cyssegr, o
fewn y cyntedd nesaf i mewn, i
weini yn y cyssegr, offi'ymmed ei
bech-aberth, medd yr Arglwydd
Dduw.
28 A bydd yn etifeddiaeth iddynt
hwy; *myfi yw eu hetifeddiaeth
Cyn
CRIST
574.
h pen. 41.
22.
1 Exoil. 28.
.31», 411, 43.
a 3X '.Li,
6 Nou,
mewn
Ueoedd
ch wŷsli/d.
Heb.
mewn
chwŷs,
neur
ynglujd d
ch ivys.
k pen. 42.
14.
I pen. 40. 20.
Kdi-ych
Exod. 20.
37.
a 30. 29.
mLef.21.5.
n Lef. 10. 9.
o Lef. 21. 7,
13.
7 Ileb. yr
hon a yr-
rwyd allan.
P Lef. 10.
10, 11.
pen. 22. 26.
Mai. 2. 7.
<! Deut. 17.
8.
2 Chron.
19. lU.
r Lef. 21. 1,
11.
« Num. 6.
IC.
a 19. IL
t Num. 13.
20.
Ueut.10.9.
a 18. 1, 2.
Jo3. 13. 14,
33.
Rhannu y wlad.
EZECIEL, XLV.
Ordeiniadau i'r tywysog.
Cyn
CETST
574.
8 Neu,
d'iofrijd-
beth.
9 Neu,
A'r cyntof,
neu, Ar
pennaf.
u Exod. 13.
2. a 22. 29,
30.
Num. 3.13.
a 18. 12.
I lium. 15.
20.
Neh. 10.
37,
•/ Exod. 22.
31.
Lof. 22. 8.
2 Heb. •pban
baroch i 'r
tir syrlhio
yn etifedd-
iaeth.
a pen. 43. 8.
3 lieb.
S'íìwteidd-
ru-ydd,
neu, gys-
äejr.
b pen. 42.
20.
4 Neu,
llennyrch
gweigion.
0 Edrych
pen. 40. 17.
hwy. Ac na roddwch berchennog-
aeth iddynt hwy yn Israel; myfi
yw eu perch ennogaeth hwy.
29 Y bwyd-offrwm, a'r pech-
aberth, a'r aberth dros gamwedd,
a fwyttânt hwy ; a phob ^ peth cys-
segredig yn Israel fydd eiddynt
hwy.
30 ^A"* blaenion pob blaen-ffrwyth
0 bob peth, a phob ofírwm pob
dim oil o'ch holl oiFrymmau, fydd
eiddo yr offeiriaid : * blaen-ffrwyth
elch toes hefyd a roddwch i'r offeir-
iad, i osod bendith ar dy dŷ.
31 yîía fwyttâed yr offeiriaid ddim
a fu farw ei him, neu ysglyfaeth o
aderyn neu o anifail.
PENNOD XLV.
1 TUiaiidir y cyssegr, 6 a'r eiddo y ddinas, 7 aV
tywysog. 9 Ordeiniadau i V tywysog.
A^PHAN rannoch y tir wrth
goelbren yn etifeddiaeth, *yr
oflfrymmwch i'r Arglwydd ^offrwm
cyssegredig o'r tir; yr h^afydd
pùm mil ar hugain o gorscnnau o
hŷd, a dengmil o led. Cyssegredig
fydd hynny yn ei holl derfyn o
amgylch.
2 0 hyn y hydd i'r cyssegr ^ bum
cant ar hŷd, a phùm cant ar led,
yn bedeirongl oddi amgylch ; a deg
cufydd a deugain, yn ^faes pen-
trefol iddo o amgylch.
3 Ac o'r mesur hwn y mesuri bum
mil ar hugain o hŷd, a dengmil o
led; ac yn hwnnw y bydd y cys-
segr, a'r lie sancteiddiolaf.
4 Y rhan gyssegredig o'r tir fydd
i'r offeiriaid, y rhai a wasanaethant
y cyssegr, y rhai a nesânt i wasan-
aethu yr Arglwydd ; ac efe a fydd
iddynt yn lie tai, ac yn gyssegrfa
i'r cyssegr.
5 A'r pùm mil ar hugain o hŷá,
a'r dengmil o led, fydd hefyd i'r
Lefiaid y rhai a wasanaethant y tŷ,
yn etifeddiaeth ''ugain o ystafell-
oedd.
6 11 Rhoddwch hefyd bum mil o
led, a phùm mil ar hugain o hŷd,
yn berchennogaeth i'r ddinas, ar
gyfer offrwm y rhan gyssegredig :
i holl dy Israel y bydd hyn.
7 IT A rhan fydd i'r tywysog o'r
tu yma ac o'r tu accw i offrwm y
rhan gyssegredig, ac i berchennog-
aeth y ddinas, ar gyfer y rhan gys-
segredig, ac ar gyfer etifeddiaeth y
ddinas, o du y gorllewin tu a'r gor-
llewin, ac o du y dwyrain tu a'r
dwyrain : a'r hŷd fydd ar gyfer
pob un o'r rhannau, o derfyn y gor-
llewin hyd derfyn y dwyrain.
8 Yn y tir y bydd ei etifeddiaeth
ef yn Israel, ac "^ni orthrymma fy
nhywysogion fy mhobl i mwy; a'r
i'han arall o'r tir a roddant i dy
Israel yn òl eu Uwythau.
9 1Í Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw; ®Digon i chwi hyn, ty-
wysogion Israel ; bwriwch ymaith
drawsder a difrod, gwnewch hefyd
farn a chyfiawnder, tynnwch ym-
aith eich ^ trethau oddi ar fy mhobl,
medd yr Arglwydd Dduw.
10 *"Bydded gennych gloriannau
uniawn, ac ephah uniawn, a bath
uniawn.
11 Bydded yr ephah a'r bath un
fesur ; gan gynnwys o'r bath ddeg-
fed ran homer, a'r ephah ddegfed
ran homer : wrth yr homer y bydd
eu mesur hwynt.
12 ^Y sicl fydd ugain gerah :
ugain sicl, a phùm sicl ar hugain,
a phymtheg sicl, fydd maneh i
chwi.
13 Dyma yr offrwm a offrym-
mwch : chweched ran ephah o ho-
mer o wenith; felly y rhoddwch
chweched ran ephah o homer o
haidd.
14 Am ddeddf yr olew, bath o
olew, degfed ran bath a roddivch
o'r corns ; yr hyn yw homier o ddeg
bath: o herwydd deg bath yw ho-
mer.
15 Un ^ milyn hefyd o'r praidd a
offrymmwch o bob deucant, allan o
ddolydd Israel, yn fwyd-offrwm, ac
yn boeth-offrwm, ac yn aberthau
■'hedd, i wneuthur cymmod dros-
tynt, medd yr Arglwydd Dduw.
16 Holl bobl y tir fyddant dan yr
offrwm hwn ^ i'r tywysog yn Israel.
17 Ac ar y tywysog y bydd poeth-
offrwm, a bwyd-offrwm, a diod-
offrwm, ar yr uchel-wyliau, a'r
newydd-loerau, a'r Sabbatliau, trwy
holl osodedig wyliau tŷ Israel : efe
a ddarpara bech-aberth, a bwyd-
offrwm, a phoeth-offrwm, ac aberth-
au ^ hedd, i wneuthur cymmod dros
dy Israel.
18 Fel hyn y dywed yr Arghvydd
Dduw ; 0 fewn y mis cyntaf, ar y
dydd cyntaf o'r mis, y cymmeri
fustach ieuangc perffeith-gwbl, ac
^ y puri y cyssegr.
19 Yna y cymmer yr offeiriad o
waed y pech-aberth, ac a'^ rhydd
ar orsingau y tŷ, ac ar bedair congl
Cvn
CRIST
574.
d pen. 4(5.
la.
e pen. 4t. 6.
5Nnu, ci/m-
hellion.
Heb.
gwOiio
allan.
f Lef. 19.
35, 36.
S Exod. 30.
13.
Lef. 27. 25.
Num. 3.47.
6 Nell, £>?n,
neu, fỳn.
7 Neu
d'iolch.
8 Neu,
gyd a'r.
9 Neu,
h Lef. 16.
10.
Ordeiniadau i'r tywysog
EZECIEL, XLVL
lurtli addoli.
Cyn
CRIST
574.
I Exod. 12.
18.
Lef. 23. 5,
6.
Num. 9. 3.
a 28. 17.
Deut.16.1.
k Lef. 23.
33.
Num. 29.
32.
Deut. le.
13.
ystôl yr allor, ac ar orsingaii portli
y cyntedd nesaf i mewn.
20 Felly y gwnei hefyd ar y seith-
fed dydd o'r mis, dros y neb a
becho yn amryfas, a thros yr ehud :
felly y purwch y tŷ.
21 ' Yn y mis cyntaf, ar y pedwer-
ydd dydd ar ddeg o'r mis, y bydd
i chwi y pasc ; gwyl fydd i chwi
saith niwrnod : bara croyw a fwyt-
têwch.
22 A'r tywysog a ddarpara ar y
dydd hwnnw drosto ei hun, a thros
holl bobl y wlad, fustach yn bech-
aberth.
23 A saith niwrnod yr wyl y dar-
para efe yn ofírwm poeth i'r Ar-
GLWYDD, saith o iustych, a saith o
hyi'ddod perfifeith-gwbl, bob dydd
o'r saith niwrnod ; a bwch geifr yn
bech-aberth bob dydd.
24 Bwyd-oiFrwm hefyd a ddarpara
efe, sef ephah gyd â phob bustach,
ac ephah gyd äphoh hwrdd, a hin
0 olew gyd a'r ephah.
25 ^ Yn y seithfed mis, ar y pym-
thegfed dydd o'r mis, y gwna y
cyffelyb ar yr wyl dros saith niwr-
nod ; sef fel y pech-aberth, fel y
poeth-offi'wm, ac fel y bwyd-ofírwm,
ac fel yr olew.
PENNOD XLVL
1 Ordeiniadau i'r tywysog pan addolo ; 9 ac
i'r hobl. 16 Trefn am etifeddiaeth y tywysog.
19 Y cyntedd i fenoi ac i bohi.
FEL hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw ; Forth y cyntedd nesaf
i mewn, yr hwn sydd yn edrych tu
a'r dwyrain, fydd yn gauad y chwe
diwrnod gwaith ; ond ar y dydd
Sabbath yr agorir ef, ac efe a agorir
ar ddydd y newydd-loer.
2 A'r tywysog a ddaw ar hyd
ffordd cyntedd y porth oddi allan,
ac a saif wrth orsing y porth ; a'r
offeiriaid a ddarparant ei boeth-
offrwm ef a'i aberthau hedd, ac efe
a addola wrth riniog y porth ; ac
a â allan : a'r porth ni cheuir hyd
yr hwyr.
3 Fobl y tir a addolant hefyd
ivrth ddrws y porth hwnnw, ar y
Sabbathau ac ar y newydd-loerau,
o flaen yr Arglwydd.
4 A'r offrwm poeth a oflFrymmo y
tywysog i'r Arglwydd ar y dydd
Sabbath, fydd chwech o ŵyn per-
ffeith-gwbl, a hwrdd perifeith-gwbl :
5 A bwyd-ofírwm o ephah gyd
a'r hwrdd, a rhodd ei law o fwyd-
816
offrwm gyd a'i* ŵyn, a hin o olew
gyd a'r ephah.
6 Ac ar ddydd y newydd-loer,
bustach ieuangc perffeith-gwbl, a
chwech o ŵyn, a hwrdd ; perffeith-
gwbl fyddant
7 Ac efe a ddarpara ephah gyd
a'r bustach, ac ephah gyd a'r
hwrdd, yn fwyd-offrwm; a chyd
a'r ŵyn fel y cyrhaeddo ei law ef,
a hin o olew gyd a phob ephah.
8 A phan ddelo y tywysog i mewn,
ar hyd ffordd cyntedd y porth y
daw i mewn, ac ar hyd y ffordd
honno yr â allan.
9 IT A phan ddelo pobl y tir o
flaen yr Arglwydd ar y gwyliau
gosodedig, yr hwn a ddelo i mewn
ar hyd ffordd porth y gogledd i
addoli, a â allan i ffordd porth y
dehau; a'r hwn a ddelo ar hyd
ffordd porth y dehau, a â allan ar
hyd ffordd porth y gogledd : na
ddychweled i ffordd y porth y daeth
i mewn trwyddo, eithr eled allan
ar ei gyfer.
10 A phan ddelont hwy i mevra,
y daw y tywysog yn eu mysg hwy ;
a phan elont allan, yr â yntau allan.
11 Ac ar y gwyliau a'r uchel-wyl-
iau hefyd y bydd y bwyd-offrwm
o ephah gyd â phoh bustach, ac
ephah gyd â phoh hwrdd, a rhodd
ei law gyd a'r ŵyn, a hin o olew
gyd a'r ephah.
12 A phan ddarparo y tywysog
boeth-offrwm gwirfodd, neu aberth-
au hedd gwirfodd i'r Arglwydd,
yna yr egyr im iddo y porth sydd
yn edrych tu a'r dwyrain, ac efe a
ddarpara ei boeth-offrwm a'i ab-
erthau hedd, fel y gwnaeth ar y
dydd Sabbath ; ac a â allan : ac un
a gau y porth ar ol ei fyned ef
allan.
13 *Oen ^blwydd perffeith-gwbl
hefyd a ddarperi yn boeth-offrwm
i'r Arglwydd beunydd: o fore i
fore y darperi ef
14 Darperi hefyd yn fwyd-offrwm
gyd âg ef o fore i fore, chweched
ran ephah, a thrydedd ran hin o
olew, i gymmysgu y peilliaid, yn
fwyd-offrwm i'r Arglwydd, trivy
ddeddf dragy wyddol byth.
15 Fel hyn y darparant yr oen,
a'r bwyd-ofírwm, a'r olew, o fore i
fore, yn boeth-ofírwm gwastadol.
16 ^ Fel hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw; Os rhydd y tywysog rodd
i neb o'i feibion o'i etifeddiaeth,
Cvn
CRIST
574.
» Exod. 29.
3S
Num. 28. 3.
2Heb.
tnab ei
flwyddijn.
Gwéledîgaeth y
EZECIEL, XLVII.
dyfioedd sanctaidd.
b pen. 45. 3.
c pen. 44,
19.
SHeb.
ìfnghongì
cì/ntedd, a
cìiyntedd
y'nghongl
cijnledd.
4Neu.
wedi eii
gwtieuthur
à simnei'
au.
BNeu,
congiog.
» Joel 3. 18.
Zech.13.1.
a 14. 8.
Dat. 22. 1.
eiddo ei feibion fydd hynny, eu
perchennogaeth /l/dd hynny wrth
etifeddiaetli.
17 Ond pan roddo efe rodd o'i
etifeddiaeth i un o'i weision, bydded
hefyd eiddo hwnnw hyd flwyddyn
y rhyddid ; yna y dychwel i'r ty wys-
og : etto ei etifeddiaeth fydd eiddo
ei feibion, iddynt hwy.
18 Ac *'na chymmered y tywysog o
etifeddiaeth y bobl, i'w gorthrymmu
hwynt allan o'u perchennogaeth ;
eithr rhodded etifeddiaeth i'w feib-
ion o'i berchennogaeth ei hun : fel
na wasgarer fy mhobl bob un allan
o'i berchennogaeth.
19 If Ac efe a'm dug trwy y ddy-
fodfa oeddi ar ystlys y porth, i ys-
tafelloedd cyssegredig yr ofreiriaid,
y rhai oedd yn edrych tu a'r go-
gledd : ac wele yno le ar y ddau
ystlys tu a'r gorllewin.
20 Ac efe a ddywedodd wrthyf,
Dyma y fan lie y beirw yr offeir-
iaid yr aberth dros gamwedd a'r
pech-aberth, a lie y pobant y bwyd-
ofifrwm ; fel na ddygont hwynt i'r
cyntedd nesaf allan, •= i sancteiddio
y bobl.
21 Ac efe a'm dug i'r cyntedd
nesaf allan, ac a'm tywysodd heib-
io i bedair congl y cyntedd ; ac
wele ^gyntedd ym mhob congl i'r
cyntedd.
22 Ym mhedair congl y cyntedd
yr ydoedd cynteddau ^ cyssylltied-
ig o ddeugain citfydd o hyd, a deg
ar hugain o led : un fesur oedd
y ^ conglau ill pedair.
23 Ac yr ydoedd adail newydd
0 amgylch ogylch iddynt ill pedair,
a cheginau wedi eu gwneuthur oddi
tan y muriau oddi amgylch.
24 Ac efe a ddywedodd wrthyf,
Dyma dŷ y cogau, Ue y beirw
gweinidogion y ty aberth y bobl.
PENNOD XLVII.
1 Gtoeledigaeth y dyfroedd sanctaidd : 6 a'u
rhinwedd. 13 Terfynau y wlad ; 22 a'i
rhannii wrth goelbren.
AC efe a'm dug i drachefn i ddrws
Xjl y ty ; ac wele ^ ddwfr yn dyfod
allan oddi tan riniog y ty tu a'r
dwyrain : o herwydd wyneb y ty
oedd tu a'r dwyrain ; a'r dyfroedd
oedd yn disgyn oddi tanodd o ys-
tlys dehau y ty, o du y dehau i'r
allor.
2 Ac efe a'm dug i ar hyd ffordd y
porth tu a'r gogledd, ac a wnaeth
i mi amgylchu y ffordd oddi allan
hyd y porth nesaf allan ar hyd y
fiordd sydd yn edrych tu a'r dwyr-
ain ; ac wele ddyfroedd yn tarddu
ar yr ystlys dehau.
3 A phan aeth y gwr yr hwn oedd
a'r Uinyn yn ei law allan tu a'r
dwyrain, efe a fesurodd fil o gu-
fyddau, ac a'm tywysodd i trwy
y dyfroedd; ^a'r dyfroedd hyd y
fferau.
4 Ac efe a fesurodd fil eraill,
ac a'm tywysodd trwy y dyfroedd ;
a'r dyfroedd hyd y gliniau : ac a
fesurodd fil eraill, ac a'm tywys-
odd trwodd; a'r dyfroedd hyd y
Iwynau :
5 Ac efe a fesurodd fil eraill ; ac
afon oedd, yr hon ni allwn fyned
trwyddi : canys codasai y dyfroedd
yn ddyfroedd ^nofìadwy, yn afon
ni eUid myned trwyddi.
6 1Í Ac efe a ddywedodd wrthyf,
A welaist ti hyîi, fab dyn? Yna
y'm tywysodd, ac y'm dychwelodd
hyd Ian yr afon.
7 Ac wedi i mi ddychwelyd, wele
^ ar fin yr afon goed lawer iawn o'r
tu yma ac o'r tu accw.
8 Ac efe a ddywedodd wrthyf,
Y dyfroedd hyn sydd yn myned
allan tu a bro y dwyrain, ac a
ddisgynant i'r ^gwastad, ac a ant
i'r môr : ac wedi eu myned i'r mor,
yr iachêir y dyfroedd.
9 A bydd i bob peth byw, yr hwn
a ymlusgo, pa le bynnag y delo yi-
^afonydd, gael byw: ac fe fydd
pysgod lawer iawn, o herwydd dy-
fod y dyfroedd hyn yno : canys
iachêir hwynt, a phob dim He y
delo yr afon fydd byw.
10 A bydd i'r pysgodwyr sefyll
arni, o En-gedi hyd En-eglaim ;
hwy a iyddant yn daenfa rhwyd-
au : eu pysgod fydd yn ol eu rhyw,
fel pysgod *= y mor mawr, yn llawer
iawn.
11 Ei Ueoedd Ueidiog a'i chors-
ydd "^ ni iachêir ; i halen y rhoddir
hwynt.
12 Ac wrth yr afon y cyfyd, ar
ei min o'r ddeutu, bob pren ym-
borth ; ^ ei ddalen ni syrth, a'i
ffrwyth ni dderfydd : yn ei fisoedd
y dwg ffrwyth ^ newydd ; o her-
wydd ei ddyfroedd, hwy a ddaeth-
ant allan or cyssegr : am hynny y
bydd ei ffrwyth yn ymborth, a'i
® ddalen ^ yn feddyginiaeth.
13 1Í Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd Dduw ; Dyma y terfyn wrfch
Cyn
CRIST
574.
2Heb.
di/froedd
yjferait.
3 Heb. iiojia.
b Dat. 22. 2.
* Neu,
aniahccli.
Edrych
Deut.3.17.
a 4. 40.
Joa. 3. 16.
5 Heb.
ddioy iifon.
S Nou,
ar hyn ni
iacheir.
<1 Job 8. IG.
Ps. 1. S.
Jer. 17. 8.
7Neu,
ai heunij.
e Dat. 22. 2.
8 Neu,
i ysiytod,
neii, ddol-
uriaii.
Terfynau y wlad.
EZECIEL, XLVIIL
Rhandîr y UwythaUj
Cyn
CRIST
574.
f Gen. 48. 5.
1 Cliron. 5.
1.
pen. 43. 4,
5.
E Gen. 15. 7.
a 17. S.
a 26. 3.
a 28. 13.
9Heb.
codaisfy
llaw.
2 Neil, y
ganoldref.
b pen. 48.1.
S neb. oddi
rhwng
Damascus.
i Neu,
MerAah
yn Cades.
^ Nen, ÿ
di/fryh.
6 Neu, y
dehau.
» pen. 47.
15, &.C.
2 Heb. tin
rlinn.
Felly ad.
2, 3, &c.
yr hwn y rhenmvch y tir yn eti-
feddiaeth i ddeiiddeg Uwyth Israel:
^Joseph a gaiff ddivy o rannau.
14 Hefyd chwi a'i hetifeddwch
ef, bob un cystal a'i gilydd; am
yr hwn y ^ ^ tyngais ar ei roddi i'cli
tadau : a'r tir hwn a syrth i chwi
yn etifeddiaetb.
15 A dyma derfyn y tir o du y go-
gledd, o'r mor mawr tu a Hethlon,
ffordd yr eir i Zedad :
16 Hamath, Berothah, Sibraim, yr
hwn sydd rhwng terfyn Damascus a
therfyn Hamath; -Hasar-hattichon,
yr hwn sydd ar derfyn Hauran.
17 A'r terfyn o'r mor fydd ^Hasar-
enan, terfyn Damascus, a'r gogledd
tu a'r gogledd, a therfyn Hamath.
A dyma du y gogledd.
18 Ac ystlys y dwyrain a fesur-
wch o Hauran, ac ^o Damascus, ac
o Gilead, ac o dir Israel ivrth yr
lorddonen, o'r terfyn hyd for y
dwyrain. A dyma du y dwyrain.
19 A'r ystlys ddehau tu a'r dehau,
o Tamar hyd ddyfroedd ^cynnen
Cades, ^yr afon hyd y mor mawr.
A dyma yr ystlys ddehau tu a
^ Theman.
20 A thu y gorllewin fydd y mor
mawr, o'r terfyn hyd oni ddeuer
ar gyfer Hamath. Dyma du y gor-
Uewin.
21 Felly y rhennwch y tir hwn
i chwi, yn ol Uwythau Israel.
22 1Í Bydd hefyd i chwi ei rannu
ef wrth goelbren yn etifeddiaeth i
chwi, ac i'r dieithriaid a ymdeith-
iant yn eich mysg, y rhai a gen-
hedla blant yn eich plith : a bydd-
ant i chwi fel un wedi ei eni yn y
wlad ym mysg meibion Israel ; gyd
â chwi y cant etifeddiaeth ym mysg
Uwythau Israel.
23 A bydd, ym mha Ivvyth byn-
nag yr ymdeithio y dieithr, yno y
rhoddwch ei etifeddiaeth ef, medd
yr Arglwydd Dduw.
PENNOD XLVIIL
1, 23 Rhandiroedd y deuddeg Uwyth. 8 Rhan-
dir y cyssegr; 15 a'r ddinas, a'i plientref-
ydd : 21 aV tywysog. 30 Mesurau pyrth
y ddinas.
A DYMA enwau y Uwythau. *0
gwrr y gogledd ar duedd fíbrdd
Hethlon, fifordd yr ieir i Hamath,
Hasar-enan, terfyn Damascus tu a'r
gogledd, i duedd Hamath, (canys
y rhai hyn oedd ei derfynau dwyr-
ain a gorllewin,) ^ rhan i Dan,
2 Ac ar derfyn Dan, o du y
dwyi'ain hyd du y gorllewin, rhan
i Aser.
3 Ac ar derfyn Aser, o du y
dwyrain hyd du y gorllcAvin, i
Naphtali ran.
4 Ac ar derfyn Naphtali, o du
y dwyrain hyd du y gorllewin, i
Manasseh ran.
5 Ac ar derfyn Manasseh, o du
y dwyrain hyd du y gorUewin, i
Ephraim ran.
6 Ac ar derfyn Ephraim, o du
y dwyrain hyd du y gorllewin, i
Reuben ran.
7 Ac ar derfyn Reuben, o du y
dwyrain hyd du y gorllewin, i Ju-
dah ran.
8 IT Ac ar derfyn Judah, o du
y dwyrain hyd du y gorllewin, y
bydd *• yr ofírwm a ofírymmoch yn
bum mil ar hugain o gorsennau
o led, ac o hyd fel un o'r rhannau,
o du y dwyrain hyd du y gorllew-
in ; a'r cyssegr fydd yn ei ganol.
9 Yr ofírwm a offrymmoch i'r
Arglwydd fydd bum mil ar hug-
ain o hyd, a dengmü o led.
10 Ac eiddo y rhai hyn fydd yr
oifrwm cyssegredig, sef eiddo yr
offeiriaid, yì/c?ä pùm mil ar hugain
tu a'r gogledd o hyd, a dengmil tu
a'r gorllewin o led; felly dengmil
tu a'r dwyrain o led, a phùm mil
ar hugain tu a'r dehau o hyd: a
chyssegr yr Arglwydd fydd yn
ei ganoL
11 '^^I'r oflPeiriaid cyssegredig o
feibion Sadoc y bydd, y rhai a
gadwasant * fy nghadwraeth, y rhai
ni chyfeiliornasant pan gyfeiliorn-
odd plant Israel, megis y cyfeiUorn-
odd y Lefiaid.
12 A bydd eiddynt yr hyn a off-
rymmir o offrwm y tir, yn sanct-
eidd-beth cyssegredig wrth derfyn
y Lefiaid.
13 A'r Lefiaid a gânt, ar gyfer
terfyn yr offeiriaid, bum mil ar
hugain o hyd, a dengmil o led :
pob hyd fydd bum mil ar hug-
ain, ar lied yn ddengmiL
14 Hefyd ni werthant ddim o
bono, ac ni chyfnewidiant, ac ni
throsglwyddant flaen-fírwyth y tir ;
o herwydd cyssegredig yw i'r Ar-
glwydd.
15 1Í A'r pùm mil gweddill o'r
lied, ar gyfer y pùm mil ar hug-
ain, fydd digyssegredig, yn drigfa
ac yn faes pentrefol i'r ddinas ; a'r
ddinas fydd yn ei ganoL
Cyn
CRIST
574.
b pen. 45. 1,
c pen. 44.
15.
S Neu, Y
rhan gys-
segredig
fydd iV
ojj'eiríaid
o feibion
tiadoc.
< Neu, /if
ordinhdd.
y ddinas, dr tyivysog.
EZECIEL, XLVIII.
Mesurau pyrth y ddinas.
Cyn
CEIST
574.
16 A dyma ei fesurau ef ; Ystlys
y gogledd fydd bum cant a phed-
air mil, ac ystlys y dehau yn bum
cant a phedair mil, felly o du y
dwyrain yn bum cant a phedair
mil, a thu a'r gorllewin yn bum
cant a phedair mil.
17 A maes pentrefol y ddinas
fydd hefyd tu a'r gogledd yn
ddeucant a deg a deugain, ac yn
ddeucant a deg a deugain tu a'r
dehau, ac yn ddeucant a deg a
deugain tu a'r dwyrain, ac yn
ddeucant a deg a deugain tu a'r
gorllewin.
18 A'r gweddill o'r hŷd, ar gyfer
oifrwm y rhan gyssegredig, fydd
yn ddengmil tu a'r dwyrain, ac yn
ddengmil tu a'r gorllewin : ac ar
gyfer offrwm y rhan gyssegredig y
bydd; a'i gnwd fydd yn ymborth i
weinidogion y ddinas.
19 A gweinidogion y ddinas a'i
gwasanaethant o hoU Iwythau Is-
rael.
20 Yr hoU offrwm fydd bum mil
ar liugain, wrth bum mil ar hu-
gain : yn bedeirongl yr offrym-
mwch yr offrwm cyssegredig, gyd
â pherchennogaeth y ddinas.
21 1Í A'r hyn a adewir fydd i'r
tywysog, o ddeutu yr offrwrn cys-
segredig, ac o berchennogaeth y
ddinas, ar gyfer y pùm mil ar
hugain o'r offrwm tu a therfyn y
dwyrain, a thu a'r gorllewin, ar
gyfer y pùm mil ar hugain tu a
therfyn y gorllewin, gyferbyn â
rhannau y tywysog: a'r offrwm
cyssegredig fydd ; a chyssegrfa y
i^ fydd y'nghanol hynny,
22 Felly o berchennogaeth y Lef-
iaid, ac o berchennogaeth y ddinas,
y'nghanol yr hyn sydd i'r tywysog
rhwng terfyn Judah a therfyn Ben-
jamin, eiddo y tywysog fydd.
23 Ac am y rhan arall o'r llwyth-
au, o du y dwyrain hyd du y
gorllewin, y hydd ^rlian i Ben-
jamin.
24 Ac ar derfyn Benjamin, o du
y dwyrain hyd du y gorllewin, y
hydd '^ rhan i Simeon.
25 Ac ar derfyn Simeon, o du y
dwyrain hyd du y gorllewin, rhan
i Issachar.
26 Ac ar derfyn Issachar, o du y
dwyrain hyd du y gorllewin, rhan
i Zabulon.
27 Ac ar derfyn Zabulon, o du y
dwyrain hyd du y gorllewin, rhan
i Gad.
28 Ac ar derfyn Gad, ar y tu
dehau tu a'r dehau, y terfyn fydd
o ^ Tamar hyd ddyfroedd '^ cynnen
Cades, a hyd yr afon tu a'r môr
mawr.
29 Dyma y tir a rennwch wrth
goelbren yn etifeddiaeth i Iwythau
Israel, a dyma eu rhannau hwynt,
medd yr Arglwydd Dduw.
30 1Í Dyma heiyd fynediad allan
y ddinas, o du y gogledd pùm
cant a phedair mil o fesurau.
31 A ^phyrth y ddinas fydd ar
enwau Uwythau Israel : tri phorth
tu a'r gogledd ; porth Reuben yn
un, porth Judah yn un, porth Lefi
yn un.
32 Ac ar du y dwyrain pùm cant
a phedair mil : a thri phorth ; sef
porth Joseph yn un, porth Benja-
min yn un, porth Dan yn un.
33 A thu a'r dehau pùm cant
a phedair mil o fesurau : a thri
phorth; porth Simeon yn un, a
phorth Issachar yn un, a phorth
Zabulon yn un.
34 Tu a'r gorllewin y hydd pùm
cant a phedair mil, a'w. tri phorth ;
porth Gad yn un, porth Aser yn
un, a phorth Naphtali yn un.
35 Deunaw mil o fesurau oedd
hi o amgylch : ^ac enw y ddinas
o'r dydd hwnnw allan fydd, ^ Yr
Arglwydd sydd yno.
Cyn
CRIST
574.
BHeb.
un rhan.
6 Heb.
un rhan.
d pen. 47.
19.
7 Neu
Merwah,
e Dat. 21.
12, &c.
f Jer. 33. 10
« Jehofah
Hamma h :
Edrycli
Exod. 17.
iri.
Earn. G. 21
UB
LLYFR DANIEL.
Cyn
CEIST
CylcL
607.
B 2 liren.
2-t. 1.
2 (Jliron.
36. 6.
Cylch
6C6.
• lîhngfy-
negwyd
2 Bi-en. 20.
17, 13.
a neb. ac
o win ei
dd'iod ef.
I 0 ad. 19.
I d pen. 5. 12.
e pen. 4. 8.
t Kdrvch.
Gen."30.21.
Ps. 106.40.
Diar. 16. 7
PENNOD I.
1 Caethiiced Jehoiacim. 3 Aspenaz yn cym-
meryd Daniel, Hananiah, Misael, ac Aza-
r'iali, i'w dysgu y^ngwyhodaeth y Caldeaîd :
8 a hwythau yn gwrthod rhan o fwyd y
hi-enhin ; ac lortli fwytta ffa, ac yfed dwfr,
yn myned yn dda arnynt. 17 Eu, godidog
ddoethineh hwy.
YN y drydedd flwyddyn o deyrn-
asiad Jehoiacim brenhin Ju-
dah, ^y daeth Nebuchodonosor
brenhin Babilon i Jerusalem, ac
a warchaeodd arni.
2 A'r Arglwydd a roddes i'w
law ef Jehoiacim brenhin Judah,
a rhan o lestri tŷ Ddtjw; yntau
a'u dug hwynt i wlad Sinar, i dŷ ei
dduw ef ; ac i drysordy ei dduw y
dug efe y Uestri.
3 IT A dywedodd y brenhin wrth
Aspenaz ei ben-ystafellydd, am
ddwyn *o feibion Israel, ac o'r
had brenhinol, ac o'r tywysogion,
4 Fechgyn y rhai ni hyddai yn-
ddynt ddim gwrthuni, eithr yn dda
yr olwg, a deallgar ym mhob doeth-
ineb, ac yn gwybod gwybodaeth, ac
yn deall c;^arwyddyd, a'r rhai y
hyddai grym ynddynt i sefyU yn
llys y brenhin, *'i'w dysgu ar lyfr
ac yn iaith y Caldeaid.
5 A'r brenhin a ddognodd iddynt
ran beunydd o fwyd y brenhin, ^ ac
o'r gwin a yfai efe ; felly i'w maethu
hwynt dair blynedd, fel " y safent ar
ol hynny ger bron y brenhin.
6 Ac yr ydoedd yn eu plith hwynt
0 feibion Judah, Daniel, Hananiah,
Misael, ac Azariah :
7 ^ A'r pen-ystafellydd a osododd
arnynt enwau : canys ar Daniel y
gosododd efe * Beltesassar ; ac ar
Hananiah, Sadrach; ac ar Misael,
Mesach ; ac ar Azariah, Abednego.
8 1Í A Daniel a roddes ei fryd,
^nad ymhalogai efe trwy ran o
fwyd y brenhin, na thrwy y gwin a
yfai efe : am hynny efe a ddymun-
odd ar y pen-ystafellydd, na byddai
raid iddo ymhalogi.
9 A s Duw a roddes Daniel me^vn
ifafr a thiriondeb gyd a'r pen-ystaf-
ellydd.
10 A'r pen-ystafellydd a ddywed-
odd wrth Daniel, Ofni yr ydwyf fi fy
arglwydd y brenhin, yr hwn a osod-
1 odd eich bwyd chwi a'ch diod chwi:
o herwydd paham y gwelai efe eich
wynebau yn 'gulach na'r bechgyn
sydd ^ fel chwithau ? felly y parech
fy mhen yn ddyledus i'r brenhin.
11 Yna y dywedodd Daniel wrth
^ Melsar, yr hwn a osodasai y pen-
ystafellydd ar Daniel, Hananiah,
Misael, ac Azariah,
12 Prawf, attolwg, dy weision ddeg
diwrnod, a rhoddant i ni '^ffa '^i'w
bwytta, a dwfr i'w yfed.
13 Yna edrycher ger dy fron di
ein gwedd ni, a gwedd y bechgyn
sydd yn bwytta rhan o fwyd y
brenhin : ac fel y gwelych, gwna
a th weision.
14 Ac efe a wrandawodd arnynt
yn y peth hyn, ac a'u profodd
hwynt ddeg o ddyddiau.
15 Ac ym mhen y deng niwrnod
y gwelid eu gwedd hwynt yn dec-
each, ac yn dewach o gnawd, na'r
hoU fechgyn oedd yn bwytta rhan
0 fwyd y brenhin.
16 Felly Melsar a gymmerodd ym-
aith ran eu bwyd hwynt, a'r gwin
a yfent ; ac a roddes iddynt ffa.
17 1Í A'r bechgyn hynny ill ped-
war, Duw a roddes iddynt ^wyb-
odaeth a deall ym mhob dysg a
doethineb : a Daniel ' ^ a hyffordd-
iodd efe ym mhob gweledigaeth a
breuddwydion.
18 Ac ym mhen y dyddiau y dy-
wedasai y brenhin am eu dwyn
hwynt i mewn, yna y pen-ystafell-
ydd a'u dug hwynt ger bron Ne-
buchodonosor.
19 A'r brenhin a chwedleuodd â
hwynt ; ac ni chafwyd o honynt oil
un fel Daniel, Hananiah, Misael, ac
Azariah : am hynny ^ y safasant
hwy ger bron y brenhin.
20 Ac ym mhob rhyw ^ddoeth-
ineb a deall a'r a ofynai y brenhin
iddynt, efe a'u cafodd hwynt yn
ddeg gwell na'r hoU ddewiniaid
a'r astronomy ddi on oedd o fewn
ei holl frenhiniaeth ef.
21 A bu Daniel hyd y flwyddyn
gyntaf i'r brenhin ^ Cyrus.
PENNOD IL
1 Nebuchodonosor yn angJiofio ei freuddwyd, a
thrwy addewidion a hygyihion yn ceisio gan
y Caldeaid ei ddangos iddo : 10 hwythau,
yn cydnabod nas gallent, ac yn cael barn
Cyn
CEIST
Cylcli
606.
3Neu,
waeth.
Heb.
dristacli.
i Neu, och
dull, neu,
o'ch amser
chwif
5 Neu,
ÿ goruch-
wyliuir.
6 Heb. 0 /a.
7 Heb.
a ni a
fwyltâwa.
i^ Act. 7. 22.
■ Num. 12.6.
2 Chron.
26.5.
pen. 10. 1.
8 Neu. oedú
ddeallus.
C03.
k Gen. 41.
40.
9 Heb.
ddoeihineb
deall.
1 pen. 6. 23.
a 10.1.
Breuddwyd Nébuchodonosor.
DANIEL, II.
Ei ddatguddio i Daniel.
Cyn
CRIST
C03.
» 1 Bren. 1.
31.
pen. 3. 9.
a 6. 6, 21.
b pen. 3. 29.
e Ezra 6. 11.
SCald.
prynu.
d Est. 4.
11.
marwolaeth. 14 Daniel, wedi cael peih ys-
paid, yn cael allan y hreuddwtjd ; 19 yn
hendWiio Duw ; 24 yn attal y farn, ac yn
dyfod ger hron y brenhin. 31 Y breuddwyd,
36 aH ddehongliad ; 46 a chyfodiad Daniel.
AC yn jT ail flwyddyn o deyrnas-
X3_ iad Nebuchodonosor, y breudd-
wydiodd Nebuchodonosor freudd-
wydion, a thrallodwyd ei yspryd
ef, a'i gwsg a dorrodd oddi wrtho.
2 A'r brenhin a archodd alw am
y dewiniaid, ac am yr astronomydd-
ion, ac am yr hudolion, ac am y
Caldeaid, i fynegi i'r brenhin ei
freuddwydion : a hwy a ddaethant
ac a safasant ger bron y brenhin.
3 A'r brenhin a ddywedodd wrth-
ynt, Breuddwydiais freuddwyd, a
thrallodwyd fy yspryd am wybod y
breuddwyd.
4 Yna y Caldeaid a lefarasant
wrth y brenhin yn Syriaeg, * O fren-
hin, bydd fyw yn dragywydd: ad-
rodd dy freuddwyd i'th weision, a
mynegwn y dehongliad.
5 Attebodd y brenhin a dywedodd
wrth y Caldeaid, Aeth y peth oddi
wrthyf: oni fynegwch y breudd-
wyd i mi, a'i ddehongliad, ^'gwneir
chwi yn ddrylliau, a'ch "^tai a osodir
yn dommen.
6 Ond OS y breuddwyd a'i dde-
hongliad a ddangoswch, cewch
roddion, a gwobrau, ac anrhydedd
mawr o'm blaen i : am hynny dang-
oswch y breuddwyd, a'i ddehongliad.
7 Attebasant eilwaith a dywedas-
ant, Dyweded y brenhin y breudd-
wyd i'w weision, ac ni a ddangoswn
ei ddehongliad ef.
8 Attebodd y brenhin a dywed-
odd, Mi a wn yn hysbys mai ^ oedi
yr amser yr ydych chwi; canys
gwelwch fyned y peth oddi wrthyf.
9 Ond oni wnewch i mi wybod y
breuddwyd, "^un gyfraith fydd i
chwi : canys gair celwyddog a llygr-
edig a ddarparasoch ei ddywedyd
o'm blaen, nes newid yr amser : am
hynny dywedwch i mi y breudd-
wyd, a mi a gaf wybod y medrwch
ddangos i mi ei ddehongliad ef
10 1Í Y Caldeaid a attebasant o
flaen y brenhin, ac a ddywedasant,
Nid oes dyn ar y ddaear a ddichon
ddangos yr hyn y mae y brenhin
yn ei ofyn : ac ni cheisiodd un
brenhin, na phennaeth, na llywydd,
y fath beth a hwn gan un dewin,
nac astronomydd, na Chaldead.
11 Canys dieithr yw y peth a gais
821
y brenhin, ac nid oes neb arall a
fedr ei ddangos o flaen y brenhin,
ond y duwiau, y rhai nid yw eu
trigfa gyd â chnawd.
12 O achos hyn y digiodd y bren-
hin ac y creulonodd yn ddirfawr,
ac a orchymynodd ddifetha holl
ddoethion Babilon,
13 Yna yr aeth y gyfraith allan
am ladd y doethion ; ceisiasant hef-
yd Daniel a'i gyfeillion i'w Uadd.
14 IT Yna ^yr attebodd Daniel
trwy gynghor a doethineb i Arioch,
*pen-distain y brenhin, yr hwn a
aethai allan i ladd doethion Babi-
lon :
15 Efe a lefarodd ac a ddywedodd
wrth Arioch, distain y brenhin,
Paham y mae y gyfraith yn myned
ar y fatli frys oddi wrth y brenhin?
Yna Arioch a fynegodd y peth i
DanieL
16 Yna Daniel a aeth i mewn, ac
a ymbüiodd â'r brenhin am roddi
iddo amser, ac y dangosai efe y
dehongliad i'r brenhin.
17 Yna yr aeth Daniel i'w dy, ac
a fynegodd y peth i'w gyfeillion,
Hananiah, Misael, ac Azariah ;
18 Fel y ceisient drugareddau
^ gan Dduw y nefoedd yn achos y
dirgelwch hwn ; fel na ddifethid
Daniel a'i gyfeillion gyd a'r rhan
arall o ddoethion Babilon.
19 IT Yna y datguddiwyd y dirgel-
wch i Daniel mewn gweledigaeth
nos: yna Daniel a fendithiodd
Dduw y nefoedd.
20 Attebodd Daniel a dywedodd,
^Bendigedig fyddo enw Duw o
dragywyddoldeb hyd dragywydd-
oldeb : canys doethineb a nerth
ydynt eiddo ef :
21 Ac efe sydd yn newid amserau,
a thymhorau: ^efe sydd yn sym-
mud brenhinoedd, ac yn gosod
brenhinoedd : efe sydd yn rhoddi
doethineb i'r doethion, a gwybod-
aeth i'r rhai a fedrant ddeall :
22 sEfe sydd yn datguddio y
petliau dyfnion a chuddiedig: efe
a ŵyr beth sydd yn y tywyllwch, a
chyd âg ef y mae y goleuni yn trigo.
23 Tydi Dduw fy nhadau yr yd-
wyf fi yn d'iolch iddo, ac yn ei fol-
iannu, o herwydd rhoddi o honot
ddoethineb a nerth i mi, a pheri i
mi wybod yn awr yr hyn a geis-
iasom gennyt : canys gwnaethost
i ni wybod *^yr hyn a ofynodd y
brenhin.
Cyn
CRIST
C03.
3 Cald.
y trodd.
■t Neu,
tywijsoíì ?i
filwriaelh.
Cald. pen-
lleiddiad.
Gen. 37.
30.
5 Cald. o
flaen Duw,
neu, oddi
e Ps. 113. 2,
a 115. 18.
f Job 12. 18.
S Job 12. 22.
6 Cald.
ymadrodd,
neii,
fatter y
brenhin.
Adroddiad y hreuddwyd,
DANIEL, II.
a'i ddehongliad.
Cyn
CRIST
603.
7 Cald.
Gaelo
hoììof wr.
h Felly
Gen.'H.lG.
Act. 3. 12.
1 ad. 38, tic.
8 Nen,
/iÿSÍÌÿSOÎl.
• Neu, nid
oeddjKetuii
dwylaw :
tel ad. 45.
24 IT 0 herwydd hyn yr aeth
Daniel at Arioch, yr hwn a osod-
asai y brenhin i ddifetha doethion
Babilon : efe a aeth, ac a ddywed-
odd wrtho fel hyn; Na ddifetha
ddoethion Babilon; dwg fi o flaen
y brenhin, a mi a ddangosaf i'r
brenhin y dehongliad.
25 Yna y dug Arioch Daniel o
flaen y brenhin ar frys, ac a ddy-
wedodd wrtho fel hyn ; ^ Cefais wr
o blant caethiwed Judah, yr hwn a
iynega i'r brenhin y dehongliad.
26 Attebodd y brenhin, a dywed-
odd wrth Daniel, yr hwn yr oedd
ei enw Beltesassar, A elli di fynegi
i mi y breuddwyd a welais, a'i dde-
hongliad?
27 Attebodd Daniel o flaen y
brenhin, a dywedodd, Ni all doeth-
ion, astronomyddion, dewiniaid, na
brud\vyr, ddangos i'r brenhin y
dirgelwch y mae y brenhin yn ei
ofyn:
28 Ond y mae Duw yn y nefoedd
yn datguddio dirgeledigaethau, ac
a fynegodd i'r brenhin Nebuchod-
onosor beth a fydd yn y dyddiau
diweddaf. Dy freuddwyd a gwel-
edigaethau dy ben yn dy wely yd-
oedd hyn yma :
29 Ti frenhin, dy feddyliau a god-
asant yn dy hen ar dy wely, beth
oedd i ddyfod ar ol hyn : a'r hwn
sydd yn datguddio dirgeledigaeth-
au, a fynegodd i ti beth a fydd.
30 ^ Minnau hefyd, nid o herwydd
y doetliineb sydd ynof fi yn fwy na
neb byw, y datguddiwyd i mi y
dirgelwch hwn : ond o'u hachos
hwynt y rhai a fynegant y dehongl-
iad i'r brenhin, ac fel y gwybyddit
feddyliau dy galon.
31 11 Ti, frenhin, oeddit yn gweled,
ac wele ry w ddelw fawr : y ddelw
fawr hon, yr oedd ei disgieirdeb
yn rhagorol, oedd yn sefyll gyfer-
byn â thi ; a'r olwg arni ydoedd
ofnad^vy.
32 'Pen y ddelw hon ydoedd o
aur da, ei dwyfron a'i breichiau
o arian, ei bol a'i ^ morddwydydd o
bres,
33 Ei choesau o haiarn, ei thraed
oedd heth o honynt o haiarn, a
pheth o honynt o bridd.
34 Edrych yr oeddit hyd oni thor-
rwyd allan garreg, ^nìd trwy waith
dwylaw, a hi a darawodd y ddelw
ar ei thraed o haiarn a phridd, ac
a'u maluriodd hwynt.
35 Yna yr haiarn, y pridd, y pres,
yr arian, a'r aur, a gyd-faluriasant,
ac oeddynt ^fel man us yn dyfod
o'r Uoriau-dyrnu haf ; a'r gwynt a'u
dug hw^nt ymaith, ac ni chaed He
iddynt ; a'r garreg yr hon a daraw-
odd y ddelw a aeth yn fynydd
mawr, ac a lanwodd yr hoU ddaear,
36 1Í Dyma y breuddwyd : dywed-
wn hefyd ei ddehongliad o flaen y
brenhin.
37 ^ Ti, frenhin, wyt frenhin bren-
hinoedd: canys Duw y nefoedd a
roddodd i ti frenhiniaeth, gallu, a
nerth, a gogoniant.
38 A pha le bynnag y preswylia
plant dynion, efe a roddes dan dy
law fwystfilod y maes, ac ehediaid
y nefoedd, ac a'th osododd di yn
arglwydd arnynt oU : ti yw y pen
aur hwnnw.
39 Ac ar dy ol di y cyfyd brenhin-
iaeth arall îs na thi, a thrydedd
frenhiniaeth arall o bres, yr hon a
lywodraetha ar yr hoU ddaear.
40 Bydd hefyd y bedwaredd fren-
hiniaeth yn gref fel haiarn : canys
yr haiarn a ddryllia, ac a ddofa
bob peth : ac fel haiarn, yr hwn a
ddryllia bob peth, y maluria ac y
dryllia hi.
41 A lie y gwelaist y traed a'r
bysedd, peth o honynt o bridd
crochenydd, a pheth o honynt o
haiarn, brenhiniaeth rannedig fydd;
a bydd ynddi heth o gryfder hai-
arn, o herwydd gweled o honot
haiarn wedi ei gymmysgu â phridd
cleilyd.
42 Ac fel yr ydoedd bysedd y
traed, peth o haiarn, a pheth o
bridd ; felly y bydd y frenhiniaeth,
o ran yn gref, ac o ran yn frau.
43 A He y gwelaist haiarn wedi
ei gymmysgu â phridd cleilyd, ym-
gymmysgant â had dyn ; ond ni
lynant y naill wrth y Hall, megis
nad ymgymmysga haiarn â phridd.
44 Ac yn nyddiau y brenhinoedd
hyn, y cyfyd Duw y nefoedd fren-
hiniaeth, yr hon ni ddistrywir byth :
a'r ""frenhiniaeth ni adewir i bobl
eraill; ond hi a faluria, ac a
dreulia yr holl frenhiniaethau hyn,
a hi a saif yn dragywydd.
45 Lie y gwelaist dorri "carreg
o'r mynydd, yr hon ni thorrivyd â
Haw, a malurio o honi yr haiarn, y
pres, y pridd, yr arian, a'r aur;
hysbysodd y Duw mawr i'r bren-
hin beth a fydd wedi hyn: felly y
Cyn
CRIST
603.
t IIos. 13. 3.
1 Ezra 7. 12.
Jer. 27. 6,
7.
Ezec.2G.T.
lloa. 8. 10.
m pen. 4. 3,
34. a C. 26.
a 7. 14, 27.
Mic. 4. 7.
Luc 1. 33.
n Ea. 28. IG.
822
Delw aur
DANIEL, III.
Nebucliodonosor.
Cyn
CEIST
. 603.
0 Edrych
Act. 10.25.
a 14. 11,13.
a'li. C.
P pen. 4. 9.
Cylch
580.
2 CaM.
â nerth.
S CaM. V
mat-nt //n
dy well yd.
breuddwyd sydd wir, a'i ddehongl-
iad yn fiyddlawn.
46 1Í Yna y syrthiodd Nebuchod-
onosor y brenhin ar ei wyneb, ac
° a addolodd Daniel ; gorchymynodd
hefyd am offrymmu iddo offrwm
ac arogl-darth.
47 Attebodd y brerhin a dywed-
odd wrth Daniel, Mewn gwirionedd
y gwn mai eich Duw chwi yw
Duw y duwiau, ac Arglwydd y
brenhinoedd, a datguddiydd dir-
geledigaethau, o herwydd medru o
honot ddatguddio y dirgelwcli hwn.
48 Yna y brenhin a fawrygodd
Daniel, ac a roddes iddo roddion
mawrion lawer ; ac efe a'i gwnaeth
ef yn bennaeth ar holl dalaeth
Babilon, ac p yn ben i'r swyddogion
ar holl ddoethion Babilon.
49 Yna Daniel a ymbiliodd â'r
brenhin, ac yntau a osododd Sa-
drach, Mesach, ac Abednego ar
lywodraeth talaeth Babilon : ond
Daniel a eisteddodd ym mhorth y
brenhin.
PENNOD III.
1 Nebucliodonosor yn cyssegru delw fawr yn
Dura. 8 Acliwyn ar Sadrach, Mesach, ac
Abednego, am nad addolent y ddelw; 13
hwythau, wedi eu hygwth, yn gwneuihur
cyffes ddaionus. 19 Duio yn eu gwared hwy
allan oV ŷ'wrn dan. 26 Nebucliodonosor,
wrth weled y rhyfeddod, yn hendilhio Duw.
NEBUCHODONOSOR y bren-
hin a wnaeth ddelw aur, ei
huchder oedd yn dri ugain cufydd,
ei lied yn chwe chufydd; ac efe
al gosododd hi i fynu y'ngwastad-
edd Dura, o fewn talaeth Babilon.
2 Yna Nebuchodonosor y brenhin
a anfonodd i gasglu ynghyd y ty-
wysogion, duciaid, a phendefigion,
y rhaglawiaid, y trysorwyr, y cyf-
reithwyr, y trethwyr, a holl lyw-
odraethwyr y taleithiau, i ddyfod
wrth gyssegru y ddelw a gyfodasai
Nebuchodonosor y brenhin.
3 Yna y tywysogion, duciaid, a
phendefigion, rhaglawiaid, y trysor-
wyr, y cyfreithwyr, y trethwyr, a
holl lywodraethwyr y taleithiau, a
ymgasglasant ynghyd wrth gys-
segru y ddelw a gyfodasai Nebu-
chodonosor y brenhin: a hwy a
safasant o flaen y ddelw a gyfod-
asai Nebuchodonosor.
4 A chyhoeddwr a lefodd ^yn
groch, Wrthych chwi, bobloedd,
genhedloedd, a ieithoedd, ^y dy-
wedir,
5 Pan glywoch swn y cornet, y
823
chwibanogl, y delyn, y dulsimer,
^y psaltring, y symphon, a phob
rhyw gerdd, y syrthiwch, ac yr
addolwch y ddelw aur a gyfododd
Nebuchodonosor y brenhin.
6 A'r h^Ti ni syrthio ac ni addolo,
yr awr honno a fwrir i ganol fiFwrn
o dan poeth.
7 Am hynny yr amser hwnnw pan
glywodd yr holl bobloedd sain y
cornet, y chwibanogl, y delyn, y
dulsimer, y psaltring, a phob rhyw
gerdd, y bobloedd, y cenhedloedd,
a'r ieithoedd oil, a syrthiasant, ac
a addolasant y ddelw aur a gyfod-
asai Nebuchodonosor y brenhin.
8 1Í 0 ran hynny yr amser hwnnw
y daeth gwŷr o Caldea, ac a gy-
huddasant yr luddewon.
9 Adroddasant a dywedasant Avrth
Nebuchodonosor y brenhin, * Bydd
fyw, frenhin, yn dragywydd.
10 Ti, frenhin, a osodaist orchy-
myn, ar i bwy bynnag a glywai sain
y cornet, y chwibanogl, y delyn, y
dulsimer, y psaltring, a'r symphon,
a phob rhyw gerdd, syrthio ac ym-
grymmu i'r ddelw aur :
11 A phwy bynnag ni syrthiai ac
nid ymgrymmai, y teflid ef i ganol
flPvvrn o dan poeth.
12 Y mae gwŷr o luddewon a
osodaist ti ar oruchwyliaeth talaeth
Babilon, Sadrach, Mesach, ac A-
bednego ; y gwŷr hyn, O frenhin,
ni ^ wnaethant gyfrif o honot ti ;
dy dduwiau nid addolant, ac nid
ymgrymmant i'r ddelw aur a gyf-
odaist.
13 1Í Yna Nebuchodonosor mewn
llidiowgrwydd a digter a ddy^ved-
odd am gyrchu Sadrach, Mesach,
ac Abednego. Yna y dygpwyd y
gwŷr hyn o flaen y brenhin.
14 Adroddodd Nebuchodonosor a
dywedodd wrthynt, *^Ai gwir hyn,
Sadrach, Mesach, ac Abednego?
oni addolwch chwi fy nuwiau i, ac
oni ymgrymmwch i'r ddelw aur a
gyfodais i ?
15 Yr aAvr hon wele, os byddwch
chwi barod pan glywoch sain y
cornet, y chwibanogl, y delyn, y
dulsimer, y psaltring, a'r symphon,
a phob rhyw gerdd, i syrthio ac i
ymgrymmu i'r ddelw a wneuthum,
da: ac onid ymgrymmwch, yr awr
honno y bwrir chwi i ganol ffwrn
o dan poeth ; a pha Dduw yw efe
a'ch gwared chwi o'm dwylaw 1 ?
16 Sadrach, Mesach, ac Abednego
Cyn
CRIST
Cylch
580.
■* Neu,
y canu.
» pon. 2. Í.
a 5. 10.
a 6. b, 2L
5 Cald.
csodasant
jri ornat
ti.
I' Nou, At
or givaith
goa.de f y
mae hi/n,
fel Exod.
21. 13.
Gwaredigaeth Sadracli,
DANIEL, IV.
Mesach, ac Abednego.
Cyn
CRIST
Cylch
580.
t) Matt. 10.
19.
7 Cald.
o nerlh.
0 Neu,
çtienti/U,
8 Cald.
gair.
SKeu,
(fwreich-
iOH.
3Neu,
lywodr-
aethwyr.
i Cald.
ddrws.
a attebasant ac a ddywedasant wrtli
y brenhin, Nebuchodonosor, ''nid
ydym ni yn gofalu am atteb i ti
yn y peth hyn.
17 Wele, y mae ein Duw ni, yr
hwn yr ydym ni yn ei addoli, yn
abl i'n gwared ni allan o'r ffwrn
danllyd boeth : ac efe a'î^ gwared
ni o'th law di, 0 frenhin,
18 Ac onid ê, bydded hysbys i ti,
frenhin, na addolwn dy dduwiau,
ac nad ymgrymmwn i'th ddelw aur
a gyfodaist.
19 11 Yna y Uanwyd Nebuchod-
onosor o lidiowgrwydd, a gwedd
ei wyneb ef a newidiodd yn er-
byn Sadrach, Mesach, ac Abednego;
am liynny y llefarodd ac y dy-
wedodd am dwymno y ffwrn seith-
waith mwy nag y byddid arfer o'i
thwymno hi.
20 Ac efe a ddywedodd wrth wyr
cryfion '^ nerthol, y rhai oedd yn ei
lu ef, am rwymo Sadrach, Mesach,
ac Abednego, 'iw bwrw i'r ffwrn o
dan poeth.
21 Yna y rhwymwyd y gwŷr hyn-
ny yn eu ^peisiau, eu llodrau, a'u
cwccyllau, a'u dillad eraill, ac a'u
bwi'iwyd 1 ganol y ffwrn o dan
poeth.
22 Gan hynny, o achos hod ^ gor-
chymyn y brenhin yn gaeth, a'r
ffwrn yn boeth ragorol, ^fiSam y
tan a laddodd y gwŷr hynny a
fwriasant i fynu Sadrach, Mesach,
ac Abednego.
23 A'r tri wyr hyn, Sadrach, Me-
sach, ac Abednego, a syrthiasant
y'nghanol y ffwrn o dan poeth yn
rhwym.
24 Yna y synnodd ar Nebuchod-
onosor y brenhin, ac y cyfododd
ar frys, attebodd hefyd a dywed-
odd wrth ei ^ gynghoriaid, Onid tri
wyr a fwriasom ni i ganol y tan yn
rhwym? Hwy a attebasant ac a
ddywedasant wrth y brenhin, Gwir,
O frenhin.
25 Attebodd a dywedodd yntau,
Wele fi yn gweled pedwar gwŷr
rhyddion yn rhodio y'nghanol y
tan, ac nid oes niwed arnynt; a
dull y pedwerydd sydd debyg i
Fab Duw.
26 IF Yna y nesaodd Nebuchod-
onosor at *enau y ffwrn o dan
poeth, ac a lefarodd ac a ddywed-
odd, O Sadrach, Mesach, ac Abed-
nego, gwasanaethwyr y Duw gor-
uchaf, deuwch allan, a deuwch
yma. Yna Sadrach, Mesach, ac
Abednego a ddaethant allan o
ganol y tan.
27 A'r tywysogion, duciaid, a
phendefigion, a chynghoriaid y
brenhin, a ymgasglasant ynghyd,
ac a welsant y gwŷr hyn, y rhai
ni finiasai y tan ar eu cyrph, ac ni
ddeifiasai flewyn o'u pen, ni new-
idiasai eu peisiau chwaith, ac nid
aethai sawr y tan arnynt.
28 Attebodd Nebuchodonosor a
dywedodd, Bendigedig yw Duw
Sadrach, Mesach, ac Abednego, yr
h^vn a anfonodd ei angel, ac a
waredodd ei weision a ymddiried-
asant ynddo, ac a ^dorrasant or-
chymyn y brenhin, ac a roddasant
eu cyrph, rhag gwasanaethu nac
ymgrymmu o honynt i un duw,
ond i'w Duw eu hun.
29 Am hynny y gosodir gorchy-
myn gennyf fi, Fob pobl, cenedl, a
iaith, yr hon a ddywedo ''ddim ar
fai yn erbyn Duw Sadrach, Me-
sach, ac Abednego, ''a wneir yn
ddrylliau, a'u tai a Avneir yn dom-
men : o herwydd nad oes duw arall
a ddichon wared fel hj^i.
30 Yna y "^ mawrhaodd y brenhin
Sadrach, Mesach, ac Abednego, o
fewn talaeth Babilon.
FENNOD IV.
1 Nebuchodonosor yn cyfaddef trenliiniaeth
Duw; 4 yn adrodd ei freuddwydion, a'r dew-
iniaid heh fedru, mo'u dehongl. 8 Daniel yn
gwrandaio y breuddwyd, 19 ac yn ei dde-
hongl. 28 Ystori oV hyn a ddigwyddodd.
NEBUCHODONOSOR frenhin
at yr holl bobloedd, cenhedl-
oedd, a ieithoedd, y rhai a drigant
yn yr holl ddaear; Ami fyddo
heddwch i chwi.
2 2 Mi a welais yn dda fynegi
yr arwyddion a'r rhyfeddodau a
wnaeth y goruchaf Dduw â mi.
3 Mor fawr yto ei arwyddion ef !
ac mor gedyrn yw ei ryfeddodau !
^ ei deyrnas ef sydd deyrnas dragy-
wyddol, a'i lywodraeth ef sydd o
genhedlaeth i genhedlaeth.
4 1Í Myfi Nebuchodonosor oeddwn
esmwyth arnaf yn fy nhŷ, ac yn
hoyw yn fy Uys.
5 Gwelais freuddwyd yr hwn a'm
hofnodd; meddyliau hefyd yn fy
ngwely, a gweledigaethau fy mhen
a'm dychrynasant.
6 Am hynny y gosodwyd gorchy-
myn gennyf fi, ar ddwyn ger fy
mron holl ddoethion Babilon, fel
Breuddivyd Nébuchodonosor. DANIEL, lY.
Daniel yn ei ddchongli.
Cyn
CRIST
Cylch
570.
b pen. 1. 7.
c pen. 2. 48.
a 5. 11.
* Ezec. 31,
3,
SNeu,
Ttjfodd y
prena
chryf-
haodd.
• Ezec. 31.
6.
ipen. 8. la
«Cftld.
d nerth.
yr liysbysent i mi ddehongliad y
breuddwyd.
7 Yna y dewiniaid, yr astronom-
yddion, y Caldeaid, a'r brudwyr, a
ddaethant : a mi a ddy wedais y
breuddwyd o'u blaen hwynt ; ond
ei ddehongliad nid hysbysasant i
mi.
8 IT Ond o'r diwedd daeth Daniel
o'm blaen i, (^yr hwn yw ei enw
Beltesassar, yn ol enw fy nuw i,
yr hwn hefyd y mae yspryd y duw-
iau sanctaidd ynddo,) a'm breudd-
wyd a draethais o'i flaen ef, gan
ddywedyd,
9 Beltesassar, *' pennaeth y dewin-
iaid, o herwydd i mi wybod fod
yspryd y duwiau sanctaidd ynot ti,
ac nad oes un dirgelwch yn an-
hawdd i ti, dywed weledigaethau
fy mreuddwyd yr hwn a welais, a'i
ddehongliad.
10 A dyma weledigaethau fy mhen
ar fy ngwely; Edrych yr oeddwn,
ac wele ^bren y'nghanol y ddaear,
a'i uchder yn fawr.
11 ^ Mawr oedd y pren a chadarn,
a'i uchder a gyrhaeddai hyd y nef-
oedd; yr ydoedd hefyd i'w weled
hyd yn eithaf yr holl ddaear.
12 Ei ganghennau oedd dêg, a'i
ffrwyth yn ami, ac ymborth arno i
bob peth: *dano yr ymgysgodai
bwystfilod y maes, ac adar y nef-
oedd a drigent yn ei ganghennau
ef, a phob cnawd a fwyttâi o hono.
13 Edrych yr oeddwn y'ngweled-
igaethau fy mhen ar fy ngwely, ac
wele wyliedydd a 'sanct yn disgyn
o'r nefoedd,
14 Yn llefain * yn groch, ac yn dy-
wedyd fel hyn, Torrwch y pren, ac
ysgythrwch ei wrysg ef, ysgydwch
ei ddail ef, a gwasgerwch ei ffrwyth :
cilied y bwystfil oddi tano, a'r adar
o'i ganghennau.
15 Er hynny gadêwch foncyff ei
wraidd ef yn y ddaear, mewn
rhwym o haiarn a phres, ym mhlith
gwellt y maes ; gwlycher ef hefyd
â gwlith y nefoedd, a hydded ei
ran gyd a'r bwystfilod y'ngwellt y
ddaear.
16 Newidier ei galon ef o fod yn
galon dyn, a rhodder iddo galon
bwystfil : a chyfnewidier saith am-
ser arno.
17 0 ordinhâd y gwyliedyddion y
mae y peth hyn, a'r dymuniad wrth
ymadrodd y rhai sanctaidd; fel y
gwypo y rhai byw mai y Goruchaf
825
a lywodraetha ym mrenhiniaeth
dynion, ac a'i rhydd i'r neb y myn-
no efe, ac a esyd arni y gwaelaf
o ddynion,
18 Dyma y breuddivyd a welais i
Nebuchodonosor y breuhin. Tithau,
Beltesassar, dywed ei ddehongliad
ef, o herwydd nas gall holl ddoeth-
ion fy nheyrnas hysbysu y dehongl-
iad i mi : eithr ti a elli ; am fod
yspryd y duwiau sanctaidd ynot ti.
19 1Í Yna Daniel, yr hwn ydoedd
ei enw Beltesassar, a synnodd dros
un awr, a'i feddyliau a'i dychrynas-
ant ef Attebodd y brenhin, a dy-
wedodd, Beltesassar, na ddychryned
y breuddwyd ti, na'i ddehongliad.
Attebodd Beltesassar, a dywedodd,
Fy arglwydd, ^ deued y breuddwyd
i'th gaseion, a'i ddehongliad i'th
elynion.
20 Y pren a welaist, yr hwn a
dyfasai, ac a gryfhasai, ac a gyr-
haeddasai ei uchder hyd y nefoedd,
ac oedd i'w weled ar hyd yr holl
ddaear;
21 A'i ddail yn dêg, a'i fírwyth
yn ami, ac ymborth i bob peth
ynddo ; tan yr hwn y trigai bwyst-
filod y maes, ac y preswyliai adar
y nefoedd yn ei ganghennau :
22 Ti, frenhin, yw efe ; tydi a
dyfaist, ac a gryf heaist : canys dy
fawredd a gynnyddodd, ac a gyr-
haeddodd hyd y nefoedd, a'th lyw-
odraeth hyd eithaf y ddaear.
23 A lie y gwelodd y brenhin
wyliedydd a sanct yn disgyn o'r
nefoedd, ac yn dywedyd, Torrwch
y pren, a dinystriwch ef, er hynny
gadêwch foncyff ei wraidd ef yn y
ddaear, mewn rhwym o haiarn a
phres, ym mhlith gwellt y maes,
a gwlycher ef â gwlith y nefoedd,
a hydded ei ran gyd â bwystfil y
maes, hyd oni chyfnewidio saith
amser arno ef :
24 Dyma y dehongliad, 0 fi-enhin,
a dyma ordinhâd y Goruchaf, yr
hwn sydd yn dyfod ar fy arglwydd
frenhin.
25 Canys ''gyrrant ti oddi wrth
ddynion, a chyd â bwystfil y maes
y bydd dy drigfa, â gwellt hefyd
y'th borthant fel eidionau, ac a'th
wlychant â gwlith y nefoedd, a
saith amser a gyfnewidia arnat ti,
hyd oni wypech mai y Goruchaf
sydd yn Uywodraethu ym mren-
hiniaeth dynion, ac 'yn ei rhoddi
i'r neb a fynno.
Cyn
CRIST
Cylch
570.
S Edrych
Jer. -äi. 7.
ii pen. 5. 23,
&c.
i Jer. 27. 5.
Cyjlawni y hreuddwyd.
DANIEL, V.
Gwledd Belsassar.
Cyn
CRIST
Cylch
570.
k Matt. 2L
20.
Luc 15. 18,
21.
B Nen,
iachád xih
amryfus-
«Npu,
or lyi.
Cylch
569.
lad. 25.
Cylch
563.
n> Ps. 10. IG.
pen. 2. 44.
a 7. 14.
:Mìc. 4. 7.
liUC 1. 33.
n Es. 10. 15,
17.
0 Job 9. 12.
Ee. 45. 9.
26 A lie y dywedasant am adael
boncyff gwraidd y pren ; dy fren-
hiniaeth iydd sicr i ti, wedi i ti
wybod ''mai y nefoedd sydd yn
llywodraethu.
27 Am hynny, frenhin, bydded
foddla^vn gennyt fy nghynghor, a
thorr ymaith dy bechodau trwy
gyfiawnder, a'th anwireddau trwy
drugarhâu wrth drueiniaid, i edrych
a fydd ° estyniad ar dy heddwch.
28 IT Daeth hyn oil ar Nebuchod-
onosor y brenhin.
29 Ym mhen deuddeng mis yr
oedd efe yn rhodio ^ yn Uys bren-
hiniaeth Babilon.
30 Llefarodd y brenhin, a dywed-
odd, Onid hon yw Babilon fawr,
yr hon a adeiledais i yn frenhindy
y'nghryfder fy nerth, ac er gogon-
iant fy mawrhydi ?
31 Ar gair etto y'ngenau y bren-
hin, syrthiodd lief o'r nefoedd, yn
dywedyd, Wrthyt ti, frenhin Nebu-
chodonosor, y dywedir, Aeth y fren-
hiniaeth oddi wrthyt.
32 A Hhi a yrrir oddi wrth ddyn-
ion, a'th dri^a fydd gyd â bwyst-
filod y maes ; â gwellt y'th borthant
fel eidionau; a chyfnewidir saith
amser arnat ; hyd oni wypech mai
y Goruchaf sydd yn llywodraethu
ym mrenhiniaeth dynion, ac yn ei
rhoddi i'r neb y mynno.
33 Yr awr honno y cyflawnwyd y
gair ar Nebuchodonosor, ac y gyr-
rwyd ef oddi wrth ddynion, ac y
porodd wellt fel eidionau, ac y
gwlychwyd ei gorph ef gan wlith
y nefoedd, hyd oni thyfodd ei flew
ef fel plu eryrod, a'i ewinedd fel
ewinedd adar.
34 Ac yn niwedd y dyddiau, myfi
Nebuchodonosor a ddyrchefais fy
llygaid tu a'r nefoedd, a'm gwybod-
aeth a ddychwelodd attaf, a ben-
dithiais y Goruchaf, a moliennais a
gogoneddais yr hwn sydd yn byw
byth, am fod ^ ei ly wodraeth ef yn
Uywodraeth dragyvvyddol, a'i fren-
hiniaeth hyd genhedlaeth a chen-
hedlaeth.
35 "A holl drigolion y ddaear a
gyfrifir megis yn ddiddym : ac yn
ol ei ewyllys ei hun y mae yn
gwneuthur â llu y nefoedd, ac a
thrigolion y ddaear; ac nid oes a
attalio ei law ef, neu a ddywedo
wrtho, " Beth yr wyt yn ei wneuthur?
36 Yn yr amser hwnnw y dy-
chwelodd fy synwyr attaf fi, a
deuthum i ogoniant fy mrenhin-
iaeth, fy harddwch a'm hoywder a
ddychwelodd attaf fi, a'm cynghor-
iaid a'm tywysogion a'm ceisiasant ;
felly y'm sicrhâwyd yn fy nheyrnas,
a chwauegwyd i mi fawredd rhag-
orol.
37 Yr awr hon myfi Nebuchod-
onosor ydwyf yn moliannu, ac yn
mawrygu, ac yn gogoneddu Bren-
hin y nefoedd, yr hwn y mae ei
holl weithredoedd yn wirionedd,
a'i Iwybrau yn farn, ac a ddichon
ddarostwng y rhai a rodiant mewn
balchder.
PENNOD V.
1 Annuwiol wledd Belsassar, 5 Yr ysgrif en-
law, yr lion nifedrai y dewiniaid mo'i dar-
llen, yn blino y brenhin. 10 Dwyn Daniel
ger bron, ar air y frenhines: 17 yntau yn
ceryddu y brenhin am ei fdlchder a'i ddelw-
addoliaeth; 25 ac yn darllen, ac yn dirnad
yr ysgrifen. 30 Trosi y Uywodraeth at y
Mediaid.
BELSASSAR y brenhin a wnaeth
wledd fawr i fil o'i dywysogion,
ac a yfodd win y'ngŵydd y mil.
2 Wrth flas y gwin y dywedodd
Belsassar am ddwyn y Uestri aur
ac arian, a ddygasai Nebuchodon-
osor ei dad ef o'r deml yr hon
oedd yn Jerusalem, fel yr yfai y
brenhin a'i dywysogion, ei wragedd
a'i ordderchadon, ynddynt
3 Yna y dygwyd y Uestri aur a
ddygasid o deml tŷ Dduw, yr hwn
oedd yn Jerusalem : a'r brenhin
a'i dywysogion, ei wragedd a'i or-
dderchadon, a yfasant ynddynt
4 Yfasant win, a moliannasant y
duwiau o aur, ac o arian, o bres,
o haiarn, o goed, ac o faen.
5 1Í Yr awr honno bysedd llaw
dyn a ddaethant allan, ac a ysgrif-
enasant ar gyfer y canhwyllbren
ar galchiad pared Uys y brenhin ;
a gwelodd y brenhin ddarn y Uaw
a ysgrifenodd.
6 Yna y newidiodd ^ Uiw y bren-
hin, a'i feddyliau a'i cyfíroisant ef,
fel y dattododd ^ rhwymau ei Iwyn-
au ef, ac y curodd ei liniau ef y
naill wrth y UalL
7 Gwaeddodd y brenhin ^ yn groch
am ddwyn i mewn jr astronom-
yddion, y Caldeaid, a'r brudwyr:
a llefarodd y brenhin, a dywedodd
wrth ddoethion Babilon, Pa ddyn
bynnag a ddarlleno yr ysgrifen
hon, ac a ddangoso i mi ei de-
hongliad, efe a wisgir ^ â phorphor,
ac a gaiff gadwyn aur am ei wddf,
2 CaM.
disgleir-
deb, neu,
gloyivder
y-
8 Neu,
gwregijs-
au,
Es. 5. 27.
Cald. cy-
lymmau,
neu,
rhwijmau.
i Cfild.
â nerth.
5 Neu, âg
ysgarlad.
Yr ysgrifen ar y pared.
DANIEL, V.
Deliongliad yr ysgrifen.
Cyn
CRIST
Cvlch
538.
8 Neu, dcHs-
glcirdeb,
neu,
loywder.
I pen. 3. 9.
b pen. 2. 48.
c pen. 4. 8,
9,18.
7 Neu, daid.
d pen. 4. 9.
o pen. 1. 7.
8 Neu,
deall
dehonglwr
fjreudd-
wydion.
«Neu,
dattodwr.
2 Neu,
fy nhaid.
a chaiif lywodraethu yn drydydd
yn y deyrnas.
8 Yna holl ddoethion y brenhin a
ddaethant i mewn ; ond ni fedrent
ddarllen yr ysgrifen, na mynegi i'r
brenhin ei dehongliad.
9 Yna y mawr-gyífrôdd y brenhin
Belsassar, a'i ''wedd a ymnewid-
iodd ynddo, a'i dywysogion a syn-
nasant.
10 11 Y frenhines, o herAvydd geir-
iau y brenhin a'i dywysogion, a
ddaeth i dŷ y wledd : a llefarodd
y frenhines, a dywedodd, *Bydd
fyw byth, frenhin ; na chyífrôed dy
feddyliau di, ac na newidied dy
wedd.
11 ^Y mae gwr yn dy deyrnas,
''yr hwn y mae yspryd y duwiaii
sanctaidd ynddo; ac yn nyddiau
dy dad y caed ynddo ef oleuni, a
deall, a doethineb fel doethineb y
duwiau : a'r brenhin Nebuchodon-
osor dy "^ dad a'i gosododd ef ^ yn
bennaeth y dewiniaid, astronom-
yddion, Caldeaid, a brudwyr, sefj
brenhin dy dad dL
12 0 herwydd cael yn y Daniel
hwnnAv, * yr hwn y rhoddes y bren-
hin iddo enw Beltesassar, yspryd
rhagorol, a gwybodaeth a * deall,
dehongl breuddwydion, ac egluro
damhegion, a ^ dattod cylymmau :
galwer Daniel yr awrhon, ac efe a
ddengys y dehongliad.
13 Yna y dygpwyd Daniel o flaen
y brenhin : a llefarodd y brenhin,
a dywedodd wrth Daniel, Ai tydi
yw Daniel, yr hwn wyt o feibion
caethglud Judah, y rhai a ddug y
brenhin ^ fy nhad i o Judah ?
14 Myfi a glywais son am danat,
fod yspryd y duwiau yuot, a chael
ynot ti oleuni, a deall, a doethineb
rhagorol.
15 Ac yr awr hon dygwyd y
doethion, yr astronomyddion, o'm
blaen, i ddarllen yr ysgrifen hon,
ac i fynegi i mi ei dehongliad :
ond ni fedrent ddangos dehongliad
y peth.
16 Ac mi a glywais am danat ti,
y medri ddehongl dehongliadau, a
dattod cylymmau ; yr awr hon os
medri ddarllen yr ysgrifen, a hys-
bysu i mi ei dehongliad, tydi a
wisgir â phorphor, ac a get gadwyn
aur am dy wddf, ac a gei lywodr-
aethu yn drydydd yn y deyrnas.
17 1Í Yna yr attebodd Daniel,
ac y dywedodd o flaen y brenhin.
Bydded dy roddion i ti, a dod dy
anrhegion i arall ; er hynny yr ys-
grifen a ddarllenaf i'r brenhin, a'r
dehongliad a hysbysaf iddo.
18 O frenhin, y Duw goruchaf a
roddes i Nebuchodonosor dy dad
di frenhiniaeth, a mawredd, a go-
goniant, ac anrhydedd.
19 Ac o herwydd y mawredd a
roddasai efe iddo, y bobloedd, y
cenhedloedd, a'r ieithoedd oil, oedd
yn crynu ac yn ofni rhagddo ef:
yr hwn a fynnai a laddai, a'r hwn
a fynnai a gadwai yn fyw; hefyd
y neb a fynnai a gyfodai, a'r neb a
fynnai a ostyngai.
• 20 Eithr pan ^ymgododd ei galon
ef, a chaledu o'i yspryd ef ^ mewn
balchder, ^efe a ddisgynwyd o or-
seddfa ei frenhiniaeth, a'i ogoniant
a dynnasant oddi wrtho :
21 sQyrrwyd ef hefyd oddi wrth
feibion dynion, a ^ gwnaethpwyd ei
galon fel bwystfil, a chyd a'r as-
ynod gwylltion yr oedd ei drigfa :
â gwellt y porthasant ef fel eidion,
a'i gorph a wlychwyd gan wlith y
nefoedd, ^hyd oni wybu mai y
Duw goruchaf oedd yn llywodr-
aethu ym mrenhiniaeth dynion, ac
yn gosod arni y neb a fynno.
22 A thithau, Belsassar ei fab ef,
ni ddarostyngaist dy galon, er gwyb-
od o honot hyn oil ;
23 Eithr ymddyrchefaist yn er-
byn Arglwydd y nefoedd, a llestri
ei dy ef a ddygasant ger dy fron
di, a thithau a'th dywysogion, dy
wragedd a'th ordderchadon, a yf-
asoch win ynddynt ; a thi a folien-
naist dduwiau o arian, ac o aur, o
bres, haiarn, pren, a maen, y rhai
ni welant, ac ni chlywant, ac ni
wyddant ddim : ac nid anrhydedd-
aist y Duw y mae dy anadl di yn
ei law, ' a'th holl fifyrdd yn eiddo.
24 Yna yr anfon^vyd darn y Haw
oddi ger ei fron ef, ac yr ysgrifen-
wyd yr ysgrifen hon.
25 IF A dyma yr ysgrifen a ysgrif-
enwyd: MENE, MENE, TECEL,
UPHARSIN.
26 Dyma ddehongliad y peth :
MENE; Duw a rifodd dy fren-
hiniaeth, ac a'i gorphenodd.
27 TECEL; ^Ti a bwyswyd yn y
cloriannau, ac a'th gaed yn brin.
28 PERES ; Rhannwyd dy fren-
hiniaeth, a rhoddwyd hi i'r ^Med-
iaid a'r "" Persiaid.
29 Yna y gorchymynodd Belsas-
Cyn
CKIST
Cylch
538.
fpen. 4. 30.
3 Neu, Ì
tcnenthnr
ynfalch,
neu, traha,
4 CaW.
gwnaed
iddo
ddisgyn.
gpen. 4. 32,
5 Neu,
gwuaetU ei
galon yn
ogystal ar
hwystfil.
Cald. go-
sodimjd ei
galon at y
bicystfil,
neu gyd
a'r bwyst-
fit.
b pen. 4. 17.
I Kliagddy-
wcdwyd,
Es. 21. 2.
ad. 31.
pen. 9. 1.
m pen. G. 28,
Brad yn erhyn Daniel,
DANIEL, VI.
Eifwrw efiffau y llewod,
Cyn
CEIST
Cylch
533.
n ad. 7.
Cylch
538.
0 pen. 9. 1.
6 Cald. yn
fab dinj
flwijdd,!iC
Cylch
533.
Cylch
537.
sNeu,
ddaelhant
yn derf-
l/sgus.
a Neh. 2. 3.
ad.2L
8 Neil,
gwahardd-
iad.
b Est. 1. 19.
»8.8.
sar, a hwy a wisgasant Daniel â
phoi-phor, ac â chadwyn aur am
ei wddf ; a chyhoeddwyd am dano,
^ J byddai efe yn drydydd yn Uy w-
odraethu yn y frenhiniaeth.
30 IT Y noson honno y lladdwyd
Belsassar brenhin y Caldeaid.
31 "A Darius y Mediad a gym-
merodd y frenhiniaeth, ac efe ^jn
ddwy flwydd a thri ugain oed,
PENNOD VI.
1 GwneutJiur Daniel yn hen ar y rhaglaioiaid ;
4 liioythau yn cyd-fwnadu yn ei erhyn ef,
ac yn cael gan y hrenhin osod cyfraith an-
nuiciol: 10 achwyn ar Daniel am dorri y
gyfraith honno, a'i fwrw i Jfau y llewod ;
18 a Duw yn ei gadw ef; 24 y llewod yn
difa ei wrthwynehwyr ef: 25 a gosod cyf-
raith i orchymyn moliannu Duw.
GWELODD Darius yn dda osod
ar y deyrnas chwe ugain o dy-
wysogion, i fod ar yr holl deyrnas ;
2 Ac arnynt hwy yr oedd tri
rhaglaw, y rhai yr oedd Daniel yn
bennaf o honynt, i'r rhai y rhoddai
y tywysogion gyfrif, fel na byddai
y brenhin mewn colled.
3 Yna y Daniel hwn oedd yn
rhagori ar y rhaglawiaid a'r ty-
wysogion, o herwydd hod yspryd
rhagorol ynddo ef: a'r brenhin a
feddyliodd ei osod ef ar yr holl
deyrnas.
4 1Í Yna y rhaglawiaid a'r tywys-
ogion oedd yn ceisio cael achlysur
yn erbyn Daniel o ran y frenhin-
iaeth : ond ni fedrent gael un
achos na bai ; o herwydd ffyddlawn
oedd efe, fel na chaed ynddo nac
amryfusedd na bai.
5 Yna y dywedodd y gwŷr hyn,
M chawn yn erbyn y Daniel h^vn
ddim achlysur, oni chawn heth o
ran cyfraith ei Dduw yn ei erbyn ef.
6 Yna y rhaglawiaid a'r tywysog-
ion hyn
brenhin,
fel hyn;
byth.
7 Holl raglawiaid y deyrnas, y
swyddogion, a'r tywysogion, y cyng-
horiaid, a'r duciaid, a ymgynghor-
asant am osod deddf frenhinol, a
chadarnhâu ^ gorchymyn, fod bwrw
i ifau y llewod pwy bynnag a archai
arch gan un Duw na dyn dros
ddeng niwruod ar hugain, ond
geunyt ti, 0 frenhin.
8 Yr awr hon, 0 frenhin, sicrhâ y
gorchymyn, a sella yr ysgrifen, fel
nas newidier; yn ol ''cyfraith y
823
a ^aethant ynghyd at y
ac a ddywedasant wrtho
* Darius frenhin, bydd fy w
Mediaid a'r Persiaid, yr hon *ni
newidir.
9 0 herwydd hyn y seliodd y
brenhin Darius yr ysgrifen a'r gor-
chymyn.
10 IF Yna Daniel, pan wybu selio
yr ysgi'ifen, a aeth i'w dŷ, a'i ffen-
estri yn agored yn ei ystafeU *= tu a
Jerusalem ; ^ tair gwaith yn y dydd
y gostyngai efe ar ei liniau, ac y
gweddiai, ac y cyffesai o flaen ei
Dduw, megis y gwnai efe cyn hynny.
11 Yna y gwŷr hyn a ddaethant
ynghyd, ac a gawsant Daniel yn
gweddio ac yn ymbil o flaen ei
Dduw.
12 Yna y nesasant, ac y dywedas-
ant o flaen y brenhin am orchy-
myn y brenhin; Oni seliaist ti
orchymyn, mai i flau y llewod y
bwrid pa ddyn bynnag a oiynai
gan un Duw na dyn ddim dros
ddeng niwrnod ar hugain, ond gen-
nyt ti, O frenhin? Attebodd y bren-
hin, a dywedodd, Y mae y peth yn
wir, yn ol cyfraith y Mediaid a'r
Persiaid, yr hon ni newidir.
13 Yna yr attebasant ac y dywed-
asant o flaen y brenhin, Y Daniel,
yr hwn sydd o feibion caethglud
Judah, ni wnaeth gyfrif o honot ti,
frenhin, nac o'r gorchymyn a sel-
iaist, eithr tair gwaith yn y dydd
y mae yn gweddio ei weddi.
14 Yna y brenhin, pan glybu y
gair hwn, a ^aeth yn ddrwg iawn
ganddo, ac a roes ei fryd gyd â
Daniel ar ei waredu ef: ac a fu
hyd fachludiad haul yn ceisio ei
achub ef
15 Yna y gwŷr hynny a ddaethant
ynghyd at y brenhin, ac a ddywed-
asant wrth y brenhin, Gwybydd,
frenhin, mai cyfraith y Mediaid a'r
Persiaid yw, na newidier un gor-
chymyn na deddf a osodo y brenhin.
16 Yna yr archodd y brenhin, a
hwy a ddygasant Daniel, ac a'z
bwriasant i fíau y llewod. Yna y
brenhin a lefarodd ac a ddywed-
odd wrth Daniel, Dy Dduw, yr
liAvn yr ydwyt yn ei wasanaethu yn
wastad, efe a'th achub di.
17 A dygwyd carreg ac a'i gosod-
wyd ar enau y fíau ; a'r brenhin
^a'i seliodd hi a'i sel ei hun, ac â
sêl ei dywysogion, fel na newidid
yr ewyllys am Daniel.
18 1Í Yna yr aeth y brenhin i'w
lys, ac a fu y noson honno heb
f wyd : ac ni adawodd ddwyn ^ di-
Cyn
CEIST
Cylch
537.
4 Cald. nid
â heíbio.
c 1 Bren. 8.
44,48.
d Pa. 55. 17.
e Felly
Marc 6.
2Ü.
f Felly
Matt. 27.
66.
5 Nen,
bwrdd.
a'i waredigaeth ryfeddol.
DANIEL, VII. Gwdedigaeth y pedwar anifail.
Cyn
CRIST
Cylch
537.
6 pen. 2. 4.
i> Heb. 11.
33.
1 Edrych
Deut. 24.
16.
2 Bren. 14.
6.
k pen. 3. 29.
a4.1.
1 pen. 2. 44.
a 4. 3, 34.
a 7. 14, 27.
Luc L 33.
o 2au),
m pen. 1. 21.
Cylch
555.
fyrrwch o'i flaen ; ei gwsg hefyd
a giliodd oddi Avrtho.
19 Yna y cododd y brenhin yn
fore iawn ar y wawr ddydd, ac a
aeth ar frys at ffau y Uewod.
20 A phan nesaodd efe at y ffau,
efe a lefodd ar Daniel â llais trist.
Llefarodd y brenhin, a dywedodd
wrth Daniel, Daniel, gwasanaethwr
y Duw byw, a all dy Dduw di, yr
hwa. yr wyt yn ei wasanaethu yn
wastad, dy gadw di rhag y llewod?
21 Yna y dywedodd Daniel wrth
y brenhin, ^0 frenhin, bydd iyw
byth.
22 Fy Nuw a anfonodd ei angel,
ac ''a gauodd safnau y llewod, fel
na wnaethant i mi niwed: o her-
wydd puredd a gaed ynof ger ei
fron ef ; a hefyd ni wneuthum niw-
ed o'th flaen dithau, frenhin.
23 Yna y brenhin fu dda iawn
ganddo o'i achos ef, ac a archodd
gyfodi Daniel allan o'r ffau. Yna
y codwyd Daniel o'r ffau ; ac ni
chaed niwed arno, o herwydd credu
0 hono yn ei Dduw.
24 H Yna y gorchymynodd y bren-
hin, a hwy a ddygasant y gwŷr
hynny a gyhuddasent Daniel, ac
a'^É bwriasant i ffau y llewod, hwy,
'a'u plant, a'u gwragedd; ac ni
ddaethant i waelod y ffau hyd oni
orchfygodd y llewod hwynt, a dryll-
io eu hoU esgyrn.
25 IT Yna ^ yr ysgrifenodd y bren-
hin Darius at y bobloedd, at y cen-
hedloedd, a'r ieithoedd oil, y rhai
oedd yn trigo yn yr hoU ddaear ;
Heddwch a amlhâer i chwi.
26 Gennyf fi y gosodwyd cyfraith,
ar fod trwy hoU lywodraeth fy
nheyrnas, i bawb grynu ac ofni
rhag Duw Daniel : o herwydd efe
sydd Dduw byw, ac yn parhâu
byth ; ' a'i frenhiniaeth ef yw yr
hon ni ddifethir, a'i lywodraeth
fydd hyd y diwedd.
27 Y mae yn gwaredu ac yn
achub, ac yn gwneuthur arwydd-
ion a rhyfeddodau yn y nefoedd ac
ar y ddaear; yr hwn a waredodd
Daniel ^ o feddiant y Uewod.
28 A'r Daniel hwn a Iwyddodd yn
nheyrnasiad Darius, ac yn nheyrn-
asiad "^ Cyrus y Persiad.
PENNOD VII.
1 Gweledigaeth y pedwar anifail. 9 Brenhin-
iaeth Duw. 15 Dirnad y weledigaeth.
YN y flwyddyn gyntaf i Belsas-
sar brenhin Babilon, y gwel-
odd Daniel freuddwyd, a gweled-
igaethau ei ben ar ei wely. Yna
efe a ysgrifenodd y breuddwyd, ac
a draethodd swm y ^ geiriau.
2 Llefarodd Daniel, a dywedodd.
Mi a welwn yn fy ngweledigaeth y
nos, ac wele bedwar gwynt y nef-
oedd yn ymryson ar y môr mawr.
3 A phedwar bwystfil mawr a
ddaethant i fynu o'r môr, yn am-
ryw y naill oddi wrth y Hall,
4 Y cyntaf oedd *fel Hew, ac iddo
adenydd eryr : edrychais hyd oni
thynnwyd ei adenydd, ^a'i gyfodi
oddi wrth y ddaear, a sefyll o hono
ar ei draed fel dyn, a rhoddi iddo
galon dyn.
5 Ac wele anifail arall, yr ail, yn
debyg i arth ; ac efe a * ymgyfod-
odd ar y naill ystlys, ac yr oedd
tair asen yn ei safn ef rhwng ei
ddannedd : ac fel hyn y dywedent
wrtho, Cyfod, bwytta gig lawer.
6 Wedi hyn yr edrychais, ac wele
un arall megis llewpard, ac iddo
bedair aden aderyn ar ei gefn : a
phedwar pen oedd i'r bwystfil; a
rhoddwyd Uywodraeth iddo.
7 Wedi hyn y gwelwn mewn gwel-
edigaethau nos, ac wele bedwerydd
bwystfil, ofnadwy, ac erchyll, a chryf
ragorol ; ac iddo yr oedd dannedd
mawi'ion o haiarn : yr oedd yn
bwytta, ac yn dryllio, ac yn sathru
y gweddill dan ei draed : hefyd yr
ydoedd efe yn amryw oddi wrth
y bwystfilod oil y rhai a fuasai
o'i flaen ef ; ac yr oedd iddo ddeg
ogyrn.
8 Yr oeddwn yn ystyried y cyrn ;
ac wele, cyfododd ^ corn bychan
arall yn eu mysg hwy, a thynnwyd
o'r gwraidd dri o'r cyrn cyntaf o'i
flaen ef : ac wele lygaid fel llygaid
dyn yn y corn hwnnw, a '^ genau yn
traethu mawrhydri.
9 1Í Edrychais hyd oni fwriwyd i
lawr y gorseddfeydd, a'r Hen ddi-
henydd a eisteddodd : ei wisg oedd
cyn wŷnned a'r eira, a gwallt ei ben
fel gwlan pur ; ei orseddfa yn fflam
dan, a"\ olwynion yn dan poeth.
10 ^ Afon danllyd oedd yn rhedeg
ac yn dyfod allan oddi ger ei fron
ef: ^milofiloedda'igwasanaethent,
a myrdd fyrddiwn a safent ger ei
fron : y farn a eisteddodd, ac 'agor-
wyd y Uyfrau.
11 Edrychais yna, o achos llais
y geiriau mawrion a draethodd y
corn; ẁ, edrychais hyd oni ladd-
______
Cyn
CllIST
Cvlch
555.
2Neu,
pelhaa.
a Jcr. 4. 7,
13. a 48. 40.
Ezec.17.3.
Hab. 1. 8.
3 Neil,
a'r rhai y
ciifodwyd
ef oddi
wrth, &.C.
4 Neu,
gijfododd
un Uyw-
odraeth.
b lid. 21, 24.
pen. 8. 9.
c .nd. 25.
L»at. 13. 5.
d Ps. 50. 3.
a 97. 3.
Es. 30. 33.
o 1 Bren.
22. 19.
Pe. 68. 17.
Dat. 5. 11.
Í Dat. 20. 12.
Dírnad y weledigaeth.
DANIEL, VIIL
Giveledigaeth yr
Cyn
CRIST
Cylch
655.
6 Caia. ac
estyniad
mewn ein-
ioes a
roildviyd
iddynt
tros, &c.
e Ezec. 1.
26.
Dat. 1. 13.
a 14.11.
h pen. 2. 44.
JIic. 4. 7.
Luc 1. 33.
Ioaal2.34.
i ad. 28.
6 Cald.
ngwain.
k F.a. 60. 13.
a.l. 22.
T Ciild.
goruch-
afion.
IDat. U.7.
a 13. 7.
m ad. IS.
Dat. 1. G.
a 5. 10.
wyd y bwystfil, a difetha ei gorph
ef, a'i roddi iV losgi yn tân.
12 A'r rlian arall o'r bwystfìlod,
eu Uywodraeth a ddygpwyd ymaith ;
^a rhoddwyd iddynt einioes di'os
yspaid ac amser.
13 Mi a welwn meTm gweledig-
aethau nos, ac wele, ^megis Mab
y dyn oedd yn dyfod gyd â chym-
mylau y nefoedd ; ac at yr Hen
ddihenydd y daeth, a hwy a'i dyg-
asant ger ei fron ef.
14 Ac efe a roddes iddo lywodr-
aeth, a gogoiiiant, a brenhiniaeth,
fel y byddai i'r hoU bobloedd, cen-
liedloedd, a ieithoedd ei wasanaethu
ef : ^ei lywodraeth sydd lywodraeth
dragywyddol, yr hon nid â ymaith,
a'i frenhiuiaeth ni ddifethir.
15 ITMyfi Daniel a 'ymofidiais yn
fy yspryd y'nghanol /y '^nghorph,
a gweledigaethau fy mhen a'm dy-
chrynasant.
16 Neseais at un o'r rhai a safent
ger Uaw, a cheisiais ganddo y gwir-
ionedd am hyn olL Ac efe a ddy-
wedodd i mi, ac a wnaetli i mi
wybod dehongliad y pethau.
17 Y bwystfilod mawrion hyn, y
rliai sydd bedwar, ydynt bedwar
brenhin, y rhai a gyfodant o'r
ddaear.
18 Eitlir ^ saint y "^ Goruchaf a dder-
byniant y frenhiniaeth, ac a fedd-
ianiiant y frenhiniaeth hyd byth,
a hyd byth bythoedd.
19 Yna yr ewyllysiais wybod y
gwirionedd am y pedwerydd bwyst-
fil, yr hwn oedd yn amrywio oddi
wrthynt oil, yn ofnadwy iawn, a'i
ddannedd o haiarn, a'i ewinedd o
bres; yn bwytta, ac yn dryllio, ac
yn satliru y gweddiU â'i draed :
20 Ac am y deg corn oedd ar ei
ben ef, a'r ilall yr hwn a gyfodasai,
ac y syrthiasai tri o'i flaen ; sef y
corn yr oedd Uygaid iddo, a genau
yn traethu mawrhydri, a'r olwg ar-
no oedd yn arwach nal gyfeillion.
21 Edrychais, a'r corn hwn ^a
wnaeth ryfel ar y saint, ac a fu
drech na hwynt ;
22 Hyd oni ddaeth yr Hen ddi-
henydd, a ""rhoddi barn i saint y
Goruchaf, a dyfod o'r amser y medd-
iannai y saint y frenhiniaeth.
23 Fel hyn y dywedodd efe ; Y
pedwerydd bwystfil fydd y bed-
waredd frenhiniaeth ar y ddaear,
yr hon a iydd amryw oddi wrth
yr holl frenhiniaethau, ac a ddifa
630
yr holl ddaear, ac al sathr hi, ac
a'i dryllia.
24 A'r ° deg corn o'r frenhiniaeth
hon fydd deg brenhin, y rhai a
gyfodant: ac un arall a gyiyd ar
eu hoi hwynt, ac efe a amrywia
oddi wrth y rhai cyntaf, ac a ddar-
ostwng dri brenhin,
25 Ac "efe a draetha eiriau yn
erbyn y Goruchaf, ac a ddifa saint
y Goruchaf, ac a feddwl newidio
amseroedd a chyfreithiau : a hwy
a roddir yn ei law ef, ^hyd amser
ac amseroedd a rhan amser.
26 Yna yr eistedd y farn, a'i lyw-
odraeth a ddygant, i'w difetha ac
i'w distrywio hyd y diwedd.
27 A'r 1 frenhiniaeth a'r Uywodr-
aeth, a mawredd y frenhiniaeth dan
yr holl nefoedd, a roddir 1 bobl
saint y Goruchaf, yr hwn y mae ei
frenhiniaeth y7i frenhiniaeth dragy-
wyddol, a phob ^llywodraeth a was-
anaethant ac a ufuddhant iddo.
28 Hyd yma y mae diwedd y
peth. ' Fy meddyliau i Daniel a'm
dychrynodd yn ddirfawr, a'm gwedd
a newidiodd ynof ; eithr mi a gedw-
ais y peth yn fy nghalon.
PENNOD VHI.
1 Gweledigaeth yr hwrdd a'r bivch. 13 Y
ddwy fil a tliri chant o ddyddiau dberth.
15 Gabriel yn cysuro Daniel, a£ yn dirnad
y weledigaeth.
YN y drydedd flwyddyn o deyrn-
asiad Belsassar y brenhin, yr
ymddangosodd i mi weledigaeth,
sef i myfi Daniel, wedi yr hon a
ymddangosasai i mi ar y cyntaf
2 Gwelais hefyd mewn gweledig-
aeth, (a bu pan welais, mai yn Su-
san y brenhin-llys, yr hwn sydd o
fewn talaeth Elam, yr oeddwn i,)
le, gwelais mewn gweledigaeth, ac
yr oeddwn i wrth afon Ulai.
3 Yna y cyfodais fy Uygaid, ac a
welais, ac wele ryw hwrdd yn sefyll
wrth yr afon, a deugorn iddo ; a'r
ddau gorn oedd uchel, ac un yn
uwch na'r ^Uall; a'r uchaf a gyf-
odasai yn olaf.
4 Gwelwn yr hwrdd yn cornio tu
a'r gorllcAvin, tu a'r gogledd, a thu
a'r dehau, fel na safai un bwystfil
o'i flaen ef ; ac nid oedd a achubai
o'i law ef ; ond ^efe a wnaeth yn ol ei
ewyllys ei hun, ac a aeth yn fawr.
5 Ac fel yr oeddwn yn ystyried,
wele hefyd fwch geifr yn dyfod o'r
gorllewin, ar hyd wyneb yr holl
ddaear, ^ ac heb gyfíwrdd â'r ddae-
3 Neu, ao
nid oedd
yrddai yn
y ddaear.
liwrdd a'r hiucli.
DANIEL, IX.
Gabriel yn cysuro Daniel.
Cyn
CRIST
Cylch
553.
* Nsu,
ainlwg.
Heb.
golwg.
b pen. 11. 4.
c pen. 7. 8.
a 11. 31.
d Ps. 4S. 2.
Ezec. 20. 6.
pen. 11. 16,
41, 45.
5 Neu, yn
erbijn llu y
nefoedd.
e Dat. 12. 4.
6 Ncu,
yn erbyn
tywijsog,
f Jo3. 5. 14.
e Exod. 23.
38
Num. 23.3.
had. 25.
7 Neu,
ganddo.
8 Neu, T
llu a rodd-
wyd ifymt
am y cam-
wcdd yn
erhyn yr
offi-wm
bennydd-
iol.
9 y rhifwr
dirgeiion,
neu, y
rhifwr
rhyfeddol.
Heb.
Palmoni.
2 Neu, yn
anrhaiih.
3 Heb. hwyr
a bore.
* Neu, cyf-
iawnhéir.
I pen. 9. 21.
Luc 1. 19,
2G.
k Ezec. 1.
28
Dat 1. 17.
ar ; ac i'r bwcli yr oedd corn * hy-
nod rliwng ei lygaid.
6 Ac efe a ddaeth hyd at yr hwrdd
deugorn a welswn i yn sefyll wrth
yr afon, ac efe a redodd atto ef yn
angerdd ei nerth.
7 Gwelais ef hefyd yn dyfod hyd
at yr hwrdd, ac efe a fu chwerw
wrtho, ac a darawodd yr hwrdd, ac
a dorrodd ei ddau gorn ef, ac nid
oedd nerth yn yr hwrdd i sefyll
o'i flaen ef, eithr efe a'i bwriodd
ef i lawr, ac a'i sathrodd ef ; ac
nid oedd a allai achub yr hwrdd
o'i law ef
8 Am hynny y bwch geifr a aeth
yn fawr iawn ; ac wedi ei gryfhâu,
torrodd y corn mawr: a chododd
pedwar o rai hynod yn ei le ef, * tu
a phedwar gwynt y nefoedd.
9 Ac o un o honynt ''y daeth
allan gorn bychan, ac a dyfodd yn
rhagorol, tu a'r dehau, a thu a'r
dwyrain, a thu a'r ^ \r^vjà-wlad.
10 Aeth yn fawr hefyd ^hyd lu
y nefoedd, a ^bwriodd i lawr rai
o'r llu, ac o'r sêr, ac a'u sathrodd
hwynt.
11 Ymfawrygodd hefyd ^hyd at
^dywysog y llu, a ^dygwyd ymaith
yr offrivm gwastadol ''''oddi arno
ef, a bwriwyd ymaith le ei gyssegr
ef
12 ^ A rhoddwyd iddo lu yn er-
byn yr offrwm beunyddiol o her-
wydd camwedd, ac efe a fwriodd y
gwirionedd i lawr; felly y gwnaeth,
ac y Uwyddodd.
13 1Í Yna y clywais ryw sant yn
llefaru, a dywedodd rhyw sant arall
wrth ^ y rhyw sant hwnnw oedd yn
Uefara, Pa hyd y hydd y weledig-
aeth am yr offrwm gwastadol, a
chamwedd ^ anrhaith, i roddi y cys-
segr a'r llu yn sathrfa ?
14 Ac efe a ddywedodd wrthyf,
Hyd ddAvy fil a thri chant o ^ddiwr-
nodiau : yna y * purir y cyssegr.
15 IT A phan welais i Daniel y
weledigaeth, a cheisio o honof y
deall, yna wele, safodd ger fy mron
megis rhith gwr.
16 A chlywais lais dyn rhwng
glannau Ulai, ac efe a lefodd ac
a ddywedodd, 'Gabriel, gwna i
hwn ddeall y weledigaeth.
17 Ac efe a ddaeth yn agos i'r Ue
y safwn ; a phan ddaeth, mi a ddy-
chrynais, ac ^ a syrthiais ar fy wyn-
eb : ac efe a ddywedodd wrthyf,
Deall, fab dyn; o herwydd y
weledigaeth fydd yn amser y diw-
edd.
18 A ^ thra yr oedd efe yn llefaru
wrthyf, syrthiais mewn trwmgwsg
i lawr ar fy wyneb : ac efe a gyff-
yrddodd â mi, ac a'm cyfododd yn
fy sefyll.
19 Dywedodd hefyd, Wele fi yn
hysbysu i ti yr hyn a fydd yn niw-
edd y digter; canys ar yr amser
gosodedig y hydd y diwedd.
20 Yr hwrdd deugorn a welaist,
yiv brenhinoedd Media a Phersia.
21 A'r bwch blewog yw brenhin
Groeg; a'r corn mawr, yr hwn
sydd rhwng ei lygaid ef, dyna y
brenhin cyntaf.
22 Lie y torrwyd ef, ac y cyfod-
odd pedwar yn ei le, pedair bren-
hiniaeth a gyfodant o'r un genedl,
ond nid un nerth âg ef.
23 A thu a diwedd eu brenhin-
iaeth hwynt, pan gyflawner y tros-
eddwyr, y cyfyd brenhin wyneb-
greulawn, ac yn deall damhegion.
24 A'i nerth ef a gryfhâ, ond nid
trwy ei nerth ei hun; ac efe a
ddinystria yn rhyfedd, ac a Iwydda,
ac a wna, ac a ddinystria y cedyrn,
^ a'r bobl sanctaidd.
25 A thrwy ei gyfrwysdra y fíynna
ganddo dwyllo; ac efe aymfawryga
yn ei galon, a thrwy •'heddwch y
dinystria efe lawer: ac efe a saif
yn erbyn tyAvysog y tywysogion ;
ond efe a ddryllir heb law.
26 A gweledigaeth yr hwyr a'r
bore, yr hon a draethwyd, • sydd
wirionedd : ™ sella dithau y weled-
igaeth, o herwydd dros ddyddiau
lawer y hydd.
27 ° Minnau Daniel a euthum yn
llesg, ac a fûm glaf ennyd o ddydd-
iau ; yna y cyfodais, ac y gwneuth-
um orchwyl y brenhin, ac a synnais
0 herwydd y weledigaeth, ond nid
oedd neb yn ei deall.
PENNOD IX
1 Daniel yn ystyried amser y caethiwed ; 3 ac
yn cyffesu ei hechodau ; 16 oc yn gwedd'io
am adnewyddu Jerusalem. 20 Gabriel yn
dangos iddo y deg loyilmos a thri ugain.
YN y flwyddyn gyntaf i ^Da-
rius mab Ahasferus, o had y
Mediaid, ^yr hwn a wnaethid yn
frenhin ar deyrnas y Caldeaid,
2 Yn y flwyddyn gyntaf o'i deyrn-
asiad ef, myfi Daniel a ddeallais
wrth lyfrau rifedi y blynyddoedd,
am y rhai y daeth ai gair yr Ar-
GLWYDD at ** J eremiah y prophwyd.
Cyn
CRIST
Cylcb
553.
• pen. 10. 9.
Luc 9. 32.
5 Heb. a
phobl y
rhai
sauciaidd,
6 Neu,
Iwyddiaiit,
m pen. 12. 4.
Dat. 22. 10.
n pen. 7. 28.
a 10. 8, 16.
Cylch
538.
» pen. 1. 21.
a 6. 28.
2 Neu, yn
yr hon y
gwnaed ef
vnfren-
liÌH.
bjer.25.12,
a 29. 10.
831
Cyffesa
DANIEL, IX.
gweddi Daniel.
Cyn
CRIST
Cylch
538.
e Deut. 7. 9
Neh. 1. 5.
a 9. 32.
d Pb. 106. 6
Es. 64. 5,
6, 7.;
SNeu,
Gennyt ti,
Arglwydd
ymae, neu,
Ti, Ar-
glwydd
biau cyf-
iawnder.
e Lef. 26.
14, &c.
Ueut. 28.
15, (kc.
tt29.20,&c.
a 30. 17, 18.
a31.17,&c.
a32.10,&c.
f Galar. 2.
17.
e Galnr. 1.
12. a 2. la
* Heb. âg
wyneb.
y cyflawnai efe ddeng mlynedd a
thri ugain yn anghyfannedd-dra
Jerusalem.
3 1Í Yna y troais fy wyneb at yr
Arglwydd Dduw, i geisio trwi/
weddi ac ymbil, ynghyd âg ym-
pryd, a sachlian, a lludw.
4 A gweddiais ar yr Arglwydd
fy Nuw, a chyffesais, a dywedais,
Attolwg, ''Arglwydd Dduw mawr
ac oftiadwy, ceidwad cyfammod a
thrugaredd i'r rhai a'i carant, ac
i'r rhai a gadwant ei orchymynion ;
5 ^Pechasom, a gwnaetnom gam-
wedd, a buom anwir, gwrthryfelas-
om hefyd, sef trwy gilio oddi wrth
dy orchymynion, ac oddi wrth dy
farnedigaethau.
6 M wrandawsom chwaith ar y
prophwydi dy weision, y rhai a
lefarasant yn dy enw di wrth ein
brenhinoedd, ein tywysogion, ein
tadau, ac wrth hoU bobl y tir.
7 ^I ti, Arglwydd, y perthyn
cyfiawnder, ond i ni gywUydd wyn-
ebau, megis heddyw ; i wŷr Judah,
ac i drigoHon Jerusalem, ac i holl
Israel, yn agos ac ym mhell, trwy
yr holl wledydd lie y gyrraist
hwynt, am eu camwedd a wnaeth-
ant i'th erbyn.
8 Arglwydd, y mae cywilydd
wynebau i ni, i'n brenhinoedd, i'n
tywysogion, ac i'n tadau, o herwydd
i ni bechu i'th erbyn.
9 Gan yr Arglwydd ein Duw y
mae trugareddau a maddeuant, er
gwrthryfelu o honom i'w erbyn.
10 Ni wrandawsom chwaith ar lais
yr Arglwydd ein Duw, i rodio yn
ei gyfreithiau ef, y rhai a roddodd
efe o'n blaen ni trwy law ei weision
y prophwydi.
11 lë, holl Israel a droseddasant
dy gyfraith di, sef trwy gilio rhag
gwrandaw ar dy lais di : am hynny
^y tywalltwyd arnom ni y felldith
a'r Uw a ysgrifenwyd y'nghyfraith
Moses gwasanaethwr Duw, am
bechu o honom yn ei erbyn ef
12 Ac ^ efe a gyflawnodd ei eiriau
y rhai a lefarodd efe yn ein herbyn
ni, ac yn erbyn ein barnwyr y rhai
a'n barnent, gan ddwyn arnom ni
ddialedd mawr ; canys ^ ni wnaeth-
pwyd dan yr holl nefoedd megis y
gwnaethpwyd ar Jerusalem.
13 Megis y mae yn ysgrifenedig
y'nghyfraith Moses y daeth yr holl
ddrygfyd hyn arnom ni : etto nid
ymbiliasom * o flaen yr Arglwydd
ein Duw, gan droi oddi wrth ein
hanwiredd, a chan ddeall dy wir-
ionedd di.
14 Am hynny ^ y gwyliodd yr Ar-
glwydd ar y dialedd, ac a'i dug
arnom ni ; o herwydd * cyfiawu
yw yr Arglwydd ein Duw yn
ei holl weithredoedd y mae yn eu
gwneuthur : canys ni wrandawsom
ni ar ei lais ef.
15 Etto yr awr hon, 0 Arglwydd
ein Duw, ''yr hwn a ddygaist dy
bobl allan o wlad yr Aipht â UaAv
gref, ac a wnaethost i ti 'enw
megis heddyw, nyni a bechasom, ni
a wnaethom anwiredd.
16 IT 0 Arglwydd, yn ol dy holl
gyfiawnderau, attolwg, tröer dy lid-
iowgrwydd a'th ddigter oddi wrth dy
ddinas Jerusalem, dy fynydd sanct-
aidd ; o herwydd am ein pechod-
au, ac am anwireddau ein tadau, y
mae Jerusalem a'th bobl ™ yn war-
adwydd i bawb o'n hamgylch.
17 Ond yr awr hon gwrando, 0
ein Duw ni, ar weddi dy was, ac
ar ei ddeisyfiadau, a ° llewyrcha dy
wyneb ar dy gyssegr anrheithiedig,
er mwyn yr Arglwydd.
18 Gostwng dy glust, 0 fy Nuw,
a chlyw; agor dy lygaid, a gwel ein
hanrhaith ni, a'r ddinas y gelwir dy
enw di arni : oblegid nid o her-
wydd ein cyfiawnderau ein hun yr
ydym ni yn ^tywallt ein gweddiau
ger dy fron, eithr o herwydd dy
ami drugareddau di.
19 Clyw, Arglwydd ; arbed, Ar-
glwydd ; ystyr, 0 Arglwydd, a
gwna ; nac oeda, er dy fwyn dy
hun, O fy Nuw: o herwydd dy
enw di a alwyd ar y ddinas hon,
ac ar dy bobl.
20 1Í A mi etto yn Uefaru, ac yn
gweddio, ac yn cyffesu fy mhech-
od, a phechod fy mhobl Israel, ac
yn tyM^allt fy ngweddi ger bron yr
Arglwydd fy Nuw dros fynydd
sanctaidd fy Nuw ;
21 lë, a mi etto yn llefaru mewn
gweddi, yna y gwr "Gabriel, yr
hwn a welswn mewn gweledigaeth
yn y dechreuad, gan ehedeg yn
fuan, Pa gyffyrddodd â mi ynghylch
pryd yr offrwm prydnhawnol.
22 Ac efe a barodd i mi ddeall,
ac a ymddiddanodd â mi, ac a ddy-
wedodd, Daniel, deuthum yn awr
allan i beri i ti fedru deall.
23 Yn nechreu dy weddiau yr
aeth y ''gorchymyn allan, ac imi
Cyn
CRIST
Cylch
538.
hJer.3L28.
a 44. 27.
' Neh. 9. 33.
i'Exod.6.1,
6. a 32. IL
1 Exod. 14.
IS.
mPs.44.14.
a 79. 4.
n Num. 6.
25.
Ps. 67. 1.
a 80. 3, 7,
19.
5 Heb.
gwneulhvr
i'n delsyf-
iadan
gwympo
ger, &c.
o pen. 8. 16.
P pen. 8. 18.
6 Heb. gair,
1 pen. 10.
12.
Am farwolaeth y Messiah. DANIEL, X. Yr angel yn cysuro Daniel.
Cyn
CRIST
Cylch
538.
7 Heb. gwr
dymtmiad-
au.
f Neu, altal.
9Neu,
orphen.
2 Heb.
prophimjd.
r Ezra 4. 24.
a 0. 1, 15.
3 Heb. ddy-
cliwel nc a
adeiJedir,
«Neu,
adwy, neu,
clawdd.
6 Heb.
ÿnghijf-
yngdcr
amseroedd.
» Fi3. 53. 8.
Marc 9. 12.
6 Neu, ni
bydd dim
ganddo,
neu, ni
hydd neb
gyd dg ef.
t Matt. 22.
7.
7 Neu, yr
ordein-
iwyd
anrhaith,
neu, y
torrir ef
ymaith
Irwy
anrhaith.
S Neu,
o herwydd
ymledn o
ffieidd-dra.
Heb. 0
herwydd
ffieidd-dra.
u Matt. 24.
15.
Marcia
14.
Luc 21. 20.
I Edrych
Ea. 10. 22,
23.
pen. 11. 36.
Cylch
534.
2 Heb.
fawr.
a pen. 1. 17.
b Gen. 2. 14.
c pen. \1. 6.
3 Heb.
M» gwr.
tl Dat. 1. U.
14, 15.
e Jer. 10. 0.
a ddeuthum i'w fynegi i ti: canys
■^ anwyl ydwyt ti : ystyr dithau y
peth, a deall y weledigaeth.
24 Deng wythnos a thri ugain a
derfynwyd ar dy bobl, ac ar dy
ddinas sanctaidd, i ^ ddibennu cam-
wedd, ac i ^selio pechodau, ac i
wneuthur cymmod dros anwiredd,
ac i ddwyn cyfiawnder tragywydd-
ol, ac i selio y weledigaeth a'r
2 brophwydoliaeth, ac i enneinio y
sancteiddiolaf.
25 Gwybydd gan hynny a deall,
y hydd ^o fynediad y gorchymyn
allan am adferu ac am adeiladu
Jerusalem, hyd y blaenor Messiah,
saith wythnos, a dwy wythnos a
thri ugain: yr heol a ^adeiledir
drachefo, a'r*mur, sef ^mewn am-
seroedd blinion.
26 Ac wedi dwy wythnos a thri
ugain *y lleddir y Messiah, ond
''nid o'i achos ei hun: a 'phobl y
tywysog yr hwn a ddaw a ddin-
ystria y ddinas a'r cyssegr; a'i
ddiwedd /î/c?c? trwy lifeiriant, a hyd
ddiwedd y rhyfel ^ y hydd dinystr
anrheithiol.
27 Ac efe a sicrhâ y cyfammod â
Uawer dros un wythnos : ac yn
hanner yr wythnos y gwna efe i'r
aberth a'r bwyd-offrwm beidio ; ^ a
thrwy " luoedd ffiaidd yr anrheithia
efe hi, hyd oni thy wallter "^ y diben
terfynedig ar yr anrheithiedig.
PENNOD X.
1 Daniel, wedi ymddarostwng, yn gweled gwel-
edigaeth. 10 Dychryn yn ei flino ef; cCr
angel yn ei gysuro.
YN y drydedd flwyddyn i Cy-
rus brenhin Persia, y datgudd-
iwyd peth i Daniel, yr hwn y gelwid
ei enw Beltesassar; a'r peth oedd
wir, ond yr amser nodedig oedd
^hir; ac *efe a ddeallodd y peth,
ac a gafodd wybod y weledigaeth.
2 Yn y dyddiau hynny y galerais
1 Daniel dair wythnos o ddyddiau.
3 Ni fwytteais fara blasus, ac ni
ddaeth cig na gwin yn iy ngenau ;
gan ymiro hefyd nid ymirais, nes
cyflawni tair wythnos o ddyddiau.
4 Ac yn y pedwerydd dydd ar
hugain o'r mis cyntaf, fel yr oedd-
wn i wrth ymyl yr afon fawr, honno
yw ^ Hidecel ;
5 Yna y cyfodais fy Uygaid, ac
yr edrychais, ac wele *'^ryw wr
wedi ei wisgo â llîan, a'i Iwynau
•^wedi eu gwregysu âg ^aur coeth
o Uphaz :
82.3
6 A'i gorph oedd fel inaen beryl,
a'i wyneb fel gwelediad mellten,
a'i lygaid fel lampau tan, a'i freich-
iau a'i draed fel Uiw pres gloyw,
a ^sain ei eiriau fel sain tyrfa.
7 A mi Daniel yn unig a welais
y weledigaeth ; canys ^y dynion y
rhai oedd gyd â mi ni welsant y
weledigaeth ; eithr syrthiodd ar-
nynt ddychryn mawr, fel y ffoisant
i ymguddio.
8 A mi a adawyd fy hunan, ac a
welais y weledigaeth fawr hon, ac
ni thrigodd nerth ynof : canys ** * fy
ngwedd a drodd ynof yn llygred-
igaeth, ac nid atteliais nerth.
9 Etto mi a glywais sain ei eiriau
ef: a phan glywais sain ei eiriau
ef, yna *yr oeddwn mewn trwm-
gwsg ar fy wyneb, a'm hwyneb tu
a'r ddaear.
10 1Í Ac wele, ''Haw a gyffyrddodd
â mi, ac ^ a'm gosododd ar fy nglin-
iau, ac ar gledr fy nwylaw.
11 Ac efe a ddywedodd wrthyf,
Daniel, ' wr ^ anwyl, deall y geiriau
a lefaraf wrthyt, a saf yn dy sefyll :
canys attat ti y'm hanfonwyd yr
awr hon. Ac wedi iddo ddywedyd
y gair hwn, sefais gan grynu.
12 Yna efe a ddywedodd wrthyf,
Nac ofna, Daniel: o herwydd er y
dydd cyntaf y rhoddaist dy galon i
ddeall, ac i ymgystuddio ger bron
dy Dduw, y gwrandaAvyd dy eir-
iau; ac o herwydd dy eiriau di y
deuthum i.
13 Ond tywysog teymas Persia a
safodd yn fy erbyn un diwrnod ar
hugain : ond wele "" Michael, "^ un
o'r tywysogion pennaf, a ddaeth i'm
cynnorthwyo ; a mi a arhosais yno
gyd â brenhinoedd Persia.
14 A mi a ddeuthum i beri i ti
ddeall yr hyn a ddigwydd i'th bobl
yn y dyddiau diweddaf : o herwydd
°y mae y weledigaeth etto dros
ddyddiau lawer.
15 Ac wedi iddo lefaru wrthyf y
geiriau hyn, gosodais fy wyneb tu
a'r ddaear, ac a euthum yn fud.
16 Ac wele, tebyg i ^ddyn a gy-
ffyrddodd a'm gwefusau : yna yr
agorais fy safn, ac y lleferais, ac y
dywedais wrth yr hwn oedd yn
sefyll ar fy nghyfer, O fy arglwydd,
fy ngofidiau a droisant arnaf gan y
weledigaeth, ac nid atteliais nerth.
17 A pha fodd y dichon ^ gwasan-
aethwr fy arglwydd yma lefaru wrth
fy arglwydd yma? a minnau yna
Cyn
CRIST
Cylch
534.
'Ezec, 1.
IL
e Act. a 7.
h pen. 7. 23.
■4 Neu,
fy ngrym.
i pen. 8. 18.
k pen. 9. 21.
Dat. 1. IT.
5 Heb. a
wnaeth i
mi sym-
mud ar fy
ngliniau.
1 pen. 9. 23.
6 Heb. dy-
muniadau.
m ad. 21.
pen. 12. 1.
7 Neu,
y hlaenaf.
n Hab. 2. 3.
8 Heb.
feihion
dynion.
9 Neu,
gwasan-
aethwr
ymafy
arglwydd.
Cadau brenhin y dehau
DANIEL, XL
a brenhin y gogledd.
Cyn
CRIST
Cylch
534.
2 Nou, ddl.
V ad. 13.
J udas 9.
Dat. 12. 7.
0 pen. 5. 3L
b pen. 8. 4.
c pen. 8. 22
2Heb.
j/mgi/feCll-
achant.
SHek
uìtioìuleb,
neu, yr
iawn.
* Neil, a
esgorodd
hi.
ni safodd nerth ynof, ac nid arhôdd
fíiin ynof.
18 Yna y cyffyrddodd eilwaith â
mi fel dull dyn, ac a'm cryf haodd i,
19 Ac a ddywedodd, Nac ofna,
° wr anwyl ; heddwch i ti, ymnertha,
ie, ymnertha. A phan lefarasai efe
wrthyf, ymnerthais, a dywedais,
Llefared fy arglwydd; o herwydd
cryf heaist fi.
20 Ac efe a ddywedodd, A wydd-
ost ti paham y deuthum attat? ac
yn awr dychwelaf i ryfela â thy-
\vysog Persia : ac wedi i mi iyned
allan, wele, tywysog tir Groeg a
ddaw.
21 Eithr mynegaf i ti yr hyn a
hysbyswyd yn ysgrythyr y gwir-
ionedd; ac nid oes un yn ^ymegnîo
gyd â mi yn hyn, ond p Michael
eich tywysog chwi.
PENNOD XL
1 Dinystr Persia gan frenhin Groeg, 5 Y cy-
nghreiriau cCr cadau rhwng brenhin y deJiau
a hrenhin y gogledd. 30 Bhuthr a chreulon-
der y Bhufeiniaid.
AC yn y flwyddyn gyntaf i '^ Da-
_ rius y Mediad, y sefais i i'w
gryfhâu ac i'w nerthu e£
2 Ac yr awr hon y gAvirionedd a
fynegaf i ti ; Wele, tri brenhin etto
a safant o fewn Persia, a'r pedwer-
ydd a fydd cyfoethoccach na hwynt
oil : ac fel yr ymgadarnhao efe yn
ei gyfoeth, y cyfyd efe bawb yn
erbyn teyrnas Groeg.
3 A ^ brenhin cadarn a gyfyd, ac
a lywodraetha â llywodraeth fawr,
ac a wna fel y mynno.
4 A phan safo efe, dryllir ei
deyrnas, ac a'i rhennir tu a phed-
war gwynt y nefoedd; ac nid i'w
hiliogaeth ef, ° nac fel ei lywodraeth
a lywodraethodd efe : o herwydd
ei frenhiniaeth ef a ddiwreiddir i
eraill heb law y rhai hynny.
5 IT Yna y cryf ha brenhin y de-
hau, ac un o'i dywysogion : ac efe
a gryfhâ uwch ei law ef, ac a lyw-
odraetha : llywodraeth fawr fydd
ei lywodraeth ef.
6 Ac yn niwedd blynyddoedd yr
^ ymgyssylltant ; canys merch bren-
hin y dehau a ddaw at frenhin y
gogledd i wneutbur ^ cymmod ; ond
ni cheidw hi nerth y braich ; ac
ni saif yntau, na'i fraich : eithr
rhoddir hi i fynu, a'r rhai al dyg-
asant hi, a'r hwn *a'i cenhedlodd
hi, a'i chymhorthwr, yn yr araser-
oedd hyn.
7 Eithr yn ei le ef y saif un allan
o flaguryn ei gwraidd hi, yr hwn
a ddaw â Uu, ac a â i amddiffynfa
brenhin y gogledd, ac a wna yn eu
herbyn hwy, ac a orchfyga ;
8 Ac a ddwg hefyd i gaethiwed
i'r Aipht, eu duwiau hwynt, a'u
tywysogion, a'u dodrefn anwyl o
arian ac aur ; ac efe a bery fwy o
flynyddoedd na brenhin y gogledd.
9 A brenhin y dehau a ddaw iiw
deyrnas, ac a ddychwel i'w dir ei
bun,
10 A'i feibion a ^gyífrôir, ac a
gasglant dyrfa o luoedd mawrion:
a chan ddyfod y daw un, ac a lif-
eiria,* ac a â trosodd : yna efe a
ddychwel, ac a gyfifrôir hyd ei am-
ddiflfynfa ef.
11 Yna y cyffry brenhin y dehau,
ac yr â allan, ac a ymladd âg ef,
sef â brenhin y gogledd : ac efe a
gylyd dyrfa fawr ; ond y dyrfa a
roddir i'w law ef.
12 Pan gymmerer ymaith y dyrfa,
yr jTuddyrchafa ei galon, ac efe
a gwympa fyrddiwn ; er hynny ni
bydd efe cryf.
13 Canys brenhin y gogledd a
ddychwel, ac a gyfyd dyrfa fwy
na'r gyntaf, ac ^ ym mhen ennyd o
flynyddoedd, gan ddyfod y daw â
llu mawr, ac â chyfoeth mawr.
14 Ac yn yr amseroedd hynny
Uawer a safant yn erbyn brenhin
y dehau ; ^ a'r yspeilwyi* o'th bobl
a ymddyrchafant i sicrhâu y weled-
igaeth ; ond hwy a syrthiant.
15 Yna y daw brenhin y gogledd,
ac a fwrw glawdd, ac a ennill '^ y
diuasoedd caerog, ond breichiau y
dehau ni wrthsafant, ^na'i bobl
ddewisol ef; ac ni bydd nerth i
sefyll.
16 A'r hwn a ddaw yn ei erbyn
ef a wna fel y mynno, ac ni bydd
a safo o'i flaen; ac efe a saif ^yn
*^y wlad hyfryd, a thrwy ei law ef
y difethir hi.
17 Ac efe a esyd ei Avyneb ar
fyned â chryfder ei holl deyrnas,
"a rhai uniawn gyd âg ef ; fel hyn
y gwna : ac efe a rydd iddo ferch
gwragedd, ^ gan ei Uygru hi ; ond
ni saif hi ar ei du ef, SiC m bydd
hi gyd âg ef.
18 Yna y try efe ei wyneb at yr
ynysoedd, ac a ennill lawer ; ond
pennaeth a bair i'w warth ef beidio,
^ er ei fwyn ei hun, ^ heb warth
iddo ei hun : efe a'i dettry arno ef.
Cyn
CEIST
Cylch
534.
5 Neu,
ryfelant.
6 Heb.
yn niiredii
amseroedd
bli/ni/dd-
oedd.
7 Heb.
a meihion
8 Heb.
ddinas yr
amddiffijn-
fdoedd.
9 Heb.
pa pliohl ei
ddeicis ef.
2 Heb.
7/'ngioîad
'ìiarddwch.
d pen. 8. 9.
ad. 41, 45.
S Nan, ac
uniondeb
* Heb. J 'if
Uygru hi.
5 Heb. iddo
ei hun,
neii, troi'to
ei huH.
6 Heb. heb
ei warlh.
Rhuthr a cJireuJonder
DANIEL, XL
y Rhufeiniaid.
Cyn
CRIST
Cylch
534.
7 neb.
o baro i
drelUwr
fyned
trosodd.
e pen. 7. 8.
a 8. 9.
f pen. 8. 10,
25.
Oyflawnwj'd
cylch
171.
«Neu, Yn
heddijcliol
y davi efe
i leoedd
brasaf y
dalaeth.
Oyflawnwyd
cylch
170.
9 Heb. Ar
ddaufren-
liin hijn, eu
colon hioy
afyddf&ic
e ad. 20, 35,
40.
a» ad. 22.
Oyflft'WTiwyd
cylch
169.
Oyfiawnwyd
cylch
16S.
«pen. 8.11.
a 12. 11.
19 Ac efe a dry ei wyneb at am-
ddiflynfeydd ei dir ei hun: ond
efe a dramgwydda, ac a syrth, ac
nis ceir ef.
20 Ac yn ei le ef y saif un "^ a gyfyd
drethau y'ngogoniant y deyrnas :
ond o fewn ychydig ddyddiau y
distrywir ef ; ac nid mewn dig, nac
mewn rhyfel.
21 Ac yn ei le yntau y saif *^m
dirmygus, ac ni roddant iddo ogon-
iant y deyrnas : eitlir efe a ddaw i
mewn yn heddychol, ac a ymeifl
yn y frenhiniaeth trwy weniaith.
22 Ac â breichiau Uifeiriant y
Uifir trostynt o'i flaen ef, ac y
dryllir hwynt, a Hhywysog y cyfam-
mod hefyd.
23 Ac wedi ymgyfeillach âg ef, y
gwna efe dwyll : canys efe a ddaw
i fynu, ac a ymgryf ha ag ychydig
bobl.
24 ^I'r dalaeth heddychol a bras
y daw efe, ac a wna yr hyn ni
wnaeth ei dadau, na thadau ei
dadau : ysglyfaeth, ac yspail, a gol-
ud, a daena efe yn eu mysg : ac
ar gestyll y bwriada efe ei fwriad-
au, se/dros amser.
25 Ac efe a gyfyd ei nerth a'i
galon yn erbyn brenhin y dehau â
Uu mawr : a brenhin y dehau a.
ymesyd i ryfel â Uu mawr a chryf
iawn ; ond ni saif efe : canys bwr-
iadant fwriadau yn ei erbyn ef
26 Y rhai a fwyttant ran o'i fwyd
ef a'i difethant ef, a'i lu ef a lif-
eiria ; a Uawer a syrth yn lladdedig.
27 ^ A chalon y ddau frenhin hyn
fydd ar wneuthur drwg, ac ar un
bwrdd y traethant gelwydd; ond
ni thyccia : canys ^ etto y hydd y
diwedd ar yr amser nodedig.
28 Ac efe a ddychwel iV dir ei
hun â chyfoeth mawr ; ^ a'i galon
fydd yn erbyn y cyfammod sanct-
aidd: felly y gwna efe, ac y dy-
chwel i'AV wlad.
29 Ar amser nodedig y dychwel,
ac y daw tu a'r dehau ; ac ni bydd
fel y daith gyntaf, neu fel yr olaf.
30 1Í Canys Uongau Chittim a
ddeuant yn ei erbyn ef ; am hynny
yr ymofidia, ac y dychwel, ac y
digia yn erbyn y cyfammod sanct-
aidd: felly y gwna efe, ac y dy-
chwel; ac efe a ymgynghora a'r
rhai a adawant y cyfammod sanct-
aidd.
31 Breichiau hcfyd a safant ar ei
du ef, ac 'a halogant gyssegr yr
amddifFynfa, ac a ddygant ymaith
y gwastadol abertk, ac a osodant
yno y ffieidd-dra - anrheithiol.
32 ^ A throseddwyr y cyfammod a
lygra efe trwy weniaith : eithr y
bobl a adwaenant eu Duw, a fydd-
ant gryfion, ac a ifynnant.
33 A'r rhai synhwyrol ym mysg y
bobl a ddysgant lawer ; etto syrth-
iant trwy y cleddyf, a thrwy dan,
trwy gaethiwed, a thrwy yspail,
ddyddiau lawer.
34 A phan syrthiant, â chymmorih
bychan y cymhorthir hwynt: eithr
llawer a lŷn wrthynt hwy trwy wen-
iaith,
35 A rhai o'r deallgar a syrthiant
*i'w ^puro, ac i'w glanhâu, ac i'w
cannu, hyd amser y diwedd : ^ canys
y mae etto dros amser nodedig.
36 A'r brenhin a wna wrth ei
ewyllys ei hun, ac a ymddyrcha, ac
a ymfawryga uwch law pob duw;
ac "'yn erbyn Duw y duwiau y
traetha efe bethau rhyfedd, ac a
Iwydda nes diweddu y digter : can-
ys yr hyn a ordeiniwyd, a fydd.
37 Nid ystyria efe Dduw ei dad-
au, na serch ar wragedd, le, nid
ystyria un duw : canys goruwch
pawb yr ymfawryga.
38 ^ Ac efe a anrhydedda Dduw
•^y nerthoedd yn ei le ef : ie, duw
yr hwn nid adwaenai ei dadau a
ogonedda efe ag aur ac ag arian, ac
â meini gwerthfawr, ac â phethau
■^ dymunol.
39 Fel hyn y gwna efe ®yn yr
amddiíFynfeydd cryfaf gyd â duw
dieithr, yr hwn a gydnebydd efe,
ac a chwanega ei ogoniant : ac a
wna iddynt lywodraethu ar lawer,
ac a ranna y tir am •* werth.
40 Ac yn amser y diwedd yr ym-
gornia brenhin y dehau ag ef, a
brenhin y gogledd a ddaw fel cor-
■vvyiit yn ei erbyn ef, â cherbydau,
ac â marchogion, ac â Uongau la-
wer; ac efe a ddaw i'r tiroedd, ac
a lifa, ac a â trosodd.
41 Ac efe a ddaw ^i'r "hyfryd-
wlad, a llawer o idedydd a syrth-
iant : ond y rhai hyn a ddiangant
o'i law ef, Edom, a Moab, a phen-
naf meibion Amnion.
42 Ac efe "a estyn ei law ar y
gwledydd ; a gwlad yr Aipht ni
bydd diangol.
43 Eithr efe a lywodraetha ar
drysoi'au aur ac arian, ac ar hoU
anwyl bethau yr Aipht : y Libyaid
Cyn
CRIST
Cylch
534.
2 Neu, a
hair eynnu,.
SNeCi,
Ac i dros-
eddwyr y
cyfammod
y gwna efe
ragrithio :
eithr, &c.
4 Neu,
i huro â
hwynt, ac
i lanìiâu,
ac i gannu,
&o.
k pen. 12.
10.
"» pen. 7. 8.
a 8. 25.
5 Neu, Ac
am y Duw
EoUalluO'j,
yn ei
orscdd yr
anrhyd-
edda : ie,
efe a mi-
rhydedda
Dduw nid
adwaenai
ei dadau
ef, ag aur,
&c.
C Neu, yr
amddijj'yn-
feydd.
Heb.
Mauzzim.
7 Neu,
hyfrijd.
8 Heb.
y'nghad-
ernid am-
ddiffyn-
feydd.
9 Neu, dw.
2 Neu,
i wlad
harddwch.
8 Heb
a enfyn
dllan e»
law.
Dangos yr amseroedd
HOSEA, L
i Daniel.
Cyn
CRIST
Cylch
534.
4Heb.
arfi/nydd
harcldwch,
neu,
addnrn
sancteidd-
rwydd.
0 Ps. 48. 2.
ad. 16, 41.
5 Neu,
hardd,
6 í'îo ddiW'
edd.
a IMatt. 24.
21.
b Exod. 32.
32.
Ps. 56. 8.
Ezec. 13. 9.
liuc 10. 20.
Phil. 4. 3.
Dat. 3. 5.
a 13. 8.
c Matt. 25.
46.
loan 5. 23,
29.
Act. 24. 15.
d Es. 6G. 24.
Khuf. 9.
21.
e pen. 11.
33,35.
2 Neu,
alhrawon.
f Matt. 13.
43.
« 1 Cor. 15.
41.
h pen. 8. 26.
ad. 9.
1 Dat. 10. 4.
a 22. 10.
« Felly
pen. 3. 1.
fc Ps. 73. 27.
Ezec. 23.
3, &c.
hefyd a'r 'Ethio^iaia fi/ddant ar ei
olef.
44 Eithr chwedlau o'r dwyrain ac
o'r gogledd a'i trallodant ef : ac efe
a â allan mewn Hid mawr i ddi-
fetha, ac i ddifrodi llawer.
45 Ac efe a esyd bebyll ei lys
rhwng y moroedd, ^ ar " yr ^ hyfryd
fynydd sanctaidd : etto efe a ddaw
^hyd ei derfyn, ac ni bydd cyn-
northwywr iddo.
PENNOD XII.
1 Michael a wared Israel o'iflinderau. 5 Dang-
os yr amseroedd i Daniel.
AC yn yr amser hwnnw y saif
jl\. Michael y tywysog mawr, yr
hwn sydd yn sefyll dros feibion dy
bobl : yna * y bydd amser blinder,
y cyfryw ni bu er pan yw cenedl
hyd yr amser hwnnw: ac yn yr
amser hwnnw y gwaredir dy hoU
bobl, y rhai a gaffer yn ysgrifenedig
yn ^ y llyfr.
2 A llawer o'r rhai sydd yn cysgu
yn llwch y ddaear a ddeffroant,
" rhai i fywyd tragywyddol, a ^ rhai
1 warth a dirmyg tragywyddol.
3 ^A'r ^doethion ^a ddisgleiriant
fel disgleirdeb y ffiirfafen ; a'r rhai
a droant lawer i gyfiawnder, a
fyddant ^fel y sêr byth yn dragy-
wydd.
4 ^ Tithau, Daniel, ' cau ar y geir-
iau, a sella y llyfr hyd amser y
diwedd : llawer a gynniweirant, a
gwybodaeth a amlhêir.
5 11 Yna myfi Daniel a edrychais,
ac wele ddau eraill yn sefyll, un
o'r tu yma ar fin yr afon, ac un
arall o'r tu arall ar fin yr afon.
6 Ac í«rî a ddywedodd w^rth yr
h^vn a wisgasid â ^llîan, yr hwn
ydoedd ^ar ddyfroedd yr afon, Pa
hjd/ydd hyd ddiwedd y rhyfedd-
odau hyn ?
7 ^ Clywais hefyd y gwr a wisgasid
â llîan, yr hwn ydoedd ar ddyfr-
oedd yr afon, pan ddyrchafodd efe
ei law ddehau a'i aswy tu a'r nef-
oedd, ac y tyngodd i'r hwn sydd
yn byw yn dragywydd, "y bydd
dros amser, amserau, a *hanner:
ac wedi darfod gwasgaru north y
bobl sanctaidd, y gorphenir hyn oil.
8 Yna y clywais, ond ni ddeallais :
eithr dywedais, 0 fy arglwydd, beth
/ydd diwedd y pethau hyn ?
9 Ac efe a ddywedodd, Dos,
Daniel : canys cauwyd a ° seliwyd
y geiriau hyd amser y diwedd.
10 "Llawer a burir, ac a gennir,
ac a brofir ; eithr y rhai drygionus
a wnant ddrjgioni : ac ni ddeall yr
un o'r rhai drygionus ; ond p y rhai
doethion a ddeallant
11 Ac o'r amser y tynner ymaith
•1 y gwastadol aberth, ^ ac y gosoder
i fynu ' y fíìeidd-dra "^ anrheithiol, y
bydd mil dau cant a deg a phed-
war ugain o ddyddiau.
12 Gwýn ei fyd a ddisgwylio, ac
a ddêl hyd y mil tri chant a phym-
theg ar hugain o ddyddiau.
13 Dos dithau hyd y diwedd:
^ canys gorphwysi, a sefi yn dy ran
yn niwedd y dyddiau.
Cyn
CEIST
Cylch
534.
k pen. 10. 5.
SHeb.
oddi ar.
•Dat. 10.5,
6.
™ pen. 7. 25.
Dat. 12. 14.
4 Neu,
Than.
n ad. 4.
o pen. IL
35.
Zech. 13.
9.
P pen. 11.
33,35.
1 pen. 8. 11.
BHeb.
i ddodi y
ffieidd^ra,
&.C.
I pen. 11.
31.
6 Neu, a
bair synnu.
7 Neu, a
gorphwysi.
LLYFR HOSEA.
PENNOD I.
1 Sosea, er mwyn dangos ham Diiio am but-
teindra ysprydol, yn cymmeryd Gomer yn
wraig; 4 ac yn cenliedlu Jezreel, 6 a Lo-
ruhamah, 8 a Lo-ammi. 10 Edfryd Judah
ac Israel.
GAIR yr Arglwydd yr hwn a
ddaeth at Hosea, mab Beeri,
yn nyddiau Uzziah, Jotham, Ahaz,
a Hezeciah, brenhinoedd Judah, ac
yn nyddiau Jeroboam mab Joas,
brenhin Israel.
2 Dechreu ymadrodd yr Ar-
glwydd trwy Hosea. Yr Ar-
glwydd a ddywedodd wrth Hosea,
*Dos, cymmer i ti wraig o odineb,
a phlant o odineb : o herwydd ^ j
mae y wlad gan butteinio yn put-
teinio oddi ar ol yr Arglwydd.
3 Ac efe a aeth ac a gymmçrodd
Gomer merch Diblaim ; ac hi a
feichiogodd, ac a ddug iddo ef fab.
4 A'r Arglwydd a ddy^svedodd
wrtho, Galw ei enw ef Jezreel :
canys ar fyrder y ^dîalaf waed
Jezreel ar dy Jehu, ac y gwnaf i
frenhiniaeth tŷ Israel ddarfod.
5 A'r dydd hwnnw y torraf fwa
Israel y'nglyn Jezreel.
6 IF A hi a feichiogodd eilwaith,
ac a esgorodd ar ferch. A dy-
wedodd yr Arglwydd wrtho, Galw
ei henw hi ^ Lo-ruhamah ; am na
chwanegaf drugarhâu wrth dy Is-
Cyn
CRIST
Cylch
785.
2Heb.
ymwelaf ä
gwaed.
3 Set;
Heb gael
trugaredd.
Barn Duio
HOSEA, II.
yn erbyn Israel.
CjTl
CEIST
Cvlch
785.
i Neu,
fel y cwhl-
faddeuivn
iddynt,
c Zech. 4. G.
a 9. 10.
5 Sef, Nid
fy mJtohl i.
d Gen. 32.
12.
e Rhuf. 9.
25, 2G.
1 Petr 2.
10.
* Neu, yn
lie yr hyn
a ddywed-
wyd wrth-
ynt.
fEs.ll. 13.
Jer. 3. 18.
Ezec. 34.
23. a 37.
16—24.
2 Sef, Fy
mlwbli.
3 Sef, Yr
kon a dm -
garhaioyd
v;rthi.
» Es. 50. 1.
i> Ezec. 16.
25.
Jer. 44. 17.
e Job 3. 23.
a 19. 8.
Givlar. 3.
7,9.
rael; *eithr dygaf hwynt ymaitli yn
Uwyr.
7 Ac etto mi a drugarhâf wrtli
dŷ Judah, ac a'u cadwaf hwynt
trwy yr Arglwydd eu Duw; ac
''nid â bwa, nac â clileddyf, nac â
rhjfel, nac t\ meircli, nac â march-
ogion, y cadwaf hwynt
8 1Í A hi a ddiddyihodd Lo-
ruharaah, ac a feichiogodd, ac a
esgorodd ar fab.
9 A Dtjw a ddywedodd, Galw
ei enw ef ^Lo-ammi: canys nid
ydycli bobl i mi, ac ni byddaf i
chwithau yn Dduw.
10 H Etto ^ bydd nifer meibion Is-
rael fel tywod y môr, yr hwn nis
mesurir, ac nis cyfrifir: a ^bydd,
'^yn y man lie y dywedwyd wrth-
ynt, Nid pobl i mi yclych chwi,
y dywedir yno wrthynt, Meibion
y Duw hywydych.
11 ^Yna meibion Judah a meib-
ion Israel a gesglir ynghyd, a hwy
a osodant iddynt un pen ; a den-
ant i fynii o'r tir: canys mawr
fydd dydd Jezreel.
PENNOD XL
1 DeliD-addoliaeth y hohl ; 6 a ham Duw yn
eu herhyn hwy : 14 y mae yn addaw cym-
modi â hwynt.
DYWEDWCH wrth eich brodyi^
^ Ammi ; ac wrth eich chwior-
ydd, "Ruhamah.
2 Dadleuwch â'ch mam, dadleu-
wch : canys ^ nid fy ngwraig yiv
hi, ac nid ei gwr hi ydwyf finnan :
bwried hithau ymaith ei ^ phuttein-
dra o'i golwg, a'i godineb oddi
rhwng ei bronnau ;
3 Rhag i mi ei diosg hi yn noeth-
lymmnn, a'i gosod fel y dydd °y
ganed hi, a'i gwneuthur fel anial-
wch, a'i gosod fel tir difíaeth, a'i
lladd â syched.
4 Ac ar ei phlant ni chymmeraf
drugaredd ; am eu hod yn blant
godineb.
5 Canys eu mam hwynt a buttein-
iodd ; gwaradAvyddus y gwnaeth yr
lion a'u hymddûg hwynt : canys dy-
wedodd hi, Af ar ol fy nghariadau,
^y rhai sydd yn rhoi fy mara a'm
dwfr, fy ngwlan a'm Uin, fy olew
a'm diodydd.
6 H Am hynny wele, ^ mi a gauaf
i fynu dy ffordd di â drain, ac
a furiaf fur, fel na chaffo hi ei
Uwybrau.
7 A hi a ddilyn ei chariadau,
ond nis goddiwes hwynt; a hi a'u
cais hwynt, ond nis caiiF : yna y
dywed, Af a dychv>'elaf at fy ngwr
cyntaf ; canys gwell oedd arnaf fi
yna nag yr awr hon.
8 Ac ni wyddai hi mai myfi a
roddais iddi yd, a *gwin, ac olew,
ac a amlheais ei harian a'i haur, y
rhai ^ a ddarparasant hwy i Baal.
9 Am hynny y dychwelaf, a chym-
meraf fy yd yn ei amser, a'm gmn
yn ei dymmor ; a ^ dygaf ymaith fy
ngwlan a'm llin a guddiai ei noeth-
ni hi.
10 A ^ mi a ddatguddiaf bellach ei
■^brynti hi y'ngolwg ei chariadau;
ac nis gwared neb hi o'm Haw i.
11 Gwnaf hefyd i'w hoU orfoledd
hi, ei g\i^liau, ei newydd-leuadau,
a'i Sabbathau, a'i holl uchel-wyliau,
beidio.
12 A mi a anrheithiaf ei gwin-
wydd hi a'i ffigyswydd, ^ am y rhai
y dywedodd, Dyma fy ngwobrwyon
y rhai a roddodd fy nghariadau
mi
ac "mi a'u gosodaf yn goed-
wig, a bwystfilod y maes a'u difa
hwynt.
13 A mi a ymwelaf â hi am ddydd-
iau Baalim, yn y rhai y Uosgodd hi
arogl-darth iddynt, ac y gwisgodd
ei chlust-fodrwyau a'i thlysau, ac yr
aetli ar ol ei chariadau, ac yr ang-
hofiodd fi, medd yr Arglwydd.
14 IT Am hynny wele, mi a'i denaf
hi, ac a'i dygaf i'r anialwch, ac a
ddy wedaf wrth /odd ei chalon.
15 A mi a roddaf iddi ei gwin-
llannoedd o'r fan honno, a ' dyíFryn
Achor yn ddrws gobaith; ac yno
y can hi, fel ^'yn nyddiau ei hieu-
engctid, ac megis yn y dydd y
daeth hi i fynu o wlad yr Aipht.
16 Y dydd hwnnw, medd yr Ar-
glwydd, y'm gelwi ^Issi, ac ni'm
gelwi mwyach ^ Baali.
17 Canys ^bwriaf enwau Baalim
allan o'i genau hi, ac nis coffêir
hwy mwyach wrth eu henwau.
18 A'r dydd hwnnw y gwnaf "" am-
mod drostynt âg anifeiliaid y maes,
ac âg ehediaid y nefoedd, ac âg
ymlusgiaid y ddaear ; " a'r bwa, a'r
cleddyf, a'r rhyfel, a dorraf ymaith
o'r ddaear, a gwnaf iddynt orwedd
yn ddiogel.
19 A mi a'th ddyweddiaf â mi fy
hun yn dragywydd; le, dyweddiaf
di â mi fy hun mewn cyfiaAvnder,
ac mewn í)arn, ac mewn tiriondeb,
ac mcAvn trugareddau. .
20 A dyweddiaf di â mi mewn
__ ___
Cyn
CRIST
Cylch
785.
4 Ileb.
gwin
ncwijdd.
C Neil, a
weitliiaa-
ant yn
Laal.
6 Neu, gor-
eagynuf.
f Ezec. 16.
37. a 23.
29.
7 Neu, hys-
gelerder,
neu, kyn-
fydrwydd.
h Ps. 80. 12,
13.
Es. 5. 5.
i Jos. 7. 26.
Es. 65. 10.
k Jer. 2. 2.
Ezec. 10.
22, GO.
8 Sef. Fy
ngivr.
9 Sef Fy
arglwydd.
1 Exod. 23.
13.
Jos. 23.7.
Ps. 16. 4.
Zecli. 13. 2.
m Job 5. 23.
Es. 11. (i.
Ezec. 34.
n Pa. 46. 9.
Es. 2. 4.
Ezec. 39.9.
Zech. 9.10.
Barn Duw yn erhyn
HOSEA, IIL
y bohl, a'r offeiriaid,
Cyn
CRIST
Cylch
785.
o Jer. 31.
33,34.
P Zech. ?.
12.
<J Jer. 31. 27.
Zech. 10. 9.
r pen. 1. 10.
llhuf.9.26.
1 Petr 2.
10.
« pen. 1. 2.
ZHeb.
grawnwin.
3Heb.
Icthcc.
b Deut. 21.
13.
c pen. 10. 3.
4Heb.
aefyll-helh.
d Jer, 30. 9.
Ezec. 34.
23.
a 3T. 22.
e Es. 2. 2.
Mic. 4. 1.
Cylch
780.
» Es. 1. 13.
a 3. 13.
Jer. 25. 31.
pen. 12. 2.
Mic. 6. 2.
i> Jer. 4. 23.
a 12. 4.
SepU. 1. 3.
ffyddlondeb; a "thi a adnabyddi
yr Arglwydd.
21 A'r dydd hwnnw ^y gAvran-
dawaf, medd yr Arglwydd, ar y
nefoedd y gwrandawaf ; a hwythau
a wrandawant ar y ddaear ;
22 A'r ddaear a wi'endy ar yr yd,
a'r gwin, a'r olew ; a hwythau a
wrandawant ar Jezreel.
23 A "^mi a'i hauaf hi i mi fy
hun yn y ddaear, ac a drugarhâf
wrth yr hon ni chawsai drugar-
edd ; ac ■■ a ddy wedaf wrth y rhai
nid oedd bobl i mi, Fy mhobl wyt
ti : a hwythau a ddywedant, 0 fy
Nuw.
PENNOD III.
1 Trwy Imihau godineb-wraig, 4 y dangosir
anghyfannedd-dra Israel o flaen ei adferiad,
YNA yr Arglwydd a ddywed-
odd wrthyf, *Dos etto, car
wraig, (hoff gan ei chyfaill, a hi-
thau wedi torri ei phriodas,) yn ol
cariad yr Arglwydd ar feibion Is-
rael, a hwythau yn edrych ar ol
duwiau diieithr, ac yn hoflS costrel-
au ^ gwin.
2 A mi a'i prynais hi i mi er
pymtheg o arian, ac er homer o
haidd, a " banner homer o haidd :
3 A dywedais wi'thi, ^Aros am
danaf lawer o ddyddiau ; na phut-
teinia, ac na fydd i wr arall : a
minnau a fyddaf felly i tithau.
4 Canys llawer o ddyddiau yr
erys meibion Israel °heb frenhin,
a heb dywysog, a heb aberth, a
heb ^ddelw, a heb ephod, a heb
teraphim.
5 Wedi hynny y dychwel meibion
Israel, ac y ceisiant yr Arglwydd
eu Duw, a ^ Dafydd eu brenhin ;
ac a barchant yr Arglwydd a'i
ddaioni yn ^ y dyddiau diweddaf.
PENNOD IV.
1 Barnedigaethau Duw tjn erhyn pechodau y
bohl, 6 a'r offeiriaid; 12 ac yn erhyn eu
delw-addoUaeth hwy. 15 Annog Judah i
gymmeryd rhyhudd wrth qfidiau Israel.
MEIBION Israel, gwrandêwch
air yr Arglwydd : canys ^ y
mae cŵyn rhwng yr Arglwydd
a thrigolion y wlad, am nad oes
na gwirionedd, na thrugaredd, na
gwybodaeth o Dduw, yn y wlad.
2 Trwy dyngu, a dywedyd cel-
wydd, a Uadd celain, a lladratta, a
thorri priodas, y maent yn torri all-
an, a gwaed a gyflfwrdd â gwaed.
3 Am hynny ^ y galara y wlad, ac
y Uesgâ oil sydd yn trigo ynddi,
ynghyd â bwystfilod y maes, ac
ehediaid y nefoedd ; pysgod y mor
hefyd a ddarfyddant.
4 Er hynny nac ymrysoned, ac
na cherydded neb eu gilydd : can-
ys dy bobl sydd megis rhai yn
ymryson a r offeiriad.
5 Am hynny ti a syrthi y dydd,
a'r prophwyd hefyd a syrth gyd â
thi y nos, a mi a ^ ddifethaf dy fam.
6 IT ''Fy mhobl a Mdifethir o
eisieu gwybodaeth : am i ti ddi-
ystyru gwybodaeth, minnau a'th
ddiystyraf dithau, fel na byddech
offeiriad i mi ; ac am i ti anghofio
cyfraith dy Dduw, minnau a ang-
hofiaf dy blant dithau heiyd.
7 Fel yr amlhasant, felly y pech-
asant i'm herbyn : am hynny ^ eu
gogoniant a newidiaf yn warth.
8 Bwytta y maent bechod fy
mhobl, ac at eu hanwiredd hwynt
y maent yn dyrchafu * eu calon.
9 A ^bydd yr un fath, bobl ac
offeiriad: ac ymwelaf â hwynt
am eu fíyrdd, a ^thalaf iddynt
eu gweithredoedd.
10 ^Bwyttânt, ac nis diweUir; put-
teiniant, ac nid amlhânt ; am idd-
ynt beidio â disgAvyl wrth yr Ar-
glwydd.
11 Godineb, a gwin, a gwin new-
ydd, a ddwg y galon ymaith.
12 1" Fy mhobl a ofynant gyng-
hor i'w cyffion, a'u ffon a ddengys
iddynt : canys ^ yspryd godineb a'^í
cyfeiliornodd hivynt, a phuttein-
iasant oddi wrth eu Duw.
13 ^ Ar bennau y mynyddoedd yr
aberthant, ac ar y bryniau y llosg-
ant arogl-darth, dan y dderwen, a'r
boplysen, a'r llwyfen, am fod yn
dda eu cysgod : ' am hynny y put-
teinia eich merched chwi, a'ch
gwragedd a dorrant briodas.
14 '^Nid ymwelaf a'ch merched
pan butteiniont, nac a'ch gwrag-
edd pan dorront briodas : am fod
y rhai hyn yn ymddidoli gyd â
phutteiniaid, ac aberthasant gyd â
dihirogod ; a'r bobl ni ddeallant,
"^ a dramgwyddant.
15 1Í Er i ti, Israel, butteinio, etto
na pheched Judah : nac ewch i
•"Gilgal, nac ewch i fynu i ^Beth-
afen ; ac ™ na ° thyngwch. By w yw
yr Arglwydd.
16 Fel anner anhywaith yr an-
hyweithiodd Israel : yr Arglwydd
yr awr hon a'u portha hwynt fel
oen mewn ehangder.
Cyn
CRIST
Cylch
780.
2 Ileb.
dorrof
ymaith.
o Es. 5. 13.
3 Heb.
dorrir
ymaith.
a thywysogion Israel.
HOSEA, V.
Annog i edifeirwch.
Cyn
CRIST
Cylch
780.
8 Keu,
Cliivaith-
odd.
o Mic. 7. a
»Heb.
tharian-
nan.
P Jer. 2. 26.
2Neu,
ac mi a'tt
ccr>/ddai«
hwynt oil.
8 Neu, Ni
ddioddef
iddynt
droi.
a pen. 4. 12.
b pan. 7. 10.
e Diar. 1.
28.
Es. L 15.
Jer. 11. 11.
Ezec.8.18.
Mic. 3. 4.
loan 7. 34.
o pen. 8. 1.
fDeut. 19.
14.
*Ncu,pry/.
17 Ephraim a ymgyssylltodd âg
eilunod : gad iddo.
18 ^Surodd eu di'od hwy; gan
butteinio y putteiniasant : " hoff y w,
Moeswch, trwy gywilydd gan ei
^ llywodraethwyr hi.
19 Y gwynt a'i rhwymodd hi yn ei
hadenydd, a Pbydd arnynt gywil-
ydd o herwydd eu haberthau.
PENNOD V.
1 BarnedigaetJiau Duw yn erhyn offeiriaid,
a phobl, a thywysogion Israel, am eu ham-
ryw bechodau, 15 nes iddynt edifarhâu.
CLYWCH hyn, chwi offeiriaid;
gwrandêwch, tŷ Israel; a thy
y brenhin, rhoddwch glust : canys
y mae barn tu ag attoch, am eich
bod yn fagi ar Mispah, ac yn rhwyd
wedi ei Uedu ar Tabor.
2 Y rhai a ŵyrant i ladd a ant
i'r dwfn, ^er i mi eu ceryddu hwynt
oil.
3 Myfi a adwaen Ephraim, ac nid
yw Israel guddiedig oddi wrthyf:
canys yn awr ti, Ephraim, a but-
teiniaist, ac Israel a halogwyd.
4 ^ Ni roddant eu gwaith ar droi
at eu Duw; am/oc? ^yspryd godin-
eb o'u mewn, ac nid adnabuant yr
Arglwydd.
5 A ^balchder Israel a dd wg
dystiolaeth yn ei wyneb : am hyn-
ny Israel ac Ephraim a syrthiant
yn eu hanwiredd ; Judah hefyd a
syrth gyd â hwynt.
6 •'A'u defaid ac â'u gwartheg
y deuant i geisio yr Arglwydd ;
oud nis cant ef : ciliodd efe oddi
wrthynt.
7 Yn erbyn yr Arglwydd y buant
anfíyddlawn : canys cenhedlasant
blant dieithr : ^ mis bellach a'u difa
hwynt ynghyd â'u rhannau.
8 ^Cenwch y corn yn Gibeah, yr
udgorn yn Ramah ; bloeddiwch yn
Beth-afen ar dy ol di, Benjamin.
9 Ephraim fydd yn anrhaith yn
nydd y cerydd : ym mysg Uwyth-
au Israel y perais wybod yr hyn
fydd yn sicr.
10 Bu dyw^sogion Judah fel ^sym-
mudwyr terfyn : am hynny y tyw-
alltaf arnynt fy Hid fel dwfr.
11 Gorthrymmwyd Ephraim, dryll-
iwyd ef mewn barn, am iddo yn
ewyllysgar fyned ar ol y gorchy-
myn.
12 Am hynny y hyddaf fel gwyf-
yn i Ephraim, ac fel ^pydredd i
dy Judah.
13 Pan welodd Ephraim ei lesg-
edd, a Judah ei archoU ; yna yr
aeth Ephraim ^at yr Assyriad, ac
a hebryngodd ^ at frenhin Jareb :
etto ni allai efe eich meddygin-
iaethu, na'ch iachâu o'ch archoll.
14 Canys ^mi afyddafi Ephraim
fel Hew, ac i dy Judah fel cenaw
Hew : myfi a ysglyfaethaf, ac a âf
ymaith ; dygaf ymaith, ac ni hydd
a achubo.
15 IT Af a dychwelaf I'm He, hyd
oni ^ ' chydnabyddont eu bai, a
cheisio fy wyneb : ^ pan fyddo ad-
fyd arnynt, y'm bore-geisiant.
PENNOD VI.
1 Annog i edifeirwch. 4 Achwyn mor anhy-
naws ac mor annuwiol ydynt.
DEUWCH, a dychwelwn at yr
Ajrglwydd: canys *efe a'n
drylliodd, ac efe a'n hiachâ ni ;
efe a darawodd, ac efe a'n medd-
yginiaetha ni.
2 ^Efe a'n bywhâ ni ar ol deu-
ddydd, a'r trydydd dydd y cyfyd ni
i fynu, a byddwn fyw ger ei fron ef.
3 Yna yr adnabyddwn, os dilyn-
wn adnabod yr Arglwydd: ei
fynediad a ddarperir fel y bore;
ac '^ efe a ddaw ^ fel gwlaw attorn,
fel y diweddar-wlaw a'r cynhar-
wlaw i'r ddaear.
4 1Í Beth a wTiaf i ti, * Ephraim ?
beth a wnaf i ti, Judah? eich ^mwyn-
der sydd yn ymadaw ^fei cwmmwl
y bore, ac fel gwlith boreol.
5 Am hynny y tarewais hwynt
trwy y prophwydi ; Heddais hwynt
â geiriau fy ngenau : ^ a'th farnedig-
aethau sydd fel goleuni yn myned
allan.
6 Canys ewyllysiais ^drugaredd,
ac ^ nid aberth ; a gwybodaeth o
Dduw, yn fwy na phoeth-offrym-
mau.
7 A'r rhai hyn, fel *dynion, 'a
dorrasant y cyfammod : yno y bu-
ant anfiyddlawn i'm herbyn.
8 ^Dinas gweithredwyr anwiredd
yw Gilead, ^wedi ei halogi gan
waed.
9 Ac fel y mae mintai o ladron
yn disgwyl gwr, felly ^y mae cyn-
nuUeidfa yr offeiriaid yn lladd ar y
ffordd ^ yn gyttûn : canys gwnant
ysgelerder.
10 Gwelais yn nhŷ Israel beth
erchyll : yno y mae godineb Eph-
raim ; halogwyd Israel,
11 Gosododd hefyd gynhauaf i
tithau, Judah, a mi yn dychwelyd
caethiwed fy mhobl.
Cyn
CRIST
Cylch
780.
e pen. 7. 11.
a 12. 1.
B Neu, at y
brciihin a
ddndleuai.
h Galar. 3.
10.
6Hpb.
byddant
euog o'ji.
iLef.26.40.
•Ter. 29. 12.
Ezec. 6. 9.
a 20. 411
a 30. 31.
k Ps. 78. 34.
Cylch
780.
a Deut. 32
39.
1 Sam. 2. 6.
Job 5. 18.
b 1 Cor. 15.
4.
c Ps. 72. 6.
d Job 29. 23.
e pen. 11. 8.
2 Neu, da-
ioni, neu,
trngaredd.
fpen. 13. 3.
5 Neu, /pi ÿ
hyddai dy
farnedig-
aethaufel
goleuni.
e 1 Sam. 15.
22.
Preg. 5. 1.
Matt. 9. 13.
a 12. 7.
b Ps. 50. 8.
DJar. 21. 3.
Es. 1. 11.
4 Neu,
Adda,
Job al. 33.
i pen. 8. 1.
k pen. 12.
11.
B Neu, cy-
farwydd,
neu, cyf-
rieys am
loaed.
I Jer. 11. 9.
Ezec. 22.
20.
6 Neu,
âgnn ys-
gwydd,
neu, i
Hichem.
Argylioeddi amryw hechodau. II 0 SEA, VII. Bygwtli dinystr am annuwioldeb.
Cyn
CEIST
Cylch
780.
2Het).
dÿìoedyd
wrih en,
calonnau.
3Neu,
paid y
cyfodijdd.
< Neil,
" ffrúi.
5 Neil,
â g Hires
gan ivin.
Cyfl.iwnwyd
cylch
773.
' Es. G4. 7.
b Pa. 106.
c pen. 5. 5.
<1 Edrych
2 Bron. 15.
19. a 17. 4.
pen. 5. lo.
a 12. 1.
6 Ncii,
anrltai'Ji.
e Job 35. 9,
10.
PENNOD VII.
1 Argyhoedcli amryw hechodau. 11 Digofaint
Duw yn erhyn y hohl am eu rhagrith.
MI yn ewyllysio iacliau Israel,
datguddiwyd anwiredd Eph-
raim, a drygioni Samaria : canys
gwnant ffalsder ; a'r lleidr a ddaw
i mewn, a mintai o yspeilwyr a
anrheithia oddi allao.
2 Ac nid ydynt yn ^meddwl yn
eu caionnau fy mod i yn cofio eu
hoU ddrygioni hwynt : weithian eu
gweithredoedd eu liun a'u ham-
gylchynodd; y maent ger bron fy
wyneb.
3 Llawenhânt y brenhin a'u dryg-
ioni, a'r tywysogion a'u cehvyddau.
4 Pawb o honynt sydd yn torri
priodas, fel ifwrn wedi ei thwymno
gan y pobydd, ^yr hwn a baid â
''chodi wedi iddo dylino y toes,
hyd oni byddo wedi ei lefeinio.
5 Yn niwrnod ein brenhin y ty-
wysogion a'z gwnaetliant yn glaf '" â
cliostrelau gwin : estynodd ei law
gyd â gwatwarwyr.
6 Fel yr oeddynt yn cyullwyn,
darparasant eu calon fel ffwrn :
eu pobydd a gwsg ar hyd y nos ;
y bore y Uysg fel fflam dan.
7 Pawb o honynt a wresogant fel
y ifwrn, ac a ysant eu barnwyr : eu
hoU frenhinoedd a gwympasant,
^ heb un o honynt yn galw arnaf fi.
8 Ephraim ^ a ymgymmysgodd a r
bobloedd ; Ephraim sydd fel teisen
heb ei throi.
9 Estroniaid a fwyttânt ei gryf-
der, ac nis gŵyr efe : ymdaenodd
pemvynni ar hyd-ddo, ac nis gẁybu
efe.
10 Ac y mae '^balchder Israel yn
tystiolaethu yn ei wyneb ; ac er hyn
oil ni throant at yr Arglwydd eu
Duw, ac nis ceisiant ef.
11 11 Ephraim sydd fel colommen
ynfyd heb galon ; ^ galwant ar yr
Aipht, ant i Assyria.
12 Pan elont, taenaf fy rhwyd
drostynt, a thynnaf hwynt i lawr
fel ehediaid y nefoedd : cospaf
hwynt, fel y clybu eu cynnuUeid-
fa hwynt.
13 Gwae hwynt! canys ffoisant
oddi wrthyf : ^ dinystr arnynt ; o
herwydd gwnaethant gamwedd I'm
herbyn : er i mi eu gwared hwynt,
etto hwy a ddywedasant gelwydd
arnaf fi.
14 Ac " ni lefasant arnaf a'u calon,
pan udasant ar eu gwelŷau : am yd
a melus win yr ymgasglant ; cilias-
ant oddi wrthyf.
15 Er i mi ^rwymo a nerthu eu
breichiau h^^ynt, etto meddyliasant
ddrwg i mi.
16 Dychwelasant, nid at y Gor-
uchaf: y maent ^fel bwa twyll-
odrus: eu tywysogion a syrthiant
gan y cleddyf am ^ gynddaredd eu
tafod. Dyma eu gwatwar hwynt
y'ngwlad yr Aipht.
PENNOD VIII.
1, 12 Bygwth dinystr am annuwioldeb y hohl,
5 a'u gau-dduwiaeth.
AT ^dy safn a'r ^iidgorn. ^Fel
jl\. yr eryr y daiv yn erbyn tŷ yr
Arglwydd, am iddynt "=droseddu
fy nghyfammod, a phechu yn er-
byn fy nghyfraith.
2 Israel a lefant arnaf, Fy l^vw,
nyni a'th adwaenom di.
3 Israel a fwriodd heibio ddaioni :
y gelyn a'i herlid yntau.
4 Hwy a wnaethant frenhinoedd,
ac nid trwof fi ; gwnaethant dy-
wysogion, ac nis gwybûm : ^ o'u
harian a'u haur y gwnaethant idd-
ynt eu hun ddelwau, fel y torrer
hwynt ymaith.
5 1Í Samaria, dy lo a'tJi fwriodd
heibio : fy nig a gynneuodd i'w
herbyn ; pa hyd ni fedrant ddilyn
diniweidrwydd ?
6 Canys o Israel y mae,; y saer
a'i gwnaeth ; am hynny nid yw efe
Dduw: ond yn ddryliiau y bydd
llo Samaria.
7 Canys ^gwynt a hauasant, a
chorwynt a fedant : ^ corsen ni
bydd iddo : y dywysen ni wna
flawd : ac os gwna, dieithriaid a'i
llwngc.
8 Israel a lyngcwyd : bellach y
byddant ym mysg y cenhedloedd
^fel dodrefnyn heb hoifder ynddo.
9 Canys hwy a aethant i fynu i
Assyria, yn asyn g\v^Ut unig iddo
ei hun : Ephraim § a gyflqgodd gar-
iadau.
10 Hefyd er iddynt gyflogi rliai
ym mysg y cenhedloedd, yn awr
^mi a'u casglaf hwynt : canys ^tríst-
ânt ychydig, o herwydd baich bren-
hin y tywysogion.
11 0 herwydd amlhâu o Ephraim
'allorau i bechu, allorau fydd gan-
ddo i bechu.
12 Mi a ysgrifenais iddo bethau
mawrion fy nghyfraith, ac fel di-
eithr-beth y cyfrifwyd.
13 ^ ^ Fii lie ebyrth fy ofírymmau,
Cvn
CEIST
Cylch
'' Nen,
gerijddii.
f Vs. 7S. 57.
s Vs. 73. 9.
Cylch
7G0.
2 Heb.
doflod dy
enau.
=1 pen. 5. 8.
b Deut. 28.
49.
Jcr. 4. 13.
Hab. 1. 8.
c pen. 6. 7.
J pen. 2. 8.
c pen. 10.
12, 13.
3 Neu,
f/d ar ei
drocd.
fJer.22.i
a 48. 38.
S Es. 30. 6.
Ezoc. 10.
33, 34.
Cylch
771.
b pen. 10.
10.
4 Neu,
dechreiiani
ychydig.
Es. 10. 8.
U.in. 2. 37.
pen. 12. 11.
k Jer. 7. 21.
Zech. 7. a.
C Neu. Yn
ebyrth, &c.
CaetJiîiüed Israel am
IIOSEA, IX.
eu gau-dduiviaetJi.
Cyn
CKIST
Cylch
760.
1 pen. 9. 3.
a 11. 5.
mE3.29.2a
Eph. 2. 10.
».Ter.44.17.
2 Neu, ym
iiJiob.
3 Neu,
gwin-lestr.
b pen. 8. 13.
a 11. 5.
e Ezec. 4.
13.
Dan. 1. S.
4 Neu,
anrUaiih.
5 Neu, «M
harian a
ddeisyfir,
danadl au
goresgyn.
Heb. <bj-
muniad
eu har-
glwydd,
&c.
d Es. 32. 13.
a 34. 13.
pen. 10. 8.
e Blic. 2. 11.
Sepli. 3. 4.
f Ezec. 3.
17.
6 Neu,
yn erbyn
tŷ, äíC.
b'Es. 31. 6.
pen. 10. 9.
h Barn. 10.
22.
I Ea. 28. 4.
ilic. 7. 1.
k Num. 25.
rs. 100. 28.
I pen, 4. 14.
cig a aberthant, ac a fwyttânt ;
yr Arglwydd nid yw foddlawii
iddynt : efe a gofia bellach eu han-
wiredd, ac efe a ofwya eu pechod-
au ; ^ dycliwelant i'r Aipht.
14 Canys anghofiodd Israel ""ei
Wneuthurwr, ac a adeiladodd deml-
au ; a Judah a amlhaodd ddinas-
oedd caerog : ond myfl a anfonaf
dan i'w ddinasoedd, ac efe a ysa ei
balasau.
PENNOD IX.
Cyfyngder a chaethiiDed Israel am eu pecJiod-
au a'u gau-dduwiaeth.
ISRAEL, na orfoledda gan lawen-
ydd, fel pobloedd eraill : canys
putteiniaist oddi wrth dy Dduw;
''gwobrau a hoifaist ^ar bob llawr-
dyrnu yd.
2 Y llawr-dyrnu na'r ^gwin-wrŷf
nis portha hwyiit, a'r gwin newydd
a'i twylla hi.
3 M tlirigant y'ngwlad yr Ar-
glwydd; ond ''Ephraim a ddy-
chwel i'r Aipht, ac '^yn Assyria y
bwyttânt heth aflan.
4 Nid offrymmant win i'r Ar-
glwydd, a'u haberthau ni bydd
melus ganddo ; hyddant iddynt fel
bara galarwyr ; pawb a fwyttao o
hono a halogir : o herwydd eu bara
dros eu heneidiau ni ddaw i dy yr
Arglwydd.
5 Beth a wnewch ar ddydd yr
uchel-wyl, ac ar ddydd gwyl yr
Arglwydd ?
6 Canys wele, aethant ymaith
gan * ddinystr ; yr Aipht a'u casgl
hwynt, Memphis a'u cladd hwynt:
^ ^ danadl a oresgyn hyfryd-?eo<e<:?c?
eu harian hwynt ; drain a dŷf yn
eu pebyll.
7 Dyddiau i ymweled a ddaethant,
dyddiau talu y pwyth a ddaethant ;
Israel a gânt wybod hyn : y pro-
phwyd sydd ffol, * ynfycl yw y gwr
ysprydol, am amlder dy anwiredd,
a'r cas mawr.
8 ^Gwyliedydd Ephraim a fu gyd
â'm Dtrw ; aetli y prophwyd yn
fagl adarwr yn ei hoU Iwybrau, ac
yn gasineb ^ yn nhŷ ei Dduw.
9 ^Fmlygrasant yn ddwfn, megis
^ yn amser Gibeah : am hynny efe
a goffa eu hanwiredd, efe a ymwêl
â'u pechod.
10 Cefais Israel fel grawnwin yn
yr anialwch ; gwelais eich tadau
megis 'y ffrwyth cynharaf yn y
ffigysbren yn ei dechreuad : ond
hwy a aethant at ''Baal-peor, 'ym-
ddidolasant at "" y gwarth hwnnw ;
a bu eu ffieidd-dra fel y carasant.
WAm Ephraim, eu gogoniant hwy
a eheda fel aderyn ; o'r enedig-
aeth, o'r groth, ac o'r beichiogi.
12 "Er iddynt fagu eu plant,
gwnaf hwynt yn amddifaid o ddyn-
ion : a gwae hwynt, pan ymad-
awyf oddi wrthynt !
13 Ephraim, fel y gAvelais ° Tyrus,
a blannwyd mewn hyfryd gyfan-
nedd : etto Ephraim a ddwg ei
blant allan at y lleiddiad.
14 Dyro iddynt, Arglwydd : beth
a roddi? dyro iddynt p groth yn
erthylu, a bronnau hespion.
15 Eu hoU ddrygioni "^sydd yn
Gilgal : canys yno y caseais hwynt :
am ddrygioni eu gweithredoedd y
bwriaf hwynt allan o'm tŷ; ni
chwanegaf eu caru hwynt: 'eu
holl dywysogion sydd wrthryfelgar.
16 Ephraim a darawyd, eu
gwraidd a wywodd, dwyn fiPrwyth
nis gwnant : ac os cenhedlant, etto
Uaddaf ^ 2cassfiMant eu crothau.
17 Fy Nuw a'u gwrthyd hwynt,
am na wrandawsant arno ef: am
hynny y byddant grwydraid ym
mhlith y cenhedloedd.
PENNOD X.
Argyhoeddi Israel am eu pechodau a'u gau-
dduwiaeth.
2ipWmWYDDEN Mvag yw Is-
VX rael ; efe a ddwg ffrwyth iddo
ei hun : yn ol amlder ei ffrwyth ^ yr
amlhaodd efe allorau ; yn ol daioni
ei dir gwnaethant ^ ddelwau teg.
2 ^Eu calon a ymrannodd; yn
awr y ceir hwy yn feius : efe a dyrr
i lawr eu hallorau hwynt; efe a
^ ddistrywia eu delwau.
3 Canys yr awr hon y dywedant,
" Nid oes 1 ni frenhin, am nad ofnas-
om yr Arglwydd ; a pheth a wnai
brenhin i ni ?
4 Dywedasant eiriau, gan dyngu
anudon wrth wneuthur ammod ;
tarddodd barn "^ megis wermod yn
rhychau y meusydd.
5 Preswylwyr Samaria a ofnant o
herwydd Uoiau Beth-afen ; canys ei
bobl a alara drosto, a'i "^ offeiriaid y
rliai a lawenychant ynddo, o achos
® ei ogoniant, am iddo ymadaw oddi
wrtho ef.
6 Hefyd efe a ddygir i Assyria yn
anrheg ^i frenhin Jareb : Ephraim
a dderbyn gywilydd, ac Israel a
fydd cy wilydd « ganddo ei gynghor
ei hun.
CyB
CRIST
Cylch
760.
m .Ter. 11.
13.
0 Erirych
Ezec. :;(•),
a 27, a iS
I> Luc 23.
20.
1 pen. 4. 15.
a 12. 11.
7 Heb. ddy
muniadau.
Cylch
740.
2 Neu
Gwin-
wijdden yn
gniaglimi II
ffrwyth a
roddo.
1 Nail. 2. 2.
b pen. 8. II.
a 12. 11.
3 Hob.
sefyll-
helliaii.
4 Neu, TJe
a rami odd
eu calon.
liipyvt.
5 Hob. dnr-
finijjgla.
c pen. 3. 4.
d Edrych
I teut. 20.
IS.
AiTiosO. 12.
Act. 8. 2;;.
lieb. 12. 15.
6 Neu,
Chewarim.
e 1 Sam. 4.
21, 22.
f pen. 5. 13.
6 pen. 11. 6.
AnniolcJigarwch Israel.
HOSEA, XL
Eu harnedigaeth hwy.
Cyn
CRIST
Cylch
740.
b Deut. 9.
21.
i pen. 9. 6.
t Es. 2. 19.
Luc 23. 30.
Dat. 6. 16.
a 9. 6.
I pen. 9. 9.
m Jer. 16.
]6.
pen. 8. 10.
"J Neu, pan
rwijniwijf
hwijnt am
eu dan
drosedd,
neu, >/n eu
dwy
drigfa.
n Dinr. 11.
18.
P Job 4. 8.
Diar. 22. 8.
Gal. 6. 7.
<!2Bren.l8.
34. a 19. 13.
r pen. 13.
16.
8 Heb. am
ddrygioni
eich dryg-
ioni.
n IMatt. 2.
1.5.
b Exod. 4.
22, 23.
7 Samaria, ei brenhin a dorrir
ymaith fel ewyn ar wyneb y dwfr.
8 A distrywir uchelfeydd Afen,
^ pechod Israel ; * dring drain a mi-
eri ar eu hallorau : a ^ dywedant
wrth y mynyddoedd, Gorchuddiwch
ni ; ac wrth y bryniau, Syrthiwch
arnom.
9 O Israel, ti a bechaist er 'dydd-
iau Gibeah : yno y safasant ; a'r
rhyfel yn Gibeah yn erbyn plant
anwiredd ni oddiweddodd hwynt.
10 Wrth fy ewyllys y cospaf
hwynt: a "phobl a gesglir yn eu
herbyn, '^pan ymrwymont yn eu
dwy gwys.
11 Ac Ephraim sydd anner wedi
ei dysgu, yn dda ganddi ddyrnu ; a
minnau a euthum dros degAvch ei
gwddf hi : paraf i Ephraim farch-
ogaeth : Judah a ardd, a Jacob a
lyfna iddo.
12 ^ Heuwch i chwi mewn cyf-
iawnder, medwch mewn trugaredd ;
° braenerwch i chwi fraenar : canys
y mae yn amser i geisio yr Ar-
GLWYDD, hyd oni ddelo a gwlawio
cyfiawnder arnoch.
13 PArddasoch i chwi ddrygioni,
medasoch anwiredd, bwyttasoch
ifrwyth celwydd; am i ti ymddir-
ied yn dy ffordd dy hun, yn llios-
owgrwydd dy gedyrn.
14 Am hynny y cyfyd terfysg ym
mysg dy bobl, a'th hoU amddiffyn-
feydd a ddinystrir, fel y darfu i
Salman ddinystrio *iBeth-arbel yn
amser rhyfel; lie 'y drylliwyd y
fam ar y plant.
15 Fel hynny y gwna Bethel i
chwi, ^ am eich mawr-ddrwg : gan
ddifetha y difethir brenhin Israel
ar fore-gwaith.
PENNOD XL
1 Anniolchgarwcli Israel i Dduw am ei dclon-
iau. 5 Ell harnedigaeth hwy ; S a thrugar-
edd Duw tu ag attynt.
PAN oedd Israel yn fachgeu, mi
a'i cerais ef, ac *a elwais ^fy
mab o'r Aipht.
2 Fel y galwent arnynt, felly hwy-
thau a aent o'u gŵydd hwy ; ab-
erthasant i Baalim, llosgasant arogl-
darth i ddelwau cerfiedig.
3 Myü hefyd a ddysgais i Ephraim
gerdded, gan eu cymmeryd erbyn
eu breichiau ; ond ni chydnabuant
mai myfi a'u meddyginiaethodd
hwynt.
4 Tynnais hwynt â rhefíynnau
dynol, â rhwymau cariad ; ac oedd-
wn iddynt megis y rhai a godant
yr iau ar eu bochgernau hwynt ; a
bwriais attynt fwyd.
5 IT *^M ddychwel efe i wlad yr
Aipht; ond yr Assyriad fydd ei
frenhin, am iddynt wrthod troi.
6 A'r cleddyf a erys ar ei ddinas-
oedd ef, ac a dreulia ac a ysa ei
geingciau ef, ^ am eu cynghorion eu
hun.
7 A'm pobl i sydd ar feddwl cilio
oddi wrthyf fi ; er iddynt eu galw
at y Goruchaf, ^etto ni ddyrchafai
neb ef.
8 ^Pa fodd y'th roddaf ymaith,
Ephraim? y'th roddaf i fynu, Is-
rael? pa fodd y'th wnaf fel ^Ad-
mah? ac y'th osodaf megis Se-
boim ? s trodd fy nghalon ynof, a'm
hedifeirwch a gyd-gynneuwyd.
9 Ni chyflawnaf angerdd fy Hid:
ni ddychwelaf i ddinystrio Ephraim,
^ canys Duw ydwyfû, ac nid dyn ;
y Sanct yn dy ganol di ; ac nid âf i
mewn i'r ddinas.
10 Ar ol yr Arglwydd yr ant;
' efe a rua fel Hew : pan ruo efe,
yna meibion o'r gorllewin a ddy-
chrynant.
11 Dychrynant fel aderyn o'r
Aipht, ac ''fel colommen o dir As-
syria : a mi a'u gosodaf hwynt yn
eu tai, medd yr Arglwydd.
12 Ephraim a'm hamgylchynodd
â chelwydd, a thy Israel â thwyll;
ond y mae Judah etto jo. llywodr-
aethu gyd â Duw, ac yn fifyddlawn
gyd a'r '^ saint.
PENNOD XIL
1 Argyhoeddi Ephraim, Judah, a Jacob. 3 Y
mae yn eu hannog i edifarhâu, o herwydd y
daioni a gawsent. 7 Fechodau Ephraim yn
cyfroi Duw.
EPHRAIM sydd yn ymborthi ar
wynt, ac yn dilyn gwynt y
dwyrain : ar hyd y dydd yr amlha-
odd gelwydd a dinystr ; ^ ammod a
wnaethant a'r Assyriaid ; ac ** olew a
ddygwyd i'r Aipht
2 Ac 2/ mae gan yr Arglwydd
gŵyn ar Judah ; ac efe a ymwêl â
Jacob yn ol ei fíyrdd: yn ol ei
weithredoedd y tâl iddo y pwyth.
3 1Í Yn y groth ''y daUodd efe
sawdl ei frawd, ac yn ei nerth ^'^y
cafodd allu gyd â Duw.
4 lë, cafodd nerth ar yr angel, a
gorchfygodd ; wylodd, ac ymbil-
iodd ag ef : * cafodd ef yn Bethel,
ac yno yr ymddiddanodd â ni ;
5 Sef Arglwydd Dduw y llu-
Gogonîant Ephraim yn dìflannu. HOSEA, XIII. Addewid o drugaredd Duw.
Cyn
CEIST
Cylch
725.
í Ex. 3. 15.
e pen. 14. 1.
SNeu,
Canaan.
4Neu,
dwyllo.
h Zech. 11.
5.
BNeu,^î/
hoU lafur-
iati ní'm
digonant :
efe a gaiff
gosp an-
tciredd yr
hwn y mae
pechod
ynddo.
1 pen. 13. 4.
k Lef. 23.
42,43.
Zech. 14.
16.
1 pen. 6. 8.
m pen. 4. 15.
a 9. 15.
Amos 4. 4.
a 6. 5.
n pen. 8. 11.
a 10. 1.
0 Gen. 28. 5.
P Gen. 29.
20, 28.
1 Exod. 12.
50,51.
a 13. 3.
Pb. 77. 20.
Es. 63. 11.
Oylch
725,
» pen. 2. 8.
a 8. 4.
2 Neu a
ahertltant
ddyn.
b Edrych
1 Bren. 19.
18.
c pen. 6. 4.
d Dan. 2. 35.
3Ne\i,
simnai.
e Eb. 43. 1.
pen. 12. 9.
oedd : ^yr Aeglwydd yw ei gofiad-
wriaeth.
6 8 Tro dithau at dy Dduw ; cadw
drugaredd a barn, a disgwyl wrth
dy Dduw bob amser.
7 IT ^Marsiandwr yw efe; yn ei
law ef y mae cloriannau twyll : da
ganddo * orthrymmu.
8 A dywedodd Ephraira, ^ Etto mi
a gyfoethogais, cefais i mi olud;
^ ni chafwyd yn fy hoU lafur anwir-
edd ynof, afyddai bechod.
9 A ' mi, yr hwn yw yr Aeglwydd
dy Dduw a'tli ddug o dir yr Aipht,
^ a wnaf i ti drigo etto mewn peb-
yll, megis ar ddyddiau uchel-wyl,
10 Ymddiddenais trwy y pro-
phwydi, a mi a amlheais weledig-
aethau, ac a arferais gyffelybiaeth-
au, trwy law y prophwydi.
11 A oes ' anwiredd yn Gilead ? yn
ddiau gwagedd ydynt; yn "'Gilgal
yr aberthant ychain : " eu hallor-
au he/yd sydd fel carneddau yn
rhychau y meusydd.
12 "Ffodd Jacob hefyd i wlad
Syria, a p gwasanaethodd Israel am
wraig, ac am wraig y cadwodd
ddefaid.
13 A ithrwy bropliwyd y dug yr
Aeglwydd Israel o'r Aipht, a
thrwy bropliwyd y cadwyd ef.
14 Ephraim a'i cyffrodd efi ddig
ynghyd â chwerwedd ; am. hynny y
gad efe ei waed ef arno, al Ar-
giwydd a dâl iddo ei waradwydd.
PENNOD XIII.
1 Gogoniant Ephraim, o herwydd eu gau-
dduwîaeíh, yn difiannu. 5 Digofaint Duio
wrthynt am eu hangharedigrwydd. 9 Addew-
id 0 drugaredd Duw. 15 Barnedigaeth am
anufudd-dod.
AN lefarodd Ephraim â dy-
chryn, ymddyrchafodd efe yn
Israel ; ond pan bechodd gyd â
Baal, y bu farw.
2 Ac yr awr lion ychwanegasant
bechu, ac *o'u harian y gwnaeth-
ant iddynt ddelwau tawdd, ac ei-
lunod, yn ol eu deall eu hun, y cwbl
o waith y crefftwyr, am y rhai y
maent yn dywedyd, Y rhai ^a ab-
erthant, ^ cusanant y lloi.
3 Am hynny y byddant '^fel y
bore-gwmmwl, ac megis y gwlith yr
ymedy yn fore, ^fel man us a chwal-
er gan gorwynt allan o'r llawr-
dymu, ac fel mwg o'r ^ fíumer.
4 Etto * myfi yw yr Aeglwydd dy
Dduw, a'th ddug di o dir yr
Aipht; ac ni chci gydnabod Duw
ond myfi: ac '^nid oes lachawdwr
ond myfi.
5 *1[ Mi a'th adnabûm yn y di-
ffaethwch, ^ yn nhir sychder mawr.
6 Tel yr oedd eu porfa, y caw-
sant eu gwala : cawsant eu gwala,
a chodasant eu calonnau ; ac ' ang-
hofiasant fi.
7 Ond •" mi a fyddaf fel Hew idd-
ynt ; megis ^ llewpard ar y ffordd y
disgAvyliaf hwynt.
8 Cyfarfyddaf â hwynt -"fel arth
wedi colli ei chenawon ; rhwygaf
orchudd eu calon hwynt; ac yna
fel Hew y difaf hwynt : bwystfil y
maes a'u llarpia hwynt.
9 1Í O Israel, tydi a'th ddinystr-
iaist dy hun ; ond ynof fi y mae
* dy gymmorth.
10 Dy frenhin fyddaf: °pa le ?/
mae arall a'th waredo di yn dy holl
ddinasoedd? a'th frawdwyr, am y
rhai y dywedaist, Dyro i mi fren-
hin a thy wysogion ?
11 Rhoddais i ti "frenhin yn fy
nig, a dygais e/ymaith yn iy llid.
12 PRhwymwyd anwiredd Eph-
raim ; cuddiwyd ei bechod ef
13 ^ Gofid un yn esgor a ddaw ar-
no : mab anghall yw efe ; canys ni
ddylasai efe sefyll ^ yn hir yn esgor-
eddfa y plant.
14 'O law y bedd yr achubaf
hAvynt ; oddi wrth angau y gwared-
af hwynt : * byddaf ^ angau i ti, 0
angau ; byddaf drangc i ti, y bedd :
cuddir edifeirwch o'm golwg.
15 1Í Er *ei fod yn ffrwythlawn
ym mysg ei frodyr, daw "gwynt y
dwyrain, gwynt yr Aeglwydd o'r
anialwch a ddyrchafa, a'i fíynhon-
nell a sych, a'i fiynnon a â yn hesp :
efe a yspeilia drysor pob Uestr dy-
niunol.
16 Difíaethir Samaria, am ei bod
yn anufudd i'w Duw : syrthiant ar
y cleddyf : ^eu plant a ddryllir, a'u
gwragedd beichiogion a rwygir.
PENNOD XIV.
1 Annog i edifeirwch. 4 Addewid o fendith-
ion Duio.
*^MCHWEL, Israel at yr Ae-
X glwydd dy Dduw ; canys ti
a syiihiaist trwy dy anwiredd.
2 Cymmerwch eiriau gyd â chwi,
a dychwelwch at yr Aeglwydd :
dy wedwch wrtho, Maddeu yr holl an-
wiredd ; ^ derbyn ni yn ddaionus :
a thalwn iti^ loi ein gwefusau.
3 '^ M all Assur ein hacliub ni ;
Cyn
CRIST
Cylch
725.
' Es. 43. IL
a 45. 21.
e Deut. 8.
15. a 32. 10,
b Deut. 32.
15.
1 pen. 8. 14.
k Galar. a
10.
pen. 6. 14.
lJer.5. 6.
m 2 Sam.
17.8.
Diar. 17,
12.
4Heb.
yn dy
gymmorth.
n pen. 10. 3.
o 1 Sam. 8.
5, (Sec. a 15.
22. a 16. 1.
P Job 14. 17.
Í Es. 13. 8.
Jer. 30. 6.
SHeb.
amser.
■ Es. 25. 8,
» 1 Cor. 15.
54, 55.
6 Neu,
bläaii,
t Edrych
Gen. 41. 52.
a 48. 19.
u Ezec. 17.
10. a 19. 12.
Cyflawnwyd
cylch
721,
X 2 Bren. 8.
12.
pen. 10. 14.
Nah. a 10.
Cylch
725.
a pen. 12. 6.
2 Neu, dyro
ddaioni.
b Heb. 13.
15.
c pen. 5. 13»
a 12. 1.
Joel yn datgan
JOEL, I.
farnedigaetliaii Duw,
Cyn
CEIST
Cylch
725.
d Ps. 33. 17.
Es. 30. 16.
aSLL
SNeu,
dardda.
* Heb. deri/.
c Neil, ym-
wasgara nl.
e Ps. 52. i<.
Can. 4. 11.
Cyn
CEIST
Cylch
a Felly
Diar. 30.
25, 26, 27.
2 Heb. ?/n
ddirisgUad.
b ad. 13.
pen. 2. 14.
^ ni farchogwn ar feirch ; ac ni
ddywed^yn mwyach wrtli waith ein
dwylaw, 0 ein duwiau : o lierwydd
ynot ti y caifF yr amddifad dru-
garedd.
4 1 Meddyginiaetliaf eu hym-
chweliad liwynt, caraf hwynt yn
rhad : canys trodd fy nig oddi
wrtho.
5 Byddaf fel gwlith i Israel : efe
a ^flodeua fel y lili, ac a '^leda ei
wraidd megis Libanus.
6 Ei geingciau a ^gerddant, a
bydd ^ ei degwcli fel yr olew-wydd-
en, a'i arogl fel Libanus.
7 Y rliai a arhosant dan ei gysgod
ef a ddycbwelant : adfywiant /el
yd, ^blodeuant hefyd icl y van-
wydden : bydd ei ' goffadwriaeth
fel gwin Libanus.
8 Ephraim a ddywed, Beth sydd
i mi mwyach a lonehuyf âg ei-
lunod? Gwrandewais, ac edrychais
arno : myfi sydd fel fíynnidwydd-
en ir ; o honof fi y ceir dy ffi-wyth
di.
9 ^Pwy sydd ddoeth, ac efe a
ddeall hyn? a deallgar, ac efe a'i
gwybydd ? canys ^ uniawn yw ffyrdd
yr Akglwydd, a'r rhai cyfiawn a
rodiant ynddynt : ond y trosedd-
Tryr a dramgwyddant ynddynt.
LLYFR JOEL.
PENNOD I.
1 Joel yn datgan amryw farnedigaetliau Biiw ;
ac yn annog i ddal arnynt, 8 ac i alaru : 14
yn gosod ympryd i gwynfan.
GAIR yr Aeglwydd yr hwn a
ddaeth at Joel mab PethueL
2 Gwrandêwch hyn, chAvi henur-
iaid ; a rhoddwch glust, holl drigol-
ion y wlad : a fii hyn yn eich dydd-
iau, neu yn nyddiau eich tadau ?
3 Mynegwch hyn i'ch plant, a'ch
plant i'w plant hwythau, a'u plant
liwythau i genhedlaeth arall.
4 Gweddill y lindys a fwyttaodd y
ceiliog rhedyn, a gweddill y ceiliog
rhedjm a ddifaodd pryf y rhwd, a
gweddill pryf y rhwd a ysodd y
locust.
5 DeíFrôwch, feddwyr, ac wylwch ;
ac udwch, holl yfwyr gwin, am y
gwin newydd; canys torrwyd ef
oddi wrth eich min.
6 0 herwydd ^cenhedlaeth gref
annifeiriol a ddaeth i iynu ar fy
nhir; dannedd Hew yiv ei dan-
nedd, a chil-ddannedd hen lew sydd
iddi.
7 Gosododd fy ngwimvydden yn
ddifrod, a'm ffigysbren ^ a ddirisgl-
iodd : gan ddinoethi dinoethodd hi,
a thaflodd hi ymaith : ei changau
a wynnasant.
8 ^ Uda fel gwyryf wedi ym-
wregysu meivn sachlian am briod
ei hieuengctid.
9 Torrwyd oddi wrth dy yr Ak-
glwydd ''yr offrwm bAvyd, a'r oíF-
rwm diod : y mae yr offeiriaid,
gweinidogion yr Arglwydd, yn
galaru.
10 Difrodwyd y maes, y ddaear a
alara ; canys gwnaethpwyd difrod
ar yr yd : ^ sychodd y gwin newydd,
llesgaodd yr olew.
11 Cywilyddiwch, y llafunvyr ; ud-
wch, y gwinwyddwyr, am y gwen-
itli, ac aim yr haidd : canys darfu
am gynhauaf y maes.
12 Gwywodd y winwydden, llesg-
aodd y ffigysbren, y pren pomgran-
ad, y balmwydden hefyd, a'r af-
allen, a holl brennau y maes, a wy w-
asant ; am *= wywo llawenydd oddi
Avrth feibion dynion.
13 Ymwregyswch a griddfenwch,
chwi oifeiriaid ; udwch, weinidogion
yr allor; deuwch, weinidogion fy
ISTuw, gorweddwch ar hyd y nos
mewn sachlian : canys attelir oddi
wrth dy eich Duw "^yr oiFrwm
bwyd, a'r òffi'wm diod.
14 1Í ^CyssegTwch ympryd, gel-
wch ^^gymmanfa, cesglwch yr hen-
uriaid, a holl drigolion y wlad, i
dy yr Arglwydd eich Duw, a
gwaeddwch ar yr Arglwydd ;
15 ^Och o'r diwrnod! canys ''dydd
yr Arglwydd sydd yn agos, ac fel
difrod oddi wrth yr Hollalluog y
daw.
16 Oni thorrwyd y'ngŵydd ^ein
Uygaid ni oddi wrth dy ein Duw, y
bwyd, ' y llawenydd, a'r digrifwch ?
17 Pydrodd •'yr liadau dan eu
priddellau, yr ysguboriau a an-
rheithiAvyd, yi' ydlaunau a fwriwyd
i lawr ; canys yr yd a wywodd.
18 0 o'r griddfan y mae yr an-
ifeiliaid ! y mae yn gyfyng ar y
minteioedd gwartheg, am nad oes
Ofnadivy farnau Duw.
JOEL, II.
Gorciiymyn ympryd.
Cyn
CRIST
Cylch
800.
k pen. 2. 3.
T Nou,
drigfeydd.
1 Pa. 104.
21.
a pen. 1. 15.
Seph. 1.
14, 15.
•> Amos 5.
18,
c ad. 11, 25.
pen. 1. 6.
d Exod. 10.
14.
e pen. 1. 19.
fGen. 2. 8.
a 13. 10.
S Dat. 9. 7.
1 Nah. 2. 10.
a Neu,
gwayw.
k Es. IX 10.
Ezec.32.7.
ad. 31.
pen. 3. 15.
borfa iddynt; y diadellau defaid
hefyd a anrheithiwyd.
19 Arnat ti, Aeglwydd, y Uefaf ;
canys '' y tan a ddifaodd "^ borfeydd
yr anialwch, y fflam a oddeithiodd
hoU breniiaii y maes.
20 Anifeiliaid y maes hefyd sydd
^yn brefu arnat; canys sychodd y
ifrydiau dwfr, a'r tan a ysodd bor-
feydd yr anialwch.
PBNNOD II.
1 Y mae yn dangos i S'ion mor ofnadivy
ydyw harrcedigaethau Daw ; 12 yn annorj
i edifeirwch; 15 ijn gorciiymyn ympryd,
18 ac yn addcao hendith arno. 21 Y mae
yn cysuro S'ion â hendithion presennol, 28
ac a rliai a ddeuai.
CENWCH yr udgorn yn Sion,
a bloeddiwch ar fynydd fy
sancteiddrwydd : dychryiied holl
bresAvylwyr y wlad; canys daeth
^dydd yr Arglwydd, canys y
mae yn agos.
2 ^Diwrnod tywyll du, diwrnod
cymmylog a niwlog, fel y wawr
wedi ymwasgaru ar y mynyddoedd :
*= pobr faAAT a chryfion, ^ ni bu eu
bath erioed, ac ni bydd eilwaith
ar eu hoi, hyd fiynyddoedd cen-
hedlaeth a chenhedlaeth.
3 ®0'u blaen y difa y tan, ac ar
eu hoi y fflam; mae y wlad o'u
blaen fel ^gardd baradwys, ac ar
eu hoi yn ddiffaethwch anrheith-
iedig ; a hefyd ni ddiangc dim gan-
ddynt.
4 ^Yr olwg arnynt sydd megis
golwg o feirch ; ac fel marchogion,
felly y rhedant.
5 ^ Megis swn cerbydau ar ben-
nau y mynyddoedd y llammant, fel
swn tan ysol yn difa y sofl, ac fel
pobl gryfion wedi ymosod i ryfel.
6 O'u blaen yr ofna y ' bobl ; pob
wyneb a gasgl barddu.
7 Rhedant fel glewion, dringant
y mur fel rhyfelwyr, a cherddant
bob un yn ei ffordd ei hun, ac ni
ŵyrant oddi ar eu Uwybrau.
8 Ni wthiant y naill y Hall ;
cerddant bob un ei Iwybr ei hun :
ac er eu syrthio ar y ^ cleddyf, nid
archoUir hwynt.
9 Gwibiant ar hyd y ddinas ; rhed-
ant ar y mur, dringant i'r tai ; ant i
mewn trwy y ffenestri fel lleidr.
10 O'u blaen y cryn y ddaear, y
nefoedd a gynhyrfir ; ^ yr haul a'r
lleuad a dywyUir, a'r sêr a attaliant
eu llewyrch.
11 A'r Arglwydd a rydd ei lef
o flaen ei lu: canys mawr iawn
yw ei wersyll ef : canys cryf yiu
yr hwn sydd yn gwneuthur ei air
ef : o herwydd 'mawr yw dydd yr
Arglwydd, ac ofnadivy iawn; a
phwy a'i herys?
12 IF Ond yr awr hon, medd yr
Arglwydd, "'Dychwelwch attaf fi
â'ch holl galon, âg ympryd hefyd,
ac âg wylofain, ac â galar.
13 A "rhwygwch eich calon, ac
nid eich dillad ; ac ymchwelwcli at
yr Arglwydd eich Duw : o her-
wydd "graslawn a thrugarog yiv
efe, hwyrfrydig i ddigofaint, a mawr
ei drugaredd, ac edifeiriol am
ddrwg.
14 P Pwy a ŵyr a dry efe, ac edi-
farhâu, a gweddill ''bendith ar ei
ol, se/ "■ bwyd-offrwm a dîod-oíFrwm
i'r Arglwydd eich Duw ?
15 ^ir ^Cenwch udgorn yn Sion,
*cyssegrwch ympryd, gelwch gym-
manfa :
16 Cesglwch y bobl ; " cyssegrwch
y gynnulleidfa : cynhuUwch yr hen-
uriaid ; cesglwch y plant, a'r rhai
yn sugno bronnau : ^ deued y priod-
iab allan o'i ystafell, a'r briod-fercli
allan o ystafell ei gwely,
17 Wyled yr ofíeiriaid, gweinid-
ogion yr Arglwydd, ^rhwug y
porth a'r allor, a dywedant, Arbed
dy bobl, 0 Arglwydd, ac na ddyro
dy etifeddiaeth i warth, ^ i ly wodr-
aethu o'r cenhedloedd arnynt : ^ pa-
ham y dywedent ym mhlith y bobl-
oedd, Pa le y mae eu Duw hwynt ?
18 IF Yna yr Arglwydd a eiddig-
edda am ei dir, ac a arbed ei bobl.
19 A'r Arglwydd a ettyb, ac a
ddywed wrth ei bobl, Wele fi yn
anion i chwi yd, a gwin, ac olew ;
a diwellir chwi o bono : ac ni wnaf
chwi mwyach yn waradwydd ym
mysg y cenhedloedd.
20 Eithr ^bwriaf yn bell oddi
wrthych y gogledd-íît, a gyrraf ef
i dir sych diffaeth, a'i wyneb tu a
mor y dwyrain, a'i ben ol tu a'r
mor eithaf : a'i ddrewi a gyfyd, a'i
ddrygsawr a â i fynu, am iddo
* wneuthur maAvrhydri.
21 IF Nac ofna di, ddaear ; gor-
foledda a llawenycha : canys yr
Arglwydd a wna fawredd,
22 Nac ofnwch, anifeiliaid y maes
canys tarddu y mae
anialwch ; canys y
ffrwyth, y íRgysbren a'r winwydden
a roddant eu cnwd.
''porfeydd yr
preii a ddwa: ei
Cyn
CRIST
Cylch
SCO.
1 Jer. 30. 7.
Amos 5. 18.
Sepli. 1.15.
' Jcr. 4. 1.
o Exod. 34.
G.
Ps. 8G. 5,
15.
Jonah 4. 2.
P Jos. 14. 12.
2 Sam. 1-J.
22.
Amos 5. 15.
Jonah 3. 9.
Seph. 2. 3.
q Es. 65. 8.
r pen. 1. 9.
5 Num. 10.
3.
' pen. 1. 14.
u Exod. 19.
10, 22.
s 1 Cor. 7. 5.
J Ezeo. 8.
IR.
Matt. 23.
35.
3 Nen, Vw
gwatwar
or cen-
hedloedd.
z Pa. 42. 10.
a 79. 10.
a 115. 2.
Mio. 7. 10.
a Ediyeh
Exod. 10.
19.
4 Neu,
fmvrygu
gwneiUlmr.
b Zcch. 8,
12.
Barnau Duw ar
JOEL, III.
elynion ei eglwys.
Cyn
CRIST
Cylch
800.
« pen. 1. 4.
«•pen. 3. 17.
e Es. 44. 3.
Ezec. 39.
29.
Act. 2. 17.
b Zech. 12.
10.
loan 7. 39.
Í Matt. 24.
29.
Mai-c 13.
24.
Luc 2L 25.
k ad. 10.
pen. 3. 15.
Matt. 24.
29.
Marc 13.
24.
Luc 21. 25.
1 Rhuf. 10.
13.
m Obad. 17.
23 Chwithau, plant Sion, gorfol-
eddwch, ac ymlawenhêwch yn yr
Arglwydd eich Duw: canys "^efe
a roddes i chwi ^^y cynnar-wlaw
^yn gymmedrol, ac a wna i'r cyn-
nar-wlaw a'r diweddar-wlaw ddisgyn
i chwi yn y inis cyntaf.
24 A'r ysguboriau a lenwir o yd,
a'r gwin newydd a'r olew a â dros
y llestri.
25 A mi a dalaf i chwi y blynydd-
oedd ® a ddifaodd y ceiliog rhedyn,
pryf y rhwd, a'r locust, a'r lindys,
fy Uu mawr i, yr hwn a anfonais
yn eich plith.
26 Yna y bwyttêwch, gan fwytta
ac ymddigoni ; ac y moliennwch
enw yr Arglwydd eich Duw, yr
hwn a wnaeth â chwi yn rhyfedd :
ac ni waradwyddir fy mhobl byth.
27 'A chewch wybod fy mod i
y'nghanol Israel, ac mai myfi yio
yr Arglwydd eich Duw, ac nid
neb arall: a'm pobl nis gwarad-
Avyddir byth.
28 IT s A bydd ar ol hynny, ^y
tywalltaf fy yspryd ar bob cnawd ;
a'ch meibion a'ch merched a bro-
phwydant, eich henuriaid a welant
freuddwydion, eich gwŷr ieuaingc
a welant weledigaethau :
29 Ac ar y gweision hefyd ac ar
y morwynion y tywalltaf fy yspryd
yn y dyddiau hynny.
30 A ' gwuaf ryfeddodau yn y nef-
oedd ; ac yn y ddaear, gwaed, a
than, a cholofnau mwg.
31 ^Yr haul a droir yn dywyll-
wch, a'r Ueuad yn waed, o flaen
dyfod mawr ac ofnadwy ddydd yr
Arglwydd.
32 A bydd, ' yr achubir pob un a
alwo ar enw yr Arglwydd ; canys
"bydd ym wared, fel y dywedodd
yr Arglwydd, ym mynydd Sion,
ac yn Jerusalem, ac yn y gweddill-
ion a alwo yr Arglwydd.
PENNOD III.
1 Barnedigaethau Duw yn erbyn gelynion ei
hobl : 9 ac y bydd rhaid ei adnabod ef yn ei
farnedigaeth. 18 Ei fendithion ef ar yr
eglwys.
CAWiS wele, yn y dyddiau hyn-
ny, ac yn yr amser hwnnw,
pan ddychwelwyf gaethiwed Judah
a Jerusalem,
2 Casglaf hefyd yr holl genhedl-
oedd, a dygaf hwynt i waered i
ddyffryn Jehosaphat ; a dadleuaf â
hwynt yno dros fy mhobl, a'm heti-
feddiaeth Israel, y rhai a wasgar-
asant hwy ym mysg y cenhedloedd,
a rhannasant fy nhir.
3 Ac ar fy mhobl y bwriasant
goelbrennau, a rhoddasant y bach-
gen er puttain, a gwerthasant fach-
gennes er gwin, fel yr yfent.
4 Tyrus hefyd a Sidon, a holl ar-
daloedd Palestina, beth sydd i chwi
a wnelocli â mi? a delwch i mi y
pwyth ? ac os telwch i mi, buan
lawn y dychwelaf eich tâl ar eich
pen eich hunain ;
5 Am i chwi gymmeryd iy arian
a'm haur, a dwyn i'ch temlau fy
nhlysau ^ dymunoL
6 Gwerthasoch hefyd feibion Ju-
dah a meibion Jerusalem i'r Groeg-
iaid, i'w pellhâu oddi wrth eu har-
daloedd.
7 Wele, mi a'u codaf hwynt o'r
Ue y gwerthasoch hwynt iddo, ac
a ddattroaf eich tâl ar eich pen
eich hunain.
8 A minnau a werthaf eich meib-
ion a'ch merched i law meibion
Judah, a hwythau a'u gwerthant
i'r Sabeaid, i genedl o bell; canys
yr Arglwydd a lefarodd hyn.
9 11 * Cyhoeddwch hyn ym mysg y
cenhedloedd, ^gosodwch ryfel, de-
fírôwch y gwŷr cryfìon, nesâed y
gwŷr o ryfel, deuant i iynu.
10 ^Gyrrwch eich sychau yn gledd-
yfau, a'ch * pladuriau yn waywffyn :
'= dy weded y Uesg, Cryf ydiuyf.
11 Ymgesglwch, a deuwch, y cen-
hedloedd, o amgylch ogylch, ac
ymgynhuUwch : '" yno disgyn, 0 Ar-
glwydd, dy gedyrn.
12 Defírôed y cenhedloedd, a deu-
ant i fynu 1 ddjrffryn Jehosaphat :
o herwydd yno yr eisteddaf i farnu
yr holl genhedloedd o amgylch.
13 ^ Rhowch i mewn y crymman ;
canys addfedodd y cynhauaf : deu-
wch, ewch i waered ; o herwydd y
gwrŷf a lanwodd, a'r gwasg-gafnau
a aethant trosodd, am amlhâu eu
drygioni hwynt.
14 Torfeydd, torfeydd, afydd yng
nglyn ^ terfyniad : canys agos yw
dydd yr Ajiglwydd y'nglyn ter-
fyniad.
15 * Yr haul a'r Uoer a dywyllant,
a'r sêr a attaliant eu llewyrch.
16 A'r Arglwydd ^a rua o Sion, ac
a rydd ei lef o Jerusalem ; ^ y nef-
oedd hefyd a'r ddaear a grynant:
ond yr Arglwydd fydd "^ gobaith
ei bobl, a chadernid meibion Israel.
17 Felly ''y cewch wybod mai
Barncm Duw ar Syria,
AMOS, I.
ar y Philistiaid, Sçc-,
Cyn
CRIST
Cylch
800.
« Heb.
sancteidd-
rioydd.
> Es. 35. 8.
Zech. 14.
21.
Dat.21.27.
k Amos 9.
13.
9 Heb.
J Ezec. 47. L
Zech. 14. 8.
Dat. 22. 1.
Cyn
CEIST
787.
« pen. 7. 14.
•0 Zech. 14.
6.
■d Jer. 25. 30.
Joel 3. 16.
« Eb. 8. 4.
a 17. 1.
Jer. 40. 23.
Zech. 9. 1.
■2 Neu,
dt/chwelaf,
neu, 7ion-
wMcr/ e/;
Felly ad.
6, &c.
Í 2 Bren. 13.
7.
«Jer. 17. 27.
a 49. 27.
ad. 7, 10,
12.
pen. 2. 2, 5.
S Neu,
Bicatnafen.
4 Neu, o
Bethiiden.
t Cyflawn-
wvd
2 lircn.
16.9.
1 2 Chron.
28. 18.
Es. 14. 29.
Jer. 47. 4,
5.
Ezec. 25.
15.
Seph. 2. 4.
«Neu, á
chaetldwed
gi/Jlawn:
2 Chron.
21. 16, 17.
Joel -i. 6.
myfi yw yr Arglwydd eich Duw,
yn trigo yn Sion, fy mynydd sanct-
aidd: yna y bydd Jerusalem yn
^sanctaidd, ac *nid â dieitliriaid
trwyddi mwyach,
18 1Í ^ A'r dydd hwnnw y bydd i'r
mynyddoedd ddefnynnu melyswin,
a'r bryniau a lifeiriant o laeth, a
hoU ffrydiau Judah a ^redant gan
ddwfr, a 'fíynnon a ddaw allan o
dŷ yr Arglwydd, ac a ddyfrhâ
ddyfíì'yn Sittim.
19 ™Yr Aiplit a fydd anghyfan-
nedd, ac "Edom fydd anialwch
anghyfanneddol, am y traha yn
erhyn meibion Judah, am iddynt
dywallt gwaed gwirion yn eu tir
hwynt.
20 Etto Judali a Mrig byth, a
Jerusalem o genhedlaeth i gen-
hedlaeth.
21 Canys glanhaf waed y rhai nis
glanheais : ^ canys ° yr Arglwydd
sydd yn trigo yn Sion.
LLYFR AMOS.
PENNOD I.
1 Amos yn dangos barnedigaetliau Duw ar
Syria, Q ac ar y Philistiaid, 9 ac ar Tyrus,
11 ac ar Edom, 13 ac ar Aramon.
GEIRIAU Amos, Çyr hwn oedd
ym mysg bugeiliaid Tecoa,) y
rhai a welodd efe am Israel, ^yn
nyddiau Uzziah brenhin Judah, ac
yn nyddiau Jeroboam mab Joas
brenhin Israel, ddwy flynedd o
flaen y " ddaear-gryn.
2 Ac efe a ddywedodd, ^Yr Ar-
glwydd a rua o Sion, ac a rydd
ei lef o Jerusalem ; a chyfanneddau
y bugeiliaid a alarant, a phen Car-
mel a wywa,
3 Fel hyn y dywed yr Arglwydd;
0 herwydd tair o anwireddau ^ Da-
mascus, ac o herwydd pedair, nis
^ troaf ymaith ei chosp hi ; am idd-
ynt ^ddyrnu Gilead âg offer dyrnu
o heiyrn.
4 Ond sanfonaf dan i dŷ Hazael,
ac efe a ddifa balasau Benhadad.
5 Drylliaf drosol Damascus, a
thorraf ymaith y preswylwyr o
^ ddyffryn Afen, a'r hwn sydd yn
dal teyrn-wialen ^ o dŷ Eden ; a
''phobl Syria a ant yn gaeth i Cir,
medd yr Arglwydd.
6 IT Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd ; Am dair o anwireddau
' Gaza, ac am bedair, ni throaf ym-
aith ei chosp hi ; am iddynt gaeth-
gludo ^y gaethiwed gyìäawn, i'w
rhoddi i fynu i Edom.
7 Eithr anfonaf dan ar fur Gaza,
ac efe a ddifa ei phalasau hi.
8 A mi a dorraf y preswylwyr o
Asdod, a'r hwn a ddeil deyrn-wial-
en o Ascalon ; a throaf fy Haw yn
erbyn Ecron, a derfydd am weddill
y Philistiaid, medd yr Arglwydd
Dduw.
9 ^ Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd; Am dair o anwireddau
''Tyrus, ac am bedair, ni throaf
ymaith ei chosp hi ; o herwydd
iddynt hwy roddi i fynu gwbl o'r
gaethiwed i Edom, ac na chofiasant
^ y cyfammod braAvdol.
10 Eithr anfonaf dan i fur Tyrus,
ac efe a ddifa ei phalasau hi.
11 1Í Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd ; Am dair o anwireddau
'Edom, ac am bedair, ni throaf
ymaith ei chosp hi ; am iddo erlid
"" ei frawd a'r cleddyf, a ' Uygru ei
drugaredd, a bod ei ddig yn rhwygo
yn wastadol, a'i fod yn cadw ei lid
yn dragywyddol.
12 Eithr "anfonaf dan i Teman,
yr hwn a ddifa balasau Bosrah.
13 IT Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd; Am dair o anwireddau
° meibion Ammon, ac am bedair, ni
throaf ymaith ei chosp hi ; am idd-
ynt hwy rwygo ^gwragedd beich-
iogion Gilead, er mwyn helaethu
eu terfynau.
14 Eithr cynneuaf dan ym mur
p Kabbah, ac efe a ddifa ei phalasau,
gyd â gwaedd ar ddydd y rhyfel,
gyd â thymmestl ar ddydd corwynt.
15 1 A'u brenhin a â yn gaeth, efe
a'i bennaethiaid ynghyd, medd yr
Arglwydd.
PENNOD II.
1 Digofaint Duw yn, erbyn Moah, 4 ac ar Ju-
dah, () ac ar Israel. 9 Duw yn achwyn
rhag eu hanrüólchgarwch hunj.
FEL hyn y dywed yi' Arglwydd ;
Am dair o anwireddau *Moab,
ac am bedair, ni throaf ymaith ei
chosp hi ; am iddo ^losgi esgyrn
brenhin Edom yn galch.
2 Eithr anfonaf dan i Moab, yr
hwn a ddifa balasau Cerioth : a
Cyn
CRIST
Cylch
800.
m Es. 19. 1.
n Obad. 10.
2 Neu, erijs.
3 Neu,
ie, myfi yr
Arghoÿdd,
yr hwn
sydd, &c.
o Dat. 21. 3.
Cyn
CEIST
787.
k Es. 23. 1.
Ji-r. 47. 4.
Ezec. 26,
a 27, a 28.
Joel 3. 4, 5.
6 Heb.
tji/fammod
hrodyr,
2 Sam. 5.
11.
1 Bi-en. 5.
1. a 9. 14.
I Es. 21. 11.
a 34. 5.
Jer. 49. 8.
Ezec. 25.
12.
Joel 3. 19.
Obad. 1.
Mai. 1. 4.
m Gen. 27.
41.
Deut. 23. 7.
7 Neu,
hwrw
ymaith bob
tosturi.
II Obad. 9,
10.
o Jer. 49. 1.
Ezec. 25. 2.
Seph. 2. 9.
8 Neu,
mynydd-
oedd
Gilead.
P Deut. 3.
11.
2 Sam. 12.
26.
iJer. 49. 3.
a Es. 15.
Jer. 48.
Ezec. 2.5. 8.
Seph. 2. 8.
b 2 Bren. 3.
27.
Anniolchgarwch Israel.
AMOS, III.
Barn Duw arnynt.
Cyn
CEIST
787.
e Num. 24.
17.
d pen. 8. 6.
e Exod. 22.
26.
2 Neu, jf
rhai a gon-
demniwijd,
f Num. 21.
24. ■
Deut. 2.
31.
Jo,o. 24. 8.
B Num. 13.
28, 32, 33.
li Es. 5. 24.
Mai. 4. 1.
I Exod. 12.
51.
k Num. G. :
. I Es. 30. 10.
Jer. 11. 21.
pen. 7. 12,
13.
Mic. 2. 6.
s Neu,
gwnxqaf
eich lie
chu'i fcl )j
gu-asg
men lawn
o ysgubau.
m pen. 9. 1,
&o.
♦ Neu,
einiuts.
Moab fydd marw mewn terfysg,
gwaeddi, a llais udgorn.
3 A mi a dorraf ymaith *= y barnwr
o'i chanol hi, a'i holl beiidefigion a
laddaf gyd âg ef, medd yr Ar-
GLWYDD.
4 "ii Fel hyn y dywed yr Ar-
GLWYDD; Am dair o anwireddaii
Judah, ac am bedair, ni throaf
ymaith ei cJiosp hi ; am iddynt
ddirmygu cyfraith yr Arglwydd,
ac nas cadwasant ei ddeddfau ef ;
a'u celwyddau a'li cyfeiliornodd
hwynt, y rhai yr acth eii tadau ar
eu hoi.
5 Eithr anfonaf dan i Judah, ac
efe a ddifa balasoedd Jerusalem.
6 11 Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd ; Am dair o anwireddau
Israel, ac am bedair, ni throaf ym-
aith ei chosp hi ; am iddynt "^werthu
y cyfiawn am arian, a'r tlawd er
par o esgidiau :
7 Y rhai a ddyheuant ar ol Ihvch
y ddaear ar ben y tlodion, ac a
ŵyrant ffordd y gostyngedjg : a
gwr a'i dad a â at yr un Uangces,
i halogi fy enw sanctaidd.
8 Ac ar ddillad ^ wedi eu rhoi yng
ngwystl y gorweddant wrth bob
allor; a gwin ^y dirwyol a yfant
yn nhŷ eu duw.
9 IT Etto ^myfì a ddinystriais yr
Amoriad o'u blaen hwynt, ^yr hwn
yr oedd ei uchder fel uchder y
cedrwydd, ac efe oedd gryf fel
derw ; etto ^ mi a ddinystriais ei
fírwythau oddi arnodd, a'i wraidd
oddi tanodd.
10 ' Myfi hefyd a'ch dygais chwi i
fynu o Avlad yr Aipht, ac a'ch ar-
weiniais chwi ddeugain mlynedd
trwy yr aniahvch, i feddiannu gwlad
yr Amoriad.
11 A mi a gyfodais o'ch meibion
chwi rai yn brophwydi, ac o'ch
gwŷr ieuaingc rai ''yn Nazareaid.
Oni hu hyn, 0 meibion Israel?
medd yr Arglwydd.
12 Ond chwi a roisoch i'r Nazare-
aid win i'w yfed ; ac ' a orchymyn-
asoch i'ch prophwydi, gan ddy-
wedyd, Na phrophwydwch.
13 Wele " fi wedi fy Uethu tanocli
fel y llethir y fen lawn o ysgubau.
14 A "metha gan y buan ddi-
angc, a'r cryf ni chadarnhâ ei rym,
a'r cadarn ni wared ei ^enaid ei
hun :
15 Ni saif a ddalio y bwa, ni
ddiangc y buan o draed, nid a-
chub march og march ei einioes ei
hun.
16 A'r cryfaf ei galon o'r cedyrn
a íFy y dwthwn hwnnw yn noeth-
lymmun, medd yr Arglwydd.
PENNOD III.
1 Mor anghenraid yw baniedigaethaii Duio yn
erhyn Israel: 9 cyhoeddi liynny, aH aclios
hefyd.
GWRANDEWCH y gair a lef-
arodd yr Arglwydd i'ch er-
byn chwi, plant Israel, yn erbyn
yr holl deulu a ddygais i fynu o
wlad yr Aipht, gan ddywedyd,
2 ''Chwi yn unig a adnabûm o
holl deuluoedd y ddaear : ^ am hyn-
ny ymwelaf â chwi am eich hoU
anwireddau.
3 A rodia dau ynghyd, heb fod
yn gyttûn ?
4 A rua y Hew yn y goedA^dg, heb
ganddo ysglyfaeth ? ^ a leisia cenaw
Hew o'i ffau, heb ddal dim ?
5 A syrth yr aderyn yn y fagl ar
y ddaear, heb fod croglath iddo? a
gyfyd un y fagl oddi ar y ddaear,
heb ddal dim ?
6 A genir udgorn yn y ddinas,
heb ^ddychrynu o'r bobl? ''a fydd
niwed yn y ddinas, ^heb i'r Ar-
glwydd ei wneuthur ?
7 Canys ni wna yr Arglwydd
ddim, ^ a'r nas dangoso ei gyfrinach
i'w weision y prophwydi.
8 Rhuodd y Hew, p^vy nid ofna?
yr Arglwydd loR a lefarodd, ®pAvy
ni phrophwyda?
9 IT Cyhoeddwch o fewn y palasau
yn Asdod, ac yn y palasau y'ngwlad
yr Aipht, a dy wedwch, Deuwch yng-
hyd ar fynyddoedd Samaria, a gwel-
wch derfysgoedd lawer o'i mewn, a'r
gorthrymmedigion yn ei chanol hi.
10 Canys ni fedrant wneuthur un-
iondeb, medd yr Arglwydd : pen-
tyrru y maent drais ac ^yspail yn
eu palasau.
11 Am hynny fel hyn y djvved yr
Arglwydd Dduw; Qelynfydd o
amgylch y tir ; ac efe a dŷn i lawr
dy nerth oddi wrthyt, a'th balas-
oedd a yspeilir.
12 Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd; Fel yr achub y bugail o
safn y Hew y ddwy-goes, neu ddarn
o glust ; felly yr achubir meibion
Israel y rhai sydd yn trigo yn Sa-
maria mewn cwrr gwely, ^ ac yn
Damascus mewn gorweddle.
13 Gwrandêwch, a thystiolaethwch
6 Neu, ae
yn nhracd
y gwcly.
Ceryddu Israel.
AMOS, IV.
Eu hannog i edifcirwcli.
Cyn
CRIST
787.
7 Neu, ?/
cospaf la-
rael am
anwiredd.
f Barn. 3.
20.
Jer. 36. 22.
e 1 Bren.
22.39.
a Ps. 22. 12.
llzec. 30.
18.
bJer.lC.36.
Hab. 1. 15.
c Ezec. 12.
,12.
2 Neu,
a dcftwch
i/m,ailh
belliau y
pulas.
d Hob. 4. 1Ü.
a 12. 11.
pen. 5. 5.
= Lef. 7. 13.
5 Heb.
A llosg-
abertliwch.
4 Ileb.
felh/ yr
hoffwch.
íDeut.28.
22.
Hag. 2. 17,
6 Neu,
amlder
eich
geyddi, /zc,
a ysodd y
lindi/e.
e Joel 1. 4.
a 2. 2Ö.
yn nliŷ Jacob, medd yr Arqlwydd
Dduw, Duw y lluoedd,
14 Mai y dydd ' yr ymwelaf âg an-
wiredd Israel arno ef, y gofwyaf hef-
yd allorau Bethel : a cliyrn yr allor
a dorrir, ac a syi'thiant i'r llawr.
15 A mi a daraAvaf ^y gauafdy a'r
hafdy ; a derfydd am ^ y tai ifori, a
bydd diben ar y teiau mawrion,
medd yr Arglwydd.
PENNOD IV.
1 Y mae yn ceryddu Israel am eu trais, 4 a'w
delw-addoliaefh, 6 ac am nad oeddynt yn
gwellhdu lorth eu ceryddu.
GWRANDEWCH y gair hwn,
^gwartheg Basan, y rliai yd-
yell ym mynydd Samaria, y rhai
ydych yn gorthrymmu y tlawd,
yn ysigo yr anghenog, yn dywed-
yd wrth eu meistriaid, Dygwch,
ac yfwn.
2 Tyngodd yr Arglwydd Dduw
fw sancteiddrwydd, y daw, wele,
y dyddiau arnoch, y dwg efe chwi
ymaith ''â drain, a'ch hiliogaeth â
bacbau pysgotta.
3 A ''chwi a ewch allan i'r ad-
wyau, bob un ar ei chyfer ; a chwi
^ a\i íeüwch hwynt i'r palas, medd
yr Arglwydd.
4 IT Deuwch i Bethel, a thros-
eddwch ; ^ i Gilgal, a throseddwch
fwyfwy : dygwch bob bore eich
aberthau, «'ch degymmau wedi
tair blynedd o ddyddiau ;
5 ®^Ac oifrymmwch o surdoes
abertJi diolch, cyhoeddwch a hys-
byswch aberthau gwirfodd : canys
*hyn a hoffwch, meibion Israel,
medd yr Arglwydd Dduw.
6 1Í A rhoddais i chwi lendid
dannedd yn eich hoU ddinasoedd,
ac eisieu bara yn eich hoU le-
oedd: etto ni ddychwelasoch attaf
fi, medd yr Arglwydd.
7 Myfi hefyd a atteliais y gwlaw
rhagoch, pan oedd etto dri mis hyd
y cynhauaf : gwlawiais hefyd ar un
ddinas, ac ni wlawiais ar ddinas
arall : un rhan a gafodd wlaw ; a'r
rhan ni chafodd wlaw, a wywodd.
8 Gwibiodd dwy ddinas neu dair
i un ddinas, i yfed dwfr; ond nis
diwallwyd : etto ni ddychwelasoch
attaf fi, medd yr Arglwydd.
9^Tarewais chwi â diflanniad, ac â
mallder: ^ pan amlhaodd eich gerddi,
a'ch gwinllannoedd, a'ch fSgyswydd,
a'ch olew-wydd, ^y lindys a'lt liys-
odd : etto ni throisoch attaf fi, medd
yr Arglwydd.
10 Anfonais yr liaint yn eich mysg,
megis ^ yn ffordd yr Aipht : eich
gwŷr ieuaingc a leddais a'r cleddyf,
gyd â "^ chaethgludo eich meirch ; a
chodais ddrewi eich gwersylloedd
i'ch ffroenau : etto ni throisoch at-
taf fi, medd yr Arglwydd.
11 Mi a ddymchwelais rai o lion-
och, fel yr ymchwelodd Duw ^ So-
dom a Gomorrah ; ' ac yr oeddech
fel pentewyn wedi ei achub o'r
gynneu dan : etto ni throisoch at-
taf fi, medd yr Arglwydd.
12 O herwydd hynny yn y modd
yma y gwnaf i ti, Israel : ac o her-
wydd mai hyn a wnaf i ti, ''bydd
barod, Israel, i gyfarfod â'th Dduw.
13 Canys wele, Lluniwr y myn-
yddoedd, a Chreawdwr ^y gwynt,
yr hwn a fynega i ddyn beth yiv
ei feddwl, ac ^a wna y bore yn
dywyllwch, ac ™a gerdd ar uchel-
derau y ddaear, yr Arglwydd,
Duw y lluoedd, yio ei enw.
PENNOD V.
1 Cwynfan dros Israel. 4 Annog i edifeir-
loch. 21 Duw yn gwrthod eu rkagrithiol
wasanaetli hioy.
GWRANDEWCH y gair hwn a
godaf i'ch erbyn, se/galarnad,
0 dŷ Israel
2 Y wyryf Israel a syrthiodd ; ni
chyfyd mwy : gadawyd hi ar ei thir;
nid oes a'i cyfyd.
3 Canys y modd hyn y dywed
yr Arglwydd Dduw; Y ddinas a
aeth allan â mil, a weddill gant ;
a'r hon a aeth allan ar ei chanfed,
a weddill ddeg i dŷ Israel.
4 1Í 0 herwydd fel hyn y dyvfed
yr Arglwydd wrth dŷ Israel; Ceis-
iwch fi, a byw fyddwch.
5 Ond nac ymgeisiwch â ^Bethel,
ac nac ewch i Gilgal, ac na thram-
wywch i^Beerseba: o herwydd gan
gaethgludo y caethgludir Gilgal, a
'^ Bethel a fydd yn ddiddym.
6 Ceisiwch yr Arglwydd, a byw
fyddwch ; rhag iddo dorri allan yn
nhŷ Joseph fel tan, a'i ddifa, ac na
hyddo Sii diffoddo yn Bethel.
7 Y rhai "^a drowch farn yn wermod,
ac a adêwch gyfiawnder ar y llawr,
8 Ceisiwch yr hwn a wnaeth ^y
saith seren, ac Orion, ac a dry gysg-
od angau yn fore-ddydd, ac ^a dy-
wylla y dydd yn nos; yr hwn ^a
eilw ddyfroedd y môr, ac a'u tyw-
allt ar wyneb y ddaear: Yr Ar-
glwydd yw ei enw :
9 Yr hwn sydd yn nerthu yr
Cyn
CRIST
787.
6 Neu,
ar ddull.
7 Heb.
chaelh-
rjlud.
h Gen. 19.
24,25.
Es. i:i. 19.
Jer. 40. 18.
i Zcch. 3. 2.
k Eclrych
Ezec. 13. 5.
ii 2± 30.
Luc 14. 31,
32.
8 Neu, yr
ysprijd.
1 pen. 5. 8.
m Dcut. 32.
13. a 33.29.
Mic. 1. 3.
a pen. 4. 4.
b pen. 8. 14.
c IToa. 4. 15.
a 10. 15.
d pen. 6. 12.
«Job 9.9.
a 38. 31.
f pen. 4. 13.
g pen. 9. C.
Annog Israel i edifeirivch.
AMOS, VI.
Y cospir eu nicyjiant.
Cyn
CRIST
787.
2 Heb.
anrhaith.
h Es, 29. 21.
1 Deut. 28.
38,39.
Seph.1.13.
Bag. 1. 6.
3 Heb. Ŵ/-
muniant.
4Neu,
gwobr.
t pen. 6. 10.
I Ps. 34. 14.
a 97. 10.
Ilhuf.12.9.
m Exod. 32.
30.
Joel 2. 14.
0 Exod. 12.
12.
P Es. 5. 19.
Jer. 17. 15.
a 30. 7.
Joel 2. 2.
Seph. 1. 15.
2Petr3.4.
«1 Jer. 48. 44.
r Es. 1. 11.
Jer. 6. 20.
» Lef. 26.
31.
5Neu,
eich nchel-
wyliau.
* Neu,
offriiTn
dwlch.
2 anrheithiedig yn erbyn y cryf, fel
y delo yr anrheithiedig yn erbyn
yr amddifiynfa.
10 ^Cas ganddynt a geryddo yn
y porth, a flSaidd ganddynt a lef-
aro yn berflfaith.
11 0 herwydd hynny am i chwi
sathru y tlawd, a dwyn y beichiau
gwenith oddi arno ; * chwi a adeil-
adasoch dai o gerrig nadd, ond
ni thrigwch ynddynt; plannasoch
winllannoedd "hyfryd, ac nid yf-
wch eu gwin hwynt.
12 Canys mi a adwaen eich anwir-
eddau lawer, a'ch pechodau cryf-
ion : y maent yn blino y cyfiawn,
yn cymmeryd ^iawn, ac yn troi
heibio y tlawd yn y porth.
13 Am hynny ^y neb a fyddo
call a ostega yr amser hwnnw:
canys amser drwg yw.
14 Ceisiwch ddaioni, ac nid dryg-
ioni ; fel y byddoch iy w : ac felly yr
Arglwydd, Duw y Uuoedd, fydd
gyd â chwi, fel y dywedasoch,
15 ^Casêwch ddrygioni, a hoffwch
ddaioni, a gosodwch farn yn y
porth: ""fe allai y bydd Arglwydd
Dduw y Uuoedd yn raslawn i
weddill Joseph.
16 Am hynny fel hyn y dywed yr
Arglwydd, Duw y Uuoedd, yr Ar-
glwydd ; Ym mhob heol y bydd
cwynfan, ac ym mhob prif-ffordd
y dy wedant, O ! 0 ! a galwant yr
arddwr i alaru ; ° a'r neb a fedro
alaru, i gwynfan.
17 Ac ym mhob gwinllan y bydd
cwynfan : canys "tramwyaf trwy dy
ganol di, medd yr Arglwydd.
18 P Gwae y neb sydd yn dymuno
dydd yr Arglwydd! beth yw
hwnnw i chwi? tywyllwch, ac nid
goleuni yio dydd yr Arglwydd.
19 1 Megis pe fFoai gwr rhag Hew,
ac arth yn cyfarfod âg ef ; a myned
i'r tŷ, a phwyso ei law ar y pared,
a'i frathu o sarph.
20 Oni bydd dydd yr Arglwydd
yn dywyllwch, ac nid yn oleuni?
yn dywyll iawn, ac heb lewyrch
ynddo ?
21 IT 'Caseais a fl&eiddiais eich
gwyliau, ac "nid aroglaf ^yn eich
cymmanfaoedd.
22 Canys er i chwi offrymmu i mi
boeth-offi-ymmau, a'ch offrymmau
bwyd, ni fyddaf foddlawn iddynt ;
ac nid edrychaf ar ^hedd-oífrwm
eich pasgedigion.
23 Symmud oddi wrthyf drwst
dy ganiadau : canys ni wrandawaf
beroriaeth dy nablau.
24 Ond ^rheded barn fel dyfr-
oedd, a chyfiawnder fel ffrwd gref
25 'A offrymmasoch chwi i mi
aberthau a bwyd-ofirymmau yn y
diffaethwch ddeugain mlynedd, tŷ
Israel ?
26 Ond dygasoch ^babell eich
Moloch a Chiiwn, eich delwau, ser-
en eich duw, a wnaethoch i chwi
eich hunain.
27 Am hynny y caethgludaf chwi
i'r tu hwnt i Damascus, medd yr
Arglwydd; Duw y Uuoedd yiv
ei enw.
PENNOD VI.
1 Y cospir nwyfiant Israel 7 âg anghyfannedd-
rwydd. 12 Mor anhawdd ganddynt wellhau.
* /~^ WAE y rhai ^ esmwyth arnynt
vIT yn Sion, ac sydd yn ymddir-
ied ym mynydd Samaria, y rhai a
enwir ''yn ^ bennaf o'r cenhedloedd,
y rhai y daeth tŷ Israel attynt !
2 " Tramwy wch i ^ Calneh, ac
edrychwch, ac ewch oddi yno i Ha-
math fwyaf ; yna disgynwch i ^Gath
y Philistiaid : ai gweU ydynt na'r
teyrnasoedd hyn ? ai helaethach eu
terfyn hwy na'ch terfyn chwi ?
3 Y rhai ydych ^yn pellhâu y
dydd ^drwg, ac yn nesâu ^*eis-
teddle trais ;
4 Gorwedd y maent ar welŷau
ifori, ac ^ymestyn
ar eu glythau,
o'r praidd, a'r
a bwytta yr ŵyn
Uoi o ganol y cut ;
5 * Y rhai a '^ ddatganant gyd â Uais
y nabl ; dychymmygasant iddynt eu
hun offer cerdd, ^ megis Dafydd ;
6 Y rhai a yfant ^ win mewn
phiolau, ac a ymirant a'r ennaint
penuaf; ond nid ymofidiant am
ddryllio Joseph.
7 1Í Am hynny yr awr hon hwy a
ddygir yn gaeth gyd a'r cyntaf a
ddygir yn gaeth ; a gwledd y rhai
a ymestynant, a symmudir.
8 ' Tyngodd yr Arglwydd Dduw
iddo ei hun, Ffiaidd gennyf odid-
owgrwydd Jacob, a chaseais ei bal-
asau : am hynny y rhoddaf i fynu
y ddinas ^ac sydd ynddi, medd
Arglwydd Dduw y Uuoedd.
9 A bydd, os gweddillir mewn un
tŷ ddeg o ddynion, y byddant feirw.
10 Ei ewythr a'i cyfyd i fynu, a'r
hwn a'i Uysg, i ddwyn yr esgyrn
allan o'r tŷ, ac a ddywed wrth yi*
hwn a fyddo wrth ystlysau y tŷ,
A oes etto neb gyd â thi? ac efe
Gweddi Amos.
AMOa VIL
Amaziah yn achwyn arno ef.
Cyn
CRIST
787.
n> pen. 5. 13.
a 8. 3.
SNeu,
á defni.
a Ho3. 10. 4.
pen. 5. 7.
2Heb.
gyrn.
SNeu,
ddyffryn.
2 Neu, alas-
hryfed.
3 Neu,.
trwy biay
V cyfyd
Jacob f
neu, pwy
o (neu,
tros) Jacob
a gyfyd 1
» Jonah 3.
10.
4 Neil,
gyuneu.
b Edrych
2 Bren. 21.
13.
Eb. 34. 11.
Gular. 2. 8.
• pen. 8. 2.
a ddywed, Nac oes : yna y dywed
yntau, ""Taw; am na wasanaetha
cofio enw yr Arglwydd.
11 0 herwydd wele yr Arglwydd
yn gorchymyn, ac efe a dery y tŷ
mawr ^ âg agennau, a'r tŷ bychan â
hoUtau.
12 IT A red meirch ar y graig?
a ardd neb hi âg ychain? canys
"troisoch farn yn fustl, a ffrwyth
cyfiawnder yn wermod.
13 O chwi y rhai sydd yn llawen-
ychu mewn peth diddym, yn dy-
wedyd, Onid o'n nerth ein hun y
cymmerasom i ni ^gryfder?
14 Ond wele, mi a gyfodaf i'ch
erbyn chwi, tŷ Israel, medd Ar-
glwydd Dduw y lluoedd, genedl ;
a hwy a'ch cystuddiant chwi, o'r
ffordd yr eweh i Hemath, hyd
^afon y diffaethwch.
PENNOD VII.
1 Troi heihio farnedigaethau y ceiliogod rlied-
yn, 4 aV tan, trwy weddi Amos. 7 Trwy
weledigaeth o fur a llinyn mesur, y dangosir
gwrthodiad Israel. 10 Amaziah yn achwyn
ar Amos. 14 Amos yn dangos ei alwedig-
aeth ei hun, 16 a harnedigaeth Amaziah.
FEL hyn y dangosodd yr Ar-
glwydd i mi; ac wele ef yn
ffiirfio ^ceiliogod rhedyn pan dde-
chreuodd yr adiadd godi ; ac wele,
adladd wedi Uadd gwair y bren-
hin oedd.
2 A phan ddarfu iddynt fwytta
glaswellt y tir, yna y dywedais, Ar-
bed, Arglwydd, attolwg: ^pwy a
gyfyd Jacob ? canys bychan yw.
3 *Edifarhaodd yr Ajiglwydd am
hyn : Ni bydd hyn, eb yr Arglwydd.
4 1Í Fel hyn y dangosodd yr Ar-
glwydd Dduw i mi : ac wele yr
Arglwydd Dduw yn galw i ^ farn
trwy dan ; a difaodd y tan y dyfn-
der mawr, ac a ysodd beth.
5 Yna y dywedais, Arglwydd
Dduw, paid, attolwg: pwy a gyf-
yd Jacob ? canys bychan yw.
6 Edifarhaodd yr Arglwydd am
hyn : Ni bydd hyn chwaith, eb yr
Arglwydd Dduw.
7 1Í Fel hyn y dangosodd efe i
mi : ac wele yr Arglwydd yn sef-
yll ar gaer a wnaethpwyd wrth
linyn, ac yn ei law linya
8 A'r Arglwydd a ddywedodd
wrthyf, Beth a well di, Amos? a
mi a ddywedais, Llinyn. A'r Ar-
glwydd a ddywedodd, Wele, ^ go-
sodaf linyn y'nghanol fy mhobl Is-
rael, "acm chwanegaf fyned heibio
iddynt mwyach.
—
9 Uchelfeydd Isaac hefyd a wneir
yn anghyfannedd, a chyssegrau Is-
rael a ddifethir; a "^mi a gyfodaf
yn erbyn tŷ JeroÍDoam â'r cleddyf.
10 IF Yna Amaziah ^oíFeiriad Beth-
el a anfonodd at ' Jeroboam bren-
hin Israel, gan ddywedyd, Cyd-
fwriadodd Amos i'th erbyn yng
nghanol tŷ Israel: ni ddichon y
tir ddwyn ei holl eiriau ef.
11 Canys fel hyn y dywed Amos,
Jeroboam a fydd farw trwy y
cleddyf, ac Israel a gaethgludir
yn Uwyr allan o'i wlad.
12 Dy wedodd Amaziah hefyd wrth
Amos, Ti weledydd, dos, ffo ymaith
i wlad Judah ; a bwytta fara yno,
a phrophwyda yno :
13 ^Na chwanega brophwydo yn
Bethel mwy: canys cappel ^ybren-
hin ^ a Uys y brenhin yw.
14 IF Yna Amos a attebodd ac a
ddywedodd wrth Amaziah, Nid pro-
phwyd oeddwn i, ac nid ^mab i
brophwyd oeddwn i; namyn *bu-
gail oeddwn i, a chasglydd '^ ffigys
gwylltion :
15 A'r Arglwydd a'm cymmer-
odd oddi ar ol y praidd; a'r Ar-
glwydd a ddywedodd wrthyf, Dos,
a phrophwyda i'm pobl Israel.
16 IT Yr awr hon gan hynny gwran-
do air yr Arglwydd; Ti a ddywedi,
Na phrophwyda yn erbyn Israel,
•^ ^ ac nac yngan yn erbyn tŷ Isaac.
17 'Am hynny fel hyn y dywed
yr Arglwydd ; "^ Dy wraig a but-
teinia yn y ddinas, dy feibion a'th
ferched a syi'thiant gan y cleddyf,
a'th dir a rennir wrth linyn ; a
thithau a fyddi farw mewn tir hal-
ogedig, a chan gaethgludo y caeth-
gludir Israel allan o'i wlad.
PENNOD VIII.
1 Wrth gawell o ffrwythydd haf, y dangosir
mor agos yw diwedd Israel. 4 Argyhoeddi
trais a thraha. 11 Bygwth newyn gair Duio.
FEL hyn y dangosodd yr Ar-
glwydd 1 mi; ac wele
wellaid o ffrwythydd haf.
2 Ac efe a ddywedodd, Beth a
well di, Amos? A mi a ddywedais,
Cawellaid o ffrwythydd haf. Yna y
dywedodd yr Arglwydd wrthyf^
Daeth y diwedd ar fy mhobl Is-
rael ; * nid âf heibio iddynt mwyach.
3 Caniadau y deml hefyd ^ a droir
yn udo ar y dydd hwnnw, medd yr
Arglwydd Dduw: 11a wer o gelan-
eddau a fydd ym mhob He ; bwrir
hwynt allan ^^-^n ddistaw.
ga-
Cyn
CRIST
787.
d Cyflawn-
wycl
2 Bren. 15.
10.
8 1 Bren. 12.
32.
f 2 Bren. 14.
23.
S pen. 2. 12.
5 Neu,
cyssegr.
6 Heb. tfi y
frenhin-
iaeth yw.
h 1 Bren.
20. 35.
1 pen. 1. 1.
7 Neu,
ffrwylh y
sycomor-
wŷdd.
k Ezec. 2L
2.
8 Heb. na
ddefnynna
air.
1 Edrych
Jer. 28. 12.
a 29. 21, 25.
mHü3.4.13.
a pen. 7. 8.
ü Heb.
a udant.
b pen. 6. 10.
3 Heb.
distawa.
Argylioeddi trais a thralia.
AMOS, IX.
Sicrwydd dinystr Israel.
Cyn
CRIST
787.
c Diar. 30.
14.
4Neu,
neìüijdd-
loer.
d Neh. 13.
15, 16.
B Heb. yr
ayorom.
e iuc. 6. 10.
6 Heb.
a (jwi/ro
cloriannaw
twijll i
Hos. 12. 7.
f pen. 2. 6.
B pen. 6. 8.
h pen. 9. 5.
791.
1 .Tob 5. 14.
Es. 5D. 9,
lu.
Jor. 15. 9.
k Ea. 15. 2.
.Ter. 48. 37.
Ezec. 7. IS.
1 Jcr. 6. 26.
Zech. 12.
10.
m 1 Sam. 3,
1.
Ps. 74. 9.
n Hos. 4. 15.
o Deut. 9.
21.
P Edrych
Act. 9. 2.
a IS. 25.
a 19. 9, 23.
Í pen. 5. 5,
2 Neil, ac
archoUa,
a pen. 2. 14.
b Ps. 139. 8,
(5:c.
4 IT GwrandeAvch hjn, y sawl
ydych ''yn llyugcu yr anglienog,
i ddifa tlodion y tir,
5 Gan ddywedyd, Pa bryd yr â
y "^mis lieibio, fel y gwerthom yd?
a'r ^ Sabbath, fel ^ y dygom allan y
gwenith, ^gan briuhâu yr ephah, a
helaethu y sicl, "^ac anghyfiawnu
y cloriannau tnvy dwyll ?
6 I ^brynu y tlawd er arian, a'r
anghenus er par o esgidiau, ac i
wertliu gwehilion y gwenith ?
7 Tyngodd yr Arglwydd i ^ rag-
orfraint Jacob, Diau nid anghof-
iaf byth yr un o'u gweithredoedd
hwynt.
8 Oni chrjn y ddaear am hyn ?
ac ^oni alara ei hoU breswylwyr?
cyfyd heiyd i gyd fel Uif ; a bwrir
hi ymaith, a hi a foddir megis gan
afon yr Aipht.
9 A'r dydd hwnnw, medd yr Ar-
GLWYDD Dduw, y gwnaf i'r ^haul
fachludo hanner dydd, a thywyliaf
y ddaear Uiv dydd goleu.
10 Troaf hefyd eich gwyliau yn
alar, a'ch hoU gaiiiadaii yn oer-
nad ; ^ dygaf sachlian ar yr hoU
Iwynau, a moelni ar bob pen : a
^ mi a'i gwnaf fel galar am unmab,
a'i ddiwedd fel dydd chwerw.
11 IT Wele, y mae y dyddiau yn
dyfod, medd yr Arglwydd Dduw,
yr anfonaf newyn i'v tir ; nid newyn
ara fara, ac nid syched am ddAvfr,
ond ""am wrandaw geiriau yr Ar-
glwydd.
12 A hwy a grwydrant o for i for,
ac a wibiant o'r gogledd hyd y dwyr-
ain, i geisio gair yr Arglwydd, ac
nis cant.
13 Y diwrnod hwnnw y gwyryfon
glân a'r meibion ieuaingc a ddi-
ffoddant o syched.
14 Y rhai ""a dyngant i "bechod
Samaria, ac a ddywedant, Byw yw
dy dduw di, O Dan; a, Byw yw
pfFordd 'iBeerseba; hwy a syrth-
iant, ac ni chodant mwy.
PENNOD IX.
1 Mor sicr fydd y dinystr. 11 Adferu taher-
nacl Dafydd.
GWELAIS yr Arglwydd yn sef-
yll ar yr allor : ac efe a ddy-
wedodd, Taro gapan y di'ws, fel y
siglo y gorsingau ; ^ a thorr hwynt
oil yn y pen ; minnau a laddaf y
rhai olaf o honynt a'r cleddyf : * ni
ify ymaith o honynt a ffo, ac ni
ddiangc o honynt a ddiango.
2 *'Pe cloddient hyd uffern, fy
Haw a'u tynnai hwynt oddi yno ;
a '^phe dringent i'r nefoedd, mi
a'u disgynwn hwynt oddi yno :
3 A phe Uechent ar ben Carmel,
chwiliwn, a chymmerwn hwynt oddi
yno ; a phe ymguddient o'm golwg
y'ngwaelod y mor, oddi yno y gor-
chymynaf i'r sarph eu brathu hwynt :
4 Ac OS ant i gaethiwed o flaen eu
gelynion, ^ oddi yno y gorchymynaf
i'r cleddyf, ac efe a'u Uadd hwynt :
a * gosodaf iy ngolwg yn eu herbyn
er drwg, ac nid er da iddynt
5 Ac Arglwydd Dduw y Uuoedd
a gyifwrdd a'r ddaear, a hi a dawdd ;
a *^galara pawb a'r a drig ynddi, a
hi a gyfyd oil fel llifeiriant, ac a
foddir megis gan afon yr Aipht.
6 Yr hwn a adeilada ^ei esgyn-
feydd yn y nefoedd, ac a sylfaen-
odd ei ^ fintai ar y ddaear, yr hwn
a ^eilw ddyfroedd y mor, ac a'u
tywallt ar wyneb y ddaear : Yr
Arglwydd yw ei enw.
7 Onid ydych chwi, meibion Is-
rael, i mi fel meibion yr Ethiop-
iaid? medd yr Arglwydd: oni
ddygais i fynu feibion Israel allan
o dir yr Aipht, a'r 'Philistiaid o
^ Caphtor, a'r Syriaid o ' Cir ?
8 Wele lygaid yr Arglwydd ar
y deyrnas bechadurus, a "mi a'i
difethaf oddi ar w^yneb y ddaear :
ond ni Iwyr-ddifethaf dy Jacob,
medd yr Arglwydd.
9 Canys wele, myfi a orchymynaf,
ac a * ogrynnaf dy Israel ym mysg
yr hoU genhedloedd, fel y gogryn-
nir yd mewn gogr ; ac ni syrth ^ y
gronyn Ueiaf i'r llawr.
10 HoU bechaduriaid fy mhobl
a fyddant feirw gan y cleddyf, "y
rhai a ddywedant, Ni oddiwes drwg
ni, ac ni achub ein blaen.
11 ^ °Y dydd hwnnw y codaf
babell Dafydd, yr lion a syrthiodd,
ac a gauaf ei bylchau, ac a godaf
ei hadwyau, ac a'i hadeiladaf fel
yn y dyddiau gynt :
12 p Fel y meddianno y rhai y gel-
wir fy enw arnynt, weddill ^ Edoni,
a'r holl genhedloedd, medd yr Ar-
glwydd, yr hwn a wiia hyn.
13 Wele y"^ dyddiau yn dyfod, medd
yr Arglwydd, y goddiwes yr ardd-
wr y medelwr, a sathrydd y grawn-
win '^yr hauwr had; a'r niynydd-
oedd a ddefnynant *^felyswiii, a'r
holl fryniau a doddant.
14 A dychwelaf gaethiwed fy
mhobl Israel ; a ' hwy a adeiladant
0 Act. 15.
IG, 17.
P Obad. 19.
1 Num. 21.
l5.
r Lcf. 20. 5.
6 Heb.
yr hwn a
ddi/go !/r
had allan.
» Joels. 18.
7 Neu, irin
newÿdd.
t Eb. 05. 2L
Dînystr Edom am eu halchder.
OBADIAH.
Buddugóliaefh Jacob.
Cyn
CRIST
787.
Cyn
CEIST
Cylcli
587.
• Ea. 21. 11.
a 34. 5.
Ezec. 25.
12.
Joel 3. 19.
Mai. 1. 3.
bJer.49.14,
0 Job 20. 6.
Jer. 49. 16.
a 51. 53.
Amos 9. 2.
d Jer. 49. 9.
c Deut. 24.
21.
Es. 17. 6.
a 24. 13.
2Ncu,
loffion.
3Heb.
awŷr d)j
hedduch.
«Neu,
o hono.
f Es. 29. 14.
Jer. 49. 7.
« Gen. 27.
41.
Ps. 137. 7.
Ezec. 25.
12. a 35. 5.
Amosl.ll.
»> Ezec. 35.
9.
Mai. 1. 4.
6 Neu, lu.
y dinasoedd anghyfannedd, ac a'^í
preswyliant; a hwy a blannant
winllannoedd, ac a yfaot o'u gAvin ;
gwnant hefyd erddi, a bwyttânt eu
flrwyth hwynt.
15 Ac mi a*u plannaf hwynt yn
eu tir, ac nis diwreiddir h^vynt
mwyach o'u tir a roddais i idd-
ynt, medd yr Arglwydd dy
Dduw.
LLYFR OBADIAH.
1 Binystr Edom, 3 am eu halchder, 10 ac am
y cam a wnaeihent i Jacob. 17 lachawd-
wriaeth a huddugoliaeth Jacob.
GWELEDIGAETHObadiah. Fel
hyn y dywed yr Arglwydd
Dduw *am Edom; ''Clywsom son
oddi wrth yr Arglwydd, a chen-
nad a hebryngwyd ym mysg y cen-
hedloedd; Codwch, a chyfodAvn i
ryfela yn ei herbyn hi.
2 Wele, mi a'th wneuthum yn
fychan ym mysg y cenhedloedd;
dibris iawn wyt.
3 1Í Balchder dy galon a'th dwyll-
odd : ti yr hwn wyt yn trigo yn
hoUtau y graig, yii uchel ei drigfa ;
yr hwn a ddywed yn ei galon, Pwy
a'm tyn i'r Uawr ?
4 *= Fed ymddyrchefit megis yr er-
yr, a phe rhoit dy nyth ym mhlith
y sêr, mi a'tli ddisgynwn oddi yno,
medd yr Arglwydd.
5 '^ Pe deuai lladron attat, neu ys-
peilwyr nos, (pa fodd y'th dorrwyd
ymaith !) oni ladrattasent hwy eu
digon? pe daethaicynhullwyr grawn-
win attat, * oni weddillasent ^ rawn ?
6 Pa fodd y chwiliwyd Esau, ac y
ceisiwyd ei guddfeydd ef !
7 Yr hoU wŷr y rhai yr oedd cyf-
ammod rhyngot â hwynt, a'th yrr-
asant hyd y terfyn ; ^ y gwŷr yr
oedd heddwch rhyngot â hwynt,
a'th dwyllasant, ac a'th orfuant;
hvjyttuwyr dy fara a roddasant ar-
choll danat : nid oes deall ^ ynddo.
8 ^Oni ddinystriaf y dydd hwnnw,
medd yr Arglwydd, y doethion
allan o Edom, a'r deaU allan o fyn-
ydd Esau ?
9 Dy gedyrn di, Teman, a ofnant ;
fel y torrer ymaith bob un o fynydd
Esau trwy laddfa.
10 1Í «Am dy draha yn erbyn dy
frawd Jacob, gwarth a'th orchudd-
ia, a ^ thi a dorrir ymaith byth.
11 Y dydd y sefaist o'r tu arall, y
dydd y caethgludodd estroniaid ei
^olud ef, a myned o ddieithriaid
i'w byrth ef, a bwrw coelbrennau
ar Jerusalem, tithau hefyd oeddit
megis un o honynt.
853
12 ^Ond ni ddylesit ti edrych ar
ddydd dy frawd, y dydd y dieithr-
ÌAvyd ef ; ac ni ddylesit lawenychu o
achos plant Judah, y dydd y difeth-
wyd hwynt; ac ni ddylesit 'ledu
dy safu ar ddydd y cystudd.
13 M ddylesit ddyfod o fewn porth
fy mhobl yn nydd eu hafl^vydd;
i'e, ni ddylesit edrych ar eu hadfyd
yn nydd eu haflwydd ; ac ni ddyl-
esit estyn dy law ar eu * golud yn
nydd eu difethiad hwynt :
14 Ac ni ddylesit sefyll ar y croes-
fíyrdd, i dorri ymaith y rhai a ddi-
angai o hono; ac ni ddylesit ^roi i
fynu y gweddill o hono ar ddydd
yr adfyd.
15 Canys agos yw dydd yr Ar-
glwydd ar yr hoU genhedloedd:
'fel y gwnaethost, y gwneir i tithau;
dy wobr a ddychAvel ar dy ben dy
hun.
16 Canys ^ megis yr yfasoch ar
fy my nydd sanctaidd, felly yr hoU
genhedloedd a yfant yn wastad ; ie,
yfant, a llyngcant, a byddant fel pe
na buasent.
17 ir Ond ar fynydd Sion ^ y bydd
2ymwared, =^ac y bydd sancteidd-
rwydd ; a thy Jacob a berchennog-
ant eu perchennogaeth hwynt
18 Yna y bydd tŷ Jacob "yn dan,
a thy Joseph yn fflam, a thy Esau
yn soil, a chynneuant ynddynt, a di-
fânt hwynt ; ac ni bydd ^m gweddill
o dy Esau : canys yr Arglwydd a'^
dywedodd.
19 " Goresgyn y dehau hefyd fyn-
ydd Esau, a'r gwastadedd y Philist-
iaid; a pherchennogant feusydd
Ephraim, a meusydd Samaria, a
Benjamin a feddianna Gilead ;
20 A chaethglud y llu hwn o blant
Israel, jr hyn a fu ciddo y Canaan-
eaid, hyd Sarephath; a chaethion
Jerusalem, ^y rhai sydd yn Seph-
arad, a feddiannant ddinasoedd y
dehau.
21 A "gwaredwyr a ddeuant i fynu
ar fynydd Sion i farnu mynydd
Esau : p a'r frenhiniaeth fydd eiddo
yr Arglwydd.
Cyn
CRIST
787.
Cyn
CRIST
Cylch
587.
* Neu,
Nac edrych
ar, tic.
1 Ileb.
fawrygu.
8 Neu, llu.
9 Neu, gau.
« Ezec. 35.
15.
Cylch
k Jer. 25.29.
& 49. 12.
1 Amos 9. 8.
2 Neu, rhai
diangol.
S Neu, a
bi/dd yn
sanctaidd.
m Zech. 12.
e.
1 Amos 9.
12.
< Neu, a
berchen-
nogant yr
hyn sydd
yn Seph-
arad.
o 1 Tinu 4.
la
lago 5. 20.
PLucl. 33L
Cyn
CRIST
Cylch
862.
a 2 Brcn.
14. 25.
2 Jo7ias,
Matt. 12.
39.
b Gen. 10.
11, 12.
pen. 3. 3.
c Gen. 18.
20.
Ezra 9. 6.
Dat. 18. 5.
<1 pen. 4. 2.
e Jos. 19.46.
2 Chron. 2.
16.
Act. 9. 3Î.
SHeb.
fioriodd
(Man.
< Ileb. yr
amcanodd
y Hong
ddryllio.
f Felly
Act. 27. IS,
19.
LLYFR JONAH.
e Joel 2. 14.
PERNOD I.
1 Banfon Jonah i Ninefeh, ac yniau yn foi i
Tarsis: 4 a thjmmestl yn ei gyhuddo ef.
11 Ei claflu ef iV mor, 17 a physgodyn yn
ei lyngcu ef.
AGAIR yr Arglwydd a ddaeth
. at ^2 Jonah mab Amittai, gan
ddywedyd,
2 Cyfod, dos i Ninefeh ^ y ddinas
fawr, a llefa yn ei herbyn; canys
" eu drygioni hwynt a ddyrchafodd
ger fy mron.
3 A Jonah "^a gyfododd i ffoi i
Tarsis oddi ger bron yr Arglwydd :
ac efe a aeth i waered i * Joppa, ac
a gafodd long yn myned i Tarsis, ac
a dalodd ei Uong-log hi, ac a aeth
i waered iddi 1 fyned gyd â hwynt i
Tarsis, oddi ger bron yr Arglwydd.
4 ÎÍ Ónd yr Arglwydd a ^ gyfod-
odd wynt mawr yn y mor, a bu yn
y mor dymmestl fawr, fel ^ y tybyg-
wyd y drylliai y llong.
5 Yna y morwyr a ofnasant, ac a
lefasant bob un ar ei dduw, a ^bwr-
iasant y dodrefn oedd yn y llong i'r
mor, i ymysgafnhâu o honynt : ond
Jonah a aethai i waered i ystlysau
y llong, ac a orweddasai, ac a gysg-
asai.
6 A meistr y llong a ddaeth atto
ef, ac a ddywedodd wrtho, Beth a
ddarfu i ti, gysgadnr ? cyfod, galw
ar dy Dduw : ^fe allai yr ystyr y Duw
liwnnAv wrthym, fel na'n coller.
7 A dywedasant bob un wrth ei
gyfaill, Deuwch, a bwriwn goel-
brennau, fel y g^vypom o achos
pwy y mae y drwg hwn arnom. A
bwriasant goelbrennau, a'r coelbren
a syrthiodd ar Jonah.
8 A dywedasant wrtho, Attolwg,
dangos i ni er mwyn pwy y mae i ni
y drwg hwn : beth yw dy gelfyddyd
di? ac o ba le y daethost? pa le yw
dy wlad ? ac o ba bobl yr wyt ti ?
9 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Hebread ydwyf fi ; ac ofni yr wyf
fi Arglwydd Dduw y nefoedd, yr
hwn a wnaeth y mor a'r sychdir.
10 A'r gwŷr a ofnasant gan ofn
mawr, ac a ddywedasant wrtho. Pa-
ham y gwnaethost hyn? Canys y
dynion a wyddent iddo ffoi oddi
ger bron yr Arglwydd, o herwydd
efe a fynegasai iddynt
11 1Í A dywedasant wrtho, Beth a
wnawn 1 ti, fel y gostego y mor
oddi wrthym? canys ^gweithio yr
oedd y mor, a therfysgu.
12 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Cymmerwch fi, a bwriwch fi i'r mor ;
a'r mor a ostega 1 chwi ; canys gwn
mai o'm hachos i y mae y dymmestl
fawr hon arnoch chwi.
13 Er hyn y gwyr a *^rwyfasant i'w
dychwelyd i dir; ond nis gallent:
am fod y mor yn gweithio, ac yn
terfysgu yn eu herbyn hwy.
14 Llefasant gan hynny ar yr Ar-
glwydd, a dywedasant, Attolwg,
Arglwydd, attolwg, na ddifether
ni am einioes y gwr hwn, ac na
ddyro i'n herbyn waed gwirion:
canys ti, 0 Arglwydd, a wnaethost
fel y gwelaist yn dda.
15 Yna y cymmerasant Jonah, ac
a'i bwriasant ef i'r mor : a "^ pheid-
iodd y mor a'i gyfíro.
16 A'r gwyr a ofnasant yr Ar-
glwydd âg ofn mawr, ac a aberth-
asant aberth i'r Arglwydd, ac a
addunasant addunedau.
17 1Í A'r Arglwydd a ddarpar-
asai bysgodyn mawr i lyngcu Jonah.
A ^ Jonah a fu '^ ym mol y pysgodyn
dri diwrnod a thair nos.
PENNOD II.
1 Gweddi Jonah : 10 a'i wared ef o fol y
pysgodyn.
AJOîsTAH a weddiodd ar yr
Arglwydd ei Dduw o fol y
pysgodyn,
2 Ac a ddywedodd, ^O'm hmg *y
gelwais ar yr Arglwydd, ac efe am
hattebodd ; o fol ^ uffern y gwaedd-
ais, a chlywaist fy lief.
3 Ti a'm bwriaist i'r dyfnder, i
* ganol y mor ; a'r llanw a'm ham-
gylchodd : ^ dy hoU donnau a'th lif-
eiriaint a aethant drosof.
4 A minnau a ddywedais, "^Bwr-
iwyd fi o ŵydd dy lygaid ; er hynny
mi a edrychaf etto tu a'th deml
sanctaidd.
5 "^Y dyfroedd a'm hamgylchas-
ant hyd yr enaid; y dyfnder a
ddaeth o'm hamgylch; ymglym-
modd ^ yr hesg am fy mhen.
6 Disgynais i ''odre y mynydd-
oedd ; y ddaear a'i throsolion oedd
o'm hamgylch yn dragywydd : etto
Cyn
CRIST
Cylch
862.
BHeb.
mi/ned.
6 neb.
gloddias-
ant.
THeb.
safodd.
h Matt. 12.
40. a 16. 4.
Luc 11. 30.
8 Heb. yn
1/mysgar-
oedd.
2 Ken,
0 Jierwydd
fy ing.
a Pa. 120. 1.
3 Ncu,
y head.
* Ileb.
galon,
b Pb. 42. 7.
d Ps. 69. L
Galai-.3.51
0 Neu,
gvimmotl.
6 Heb.
dorriadatt.
Jonah yn pregethu i'r Ninefeaid. JONAH, III.
Duw yn ceryddu Jonah.
Cyn
CRIST
Cylch
862.
7 Neu, o
lygredig-
aelh.
• Vs. 31. 6.
8 Neu,
celwyddog.
1 Ps. 50. 14,
23. a UG.
17.
Hos. 14. 2.
Heb.13.15.
« Ps. 3. 8.
2Heb.
ddinas
fawri
Dduw :
Felly
Gen. 30. 8.
Ps. 36. 6.
a 80. 11.
«Edrych
Deut. 18.
22.
e Job 2. 8.
8 Hob. wÿr
mawr.
ti a ddyrcliefaist fy einioes "^ o'r ffos,
0 Aeglwydd fy Nuw.
7 Pan lewygodd. fy enaid ynof,
cofiais yr Arglwydd ; a'm gweddi
a ddaeth i mewn attat i'th deml
sanctaidd.
8 Y neb *a gad want oferedd ^cel-
wydd, a wrthodant eu trugaredd eu
liun.
9 A minnau mewn Uais ^clodfor-
edd a aberthaf i ti, talaf yr hyn a
addunedais. ^lachawdwriaeth sydd
eiddo yr Arglwydd.
10 11 A Uefarodd yr Arglwydd
wrth y pysgodyn, ac efe a fwriodd
Jonah ar y tir sych.
PENNOD IIL
1 Danfon Jonah yr ail waitli, ac yntau ynpreg-
etku i'r Ninefeaid. 5 Ar eu hedifeirivch hwy,
10 y mae Duw yntau yn edifarhau.
AGAIR yr Arglwydd a ddaeth
yr ail waith at Jonah, gan
ddywedyd,
2 Cyfod, dos i Ninefeh y ddinas
fawr, a phregetha iddi y bregeth a
lefarwyf wrthyt.
3 A Jonah a gyfododd ac a aeth i
Ninefeh, yn ol gair yr Arglwydd.
A Ninefeh oedd ^ ddinas fawr iawn
0 daith tri diwrnod.
4 A Jonah a ddechreuodd fyned
i'r ddinas daith un diwrnod, ac, * efe
a lefodd ac a ddyAvedodd, Deugain
niwrnod fydd etto, a Ninefeh a
gwympir.
5 IF A ^ gwŷr Ninefeh a gredasant
1 Dduw, ac a gyhoeddasant ympryd,
ac a wisgasant sachliau, o'r mwyaf
hyd y Ueiaf o honynt.
6 Canys gair a ddaeth at frenhin
Ninefeh, ac efe a gyfododd o'i fren-
hin-faingc, ac a ddiosgodd oddi am
dano ei frenhin-wisg, ac a roddes
am dano lian sach, ac *^a eistedd-
odd mewn lludw.
7 Ac efe a barodd gyhoeddi, a
dywedyd trwy Ninefeh, trwy orchy-
myn y brenhin a'i ^bendefigion, gan
ddywedyd, Dyn ac anifail, eidion a
datad, na phrofant ddim ; na phor-
ant, ac nac yfant ddwfr.
8 Gwisger dyn ac anifail â sach-
len, a galwant ar Dduw yn lew:
ie, dychwelant bob un oddi wrth ei
ffordd ddrygionus, ac oddi wrth ^ y
trawsder Sijdd yn eu dwylaw.
9 * Pwy a ŵyr a dry Duw ac edif-
arhau, a throi oddi wrth angerdd
ei ddig, fel na ddifether ni ?
10 11 A gwelodd Duw eu gweith-
redoedd hwynt, droi o honynt o'u
flfyrdd drygionus ; ac 'edifarhaodd
Duw^ am y drwg a ddywedasai y
gwnai iddynt, ac nis gwnaeth,
PENNOD IV.
1 Jonah yn anfoddlawn i druyaredd Duw, 4 ae
yn cael ei geryddu dan rith pren cicaion.
ABU ddrwg iawn gan Jonah hyn,
, ac efe a ddigiodd yn fawr.
2 Ac efe a weddiodd ar yr Ar-
glwydd, ac a ddywedodd, Attolwg
i ti, Arglwydd, oni ddywedais i
hyn pan oeddwn etto yn fy ngwlad?
am hynny yr achubais flaen *i ffoi
i Tarsis ; am y gwyddwn dyfod di
yn Dduw ^graslawn a thrugarog,
hwyrfrydig i ddig, ami o drugaredd,
ac edifeiriol am ddrwg.
3 ''Am hynny ja. awr, 0 Ar-
glwydd, cymmer, attolwg, fy ein-
ioes oddi wrthyf : canys ^ gwell i mi
farw na by w.
4 IT A'r Arglwydd a ddywed-
odd, ^Ai da yw y g waith ymddigio
o honot ?
5 A Jonah a aeth allan o'r ddinas,
ac a eisteddodd o'r tu dwyrain i'r
ddinas, ac a wnaeth yno gaban iddo
ei hun, ac a eisteddodd dano yn y
cysgod, hyd oni welai beth a fyddai
yn y ddinas.
6 A'r Arglwydd Dduw a ddar-
parodd "cicaion, ac a wnaeth iddo
dyfu dros Jonah, i fod yn gysgod
uwch ei ben ef, i'w waredu ol ofid: a
bu Jonah lawen iawn am y cicaion.
7 A'r Arglwydd a barottodd bryf
ar godiad y wawr drannoeth, ac efe
a darawodd y cicaion, ac yntau a
wywodd.
8 A phan gododd haul, bu i Dduw
ddarparu ^poeth-wynt y dwyrain;
a'r haul a darawodd ar ben Jonah,
fel y llewygodd, ac y deisyfodd farw
o'i einioes, ac a ddywedodd, "Gwell
i mi farw na byw.
9 A'r Arglwydd a ddywedodd wrth
Jonah, ^ Ai da yw y gwaith ymddigio
o honot am y cicaion? Ac efe a
ddywedodd, ^ Da y w i mi ymddigio
hyd angau.
10 A'r Arglwydd a ddywedodd,
Ti a '^ dosturiaist wrth y cicaion
ni lafuriaist wrtho, ac ids peraist
iddo dyfu: ^mewn noswaith y bu,
ac mewn noswaith y darfu :
11 Ac oni arbedwn i Ninefeh y
ddinas fawr, yr hon y mae ynddi
fwy na deuddeng myrdd o ddynion,
^y rhai ni wyddant ragor rhwng eu
llaw ddehau a'u llaw aswy, ac ani-
feiliaid lawer ?
Cyn
CRIST
Cylch
862.
'Jer. 18. 8.
Amos 7. 3,
6.
» pen. L 3.
b Exod. 34.
G.
Ps. 86. 5.
Joel 2. 13.
c 1 Bren.
10.4.
2 Neu,
Wyt ti
yn ddig
iawni
3 palm
Crist.
*Neu,
divyrein-
wyni die-
taw.
e ad. 3.
6 Neu,
Wyt ti
yn ddig
iawn Î
6Neu,rr
wyf yn
ddig i((wn
hyd angau.
7 Neu
arbeaaist
y cicaion,
8 Heb. mob
noswaith
ocdd.
t Deut. 1.
39.
Cyn
CEIST
Cylch
750.
»Jer.2G.18.
b Amos 1. 1.
2Heb.
hwynt oil.
c Deut.32.1.
Es. 1. 2.
SHeb.
aH chyf-
lawnder,
d Es. 26. 21.
e Ps. 115. 3.
« Deut. 32.
13. a 33. 20.
Amos. 4.
13.
B Ps. 97. 5.
Es. 64. 1, 2.
Amos 0. 5.
Hab. 3. Ü,
10.
h pen. 3. 12.
t Es. 21. 3.
a 22. 4.
Jer.4. 19.
kE3.20. 2,
3.
1 Job 30. 20.
Ps. 102. 6.
4Heb.
merched.
8 Nen,
o'i liar-
cholUon.
m 2 Sam. 1.
20.
n Jer. 6. 26.
6 Sef, lliucb.
7Neu,
yr hon a
hreswyli
yn dêg.
0 Es. 20. 4.
a 47. 2, ■■'..
Jer. 13. 22.
8 Neu,
y ddtadeU-
wlad.
9 Neu,
lie aro».
2 Neu,
fu ddrwg
ganddi.
LLYFR MICHAH.
PENNOD I.
1 Michah yn dangos digofaint Duw yn erhyn
Jacob am eu gaurdduwiaeth ; 10 ac yn an-
nog i alaru.
GAIR yr Arglwydd yr hwn a
ddaeth at "Michah y Moras-
thiad yn nyddiau Jotham, Ahaz, a
Hezeciah, breiihinoedd Judah, ''yr
hwn a welodd efe am Samaria a
Jerusalem.
2 Gwrandêwch, bobl ^oll; ''clyw
dithau, y ddaear, ^ ac sydd ynddi ;
a bydded yr Arglwydd Dduw yn
dyst i'ch erbyn, yr Arglwydd o'i
deml sanctaidd.
3 Canys ^ wele yr Arglwydd yn
dyfod o'i * le ; efe hefyd a ddisgyn,
ac ^a sathr ar uchelderau y ddaear.
4 ^A'r mynyddoedd a doddant
tano ef, a'r glynnoedd a ymholltant
fel cŵyr o flaen y tan, ac fel y dyfr-
oedd a dywelltir ar y goriwaered.
5 Hyn i gyd spdd am anwiredd
Jacob, ac am bechodau tŷ Israel.
Beth yw anwiredd Jacob? onid
Samaria? Pa rai yiv uchel-leoedd
Judah ? onid Jerusalem ?
6 Am hynny ^ y gosodaf Samaria
yn garnedd-faes dda i blannu gwin-
llan ; a gwnaf iV cherrig dreiglo i'r
dyffryn, a datguddiaf ei sylfeini.
7 A'i holl ddelwau cerfiedig a
gurir yn ddrylliau, a'i holl wobrau
a losgir yn tan, a'i holl eilunod a
osodaf yn anrheithiedig : o her-
wydd o wobr puttain y casglodd
hi hwynt, ac yn wobr puttain y
dychwelant.
8 0 herwydd hyn * galaraf ac udaf ;
^ cerddaf yn noeth ac yn Uwm :
gwnaf alar 'fel dreigiau, a gofid
fel ^ cywion y dylluan.
9 O herwydd dolurus yw ^ ei har-
choU : canys daeth hyd at Judah ;
daeth hyd berth fy mhobl, hyd
Jerusalem.
10 IT "^ Na fynegwch hyn yn Gath ;
gan wylo na wylwch ddim : ° ym-
dreigla mewn Uwch yn nhŷ " Aphrah.
11 Dos heibio, '^ preswylferch Sa-
phir, yn " noeth dy warth : ni ddaeth
preswylferch * Saanan allan y'ngalar
'^Beth-esel, efe a dderbyn gennych
ei sefyll-fan.
12 Canys trig-ferch Maroth a ^ddis-
gwyliodd ja ddyfal am ddaioni;
856
Peithr drwg a ddisgynodd oddi
wrth yr Arglwydd hyd at berth
Jerusalem.
13 Preswylferch Lachis, rhwym y
cerbyd wrth y buan-farch : dechreu-
ad pechod yw hi i ferch Sion :
canys ynot ti y cafwyd anwireddau
Israel.
14 Am hynny y rhoddi anrhegion
^i Moreseth-gath : tai *Achzib a
fyddant yn gelwydd i frenhinoedd
Israel.
15 Etto mi a ddygaf etifedd i ti,
preswylferch Maresah ; ^ daw hyd
Adùlam, gogoniant Israel.
16 lYmfoela, ac ymeillia am dy
blant moethus: helaetha dy foelder
fel eryr; canys caethgludwyd hwynt
oddi wrthyt.
PENNOD II.
1 Yn erbyn trais. 4 Cwynfan. 7 Ceryddu ang-
hyfiawiider a delw-addoliaeth. 12 Äddaw
adferu Jacob.
GWAE ^ a ddychymmygo anwir-
edd, ac ''a wnelo ddrygioni
ar eu gwelŷau ! pan oleuo y bore
y gwnant hyn; am ei fod ar eu
dwylaw.
2 " Meusydd a chwennychant hef-
yd, ac a ddygant trwy drais; a
theiau, ac a'u dygant: ^gorthrym-
mant hefyd wr al dy, dyn al eti-
feddiaeth.
3 Am hynny fel hyn y dywed yr
Arglwydd; Wele, yn erbyn y
teulu hwn y dychymmygais ddrwg,
yr hwn ni thynnwch eich gyddfau
o hono, ac ni rodiwch yn falch;
canys amser drygfyd yw.
4 f Yn y dydd hwnnw y cyfyd
un ddammeg am danoch chwi, ac
a alara ^alar gofidus, gan ddywed-
yd, Dinystriwyd ni yn Uwyr ; ^ new-
idiodd ran fy mhobl : pa fodd y
dug efoááì arnafl ^gan droi ym-
aith, efe a rannodd ein meusydd
5 Am hynny ni bydd i ti * a fwrio
reifyn coelbren y'nghynnuUeidfa yr
Arglwydd.
6 ^ Na ^ phrophwydwch, ^ meddant
wrth y rhai a brophwydant: ond
ni phrophwydant iddynt na dder-
byniont gywilydd.
7 1 O yr hon a elwir Tŷ Jacob,
a ' fyrhâwyd yspryd yr Arglwydd?
ai dyma ei weithredoedd ef? oni
Addaw adferu Jacob.
MICHAH, III.
Gogoniant yr eglwys.
Cyn
CRIST
Cylch
730.
8Heb.
gyferhyn
9 Neu, o
rodia gyd
£r gwyni,
ac a ddy-
wed gel'
wydd «n
gelwyddog,
gan ddy-
■wedyd,
Pro-
phwydaf.
710.
» Jer. 5. 4,
5.
6 Ps. 14. 4.
e Ezec.11.7.
d Pa. 18. 41.
Biar. 1.28.
Kzec.8.18.
Zech.7.13.
e Es. 56. 10,
11.
Ezec. 22.
25.
I pen. 2. 11.
SlatU.lS.
e Ezcc. 13.
18, 19.
wna fy ngeiriau lês i'r neb a rodio
yn uniawn ?
8 Y rhai oedd fy mhobl ddoe, a
godasant yn elyn : diosgwch y dill-
edyn ^gyd â'r wisg oddi am y
rhai a ant heibio yn ddiofal, /el
rhai yn dychwelyd o ryfel.
9 Gwragedd fy mhobl a fwriasoch
allan o dŷ eu hyfrydwch ; a dyg-
asoch oddi ar eu plant hwy fy
harddwch byth.
10 Codwch, ac ewch ymaith ; can-
ys nid dyma eich gorphwysfa : am
ei halogi, y dinystria hi chwi â
dinystr tost.
11 Os un ^ yn rhodio yn yr yspryd
a chelwydd, a ddywed yn gelwydd-
og, Prophwydaf i ti am win a diod
gadarn; efe a gaiff fod yn bro-
phwyd i'r bobl hyn,
12 IT Gan gasglu y'th gasglaf,
Jacob oil: gan gynnull cynhuUaf
weddill Israel ; gosodaf hwynt yng-
hyd fel defaid Bosrah, fel y praidd
y'nghanol eu corlan : trystiant rhag
amled dyn.
13 Daw y rhwygydd i fynu o'u
blaen hwynt ; rhwygasant, a thram-
wyasant trwy y porth, ac aethant
allan trwyddo, a thramwya eu
brenhin o'u blaen, a'r Arglwydd
ar eu pennau hwynt.
PENNOD III.
1 Creulondeb y tywysogion. 5 F/alsedd y pro-
phwydi : Sa diofalwch pob un dr ddau.
DYWEDAIS hefyd, Gwran-
dêwch, attolwg, pennaethiaid
Jacob, a thywysogion tŷ Israel :
*Onid i chwi y perthyn gwybod
barn ?
2 Y rhai ydych yn casâu y da,
ac yn hoffi y drwg, gan flingo eu
croen oddi am danynt, a'u cig oddi
wrth eu hesgyrn ;
3 Y rhai hefyd ^a fwyttânt gig
fy mhobl, a'u croen a flingant oddi
am danynt, a'u hesgyrn a ddryll-
iant, ac a friwant, megis i'r croch-
an, ac " fel cig yn y badell.
4 Yna ^ y llefant ar yr Arglwydd,
ac nis ettyb hwynt; efe a guddia
ei wyneb oddi wrthynt y pryd
hwnnw, fel y buant ddrwg yn eu
gweithredoedd.
5 H Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd *am y prophwydi sydd
yn cyfeiliorni fy mhobl, ^y rhai a
frathant a'u dannedd, ac a lefant,
Heddwch : ^ a'r neb ni roddo yn
eu pennau hwynt, darparant ryfel
yn ei erbyn.
6 ^ Am hynny y hydd nos i chwi,
2 fel na chaffoch weledigaeth ; a
thywyllwch i chwi, " fel na chaffoch
ddewiniaeth : yr haul hefyd a fach-
luda ar y prophwydi, a'r dydd a
ddua arnynt
7 Yna y gweledyddion a gywil-
yddiant, a'r dewiniaid a warad-
wyddir; le, pawb o honynt a gau-
ant ar eu *genau, am na rydd
Duw atteb.
8 H Ond yn ddiau Uawn wyf fi o
rym gan yspryd yr Arglwydd, ac
o farn a nerth, 4 ddangos ei an-
wiredd i Jacob, a'i bechod i Israel.
9 Gwrandêwch hyn, attolwg, pen-
naethiaid tŷ Jacob, a thywysogion
tŷ Israel, y rhai sydd flfiaidd gan-
ddynt farn, ac yn gŵyro pob un-
iondeb.
10 ^Adeiladu Sion y maent 'a
gwaed, a Jerusalem âg anwiredd.
11 ""Ei phennaethiaid a roddant
farn er gwobr, a'i hoffeiriaid a
ddysgant er cyflog, a'r prophwydi
a ddewiniant er arian ; ^ etto wrth
yr Arglwydd yr ymgynhaliant,
gan ddywedyd, Onid yw yr Ar-
glwydd i'n plith? ni ddaw drwg
arnom.
12 Am hynny ° o'ch achos chwi yr
erddir Sion fel maes, p a Jerusalem
a fydd yn garneddau, a mynydd y
tŷ fel uchel-leoedd y goedwig.
PENNOD IV.
1 Gogoniant, 3 heddwch, 8 teyrnas, 11 a
buddugoliaeth yr eglwys.
ABYDD ^yn niwedd y dyddiau,
i fynydd tŷ yr Arglwydd
fod wedi ei sicrhâu ym mhen y
mynyddoedd; ac efe a ddyrchefir
goruwch y bryniau ; a phobloedd
a ddylifant atto.
2 A chenhedloedd lawer a ant,
ac a ddywedant, Deuwch, ac awn
i fynu i fynydd yr Arglwydd, ac
i dŷ Dduw Jacob ; ac efe a ddysg
i ni ei ffyrdd, ac yn ei Iwybrau
y rhodiwn : canys y gyfraith a â
allan o Sion, a gair yr Arglwydd
o Jerusalem.
3 1Í Ac efe a farna rhwng pobl-
oedd lawer, ac a gerydda genhedl-
oedd cryfion hyd ym mhell; a
*'thorrant eu cleddyfau yn sychau,
a'u gway wffyn yn ^ bladuriau : ac
ni chyfyd cenedl gleddyf yn erbyn
cenedl, ac ni ddysgant ryfel mwy-
ach.
4 Ond *= eisteddant bob un dan ei
winwydden a than ei ffigysbren,
Cyn
CRIST
710.
h Es. 8. 20,
22.
Ezec. 13.
Z-j.
Zech.13.4.
2 Heb.
oddi wrih
weledig-
aeth.
3Heb.
oddi urth
ddewinio.
4Heb.
g we/us
uchaf.
1 Es. 68. 1.
k Jer. 22.
13.
1 Ezec. 22.
27.
Soph. 3. 3.
m Fb. 1. 23.
llos. 4. 18.
pen. 7. 3.
n Es. 48. 2.
Rhuf. 2.
17.
o Jer. 2G.
18.
pen. 1. 6.
P Ps. 79. 1.
a Es. 2. 2,
&c.
Ezec. 17.
22, 23.
b Joel 3. 10.
2 Neu,
gryminan-
uu.
c 1 Bren. 4.
25.
Zcch. 3. 10.
857
Buddugólîaeth yr eglwys.
MICHAH, V.
Buddugolîaeth CrîsU
i Cyn
CRIST
710.
d Jer. 2. 11.
e Zeoh. 10.
1.2.
í Ezec. 34.
16.
Sepli.3.19.
e Dan. 7. 14.
Luc 1. 33.
t Jer. 8. 19.
t Es. 41. 15,
16.
k Zech. 4.
14. a G. 5.
» Matt. 2. 6.
loan 7. 42.
heb neb ì'w dychrynu; canys gen-
au Arglwydd y lluoedd a'^ llef-
arodd.
5 Canys ^ yr hoU bobloedd a rod-
iant bob un yn enw ei dduw ei
liun, a ^ninnau a rodiwn yn enw
yr Arglwydd ein Duw byth ac
yn dragywydd.
6 Yn y dydd bwnnw, medd yr
Arglwydd, ^y casglaf y gloff, ac y
cynhuUaf yr hon a yiTwyd allaii,
a'r lion a ddrygais :
7 A gwnaf y glofiF yn weddill, a'r
hon a dafl\vyd ym mhell, yn genedl
gref; ^a'r Arglwydd a deyrnasa
arnynt ym mynydd Sîon o hyn
allan byth.
8 11 A thitliau, tŵr y praidd, cas-
tell merch Sîon, hyd attat y daw,
îe, y daw yr arglwydd iaeth bennaf,
y deyrnas i ferch Jerusalem.
9 Paham gan hynny y gweiddi
waedd? ^onid oes ynot frenhin? a
ddarfu am dy gynghorydd? canys
gwewyr a'th gymmerodd megis
gwraig yn esgor.
10 Ymofidia a griddfana, merch
Sîon, fel gwraig yn esgor : o her-
wydd yr awr hon yr âi di allan
o'r ddinas, a thrigi yn y maes ; ti
a âi hyd Babilon: yno y'th waredir;
yno yr achub yr Arglwydd di o
law dy elynion.
11 1[ Yr awr hon hefyd llawer o
genhedloedd a ymgasglasant i'th
erbyn, gan ddywedyd, Haloger hi,
a gweled ein llygaid Jiynny ar
Sîon.
12 Ond ni wyddant hwy feddyliau
yr Arglwydd, ac ni ddeallant ei
gynghor ef: canys efe a'u casgl
hwynt fel ysgubau i'r Uawr-dyrnu.
13 Cyfod, mercli Sîon, a • dyrna ;
canys gwnaf dy gorn yn haiarn,
a'th garnau yn bres ; a thi a ddrylli
bobloedd lawer: a chyssegraf i'r
Arglwydd eu helw hwynt, a'u
golud i ''Arglwydd yr hoU ddaear.
PENNOD V.
1 Genedigaeíh Crist, 4 a'i frenhinîaeth, 8 a'í
fuddugóliaeth,
YR awr hon ymfyddina, merch
y fyddin ; gosododd gynllwyn
i'n herbyn : tarawant famwr Israel
â gwîalen ar ei gern.
2 A thithau, ^Bethlehem Ephra-
tah, er dy fod yn fechan ym mhlith
miloedd Judah, etto o honot ti y
daw allan i mi wî* i fod yn Uyw-
ydd yn Israel ; yr hwn yr oedd ei
íynediad aUan or dechreuad, er
dyddiau tragywyddoldeb.
3 Am hynny y rhydd efe hwynt
i fynu, hyd yr amser y daiŵ i'r
hon a esgoro esgor: yna gweddill
ei frodyr ef a ddychwelant at feib-
ion Israel.
4 1Í Ac efe a saif, ac a ^ bortha â
nerth yr Arglwydd, yn ardderch-
owgrwydd enw yr Aiiglwydd ei
Dduw; a hwy a drigant: canys
yr awr hon efe a fawrhêir hyd
eithafoedd y ddaear.
5 A hwn fydd yr heddwch, pan
ddêl yr Assyriad i'n tir ni : a phan
sathro o fewn ein palasau, yna cyf-
odwn yn ei erbyn saith fugail, ac
wyth ^ o'r dynion pennaf.
6 A hwy a ^ ddinystriant dir As-
syria a'r cleddyf, a thir Nimrod
^ a'i gleddyfau noethion ei hun : ac
efe b!ìi hachiib rhag yr Assyriad,
pan ddêl i'n tir, a phan sathro o
fewn ein terfynau.
7 A bydd gweddill Jacob yng
nghanol llawer o bobl, fel y gwlith
oddi wrth yr Arglwydd, megis
cawodydd ar y gwelltglas, yr hwn
nid erys ar ddyn, ac ni ddisgwyl
wrth feibion dynion.
8 1Í A gweddill Jacob a fydd
ym mysg y Cenhedloedd, y'nghan-
ol pobl lawer, fel Hew ym mysg
bwystfilod y goedwig, ac fel cenaw
Uew ym mhlith y diadellau ^def-
aid ; yr hwn, pan el trwodd, a
sathr, ac a ysglyfaetha, ac ni bydd
achubydd.
9 Dy law a ddyrchefir yn erbyn
dy wrthwynebwyr, a'th holl elynion
a dorrir ymaith.
10 ^ A bydd y dwthwn hwnnw,
medd yr Arglwydd, i mi dorri
ymaith dy feirch o'th ganol di, a
dinystrio dy gerbydau :
11 Torraf hefyd i lawr ddinas-
oedd dy wlad, a dymchwelaf dy
holl amddifíynfeydd :
12 A thorraf ymaith o'th law y
swynion, ac ni bydd i ti ddewin-
iaid:
13 Torraf hefyd i lawr dy luniau
cerfiedig, a'th '^ ddelwau o'th blith ;
ac ni chei ymgrymmu mwyach i
weithredoedd dy ddwylaw dy hun :
14 Diwreiddiaf dy Iwyni o'th
ganol hefyd ; a dinystriaf dy ^ ddin-
asoedd.
15 Ac mewn dig a llid y gwnaf
ar y cenhedloedd y fath ddialedd
ag na chlywsant.
Ymrafael Dtiiv âg Israel.
MICHAH, VI.
Cŵyn yr eglwys.
Cyn
cmsT
710.
2 Neu,
ojlaen y
mynydd-
oedd.
» Es. 1. 2.
b Pb. 50. 1,
4.
c Es. 1. 13.
a 5. 3, 4.
a 43. 26.
IIos. 4. 1.
à Jer. 2. 5,
31.
» Exod. 12.
51.
a 14. 30.
a 20. 2.
fNiini. 22.
5. a 23. 7.
Deut. 23.
4,5.
Jos. 24. 9,
10.
Dat. 2. 14.
S Num. 25.
1.
Jos. 5. 10.
3Heb.
lloian,
meihion
blivyddf
n Pb. 50. 9.
a 51. 16.
Es. 1. 11.
* Neu, /y
nghorph.
' Deut. 10.
12.
k Es. 1. 17.
0 Neu,
a'lh emu
n wél yr
hyn sydd
ddotui.
8 Neu, t
hob gwr
dŷ yr an-
wir, ike.
7 Ileb.
Ú mesiir
culni.
Amos 8. 5.
ÍDinr.U.l.
a 20. 10,
23.
8 Noil,
fyddaffl
Ian â
cìdorìan-
nau, &c.
«» Hos. 12.
n J'T. 0. 3.
o Lcf. 26.
'ä'i.
Uo3. 4. 10.
PENNOD VI.
1 Ymrafael Duw o herwydd angharedignvydd,
6 ac anwijbodaelh, 10 ac anghyfiawnder, 16
a delw-addoliaeth ei bohl.
GWRANDEWCH, attolwg, y
peth a ddy wed yr Arglwydd ;
Cyfod, ymddadleu ^â'r ^mynydd-
oedd, a chlywed y bryniau dy lais.
2 *• Gwrandêwch, y mynyddoedd,
a chedyrn sylfeini y ddaear, gŵyn
yr Arglwydd ; canys '' y mae cŵyn
rhwng yr Arglwydd al bob!, ac
efe a ymddadleu ag Israel.
3 Fy mliobl, "^beth a wneutlmm
i ti? ac ym mha beth y'th flinais?
tystiolaetha i'm herbyn.
4 Canys *mi a'th ddygais o dir
yr Aipht, ac a'th ryddheais o dy y
caethiwed, ac a anfonais o'tti flaeu
Moses, Aaron, a Miriam.
5 Fy mhobl, cofia, attolwg, beth a
fwTÌadodd ^Balac brenhin Moab, a
pha atteb a roddes Balaam mab
Beor iddo, o e Sittim hyd Gilgal ;
fel y galloch wybod cyfiawnder yr
Arglwydd.
6 1Í A pha beth y deuaf ger bron
yr Arglwydd, «c yr ymgrymmaf
ger bron yr uchel Ddxtw? a ddeiiaf
fi ger ei fron ef â phoeth-offrym-
mau, ac â " dyniewaid ?
7 ^k foddlonir yr Arglwydd â
miloedd o feheryn, neu â myrddiwn
o fírydiau olew? a roddaf fi fy
nghyntaf-anedig dros fy anwiredd,
fírwyth *fy nghroth dros bechod
fy enaid?
8 Dangosodd efe 1 ti, ddyn, beth
sydd dda : a ^ pha beth a gais yr
Arglwydd gennyt, ond ^ gwneuth-
ur barn, a hoffi trugaredd, ac ym-
ostwng i rodio gyd a'th Dduw ?
9 Lief yr Arglwydd a lefa ar y
ddinas, ^ a'r doeth a wêl dy enw :
gwrandêwch y wialen, a phwy al
hordeiniodd.
10 "TiJ. oes etto ^ drysorau anwir-
edd o fewn tŷ y gwr anwir, ^a'r
mesur prin, ^peth sydd flSaidd?
11 A ^ gyfrifwn yn Ian un â ™ chlor-
iannau anwir, ac â chôd o gerrig
twyllodriis ?
12 Canys y mae ei chyfoethogion
yn llawn trais, a'i thrigolion a ddy-
wedasant gelwydd ; " a'u tafod sydd
dwyllodrus yn eu genau.
13 A minnau hefyd a'i/i glwyfaf
wrth dy daro, wrth dy anrheithio
am dy bechodau.
14 " Ti a fwyttêi, ac ni'th ddigonir ;
a'th ostyngiad fydd yn dy ganol
dy hun : ti a ymafli, ac nid achubi ;
a'r hyn a achubech, a roddaf i'r
cleddyf
15 Ti a I* haui, ond ni fedi ; ti a
sethri yr olew-wydd, ond nid ymiri
âg olew ; a gwin newydd, ond nid
yfi win,
16 1Í ^Cadw yr ydys ddeddfau
"> Omri, a holl weithredoedd ' Ahab,
a rhodio yr ydych yn eu cynghor-
ion ; fel y'th wnawn yn ^ anghyfan-
nedd, a'i thrigolion i'w hwtio : am
hynny y dygwch warth fy mhobl.
PENNOD YII
1 Yr eglwys yn cwyno leied yw o rifedi, 3 mor
gyffredin yw llygredigaeth ; 5 ac yn rlioi
ei goglud a'i hyder, nid ar ddyn, ond ar
Dduw: 8 yn gorfoleddu ar ei gelynion ;
14: a Duio yn ei chysuro hi trwy addewidion,
16 o thrwy waradioyddo ei gelynion, 18 a
thrwy ei drugareddau.
GWAE fi! canys ydwyf fel
^ casgliadau ffrwythydd haf, fel
Uoffion grawnwin y cynhauaf gwin ;
nid oes swp o rawn i'w bwytta ; fy
enaid a flysiodd * yr addfed ffrwyth
cyntaf
2 ^ Darfu am y ^ duwiol oddi ar y
ddaear, ac nid oes un uniawn ym
mhlith dynion; cynllwyn y maent
oil am waed ; pob un sydd yn hela
ei frawd â rhwyd.
3 1Í I wneuthur drygioni a'r ddwy
ddwylaw yn egniol, '=y tywysog a
ofyn, "^a'r barnwr am wobr; a'r
hiun sydd fawr a ddy wed ^lygred-
igaeth ei feddwl : felly y plethant ef
4 Y goreu o honynt ^sydd fel
mieren, yr unionaf yn arwach na
chae drain ; dydd dy wylwyr, a'th
ofwy, sydd yn dyfod : bellach y
bydd eu penbleth hwynt.
5 IT ^Na chredwch i gyfaill, nac
ymddiriedwch 1 dywysog: cadw
ddrws dy enau rhag yr hon a or-
wedd yn dy fynwes.
6 Canys ^mab a ammharcha ei
dad, y ferch a gyfyd yn erbyn
ei mam, a'r waudd yn erbyn ei
chwegr; a gelynion gwr yw dynion
eidŷ.
7 Am hynny mi a edrychaf ar
yr Arglwydd, disgwyUaf wrth
Dduw fy iachawdwriaeth : fy Nuw
a'm gwrendy.
8 IT ^ Na lawenycha i'm herbyn, fy
ngelynes : pan syrthiwyf, cyfodaf ;
pan eisteddwyf mewn tywyllwch,
yr Arglwydd a lewyrcha i mi.
9 Dioddefaf ddig yr Arglwydd,
canys pechais i'w erbyn; hyd oni
ddadleuo fy nghŵyn, a gwneuthur
Cyn
CRIST
710.
P Dent. 28.
33, 39.
Amos 5.
11.
Seph.1.13.
Hag. 1. 6.
9 Neu,
Cadw y
mae yn
ddyfal
ddeddfau
Omri.
q 1 Bren.
16. 25, 26.
»■ 1 Bren.
16. 30, &c.
2 Neu,
syndod.
2 Heb.
casgliadav,
haf.
b Ps. 12. L
Es. 57. 1.
3 Neu,
daionus,
neu,
irugarog.
c Hos. 4. 13.
d Es. 1. 23.
pen. 3. 11.
4 Neu,
ei ysgcler
feàdwl.
Heb.
ysgelerder
ei enaid.
«Ezec. 2. 6.
Edrvch
Es. 5Ü. 13.
f Jer. 9.4.
e Ezec. 22.
7.
Matt. 10.
21, 35, 36.
Luc 12. Ô3,
a 21. 16.
b Galar. 4.
21.
859
Mawredd Duw yn ei
NAHUM, I.
ddaioni tu ag at ei bohl.
Cyn
CRIST
710.
6 Neu, A _
tlil a weli
fy ngelyn-
es, ac a'i
gorchuddi
d chywil-
ydd, yr
Ron, &c.
i Ps. 42. 3,
10.
a 79. 10.
a 115. 2.
Joel 2. 17.
k Amos 9.
11, &c.
! Es. 19. 23,
&c.
6 Neu,
U, hyd y
dainas.
7 Neu,
Wedi bod
y wlad yn
anrhaiih.
m Jer. 21.
14.
8 Neu,
Llywodr-
aeiha.
Cyn
CRIST
Cylch
713.
» Seph. 2.
13.
2 Neu, Yr
Arglwydd
sydd
Uduw
eiddigus,
a dialydd.
b Exod. 20.
5.
c Ps. 94. 1.
d Exod. 34.
6,7.
e Ps. IS. 7,
<kc.
Hab. 3. 5,
11, 12.
f Es. 50. 2.
e Ps. 97. 5.
i mi farn: efe a'm dwg allan i'r
goleuad, a mi a welaf ei gyfia wil-
der ef.
10 ^ A'm gelynes a gaiff weled, a
chywilydd a'i gorchuddia hi, yr
hon a ddywedodd wrthyf, 'Mae yr
Akglwydd dy Dduw? fy llygaid
a'i gwelant hi ; bellach y bydd hi
yn sathrfa, megis tom yr heolydd.
11 Y dydd yr adeiledir dy ""fur-
iau, y dydd hwnnw yr ymbellhâ y
ddeddf.
12 Y dydd hwnnw ' y daw efe hyd
attat o Assyria, ^ac o'r dinasoedd
cedyrn, ac o'r cadernid hyd yr afon,
ac o for 1 for, ac o fynydd i fynydd
13 'Etto y wlad a fydd yn an-
rhaith o achos ei thrigolion, ""am
fírwyth eu gweithredoedd,
14 IT ^ Portha dy bobl â'th wíalen,
defaid dy etifeddiaeth, y rhai sydd
yn trigo yn y coed yn unig, yng
nghanol Carmel : porant yn Basan
a Gilead, megis yn y dyddiau gynt.
15 Megis y dyddiau y daethost
allan o dir yr Aipht, y dangosaf
iddo ryfeddodau.
16 IT Y cenhedloedd a welant, ac
a gywilyddiant gan eu hoU gryfder
hwynt: rhoddant eu Haw ar eu
genau ; eu clustiau a fyddarant.
17 ° Llyfant y llwch fel sarph ;
" fel ^ pryfed y ddaear y symmudant
o'u Uochesau: arswydant rhag yr
Arglwydd ein Duw ni, ac o'th
achos di yr ofnant
18 IT Pa Dduw sydd fel tydi, Pyn
madden anwiredd, ac yn myned
heibio i anwiredd gweddill ei eti-
feddiaeth? ^ni ddeil efe ei ddig
byth, am fod yn hoff ganddo dru-
garedd.
19 Efe a ddychwel, efe a dru-
garhâ wrthym : efe a ddarostwng ein
hanwireddau ; a thi a defli eu hoU
bechodau i ddyfnderoedd y môr.
20 Ti a gyflawni y gwirionedd i
Jacob, y drugaredd hefyd i Abra-
ham, yr hwn a dyngaist i'n tadau
er y dyddiau gynt
LLYFR NAHUM.
PENNOp I.
Mawredd Duw yn ei ddaioni tu, ag at ei bohl,
a'i doster yn erhyn ei elynion.
BAICH^Ninefeh. Llyfr gweled-
igaeth Nahum yr Elcosiad.
2 2 Duw sydd ^eiddigus, '^a'r
Arglwydd sydd yn dial; yr Ar-
glwydd sydd yn dial, ac yn
berchen Hid: dial yr Arglwydd
ar ei wrthwynebwyr, a dal dig y
mae efe i'w elynion.
3 ^Yr Arglwydd sydd hwyr-
frydig i ddig, a mawr ei rym, ac
ni ddieuoga yr anwir: ®yr Ar-
glwydd sydd a'i Iwybr yn y cor-
wynt ac yn y rhyferthwy, a'r cym-
mylau yw llwch ei draed ef.
4 ^Efe a gerydda y môr, ac a'i
sych ; yr hoU afonydd a ddyhys-
bydda efe : Uesgaodd Basan a Char-
mel, a Uesgaodd blodeuyn Libanus.
5 ^Y mynyddoedd a grynant rhag-
ddo, a'r bryniau a doddant, a'r
ddaear a lysg gan ei olwg, a'r byd
hefyd a chwbl ag a drigant ynddo.
6 Pwy a saif o flaen ei lid ef ? a
phwy a gyfyd y'nghynddaredd ei
ddigofaint ef? ei lid a dywelltir
fel tan, a'r creigiau a fwrir i lawr
ganddo.
7 Daionus yw yr Arglwydd,
^amddififynfa yn nydd blinder; ac
''efe a edwyn y rhai a ymddiriedant
ynddo.
8 A Uifeiriant yn myned trosodd
y gwna efe drangc ar ei He hi, a
thy wyllwch a erlid ei elynion ef
9 Beth a ddychymmygwch yn
erbyn jr Arglwydd? efe a wna
drangc; ni chyfyd blinder ddwy-
waith.
10 Canys tra yr ymddyrysont fel
drain, a thra meddwont fel meddw-
on, ysir hwynt fel sofl wedi Uawn-
wywo.
11 0 lionot y daeth allan a ddy-
chymmyga ddrwg yn erbyn yr Ar-
glwydd : cynghorwr * drygionus.
12 Fel hyn y dywed yr Ar-
glwydd, ^Pe hyddent heddychol,
ac felly yn and, etto fel hyn y
^torrir hwynt i lawr, pan elo efe
heibio. Er i mi dy flino, ni'th flinaf
mwyach.
13 Canys yr awrhon y torraf ei iau
ef oddi arnat, drylliaf dy rwymau.
14 Yr Arglwydd hefyd a orchy-
mynodd o'th blegid, na hauer o'th
enw mwyach : torraf o dy dy dduw-
iau y gerfiedig a'r dawdd ddelw :
gwnaf dy fedd ; canys gwael ydwyt.
15 * Wele ar y mynyddoedd draed
Lhioedd Duw yn erhyn Ninefeli. NAHUM, II.
Gojidus gwymp Ninefeh.
Cyn
CKIST
Cylch
713.
7Heb.
ä Belial.
2Neu,
drylliivr.
a Jer. 51.
11, 12.
b Es. 10. 12.
SNeu,
falchder.
*Neu,
â balchder,
c Ps. 80. 12.
H03. 10. 1.
5 Heb. than
lampau.
6 Heb.
gorchudd,
neu, gor-
chuddiwr.
7 Neu,
dawdd.
8 Neu,
A'r hyn a
sefydlivyd,
neu,
safioi/d, a
ehaeih-
gludir hi,
&c
9Neu,ŵ?a<-
gitddir,
2 Neu, es-
y dyddiau
ybii.
S Neu, a'i
dychivelo.
* Neu, a'i
havfeidrol
heiniar.
d Es. 13. 7,
8.
• Dan. 5. 6.
I Joel 2. 6.
yr efengyiwr, cyhoeddwr heddwch :
cadw di, 0 Judah, dy wyliau, tâl
dy addunedau : canys nid ^ â y
drygionus trwot mwy; cwbl-dor-
rwyd ef ymaith.
PENNOD 11.
Ofnadwy a bitddugol luoedd Duw yn erhyn
Ninefeli.
DAETH y ^chwalwr i fynu o
flaen dy wyneb : * cadw yr am-
ddiffynfa, gwylia y íFordd, nertha
dy Iwynau, cadarnhâ dy nertli yn
fawr.
2 ''Canys dycliwelodd yr Ar-
GLWYDD ^ ardderchowgrwydd Ja-
cob, fel ^ardderchowgrwydd Israel:
canys *' y dyhysbyddwyr a'u dyhys-
byddodd hwynt, ac a lygrasant eu
cangau gwinwydd.
3 Tarian ei wŷr grymmus a liw-
iwyd yn goch, ei wŷr o ryfel a
wisgwyd âg ysgarlad ; y cerbydau
fyddant gyd â ^lampau tanllyd y
dydd y byddo ei arlwy, a'r flynnid-
wydd a ysgydwir yn aruthrol.
4 Y cerbydau a gynddeiriogant
yn jv heolydd, tarawant wrth eu
gilydd yn y prif-ffyrdd : eu gweled-
iad fydd fel fflammau, ac fel mellt
y saethant.
5 Efe a gyfrif ei weision gwych-
ion ; tramgwyddant wrth gerdded ;
prysurant at ei chaer hi, a'r ^am-
ddiffyn a barottôir.
6 Pyrth y dwfr a agorir, a'r palas
a "^ ymddettyd.
7 ^ A Hussab a ^ gaethgludir, dygir
hi i fynu, a'i morwjTiion yn ei har-
wain megis â llais colommennod,
yn euro ar eu dwyfronnau.
8 A Ninefeh sydd ^ er ys dyddiau
fel Uyn o ddwfr : ond hwy a ffoant.
Sefwch, sefwch, meddant; ac ni
bydd ^ a edrycho yn ol.
9 Ysglyfaethwch arian, ysglyfaeth-
wch aur; * canys nid oes diben ar
yr ystôr a'r gogoniant o bob do-
drefti dymunol.
10 Gwag, a gorwag, ac anrheith-
iedig yw hi, a'r ^galon yn toddi,
a'r ^gliniau yn taro ynghyd, ac
anhwyl ar bob Iwynau, ^a'n hwyn-
ebau oU a gasglant barddu.
11 Pa le y mae trigfa y llewod,
a phorfa cenawon y llewod ? He y
rhodiai y Hew, se/ yr hen lew, a'r
cenaw Hew, ac nid oedd a'i* tarfai ?
12 Y Hew a ysglyfaethodd ddigon
i'w genawon, ac a dagodd i'w lewes-
au, ac a lanwodd âg ysglyfaeth ei
flfau, a'i loches âg yspaiL
—
13 Wele fi yn dy erbyn, medd
Arglwydd y Huoedd; a mi a
losgaf ei cherbydau yn y mwg, a'r
cleddyf a ddifa dy lewod ieuaingc ;
a thorraf ymaith o'r ddaear dy ys-
glyfaeth, ac ni chlywir mwy lais dy
genhadau.
PENNOD III.
Gojidus gwymp Ninefeh.
GWAE ddinas *y gwaed! llawn
celwydd ac yspaU ydyw i gyd,
a'r ysglyfaeth heb ymadaw.
2 Bydd swn y ffrewyll, a swn
cynnwrf olwynion, a'r march yn
prangcio, a'r cerbyd yn neidio.
3 Y marchog sydd yn codi ^ei
gleddyf gloyw, a'i ddisglaer wayw-
ffon ; lliaws o laddedigion, ac an-
eirif o gelanedd ; a heb ddiwedd ar
y cyrph: tripiant wrth eu cyrph
hwynt:
4 O herwydd ami butteindra y
buttain dêg, meistres ''swynion, yr
hon a werth genhedloedd trwy ei
phutteindra, a theuluoedd trwy ei
swynion.
5 Wele fi i'th erbyn, medd Ar-
GLWYDD y Huoedd, a "datguddiaf
dy odre ar dy wyneb, a gwnaf i
genhedloedd weled dy noethni, ac
i deymasoedd dy warth.
6 A thaflaf ffiaidd bethau amat, a
gwnaf di yn wael, a gosodaf di yn
ddrych.
7 A bydd i bawb a'th welo ffoi
oddi wrthyt, a dywedyd, Anrheith-
iwyd Ninefeh, pwy a gwyna iddi?
O ba le y ceisiaf ddiddanwyr i ti ?
8 "^Ai gwell ydwyt na *No ^dy-
Iwythog, yr hon a osodir rhwng yr
afonydd, ac a amgylchir â dyfr-
oedd, i'r hon y mae j môr yn
rhagfur, a'i mur o'r môr?
9 Ethiopia oedd ei chademid, a'r
Aipht, ac aneirif: Put a Lubim
oedd yn gynnorthwy i ti.
10 Er hynny hi a ddygpwyd
ymaith, hi a gaethgludwyd ; *a'i
phlant bychain a ddrylliwyd ym
mhen pob heol ; ac am ei phen-
defigion y bwriasant goelbrennau,
a'i hoU wŷr mawr a rwymwyd
mewn gefynnau.
11 Tithau hefyd ^a feddwi; byddi
guddiedig; ceisi hefyd gadernid
rhag y gelyn.
12 Dy hoH amddiffynfeydd fydd-
ant fel ^ffigyswydd a'u blaen-
fifrwyth amynt : os ysgydwir hwynt,
syrthiant yn safn y bwyttâwr.
13 Wele ' dy bobl yn wragedd yn
__
Cyn
CRIST
Cylch
713.
• Ezec. 24.
6,9.
Hab. 2. 12.
2 Heb.
fflam-
mychiad
y cleddyf,
a mellten-
niad y
waywj^on.
b Es. 47. 9,
12.
c Ea. 47. 2,
3. Jer. 13.
22, 26.
Ezec. 16.
37.
d Amos 6.
2.
e Jer. 46.
25.
SNeu,
fagat.
Heb.
No Amon.
iPs. 137.9.
Es. 13. 16.
Hos. 13.
16.
e Jer. 26.
17.
hDat.C.ia
i Jer. 60. 37.
a 61.30.
Hàbacuc yn achwyn
HABACÜC, I.
rhag anwiredd y wlad.
Cyn
CRIST
Oylch
713.
k pen. 2. 1.
4Nen,
ymwatg-
arodd.
Cyn
CRIST
Cylch
626.
» Job 21. 7.
Jer. 12. 1.
t) Es. 29. 14.
Act. 13. 41.
2Neu,
o honynt
hwy y daw
allanfarn
y rhai
ìiyn, a
chaefíiglud
yrhai
liyn.
c Jer. 5. 6.
Seph. 3. 3.
d Jer. 4. 13.
dy ganol di : pyrtli dy dir a agorir
i'th elynion ; tâu a ysodd dy farrau.
14 T^n i ti ddwfr i'r gwarchae,
^ cadarnhâ dy amddiflfynfeydd ; dos
i'r dom, sathr y clai, cryfhâ yr
odyn briddfaen.
15 Yno y tân a'tti ddifa, y cleddyf
a'th dyrr ymaith, efe a'th ysa di
fel pryf y rhwd ; ymlîosoga fel pryf
y rhwd, ymlîosoga fel y ceUiog
rhedyn.
16 Amlheaist dy farchnadwyr
rhagor sêr y nefoedd : * difwynodd
pryf y rhwd, ac ehedodd ymaith.
17 Dy rai coronog sydd fel y
locustiaid, a'tli dywysogion fel y
ceiliogod rhedyn mawr, y rhai a
wersyllant yn y caeau ar y dydd
oerfelog, ond pan gyfodo yr haul,
hwy a ehedant ymaith, ac ni ad-
waenir eu man lie y maent
18 ^ Dy fugeiliaid, brenhin Assyria,
a hepiant, a'th ^bendefigion a ^or-
weddant; gwasgerir dy bobl ar y
mynyddoedd, ac ni hydd a'u casglo.
19 îsíi thynnir dy archoll ynghyd,
clwyfus yw dy weli ; pawb a giywo
sôn am danat a gurant eu dwylaw
arnat ; o herwydd pwy nid aeth
dy ddrygioni drosto bob amser ?
LLYFR HABACUC.
PBNNOD I.
1 Habacuc yn achwyn rhag anwiredd y wlad,
5 ac yn cael dangos iddo y d'iáledd erchyll
a ddeuai trwy y Caldeaid : 12 ac yn cwyno
bod yn d'iàleddu ar y hohl trwy raî oedd
lawer gwaeth na hwynt-hwy eu hunaìn,
YBAICH a welodd y prophwyd
Habacuc.
2 Pa hyd, Arglwydd, y gwaeddaf,
ac nis gwrandewi ! y bloeddiaf ar-
nat rhag trais, ac nid achubi !
3 Paham y gwnei i mi weled an-
wiredd, ac y peri i mi edrych ar
flinder ? anrhaith a thrais sydd o'm
blaen i ; ac y mae a gyfyd ddadl
ac ymryson.
4 Am hynny yr oedir cyfraith, ac
nîd â barn allan byth : am fod * y
drygionus yn amgylchu y cyfìawn;
am hynny cam farn a â allan.
5 1í ^Gwelwch ym mysg y cen-
hedloedd, ac edrychwch, rhyfedd-
wch yn aruthrol: canys gweith-
redaf weithred yn eich dyddiau, ni
choeliwch er ei mynegi i chwi.
6 Canys wele fì yn codi y Calde-
aid, cenedl chwerw a phrysur, yr
hon a rodia ar hyd lled y tir, i
feddiannu cyfanneddoedd nid yw
eiddynt.
7 Y maent i'w hoftii ac i'w har-
swydo : ^ o honynt eu hun y daw
allan eu barn a'u rhagoriaeth.
8 A'u meirch sydd fuanach na'r
llewpardiaid, a llymmach ydynt na
*= bleiddiau yr hwyr : eu marchogion
hefyd a ymdaenant, a'u marchogion
a ddeuant o bell; ^ ehedant fel
eryr yn prysuro at fwyd
9 Hwy a ddeuant oil i dreisio ;
862
^ ar gyfer eu hwyneb y hydd gwynt
y dwyrain, a hwy a gasglant gaeth-
ion fel y tywod.
10 A hwy a watwarant frenhin-
oedd, a thywysogion a fyddant
watwargerdd iddynt: hwy a wat-
warant yr holl gestyll, ac a gasglant
Iwch, ac a'i goresgynant.
11 Yna y newidia ei feddwl, ac
yr â trosodd, ac a drosedda, gan
ddtolch am ei rym yma i'w dduw
ei hun.
12 IT ^ Onid wyt ti er tragy wydd-
oldeb, 0 Arglwydd fy Nuw, fy
Sanctaidd? ni byddwn feirw. 0
Arglwydd, ^ti a'u gosodaist hwy
i fam, ac a'u * sicrheaist, 0 ^ Dduw,
i gospedigaeth.
13 s Ydwyt lanach dy lygaid nag
y gelli edrych ar ddrwg, ac ni elli
edrych ar ^ anwiredd : paham yr
edrychi ar yr aníFyddloniaid, uc y
tewi pan lyngco yr anwir un cyf-
iawnach nag ef ei hun ?
14 Ac y gwnei ddynion fel pysgod
y môr, fel yr '^ ymlusgiaid heb lyw-
ydd arnynt ?
15 ^ Cyfodant hwynt oU â'r bach ;
casglant hwynt yn eu rhwyd, a
chynhullant hwynt yn eu balleg-
rwyd: am hynny hwy a lawenych-
ant ac a ymddigrifant.
16 Am hynny yr 'aberthant i'w
rhwyd, ac y llosgant arogl-darth
i'w ballegrwyd: canys trwyddynt
hwy y mae eu rhan yn dew, a'u
bwyd yn fras.
17 A gânt hwy gan hynny dywallt
eu rhwyd, ac nad arbedont ladd y
cenhedloedd yn wastadol ?
Cyn
CRIST
Cylch
713.
1 Exoi 15.
16.
Ps. 76. 6. ,
B Neu,
ddewrion.
6 Neu,
drigant yn
y llwch.
Cyn
CRIST
Cylch
626.
SNeu, eu
liwynehau
a lym-
meidia fel
gwynt,
&c. Heb.
cyfeiriad
eu hwyn-
ehau tu
a gwynt,
Sa-a. neu,
eii hwyn-
ebau a
edrych tu
a'i- dwyr-
ain.
e Galar. 5.
19.
f 2 Bren.
19.25.
Es. 10. 5,
6,7.
4 Heb.
sylfaenaist.
5 Heb.
Graig.
Deut. 32.
4.
e Pa. 5. 5.
6 Neu, ofid'
7 Neu,
ymsynv
mudiaid.
h Amos 4. 2.
i Es. 10. la
Barnedigaeth y Caldeaid.
HABACUC, II.
Gweddi Hahacuc.
Cyn
CRIST
Cylch
626.
a Es. 21. 8,
11.
2Heb.
Ŷ/n am-
adiffÿnfa.
3Neu,
ynof.
4 Neu,
ddadleuer
ami. Heb.
arfy
ngherydd,
n&a,fy
argy-
hoeddiad,
b Es. 8. 1.
a 30. 8.
c Dan. 10.
14.
<i Heb. 10.
37.
e loan 3. 36.
Ehuf. 1.
17.
Gal. 3. IL
Heb. 10.
38.
B Neu, Pa
faint mwy.
»■ Diar. 27.
20.
a 30. 16.
6 Neu, So
yr hwn
sydd yn
ndaeihu.
7 Neu,
ysgliffaeth.
SEs. 33.1.
t ad. 17.
» Jer.22.13.
8 Neu,
chvien-
wjcho
ddryg-
chwant,
9 Heb.
gledr Xlaw
y drwg.
2 Neu,
darn, neu,
cyssi/lUiad.
3 Neu,
a dystiol-
aetha iw
herbyn.
k Jer. 22,
13.
Ezec. 24
9.
Nah. 3. 1.
1 Jcr. 51. 53.
PENNOD II.
1 1 Hahacuc, yn disgwyl am atteh, y dangosir
y bydd rhaid iddo ddisgwyl irwy ffydd. 5 Y
harnedigaethau a ddaw ar y Caldeaid am
eu hannigonolrwydd, 9 a'« trachwant, 12 a'w
creidondeb, 15 a'u meddwdod, 18 a'w delw-
addoliaeth.
^O AFAF ar fy nisgwylfa, ac ym-
O sefydlaf 2 ar y tŵr, a gwyliaf, i
edrych beth a ddywed efe ^ wrthyf,
a pha beth a attebaf pan *y'm
cerydder.
2 A'r Arglwydd a attebodd ac
a ddywedodd, ^ Ysgrifena y weled-
igaeth, a gwna hi yn eglur ar lech-
aii, fel y rhedo yr hwn a'i darlleno.
3 Canys •= y weledigaeth sydd etto
dros amser gosodedig, ond hi a
ddywed o'r diwedd, ac ni thwylla :
OS erys, disgwyl am dani ; canys
^ gan ddyfod y daw, nid oeda.
4 Wele, yr hwn a ymchwydda,
nid yw uniawn ei enaid ynddo :
ond ®y cyfiawn a fydd byw trwy
ei ffydd.
5 IF ^ A hefyd gan ei fod yn tros-
eddu trwy win, gwr balch yw efe,
ac heb aros gartref, yr hwn a hel-
aetha ei feddwl ^fel uffern, ac y
mae fel angau, ac nis digonir ; ond
efe a gasgl atto yr hoU genhedl-
oedd, ac a gynnidl atto yr hoU
bobloedd.
6 Oni chyfyd y rhai hyn oil yn
ei erbyn ddiareb, a gair du yn ei
erbyn, a dywedyd, '^Gwae a hel-
aetho y peth nid yw eiddo ! pa
hyd? a'r neb a Iwytho arno ei huu
y clai tew 1
7 Oni chyfyd yn ddisymmwth y
rhai a'th frathant, ac oni ddeffry y
rhai a'th gystuddiant, a thi a fyddi
yn '^ wasarn iddynt ?
8 ^Am i ti yspeilio cenhedloedd
lawer, holl weddill y bobloedd a'th
yspeilia dithau: ^am waed dynion,
ac am y trais ar y tir, ar y ddinas,
ac ar oil a drigant ynddi.
9 IT ' Gwae a ^ elwo elw drwg i'w
dŷ, i osod ei nyth yn uchel, i ddi-
angc o ^ law y drwg !
10 Cymmeraist gynghor gwarthus
i'th dŷ, wrth ddistrywio pobloedd
lawer ; pechaist yn erbyn dy enaid.
11 0 herwydd y garreg a lefa o'r
mur, a'r ^trawst ^a'i hettyb o'r
givaith coed.
12 1Í '^ Gwae a adeilado dref trwy
waed, ac a gadarnhao ddinas mewn
anwiredd !
13 Wele, onid oddi wrth Ar-
glwydd y Uuoedd y mae, 'bod
8C3
i'r bobl ymflino yn y tan, ac i'r
cenhedloedd ymddiffygio *am wir
wagedd ?
14 Canys "y ddaear a lenwir ^o
wybodaethgogoniant yr Arglwydd,
fel y toa y dyfroedd y môr.
15 1Í Gwae a roddo ddiod i'w gym-
mydog : yr hwn ydwyt yn rhoddi
iddo dy gostrel, ac yn ei feddwi
hefyd, er cael gweled eu noethni
hwynt !
16 Llanwyd di o warth ^yn lie
gogoniant; °ỳf dithau hefyd, a
noether dy flaen-groen: ymchwel
cwppan deheulaw yr Arglwydd
attat ti, a chwydiad gwarthus fydd
ar dy ogoniant.
17 Canys trais Libanus a'th or-
chuddia, ac anrhaith yr anifeiliaid,
yr hwn a'u dychrynodd hwynt, " o
achos gwaed dynion, a thrais y tir,
y ddinas ac oil a drigant ynddi,
18 1Í Pa lês a wna i'r ddelw gerf-
iedig, ddarfod i'w Uuniwr ei cherf-
io; i'r ddelw dawdd, ac ^athraw
celwydd, fod Uuniwr ei ''waith yn
ymddiried ynddo, i wneuthur eilun-
od mudion?
19 Gwae a ddywedo wrth bren,
Deffro ; wrth garreg fud, Cyfod,
efe a rydd addysg : wele, gwisgwyd
ef âg aur ac arian, a dim anadl nid
oes o'i fewn.
20 Ond lyr Arglwydd sydd yn
ei deml sanctaidd : "" y ddaear oil,
^ gostega di ger ei fron ef.
PENNOD III.
1 Hahacuc yn ei weddi yn crynu gan fawrhydi
Duw, 17 Hyder ei J'ydd ef.
GWEDDI Habacuc y prophwyd,
2 ar Sigionoth.
2 Cly wais, 0 Arglwydd, dy ^ air,
ae ofnais: 0 Arglwydd, ^bywhâ
dy waith y'nghanol y blynyddoedd,
par wybod y'nghanol y blynydd-
oedd ; yn (??/ lid cofia drugaredd.
3 Duw *a ddaeth ^o Teman, a'r
Sanctaidd o fynydd Paran. Selah.
Ei ogoniant a dôdd y nefoedd, a'r
ddaear a lanwyd o'i fawl.
4 A'i lewyrch oedd fel goleuni:
yr oedd '^cjrn iddo yn dyfod
allan o'i "^law; ac yno yr oedd
cuddiad ei gryfder.
5 ^Aeth yr haint o'i flaen ef, ac
aeth ^ marwor tanllyd allan wrth ei
draed ef.
6 Safodd, a mesurodd y ddaear;
edrychodd, a gwasgarodd y cenhedl-
oedd: y mynyddoedd tragywydd-
ol hefyd a ddrylliwyd, a'r bryniau
Cyn
CRIST
Cylch
626.
4 Neu,
yn ofer.
m Es. 11. 9.
B Neu, trwy
adnabod.
6 Neu, yn
fwy nag o
ogoniant.
n Jer. 25.
26. a 51. 57.
P Jer. 10. 8,
14.
Zech.10.2.
7 Heb. Ian.
<l Ps. 11. 4.
r Seph. 1. 7.
Zech.2.13.
8 Neu,
gosteged
gerei, &c.
2 Neu, yn
ol caneuau
(ueu,
dônau)
cyfnewid-
iol, a ehvir
Sigionoth.
Ps. 7, titl.
3 Neu,
son. Heb.
mrandaw-
iad.
4 Neu,
cadw yn
fyw.
a Deut. 33.
2.
Barn. 5. 4.
Ps. 68. 7.
BNeu,
o'r dean.
6 Neu,
disglaer
helydr
iddo.
7 Neu,
ystlys.
b Nah. 1. 3.
Deut. 32.
24.
8 Neu, cryd
poelh.neu,
clcfydau
gwrea.
Bam Duw ar Judah
SEPHANIAH, L
am amryw hechodau.
Cyn
CRIST
Cylch
626.
9Neu,
ddiddym,
neu,
wagedd.
2 Neu,
Ethiopia,
8 Neu, a'ÍÄ
gerbydau
oedd iach'
awdwr-
iaeth.
4 Neu,
afonydd y
ddaear.
6 Neu, yn
afonydd.
c Pa. 77. 18.
a 114. 4.
6Heb.
roddes ei
lef.
d Jos. 10. 12.
' Neu, yn
y goleuni
y rhodiodd
ay saeth-
au.
e Jos. 10. 11.
Í Ps. 63. 21.
Cyn
CKIST
Cylch
630.
a Hos. 4. 3.
bEzec. 14.
3,7. ,,
e Cyflawn-
wyd cylch
624.
2 Bren. 23.
5.
d Hos. 10.6.
• 2 Bren.
23. 12.
Jer. 19. 13.
t Es. 48. 1.
Hos. 4. 15.
2 Neu,
myn yr
Arglwydd.
oesol a grymmasant : llwybrau tra-
gywyddol spdd iddo.
7 Dan ^gystudd y gwelais wer-
syllau 2 Cuwsan : crynodd llenni tir
Midian.
8 A sorrodd yr Arglwydd wrth
yr afonydd? ai wrth yr afonydd y
mae dy ddig ? ai wrth y môr y mae
dy ddigofaint, gan i ti farchogaeth
ar dy feirch, ^ac ar gerbydau dy
iachawdwriaeth ?
9 Llwyr noethwyd dy fwa, yn 61
Uwon y llwythau, sef dy air di.
Selah. HoUtaist *y ddaear ^âg
afonydd.
10 *=Y mynyddoedd a'th welsant,
ac a grynasant; y Uifeiriant dwfr
a aeth heibio ; y dyinder a ^ wnaeth
dwrf ; cyfododd hefyd ei ddwylaw
yn uchel.
11 Yr haul a'r Ueuad "^a safodd
yn eu preswylfa ; '^ wrth oleuad dy
^saethau yr aethant, ac wrth lew-
yrch dy waywffon ddisglaer.
12 Mewn Hid y cerddaist y ddae-
ar, a dyrnaist y cenhedloedd mewn
digter.
13 Aethost allan er iachawdwr-
iaeth i'th bobl, er iachawdwriaeth
ynghyd a'th
y pen allan
er
enneiniog: Horraist
o dy yr anwir, gan
ddinoethi y sylfaen hyd y gwddf
Selah.
14 Trywenaist ben ei faes-dref-
ydd â'i fiyn ei hun; ^rhyferthwy-
asant i'm gwasgaru ; ymlawenhas-
ant, megis i fvvytta y tlawd mewn
dirgelwch.
15 Rhodiaist a'th feirch trwy y
môr, trwy ^bentwr o ddyfroedd
mawrion.
16 Pan glywais, fy mol a ddy-
chrynodd ; fy ngwefusau a grynas-
ant wrth y Uef : daeth pydredd i'm
hesgyrn, ac yn fy lie y crynais, fel
y gorphwyswn yn nydd trallod :
pan ddêl efe i fynu at y bobl, efe
a'u ^ difetha hwynt â'i fyddinoedd.
17 1Í Er i'r ffigysbren na flodeuo,
ac na hyddo ffi-wyth ar y gwin-
wydd; gwaith yr olew-wydd ^a
balla, a'r meusydd ni roddant fwyd ;
torrir ymaith y praidd o'r gorlan,
ac ni hydd eidion yn eu beudai :
18 Etto mi a lawenychaf yn yr
Arglwydd; byddaf hyfryd yn
Nuw fy iachawdwriaeth.
19 Yr Arglwydd Dduw yw fy
nerth, ^a'm traed a wna efe fel
traed ewigod ; ac efe a wna i mi
rodio ar fy uchel-leoedd. I'r pen-
cerdd ar fy * offer tannau.
Cyn
CRIST
Cylch
626.
8 Neu,
daefhant
allan fel
corwynt
im gwas-
garu.
9 Neu, laid.
2 Neu,
dryllia.
SHeb.
a ddywed
gelwydd.
LLYFR SEPHANIAH.
PBNNOD I.
D'iogel farn Duw ar Judah am amryw
hechodau,
GAIR yr Arglwydd yr hwn a
ddaeth at Sephamah mab Cusi,
fab Gedaliah, fab Amarîah, fab He-
zeciah, yn amser Josiah mab Amon
brenhin Judah.
2 Gan ddistrywio y distrywiaf bob
dim oddi ar wyneb y ddaear, medd
yr Arglwydd.
3 * Distrywiaf ddyn ac anifail;
distrywiaf adar yr awyr, a physgod
y môr ; ^ a'r tramgwyddiadau yng-
hyd a'r annuwiolion ; a thorraf ym-
aith ddyn oddi ar wyneb y ddaear,
medd yr Arglwydd.
4 Estynaf hefyd fy Haw ar Judah,
ac ar holl breswylwyr Jerusalem ;
a *= thorraf ymaith o'r He hwn
weddill Baal, ac enw "*y Chemar-
iaid a'r offeiriaid ;
5 A'r neb ®a ymgrymmant ar
bennau y tai i lu y nefoedd ; a'r
addolwyr y rhai 'a dyngant ^i'r
86Î
Arglwydd, a hefyd ^a dyngant i
Malcham ;
6 ''A'r rhai a giliant oddi ar ol yr
Arglwydd ; a'r rhai ni cheisiasant
yr Arglwydd, ac nid ymofynasant
am dano.
7 ' Distawa ger bron yr Arglwydd
Dduw; canys agos yw dydd yr
Arglwydd : o herwydd ^ arlwyodd
yr Arglwydd aberth, ^gwahodd-
odd ei wahoddedigion.
8 A bydd, ar ddydd aberth yr
Arglwydd, i mi ymweled 'a'r
tywysogion, ac â phlant y brenhin,
ac â phawb a wisgant wisgoedd
dieithr.
9 Ymwelaf hefyd â phawb a neid-
iant ar y rhiniog y dydd hwnnw,
y sawl a lanwant dai eu meistr â
thrais ac a thwyll.
10 A'r dydd hwnnw, medd yr
Arglwydd, y hydd Uais gwaedd
o borth y pysgod, ac udfa o'r ail,
a drylliad mawr o'r bryniau.
11 Udwch, breswylwyr Machtes:
S 2 Sam. 22.
i 34.
Ps. 18. 33.
4 Heb.
neginoth,
Ps. 4. titL
Cyn
CRIST
Cylch
630.
B Jos. 23. 7.
h Es. 1. 4.
Jer. 15. 6.
IHab.2. 20.
Zech. 2.
13.
k Es. 34. 6.
Jer. 46. 10.
Ezec. 39.
17.
Dat.19.17.
SHeb.
sancteidd-
iodd, neu,
paroUôdòL,
1 Jer. 39. 6.
Barn Duw ar Judah,
SEPHANIAH, II.
Moab, ac Assyria,
Cyn
CRIST
Cylch
630.
«n Jer. 48.
11.
n Dent. 28.
30, 39.
Amos 5.
11.
o Jer. 30. 7.
Joel 2. 2,
IL
Amos 6.
18.
P Diar. U.
4.
Ezec. 7.
19.
«I pen. 3. 8.
2Neu,
anhygar,
neu, heb
ehwen-
nychu.
• Joel 2. 14.
Amos 5. 15.
Jonah 3. 9.
b Jer. 47. 4,
6. Ezec.
25. 15.
Amos L 6.
Zech. 9. 6.
canys torrwyd ymaith yr hoU bobl
0 farchnadyddion ; a hoU gludwyr
arian a dorrwyd ymaith.
12 A'r amser hwnnw y chwiliaf
Jerusalem â Uusernau, ac yr ym-
welaf a'r dynion sydd ™yii ceulo
ar eu sorod ; y rhai a ddywedant
jTQ eu calon, Ni wna yr Arglwydd
dda, ac ni wna ddrvvg.
13 Am liynny eu cyfoeth a â yn
yspail, a'u teiau yn anghyfannedd :
"adeiladant hefyd dai, ond nis
preswyliant ynddynt ; a phlannant
winllannoedd, ond nid yfant o'r
gwin.
14 Agos yw mawr ddydd yr Ar-
glwydd, agos a phrysur iawn, sef
llais dydd yr Arglwydd : yno y
bloeddia y dewr yn chwerw.
15 "Diwrnod Uidiog yw y diwr-
nod hwnnw, diwrnod trallod a chyf-
yngdra, diwrnod dinystr ac ang-
hyfannedd-dra, diwrnod tywyll a
du, diwrnod cymmylau a thywyllni.
16 Diwrnod udgorn a larwm yn
erbyn y dinasoedd caerog, ac yn
erbyn y tyrau uchel.
17 A mi a gyfyngaf ar ddynion, a
hwy a rodiant megis deillion, am
bechu o honynt yn erbyn yr Ar-
glwydd ; a'u gwaed a dywelltir
fel llwch, a'u cnawd fel torn.
18 PNid eu harian na'u haur
chwaith a ddichon eu hachub hwynt
ar ddiwrnod Hid yr Arglwydd;
ond â than ei eiddigedd ef ^ yr ysir
yr hoU dir : canys gwna yr Ar-
ghvydd ddiben prysur ar holl bres-
wylwyr y ddaear.
PENNOD II.
1 Annog i edifeirwch. 4 Barn y Philistiaid,
8 aV Moabiaid, ac Ammon, 12 ac Ethiopia,
ac Assyria.
YMGESGLWCH, îe, deuwch
ynghyd, genedl ^anhawddgar;
2 Cyn i'r ddeddf esgor, cyn i'r
dydd fyned heibio fel peiswyn, cyn
dyfod arnoch lid digofaint yr Ar-
glwydd, cyn dyfod arnoch ddydd
sorriant yr Arglwydd.
3 Ceisiwch yr Arglwydd, holl
rai Uariaidd y ddaear, y rhai a
wnaethant ei farn ef ; ceisiwch gyf-
iawnder, ceisiwch larieidd-dra : * fe
aUai' y cuddir chwi yn nydd digof-
aint yr Arglwydd.
4 H Canys bydd ^ Gaza yn wrthod-
edig, ac Ascalon yn anghyfannedd :
gyrrant allan Asdod banner dydd,
a diwreiddir Ecron.
5 Gwae breswylwyr glàn y môr,
cenedl y Cerethiaid ! y mae gair yr
Arglwydd i'ch erbyn : 0 *= Canaan,
gwlad y Philistiaid, mi a'th ddi-
fethaf, fel na byddo cyfanneddwr.
6 A bydd glàn y môr yn drigfäau
ac yn fythod i fugeiliaid, ac yn
gorlannau defaid.
7 A bydd y fro yn rhan i weddill
tŷ Judah ; porant arnynt : yn nheiau
Ascalon y gorweddant yn yr hwyr :
^ canys yr Arglwydd eu" Duw a
ymwêl â hwynt, ac a ddychwel eu
caethiwed
8%^ Cly wais waradwyddiad Moab,
a chabledd meibion Ammon, a'r
hwn y gwaradwyddasant fy mhobl,
ac ^ yr i/mfawrygasant yn erbyn eu
terfynau hwynt.
9 Am hjnnjfel mai byw fi, medd
Arglwydd y lluoedd, Duw Israel,
Fel Sodom y bydd ^Moab, a s meib-
ion Ammon fel Gomorrah : danadl-
dir, a phyllau halen, ac anghyfan-
neddle tragywyddol : gweddill fy
mhobl a'u difroda, a gweddill fy
nghenedl a'u meddianna hwynt.
10 Hyn a ddaw iddynt ^am eu
balchder, am iddynt waradwyddo
ac g^mfawrygu yn erbyn pobl Ar-
glwydd y lluoedd.
11 Oínsiás^y a fydd yr Arglwydd
iddynt: canys efe a *newyna holl
dduwiau y ddaear ; ac addolant ef
bob un o'i fan, sef holl ynysoedd
y cenhedloedd.
12 t ' Chwithau hefyd, yr Ethiop-
iaid, a leddir â'm cleddyf.
13 Ac efe a estyn ei law yn erbyn
y gogledd, ac ''a ddifetha Assyria,
ac a wna Ninefeh yn anghyfan-
nedd, ac yn sych fel difFaethwch.
14 A diadellau a orweddant yn ei
chanol hi, hoU anifeiliaid y cen-
hedloedd: ^y pelican a'r dylluan
hefyd a lettỳant ar gap y drws;
eu llais a gan yn y ffenestri ; ang-
hyfannedd-dra a fydd yn y gpr-
singau : ^ canys efe a ddinoetha y
cedr-waith.
15 Hon yw y ddinas hoyw " oedd
yn trigo yn ddiofal, yn dywedyd
yn ei chalon, Myfi sydd, ac nid oes
ond myfi : pa fodd yr aeth yn ang-
hyfannedd, yn orweddfa anifeiliaid !
pawb a'r a el heibio iddi, "a'i
hwtia, ac a ysgwyd ei law ami.
PENNOD III.
1 Tost-lym gerydd Jerusalem am amryw hech-
odau. 8 Annog i ddisgwyl am adferiad
Israel, 14 ac i lawenychu o aclios eu liym-
wared gan Dduw.
Cyn
CRIST
Cylch
630.
« Job. 13. 3.
3 Nen, pan
ymweto yr
Arglwydd
eu Duw â
hwynt, a
dychwel-
yd, &c.
d Jer. 48. 27.
r Es. 15.
Jer. 48.
Ezec. 25. 9.
Amos 2. 1,
8 Amos 1.
13.
h Es. 16. 6.
Jer. 48. 29.
4 Heb.
gulhd.
i Es. 18. 1.
a 20. 4.
Ezec. 30. 9.
k Es. 10. 12.
Ezec. 31. 3.
Nah. 1. 1.
a 2. 10.
a 3. 15.
1 Es. 3Í. 11,
14.
5 Neu, pan
ddinoelha.
m Es. 47. 8.
n Job 27. 23.
Galar. 2.
15.
Cerydd tost Jerusalem.
HAGGAI, I.
Addaiü ymivared i S'ion.
Cyn
CRIST
Oylch
630.
2Neu, loih.
Heb.
3 Neil,
alTiraw-
iaeth.
a Ezec. 22.
27.
Mic. 3. 9,
10, 11.
b Hab. 1. 8.
* Neu, ni
chnoant yr
esgyrn hyd
y bore.
c Jer. 23.
11, 32.
Ho3. 9. 7.
d Ezec. 22.
26.
e Deut. 32.
4.
t ad. 15, 17.
5 Neu,
hoh bore.
E Jer. 3. 3.
a 6. 15.
a 8. 12.
6 Neil,
conglaK.
7 Neu,
fy mryd.
h pen. 1. 18.
1 Es. 19. 18.
k Es. 18. 1,
7.
Act. 3. 27.
Cyn
CRIST
Cylch
520.
» Ezra 4. 24.
a 5. 1.
Zech. 1. L
GWAE y ^iviav a'r halogedig, y
ddinas orthrymmus !
2 Ni wrandawodd ar y Uef, ni
dderbyniodd ^ gerydd ; nid ymddir-
iedodd yn yr Arglwydd, ni nes-
aodd at ei Duw.
3 *Ei thywysogion o'i mewn sydd
yn Uewod rhuadwy; ei barnwyr
''yn fleiddiau yr hwyr, *ni adaw-
ant asgwrn erbyn y bore.
4 Ei •= phrophwydi sydd ysgaih, yn
wŷr anffyddlawn : ^ ei hoffeiriaid a
halogasant y cyssegr, treisiasant y
gyfraith.
5 ^Yr Arglwydd cyfiawn *sydd
yn ei chanol ; ni wna efe anwir-
edd : ^ yn fore y dwg ei farn i ol-
euni, ni phalla; end ^yr anwir ni
fedr gywilyddio.
6 Torrais ymaith y cenhedloedd :
eu ^ tyrau sydd anghyfannedd ; di-
ffaetliiais eu heolydd, fel nad elo
neb heibio ; eu dinasoedd a ddi-
fwynwyd, heb wr, a heb drigiannol.
7 Dywedais, Yn ddiau ti a'm
hofni ; derbyni gerydd : felly ei
thrigfa ni thorrid ymaith, pa fodd
bynnag yr ymwelais â hi : etto
bore-godasant, a llygrasant eu holl
weithredoedd.
8 IT Am hynny disgwyliwch arnaf
fi, medd yr Arglwydd, hyd y dydd
y cyfodAvyf i'r ysglyfaeth : canys
'fy marn sydd ar gynnull y cen-
hedloedd, ar gasglu y teyrnasoedd,
i dy wallt arnynt fy Hid, holl angerdd
fy nigofaint : canys â than fy eidd-
igedd ^ yr ysir yr holl ddaear.
9 0 herwydd yna yr adferaf i'r
bobl 'wefus bur, fel y gal wo pob
un o honynt ar enw yi* Arglwydd,
i'w wasanaethu ef âg un ysgwydd.
10 O'r ^ tu hwnt i afonydd Ethiop-
ia y dwg fy ngweddi'wyr, se/merch
fy ngwasgaredig, fy oftwm.
11 Y dydd hwnnw ni'th warad-
•wyddir am dy holl weithredoedd,
yn y rhai y pechaist i'm herbyn:
canys yna y symmudaf o'th bíith
y neb sydd yn hyfryd ganddynt
dy falchder, fel nad ymddyrchafech
mwyach yn fy mynydd sanctaidd.
12 Gadawaf ynot hefyd ^ bobl dru-
ain dlodion ; ac yn enw yr Ar-
glwydd y gobeithiant hwy.
13 Gweddill Israel ni wna anwir-
edd, ac ni ddywedant gelwydd ; ac
ni cheir yn eu geneuau dafod twyll-
odrus : canys hwy a borant ac a
orweddant, ac ni hydd siu tarfo.
14 1Í ""Merch Sion, can; Israel,
crechwena; merch Jerusalem, ym-
lawenycha a gorfoledda â'th holl
galon.
15 Tynnodd yr Arglwydd ymaith
dy farnau, bwriodd allan dy elyn-
ion : yr Arglwydd brenhin Israel
^sydd yn dy ganol, nid ofni ddrwg
mwyach.
16 Y dydd hwnnw y dywedir wrth
Jerusalem, Nac ofna ; ivrth Sion,
Na laesed dy ddwylaw.
17 Yr Arglwydd dy Ddtjw yn
dy ganol di sydd gadarn: °efe a
achub, efe a lawenycha o'th blegid
gan lawenydd ; efe a lonydda yn
ei gariad, efe a ymddigrifa ynot
dan ganu.
18 Casglaf y rhai sydd brudd am
y gymmanfa, y rhai sydd o honot,
i'r rhai yr oedd ^ei gwaradwydd
yn faich.
19 Wele, mi a ddifethaf yr amser
hwnnw bawb a'th flinant : ac p a
achubaf y gloff, a chasglaf y wasgar-
edig ; ac a'u gosodaf yn glodfawr ac
yn enwog yn holl dir eu gwarth.
20 Yr amser hwnnw y dygaf chwi
drachefn, yr amser y'ch casglaf:
canys gwnaf chwi yn enwog ac yn
glodfawr ym mysg holl bobl y ddae-
ar, pan ddychwelwyf eich caeth-
iwed o flaen eich Uygaid, medd yr
Arglwydd.
LLYFR HAGGAI.
PENNOD L
1 Haggai yn heio ar y hobl am esgeuluso adeil-
adu y tŷ : 7 yn eu hannog hwy i'w adeiladu
ef: 12 ac yn addaw cymmorth Duw iddynt,
OS gwnaent hynny yn ewyllysgar.
YN * yr ail flwyddyn i'r brenhin
Darius, yn y chweched mis, ar
y dydd cyntaf o'r mis, y daeth gair
yr Arglwydd trwy law Haggai y
8G6
prophwyd at ^Zorobabel mab Sa-
lathiel tywysog Judah, ac at Josua
mab Josedec yr arch-offeiriad^ gan
ddywedyd,
2 Fel hyn y Uefara Arglwydd
y Uuoedd, gan ddywedyd, Y bobl
hyn a ddywedant, Ni ddaeth yr
amser, yr amser i adeiladu iŷ yr
Arglwydd.
Haggai yn annog y hoU
HAGGAI, II.
i adeiladu y deml.
Cyn
CRIST
Cylch
520.
«■ 2 Sam. 7.
Pa. 132. 3,
2Heb.
Gosodwch
eich calon-
nauar
eich
gyrdd.
d Deut. 28.
Hos. 4. 10.
Mic. 6. 14,
15.
e Zech. 8.
10.
SNeu,
chwytTiaiê
ef ymaith.
fLef.26.19.
Deut. 28.
23.
8 ?, Bren.
8.1.
i» pen. 2. 17.
3 Yna y daeth gair yr Arglwydd
trwy law Haggai y prophwyd, gan
ddywedyd,
4 •= Ai amser yw i chwi eich hun-
ain drigo yn eich tai byrddiedig,
a'r tŷ hwn yn anghyfannedd ?
5 Fel hyn gan hynny yn awr y
dywed Arglwydd y lluoedd ; ^ Ys-
tyriwch eich ifyrdd
6 ^ Hauasoch lawer, a chludasoch
ychydig ; bwytta yi* ydych, ond nid
hyd ddigon ; yfed, ac nid hyd fod
yn ddiwall; ymwisgasoch, ac nid
hyd glydwr i neb ; * a'r hwn a en-
nillo gyflog, sydd yn casglu cyflog
i god dyllog.
7 11 Fel hyn y dywed Arglwydd
y lluoedd ; Ystyriwch eich ifyrdd.
8 Esgynwch i'r mynydd, a dyg-
wch goed, ac adeiledwch y tŷ ; mi
a ymfoddlonaf ynddo, ac y'm go-
goneddir, medd yr Arglwydd.
9 Edrychasoch am lawer, ac wele,
yr oedd yn ychydig ; a phan y dyg-
asoch adref, ^chwythais arno. Am
ba beth? medd Arglwydd y llu-
oedd. Am fy nhŷ i, yr hwn sydd
yn anghyfannedd, a chwithau yn
rhedeg bawb i'w dŷ ei hun.
10 Am hynny gwaharddwyd i'r
^nefoedd oddi arnoch wlitho, a
gwaharddwyd i'r ddaear roddi ei
fFrwyth.
11 ^ Gelwais hefyd am sychder ar
y ddaear, ac ar y mynyddoedd, ac
ar yr yd, ac ar y gwin, ac ar yr
olew, ac ar yr hyn a ddwg y ddae-
ar allan; ar ddyn heiyd, ac ar ani-
fail, ac ^ ar holl lafur dwylaw.
12 IT Yna y gwrandawodd Zoro-
babel mab Salathiel, a Josua mab
Josedec yr arch-offeiriad, a holl
weddill y bobl, ar lais yr Ar-
glwydd eu Duw, ac ar eiriau
Haggai y prophwyd, megis yr an-
fonasai eu Harglwydd Ddxjw
hwynt ef ; a'r bobl a ofhasant ger
bron yr Aiiglwydd.
13 Yna Haggai cennad yr Ar-
glwydd a lefarodd trwy gennad-
wri yr Arglwydd wrth y bobl,
gan ddywedyd, Yr wyf fi gyd á
ehwi, medd yr Arglwydd.
14 Felly y cynhyrfodd yr Ar-
glwydd yspryd Zorobabel mab
Salathiel tywysog Judah, ac yspryd
Josua mab Josedec yr arch-offeir-
iad, ac yspryd holl weddill y bobl ;
a hwy a ddaethant ac a weithias-
ant y gwaith yn nhŷ Arglwydd y
lluoedd eu Duw hwynt,
15 Y pedwerydd dydd ar hugain
o'r chweched mis, yn yr ail flwydd-
yn i Darius y brenhin.
PENNOD II.
1 Y mae yn rhoi colon yn y bohl i weithio,
trwy addaw gogoniant mwy ir ail deml
nag oedd yn y gyntaf. 10 Van rith pethau
sanctaidd a phethau aflan, y mae yn dangos
fod eu pechodau hwy yn rhwystro y gwaith,
20 Addewid Duw i Zorobabel.
YN y seithfed mis, ar yr unfed
dydd ar hugain o'r mis, y
daeth gair yr Arglwydd trwy law
y prophwyd Haggai, gan ddywedyd,
2 Dywed yn awr wrth Zorobabel
mab Salathiel tywysog Judah, ac
wrth Josua mab Josedec yr arch-
offeiriad, ac wrth weddill y bobl,
gan ddywedyd,
3 *Pwy yn eich plith a adawyd,
yr hwn a welodd y tŷ hwn yn ei
ogoniant cyntaf ? a pha fodd y gwel-
wch chAvi ef yr awr hon? ^onid
yiu wrth hwnnw yn eich golwg fel
peth heb ddim ?
4 Etto yn awr ^'ymgryfhâ, Zoro-
babel, medd yr Arglwydd; ac ym-
gryfhâ, Josua mab Josedec yr arch-
offeiriad; ac ymgryfliêwch, holl
bobl y tir, medd yr Arglwydd, a
gweithiwch : canys yr ydwyfû gyd
â chwi, medd Arglwydd y lluoedd:
5 Yn ol y gair a ammodais â chwi
pan ddaethoch allan o'r Aipht, felly
^yr erys fy yspryd yn eich mysg:
nac ofnwch.
6 Canys fel hyn y dywed Ar-
glwydd y lluoedd ; ®ünwaith etto,
ennyd fechan yw, a ^mi a ysgyd-
waf y nefoedd, a'r ddaear, a'r môr,
a'r sychdir ;
7 Ysgydwaf hefyd yr holl genhedl-
oedd, a dymuniant yr holl genhedl-
oedd a ddaw : llanwaf hefyd y tŷ
hwn â gogoniant, medd Arglwydd
y lluoedd.
8 Eiddof fi yr arian, ac eiddof fi yr
aur, medd Arglwydd y lluoedd.
9 Bydd mwy gogoniant y tŷ diw-
eddaf hwn na'r cyntaf, medd Ar-
glwydd y lluoedd : ac yn y He
hwn y rhoddaf dangnefedd, medd
Arglwydd y lluoedd.
10 IT Ar y pedwerydd dydd ar
hugain o'r nawfed mis, yn yr ail
flwyddyn i Darius, y daeth gair yr
Arglwydd trwy law Haggai y pro-
phwyd, gan ddywedyd,
11 Fel hyn y dywed Arglwydd y
lluoedd ; ^ Gofyn yr awr hon i'r off-
eiriaid y gyfraith, gan ddywedyd,
12 Os dwg un gig sanctaidd yng
Cyn
CRIST
Cylch
520.
b Zech. 4.
10.
c Zech. 8. 9.
dEs. 63.11.
e ad. 21.
Heb. 12.
2G.
f Joel 3. 16.
SLef.lO.ll.
Deut. 33.
10.
MaL 2. 7.
867
Zechafiah yn annog
ZECHARIAH, L
y hohl i edifarJiâu.
Cyn
CEIST
Cylch
520.
1» Num. 19.
IL
1 Tit. 1. 15.
t pen. 1. 9.
Zech.8.10.
1 Deut. 28.
22.
1 ÌBren. 8.
37.
Amos 4. 9.
m pen. 1. 11.
Cyn
CRIST
Cylch
520.
«Ezra 4.24.
Hag. 1. 1.
b Ezra 5. 1.
c Jer. 25. 5.
a 35. 15.
Mic. 7. 19.
MaL 3. 7.
d Es. 31. 6.
Jer. 3. 12.
a 18. 11.
Ezec. 18.
30.
Hoa. 14. 1.
nghwrr ei wisg, ac â'i gwrr a gyff-
wrdd â'r bara, neu â'r cawl, neu â'r
gwin, neu â'r olew, neu â dim o'r
bwyd, a fyddant hwy sanctaidd?
A'r offeiriaid a attebasant ac a
ddywedasant, 1^^ fyddant.
13 A Haggai a ddywedodd, Os un
afo^ aflan gan gorph marw a gyff-
wrdd â dim o'r rhai hyn, a fyddant
hwy aflan? A'r offeiriaid a attebasant
ac a ddywedasant, Byddant aflan.
14 Yna yr attebodd Haggai, ac a
ddywedodd, 'Felly y mae y bobl
hyn, ac felly y mae y genhedlaeth
hon ger fy mron, medd yr Ak-
GLWYDD ; ac felly y mae hoU waith
eu dwylaw, a'r hyn a aberthant
yno, yn aflan.
15 Ac yr awr hon meddyliwch,
attolwg, o'r diwrnod hwn allan a
chynt, cyn gosod carreg ar garreg
yn nheml yr Arglwydd ;
16 Er pan oedd y dyddiau hynny
^ pan ddelid at dwrr o ugain llestr-
aid, deg fyddai ; pan ddelid at y
gwinwrŷf i dynnu deg llestraid a
deugain o'r cafn, ugain a fyddai yno.
17 ^Tarewais chwi â diflanniad,
ac â mallder, ac â chenllysg, ""yn
holl waith eich d^vylaw; a chwi-
thau ni throisoch attaf fi, medd yr
Arglwydd.
18 Ystyriwch yr awr hon o'r dydd
hwn ac er cynt, o'r pedwerydd
dydd ar hugain o'r nawfed mis,
ac ystyriwch o'r dydd y sylfaen-
wyd teml yr Arglwydd.
19 A yiv yr had etto yn yr ys-
gubor ? y winwydden hefyd, y ffigys-
bren, a'r pomgranad, a'r pren olew-
wydd, ni fírwythasant: o'r dydd
hwn allan y bendithiaf chwi.
20 IT A gair yr Arglwydd a
ddaetli eilwaith at Haggai, ar y
pedwerydd dydd ar hugain o'r
mis, gan ddywedyd,
21 Llefara wrth Zorobabel tywys-
og Judah, gan ddywedyd, ''Myfi a
ysgydwaf y nefoedd a'r ddaear ;
22 A "mi a ymchwelaf deyrn-
gadair teyrnasoedd, ac a ddinystr-
iaf gryfder brenhiniaethau y cen-
hedloedd ; p ymchwelaf hefyd y
cerbydau, a'r rhai a eisteddant
ynddynt ; a'r meirch a'u marchog-
ion a syrthiant, bob un gan gleddyf
ei frawd.
23 Y diwrnod hwnnw, medd Ar-
glwydd y Uuoedd, y'th gymmeraf
di, fy ngwas Zorobabel, mab Sa-
lathiel, medd yr Arglwydd, lac
y'th wnaf fel sêl : canys mi a'th
ddewisais di, medd Arglwydd y
Uuoedd.
LLYFR ZECHARIAH.
PENNOD I.
1 Zechanah yn annog i edifeirwch. 7 Gweled-
igaeth y meirch. 12 Trwy weddi yr angel y
gwneir addewidion cysurol i Jerusalem. 18
Gweledigaeth y pedwar corn, a'r pedwar saer,
YN yr wythfed mis *o'r ail
flwyddyn i Darius, y daeth
gair yr Arglwydd at **Zechariah,
mab Barachîah, mab Ido y pro-
phwyd, gan ddywedyd,
2 liwyr ddigiodd yr Arglwydd
wrth eich tadau.
3 Am hynny dywed wrthynt, Fel
hyn y dywed Arglwydd y Uu-
oedd ; *= Dychwelwch attaf fi, medd
Arglwydd y Uuoedd, a mi a ddy-
chwelaf attoch chwithau, medd Ar-
glwydd y Uuoedd.
4 Na fyddwch fel eich tadau, y
rhai y galwodd y prophwydi o'r
blaen arnynt, gan ddywedyd, Fel
hyn y dywed Arglwydd y Uu-
oedd; ^Dychwelwch yn awr oddi
wrth eich ffyrdd drwg, ac oddi
wrth eich gweithredoedd drygionus :
ond ni chlywent, ac ni wrandawent
arnaf, medd yr Arglwydd.
5 Eich tadau, pa le y maent hwy?
a'r prophwydi, ydynt hwy yn fyw
byth?_
6 Oni ddarfu er hynny i'm geiriau
a'm deddfau, y rhai a orchymynais
wrth fy ngvveision y prophwydi,
^oddiwes eich tadau? a hwy a
ddychwelasant, ac a ddywedasant,
^Megis y meddyliodd Arglwydd
y Uuoedd wneuthur i ni, yn ol ein
fíyrdd, ac yn ol ein gweithredoedd
ein hun, felly y gwnaeth efe â ni.
7 IT Ar y pedwerydd dydd ar hug-
ain o'r unfed mis ar ddeg, hwnnw
yw mis Sebat, o'r ail flwyddyn i
Darius, y daeth gair yr Arglwydd
at Zechariah, mab Barachiah, mab
Ido y prophwyd, gan ddywedyd,
8 Gwelais noswaith ; ac wele ^wr
yn marchogaeth ar farch coch, ac
yr oedd efe yn sefyll rhwng y myrt-
Gwéledigaetli y meirch.
ZECHARIAH, II.
MesuTo Jerusalem,
Cyn
CEIST
Cylch
519,
B pen. e.
2—7.
3Neu,
gwineuon.
h Dat. 6. 10.
i Dan. 9. 2.
t pen. 8. 2.
1 Es. 47. 6.
m Es. 14. 1.
pen. 2. 12.
wydd y rhai oedd yn y paiit ; ac
o'i ol ef feirch ^ cochion, ^ brithioii,
a gwỳnion.
9 Yna y dywedais, Beth yw y
rhai hyn, fy arglwydd? A dywed-
odd yr angel oedd yn ymddiddan
â mi wrthyf, Mi a ddangosaf i ti
beth yw y rhai hyn.
10 A'r gwr, yr hwn oedd yn sefyll
rhwng y myrtwydd, a attebodd ac
a ddywedodd, Dyma y rhai a heb-
ryngodd yr Arglwydd i ymrodio
trwy y ddaear.
11 A hwythau a attebasant angel
yr Arglwydd, yr hwn oedd yn
sefyU rhwng y coed myrt, ac a
ddywedasant, Rhodiasom trwy y
ddaear; ac wele yr hoU ddaear
yn eistedd, ac yn Uonydd.
12 IT Ac angel yr Arglwydd a
attebodd ac a ddywedodd, ^ 0 Ar-
glwydd y Uuoedd, pa hyd na thru-
garhêi wrth Jerusalem, a dinasoedd
Judah, wrth y rhai y digiaist *y
deng mlynedd a thri ugain hyn ?
13 A'r Arglwydd a attebodd yr
angel oedd yn ymddiddan â mi,
Û geirian daionus, a geiriau com-
fforddus.
14 A'r angel yr hwn oedd yn ym-
ddiddan â mi a ddywedodd wrthyf,
Gwaedda, gan ddywedyd, Fel hyn
y dywed Arglwydd y lluoedd;
^Deliais eiddigedd mawr dros Je-
rusalem a thros Sion :
15 A digiais yn ddirfawr wrth y
cenhedloedd difraw; ^y rhai pan
ddigiais ychydig, hwythau a gyn-
northwyasant y niwed.
16 Am hynny fel hyn y dywed yr
Arglwydd ; Dychwelais at Jeru-
salem â thrugareddau : fy nhŷ a
adeiledir ynddi, medd Arglwydd
y lluoedd, a llinyn a estynir ar Je-
rusalem.
17 Gwaedda etto, gan ddywedyd,
Fel hyn y dywed Arglwydd y llu-
oedd ; Fy ninasoedd a ymehangant
gan ddaioni, a'r Arglwydd a rydd
gysur 1 Sion etto, ac ™a ddewis
Jerusalem etto.
18 1Í A chodais fy Uygaid, ac
edrychais ; ac wele, bedwar corn.
19 A dywedais wrth yr angel oedd
yn ymddiddan â mi, Beth yw y rhai
hyn? Dywedodd yntau wrthyf, Y
rhai hyn yw y cyrn a wasgarasant
Judah, Israel, a Jerusalem.
20 A'r Arglwydd a ddangosodd
i mi bedwar saer hefyd.
21 Yna y dywedais, I wneuthur
869
pa beth y daw y rhai hyn? Ac efe a
lefarodd, gan ddywedyd, Y rhai hyn
yw y cyrn a wasgarasant Judah, fel
na chodai un ei ben : ond y rhai
hyn a ddaethant i'w tarfu hwynt, i
daflu allan gyrn y Cenhedloedd, y
rhai a godasant eu cyrn ar wlad
Judah i'w gwasgaru hi.
PENNOD II.
1 Duw, o'i ofal dros Jerusalem, yn anfon i'w
mesuro hi. 6 Gwared S'ion. 10 Addewid
o bresennoldeb Duw.
DYRCHEFAIS fy Uygaid dra-
chefn, ac edrychais ; ac wele
wr, ac yn ei law linyn mesur.
2 A dywedais, I ba le yr âi di ? Ac
efe a ddywedodd wrthyf, ^ I fesuro
Jerusalem, i weled beth yw ei lied
hi, a pheth yw ei hyd hi.
3 Ac wele yr angel a oedd yn
ymddiddan â mi yn myned aUan,
ac angel arall yn myned allan i'w
gyfarfod ef.
4 Ac efe B, ddywedodd wrtho,
Rhed, llefara wrth y llangc hwn,
gan ddywedyd, Jerusalem a gyf-
anneddir/e? ^maes-drefi, rhag aml-
ed dyn ac anifail o'i mewn.
5 Canys byddaf iddi yn fur o dan
o amgylch, medd yr Arglwydd, a
^ byddaf yn ogoniant yn ei chanol.
6 1Í Ho, ho, deuwch allan, a
•^ffowch o wlad y gogledd, medd
yr Arglwydd : canys taenais chwi
fel pedwar gwynt y nefoedd, medd
yr Arglwydd.
7 0 Sion, ymachub, yr hon wyt yn
preswylio gyd â merch Babilou.
8 Canys fel hyn y dywed Ar-
glwydd y Uuoedd ; Ar ol y gogon-
iant /m hanfonodd at y cenhedl-
oedd y rhai a'ch yspeiliasant chwi :
canys ^ a gyfíyrddo â chwi, sydd yn
cyfíwrdd â chanwyll ei lygad ef
9 Canys wele fi yn ysgwyd fy Uaw
arnynt, a byddant yn ysglyfaeth i'w
gweision : a ^ chant wybod mai Ar-
glwydd y lluoedd a'm hanfonodd.
10 IT ^Cân a llawenycha, merch
Sion: canys wele fi yn dyfod; a ^mi
a drigaf yn dy ganol di, medd yr
Arglwydd.
11 A'r dydd hwnnw cenhedloedd
lawer a ymlynant wrth yr Ar-
glwydd, ac a fyddant ^ bobl 1 mi :
a mi a drigaf yn dy ganol di ; a
' chei wybod mai Arglwydd y Uu-
oedd a'm hanfonodd attat.
12 A'r Arglwydd a etifedda Ju-
dah, ei ran yn y tir sanctaidd, ac
^ a ddewis Jerusalem drachefn.
Êe3
Cyn
CRIST
Cylch
519.
519.
» Edrych
Dat. 11. L
2 Neil,
Irefi heb
gaeraii.
b Es. 60. 19.
0 Es. 48. 20.
a 52. 11.
Jer. 50. 8.
a 51. 6, 45.
Dat. 18. 4.
à Deut. 32.
10.
Ps. 17. 8.
e pen. 4. 9.
f Es. 12. 6.
a 54. 1.
Seph. 3. 14.
6 Lef. 2tí.
12.
Ezec. 37.
27.
lonn 1. 14.
2 Cor. 6. 16.
h Exod. 12.
49.
lad. 9.
k pen. 1. 17.
Am ad/eriad yr eglwys.
ZECHARIAH, III.
Y canhwyllbren aur.
Cyn
CRIST
519.
» Seph. 1. 7.
m Deut. 26.
15.
Es. 57. 15.
,1. L
>> Ps. 109. 6.
Dat.12.10.
2Sef,
gwrth-
wynebwr,
c Judas 9.
d Rhuf. 8.
33.
«Amos 4.
11.
Rhuf. IL
5.
Judas 23.
f pen. 6. IL
3 Neu, fy
ordinhad.
4Heb.
rodfeydd
% rodioi
e Pb. 71. 7.
Es. 8. IS.
h Es. 42. 1.
a 52. 13.
Ezec. 34.
23.
> Es. 4. 2.
a 11. 1.
Jer. 23. 5.
a a3. 15.
pen. 6. 12.
Luc 1. 78.
liPs.118.22.
Es. 28. 16.
1 pen. 4. 10.
Uat. 5. 6.
m Mic. 4. 4.
13 Pob cnawd, Haw y'ngŵydd
yr Arglwydd : canys cyfododd ° o
drigfa ei sancteiddrwydd.
PENNOD III.
1 Dan rith Josua, y dangosir adferiad yr
eglwys. 8 Addaw Crist y Blaguryn.
AC efe a ddangosodd i mi * Josua
J\. yr arch-offeiriad jo. sefyll ger
bron angel yr Arglwydd, a ^'^ Sa-
tan yn sefyll ar ei ddeheulaw ef
i'w wrthwynebu ef.
2 A'r Arglwydd a ddywedodd
wrth Satan, "^Cerydded yr Ar-
glwydd dydi, Satan ; sef yr Ar-
glwydd yr hwn "^a ddewisodd
Jerusalem, a'th geryddo : onid
*pentewyn yw hwn wedi ei achub
o'rtân?
3 A Josua ydoedd wedi ei wisgo
â dillad budron, ac yn sefyll yng
ngŵydd yr angel.
4 Ac efe a attebodd, ac a ddy-
wedodd wrth y rhai oedd yn sefyll
ger ei fron, gan ddywedyd, Cym-
merwch ymaith y dillad iDudron
oddi am dano ef. Wrtho yntau
y dywedodd, Wele, symmudais dy
anwiredd oddi wrthyt, a gwisgaf
di hefyd â newid dillad.
5 A dywedais hefyd, Rhoddant
^feitr teg ar ei ben ef: a rhodd-
asant feitr teg ar ei ben ef, ac a'i
gwisgasant â dillad ; ac angel yr Ar-
glwydd oedd yn sefyll ger Haw.
6 Ac angel yr Arglwydd a dyst-
iolaethodd wrth Josua, gan ddy-
wedyd,
7 Fel hyn y dywed Arglwydd y
lluoedd ; Os rhodi di yn fy flfyrdd,
ac OS cedwi ^ iy nghadwraeth, tithau
hefyd a ferni fy nhŷ, ac a gedwi
fy nghynteddoedd ; rhoddaf i ti
hefyd *leoedd i rodio ym mysg y
rhai hyn sydd yn sefyll yma.
8 Gwrando, attolwg, Josua yr
arch-offeiriad, ti a'th gyfeillion sydd
yn eistedd ger dy fron: canys
ggwŷr rhyfedd yw y rhai hyn: o
herwydd wele, dygaf allan ''fy
ngwas «Y BLAGURYN.
9 Canys wele, y garreg a roddais
ger bron Josua; ar un ''garreg y
hydd 'saith o lygaid: wele fi yn
naddu ei naddiad hi, medd Ar-
glwydd y lluoedd, a mi a sym-
mudaf ymaith anwiredd y tir hwnnw
mewn un divvrnod.
10 Y dwthwTi hwnnw, medd Ar-
glwydd y lluoedd, y gelwch bob
un ei gymmydog ™ dan y winwydd-
en, a than y fîìgysbren.
870
PENNOD IV.
1 Trwy weledigaeth y canhwyllbren aur, y dang-
osir y llwyddiant a gâi sylfaeniad Zorobabel:
11 ac wrth y ddwy olew-wydden, yr ar-
wyddoccêir y ddau enneiniog.
A'R angel yr hwn oedd yn ym-
- ddiddan â mi, a ddychwelodd,
ac a'm deflrôdd, fel y defirôir un
o'i gwsg,
2 Ac a ddywedodd wrthyf, Beth a
well di? A mi a ddywedais, Edrych-
ais, ac wele ganhwyllbren i gyd o
aur, a'i badell ar ei ben, al saith
lusern arno, ^a saith o bibellau i'r
saith lusern oedd ar ei ben ef ;
3 A *dwy olew-wydden wrtho, y
naill o'r tu dehau i'r badell, a'r
Hall o'r tu aswy iddi.
4 A mi a attebais, ac a ddywed-
ais wrth yr angel oedd yn ymddi-
ddan â mi, gan ddywedyd, Beth
yw y rhai hyn, fy arglwydd ?
5 A'r angel oedd yn ymddiddan
â mi, a attebodd, ac a ddywed-
odd wrthyf, Oni wyddost beth yw
y rhai yma? Yna y dywedais, Na
wn, fy arglwydd.
6 Ac efe a attebodd ac a ddy-
wedodd wrthyf, gan ddywedyd, Hyn
yw gair yr Arglwydd at Zoro-
babel, gan ddywedyd, ''Nid trwy
^lu, ac nid trwy nerth, ond trwy
fy yspryd, medd Arglwydd y Uu-
oedd.
7 Pwy wyt ti, y mynydd mawr?
ger bron Zorobabel y hyddi yn
wastadedd ; ac efe a ddwg allan y
maen pennaf, ''gan weiddi, Rhad,
rhad iddo.
8 Daeth gair yr Arglwydd attaf
drachefn, gan ddywedyd,
9 Dwylaw Zorobabel "^a sylfaen-
asant y tŷ hwn, a'i ddwylaw ef
*a'i gorphen: a ^chei wybod mai
«Arglwydd y lluoedd a'm hebr-
yngodd attoch.
10 Canys pwy a ddîystyrodd ddydd
''y pethau by chain? canys Uawen-
ychant, a gwelant y * garreg alcam
yn llaw Zorobabel gyd a'v saith
hynny : ' Uygaid yr Arglwydd yd-
ynt, y rhai sydd yn cynniwair trwy
yr hoU ddaear.
11 1Í A mi a attebais, ac a ddy-
wedais wrtho, Beth yw ^j ddwy
olew-wydden hyn, ar y tu dehau i'r
canhwyllbren, ac ar ei aswy?
12 A mi a attebais drachefn, ac a
ddywedais wrtho, Beth yw y ddau
bingcyn olew-wydden, y rhai ^ trAvy
y ddwy bibell aur sydd yn tywallt
Y llyfr yn ehedeg.
ZECHARIAH, V.
Y pedwar cerhyd.
Cyn
CEIST
519.
6 Neu, olew
i'r aur.
Heb. yr
aur.
1 Dat. IL 4.
7 Heb. (Wau
fabyr
olew ; set,
y ddau
enneiniog.
m Edrych
Jos. 3. 11,
13.
pen. 6. 5.
2 Neu, pob
un oW
bobl hyn
a ladraito,
a'i cyfrif
ei Tiun yn
dd'ieuog,
fel y gwna
hithau,&c.
» pen. 8. 17.
b Edrych
Lef. 14. 45.
allan o honynt eu hunain ^' yr olew
euraid ?
13 Ac efe a lefarodd wrthyf, gan
ddywedyd, Oni wyddost ti beth yw
y rhai hyn? A dywedais, Na wn,
fy arglwydd-
14 Ac efe a ddywedodd, 'Dyma
■^ y ddwy gaingc olew-wydden "sydd
yn sefyll ger bron Arglwydd yr
holl ddaear.
PENNOD V.
1 Wrth y llyfr yn ehedeg, y dangosir melldith
lladratta a thyngu. 5 Yn rhith gwraig yn
eistedd mewn ephah, a thalent o blwm, y
dangosir damnedigaeth Bahilon.
YNA y troais, a chodais fy Uyg-
aid, ac edrychais; ac wele
blyg llyfr yn ehedeg.
2 Ac efe a ddywedodd wrthyf,
Beth a well di? A dywedais, Mi
a welaf blyg llyfr yn ehedeg, a'i
hŷd yn ugain cufydd, al led yn
ddeg cufydd.
3 Ac efe a ddywedodd wrthyf,
Dyma y felldith sydd yn myned
allan ar wyneb yr holl ddaear:
canys ^pob un a ladratto, a dorrir
ymaith fel o'r tu yma, yn ei hoi
hi ; a phob un a dyngo, a dorrir
ymaith fel o'r tu accw, yn ei hoi hi.
4 Dygaf hi allan, medd Ar-
glwydd y Uuoedd, a hi a ddaw
i dŷ y lleidr, ac i dŷ y ^neb a
dyngo i'm henw i ar gam : a hi
a erys y'nghanol ei dŷ ef, ac *'a'i
difa ef, a'i goed, a'i gerrig.
5 1Í Yna yr angel oedd yn ym-
ddiddan â mi, a aeth allan, ac a
ddywedodd wrthyf, Cyfod yn awr
dy lygaid, ac edrych beth yw hyn
sydd yn myned allan.
6 A mi a ddywedais, Beth ydyw?
Ac efe a ddywedodd, Ephah ydyw,
sydd yn myned allan. Ac efe a
ddywedodd, Dyma eu gwelediad yn
yr holl ddaear.
7 Ac wele dalent o blwm wedi
ei godi i fyim: a dyma wraig yn
eistedd y'nghanol yr ephah.
8 Ac efe a ddywedodd, Anwir-
edd yw hon. Ac efe a'i taflodd
hi i ganol yr ephah ; a bwriodd y
pwys plwm ar ei enau ef.
9 A chyfodais fy Uygaid, ac edrych-
ais ; ac wele ddwy wragedd yn dy-
fod allan, a gwynt yn eu hesgyll;
canys esgyll oedd ganddynt fel es-
gyll y ciconia: a chyfodasant yr
ephah rhwng y ddaear a'r nefoedd.
10 Yna y dywedais wrth yr angel
oedd yn ymddiddan â mi, I ba le
y mae y rhai hyn yn myned a'r
ephah ?
11 Dywedodd yntau wrthyf, I
•"adeiladu iddi dy y'ngwlad Sinar:
a hi a sicrhêir, ac a osodir yno
ar ei hystôl ei hun
PENNOD VI.
1 Gweledigaeth y pedwar cerhyd. 9 Ban ritli
coronau Josua, y dangosir teml a brenhin-
iaetli Crist y Blaguryn.
HEFYD mi a droais, ac a
ddyrchefais fy llygaid, ac a
edrychais; ac wele bedwar o ger-
bydau yn dyfod allan oddi rhwng
dau fynydd : a'r mynyddoedd oedd
fynyddoedd o bres.
2 Yn y cerbyd cyntaf yr oedd
meirch *cochion, ac yn yr ail cer-
byd meirch duon,
3 Ac yn y trydydd cerbyd meirch
gwỳniou, ac yn y pedwerydd cer-
byd meirch brithion a ^ gwineuon.
4 Yna yr attebais, ac y dywed-
ais wrth yr angel oedd yn ymddi-
ddan â mi, Beth yw y rhai hyn,
fy arglwydd ?
5 A'r angel a attebodd ac a ddy-
wedodd, Dyma bedwar ^ysprydy
nefoedd, y rhai sydd yn myned all-
an o ''sefyll ger bron Arglwydd
yr holl ddaear.
6 Y meirch duon sydd ynddo a
ant allan i dir y gogledd ; a'r gwỳn-
ion a ant allan ar eu hoi hwy-
thau; a'r brithion a ant allan i'r
deheu-dir.
7 A'r gwineuon a aethant allan,
ac a geisiasant fyned i gynniwair
trwy y ddaear : ac efe a ddywed-
odd, Ewch, cynniweirwch trwy y
ddaear. FeUy hwy a gynniweir-
asant trwy y ddaear.
8 Yna efe a waeddodd arnaf, ac
a lefarodd wrthyf, gan ddywedyd,
Edrych, y rhai a aethant i dir y
gogledd a lonyddasant fy yspryd
yn nhir y gogledd.
9 IT A daeth gair yr Arglwydd
attaf, gan ddywedyd,
10 Cymmer gan y gaethglud, gan
Heldai, gan Tobiah, a chan Jeda-
iah, y rhai a ddaethant o Babilon,
a thyred y dydd hwnnw, a dos i
dy Josiah mab Sephanîah :
11 Yna cymmer arian ac aur, a
gwna *=goronau, a gosod ar ben Jo-
sua mab Josedec yr arch-offeiriad ;
12 A llefara wrtho, gan ddywed-
yd, Fel hyn y dywed Arglwydd
y lluoedd, gan ddywedyd, Wele "^y
gwr a'i enw'* BLAGURYN: ^o'i
Cyn
CRIST
619.
0 Jer. 29. 6,
28.
a pen. 1. 8.
Dat. C. 4.
2 Neu,
chryfion.
SNeu,
b 1 Bren.
22. 19.
Een. 4. 14.
luc L 19.
c pen. 3. 5.
«1 Edrych
Luc 1. 78.
loan L 45.
• pen. 3. 8.
* Neu, oddi
lano ef.
Argyhoeddi y hohl.
ZECHARIAH, VII.
Adneicyddu Jerusalem.
Cyn
CEIST
519.
fPs. 110.4.
Heb. a L
S Es. 60. 10.
t pen. 2. 9.
a 4. 9.
518.
2 Heb.
ymhil âg
wyneb yr
Arglwydd.
aJer.52.12.
pen. 8. 19.
c pen. 8. 19.
d pen. 1. 12.
e Edrych
Rhuf. 14.
6.
3 Neu, onid
chwi yw y
rhai oedd
yn hwylla,
&c.
4 Neu,
Oniddyma
V geiriau,
&G.
le hefyd y blagura, ac efe a adeil-
ada deml yr Arglwydd :
13 lë, teml yr Arglwydd a adeil-
ada efe ; ac efe a ddwg y gogon-
iant, ac a eistedd, ac a lywodr-
aetha ar ei frenhin-faingc ; 'bydd
yn offeiriad heiyd ar ei frenhin-
faingc : a chynghor hedd a fydd
rhyngddynt iU dau.
14 A'r coronau fydd i Helem, ac
i Tobiah, ac i Jedaiah, ac i Hen
mab Sephaniah, er coifadwriaeth
yn nheml yr Arglwydd.
15 ^A'r pellennigion a ddeuant,
ac a adeiladant yn nheml yr Ar-
glwydd, a ''chewch wybod mai
Arglwydd y Uuoedd a'm hanfon-
odd attoch. A hyn a fydd, os gan
wrandaw y gwrandêwch ar lais yr
Arglwydd Dduw.
PENNOD VII.
1 Y caetliion yn ymofyn am ympryd, 4 Ze-
chariah yn argyhoeddi eu hympryd hwy.
SFechod yw yr achos o'u caethiwed hwy.
AC yn y bedwaredd flwyddyn i'r
. brenhin Darius y daeth gair
yr Arglwydd at Zechariah, ar y
pedwerydd dydd o'r nawfed mis,
se/Cisleu;
2 Pan anfonasent Sereser, a Re-
gem-melech, a'u gwŷr, i dŷ Ddtjw,
i - weddio ger bron yr Arglwydd,
3 Ac i ddywedyd wrth yr offeir-
iaid oedd yn nhŷ Arglwydd y Uu-
oedd, ac wrth y prophwydi, gan
ddywedyd, A wylaf fi ^y pummed
mis, gan ymneillduo, fel y gwneuth-
um weithian gymmaint o flynydd-
oedd?
4 1Í Yna gair Arglwydd y Uuoedd
a ddaeth attaf, gan ddywedyd,
5 Dywed wrth hoU bobl y tir,
ac wrth yr offeiriaid, gan lefaru,
Pan *'oeddych yn ymprydio ac yn
galaru '' y pummed a'r seithfed mis,
^ y deng mlynedd a thri ugain hyn-
ny, ai ® i mi yr ymprydiasoch chwi
ympryd, i mi ?
6 A phan fwyttasoch, a phan
yfasoch, ^onid oeddych yn bwytta
i chwi eich hunain, ac yn yfed i
chwi eich hunain ?
7 ^ Oni ddylech wrandaw y geir-
iau a gyhoeddodd yr Arglwydd
trwy law y prophwydi gynt, pan
oedd Jerusalem yn gyfannedd, ac
yn Uwyddiannus, a'i dinasoedd ol
hamgylch, a phohl yn cyfanneddu
y deheu-dir a'r dyffryn-dir ?
8 IT A daeth gair yr Arglwydd
at Zechariah, gan ddywedyd,
872
9 Fel hyn y llefara Arglwydd y
Uuoedd, gan ddywedyd, ^^Bernwch
farn ^gywir, gwnewch drugaredd
a thosturi bob un i'w frawd :
10 Ac 8 na orthrymmwch y weddw
a'r amddifad, y dieithr a'r anghen-
og ; ac ^ na feddyliwch ddrwg bob
un i'w gilydd yn eich calonnau.
11 Er hyn gwrthodasant wran-
daw, a 'rhoddasant ysgwydd anhy-
dyn, a thrymhasant eu clustiau rhag
cfywed.
12 Gwnaethant hefyd eu calon-
nau yn adamant, rhag clywed y
gyfraith a'r geiriau a anfonodd Ar-
glwydd y Uuoedd trwy ei yspryd,
yn Haw y prophwydi gynt: am
hynny y daeth digofaint mawr oddi
wrth AiiGLWYDD y Uuoedd.
13 A bu, megis y galwodd efe, ac
na wrandawent hwy ; feUy ^ y galw-
asant hwy, ac nis gwrandawn in-
nau, medd Arglwydd y Uuoedd.
14 Ond g-wasgerais h^vynt â chor-
wynt i blith yr hoU genhedloedd y
rhai nid adwaenent ; a'r tir a ang-
hyfanneddwyd ar eu hoi hwynt, fel
nad oedd a'i tramwyai nac a ddy-
chwelai ; feUy y gosodasant ^y wlad
ddymunol yn ddiffaethwch.
PENNOD VIII.
1 Adnewyddu Jerusalem. 9 Eu cysuro hwy
i adeiladu, trwy fod ffafr Duw tu ag attynt.
16 Gweithredoedd da y mae Duw yn eu
gofyn ganddynt. 18 Addaw llawenydd a
rhyddhâd. '
DRACHEFN y daeth gair Ar-
glwydd y Uuoedd atta/, gan
ddywedyd,
2 Fel hyn y dywed Arglwydd y
Uuoedd; * Eiddigeddais eiddigedd
mawr dros Sion, ac â Uid mawr yr
eiddigeddais drosti.
3 Fel hyn y dywed yr Arglwydd;
Dychwelais at Sion, a thrigaf yng
nghanol Jerusalem; a Jerusalem
''a elwir Dinas y gwirionedd; a
mynydd Arglwydd y Uuoedd, Y
mynydd sanctaidd.
4 Fel hyn y dywed Arglwydd y
Uuoedd ; "^ Hen wŷr a hen wragedd
a drigant etto yn heolydd Jerusa-
lem, a phob gwr a'i ffon yn ei law
o herwydd amlder dyddiau.
5 A heolydd y ddinas a lenwir
o fechgyn a genethod yn chwarae
yn ei heolydd hi.
6 Fel hyn y dywed Arglwydd y
Uuoedd ; Os ^ anhawdd yw hyn yn
y dyddiau hyn y'ngolwg gweddiU
y bobl hyn, "^ai ^anhawdd fyddai
Cyn
CEIST
518.
f Mic. 6. 8.
Matt. 23.
23.
5 Heb.
gwirion-
edd.
S Exod. 22.
21,22.
Deut. 24.
17.
Es. 1. 17.
Jer. 5. 28.
t pen. 8. 17.
iNeh. 9.29.
Hos. 4. 16.
k Diar. L
24—28.
Es. 1. 15.
Jer. 11. 11.
a 14. 12.
Mic. 3. 4.
1 Dan. 8. 9.
518.
» pen. L 14.
b Es. L 21,
26.
c Edrych
lSam.2.
31.
Galar. 2.
20, &c.
a 5. 11— 14,
2Nen,
rhyfedd.
d Gen. 18.
14.
Luc L 37.
a 18. 27.
Rhuf. 4.
21.
3 Neu,
rhyfedd.
Addaw dîddanwch.
ZECHARIAH, IX. Duwyn amddiffyn ei eglwys.
Cyn
CRIST
518.
íEdrych
Ps. 60. 1.
a 113. 3.
MaL 1. IL
fEzraS. 1,
2.
B Hag. 1. 6,
10. a 2. 16.
6 Neu,
y cyflog
hwniddyn
a aeth yn
ddiddym,
ac nidoead
Hog am,
&c.
b Hob. 2. 21,
22.
Joel 2. 22.
6 Heb. yn
heddwch.
t Kuth 4.
11, 12.
Seph. 3.
20.
kEph.4.
25.
7 Heb.
a gwirion-
edd tang-
nefedd.
1 pen. 7. 10.
«0 pen. 5. 3,
hefyd yn fy ngolwg i? medd Ar-
GLWYDD y lluoedd.
7 Fel hyn y dywed Arglwydd y
lluoedd; Wele fi yn gwaredu fy
mhobl o dir y dwyrain, ac o dir
*machludiad haul.
8 A mi a'u dygaf hwynt, fel y
preswyliont y'nghanol Jerusalem :
a bwy a fyddant yn bobl i mi, a
byddaf finnau iddynt hwytliau yn
Dduw mewn gwirionedd ac mewn
cyfiawnder.
9 1Í Fel hyn y dywed Arglwydd
y lluoedd ; ' Cryfhâer eich dwylaw
chwi, y rhai ydych yn clywed yn y
dyddiau hyn y geiriau hyn o ^enau
y prophwydi, y rhai oedd yn y dydd
y sylfaenwyd tŷ Arglwydd y Uu-
oedd, fel yr adeiledid y deml.
10 Canys cyn y dyddiau hyn e^nid
oedd na chyflog i ddyn, na llog am
anifail ; na heddwch f r un a elai
allan, nac a ddelai i mewn, gan y
gorthrymder : oblegid gyrrais yr
hoU ddynion bob un ym mhen ei
gymmydog.
11 Ond yn awr ni bydda/G. i wedd-
ill y bobl hyn megis yn y dyddiau
gynt, medd Arglwydd y lluoedd.
12 Canys bydd ^yr had ^yn fíyn-
nadwy; y winwydden a rydd ei
ffrwyth, a'r ddaear a rydd ei chyn-
nyrch, a'r nefoedd a roddant eu
gwlith: a pharaf i weddiU y bobl
hyn feddiannu yr hoU bethau hyn.
13 A bydd, mai megis y buoch
chwi, tŷ Judah a thy Israel, yn fell-
dith ym mysg y cenhedloedd ; felly
y'ch gwaredaf chwi, a *byddwch yn
fendith: nac ofnwch, ond cryfhâer
eich dwylaw.
14 Canys fel hyn y dywed Ar-
glwydd y lluoedd ; Fel y meddyl-
iais eich drygu chwi, pan y'm dig-
iodd eich tadau, medd Arglwydd
y lluoedd, ac nid edifarheais ;
15 Felly drachefh y meddyliais yn
y dyddiau hyn wneuthur lies i Je-
rusalem, ac i dŷ Judah : nac ofnwch.
16 IT Dyma y pethau a wnewch
chwi; ''Dywedwch y gwir bawb
wrth ei gymmydog; bernwch farn
"^ gwirionedd a thangnefedd yn eich
pyrth;
17 'Ac na fwriedwch ddrwg neb
i'w gilydd yn eich calonnau; ac
"na hoifwch Iw celwyddog: canys
yr holl bethau hyn a gaseais, medd
yr Arglwydd.
18 IT A gair Arglwydd y lluoedd
a ddaeth attaf, gan ddywedyd,
19 Fel hyn y dywed Arglwydd y
Uuoedd ; Ympryd "y pedwerydd mis,
ac ympryd °y pummed, ac ympryd
Py seithfed, ac ympryd iy degfed,
a iydd i dỳ Judah yn llawenydd
a hyfrydwch, ac yn ^uchel-wyhau
^ daionus : gan hynny cerwch wir-
ionedd a heddwch.
20 Fel hyn y dywed Arglwydd y
lluoedd ; Bydd etto, y daw pobloedd,
a phreswylwyr dinasoedd lawer :
21 Ac yr â preswylwyr y naill
ddinas i'r Hall, gan ddywedyd, 'Awn
gan fyned i weddio ger bron yr Ar-
glwydd, ac i geisio Arglwydd y
lluoedd : minnau a âf hefyd.
22 lë, pobloedd lawer a chenhedl-
oedd cryfìon a ddeuant i geisio Ar-
glwydd y lluoedd yn Jerusalem, ac
i 2 weddio ger bron yr Arglwydd.
23 Fel hyn y dywed Arglwydd
y lluoedd ; Yn y dyddiau hynny y
bydd i ddeg o ddynion, o bob taf-
odiaith y cenhedloedd, ymaflyd, ym-
aflyd, meddaf, y'ngodrau gwr o
luddew, gan ddywedyd, Awn gyd
â chwi : canys clywsom ^fod Duw
gyd â chwi.
PENNOD IX.
1 Duw yn amddiffyn ei eglwys. 9 Annog S'ion
i lawenychu am ddyfodiad Crist, aH hedd-
ychol frenhiniaeth. 12 Duw yn addaw budd-
ugoliaeth ac amddiffyn.
BAICH gair yr Arglwydd yn
nhir Hadrach, a * Damascus
fydd ei orphwysfa ef: psm/yddo
Uygaid dyn ar yr Arglwydd, fel yr
eiddo holl Iwythau Israel.
2 A Hamath hefyd a derfyna
wrthi ; Tyrus a ^ Sidon hefyd, er ei
bod " yn ddoeth iawn.
3 A Thyrus a adeiladodd iddi ei
hun amddiffynfa, ac "^a bentyrrodd
arian fel Uwch, ac aur coeth fel
tom yr heolydd.
4 "Wele, yr Arglwydd a'i bwrw
hi aUan, ac a deiy ei nerth hi yn y
môr ; a hi a ysir â than.
5 ' Ascalon a'i gwel, ac a ofna ; a
Gaza, ac a ymofidia yn ddirfawr;
Ecron hefyd, am ei chywilyddio o'i
gobaith; difethir hefyd y brenhin
aUan o Gaza, ac Ascalon ni chyfan-
neddir.
6 2 Estron hefyd a drig yn Asdod,
a thorraf ymaith falchder y Phil-
istiaid.
7 A mi a gymmeraf ymaith ei waed
o'i enau, a'i flBeidd-dra oddi rhwng
ei ddannedd :
Duw ni, fel
ac efe a weddillir i'n
y byddo megis pen-
Cyn
CRIST
518.
n Jer. 52. 6,
7.
o Jer. 52. 12,
13.
P Jer. 41. 1,
2.
<1 Jer. 62. 4,
8 Heb.
amserau
gosodedig,
9 Neu,
hyfryd.
r Ea. 2. 3.
Mic.4.1,2.
2 Heb.
ytnhû âg
wynéb yr
Arglwydd.
• 1 Cor. 14.
25.
Cylch
487.
» Amos 1. 3.
b Obad. 20.
c Ezec. 28.
3, &C.
d Job 27. 16.
fSeph.2. 4.
2 Heb. Mah
ordderch.
Addaw huddugoliaetìi,
ZECHARIAH, X.
ac adferiad.
Cyn
CRIST
Cylch
4S7.
g pen. 2. 5.
h Es. 62. 11.
pen. 2. 10.
Matt. 21. 5.
loan 12.
15.
3 Neu, a'»
achubydd
ei hun yw
efe.
1 Ho3. 1. 7.
a 2. 18.
Mic. 5. 10
Hag. 2. 22.
k Ps. 72. 3.
i Neu, ÿr
Äon ÿ mae
ei ch/ifam-
mod trwy
waed, goll-
vngais, &c
lExod. 24. 8.
Heb.13.20.
Í Es. 61. L
m Es. 6L 7.
n Es. 21. 1.
6 Neu, d
cherrig.
6 Neu,
llanwant
y meiliau,
a chonglau
9/r allor
he/i/d.
o Es. 62. 3.
P Es. 11. 12.
7 Neu, a
■wnai wŷr
ieuaingc
dyfu, neu,
lefaru.
»Jer. 14.22.
b Deut. 11.
14.
«Job 29. 2a
2 Neu,
fellt, neu,
lucheden-
nau.
naeth yn Judah, ac Ecron megis
Jebusiad.
8 A sgwersyllaf o amgylch fy nhŷ
rhag y Uu, rhag a el heibio, a rhag
a ddychwelo ; fel nad elo gorthrym-
mwr trwyddynt mwyach : canys yn
awr gwelais â'm Uygaid.
9 1Í ''Bydd lawen iawn, ti ferch
Sion; a chrechwena, ha ferch Jeru-
salem: wele dy frenhin yn dyfod
attat : cyfiawn ^ ac achubydd yiv
efe ; y mae efe yn Uariaidd, ac yn
marchogaeth ar asyn, ac ar ebol
Uwdn asen.
10 'Torraf hefyd y cerbyd oddi
wrth Ephraim, a'r march oddi wrth
Jerusalem, a'r bwa rhyfel a dorrir :
ac efe a lefara heddwch i'r cenhedl-
oedd: a'i lywodraeth /i/í^í? ''o for
hyd for, ac o'r afon hyd eithafoedd
y ddaear.
11 A thithau, '^trwy waed dy am-
mod y goUyngais dy ^ garcharorion
o'r pydew heb ddwfr ynddo.
12 1Í Trowch i'r amddifiynfa, chwi
garcharorion gobeithiol; heddyw yr
ydwyf yn dangos "y talaf i ti yn
ddau-ddyblyg :
13 Pan annelwyf Judah i mi, ac y
Uanwyf y bwa âg Ephraim, ac y cyf-
odwyf dy feibion di, Sion, yn erbyn
dy feibion di, Groeg, ac y'th wnel-
wyf fel cleddyf gwr grymmus :
14 A'r Aeglwydd a welir tros-
tynt, a'i saeth ef a â allan fel mellt-
en: a'r Arglwydd Dduw a gân
âg udgorn, ac a gerdd °â chorwynt-
oedd y dehau.
15 Arglwydd y lluoedd a'u ham-
ddiffyn hwynt: a hwy a ysant, ac a
ddarostyngant ^gerrig y dafl; yfant,
a therfysgant megis mewn gwin, a
^llenwir hwynt fel meiliau, ac fel
conglau yr allor.
16 A'r Arglwydd eu Duw a'u
gwared hwynt y dydd hwnnw fel
praidd ei bobl : canys "fel meini
coron y hyddant, ^wedi eu dyrch-
afu yn fanerau ar ei dir ef.
17 Canys pa faint yw ei ddaioni
ef, a pha faint ei degwch ef 1 yd a
■^ lawenycha y gwŷr ieuaingc, a gwin
y gwyryfon.
PENNOD X.
1 Buw sydd raid ymgats ag ef, ac nid eilunod.
5 Megis yr ymwelodd efe ai dd'iadell am eu
pechod, felly yr achub ac yr adfera efe hwy.
ERCHWCH * gan yr Arglwydd
''wlaw *=mewn pryd diweddar-
wlaw; a'r Arglwydd a bair ^ddis-
glaer gymmylau, ac a ddŷd iddynt
gawod o wlaw, i bob un laswellt yn
y maes.
2 Canys *y ^delwau a ddywedas-
ant wagedd, a'r dewiniaid a welsant
gelwydd, ac a ddywedasant freudd-
wydion ofer; ^rhoddasant ofer gysur:
am hynny yr aethant fel defaid,
^ cystuddÌAflryd hwynt, am nad oedd
bugail.
3 Wrth y bugeiliaid yr ennynodd
fy Hid, a mi a gospais y bychod:
canys Arglwydd y lluoedd a ym-
welodd a'i braidd tŷ Judah, ac
*a'u gwnaeth fel ei harddfarch yn
y rhyfel.
4 Y gongl a ddaeth allan o hono,
yr hoel o hono, y bwa rhyfel o hono,
a phob gorthrymmwr ynghyd a
ddaeth o hono.
5 IT A byddant fel cawri ^ yn sathru
eu gelynion yn nhom yr heolydd yn
y rhyfel: a hwy a ymladdant, am
fod yr Arglwydd gyd â hwynt ; a
^ chywilyddir marchogion meirch.
6 A nerthaf dy Judah, a gwaredaf
dy Joseph, a pharaf iddynt ddy-
chwelyd i'w cyfle; canys trugarhe-
ais wrthynt ; a byddant fel pe nas
gwrthodaswn hwynt : o herwydd
myfi yw yr Arglwydd eu Duw
hwynt, ac a'u gwrandawaf hwynt.
7 Bydd Ephraim hefyd fel cawi*,
a'u calonnau a lawenychant fel trwy
win : a'u meibion a gânt weled, ac
a lawenychant ; bydd eu calon yn
hyfryd yn yr Arglwydd.
8 Chwibanaf arnynt, a chasglaf
hwynt ; canys gwaredais hwynt: ac
amlhânt fel yr amlhasant.
9 A ^hauaf hwynt ym mysg y
bobloedd : ac mewn gwledydd pell
y'm cofiant, a byddant fyw gyd a'u
plant, a dychwelant.
10 A 'dychwelaf hwynt o dir yr
Aipht, a chasglaf hwynt o Assyria ;
ac arweiniaf hwynt i dir Gilead a
Libanus, ac ^ ni cheir lie iddynt
11 Ac efe a dramwya trwy y môr
mewn blinder, ac * a dery y tonnau
yn y môr ; a hoU ddyfhderoedd yr
afon a fyddant ddyhysbydd : a dis-
gynir balchder Assyria, a theyrn-
wialen yr Aipht a gilia ymaith.
12 Nerthaf hwynt hefyd yn yr
Arglwydd, ac ™yn ei enw ef yr
ymrodiant, medd yr Arglwydd.
PENNOD XL
1 Dinystr Jerusalem. 3 Gofalu am yr ethol-
edigion, a gwrthod y lleill. 10 Torri ffon
TegiDch a Bhwymau, trwy wrthod Crist. 15
Arwydd a melldith y bugail ynfyd.
Cyn
CRIST
Cylch
487.
d Jer. 10. 8.
Hab. 2. 18.
3 Heb.
teraphim.
• Job 13. 4
4 Neu,
attebasant
nad oedd
bugaü.
t Can. 1. 9.
B Ps. 18. 42.
B Neu,
chywil-
yddiant
Jarch-
ogion.
h Hos. 2. 23.
1 Es. 11. 11.
k Es. 49. 20.
1 Edrych
Es. IL 15.
m Mic. 4. 5.
Y ddwyffon.
ZECHARIAH, XI.
Y hugail ynfyd.
Cyn
CKIST
Cylch
487.
SNen,
cedyrn,
neu,
gwŷchion.
SNeu,
gauedig.
a Jer. 2. 3.
a 50. 7.
' ' Deut 29.
19.
H08.12.3.
4 Heb. yn
peri eael
y dynion
bob un yn
Haw, &C.
SNen,
pn daiaa
arueiniaid,
&c
6 Neu,
Ehwym-
wyr.
<: Hos. 5. 7.
7 Heb.
ou hacluts.
d Jer. 15. 2.
a 43. 11.
8 Heb.
gyfaiU,,
neu, gym-
mydog.
9 Neu, a
thrueiniaid
y praidd y
rhai, dec. a
loybuant
yn sicr
mai, &LC
e Seph. 3.
12.
2 Heb.
da yw vn
eich goiwg,
f Matt. 26.
15.
8 Matt. 27.
9, 10.
1IBANUS, agor dy ddorau, fel yr
à yso y tan dy gedrwydd.
2 Y flfynnidwydd, udwch; canys
cwympodd y cedrwydd, difwynwyd
y rhai ^ ardderchog : udwch, dderw
Basan ; canys syrthiodd coedwig ^ y
gwin gynhauaf.
3 IT F mae lief udfa y bugeiliaid ;
am ddifwyno eu hardderchowg-
rwydd: lief rhuad y llewod ieu-
aingc, am ddifwyno balchder yr
lorddonen.
4 Fel hyn y dywed yr Aeglwydd
fy Nuw ; Portha ddefaid y lladdfa;
5 Y rhai y mae eu perchennogion
yn eu lladd, "heb dybied eu bod yn
euog; a'u gwerthwyr ^a ddywedant,
Bendigedig fyddo yr Arglwydd,
am fy nghyfoethogi : a'u bugeiliaid
nid arbedant hwynt
6 Canys nid arbedaf mwyach drig-
olion y wlad, medd yr Arglwydd ;
ond wele fi *yn rhoddi y dynion bob
un i law ei gymmydog, ac i law ei
frenhin ; a hwy a daraAvant y tir, ac
nid achubaf hwynt o'u Haw hwy.
7 A mi a borthaf ddefaid y lladd-
fa, ^ sef chwi, drueiniaid y praidd.
A chymmerais i mi ddwy ffon; un
a elwais Hyfrydwch, a'r Hall a elw-
ais ^ Rhwymau ; a mi a borthais y
praidd.
8 A thorrais ymaith dri bugail
" mewn un mis ; a'm henaid a ^ al-
arodd arnynt h^vvy, a'u henaid hwy-
thau a'm ffieiddiodd imiau.
9 Dywedais hefyd, M phorthaf
chwi : ^ a fyddo farw, bydded farw ;
ac y sydd i'w dorri ymaith, torrer
ef ymaith ; a'r gweddill, ysant bob
un gnawd ei ^ gilydd.
10 IT A chymmerais fy ffon Hyfryd-
wch, a thorrais hi, i dorri fy nghyf-
ammod yr hwn a ammodaswn a'r
hoU bobl.
11 A'r dydd hwnnw y torrwyd
hi: ^ac felly 'y gwybu trueiniaid
y praidd, y rhai oedd yn disgwyl
wrthyf fi, mai gair yr Arglwydd
oedd hyn.
12 A dywedais wrthynt, Os '^gwel-
wch yn dda, dygwch fy ngwerth;
ac onid ê, peidiwch : a'm gwerth
*^a bwysasant yn ddeg ar hugain o
arian.
13 A dywedodd yr Arglwydd
wrthyf, Bwrw ef i'r ^crochenydd:
pris teg a'r hwn y'm prisiwyd gan-
ddynt. A chymmerais y deg ar
hugain arian, a bwriais hwynt i dy
yr Arglwydd, i'r crochenydd.
876
14 Yna mi a dorrais fy ail ffon, sef
^Rhwymau, i dorri y brawdoliaeth
rhwng Judah ac Israel.
15 f A'r Arglwydd a ddywed-
odd wrthyf, Cymmer etto i ti offer
bugail ffoL
16 Canys wele fi yn codi bugail yn
y tir, yr hwn ni ofwya *y cuddiedig,
ni chais yr ieuangc, ni feddygin-
iaetha y briAvedig, a fyddo yn sefyll
ni ^phortha; ond bwytty gig y bras,
ac a ddryllia eu hewinedd hwynt.
17 ^Gwae yr eilun bugail, yn gad-
ael y praidd : y cleddyt fydd ar ei
fraich, ac ar ei lygad dehau: ei
fraich gan wywo a wywa, a'i lygad
dehau gan dywyllu a dywylla.
PENNOD XII.
1 Jerusalem yn pKiol gwsg a dychryn iddi ei
hun, 3 ac yn faen pwysfawr i'w gwrthwyneb-
wyr. 6 Buddugawl adferiad Judah. 9 Edi-
feirwch Jerusalem,
BAICH gair yr Arglwydd i Is-
rael, medd yr Arglwydd, *yr
hwn sydd yn estyn allan y nef-
oedd, ac yn sylfaenu y ddaear, ac
^ yn llunio yspryd dyn ynddo.
2 Wele fi yn gwneuthur Jerusalem
*= yn phiiol ^ gwsg i'r bobloedd oil o
amgylch, ^pan fyddont yn y gwar-
chae yn erbyn Judah, ac yn erbyn
Jerusalem.
3 1Í A bydd y dwthwn hwnnw i
mi wneuthur Jerusalem ^yn faen
trwm i'r hoU bobloedd : pawb a
ymlwytho âg ef, yn dd'iau a rwygir,
er ymgasglu o hoU genhedloedd y
ddaear yn ei erbyn ef.
4 Y diwrnod hwnnw, medd yr Ar-
glwydd, *y tarawaf bob march â
syndra, a'i farchog âg ynfydrwydd ;
ac agoraf fy Uygaid ar dy Judah, a
tharawaf holl ieirch y bobl â dall-
ineb.
5 A thywysogion Judah a ddy-
wedant yn eu calon, *Nerth i mi
fydd preswylwyr Jerusalem yn Ar-
glwydd y Uuoedd eu Duw hwynt.
6 1Í Y dydd hwnnw y gwnaf dy-
wysogion Judah ^fel aelwyd o dan
yn y coed, ac fel ffagl dan mewn
ysgub o wellt; ac ysant ar y Haw
ddehau ac ar yr aswy, yr holl bobl-
oedd o amgylch : a Jerusalem a
gyfanneddir drachefn yn ei lie ei
hun, yn Jerusalem.
7 Yr Arglwydd a geidw bebyll
Judah yn gyntaff megis nad ym-
fawrygo gogoniant tŷ Dafydd, a go-
goniant preswylwyr Jerusalem, yn
erbyn Judah.
Cyn
CRIST
Cylch
487.
8 Heb.
Ithwym-
vjyr.
4 Neu,
yr hyn a
dorrwyd
ymailh.
6 Neu,
chynnat,
neu, ddwg.
h Jer. 23. 1.
Ezec. 34. 2.
loan 10. 12.
b Num. 16.
22.
Preg. 12. 7.
c Es. 51. 17,
22.
2 Neu,
grynfa,
neu,<7wen-
wyn.
3 Neu, ae
yn erbyn
Judah hef-
yd y bydd
yr hwn a
warchaeo
yn erbyn
Jerusalem,
neu, y
bydd wrth
warchae
yn erbyn,
&c.
d Matt. 21.
44.
e Ps. 76. 6.
4 Neu,
Nerth fydd
Í mi ac i
breswyl-
icyr, &c
t ObacL 18.
Edifeîrwch Jerusalem.
ZECHARIAH, XIIL
Am farwólaeth Crist.
Cyn
CRIST
Cylch
487.
B Joel 3. 10.
5Heb.
cwymp-
edig.
h Joel 2. 23.
1 loan 19.
34, 37.
Dat. 1. 7.
k Jer. 6. 26.
AmoB 8. 10.
6 Heb. a
chwerw
fyddanl.
1 Act. 2. 37.
m 2 Bren.
23. 29.
2Cliroii.
35.24.
■? Heb. yn
deuluoedd,
yn devlu-
oedd.
SNeu,
Simeon, yn
ol y LXJi..
2 Heb. a
neillduaeth
o lierwydd
aflendid.
a Exod, 23.
13.
Ps. 16. 4.
Ezec. 30.
13.
Hos. 2. 17.
b Deut. 13.
c Mic. 3. 6,
7.
d 2 Bren.
1.8.
Matt. 3. 4.
3 Heb. wisg.
4 Heb. i
ddywedyd
celwydd.
8 Y dydd hwnnw yr amddifiyn yr
Arglwydd breswylwyr Jerusalem :
a s bydd y '" Uesgaf o honynt y dydd
hwnnw fel Dafydd ; a thy Dafydd
fydd fel Duw, fel angel yr Ar-
glwydd o'u blaen hwynt.
9 *1[ Y dydd hwnnw y bydd i mi
geisio difetha yr holl genhedloedd y
sydd yn dyfod yn erbyn Jerusalem.
10 A ^ thywalltaf ar dŷ Dafydd, ac
ar breswylwyr Jerusalem, yspryd
gras a gweddiau ; a ' hwy a edry ch-
ant arnaf fi yr hwn a wanasant;
^galarant hefyd am dano fel un yn
galaru am ei unig-anedig, ^ac ym-
ofidiant am dano ef megis un yn
gofidio am ei gyntaf-anedig.
11 Y dwthwn hwnnw y bydd ^galar
mawr yn Jerusalem, ™ megis galar
Hadad-rimmon yn nyfíryn Megìdon.
12 A'r wlad a alara, ^pob teulu
wrtho ei hun ; teulu tŷ Dafydd
wrtho ei hun, a'u gwragedd wrthynt
eu hunain ; teulu tŷ Nathan wrtho
ei hunan, a'u gwragedd wrthynt eu
hunain ;
13 Teulu tŷ Lefi wrtho ei hunan,
a'u gwragedd wrthynt eu hunain;
teulu tŷ ^ Simei wrtho ei hunan, a'u
gwragedd wrthynt eu hunain ;
14 Yr hull deuluoedd eraill, pob
teulu wrtho ei hun, a'u gwragedd
wrthynt eu hunain.
PENNOD XIIL
1 Ffynnon i lanhâu Jerusalem 2 oddi wrth
ddelw-addoliaetk a gau-hrophwydoliaeth. 7
Marwolaeth Crist, a phrofi y drydedd ran.
YDYDD hwnnw y bydd ffyn-
non wedi ei hagoryd i dŷ Da-
fydd, ac i breswylwyr Jerusalem, i
bechod ^ ac aflendid.
2 11 A bydd y dwthwn hwnnw,
medd Arglwydd y Uuoedd, i mi
*dorri enwau yr eilunod allan o'r
tir, ac nis cofir hwynt mwyach ; a
gyrraf hefyd y prophwydi ac ys-
pryd aflendid o'r wlad.
3 A bydd pan brophwydo un mwy-
ach, y dywed ei dad a'i fam a'i cen-
hedlasant ef wrtho, Ni chei fyw;
canys dywedaist gelwydd yn enw
yr Arglwydd: a'i dad a'i fam a'i
cenhedlasant ef ^a'i gwanant ef pan
fyddo yn prophwydo.
4 A bydd y dydd hwnnw, *'i'r
prophwydi gywilyddio bob un am
ei weledigaeth, wedi iddo bro-
phwydo; ac ni wisgant ^^grys o
rawn *i dwyllo :
5 Ond efe a ddywed, Nid pro-
phwyd ydwyfû ; Uafurwr y ddaear
876
ydwyfû : canys dyn a'm dysgodd i
gadw anifeiliaid o'm hieuengctid.
6 A dywed un wrtho, Beth a wna
J gweliau hyn yn dy ddwylaw? Yna
efe a ddywed, Dyma y rhai y'm
clwyfwyd â hwynt yn nhŷ fy nghar-
edigion.
7 IT Deffro, gleddyf, yn erbyn fy
mugail, ac yn erbyn y gwr ^ sydd
gyfaill i mi, medd Arglwydd y
Uuoedd: Haro y bugail, a'r praidd
a wasgerir ; a dychwelaf fy Haw ar
y rhai bychain.
8 A bydd yn yr holl dir, medd yr
Arglwydd, y torrir ymaith ac y
bydd marw dwy ran ynddo ; a'r
drydedd a adewir ynddo.
9 A dygaf y drydedd ran trwy y
tan, a sphuraf hwynt fel puro arian,
a choethaf hwynt fel coethi aur :
••hwy a alwant ar fy enw, a min-
nau a'u gwrandawaf : dywedaf, ' Fy
mhobl yw efe ; ac yntau a ddywed,
Yr Argl^vydd yw fy Nuw.
PENNOD XIV.
1 Distrywio dinystrwyr Jerusalem. 4 Dyfod-
iad Crist, a rhadau ei frenhiniaeth ef. 12
Pla gelynion Jerusalem. 16 ? gweddill a
dry at yr Arglwydd, 20 a sanctaidd fydd eu
hanrhaith.
WELE ddydd yr Arglwydd yn
dyfod, a rhennir dy yspail yn
dy ganol di.
2 Canys mi a gasglaf yr holl gen-
hedloedd i ryfel yn erbyn Jerusa-
lem : a'r ddinas a oresgynir, *y tai a
anrheithir, a'r gwragedd a dreisir ;
a banner y ddinas a â allan i gaeth-
iwed, a'r rhan arall o'r bobl nis
torrir ymaith o'r ddinas.
3 A'r Arglwydd a â allan, ac a ry-
fela yn erbyn y cenhedloedd hynny,
megis y dydd y rhyfelodd efe yn
nydd y gad.
4 11 A'i draed a safant y dydd
hwnnw ^ar fynydd yr Olew-wydd,
yr hwn sydd ar gyifer Jerusalem,
o du y dwyrain ; a mynydd yr
Olew-wydd a hyllt ar draws ei ban-
ner tu a'r dwyrain a thu a'r gor-
Uewin, •=« bydd dyffryn mawr iawn:
a banner y mynydd a symmud tu
a'r gogledd, a'i banner tu a'r dehau.
5 A chwi a ffowch i ddyffryn '^y
mynyddoedd ; ^ canys dyfíryn y myn-
yddoedd a gyrhaedd hyd Azal: a
ffowch fel y ffoisoch rhag ^y ddaear-
gryn yn nyddiau TJzziah brenhin
Judah: a daw yr Arglwydd fy
Nuw, a'r holl saint gyd â thi.
6 A'r dydd hwnnw y daw 1 ben,
Pla gélynion Jerusalem.
MALACHI, I.
Gweddill a dry at Dduw.
Cyn
CRIST
Cylch
487.
BHeb.
gwerth-
fawr.
6 Heb. na
chwedi
ceulo, neu,
na thew-
der,
1 Neu, y
diwrnod
fydd un.
A Dat. 22. 5.
e Eb. 60. 19.
Dat. 21. 23.
rEzeo.47.L
Joel 3. 18.
Dat. 22. 1.
8 Neil,
tua'rmôr
blaenaf.
B Neu, Am-
gylchir.
e Jer. 31.
38.
8 Neu, erys.
1 1 Sam. 14.
15,20.
I Ezec. 38.
21.
8 Neu,
A thithau,
JvAah, a
ryfeli.
*Neu,
pn erbyn
Jerusalem.
Cyn
CEIST
Cylch
397.
» Rhuf. 9.
13.
b Jer. 49. 18.
Ezec. 35.
7 9.
doad. 10,
&C.
na byddo goleuni ^disglaer, na
^ thy wyll :
7 Ond "^ bydd * un diwrnod, hwnnw
a adweinir gan yr Arglwydd, nid
dydd, ac nid nos; ond bydd ^gol-
euni yn yr hwyr.
8 A bydd y dwthwn hwnnw, y daw
allan o Jerusalem 'ddyfroedd byw-
iol; eu banner hwynt tu a môr y
dwyrain, a'u banner ^tu a'r môr
eithaf : haf a gauaf y bydd hyn.
9 A'r Arglwydd a fydd yn
Frenhin ar yr hoU ddaear : y dydd
hwnnw y bydd un Arglwydd, al
enw yn un.
10 ^Troir yr holl dir megis yn
wastad o Geba hyd Rimmon, o'r tu
dehau i Jerusalem : ^ hi a ddyrch-
efir, ac a ^gyfanneddir yn ei He, o
borth Benjamin hyd le y porth cyn-
taf, hyd borth y gongl, ac o dŵr
Hananeel hyd winwrŷfau y brenhia
11 Yno y trigant ynddi, ac ni
bydd yn ddifrod mwyach ; ond
Jerusalem a gyfanneddir yn ddii-
enbyd.
12 1Í A hyn fydd y pla a'r hwn y
tery yr Arglwydd yr holl bobloedd
a ryfelant yn erbyn Jerusalem ; Eu
cnawd a dderfydd, er eu bod yn
sefyU ar eu traed, a'u llygaid a
ddarfyddant yn eu tyllau, a'u tafod
a dderfydd yn eu safn.
13 Y dydd hwnnw y bydd ^ mawr
derfysg oddi wrth yr Arglwydd yn
eu plith hwynt; aphob un a ymaf-
ael yn llaw ei gymmydog, * a'i law a
gyfyd yn erbyn Uaw ei gymmydog.
14 " A Judah hefyd a ryfela * yn
Jerusalem : a chesglir golud yr holl
genhedloedd o amgylch, aur ac ar-
ian, a gwisgoedd lawer iawn.
15 Ac felly y bydd pla y march,
y mul, y camel, yr asyn, a phob
anifail a fyddo yn y gwersyUoedd
hyn, fel y pla hwn.
16 1Í A bydd i bob un a adawer
o'r holl genhedloedd a ddaethant
yn erbyn Jerusalem, ^ fyned i fynu
o flwyddyn i flwyddyn, i addoli y
Brenhin, Arglwydd y lluoedd, ac
i gadw ^ gwyl y pebyll.
17 A phwy bynnag nid el i fynu
o deuluoedd y ddaear i Jerusalem,
i addoli y Brenhin, Arglwydd y
lluoedd, ni bydd gwlaw arnynt.
18 Ac OS teulu yr Aipht nid â i
fynu, ac ni ddaw, ""y rhai nid oes
gwlaio arnynt ; yno y bydd y pla
a'r hwn y tery yr Arglwydd y
cenhedloedd y rhai nid esgynant
i gadw gwyl y pebyll.
19 Hyn a fydd ^ cosp yr Aipht, a
chosp yr holl genhedloedd nid el-
ont i fynu i gadw gwyl y pebyll.
20 11 Y dydd hwnnw ° y bydd ar
^ ffrwynau y meirch, SANCTEIDD-
RWŸDD I'R ARGLWYDD; a bydd
y crochanau yn nhŷ yr Arglwydd
fel meiliau ger bron yr allor.
21 Bydd pob crochan yn Jerusa-
lem ac yn Judah yn Sancteidd-
rwydd i Arglwydd y lluoedd : a
daw pob aberthwr, ac a gymmerant
o honynt, ac a ferwant ynddynt :
ac ni bydd ° Canaanead mwyach yn
nhŷ Arglwydd y lluoedd y dydd
hwnnw.
LLYFR MALACHI.
PENNOD L
1 Malachi yn achwyn rliag angharedigrwydd
Israel, 6 a'u hanghrefydd, 12 a'u halog-
rwydd.
BAICH gair yr Arglwydd at
Israel trwy law Malachi.
2 Hoffais chwi, medd yr Ar-
glwydd: a chwi a ddywedwch,
Ym mha beth yr hofíaist ni ? Onid
brawd oedd Esau i Jacob? medd
yr Arglwydd : etto " Jacob a hoff-
ais,
3 Ac ^Esau a gaseais, ac a osodais
ei fynyddoedd yn ddiffaethwch, a'i
etifeddiaeth i ddreigiau yr anial-
wch.
877
4 Lie y dywed Edom, Tlodwyd
ni, etto dychwelwn, ac adeiladwn
yr anghyfannedd-leoedd ; fel hyn y
dywed Arglwydd y lluoedd ; Hwy
a adeiladant, ond minnau a fwriaf
i lawr ; a galwant hwynt yn Ardal
drygioni, a'r Bobl wrth y rhai y
llidiodd yr Arglwydd yn dragy-
wydd.
5 Eich llygaid hefyd a welant, a
chwithau a ddywedwch, Mawrygir
yr Arglwydd oddi ar derfyn Israel
6 IT Mab a anrhydedda ei dad, a
gweinidog ei feistr: ac *'os ydwyf
fi dad, pa le y mae fy anrhydedd ?
ac OS ydwyf fi feistr, pa le y mae
Cyn
CRIST
Cylch
487.
k Es. 66. 23.
> Lef. 23,
34, 43.
Hos. 12. 9.
loan 7. 2.
m Deut. 11.
10.
BNeu,
pecliod.
6 Neu,
gulch.
o Es. 35. 8.
Joel 3. 17.
Dat. 21. 27.
a 22. 15.
Cyn
CRIST
Cylch
397.
0 Iiuc 6. 46.
Halogrwydd Israel,
MALACHI, II.
Ceryddu yr pffeiriaid.
Cyn
CRIST
Cylch
397.
8Neu,
Dwyn.
dLef.22.22.
Deut. 15.
21. ad. 14.
8 Heb. i'w
aberthn.
4 Heb.
ymbiliwch
úg wyneb
Duw.
6 gwaith.
e Es. 1. 11.
Jer. 6. 20.
Amos 6.
21.
rPs.ll3.a
Es. 59. 19.
B 1 Tim. 2.
6 Neu, lie y
gattesych
ei chwythu
ymaith.
Í Ps. 47. 2.
fy ofh ? medd Arglwydd y Uuoedd
wrthych chwi yr offeiriaid, y rhai
ydych yn dirmygu fy enw : a chwi
a ddywedwch, Ym mha beth y dir-
mygasom dy enw di ?
7 ^ Offiymmu yr ydych ar fy allor
fara halogedig; a chwi a ddywed-
wch, Ym mha beth yr halogasom
di? Am i chwi ddywedyd, Dirmyg-
us yw bwrdd yr Aeglwydd.
8 Ac "^os offrymmu yr ydych y
dall ^yn aberth, onid drwg hynny?
ac OS ofirymmwch y cloff a'r clwyf-
us, onid drwg hynny? cynnyg ef
yr awrhon i'th dywysog, a fydd
efe boddlawn i ti? neu a dderbyn
efe dy wyneb? medd Arglwydd
y Uuoedd.
9 Ac yn awr * gweddiwch, attolwg,
ger bron Duw, fel y trugarhao wrth-
ym : o'ch ^ Uaw chwi y bu hyn : a
dderbyn efe wyneb un o honoch?
medd Arglwydd y Uuoedd.
10 A phwy hefyd o honoch a gauai
y dorau, neu a oleuai fy aUor yn
rhad? Nid oes gennyf foddlonrwydd
ynoch chwi, medd Arglwydd y
Uuoedd, ac ni dderbyniaf * offi*wm
o'ch Uaw.
11 Canys 'o gyfodiad haul hyd
ei fachludiad hefyd, mawr fydd fy
enw ym mysg y Cenhedloedd : ac
sym mhob lie arogl-darth a ofírym-
mir i'm henw, ac offrwm pur : can-
ys mawr fydd fy enw ym mhlith y
cenhedloedd, medd Arglwydd y
Uuoedd.
12 1Í Ond chwi a'i halogasoch ef,
pan ddywedasoch, Bwrdd yr Ar-
glwydd syddhalogeáìg ; a'i ffrwyth,
se/ei fwyd, sydd ddirmygus.
13 Chwi hefyd a ddywedasoch,
Wele, pa flinder yiv/ ^a ffroenasoch
arno, medd Arglwydd y Uuoedd;
a dygasoch yr hyn a ysglyfaethwyd,
a'r cloff, a'r clwyfus ; fel hyn y
dygasoch ofírwm : a fyddaf fi fodd-
lawn i hynny o'ch Uaw chwi ? medd
yr Arglwydd.
14 Ond meUdigedig ^yw y twyllod-
rus, yr hwn y mae yn ei ddiadell
wrryw, ac a adduna ac a abertha
un Uygredig i'r Arglwydd : canys
^Brenhin mawr ydivyfu, medd Ar-
glwydd y Uuoedd, a'm henw sydd
ofnadwy ym mhlith y cenhedloedd,
PENNOD II.
1 Y mae yn ceryddu yr offeiriaid yn dost, am
esgeuluso eu cyfammod; 11 aV bohl, am eu
gau-dduwiaeth, 14 a'u godineb, 17 a'w han-
ffyddlondeb.
C yr awr hon, chwi offeiriaid, i
chwi y mae y gorchymyn hwn.
2 *Oni wrandêwch, ac oni ystyr-
iwch, i roddi anrhydedd i'm henw
i, medd Arglwydd y Uuoedd ; yna
mi a anfonaf felldith arnoch chwi,
ac a feUdithiaf eich bendithion
chwi : ie, myfi a'u melldithiais eis-
oes, am nad ydych yn ystyried.
3 Wele fi yn ^Uygru eich had
chwi, a ^thaenaf dom ar eich wyn-
ebau, sef torn eich uchel-wyliau ;
ac * tin a'ch cymmer chwi ^ atto ef
4 Hefyd cewch wybod mai myfi a
anfonais attoch y gorchymyn hwn,
fel y byddai fy nghyfammod â Lefi,
medd Arglwydd y Uuoedd.
5 bpy nghyfammod âg ef oedd
am fywyd a heddwch ; a mi a'u
rhoddais hwynt iddo "am yr ofn
a'r hwn y'm hofaodd, ac yr ar-
swydodd o flaen fy emv.
6 Cyfraith gwirionedd oedd yn ei
enau ef, ac anwiredd ni chafwyd
yn ei wefusau : mewn hedd ac un-
iondeb y rhodiodd gyd â mi, a
Uaweroedd a drodd efe oddi wrth
anwiredd.
7 Canys "^gwefusau jrr offeiriad a
gadwant wybodaeth, a'r gyfraith a
geisiant o'i enau ef : o herwydd cen-
nad Arglwydd y Uuoedd yw efe.
8 Ond chwi a giliasoch aUan o'r
ffordd, ac ®a barasoch i lawer-
oedd ''dramgwyddo wrth y gyiraith;
^Uygrasoch gyfammod Lefi, medd
Arglwydd y Uuoedd.
9 Am hynny ^minnau hefyd a'ch
gwneuthum chwi yn ddirmygus ac
yn ddiystyr gan yr hoU bobl ; megis
na chadwasoch fy fiyrdd i, ond bod
yn ' derbyn wynebau yn y gyfraith.
10 ^Onìd un Tad sydd i ni oU?
'onid un Duw a'n creodd ni? pa-
ham y gwnawn yn anflfyddlawn bob
un yn erbyn ei irawd, gan halogi
cyfammod ein tadau ?
11 IT Judah a wnaeth yn anfíydd-
lawn, a ffieidd-dra a wnaethpwyd
yn Israel ac yn Jerusalem : canys
Judah a halogodd sancteiddrwydd
yr Arglwydd, yr hwn * a hoffasai,
ac ^' a briododd ferch duw dieithr.
12 Yr Arglwydd a dyrr ymaith
y gwr a wnel hyn ; ^ yr athraw a'r
disgybl o bebyll Jacob, ac offrym-
mydd offrwm i Arglavydd y Uu-
oedd.
13 Hyn hefyd eilwaith a wnaeth-
och, gan orchuddio â dagrau aUor
yr Arglwydd trwy wylofain a
Mawrhydi a gras Crist.
MALACHI, III.
Anufiidd-dod y hohl.
C5yn
CRIST
Cylch
397.
oDeut.24.1.
Matt. 5. 32.
a 19. 8.
8 Neu,
Canyê dy-
wed yr Ar-
glinydd,
"Duitj Ii-
rael, mat
cnsganddo
ollwng
ymaith.
P E3. 43. 24.
1 pen. 3. 15.
» Matt. 11.
10.
Marc 1. 2.
Luc 1. 76,
a 7. 27.
b E3. 40. 3.
2 barottoa.
0 Edrych
Es. 4. 4.
Matt. 3. 10,
11,12.
d Ea. 1. 25.
e pen. 1. 11,
Í Nen, yr
hen fly n-
yddoedd.
gweiddi; fel nad edrych efe mwy-
ach ar yr ofírwm, ac na chymmer
e/jn foddlawn o'ch Haw chwi.
14 IT Er hynny chwi a ddywed-
wch, Pa herwydd? 0 herwydd mai
yr Arglwydd a fu dyst rhyngot
ti a rhwng 'gwraig dy ieuengctid,
yr hon y buost ^ anffyddlawn iddi ;
er ei bod yn gymmar i ti, ac yn
wraig " dy gyfammod.
15 "* Onid un a wnaeth efe ? a'r ya-
pryd ^ y'ngweddill ganddo. A pha-
ham un ? I geisio * had duwiol. Am
hynny gwyliwch ar eich yspryd, ac
na fydded neb anffyddlawn yn er-
byn gwraig ei ieuengctid.
16 **^Pan gasâech di hi, goUwng hi
ymaith, medd yr Arglwydd, Duw
Israel : canys gorchuddio y mae efe
drais â'i wisg, medd Arglwydd y
Uuoedd : gan hynny gwyliwch ar eich
yspryd, na fyddoch anffyddlawn.
17 IT PBlinasoch yr Arglwydd
â'ch geiriau : a chwi a ddy wedwch,
Ym mha beth y blinasom ef? ^Am
i chwi ddywedyd, Pob gwneuthur-
wr drwg sydd dda y'ngolwg yi- Ar-
glwydd, ac iddynt y mae efe yn
foddlawn ; neu, Pa le y mae Duw
y farn ?
PENNOD III.
1 Cennad, a mawrhydi, a gras Crist. 7 Änuf-
udd-dod, 8 a chyssegr-ladrad, 13 ac anffydd-
londeb y bobl. 16 Addaw bendith iddynt
oddi wrth JDduw,
WELE fi *yn anfon fy nghen-
nad, ac efe *'a ^arloesa y
ffordd o'm blaen i : ac yn ddisym-
mwth y daw yr Arglwydd, yr hwn
yr ydych yn ei geisio, i'w deml ;
sef ^ angel y cyfammod yr hwn yr
ydych yn ei chwennych : wele efe
yn dyfod, medd Arglwydd y Uu-
oedd.
2 Ond pwy a oddef ddydd ei ddy-
fodiad ef ? a phwy a saif pan ym-
ddangoso efe? canys y mae ''efe
fel tan y toddydd, ac fel sebon y
golchyddion.
3 Ac ^ efe a eistedd fel purwr a
glanhâwr arian : ac efe a bura feib-
ion Lefi, ac a'u coetha hwynt fel
aur ac fel arian, fel y byddont yn
offrymmu i'r Arglwydd offrwm
mewn cyfiawnder.
4 Yna ® y bydd melus gan yr Ar-
glwydd offrwm Judah a Jerusa-
lem, megis yn y dyddiau gynt, ac
fel * y blynyddoedd gynt
5 A mi a nesâf attoch chwi i farn ;
a byddaf dyst cyflym yn erbyn yr
879
hudolion, ac yn erbyn y godineb-
wyi', ac yn erbyn yr anudonwyr, ac
yn erbyn cam-attalwyr cyflog y
cyflogedig, a'r rhai sydd yn gor-
thrymmu y weddw, a'r amddifad,
a'r dieithr, ac heb fy ofni i, medd
Arglwydd y Uuoedd.
6 Canys myfi yr Arglwydd 'ni'm
newidir ; « am hynny ni ddifethwyd
chwi, meibion Jacob.
7 1Í Er dyddiau eich tadau y cil-
iasoch oddi wrth fy neddfau, ac ni
chadwasoch hwynt: ^dychwelwch
attaf fi, a mi a ddychwelaf attoch
chwithau, medd Arglwydd y Uu-
oedd : ond chwi a ddywedwch, Ym
mha beth y dychwelwn ?
8 IT A yspeilia dyn Dduw? etto
chwi a'm hyspeiliasoch i : ond chwi
a ddywedwch, Ym mha beth y'th
yspeiliasom? *Yn y degwm a'r off-
rwm.
9 Melldigedig ydych trwy fell-
dith : canys chwi a'm hyspeiliasoch
i, sefyr hoU genedl hon.
10 Dygwch yr hoU ddegwm i'r
''trysordy, fel y byddo bwyd yn
fy nhŷ ; a phrofwch fi yr awr hon
yn hyn, medd Arglwydd y Uu-
oedd, onid agoraf i chwi ' ffenestri
y nefoedd, a "thywallt i chwi fen-
dith, fel na byddo digon o le i'lv
derbyn.
11 Myfi hefyd a argyhoeddaf er
eich mwyn chwi yr ormes, ac ni
ddifwyna i chwi flfrwyth y ddaear :
a'r winwydden yn y maes ni fwi*w
ei ffrwyth cyn yr amser i chwi,
medd Arglwydd y Uuoedd.
12 A'r hoU genhedloedd a'ch galw-
ant chwi yn wỳnfydedig: canys
byddwch yn wlad hyfryd, medd
Arglwydd y Uuoedd.
13 1Í "Eich geiriau chwi a ym-
gryfhaodd i'm herbyn, medd yr
Arglwydd: etto chwi a ddywed-
wch. Pa beth a ddywedasom ni
yn dy erbyn di ?
14 Dywedasoch, Oferedd yw gwas-
anaethu Duw : a pha lesiant sydd
er i ni gadw ei ^orchymynion ef,
ac er i ni rodio ^ yn alarus ger bron
Arglwydd y Uuoedd ?
15 Ac yr awr hon "yr ydym yn
galw y beilchion yn wýnfydedig:
îe, gweithredwyr drygioni a adeil-
adwyd; le, y rhai ^a demtiant
Dduw, a waredwyd.
16 IT Yna y rhai oedd yn ofni yr
Arglwydd a lefarasant bob un
wrth ei gymmydog : a'r Arglwydd
Cyn
CRIST
Cylch
397.
f Num. 23.
19.
Ehuf. IL
29.
I ago L 17.
e Galar. 3.
22.
h Zech. 1. 3.
4Neh.l3.10.
k 1 Chron
26.20.
Neh.13.12.
1 Gen. 7. IL
2Bren.7.2.
m 2 Chron.
31. 10.
n Job 21.14,
15.
6 Heb.
gadioraetk,
6 Heb.
mewn du.
0 pen. 2. 17.
P Pb. 95. 9.
Barn Duw ar yr enivir,
MALACHI, IV.
a'i/enditJi ar y daionus.
Cyn
CEIST
Cylch
397.
q Ps. 56. 8.
r Ex. 19. 5.
Ps. 135. 4.
Tit. 2. 14.
■ Es. 62. 3.
TNeu,
drysor
neillduol,
neu,
dhjsau.
*P8.103.13.
» Obad. 18.
a wrandawodd, ac a glybu; ac ys-
grifenwyd ^llyfr coffadwriaeth ger
ei fron ef i'r rhai oedd yn ofhi yr
Arglwydd, ac i'r rhai oedd yn
meddwl am ei enw ef.
17 A 'byddant eiddof fi, medd
Arglwydd y lluoedd, y dydd y
gwnelwyf ■ '^ briodoledd ; * arbedaf
hwynt hefyd fel yr arbed gwr ei
fab sydd yn ei wasanaethu.
18 Yna y dychwelwch, ac y gwel-
wcli ragor rhwng y cyfiawn a'r
drygionus, rhwng yr hwn a wasan-
aetho Dduw a'r hwn nis gwasan-
aetho ef.
PENNOD IV.
1 Barn Duw ar yr enwir, 2 aH fendith ar y
daionus. 4 Y mae yn eu hannog i fyfyrio ar
y gyfraiih ; 5 ac yn adrodd iddynt ddyfod-
iad a swydd Elias.
CANYS wele j dydd yn dyfod yn
Uosgi megis ffwrn; a'r holl
feilchion, a holl weithredwyr anwir-
edd, a fyddant *sofl: a'r dydd sydd
yn dyfod a'u Uysg hwynt, medd Ar-
glwydd y lluoedd, fel ''nas gadawo
iddynt na gwreiddyn na changen.
2 11 Ond *=Haul cyfiawnder a gyfyd
i chwi, y rhai ydych yn ofoi fy enw,
â meddyginiaeth yn ei esgyll; a
chwi a ewch aUan, ac a gynnydd-
wch megis lloi pasgedig.
3 A chwi a fethrwch yr annuwiol-
ion; canys byddant yn lludw dan
wadnau eich traed chwi, yn y dydd
y gwnelwyf hyrij medd AÍrglwydd
y Uuoedd.
4 11 Cofiwch ^gyfraith Moses fy
ngwas, yr hon a orchymynais iddo
ef *yn Horeb i holl Israel, 'y deddf-
au a'r barnedigaethau.
5 IT Wele, mi a anfonaf i chwi
s Ehas y prophwyd, cyn dyfod dydd
mawr ac ofhadwy yr Arglwydd :
6 Ac ''efe a dry galon y tadau
at y plant, a chalon y plant at eu
tadau; rhag i mi ddyfod a tharo
y ddaear â melldith.
TEEFYN T PROPHWYDI.
Cyn
CEIST
Cylch
S97.
l> Amos 2. 9.
0 Luc L 78.
Eph. 5. 14.
2Petrl.l9.
Dat. 2. 28.
d Ex. 20. 3.
eDeut.4.10.
rPB.147.19.
B Matt. 11.
14. a 17.11.
Marc 9. 11.
Luc 1. 17.
hZech.5.3.
TESTAMENT NEWYDD
EIN
HARGLWYDD A'N HIACHAWDWR
lESU GRIST.
Nid oes arnaf gywilydd o efengyl Crist : dblegid gallu Diiw yw hi er
iachawdwriaeth, i hob un a'r sydd yn credu. Rhuf. i 16.
RHYDYCHEN:
AKGEAPHEDIG YN AEGEAPHDY Y BEIFYSGOL.
CVM PBIVILEGIO.
1900.
b Gen. 21.
2,3.
c Gen. 25,
26.
d Gen. 29.
35.
e Gen, 38.
27.
f Ruth 4. 18.
lChron.2.
5, 9, &c.
S 1 Sam. 16.
1. a 17. 12.
h 2 Sam. 12.
24,
ilCliron.3.
10, &c.
k 2 Bren,
20. 21.
lChron.3.
13.
1 1 Chron. 3.
16, 17,
YE EFENGYL YN OL
SANT MATTHEW.
PENNOD T.
1 AcJiau Crist o Abraham i Joseph, 18 Ei gen-
hedlu ef o'r Yspryd Glân, a'i eni o Fair
foricyn, wedi ei dyweddio hi a Joseph. 19
Yr angel yn hoddloni cam-dyhus feddyliau
Joseph, ac yn dehoiigli enwau Crist.
LLYFR *ceiihedliad lesu Grist,
i fab Dafydd, fab Abraham.
2 ^Abraham a genhedlodd Isaac;
ac '^ Isaac a genhedlodd Jacob ; a
•^ Jacob a genhedlodd Judas a'i
frodyr ;
3 A * Judas a genhedlodd Phares
a Zara o Thamar ; a *^ Phares a gen-
hedlodd Esrom; ac Esrom a gen-
hedlodd Aram ;
4 Ac Aram a genhedlodd Amina-
dab; ac Aminadab a genhedlodd
Naassou; a Naasson a genhedlodd
Salmon ;
5 A Salmon a genhedlodd Booz
o Rachab; a Booz a genhedlodd
Obed o Ruth ; ac Obed a genhedl-
odd Jesse ;
6 A s J esse a genhedlodd Dafydd
frenhin; a ^' Dafydd frenhin á gen-
hedlodd Solomon o'r hon afuasai
wraig Urias ;
7 A 'Solomon a genhedlodd Ro-
boam; a Roboam a genhedlodd
Abia ; ac Abi'a a genhedlodd Asa ;
8 Ac Asa a genhedlodd Josaphat ;
a Josaphat a genhedlodd Joram ; a
Joram a genhedlodd Ozias ;
9 Ac Ozias a genhedlodd Joatham ;
a Joatham a genhedlodd Achaz;
ac Achaz a genhedlodd Ezecias ;
10 Ac ^ Ezecias a genhedlodd Ma-
nasses ; a Manasses a genhedlodd
Amon ; ac Amon a genhedlodd Jo-
sias ;
11 A Josias a genhedlodd ' Jecho-
nias a'i frodyr, ynghylch amser y
symmudiad i Babilon :
12 Ac wedi y symmudiad i Ba-
bilon, Jechonias a genhedlodd Sa-
lathiel; a Salathiel a genhedlodd
Zorobabel ;
13 A Zorobabel a genhedlodd A-
biud ; ac Abiud a genhedlodd Elia-
cim ; ac Elfacim a genhedlodd Azor ;
14 x\c Azor a genhedlodd Sadoc ;
a Sadoc a genhedlodd Achim ; ac
Achim a genhedlodd Eliud ;
15 Ac Eliud a genhedlodd Eleazar;
ac Eleazar a genhedlodd Matthan ;
a Matthan a genhedlodd Jacob ;
16 A Jacob a genhedlodd Joseph,
gwr Mair, o'r hon y ganed lesu, yr
hwn a elwir Crist
17 Felly yr holl genhedlaethau o
Abraham hyd Dafydd, sydd bedair
cenhedlaeth ar ddeg ; ac o Dafydd
hyd y symmudiad i Babilon, pedair
cenhedlaeth ar ddeg ; ac o'r sym-
mudiad i Babilon hyd Grist, pedair
cenhedlaeth ar ddeg.
18 1Í A ""genedigaeth yr lesu Grist
oedd fel hyn: Wedi dyweddio Mair
ei fam ef â Joseph, cyn eu dyfod
hwy ynghyd, hi a gafAvyd yn feich-
iog "^ o'r Yspryd Glân,
19 A Joseph ei gwr hi, gan ei fod
yn gyfiawn, ac heb chwennych °ei
gwneuthur hi yn siampl, a ewyllys-
iodd ei rhoi hi ymaith yn ddirgel.
20 Ac efe yn meddwl y pethau
hyn, wele, angel yr Arglwydd a
ymddangosodd iddo mewn breudd-
Avyd, gan ddywedyd, Joseph, mab
Dafydd, nac ofna gymmeryd Mair dy
wraig : oblegid yr hyn a ^ genhedl-
wyd ynddi sydd o'r Yspryd Glân.
21 PA hi a esgor ar fab, a thi a
elwi ei enw ef lESU : oblegid i efe
a wared ei bobl oddi wrth eu pech-
odau.
22 (A hyn oil a wnaethpwyd, fel
y cyflawnid yr hyn a ddywedwyd
gan yr Arglwydd trwy y prophwyd,
gan ddjNvedyd,
23 'Wele, mor^vyn a fydd feichiog,
ac a esgor ar fab ; a ^ hwy a alwant
ei enw ef Emmanuel; yr hyn o'i
gyfieithu yw, Duw gyd â ni.)
24 A Joseph, pan ddefíroes o
gwsg, a ^vnaeth megis y gorchy-
mynasai angel yr Arglwydd iddo,
ac a gymmerodd ei wraig :
25 Ac nid adnabu efe hi hyd
oni esgorodd hi ar *ei mab cyntaf-
anedig. A galwodd ei enw ef lESU.
PENNOD 11.
1 Y doeihion yn cael eu cyfarwyddo at Grist
trwy weinidogaeth seren: 11 yn ei addoU ef,
ac yn cyflwyno eu hanrhegion. 14 Joseph yn
ffoi iV Aipht, efe, o'r lesu a'i fam. 16 Úe-
rod yn lladd y plant ; 20 ac yn marw. 23
Dwyn Crid yn ei ol i Galilea i Nazareth.
T Bummed
Flwyddyn
cyny
Cyfrif
Cyfifredin
a elwir
Anno Do-
mini, neu
Blwyddyn
yr Ar-
glwydd.
m Luc 1. 27.
n Luc 1. 35.
o Deut. 24.
L
2 Gr. gaed.
P Luc 1. 31.
1 Act. 4. 12.
S Neu,
gelwir ei
enw ef.
I Exod. 13.
F doefhioîi
S. MATTHEW, II.
yn addoli Crist
YBed-
■waredd
Flwyddyn
cyny
Cyfrif
Cyffredin,
aelwir
Anno Do-
mini, neu,
Blwyddyn
yr Ar-
glwydd.
» Luc 2, 6, 7.
b Num. 24.
17.
e 2 Chron-
36.14.
d 2 Chron.
34.13.
e Mic. 5. 2.
loan 7. 42.
r Ps. 72. 10.
Es. 60. 6.
2 gawsant.
C * wedi geni yr lesu yn Bethle-
_^ hem Judea, yn nyddiau Herod
frenhin, wele, doethion a ddaethant
o'r dwyrain i Jerusalem,
2 Gan ddywedyd, Pa le y mae
yr hwn a anwyd yn Frenhin yr
luddewon? canys gwelsom ^ei seren
ef yn y dwyrain, a daethom i'w
addoli ef.
3 Ond pan glybu Herod frenhin,
efe a gyfíröwyd, a holl Jerusalem
gyd âg ef.
4 A chwedi dwyn ynghyd yr holl
* arch-offeiriaid ac ^ ysg rifenyddion
y bobl, efe a ymofynodd â hwynt pa
le y genid Crist
5 A hwy a ddywedasant wrtho,
Yn Bethlehem Judea : canys felly
yr ysgrifenwyd trwy y prophwyd :
6 A Hhithau, Bethlehem, tir Juda,
nid Ueiaf wyt ym mhlith tywysog-
ion Juda : canys o honot ti y daw
Ty wysog, yr hwn a fugeilia fy mhobl
Israel.
7 Yna Herod, wedi galw y doeth-
ion yn ddirgel, a'u holodd hwynt
yn fanwl am yr amser yr ymddang-
osasai y seren.
8 Ac wedi eu danfon hwy i Beth-
lehem, efe a ddywedodd, Ewch, ac
ymofynwch yn fanwl am y mab
bychan ; a phan gaffoch ef, myneg-
wch i mi, fel y gallwyf finnau ddy-
fod al addoli ef
9 Hwythau, wedi clywed y bren-
hin, a aethant; ac wele, y seren a
welsent yn y dwyrain a aeth o'u
blaen hwy, hyd oni ddaeth hi a
seiEyll goruwch y Ue yr oedd y mab
bychan.
10 A phan welsant y seren, Ua-
wenychasant â Uawenydd mawr
dros ben.
11 1Í A phan ddaethant i'r ty, %wy
a 2 welsant y mab bychan gyd â
Mair ei fam ; a hwy a syrthiasant i
lawr, ac al haddolasant ef : ac wedi
agoryd eu trysorau, a ofirymmas-
ant iddo anrhegion ; aur, a thus, a
myrr.
12 Ac wedi eu rhybuddio hwy gan
Dduw trwy freuddwyd, na ddy-
chwelent at Herod, hwy a aethant
drachefn i'w gwlad ar hyd ffordd
aralL
13 Ac wedi iddynt ymadaw, wele
angel yr Arglwydd yn ymddangos i
Joseph mewn breuddwyd, gan ddy-
wedyd, Cyfod, cymmer y mab bych-
an a'i fam, a ffo i'r Aipht, a bydd
yno hyd oni ddywedwyf i ti : canys
88Ì — — -
ceisio a wna Herod y mab bychan
i'w ddifetha ef.
14 Ac yntau pan gyfododd, a gym-
merth y mab bychan a'i fam o hyd
nos, ac a giliodd i'r Aipht ;
15 Ac a fu yno hyd farwolaeth
Herod: fel y cyflawnid yr hyn a
ddywedwyd gan yr Arglwydd trwy
y prophwyd, gan ddywedyd, ^O'r
Aipht y gelwais fy mab.
16 IT Yna Herod, pan weles ei
siommi gan y doethion, a ffrom-
modd yn aruthr, ac a ddanfonodd,
ac a laddodd yr holl fechgyn oedd
yn Bethlehem, ac yn ei holl gyffin-
iau, o ddwy-flwydd oed a than hyn-
ny, wrth yr amser yr ymofynasai
efe yn fanwl â'r doethion.
17 Yna y cyflawnwyd yr hyn a
ddywedasid gan ''Jeremias y pro-
phwyd, gan ddywedyd,
18 Lief a glybuwyd yn Rama, galar,
ac wylofain, ac ochain mawr, Ra-
chel yn wylo am ei phlant; ac ni
fynnai ei chysuro, am nad oeddynt.
19 11 Ond wedi marw Herod, wele
angel yr Arglwydd mewn breudd-
wyd yn ymddangos i Joseph yn yr
Aipht,
20 Gan ddywedyd, Cyfod, a chym-
mer y mab bychan a'i fam, a dos i
dir Israel : canys y rhai oedd yn
ceisio einioes y mab bychan a fu-
ant feirw.
21 Ac wedi ei gyfodi, efe a gym-
merth y mab bychan a'i fam, ac a
ddaeth i dir Israel.
22 Eithr pan glybu efe fod Ar-
chelaus yn teyrnasu ar Judea yn lie
ei dad Herod, efe a ofnodd fyned
yno. Ac wedi ei rybuddio gan Dduw
mewn breuddwyd, efe a giliodd 4
barthau Galilea.
23 A phan ddaeth, efe a drigodd
mewn dinas a elwid Nazareth : fel
y cyflawnid ^yr hyn a ddywedasid
trwy y prophwydi, Y gelwid ef yn
Nazaread.
PENNOD III.
1 Pregeth loan, a'i swydd, a'i fuchedd, a'i fed-
ydd ; 7 y mae yn ceryddu y Phariseaid,
13 ac yn hedyddio Crist yn yr lorddonen.
AC yn y dyddiau hynny y daeth
J\. "loan ÌFedyddiwr, gan breg-
ethu yn nifíaethwch Judea,
2 A dywedyd, Edifarhêwch : canys
nesaodd teyrnas nefoedd.
3 Oblegid hwn yw efe yr hwn y
dywedwyd am dano gan Esaias
y prophwyd, gan ddywedyd, *'Llef
un yn Uefain yn y diffaethwch,
TBed-
waredd
Flwyddyn
cyny
Cyfrif
Cyffredin
aelwir
Anno
Domini.
: Ho3. 11. 1.
iiJer.31.15.
Y Drydedd
Flwyddyn
cyny
Cyfrif
Cyffredin
a elwir
Anno Do-
mini, neu,
Blwyddyn
yr Ar-
glwydd.
J pen. 3. 13.
k Bam. 13.
5.
1 Sam.L
11.
A. D. 26.
» Marc 1. 4.
Luc 3. 2.
b Ea. 40. 3.
Marc 1. 3.
Luc 3. 4.
loan 1, 23.
loan yn heäyddio Crist.
S. MATTHEW, IV. Ympryd Crist, a'i demtiad.
Anno
DOMINI
26.
0 Marc 1. 6.
Edrych
2Bren.l.8.
Zech.13.4.
e Act. 19. 4,
18.
f pen. 12.34.
a 23. 33.
Luc a 7.
B Khuf. 5. 9.
1 Thess. 1.
10.
h loan 8. 33,
39.
Act. 13. 26.
• pen. 7. 19.
loan 15. 6.
k Marc 1. 8.
Luc 3. 16.
loan 1. 15,
26.
Act. 1. 6.
a 11. 16.
a 19. 4.
I Es. 4. 4.
Mai. 3. 2.
A. D. 27.
m Marc 1. 9,
Luc 3. 21.
n Eb. IL 2.
a 42. L
loan 1. 32,
33.
Parottôwch ffordd yr Arglwydd;
gwnewch yn uniawn ei Iwybrau ef.
4 A'r " loan hwnnw oedd a'i ddill-
ad o flew camel, a gwregys o groen
ynghylch ei Iwynau: al fwyd oedd
locustiaid a mêl gwŷUt.
5 ^ Yna yr aeth allan atto ef Je-
rusalem a hoU Jiidea, a'r hoU wlad
o amgylch yr lorddonen :
6 A hwy a fedyddiwyd ganddo ef
yn yr lorddonen, ^gan gyffesu eu
pechodau.
7 IT A phan welodd efe lawer o'r
Phariseaid ac o'r Saduceaid yn dy-
fod i'w fedydd ef, efe a ddywed-
odd wrthynt hwy, ^O genhedlaeth
gwiberod, pwy a'ch rhag-rybudd-
iodd i ffoi rhag ^ y Hid a fydd ?
8 Dygwch gan hynny fírwytliau
addas i edifeirwch.
9 Ac na feddyliwch ddywedyd yn-
och eich hunain, ^Y mae gennym
ni Abraham yn dad i ni : canys
yr ydwyf yn dywedyd i chwi, y
dichon Duw, ie, o'r meini hyn, gyf-
odi plant i Abraham.
10 Ac yr awrhon hefyd y mae y
fwyell wedi ei gosod ar wreiddyn
y prennau : ' pob pren gan hynny
yr hwn iiid yw yn dwyn ffrwyth da,
a dorrir i lawr, ac a deflir yn tan.
11 ""Myfi yn ddiau ydwyf yn eich
bedyddio chwi â dwfr i edifeir-
wch : eithr yr hwn sydd yn dyfod
ar fy ol i, sydd gryfach na myfi,
yr hwn nid ydwyf deilwng i ddwyn
ei esgidiau: 'efe a'ch bedyddia chwi
a'r Yspryd Glân, ac â than.
12 Yr hwn y mae ei wyntyll yn ei
law, ac efe a Iwyr-lanhâ ei lawr-
dyrnu, ac a gasgl ei wenith i'w ys-
gubor ; eithr yr us a lysg efe â than
anniffoddadwy.
13 IT "Yna y daeth yr lesu o
Galilea i'r lorddonen at loan, i'w
fedyddio ganddo.
14 Eithr loan a warafunodd iddo
ef, gan ddywedyd, Y mae arnaf fi
eisieu fy medyddio gennyt ti, ac
a ddeui di attaf fi ?
15 Ond yr lesu a attebodd ac a
ddywedodd wrtho ef. Gad yr awr-
hon ; canys fel hyn y mae yn wedd-
us i ni gyflawni pob cyfiawnder.
Yna efe a adawodd iddo.
16 A'r lesu, wedi ei fedyddio, a
aeth yn y fan i fynu o'r dwfr: ac
wele, y nefoedd a agorwyd iddo,
ac efe a welodd "Yspryd Duw yn
disgyn fel colommen, ac yn dyfod
arno ef.
885 ~~~
17 Ac wele "lef o'r nefoedd, yn
dywedyd, pHwu yw fy anwyl Fab,
yn yr hwn y'm boddlonwyd.
PENNOD IV.
1 Ympryd Crist, a'i demtiad. 11 Yr angelion
yn gweini iddo, 13 Efe yn trigo yn Ca-
pernaum, 17 yn declireu pregethu, 18 yn
galw Petr ac Andreas, 21 logo ac loan;
23 ac yn iachâu yr holl gleifion.
YNA yr *Iesu a arweiniwyd i
fynu i'r anialwch gan yr ys-
pryd, i'w demtio gan ddiafol.
2 Ac wedi iddo ymprydio ddeu-
gain niwrnod a deugain nos, ar ol
hynny efe a newynodd.
3 Ar temtiwr pan ddaeth atto, a
ddywedodd, Os mab Duw wyt ti,
arch i'r cerrig hyn fod yn fara.
4 Ac jmtau a attebodd ac a ddy-
wedodd, Ysgrifenwyd, ''Nid trwy
fara yn unig y bydd byw dyn, ond
trwy bob gair a ddaw allan o enau
Duw.
5 Yna y cymmerth diafol ef i'r
''ddinas sanctaidd, ac a'i gosododd
ef ar binacl y deml ;
6 Ac a ddywedodd wrtho, Os mab
Duw wyt ti, bwrw dy hun i lawr;
canys ysgrifenwyd, "^Y rhydd efe
orchymyn i'w angelion am danat ;
a hwy a'th ddygant yn eu dwylaw,
rhag taro o honot un amser dy
droed wrth garreg.
7 Yr lesu a ddywedodd wrtho,
Ysgrifenwyd drachefn, "Na, themtia
yr Arglwydd dy Dduw.
8 Trachefn y cymmerth diafol ef
i fynydd tra uchel, ac a ddangos-
odd iddo holl deyrnasoedd y byd,
a'u gogoniant ;
9 Ac a ddywedodd wrtho, Hyn
oil a roddaf i ti, os syrthi i lawr
a'm haddoli i.
10 Yna yr lesu a ddywedodd wrtho,
Ymaith, Satan ; canys ysgrifenwyd,
fYr Argl\^^dd dy Dduw a addoli,
ac ef yn unig a wasanaethi.
11 Yna y gadawodd diafol ef : ac
wele, angelion a ddaethant, ac a
weiniasant iddo.
12 IT A sphan glybu yr lesu dra-
ddodi loan, efe a aeth i Galilea.
13 A chan adaw Nazareth, efe a
aeth ac a arhosodd yn Capernaum,
yr hon sydd wrth y môr, y'nghy-
ffiniau Zabulon a Nephthali :
14 Fel y cyflawnid yr hyn a ddy-
wedwyd trwy Esaias y prophwyd,
gan ddywedyd,
15 '^Tir Zabulon, a thir Neph-
thali, icrth ffordd y môr, tu hwnt
Anno
DOMINI
27.
0 loan 12.
28.
P Ps. 2. 7.
Ks. 42. 1.
pen. 12. 18.
a 17. 5.
Luc 9. 35.
Eph. 1. 6.
CoL 1. 13.
2 Petr 1.
17.
a Marc 1.
12.
Luc 4. 1.
b Deut. 8. 3.
c Neh. IL
18.
Es. 48. 2.
pen. 27. 53.
e Deut. 6. 16.
t Deut. C. 13.
a 10. 20.
1 Sam. 7. 3.
A. D. 30.
S Marc 1.
14.
Luc 3. 20.
a 4. 14, 31.
loan 4. 43.
A.D.31.
b Es. 9. 1, 2.
Crist yn declireu ei
S. MATTHEW, V.
hregeth ar y mynydd.
Anno
DOMINI
31.
i Marc 1.14.
k pen. 3. 2.
a 10. 7.
1 Marc 1.16.
Luc 5. 2.
mloaul.42.
QMarcl.l9.
o pen, 9. 36,
P Marc a 7.
i'r lorddonen, Galilea y Cenhedl-
oedd:
16 Y bobl oedd yn eistedd mewn
tywyllwch, a welodd oleuni mawr;
ac i'r rhai a eisteddent yni mro a
chysgod angau, y cyfododd goleuni
iddynt.
17 IT ' O'r pryd hTninw y dechreu-
odd yr lesu bregethu, a dywedyd,
''Edifarliêwch: cauys nesaoddteym-
as nefoedd.
18 H ^A'r lesu yn rhodio wrth for
Galilea, efe a ganfu ddau frodyr,
Simon, yr hwn '"a elwir Petr, ac
Andreas ei frawd, yn bwrw rhwyd
i'r môr ; canys pysgodwyr oeddynt :
19 Ac efe a ddywedodd -wrthynt,
Deuwch ar fy ol i, a mi a'ch gẁnaf
yn bysgodwyr dynion.
20 A hwy yn y fan, gan adael y
rhwydau, a'i canlynasant ef
21 " Ac wedi myned rhagddo oddi
yno, efe a welodd ddau frodyr eraill,
Iago/ci& Zebedeus, ac loan ei frawd,
mewn Hong gyd â Zebedeus eu tad,
yn cyweirio eu rhwydau; ac a'u
galwodd hwy.
22 Hwythau yn ebrwydd, gan
adael y llong a'u tad, a'i canlynas-
ant ef.
23 U A'r lesu a aeth o amgylch
holl Galilea, ®gan ddysgu yn eu
synagogau, a phregethu efengyl y
deyrnas, a iachâu pob clefyd a phob
afiechyd ym mhlith y bobL
24 Ac aeth son am dano ef trwy
holl Syria ; a hwy a ddygasant atto
yr hoU rai drwg eu hwyl, a'r rhai
yr oedd amryw glefydau a chno-
feydd yn eu dala, a'r rhai cythreulig,
ar rhai lloerig, a'r sawl oedd a'r
parlys arnynt; ac efe a'u hiacha-
odd hAvynt
25 PA thorfeydd lawer a'i canlyn-
asant ef o Galilea, a Decapolis, a
Jerusalem, a Judea, ac o'r tu hwnt
i'r lorddonen.
PENNOD V.
1 Crist yn dechreu ei hregeth ar y mynydd;
3 ac yn dangos pwy sydd ddedwydd, 13 pwy
yw halen y ddaear, 14 goleuni y byd, dinas
ar fryn, 15 y ganwyll : 17 ei ddyfod ef i
gyflawni y gyfraith. 21 Beth yw lladd, 27 a
godinehu, 33 a thyngu, 38 Y mae yn annog
i dd'ioddef cam, 43 i garu, te, ein gelynion,
48 ac i ymegnio at herffeithrwydd,
APHAN welodd yr lesu y tyrfa-
oedd, efe a esgynodd i'r myn-
ydd : ac wedi iddo eistedd, ei ddis-
gyblion a ddaethant atto.
2 Ac efe a agorodd ei enau, ac a'u
dysgodd hwynt, gan ddywedyd,
3 ^Gwỳn eu byd y tlodion yn yr
yspryd : canys eiddynt yw teyrnas
nefoedd.
4 ''Gwýn eu byd y rhai sydd yn
galaru : canys hwy a ddiddenir.
5 " Gwýn eu byd y rhai addfwyn :
canys ^ hwy a etifeddant y ddaear.
6 Gwỳn eu byd y rhai sydd arnynt
newyn a syched am ^i^awnder :
® canys hwy a ddiwellir.
7 Gwỳn eu byd y rhai trugarog-
ion : ^ canys hwy a gânt drugaredd.
8 ^Gwỳn eu byd y rhai pur o
galon : canys ^ hwy a welant Dduw.
9 Gwỳn eu byd y tangnefedd-
wyr: canys hwy a elwir yn blant
i Dduw.
10 ' Gwỳn eu byd y rhai a erlidir
o achos cyfiawnder : canys eiddynt
yw teyrnas nefoedd.
11 ^Gwỳn eich byd pan y'ch
gwaradwyddant, ac y'ch erlidiant,
ac y dywedant bob drygair yn eich
erbyn er fy mwyn i, a hwy yn
gelwyddog.
12 Byddwch lawen a hyfryd: canys
mawr yw eich gwobr yn y nefoedd :
oblegid * felly yr erlidiasant hwy y
prophwydi a fu o'ch blaen chwi.
13 IT Chwi yw halen y ddaear :
" eithr o diflasodd yr halen, â pha
beth yr helltir ef ? ni thai efe mwy
ddim ond i'w fwrw allan, a'i sathru
gan ddynion.
14 Chwi yw goleuni y byd. Din-
as a osodir ar fryn, ni ellir ei
chuddio.
15 Ac ni "oleuant ganwyll, a'i
dodi dan lestr, ond mewn can-
hwyllbren; a hi a oleua i bawb
sydd yn y tŷ.
16 Llewyrched felly eich goleuni
ger bron dynion, "fel y gwelont
eich gweithredoedd da chwi, ac ^y
gogoneddont eich Tad yr hwn sydd
yn y nefoedd.
17 1Í Na thybiwch fy nyfod i dor-
ri y gyfraith, neu y prophwydi : ni
ddeuthum i dorri, ond i gyflawni.
18 Canys yn wir meddaf i chwi,
^ Hyd onid el y nef a'r ddaear heib-
io, nid â un iod nac un tippyn o'r
gyfraith heibio, hyd oni chwblhâer
oil.
19 ' Pwy bynnag gan hynny a dor-
ro un o'r gorchymynion lleiaf hyn,
ac a ddysgo i ddynion felly, lleiaf
y gelwir ef yn nheyrnas nefoedd :
ond pwy bynnag slu gwnelo, ac a'u
dysgo i eraill, hwn a elwir yn fawr
yn nheyrnas nefoedd.
Anno
DOMENI
31.
a Luc 6. 20.
Diar. 16.
19.
a 29. 23.
Es. 57. 15.
b Es. 61. 3.
Luc 6. 21.
0 Ps. 37. 11.
d Rhuf, 4.
13.
8 Es. 55. 1.
a 65. 13.
fpen. 6. 14.
Marc 11.
25.
2Tini. L
16.
lago 2. 13.
S Ps. 15. 2.
a 24. 4.
Heb.12.14.
h 1 Cor. 13.
12.
1 loan 3. 2.
1 2 Tim. 2.
12.
1 Petr a
14.
k Luc 6. 22.
1 Petr 4.
14.
1 Act. 7. 52.
m Marc 9.
50.
Luc 14. 34.
n Marc 4.
21.
Luc S. 16.
alLSS.
0 1 Petr 2.
12.
P 1 Cor. 14.
25.
1 Lucie. 17,
r lago 2. 10.
Pregeth Grist
S. MATTHEW, V.
ar y mynydd.
Anno
DOMINI
31.
2Neu,
wrth.
• Exod. 20.
13.
Deut.5.17.
» 1 loan 3.
15.
u Job 42. 8.
pen. 18. 19.
1 Tim. 2. 8.
1 Petri 7.
«Luc 12. 58.
J Ps. 32. 6.
Es. 55. 6.
» Exod. 20.
14.
Deut.5.18.
• JobSLL
b pen. 18. 8.
Marc 9. 43
—47.
0 Edrych
Sen. 19. 12.
;huf.8.ia
1 Cor. 9. 27.
C0L3.6.
d Deut. 24.
1.
Edrych
pen. 19. 3,
&c.
Marc 10. 2,
&c.
• pen. 19. 9.
Luc 16. la
1 Cor. 7. 10,
XL
'pen. 23. 16.
«Exod. 20.7.
Lef. 19. 12.
Deut. 5.11.
t Deut. 23.
I 23.
20 Canys meddaf i chwi, Oni
bydd eich cyfiawnder yn helaethach
na chyfiawnder yr ysgrifenyddion
a'r Phariseaid, nid ewch i mewn i
deyrnas nefoedd.
21 IT Clywsoch ddywedyd ^gan y
rhai gynt, ^ Na ladd ; a phwy byn-
nag a laddo, euog fydd o farn :
22 Eithr yr ydwyf fi yn dywedyd
i chwi, *Pob un a ddigio wrth ei
frawd heb ystyr, a fydd euog o farn :
a phwy bynnag a ddywedo wrth ei
frawd, Raca, a fydd euog o gyn'ghor :
a phwy bynnag a ddywedo, 0 ynfyd,
a fydd euog o dan uiFern.
23 Gan hynny, os dygi dy rodd i'r
allor, ac yno dyfod i'th gôf fod gan
dy frawd ddim yn dy erbyn ;
24 Gad yno dy rodd ger iyron yr
allor, a " dos ymaith : yn gyntaf
cymmoder di â'th frawd, ac yna
tyred ac ofírwm dy rodd.
25 ^ Cyttuna â'th wrthwynebwr ar
frys, ^tra fyddech ar y tfordd gyd
âg ef; rhag un amser i'th wrth-
wynebwr dy roddi di yn Uaw y
barnwr, ac i'r bamwr dy roddi at
y swyddog, a'th daflu y'ngharchar.
26 Yn wir meddaf i ti, Ni ddeui
di allan oddi yno, hyd oni thalech
y fiyrling eithaf.
27 1Í Clywsoch ddywedyd gan y
rhai gynt, ^ Na wna odineb :
28 Eithr yr ydwyf fi yn dywedyd
i chwi, fod pob un a'r sydd *yn
edrych ar wraig i'w chwennychu
hi, wedi gwneuthur eisoes odineb
â hi yn ei galon.
29 •'Ac OS dy lygad dehau a'th
rwystra, "týn ef allan, a thafl oddi
wrthyt : canys da i ti golli un o'th
aelodau, ac na thafler dy hoU gorph
i uffern.
30 Ac OS dy law ddehau a'th
rwystra, torr hi ymaith, a thafl oddi
wrthyt : canys da i ti goUi un o'th
aelodau, ac na thafler dy hoU gorph
i uflem.
31 A dywedwyd, ^Pwy bynnag a
ollyngo ymaith ei wraig, rhoed iddi
lythyr ysgar :
32 Ond yr ydwjrf fi yn dywedyd i
chwi, fod *pwy bynnag a ollyngo
ymaith ei wraig, ond o achos god-
ineb, yn peri iddi wneuthur godin-
eb: a phwy bynnag a briodo yr
hon a ysgarwyd, y mae efe yn
gwneuthur godineb.
33 11 Trachefti, clywsoch ^ddywedyd
gan y rhai gynt, ^Na thwng anudon ;
eithr ^ tâl dy Ivvon i'r Arglwydd :
887 ~
34 Ond yr yd>vyf fi yn dywedyd
wrthych chwi, ^ Na thwng ddim :
nac i'r nef ; canys ^gorseddfa Duw
ydy w :
35 Nac i'r ddaear; canys troed-
faingc ei draed ydyw: nac i Je-
rusalem ; canys ^ dinas y brenhin
mawr ydyw.
36 Ac na thwng i'th ben; am na
elli wneuthur un blewyn yn wỳn,
neu yn ddu.
37 Eithr bydded eich jrmadrodd
chwi, le, ie ; Nag ê, nag ê ; oblegid
beth bynnag sydd dros ben hyn,
o'r drwg y mae.
38 1Í Clywsoch ddywedyd, "Llygad
am lygad, a dant am ddant :
39 Eithr yr ydwyf fi yn dywedyd
wrthych chwi, "Na wrthwynebwch
ddrwg : ond pwy bynnag a'th dar-
awo ar dy rudd ddehau, tro y llall
iddo hefyd.
40 Ac i'r neb a fynno ymgyfreithio
â thi, a dwyn dy bais, gad iddo dy
gochl hefyd.
41 A phwy bynnag • a'th gymhello
un filltir, dos gyd âg ef ddwy.
42 Dyro i'r hwn a ofyno gennyt ;
ac P na thro oddi wrth yr hwn sydd
yn ewylfysio echwyna gennyt
43 f Clywsoch ddywedyd, ^Car
dy gymmydog, a chasâ dy elyn :
44 Eithr yr ydwyf fi yn dywedyd
wrthych chwi, 'Cerwch eichgelynion,
bendithiwch y rhai a'ch meUdith-
iant, gwnewch dda i'r sawl a'ch cas-
ânt, a 'gweddiwch dros y rhai a wnel
niwed i chwi, ac a'ch erlidiant ;
45 Fel y byddoch blant i'ch Tad
yr hwn sydd yn y nefoedd : canys
y mae efe yn peri i'w haul godi ar
y drwg a'r da, ac yn gwlawio ar y
cyfiawn a'r anghyfiawn.
46 * Oblegid os cerwch y sawl a'ch
caro, pa wobr sydd i chwi? oni wna
y pubUcanod hefyd yr un peth?
47 Ac OS cyferchwch well i'ch brod-
yr yn um'g, pa ragoriaeth yr ydych
chwi yn ei wneuthur? onid ydyw
y publicanod hefyd yn gwneuthur
feUy?
48 Byddwch chwi gan hynny yn
berffaith, ''fel y mae eich Tad yr
hwn sydd yn y nefoedd yn berfíaith.
PENNOD VL
1 Crist yn myned rhagddo yn ei hregeth ar y
mynydd ; gan draethu am elusen, 5 a gweddi,
14 madden i'n brodyr, 16 ao ympryd ; 19
pa le y mae i ni roddi ein trysor i gadw ;
24 ynghylch gwasanaethu Duw a mammon :
25 yn annog na hydder gofalus am bethau
bydol; 33 ond am geisio teyrnas Dduw.
Anno
DOMINI
31.
1 pen. 23.
16, 18, 22.
Iiigo 5. 12.
k Es. 66. L
1 Ps. 48. 2.
m Exod. 21.
24.
Lef. 24. 20.
Deut. 19.
21.
n Diar. 24.
29.
Luc 6. 29.
Khuf. 12.
17, 19.
1 Cor. 6. 7.
1 Thess. 5.
15.
1 Petr 3. 9.
o Edrych
pen. 27. 32.
Marc 15.
21,
P Deut. 15,
8,10.
Luc 6. 35.
q Lef. 19. 18.
r Luc 6. 27.
Rhnf. 12.
14,20.
«Luc 23. 34.
Act. 7. CO.
1 Cor. 4. 12,
13.
1 Petr 2.
23. a a 9.
u Eph. 5. L
Pregeth Crist
S. MATTHEW, VI.
ar y mynydd.
c Luc 14. 14.
d 2 Bren. 4.
33.
e Luc 11. 2.
f Edrych
Job 23. 12.
Diar. 30. 8.
BlChron.
29.11.
h Marc 11.
25.
Eph. 4. 32.
CoL 3. 13.
iren.18.35.
lago 2. 13.
GOCHELWCH rhag gwneuth-
ur eich ^ elusen y'ng^^dd dyn-
ion, er mwyn cael eich gweled
ganddynt : os amgen, ni chewch
dâl gan eich Tad yr hwn sydd yn
y nefoedd.
2 Am hynny ''pan wnelych elusen,
na udgana o'th flaen, fel y gwna y
rhagrithwyr yn y synagogau, ac ar
yr heolydd, fel y molianner hwy gan
ddynion. Yn wir, meddaf i chwi,
Y maent yn derbyn eu gwobr.
3 Eithr pan wnelych di elusen,
na wyped dy law aswy pa beth a
wna dy law ddehau ;
4 Fel y byddo dy elusen yn y dir-
gel: a'th Dad yr hwn a wêl yn y
dirgel, efe ^' a dâl i ti yn yr amlwg.
5 IT A phan weddiech, na fydd fel
y rhagrithwyr : canys hwy a garant
weddio yn sefyll yn y synagogau,
ac y'nghonglau yr heolydd, fel yr
ymddangosont i ddynion. Yn wir
meddaf i chwi, Y maent yn der-
byn eu gwobr.
6 Ond tydi, pan weddiech, *dos
i'th ystafeU ; ac wedi cau dy ddrws,
gweddia ar dy Dad yr hwn sydd
yn y dirgel ; a'th Dad yr hwn a wêl
yn y dirgel, a dâl i ti yn yr amlwg.
7 A phan weddioch, na fyddwch
siaradus, fel y cenhedloedd : canys
y maent hwy yn tybied y cant eu
gwrandaw am eu haml eiriau.
8 Na fyddwch gan hynny debyg
iddynt hwy : canys gŵyr eich Tad
pa bethau sydd arnoch eu heisieu,
cyn gofyn o honoch ganddo.
9 Am hynny gweddîwch chwi fel
hyn: ^Ein Tad, yr hwn wyt yn y
nefoedd, Sancteiddier dy enw.
10 Deled dy deyrnas. Gwneler
dy ewyllys, megis yn y nef, felly
ar y ddaear hefyd.
11 Dyro i ni heddyw ein bara
^beunyddioL
12 A madden i ni ein dyledion, fel
y maddeuwn ninnau i'n dyledwyr.
13 Ac nac arwain ni i brofedig-
aeth ; eithr gwared ni rhag drwg.
s Canys eiddot ti yw y deyrnas, a'r
nerth, a'r gogoniant, yn oes oes-
oedd. Amen.
14 ^Oblegid OS maddeuwch i ddyn-
ion eu camweddau, eich Tad nefol
a faddeu hefyd i chwithau :
15 Eithr *oni faddeuwch i ddyn-
ion eu camweddau, ni faddeu eich
Tad eich camweddau chwithau.
16 IT Hefyd, pan ymprydioch, na
fyddwch fel y rhagrithwyr, yn wyn-
eb-drist : canys anffurfio eu hwyn-
ebau y maent, fel yr ymddangosont
i ddynion eu bod yn ymprydio. Yn
wir meddaf i chwi, Y maent yn
derbyn eu gwobr.
17 Eithr pan ymprydiech di, en-
neinia dy ben, a golch dy wyneb ;
18 Fel nad ymddangosech i ddyn-
ion dy fod yn jmaprydio, ond i'th
Dad yr hwn sydd yn y dirgel : a'th
Dad yr hwn sydd yn gweled yn y
dirgel, a dâl i ti yn yr amlwg.
19 IT ^ Na thrysorwch i chwi drys-
orau ar y ddaear, lie y mae gwyf-
yn a rhwd yn Uygru, a He y mae
lladron yn cloddio trwodd ac yn
lladratta ;
20 ^ Eithr trysorwch i chwi drys-
orau yn y nef. He nid oes na gwyf-
yn na rhwd yn Uygru, a He nis
cloddia Uadron trwodd ac nis Uadr-
attânt.
21 Canys He y mae eich trysor,
yno y bydd eich calon hefyd.
22 " Canwyll y corph yw y llygad :
am hynny o bydd dy lygad yn syml,
dy hoU gorph fydd yn oleu.
23 Eithr os bydd dy lygad yn
ddrwg, dy hoH gorph fydd yn dy-
wylL Am hynny os bydd y goleuni
sydd ynot yn dywyllwch, pa faint
fydd y tywyllwch !
24 1Í "Ni ddichon neb wasanaethu
dau arglwydd; canys naill ai efe
a gasâ y naiH, ac a gar y llaH ; ai
efe a ymlŷn wrth y naill, ac a
esgeulusa y llalL "Ni eHwch was-
anaethu Duw a mammon.
25 Am hynny meddaf i chwi, p Na
ofelwch am eich bywyd, pa beth
a fwyttâoch, neu pa beth a yfoch ;
neu am eich corph, pa beth a
wisgoch. Onid yw y bywyd yn fwy
na'r bwyd, a'r corph yn fwy na'r
diHad?
26 ^Edrychwch ar adar y nefoedd:
oblegid nid ydynt yn hau, nac yn
medi, nac yn cywain i ysguboriau ;
ac y mae eich Tad nefol yn eu
porthi hwy. Onid ydych chwi yn
rhagori llawer amynt hwy ?
27 A phwy o honoch gan ofalu,
a ddichon chwanegu un cufydd at
ei faintioli ?
28 A phaham yr ydych chwi yn
gofalu am ddHlad ? Ystyriwch Hli y
maes, pa fodd y maent yn tyfu ; nid
ydynt nac yn Haftirio nac yn nyddu :
29 Eithr yr wyf yn dywedyd i
chwi, na wisgwyd Solomon yn ei
hoH ogoniant fel un o'r rhai hyn.
Pregeth Crist
S. MATTHEW, VII.
ar y mynydd.
Anno
DOMINI
31.
r Edrych
1 Bren. 3,
13.
Ps. 37. 25.
Luc 12. 31.
B Luc 6. 37.
Khuf. 2. 1.
1 Cor. 4. 3,
5.
lago 4. 11,
12.
> Marc 4.
24.
Luc 6. 38.
c Luc 6. 4L
d Diar. 9. 8.
a 23. 9.
e pen. 21. 22.
Marc 11.
24.
Luc 11. 9.
loan 14. 13.
a 15. 7.
a 16. 23, 24.
IiigoL5,G.
1 loan 3.
22. a .5. 14.
t iymr. 8. 17.
Jer. 29. 12,
30 Am hynny os dillada Duw felly
lysieuyn y maes, yr hwn sydd hedd-
yw, ac y fory a fwrir i'r ffwrn, oni
ddillada efe chwi yn hytrach o
lawer, 0 chwi o ychydig flfydd ?
31 Am hynny na ofelwch, gan
ddywedyd, Beth a fwyttâwn? neu,
Beth a yfwn? neu, A pha beth yr
ymddiUadwn ?
32 (Canys yr hoU bethau hyn y
mae y Cenhedloedd yn eu ceisio;)
oblegid gŵyr eich Tad nefol fod
arnoch eisieu yr hoU bethau hyn.
33 Eithr 'yn gyntaf ceisiwch deyrn-
as Dduw, a'i gyfiawnder ef, a'r hoU
bethau hyn a roddir i chwi yn
ychwaneg.
34 Na ofelwch gan hynny dros
drannoeth : canys trannoeth a ofala
am ei bethau ei hun. Digon i'r
diwrnod ei ddrwg ei hun.
PENNOD VII.
1 Crist yn gorphen ei iregeth ar y mynydd;
yn gwahardd barn ehud, 6 a bwrw pethau
sanctaidd i gwn: 7 yn annog i wedd'io, 13
i fyned i mewn trwy y porth cyfyng, 15 i
ymgadw rhag gaurbrophwydi ; 21 na byddom
wrandawyr yn unig, ond gwneuthurwyr y
gair, 24 a chyffelyb i dai wedi eu hadeiladu
ar y graig, 26 ac nid ar y tywod.
NA * fernwch, fel na'ch barner :
2 Canys â pha farn y barnoch,
y'ch bernir ; ^ ac â pha fesur y mes-
uroch, yr adfesurir i chwithau.
3 ''A phaham yr wyt yn edrych
ar y brycheuyn sydd yn Uygad dy
frawd, ac nad ydwyt yn ystyried
y trawst sydd yn dy lygad dy
hun?
4 Neu pa fodd y dywedi wrth
dy frawd, Gad i mi fwrw allan
y brycheuyn o'th lygad; ac wele
drawst yn dy lygad dy hun ?
5 O ragrithiwr, bwrw allan yn
gyntaf y trawst o'th lygad dy hun ;
ac yna y gweli yn eglur fwrw y
brycheuyn allan o lygad dy frawd
6 IT ^Na roddwch y peth sydd
sanctaidd i'r cwn, ac na theflwch
eich gemmau o flaen y moch ; rhag
iddynt eu sathru dan eu traed, a
throi a'ch rhwygo chwi.
7 1Í *Gofynwch, a rhoddir i chwi;
ceisiwch, a chwi a gewch ; curwch,
ac fe agorir i chwi :
8 Canys 'pob un sydd yn gofyn,
sydd yn derbyn; a'r neb sydd yn
ceisio, sydd yn cael ; ac i'r hwn
sydd yn euro, yr agorir.
9 Neu a oes un dyn o honoch, yr
hwn OS gofyn ei fab iddo fara, a
rydd iddo garreg ?
10 Ac OS gofyn efe bysgodyn, a
ddyry efe sarph iddo ?
11 Os chwychwi gan hynny, ^a
chwi yn ddrwg, a fedrwch roddi
rhoddion da i'ch plant, pa faint
mwy y rhydd eich Tad yr hwn
sydd yn y nefoedd bethau da i'r
rhai a ofynant iddo ?
12 Am hynny ^» pa bethau bynnag
oil a ewyilysioch eu gwneuthur o
ddynion i chwi, felly gwnewch chwi-
thau iddynt hwy : canys ' hyn yw
y gyfraith a'r prophwydi.
13 U ^ Ewch i mewn trwy y porth
cyfyng : canys ehang yw y porth, a
Uydan yw y ffordd, sydd yn arwain
i ddistryw ; a Uawer yw y rhai sydd
yn myned i mevm trwyddi :
14 ^Oblegid cyfyng yw y porth,
a chul yio y íFordd, sydd yn ar-
wain i'r by^vyd ; ac ychydig yw y
rhai sydd yn ei chael hi.
15 IF 'Ymogelwch rhag gau-bro-
phwydi, ™y rhai a ddeuant attoch
y'ngwisgoedd defaid, ond oddi
mewn bleiddiaid rheibus ydynt
hwy.
16 Wrth eu ffrwythau yr adnab-
yddwch hwynt. "A gasgl rhai
rawnwin oddi ar ddrain, neu ffigys
oddi ar ysgall ?
17 Felly "pob pren da sydd yn
dwyn ffrwythau da ; ond y pren
drwg sydd yn dwyn fir^vythau drwg.
18 Ni ddichon pren da ddwyn
ffrwythau drwg, na phren drwg
ddwyn ffr\vythau da.
19 P Pob pren heb ddwyn ffrwyth
da, a dorrir i lawr, ac a deflir yn tan.
20 0 herwydd pah am, wrth eu
ffrwythau yr adnabyddwch hwynt.
21 1Í *iNid pob un a'r sydd yn
dywedyd wrthyf, Arglwydd, Ar-
glwydd, a ddaw i mewn i deyrnas
nefoedd; ond yr hwn sydd yn
gwneuthur ewyllys fy Nhad yr hwn
sydd yn y nefoedd.
22 Llawer a ddywedant wrthyf
yn y dydd hwnnw, Arglwydd, Ar-
glwydd, oni ' phrophwydasom yn
dy enw di? ac oni fwriasom allan
gythreuliaid yn dy enw di? ac oni
wnaethom wyrthiau lawer yn dy
enw di ?
23 Ac "yna yr addefaf wrthynt,
* Nis adnabûm chwi erioed : " ewch
ymaith oddi wrthyf, chwi weith-
redwyr anwiredd.
24 H Gan hynny ""pwy bynnag
sydd yn gwrandaw fy ngeiriau hyn,
ac yn eu gwneuthur, mi a'i cyffel-
Anno
DOMmi
31.
6 Gen. 6. 5.
a 8. 21.
t Luc 6. 31.
1 pen. 22. 40.
Rhuf. 13.
8, 9, 10.
Gal. 5. 14.
1 Tim. 1. 5.
k Luc 13. 24.
2 Mor gyf-
yng.
lDeut.13.3.
Jer. 23. 16.
pen. 24. 4.
Rhut. 16.
17.
Eph. 5. 6.
Col. 2. 8.
1 loan 4. 1.
m Mic. 3. 5.
2 Tim. 3. 5.
n Luc 6. 43.
9pen. 12. 33.
P pen. 3. 10.
loan 15. 2,
6.
9 Hos. 8. 2.
pen. 25. IL
Luc 6. 40.
a 13. 25.
Act. 19. 13.
Rhiif.ai3.
lago L 22.
"•Num. 24. 4.
loan IL 51.
1 Cor. 13. 2.
B Luc 13. 25,
27.
2 Tim. 2.
19.
t pen. 25. 12.
u Pb. 6. 8.
pen. 25. 41,
X Luc 6. 47.
GlanMu y gwahan-glwyfus. S. MATTHEW, VIIL lacMu mam gwraig Petr.
Anno
DOMINI
31.
T Marc 1.
22. a 6. 2.
Luc 4. 32.
« loan 7. 46.
» Marc 1.40.
Luc 6. 12.
*> pen. 9. 30.
Marc 5. 43.
« Lef. 11. 3,
4,10,
<ä Luc 7. L
« Luc 15. 19,
21.
íPb.107.20.
ybaf ef i wr doetli, yr hwn a ad-
eiladodd ei dŷ ar y graig :
25 A'r gwlaw a ddisgynodd, a'r
Uifeiriaint a ddaethant, a'r gwynt-
oedd a chwythasant, ac a ruthrasant
ar y tŷ hwnnw; ac ni syrthiodd:
oblegid sylfaenesid ef ar y graig.
26 A phob un a'r sydd yn gwran-
daw fy ngeiriau hyn, ac heb eu
gwneuthur, a gyffelybir i wr ffol,
yr liwn a adeiladodd ei dŷ ar y
tywod :
27 A'r gwlaw a ddisgynodd, a'r llif-
ddyfroedd a ddaethaut, a'r gwynt-
oedd a chwythasant, ac a gurasant
ar y tŷ hwnnw ; ac efe a syrthiodd,
a'i gwymp a fu fawr.
28 A bu, wedi i'r lesu orphan y
geiriau hyn, ^y torfeydd a synnas-
ant wrth ei ddysgeidiaeth ef :
29 ''Canys yr oedd efe yn eu dysgu
hwynt fel un ag awdurdod ganddo,
ac nid fel yr ysgrifenyddion.
PENNOD VIII.
2 Crist yn glanhâu y gwahan-glwyfus; 5 yn
iachau gwas y canwnad, 14 a mam gwraig
Petr, 16 a Uawer o rai clwyfus eraill: 19
yn dangos pa /odd y mae ei ddilyn ef : 23
yn gostegu y dymmestl ar y mar: 28 yn
gyrru cythreuliaid allan o ddau gythreulig ;
31 ac yn caniadu iddyntfyned i'r moch.
AC wedi ei ddyfod ef i waered
XjL o'r mynydd, torfeydd lawer
a'i canlynasant ef.
2^ Ac wele, un gwahan-glwyfus a
ddaeth, ac a'i haddolodd ef, gan
ddywedyd, Arglwydd, os mynni, ti
a elli fy nglanhâu i.
3 A'r lesu a estynodd ei law, ac a
gyfíyrddodd âg ef, gan ddyAvedyd,
Mynnaf, glanhâer di. Ac yn y fan
ei wahan-glwyf ef a lanhâwyd.
4 A dywedodd yr lesu wrtho,
''Gw^el na ddywedych An*th neb;
eithr dos, dangos dy hun i'r olf-
eiriad, ac offiymma y rhodd a
orcliym}Tiodd *=Moses, er tystiolaeth
iddynt
5 IF ^ Ac wedi dyfod yr lesu i
mewn i Capernaum, daeth atto
ganwriad, gan ddeisyfii arno,
6 A dywedyd, Arglwydd, y mae fy
ngwas yn gorwedd gartref yn glaf
o'r parlys, ac mewn poen ddirfawr.
7 A'r lesu a ddywedodd wi'tho,
Mi a ddeuaf, ac a'i hiachâf ef
8 A'r canwriad a attebodd ac a
ddywedodd, Arghvydd, *=nid ydwyf
fi deilwng i ddyfod o honot dan
fy nghronglwyd: eithr yn unig
f dywed y gair, a'm gwas a iachêir.
9 Canys dyn ydwyf finnau dan
awdurdod, a chennyf filwyr danaf :
a dywedaf Avrth hwn, Cerdda, ac
efe a a; ac wrth arall. Tyred, ac
efe a ddaw ; ac wrth fy ngwas,
Gwna hyn, ac efe a'^ gwna.
10 A'r lesu pan glybu, a ryfedd-
odd, ac a ddywedodd wrth y rhai
oedd yn canlyn, Yn wir meddaf i
chwi, M chefais gymmaint íFydd,
na ddo yn yr Israel
11 Ac yr ydwyf yn dywedyd i
ch^YÌ, y daw ^ Uawer o'r dw^^rain
a'r gorllewin, ac a eisteddant gyd
ûg Abraham ac Isaac a Jacob yn
nheyrnas nefoedd ;
12 Ond ^ plant y deyrnas ' a deflir
i'r ty^vyllwch eithaf: yno y bydd
wylofain a rhingcian dannedd.
13 A dywedodd yr lesu wrth y
canwriad, Dos ymaitli ; ac megis y
credaist, bydded i ti. A'i was a
iachâwyd yn yr awr honno.
14 IF '^ A phan ddaeth yr lesu i dy
Petr, efe a welodd ^^ei chwegr ef
yn gorwedd, ac yn glaf o'r cryd.
15 Ac efe a gyffyi'ddodd a'i llaw
hi ; a'r cryd a'i gadawodd hi : a
hi a gododd, ac a wasanaethodd
arnynt.
16 IT "Ac wedi ei hwyrhâu hi,
hwy a ddygasant atto lawer o rai
cythreulig : ac efe a fwriodd aUan
yr ysprydion a'i air, ac a iachaodd
yr hoU gleifion ;
17 Fel y cyflawnid yr hyn a ddy-
wedasid trwy Esaias y prophwyd,
gan ddywedyd, "Efe a gymmerodd
ein gwendid ni, ac a ddug ein clef-
ydau.
18 IF A'r lesu, pan welodd dor-
feydd lawer o'i amgylch, a or-
chymynodd fyned drosodd i'r Ian
aralL
19 A •* rhyw ysgi'ifenydd a ddaeth,
ac a ddywedodd wrtho, Athraw,
mi a'th ganlynaf i ba le bynnag
yr elych.
20 A'r lesu a ddywedodd wrtho,
Y mae ffauau gan y Uwynogod, a
chan ehediaid y nefoedd nythod;
ond gan Fab y dyn nid oes le i
roddi ei ben i lawr.
21 Ac un arall o'i ddisgyblion a
ddywedodd wrtho, Arglwydd, ^gâd
i mi yn gyntaf fyned a chladdu
fy nhad.
22 A'r lesu a ddywedodd wrtho,
Canlyn fi; a gad i'r meirw gladdu
eu meirw.
23 1Í lAc wedi iddo fyned M'r
Anno
DOMINI
31.
S Mai. 1. IL
Luc 13. 29.
h pen. 21. 43.
Í pen. 13. 42,
50. a 22. 13.
a 24. 51.
a 25. 30.
Luc 13. 28.
kMarcL
29.
Luc 4. 33.
if am ei
wraig ef,
U Cor. 9.6.
«n Marc 1.
32.
Luc 4. 40.
n Es. 53. 4.
1 Petr 2. 24.
o Luc 9. 57.
P 1 Bren.
19. 20.
<l Marc 4.
37, iic.
Luc 8. 22.
S i loiig.
Gostegu yr ystorni.
S. MATTHEW, IX.
lacliâu un glaf dr parly s.
Anno
DOMINI
31.
rPs.107.20.
8 Marc 5. 1.
Luc 8. 26.
t Edrych
Ucut.5.25.
1 Bren. 17.
18.
Luc 5. 8.
Act. 16. 39.
« Marc 2. 3.
Luc 5. 18.
UoBg, ei ddisgyblion a'i canlynas-
ant ef.
24 Ac wele, bu cynnwrf mawr
yn y môr, hyd oni chuddiwyd y
llong gan y tonnau : eithr efe oedd
yn cysgu.
25 A'i ddisgyblion a ddaethant
atto, ac a'i deffroasant, gan ddy-
wedyd, Arglwydd, cadw ni : darfu
am danom.
26 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Paham yr ydych yn ofnus, 0 chwi
o ychydig flpydd? Yna 'y cododd
efe, ac y ceryddodd y gwyntoedd
a'r môr ; a bu dawelwch mawr,
27 A'r dynion a ryfeddasant, gan
ddywedyd, Pa ryw un yw ivNn, gan
fod y gwyntoedd liefyd a'r mor yn
ufuddhâu iddo !
28 f *Ac wedi ei ddyfod ef i'r
Ian arall, i wlad y Gergesiaid, dau
ddieflig a gyfarfuant âg ef, y rhai a
ddeuent o'r beddau, yn dra ffyrnig,
fel na allai neb fyned y ffordd honno.
29 Ac wele, hwy a lefasant, gan
ddywedyd, lesu, Fab Duw, beth
sydd i ni a wnelom a thi? a ddaeth-
ost ti yma i'n poeni ni cyn yr amser?
30 Ac yr oedd ym mhell oddi wrth-
ynt genfaint o foch lawer, yn pori.
31 A'r cythreuliaid a ddeisyfasant
arno, gan ddywedyd, Os bwri ni
allan, cauiattâ i ni fyned ymaith
i'r genfaint foch.
32 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Ewch. A hwy wedi myned allan, a
aethant i'r genfaint foch : ac wele,
yr holl genfaint foch a ruthrodd
dros y dibyn i'r mor, ac a fuant
feirw yn y dyfroedd.
33 A'r * meichiaid a ffoisant : ac
wedi eu dyfod h^vy i'r ddinas, hwy
a fynegasant bob peth ; a pha beth
a ddarfuasai i'r rhai dieflig.
34 Ac wele, yr holl ddinas a ddaeth
allan i gyfarfod a'r lesu : a phan ei
gwelsant, * attolygasant iddo ymad-
ael o'u cyffiniau hwynt.
f;ennod IX.
2 Crist yn iachâu un claf o'r parlys, 9 yn galw
Matthew o^r doll/a, 10 yn htm/tta gyd â
pliuhlicanod a phechaduriaid, lé yn am-
ddiffyn ei ddisgyblion am nod ymprydient,
20 ÿìi iacMu y diferlif gwaed, 23 yn cyfodi
merch J aims o farw, 27 yn rhoddi eu golivg
i ddau ddyn dall, 32 yn iachdu mudan
cythreulig, 36 ac yn tosturio wrth y dyrfa.
AC efe a aeth i mewn i'r llong,
jl\. ac a aeth trosodd, ac a ddaeth
i'w ddinas ei liun.
2 * Ac wele, hwy a ddygasant atto
wr claf o'r parlys, yn gorwedd
mewn gwely : a'r lesu yn gweled eu
fíydd hwy, a ddywedodd wrth y claf
o'r parlys. Ha fab, cymmer gysur ;
madden wyd i ti dy bechodau.
3 Ac wele, rhai o'r ysgrifenyddion
a ddywedasant ynddynt eu huiiain,
Y mae hwn yn cablu.
4 A phan welodd yr lesu eu medd-
yliau, efe a ddywedodd, Paham y
meddyliwch ddrwg yn eich calon-
nau?
5 Canys pa un hawsaf ai dywed-
yd, Maddeuwyd i ti dy bechodau;
ai dywedyd, Cyfod, a rhodia ?
6 Eithr fel y gwypoch fod awdur-
dod gan Fab y dyn ar y ddaear i
faddeu pechodau, (yna y dywedodd
efe wrth y claf o'r parlys,) Cyfod,
cymmer dy wely i fynu, a dos i'th dy.
7 Ac efe a gyfododd, ac a aeth
ymaith i'w dy ei hun.
8 A'r torfeydd pan welsant, rhyf-
eddu a ^vnaethant, a gogoneddu
Duw, yr hwn a roisai gyfryw awd-
urdod i ddynion.
9 1Í ^Ac fel yr oedd yr lesu yn
myned oddi yno, efe a ganfu wr
yn eistedd wrth y dollfa, a elwid
Matthew, ac a ddywedodd wrtho,
Canlyn fi. Ac efe a gyfododd, ac
a'i canlynodd ef
10 11 A bu, ac efe yn eistedd i
fwytta yn y tŷ, wele hefyd, pub-
licanod lawer a phechaduriaid a
ddaethant ac a eisteddasant gyd
a'r lesu a'i ddisgyblion.
11 A phan welodd y Phariseaid,
hwy a ddywedasant wrth ei ddis-
gyblion ef, Paham y bwytty eich
Athraw chwi gyd a'r publicanod
a'r pechaduriaid ?
12 A phan glybu yr lesu, efe a
ddywedodd Avrthynt, Nid rhaid i'r
rhai iach wrth feddyg, ond i'r rhai
cleifion.
13 Ond ewch, a dysgwch pa beth
yw hyn, •= Trugaredd yr ydwyf yn ei
ewyllysio, ac nid aberth : canys ni
ddeuthum i alw rhai cyfiawn, ^ ond
pechaduriaid, i edifeirwch.
14 IT Yna y daeth disgyblion loan
atto, gan ddywedyd, ^ Paham yr
ydym ni a'r Phariseaid yn ympryd-
io yn fynych, ond dy ddisgyblion
di nid ydynt yn ymprydio ?
15 A'r lesu a ddywedodd ^vrthynt,
A all ^plant yr ystafell briodas alaru
tra fo y priod-fab gyd â hwynt?
ond y dyddiau a ddaw, pan ddyger
y j)riod-fab oddi arnynt, ac yna yr
ymprydiant.
Anno
DOMINI
31.
b Marc 2.
14.
Luc 5. 27.
c Ho8. 6. 6.
Mio. 6. 6,
7,8.
pen. 12. 7.
d 1 Tim. L
15.
o Blare 2. 18.
Luc 5. 33.
Í loan 3. 29.
Cyfodi merch Jairus ofarw. S. MATTHEW, X.
Aiifoniad yr apostoUon.
Anno
DOMINI
31.
8 Marc 5. 22.
Luc 8. 41.
l»Marc5.25.
Luc 8. 13.
1 Luc 7. 50.
a S. 43.
a 17. 19.
a 18. 42.
k Edrych
2Chron.
35.25.
1 Act. 20. 10.
«a pen. 8. 4.
a 12. 16.
a 17. 9.
Luc 5. 14.
n Marc 7.36.
16 Hefyd, ni ddyd neb lain o
frethyn newydd at hen ddilledyn:
canys y cyflawniad a dỳn oddi wrth
y dilledyn, a'r rhwyg a wneir yn
waeth.
17 Ac ni ddodant win newydd
meAvn costrelau hen : os amgen, y
costrelau a dyrr, a'r gwin a red allan,
a'r costrelau a gollir: eithr gwin
newydd a ddodant mewn costrelau
newyddion, diC felly y cedwir y ddau.
18 1Í s Tra yr oedd efe yn dywed-
yd hyn wrthynt, wele, daeth rhyw
bennaeth, ac a'i haddolodd ef, gan
ddywedyd, Bu farw fy merch yr
awr hon: eithr tyred, a gosod dy
law arni, a byw iydd hi.
19 A'r lesu a gyfododd, ac a'i can-
lynodd ef, a'i ddisgyblion.
20 1Í (^Ac wele, gwraig y buasai
gwiiedlif arni ddeuddeng mlynedd,
a ddaeth o'r tu cefn iddo, ac a
gyffyrddodd âg ymyl ei wisg ef :
21 Canys hi a ddywedasai ynddi
ei hun, Os câf yn unig gyffwrdd
a'i wisg ef, iach fyddaf.
22 Yna yr lesu a drodd ; a phan
ei gwelodd hi, efe a ddywedodd,
Ha ferch, bydd gysurus ; * dy flfydd
a'th iachaodd. A'r wraig a iach-
âwyd o'r awr honno.)
23 A phan ddaeth yr lesu i dy y
pennaeth, a gweled '^y cerddorion
a'r dyrfa yn terfysgu,
24 Efe a ddywedodd wrthynt, 'Cil-
iwch ; canys ni bu farw y llangces,
ond cysgu y mae hi. A hwy a'i
gwatwarasant ef.
25 Ac wedi bwi*w y dyrfa allan, efe
a aeth i mewn, ac a ymaflodd yn ei
Haw hi ; a'r llangces a gyfododd.
26 A'r gair o hyn a aeth dros yr
holl wlad honno.
27 H A phan oedd yr lesu yn myn-
ed oddi yno, dau ddeillion a'i can-
lynasant ef, gan lefain a dywedyd,
Mab Dafydd, trugarhâ wrthym.
28 Ac wedi iddo ddyfod i'r tŷ,
y deillion a ddaethant atto : a'r
lesu a ddywedodd wrthynt, A yd-
ych chwi yn credu y gallaf fi
wneuthur hyn? Hwy a ddywedas-
ant wrtho, Ydym, Arglwydd.
29 Yna y cyffyrddodd efe â'u llyg-
aid hwy, gan ddywedyd, Yn ol eich
fíydd bydded i chwi.
30 A'u llygaid a agorwyd: a'r
lesu a orchymynodd iddynt trwy
fygwth, gan ddywedyd, ""Gwelwch
nas gwypo neb.
31 ''Ond wedi iddynt ymadaw,
hwy a'i clodforasant ef trwy yr holl
wlad honno.
32 IT ° Ac a hwy yn myned allan,
wele, rhai a ddygasant atto ddyn
mud, cythreulig.
33 Ac wedi bwrw y cythraul all-
an, Uefarodd y mudan : a'r torfeydd
a ryfeddasant, gan ddywedyd, Ni
welwyd y cyffelyb erioed yn Israel.
34 Ond y Phariseaid a ddywed-
asant, ^Trwy bennaeth y cythreul-
iaid y mae efe yn bwrw allan gy-
threuliaid.
35 *i A'r lesu a aeth o amgylch yr
holl ddinasoedd a'r trefydd, 'gan
ddysgu yn eu synagogau hwynt, a
chan bregethu efengyl y deyrnas, a
iachâu pob clefyd a phob afiechyd
ym mhlith y bobl.
36 1 A 'phan welodd efe y torf-
eydd, efe a dosturiodd wrthynt, am
eu bod wedi blino, a'u gwasgaru,
fel * defaid heb gaiiddynt fugail.
37 Yna y dywedodd efe wrth ei
ddisgyblion, "^ Y cynhauaf yn ddîau
sydd fawr, ond y gweithwyr yn
anaml :
38 ^Am hynny attolygwch i Ar-
glwydd y cynhauaf, anfon gweith-
wyr i'w gynhauaf.
PENNOD X.
1 Crist yn anfon ei ddeuddeg apostol, gan
roddi gallu iddynt i wneuthur rhyfeddodau :
5 yn rJioddi gorchymyn iddynt, ac yn eu
dysgu, 16 ac yn eu cysuro yn erhyn erlidiau,
40 ac yn addaw bendith i'r rhai a'u der-
bynio hwynt.
AC *wedi galw ei ddeuddeg dis-
Xjl gybl atto, efe a roddes iddynt
awdurdod ^yn erbyn ysprydion
aflan, i'w bwrw hAvynt allan, ac i
iachâu pob clefyd a phob afiechyd,
2 Ac enwau y deuddeg apostolion
yw y rhai hyn : Y cyntaf, Simon,
^yr hwn a elwir Petr, ac Andreas
ei frawd ; lago mab Zebedeus, ac
loan ei frawd ;
3 Phylip, a Bartholomëus ; Tho-
mas, a Matthew y publican ; lago
mab Alpheus, a Lebb'eus, yr hwn
a gyfenwid Thadëus ;
4 Simon y Canaanead, a Judas
Iscariot, yr hwn hefyd a'i bradych-
odd ef
5 Y deuddeg hyn a anfonodd yr
lesu, ac a orchymynodd iddynt, gan
ddywedyd, Nac ewch i ffordd y
Cenhedloedd, ac i ddinas •'y Sa-
mariaid nac ewch i mewn :
6 Eithr ^ ewch yn hytrach at gyfr-
goUedig ddefaid tŷ Israel
893
Crist ynhaddysgu
S. MATTHEW, X
ac yn eu cysuro.
Anno
DOMINI
31.
• Luc 9. 2.
f pen. 3. 2.
»4.17.
liuc 10. 9.
S Act. 8. 18,
20.
hlCor.D.T.
Marc 6. 8.
liUC 9. 3.
IV 10. 4.
a 22. 35.
> Marc 6. 8.
k Luc 10. 7.
1 Cor. 9. 7.
1 Tim. 5.
18.
1 Luc 10. 8.
m Marc 6.
11.
Luc 9. 5.
a 10. 10, 11.
nNeh.5.13.
Act. 13.51.
a la. 6.
o pen. 11.
22, 24.
P Luc 10. 3.
1 Khuf. 16.
19.
«■ pen. 24. 9.
Marc 13. 9.
Luc 21. 12.
• Act. 5. 40.
t Act. 12. 1.
a 25. 23.
2 Tim. 4.
16.
n Marc 13.
11.
7 Mic. 7. 6.
Luc 21. IG.
• pen. 24. 13.
Marc 13.
13.
,7 "Ac wrth fyned, pregethwch,
gan ddywedyd, Fod 'teyrnas nef-
oedd yn nesau.
8 lachêwch y cleifion, glanhêwch
y rhai gwahan-glwyfus, cyfodwch
y meirw, bwriwch allan gythreul-
iaid : derbyniasoch «yn rhad, rhodd-
wch yn rhad.
9 ''Na feddwch aur, nac arian,
nac ' efydd i'ch pyrsau ;
10 Nac ysgrepan i'r daith, na dwy
bais, nac esgidiau, na ffon : ^ canys
teilwng i'r gweithiwr ei fvvyd.
11 ^Ac i ba ddînas bynnag neu
dref yr eloch, ymofynwcn pwy sydd
deilwng ynddi ; ac yno trigwch hyd
onid eloch ymaith.
12 A phan ddeloch i dŷ, cyferch-
wch well iddo.
13 Ac OS bydd y tŷ yn deilwng,
deued eich tangnefedd arno : ac
oni bydd yn deilwng, dychweled
eich tangnefedd attoch.
14 ™ A phwy bynnag ni'ch derby n-
io chwi, ac ni wrandawo eich geir-
iau, pan ymadawoch o'v tŷ hwnnw,
neu o'r ddinas honno, "ysgydwch
y Uwch oddi wrth eich traed.
15 Yn wir meddaf 1 chwi, °Es-
mwythach fydd i dir y Sodomiaid
a'r Gomorriaid yn nydd y farn, nag
i'r ddinas honno.
16 IF Wele, Pyr ydwyf fi yn eich
danfon fel defaid y'nghanol bleidd-
iaid; "^byddwch chwithau gall fel y
seirph, a diniwed fel y colommenod.
17 Eithr ymogelwch rhag dynion ;
canys 'hwy a'ch rhoddant chwi i
iynu i'r cynghorau, ac 'a'ch flfre-
wyllant chwi yn eu synagogau.
16 A * chwi a ddygir at lywiawd-
wyr a brenhinoedd o'm hachos i,
er tystiolaeth iddynt hwy ac i'r
Cenhedloedd.
19 " Eithr pan y'ch rhoddant chwi
i fynu, na ofelwch pa fodd neu pa
beth a lefaroch: canys ^rhoddir i
chwi yn yr awr honno pa beth a
lefaroch.
20 Canys nid chwychwi yw y rhai
sydd yn Uefaru, ond Yspryd eich
Tad yr hwn sydd yn llefam ynoch.
21 y A brawd a rydd frawd i fynu
1 farwolaeth, a thad ei blentyn : a
phlant a godant i fynu yn erbyn
eu rhieni, ac a barant eu marwol-
aeth hwynt.
22 A ""chas fyddwch gan bawb
er mwyn fy enw i : ond * yr hwn
a barhao hyd y diwedd, efe fydd
cadwedig.
23 A ''phan y'ch erlidiant yn y
ddinas hon, ffowch i un arall : can-
ys yn wir y dywedaf wrthych, Na
orphenwch ddinasoedd Israel, nes
dyfod Mab y dyn.
24 '^Nid yw y disgybl yn uwch
na'^ athraw, na'r gwas yn uwch
na'i arglwydd.
25 Digon i'r disgybl fod fel ei
athraw, a'r gwas fel ei arglwydd.
Os "^galwasant berchen y tỳ yn
^Beelzebub, pa faint mwy ei dy-
Iwyth ef ?
26 Am hynny nac ofnwch hwynt :
oblegid ® nid oes dim cuddiedig, a'r
nas datguddir; na dirgel, a'r nas
gwybyddir.
27 Yr hyn yr ydwyf yn ei ddywed-
yd wrthych chwi yn y tywyllwch,
dywedwch yn y goleuni : a'r hyn a
glywch yn y glust, pregethwch ar
bennau y tai.
28 ^Ac nac ofhwch rhag y rhai a
laddant y corph, ac nid allant ladd
yr enaid ; eithr yn hytrach ofnwch
yr hwn a ddichon ddistrywio enaid
a chorph yn uffern.
29 Oni werthir dau aderyn y to
er ifyrling? ac ni syrth un o hon-
ynt ar y ddaear heb eich Tad chwi.
30 ^Ac y mae, le, hoU wallt eich
pen wedi eu cyfrif
31 Nac ofhwch gan hynny : chwi
a delwch fwy na Uawer o adar y to.
32 ''Pwy bynnag gan hynny a'm
cyifeso i y'ngŵydd dynion, 'min-
nau a'i cyffesaf yntau y'ngŵydd fy
Nhad yr hwn sydd yn y nefoedd :
33 ''A phwy bynnag a'm gwado i
y'ngŵydd dynion, minnau a'i gwadaf
yntau y'ngŵydd fy Nhad yr hwn
sydd yn y nefoedd.
34 'Na thybygwch fy nyfod i ddan-
fon tangnefedd ar y ddaear : ni
ddeuthum i ddanfon tangnefedd,
ond cleddyf
35 Canys mi a ddeuthum i osod
dyn i ymrafaelio ™ yn erbyn ei dad,
a'r ferch yn erbyn ei mam, a'r waudd
yn erbyn ei chwegr.
36 A " gelynion dyn fydd tylwyth
ei dŷ ei hun.
37 °Yr hwn sydd yn caru tad
neu fam yn fwy na myfi, nid yw
deilwng o honof fi : a'r neb sydd
yn caru mab neu ferch yn fwy na
myfi, nid y w deilwng o honof fi,
38 P A'r hwn nid y w yn cymmeryd
ei groes, ac yn canfyn ar fy ol i,
nid yw deilwng o honof fi.
39 "lY neb sydd yn cael ei einioes,
- __
Anno
DOMINI
31.
b pen. 2. 13.
a 4. 12.
a 12. 15.
Act. 8. 1.
a 9. 25.
a 14. 6.
« Luc 6. 40.
loan 13. 10.
a 15. 20.
d pen. 12. 24.
Marc 3. 22.
Luc 11. 15.
loan 8. 48.
3 Gr. Beel-
zebul.
«Marc 4. 22.
Luc 8. 17.
a 12. 2.
f Luc 12. 4.
S 1 Sam. 14.
45.
2 Sam. 14.
11.
Luc 21. 18.
Act. 27. 34.
h Luc 12. 8.
Khuf 10. 9,
10.
1 Dat. 3. 5.
k Marc 8. 38.
Luc 9. 26.
2 Tim. 2.
12.
1 Luc 12. 49,
51.
' Mic. 7. 6,
n Pp. 41. 9.
a 55. 13.
Mic. 7. 6.
loan 13. 18.
0 Luc 14. 26.
P pen. 16.24.
Marc 8. 34.
Luc 9. 23.
a 14. 27.
q Luc 17.3a
loan 12. 25,
Tystiolaeth Crist am loan.
S. MATTHEW, XI.
Ceryddu Chorazin.
Anno
DOMINI
31.
r pen. 18. 5.
£uc 10. 16.
loan 13. 20.
GaL 4. 14.
s 1 Bren. 17.
10. a 18. 4
2Bren.4.8.
t pen. 18. 5,
0. a 25. 40.
JIarc 9. 41.
Ueb. e. 10.
a Luc 7. 18.
I'Es. 29.18.
a 35. 5„ 6.
c Es. 61. 1.
Luc 4. 18.
d 1 Cor. 1.
2:î.
Gal. 5. 11.
e Luc 7. 24.
a'i cyll : a'r neb a gollo ei einioes
o'm plegid i, a'i caiff hi.
40 IT ''Y neb sydd yn eich der-
byn chwi, sydd yn fy nerbyn i ; a'r
neb sydd yn fy nerbyn i, sydd yn
derbyn yr hwn a'm danfonodd i.
41 "Y neb sydd yn derbyn pro-
phwyd yn enw prophwyd, a dder-
byn wobr prophwyd ; a'r neb sydd
yn derbyn un cyfiawn yn enw un
cyfiawn, a dderbyn wobr mi cyf-
iawn.
42 *A phwy bynnag a roddo i'w
yfed i un o'r rhai bychain hyn,
phiolaid o ddwfr oer yn unig yn
enw disgybl, yn wir meddaf i chwi,
M chyll efe ei wobr.
PENNOD XI.
2 loan yn anfon ei ddisgyblion at Grist. 7
Tystiolaeth Crist am loan. 18 Tyb y hdbl
am loan, a Christ. 20 Crist yn dannod an-
niolchgarwch a diedifeirwch Chorazin, Beth-
saida, a Chapernaum : 25 a chan foUannu
doethineb ei Dad, yn egluro yr efengyl i'r
rhai bychain ; 28 yn galw atto y rhai sydd
yn teimlo baich eu pechodau.
ABU, pan orphenodd yr lesu
orchymyn i'w ddeuddeg dis-
gybl, efe a aeth oddi yno i ddysgu
ac i bregethu yn eu dinasoedd hwy.
2 ^A loan, pan glybu yn y carch-
ar weithredoedd Crist, wedi danfon
dau o'i ddisgyblion,
3 A ddywedodd wrtho, Ai tydi
yw yr hwn sydd yn dyfod, ai un
arall yr ydym yn ei ddisgwyl ?
4 A'r lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd Avrthynt, Ewch, a myneg-
wch i loan y pethau a glywch ac
a welwch :
5 *'Y mae y deillion yn gweled
eilwaith, a'r cloffion yn rhodio, a'r
cleifion gwahanol wedi eu glanhâu,
a'r byddariaid yn clywed ; y mae
y meirw yn cyfodi, a'r *=tlodion yn
cael pregethu yr efengyl iddynt.
6 A dedwydd yw yr hwn ni
^ rwystrir ynof fi.
7 1Í ^ Ac a hwy yn myned ymaith,
yr lesu a ddechreuodd ddywedyd
wrth y bobloedd am loan, Pa beth
yr aethoch allan i'r anialwch i edrych
am dano ? ai corsen yn ysgwyd gan
wynt ?
8 Eithr pa beth yr aethoch allan
i'w weled? ai dyn wedi ei wisgo â
dillad esmwyth ? wele, y rhai sydd
yn gwisgo dillad eBmwyth, mewn
tai brenhinoedd y maent.
9 Eithr pa beth yr aethoch allan
i'w weled ? ai prophwyd ? le, medd-
af i chwi, a mwy na phrophwyd :
10 Canys hwn ydyw efe am yr
hwn yr ysgrifenwyd, ^Wele, yr yd-
wyf fi yn anfon fy nghennad o flaen
dy wyneb, yr hwn a barottoa dy
ffordd o'th flaen.
11 Yn wir meddaf i chwi, Ym
mhlith plant gwragedd, ni chododd
neb mwy nag loan Fedyddiwr : er
hynny yr hwn sydd leiaf yn nheyrn-
as nefoedd, sydd fwy nag ef.
12 s Ac o ddyddiau loan Fedydd-
iwr hyd yn awr, yr ydys yn treisio
teyrnas nefoedd, a threiswyr sydd
yn ei chipio hi.
13 Canys yr holl brophwydi a*r
gyfraith a brophwydasant hyd loan.
14 Ac OS ewyllysiwch ei dder-
byn, efe yw '*Elias, yr hwn oedd
ar ddyfod.
15 'Y neb sydd ganddo glustiau
i wrandaw, gwrandawed.
16 1Í ''Eithr i ba beth y cyffelybaf
fi y genhedlaeth hon? Cyffelyb yw
i blant yn eistedd yn y marchnad-
oedd, ac yn llefain wrth eu cyfeiU-
ion,
17 Ac yn dywedyd, Canasom bib-
ell i chwi, ac ni ddawnsiasoch ;
canasom alarnad i chwi, ac ni
chwynfanasoch.
18 Canys daeth loan heb na bwytta
nac yfed; ac meddant, Y mae cy-
thraul ganddo.
19 Daeth Mab y dyn yn bwytta
ac yn yfed; ac meddant, Wele
ddyn glwth, ac yfwr gwin, cyfaill
publicanod a phechaduriaid. A
doethineb a gyfiawnhâwyd gan ei
phlant ei hun.
20 IT 'Yna y dechreuodd efe edliw
i'r dinasoedd yn y rhai y gwnaeth-
id y rhan fwyaf o'i weithredoedd
nerthol ef, am nad edifarhasent :
21 Gwae di, Chorazin ! gwae di,
Bethsaida ! canys pe gwnaethid yn
Tyrus a Sidon y gweithredoedd
nerthol a wnaethpwyd ynoch chwi,
hwy a edifarhasent er ys talm mewn
sachlian a Uudw.
22 Eithr meddaf i chwi, "Es-
mwythach fydd i Tyrus a Sidon
yn nydd y farn, nag i chwi.
23 A thydi, Capernaum, yr hon a
ddyrchafvvyd hyd y nef, a dynnir
i lawr hyd yn ufíern : canys pe
gwnaethid yn Sodom y gweithred-
oedd nerthol a wnaethpwyd ynot
ti, hi a fuasai yn aros hyd heddyw.
24 Eithr yr ydwyf yn dywedyd i
chwi, Y bydd esmwythach i dir
Sodom yn nydd y farn, nag i ti.
894
Am dorriad y Sabhath.
S. MATTHEW, XII.
lacliâu Haw wywcdig.
Anno
DOMINI
31.
i> Luc 10. 21.
o Edrych
I's. 8. 2.
1 Cor. 1.27.
a 2. 8.
P pen. 28. 18.
loan 3. 35.
a 13. 3.
a 17. 2.
•i loan 1.18.
a 0.46.
a 10. 15.
f Zech. 9. 9.
Phil. 2. 7,8.
» Jer. 6. 16.
tlIoan5.3.
» Deut. 23.
25.
Marc 2. 23.
Luc 6. 1.
lawn.
b 1 Sam. 21.
6.
3 lorthau
diingos, y
riiai nid
oedd qi/f-
reithlawn.
0 Ex. 25. 30.
Lef. 24. 5.
d Exod. 23.
32, 33.
Lef. 8. 3L
a 24. 9.
e Num. 28.9.
loan 7. 22.
f 2 Chron.
6.18.
e Hob. 6. 6.
pen. 9. 13.
25 1Í " Yr amser hwnnw yr atteb-
odd yr lesu, ac y dywedodd, I ti
yr yd^vyf yn diolch, 0 Dad, Ar-
glwydd nef a daear, am i ti "guddio
y pethau hyn rhag y doethion a'r
rhai deaUus, a'u datguddio o lionot
i rai bychain :
26 lë, 0 Dad ; canys feUy y rhyng-
odd bodd i ti
27 P Pob peth a roddwyd i mi gan
fy Nhad : ac nid edwyn neb y Mab
ond y Tad; lac nid edwyn neb y
Tad ond y Mab, a'r hwn yr ewyll-
ysio y Mab ei ddatguddio iddo.
28 IF DeuAvch attaf fi bawb a'r y
sydd yn flinderog ac yn Uwythog,
a mi a esmwythâf arnoch.
29 Cymmerwch fy iau arnoch, a
dysgwch gennỳf; canys addf\vyn
ydwyf, a ' gostyngedig o galon : * a
chwi a gewch orphwysdra i'ch en-
eidiau :
30 * Canys fy iau sydd esmwyth,
a'm baich sydd ysgafn.
PENNOD XII.
1 Crist yn ceryddu dallineb y Phariseaid, o
ran torri y Sahhath; 3 trwy ysgrythyrau, 10
trwy reswm, 13 a thricy ryfeddod ; 22 yn
iachâu y dyn cythreulig, mud, a doll. 81 Ẅ
faddeuir hyth gabledd yn erbyn yr Yspryd
Glân. 36 í^ rhoddir cyfrif am eiriau segur.
38 V mae yn ceryddu yr anffyddloniaid a
geisient arwydd ; 49 ac yn dangos pwy yw
ei/rawd, a'i chwaer, a' if am.
YR amser hwnnw "yr aeth yr
lesu ar y dydd Sabbath trwy
yr yd : ac yr oedd chwant bwyd
ar ei ddisgyblion, a hwy a dde-
chreuasant dynnu tywys, a b\^7tta.
2 A phan welodd y Phariseaid,
hwy a ddywedasant wrtho, Wele, y
mae dy ddisgyblion yn gwneuthur
yr hyn nid yw ^rydd ei wneutliur
ar y Sabbath.
3 Ac efe a ddywedodd wrth-
ynt, Oni ddarllenasoch ''pa beth a
wnaeth Dafydd, pan oedd chwant
bwyd arno ef, a'r rhai oedd gyd
âg ef ?
4 Pa fodd yr aeth efe i mewn i
dy Dduw, ac y bwyttaodd ^*=y bara
gosod, yr hwn nid oedd rydd iddo
ei fwytta, nac i'r rhai oedd gyd âg
ef, ^ ond yn unig i'r offeiriaid ?
5 Neu oni ddarllenasoch yn y
^gyfraith, fod yr offeiriaid ar y
Sabbathau yn y deml yn halogi y
Sabbath, a'u bod yn ddigerydd ?
6 Eithr yr ydwyf yn dyAvedyd i
chwi, fod yma ^un mwy na'r deml.
7 Ond pe gwybasech beth yw
hyn, ^Trugaredd a ewyllysiaf, ac
chwi
yn
nid aberth, ni farnasech
erbyn y rhai diniwed.
8 Canys Arglwydd ar y Sabbath
hefyd yw Mab y dyn.
9 ''Ac wedi iddo ymadael oddi
yno, efe a aeth i'w synagog hwynt.
10 11 Ac wele, yr oedd dyn a chan-
ddo law wedi gwywo. A hwy a
ofynasant iddo, gan ddy wedyd, ' Ai
* rhydd iachâu ar y Sabbathau ? fel
y gallent achwyn arno.
11 Ac efe a ddywedodd wrthynt.
Pa ddyn o honoch fydd a chanddo
un ddafad, ac ''o syrth honno mewn
pwll ar y dydd Sabbath, nid ymeifl
yiiddi, a'^ chodi allan ?
12 Pa faint gwell gan hynny ydyw
dyn na dafad? Felly ^ rhydd yw
gwneuthur yn dda ar y Sabbathau.
13 Yna y dywedodd efe wrth y
dyn, Estyn dy law. Ac efe a'^ hes-
tynodd ; a ŵi a wiiaed yn iach, fel
y Hall.
14 1Í Yna yr aeth 'y Phariseaid
allan, ac a ^ ymgynghorasant yn ei
erbyn ef, pa fodd y difethent ef
15 K'y lesu gan wybod, ""a gUiodd
oddi yno; "a thorfeydd lawer a'i
canlynasant ef, ac efe a'u hiach-
aodd hwynt oil ;
16 Ac °a orchymynodd iddynt,
na ' w^naent ef yn gyhoedd :
17 Fel y cyfla^vnid yr hyn a ddy-
wedasid trwy Esaias y prophwyd,
gan ddywedyd,
18 PWele fy ngwasanaethwr, yr
hwn a ddewisais ; fy anw7lyd, '^ yn
yr hwn y mae fy enaid yn fodd-
lawn: gosodaf iy yspryd arno, ac
efe a draetha farn i'r Cenhedloedd.
19 Md ymryson efe, ac ni lefain ;
ac ni chlyw neb ei lais ef yn yr
heolydd.
20 Corsen ysig nis tyrr, a Uin yn
mygu nis difíydd, hyd oni ddygo
efe allan farn i fuddugoliaeth.
21 Ac yn ei enw ef y gobeithia
y Cenhedloedd.
22 H ' Yna y dygpwyd atto un cy-
threulig, daU a mud : ac efe al
hiachaodd ef, fel y Uefarodd ac j
gwelodd y dall a mud.
23 A'r hoU dorfeydd a synnasant,
ac a ddywedasant, Ai hwn yw mab
Dafydd?
24 ^ Eithr pan glybu y Phariseaid,
hwy a ddywedasant, Nid yw hwn
yn bAvrw allan gythreuliaid, ond
trwy ^Beelzebub pennaeth y cy-
threuliaid.
25 A'r lesu yn gwybod eu medd-
Anno
DOMINI
li Marc 3. 1.
Luc 6. Ü.
lLucl3.14.
a 14. 3.
loan 9. 16.
4 cufri'iili-
lawtu
t T.x. 23. 4.
Deut. 22. 4.
5 ct/freith-
lawn.
1 Marc 3. 6.
loan 5. 18.
a 1(1. 39. ;
a IL 53. '
6 Neu, gi/m-
merasant
gynglior.
m Edrvcb
pen. iO. 23.
n pen. 19. 2.
0 pen. 9. 30.
7 chuhoedd-
enl ef.
V Ee. 42. 1.
1 pen. 3. 17.1
a IT. 5.
■ pen 9. 32. :
Marc 3. 11.
Luc 11. 14.
5 pen. 9. 34.
Marc 3. 22.
Luc 11. 15.
8 Gr. Beel-
aebîtí; felly
»0.27.
Ynghylch cabledcL
S. MATTHEW, XII. Arwydd y prophivyd Jonas.
Anno
DOMINI
31.
» Es. 49. 24.
Luc 11. 22.
n Marc 3.28.
Luc 12. 10.
Heb. 6. 4.
a 10. 26, 29.
1 loan 5,16.
X 1 Tim. 1.
13.
y pen. 7. 17.
Luc 6. 43,
44.
« pen. 3. 7.
a 23. 33.
a Luc 6. 45.
b pen. 16. L
Marc S. U.
Luc 11. 16,
29.
1 Cor. 1.22.
yliau, a ddywedodd wrthynt, Fob
teyrnas wedi ymrannu yn ei herbyn
ei hun, a anghyfanneddir ; a phob
dinas neu dŷ wedi ymrannu yn ei
erbyn ei hun, ni saif.
26 Ac OS Satan a fnrw allan Sa-
tan, efe a ymrannodd yn ei erbyn
ei hun : pa wedd gan hynny y saif
ei deyrnas ef ?
27 Ac OS ivvij Beelzebub jv yd-
wyf fi yn bwrw ailan gythreuliaid,
trwy bwy y mae eich plant chwi yn
eu bwrw hwynt allan? am hynny
y byddant hwy yn farnwyr arnoch
chwi.
28 Eithr OS ydwyf fi yn bwrw all-
an gythreuliaid trwy Yspryd Duw,
yna y daeth teyrnas Dduw attoch.
29 Neu, 'pa fodd y dichon neb
fyned i mewn i dŷ un cadarn, a
llwyr-y&i^eiXio ei ddodrefn ef, oddi
eithr iddo yn gyntaf rwymo y cad-
arn ? ac yna yr yspeilia efe ei dŷ ef.
30 Y neb nid yw gyd â mi, sydd
yn fy erbyn ; a'r neb nid yw yn
casglu gyd â mi, sydd yn gwasgaru.
31 1Í Am hynny y dywedaf wrth-
ych chwi, "^ Fob pechod a chabledd
a faddeuir i ddynion : ond cabledd
yn erbyn yr Yspryd Glân ni fadd-
euir i ddynioiL
32 A phwy bynnag a ddywedo
air yn erbyn Mab y dyn, ""fe a
faddeuir iddo : ond pwy bynnag a
ddywedo yn erbyn yr Yspryd Glân,
nis maddeuir iddo, nac yn y byd
hwn, nac yn y byd a ddaw.
33 Naill ai gwneAvch y pren yn
dda, ''a'i fírwyth yn dda ; ai gwnewch
y pren yn ddrwg, al ffrwyth yn
ddrwg: canys y pren a adwaenir
wrth ei ffrwyth.
34 "= 0 eppil gwiberod, pa wedd y
geUwch lefaru pethau da, a chwi
yn ddrwg? ^ canys o helaethrwydd
y galon y llefara y genaa
35 Y dyn da, o drysor da y galon^
a ddwg allan bethau da: a'r dyn
drwg, o'r trysor drwg, a ddwg allan
bethau drwg,
36 Eithr yr ydwyf yn dywedyd
wrthych, Mai am bob gair segur a
ddywedo dynion, y rhoddant hwy
gyfrif yn nydd y farn,
37 Canys wrth dy eiriau y'th gyf-
iawnheir, ac wrth dy eiriau y'th
gondemnir.
38 1Í ^Yna yr attebodd rhai o'r
ysgrifenyddion a'r Fhariseaid, gan
ddywedyd, Athraw, ni a chwen-
nychem weled arwydd gennyt.
g^yd a'r genhedlaeth hon, ac
^condemniant hi; am iddynt
^edifarhâu wrth
39 Ac efe a attebodd ac a ddywed-
odd wrthynt, Genhedlaeth ddrwg
a "^godinebus sydd yn ceisio ar-
wydd ; ac arwydd nis rhoddir iddi,
ond arwydd y prophwyd Jonas :
40 ^ Canys fel y bu Jonas dridiau
a thair nos ym mol y morfil, felly
y bydd Mab y dyn dridiau a thair
nos y'nghalon y ddaear.
41 ® Gwŷr Ninefe a gyfodant yn y
farn
a'i
hwy ^edifarhâu wrth bregeth Jo
nas : ac wele fwy na Jonas yma.
42 '^Brenhines y dehau a gyfyd
yn y farn gyd a'r genhedlaeth hon,
ac a'i condemnia hi ; am iddi hi
ddyfod o eithafoedd y ddaear i
glywed doethineb Solomon : ac
wele fwy na Solomon yma.
43 'A phan el yr yspryd aflan
allan o ddyn, ^efe a rodia ar hyd
Ueoedd sychion, gan geisio gor-
phwysdra,. ac nid yw yn ei gael.
44 Yna medd efe, Mi a ddychwelaf
i'm tŷ o'r He y deuthum allan. Ac
wedi y delo, y mae yn ei gael yn
wag, wedi ei ysgubo a'i drwsio.
45 Yna y mae efe yn myned, ac
yn cymmeryd gyd âg ef ei hun saith
yspryd eraiU gwaeth nag ef ei hun ;
ac wedi iddynt fyned i mewn, hwy
a gyfanneddant yno : ' ac y mae
diwedd y dyn hwnnw yn waeth
na'i ddechreuad. Felly y bydd
hefyd i'r genhedlaeth ddrwg hon.
46 H Tra yr ydoedd efe yn Uefaru
wrth y torfeydd, "wele, ei fam a'i
"frodyr oedd yn sefyll allan, yn
ceisio ymddiddan âg ef.
47 A dywedodd un wrtho, Wele,
y mae dy fam di a'th frodyr yn
sefyll allan, yn ceisio ymddiddan
â tlii.
48 Ac efe a attebodd ac a ddy-
wedodd wrth yr hwn a ddywedasai
wrtho, Fwy yw fy mam i? a phwy
y w fy mrodyr i ?
49 Ac efe a estynodd ei law tu
ag at ei ddisgyblion, ac a ddywed-
odd, Wele fy mam i, a'm brodyr i :
50 Canys "pwy bynnag a wna
ewyUys fy Nhad yr hwn sydd yn y
iiefoedd, efe yw fy mrawd i, a'm
chwaer, a'm mam.
FENNOD XIII.
3 Dammeg yr hauwr a'r had ; 18 ai deJwnglr
iad. 24 Vammeg yr efrau, 31 yr had mws-
tard, 33 y surdoes, 44 y trysor cuddiedig,
45 y perl, 47 aV rhwyd. 53 Y modd y
dirmygir Grid gan ei wladwyr ei hun.
Dammeg yr hauwr,
S. MATTHEW, XIII.
a'i dehongliad.
Anno
DOMINI
31.
« Marc 4. 1.
fc Luc 5. 3.
2 i long.
0 Luc 8. 5.
<1 pen. 11. 15.
«pen. 16. 17.
Jtlarc 4. 11.
1 Cor. 2. 10.
1 loan 2.
27.
r pen. 25. 29.
Marc 4. 25.
liuc a 18.
a 19. 26.
« Ea. e. 9.
Bzec.12.2.
Marc 4. 12.
Luc 8. 10.
loan 12. 40.
Act. 28. 26.
Khuf.11.8,
liUeb.5.1L
YDYDD hwnnw yr aeth yr lesu
allan o'r tỳ, *ac yr eistedd-
odd wrth Ian y môr.
2 A thorfeydd lawer a ymgyii-
nullasant atto ef, fel *'yr aeth efe
^i'r Hong, ac yr eisteddodd: a'r
holl dyrfa a safodd ar y Ian.
3 Ac efe a lefarodd wrthynt lawer
o bethau trwy ddamhegion, gan
ddy wedyd, *= Wele, yr hauwr a aeth
allan i haa
4 Ac fel yr oedd efe yn hau, peth
a syrthiodd ^rjin y ifordd; a'r adar
a ddaethant, ac a'i difasant.
5 Peth arall a syrthiodd ar greig-
leoedd, He ui chawsaut fawr ddaear :
ac yn y man yr eginasant, gan nad
oedd iddynt ddyfnder daear :
6 Ac wedi codi yr haul, y poeth-
asant ; ac am nad oedd ganddynt
wreiddyn, hwy a wywasant.
7 A pheth araU a syrthiodd ym
mhlith y drain; a'r drain a godas-
ant, ac a'u tagasant hwy.
8 Peth arall hefyd a syrthiodd
mewn tir da, ac a ddygasant firwyth,
peth ar ei ganfed, arall ar ei dri-
ugeinfed, arall ar ei ddegfed ar
hugain.
9 "^Y neb sydd ganddo glustiau
i wrandaw, gwrandawed.
10 A daeth y disgyblion, ac a
ddywedasant wrtho, Paham yi- wyt
ti yn Uefaru wrthynt trwy ddam-
hegion ?
11 Ac efe a attebodd ac a ddy-
wedodd wrthynt, Am ^ roddi i chwi
wybod dirgelion teymas nefoedd,
ac ni roddwyd iddynt hwy.
12 'Oblegid pwy bynnag sydd
ganddo, i hwnnw y rhoddir, ac
efe a gaiff helaethrw ydd : eithr
pwy bynnag nid oes ganddo, oddi
amo ef y djgir, ie, yr hyn sydd
ganddo.
13 Am hynny yr ydwyf yn Uefaru
wrthynt hwy ar ddamhegion : can-
ys a hwy yn gweled, nid ydynt yn
gweled ; ac yn clywed, nid ydynt
yn clywed, nac yn deall.
14 Ac ynddynt hwy y cyflawnir
prophwydoliaeth Esaias, yr hon
sydd yn dywedyd, ^Gan glywed y
clywch, ac ni ddeallwch ; ac yn
gweled y gwelwch, ac ni chanfydd-
wch;
15 Canys brasâwyd calon y bobl
hyn, a hwy a glywsant ti'u ^clust-
iau yn drwm, ac a gauasant eu
llygaid ; rhag canfod êi'u llygaid, a
chlywed â'w clustiau, a deall a'r
897
galon, a throi, ac i mi eu hiachâu
hwynt.
16 Eithr ^dedwydd yw eich llygaid
chwi, am eu bod yn gweled ; a'ch
clustiau, am eu bod yn clyAved :
17 Oblegid yn wir y dywedaf i
chwi, ''chwennychu o lawer o bro-
phwydi a rhai cyfiawn weled y
pethau a welwch chwi, ac nis gwel-
sant ; a chlywed yr hyn a glywch
chwi, ac nis clywsant
18 H 'Gwrandêwch chwithau gan
hynny ddammeg yr hauwr.
19 Pan glywo neb air " y deyrnas,
ac heb ei ddeall, y mae y drwg yn
dyfod, ac yn cipio yr hyn a hauwyd
yn ei galon ef. Dyma yr hwn a
hauwyd ar^?^ y ffordd.
20 A'r hwn a hauwyd ar y creig-
leoedd, yw yr hwn sydd yn gwran-
daw y gair, ac yn ebrwydd "trwy
lawenydd yn ei dderbyn ;
21 Ond nid oes ganddo wreiddyn
ynddo ei hun, eithr dros amser y
mae : a phan ddelo gorthrymder
neu erlid oblegid y gair, yn y fan
" efe a rwystrir.
22 PA'r hwn a hauwyd "lym
mhlith y drain, yw yr hwn sydd
yn gwrandaw y gair ; ac y mae
gofal y byd hwn, a thwyll cyfoeth,
yn tagu y gair, ac y mae yn myn-
ed yn ddifírwyth.
23 Ond yr hwn a hauwyd yn y tir
da, yw yr hvai sydd yn gwrandaw
y gair, ac yn ei ddeall; sefjr hwn
sydd yn fFrwytho, ac yn dwyn peth
ei ganfed, arall ei dri-ugeinfed,
arall ei ddegfed ar hugain.
24 1Í Dammeg arall a osododd efe
iddynt, gan ddywedyd, Teyrnas nef-
oedd sydd gyffelyb i ddyn a hau-
odd had da yn ei faes :
25 A thra yr oedd y dynion yn
cysgu, daeth ei elyn ef, ac a hauodd
efrau ym mhlith y gwenith, ac a
aeth ymaith.
26 Ac wedi i'r eginyn dyfu, a dwyn
ffrwyth, yna yr ymddangosodd yr
efrau hefyd.
27 A gweision gwr y tŷ a ddaeth-
ant, ac a ddywedasant wrtho, Ar-
glwydd, oni hauaist di had da yn
dy faes? o ba le gan hynny y mae
yr efrau ynddo ?
28 Yntau a ddywedodd wrthynt,
Y gelyn ddyn a wnaeth hyn. A'r
gweision a ddywedasant wrtho, A
fynni di gan hynny i ni fyned a"u
casglu hwynt ?
29 Ac efe a ddywedodd, Na fyn-
Anno
DOMINI
31.
'pen. 16. 17.
Luc 10. 23,
24.
loan 20. 29.
k 1 Petr L
10.
1 Marc 4. 14.
Luc 8. 11.
>n pen. 4. 23.
n Es. 58. 2.
loan 5. 35.
0 pen. 11. 6.
P pen. 19. 23.
Marc 10.
23.
Luc 18. 24.
1 Tim. 6. 9.
1 Jer. 4. 3.
Dammeg yr had mwstard. S. MATTHEW, XIII.
Y trysor cuddiedig.
Anno
DOMIlSn
31.
r pen. 3. 12.
Í Marc 4. 30.
Luc 13. 19.
u Marc 4.
33,34.
s Ps. 7S. 2.
7 Gen. 3. 13.
loan 8. 44.
Act. 13. 10.
1 loan 3. 8.
I Joel 3. 13.
l)at.l-1.15.
» pen. 24. 31.
b pen. 8. 12.
naf; rhag i chwi, wrth gasglu yr
efrau, ddiwreiddio y gwenith gyd â
hwyDt.
30 Gadêwch i'r ddau gyd-dyfu hyd
y cynhauaf: ac yn amser y cyn-
hauaf y dywedaf wrth y medehvyr,
Cesglwch yn gyntaf yr efrau, a
rhwymwch hwynt yn ysgubau i'w
llwyì^-ìo^gì ; ond "^ cesglwch y gwe-
nith i'm hysgubor.
31 IT Dammeg arall a osododd efe
iddynt, gan ddywedyd, ^Cyffelyb
3rvv teyrnas nefoedd i ronyn o had
mwstard, yr hwn a gymmerodd
dyn, ac a'^ hauodd yn ei faes :
32 Yr hwn yn wir sydd leiaf o'r
hoU hadau ; ond Avedi iddo dyfu,
mwyaf un o'r llysiau ydyw, ac y
mae efe yn myned yn bren ; fel
y mae adar y nef yn dyfod, ac yn
nythu yn ei gaugau ef.
33 1Í 'Dammeg arall a lefarodd
efe wrthynt; Cyffelyb yw teyrnas
nefoedd i surdoes, yr hv/n a gym-
merodd gwraig, ac a'i cuddiodd
me^yn tri pheccaid o flawd, hyd
oni surodd y cwbl.
34 ''Hyn oil a lefarodd yr lesu
trwy ddamhegion wrth y torfeydd ;
ac heb ddammeg ni lefarodd efe
wrthynt ;
35 Fel y cyflawnid yr hyn a ddy-
wedwyd tr^vy y prophwyd, gan ddy-
wedyd, ^Agoraf fy ngenau mewn
damhegion ; mynegaf bethau cudd-
iedig er pan seiliwyd y byd.
36 1Í Yna yr aùfonodd yr lesu y
torfeydd ymaith, ac yr aeth i'r tŷ :
a'i ddisgyblion a ddaethant atto,
gan ddywedyd, Eglura i ni ddam-
meg efrau y maes.
37 Ac efe a attebodd ac a ddy-
wedodd wrthynt, Yr hwn sydd yn
hau yr had da, yw Mab y dyn ;
38 A'r maes yw y byd ; a'r had da,
hwynt-hwy yw plant y deyrnas ; a'r
efrau yw ^ plant y drvvg ;
39 A'r gelyn yr hwn a'u hauodd
liAvynt, yw diafol ; ^ a'r cynhauaf yw
diwedd y byd; a'r medehvyr yw
yr angelion.
40 Megis gan hynny y cynhullir yr
efrau, ac a'u Uwyr-losgir yn tan ;
felly y bydd yn niwedd y byd hwn,
41 *Mab y dyn a ddenfyn ei ang-
elion, a hwy a gynhullant allan ol
deyrnas ef yr holl dramgwyddiad-
au, a'r rhai a wnant anwiredd ;
42 Ac a'u bwriant hwy i'r ffwrn
dan : ''yno y bydd wylofain a rhingc-
ian dannedd.
^ 43 *=Yna y Uewyrcha y rhai cyf-
iawn fel yr haul, yn nheyrnas eu
Tad. "^Yr hwn sydd ganddo glust-
iau i wrandaw, gwrandawed,
44 1Í Drachefn, cyffelyb yw teyrn-
as nefoedd i diysor wedi ei guddio
mewn maes ; yr hwn wedi i ddyn ei
gaffael, a'i cuddiodd, ac o lawenydd
am dano, sydd yn myned ymaith,
*ac yn gwerthu yr hyn oil a fedd,
ac ^yn prynu y maes hwnnw.
45 IF Drachefn, cyffelyb yw teyrn-
as nefoedd i farchnattâwr, yn ceisio
perlau teg :
46 Yr hwn wedi iddo gaffael un
perl gwerthfawr, a aeth, ac a werth-
odd gymmaint oil ag a feddai, ac
a'i prynodd ef.
47 IF Drachefn, cyffelyb yw teyrn-
as nefoedd i rwyd a fwriwyd yn
y môr, ac ^a gasglodd o bob rhyw
beth :
48 Yr hon, wedi ei Uenwi, a
ddygasant i'r Ian, ac a eistedd-
asant, ac a gasglasant y rhai da
mewn llestri, ac a fwriasant allan
y rhai drwg.
49 Felly y bydd yn niwedd y
byd : yr angelion a ant allan, ac
^'a ddidolant y rhai drwg o blith
y rhai cyfiawn,
50 Ac a'u b^vriant hyvj i'r ffwrn
dan: 'yno y bydd wylofain a rhiugc-
ian dannedd.
51 lesu a ddywedodd wrthynt,
A ddarfu i chwi ddeall hyn oil?
Hwythau a ddywedasant wrtho, Do,
Arglwydd.
52 A dywedodd yntau wrthynt.
Am hynny pob ysgrifenydd wedi
ei ddysgu i deyrnas nefoedd, sydd
debyg i ddyn o berchen tŷ, yr hwn
sydd yn dwyn allan o'i drysor ^beth-
au newydd a hen.
53 1Í A bu, wedi i'r lesu orphen
y damhegion hyn, efe a ymadaw-
odd oddi yno.
54 ^Ac efe a ddaetli i'w wlad ei
hun, ac a'u dysgodd hwynt yn eu
synagog ; fel y synnodd arnynt, ac
y dywedasant, 0 ba le y daeth y
doethineb hwn a'r gweithredoedd
nerthol i'r dyn hwn ?
55 ""Onid hwn yw mab y saer?
onid Mair y gel wir ei fam ef? a
lago, a Joses, a Simon, a Judas,
° ei frodyr ef ?
56 Ac onid yw ei chwiorydd ef
oil gyd â ni? o ba le gan hynny y
mae gan hwn y pethau hyn oil ?
57 A hwy ° a rwystrwyd ynddo ef.
Carcliarîad a dihenydd loan. S. MATTHEW, XIV. Crist yn rliodio ar ymôr.
Anno
DOMINI
31.
V Marc 6. 4.
Liac 4. 24.
loan 4. 44.
« Marc 6.
5,6.
Dechreu
A.D.32.
ft Marc G. 14.
liuc 9. 7.
A. D. 30.
b Luc 3. 19,
20.
cLef.18.16.
a 20. 21.
2 rhydd.
dpen.21.26.
Luc 20. 6.
S Gr. yn y
canol.
A. D. 32.
• pen. 12. 15.
Marc 6. 32.
Luc 9. 10.
A'r lesu a ddywedodd wrthynt,
PNid yw prophwyd heb anrhyd-
edd, ond yn ei wlad ei hun, ac
yn ei dŷ ei hun.
58 Ac 1 ni wnaeth efe nemmawr o
weithredoedd nerthol yno, oblegid
eu hanghrediniaeth hwynt.
PENNOD XIV.
1 Tyb Serod am Grist. 3 Carchariad loan,
a'i ddihenydd. 13 Yr lesu yn ymadaio i le
anial: 15 lie y mae efe yn porthi pûm mil
0 hobl a phùm torth ac â dau bysgodyn : 22
yn rliodio ar y môr at ei ddisgyblion ; 34 ac
wedi tirio yn Gennesaret, yn iachâu y cleif-
ion a gyffyrddai âg ymyl ei wisg ef.
YPRYD hwnnw y clybu ^Herod
y tetrarch son am yr lesu ;
2 Ac efe a ddywedodd wrth ei
weision, Hwu yw loan Fedyddiwr :
efe a gyfododd o feirw; ac am
hynny y mae nerthoedd yn gweith-
io yiiddo ef
3 H ^Canys Herod a ddaliasai
loan, ac a'i rhwymasai, ac a'^ dod-
asai y'ngharchar, oblegid Herod-
ias, gwraig Phylip ei frawd ef
4 Canys loan a ddywedodd wrtho,
" Nid ^ cyfreithlawn i ti ei chael hi.
5 Ac efe yn ewyllysio ei roddi
ef i farwolaeth, a ofnodd y dyrfa;
•^ canys hwy a'i cymmerent ef megis
prophwyd.
6 Eithr pan gadwyd dydd gened-
igaeth Herod, y dawnsiodd merch
Herodias ^ger eu bron hwy, ac a
ryngodd fodd Herod.
7 0 ba herwydd efe a addawodd,
trwy Iw, roddi iddi beth bynnag a
ofynai.
8 A hithau, wedi ei rhag-ddysgu
gan ei mam, a ddywedodd, Dyro i
mi yma ben loan Fedyddiwr mewn
dysgl.
9 A'r brenhin a fu drist ganddo :
eithr o herwydd y llw, a'r rhai a
eisteddent gyd âg ef wrth y ford,
efe a orchymynodd ei roi ef iddi.
10 Ac efe a anfonodd, ac a dor-
rodd ben loan yn y carchar.
11 A dygpwyd ei ben ef mewn
dysgl, ac a'i rhoddwyd i'r llangces :
a hi a'i dug e/i'w mam.
12 A'i ddisgyblion ef a ddaethant,
ac a gymmerasant ei gorph ef, ac
a'i claddasant ; ac a aethant, ac a
fynegasant i'r lesu.
13 1Í *A phan glybu yr lesu, efe
a ymadawodd oddi yno mewn Hong
1 anghyfanneddle o'r neilldu : ac
wedi clywed o'r torfeydd, hwy a'i
canlynasant ef ar draed allan o'r
dinasoedd.
14 A'r lesu a aeth allan, ac a wel-
odd ■* dyrfa fawr, ac ^a dosturiodd
wrthynt ; ac efe a iachaodd eu cleif-
ion hwynt.
15 1Í sAc wedi ei myned hi yn
hwyr, daeth ei ddisgyblion atto,
gan ddywedyd, Y lie sydd anghyf-
annedd, a'r awr a aeth weithian
heibio : gollwng y dyrfa ymaith, fel
yr elont i'r pentrefi, ac y prynont
iddynt fwyd.
16 A'r lesu a ddywedodd wrthynt,
Nid rhaid iddynt iyned ymaith :
rhoddwch chwi iddynt beth i'w
fwytta.
17 A hwy a ddywedasant wi-tho,
Nid oes gennym ni yma ond pùm
torth, a dau bysgodyn.
18 Ac efe a ddywedodd, Dygwch
hwynt yma i mi.
19 Ac wedi gorchymyn i'r torf-
eydd eistedd ar y gwelltglas, a
chymmeryd y piim torth a'r ddau
bysgodyn, efe a edrychodd i fynu
tu a'r nef, ac ^a fendithiodd, ac
a dorrodd ; ac a roddes y torthau
i'r disgyblion, a'r disgyblion i'r
torfeydd.
20 A hwynt oil a fwyttasant, ac
a gawsant eu digon: ac a godas-
ant o'r briw-fwyd oedd y'ngweddill,
ddeuddeg basgedaid yn llawn.
21 A'r rhai a fwyttasent oedd
ynghylch pùm mil o wŷr, heb law
gwragedd a phlant.
22 1Í Ac yn y fan y gyrrodd yr
lesu ei ddisgyblion i fyned i'r Hong,
ac i fyned i'r Ian arall o'i flaen ef,
tra fyddai efe yn gollwng y torf-
eydd ymaith.
23 'Ac wedi iddo ollwng y torf-
eydd ymaith, efe a esgynodd i'r
mynydd wrtho ei hun, i weddio :
■"ac wedi ei hwyrhâu hi, yr oedd
efe yno yn unig.
24 A'r Hong oedd w^eithian yng
nghanol y môr, yn drallodus gan
donnau : canys gwynt gwrthwyn-
ebus ydoedd-
25 Ac yn y bedwaredd wylfa o'r
nos yr aeth yr lesu attynt, gan
rodio ar y môr.
26 A phan welodd y disgyblion ef
yn rhodio ar y mor, dychrynasant,
gan ddywedyd, Drychiolaeth ydyw.
A hwy a waeddasant rhag ofh.
27 Ac yn y man y llefarodd yr
lesu wrthynt, gan ddywedyd, Cym-
merwch gysur: myfi ydyw; nac
ofnwch.
28 A Phetr a'i hattebodd, ac a
Anno
DOMINI
32.
4 hobl lawer.
t pen. 9. 36.
e Marc 6. 3.5.
Luc 9. 12.
loan 6. 5.
b pen. 15. 30.
I Marc 6. 46.
k loan 6. 10.
Argyhoeddi y Phariseaid.
a MATTHEW, XV.
Pa heth a haloga ddyn.
Anno
DOMINI
32.
1 Marc 6. 53.
m pen. 9. 20.
Marc 3. 10.
Luc 6. 19.
Act. 19. 12.
» Maxc 7. L
b Ex. 20. 12.
Deut. 5. 16.
Eph. 6. 2.
c Ex. 21. 17.
Lef. 20. 9.
Diar. 20.
20.
à Marc 7.
U, 12.
ddywedodd, 0 Arglwydd, os tydi
yw, arch i mi ddyfod attat ar y
dyfroedd.
29 Ac efe a ddywedodd, Tyred.
Ac wedi i Petr ddisgyn o'r Uong,
efe a rodiodd ar y dyfroedd, i ddy-
fod at yr lesu.
30 Ond pan welodd efe y gwynt
yn gryf, efe a ofhodd : a phan dde-
chreuodd suddo, efe a lefodd, gan
ddywedyd, Arglwydd, cadw fi.
31 Ac yn y man yr estynodd yr
lesu ei law, ac a ymaflodd ynddo
ef, ac a ddywedodd wrtho, Tydi o
ychydig %dd, paham y petrusaist?
32 A phan aethant hwy i mewn
i'r Uong, peidiodd y gwynt.
33 A daeth y rhai oedd yn y Uong,
ac a'i haddolasant ef, gan ddywed-
yd, Yn wir Mab Duw ydwyt ti.
34 IF 'Ac wedi iddynt fyned tros-
odd, hwy a ddaethant i dir Gen-
nesaret.
35 A phan adnabu gwŷr y fan
honno ef, hwy a anfonasant i'r hoU
Avlad honno o amgylch, ac a ddyg-
asant atto y rhai oU oedd mewn
anhwyl ;
36 Ac a attolygasant iddo gael
cyifwrdd yn unig âg ymyl ei wisg
ef : a "chynnifer ag a gyfíÿrddodd,
a iachâwyd.
PENNOD XV.
3 Crist yn argyhoeddi yr ysgri/enyddion cur
Phariseaid am dorri gorchymynion Duw
trwy en traddodiadau eu hunain: 11 yn
dysgu nad yw y peth sydd yn myned i mewn
i'r genau yn halogi dyn: 21 yn iachâu merch
y wraig o Canaan, 30 a thorfoedd eraill
lawer : 32 ae â saith dorth, ac ychydig
bysgod hychain, yn porthi pedair mil o wŷr,
heb law gwragedd a plant.
YNA yr ysgrifenyddion a'r Pha-
riseaid, y rhai oedd o Jerusa-
lem, *a ddaethant at yr lesu, gan
ddywedyd,
2 Paham y mae dy ddisgyblion di
yn troseddu traddodiad yr hynaf-
iaid? canys nid ydynt yn golchi eu
dwylaw pan fwyttaont fara.
3 Ac efe a attebodd ac a ddywed-
odd wrthynt, A phaham yr ydych
chwi yn troseddu gorchymyn Duw
trwy eich traddodiad chwi ?
4 Canys Duw a orchymynodd, gan
ddywedyd, '•Anrhydedda dy dad
a'th fam : *= a'r hwn a felldithio dad
neu fam, Uadder ef yn farw.
5 Eithr yr ydych chwi yn dywed-
yd, Pwy bynnag a ddywedo wrth
ei dad neu ei fam, ^Rhodd yw pa
beth bynnag y ceit lês oddi wrthyf
fi, ac ni anrhydeddo ei dad neu ei
fam, di/aifydd.
6 Ac fel hyn y gwnaethoch or-
chymyn Duw yn ddirym trwy eich
traddodiad eich hun.
7*0 ragrithwyr, da y prophwyd-
odd ^Esaias am danoch chwi, gan
ddywedyd,
8 ^Nesâu y mae y bobl hyn attaf
â'u genau, a'm hanrhydeddu â'u
gwefusau ; a'u calon sydd beU oddi
wrthyf.
9 Eithr yn ofer /m hanrhydedd-
ant i, sgan ddysgu gorchymynion
dynion yn ddysgeidiaeth.
10 IT ''Ac wedi iddo alw y dyrfa
atto, efe a ddywedodd wrthynt,
Clywch, a deaUwch.
11 'Nid yr hyn sydd yn myned
i mewn i'r genau, sydd yn halogi
dyn; ond yr hyn sydd yn dyfod
allan o'r genau, hynny sydd yn
halogi dyn.
12 Yna y daeth ei ddisgyblion
atto, ac a ddywedasant wrtho, A
wyddost ti ymrwystro o'r Phariseaid
wrth gly wed jr ymadrodd hwn ?
13 Ac yntau a attebodd ac a ddy-
wedodd, ''Pob planhigyn yr hwn
nis plannodd fy Nhad nefol, a ddi-
wreiddir.
14 Gadêwch iddynt: Hywysogion
deillion i'r deillion ydynt. Ac os
y daU a dywys y dall, y ddau a
syrthiant yn y ffos.
15 "A Phetr a attebodd ac a
ddywedodd wrtho, Eglura i ni y
ddammeg hoiL
16 A dywedodd yr lesu, "A yd-
ych chwithau etto neb ddeall ?
17 Onid ydych chwi yn deaU etto,
fod ''yr hyn oU sydd yn myned i
mewn i'r genau, yn cilio i'r bola,
ac y bwrir ef allan i'r geudy ?
18 Eithr P y pethau a ddeuant aU-
an o'r genau, sydd yn dyfod allan
o'r galon ; a'r pethau hynny a hal-
ogant ddyn.
19 1 Canys o'r galon y mae meddyl-
iau drwg yn dyfod aUan, Uaddiadau,
torr-priodasau, godinebau, Uadrad-
au, cam-dystiolaethau, cablau :
20 Dyma y pethau sydd yn halogi
dyn : eithr bwytta â dwylaw heb
olchi, ni haloga ddyn.
21 1Í "^ A'r lesu a aeth oddi yno, ac
a giliodd i dueddau Tyrus a Sidon.
22 Ac wele, gwraig o Canaan a
ddaeth o'r parthau hynny, ac a
lefodd, gan ddywedyd wrtho, Tru-
garhâ wrthyf, 0 Arghvydd, Fab
Anno
DOMINI
32.
e Marc 7. 6.
2 Etaiah.
t Es. 29. 13.
Ezec. 33.
31.
e Col. 2. 18
—22.
t Marc 7. 14.
1 Act 10. 16.
Khuf. 14.
17,20.
Tit. 1. 15.
k loan 15. 2.
lpen.23.16.
I/uc 6. 39.
«n Marc 7.
17.
n pen. 16. 9.
0 1 Cor. 6.
13.
P lago 3. 6.
1 Gen. 6. 5.
a 8. 21.
Diar. 6. 14.
Jer. 17. 9.
r Marc 7. 24.
Gwyrth y saith dorth. S. MATTHEW, XVI. Surdoes y Phariseaid.
Anno
DOMINI
32.
s pen. 10. 5,
6.
Act. 13. 46.
Iihuf.15.8.
t Marc 7. 31.
o Bs. 35. 5,
6.
Een. 11. 5.
luc 7. 22.
X Marc 8. 1.
y pen. 14. 19.
« 1 Sam. 9.
Vi.
Luc 22. 19.
Dafydd : y mae iy merch yn ddrwg
ei hwyl gan gythraul.
23 Eithr nid attebodd efe iddi tm
gair. A daeth ei ddisgyblion atto,
ac a attolygasant iddo, gan ddy-
wedyd, GoUwng hi ymaith ; canys
y mae hi yn Uefain ar ein hoi.
24 Ac efe a attebodd ac a ddy-
wedodd, ^Ni'm danfonwyd i ond
at ddefaid colledig tŷ Israel.
25 Ond hi a ddaeth, ac a'i haddol-
odd ef, gan ddywedyd, Arglwydd,
cymmorth fi.
26 Ac efe a attebodd ac a ddy-
wedodd, Nid da cymmeryd bara
y plant, a'i fwrw i'r cwn.
27 Hithau a ddywedodd, Gwir yw,
Arglwydd: canys y mae y cwn yn
bwytta oY briwsion sydd yn syrthio
oddi ar fwrdd eu hargiwyddi.
28 Yna yr attebodd yr lesu, ac a
ddywedodd wrthi. Ha wraig, mawr
yw dy fifydd : bydded i ti fel yr wyt
yn ewyllysio. A'i merch a iachâ-
wyd o'r awr honno allan.
29 1Í *A'r lesu a aeth oddi yno,
ac a ddaeth ger llaw mor Galilea ;
ac a esgynodd i'r mynydd, ac a
eisteddodd yno.
30 A daeth atto dorfeydd lawer,
a chanddynt gyd â hwynt ""gloff-
ion, deillion, mudion, anafusion, ac
eraill lawer: a hwy a'u bwriasant
i lawr wrth draed jr lesu, ac efe
a'u hiachaodd hwynt :
31 Fel y rhyfeddodd y torfeydd,
wrth weled y mudion yn Uefaru, y
rhai anafus yn iach, y cloffion yn
rhodio, a'r deillion yn gweled : a
hwy a ogoneddasant Dduw Israel.
32 1Í "^ A galwodd yr lesu ei ddis-
gyblion atto, ac a ddywedodd, Yr
ydwyf yn tosturio wrth y dyrfa;
canys y maent yn aros gyd â mi
dridiau weithian, ac nid oes gan-
ddynt ddim i'w fwytta : ac nid yd-
wyf yn ewyllysio eu goUwng hwynt
ymaith ar eu cythlwng, rhag eu
llewygu ar y ffordd.
33 A'i ddisgyblion a ddywedent
wrtho, O ba le y caem ni gym-
maiut o fara yn y diflfaethwch, fel
y digonid tyrfa gymmaint ?
34 A'r lesu a ddywedai wrthynt,
Pa sawl torth sydd gennych? A hwy
a ddywedasant, Saith, ac ychydig
bysgod bychain.
35 Ac efe a orchymynodd i'r torf-
eydd eistedd ar y ddaear.
36 A ^chan gymmeryd y saith
dorth, a'r pysgod, a ' diolch, efe a'w
torrodd, ac a'u rhoddodd i'w ddis-
gyblion, a'r disgyblion i'r dyrfa.
37 A hwy oil a fwyttasant, ac a
gawsant eu digon ; ac a godasant o'r
briw-fwyd oedd y'ngweddill, saith
fasgedaid yn llawn,
38 A'r rhai a fwyttasant oedd bed-
air mil o wŷr, heb law gwragedd
a phlaut
39 ^Ac wedi iddo oUwng y torf-
eydd ymaith, efe a aeth i long, ac
a ddaeth i barthau Magdala.
PENNOD XVL
1 Y Phariseaid yn gofyn arwydd. 6 lesu yn
rhyhuddio ei ddisgyblion am lefain y Pha-
riseaid a'r Saduceaid. 13 Tyh y bobl am
Grist, 16 o chyffes Petr am dano. 21 lesu
yn rhag-fynegi ei farwolaeth : 23 yn ceryddu
Petr am ei gynghori i'r gwrthwyneb ; 24 ac
yn rhybuddio y sawl a fynnent ei ganlyn ef,
i ddwyn y groes.
AC ^ wedi i'r Phariseaid a'r Sadu-
JLA. ceaid ddyfod atto, a'i demtio,
hwy a attolygasant iddo ddangos
iddynt arwydd o'r nef
2 Ac efe a attebodd ac a ddywed-
odd wrthynt, Pan fyddo yr hwyr,
y dywedwch, Tywydd teg; canys
y mae yr wybr yn goch.
3 A'r bore, Heddyw dryccin ; can-
ys y mae yr wybr yn goch ac yn
bruddaidd. 0 ragrithwyr, chwi a
fedrwch ddeall wyneb yr wybren;
ac oni fedrwch arwyddion yr am-
serau ?
4 ''Y mae cenhedlaeth ddrwg a
godinebus yn ceisio arwydd ; ac
arwydd nis rhoddir iddi, ond ar-
wydd y prophivyd Jonas. Ac efe
a'u gadawodd hwynt, ac a aeth
ymaith.
5 Ac ''wedi dyfod ei ddisgyblion ef
i'r Ian arall, hwy a oUyngasent dros
gôf gymmeryd bara ganddyut.
6 1Í A'r lesu a ddyAvedodd wrthynt,
^Edrychwch ac ymogelwch rhag
surdoes y Phariseaid a'r Saduceaid.
7 A hwy a ymresymmasant yn
eu plith eu hunain, gan ddywedyd,
Hyn sydd am na chymmerasom
fara gennym.
8 A'r lesu yn gwybod, a ddywed-
odd wrthynt, Chwychwi o ychydig
fíydd, paham yr ydych yn ymres-
ymmu yn eich plith eich hunain,
am na chymmerasoch fara gyd â
chwi?
9 Onid ydych chwi yn deall etto,
nac yn cofio ^pùm torth y pùm
mil, a pha sawl basgedaid a gym-
merasoch i fynu ?
10 ^Na saith dorth y pedair mil,
Ff 3
Anno
DOMINI
32.
a Marc 8.
10.
apen.12.38.
Marc 8. 11.
Luc 12. 54.
b pen. 12. 39.
c Marc 8. 14.
dLucl2.L
«pen. 14. 17.
loan 6. 9.
r pen. 15. 34.
Cyffes Petr am Grist.
S. MATTHEW, XVII.
Gwedd-newidiad Crist.
ÂBDO
DOMINI
32.
g Marc 8. 27.
Luc 9. 18.
h pen. 14. 2.
Iiuc 9. 7,
i loan 6. 69.
a 11. 27.
Act. 8. 37.
a 9. 20.
1 loan 4.
15. a 5. 5.
k 1 Oor. 2.
10.
1 loan 1. 42.
mEph.2.20.
Dat.2L14.
«>i)en.l8.18.
loan 20.23.
o pen. 17. 9.
Marc 8. 30.
Luc 9. 21.
P pen. 20. 17.
Marc 9. 31.
a 10. 33.
Ijuc 18. 31.
a 24. 7.
9 Edrych
2 Sam. 19.
22.
a pha sawl cawellaid a gymmeras-
och i iynu ?
11 Pa fodd nad ydycli yn deall,
nad am fara y dywedais wrthych,
ar ymogelyd rhag surdoes y Pha-
riseaid a'r Saduceaid ?
12 Yna y deallasant na ddywed-
asai efe am ymogelyd rhag surdoes
bara, ond rhag athrawiaeth y Pha-
riseaid a'r Saduceaid.
13 1Í Ac wedi dyfod yr lesu i du-
eddau Cesarea Philippi, efe a ofyn-
odd i'w ddisgyblion, gan ddywedyd,
sPwy y mae dynion yn dywedyd
fy mod i, Mab y dyn ?
14 A hwy a ddywedasant, ""Rhai,
mai loan Fedyddiwr, a rhai, mai
Eüas, ac eraill, mai Jeremias, neu
un o'r prophwydi.
15 Efe a ddywedodd wrthynt, Ond
pwy meddwch chwi ydwyf fi ?
16 A Simon Petr a attebodd ac
a ddywedodd, 'Ti yw y Crist, Mab
y Duw byw.
17 A'r lesu gan atteb a ddy-
wedodd wrtho, Gwýn dy fyd di,
Simon mab Jona : canys nid cig
a gwaed a ddatguddiodd hyn i ti,
ond ''fy Nhad yr hwn sydd yn y
nefoedd.
18 Ac yr ydwyf finnau. yn dywed-
yd i ti, mai Hi yw Petr, ac ™ar y
graig hon yr adeiladaf fy eglwys;
a phyrth uffern nis gorchfygant hi.
19 A "rhoddaf i ti agoriadau teyrn-
as nefoedd: a pha beth bynnag
a rwymech ar y ddaear, a fydd
rhwymedig yn y nefoedd ; a pha
beth bynnag a ryddhâech ar y
ddaear, a fydd wedi ei ryddhâu yn
y nefoedd
20 "Yna y gorchymynodd efe ì'ay
ddisgyblion, na ddywedent i neb
mai efe oedd lesu Grist.
21 1Í O hynny allan y dechreu-
odd yr lesu p ddangos i'w ddisgybl-
ion fod yn rhaid iddo fyned i Je-
rusalem, a dioddef Uawer gan yr
henuriaid, a'r arch-offeiriaid, a'r
ysgrifenyddion, a'i ladd, a chyfodi
y trydydd dydd.
22 A Phetr, wedi ei gymmeryd ef
atto, a ddechreuodd ei geryddu ef,
gan ddywedyd, Arglwydd, trugarhâ
wrthyt dy hun ; nis bydd hyn i ti.
23 Ac efe a drodd, ac a ddywed-
odd wrth Petr, ^Dos yn fy ol i,
Satan : rhwystr ydwyt ti i mi : am
nad ydwyt yn synied y pethau sydd
o Dduw, ond y pethau sydd o
ddynion.
24 IT "^ Yna y dywedodd yr lesu wrth
ei ddisgyblion, Os myn neb ddyfod
ar fy ol i, ymwaded âg ef ei hun, a
chyfoded ei groes, a chanlyned fi.
25 Canys *pwy bynnag a ewyU-
ysio gadw ei fywyd, a'i cyll : a
phwy bynnag a gollo ei fywyd o'm
plegid i, a'i caiff.
26 Canys pa lesâd i ddyn, os ennill
efe yr holl fyd, a cholli ei enaid ei
hun? neu *pa beth a rydd dyn yn
gyfnewid am ei enaid ?
27 Canys " Mab y dyn a ddaw yng
ngogoniant ei Dad ""gyd a'i ang-
elion ; ^ ac yna y rhydd efe i bawb
yn ol ei weithred.
28 Yn wir y dywedaf wrthych, '^Y
mae rhai o'r sawl sydd yn sefyll
yma, a'r ni phrofant angau, hyd
oni Avelont Fab y dyn yn dyfod yn
ei frenhiniaeth.
PENNOD XVII.
1 Gwedd-newidiad Crist. 14 Y mae efe yn
iachâu y lloerig ; 22 yn rhag-fynegi ei ddt-
oddefaint ; 24 ac yn talu teyrnged.
AC *ar ol chwe diwrnod y cym-
jLJL merodd yr lesu Petr, ac lago,
ac loan ei fraAvd, ac a'u dug hwy
i fynydd uchel o'r neilldu ;
2 A gwedd-newidiwyd ef ger eu
bron hwy : a'i wyneb a ddisgleir-
iodd fel yr haul, a'i ddillad oedd
cyn wynned a'r goleuni.
3 Ac wele, Moses ac Elîas a ym-
ddangosodd iddynt, yn ymddiddan
âg ef.
4 A Phetr a attebodd ac a ddy-
wedodd wrth yr lesu, 0 Arglwydd,
da yw i ni fod yma : os ewyUysi,
gwnaAvn yma dair pabell; un i ti,
ac un i Moses, ac un i Elias.
5 ^Ac efe etto yn Uefaru, wele,
cwmmwl goleu a'u cysgododd
hwynt : ac wele lef o'r cwmmwl
yn dywedyd, "Hwn yw fy anwyl
Fab, ^ yn yr hwn y'm boddlonwyd :
^ gwrandêwch arno ef.
6 A phan glybu y disgyblion hyn-
ny, hwy a syrthiasant ar eu hwyn-
eb, ac a ofnasant yn ddirfawr.
7 A daeth yr lesu, ac *^a gyfíyrdd-
odd a hwynt, ac a ddywedodd, Cyf-
odwch, ac nac ofnwch.
8 Ac wedi iddynt ddyrchafu eu
Uygaid, ni welsant neb ond yr lesu
yn uuig.
9 Ac fel yr oeddynt yn disgyn
o'r mynydd, ^gorchymynodd yr lesu
iddynt, gan ddywedyd, Na ddywed-
wch y weledigaeth i neb, hyd oni
adgyfodo Mab y dyn o feirw.
Anno
DOMINI
32.
rpen. 10. 38.
Marc 8. 34.
Luc 9. 23.
a 14. 27.
s Luc 17. 33.
loan 12. 25.
trs.49.7,8.
u pen. 26. 64.
Marc 8. 38.
1 Zech. 14.
5.
pen. 25. 31.
Judas 14.
y Job 34. IL
Pb. 62. 12.
Rhuf. 2. 6.
Dat. ü. 23.
2 ]\Iarc 9. 1.
Luc 9. 27.
a Marc 9. 2.
Luc 9. 28.
b 2 Petr L
17.
c pen. 3. 17.
Marc 1. 11.
Luc 3. 22.
d Es. 42. 1.
e Deut. 18.
19.
Act. 3. 23.
fDan.8. 18.
a 9. 21.
a 10. 10, 18.
8 pen. IC. 20.
lachâu y lloerig.
S. MATTHEW, XVIII.
Crist yn talu teyrnged.
Anno
DOMINI
32.
h MaL 4. 5.
pen. 11. 14.
Marc 9. 11.
» Lno 1. 16,
17.
Act. 3. 21.
k Marc 9. 11
Luc 9. 37.
I pen. 21. 21.
Marc 11.
23.
liuc 17. 6.
1 Cor. 12.9.
a 13. 2.
«> pen. 16.
21. a 20. 17.
Marc 8. 3L
a 9. 30.
a 10. 33.
liUC 9. 22,
4ial8.3L
n Marc 9.33.
10 A'i ddisgyblion a ofynasant
iddo, gan ddywedyd, ''Paham gan
hynny y mae yr ysgrifenyddion yn
dywedyd, fod yn rhaid dyfod o Elias
yn gyntaf ?
11 A'r lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd wrthynt, Elias yn wir a
ddaw yn gyntaf, ac 'a edfryd bob
peth.
12 Eithr yr ydwyf fi yn dywed-
yd i chwi, ddyfod o Elias eisoes :
ac nad adnabuant hwy ef, ond
gwneuthur o honynt iddo beth
bynnag a fynnasant: felly y bydd
hefyd i Fab y dyn ddioddef gan-
ddynt hwy.
13 Yna y deallodd y disgyblion
mai am loan Fedyddiwr y dywed-
asai efe wrthynt.
14 IT ^ Ac wedi eu dyfod hwy at
y dyrfa, daeth atto ryiv ddyn, ac
a ostyngodd iddo ar ei liniau,
15 Ac a ddywedodd, Arglwydd,
trugarha wrth fy mab, oblegid y
mae efe yn lloerig, ac yn flin arno :
canys y mae efe yn syrthio yn y tan
yn fynych, ac yn y dwfr yn fynych.
16 Ac mi a'i dygais ef at dy
ddisgyblion di, ac ni aUent hwy ei
iachâu ef.
17 A'r lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd, 0 genhedlaeth anflfydd-
lawn a throfaus, pa hyd y byddaf
gyd â chwi? pa hyd y dioddefaf
chwi ? dygwch ef yma attaf fi.
18 A'r lesu a geryddodd y cy-
thraul ; ac efe a aeth allan o hono :
a'r bachgen a iachâwyd o'r awr
honno.
19 Yna y daeth y disgyblion at
yr lesu o'r neiUdu, ac y dywedas-
ant, Paham na allem ni ei fwrw
ef allan ?
20 A'r lesu a ddywedodd wrthynt,
Oblegid eich anghrediniaeth : canys
yn wir y dywedaf i chwi, ^Pe bai
gennych fíydd megis gronyn o had
mwstard, chwi a ddywedech wrth y
mynydd hwn, Symmud oddi yma
draw ; ac efe a symmudai : ac ni
bydd dim ammhosibl i chwi.
21 Eithr nid â y rhywogaeth hyn
allan, ond trwy weddi ac ympryd.
22 IT ™ Ac fel yr oeddynt hwy yn
aros yn Galilea, dywedodd yr lesu
wrthynt, Mab y dyn a draddodir i
ddwylaw dynion :
23 A hwy a'i Uaddant; a'r trydydd
dydd y cyfyd efe. A hwy a aethant
yn drist iawn.
24 H ■* Ac wedi dyfod o honynt i
Capernaum, y rhai oedd yn derbyn
^arian y deyrnged a ddaethant at
Petr, ac a ddywedasant, Onid yw
eich athraw chwi yn talu teyrn-
ged?
25 Yntau a ddyAvedodd, Ydyw.
Ac wedi ei ddyfod ef i'r tỳ, yr
lesu a achubodd ei flaen ef, gan
ddywedyd, Beth yr wyt ti yn ei
dybied, Simon ? gan bwy y cymmer
brenhinoedd y ddaear deyrnged neu
dreth? gan eu plant eu hun, ynte
gan estroniaid ?
26 Petr a ddywedodd wrtho, Gan
estroniaid. Yr lesu a ddywedodd
wrtho, Gan hynny y mae y plant
yn rhyddion.
27 Er hynny, rhag i ni eu rhAvystro
hwy, dos i'r mor, a bwrw fach, a
chymmer y pysgodyn a ddêl i fynu
yn gyntaf; ac wedi i ti agoryd ei
safn, ti a gei ^ ddarn o arian : cym-
mer hwnnw, a dyro iddynt drosof
fi a thithau.
PENNOD XVIII.
1 Crist yn rhyhuddio ei ddisgyblion i fod yn
ostyngedig ac yn ddiniwed ; 1 i ochelyd
rhwystrau, ac na ddirmygent y rhai hy chain:
15 yn dysgu, pa /odd y mae i ni ymddwyn
tu ag at ein brodyr, pan wneloni Vn herbyn;
21 a pha sawl gwaith y maddeuwn iddynt:
23 yr hyn beth y mae yn ei osod allan trwy
ddammeg y brenhin a gymmerai gyfrif gan ei
weision, 32 ac a gospodd yr hwn ni wnaethai
driigaredd a'i gydymmaith.
R *yr awr honno y daeth y dis-
gyblion at yr lesu, gan ddy-
wedyd, Pwy sydd fwyaf yn nheyrn-
as nefoedd ?
2 A'r lesu a alwodd atto fachgen-
nyn, ac a'i gosododd yn eu canol
hwynt ;
3 Ac a ddywedodd, Yn wir y dy-
wedaf i chwi, ^ Oddi eithr eich troi
chwi, a'ch gwneuthur fel plant
bychain, nid ewch chwi ddim i
mewn i deyrnas nefoedd
4 Pwy bynnag gan hynny a'i gos-
tyngo ei hunan fel y bachgennyn
hwn, hwnnw yw y mwyaf yn nheyrn-
as nefoedd.
5 A ''phwy bynnag a dderbynio
gyfryw fachgennyn yn fy enw i,
a'm derbyn i
6 "^A phwy bynnag a rwystro un
o'r rhai bychain hyn a gredant ynof
fi, da fyddai iddo pe crogid maen
melin am ei wddf, a'i foddi yn eig-
ion y mor.
7 Î Gwae y byd oblegid rhwystr-
au! canys ''anghenraid yw dyfod
rhwystrau; er hynny ^gwae y dyn
Anno
DOMINI
32.
2 A el wir yn
y Groeg-
laith,
diflracTi-
ma : Gwel
Exod. 30.
13. a 38. 26.
3 Neu,
staler.
a Marc 9. 33.
Luc 9. 4G.
a 22. 24.
b Pb. 131. 2.
pen. 19. 14.
Marc 10.
14.
1 Cor. 14.
20.
1 Petr 2. 2
c pen. 10.42,
<! Marc 9. 42.
Luc 17. 1,2.
« 1 Cor. IL
19.
rpeu.26.24.
Am ocliel rhwystrau.
S. MATTHEW, XVIII.
Amfaddeu i'n hrodyr.
Anno
DOMINI
32.
8 pen. 5. 29,
30.
Marc 9.
4a, 45.
h Ps. 34. 7.
Zech.13.7.
Heb. 1. 14,
1 Luc 19. 10.
k Luc 15. 4.
1 Lef. 19. 17.
Luc 17. 3.
n> lago 5. 20.
1 Petr 3. 1.
n Deut. 19.
15.
loan S. 17.
2 Cor. 13.1.
Heb. 10. 28.
o Rliuf. 16.
17.
1 Cor. 5. 9.
3 anghred-
adijn.
P pen. 16. 19.
loan 20. iJ.
I Cor. Ö. 4.
■> 1 loan 3.
22. a 5. 14.
hwnnw trwy yr hwn y daw y
rhwystr !
8 sAm hynny os dy law neu dy
droed a'th rwystra, ton- hwynt ym-
aith, a thafl oddi wrthyt : gwell yw
i ti fyned i mewn i'r bywyd yn
gloff, neu yn anafus, nag a chennyt
ddwy law, neu ddau droed, dy daflu
i'r tan tragywyddol.
9 Ac OS dy lygad a'th rwystra, tyn
ef allan, a thafl oddi wrthyt : gwell
yw i ti yn un-Uygeidiog fyned i
mewn i'r bywyd, nag a dau lygad
gennyt dy daflu i dan uffern.
10 ÌEdrychwch na ddirmygoch yr
un o'r rhai bychain hyn : canys yr
ydwyf yn dywedyd i chwi, fod ^ eu
hangelion hwy yn y nefoedd bob
amser yn gweled wyneb fy Nhad
yr hwn sydd yn y nefoedd.
11 'Canys daeth Mab y dyn i
gadw yr hyn a goUasid.
12 ^Beth dybygwch chwi? 0 bydd
gan ddyn gant o ddefaid, a myned
o un o honynt ar ^ddisberod; oni
ad efe yr amyn un cant, a myned
i'r mynyddoedd, a cheisio yr hon
a aetli ar ddisberod ?
13 Ac OS bydd iddo ei chael hi,
yn wir meddaf i chwi, y mae yn
llawenhâu am honno mwy nag am
yr amyn un cant y rhai nid aeth-
ant ar ddisberod.
14 Felly nid yw ewyllys eich Tad
yr hwn sydd yn y nefoedd, gyfrgolli
yr un o'r rhai bychain hyn.
15 1 ^ Ac OS pecha dy frawd i'th
erbyn, dos, ac argyhoedda ef rhyng-
ot ti ac ef ei hun. Os efe a wrendy
arnat, "^ ti a ennillaist dy frawd.
16 Ac OS efe ni wrendy, cymmer
gyd â thi etto un neu ddau, fel
"y'ngenau dau neu dri o dystion
y byddo pob gair yn safadwy.
17 Ac OS efe ni wrendy arnynt
hwy, dywed i'r eglwys : ac os efe
ni wrendy ar yr eglwys chwaith,
bydded ef i ti megis °yr ^ethnig
a'r publican.
18 Yn wir meddaf i chwi, ^Pa
bethau bynnag a rwymoch ar y
ddaear fyddant wedi eu rhwymo
yn y nef : a pha bethau bynnag a
ryddhaoch ar y ddaear, a fyddant
wedi eu rhyddhâu yn y nef
19 Trachefn meddaf i chwi, Os
cydsynia dau o honoch ar y ddaear
am ddim oU beth bynnag a'r a ofyn-
ant, "^efe a wneir iddynt gan fy
Nhad yr hwn sydd yn y nefoedd.
20 Canys lie mae dau neu dri
904
wedi ymgynnull yn fy enw i, yno
yr ydwyf yn eu canol hwynt.
21 11 Yna y daeth Petr atto ef, ac
a ddywedodd, Arglwydd, pa sawl
gwaith ý pecha fy mrawd i'm her-
byn, ac y maddeuaf iddo ? ' ai hyd
seithwaith ?
22 Yr lesu a ddywedodd wrtho,
Nid ydwyf yn dywedyd wrthyt, Hyd
seithwaith ; * ond, Hyd ddengwaith
a thri ugain seithwaith.
23 1Í Am hynny y cyflelybir teyrn-
as nefoedd i ryw frenhin a fyunai
gael cyfrif gan ei weision.
24 A phan ddechreuodd gyfrif, fe
a ddygwyd atto un a oedd yn ei
ddyled ef o ddeng mil o dalentau.
25 A chan nad oedd ganddo ddim
i dalu, gorchymynodd ei arglwydd
ei werthu ef, a'i wraig, a'i blant,
a chwbl a'r a feddai, a thalu y
ddyled.
26 A'r gwas a syrthiodd i lawr, ac
a'i haddolodd et^ gan ddywedyd,
Arglwydd, bydd ymarhous wrthyf,
a mi a dalaf i ti y cwbl oil.
27 Ac arglwydd y gwas hwnnw a
dosturiodd wrtho, ac a'i goUyng-
odd, ac a faddeuodd iddo y ddyled.
28 Ac wedi myned o'r gwas hwn-
nw allan, efe a gafodd un o'i gyd-
weision, yr hwn oedd yn ei ddyled
ef o gan ceiniog: ac efe a ymafl-
odd ynddo, ac a'i Uindagodd, gan
ddywedyd, Tâl i mi yr hyn sydd
ddyledus arnat.
29 Yna y syrthiodd ei gyd-was
wrtli ei draed ef, ac a ymbiliodd
âg ef, gan ddywedyd, Bydd ym-
arhous wrthyf, a mi a dalaf i ti y
cwbl oil.
30 Ac nis gwnai efe ; ond myned
a'i fwrw ef y'ngharchar, hyd oni
thalai yr hyn oedd ddyledus.
31 A phan welodd ei gyd-weision
y pethau a wnelsid, bu ddrwg dros
ben ganddynt : a hwy a ddaethant,
ac a fynegasant i'w harglwydd yr
holl bethau a fuasai.
32 Yna ei arglwydd, wedi ei alw
ef atto, a ddywedodd wrtho, Ha
was drwg, maddeuais i ti yr holl
ddyled honno, am i ti ymbil â mi :
33 Ac oni ddylesit tithau drugar-
hâu wrth dy gyd-was, megis y tru-
garheais innau wrthyt ti ?
34 A'i arglwydd a ddigiodd, ac
a'i rhoddodd ef i'r poenwyr, hyd
oni thalai yr hyn oil oedd ddyledus
iddo.
35 Ac * felly y gwna fy Nhad nefol
Anno
DOMINI
32.
T Luc 17. 4,
« pen. 6. 14.
Marc 11.
25.
CoL 3. 13.
t pen. 6. 14.
26.
lago 2. 13.
Am ysgarîaeth.
S. MATTHEW, XIX.
Amfywyd tragywyddol.
Anno
DOMINI
32.
A.D.33.
a Marc J 0.1.
i> pen. 12.
15.
2 rhydd.
c Gen. 1. 27.
a 5. 2.
Mai. 2. 15.
d Gen. 2. 24.
Slarc 10.
5 9
Eph." 5. 31.
e 1 Cor. 6.
16. a 7. 2.
fDeut.24.1.
pen. 5. 31.
8 am gnled-
rwydd.
e pen. 5. 32.
Jlarc 10.
11.
Luc IG. 18.
1 Cor. 7. 10,
11.
1 1 Cor. 7.
2, 7, 9, 17.
i chwithau, oni faddeuwch o'ch cal-
onnau bob un i'w frawd eu cam-
weddau.
PENNOD XIX.
2 Crist yn iaclidu y cleifion: 3 yn atteb y
Fhai iseaid am ysgariaeth : 10 yn dangos pa
hryd y mae pnodas yn angenrheidiol : 13
yn derhyn plant bychain : 16 yn dysgu i'r
gwr ieuangc y modd i gael hywijd tragy-
wyddol, 20 ac ifod yn herffaith: 23 yn dy-
wedyd i'w ddisgyblion mor anJiawdd ydyw
i'r goludog fyned i meum i deyrnas Dduw ;
27 ac yn addaw gwobr iV sawl a ymadaw-
ant a dim er mwyn ei ganlyn ef.
BU, *pan orphenodd yr lesu
yr ymadroddion hyn, efe a
ymadawodd o Galilea, ac a ddaeth
i derfynau Judea, tu liwnt i'r lor-
ddonen :
2 ^A thorfeydd lawer a'i can-
lynasant ef; ac efe a'u hiachaodd
hwynt yno.
3 11 A daeth y Phariseaid atto,
gan ei demtio, a dywedyd wrtho,
Ai 2 cyfreithlawn i wr ysgar a'i
wraig am bob achos ?
4 Ac efe a attebodd ac a ddy-
•wedodd wrthynt, Oni ddarllenas-
och, ""fr hwn a'w gwnaeth o'r de-
chreu, eu gwneuthur hwy yn wrryw
a benyw ?
5 Ac efe a ddywedodd, ^Oblegid
hyn y gad dyn dad a mam, ac y
glŷn wrth ei wraig : ^ a'r ddau fydd-
ant yn un cnawd.
6 O herwydd pah am, nid ydynt
mwy yn ddau, ond yn un cnawd.
Y peth gan hynny a gyssylltodd
Duw, na ysgared dyn.
7 Hwythau a ddywedasant wrtho,
^Paham gan hynny y gorchymyn-
odd Moses roddi Uythyr ysgar, a'i
golhvng hi ymaith ?
8 Yntau a ddywedodd wrthynt,
Moses, ^o herwydd caledrwydd eich
calonnau, a oddefodd i chwi ysgar
â'ch gwragedd : eithr o'r dechreu
nid felly yr oedd.
9 ^Ac meddaf i chwi, Pwy bynnag
a ysgaro a'i wraig, ond am odineb,
ac a briodo un araU, y mae efe
yn torri priodas : ac y mae yr hwn
a briodo yr hon a ysgarwyd, yn
torri priodas.
10 1Í Dywedodd ei ddisgyblion
wrtho, Os felly y mae yr achos
rh wng gwr a gwraig, nid da gwreicca.
11 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
''Nid yAv pawb yn derbyn y gair
hwn, ond y rhai y rhoddwyd iddynt
12 Canys y mae eunuchiaid a aned
felly o groth cu mam; ac y mae
90S
eunuchiaid a wnaed gan ddynion
yn eunuchiaid ; ac ' y mae eunuch-
iaid a'u gwnaethant eu hun yn eu-
nuchiaid er mwyn teyrnas nefoedd.
Y neb a ddichon ei dderbyn, der-
bynied.
13 1Í ''Yna y dygwyd atto blant
bychain, fel y rhoddai ei ddwylaw
arnynt, ac y gweddiai : a'r disgybl-
ion a'u ceryddodd hwynt.
14 A'r lesu a ddywedodd, Gad-
êwch i blant bychain, ac na wa-
herddwch iddynt ddyfod attaf fi :
canys ' eiddo y cyfryw rai yw teyrn-
as nefoedd.
15 Ac wedi iddo roddi ei ddwylaw
arnynt, efe a aeth ymaith oddi yno.
16 1Í ""Ac wele, un a ddaeth, ac
a ddywedodd wrtho, Athraw °da,
pa beth da a wnaf, fel y caflPwyf
fy wyd tragywyddol ?
17 Yntau a ddywedodd wrtho,
Paham y gelwi fi yn dda ? nid da
neb ond un, sef Duw : ond os
ewyllysi fyned i mewn i'r bywyd,
cadw y gorchymynion.
18 Efe a ddywedodd wrtho yntau.
Pa rai ? A'r lesu a ddywedodd, "Na
ladd, Na odineba, Na ladratta, Na
ddwg gam dystiolaeth,
19 P Anrhydedda dy dad Sith fam, a
*îChâr dy gymmydog fel ti dy hun.
20 Y gwr ieuangc a ddywedodd
wrtho, Mi a gedwais y rhai hyn oil
o'm hieuengctid : beth sydd yn eis-
ieu i mi etto ?
21 Yr lesu a ddywedodd wrtho,
Os ewyllysi fod yn berffaith, 'dos,
gwerth yr hyn sydd gennyt, a dyro
i'r tlodion ; a thi a gei drysor yn
y nef : a thyred, canlyn fi.
22 A phan glybu y gwr ieuangc
yr ymadrodd, efe a aeth i fFordd yn
drist : canys yr oedd yn berchen
da lawer.
23 1Í Yna y dywedodd yr lesu wrth
ei ddisgyblion, Yn wir y dywedaf i
chwi, mai yn anhawdd yr â * gol-
udog i mewn i deyrnas nefoedd.
24 A thrachefn meddaf i chwi.
Haws yw i gamel fyned trwy grai
y nodwydd ddur, nag i oludog fyn-
ed i mewn i deyrnas Dduw.
25 A phan glybu ei ddisgyblion
ef hyn, synnu a wnaethant yn ddir-
fawr, gan ddywedyd, Pwy gan hyn-
ny a all fod yn gadwedig ?
26 A'r lesu a edrychodd arnynt,
ac a ddywedodd wrthynt, Gyd â
dynion ammhosibl yw hyn; ond
* gyd â Duw pob peth sydd bosibL
Anno
DOMINI
33.
1 1 Cor. 7.
32, 34.
a 9. 5, 15.
k Marc 10.
13.
Iiucl8.15.
1 pen. IS. 3.
m Marc 10.
17.
Luc 18. 18.
n Luc 10. 25.
o Ex. 20. 13.
Deut.5.17.
P pen, 15. 4.
5Lef.l9.18.
pen. 22. 39.
Kliuf.13.9.
Gal. 5. 14.
lago 2. 8.
r pen. 6. 20.
Luc 12. aa
a 16. 9.
1 Tim. 6.
18, 19.
6 Marc 10.
23
1 Tim. 6. 9,
10.
t Jcr. 32. 17.
Zcch. 8. 6.
Luc 1. 37.
a 18. 27.
Dammeg y winllan.
S. MATTHEW, XX
Am ostyngeiddrwydd.
Anno
DOMINI
33.
u Marc 10.
28
Luc 18. 28.
«pen. 4. 20.
£uc 5. 11.
y pen.20. 2L
Luc 22. 28,
29,30.
1 Cor. 6. 2,
3.
Dat. 2. 26,
»pen.20.16L
Marc 10.
3L
Luc 13. 30.
27 1Í ''Yna Petr a attebodd ac a
ddywedodd wrtho, Wele, ^nyni a
adawsom bob peth, ac a'th gan-
lynasom di : beth gau hynny a fydd
ini?
28 A'r lesu a ddywedodd wrth-
ynt, Yn wir meddaf i chwi, y cewch
chwi, y rhai a'm canlynasoch i, yn
yr adenedigaeth, pan eisteddo Mab
y dyn ar orsedd ei ogoniant, ^eis-
tedd chwithau ar ddeuddeg gorsedd,
yn barnu deuddeg llwyth Israel
29 A phob un a'r a adawodd dai,
neu frodyr, neu chwiorydd, neu
dad, neu fam, neu wraig, neu blant,
neu diroedd, er mwyn fy enw i, a
dderbyn y can cymmaint, a bywyd
tragywyddol a etifedda efe.
30 ^Ond 11a wer o'r rhai blaenaf
a fyddant yn olaf, a'r rhai olaf yn
flaenaf.
PENNOD XX.
1 Crist, trwy ddammeg y gweithwyr yn y win-
llan, yn dangos nad ydyw Dmo yn ddyledwr
i neb : 17 yn rhag-fynegi ei dd'ioddefaint :
20 trii'y atteb i fam meibion Zebedeus, yn
dysgu I'w ddisgyblion fod yn ostyngedig ; 30
ac yn rhoddi i ddau ddyn dall eu golwg.
CANYS teyrnas nefoedd sydd
debyg i wr o berchen tŷ, yr
hwn a aeth allan a hi yn dyddhâu,
i gyflogi gweithwyr i'w winllan.
2* Ac wedi cyttuno a'r gweithwyr
er ceiniog y dydd, efe a'u hanfon-
odd hwy i'w winllan.
3 Ac efe a aeth allan ynghylch y
drydedd awr, ac a welodd eraill yn
sefyll yn segur yn y farchnadfa ;
4 Ac a ddywedodd wrthynt, Ewch
chwithau i'r winllan; a pha beth
bynnag a fyddo cyfiawn, mi â'i
rhoddaf i chwi.
5 A hwy a aethant ymaith. Ac
efe a aeth allan drachefn ynghylch
y chweched a'r nawfed awr, ac a
wnaeth yr un modd.
6 Ac efe a aeth allan ynghylch yr
unfed awr ar ddeg, ac a gafodd
eraill yn sefyll yn segur, ac a ddy-
wedodd wrthynt, Paham y sefwch
chwi yma ar hyd y dydd yn segur ?
7 Dywedasant wrtho, Am na chyf-
logodd neb nyni. Dywedodd yntau
wrthynt, Ewch chwithau i'r win-
llan ; a pha beth bynnag fyddo cyf-
iawn, chwi a'^ cewch.
8 A phan aeth hi yn hwyr, arglwydd
y winllan a ddywedodd wrth ei
oruchwyliwr, Galw y gweithwyr, a
dyro iddynt ezi cyflog, gan ddechreu
o'r rhai diweddaf hyd y rhai cyntaf.
9 A phan ddaeth y rhai a gyjlog-
asid ynghylch yr unfed awr ar ddeg,
hwy a gawsant bob un geiniog.
10 A phan ddaeth y rhai cyntaf,
hwy a dybiasant y caent fwy; a
hwythau a gawsant bob un geiniog.
11 Ac wedi iddynt gael, grwgnach
a wnaethant yn erbyn gwr y tŷ,
12 Gan ddywedyd, Un awr ^y
gweithiodd y rhai olaf hyn, a thi
a'u gwnaethost hwynt yn gystal a
ninnau, y rhai a ddygasom bwys
y dydd, a'r gwres.
13 Yntau a attebodd ac a ddywed-
odd wrth un o honynt, Y cyfaill, nid
ydwyf yn gwneuthur cam â thi :
onid er ceiniog y cyttunaist â mi ?
14 Cymmer yr hyn sydd eiddot,
a dos ymaith : yr ydwyf yn ewyll-
ysio rhoddi i'r olaf hwn megis i ti-
thau.
15 *Ai nid " cyfreithlawn i mi
wneuthur a fynnwyf a'r eiddof fy
hun? neu a ydyw dy ^'lygad di yn
ddrwg, am fy mod i yn dda ?
16 •= Felly y rhai olaf fyddant yn
flaenaf, a'r rhai blaenaf yn olaf:
^canys Uawer sydd wedi eu galw,
ac ychydig wedi eu dewis.
17 1Í *Ac a'r lesu yn myned i fynu
i Jerusalem, efe a gymmerth y
deuddeg disgybl o'r neilldu ar y
ffordd, ac a ddywedodd wrthynt,
18 Wele, yr ydym ni yn myned i
fynu i Jerusalem; a Mab y dyn a
draddodir i'r arch-ofifeiriaid a'r ys-
grifenyddion, a hwy a'i condemn-
iant ef i farwolaeth,
19 ^Ac a'i traddodant ef i'r Cen-
hedloedd, i'w watwar, ac 'iw fflang-
ellu, ac i'w groeshoelio : a'r try dydd
dydd efe a adgyfyd.
20 IT s Yna y daeth mam meibion
^Zebedeus atto gyd a'i meibion, gan
addoli, a deisyf rhyw beth ganddo.
21 Ac efe a ddywedodd wrthi, Pa
beth a fynni? Dywedodd hithau
wrtho, Dywed am gael o'm dau fab
hyn eistedd, y naill ar dy law dde-
hau, a'r llall ar dy law aswy, yn
dy frenhiniaeth.
22 A'r lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd, Ni wyddoch chwi beth yr
ydych yn ei ofyn. A ellwch chwi
yfed o'r 'cwppan yr ydwyf fi ar
yfed o hono, a'ch bedyddio a'r ''bed-
ydd y bedyddir fi? Dywedasant
wrtho, Gallwn,
23 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Diau yr yfwch o'm cwppan, ac y'ch
bedyddir a'r bedydd y'm bedyddir
Anno
DOMINI
33.
2 Neu, yr
arhosodd.
« Rhut 9.
21.
3 rhydd.
b Deut. IS.
9.
Diar. 23. 6.
pen. 6. 23.
c Marc 10.
31.
d pen. 22. 14.
6 Marc 10.
32.
Luc 18. 31.
fpen. 27, 2.
Luc 23.1-
Ioaal8.28,
&c.
Act. 3. 13.
s Marc la
35.
h pen. 4. 21.
'pen. 26.39,
loan 18. U.
k Luc 12. SO.
Crist yn marchogaeth
S. MATTHEW, XXI.
ar asen i Jerusalem.
Anno
DOMINI
33.
t pen. 26. 34.
m Marc 10.
41.
Luc 22. 24,
25.
open. 23. 11.
Marc 9. 35.
a 10. 43.
P Phil. 2. 7.
«Luc 22. 27.
loan 13. 14.
r 1 Tim. 2. 6.
Tit. 2. 14.
1 Petr 1.
19.
• pen. 26. 28.
Rbuf. 5.
15, 19.
t Marc 10.
46.
Luc 18. 3Ö.
• MnrcU.l.
Luc 19. 29.
bZech.14.4.
âg ef : eithr eistedd ar fy Haw dde-
hau ac ar fy Haw aswy, nid eiddof
ei ^ roddi ; ond i'r sawl y darpar-
wyd gan fy Nhad.
24 "^ A phan glybu y deg liyn, hwy
a sorrasant wrth y ddau frodyr.
25 A'r lesu a'u galwodd hwynt
atto, ac a ddywedodd, Chwi a wydd-
och fod pennaethiaid y Cenhedloedd
yn tra-arglwyddiaethu arnynt, a'r
rhai mawrion yn tra-awdurdodi ar-
nynt hwy.
26 Eithr °nid felly y bydd yn eich
plith chwi : ond ** pwy bynnag a
fynno fod yn fawr yn eich plith
chwi, bydded yn weinidog i chwi ;
27 A phwy bynnag a fynno fod
yn bennaf yn eich plith, bydded
yn was i chwi :
28 Megis na ddaeth PMab y dyn
i'w wasanaethu, ^ond i wasanaethu,
ac 'i roddi ei einioes yn bridwerth
* dros lawer.
29 IT * Ac a hwy yn myned allan o
Jericho, tyrfa fawr a'i canlynodd ef.
30 Ac wele, dau ddeillion yn eis-
tedd ar Jin y ffordd, pan glywsant
fod yr lesu yn myned heibio, a lef-
asant, gan ddywedyd, Arglwydd,
fab Dafydd, trugarhâ wrthym.
31 A'r dyrfa a'u ceryddodd hwynt,
fel y tawent: hwythau a lefasant
fwy-fwy, gan ddywedyd, Arglwydd,
fab Dafydd, trugarhâ wrthym.
32 A'r lesu a safodd, ac a'u galw-
odd hwynt, ac a ddywedodd, Pa
beth a ewyllysiwch ei wneuthur o
honof i chwi ?
33 Dywedasant wrtho, Arglwydd,
agoryd ein Uygaid m.
34 A'r lesu a dosturiodd wrthynt,
ac a gyffyrddodd a'u Uygaid : ac yn
ebrwydd y cafodd eu Uygaid olwg,
a hwy a'i canlynasant ef.
PENNOD XXI.
1 Crist yn marchogaeth ar asen i Jerusalem ;
12 yn gyrru y prynwyr a'r gwerthivyr o'r
deml ; 17 yn melldithio y ffigyshren ; 23 yn
gostegu yr offeiriaid a'r henuriaid, 28 ac
yn eu ceryddu trwy gyffelyhrivydd y ddau
fab, 33 a'r llafurwyr a laddasant y rhai a
anfonvjyd attynt.
A* PHAN ddaethant yn gyfagos
i Jerusalem, a'u dyfod hwy i
Bethphage, i ^fynydd yr Olew-
wydd, yna yr anfonodd yr lesu
ddau ddisgybl,
2 Gan ddywedyd wrthynt, Ewch
i'r pentref sydd ar eich cyfer, ac
yn y man chwi a gewch asen yn
rhwym, ac ebol gyd â hi: goUyng-
wch hivynt, a dygwch attaf fi.
3 Ac OS dywed neb ddim wrthych,
dywedwch, Y mae yn rhaid i'r Ar-
glwydd wrthynt : ac yn y man efe
a'u denfyn hwynt.
4 A hyn oil a wnaethpwyd, fel y
cyflawnid yr hyn a ddy wedasid trwy
y prophwyd, yn dywedyd,
5 ''Dywedwch i ferch Sion, Wele
dy frenhin yn dyfod i ti, yn add-
fwyn, ac yn eistedd ar asen, ac ebol
Uwdn asen arferol a'r iau.
6 Y "^disgyblion a aethant, ac a
wnaethant fel y gorchymynasai yr
lesu iddynt.
7 A hwy a ddygasant yr asen a'r
ebol, ac *a ddodasant eu dillad
arnynt, ac a'^ gosodasant e/ i eis-
tedd ar hyrmy.
8 A thyrfa ddirfawr a daenasant
eu dillad ar y ffordd ; 'eraiU a dor-
rasant gangau o'r gwỳdd, ac a!u
taenasant ar hyd y ffordd.
9 A'r torfeydd, y rhai oedd yn
myned o'r blaen, a'r rhai oedd yn
dyfod ar ol, a lefasant, gan ddy-
wedyd, Hosanna i fab Dafydd :
«Bendigedig yw yr hwn sydd yn
dyfod yn enw yr Arglwydd: Ho-
sanna yn y goruchafion.
10 ^ Ac wedi ei ddyfod ef i mewn
i Jerusalem, y ddinas oil a gy-
nhyrfodd, gan ddywedyd, Pwy yw
hwn?
11 A'r torfeydd a ddywedasant,
Hwn yw lesu y prophwyd 'o Na-
zareth yn Galilea.
12 1Í A'r lesu a aeth i mewn i
deml Dduw, ac a daflodd allan bawb
a'r oedd yn gwerthu ac yn prynu
yn y deml, ac a ddymchwelodd i
lawr fyrddau y newidwyr arian, a
chadeiriau y rhai oedd yn gwerthu
colommenod :
13 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Ysgrifenwyd, ^Tŷ gweddi y gelwir
fy nhŷ i ; eithr ^ chwi a'i gwnaeth-
och yn ogof Uadron.
14 A daeth y deillion a'r cloffion
atto yn y deml ; ac efe a'u hiacha-
odd hwynt.
15 A phan welodd yr arch-offeir-
iaid a'r ysgrifenyddion y rhyfedd-
odau a wnaethai efe, a'r plant yn
Uefain yn y deml, ac yn dywedyd,
Hosanna i fab Dafydd ; hwy a lid-
iasant,
16 Ac a ddywedasant wrtho, A
wyt ti yn clywed beth y mae y rhai
hyn yn ei ddywedyd? A'r lesu a
ddywedodd wrthynt, Ydwyf Oni
ddarllenasoch chwi erioed, ""0 enau
Anno
DOMINI
33.
c Efl. 62. It
Zech. 9.9.
loan 12. 1&.
e 2 Bren. 9;^
13.
f loan 12. 13.
eP8.118.26.
pen. 23. 39.
h Marc 11.
15.
Luc 19. 45.
loan 2. 13,
15.
i pen. 2. 23.
k Es. 56. 7.
I Jer. 7. IL
Marc 11.
17.
Luc 19. 46.
m Pb. 8. 2,
Méllditìiîo y ffigyshren.
S. MATTHEW, XXL
Y llafurwyr drygionus.
Anno
DOMINI
33.
n loan 11.
18.
0 Marc IL
12.
2 Gr. un
Ppen.17.20.
Luc 17. 6.
q lago 1. 6.
r pen. 7. 7.
Jlarc 11.
'Ai.
Luc 11. 9.
1 loan 3.
22. a 5. 14.
• Marc 11.
27.
Luc 20. 1.
t Exoa. 2.
14.
Act. 4. 7.
a 7. 27.
n pen. 14. 5.
Marc 6. 20.
plant bychain a rhai yn sugno y
perffeithiaist foliant ?
17 H Ac efe a'u gadawodd hwynt,
ac a aeth allan o'r ddinas i "Betha-
nia, ac a lettŷodd yno.
18 °A'r bore, fel yr oedd efe yn
dychwelyd i'r ddinas, yr oedd arno
chwant bwyd.
19 A phan welodd efe ^ ifigysbren
ar y ffordd, efe a ddaeth atto, ac
ni chafodd ddim arno, ond dail yn
unig: ac e/è a ddywedodd wrtho,
Na thyfed ffrwyth arnat byth mwy-
ach. Ac yn ebrwydd y crinodd y
ifigysbren,
20 A phan welodd y disgybllon,
hwy a ryfeddasant, gan ddywed-
yd, Mor ddisymmwth y crinodd y
flSgysbren !
21 A'r lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd wrthynt, Yn wir meddaf 1
chwi, pOs bydd gennych ffydd, ac
^heb ammeu, ni wnewch yn unig
hyn a wneutJium i i'v ffigysbren,
eithr hefyd os dywedwcli wrth y
mynydd hwn, Coder di i fynu, a
bwrier di i'r mor ; hynny a fydd.
22 A ' pha beth bynnag a oiynoch
mewn gweddi, gan gredu, chwi a'i
derbyniwch.
23 IT *Ac wedi ei ddyfod ef i'r
deml, yr arch-offeiriaid a henur-
iaid y bobl a ddaethant atto, fel
yr oedd efe yn athrawiaethu, *gan
ddywedyd, Tr^vy ba awdurdod yr
wyt ti yn gwneuthur y pethau hyn ?
a phwy a roddes i ti yr awdurdod
hon?
24 A'r lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd wrthynt, Minnau a ofynaf
i chwithau un gair, yr hwn os myn-
egwch i mi, minnau a fynegaf i
chwithau trwy ba awdurdod yr wyf
yn gwneuthur y pethau hyn.
25 Bedydd loan, o ba le yr oedd?
ai o'r nef, ai o ddynion ? A hwy a
ymresymmasant yn eu plith eu hun-
ain, gan ddywedyd, Os dywedwn,
O'r nef; efe a ddywed wrthym, Pa-
ham gan hynny nas credasoch ef ?
26 Ond OS dywedwn, O ddynion ;
y mae arnom ofn y bobl : " canys
y mae pawb yn cymmeryd loan
megis prophwyd.
27 A hwy a attebasant i'r lesu, ac
a ddywedasant, Ni wyddom ni. Ac
yntau a ddywedodd wrthynt, Nid
wyf finnau yn dywedyd i chwi trwy
ba awdurdod yr wyf yn gwneuthur
y pethau hyn.
28 IT Ond beth dybygwch chwi?
Yr oedd gan wr ddau fab : ac efe
a ddaeth at y cyntaf ac a ddywed-
odd, Fy mab, dos, gweithia hedd-
yw yn fy ngwinllan.
29 Ac yntau a attebodd ac a ddy-
wedodd, Nid âf : ond wedi hynny
efe a edifarhaodd, ac a aeth.
30 A phan ddaeth efe at yr ail, efe
a ddywedodd yr un modd. Ac efe
a attebodd ac a ddywedodd, Myfi
a âf, arglwydd ; ac nid aeth efe.
31 Pa un o'r ddau a wnaeth ewyll-
ys y tad? Dywedasant wrtho, Y
cyntaf. Yr lesu a ddywedodd wrth-
ynt, ""Yn wir meddaf i chwi, yr â y
publicanod a'r putteiniaid i mewn
i deyrnas Dduw o'ch blaen chwi.
32 Canys ^daeth loan attoch yn
ffordd cyfiawnder, ac ni chredasoch
ef ; ''ond y publicanod a'r puttein-
iaid a'i credasant ef : chwithau, yn
gweled, nid edifarhasoch wedi hyn-
ny, fel y credech ef
33 1Í Clywch ddammeg araU. Yr
oedd rhyw ddyn o berchen tŷ, *yr
hwn a blannodd winllan, ac a osod-
odd gae yn ei chylch hi, ac a glodd-
iodd ynddi win-wrŷf, ac a adeilad-
odd dŵr, ac a'i gosododd hi allan i
lafurwyr, ac ^' a aeth oddi cartref.
34 A phan nesaodd amser fírwyth-
au, efe a ddanfonodd ei weision at
y llafurwyr, "=1 dderbyn ei ffrwyth-
au hi.
35 A'r llafurwyr a ddaliasant ei
weision ef, ac un a gurasant, ac arall
a laddasant, ac arall a labyddiasant.
36 Trachefn, efe a anfonodd weis-
ion eraill, fwy na'r rhai cyntaf: a
hwy a wnaethant iddynt yr un
modd.
37 Ac yn ddiweddaf oil, efe a an-
fonodd attynt ei fab ei hun, gan
ddywedyd, Hwy a barchant fy
mab i.
38 A phan welodd y llafurwyr y
mab, hwy a ddywedasant yn eu
plith eu hun, ^ Hwn yw yr etifedd ;
^deuwch, Uaddwn ef, a daliwn ei
etifeddiaeth ef
39 Ac wedi iddynt ei ddal, hwy
a'i bwriasant ef allan o'r winllan,
ac a'^ Uaddasant.
40 Am hynny pan ddêl arglwydd
y winllan, pa beth a wna efe i'r
llafurwyr hynny ?
41 'Hwy a ddywedasant wrtho,
Efe a ddifetha yn Uwyr y dynion
drwg hynny, ac a esyd y winllan
i lafurwyr eraill, y rhai a dalant
iddo y ffrwythau yn eu hamserau.
Anno !
DOMINI
S3.
X Luc 7. 29,
30.
T pen. 3. 1,
&c.
I Luc 3. 12,
la
a Ps. 80. 9.
Can. 8. 11.
Es. 5. 1.
Jer. 2. 21.
Marcl2.1.
Luc 20. 9.
b pen. 25.
14,15.
c Can. 8. 11,
12.
d Pb. 2. 8.
Heb. 1. 2.
' e pen. 26. 3.
a 27. 1.
loan 11. 63.
rEdrych
Luc 20. 16.
Pr'iodas máb y brenJdn.
S. MATTHEW, XXII.
Am dalu teyrnged.
Anno
DOMINI
33.
eP8.ns.22.
Act. 4. li.
b pen. 8. 12.
i Ks. 8. 14,
15.
Zoch.12.3.
Luc 20. 18.
Ithuf. 9.
1 Petr 2. 8.
ti Es. CO. 12.
Dan. 2. U.
« Luc 7. 16.
loan 7. 40.
a Luc 14. 16.
L)at. 19. 7,
b Diar. 9. 2.
c Dan. 9. 26.
42 Yr lesu a ddywedodd wrtJiynt,
s Oni ddarllenasoch chwi erioed yn
yr ysgrythyrau, Y maen a wrthod-
odd yr adeiladwyr, hwn a wnaeth-
pwyd yn ben congl : gan yr Ar-
glwydd y gwnaetlipwyd hyn, a
rhyfedd y w yn ein golwg ni ?
43 Am hynny meddaf i chwi, ''Y
dygir teyrnas Dduw oddi arnoch
chwi, ac a'i rhoddir i genedl a ddygo
ei ffrwythau.
44 'A phAvy bynnag a syrthio ar
y maen hwn, efe a ddryllir: ac ar
bwy bynnag y syrthio, ''efe a'i mál
ef yn chwilfriw.
45 A phan glybu yr arch-offeiriaid
a'r Phariseaid ei ddamhegion ef,
hwy a wybuant mai am danyiit hAvy
y dywedai efe.
46 Ac a hwy yn ceisio ei ddala,
hwy a ofnasant y torfeydd ; am eu
bod ^yn ei gymmeryd ef fel pro-
phwyd
PENNOD XXII.
1 Dammeg pr'iodas mab y brenkin. 9 Gahved-
igaeth y Cenhedloedd. 12 Cospedigaeth yr
hwn nid oedd ganddo y wisg br'iodas. 15 Y
dylid talu teyrnged i Cesar. 23 Crist yn
gosiegu y Saduceaid ynghylch yr adgyfodiad:
34 yn atteb y cyfreithiwr, pa un yw y gor-
chymyn cyntaf, a'r mawr ; 41 ac yn holi y
Phariseaid ynghylch y Mess'ias.
AR lesu a attebodd, *ac a lefar-
. odd wrthynt drachefn mewn
damhegion, gan ddywedyd,
2 Cyfielyb yw teyrnas nefoedd i
ryw frenhin a wnaeth briodas i'w
fab,
3 Ac a ddanfonodd ei weision i
alw y rhai a wahoddasid i'r briod-
as : ac ni iynnent hwy ddyfod.
4 Trachefn, efe a anfonodd weis-
ion eraill, gan ddywedyd, Dywed-
wch wrth y rhai a walioddwyd,
Wele, parottoais fy nghiniaw : ^ fy
ychain a'm pasgedigion a laddwyd,
a phob peth sydd barod : deuwch
i'r briodas.
Ö A hwy yn ddiystyr ganddynt,
a aethant ymaith, un i'w faes, ac
arall i'w fasnach :
6 A'r lleill a ddaliasant ei weision
ef, ac a'u hammharcliasant, ac a'w
Uaddasant.
7 A phan glybu y brenhin, efe a
lidiodd; ac a ddanfonodd °ei luoedd,
ac a ddinystriodd y Ueiddiaid hyn-
ny, ac a losgodd eu dinas hwynt.
8 Yna efe a ddywedodd wrth ei
weision, Yn wir y briodas sydd bar-
od, ond y rhai a wahoddasid nid
ccddynt deilwng.
9 Ewch gan hynny ^ i'r prif-ffyrdd,
a chynnifer ag a gaffoch, gwahodd-
wch i'r briodas.
10 A'r gweision hynny a aethant
allan i'r prif-ffjrdá, ac ^a gasgl-
asant ynghyd gynnifer oil ag a
gawsant, drwg a da: a Uanwyd y
briodas o wahoddedigion.
11 1Í A phan ddaeth y brenhin i
mewn i weled y gwahoddedigion,
efe a ganfu yno ddyn ^heb wisg
priodas am dano :
12 Ac efe a ddywedodd wrtho, Y
cyfaill, pa fodd y daethost i mewn
yma, lieb fod gennyt wisg priodas ?
Ac yntau a aeth yn fud.
13 Yna y dywedodd y brenhin
wrth y gweinidogion, Rhwymwch ei
draed a'i ddwylaw, a chymmerwch
ef ymaith, a theflwch H'r tywyll-
wch eithaf : yno y bydd wylofain a
rhingcian dannedd.
14 sCanys Uawer sydd wedi eu
galw, ac ychydig wedi eu dewis.
15 IT Yna ''yr aeth y Phariseaid,
ac a gymmerasant gynghor pa fodd
y rhwydent ef yn ei ymadrodd.
16 A h^vy a ddanfonasant atto eu
disgyblion ynghyd a'r Herodian-
iaid, gan ddywedyd, Athraw, ni a
wyddom dy fod yn eirwir, ac yn
dysgu ffordd Duw mewn gwirion-
edd, ac nad oes arnat ofal rhag
neb : oblegid nid wyt ti yn edrych
ar wyneb dynion.
17 Dywed i ni gan hynny, Beth
yr wyt ti yn ei dybied? Ai cyf-
reithlawn rhoddi teyrnged i Cesar,
ai nid yiv?
18 Ond yr lesu a wybu eu dryg-
ioni hAvy, ac a ddywedodd, Paham
yr ydych yn fy nhemtio i, chwi
ragrithAvyr ?
19 Dangoswch i mi arian y deyrn-
ged. A hwy a ddygasant atto gein-
iog:
20 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Eiddo pwy yw y ddelw hon a'r
argraph ?
21 Dywedasant wrtho, Eiddo Ce-
sar. Yna y dywedodd wrthynt,
'Telwch chwithau yr eiddo Cesar
i Cesar, a'r eiddo Duw i DduAV.
22 A phan glywsant hwy hyn,
rhyfeddu a wnaethant, a'i adael ef,
a myned ymaith.
23 IT ''Y dydd hwnnw y daeth
atto y Saduceaid, 'y rhai sydd yn
dywedyd nad oes adgyfodiad, ac
a ofynasant iddo,
24 Gan ddywedyd, Athraw, "dy-
Anno
DOMINI
33.
2 { bennau y
ffyrdd.
d pen. 13.
38,47.
e 2 Cor. 5. 3.
Eph. 4. 24.
Col. 3. 10,
12.
Uat. 3. 4.
a 16. 15.
a 19. 8.
f pen. 8. 12.
S pen. 20. 16.
t Marc 12.
13.
Luc 20. 20.
i pen. 17. 25.
Khuf.13.7.
t Marc 12.
18.
Luc 20. 27,
1 Act. 23.8.
>» Deut. 26.
Am yr adgyfodiad.
S. MATTHEW, XXIII.
Dilyn aihrawiaeth dda.
Anno
DOMINI
33.
3 Gr. saitli.
n 1 loan 3.
2.
o Eiod. 3. 6,
16.
Hare 12.
26.
Luc 20. 37.
Act. 7. 32.
H6b.ll.l6.
P pen. 7. 2S.
1 Marc 12.
28.
» Deut. G. 5.
a 10. 12.
a 30. 6.
liuc 10. 27.
•Lef. ID.IS.
Marc 12.
31.
Rüuf.13.9,
Gal. 5. 14.
lago 2. 8.
♦ pen. 7. 12.
n Marc 12.
35.
Luc 20. 41.
wedodd Moses, Os bydd marvv neb
heb iddo blant, prioded ei frawd
ei wraig ef, a chyfoded had i'w
frawd.
25 Ac jv oedd gyd â ni saith o
frodyr: a'r cyntaf a briododd wraig,
ac a fu farw ; ac efe heb hiUogaeth
iddo, a adawodd ei wraig i'w frawd.
26 Felly hefyd yr ail, a'r trydydd,
hyd y ^ seithfed.
27 Ac yn ddiweddaf oil bu farw
y wraig heiyd,
28 Yn yr adgyfodiad, gan hynny,
g wraig i bwy o'r saith fydd hi? can-
ys hwynt-hwy oil a'i cawsant hi.
29 A'r lesu a attebodd ac a
ddywedodd wrthynt, Yr ydych yn
cyfeiliorni, gan na wyddoch yr ys-
grythyrau, na gallu Duw.
30 Oblegid yn yr adgyfodiad nid
ydynt nac yn gwreicca, nac yn
gŵra; eithr "y maent fel angelion
Duw yn y nef
31 Ac am adgyfodiad y meirw,
oni ddarllenasoch yr hyn a ddy-
wedwyd wrthych gan Dduw, gan
ddywedyd,
32 "Myfi yw Duw Abraham, a
Duw Isaac, a Duw Jacob ? Nid yw
Duw Dduw y rhai meirw, ond y
rhai byw.
33 A phan glybu y torfeydd
hynny, ^hwy a synnasant wrth ei
athrawiaeth ef.
34 1Í lAc wedi clywed o'r Pha-
riseaid ddarfod i'r lesu ostegu y
Saduceaid, hwy a ymgynnullasant
ynghyd i'r un lie.
35 Ac un o honynt, yr hwn oedd
gyfreithiwr, a ofynodd iddo, gan ei
demtio, a dywedyd,
36 Athraw, pa un yiv y gorchy-
myn mawr yn y gyfraith ?
37 A'r lesu a ddywedodd wrtho,
"^Ceri yr Arglwydd dy Dduw â'th
hoU galon, ac â'th holl enaid, ac
â'th holl feddwl.
38 Hwn yw y cyntaf, a'r gorchy-
myn mawr.
39 A'r ail sydd gyffelyb iddo, ^Câr
dy gymmydog fel ti dy hun.
40 *Ar y ddau orchymyn hyn y
mae yr holl gyfraith a'r prophwydi
yn sefyll.
41 1Í Ac " wedi ymgasglu o'r Pha-
riseaid ynghyd, yr lesu a ofynodd
iddynt,
42 Gan ddywedyd, Beth a dybyg-
wch chwi am Grist ? mab i bwy yd-
yw? Dywedent wrtho, Mah Dafydd.
43 Dywedai yntau wrthynt, Pa
fodd gan hynny y mae Dafydd yn
yr yspryd yn ei alw ef yn Arglwydd,
gan ddywedyd,
44 ""Dy wedodd yr Arglwydd wrth
iy Arglwydd, Eistedd ar fy neheu-
law, hyd oni osodwyf dy elynion
yn droed-faingc i'th draed di ?
45 Os yw Dafydd gan hynny yn
ei alw ef yn Arglwydd, pa fodd y
mae efe yn fab iddo ?
46 Ac nid allodd neb atteb gair
iddo, ac ni feiddiodd neb o'r dydd
hwnnw allan ymofyn âg ef mwyach.
PENNOD XXIII
1 Crist yn rhyhiddio y hobl i ddilyn athraw-
iaeth dda, ac nid esamplau drwg yr ysgrif-
enyddion a'r Phariseaid. 5 Rha'Û, i ddis-
gyblion Grist ochelyd eu rhyfyg hwy. 13
Mae efe yn cyhoeddi vryth wae yn erhyn eu
rhagrith a^u dallineb hwy ; 34 ac yn pro-
phwydo dinyslr Jerusalem.
YNA y Uefarodd yr lesu wrth
y torfeydd a'i ddisgyblion,
2 Gan ddywedyd, ^Y'nghadair
Moses yr eistedd yr ysgrifenyddion
a'r Phariseaid.
3 Yr hyn oil gan hynny a ddj-
wedant wrthych am eu cadw, ced-
wch a gwnewch ; eithr yn ol eu
gweithredoedd na wnewch : canys
** dywedant, ac nis gwnant.
4 ''Oblegid y maent yn rhwymo
beichiau trymion ac anhawdd eu
dwyn, ac yn eu gosod ar ysgwydd-
au dynion ; ond nid ewyllysiant eu
syflyd hwy ag un o'u bysedd.
5 Ond "^y maent yn gwneuthur
eu hoU weithredoedd er mwyn eu
gweled gan ddynion : ® canys y
maent yn gwneuthur yn llydain eu
phylacterau, ac yn gwneuthur ym-
ylwaith eu gwisgoedd yn helaeth ;
6 A ^charu y maent y lie uchaf
mewn gwleddoedd, a'r prif-gadeir-
iau yn y synagogau,
7 A chyfarch yn y marchnad-
oedd, a'u galw gan ddynion. Rabbi,
Rabbi.
8 ^Eithr na'ch galwer chwi Rabbi :
canys un yw eich Athraw chwi, sef
Crist ; a chwithau oil brodyr ydych.
9 Ac na elwch neb yn dad i chwi
ar y ddaear : ^ canys un Tad sydd
i chwi, yr hwn sydd yn y uefoedd.
10 Ac na'ch galwer yn athrawon :
canys un yw eich Athraw chwi, sef
Crist.
11 'A'r mwyaf o honoch a fydd
yn weinidog i chwi.
12 A "^phwy bynnag a i dyrchafo ei
hun, a ostyngir ; a phwy bynnag a'i
gostyngo ei hun, a ddyrchefir.
Anno
DOMmi
33.
X Ps. 110. 1.
Act. 2. 34.
1 Cor. 15.
25
Heb. 1. 13.
a 10. 12, 13.
» Marc 12.
38.
Luc 20. 46.
b Rhuf. 2.
19.
c Luc 11. 40.
Act. 15. 10.
Gal. 6. 13.
d pen. 6. 1,
2, 5, 16.
6 Num. 15.
38
Deut. 6. 8.
a 22. 12.
Diar. 3. 3.
1 Marc 12.
38,39.
3 loan 9.
6 lago 3. 1.
2 Cor. 1.24.
I Petr 5. 3.
1 pen. 20. 26,
27.
k Diar. 29.
23
Luc 14. 11.
a 18. 14.
lago 4. 6.
1 Petr 5. 5.
Crist yn ceryddu
S. MATTHEW, XXIII.
y Phariseaid.
Anno
DOMINI
33.
1 Luc 11. 52.
m Marc 12.
40.
Ltic 20. 47.
2 Tim. 3. 6,
Tit. 1. 11.
open. 15, 14.
o pen. 6. 33,
iynrhwym.
P Exod. 29.
87.
4 1 Bren. 8.
13.
20hron.6.
2.
r pen. 5. 34.
let. 7. 49.
■ LnclL42.
1 1 Sam. 15.
22.
Hos.6.6.
Hie. 6. &
pen. 9. 13.
a 12. 7.
» Marc 7. 4.
liuc IL 39.
13 1Í Eithr 'gwae chwi, ysgrifen-
yddion a Phariseaid, ragrithwyr !
canys yr ydych yn cau teyrnas nef-
oedd o flaen dynion : canys chwi
nid ydych yn myned i mewn, a'r
rhai sydd yn myned i mewn nis
gadêwch i fyned i mewn.
14 Gwae chwi, ysgrifenyddion a
Phariseaid, ragrithwyr ! canys "" yr
ydych yn llwyr-fwytta tai gwragedd
gweddwon, a hynny yn rhith hir-
weddiio : am hynny y derbyniwch
farn fwy.
15 Gwae chwi, ysgrifenyddion a
Phariseaid, ragrithwyr! canys am-
gylchu yr ydych y môr a'r tir i
wneuthur un proselyt ; ac wedi y
gwneler, yr ydych yn ei wneuthur
ef yn fab uffern, yn ddau mwy na
chwi eich hunain.
16 Gwae chwi, dy wysogion " deill-
ion ! y rhai ydych yn dywedyd, "Pwy
bynnag a dwng i'r deml, nid yw
ddim ; end pwy bynnag a dwng i
aur y deml, y mae efe mewn dyled.
17 Ffyliaid, a deillion : canys pa
un sydd fwyaf, yr aur, ai y deml
sydd yn sancteiddio yr aur ?
18 A phwy bynnag a dwng i'r
allor, nid yw ddim ; ond pwy byn-
nag a dyngo i'r rhodd sydd arni, y
mae efe ^mewn dyled.
19 Ffyliaid, a deillion : canys pa
un fwyaf, y rhodd, ai yr p allor sydd
yn sancteiddio y rhodd ?
20 Pwy bynnag gan hynny a dwng
i'v allor, sydd yn tyngu iddi, ac i'r
hyn oU sydd arni.
21 A phwy bynnag a dwng i'r deml,
sydd yn tyngu iddi, ac ^i'r hwn sydd
yn preswylio ynddi.
22 A'r hwn a dwng i'r nef, sydd
yn tyngu i '^ orsedd-faingc Duw, ac
i'r hwn sydd yn eistedd arni.
23 Gwae chwi, ysgrifenyddion a
Phariseaid, ragrithwyr ! * canys yr
ydych yn degymmu y mintys, a'r
anis, a'r cwmin, ac *a adawsoch
heibio y pethau trymach o'r gyf-
raith, barn, a thrugaredd, a flydd :
rhaid oedd gwneuthur y pethau
hyn, ac na adewid y lleill heibio.
24 Tywysogion deillion, y rhai
ydych yn hidlo gwybedyn, ac yn
llyngcu cameL
25 Gwae chwi, ysgrifenyddion a
Phariseaid, ragrithwyr ! "* canys yr
ydych yn glanhâu y tu allan i'r
cwppan a'r ddysgl, ac o'r tu mewn
y maent yn Uawn o drawsedd ac
anghymmedroldeb.
26 Ti Pharisead dall, glanhâ yn
gyntaf yr hyn sydd oddi fewn i'r
cwppan a'r ddysgl, fel y byddo yn Ian
hefyd yr hyn sydd oddi allan iddynt.
27 ""Gwae chwi, ysgrifenyddion a
Phariseaid, ragrithwyr ! canys tebyg
ydych chwi i feddau wedi eu gwyn-
nu, y rhai sydd yn ymddangos yn
dêg oddi allan, ond oddi mewn
sydd yn Uawn o esgyrn y meirw,
a phob aflendid.
28 Ac felly chwithau oddi allan
ydych yn ymddangos i ddynion yn
gyfiawn, ond o fewn yr ydych yn
Uawn rhagrith ac anwiredd.
29 ^Gwae chwi, ysgrifenyddion a
Phariseaid, ragrithwyr ! canys yr
ydych yn adeiladu beddau y pro-
phwydi, ac yn addurno beddau y
rhai cyfiawn ;
30 Ac yr ydych yn dywedyd, Pe
buasem ni yn nyddiau ein tadau, ni
buasem ni gyfrannogion â hwynt
y'ngwaed y prophwydi.
31 Felly yr ydych yn tystiolaethu
am danoch eich hunain, ''eich bod
yn blant i'r rhai a laddasant y pro-
phwydi.
32 ^" Cyfiawn wch chwithau hefyd
fesur eich tadau.
33 0 seirph, ^hiliogaeth gwiberod,
pa fodd y gellwch ddiangc rhag
barn uffern?
34 11 Am hynny, wele, yr ydwyf yn
anfon attoch brophwydi, a doeth-
ion, ac ysgrifenyddion : *= a rhai o
honynt a leddwch, ac a groeshoel-
iwch ; ^ a rhai o honynt a fírewyll-
wch yn eich synagogau, ac a erlid-
iwch o dref i dref :
35 Fel y delo arnoch chwi yr hoU
waed cyfiawn a'r a oUyngwyd ar y
ddaear, • o waed Abel gyfiawn hyd
^waed Zacharias fab Barachias, yr
hwn a laddasoch rhwng y deml a'r
allor.
36 Yn wir meddaf i chwi. Daw
hyn oil ar ^ y genhedlaeth hon.
37 ^ Jerusalem, Jerusalem, yr hon
wyt yn Uadd y prophwydi, ac ^yn
Uabyddio y rhai a ddanfonir attat,
pa sawl gwaith y mynnaswn gasglu
dy blant ynghyd, megis y casgl iâr
ei chywion 'dan ei hadenydd, ac
nis mynnech !
38 Wele, yr ydys yn gadael eich
tŷ i chwi yn anghyfannedd.
39 Canys meddaf i chwi, Ni'm
gwelwch ar ol hyn, hyd oni ddy-
wedoch, ^Bendigedig yio yr hwn
sydd yn dyfod yn enw yr Arglwydd.
Anno
DOMINI
33.
» Luc 11. 44.
7 Luc IL 47.
« Act. 7. 51,
52.
1 Thess. 2.
15.
a Gen. 15. 6.
1 Thess. 2.
16.
b pen. 3. 7.
a 12. 34.
c Act. 5. 40.
a 22. 19.
d pen. 10. 17.
2 Cor. 11.
24, 25.
e Gen. 4. 8.
Í 2 Chron.
24.20,2L
^yroethon.
«Lucia 34.
J> 2 Ohron.
24.21.
1 Ps. 17. 8.
a 91. 4.
k Ps. lis.
2C.
pen. 21. 9.
Crist yn rhag-fynegi
S. MATTHEW, XXIV.
dlnystr Jerusalem.
Anno
DOMINI
33.
a Marc 13.1.
Luc 21. 5.
b Mic. 3. 12.
Luc 19. 44.
« Eph. 5. 6.
Col. 2. 8,
18.
2 TheBB.
2.3.
1 loan 4. 1.
<iJer.l4.14.
a 2:i. 25.
loan 5. 43.
e 2 Chron.
15.6.
Hag. 2. 22.
iiech. 14.
13.
ipen.lO. 17.
Marc 13. 9.
Luc 21. 12.
loan 15.2U.
a 16. 2.
Dat. 2. 10.
S2Petr2.1.
t lien. 10.
Marc 13.
13.
lleb. 3. 6,
14.
Í pen. 4. 23.
a 9. 35.
k Rhuf. 10.
18.
Col. 1. 6.
> Marc 13.
14.
Luc 21. 20.
«o Dan. 9.
27. a 12. 11.
PENNOD XXIV.
Crist yn rliag-ddywedyd dinystr y deml: 3
pa fatli a ph a faint o gystuddiau a fydd o'r
blaen. 29 Anvyddion ei ddyfodiad ef ifarn.
36 Ac 0 ran bod y dydd a'r awr yn anhys-
hys, 42 y dylem ni wylied /el gweision da,
yn disgwyl bob amser am ddyfodiad ein
meistr.
'R ^ lesu a aeth allaii, ac a ym-
adawodd o'r deml : a'i ddis-
gyblion a ddaethant afto, i ddangos
iddo adeiladau y deml.
2 A'r lesu a ddywedodd -svrthynt,
Oni welwch chwi hyn oil? Yn wir
meddaf i chwi, ^Ni adewir yma
garreg ar garreg, a'r ni ddattodir.
3 IT Ac efe yn eistedd ar fynydd yr
Olew-wydd, y disgyblion a ddaeth-
ant atto o'r neilldu, gan ddywedyd,
Mynega i ni, pa bryd y bydd y peth-
au hyn? a pha ar^vydd fydd o'th
ddyfodiad, ac o ddiwedd y byd ?
4 A'r lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd wrthynt, " Edrychwch rhag
i neb eich twyllo chwi.
5 Canys "^daw 11a wer yn fy enw
i, gan ddywedyd, Myfi yw Crist;
ac a dwyllant lawer,
6 A chwi a gewch glywed am ry-
feloedd, a son am ryfeloedd : gwel-
wch na chyffroer chwi : canys rhaid
yw bod hyn oil ; eithr nid yw y
diwedd etto.
7 Canys *cyfyd cenedl yn erbyn
cenedl, a theyrnas yn erbyn teyrn-
as : ac fe fydd newyn, a nodau, a
daear-grynfäau mewn mannau.
8 A dechreuad gofidiau yw hyn oil.
9 ^Yna y'ch traddodant chwi i'ch
gorthrymmu, ac a'ch lladdant: a
chwi a gasêir gan yr holl genhedl-
oedd er mwyn fy enw i.
10 Ac yna y rhwystrir Uawer, ac y
bradychant eu gilydd, ac y casânt
eu gilydd.
11 sA gau-brophwydi lawer a god-
ant, ac a dwyUant lawer.
12 Ac o herwydd yr amlhâ anwir-
edd, fe a oera cariad llawer.
13 Eithr ''y neb a barhao hyd y
diwedd, hwnuw a fydd cadwedig.
14 A'r ' efengyl hon am y deyrnas
^a bregethir trwy yr holl fyd, er
tystiolaeth i'r holl genhedloedd:
ac yna y daw y diwedd.
15 ^Am hynny pan weloch y ffi-
eidd-dra anghyfanneddol, a ddy-
wedwyd trwy "" Daniel y prophwyd,
yn sefyU yn y He sanctaidd, (y neb
a ddarlleno, ystyried ;)
16 Yna y rhai a fyddant yn Judea,
flföant i'r mynyddoedd.
17 Y neb a fyddo ar ben y tŷ, na
ddisgyned i gymmeryd dim allan
o'i dŷ :^
18 A'r hwn a fyddo yn y maes,
na ddychweled yn ei ol i gymmeryd
ei ddillad.
19 A gwae y rhai beichiogion, a'r
rhai yn rhoi bronnau, yn y dyddiau
hynny.
20 Eithr gweddiwch na byddo eich
ffoedigaeth yn y gauaf, nac ar y
dydd Sabbath :
21 Canys °y pryd hwnnw y bydd
gorthrymder mawr, y fath ni bu o
ddechreu y byd hyd yr awr hon,
ac ni bydd chwaith.
22 Ac oni bai fyrhâu y dyddiau
hynny, ni fuasai gadwedig un cnawd
oil : eithr er mwyn yr etholedigion
fe fyrhêir y dyddiau hynny.
23 "Yna os dywed neb wrthych,
Wele, ^Uyma Grist, neu llyma; na
chredwch.
24 Canys ^cyfyd gau-Gristiau, a
gau-brophwydi, ac a roddant ar-
wyddion mawrion a rhyfeddodau,
hyd oni thwyllant, "^pe hyddai
bosibl, le, yr etholedigion.
25 Wele, rhag-ddywedais i chwi.
26 Am hynny, os dywedant wrth-
ych, Wele, y mae efe yn y difíaeth-
wch ; nac ewch allan : wele, yn yr |
ystafelloedd ; na chredwch.
27 Oblegid fel y daw y fellten o'r
dwyrain, ac y tyAvynna hyd y gor-
Uewin ; felly hefyd y bydd dyfod-
iad Mab y dyn.
28 "■ Canys pa le bynnag y byddo
y gelain, yno yr ymgasgl yr eryrod.
29 1Í Ac yn y fan wedi gorthrym-
der y dyddiau hynny, *y tywyllir yr
haul, a'r lleuad ni rydd ei goleuui,
a'r ser a syrth o'r nef, a nerthoedd
y nefoedd a ysgydwir.
30 Ac yna yr ymddengys arwydd
Mab y dyn yn y nef: ac yna y galara
holl Iwythau y ddaear; a *hwy a
welant Fab y dyn yn dyfod ar gym- 1
mylau y nef, gyd â nerth a gogon-
iant ma^vr.
31 Ac " efe a ddenfyn ei angelion
^â mawr sain udgorn; a hwy a
gasglant ei etholedigion ef ynghyd
o'r pedwar gwynt, o eithafoedd y
nefoedd hyd eu heithafoedd hwynt.
32 Ond dysgwch *ddammeg oddi
wrth y flâgysbren ; Pan y w ei gangen
eisoes yn dyner, a'i ddail yn torri
allan, chwi a wyddoch fod yr haf
yn agos :
33 Ac felly chwithau, pan weloch
Anno
DOMINI
33.
o Dan. 9. 26.
al2.L
0 Marc 13.
21.
Luc 17. 23.
a 21. 8.
idyma
Grist, neu,
dyna.
P Deut. 13.
1.
2 Thess. 2.
9, 10, 11.
Dat. 13. 13.
1 loan 6. 37.
a 10. 28, 29.
Rhuf. 8.
28, 29, 30.
2 Tim. 2.
19.
r .Tob 39. 30.
Luc 17. 37.
• Es. 13. 10.
Ezec. 32. 7.
Joel 2. 10,
31. a 3. 15.
Marc 13.
24.
Luc 21. 25.
Act. 2. 20.
Dat. 6. 12.
t Dat. L 7.
«pen. 13. 41.
1 Cor. 15.
52.
1 ThesB. 4.
16.
S Neu, âg
udgorn, d
sain mawr,
X Luc 21. 29.
Dyfodiad Màb y dyn.
S. MATTHEW, XXV.
Dammeg y deg morivyn.
Anno
DOMINI
33.
yiago5.9.
«P3.102.26.
Ea. 51. 6.
pen. 5. 18.
Marc 13.
31.
Heb. 1. 11.
aZech.14.7.
Mure 13.
32.
b Gen. 6. 3,
4, 5. a 7. 5.
Luc 17. 26.
2Petr3.10.
c Luc 17. 34,
&c.
d pen. 25. 13.
Jlarc 13.
.33, &c.
Luc 21. 36.
e Luc 12. 39.
1 Thess. 5.
2Petr3.10.
Dat. 3. a
a 16. 15.
rLucl2.42.
SDat.lG.15.
h pen. 25. 21,
23.
» pen. 8. 12.
a 25. 30.
hyn oil, gwybyddwch ^ei fod yn
agos, wrth y drysau.
34 Yn wii* meddaf i chwi, Nid â
y genhedlaeth hon heibio, hyd oni
wneler hyn oil.
35 ''Nef a daear a ant heibio,
eithr fy ngeiriau i nid ant heibio
ddim.
36 IT Ond am y dydd hwnnw a'r
awr nis gŵyr neb, nac angelion y
nefoedd, ^ ond fy Nhad yn unig.
37 Ac fel yr oedd dyddiau Nöe,
felly hefyd y bydd dyfodiad Mab y
dyn.
38 ^Oblegid fel yr oeddynt yn y
dyddiau ym mlaen y diluw yn
bwytta ac yn yfed, yn priodi ac yn
rhoi i briodas, hyd y dydd yr aeth
Nöe i mewn i'r arch,
39 Ac ni wybuant hyd oni ddaeth
y diluw, a'u cymmeryd hwy oil ym-
aith ; felly hefyd y bydd dyfodiad
Mab y dyn.
40 *=Yna y bydd dau yn y maes;
y naill a gymmerir, a'r llall a ad-
ewir.
41 Dwy a fydd yn malu mewn
melin ; un a gymmerir, a'r llall a
adewir.
42 1Í "^ Gwyliwch gan hynny ; am
na wyddoch pa awr y daw eich
Arglwydd.
43 A ^ gwybyddwch hyn, pe gwy-
buasai gwr y tŷ pa wyliadwriaeth
y deuai y lleidr, efe a wyliasai, ac
ni adawsai gloddio ei dŷ trwodd.
44 Am hynny byddwch chwithau
barod : canys yn yr awr ni thybioch
y daw Mab y dyn.
45 ^ Pwy gan hynny sydd was ffy dd-
lawn a doeth, yr hwn a osododd ei
arglwydd ar ei deulu, i roddi bwyd
iddynt mewn pryd ?
46 ^Gwỳn ei fyd y gwas hwnnw,
yr hwn y caiff ei arglwydd ef, pan
ddelo, yn gwneuthur felly.
47 Yn wir meddaf i chwi, ''Ar ei
hoU ddâ y gesyd efe ef.
48 Ond OS dywed y gwas drwg
hwnnw yn ei galon, Y mae fy ar-
glwydd yn oedi dyfod;
49 A dechreu euro ei gyd-weision,
a bwytta ac yfed gyd a'r meddwon ;
50 Arglwydd y gwas hwnnw a
ddaw yn y dydd nid yw efe yn
disgwyl am dano, ac mewn awr
nis gŵyr efe;
51 Ac efe a'i gwahana ef, ac a
esyd ei ran ef gyd a'r rhagrithwyr:
*yno y bydd wylofain a rhingcian
dannedd-
PENNOD XXV.
1 Dammeg y deg morwyn, 14 a'r talentau;
31 a dull y farn ddiweddaf.
YNA tebyg fydd teyrnas nefoedd
i ddeg o forwynion, y rhai a
gymmerasant eu lampau, ac a aetli-
ant allan i gyfarfod a'r priod-fab.
2 A phump o honynt oedd gall, a
phump yn ffol.
3 Y rhai oedd ffol a gymmerasant
eu lampau, ac ni chymmerasant
olew gyd â hwynt :
4 A'r rhai call a gymmerasant
olew yn eu Uestri gyd a'u lampau,
5 A thra yr oedd y priod-fab yn
aros yn hir, yr hepiasant oil ac yr
hunasant.
6 Ac ar banner nos y bu gwaedd,
Wele, y mae y priod-fab yn dyfod ;
ewch allan i gyfarfod âg ef.
7 Yna y cyfododd yr hoU forwynion
hynny, ac a drwsiasant eu lampau.
8 A'r rhai ffol a ddy wedasant wrth
y rhai call, Rhoddwch i ni o'ch olew
chwi : canys y mae ein lampau ^ yn
diffoddi.
9 A'r rhai call a attebasant, gan
ddywedyd, Nid felly; rhag na
byddo digon 1 ni ac i chwithau : ond
ewch yn hytrach at y rhai sydd yn
gwerthu, a phrynwch i chwi eich
hunain.
10 A thra yr oeddynt yn myned
ymaith i brynu, daeth y priod-fab ;
a'r rhai oedd barod, a aethant i
mewn gyd âg ef i'r briodas : * a
chauwyd y drws.
11 Wedi hynny y daeth y mor-
wynion eraill hefyd, gan ddywedyd,
Arglwydd, Arglwydd, agor i ni.
12 Ac efe a attebodd ac a ddy-
wedodd, Yn wir meddaf i chwi,
*'Nid adwaen chwi.
13 " Gwyliwch gan hynny ; am na
wyddoch na'r dydd na'r awr y daw
Mab y dyn.
14 Í ** Canys y mae teyrnas nef-
oedd *fel dyn yn myned i wlad
ddieithr, yr hwn a alwodd ei weis-
ion, ac a roddes ei ddâ attynt
15 Ac i un y rhoddodd efe bum
talent, ac i arall ddwy, ac i arall
un, i bob un yn ol ei allu ei hun ;
ac yn y fan efe a aeth oddi cartref.
16 A'r hwn a dderbyniasai y pùm
talent a aeth, ac a farchnattaodd
â hwynt, ac a wnaeth bum talent
eraill.
17 A'r un modd yr hwn a dder-
byniasai y ddwy, a ennillodd yntau
ddwy eraill.
Anno
DOMINI
33.
2 ìcedì
diffoddi.
b pen. 7.21,
22, 23.
c pen. 24. 42.
Marc 13.
33.
Luc 21. 36.
1 Gor. IG.
13.
1 Thess. 5.
6.
lPetr5.8.
Dat. 16. 15.
d Luc 19.12.
e pen. 21. 33.
Dull y /am
S. MATTHEW, XXV.
ddiiveddaf.
Anno
DOMINI
33.
ipen.24.47.
Luc 22. 29,
:;o.
BHeb.12.2.
b ad. 21.
1 pen. l.'i. 12.
Marc 4. 25.
Luc 8. 18.
a 19. 26.
k pen. 8. 12.
a 24. 51.
lZech.14.5.
pen. 16. 27.
1 ThesB. 4.
16.
2 Thess. 1.
7.
Judas 14.
Dat. 1. 7.
m Rhuf. 14.
10.
2 Cor. 6. 10.
18 Ond yr hwn a dderbyniasai un,
a aeth, ac a gloddiodd yn y ddaear,
ac a guddiodd arian ei arglwydd.
19 Ac wedi Uawer o amser, y mae
arglwydd y gweision hynny yn dy-
fod, ac yn cyfrif â hwynt.
20 A daeth yr hwn a dderbyniasai
bum talent, ac a ddug bum talent
eraill, gan ddywedyd, Arglwydd,
pùm talent a roddaist attaf : wele, mi
a enniUais bum talent eraill attynt.
21 A dywedodd ei arglwydd wrtho,
Da, was da a ffyddlawn : buost
fifyddlawn ar ychydig, ^mi a'th os-
odaf ar lawer: dos i mewn 1 ^la-
wenydd dy arglwydd.
22 A'r hwn a dderbyniasai ddwy
dalent a ddaeth, ac a ddywedodd,
Arglwydd, dwy dalent a roddaist
attaf: wele, dwy eraill a ennillais
attynt.
23 Ei arglwydd a ddywedodd
wrtho, ^Da, was da a flFyddlawn:
buost ffyddlawn ar ychydig, mi
a'th osodaf ar lawer : dos i mewn
i lawenydd dy arglwydd.
24 A'r hwn a dderbyniasai yr un
dalent a ddaeth, ac a ddywedodd,
Arglwydd, mi a'th adwaenwn di,
mai gwr caled ydwyt, yn medi He
nis hauaist, ac yn casglu lie ni
wasgeraist :
25 Ac mi a ofnais, ac a euthum,
ac a guddiais dy dalent yn y ddae-
ar : wele, yr wyt yn cael yr eiddot
dy hun.
26 A'i arglwydd a attebodd ac a
ddywedodd wrtho, 0 was drwg a
diiog, ti a wyddit fy mod yn medi
lie nis hauais, ac yn casglu He nis
gwasgerais :
27 Am hynny y dylesit ti roddi fy
arian at y cyfnewidwyr ; a mi, pan
ddaethwn, a gawswn dderbyn yr
eiddof fy hun gyd â Hog.
28 Cymmerwch gan hynny y dal-
ent oddi wrtho, a rhoddwch i'r hwn
sydd ganddo ddeg talent
29 *Canys i bob un y mae ganddo
y rhoddir, ac efe a gaiff helaeth-
rwydd ; ac oddi ar yr hwn nid oes
ganddo y dygir oddi arno, le, yr
hyn sydd ganddo.
30 A bwriwch allan y gwas anfudd-
iol "^i'r tywyllwcli eithaf : yno y bydd
wylofain a rhingcian dannedd.
31 ^ 'A Mab y dyn, pan ddêl yn ei
ogoniant, a'r holl angeHon sanct-
aidd gyd âg ef, yna yi* eistedd ar
orsedd-faingc ei ogoniant
32 A "" chyd-gesglir ger ei fi'on ef
yr holl genhedloedd: ac °efe a'u
didola hwynt oddi wrth eu gilydd,
megis y didola y bugail y defaid
oddi wrth y geifr :
33 Ac a esyd y defaid ar ei dde-
heulaw, ond y geifr ar yr aswy.
34 Yna y dywed y Brenhin wrth
y rhai ar ei ddeheulaw, Deuwch,
chwi fendigedigion fy Nhad, eti-
feddwch y deyrnas ° a barottöwyd i
chwi er seiliad y byd
35 PCanys bum newynog, a chwi a
roisoch i mi fwyd : bu arnaf syched,
a rhoisoch i mi ddi'od: ^bum ddi-
eithr, a dygasoch fi gyd â chwi :
36 "^Noeth, a dilladasoch fi: bum
glaf, ac ymwelsoch â mi : * bum yng
ngharchar, a daethoch attaf.
37 Yna yr ettyb y rhai cyfiawn
iddo, gan ddywedyd, Arglwydd, pa
bryd y'th welsom yn newynog, ac
y'íÄ borthasom? neu yn sychedig,
ac y rhoisom i ti ddiod ?
38 A pha bryd y'th welsom yn
ddieithr, ac y'íŵ ddygasom gyd â
ni? neu yn noeth, ac y'íŵ ddillad-
asom ?
39 A pha bryd y'th welsom yn
glaf, neu y'ngharchar, ac y daethom
attat?
40 A'r Brenhin a ettyb, ac a ddy-
wed wrthynt, Yn wir meddaf i chwi,
* Yn gymmaint a'^ wneuthur o hon-
och i un o'r rhai hyn iy mrodyr
lleiaf, i mi y gwnaethoch.
41 Yna y dywed efe hefyd wrth y
rhai a fyddant ar y Haw aswy, "Ewch
oddi wrthyf, rai meUdigedig, ""i'r tan
tragywyddol, yr hwn a barottöwyd
i ddiafol ac i'w angelion.
42 Canys bum newynog, ac ni rois-
och i mi fwyd: bu arnaf syched,
ac ni roisoch i mi ddiod :
43 Bum ddieithr, ac ni'm dygas-
och gyd â chwi : noeth, ac ni'm
diHadasoch : yn glaf, ac y'ngharch-
ar, ac ni ymwelsoch â mi.
44 Yna yr attebant hwythau hef-
yd iddo, gan ddywedyd, Arglwydd,
pa bryd y'th welsom yn newynog,
neu yn sychedig, neu yn ddieithr,
neu yn noeth, neu yn glaf, neu yng
ngharchar, ac ni weiniasom i ti ?
45 Yna yr ettyb efe iddynt, gan
ddywedyd, Yn wir meddaf i chwi,
yYn gymmaint ag nas gwnaethoch
i'r un o'r rhai Heiaf hyn, nis
gwnaethoch i minnau.
46 A'r * rhai hyn a ant i gospedig-
aeth dragy wyddol : ond y rhai cyf-
iawn i fywyd tragywyddol.
Anno
DOMINI
33.
» Ezec. 20.
38. a 34. 17,
20.
pen. 13. 49.
open. 20. 23.
Slarc 10.
40.
P Eg. 58. 7.
Ezec. 18. 7.
lago 1. 27.
<IHeb.l3.2.
r lago 2. 15,
16.
• 2 Tim. \.
16.
t Diar. 19.
17.
pen. 10. 42.
Heb. 6. 10.
u Pb. 6. 8.
£en. 7. 23.
luc 13. 27.
» pen. 13.
40.
n)iftr.l4.31.
a 17. 5.
Zecb. 2. 8.
1 Dan. 12. 2.
loan 5. 29.
Judas Iscariot yn
S. MATTHEW, XXVI.
gwerthu Crist
Anno
DOMINI
33.
» Marc 14.1.
Luc 22. 1.
loan 13. 1.
b Pb. 2. 2.
loan 1L47.
Act 4. 25,
&c.
c Marc 14. 3.
loan 11. 1,
2. a 12, 1.
d pen. 21.17.
e Deut. 15.
11.
loan 12. 8.
f pen. 18. 20.
a 28. 20.
6 Marc 14.
10.
Luc 22. 3.
b pen. 10. 4.
1 Zech. 11.
12.
pen. 27. 3.
k Marc 14.
Luc 22. 7.
PENNOD XXVI.
3 Y llywodraethwyr yn cyd-fwriadw yn erbyn
Crist. 6 T wraig yn enneinio ei ben ef,
14 Judas yn ei werthu ef. 17 Crist yn hwytta
y pose: 26 ijn ordeinio ei swpper sanctaidd:
36 yn gwedd'io yn yr ardd: 47 ac wedi ei
fradychu â chusan, 57 yn cael ei arwain at
Caiaphas, 69 a'i wadu gan Petr.
ABU, wedi i'r lesu orphen y
geiriau hyn oil, efe a ddywed-
odd wrth ei ddisgyblion,
2 ^Chwi a wyddoch mai gwedi
deuddydd y mae y pasc ; a Mab y
dyn a draddodir i'w groeshoelio.
3 ^Yna yr ymgasglodd yr arch-
offeiriaid, a'r ysgrifenyddion, a hen-
uriaid y bobl, i lys yr arch-offeiriad,
yr hwn a elwid Caiaphas :
4 A hwy a gyd-ymgynghorasant
fel y dalient yr lesu trwy ddichell,
ac y Uaddent ef.
5 Eithr hwy a ddywedasant, Nid
ar yr wyl, rhag bod cynnwrf ym
mhlith y bobl.
6 1Í ''Ac a'r lesu yn ^ Bethania, yn
nhŷ Simon y gwahan-glwyfus,
7 Daeth atto wraig a chanddi
flwch o ennaint gwerthfawr, ac a'i
tywalltodd ar ei ben, ac efe yn eis-
tedd wrth y ford.
8 A phan welodd ei ddisgyblion,
hwy a sorrasant, gan ddywedyd, I
ba beth yhuy goUed hon ?
9 Canys fe a allasid gwerthu yr
ennaint hwn er llawer, a'i roddi i'r
tlodion.
10 A'r lesu a w^bu, ac a ddywed-
odd wrthynt, Paham yr ydych yn
gwneuthur blinder i'r wraig ? canys
hi a weithiodd weithred dda arnaf.
11 ®Oblegid y mae gennych y tlod-
ion bob amser gyd â chwi; a 'mi
nid ydych yn ei gael bob amser.
12 Canys hi yn tywaUt yr ennaint
hwn ar fy nghorph, a wnaeth hyn
i'm claddu i
13 Yn wir meddaf i chwi, Pa le
bynnag y pregether yr efengyl hon
yn yr hoU fyd, mynegir yr hyn
a wnaeth hi hefyd, er coffa am
dani hi.
14 1Í 8 Yna yr aeth un o'r deuddeg,
yr hwn a elwid ** Judas Iscariot, at
yr arch-offeiriaid,
15 Ac a ddywedodd wrthynt, ' Pa
beth a roddwch i mi, a mi a'i tra-
ddodaf ef i chwi ? A hwy a osodas-
ant iddo ddeg ar hugain o arian.
16 Ac o hynny allan y ceisiodd efe
amser cyfaddas i'w fradychu ef
17 IT ''Ac ar y dydd cyntaf o wylj
bara croyw, y disgyblion a ddaeth-
ant at yr lesu, gan ddywedyd wrtho,
Pa le y mynni i ni barottôi i ti fwy tta
y pasc ?
18 Ac yntau a ddywedodd, Ewch
i'r ddinas at ^y cyfryw un, a dywed-
wch wrtho, Y mae yr Athraw yn
dy wedyd, Fy amser sydd agos : gyd
â thi y cynhaliaf y pasc, mi a'm dis-
gyblion.
19 A'r disgyblion a wnaethant y
modd y gorchymynasai yr lesu idd-
ynt, ac a barottoisant y pasc.
20 'Ac wedi ei myned hi yn hwyr,
efe a eisteddodd gyd a'r deuddeg.
21 Ac fel yr oeddynt yn bwytta,
efe a ddywedodd, Yn wir yr wyf yn
dy wedyd i chwi, ^ mai un o honoch
chwi a'm bradycha i.
22 A hwythau yn drist iawn, a dde-
chreuasant ddywedyd wrtho, bob un
o honynt, Ai myfi yw, Arglwydd?
23 Ac efe a attebodd ac a ddy-
wedodd, '"Yr hwn a wlych ei law
gyd â mi yn y ddysgl, hwnnw a'm
bradycha i.
24 Mab y dyn yn ddiau sydd yn
myned, fel y mae yn ysgrifenedig
am dano : eithr gwae y dyn hwnnw
trwy yr hwn y bradychir Mab y
dyn ! da fuasai i'r dyn hwnnw pe
nas ganesid ef
25 A Judas, yr hwn a'i bradychodd
ef, a attebodd ac a ddywedodd, Ai
myfi yw efe, Athraw ? Yntau a ddy-
wedodd wrtho, Ti a ddywedaist.
26 IT ° Ac fel yr oeddynt yn bwytta,
**yr lesu a gymmerth y bara, ac
wedi iddo ^fendithio, efe a'^ tor-
rodd, ac a'i rhoddodd i'r disgybl-
ion, ac a ddywedodd, Cymmerwch,
bwyttêwch : hwn yw fy nghorph.
27 Ac wedi iddo gymmeryd y cwp-
pan, a diolch, efe a'i rhoddes iddynt,
gan ddywedyd, Yfwch bawb o hwn :
28 Canys hwn yw fy ngwaed Po'r
testament newydd, yr hwn a dyw-
elltir ^dros lawer, er maddeuant
pechodau.
29 Ac "^yr ydwyf yn dy wedyd i
chwi, nad yfaf o hyn allan o fírwyth
hwn y winwydden, hyd y dydd
hwnnw pan yfwyf ef gyd â chwi
yn newydd yn nheyrnas fy Nhad.
30 Ac wedi iddynt ganu ^hymn,
hwy a aethant allan i fynydd yr
Olew-wydd.
31 Yna y dywedodd yr lesu wrth-
ynt, *Chwychwi oil *a rwystrir heno
o'm plegid i : canys ysgrifenedig
y w, " Tarawaf y bugail, a defaid y
praidd a wasgerir.
Anno
DOMINI
33.
2 hwn a
It wn.
1 Marc 14.
17, &c.
L\ic 22. 14.
loan 13. 21.
S Neu, y
hradycha
u» 0 hon-
och fi.
m Pb. 41. 9.
1 Marc 14.
22.
Luc 22. 19.
0 1 Cor. 11.
23,24.
* Neu,
dä'íolch.
P Edrycb
Exod.24.8.
Jer. 31. 31.
«Tien. 20. 28.
Khuf.5.15.
r Luc 22. 18.
B Neu,
maiclyXieM,
psalm.
• Marc 14.
27.
loan 16.32.
t pen. 11. 6.
u Zech, 13.
7.
Crist yn yr ardd.
S. MATTHEW, XXVI.
Judas yn eifradychu.
Anno
DOMINI
33.
í; pen. 28. 7,
10, 16.
Marc 14.
28.
a 16. 7.
« Marc 14.
32.
Luo 22. 30.
loan 18. 1.
a pen. 4. 21.
b loan 12,
27.
c Heb. 5. 7.
d loan 12.27.
e pen. 20. 22.
32 Eithr wedi fy adgyfodi, ^mi a âf
o'ch blaen chwi i Galilea.
33 A Phetr a attebodd ac a ddy-
wedodd wrtho, Pe rhwystrid pawb
o'th blegid di, etto ni'm rhwystrir i
byth.
34 Yr lesu a ddywedodd wrtho,
y Yn wir yr wyf yn dywedyd i ti, mai
y nos hon, cyn canu o'r ceiliog, y'm
gwedi deirgwaith.
35 Petr a ddywedodd wrtho, Pe
gorfyddai i mi farw gyd â thi, ni'th
wadaf ddim. Yr un modd hefyd y
dywedodd yr hoU ddisgyblion.
36 H "^ Yna y daeth yr lesu gyd â
hwynt i fan a elwid Gethsemane,
ac a ddywedodd wrth ei ddisgybl-
ion, Eisteddwch yma, tra yr elwyf
a gweddio accw.
37 Ac efe a gymmertli Petr, a
* dau fab Zebedeus, ac a ddechreu-
odd dristâu ac ^ ymofidio.
38 Yna efe a ddywedodd wrthynt,
Trist iawn y w fy enaid hyd angau :
arhoswch yma, a gwyliwch gyd â
mi.
39 Ac wedi iddo fyned ychydig
ym mlaen, efe a syrthiodd ar ei
wyneb, '^gan weddio, a dywedyd,
^Fy Nhad, os yw bosibl, aed *y
cwppan hwn heibio oddi wrthyf:
etto nid fel yr ydwyf fi yn ewyll-
ysio, ond fel yr ydwyt ti.
40 Ac efe a ddaeth at y disgyblion,
ac a'u cafodd hwy yn cysgu ; ac a
ddywedodd wrth Petr, Felly; oni
ellych chwi wylied un awr gyd â
mi?
41 Gwyliwch a gweddiwch, fel nad
eloch i brofedigaeth. Yr yspryd yn
ddiau sydd yn barod, eithr y cnawd
sydd wan.
42 Efe a aeth drachefn yr ail waith,
ac a weddiodd, gan ddywedyd, Fy
Nhad, onis gall y cwppan hwn fyn-
ed heibio oddi wrthyf, na byddo i
mi yfed o bono, gwneler dy ewyll-
ysdi.
43 Ac efe a ddaeth, ac a'u cafodd
hwy yn cysgu drachefn: canys yr
oedd eu Uygaid hwy wedi trymhâu.
44 Ac efe a'u gadawodd hwynt,
ac a aeth ymaith drachefa, ac a
weddiodd y drydedd waith, gan
ddywedyd yr un geiriau.
45 Yna y daeth efe at ei ddisgybl-
ion, ac a ddywedodd wrthynt, Cysg-
wch bellach, a gorphwyswch : wele,
y mae yr awr wedi nesâu, a Mab
y dyn a draddodir i ddwylaw pech-
aduriaid.
46 Codwch, awn : wele, nesaodd
yr hwn sydd yn fy mradychu.
47 IT Ac ^efe etto yn llefaru, wele,
Judas, un o'r deuddeg, a ddaeth, a
chyd âg ef dyrfa fawr â chleddyfau
a ffyn, odSi wrth yr arch-offeiriaid
a henuriaid y bobl.
48 A'r hwn a'i bradychodd ef a
roisai arwydd iddynt, gan ddy-
wedyd, Pa un bynnag a gusanwyf,
hwnnw y w efe : deliwch ef.
49 Ac yn ebrwydd y daeth at yr
lesu, ac a ddywedodd, Henffych
well, Athraw ; ac a'i cusanodd ef.
50 A'r lesu a ddywedodd wrtho,
Y cyfaill, i ba beth y daethost? Yna
y daethant, ac y rhoisant ddwylaAV
ar yr lesu, ac a'i daliasant ef.
5Ì Ac wele, ^ un o'r rhai oedd gyd
a'r lesu, a estynodd ei law, ac a
dynnodd ei gleddyf, ac a darawodd
was yr arch-ofíeiriad, ac a dorrodd
ei glust ef.
52 Yna y dywedodd yr lesu wrtho,
Dychwel dy gleddyf i'w le : ^ canys
pawb a'r a gymmerant gleddyf, a
ddifethir â chleddyf.
53 A ydwyt ti yn tybied nas gallaf
yr awrlion ddeisyf ar fy Nhad, ac
efe a rydd yn y fan i mi fwy na
deuddeg lleng o angelion ?
54 Pa fodd ynte y cyflawnid 'yr
ysgrythyrau, mai feUy y gorfydd
bod?
55 Yn yr awr honno y dywedodd
yr lesu wrth y torfeydd, Ai megis
at leidr y daethoch chwi allan, â
chleddyfau a fíyn i'm dal i? yr
oeddwn i beunydd gyd â chwi yn
eistedd yn dysgu jo. y deml, ac
ni'm daliasoch.
56 A hyn oil a wnaethpwyd, ''fel y
cyflawnid ysgrythyrau y prophwydi.
'Yna yr hoU ddisgyblion a'i gad-
awsant ef, ac a flPoisant.
57 1Í ""A'r rhai a ddaliasent yr
lesu, a'i dygasant ef ymaith at
Caiaphas yr arch-ofíeiriad, lie yr
oedd yr ysgrifenyddion a'r henur-
iaid wedi ymgasglu ynghyd.
58 A Phetr a'i canlynodd ef o hir-
bell, hyd yn llys yr arch-offeiriad ;
ac a aeth i mewn, ac a eistedd-
odd gyd a'r gweision, i weled y
diwedd.
59 A'r arch-offeiriaid, a'r henuriaid,
a'r hoU gynghor, a geisiasant gau-
dystiolaeth yn erbyn yr lesu, fel y
rhoddent ef i farwolaeth ;
60 Ac nis cawsant: i'e, er dyfod
yno gau-dystion lawer, ni chawsant.
Anno
DOMINI
33.
f Marc 14.
43.
Iiuc22.47.
loan 18. 3.
S loan 18.
10.
t Gen. 9. 6.
Dat.13.10.
i Es. 53. 7,
AEC.
Luc 21. 25,
44,46.
k Galar. 4.
20.
I loan 18.15.
m Marc 14.
53.
Luc 22. 54.
loan 18.12,
13,24.
Petr yn ei wadu.
S. MATTHEW, XXVII.
Dwyn Crist at Pilat
Anno
DOMINI
33.
n pen. 27. 40.
loan 2. 19.
0 Marc 14.
60.
P Es. 53. 7.
pen. 27. 12,
14.
«Dan. 7. 13.
pen. 16. 27.
a 24. 30.
Rhuf. 14.
10.
1 Thess. 4.
16.
Dat. 1. 7.
r Ps. 110. 1.
7 etto.
• Lef.24.16.
• Es. 50. 6.
pen. 27. 30.
» loan 19. a
* cMedrau
eudwÿlaw.
I Marc 14.
fi5.
liuc 22. 64.
J Marc 14.
66.
1/UC22. 55.
loan 18. 16,
25.
«Luc 22. 59.
•ad. 34.
Marc 14.
.10.
loan 13. 38.
Eithr o'r diwedd fe a ddaeth dau
gau-dyst,
61 Ac a ddywedasant, Hwn a
ddywedodd, °Mi a allaf ddinystrio
teml Dduw, a'i hadeiladu mewn trî
diwrnod.
62 "A chyfododd yr arch-offeiriad,
ac a ddywedodd wrtho, A attebi di
ddim? beth y mae y rhai hyn yn
ei dystiolaethu yn dy erbyn ?
63 Ond Pyr lesu a dawodd. A'r
arch-offeiriad gan atteb a ddywed-
odd wrtho, Yr ydwyf 3m dy dyng-
hedu di trwy y Duw byw, ddywedyd
o honot i ni, "^ai tydi yw y Crist,
Mab Duw.
64 Yr lesu a ddywedodd wrtho, Ti
a ddywedaist: eithr meddaf i chwi,
lAr ol hyn y gwelwch Fab y dyn
'yn eistedd ar ddeheulaw y gallu,
ac yn dyfod ar gymmylau y nef.
65 Yna y rhwygodd yr arch-offeir-
iad ei ddillad, gan ddywedyd, Efe
a gablodd: pa raid i ni '^mwy wrth
dystion? wele, yr awrhon y clywsoch
ei gabledd ef.
66 Beth dybygwch chwi? Hwy-
thau gan atteb a ddywedasant, 'Y
mae efe yn euog o farwolaeth.
67 *Yna y poerasant yn ei wyneb,
ac a'i cernodiasant ; ** eraill a'^ tar-
awsant e/à^ gwîail,
68 Gan ddywedyd, '
ni, 0 Crist, pwy yw
darawodd ?
69 1Í A yPhetr oedd yn eistedd
allan yn y llys : a daeth morwynig
atto, ac a ddywedodd, A thithau
oeddit gyd âg lesu y Galilead.
70 Ac efe a wadodd ger eu bron
7iwy oil, ac a ddywedodd, Nis gwn
beth yr wyt yn ei ddywedyd.
71 A phan aeth efe allan i'r porth,
gwelodd un arall ef ; a hi a ddywed-
odd wrth y rhai oedd yno, Yr oedd
hwn hefyd gyd a'r lesu o Nazareth.
72 A thrachefn efe a wadodd trwy
Iw, Nid adwaen i y dyn.
73 Ac ychydig wedi, daeth y rhai
oedd yn sefyU ger Haw, ac a ddy-
wedasant wrth Petr, Yn wir yr wyt
tithau yn un o honynt ; canys y
mae ' dy leferydd yn dy gyhuddo.
74 Yna y dechreuodd efe regu a
thyngu, Md adwaen i y dyn. Ac
yn y man y canodd y ceiliog.
75 A chofiodd Petr air yr lesu, yr
hwn a ddywedasai wrtho, *Cyn canu
o'r ceiliog, ti a'm gwedi deirgwaith.
Ac efe a aeth allan, ac a wylodd ^yn
chwerw-dost
917
Prophwyda i
yr hwn a'th
PENNOD XXVII.
1 Bhoddi Crist yn rhwym at Pilat. 3 Judas yn
ymgrogi, 19 Pilat, wedi ei ryhuddio gan ei
wraig, 24 yn golchi ei ddwylaw. 26 Rhydd-
hâu Baràbhas. 29 Coroni Crist â drain,
36 a'i groeshoelio, 43 a'i ddifenwi : 60 ijn-
tau yn marw : ei gladdu ef. 66 Selio a
gwylio ei fedd ef.
A PHAN ddaeth y bore, cyd-
ymgynghorodd *yr holl arch-
offeiriaid, a henuriaid y bobl, yn
erbyn yr lesu, fel y rhoddent ef i
farwolaeth.
2 Ac wedi iddynt ei rwymo, hwy a'«
dygasant ef ymaith, ac a'i traddod-
asant ef i ÌPontius Pilat y rhaglaw.
3 IT Yna pan welodd Judas, yr hwn
a'i bradychodd ef, ddarfod ei gon-
demnio ef, bu edifar ganddo, ac a
ddug drachefn y deg ar hugain arian
i'r arch-offeiriaid a'r henuriaid,
4 Gan ddywedyd, Pechais, gan
fradychu gwaed gwirion. Hwythau
a ddywedasant, Pa beth yw hynny
i ni ? edrych di.
5 Ac wedi iddo daflu yr arian yn
y deml, ''efe a ymadawodd, ac a
aeth ac a ymgrogodd.
6 A'r arch-offeiriaid a gymmer-
asant yr arian, ac a ddywedasant,
Nid cyfreithlawn i ni eu bwrw
hwynt yn y drysorfa; canys ^gwerth
gwaed ydyw.
7 Ac wedi iddynt gyd-ymgynghori,
hwy a brynasant â hwynt faes y
crochenydd, yn gladdfa dieithriaid.
8 Am hynny y galwyd y maes hwn-
nw, *= Maes y gwaed, hyd heddy w.
9 (Yna y cyflawnwyd yr hyn a
ddywedwyd trwy Jeremias y pro-
phwyd, gan ddywedyd, A "^hwy a
gymmerasant y deg ar hugain arian,
^pris y prisiedig, jr hwn *a bryn-
asant gan feibion Israel ;
10 Ac a'u rhoisant hwy am faes y
crochenydd, megis y gosododd yr
Arglwydd i mi.)
11 A'r lesu a safodd ger bron y
rhaglaw : a'r rhaglaw a ofynodd
iddo, gan ddywedyd, Ai ti y w Brenhin
yr luddewon? A'r lesu a ddywed-
odd wrtho, *Yr wyt ti yn dywedyd.
12 A phan gyhuddid ef gan yr
arch-offeiriaid a'r henuriaid, 'nid
attebodd efe ddim.
13 Yna y dywedodd Pilat wrtho,
^Oni chlywi di faint o bethau y
maent hwy yn eu tystiolaethu yn
dy erbyn di ?
14 Ac nid attebodd efe iddo i un
gair; fel y rhyfeddodd y rhaglaw
yn fawr.
Anno
DOMINI
33.
»Marcl5.L
Luc 22. 66.
a 23. 1.
loan 18. 28.
b Act. 1. 18.
2 Neu, pris.
e Act. L 19.
d Zech. IL
12, 13.
3 Neu,
gwerth y
gtterth-
edig.
* Neu, a
hriaiatai
tneibion
Israel.
e loan 18.
37.
ITim. 6.
13.
fpen.26.63.
e pen. 26. 62.
Flangellu, gwatwar,
S. MATTHEW, XXVII.
a chroeshoelio Crist.
Anno
DOMINI
33,
h Marc 15.
6.
Lnc 23. 17.
loan 18. 39,
I loan 18. 40.
Act. 3. 14.
•> Deut. 2L
6.
I. Act. 5.28.
>n Luc 23.
10.
n loan 19. 1.
B Neu, Í dŷ
y rhaglaw.
0 Luc 23. IL
15 ''Ac ar yr wyl Jionno yr arferai
y rhaglaw oUwng yn rhydd i'r bobl
mi carcharor, yr hwn a fynnent.
16 Ac yna yr oedd ganddynt garch-
aror hynod, a elwid Barabbas.
17 Wedi iddynt gan hynny ym-
gasglu ynghyd, Pilat a ddywedodd
wrthynt, Pa un a fynnwch i mi ei
oUwng yn rhydd i chwi ? Barabbas,
ai yr lesu, yr hwn a elwir Crist ?
18 Canys efe a wyddai mai o gen-
figen y traddodasent ef.
19 11 Ac efe yn eistedd ar yi* or-
sedd-faingc, ei wi'aig a ddanfonodd
atto, gan ddywedyd, Na fydded i
ti a wnelych â'r cyfiawn hwnnw :
canys goddefais lawer heddywmewn
breuddwyd o'i achos ef.
20 'A'r arch-oíFeiriaid a'r henur-
iaid a berswadiasant y bobl, fel y
gofynent Barabbas, ac y difethent
yr lesu.
21 A'r rhaglaw a attebodd ac a
ddywedodd wrthynt, Pa un o'r ddau
a fynnwch i mi ei ollwng yn rhydd
i chwi? Hwythau a ddywedasant,
Barabbas.
22 Pilat a ddywedodd wrthynt. Pa
beth gan hynny a wnaf i'r lesu, yr
hwn a elwir Crist? Hwythau oil a
ddywedasant wrtho, Croeshoelier ef
23 A'r rhaglaw a ddywedodd, Ond
pa ddrwg a wnaeth efe ? Hwythau
a lefasant yn fwy, gan ddywedyd,
Croeshoelier ef
24 H A Philat, pan welodd nad
oedd dim yn tycio, ond yn hytrach
bod cynnwrf, ^a gymmerth ddwfr,
ac a olchodd ei ddwylaw ger bron y
bobl, gan ddywedyd, Dieuog ydwyf
fi oddi wrth waed y cyfiawn hwn :
edrychwch chwi.
25 A'r hoU bobl a attebodd ac a
ddywedodd, ^ Bydded ei waed ef
arnom ni, ac ar ein plant.
26 H Yna y goUyngodd efe Barab-
bas yn rhydd iddynt: ""ond yr lesu
a fflangellodd efe, ac a'i rhoddes
^w groeshoelio.
27 ° Yna milwyr y rhaglaw a gym-
merasant yr lesu i'r ^dadleudy, ac
a gynnullasant atto yr holl fyddin.
28 A hwy a'i diosgasant ef, ac " a
roisant am dano fantell o ysgarlad.
29 1Í A chwedi iddynt blethu coron
o ddrain, hwy a'i gosodasant ar ei
ben ef, a chorsen yn ei law ddehau ;
ac a íîlygasant eu gliniau ger ei
fron ef, ac a'i gwatwarasant, gan
ddywedyd, Henffych well, brenhin
yr luddewon.
30 A P hwy a boerasant arno, ac a
gymmerasant y gorsen, ac a'i tar-
awsant ar ei ben.
31 Ac wedi iddynt ei watwar, hwy
a'i diosgasant ef o'r fantell, ac a'i
gwisgasant a'i ddillad ei hun, ac a'i
dygasant ef ymaith i'w groeshoelio.
32 "^Ac fel yr oeddynt yn myned
allan, hwy a gawsant ddyn o Cyrene,
a'i enw Simon ; hwn a gymmellas-
ant i ddwyn ei groes ef.
33 1Í 'A phan ddaethant i le a
elwid Golgotha, yr hwn a elwir, Lie
y benglog,
34 ' Hwy a roisant iddo i'w yfed,
finegr yn gymmysgedig â bustl : ac
wedi iddo ei brofi, ni fynnodd efe
yfed.
35 Ac wedi iddynt ei groeshoelio
ef, hwy a rannasant ei ddillad, gan
fwrw coelbren : er cyflawni y peth
a ddywedwyd trwy y prophwyd,
* Hwy a rannasant fy nillad yn eu
plith, ac ar fy ngwisg y bwriasant
goelbren.
36 A chan eistedd, hwy a'i gwyl-
iasant ef yno :
37 A "* gosodasant hefyd uwch ei
ben ef ei achos yn ysgrifenedig,
HWN YW lESU, BRENHIN YR
lUDDEWON.
38 ^'Yna y croeshoeliwyd gyd âg
ef ddau leidr; un ar y Haw ddehau,
ac un ar yr aswy.
39 1" y A'r rhai oedd yn myned
heibio a'i cablasant ef, gan ysgwyd
eu pennau,
40 A dy wedyd, ' Ti yr hwn a ddin-
ystri y deml, ac a'^ hadeiledi mewn
tridiau, gAvared dy hun. Os ti yw
Mab Duw, disgyn oddi ar y groes.
41 A'r un modd yr arch-offeiriaid
hefyd, gan watwar, gyd a'r ysgrif-
enyddion a'r henuriaid, a ddywed-
asant,
42 Efe a waredodd eraill, ei hunan
nis gall efe ei waredu. Os Brenhin
Israel yw, disgyned yr awrhon oddi
ar y groes, ac ni a gredwn iddo.
43 ^Ymddiriedodd yn Nuw; gwar-
eded efe ef yr awrhon, os efe a'i
myn ef: canys efe a ddywedodd,
Mab Duw ydwyf.
44 ^A'r un peth hefyd a edliwiodd
y Uadron iddo, y rhai a groeshoel-
iasid gyd âg ef.
45 Ac o'r chweched awr y bu
tywyllwch ar yr holl •'ddaear hyd
y nawfed awr.
46 Ac ynghylch y nawfed awr " y
Uefodd yr lesu â lief uchel, gan
Anno
DOMINI
33.
P Eb. 50. 6.
pen. 26. tì7.
i Marc 15.
21.
Luc 23. 20.
r loan 19.
17.
t Ps. 22. 18.
loan 19.24.
u Marc 15.
26.
Luc 23. 3S.
loan 19.19.
X £s. 53. 12.
Luc 23. 32,
33.
7 Ps. 22. 7.
Marc 15.
29.
Luc 23. 35.
«pen. 26. 61.
loan 2. 19.
a Ps. 22. 8.
b Luc 23. 39.
c Heb. 5. 7.
Claddedîgaeth Crist,
S. MATTHEW, XXVIII.
a'i adgyfodiad.
Anno
DOMINI
33.
d Ps. 22. 1.
e P9. 69. 21.
Marc 15.
36.
Luc 23. 36.
loan 19.23,
e Exod. 26.
31.
2 Chron. 3.
14.
Marc 15.
38.
b Marc 15.
39.
Luc 23. 47.
iLuc8.2,3.
k îlarc 15.
40.
1 Marc 15.
42.
Luc 23. 50.
loan 19.38.
m Es. 53. 9,
ddywedyd, Eli, Eli, lama sabach-
thani? hynny yw, ^Fy Nuw, fy
Nuw, paham y'm gadewaist?
47 A rhai o'r sawl oedd yn sefyll
yno, pan glywsant, a ddywedasant,
Y mae liwn yn galw am Elîas.
48 Ac yn y fan un o honynt a
redodd, ac a gymmerth yspwng, * ac
a'^ Uanwodd o fìnegr, ac ^i rhodd-
odd ar gorsen, ac a'i dîododd ef.
49 A'r Ueill a ddywedasant, Paid,
edrychwn a ddaw Elîas i 'w waredu
ef.
50 1Í ^A'r lesu, wedi Uefain dra-
chefn â Uef uchel, a ymadawodd â'r
yspryd.
51 Ac wele, ^llên y deml a rwygwyd
yn ddau oddi fynu hyd i waered :
a'r ddaear a grynodd, a'r meini a
holltwyd :
52 A'r beddau a agorwyd; a Uawer
0 gyrph y saint a hunasent a gyf-
odasant,
53 Ac a ddaethant allan o'r bedd-
au ar ol ei gyfodiad ef, ac a aethant
i mewn i'r ddinas sanctaidd, ac a
ymddangosasant i lawer.
54 ^ Ond y canwriad, a'r rhai oedd
gyd âg ef yn gwylied yr lesu, wedi
gweled y ddaear-gryn, a'r pethau a
wnaethid, a ofnasant yn fawr, gan
ddywedyd, Yn wir Mab Duw yd-
oedd hwn.
55 Ac yr oedd yno lawer o wrag-
edd yn edrych o hirbell, 'y rhai a
ganlynasent yr lesu o Galilea, gau
weini iddo ef :
56 •'Ym mhlith y rhai yr oedd
Mair Magdalen, a Mair mam lago
a Joses, a mam meibion Zebedeus.
57 1Í ^ Ac wedi ei myned hi yn hwyr,
daeth gwr goludog o Arimathea, a'i
enAv Joseph, yr hwn a fuasai yntau
yn ddisgybl i'r lesu :
58 Hwn a aeth at Pilat, ac a ofyn-
odd gorph yr lesu. Yna y gor-
chymynodd ÌPilat roddi y corph.
59 A Joseph wedi cymmeryd y
corph, a'i hamdôdd â llîan glân,
60 Ac " a'i gosododd ef jn ei fedd
newydd ei hun, yr hwn a dorrasai
efe yn y graig ; ac a dreiglodd faen
mawr wrth ddrws y bedd, ac a aeth
ymaith.
61 Ac yr oedd yno Mair Magdalen,
a'r Fair arall, yn eistedd gyferbyn
a'r bedd.
62 1 A thrannoeth, yr hwn sydd
ar ol y darpar-wyl, yr ymgynhullodd
yr arch-offeiriaid a'r Phariseaid at
Pilat,
63 Gan ddywedyd, Arglwydd, y
mae yn gôf gennym ddywedyd o'r
twyllwr hwnnw, ac efe etto yn fyw,
"Wedi tridiau y cyfodaf.
64 Gorchymyn gan hynny gadw
y bedd yn ddiogel hyd y trydydd
dydd ; rhag dyfod ei ddisgyblion o
hyd nos, a'i ladratta ef, a dywedyd
wrth y bobl, Efe a gyfododd o feirw:
a bydd yr amryfusedd diweddaf yn
waeth na'r cyntaf.
65 A dywedodd Pilat wrthynt, Y
mae gennych wyliadwriaeth ; ewch,
gwnewch mor ddiogel ag y medroch.
* 66 A hwy a aethant, ac a wnaeth-
ant y bedd yn ddiogel, ac a selias-
ant y maen, gyd a'r wyliadwriaeth.
PENNOD XXVIII.
1 Dangos adgyfodiad Crist iV gwragedd gan
angel, 9 Crist ei hun yn ymddangos iddynt.
11 Yr arch-offeiriaid yn rhoddi arian i'r mil-
wyr, i ddywedyd ddarfod ei ladratta ef allan
o'r hedd. 16 Crist yn ymddangos i'w ddis-
gyblion, 19 yn eu hanfon i fedyddio, ac i
ddysgu yr holl genbedloedd.
AC yn ^niwedd y Sabbath, a hi
_ yn dyddhâu i'r dydd cyntaf
o'r ^wythnos, daeth Mair Magdalen,
a'r Fair arall, i edrych y bedd.
2 Ac wele, ^ bu daear-gryn mawr :
canys disgynodd angel yr Arglwydd
o'r nef, ac a ddaeth, ac a dreiglodd
y maen oddi wrth y drws, ac a eis-
teddodd arno.
3 A'i wynebpryd oedd fel mellten,
a'i wisg yn wen fel eira.
4 A rhag ei ofn ef y crynodd y ceid-
waid, ac a aethant megis yn feirw.
5 A'r angel a attebodd ac a ddywed-
odd wrth y gwragedd, Nac ofnwch :
canys mi a wn mai ceisio yr ydych
yr lesu, yr hwn a groeshoeliwyd.
6 Nid yw efe yma : canys cyfod-
odd, ^ megis y dywedodd. Deuwch,
gwelwch y fan lie y gorweddodd yr
Arglwydd.
7 Ac ewch ar fírwst, a dywedwch
i'w ddisgyblion, gyfodi o hono o
feirw. Ac wele, •'y mae efe yn
myned o'ch blaen chwi i Galilea :
yno y gwelwch ef Wele, dywedais
i chwi.
8 Ac wedi eu myned ymaith ar
frys oddi wrth y bedd, gyd ag ofn
a llawenydd mawr, rhedasant i fy-
negi i'w ddisgyblion ef
9 IT Ac fel yr oeddynt yn myned i
fynegi i'w ddisgyblion ef, wele, "^yr
lesu a gyfarfu â hwynt, gan ddy-
wedyd, Henflfych well. A hwy a
ddaethant, ac a ymafaelasant yn ei
draed ef, ac a'i haddolasant.
Anno
DOMINI
33.
npeii.l6.2L
a 17. 23.
a 20. 19.
Marc 8. 3L
a 10. 34.
liUC 9. 22.
a 18. 33.
a at 6.
ft Mn re 16.1,
Luc 24. 1.
loan 20. 1,
2 gabbathau.
SNeu,
buasai.
b pen. 12. 40.
a 16. 21.
a 17. 23.
a 20. 19.
c pen. 26. 32.
Marc 16. 7.
d Marc 1&
9.
loan 20.
14.
919
Sioydd loan Fedyddiwr.
S. MARC, I.
Bedyddio Crist.
Anno
DOMINI
33.
• loan 20.
17.
< twrn 0
arian.
8 a harwn
iddo goelio.
Anno
DOMINI
26.
diweddu.
» MaL 3. 1.
Matt. 11.
10.
Luc 7. 27.
b Ei. 40. 3.
Matt, a 3.
liuc 3. 4.
loan L 15,
23.
e Matt. 3. L
Luc a 3.
loan 3. 23.
d Matt. 3. 5.
• Matt a. 4.
ILef.11.22.
s Matt. 3.11.
10 Yna y dywedodd yr lesu wrth-
ynt, Nac ofnwch: ^ewch, mynegwch
i'm brodyr, fel yr elont i Galilea,
ac yno y'm gwelant i.
11 1Í Ac wedi eu myned hwy, wele,
rhai o'r wyliadwriaeth a ddaethant
i'r ddinas, ac a fynegasant i'r arch-
offeiriaid yr hyn oil a wnaethid.
12 Ac wedi iddynt ymgasglu yng-
fayd gyd â'r henuriaid, a chyd-
ymgynghori, hwy a roisant * arian
lawer i'r milwjr,
13 Gan ddywedyd, Dywedwch, Ei
ddisgyblion a ddaethant o hyd nos,
ac a'i lladrattasant ef, a nyni yn
cysgu.
14 Ac OS clyw y rhaglaw hyn, ni
* a'i perswadiwn ef, ac a'ch gwnawn
chwi yn ddiofal.
15 A hwy a gymmerasant yr arian,
ac a wnaethant fel yr addysgwyd
hwynt : ® a thaenwyd y gair hwn
ym mhlith yr luddewon hyd y dydd
heddyw.
16 11 A'r un disgybl ar ddeg a
aethant i Galilea, i'r mynydd ^Ue
yr ordeiniasai yr lesu iddynt.
17 A phan welsant ef, hwy a'i
haddolasant ef: ond rhai a am-
mheuasant.
18 A'r lesu a ddaeth, ac a lefar-
odd wrthynt, gan ddywedyd, Rhodd-
wyd i mi ^bob awdurdod yn y nef
ac ar y ddaear.
19 ''Ewch gan hynny a '"^ dysgwch
yr hoU genhedloedd, gan eu bed-
yddio hwy yn enw y Tad, a'r Mab,
a'r Yspryd Glân ;
20 ^ Gan ddysgu iddynt gadw pob
peth a'r a orchymynais i chwi. Ac
wele, yr ydwyf fi gyd â chwi bob
amser hyd ddiwedd y byd. Amen.
YE EFENGYL YN OL
S A N T MARC.
PENNOD I.
2 Swydd loan Fedyddiwr. 9 Bedyddio yr lesu,
12 a'i demtio. 14 E/e yn pregethu ; 16 j/n
galw Petr, Andreas, logo, ac loan: 23 yn
iachâu dyn ag yspryd aflan ynddo, 29 a
mam gwraig Petr, 32 a llawer o gleifion : 41
a^ yn glanhâu y gwalian-glwyfws.
DECHREU efengyl lesu Grist,
Fab Duw ;
2 Fel yr ysgrifenwyd yn y pro-
phwydi, *Wele, yr ydwyf fi yn an-
ion fy nghennad o flaen dy wyneb,
yr hwn a barottoa dy ffordd o'th
flaen.
3 ''Lief un yn llefain yn y di-
ffaethwch, Parottôwch ffordd yr
Arglwydd, gwnewch yn uniawn ei
Iwybrau ef.
4 *' Yr oedd loan yn bedyddio yn y
diffaethwch, ac yn pregethu bedydd
edifeirwch er maddeuant pechodau.
5 "^ Ac aeth allan atto ef hoU wlad
Judea, a'r Hierosolymitiaid, ac a'u
bedyddiwyd oil ganddo yn afon yr
lorddonen, gan gyffesu eu pechodau.
6 Ac loan oedd ® wedi ei wisgo â
blew camel, a gwregys croen yng-
hylch ei Iwynau, ac yn bwytta ^lo-
custiaid a mêl gwŷUt
7 Ac efe a bregethodd, gan ddy-
wedyd, s Y mae yn dyfod ar fy ol i
un cryfach na myfi, carrai esgidiau
yr hwn nid wyf fi deilwng i ymos-
twng ac ^!^ dattod.
920
8 ^Myfì yn wir a'ch bedyddiais
chwi â dwfr : eithr efe a'ch bedydd-
ia chwi ' a'r Yspryd Glân.
9 ^A bu yn y dyddiau hynny, ddy-
fod o'r lesu o Nazareth yn Galilea ;
ac efe a fedyddiwyd gan loan yn
yr lorddonen.
10 Ac yn ebrwydd wrth ddyfod i
fynu o'r dwfr, efe a welodd y nef-
oedd yn agored, a'r Yspryd yn dis-
gyn arno megis colommen.
11 A Uef a ddaeth o'r nefoedd,
^ Tydi y w fy anwyl Fab, yn yr hwn
y'm boddlonwyd.
12 Ac "" yn ebrwydd y gyrrodd yr
yspryd ef i'r diffaethwch.
13 Ac efe a fu yno yn y diffaeth-
wch ddeugain niwrnod yn ei demt-
io gan Satan: ac yr oedd efe gyd
a'r gwŷUt-filod : a'r angelion a wein-
iasant iddo.
14 Ac "ar ol traddodi loan, yr
lesu a ddaeth i Galilea, °gan breg-
ethu efengyl teyrnas Dduw ;
15 A dywedyd, ^Yr amser a gyf-
lawnwyd, a ^theyrnas Dduw a nes-
aodd: edifarhêwch, a chredwch yr
efengyl
16 Ac 'fel yr oedd efe yn rhodio
wrth for Galilea, efe a ganfu Si-
mon, ac Andreas ei frawd, yn bwrw
rhwyd yn y môr : (canys pysgodwyr
oeddyut.)
Anno
DOMINI
33.
6 a chy-
hoeddwyd.
' pen. 26. 32.
epen.11.27.
Luc 10. 22.
loan 3. 35.
a 5. 22.
a 17. 2.
Ephes. L
21.
Heb. 1. 2.
a 2. 8.
t Marc 16.
15.
1 Act. 2. 3S,
39.
7Neu,
gwnewch
ddisgybl-
ion, neu,
Gristion-
ogion o'r
holl, &c.
k Act. 2. 42.
Anno
DOSnNI
26.
diweddu.
t Act. L 5.
a 11. 16.
a 19. 4.
1 Es. 44. 3.
Joel 2. 28.
Act. 2. 4.
a 11. 15.
t Matt. 3.
13.
Luc 3. 21.
A.D.27.
1 Pb. 2. 7.
Es. 42. 1.
Matt. 3. 17.
pen. 9. 7.
m Matt. 4.1.
Luc 4. 1.
n Matt. 4.
12.
A.D.30.
diweddu.
o Matt. 4.
23.
P GaL 4. 4.
Eph. 1. 10.
<» Matt. 3. 2.
r Matt. 4.18.
Luc 5. 4.
Ci'ist yn iachâu
a MARC, II.
amryw gleijion.
Anno
DOMTNI
30.
diweddu,
• Matt. 19.
27.
Luc 5. 11.
A.D.31.
• Matt. 4. 13.
Luc 4. 31.
« 3Iatt. 7.
28.
X Luc 4. 33.
^Paid.
/ Matt. 8.
29.
» pen. 9. 20,
b Matt. 8.
14.
Luc 4. 38.
gwratg
âẁnon.
e Matt. 8.
16,
17 A'r lesu a ddywedodd wrthynt,
Deuwch ar fy ol i, a gwnaf i chwi
fod yn bysgodwyr dynioiL
18 Ac yn ebrwydd, * gan adael eu
rhwydau, y canlynasant ef.
19 Ac wedi iddo fyned rhagddo
ychydig oddi yno, efe a ganfu lago
/ab Zebedeus, ac loan ei frawd
ef, a hwy yn y Hong yn cyweirio y
rhwydau.
20 Ac yn y man efe a'u galwodd
hwynt: a hwy a adawsant eu tad
Zebedeus yn y Hong gyd a'r cyflog-
ddynion, ac a aethant ar ei ol ef
21 *A hwy a aethant i mewn i
Capernaum ; ac yn ebrwydd ar y
dydd Sabbath, wedi iddo iyned i
mewn i'r synagog, efe a athraw-
iaethodd.
22 A "synnasant wrth ei athraw-
iaeth ef: canys yr oedd efe yn
eu dysgu hwy megis un ag awdur-
dod ganddo, ac nid fel yr ysgrif-
enyddion.
23 ^Ac yr oedd yn eu synagog
hwy ddyn ag ynddo yspryd aflan ;
ac efe a lefodd,
24 Gan ddywedyd, ^Och, ^beth
sydd i ni a wnelom â thi, lesu o
Nazareth? a ddaethost ti i'n difetha
ni? mi a'th adwaen pwy ydwyt,
Sanct Duw.
25 A'r lesu ' a'i ceryddodd ef, gan
ddywedyd. Taw, a dos allan o hono.
26 Yna wedi i'r yspryd aflan *ei
rwygo ef, a gwaeddi â lief uchel,
efe a ddaeth allan o hono.
27 Ac fe a aeth ar bawb fraw, fel
yr ymofynasant yn eu mysg eu hun-
ain, gan ddywedyd, Beth yw hyn?
pa athrawiaeth newydd yw hon?
canys trwy awdurdod y mae efe yn
gorchymyn, le, yr ysprydion aflan,
a hwy yn ufuddhâu iddo.
28 Ac yn ebrwydd yr aeth son am
dano dros yr holl wlad o amgylch
Galilea,
29 Ac ''yn y man wedi iddynt
fyned allan o'r synagog, hwy a
aethant i dŷ Simon ac Andreas, gyd
ag lago ac loan,
30 Ac yr oedd ^ chwegr Simon yn
gorwedd yn glaf o'r cryd: ac yn
ebrwydd y dywedasant wrtho am
dani hi.
31 Ac efe a ddaeth, ac a'i cododd
hi i fynu, gan ymaflyd yn ei Haw hi :
a'r cryd al gadawodd hi yn y man ;
a hi a wasanaethodd arnynt hwy.
32 *=Ac wedi iddi hwyrhâu, pan
fachludodd yr haul, hwy a ddygas-
ant atto yr holl rai drvvg eu hwyl,
a'r rhai cythreulig.
33 A'r holl ddinas oedd wedi ym-
gasglu wrth y drws.
34 Ac efe a iachaodd lawer o rai
drwg eu hwyl o amryw heintiau, ac
a fwriodd allan lawer o gythreul-
iaid ; ac "^ ni adawodd i'r cythreul-
iaid ddywedyd yr adwaenent ef
35 A'r *bore yn blygeiniol iawn,
wedi iddo godi, efe a aeth allan,
ac a aeth i le anghyfannedd ; ac
yno y gweddiodd.
36 A Simon, a'r rhai oedd gyd ag
ef, a'i dilynasant ef.
37 Ac wedi iddynt ei gael ef, hwy
a ddywedasant wrtho, Y mae pawb
yn dy geisio di.
38 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
'Awn i'r trefydd nesaf, fel y gall-
wyf bregethu yno hefyd: canys si
hynny y deuthum allan.
39 Ac yr oedd efe yn pregethu yn
eu synagogau hwynt trwy holl Gali-
lea, ac yn bwrw allan gythreuliaid.
40 ^ A daeth atto ef un gwahan-
glwyfus, gan ymbil ag ef, a gostwng
ar ei liniau iddo, a dywedyd wrtho,
Os mynni, ti a elli fy nglanhâu.
41 A'r lesu, gan dosturio, a estyn-
odd ei law, ac a gyflyrddodd ag ef,
ac a ddywedodd wrtho, Mynnaf,
bydd Ian.
42 Ac wedi iddo ddywedyd hyn-
ny, ymadawodd y gwahan-glwyf ag
ef yn ebrwydd, a glanhâwyd ef.
43 Ac wedi gorchymyn iddo yn
gaeth, efe a'i hanfonodd ef ymaith
yn y man ;
44 Ac a ddywedodd wrtho, Gwel
na ddywedych ddim wrth neb: eithr
dos ymaith, dangos dy hun i'r ofl-
eiriad, ac oflrymma dros dy lanhâd
y pethau *a orchymynodd Moses,
er tystiolaeth iddynt hwy.
45 "^ Eithr efe a aeth ymaith, ac
a ddechreuodd gyhoeddi Uawer, a
thaenu y gair ar led, fel na allai yr
lesu fyned mwy yn amlwg i'r ddin-
as; eithr yr oedd efe allan mewn
lleoedd anghyfannedd : ac o bob
parth y daethant atto ef.
PENNOD II.
3 Crist yn iacháu un claf oV parly s ; 14 yn
galw Matthew o'r doll/ a ; 15 yn hwytta gyd
a phuhlicanod a phecliaduriaid ; 18 yn esyus-
odi ei ddisgyblion, am nad ymprydient, 23
ac am dynnu y tywys yd ar y dydd Sabbath.
AC efe *a aeth drachefn i Caper-
l\. naum, wedi rhai dyddiau ; a
chlybuwyd ei fod ef yn y tŷ.
Anno
DOMESfl
31,
d Luc 4. 41.
Act. 10. 17,
18.
• Luc 4. 42.
f Luc 4. 43.
B ICb. G1. L
li Matt. 8. 2.
Luc 5. 12,
i Lef. 14. 4.
k Luc S. It
«Matt. 9.1.
Luc Ö. 18.
921
Crist yn esgusodi
S. MARC, II.
ei ddisgyblion.
Anno
DOMINI
31.
b Job 14. 4.
Es. 13. 25.
c Matt. 9. 9.
Luc 5. 27.
2 Ac yn y man llawer a ymgasgl-
asant ynghyd, hyd na annent hyd
yn nod yn y Ueoedd ynghylch y
drws : ac efe a bregethodd y gair
iddynt hwy.
3 A daethant atto, gan ddwyn un
claf o'r parlys, yr hwn a ddygid
gan bedwar.
4 A chan na allent nesâu atto gan
y dyrfa, didôi y to a wnaethant lie
yr oedd efe : ac wedi iddjrnt dorri
trwodd, hwy a oUyngasant i waered
y gwely yn yr hwn y gorweddai y
claf o'r parlys.
5 A phan welodd yr lesu eu flfydd
hwynt, efe a ddywedodd wrth y
claf o'r parlys, Ha fab, maddeuwyd
i ti dy bechodau.
6 Ac yr oedd rhai o'r ysgrifen-
yddion yn eistedd yno, ac yn ym-
resymmu yn eu calonnau,
7 Beth a wna hwn fel hyn yn dy-
wedyd cabledd? ''pAvy a all faddeu
pechodau, ond Duw yn unig ?
8 Ac yn ebrwydd, pan wybu yr
lesu yn ei yspiyd eu bod hwy yn
ymresymmu felly ynddynt eu hun-
ain, efe a ddywedodd wrthynt. Pa-
ham yr ydych yn ymresymmu am
y pethau hyn yn eich calonnau ?
9 Pa un sydd hawsaf, ai dywedyd
wrth y claf o'r parlys, Maddeuwyd
i ti dy bechodau; ai dywedyd,
Cyfod, a chymmer i fynu dy wely,
a rhodia ?
10 Eithr fel y gwypoch fod gan
Fab y dyn awdurdod i faddeu pech-
odau ar y ddaear, (eb efe wrth y
claf o'r parlys,)
11 Wrthyt ti yr wyf yn dywedyd,
Cyfod, a chymmer i fynu dy wely,
a dos i'th dy.
12 Ac yn y man y cyfododd efe, ac
y cymmerth i fynu ei wely, ac a aeth
allan yn eu gŵydd h^vynt oil ; hyd
oni synnodd pawb, a gogoneddu
Duw, gan ddywedyd, Ni welsom ni
erioed fel hyn.
13 Ac efe a aeth allan drachefn
wrth Ian y mor: a'r holl dyrfa a
ddaeth atto; ac efe a'u dysgodd
hwynt
14 IT Ac ''efe yn myned heibio,
efe a ganfu Lefi fab Alphëus yn
eistedd wrth y dollfa, ac a ddy-
wedodd wrtho, Canlyn fi, Ac efe
a gododd, ac a'i canlynodd ef.
15 A bu, a'r lesu yn eistedd i fwyt-
ta yn ei dy ef, i lawer hefyd o bub-
licanod a phechaduriaid eistedd
gyd a'r lesu a'i ddisgyblion ; canys
llawer oeddynt, a hwy a'i canlyn-
asent ef
16 A phan welodd yr ysgrifenydd-
ion a'r Phariseaid ef yn bwytta
gyd a'r publicanod a'r pechadur-
iaid, hwy a ddywedasant wrth ei
ddisgyblion ef, Paham y mae efe
yn bwytta ac yn yfed gyd a'r pub-
licanod a'r pechaduriaid ?
17 A'r lesu, pan glybu, a ddywed-
odd wrthynt, Y rhai sydd iach nid
rhaid iddynt wrth y meddyg, ond
y rhai cleifion : ^ ni ddeuthum i alw
y rhai cyfiawn, ond pechaduriaid,
i edifeirwch.
18 1Í * A disgyblion loan a'r Pha-
riseaid oeddynt yn ymprydio. A
hwy a ddaethant ac a ddywedas-
ant wrtho, Paham y mae disgyblion
loan a'r Phariseaid yn ymprydio,
ond dy ddisgyblion di nid ydynt yn
ymprydio ?
19 A dywedodd yr lesu wrthynt,
A all plant yr ystafell briodas ym-
prydio, tra fyddo y priodas-fab gyd
â hwynt? tra fyddo ganddynt y
priodas-fab gyd â hwynt, ni allant
ymprydio.
20 Eithr y dyddiau a ddaw, pan
ddyger y priodas-fab oddi arnynt ;
ac yna yr ymprydiant yn y dyddiau
hynny.
21 Hefyd ni wnia neb ddernyn o
frethyn newydd ar ddilledyn hen :
OS amgen, ei gyflawniad newydd ef
a dyn oddi wrth yr hen, a gwaeth
fydd y rhwyg.
22 Ac ni rydd neb win newydd
mewn hen gostrelau : os amgen,
y gwin newydd a ddryllia y cos-
trelau, a'r gwin a red allan, a'r cos-
trelau a gollir : eithr gwin newydd
sydd raid ei roi mewn costrelau
newyddion.
23 11 ^A bu iddo fyned trwy yr
yd ar y Sabbath ; a'i ddisgyblion a
ddechreuasant ymdaith ^gan dynnu
y ty wys.
24 A'r Phariseaid a ddywedasant
wrtho, Wele, paham y gwnant ar
y Sabbath yr hyp nid yw gyfreith-
la>vn?
25 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Oni ddarllenasoch erioed ^beth a
wnaeth Dafydd, pan oedd angen
a chwant bwyd arno, efe a'r rhai
oedd gyd âg ef ?
26 Pa fodd yr aeth efe i dy Dduw,
dan Abiathar yr arch-offeiriad, ac
y bwyttaodd y ^ bara gosod, * y rhai
nid cyfreithlawn eu bwytta, ond i'r
Anno
DOMINI
31.
d 1 Tim. L
15.
e Matt. 9.
14.
Luc 5. 33.
rMatt.12.1.
Luc 6. 1.
6 Deut. 23.
25.
h 1 Sam. 21.
2 torthau
dangos.
i Lef. 24. 9.
lachâu y llaw wywedîg.
S. MARC, III.
Dewis y deuddeg apostol.
Anno
DOMINI
31.
» Matt. 12.
í».
Luc 6. 6.
2 Gr. saf ÿij
ÿ canol.
b Matt. 22.
16.
ruthrent.
c pen. 1. 25.
offeiriaid yn unig, ac a'í rhoddes
hefyd i'r rhai oedd gyd âg ef ?
27 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Y Sabbath a wnaethpwyd er mwyn
dyn, ac nid dyn er mwyn y Sabbath:
28 Am hynny y mae Mab y dyn
yn Arglwydd hefyd ar y Sabbath.
PENNOD IIL
1 Crist yn iachâu y llaw wedi gwywo, 10 a
llawer o glefydau eraill : 11 yn ceryddu yr
ysprydion aflan: 13 yn dewis ei ddeuddeg
apostol : 22 yn attéb cahledd y rhai a ddy-
wedent ei fod ef yn hwrw allan gythreulîaid
trwy Beelzebub ; 31 ac yn dangos pwy ydyw
ei frawd, à'i chwasr, a'ifam.
AC *efe a aeth i mewn drachefn
JLJL i'r synagog ; ac yr oedd yno
ddyn a chanddo law wedi gwywo.
2 A hwy a'i gwyliasant ef, a iachâi
efe ef ar y dydd Sabbath; fel y
cyhuddent ef.
3 Ac efe a ddywedodd wrth y dyn
yr oedd ganddo y llaw wedi gwywo,
Cyfod 2 i'r canol.
4 Ac efe a ddywedodd wrthynt
hwy, Ai rhydd gwneuthur da ar
y dydd Sabbath, ynte gWneuthur
drwg? cadw einioes, ai lladd? A
hwy a dawsant â son.
5 Ac wedi edrych arnynt o am-
gylch yn ddigUawn, gan dristâu am
^galedrwydd eu calon hwynt, efe a
ddywedodd wrth y dyn, Estyn allan
dy law. Ac efe a* hestynodd: a'i
law ef a wnaed yij iach fel y Hall.
6 A'r Phariseaid a aethant allan,
ac a ymgynghorasant yn ebrwydd
gyd â'r ^ Herodianiaid yn ei erbyn
ef, pa fodd y difethent ef.
7 A'r lesu gyd a'i ddisgyblion a
güiodd tu a'r môr: a lliaws mawr
a'i canlynodd ef, o Galilea, ac o
Judea,
8 Ac o Jerusalem, ac o Idumea,
ac o'r tu hwnt i'r lorddonen ; a'r
rhai o gylch Tyrus a Sidon, lliaws
mawr, pan glywsant gymmaint a
wnaethai efe, a ddaethant atto.
9 Ac efe a ddywedodd wrth ei
ddisgyblion am fod Hong yn barod
iddo, oblegid y dyrfa, rhag iddynt
ei wasgu ef
10 Canys efe a iachasai lawer, hyd
oni ^phwysent arno, er mwyn cy-
ffwrdd âg ef, cynnifer ag oedd a
phläau arnynt.
11 A'r ysprydion aflan, pan wel-
sant ef, a syrthiasant i lawr ger ei
fron ef, ac a waeddasant, gan ddy-
wedyd, Ti yw Mab Duw.
12 <= Yntau a orchymynodd iddynt
yn gaeth, na chyhoeddent ef.
13 1Í Ac * efe a esgynodd i'r myn-
ydd, ac a alwodd atto y rhai a fyn-
nodd efe : a hwy a ddaethant atto,
14 Ac efe a ordeiniodd ddeuddeg,
fel y byddent gyd ag ef, ac fel y
danfonai efe hwynt i bregethu ;
15 Ac i fod ganddynt awdurdod
i iachâu clefydau, ac i fwrw allan
gythreuliaid.
16 Ac i Simon ®y rhoddes efe enw
Petr;
17 Ac lago fob Zebedeus, ac loan
brawd lago, (ac efe a roddes idd-
ynt en wan, Boanerges ; yr hyn y w,
Meibion y daran ;)
18 Ac Andreas, a Phylip, a Bar-
tholomëus, a Matthew, a Thomas,
ac lago fab Alpheus, a Thadeus, a
Simon y Canaanead,
19 A Judas Iscariot, yr hwn hefyd
a'i bradychodd ef A hwy a ddaeth-
ant ^ i dy.
20 A'r dyrfa a ymgynhuUodd dra-
chefn, ^fel na allent gymmaint a
bwytta bara.
21 A phan glybu yr eiddo ef,
hwy a aethant i'w ddal ef : canys
dywedasant, Y mae efe allan o'i
bwylL
22 IT A'r ysgrifenyddion, y rhai a
ddaethent i waered o Jerusalem, a
ddywedasant fod ^ Beelzebub gan-
ddo, ac mai trwy bennaeth y cy-
threuliaid yr oedd efe yn bwrw
allan gythreuliaid.
23 ^Ac wedi iddo eu galw hwy
atto, efe a ddywedodd wrthynt
mewn damhegion. Pa fodd y gall
Satan fwrw allan Satan ?
24 Ac o bydd teyrnas wedi ymran-
nu yn ei herbyn ei hun, ni ddichon
y deyrnas honno sefyll.
25 Ac o bydd tŷ wedi ymrannu
yn ei erbyn ei hun, ni ddichon y
tŷ hwnnw sefylL
26 Ac OS Satan a gyfyd yn ei er-
byn ei hun, ac a fydd wedi ymran-
nu, ni all efe sefyll, eithr y mae
iddo ddiAvedd.
27 Ni ddichon neb fyned i mewn
i dy y cadarn, ac yspeilio ei ddo-
drefn ef, oni bydd iddo yn gyntaf
rwymo y cadarn ; ac yna yr yspeilia
ei dy ef.
28 'Yn wir y dywedaf i chwi, y
maddeuir pob pechod i feibion dyn-
ion, a pha gabledd bynnag a gablant :
29 Eithr yr h^vn a gablo yn erbyn
yr Yspryd Glân, ni chaiff faddeu-
ant yn dragywydd, ond y mae yn
euog o farn dragywydd :
Anno
DOMINI
31.
dpen. 6. 7.
Luc 6. 12.
a9. L
S adref.
I pen. 6. 3L
S Matt. 9.
34.
Luc 11. 15.
loan 7. 20.
a 8. 48, 52.
a 10. 20.
h Matt. 12.
25.
1 Matt. 12.
31.
Luc 12. 10.
1 loan 5.
16.
Damnieg yr hauwr,
S. MARC, IV.
a'i dehongliad.
Anno
DOMINI
31.
k Matt. 12.
46.
Luc 8. 19.
«Matt. 13.1.
Luc 8. 4.
2 t long.
b pen. 12. 38.
e Matt. 13.
10.
30 Am iddynt ddywedyd, Y mae
yspryd aflan ganddo.
31 IT '^ Daeth gan hynny ei frodyr
ef a'i fam ; a chan sefyll allan, hwy
a anfoiiasant atto, gan ei alw ef.
32 A'r bobl oedd yn eistedd o'i
amgylch, ac a ddywedasant wrtho,
Wele, y mae dy fam di a'th frodyr
allan yn dy geisio.
33 Ac efe a'u hattebodd hwynt,
gan ddywedyd, Pwy yw fy mam i,
neu fy mrodyr i ?
34 Ac wedi iddo edrych oddi am-
gylch ar y rhai oedd yn eistedd yn
ei gylch, efe a ddywedodd, Wele fy
mam i, a'm brodyr L
35 Canys pwy bynnag a wnelo
ewyllys Duw, hwnnw yw fy mrawd
i, a'm chwaer, a'm mam i.
PENNOD IV.
1 Dammeg yr hauwr, 14 a'i dehongliad. 21
Bhaid i ni gyfranrm goleuni ein gwyhodaeth
i eraill. 26 Dammeg yr had yn tyfu yn
ddiarwyhod, 30 a'r gronyn mwstard. 35
Crist yn gostegu y dymmedl ar y mor.
AC ^efe a ddechieuodd dracliefn
XA. athrawiaethu yn ymyl y mor :
a thyrfa fawr a ymgasglodd atto,
hyd oni bu iddo fyned M'r Uong,
ac eistedd ar y mor ; a'r holl dyrfa
oedd wrth y mor, ar y tir.
2 Ac efe a ddysgodd iddynt lawer
ar ddamhegion, ac ^a ddywedodd
wrthynt yn ei ddysgeidiaeth ef,
3 Gwrandêwch: Wele, hauwr a
aeth allan i hau :
4 A darfu, wrth hau, i beth syrthio
ar fin y ffordd, ac ehediaid yr aw^r
a ddaethant ac a'i difasant.
5 A pheth a syrthiodd ar greigle,
lie ni chafodd fawr ddaear; ac yn
y fan yr eginodd, am nad oedd
iddo ddyfnder daear.
6 A phan gododd yr haul, y poeth-
wyd ef ; ac am nad oedd gwreiddyn
iddo, efe a wywodd.
7 A pheth a syrthiodd ym mhlith
drain; a'r drain a dyfasant, ac al
tagasant ef, ac ni ddug flfrwyth.
8 A pheth arall a syrthiodd mewn
tir da, ac a roddes ffrwyth tyfadwy
a chynnyrchiol, ac a ddug un ddeg
ar hugain, ac un dii ugain, ac un
gant
9 Ac efe a ddywedodd wiihynt, Y
neb sydd ganddo glustiau i wran-
daw, gwrandawed.
10 ° A phan oedd efe wrtho ei hun,
y rhai oedd yn ei gylch ef gyd a'r
deuddeg a ofynasant iddo am y
ddammeg.
11 Ac efe a ddyiv^edodd wrthynt, I
chwi y rhodded gwybod dirgelwch
teyrnas Dduw : eithr i'r ^ rhai sydd
allan, ar ddamhegion y gwneir pob
peth:
12 ^ Fel yn gweled y gwelant, ac
na chanfyddant ; ac yn clywed y
clywant, ac ni ddeallant ; rhag idd-
ynt ddychwelyd, a madden iddynt
eu pechodau.
13 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Oni wyddoch chwi y ddammeg hon?
a pha fodd y gwybyddwch yr holl
ddamhegion ?
14 1 ^Yr hauwr sydd yn hau y
gair.
15 A'r rhai hyn yw y rhai ar fin y
fíbrdd, lie yr hauir y gair ; ac wedi
iddynt ei glywed, y mae Satan yn
dyfod yn ebrwydd, ac yn dwyn
ymaith y gair a hamvyd yn eu cal-
onnau hwynt.
16 A'r rhai hyn yr un flunud yw
y rhai a hauir ar y creigle ; y rhai,
wedi clywed y gair, sydd yn eb-
r^vydd yn ei dderbyn ef yn Uawen ;
17 Ac nid oes ganddynt wreiddyn
ynddynt eu hunain, eithr dros am-
ser y maent : yna, pan ddêl blinder
neu erlid o achos y gair, yn y man
y rhwystrir hwynt.
18 A'r rhai hyn yw y rhai a hau-
wyd ym mysg y drain ; y rhai a
wrandawant y gair,
19 Ac y mae gofalon y byd hwn,
a ^hudoliaeth golud, a chwantau
am bethau eraill, yn dyfod i mewn,
ac yn tagu y gair, a myned y mae
yn ddifirwyth.
20 A'r rhai hyn yw y rhai a hau-
wyd mewn tir da ; y rhai sydd yn
gwrandaw y gair, ac yn ei dder-
byn, ac yn dwyn firwyth, un ddeg
ar hugain, ac un dri ugain, ac un
gant.
21 IT Ac efe a ddywedodd wrth-
ynt, ^ A ddaw canwyll i'w dodi dan
lestr, neu dan wely? ac nid i'w gos-
od ar ganhwyllbren ?
22 ' Canys nid oes dim cuddiedig,
a'r nis amlygir; ac ni bu ddim
dirgel, ond fel y delai i eglurdeb.
23 ^Od oes gan neb glustiau i
wrandaw, gwrandawed.
24 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Edrychwch beth a wrandawoch. ^A
pha fesur y mesuroch, y mesurir
i chwithau ; a chwanegir i chwi, y
rhai a wrandêwch.
25 ^ Canys yr hwn y mae ganddo,
y rhoddir iddo : a'r hwn nid oes
Anno
DOMINI
31.
d 1 Cor. 5.
12.
Col. 4. 5.
1 Thess. 4.
12.
1 Tim. 3. 7.
e Es. 6. 9.
Matt. 13.
14.
Luc 8. 10.
loan 12.40.
Act. 28. 26.
Khuf.11.8.
t Matt. 13.
19.
Luc 8. 11.
924
T gronyn o had mwstard.
S. MARC, V. Bwrw allan y lleng cythreuUaid.
Anno
DOMINI
31.
SNeu,
addfedo.
n Matt. 13.
31.
Luc 13. 18.
0 Matt. 13.
34.
loan 16.
12.
P Matt. 8.
18,23.
Luc 8. 22.
ganddo, le, yr hyn sydd ganddo a
ddygir oddi arno.
26 1Í Ac efe a ddywedodd, Felly
y mae teyrnas Dduw, fel pe bwriai
ddyn had i'r ddaear ;
27 A chysgu, a chodi nos a dydd,
a'r had yii egino ac yn tyfu, y modd
nis gwŷr efe.
28 Canys y ddaear a ddwg ffrwyth
o honi ei hun ; yn gyntaf yr eginyn,
ar ol hynny y dywysen, yna yr yd
yn llawn yn y dywysen.
29 A phan ^ymddangoso y fírwyth,
yn ebrwydd y rhydd efe y crymman
ynddo, am ddyfod y cynhauaf.
30 1Í Ac efe a ddywedodd, " I ba
beth y cyiFelybem deyrnas Dduw?
neu ar ba ddammeg y gwnaem gy-
ffelybrwydd o honi ?
31 Megis gronyn o had mwstard
ydyw, yr hwn pan hauer yn y
ddaear, sydd leiaf o'r hoU hadau
sydd ar y ddaear :
32 Eithr wedi yr hauer, y mae yn
tyfu, ac yn myned yn fwy na'r hoU
lysiau, ac efe a ddwg ganghennau
mawrion ; fel y gallo ehediaid yr
awyr nythu dan ei gysgod ef.
33 °Ac â chyfryw ddamhegion la-
wer y traethodd efe iddynt y gair,
hyd y gallent ei wrandaw :
34 Ond heb ddammeg ni lefarodd
wrthynt : ac o'r neilldu i'w ddis-
gyblion efe a eglurodd bob peth.
35 IT P Ac efe a ddywedodd wrth-
ynt y dwthwn hwnnw, wedi ei
hwyrhâu hi, Awn trosodd i'r tu
draw.
36 Ac wedi iddynt oUwng ymaith
y dyrfa, hwy a'i cymmerasant ef fel
yr oedd yn y llong: ac yr oedd
hefyd longau eraill gyd âg ef.
37 Ac fe a gyfododd tymmestl
fawr o wynt, a'r tonnau a daflasant
i'r llong, hyd onid oedd hi yn llawn
weithian.
38 Ac yr oedd efe yn y pen ol i'r
llong, yn cysgu ar obennydd : a
hwy a'i deffroisant ef, ac a ddy-
wedasant wrtho, Athraw, ai difatter
gennyt ein colli ni?
39 Ac efe a gododd i fynu, ac a
geryddodd y gwynt, ac a ddywed-
odd wrth y môr, Gostega, distawa.
A'r gwynt a ostegodd, a \m. tawel-
wch mawr.
40 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Paham yr ydych mor ofnog? pa
fodd nad oes gennych fíydd ?
41 Eithr hwy a ofnasant yn ddir-
faAvr, ac a ddywedasant wrth eu
«2S
gilydd, Pwy yw hwn, gan fod y
gwynt a'r mor yn ufuddhâu iddo ?
PENNOD V.
1 Crist yn gwaredu y dyn yr oedd ynddo leng
o gythreuliaid : 13 hwythau yn myned i'r
moch. 25 Y mae efe yn iachâu y wraig oV
diferlif gwaed, 35 ac yn cy/odi merch Jairus
ofarw ifyw.
A" HWY a ddaethant i'r tu hwnt
. i'r mor, i wlad y Gadareniaid.
2 Ac ar ei ddyfodiad ef allan o'r
llong, yn y man cyfarfu âg ef o
blith y beddau, ddyn ag yspryd
aflan ynddo,
3 Yr hwn oedd a'i drigfan ym
mhlith y beddau ; ac ni allai neb,
ie, â chadwynau, ei rwymo ef :
4 0 herwydd ei rwymo ef yn fyn-
ych â Uyffetheiriau, ac â chadwyn-
au, a darnio o hono y cadwynau, a
dryllio y Uyffetheiriau : ac ni allai
neb ei ddofi ef.
5 Ac yn wastad nos a dydd yr
oedd efe yn llefain yn y mynydd-
oedd, ac ym mhlith y beddau, ac
yn ei dorri ei hun â cherrig.
6 Ond pan ganfu efe yr lesu o
hirbell, efe a redodd, ac a'i haddol-
odd ef ;
7 A chan waeddi â Uef uchel, efe
a ddywedodd, Beth sydd ì mi a
wnelwyf â thi, lesu Mab y Duw
goruchaf? yr ydwyf yn dy dyng-
hedu trwy Dduw, na phoenech fi.
8 (Canys dywedasai wrtho, Yspryd
aflan, dos allan o'r dyn.)
9 Ac efe a ofynodd iddo, Beth yw
dy enw? Yntau a attebodd, gan
ddywedyd, Lleng yw fy enw; am
fod Uawer o honom.
10 Ac efe a fawr-ymbiliodd ag ef,
na yrrai efe hwynt allan o'r wlad.
11 Ond yr oedd yno ar y mynydd-
oedd genfaint fawr o foch yn pori.
12 A'r holl gythreuliaid a attolyg-
asant iddo, gan ddywedyd, Danfon
ni i'r moch, fel y gallom iyned i
mewn iddynt
13 Ac yn y man y caniattaodd yr
lesu iddynt. A'r ysprydion aflan,
wedi myned allan, a aethant i mewn
i'r moch : a rhuthrodd y genfaint
dros y dibyn i'r mor {ac ynghylch
dwy fil oeddynt) ac a'u boddwyd
yn y mor.
14 A'r rhai a borthent y moch a
ffoisant, ac a fynegasant y peth yn
y ddinas, ac yn y wlad : a hwy a
aethant allan i weled beth oedd
hyn a wnaethid.
15 A hwy a ddaethant at yr lesu,
_
Anno
DOMINI
31.
a Matt. 8.
28
Luc 8. 26.
lachâu y wraig dr diferlif.
S. MARC, V.
Cyfodi merch Jairus.
Anno
DOMINI
31.
b Matt. 8.
34.
Act. 16. 39.
c Luc 8. 38.
d Matt. 9. 1.
Luc 8. 40.
e Matt. 9.
18.
Luc 8. 41.
ac a welsant y cythreulig, yr hwn
y buasai y lleng ynddo, yn eistedd,
ac yn ei ddillad, ac yn ei iawn
bwyll ; ac a ofnasant.
16 A'r rhai a welsant a fynegas-
ant iddynt, pa fodd y buasai i'r
cythreulig, ac am y moch.
17 A ^dechreuasant ddymuno arno
ef fyued ymaith o'u goror hwynt,
18 Ac efe yn myned i'r llong, " yr
hwn y buasai y cythraul ynddo a
ddymunodd arno gael bod gyd âg ef.
19 Ond yr lesu ni adawodd iddo ;
eithr dywedodd wrtho, Dos i'th dŷ
at yr eiddot, a mynega iddynt pa
faint a wnaeth yr Arglwydd erot,
ac iddo drugarhâu wrthyt.
20 Ac efe a aeth ymaith, ac a
ddechreuodd gyhoeddi trwy Deca-
polis, pa bethau eu maint a wnaeth-
ai yr lesu iddo : a phawb a ryfedd-
asant.
21 IT ^Ac wedi i'r lesu drachefn
fyned mewn llong i'r Ian arall, ym-
gasglodd tyrfa fawr atto : ac yr
oedd efe wrth y môr.
22 *Ac wele, un o bennaethiaid
y synagog a ddaeth, a'i enw Jairus :
a phan ei gwelodd, efe a syrthiodd
wrth ei draed ef ;
23 Ac efe a fawr-ymbiliodd âg
ef, gan ddywedyd, Y mae fy merch
fechan ar drangc : attolwg i ti ddy-
fod, a dodi dy ddwylaw arni, fel yr
iachâer hi ; a byw fydd.
24 A'r lesu a aqth gyd âg ef : a
thyrfa fawr a'i canlynodd ef, ac a'i
gwasgasant ef.
25 A rhyw wraig, 'yr hon a fuasai
mewn diferlif gwaed ddeuddeng
mlynedd,
26 Ac a oddefasai lawer gan la-
weroedd o feddygon, ac a dreulias-
ai gymmaint ag oedd ar ei helw,
ac ni chawsai ddim llesâd, eithr yn
hytrach myned waeth-waeth,
27 Pan glybu hi am yr lesu, hi
a ddaeth yn y dyrfa o'r tu ol, ac
a gyflfyrddodd a'i wisg ef ;
28 Canys hi a ddyAvedasai, Os cy-
fiFyrddaf a'i ddillad ef, iach fyddaf.
29 Ac yn ebrwydd y sychodd flyn-
honnell ei gwaed hi : a hi a wybu
yn ei chorph ddarfod ei hiachâu
o'r pla.
30 Ac yn y fan yr lesu, gan w.ybod
ynddo ei hun fyned ^rhinwedd all-
an o hono, a drodd yn y dyrfa, ac
a ddywedodd, Pwy a gyflfyrddodd
â'mdiUad?
31 A'i ddisgyblion a ddywedasant
9Z@
wrtho, Ti a well y dyrfa yn dy wasgu,
ac a ddywedi di, Pwy a'm cyffyrdd-
odd?
32 Ac yntau a edrychodd o am-
gylch, i weled yr hon a wnaethai
hyn.
33 Ond y wraig, gan ofni a chrjnu,
yn gwybod beth a wnaethid ynddi,
a ddaeth ac a syrthiodd ger ei fron
ef, ac a ddywedodd iddo yr holl
wirionedd.
34 Ac efe a ddywedodd wrthi, Ha
ferch, ^ dy flfydd a'th iachaodd : dos
mewn heddwch, a bydd iach o'th bla.
35 Ac efe etto yn Uefaru, daeth
rhai o dy pennaeth y synagog, gan
ddywedyd, Bu farw dy ferch : i ba
beth etto yr aflonyddi yr Athraw ?
36 A'r lesu, yn ebrwydd wedi
clywed y gair a ddywedasid, a ddy-
wedodd wrth bennaeth y synagog,
Nac ofna ; cred yn unig.
37 Ac ni adawodd efe neb i'w
ddilyn, ond Petr, ac lago, ac loan
brawd lago.
38 Ac efe a ddaeth i dy pennaeth
y synagog, ac a ganfu y cynnwrf,
a'r rhai oedd yn Avylo ac yn ochain
Uawer.
39 Ac wedi iddo fyned i mewn,
efe a ddywedodd wrthynt, Paham
y gAvnewch gynnwrf, ac yr wylwch?
ni bu farw yr eneth, eithr 'cysgu
y mae.
40 A hwy a'i gwatwarasant e£
Ond efe, gwedi bwrw pawb allan,
a gymmerth dad yr eneth a'i mam,
a'r rhai oedd gyd ag ef, ac a aeth
i mewn He yr oedd yr eneth yn
gorwedd.
41 Ac wedi ymaflyd yn Haw yr
eneth, efe a ddywedodd wrthi, Ta-
litha, cwmi; yr hyn o'i gyfieithu
yw, Yr eneth, yr wyf yn dywedyd
wrthyt, cyfod.
42 Ac yn y fan y cyfododd yr en-
eth, ac a rodiodd : canys deuddeng
mlwydd oed ydoedd hi. A synnu
a wnaeth arnynt â syiidod mawr.
43 Ac ^ efe a orchymynodd iddynt
yn gaeth, na chai neb wybod hyn ;
ac a ddywedodd am roddi peth iddi
i'w fwytta,
PENNOD VI.
1 D'iystyru Crist gan ei icladwyr ei hun. 7 Y
mae efe yn rhoddi i'r deuddeg awdurdod ar
ysprydion ajlan. 14 Ämryw dyb am Grist.
27 Torri pen loan Fedyddiwr ; 29 a'i gladdu.
30 Yr apostolion yn dychwelyd o bregeihu.
34 Gwyrihiau y püm torth hara, a'r ddau
hysgodyn. 48 Crist yn rhodio ar y mor : 53
ac yn iachau pawb a gyffyrddai ag ef.
Anno
DOMINI
31.
h pen. 10.
52.
«loan U. 11
k Matt. 8. 4.
a 9. 30.
a 12. 16.
a 17. 9.
Luc 6, IL
Anfoniad yr apostolion.
S. MARC, VI.
Torri pen loan Fedyddiwr.
b loan 6. 42.
c Matt. 12.
46.
GaL L 19.
d Matt. 11.
6.
rGen.19.22.
a 32. 25.
Matt 13.
58.
pen. 9. 23.
g Es. 59. 16.
t Matt. 9.
35.
Luc 13. 22.
i Matt. 10.1.
£en. 3. 14.
uc 9. 1.
k Act. 12. 8.
2 oV/on
lionno.
1 Matt. 10.
14.
Luc 10. 10.
m Act. 13.
5L a 18. 6.
3 Or. neu.
n lago 5. 14.
0 Matt. 14.
1.
Luc 9. 7.
AC *efe a aeth ymaith oddi yno,
J\. ac a ddaeth i'w wlad ei hun ;
a'i ddisgyblion a'i canlynasant ef.
2 Ac wedi dyfod y Sabbath, efe
a ddechreuodd athrawiaethu yn y
synagog : a synnu a wnaeth llawer
a'i clywsant, gan ddywedyd, ^ 0 ba
le y daeth y pethau hyn i hwn?
a pha ddoethineb yw hon a roed
iddo, fel y gwneid y cyfryw nerth-
oedd trwy ei ddwylaw ef ?
3 Onid hwn yw y saer, mab Mair,
'^brawd lago, a Joses, a Judas, a
Simon? ac onid yw ei chwiorydd
ef yma yn ein plith ni ? A hwy ^ a
rwystrwyd o'i blegid ef.
4 Ond yr lesu a ddywedodd wrth-
ynt, Nid * y w prophwyd yn ddibris
ond yn ei wlad ei hun, ac ym mhlith
ei genedl ei hun, ac yn ei dŷ ei hun.
5 'Ac ni allai efe yno wneuthur
dim gwyrthiau, ond rhoi ei ddwy-
law ar ychydig gleifion, a'w hiachâu
hwynt.
6 Ac s efe a ryfeddodd o herwydd
eu hanghrediniaeth : ^ ac a aeth i'r
pentrefi oddi amgylch, gan athraw-
iaethu.
7 1Í Ac ' efe a alwodd y deuddeg,
ac a ddechreuodd eu danfoii hwynt
bob yn ddau a dau ; ac a roddes idd-
ynt awdurdod ar ysprydion aflan ;
8 Ac a orchymynodd iddynt, na
chymmerent ddim i'r daith, ond
Uaw-ffon yn unig ; nac ysgrepan, na
bara, nac arian yn eu pyrsau :
9 Eithr ^ eu hod a sandalau am eu
traed ; ac na wisgent ddwy bais.
10 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
I ba le bynnag yr eloch i mewn i
dŷ, arhoswch yno hyd onid eloch
ymaith ^ oddi yno.
11 A *pha rai bynnag ni'ch der-
byniant, ac ni'ch gwrandawant, pan
eloch oddi yno, "" ysgydwch y Uwch
a fyddo dan eich traed, yn dyst-
iolaeth iddynt Yn wir meddaf i
chwi, Y bydd esmwythach i Sodom
^a Gomorrah yn nydd y farn, nag
i'r ddinas honno.
12 A hwy a aethant allan, ac a
bregethasant ar iddynt edifarhâu :
13 Ac a fwriasant allan lawer o
gythreuliaid, ac ° a eliasant âg olew
lawer o gleifion, ac a'zt hiachasant.
14 IT ** A'r brenhin Herod a glybu
(canys cyhoedd ydoedd ei enw ef) ;
ac efe a ddywedodd, loan Fedydd-
iwr a gyfododd o feirw, ac am hyn-
ny y mae nerthoedd yn gweithio
ynddo ef.
15 PEraill a ddywedasant, Mai
Elîas yw. Ac eraill a ddywedasant,
Mai prophwyd yw, neu megis un
o'r prophwydi.
16 Ond Herod, pan glybu, a ddy-
wedodd, Mai yr loan a dorrais i ei
ben yw hwn; efe a gyfododd o feirw.
17 Canys ^ yr Herod hwn a ddan-
fonasai, ac a ddaliasai loan, ac a'i
rhwymasai ef yn y carchar, o achos
Herodias gwraig Pliylip ei frawd;
am iddo ei phriodi hi.
18 Canys loan a ddywedasai wrth
Herod, 'Nid cyfreithlawn i ti gael
gwraig dy frawd.
^ 19 Ond Herodias a ddaliodd ŵg
iddo, ac a chwennychodd ei ladd
ef ; ac nis gallodd :
20 Canys Herod oedd *yn ofni loan,
gan wybod ei fod ef yn wr cyfiawn,
ac yn sanctaidd; ac a'i parchai ef :
ac wedi iddo ei glywed ef, efe a
wnai lawer o bethau, ac a'i gwran-
dawai ef yn ewyllysgar.
21 Ac wedi dyfod diwrnod cyfadd-
as, pan wnaeth Herod ar ei ddydd
genedigaeth swpper i'w bennaeth-
iaid, a'i flaenoriaid, a goreugwŷr
Galilea :
22 Ac wedi i ferch Herodias hon-
no ddyfod i mewn, a dawnsio, a
boddhâu Herod, a'r rhai oedd yn
eistedd gyd âg ef, y brenhin a ddy-
wedodd wrth y Uangces, Gofyn i
mi y peth a fynnech, ac mi a'i
rhoddaf i ti.
23 Ac efe a dyngodd iddi, *Beth
bynnag a ofynech i mi, mi a'i rhodd-
af i ti, hyd hanner fy nheyrnas.
24 A hithau a aeth allan, ac a
ddywedodd wrth ei mam, Pa beth
a ofynaf ? A hithau a ddywedodd,
Pen loan Fedyddiwr.
25 Ac yn y fan hi a aeth i mewn
ar fi*ys at y brenhin, ac a ofynodd,
gan ddywedyd. Mi a fynnwn i ti
roi i mi allan o law, ar ddysgl, ben
loan Fedyddiwr.
26 A'r Wenhin yn drist iawn, ni
chwennychai ei bwrw hi heibio, o
herwydd y llwon, a'r rhai oedd yn
eistedd gyd âg ef.
27 Ac yn y man y brenhin a ddan-
fonodd * ddihenyddwr, ac a orchy-
mynodd ddwyn ei ben ef.
28 Ac yntau a aeth, ac a dorrodd
ei ben ef yn y carchar, ac a ddug
ei ben ef ar ddysgl, ac a'i rhoddes
i'r Uangces ; a'r Uangces a'i rhoddes
ef i'w mam.
29 A phan glybu ei ddisgyblion
Anno
DOMINI
31. j
P Matt. 16.
14.
A.D.30.
<l Matt. 14.
3.
Luc 3. 19.
rLef.18.16.
a 20. 21.
• Matt. 14.
5. a 2L 26.
A.D.32.
t Est. 5. 3, 6.
4 Neu, un
oHosgordd.
Porthî y püm mil.
S. MARC, VI. Crist yn rhodio ar y môr.
Anno
DOMINI
32.
u Luc 9. 10.
X pen. 3. 20.
J Matt. 14.
13.
Í Matt. 9.
36. a 14. 14.
b Matt. 14.
15.
Luc 9. 12.
ef, hwy a ddaethant ac a gymmer-
asant ei gorph ef, ac a'i dodasant
mewn bedd.
30 1Í " A'r apostolion a ymgasglas-
ant at yr lesu, ac a fynegasant iddo
yr hoU bethau, y rhai a wnaethent,
^ a'r rhai hefyd a athrawiaethasent.
31 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Deuwch eich hunain i le anghyfan-
nedd o'r neilldu, a gorphwyswch en-
cyd. Canys ''llawer oedd yn dyfod
ac yn myned, fel nad oeddynt yn
cael ennyd cymmaint ag i fwytta.
32 y A hwy a aethant i le anghyf-
annedd mewn Hong o'r neilldu.
33 A'r bobloedd a'u gwelsant hwy
yn myned ymaith, a 11a wer a'i had-
nabuant ef, ac a redasant yno ar
draed o'r hoU ddinasoedd, ac a'u
rhag-flaenasant hwynt, ac a ym-
gasglasant atto ef.
34 ==A'r lesu, wedi myned allan,
a welodd dyrfa fawr, ac a dostur-
iodd wrthynt, am eu bod fel defaid
heb ganddynt fugail : ac * a dde-
chreuodd ddysgu iddynt lawer o
bethau.
35 ''Ac yna wedi ei myned hi yn
Uawer o'r dydd, y daeth ei ddis-
gyblion atto ef, gan ddywedyd, Y
He sydd anial, ac weithian y mae
hi yn Uawer o'r dydd :
36 GoUwng hwynt ymaith, fel yr
elont i'r wlad oddi amgylch, ac i'r
pentrefi, ac y prynont iddynt eu
hunain fara : canys nid oes gan-
ddynt ddim i'w fwytta.
37 Ond efe a attebodd ac a ddy-
wedodd wrthynt, Rhoddwch chwi
iddynt heth i'w fwytta. A hwy a
ddywedasant wrtho, A awn ni a
phrynu gwerth deucan ceiniog o
fara, a'i roddi iddynt i'w fwytta ?
38 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Pa sawl torth sydd gennych? ewch,
ac edrychwch. Ac wedi iddynt
wybod, hwy a ddywedasant, Pump,
a dau bysgodyn.
39 Ac efe a orchymynodd iddynt
beri i bawb eistedd yn fyrddeidiau
ar y glaswellt
40 A hAvy a eisteddasant yn fintei-
oedd a minteioedd, o fesur can-
noedd, ac o fesur deg a deugeiniau.
41 Ac wedi cymmeryd y pùm torth
a'r ddau bysgodyn, gan edrych i
fynu tu a'r nef, efe a fendithiodd,
ac a dorrodd y bara, ac a'^« rhoddes
at ei ddisgyblion, i'w gosod ger eu
bronnau hwynt : a'r ddau bysgodyn
: a rannodd efe rhyngddynt oil.
42 A hwy oil a fwyttasant, ac a
gawsant ddigon.
43 A chodasant ddeuddeg bas-
gedaid yn Uawn o'r briw-fwyd, ac
o'r pysgod-
44 A'r rhai a fwyttasent o'r torth-
au, oedd ynghylch pùm mil o wỳr.
45 ''Ac yn y man efe a gymhell-
odd ei ddisgyblion i fyned i'r Hong,
a myned o'r blaen i'r Ian arall *^i
Bethsaida, tra fyddai efe yn goll-
wng ymaith y bobl.
46 Ac wedi iddo eu danfon hwynt
ymaith, efe a aeth i'r mynydd i
weddio.
47 IT A •^ phan aeth hi yn hwyr, yr
oedd y Hong ar ganol y môr, ac
yntau ei hun ar y tir.
48 Ac efe a'u gwelai hwynt yn flin
arnynt yn rhwyfo; canys y gwynt
oedd yn eu herbyn, Ac ynghylch
y bedwaredd wylfa o'r nos efe a
ddaeth attynt, gan rodio ar y
môr; ac ''a fynnasai fyned heibio
iddynt.
49 Ond pan welsant hwy ef ja
rhodio ar y môr, hwy a dybiasant
mai drychiolaeth ydoedd : a Jiwy
a waeddasant.
50 (Canys hwynt oH a'i gwelsant
ef, ac a ddychrynasant.) Ac yn y
man yr ymddiddanodd efe â hwynt,
ac y dywedodd wrthynt, Cymmer-
wch gysur : myfi yw ; nac ofnwch.
51 Ac efe a aeth i fynu attynt i'r
Hong ; a'r gwynt a dawelodd. A
hwy a synnasant ynddynt eu hun-
ain yn fwy o lawer, ac a ryfedd-
asant.
52 Oblegid ni ddeallasant am y
torth au hynny : canys yr oedd eu
calon hwynt wedi caledu.
53 Ac *wedi iddynt ddyfod tros-
odd, hwy a ddaethant i dir Gen-
nesaret, ac a làniasant.
54 Ac wedi eu myned h^ynt allan
o'r Hong, hwy a'i hadnabuant ef yn
ebrwydd,
55 Ac wedi iddynt redeg trwy
gwbl o'r goror hwnnw, hwy a dde-
chreuasant ddwyn oddi amgylch
mewn gwelŷau rai cleifion, pa le
bynnag y clywent ei fod ef.
56 Ac i ba le bynnag yr elai efe
i mewn, i bentrefi, neu ddinas-
oedd, neu "^wlad, hwy a osodent y
cleifion yn yr heolydd, ac a attolyg-
ent iddo ^gael o honynt gyffwrdd
cymmaint ag ag ymyl ei wisg ef :
a chynnifer ag a gy%rddasant ^ ag
ef, a iachâwyd.
Anno
DOMINI
32.
c Matt. 14.
22.
loan 6. 17.
6 ar gyfer.
d Matt. 14.
23.
e Edrycli
Luc 24. 28.
f Matt. 14.
34.
Ifeusÿdd.
e pen. 6. 27,
28.
Act. 19. 12,
8 Neu, d hi
928
Traddodiadau dynion.
S. MARC, VII.
Pa beth a haloga ddyn.
Anno
DOMINI
32.
» Matt. 15.
1.
2Neu,
SNeu,
ddiwyd.
i gwelýau.
l> Ks. 29. 13.
Matt. 15. &
e Exod. 20.
12.
Deut.5. 16.
d Exod. 21.
17.
Lef. 20. 9.
Dlar. 20.
20.
e Matt. 15.
5. a 23. 18.
PENNOD VII.
1 Y Phariseaid yn heio ar y disgyhlion am
fwijtta heb ymolchi: 8 yn torri gorchymyn
Daw trwy draddodiadau dynion. 14 Nad
yw bwyd yn halogi dyn. 24 Crist yn îachâu
merch y wraig o Syrophenicia oddi wrth
yspryd aflan ; 31 ac un oedd fyddar, ac âg
attal dywedyd arno,
YNA *yr ymgasglodd atto y Pha-
riseaid, a rhai o'r ysgrifenydd-
ion a ddaethai o Jerusalem.
2 A phan welsant rai o'i ddisgybl-
ion ef â dwylaw ^ cyifredin (hynny
ydyw, heb olchi,) yn bwytta bwyd,
hwy a argyhoeddasant.
3 Canys y Phariseaid, a'r hoU
luddewon, oni bydd iddynt olchi eu
dwylaw yn ^ fynych, ni f wy ttânt ;
gan ddal traddodiad yr hynafiaid.
4 A phan ddelont o'r farchnad, oni
bydd iddynt ymolchi, ni fwyttâni
A llawer o bethau eraill y sydd, y
rhai a gymmerasant i'w cadw ; megis
golchi cwppanau, ac ystenau, ac
efyddynau, a * byrddau.
5 Yna y gofynodd y Phariseaid a'r
ysgrifenyddion iddo, Paham nad yw
dy ddisgyblion di yn rhodio yn ol
traddodiad yr hynafiaid, ond bwytta
eu bwyd â dwylaw heb olchi ?
6 Ond efe a attebodd ac a ddy-
wedodd wrthynt, Da y prophwyd-
odd Esaias am danoch chwi, rag-
rithwyr, fel y mae yn ysgrifenedig,
^ Y mae y bobl hyn yn fy anrhyd-
eddu i t'u gwefusau, ond eu calon
sydd bell oddi wrthyf,
7 Eithr ofer y maent yn fy addoli,
gan ddysgu yn lie dysgeidiaeth, or-
chymynion dynion.
8 Canys, gan adael heibio orchy-
myn Duw, yr ydych yn dal traddod-
iad dynion ; sef golchiadau ystenau
a chwppanau : a llawer eraill or
cyffelyb bethau yr ydych yn eu
gwneuthur.
9 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Gwych yr ydych yn rhoi heibio or-
chymyn Duw, fel y cadwoch eich
traddodiad eich hujiain.
10 Canys Moses a ddywedodd,
^' Anrhydedda dy dad a'th tam : "^ar
hwn a felldithio dad neu fam, bydd-
ed farw y farwolaeth.
11 Ac meddwch chwithau, Os dy-
wed dyn wrth ei dad neu ei fam,
^Corban, hynny yw, Rhodd, trwy
ba beth bynnag y ceit lês oddi
wrthyf fi ; difaifydd.
12 Ac nid ydych mwyach yn gad-
ael iddo wneuthur dim i'w dad neu
i'w fam ;
929
13 Gan ddirymmu gair Duw â'ch
traddodiad eich hunain, yr hwn a
draddodasoch chwi : a llawer o gy-
ffelyb bethau a hynny yr ydych yn
eu gwneuthur.
14 IT A ^ chwedi galw atto yr hoU
dyrfa, efe a ddywedodd wrthynt,
Gwrandêwch chwi oil arnaf, a deall-
wch.
15 Nid oes dim allan o ddyn yn
myned i mewn iddo, a ddichon ei
halogi ef : eithr y pethau sydd yn
dyfod allan o hono, y rhai hynny
yw y pethau sydd yn halogi dya
16 ^Od oes gan neb glustiau i
wrandaw, gwrandawed.
17 ^ A phan ddaeth efe i mewn i'r
tŷ oddi wrth y bobl, ei ddisgyblion
a ofynasant iddo am y ddammeg.
18 Yntau a ddywedodd wrthynt,
Ydych chwithau hefyd mor ddi-
ddeall? Oni wyddoch am bob peth
oddi allan a el i mewn i ddyn, na
all hynny ei halogi ef ;
19 Oblegid nid yw yn myned i'w
galon ef, ond i'r bol ; ac yn myned
allan i'r geudy, gan garthu yr hoU
fwydydd ?
20 Ac efe a ddywedodd, Yr hyn
sydd yn dyfod allan o ddyn, hynny
sydd yn halogi dyn.
21 'Canys oddi mewn, allan o
galon dynion, y daw drwg-feddyl-
iau, torr-priodasau, putteindra, Uof-
ruddiaeth,
22 Lladradau, cybydd-dod, dryg-
ioni, twyll, anlladrwydd, drwg-lygad,
cabledd, balchder, ynfydrwydd :
23 Yr hoU ddrwg bethau hyn
sydd yn dyfod oddi mewn, ac yn
halogi dyn.
24 IT Ac ^ efe a gyfododd oddi
yno, ac a aeth i gyffiniau Tyrus a
Sidon ; ac a aeth i mewn i dy, ac
ni fynnasai i neb wybod : eithr ni
allai efe fod yn guddiedig.
25 Canys pan glybu gwraig, yr
hon yr oedd ei merch fechan ag
yspryd aflan ynddi, son am dano,
hi a ddaeth ac a syrthiodd wrth ei
draed ef :
26 (A Groeges oedd y wraig,
Syropheniciad o genedl.) A hi a
attolygodd iddo fwrw y cythraul
allan o'i merch.
27 A'r lesu a ddywedodd wrthi.
Gad yn gyntaf i'r plant gael eu
digoni : canys nid cymmwys yw
cymmeryd bara y plant, a'^ daflu
i'r cenawon cwn.
28 Hithau a attebodd ac a ddy-
Anno
DOMINI
32,
f Matt. 15.
10.
s Matt. IL
15.
h Matt. 15.
15.
i Gen. 6. 5.
a 8. 21.
Matt. 15.
19.
k Matt. 15.
21.
lachâu un mud a hyddar.
S. MARC, VIII.
Porthi pedair mil o wŷr.
Anno
DOTnrta
32.
1 Matt. 15.
29.
•n Ma.lit. 9.
3i
n_pen. 8. 23.
loan 9. 6.
0 loan IL
41. a 17. 1,
P loan 11.
33,33.
1 pen. 5. 43.
6 lefara.
« Matt. 15.
32.
wedodd wrtho, Gwir, O Arglwydd :
ac etto y mae y cenawon dan y
bwrdd yn bwytta o friwsion y plant.
29 Ac efe a ddywedodd wrtlii, Am
y gair hwnnw dos ymaith : aeth y
cythraul allan o'th ferch.
30 Ac wedi iddi fyned i'w thŷ, hi
a gafodd fyned o'r cythraul allan,
a'i merch wedi ei bwrw ar y gwely.
31 1 * Ac efe a aeth drachefn ym-
aith o dueddau Tyrus a Sidon, ac a
ddaeth hyd for Galilea, trwy ganol
terfynau Decapolis.
32 A "hwy a ddygasant atto un
byddar, ag attal dywedyd arno ; ac
a attolygasant iddo ddodi ei law
arno ef.
33 Ac wedi iddo ei gymmeryd ef
o'r neilldu allan o'r dyrfa, efe a
estynodd ei fysedd yn ei glustiau
ef ; ac "wedi iddo boeri, efe a gy-
fíyrddoddâldafodef;
34 A **chan edrych tu a'r nef, efe
Pa ocheueidiodd, ac a ddywedodd
wrtho, Ephphatha, hynny yw, Ym-
agor.
35 Ac yn ebrwydd ei glustiau ef
a agorwyd, a rhwym ei dafod a
ddattodwyd; ac efe a lefarodd yn
eglur.
36 Ac ^efe a waharddodd iddynt
ddywedyd i neb : ond po mwyaf y
gwaharddodd efe iddynt, mwy o
lawer y cyhoeddasant.
37 A synnu a wnaethant yn an-
feidrol, gan ddywedyd, Da y gwnaeth
efe bob peth : y mae efe yn gwneuth-
ur i'r byddariaid glywed, ac i'r
mudion ^ ddywedyd.
PENNOD VIII.
1 Crist yn porthi y hdbl yn rhyfeddol : 10 yn
naccâu rlioddi arioydd i'r Phariseaid: 14
yn Thijhuddio ei ddisgyblion i ochelyd mr-
does y Phariseaid, a surdoes ITerod : 22 yn
rhoddi ei olwg i ddyn dall: 27 yn cydna-
hod mai efe yw Crist, yr hwn a dd'ioddefai,
ac a gyfodai eilwaith : 34 ac yn annog i fod
yn dd'ioddefgar mewn erlid o achos proffesu
yr efengyl.
YN y dyddiau hynny, "pan oedd
y dyrfa yn fawr iawn, ac heb
ganddynt ddim ì'av fwytta, y galw-
odd yr lesu ei ddisgyblion atto, ac
a ddywedodd wrthynt,
2 Yr wyf fi yn tosturio wrth y
dyrfa, oblegid y maent hwy dridiau
weithian yn aros gyd â mi, ac nid
oes ganddynt ddim i'w fwytta :
3 Ac OS goUyngaf hwynt ymaith
ar eu cythlwng i'w teiau eu hunain,
hwy a lewygant ar y ffordd : canys
rhai o honynt a ddaeth o bell.
9S0
4 A'i ddisgyblion ef a'i hattebas-
ant, 0 ba le y gall neb ddigoni y rhai
hyn â bara yma yn yr anialwch ?
5 Ac efe a ofynodd iddynt, Pa
sawl torth sydd gennych? A hwy
a ddywedasant, Saith.
6 Ac efe a orchymynodd i'r dyrfa
eistedd ar y llawr: ac a gymmerodd
y saith dorth, ac a ddiolchodd, ac
2ÌU torrodd hwynt, ac sl'u rhoddes
i'w ddisgyblion, fel y gosodeut
hwynt ger eu bronnau ; a gosodas-
ant hivynt ger bron y bobl.
7 Ac yr oedd ganddynt ychydig
bysgod by chain: ac ^wedi iddo fen-
dithio, efe a barodd ddodi y rhai
hynny hefyd ger eu bronnau hivynt.
8 A hwy a fwyttasant, ac a ddi-
gonwyd : a hwy a godasant o'r briw-
fwyd gweddill, saith fasgedaid.
9 A'r rhai a fwyttasent oedd yng-
hylch pedair mil: ac efe a'u goU-
yngodd hwynt ymaith.
10 1Í °Ac yn y man, wedi iddo fyn-
ed i long gyd a'i ddisgyblion, efe
a ddaeth i barthau Dalmanutha.
11 A'r ^Phariseaid a ddaethant
allan, ac a ddechreuasant ymholi
ag ef, gan geisio ganddo arwydd
o'r nef, gan ei demtio.
12 Yntau, gan ddwys-ocheneidio
yn ei yspryd, a ddywedodd, Beth
a wna y genhedlaeth yma yn ceisio
arwydd ? Yn wir meddaf i chwi, Ni
roddir arwydd i'r genhedlaeth yma.
13 Ac efe a'u gadawodd hwynt,
ac a aeth i'r Hong drachefn, ac a
dynnodd ymaith i'r Ian arall.
14 IF "A'r disgyhlion a adawsant
yn anghof gymmeryd bara, ac nid
oedd ganddynt gyd â hwynt ond
un dorth yn y Hong.
15 ^Yna y gorchymynodd efe idd-
ynt, gan ddywedyd, Gwyliwch, ym-
ogelwch rhag surdoes y Phariseaid,
a surdoes Herod.
16 Ac ymresymmu a wnaethant y
naill wrth y Hall, gan ddywedyd,
Hyn sydd s oblegid nad oes gen-
nym fara.
17 A phan wybu yr lesu, efe a
ddywedodd wrthynt, Pa ymresym-
mu yr ydych, am nad oes gennych
fara? ^onid ydych chwi etto yn
ystyried, nac yn deaU? ydyw eich
calon etto gennych wedi caledu ?
18 A chennych lygaid, oni wel-
wch? a chennych glustiau, oni
chly wch ? ac onid ydych yn cofio ?
19 ' Pan dorrais y pùm torth hyn-
ny ym mysg y pùm mil, pa sawl
Anno
D0MI1ÍI
32.
b Matt. 14.
19.
« Matt. 15.
39.
d Matt. 12.
38. a 16. L
loan 6. 30.
e Matt. 16.
5.
'Matt. 16. 6.
Luc 12. 1.
B Slatt. 16.
7.
b pen. 6. 52.
I Matt. 14.
20.
pen. 6. 43.
loan 6. 13.
Rhoddi golwg i un dall.
S. MARC, IX.
Gwedd-newidiad Crist.
Anno
DOMENl
32.
k Matt. 15.
37.
ad. 8.
1 pen. 7. 33.
m Matt. 8. 4.
pen, 6. 43.
n Matt. 16,
13.
Luc 9. 18.
0 Matt. 14.
2.
2 hynny.
P Matt. 16.
ZLal7.22.
Iiuc 9. 22.
o friw-fwyd
Dywedasant
basgedaid yn llawii
a godasoch i fynu?
wrtho, Deuddeg.
20 A ''phan dorrais y saith ym
mhlith y pedair mil, Uonaid pa sawl
basged o friw-fwyd a godasoch i
fynu? A hwy a ddywedasant, Saith.
21 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Pa fodd nad ydych yn deall ?
22 11 Ac efe a ddaeth i Bethsaida ;
a hwy a ddygasant atto un dall, ac
a ddeisyfasant arno ar iddo gy-
ffwrdd âg ef.
23 Ac wedi ymaflyd yn Haw y
dall, efe al tywysodd ef allan o'r
dref: ac 'wedi iddo boeri ar ei
lygaid ef, a dodi ei ddwylaw arno,
efe a ofynodd iddo, a oedd efe yn
gweled dim.
24 Ac wedi edrych i fynu, efe a
ddywedodd, Yr ydwyf yn gweled
dynion megis prennau yn rhodio.
25 Wedi hynny y gosododd efe ei
ddwylaw drachefn ar ei lygaid ef,
ac a barodd iddo edrych i fynu : ac
efe a gafodd ei olwg, ac efe a welai
bawb o bell, ac yn eglur.
26 Ac efe a'i hanfonodd ef adref,
i'w dŷ, gan ddywedyd, Na ddos i'r
dref, ac "na ddywed i neb yn y
dref.
27 1Í °A'r lesu a aeth allan, efe
a'i ddisgyblion, i drefi Cesarea Phi-
lippi: ac ar y flfordd efe a ofyn-
odd i'w ddisgyblion, gan ddywedyd
wrthynt, Pwy y mae dynion yn dy-
wedyd fy mod i ?
28 A hwy a attebasant, "loan
Fedyddiwr ; a rhai, Elias ; ac eraill,
Un o'r prophwydi.
29 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Ond pwy yr ydych chwi yn dy-
wedyd fy mod i ? A Phetr a atteb-
odd ac a ddywedodd wrtho, Ti yw
y Crist.
30 Ac efe a orchymynodd iddynt
na ddywedent i neb ^ am dano.
31 Ac Pefe a ddechreuodd eu dysgu
hwynt, fod yn rhaid i Fab y dyn
oddef llawer, a'i wrthod gan yr
henuriaid, a'r arch-offeiriaid, a'r
ysgrifenyddion, a'i ladd, ac wedi
tridiau adgyfodi.
32 A'r ymadrodd hwnnw a ddy-
wedodd efe yn eglur. A Phetr a
yraaflodd ynddo, ac a ddechreuodd
ei geryddu ef.
33 Eithr wedi iddo droi, ac edrych
ar ei ddisgyblion, efe a geryddodd
Petr, gan ddywedyd, Dos ymaith
yn fy ol i, Satan ; am nad wyt yn
931
synied y pethau sydd o Dduw, ond
y pethau sydd o ddynion.
34 t Ac wedi iddo alw atto y
dyrfa, gyd âl ddisgyblion, efe a
ddywedodd wrthynt, ^ Y neb a fyn-
no ddyfod ar fy ol i, ymwaded âg
ef ei hun, a chyfoded ei groes, a
dilyned jB.
35 Canys 'pwy bynnag a fynno
gadw ei einioes, a'i cyll hi : ond
pwy bynnag a gollo ei einioes er
iy mwyn i a'r efengyl, hwnnw a'i
ceidw hi.
36 Canys pa lesâd i ddyn, os ennill
yr hoU fyd, a cholli ei enaid ei hun?
37 Neu pa beth a rydd dyn yn
gyfnewid am ei enaid ?
38 Canys "pwy bynnag *a fyddo
cywilydd ganddo fi a'm geiriau yn
yr odinebus a'r bechadurus gen-
fa edlaeth hon ; bydd cywilydd gan
Fab y dyn yntau hefyd, pan ddêl
y'ngogoniant ei Dad, gyd a'r ang-
elion sanctaidd.
PENNOD IX.
2 Gwedd-newidiad yr lesu. 11 Efe yn dysgu
ei ddisgyblion ynghylch dyfodiad Elias .'14
yn bwrw allan yspryd mud a hyddar : 30 yn
rhag-fynegi ei farwolaelh a'i adgyfodiad ;
33 yn annog ei ddisgyhlion i ostrjngeidd-
rwydd : 38 gan erchi iddynt, na luddient y
rhai nid ydynt yn eu herhyn, ac na roddent
rwystr i neb o'r ffyddloniaid.
AC efe a ddywedodd wrthynt,
- *Yn wir yr wyf yn dywedyd
i chwi, fod rhai o'r rhai sydd yn
sefyll yma, ni phrofant angau, hyd
oni welont deyrnas Dduw wedi
dyfod mewn north.
2 1[ *'Ac wedi chwe diwmod, y
cymmerth yr lesu Petr, ac lago,
ac loan, ac a'u dug hwynt i fynydd
uchel, eu hunain o'r neilldu : ac efe
a wedd-newidiwyd yn eu gŵydd
hwynt.
3 A'i ddillad ef a aethant yn ddis-
glaer, yn gannaid iawn fel eira; y
fath ni fedr un pannwr ar y ddaear
eu cannu.
4 Ac ymddangosodd iddynt Eli'as,
gyd â Moses: ac yr oeddynt yn
ymddiddan a'r lesu.
5 A Phetr a attebodd ac a ddy-
wedodd wrth yr lesu. Rabbi, da
yw i ni fod yma: a gwnawn dair
pabell; i ti un, ac i Moses un, ac
i Elias un.
6 Canys nis gwyddai beth yr oedd
yn ei ddywedyd : canys yr oeddynt
wedi dychrynu.
7 A daeth cwmmwl yn cysgodi
drostynt hwy : a Uef a ddaeth allan
Anno
DOMINI
32.
<l Matt. 10.
38. a 16. 24.
Luc 9. 23.
a 14. 27.
r loan 12.
25.
• Matt. 10.
33.
t Edrych
Bhuf.1.16.
2 Tim. 1.8.
a Matt. 16.
28.
Luc 9. 27.
b Matt. 17.
1.
Luc 9. 28.
Am ddyfodiad El'ias.
S. MARC, IX.
Yr ys2oryd mud a hyddar.
Anno
DOMINI
32.
c MaL 4. 5.
Matt. 17.
10.
d Ps. 22. 6.
Bs. 53. 2,
Dan. 9. 26.
e Phil. 2. 7.
fMatt. IL
14.
Luc 1. 17.
2 â líwrjnt ?
S Matt. 17.
14.
Luc 9. 38.
3 maedda.
h pen. 1. 26.
o'r cwmmwl, gan ddywedyd, Hwn
yw fy anwyl Fab ; gwrandêwch ef.
8 Ac yn ddisymmwth, pan edrych-
asant o amgylch, ni welsant neb
mwy, ond yr lesu yn unig gyd â
hwyut.
9 A phan oeddynt yn dyfod i
waered o'r mynydd, efe a orchymyn-
odd iddynt na ddangosent i neb
y pethau a welseut, hyd pan ad-
gyfodai Mab y dyn o feirw.
10 A hwy a gadwasant y gair gyd
â liwynt eu hunain, gan gyd-ymholi
beth yw yr adgyfodi o feirw.
11 1Í A hwy a ofynasant iddo, gan
ddywedyd, Paham y dywed yr ys-
grifenyddion, " fod yn rhaid i Elias
ddyfod yn gyntaf ?
12 Ac efe a attebodd ac a ddy-
wedodd wrthynt, Elias yn ddiau
gan ddyfod yn gyntaf a edfryd bob
peth ; ^a'r modd yr ysgrifenwyd
am Fab y dyn, y dioddefai lawer
o bethau, ac ^ y dirmygid ef.
13 Eithr yr wyf yn dywedyd i
chwi, ddyfod ^ Elias yn ddiau, a
gwneuthur o honynt iddo yr hyn
a fynnasant, fel yr ysgrifenwyd am
dano.
14 IT A phan ddaeth efe at ei ddis-
gyblion, efe a welodd dyrfa fawr
yn eu cylch hwynt, a'r ysgrifenydd-
ion yn cyd-ymholi â hwynt.
15 Ac yn ebrwydd yr hoU dyrfa,
pan ganfuant ef, a ddychrynasant,
a chan redeg atto, a gyfarchasant
iddo.
16 Ac efe a ofynodd i'r ysgrifen-
yddion. Pa gyd-ymholi yr ydych
^ yn eich plith ?
17 Ac ^un o'r dyrfa a attebodd
ac a ddywedodd, Athraw, mi a
ddygais fy mab attat, ag yspryd
mud ynddo :
18 A pha le bynnag y cymmero ef,
efe a'i ^ rhwyga ; ac yntau a fwrw
ewyn, ac a ysgyrnyga ddannedd, ac
y mae yn dihoeni : ac mi a ddy wed-
ais wrth dy ddisgyblion ar iddynt
ei fwrw ef allan ; ac nis gallasant.
19 Ac efe a attebodd iddynt, ac
a ddywedodd, 0 genhedlaeth an-
fíyddlawn, pa hyd y byddaf gyd
â chwi? pa hyd y goddefaf chm?
dygwch ef attaf fi.
20 A hwy a'i dygasant ef atto. A
''phan welodd ef, yn y man yr
yspryd a'i drylliodd ef; a chan
syrthio ar y ddaear, efe a ymdreigl-
odd, dan falu ewyn.
21 A gofynodd yr lesu i'w dad ef,
Beth sydd o amser er pan ddarfu
fel hyn iddo? Yntau a ddywedodd,
Er yn fachgen.
22 A mynych y taflodd efe ef yn
tan, ac i'r dyfroedd, fel y difethai
efe ef : ond os gelli di ddim, cym-
morth ni, gan dosturio wrthym.
23 A'r lesu a ddywedodd wrtho,
'Os gelli di gredu, pob peth a all
fod i'r neb a gredo.
24 Ac yn y fan tad y bachgen, dan
lefain ac wylofain, a ddywedodd,
Yr wyf fi yn credu, 0 Arglwydd ;
cymmorth fy anghrediniaeth i.
25 A phan welodd yr lesu fod y
dyrfa yn cyd-redeg atto, efe a ger-
yddodd yr yspryd aflan, gan ddy-
wedyd wrtho, Tydi yspryd mud a
byddar, yr wyf fi yn gorchymyn 1
ti, Tyred allan o hono, ac na ddos
mwy iddo ef.
26 Ac wedi ^'r yspryd lefain, a
dryllio llawer arno ef, efe a aeth
allan : ac yr oedd efe fel un marw,
fel y dywedodd llawer ei farw ef
27 A'r lesu a'i cymmerodd ef er-
byn ei law, ac a'i cyfododd ; ac efe
a safodd i fynu.
28 Ac wedi iddo fyned i mewn i'r
tŷ, ei ddisgyblion a ofynasant iddo
o'r neilldu, Paham na allem ni ei
fwrw ef allan ?
29 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Y rhyw hwn ni all er dim ddyfod
allan, ond trwy weddi ac ympryd.
30 IT ^ Ac wedi ymadael oddi yno,
hwy a ymdeithiasant trwy Galilea :
ac ni fynnai efe wybod o neb.
31 Canys yr oedd efe yn dysgu ei
ddisgyblion, ac yn dywedyd wrth-
ynt, ^Y traddodid Mab y dyn i
ddwylaw dynion, ac y lladdent ef ;
ac wedi ei ladd, yr adgyfodai y
trydydd dydd.
32 Ond nid oeddynt hwy yn deall
yr ymadrodd, ac ofni yr oeddynt
ofyn iddo.
33 H Ac "^ efe a ddaeth i Caperna-
um : a phan oedd efe yn y tŷ, efe a
ofynodd iddynt, Beth yr oeddych
yn ymddadleu yn eich plith eich
hunain ar y fibrdd ?
34 Ond hwy a dawsant â son :
canys ymddadleuasent â'u gilydd
ar y fibrdd, pwy afyddai fwyaf.
35 Ac efe a eisteddodd, ac ' a
alwodd y deuddeg, ac a ddywed-
odd wrthynt, " Os myn neb fod yn
gyntaf, efe a fydd olaf o'r cwbl, a
gweinidog i bawb.
36 Ac "efe a gymmerth fachgen-
Anno
DOMINI
32.
i Luc 17. 6.
k Matt. 17.
22.
I Lnc 9. 44.
m Matt. 18.
1.
Luc 9. 46.
n Matt. 20.
26, 27.
pen. 10. 43.
open. 10. 16.
Am ochclyd rhwystrau,
S. MARC, X.
Am ysgariaeth.
Anno
DOMINI
32.
P 3Iatt. 10.
40.
r 1 Cor. 12.
3.
• :Matt. 12.
30.
*3Iatt.lO.
4J.
u Matt. 18.
6.
Luc 17. L
I Matt. 5.
29. a 18. 8.
4 Neu, a
tuna i ti
droseddu :
ac felly
ad. 45, 47.
J' Es. 6G. 24.
2 Lef. 2. 13.
a Matt. 5.
13.
Luc 14. 34.
b Khuf. 12.
18.
Heb.12.14.
nyn, ac a'i gosododd ef yn eu canol
hwynt : ac wedi iddo ei gymmeryd
ef yn ei freichiau, efe a ddywedodd
wrthynt,
37 Pwy bynnag a dderbynio un
o'r cyfryw fechgyn yn fy enw i,
sydd yn fy nerbyn i : a ^ phwy byn-
nag a'm derbyn i, nid myfi y mae
yn ei dderbyn, ond yr liwn a'm
danfonodd i.
38 ir Ac iloan a'i hattebodd ef,
gan ddywedyd, Athraw, ni a welsom
nn yn bwrw allan gythreuliaid yn
dy enw di, yr hwn nid yw yn ein
dilyn ni ; ac ni a waharddasom
iddo, am nad yw yn ein dilyn ni.
39 A'r lesu a ddywedodd, Na wa-
herddwch iddo ; ' canys nid oes neb
a wna wyrthiau yn fy enw i, ac a
all yn y fan roi drygair i mi.
40 ''Canys y neb nid yw i'n her-
byn, o'n tu ni y mae.
41 * Canys pwy bynnag a roddo
i chwi i'w yfed gwppanaid o ddwfr
yn fy enw i, am eich bod yn perthyn
i Grist, yn wir meddaf i cliwi, Ni
chyll efe ei obrwy.
42 A " phwy bynnag a rwystro un
o'r rhai bychain hyn sydd yn credu
ynof fi, gwell oedd iddo osod maen
melin o amgylch ei wddf, a'i daflu
i'r môr.
43 Ac ""OS dy law *a'tli rwystra,
torr hi ymaith : gwell yw i ti fyned
i mewn i'r bywyd ja anafus, nag a
dwy law gennyt fyned i uffern, i'r
tan anniflfoddadwy :
44 y Lie nid y w eu pryf hwynt yn
marw, na'r tan yn diffodd.
45 Ac OS dy droed a'th rwystra,
torr ef ymaith : gwell y w i ti fyned
i mewn i'r bywyd yn gloff, nag a
dau droed gennyt dy daflu i uffern,
i'r tan anniffoddadwy :
46 Lie nid yw eu pryf hwynt yn
marw, na'r tan yn diffodd.
47 Ac OS dy lygad a'th rwystra,
bwrw ef ymaith : gwell yw i ti fyn-
ed i mewn i deyrnas Dduw yn un-
Uygeidiog, nag a dau lygad gennyt
dy daflu i dan uffern :
48 Lie nid yw eu pryf h^vynt yn
marw, na'r tan yn diffodd.
49 Canys pob un a helltir â
than, "3. phob aberth a helltir â
haleu.
50 ^ Da yw yr halen : ond os bydd
yr halen yn ddihallt, â pha beth
yr helltwch ef ? Bid gennych halen
ynoch eich hunain, a ''byddwch
heddychlawn â'ch gilydd.
PENNOD X.
2 Crist yn ymresymmu ar Phariseaid ynghylch
ysgar : 13 yn bendithio y plant a ddygwyd
atto : 17 yn atteb i wr goludog, pa /odd
y cai etifeddu hyivyd tragywyddol: 23 yn
dangos i'w ddisgyhlion herygl golud : 28 yn
addaw gwdbrau i'r sawl a ymadawo a dim
er mivyn yr efengyl: 32 yn rhag-fynegi ei
farwolaeth, a'i adgyfodiad : 35 yn gorchym-
yn i feibion Zehedeus, a geisient barch gany
ddo, feddwl yn hytrach am dd'ioddef gyd ag
ef ; 46 ac yn rhoddi ei olwg i Bartimëus.
AC ^efe a gyfododd oddi yno, ac
XJL a aeth i dueddau Judea, trwy
y tu hwnt i'r lorddonen ; a'r bobl-
oedd a gyd-gyrchasant atto ef
drachefn : ac fel yr oedd yn arferu,
efe a'u dysgodd hwynt drachefn.
2 IT A'r Phariseaid, wedi dyfod
atto, a ofynasant iddo, Ai rhydd i
wr roi ymaith ei wraig? gan ei
demtio ef.
3 Yntau a attebodd ac a ddywed-
odd wrthynt, Beth a orchymynodd
Moses i chwi?
4 A hwy a ddywedasant, ''Moses a
ganiattaodd ysgrifenu Uy thyr ysgar,
a'i goUwng hi ymaith.
5 A'r lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd wrthynt, 0 achos eich cal-
on-galedwch chwi yr ysgrifenodd
efe i chwi y gorchymyn hwnnw :
6 Ond o ddechreuad y creadig-
aeth, *=yn wrryw a benyw y gwnaeth
Duw hwynt.
7 "^Am hyn y gad dyn ei dad a'i
fam, ac y glŷn wrth ei wraig ;
8 A hwy ill dau a fyddant un
cnawd: fel nad ydynt mwy ddau,
ond un cnawd
9 Y peth gan hynny a gyssylltodd
Duw, na wahaned dyn.
10 Ac yn y tŷ drachefn ei ddis-
gyblion a ofynasant iddo am yr un
peth.
11 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
®Pwy bynnag a roddo ymaith ei
wraig, ac a briodo un arall, y mae
yn godinebu yn ei herbyn hi
12 Ac OS gwraig a ddyry ymaith
ei gwr, a phriodi un arall, y mae
hi yn godinebu.
13 1Í A ^hwy a ddygasant blant
bychain atto, fel y cyffyrddai efe â
hwynt: a'r disgyblion a geryddas-
ant y rhai oedd yn eu dwyn hwynt.
14 A'r lesu pan welodd hynny,
fu anfoddlawn, ac a ddywedodd
wrthynt, Gadêwch i blant bychain
ddyfod attaf fi, ac na waherddwch
iddynt: canys ^eiddp y cyfryw rai
yw teyrnas Dduw.
15 Yn wir meddaf i chwi, ^ Pwy
_—
Anno
DOMINI
33,
a Matt. 19.
1.
loan 10. 40.
a 11.7.
b Deut. 24.
L
Matt. 5. 31.
c Gen. 1. 27.
d Gen. 2. 24.
1 Cor. 6. 16.
Eph. 5. 31.
e Matt. 5.
32. a 19. 0.
Luc 16. 18.
1 Cor. 7. 10.
Í Matt. 19.
13.
Luc 18. 15.
S 1 Cor. 14.
20.
lPetr2.2.
b Matt. 18.
3.
Perygl golud.
S. MARC, X.
Cais meihion Zebedeus.
Anno
DOMINI
33.
i Matt. 19.
16.
liuc 18. 18.
k Exod. 20.
Khuf.13.9.
1 Matt. 6. 19.
Luc 12. 33.
a 16. 9.
m Job 31.
24.
P». 62. 10.
Luc 18. 24.
ITim. 6.
17.
nJor.32.17.
Luc 1. 37.
o Matt. 19.
27.
Luc 18. 28.
bynnag ni dderbynio deyrnas Dduw
fel dyn bach, nid â efe i mewn iddi.
16 Ac efe a'u cymmerodd hwy yn
ei freichiau, ac a roddes ei ddwy-
law arnynt, ac a'u bendithiodd.
17 IT *Ac wedi iddo fyned allan
i'r ffordd, rhedodd un atto, a gos-
tyngodd iddo, ac a ofynodd iddo,
0 Athraw da, beth a wnaf fel yr
etifeddwyf fy wyd tragywyddol ?
18 A'r lesu a ddywedodd wrtho,
Paham y gelwi fi yn dda? nid oes
neb da ond un, se/Duw.
19 Ti a wyddost y gorchymynion,
Na ^ odineba, Na ladd, Na ladratta,
Na cham-dystiolaetha, Na cham-
golleda, Anrhydedda dy dad a'th
fam.
20 Yntau a attebodd ac a ddy-
wedodd wrtho, Athraw, y rhai hyn
i gyd a gedwais o'm hieuengctid.
21 A'r lesu gan edrych arno, a'i
hoffodd, ac a ddywedodd wrtho,
Un peth sydd ddifíygiol i ti : dos,
gwerth yr hyn oil sydd gennyt, a
dyro i'r tlodion ; a thi a gei ' drysor
yn y nef : a thyred, a chymmer i
iynu y groes, a dilyn fi.
22 Ac efe a bruddhaodd wrth yr
ymadrodd, ac a aeth ymaith yn
athrist : canys yr oedd ganddo fedd-
iannau lawer.
23 IT A'r lesu a edrychodd o'^
amgylch, ac a ddywedodd wrth ei
ddisgyblion, Mor anhawdd yr â y
rhai y mae golud ganddynt i deyrn-
as Dduw I
24 A'r disgyblion a frawychasant
wrth ei eiriau ef. Ond yr lesu a
attebodd drachefn, ac a ddywedodd
wrthynt, 0 blant, mor anhawdd yw
i'r rhai sydd ™â'u hymddiried yn
eu golud fyned i deyrnas Dduw !
25 Y mae yn haws i gamel fyoied
trwy grai y nodwydd, nag i oludog
fyned i mewn i deyrnas Dduw.
26 A hwy a synnasant yn ddirfawr,
gan ddywedyd wrthynt eu hunain,
A phwy a all fod yn gadwedig ?
27 A'r lesu, wedi edrych arnynt,
a ddywedodd, Gyd â dynion am-
mhosibl yw, ac nid gyd â Duw:
canys °pob peth sydd bosibl gyd
â Duw.
28 IT °Yna y dechreuodd Petr
ddywedyd wi-tho, Wele, nyni a ad-
awsom bob peth, ac a'th ddilyn-
asom di.
29 A'r lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd, Yn wir meddaf i chwi, Nid
oes neb a'r a adawodd dy, neu frod-
yr, neu chwiorydd, neu dad, neu
fam, neu wraig, neu blant, neu dir-
oedd, o'm hachos i a'r efengyl,
30 A'r ni dderbyn y can cym-
maint yr awrhon y pryd hwn, dai,
a brodyr, a chwiorydd, a mammau,
a phlant, a thiroedd, ynghyd âg
erlidiau; ac yn y byd a ddaw, fywyd
tragywyddol.
31 POnd Uawer rhai cyntaf a fydd-
aut ddiweddaf ; a'r diweddaf ^c?c?-
ant gyntaf.
32 IT Ac lyr oeddyn^t ar y flfordd
yn myned i fynu i Jerusalem ; ac yr
oedd jr lesu yn myned o'u blaen
hwynt : a hwy a frawychasant ; ac
fel yr oeddynt yn canlyn, yr oedd
arnynt oííl Ac wedi iddo drachefn
gymmeryd y deuddeg, efe a dde-
chreuodd fynegi iddynt y pethau
a ddigwyddent iddo ef :
33 Canys wele, yr ydym ni yn
myned i fynu i Jerusalem ; a Mab
y dyn a draddodir i'r arch-offeir-
iaid, ac i'r ysgrifenyddion ; a h^vy
a'i condemniant ef i farwolaeth, ac
a'i traddodant ef i'r Cenhedloedd :
34 A hwy a'i gwatwarant ef, ac
a'i fflangellant, ac a boerant arno,
ac a'i lladdant: a'r trydydd dydd
yr adgyfyd.
35 H A 'daeth atto lago ac loan,
meibion Zebedeus, gan ddywedyd,
Athraw, ni a fynnem wneuthur o
honot i ni yr hyn a ddymimem.
36 Yntau a ddywedodd wrthynt,
Beth a fynnech i mi ei wneuthur i
chwi?
37 Hwythau a ddywedasant wrtho,
Caniattâ i ni eistedd, un ar dy dde-
heulaw, a'r Hall ar dy aswy, yn dy
ogoniant.
38 Ond yr lesu a ddywedodd wrth-
ynt, Ni wyddoch pa beth yr ydych
yn ei ofyn : a eUwch chwi yfed o'r
cwppan yr wyf fi yn ei yfed ? a'ch
bedyddio a'r bedydd y'm bedyddir
i âg ef ?
39 A hwy a ddywedasant wrtho,
Gallwn. A'r lesu a ddywedodd
wrthynt, Diau yr yfwch o'r cwppan
yr yfwyf fi; ac y'ch bedyddir a'r
bedydd y bedyddir finnau :
40 Ond eistedd ar fy neheulaw
a'm haswy, nid eiddof fi ei roddi;
ond i'r rhai y darparwyd.
41 A phan glybu y deg, hwy a
ddechreuasant ^fod yn anfoddlawn
ynghylch lago ac loan.
42 A'r lesu a'u galwodd hwynt
atto,ac a ddywedodd wrthynt, *Chwi
Anno
DOMim
33.
P Matt. 19.
30. a 20. 16.
Luc 13. 30.
<1 Matt. 20.
17.
Luc 18. 31.
r Matt. 20.
20.
ííorrtiorẅ.
Rhoddi ei olwg i Bartimeus.
S. MARC, XI. Crist yn marchogaeth i Jerusalem.
Anno
DOMINI
33,
SGr.
afydd.
4Gr.
afydd,
t loan 13.
14. -
PhU. 2. 7.
u 1 Tim. 2,
C.
Tit. 2. 14.
I Matt. 20.
29.
Luc 18. 35.
S Babboni.
Gwel loan
20. 16.
y Matt. 9.
22.
pen. 5. 34.
6 Neil,
aehubodd.
» Matt 2L
1.
liUC 19. 29
loan 12. 11
a wyddoch fod y rhai a dybir eu
bod yn llywodraethu ar y Cen-
bedloedd, yn tra-arglwyddiaethu ar-
nynt; a'u gwŷr mawr bwynt yn
tra-awdurdodi arnynt.
43 Eithr nid felly y bydd yn eich
plith chwi: ond pwy bynnag a
ewyllysio fod yn fawr yn eich plith,
^ bydded weinidog i chwi ;
44 A phwy bynnag o honoch a
fynno fod yn bennaf, ^bydded was
1 bawb.
45 Canys *ni ddaeth Mab y dyn
i'w wasanaethu, ond i wasanaethu,
ac ''i roi ei einioes yn bridwerth
dros lawer.
46 IT "^ A hwy a ddaethant i Jericho.
Ac fel yr oedd efe yn myned allan o
Jericho, efe a'i ddisgyblion, a bagad
o bobl, Bartimëus ddall, mab Timë-
us, oedd yn eistedd ar fin y ffordd,
yn cardotta.
47 A phan glybu mai yr lesu o
Nazareth ydoedd, efe a ddechreu-
odd lefain, a dywedyd, lesu, mab
Dafydd, trugarhâ wrthyf.
48 A llawer a'i ceryddasant ef, i
geisio ganddo dewi : ond efe a lef-
odd yn fwy o lawer, Mab Dafydd,
trugarhâ wrthyf.
49 A'r lesu a safodd, ac a archodd
ei alw ef. A hwy a alwasant y dall,
gan ddywedyd wrtho, Cymmer gal-
on ; cyfod : y mae efe yn dy alw dl
50 Ond efe, wedi taflu ei gochl
ymaith, a gyfododd, ac a ddaeth at
yr lesu.
51 A'r lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd wrtho, Beth a fynni i mi ei
wneuthur i ti? A'r dall a ddywed-
odd wrtho, ^Athraw, caflfael o nonof
fy ngolwg.
52 A'r lesu a ddywedodd wrtho,
Dos ymaith: ^dy flfydd a'th ^iach-
aodd, Ac yn y man y cafodd efe
ei olwg, ac efe a ddilynodd yr lesu
ar hyd y ffordd.
PENNOD XI.
1 Grist yn marchogaeth mewn goruchafiaeth i
Jerusalem : 12 yn melldithio y pren deiliog
diffrwyth: 15 yn glanhâu y deml: 20 yn
annog ei ddisgyhlion i fod yn ddisigl mewn
ŷ'ydd ; ac i /addeu i'w gelynion : 27 ac yn
amddiffyn fod ei weithredoedd ef yn gyf-
reithlawn, trwy dystiolaeth loan, yr hwn oedd
wr wedi ei ddanfon oddi wrth Dduw.
AC * wedi eu dyfod yn agos i Je-
XA. rusalem, i Bethphage a Beth-
ania, hyd fynydd yr Olew-wydd, efe
a anfonodd ddau o'i ddisgyblion,
2 Ac a ddywedodd Avrthynt, Ewch
ymaith i'r pentref sydd gyferbyn â
chwi : ac yn y man wedi y deloch i
mewn iddo, chwi a gewch ebol wedi
ei rwymo, ar yr hwn nid eistedd-
odd neb ; goUyngwch ef yn rhydd,
a dygwch ymaith.
3 Ac OS dywed neb wrthych, Pa-
ham y gwnewch hyn? dywedwch,
Am fod yn rhaid i'r Arglwydd
wrtho ; ac yn ebrwydd efe a'i den-
fyn yma.
4 A hwy a aethant ymaith, ac a
gawsant yr ebol yn rhwym wrth y
drws oddi allan, mewn croes-ffordd;
ac a'i goUyngasant ef yn rhydd.
5 A rhai o'r rhai oedd yn sefyU
yno a ddywedasant wrthynt, Beth a
wnewch chwi, yn gollwng yr ebol
yn rhydd ?
6 A hwy a ddywedasant wrthynt
fel y gorchymynasai yr lesu: a hwy
a adawsant iddynt fyned ymaith.
7 A hwy a ddygasant yr ebol at yr
lesu, ac a fwriasant eu dillad arno ;
ac efe a eisteddodd arno.
8 A llawer a daenasant eu dillad
ar hyd y ffordd ; ac eraill a dorras-
ant gangau o'r gwŷdd, ac a'u taen-
asant ar y ffordd.
9 A'r rhai oedd yn myned o'r blaen,
a'r rhai oedd yn dyfod ar ol, a lef-
asant, gan ddywedyd, ''Hosanna;
Bendigedig fyddo yr hwn sydd yn
dyfod yn enw yr Arglwydd :
10 Bendigedig yiv y deyrnas sydd
yn dyfod yn enw Arglwydd ein tad
Dafydd : Hosanna yn y ^goruchaf.
11 A'r lesu a aeth i mewn i Jeru-
salem, ac i'r deml: ac wedi iddo
edrych ar bob peth o'i amgylch, a
hi weithian yn hwyr, efe a aeth
allan i Bethania gyd a'r deuddeg.
12 1Í ''A thrannoeth, wedi iddynt
ddyfod allan o Bethania, yr oedd
arno chwant bwyd.
13 Ac wedi iddo ganfod o hirbell
flBgysbren ag arno ddail, efe a aeth
i edrych a gaffai ddim arno. A
phan ddaeth atto, ni chafodd efe
ddim ond y dail: canys nid oedd
amser ffigys.
14 A'r lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd wrtho, Na fwyttâed neb
ffrwyth o honot byth mwy. A'i
ddisgyblion ef a glywsant.
15 1Í "^ A hwy a ddaethant i Jeru-
salem. A'r lesu a aeth i'r deml, ac
a ddechreuodd fwrw allan y rhai a
werthent ac a brynent yn y deml ;
ac a ymchwelodd drestlau yr arian-
wyr, a chadeiriau y gwerthwyr co-
lommenod :
Anno
DOMINI
33.
b Pb. 118.
26.
2 goruch-
afion.
0 Matt. 21.
18.
d Matt. 2L
12.
Luc 19. 45.
loan 2. 14.
Am faddeu i'n gelynion.
S. MARC, XII.
Y llafurwyr drygionus.
Anno
DOMINI
33.
3 a atliraw-
iaethodd.
i Neu, gan
yr holl, &c.
f Jer. 7.11.
e Luc 19. 47.
t Matt. 21.
19.
5fydd
l)uw.
Í 3Iatt. 17.
'ZO. a 21. 2L
Luc 17. 6.
k Matt. 7. 7.
Luc 11. 9.
loan 14. 13.
a 15. 7.
a IG. 24.
lago 1. 6.
I Matt. 6. 14
Col. 3. 13.
m Matt. 18,
35.
n Matt. 2L
23
Liic 20. X.
6 Neu, ÿeth.
16 Ac ni adawai efe i neb ddwyn
Uestr trwy y deml.
17 Ac efe ^ a'u dysgodd, gan ddy-
wedyd wrthynt, Onid yw yn ysgrif-
enedig, *Y gelwir fy nhŷ i yn
dŷ gweddi *i'r holl genhedloedd?
ond ^chwi a'i gwnaethoch yn ogof
Uadron.
18 ^A'r ysgrifenyddion a'r arch-
offeiriaid a glywsant hyn, ac a geis-
iasant pa fodd y difethent ef : can-
ys yr oeddynt yn ei ofhi ef, am fod
yr hoU bobl yn synnu oblegid ei
athrawiaeth efl
19 A phan aeth hi yn hwyr, efe
a aeth allan o'r ddinas.
20 1Í •* A'r bore, wrth fyned heibio,
hwy a welsant y ffigysbren wedi
crino o'r gwraidd.
21 A Phetr, wedi adgofio, a ddy-
wedodd wrtho, Athraw, wele y ffig-
ysbren a felldithiaist, wedi crino,
22 A'r lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd wi'thynt, Bydded gennych
^ flFydd yn Nuw :
23 Canys 'yn wir yr wyf yn dywed-
yd i chwi, Pwy bynnag a ddywedo
wrth y mynydd hwn, Tynner di
ymaith, a bwrier di i'r môr ; ac nid
ammheuo yn ei galon, ond credu y
daw i ben y pethau a ddywedo efe ;
beth bynnag a ddywedo, a fydd iddo.
24 Am hynny meddaf i chwi,
^Beth bynnag oil a geisioch wrth
weddio, credwch y derbyniwch, ac
efe fydd i chwi.
25 A 'phan safoch i weddio, madd-
euwch, o bydd gennych ddim yn
erbyn neb; fel y maddeuo eich
Tad yr hwn sydd yn y nefoedd i
chwithau eich camweddau :
26 Ond ""OS chwi ni faddeuwch,
eich Tad yr hwn sydd yn y nefoedd
ni faddeu chwaith eich camweddau
chwithau.
27 1Í " A hwy a ddaethant drachefn
i Jerusalem : ac fel yr oedd efe yn
rhodio yn y deml, yr arch-offeiriaid,
a'r ysgrifenyddion, a'r henuriaid, a
ddaethant atto,
28 Ac a ddywedasant wrtho, Trwy
ba awdurdod yr wyt ti yn gwneuth-
ur y pethau hyn? a phwy a roddes
i ti yr awdurdod hon i wneuthur
y pethau hyn ?
29 A'r lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd wrthynt, A minnau a ofyn-
af i chwithau un ^gair; ac attebwch
fi, a mi a ddywedaf i chwi trwy ba
awdurdod yr wyf yn gwneuthur y
pethau hyn.
936
30 Bedydd loan, ai o'r nef yr oedd,
ai o ddynion ? attebwch fi.
31 Ac ymresymmu a wnaethant
wrthynt eu hunain, gan ddywedyd,
Os dywedwn, O'r nef; efe a ddy-
wed, Paham gan hynny na chred-
ech iddo ?
32 Eithr os dywedAvn, 0 ddynion ;
yr oedd arnynt ofn y bobl : canys
" pawb oil a gyfrifent loan mai pro-
phwyd yn ddiau ydoedd,
33 A hwy a attebasant ac a ddy-
wedasant wrth yr lesu, Ni wyddom
ni. A'r lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd wrthynt hwythau, Ac ni
ddywedaf finnau i chwithau trwy
ba awdurdod yr wyf ^n gwneuthur
y pethau hyn.
PENNOD XII.
1 Trwy ddammeg y winllan a logwyd i lafur-
wyr anmolchgar, y mae Crist yn rhag-ddang-
os gwrthodiad yr luddewon, a galwad y
Cenhedloedd : 13 y mae yn gochelyd magi y
Fhariseaid cHr Herodianiaid ynghylch talu
teyrnged i Cesar; IS yn argyhoeddi am-
ryfusedd y Saduceaid, y rhai a wadent yr
adgyfodiad; 28 yn atteh yr ysgri/enydd oedd
yn ymofyn am y gorchymyn cyntaf ; 35 yn
beio ar dyb yr ysgrifenyddion am Grist ; 38
ac yn gorchymyn i'r hobl ochelyd eu huchder
a'u rhagrith hwy; 41 ac yn canmol y weddw
dlawd am ei dwy hatling, yn fwy na neb.
AC efe a ^ddechreuodd ddywedyd
. wrthynt ar ddamhegion. Gwr
a blaunodd winllan, ac a ddododd
gae o'i hamgylch, ac a gloddiodd le
i'r gwin-gafn, ac a adeiladodd dŵr,
ac a'i gosododd hi allan i lafurwyr,
ac a aeth oddi cartref.
2 Ac efe a anfonodd was mewn
amser at y llafurwyr, i dderbyn gan
y llafurwyr o ffrwyth y winllan,
3 A hwy SLÌ daliasant ef, ac a'i
baeddasant, ac a'^ gyrrasant ymaith
yn wsLg-law.
4 A thrachefn yr anfonodd efe
attynt was araU ; a hwnnw y taflas-
ant gerrig atto, ac yr archoUasant
ei ben, ac a'^ gyrrasant ymaith '^ yn
ammharchus,
5 A thrachefn yr anfonodd efe
un arall ; a hwnnw a laddasant : a
llawer eraill ; gan faeddu rhai, a
Uadd y Ueill.
6 Am hynny etto, a chanddo un
mab, ei anwylyd, efe a anfonodd
hwnnw hefyd attynt yn ddiweddaf,
gan ddywedyd, Hwy a barchant fy
mab i,
7 Ond y llafurwyr hynny a ddywed-
asant yn eu plith eu hunain, Hwn
y w yr etifedd ; deuwch, Uaddwn ef,
a r etifeddiaeth fydd eiddom ni.
Anno
DOMINI
33.
0 Matt 14
5.
pen. 6, 20,
» Matt. 2L
33.
Luc 20. 9,
^wedieiam-
mherchi.
Am dalit teyrnged.
S. MARC, XII.
Am yr adgyfodiad.
Anno
DOMINI
33.
b Ps. 118.
22.
0 Matt. 22.
15.
Luc 20. 20.
d Matt. 22.
23.
liUC 20. 27.
e Act. 23. 8.
fDeut.25.5.
8 A hwy a'i daliasant ef, ac a'«
lladdasant, ac a'i bwriasant allan
o'r winllatL
9 Beth gan hynny a wna arglwydd
y winllan? efe a ddaw, ac a ddifetha
y Uafurwyr, ac a rydd y winllan i
eraill.
10 Oni ddarllenasoch yr ysgryth-
yr hon? ^Y maen a wrthododd yr
adeiladwyr, hwn a wnaethpwyd yn
ben y gongl :
11 Hyn a wnaethpwyd gan yr Ar-
glwydd ; a rhyfedd y w yn ein gol-
wg ni.
12 A hwy a geisiasant ei ddala
ef ; ac yr oedd arnynt ofn y dyrfa :
canys hwy a wyddent mai yn eu
herbyn hwy y dywedasai efe y
ddammeg : a hwy a'i gadawsant ef,
ac a aethant ymaith.
13 H A <= hwy a anfonasant atto rai
o'r Phariseaid, ac o'r Herodianiaid,
i'w rwydo ef yn ei ymadrodd.
14 Hwythau, pan ddaethant, a
ddywedasant wrtho, Athraw, ni a
wyddom dy fod di yn eirwir, ac nad
oes arnat ofal rhag neb : canys nid
wyt ti yn edrych ar wyneb dynion,
ond yr wyt yn dysgu ffordd Duw
mewn gwirionedd : Ai cyfreithlawn
rhoi teyrnged i Cesar, ai nid yw?
a roddwn, ai ni roddwn hi?
15 Ond efe, gan wybod eu rhag-
rith hwynt, a ddywedodd wrthynt,
Paham y temtiwch fi ? dygwch i mi
geiniog, fel y gwelwyf hi.
16 A hwy d^i dygasant. Ac efe a
ddywedodd wrthynt, Eiddo pwy yiü
y ddelw hon a'r argraph ? A hwy a
ddywedasant wrtho, Eiddo Cesar.
17 A'r lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd wrthynt, ^ Rhoddwch yr ei-
ddo Cesar i Cesar, a'r eiddo Duw
i Dduw. A rhyfeddu a wnaethant
o'i blegid.
18 1Í ^Daeth y Saduceaid hefyd
atto, ®y rhai a ddywedant nad oes
adgyfodiad ; a gofynasant iddo, gan
ddywedyd,
19 Athraw, ^ Moses a ysgrifenodd
i ni, 0 bydd marw brawd neb, a
gadu ei wraig, ac heb adu plant,
am gymmeryd o'i frawd ei wraig
ef, a chodi had i'w frawd.
20 Yr oedd gan hynny saith o frod-
yr : a'r cyntaf a gymmerth wraig ;
a phan fu farw, ni adawodd had.
21 A'r ail a'i cymmerth hi, ac a
fu farw, ac ni adawodd yntau had :
a'r trydydd yr un modd
22 A hAvy a'i cymmerasant hi ill
»37
saith, ac ni adawsant had. Yn
ddiweddaf o'r cwbl bu farw y wraig
hefyd.
23 Yn yr adgyfodiad gan hynny,
pan adgyfodant, gwraig i ba un o
honynt fydd hi? canys y saith a'i
cawsant hi yn wraig.
24 A'r lesu a attebodd, ac a ddy-
wedodd wrthynt, Onid am hyn yr
ydych yn cyfeiliorni, am nad ydych
yn gwybod yr ysgrythyrau, na gallu
Duw?
25 Canys pan adgyfodant o feirw,
ni wreiccant, ac ni ŵrant ; eithr y
maent fel yr angelion sydd yn y
nefoedd.
26 Ond am y meirw, yr adgyfodir
hwynt; oni ddarllenasoch chm yn
llyfr Moses, y modd y Uefarodd
Duw wrtho yn y berth, gan ddy-
wedyd, ^Myfi yw Duw Abraham,
a Duw Isaac, a Duw Jacob ?
27 Nid yw efe Dduw y meirw,
ond Duw y rhai by w : am hynny
yr ydych chwi ja cyfeiliorni yn
fawr.
28 IT '^ Ac un o'r ysgrifenyddion a
ddaeth, wedi eu clywed hwynt yn
ymresymmu, a gwybod atteb o hono
iddynt yn gymmwys, ac a ofynodd
iddo. Pa un y w y gorchymyn cyntaf
o'r cwbl ?
29 A'r lesu a attebodd iddo, Y
cyntaf o'r hoU orchymynion yw,
'Clyw, Israel; Yr Arglwydd ein
Duw, un Arglwydd yw :
30 A char yr Arglwydd dy Dduw
*â'th holl galon, ac â'th hoU en-
aid, ac â'th holl feddwl, ac â'th
holl nerth. Hwn yw y gorchymyn
cyntaf
31 A'r ail sydd gyffelyb iddo;
''Car dy gymmydog fel ti dy hun.
Nid oes orchymyn arall mwy na'r
rhai hyn.
32 A dywedodd yr ysgrifenydd
wrtho. Da, Athraw, mewn gwirion-
edd y dywedaist, mai un Duw sydd,
ac nad oes arall ond efe :
33 A'i garu ef ° a'r holl galon, ac
a'r holl ddeall, ac a'r holl enaid, ac
a'r hoU nerth, a charu ei gymmydog
megis ei hun, sydd fwy na'r hoU
boeth-ofiPrymmau a'r aberthau.
34 A'r lesu, pan welodd iddo at-
teb yn synhwyrol, a ddywedodd
wrtho, Nid wyt ti bell oddi wrth
deyrnas Dduw. Ac ni feiddiodd
neb mwy ymofyn âg ef
35 11 'A'r lesu a attebodd ac a
ddywedodd, wrth ddysgu yn y deml,
Anno
DOMINI
33.
B Exod. 3. C.
h Matt. 22.
35.
1 Deut. 6. 4.
IiUclO.27.
4 oHii.
kLef.19.18.
Matt. 22.
39
Khuf.13.9.
Gal. 5. It
lago 2. 8.
1 Matt. 22.
41.
Luc 20. 41.
Crist yn rhag-fynegi
S. MARC, XIII.
dinystr y deml.
Anno
DOMINI
33.
mPB. 110.1.
n Matt. 23.
1.
Luc 20. 46.
o pen. 4. 2.
PLucll.43.
9 Matt. 23,
14.
» Luc 21. 1.
• 2 Bren.
12.9.
1 2 Cor. 8.
12.
n Deut. 24.
6.
1 loan 3.
17.
< gynhal-
iaeth.
» Matt. 24.
1.
Luc 21. 5.
Pa fodd y dywed yr ysgrifenyddion
fod Crist yn fab Dafydd?
36 Canys Dafydd ei hun a ddy-
wedodd trwy yr Yspryd Glân, *" Yr
Aeglwydd a ddywedodd wrth fy
Arglwydd, Eistedd ar fy neheulaw,
hyd oni osodwyf dy elynion yn
droed-faingc i'th draed.
37 Y mae Dafydd ei hun, gan
hynny, yn ei alw ef yn Arglwydd ;
ac o ba le y mae efe yn fab iddo?
A Uawer o bobl al gwrandawent ef
yn ewyllysgar.
38 H "Ac °efe a ddywedodd wrth-
ynt yn ei athrawiaeth, Ymogelwch
rhag yr ysgrifenyddion, y rhai a
chwennychant rodio mewn gwisg-
oedd llaesion, a ^chael cyfarch yn
y marchnadoedd,
39 A'r prif-gadeiriau yn y syna-
gogau, a'r prif-eisteddleoedd mewn
swpperau ;
40 "lY rhai sydd yn Uwyr-fwytta
tai gwragedd gweddwon, ac mewn
rhith yn hir-weddifo : y rhai hyn a
dderbyniant farnedigaeth fwy.
41 1Í ""A'r lesu a eisteddodd gyfer-
byn a'r drysorfa, ac a edrychodd
pa fodd yr oedd y bobl yn bwrw
arian * i'r drysorfa : a chyfoethogion
lawer a fwriasant lawer.
42 A rhyw wraig weddw dlawd a
ddaeth, ac a fwriodd i mewn ddwy
hatling, yr hyn yw ffyrling.
43 Ac efe a alwodd ei ddisgyblion
atto, ac a ddywedodd wrthynt, Yn
wir yr wyf yn dywedyd i chwi,
*fwrw o'r wraig weddw dlawd hon
i mewn fwy na r rhai oil a fwrias-
ant i r drysorfa.
44 Canys Invynt-hwy oil a fwrias-
ant o'r hyn a oedd y'ngweddill gan-
ddynt: ond hon o'i heisieu a fwr-
iodd i mewn yr hyn oil a feddai,
"se/'ei hoU ^fywyd.
PENNOD XIII.
1 Cri&t yn rhag-fynegi dinystr y deml: 9 yr
erlidiau o achos yr efengyl: 10 y bydd rhaid
pregethu yr efengyl i'r Cenhedloedd oil: 14
y mawr gystuddiau a ddigwyddai i'r ludd-
eioon: 24 a dull ei ddyfodiad ef i'r farn:
32 o ran na wyr neb yr awr, y dylai pob
dyn wylied a gwedd'io, rhag ein cael yn
ammharod pan ddêl efe at bob un trwy
farwolaeth.
AC ^fel yr oedd efe yn myned
jl\. allan o'r deml, un o'i ddisgybl-
ion a ddywedodd wriho, Athraw,
edrych pa ryw feini, a pha fath
adeiladau sydd yma.
2 A'r lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd wrtho, A well di yr adeil-
adau mawrion hyn ? ^ ni edir maen
ar faen, a'r nis dattodir.
3 Ac fel yr oedd efe yn eistedd
ar fynydd yr Olew-wydd, gyferbyn
a'r deml, Petr, ac lago, ac loan,
ac Andreas, a ofynasant iddo ^o'r
neilldu,
4 •= Dywed i ni pa bryd y bydd y
pethau hyn? a pha arwydd fydd
pan fo y pethau hyn oil ar ddi-
bennu ?
5 A'r lesu a attebodd iddynt, ac a
ddechreuodd ddywedyd, ^Edrych-
wch rhag twyUo o neb chwi :
6 Canys Uawer un a ddaw yn fy
enw i, gan ddywedyd, Myfi yw
Crist ; ac a dwyllant lawer.
7 Ond pan glywoch am ryfeloedd,
a son am ryfeloedd, na chyffrôer
chwi: canys rhaid i hynny fod;
ond nid yw y diwedd etto.
8 Canys cenedl a gyfyd yn erbyn
cenedl, a theyrnas yn erbyn teyrn-
as : a daear-grynfáau fyddant mewn
mannau, a newyn a thraUod fyddant.
9 1Í Dechreuad gofidiau yw y peth-
au hyn. Eithr * edrychwch chwi ar-
noch eich hunain : canys traddod-
ant chwi i'r cynghorau, ac i'r syna-
gogau ; chwi a faeddir, ac a ddygir
ger bron rhaglawiaid a brenhin-
oedd o'm hachos i, er tystiolaeth
iddynt hwy.
10 Ac *^y mae yn rhaid yn gyntaf
bregethu yr efengyl ym mysg yr
hoU genhedloedd.
11 ^Ond pan ddygant chwi, a'ch
traddodi, na rag-ofelwch beth a
ddywedoch, ac na fyfyriwch : eithr
pa beth bynnag a rodder i chwi yn
yr awr honno, hynny dywedwch :
canys nid chwychwi sydd yn dy-
wedyd, ond yr Yspryd Glân.
12 ''A'r brawd a ddyry frawd i
farwolaeth, a thad ei blentyn : a
phlant a gyfyd yn erbyn eu rhieni,
ac a'u rhoddant hwy i farwolaeth.
13 *A chwi a fyddwch gas gan
bawb er mwyn fy enw i : eithr ^ y
neb a barhao hyd y diwedd, hwn-
nw a fydd cadwedig.
14 1Í ^ Ond pan weloch chwi y ffi-
eidd-dra anghyfanneddol, ""yr hwn
a ddywedwyd gan Daniel y pro-
phwyd, wedi ei osod lie nis dylid,
(y neb a ddarlleno, deaUed;) yna
° y rhai a fyddant yn Judea, ffoant
i'r mynyddoedd :
15 A'r neb a fyddo ar ben y tŷ,
na ddisgyned i'r tŷ, ac uac aed i
mewn i gymmeryd dim o'i dy.
Anno
DOMINI
33.
bLucl9.44.
2ynddirgel,
0 Matt. 24.
3.
d Eph. 5. 6.
1 T hesB. 2.
3.
e Matt. 10.
17, 18.
f Matt. 24.
14.
s Matt. 10.
19.
Lucl2.ll.
a2L14.
t Mic. 7. 6.
k Matt. 10.
22.
1 Matt. 24.
15.
m Dan. 9.
27.
n Luc 21. 21.
Arwyddîon ail
S. MARC, XIV.
ddyfodiad Crist.
Anno
DOMINI
33.
• Neu, n»
byddai un
cnawd yn
gadweaig.
o Matt. 24.
23.
Luc 17, 23.
a 21. 8.
* i ddi-droi,
peposibl.
V 2 Petr 3.
17.
«Luc 21. 25.
r Dan. 7. 13,
14.
Matt. 16.
27.a24.30,
&c.
£eii. 14. 62.
luo 21. 27.
Act. 1. IL
1 Thes3. 4.
16.
2 Theas. 1.
7,10.
Dat. 1. 7.
■ Matt. 24.
32.
Luc 21. 29.
»/y ngHr-
taui.
» Matt. 24.
42. a 25. 13.
1 Thess. 5.
6.
16 A'r neb a fyddo yn y maes, na
thròed yn ei ol i gymmeryd ei wisg.
17 Ond gwae y rhai beichiog, a'r
rhai yn rhoi bronnau, yn y dyddiau
hynny 1
18 Ond gweddiwch na byddo eich
ffoedigaeth yn y gauaf.
19 Canys yn y dyddiau hynny y
bydd gorthrymder, y cyfryw ni bu
y fath o ddechreu y creadwriaeth
a greodd Duw, hyd y pryd hwn,
ac ni bydd chwaith.
20 Ac oni bai fod i'r Arghvydd
fyrhâu y dyddiau, ^ni chadwesid un
cnawd : eithr er mwyn yr etholed-
igion a etholodd, efe a fyrhaodd
y dyddiau.
21 "Ac yna os dywed neb wrthych,
Wele, llyma y Crist; neu, Wele,
accw ; na chredwch :
22 Canys gau-Gristiau a gau-bro-
phwydi a gyfodant, ac a ddangosant
arwyddion a rhyfeddodau, ^1 hudo
ymaitb, pe byddai bosibl, îe, yr
etholedigion.
23 P Eithr ymogelwch chwi : wele,
rhag-ddywedais i chwi bob peth.
24 IT lOnd yn y dyddiau hynny,
wedi y gorthrymder hwnnw, y ty-
wylla yr haul, a'r lloer ni rydd ei
goleuni,
25 A sêr y nef a syrthiant, a'r
nerthoedd sydd yn y nefoedd a
siglir.
26 Ac 'yna y gwelant Fab y dyn
yn dyfod yn y cymmylau, gyd â
gallu mawr a gogoniant.
27 Ac yna yr enfyn efe ei angelion,
ac y cynnuU ei etholedigion oddi
wrth y pedwar gwynt, o eithaf y
ddaear hyd eithaf y nef.
28 *Ond dysgwch ddammeg oddi
wrth y ffigysbren : Pan fo ei gangen
eisoes yn dyner, a'r dail yn torri
allan, chwi a wyddoch fod yr haf
yn agos :
29 Ac felly chwithau, pan weloch
y pethau hyn wedi dyfod, gwybydd-
wch ei fod yn agos, wrth y drysau.
30 Yn wir yr wyf yn dywedyd i
chwi, nad â yr oes hon heibio, hyd
oni wneler y pethau hyn oil.
31 Nef a daear a ant heibio : ond
^y geiriau mau fi nid ant heibio
ddim.
32 IT Eithr am y dydd hwnnw a'r
awr ni ŵyr neb, na'r angelion sydd
yn y nef, na'r Mab, ond y Tad.
33 'Ymogelwch, gwyliwch a gweddi-
wch : canys ni wyddoch pa bryd y
bydd yr amser.
34 Canys Mob y dyn sydd fel
gwr yn ymdaith i bell, wedi gadael
ei dŷ, a rhoi awdurdod i'w weision,
ac i bob un ei waith ei hun, a gor-
chymyn i r drysawr wylio.
35 Gwyliwch gan hynny, (canys nis
gwyddoch pa bryd y daw meistr y
tŷ, yn yr hwyr, ai banner nos, ai ar
ganiad y ceiliog, ai y boreuddydd ;)
36 Rhag iddo ddyfod yn ddisym-
mwth, a'ch cael chwi yn cysgu.
37 A'r hyn yr wyf yn eu dywedyd
wrthych chwi, yr wyf yn eu dy-
wedyd wrth bawb, Gwyliwch.
PENNOD XIV.
1 Cyd-fwriad yn erbyn Crist. 3 Gwraig yn
tywallt ennaint gwerthfawr ar ei ben ef. 10
Judas yn gwerthu ei feistr am arian. 12
Crist ei hun yn rhag-ddywedyd y bradycJiai
un o'i ddisgyblion ef. 22 Wedi darparu a
bwytta y pose, y mae yn ordeinio ei stopper :
26 yn hysbysu ym mlaen Haw y J'oai ei holl
ddisgyblion, ac y gioadai Petr ef. 43 Judas
yn ei fradychu ef â chusan. 46 M ddala
ef yn yr ardd. 53 Cynnulleidfa yr ludd-
ewon yn achioyn arno ef ar gam, ac yn ei
farnu yn annuwiol, 65 ac yn ei ammherchi
yn gywilyddus. 66 Petr yn ei wadu ef
deirgwaith.
AC wedi *deuddydd yr oedd y
. pasc, a gwyl y bara croy w : a'r
arch-ofifeiriaid a'r ysgrifenyddion a
geisiasant pa fodd y dalient ef trwy
dwyll, ac y lladdent ef :
2 Eithr dywedasant, Nid ar yr wyl,
rhag bod cynnwrf ym mhlith y bobL
3 1Í **A phan oedd efe yn Beth-
ania, yn nhŷ Simon y gwahan-glwyf-
us, ac efe yn eistedd i fwytta, daeth
gwraig a chanddi flwch o ennaint
0 nard ^gwlyb gwerthfawr; a hi a
dorrodd y blwch, ac a'i tywalltodd
ar ei ben ef.
4 Ac yr oedd rhai yn ^ anfoddlawn
ynddynt eu hunain, ac yn dywedyd,
1 ba beth y gwnaethpwyd y golled
hon o'r ennaint ?
5 Oblegid fe a allasid gwerthu
hwn uwch law tri chàn ceiniog, a'u
rhoddi i'r tlodion. A hwy a ffrom-
masant yn ei herbyn hi.
6 A'r lesu a ddywedodd, Gadêwch
iddi ; paham y gwnewch flinder
iddi? hi a wnaeth weithred dda
arnaf fi.
7 Canys *'bob amser y cewch y
tlodion gyd â chwi; a phan fyn-
noch y gellwch wneuthur da idd-
ynt hwy : ond myfi ni chewch bob
amser.
8 Hyn a allodd hon, hi a'i gwnaeth :
hi a achubodd y blaen i enneinio fy
nghorph erbyn y claddedigaeth.
Anno
DOMINI
33.
« Matt. 26.
2.
Luc 22. 1.
loan 11.55.
alal.
b Matt. 26.
6.
loan 12, 1,
3.
2 pur.
3 sorredig.
c Deut. 15.
11.
Yr lesu yn hwytta y Pasc,
S. MARC, XIV.
ac yn ordeinio ei Stopper,
Anno
DOMDÍI
33.
a Matt. 26.
14.
Luc 22. i.
t Matt. 26.
17.
< laddeiit.
Í Matt. 26.
20.
E Matt. 26.
26.
liuc 22. 19.
1 Oor. 11.
23.
9 Yn wir meddaf i chwi, Pa le
bynnag y pregether yr efengyl hon
yn yr holl fyd, yr hyn a wnaeth hon
hefyd a adroddir er coffa am dani.
10 H "^A Judas Iscariot, un o'r
deuddeg, a aeth ymaith at yr arch-
offeiriaid, iV fradychu ef iddynt.
11 x^ phan glywsant, fe fu lawen
ganddynt, ac a addawsant roi arian
iddo. Yntau a geisiodd pa fodd y
gallai yn gymmwys ei fradychu ef.
12 1Í " h!v dydd cyntaf o wyl y
bara croyw, pan * aberthent y pasc,
dywedodd ei ddisgyblion wrtho, I
ba le yr wyt ti yn ewyllysio i ni
fyned i barottoi i ti, i fwytta y pasc?
13 Ac efe a anfonodd ddau o'i
ddisgyblion, ac a ddywedodd wrth-
ynt, Ewch i'r ddinas ; a chyferfydd
â chwi ddyn yn dwyn ystenaid o
ddwfr : dilynwch ef
14 A pha le bynnag yr el i mewn,
dywedwch wrth wr y tŷ, Fod yr
Athraw yn dywedyd, Pa le y mae
y Hetty, lie y gallwyf, mi a'm dis-
gyblion, fwytta y pasc ?
15 Ac efe a ddengys i chwi oruwch-
ystafell fawr wedi ei thaenu yn
barod : yno parottôwch i ni.
16 A'i ddisgyblion a aethant, ac a
ddaethant i'r ddinas ; ac a gawsant
megis y dywedasai efe wrthynt : ac
a barottoisant y pasc.
17 A phan aeth hi yn hwyr, efe
a ddaeth gyd â'r deuddeg.
18 ^Ac fel yr oeddynt yn eistedd,
ac yn bwytta, yr lesu a ddywed-
odd, Yn wir meddaf i chwi, un o
honoch, yr hwn sydd yn bwytta
gyd â myfi, a'm bradycha i.
19 Hwythau a ddechreuasant drist-
âu, a dywedyd wrtho bob yn un ac
un, Ai myfi ? ac arall, Ai myfi ?
20 Ac efe a attebodd ac a ddy-
wedodd wrthynt, Un o'r deuddeg,
yr hwn sydd yn gwlychu gyd â mi
yn y ddysgl, yw efe.
21 Mab y dyn yn wir sydd yn myn-
ed ymaith, fel y mae yn ysgrifen-
edig am dano: ond gwae y dyn
hwnnw trwy yr hwn y bradychir
Mab y dyn ! da fuasai i'r dyn hwn-
nw pe nas ganesid.
22 H 8 Ac fel yr oeddynt yn bwyt-
ta, yr lesu a gyramerodd fara, ac
cCi bendithiodd, ac a'i torrodd, ac
2ii rhoddes iddynt; ac a ddywed-
odd, Cymmerwch, bwyttêwch : hwn
yw fy nghorph.
23 Ac wedi iddo gymmeryd y cwp-
pan, a rhoi diolch, efe a'i rhoddes
iddynt: a hwynt oil a yfasant o
hono.
24 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Hwn yw fy ngwaed i o'r testament
newydd, yr hwn a dywelltir dros
lawer.
25 Yn wir yr wyf yn dywedyd
wrthych, nad yfaf mwy o ffrwyth
y winAvydden, hyd y dydd hwnnw
pan yfwyf ef yn newydd yn nheyrn-
as Dduw.
26 1Í Ac w^edi iddynt ganu ^ mawl,
hwy a aethant allan i fynydd yr
Olew-wydd.
27 •* A dywedodd yr lesu wrthynt,
Chwi a rwystrir oil o'm plegid i
y nos hon : canys ysgrifenedig yw,
'Tarawaf y bugail, a'r defaid a
wasgerir.
28 Eithr ""wedi i mi adgyfodi, mi
a âf o'ch blaen chwi i Galilea.
29 'Ond Petr a ddywedodd wrtho,
Pe byddai pawb wedi eu rhwystro,
etto ni byddafü.
30 A dywedodd yr lesu wrtho, Yn
wir yr ydwyf yn dywedyd i ti,
Heddyw, o fewn y nos hon, cyn
canu o'r ceiliog ddwy^yaith, y gwedi
fi deirgwaith.
31 Ond efe a ddywedodd yn hel-
aethach o lawer, Pe gorfyddai i mi
farw gyd â thi, ni'th wadaf ddim.
A'r un modd y dywedasant oil.
32 ""A hwy a ddaethant i le yr
oedd ei enw Getlisemane : ac efe
a ddywedodd wrth ei ddisgyblion,
Eisteddwch yma, tra fyddwyf yn
gweddiio.
33 Ac efe a gymmerth gyd âg ef
Petr, ac lago, ac loan, ac a dde-
chreuodd ymofidio, a thristâu yn
ddirfawr.
34 Ac e/e a ddywedodd wrthynt,
"^ Y mae fy enaid yn athrist hyd
angau : arhoswch yma, a gwyliwch.
35 Ac efe a aeth ychjdig ym
mlaen, ac a syi'thiodd ar y ddaear,
ac a weddiodd, o bai bosibl, ar fyn-
ed yr awr honno oddi wrtho.
36 Ac efe a ddywedodd, "Abba,
Dad, P pob peth sydd bosibl i ti :
tro heibio y cwppan hwn oddi
wrthyf : "i eithr nid y peth yr ydwyf
fi yn ei ewyllysio, ond j peth yr
ydwyt ti
37 Ac efe a ddaeth, ac a'u cafodd
hwy yn cysgu; ac a ddywedodd
wrth Petr, Simon, ai cysgu yr wyt
ti ? oni allit wylio un awr ?
38 Gwyhwch a gweddiwch, rhag
eich myned "^ mewn temtasiwn. 'Yr
Anno
DOMINI
33.
6 emyn.
h Matt. 26.
31.
lZech.13.7.
k pen. 16.7.
1 Matt. 26.
33.
Luc 22. 33.
loan 13. 37.
m Matt. 26.
36.
Luc 22. 29.
loan 18. 1.
n loan 12.
27.
0 Bhuf . 8.
15.
Gal. 4. 6.
P Heb. 5. T.
1 loan 6. 38.
6 £ brofed-
igaeth.
r Gal. 6. 17.
940
Dal Crist
S. MAKC, XIV.
Petr yn ei wadu.
Auno
DOMINI
33.
• Hatt 26.
47.
Luc 22. 47.
loan 18. 3.
» Pg. 22. 6.
Es. 53. 7,
inc.
o Matt. 26.
67.
Luc 22. 54.
loan 18. 13.
yspryd yn ddiau sydd barod, ond
y cnawd sydd wan.
39 Ac wedi iddo fyned ymaith
drachefn, efe a weddiodd, gan ddy-
wedyd yr un ymadrodd.
40 Ac wedi iddo ddychwelyd,
efe a'u cafodd hwynt drachefn yn
cysgu; canys yr oedd eu llygaid
hwynt wedi trymhâu : ac ni wydd-
ent beth a attebent iddo.
41 Ac efe a ddaeth y drydedd
waith, ac a ddywedodd wrthynt,
Cysgwch weithian, a gorphwyswch :
digon yw; daeth yr awr: wele, yr
ydys yn bradychu Mab y dyn i
ddwylaw pechaduriaid.
42 Cyfodwch, awn; wele, y mae
yr hwn sydd yn fy mradychu yn
agos.
43 1 "Ac yn y man, ac efe etto
yn Uefaru, daeth Judas, un o'r deu-
ddeg, a chyd ag ef dyrfa fawr â
chleddyfau a ffyn, oddi wrth yr
arch-offeiriaid, a'r ysgrifenyddion,
a'r henuriaid.
44 A'r hwn a'i bradychodd ef a
roddasai arwydd iddynt, gan ddy-
wedyd, Pwy bynnag a gusanwyf,
hwnnw yw: deliwch ef, a dygwch
ymaith yn sicr.
45 A phan ddaeth, yn ebrwydd
efe a aeth atto, ac a ddywedodd.
Rabbi, Rabbi ; ac a'i cusanodd ef.
46 1Í A hwythau a roisant eu dwy-
law arno, ac a'i daliasant ef.
47 A rhyw un o'r rhai oedd yn sef-
yll ger llaw, a dynnodd ei gleddyf,
ac a darawodd was yr arch-offeiriad,
ac a dorrodd ymaith ei glust ef.
48 A'r lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd wrthynt, Ai megis at leidr
y daethoch allan, â chleddyfau ac
â fíyn, i'm dala i ?
49 Yr oeddwn i beunydd gyd â
chwi yn athrawiaethu yn y deml,
ac ni'm daliasoch : ond * rhaid yw
cyflawni yr ysgrythyrau.
50 A hwynt oil a'i gadawsant ef,
ac a ffoisant.
51 A rhyw wr ieuangc oedd yn
ei ddilyn ef, wedi ymwisgo â llian
main ar ei gorph noeth ; a'r gwŷr
ieuaingc a'i daliasant ef.
52 A hwn a adawodd y llian, ac
a ffodd oddi wrthynt yn noeth.
53 1Í "* A hwy a ddygasant yr lesu
at yr arch-offeiriad: a'r hoU arch-
offeiriaid, a'r henuriaid, a'r ysgrifen-
yddion, a ymgasglasant gyd ag ef.
64 A Phetr a'i canlynodd ef o hir-
bell, hyd yn llys yr arch-offeiriad ;
941
ac yr oedd efe yn eistedd gyd a'r
gwasanaethwyr, ac yn ymdwymno
wrth y tan.
55 ^A'r arch-offeiriaid a'r holl
gynghor a geisiasant dystiolaeth yn
erbyn yr lesu, i'w roi ef iw farw-
olaeth ; ac ni chawsant
56 Canys Uawer a ddygasant gau-
dy stiolaeth yn ei erbyn ef; eithr
nid oedd eu tystiolaethau hwy yn
gysson.
57 A rhai a gyfodasant ac a ddyg-
asant gam-dystiolaeth yn ei erbyn,
gan ddywedyd,
58 Ni a'i clywsom ef yn dywedyd,
yJMi a ddinystriaf y deml hon o
waith dAvylaw, ac mewn tridiau yr
adeiladaf arall heb fod o waith llaw.
59 Ac etto nid oedd eu tystiol-
aeth hwy felly yn gysson.
60 A chyfododd yr arch-offeiriad
yn y canol, ac a ofynodd i'r lesu,
gan ddywedyd, Oui attebi di ddim ?
beth y mae y rhai hyn yn ei dyst-
iolaethu yn dy erbyn ?
61 Ac ^efe a dawodd, ac nid at-
tebodd ddim. Drachefn yr arch-
offeiriad a ofynodd iddo, ac a ddy-
wedodd wrtho, Ai tydi yw Crist,
Mab y Bendigedig ?
62 A'r lesu a ddywedodd, Myfi
y w : * a chwi a gewch weled Mab
y dyn yn eistedd ar ddeheulaw y
gallu, ac yn dyfod y'nghymmylau
y nef.
63 Yna yr arch-offeiriad, gan rwygo
ei ddillad, a ddywedodd. Pa raid 1
ni mwy wrth dystion ?
64 Chwi a glywsoch y gabledd:
beth dybygwch chwi? A hwynt oil
a'i condemniasant ef, ei fod yn
euog o farwolaeth.
65 A dechreuodd rhai boeri arno,
a chuddio ei wyneb, a'i gernodio ;
a dywedyd wrtho, Prophwyda. A'r
gweinidogion a'i tarawsant ef â
"^ gwiail.
66 1Í ^Ac fel yi' oedd Petr yn y
llys i waered, daeth un o forwynion
yr arch-offeiriad :
Q7 A phan ganfti hi Petr yn ym-
dwymno, hi a edrychodd arno, ac
a ddywedodd, Tithau hefyd oeddit
gyd a'r lesu o Nazareth.
68 Ac efe a wadodd, gan ddywed-
yd, Nid adwaen i, ac ni wn i beth
yr wyt yn ei ddywedyd. Ac efe
a aeth allan i'r porth; a'r ceiliog
a ganodd.
69 *= A phan welodd y Uangces ef
drachefn, lii a ddechreuodd ddy-
Anno
DOÄHNI
33.
I Slatt. 26.
59.
7 pen. 15. 29.
loan 2. Id.
« Es. 53. 7.
» Matt. 24.
30. a 26. 64.
Luc 22. (
7Neu,
chledrau eu
dwylaw.
b Matt. 26.
69.
Luc 22. 55,
loan 18. 16.
e Matt. 28.
7J.
Luc 22. 58.
loan 18. 25.
Dwyn Crist ger hron Pilat. S. MARC, XV.
Ei goroni â drains
Anno
DOMINI
33.
d Act 2. 7.
e Matt. 26.
75.
8 Neu, Ac
/e wylodd
yn dost,
neu, Acfe
ddechreu-
odd wylo.
» Pa. 2. 2.
Matt. 27. 1.
Luc 22. 66.
a23. 1.
loan 18. 28.
2 am lawer.
b Matt, 27.
13.
c Matt 27.
15.
Luc 23. 17.
loan 18. 39.
wedyd wrth y rhai oedd yn sefyll
yno, Y mae hwn yn tin o honynt
70 Ac efe a wadodd drachefn. Ac
ychydig wedi, y rhai oedd yn seiyll
ger Haw a ddywedasant wrth Petr
drachefn, Yn wir yr wyt ti yn un
0 honynt ; ^ canys Galilead wyt, a'th
leferydd sydd debyg.
71 Ond efe a ddechreuodd regu a
thyngn, Nid adwaen i y dyn yma yr
ydych chwi yn dywedyd am dano.
72 A'r ceiliog a ganodd yr ail
waith. ^A Phetr a gofiodd y gair
a ddywedasai yr lesu wrtho, Cyu
canu o'r ceiliog ddwywaith, ti a'm
gwedi deirgwaith. *A chan ystyried
hynny, efe a wylodd.
PENNOD XV.
1 Dwyn yr lesu yn rJiwym, ac achwyn arno ger
hron Pilat. 15 Wrth floedd y hdbl gyffredin,
gollwng Bardbbas y llqfrudd yn rhydd, a
thraddodi yr lesu Vw groeshoelio. 17 Ei
goroni ef a drain, 19 poeri arno, a'i watwar.
21 Efe yn diffygio yn dwyn ei groes. 27 Ei
grogi ef rhwng dau leidr. 29 Y mae yn
d'ioddef difenwad yr luddeivon: 39 etto y
canwriad yn cyffesu ei fod ef yn Fab Duw :
43 a Joseph yn ei gladdu ef yn barchedig.
AC ''yn y fan, y bore, yr ymgyng-
JTA- horodd yr arch-offeiriaid gyd
a'r henuriaid a'r ysgrifenyddion, a'r
hoU gynghor : ac wedi iddynt rwymo
yr lesu, hwy a'i dygasant e/'ymaith,
ac a'i traddodasant at Pilat.
2 A gofynodd Pilat iddo, Ai ti
yw Brenhin yr luddewon? Yntau
a attebodd ac a ddywedodd wrtho,
Yr wyt ti yn dywedyd.
3 A'r arch-offeiriaid a'i cyhuddas-
ant ef ^ o lawer o bethau : eithr nid
attebodd efe ddim.
4 ''A Philat drachefn a ofynodd
iddo, gan ddywedyd, Onid attebi di
ddim ? wele faint o bethau y maent
yn eu tystiolaethu yn dy erbyn.
5 Ond yr lesu etto nid attebodd
ddim ; fel y rhyfeddodd Pilat.
6 Ac "^ ar yr wyl honno y goUyngai
efe yn rhydd iddynt un carcharor,
yr hwn a ofynent iddo.
7 Ac yr oedd un a elwid Barab-
bas, yr hwn oedd yn rhwym gyd
a'i gyd-derfysgwyr, y rhai yn y der-
fysg a wnaethent lofruddiaeth.
8 A'r dyrfa gan groch-lefain, a
ddechreuodd ddeisyf arno wneuth-
ur fel y gwnaethai bob amser idd-
ynt
9 A Philat a attebodd iddynt, gan
ddywedyd, A fynnwch chwi i mi
oHwng yn rhydd i chwi Frenhin yr
luddewon ?
10 (Canys efe a wyddai mai o
genfigen y traddodasai yr arch-
offeiriaid ef )
11 "^A'r arch-offeiriaid a gynhyrf-
asent y bobl, fel y golly ngai efe yn
hytrach Barabbas yn rhydd iddynt.
12 A Philat a attebodd ac a ddy-
wedodd drachefn wrthynt, Beth gan
hynny a fynnwch i mi ei wneuthur
i'r hwn yr ydych yn ei alw Brenhin
yr luddewon ?
13 A hwythau a lefasant drachefn,
Croeshoelia ef.
14 Yna Pilat a ddywedodd wrth-
ynt, Ond pa ddrwg a wnaeth efe?
A hwythau a lefasant fwy-fwy,
Croeshoelia ef.
15 IT * A Philat yn chwennych
boddloni y bobl, a oUyngodd yn
rhydd iddynt Barabbas; a'r lesu,
wedi iddo ei fflangellu, a draddod-
odd efe i'w groeshoelio.
16 A'r milwyr a'i dygasant ef i
fewn y Uys, a elwir Pretorium : a
hwy a alwasant ynghyd yr hoU
fyddin ;
17 Ac a'i gwisgasant ef â phorphor,
ac a blethasant goron o ddrain, ac
a'i dodasant am ei hen;
18 Ac a ddechreuasant gyfarch
iddo, Henffych well, Brenhin yr
luddewon.
19 A hwy a gurasant ei ben ef
â chorsen, ac a boerasant arno, a
chan ddodi eu gliniau i lawr, a'i
haddolasant ef.
20 Ac wedi iddynt ei watwar ef,
hwy a ddiosgasant y porphor oddi
am dano, ac a'i gwisgasant ef a'i
ddillad ei hun, ac a'i dygasant allan
i'w groeshoelio.
21 A ^hwy a gymhellasant un Si-
mon o Cyrene, yr hwn oedd yn
myned heibio, wrth ddyfod o'r wlad,
se/tad Alexander a Ruffiis, i ddwyn
ei groes ef.
22 8 A hwy a'i harweiniasant ef i
le a elwid Golgotha ; yr hyn o'i
gyfieithu yw. Lie y benglog ;
23 Ac a roisant iddo i'w yfed win
^ myrllyd : eithr efe nis cymmerth.
24 Ac wedi iddynt ei groeshoelio,
^ hwy a rannasant ei ddUlad ef, gan
fwrw coelbren arnynt, beth a gai
pob un.
25 *A'r drydedd awr oedd hi; a
hwy a'i croeshoeliasant ef.
26 Ac ""yr oedd ysgrifen ei achos
ef wedi ei hargraphu, BRENHIN
YR lUDDEWON.
27 ^A hwy a groeshoeliasant gyd
Anno
DOMINI
33.
d Act. 3. U.
e Matt 27.
26.
loan 19. 1.
f Matt. 27.
32.
Luc 23. 26.
6 Luc 23. 33.
loan 19. 17.
3 cymmyig-
edig d
myrr.
h Pb. 22. 11
loan 19. 23.
i Matt 27.
45.
Luc 23. 44.
loan 19. 14.
k Matt 27.
37.
loan 19. 19.
1 Matt 27.
3S.
cCi gYoeshoélio.
S. MARC, XVI.
Adgyfodiad Crist
Anno
DOMINI
33.
mEs.53.12.
Luc 22. 37.
n Ps. 22. 7.
open. 14. 58.
loan 2. 19.
P Luc 23. 39.
4 Matt. 27.
45.
Luc 2a 34.
r Ps. 22. 1.
Matt. 27.
46.
■ loan 19.
29
» Pb. 69. 21.
0 Matt. 27.
50.
loan 19. 30.
X Matt. 27.
61.
Luc 23. 45.
1 Matt. 27.
54.
Luc 23. 47.
« Matt. 27.
55.
» Luc 8. 2, 3.
b Matt. 27.
67.
Luc 23. 50.
loan 19. 38.
âg ef ddau leidr; un ar y Haw
ddehau, ac un ar yr aswy iddo.
28 A'r ysgrythyr a gyflawnwyd,
yr hon a ddywed, "Ac efe a gyf-
rifwyd gyd a'r rhai anwir.
29 ° A'r rhai oedd yn myned heib-
io a'i cablasant ef, gan ysgwyd eu
pennau, a dywedyd, Och, "tydi yr
hwn wyt yn dinystrio y deml, ac
yn ei hadeiladu mewn tridiau,
30 Gwared dy hun, a disgyn oddi
ar y groes.
31 Yr un ffunud yr arch-offeiriaid
hefyd yn gwatwar, a ddywedasant
wrth eu gilydd, gyd a'r ysgrifenydd-
ion, Eraill a waredodd, ei hun nis
gall ei wared.
32 Disgyned Crist, Brenhin yr Is-
rael, yr awi'hon oddi ar y groes, fel
y gwelom, ac y credom. ^A'r rhai
a groeshoeliesid gyd âg ef, a'i di-
fenwasant ef.
33 A "iphan ddaeth y chweched
awr, y bu tywyllwch ar yr hoU
* ddaear hyd y nawfed awr.
34 Ac ar y nawfed awr y dolefodd
yr lesu â Uef uchel, gan ddywedyd,
^Eloi, Eloi, lama sabachthani? yr
hyn o'i gyfieithu yw, Fy Nuw, fy
Nuw, paham y'm gade waist ?
35 A rhai o'r rhai a safent ger
Haw, pan glywsant, a ddywedasant,
Wele, y mae efe yn galw ar Elias.
36 Ac ^un a redodd, ac a lanwodd
yspwng yn Uawn o finegr, ac *a'^
dododd ar gorsen, ac a'i diododd
ef, gan ddywedyd, Peidiwch, edrych-
wn a ddaw Elias i'w dynnu ef i
lawr.
37 ""A'r lesu a lefodd â Uef uchel,
ac a ymadawodd a'r yspryd.
38 "" A Hen y deml a rwygwyd yn
ddwy, oddi fynu hyd i waered.
39 y A phan welodd y canwriad,
yr hwn oedd yn sefyll ger Haw
gyferbyn âg ef, ddarfod iddo yn
Uefain felly ymadaw a'r yspryd, efe
a ddywedodd, Yn wir Mab Duw
oedd y dyn hwn.
40 ^ Ac yr oedd hefyd wragedd yn
edrych o hirbeH : ym mhlith y rhai
yr oedd Mair Magdalen, a Mair
mam lago fychan a Jose, a Salome ;
41 Y rhai hefyd, pan oedd efe
yn Galilea, *a'i dilynasant ef, ac a
weiniasant iddo ; a gwragedd eraill
lawer, y rhai a ddaethent gyd âg
ef i fynu i Jerusalem.
42 IT ^ Pan ydoedd hi weithian yn
hwyr, (am ei bod hi yn ddarpar-
wyl, sef y dydd cyn y Sabbath,)
43 Daeth Joseph o Arimathea,
cynghorwr pendefigaidd, yr hwn
oedd yntau " yn disgwyl am deyrn-
as Dduw, ac a aeth yn hŷf i mewn
at Pilat, ac a ddeisyfodd gorph yr
lesu.
44 A rhyfedd oedd gan Pilat o bu-
asai efe farw eisoes : ac wedi iddo
alw y canwriad atto, efe a ofynodd
iddo a oedd efe wedi marw er ys
meityn.
45 A phan wybu gan y canwriad,
efe a roddes y corph i Joseph.
46 Ac efe a brynodd lian main,
ac a'i tynnodd ef i lawr, ac a'i
hamdôdd yn y llian main, ac a'i
dododd ef mewn bedd a naddasid
o'r graig ; ac a dreiglodd faen ar
ddrws y bedd.
47 A Mair Magdalen a Mair
mam Jose, a edrychasant pa le y
dodid ef.
PENNOD XVI.
1 Angel yn mynegi adgyfodiad Crist i dair o
wragedd. 9 Crist ei hun yn ymddangos i
Mair Magdalen : 12 i ddau oedd yn myned
i'r wlad : 14 yna i'r apostolion, 15 y rhai y
mae efe yn eu hanfon allan i hregethu yr
efengyl : 19 mae yn esgyn i'r nefoedd.
AC *wedi darfod y dydd Sabbath,
Xjl Mair Magdalen, a Mair mam
lago, a Salome, ''a brynasant ^bêr-
aroglau, i ddyfod i'w enneinio ef.
2 *=Ac yn fore iawn, y dydd
cyntaf ^o'r wythnos, y daethant at
y bedd, a'r haul wedi codi.
3 A hwy a ddywedasant wrth eu
gilydd, Pwy a dreigla i ni y maen
ymaith oddi wrth ddrws y bedd ?
4 (A phan edrychasant, hwy a gan-
fuant fod y maen wedi ei dreiglo
ymaith ;) canys yr oedd efe yn fawr
iawn.
5 Ac * wedi iddynt fyned i mewn
i'r bedd, hwy a welsant fab ieuangc
yn eistedd o'r tu dehau, wedi ei
ddilladu â gwisg wenllaes; ac a
ddychrynasant.
6 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Na ddychrynwch. Ceisio yr yd-
ych yr lesu o Nazareth, yr hwn
a groeshoeliwyd : efe a gyfododd ;
nid yw efe yma: wele y man y
dodasant ef.
7 Eithr ewch ymaith, dywedwch
i'w ddisgyblion ef, ac i Petr, ei
fod ef yn myned o'ch blaen chwi
i Galilea: yno y cewch ei weled
ef, ^ fel y dy wedodd i chwi.
8 Ac wedi myned allan ar frys,
hwy a ffoisant oddi wrth y bedd ;
canys dychryn a syndod oedd ar-
Anno
DOMINI
33.
c Luc 2. 25,
as.
» Matt. 28.
1.
Luc 24. 1.
loan 20. 1.
b Luc 23. 56.
2 hjsiau.
c Luc 24. L
loan 20. L
8 o^r sah-
hathau.
d loan 20.
IL
9 Matt. 26.
32.
pen. 14. 28.
Crist yn esgyn
S. LUC, I.
i'r nefoedd.
Anno
DOMINI
33.
f Edrych
Matt. 28. 8.
Luc 24. 9.
8 loan 20.
14.
Ii Luc 8. 2.
^Ac ni ddywedasant ddim
neb : canys yr oeddynt wedi
1 Luc 24. 13.
t Luc 24. 36.
loan 20. 19.
1 Cor. 15. 5.
* Neu,
ynghyd.
nynt.
wrth
oftii.
9 IT AV lesii, wedi adgyfodi y bore
y dydd cyntaf o'r wythnos, ^ a ym-
ddangosodd yn gyntaf i Mair Mag-
dalen, ''o'r hon y bwriasai efe allan
saith o gythreuliaid.
10 Hithau a aeth, ac a fynegodd
i'r rhai a fuasent gyd âg e^ ac
oeddynt mewn galar ac wylofain.
11 A hwytliau, pan glywsant ei
fod ef yn fyw, ac iddi hi ei weled
ef, ni chredent.
12 11 Ac wedi liynny yr ymddang-
osodd efe mewn gwedd arall 4
ddau o honynt, a hwynt yn ym-
deithio, ac yn myned i'r wlad.
13 A hwy a aethant, ac a fynegas-
ant i'r lleill : ac ni chredent iddynt
hwythau.
14 11 ^J.c ar ol hynny efe a ym-
ddangosodd i'r un ar ddeg, a hwy
yn eistedd *i fwytta; ac a ddan-
nododd iddynt eu hanghrediuiaeth
a'u calon-galedwch, am na chred-
asent y rhai a'i gwelsent ef wedi
adgyfodi.
15 ^ Ac efe a ddy wedodd wrthynt,
Ewch i'r holl fyd, a phregethwch
yr efengyl i bob creadur.
Ig m Y neb a gredo ac a fedyddier
a fydd cadwedig : ° eithr y neb ni
chredo a gondemnir.
17 A'r arwyddion hyn a ganlynant
y rhai a gredant: "Yn fy enw i y
bwriant allan gythreuliaid; ac ^â
thafodau newyddion y Uefarant ;
18 ^Seirph a godant ymaith; ac
OS yfant ddim marwol, ni "vvna
iddynt ddim niwed ; ' ar y cleifion
y rhoddant eu dwylaw, a hwy a
fyddant iach.
19 II Ac felly yr Arglwydd, * wedi
llefaru wrthynt, *a gymmerwyd i
fynu i'r nef, "ac a eisteddodd ar
ddeheulaw Duw.
20 A hwythau a aethant allan, ac
a bregethasant ym mhob man, a'r
Arglwydd yn cyd-weithio, ""ac yn
cadarnhâu y gair trwy arwyddion,
y rhai oedd yn canlya Amen.
Anno
DOMINI
33.
1 Matt. 28.
19.
•n loan 3.
18, 36.
n loan 12.
48.
o Luc 10. 17.
Act. 5. 16.
a 8. 7. a 16.
18. a 19. 12.
P Act. 2. 4.
a 10. 46.
a 19. 6.
1 Cor. 12.
10, 28.
q Luc 10. 19.
Act. 28. 5.
r Act. 9. 17.
a 28. 8.
• Act. 1.2, 3.
t Luc 24. 51.
u Ps. 110. L
X Act. 14. 3.
Heb. 2. 4.
TE EFENGYL YN OL
S AN T LUC.
» Heb. 2. 3.
1 loan 1. 1.
b Marc 1. 1.
loan 15. 27.
«Act. 15. 19,
25,28.
1 Cor. 7. 40.
d Act. 1. L
Y chwech-
ed
Flwyddyn
cyny
Cyfrif
Cyffredin
a elwir
Anno
Domini.
• Matt. 2. L
Í 1 Chron.
24. 10.
Neh. 12.4,
17.
2 (lylch-
ddydd.
PENNOD I.
Ehagymadrodd yr holl efengyl. 5 Cenhedlr
iad loan Fedyddiwr, 26 a Christ. 39 Pro-
phwydoliaeth Elisabeth a Mair am Grist.
57 Genedigaeth ac enwaediad loan. 67
Prophwydoliaeth Zachar'ias am Grist, IQ ac
loan.
YN gymmaint a darfod i lawer
gymmeryd mewn Haw osod
allan mewn trefn draethawd am y
pethau a gredir yn ddiammeu yn
ein plith,
2 * Megis y traddodasant hwy i ni,
y rhai oeddynt eu hunain *'o'r de-
chreuad yn gweled, ac yn weini-
dogion y gair :
3 *= Minnau a welais yn dda, wedi
i mi ddilyn pob peth yn ddyfal o'r
dechreuad, ysgrifenu mewn trefn
attat, *^0 ardderchoccaf Theophilus,
4 Fel y ceit wybod sicrwydd am y
pethau y'th ddysgwyd ynddynt,
6 "VTR oedd ^yn nyddiau He-
X rod, brenhin Judea, ry w off-
eiriad a'i enw Zachar'ias, ^o ^ ddydd-
gylch Abia : a'i wraig oedd o ferch-
ed Aaron, a'i henw Elisabeth.
6 Ac yr oeddynt ill dau yn gyf-
iawn ger bron Duw, yn rhodio yn
holl orchymynion a deddfau yr Ar-
glwydd yn ddiargyhoedd.
7 Ac nid oedd plentyn iddynt, am
fod Ehsabeth yn ammhlantadwy ;
ac yr oeddynt wedi myned ill dau
mewn gwth o oedran.
8 A bu, ac efe yn gwasanaethu
swydd offeiriad ger bron Duw, yn
nhrefn ei ^ ddydd-gylch ef,
9 Yn ol arfer swydd yr oifeiriaid,
ddyfod o ran iddo ^ arogl-darthu yn
ol ei fyned i deml yr Arglwydd.
10 ^A holl liaws y boÎDl oedd
allan yn gweddio ar awr yr arogl-
darthiad.
11 Ac ymddangosodd iddo angel
yr Arglwydd yn sefyll o'r tu dehau
i ' allor yr arogl-darth.
12 A Zacharias, pan ganfii, a gy-
thryblwyd, ac ofn a syrthiodd arno.
13 Eithr yr angel a ddywedodd
wrtho, Nac ofna, Zacharias : canys
gwrandawyd dy weddi; a'th wraig
Elisabeth a ddwg i ti fab, a ^ thi a
elwi ei enw ef loan.
14 A bydd i ti lawenydd a gorfol-
edd ; a ' Uawer a lawenychant am
ei enedigaeth ef.
T chwech-
ed
Flwyddyn
cyny
Cyfi-if
Cyffredin
a elwir
Anno
Domini.
3 gyJch-
ddydd.
e Exod. 30.
7.
hLef. 16.17.
iExod.30.1.
k ad. 60, 63.
1 ad. 58.
Cenhedlîad loan Fedyddncr,
S. LUC, I.
a Christ,
Y cliwech-
ed
Flwyddjn
cyny
Cyfrif
Cj-ffredin
a elwir
Anno
Domini.
m Num. 6. 3.
n Jer. 1. 5.
Gal. 1. 15.
o Mai. 4. 5,
C.
4Neu,
drwy.
V Gen. 17.
17.
q Dan. 8. 16.
a 9. 21.
6 i e/angylu
i ti hyn.
t Ezec. 3.
2G.a24.27.
• Edrych
2 Bren. IL
6.
lChion.9.
25.
tGen.30.23.
lis. 4. 1.
uMattl.ia.
15 Canys mawr fydd efe y'ngolwg
yr Arglwydd, ac ™ nid ŷf na gwin na
diod gadarn ; ac efe a gyflawnir o'r
Yspryd Glân, ° ie, o groth ei fam.
16 ° A Uawer o blant Israel a dry
efe at yr Arglwydd eu Duw.
17 Ac efe a â o'i flaen ef yn ys-
pryd a nerth Eli'as, i droi calonnau
y tadau at y plant, a'r anufudd ^i
ddoethineb y cyfiawn ; i ddarparu
i'r Arglwydd bobl barod.
18 A dywedodd Zacharias wrtli
yr angel, ^Pa fodd y gwybyddaf fi
hyn? canys henafgwr wyf fi, a'm
gwraig heiyd mewn gwth o oedran.
19 A'r angel gan atteb a ddywed-
odd wrtho, Myfi yw ^Gabriel, yr
hwn wyf yn sefyll ger bron Duw,
ac a anfonwyd i lefaru wrthyt,
ac ^i fynegi i ti y newyddion da
hyn.
20 Ac wele, "" ti a fyddi fud ac heb
allu Uefaru hyd y dydd y gwneler
y pethau hyn, am na chredaist i'm
geiriau i, y rhai a gyflawnir yn eu
hamser.
21 Ac yr oedd y bobl yn disgwyl
am Zacharias : a rhyfeddu a wnaeth-
ant ei fod ef yn aros cyhyd yn y
deml.
22 A phan ddaeth efe allan, ni
allai efe lefaru wrthynt ; a hwy a
wybuant weled o hono weledigaeth
yn y deml : ac yr oedd efe yn
gwneuthur amnaid iddynt ; ac efe
a arhosodd yn fud.
23 A bu, cyn gynted ag y cyflawn-
wyd 'dyddiau ei weinidogaeth ef,
fyned o hono i'w dŷ ei hun.
24 Ac ar ol y dyddiau hynny y
cafodd Elisabeth ei wraig ef feich-
iogi, ac a ymguddiodd bum mis,
gan ddywedyd,
25 Fel hyn y gwnaeth yr Arglwydd
i mi yn y dyddiau yr edrychodd
arnaf, i *dynnu ymaith fy ngwar-
adwydd ym mlilith dynion.
26 1Í Ac yn y chw^eched mis yr
anfonwyd yr angel Gabriel oddi
wrth Dduw, i ddinas yn Galilea a'i
henw Nazareth,
27 At forwyn ^* wedi ei dy weddio i
wr a'i enw Joseph, o dy Dafydd; ac
enw y forwyn oedd Mair.
28 A'r an^el a ddaeth i mewn atti,
ac a ddywedodd, Henflych well, yr
hon a gefaist ras ; yr Arglwydd
sydd gyd â thi : bendigaid wyt ym
mhlith gwragedd.
29 A hithau, pan ei gwelodd, a
gythryblwyd wrth ei ymadrodd ef ;
a meddylio a wnaeth pa fath gyf-
arch oedd hwn.
30 A dywedodd yr angel wrthi,
Nac ofna, Mair: canys ti a gefaist
fíjifr gyd â Duw.
31 ^Ac wele, ti a gei feichiogi yn
dy groth, ac a esgori ar fab, ac ^ a
elwi ei enw ef lESU.
32 Hwn fydd mawr, ac a elwir yn
Fab y Goruchaf : ac iddo " y rhydd
*yr Arglwydd Dduw orseddfa ei
dad Dafydd.
33 ^ Ac efe a deyrnasa ar dy Jacob
yn dragywydd ; ac ar ei frenhin-
iaeth ni bydd diwedd.
34 A Mair a ddywedodd wrth yr
angel, Pa fodd y bydd hyn, gan nad
adwaen i wr?
35 A'r angel a attebodd ac a ddy-
wedodd wrthi, Yr Yspryd Glân a
ddaw arnat ti, a nerth y Goruchaf
a'th gysgoda di : am hynny hefyd
y peth sanctaidd a aner o honot
ti, a elwir yn Fab Duw.
36 Ac wele, Elisabeth dy gares, y
mae hithau wedi beichiogi ar fab
yn ei henaint : a hwn y w y chwech-
ed mis iddi hi, yr hon a elwid yn
ammhlantadwy.
37 Canys "^ gyd â Duw ni bydd dim
yn ammhosibl.
38 A dywedodd Mair, Wele was-
anaethyddes yr Arglwydd ; bydded
i mi yn ol dy air di. A'r angel a
aeth ymaith oddi wrthi hi.
39 IT A Mair a gyfododd yn y dydd-
iau hynny, ac a aeth i'r mynydd-dir
ar frys, i ddinas o Juda ;
40 Ac a aeth i mewn i dy Zacha-
rias, ac a gyfarchodd well i Elisa-
beth.
41 A bu, pan glybu Elisabeth gyf-
archiad Mair, i'r plentyn yn ei
chroth hi lammu : ac Elisabeth a
lanwyd o'r Yspryd Glâa
42 A llefain a wnaeth â Uef uchel,
a dywedyd, Bendigedig wyt ti ym
mhlith gwragedd, a bendigedig j/w
fírwyth dy groth di.
43 Ac o ba le 2/ ^cie hyn i mi, fel
y delai mam fy Arglwydd attaf fi ?
44 Canys wele, er cynted y daeth
Ueferydd dy gyfarcLiad di i'm clust-
iau, y plentyn a lammodd o lawen-
ydd yn fy nghroth.
45 A bendigedig pw yr hon ^a
gredodd : canys bydd cyflawniad
o'r pethau a ddywedwyd wrthi gan
yr Arglwydd.
46 1Í A dywedodd Mair, Y mae fy
enaid yn mawrhâu yr Arglwydd,
Y chwech-
ed
riwydJyn
cyny
Cylrif
CyfTredin
a elwir
Anno
Domini.
I Es. 7. 14.
Mutt. 1.21.
7 pen. 2. 21.
zPb.132.11.
» Es. 9. 6.
a 16. 5.
Dat. 3. 7.
b Dan. 2. 44.
a 7. 14, 27.
Obad. 21.
Mic. 4. 7.
loan 12.34.
Heb. 1.
cGen. 18.14.
Jer. 32. 17.
Zech. 8. 6.
Matt. 19.
26.
pen. 18. 27,
8 Neil, a
gredodd y
bi/dd, &C.
945
Maîr yn moliannu Duiü.
S. LUC, II.
Can Zacharias.
T chwecli-
ed
Flwyddyn
cyny
Oyfrif
Cyffredin
a elwir
Anno
DominL
d Pb. 133. 6.
eExoa.20.6.
Pb.103.17.
fEs. 51.9.
a 52. 10.
6 Ps. 33. 10.
lPetr5.5.
1 1 Sam. 2.
6, &c.
Job 5. 11.
Ps. 113. 6.
i Ps. 34. 10.
k Jer. 31. 3,
20.
lGen.17.13.
Ps. 132. 11.
n Gen. 17.
12.
Lef. 12. 3.
1 ptthau.
47 A'm hyspryd a lawenychodd
yn Nuw fy lachawdwr.
48 Canys "^efe a edrychodd ar
waeledd ei wasanaethyddes : o-
blegid, wele, o hyn allan yr hoU
genhedlaethau a'm geilw yn wỳn-
fydedig.
49 Canys yr hwn sydd alluog a
wnaeth i mi fawredd; a sanctaidd
yw ei en^Y ef.
50 ^A'i drugaredd sydd yn oes
oesoedd ar y rhai a'i hofnant ef.
51 ^Efe a wnaeth gadernid â'i
fraich: ^efe a wasgarodd y rhai
beilchion ym rnwriad eu calon.
52 ^ Efe a dynnodd i lawr y ced-
yrn o'u heisteddfáau, ac a ddyrch-
afodd y rhai isel-radd.
53 • Y rhai newynog a lanwodd efe
â phethau da; ac efe a anfonodd
ymaith y rhai goludog yn weigion.
54 Efe a gynnorthwyodd ei was
Israel, ^ gan gofio ei drugaredd ;
55 ^ Fel y dy wedodd wrth ein tad-
au, Abraham a'i had, yn dragywydd.
56 A Mair a arhosodd gyd â hi
ynghylch tri mis, ac a ddychwelodd
i'w thy ei hun.
57 1Í A chyflawnwyd tymp Elisa-
beth i esgor; a hi a esgorodd ar fab.
58 A'i chymmydogion a'i chenedl
a glybu fawrhâu o'r Arglwydd ei
drugaredd arni ; a '"hwy a gyd-
lawenychasant â hi.
59 A bu, "ar yr wythfed dydd
hwy a ddaethant i enwaedu ar y
dyn bach ; ac a'i galwasant ef Za-
charias, yn ol enw ei dad.
60 A'i fam a attebodd ac a ddy-
wedodd, ''ì^iá felly; eithr loan y
gelwir ef
61 Hwythau a ddywedasant wrthi,
Nid oes neb o'th genedl a elwir ar
yr enw hwn.
62 A hwy a wnaethant amnaid ar
ei dad ef, pa fodd y mynnai efe
ei enwi ef.
63 Yntau a alwodd am argraph-
lech, ac a ysgrifenodd, gan ddywed-
yd, P loan y w ei enw ef A rhyfeddu
a wnaethant oil.
64 Ac agorwyd ei enau ef yn eb-
rwydd, a'i dafod ef ; ac efe a lefar-
odd, gan fendithio Duw.
65 A daetli ofn ar bawb oedd yn
trigo yn eu cylch hwy: a thrwy
holl fynydd-dir Judea y cyhoedd-
wyd y "^ geiriau hyn oil.
66 A phawb a'r a'zt clywsant, a'u
gosodasant yn eu calonnau, gan
ddywedyd, Beth fydd y bachgen-
—
nyn hwn? A Haw yr Arglwydd oedd
gyd âg ef
67 1Í A'i dad ef Zacharias a gyf-
lawnwyd o'r Yspryd Glân, ac a bro-
phwydodd, gan ddywedyd,
68 Bendigedig iyddo Arglwydd
Dduw Israel : canys '^ efe a ym-
welodd, ac a wnaeth ymwared i'w
bobl;
69 Ac 'efe a ddyrchafodd gorn
iachawdwriaeth i ni, yn nhŷ Dafydd
ei wasanaeth^vr ;
70 ^Megis y llefarodd trwy enau
ei sanctaidd brophwydi, y rhai oedd
0 ddechreuad y byd :
71 Fel y byddai i ni ymwared
rhag ein gelynion, ac o law pawb
o'n caseion ;
72 1 gwblhâu y drugaredd â'n tad-
au, ac i gofio ei sanctaidd gyfam-
mod:
73 * Y llw a dyngodd efe wrth ein
tad Abraham, ar roddi i ni,
74 Gwedi ein rhyddhâu o law ein
gelynion, "* ei wasanaethu ef yn ddi-
ofn,
75 Mewn sancteiddrwydd a chyf-
iawnder ger ei fron ef, holl ddydd-
iau ein bywyd.
7Q A thithau, fachgennyn, a elwir
yn brophwyd i'r Goruchaf: canys
"" ti a âi o flaen wyneb yr Arglwydd,
i barottoi ei ffyrdd ef ;
77 I roddi gwybodaeth iachawd-
wriaeth i'w bobl, y ^ trwy faddeuaut
o'u pechodau,
78 0 herwydd ^tiriondeb trugar-
edd ein Duw ; trwy yr hon yr ym-
welodd â ni ^" godiad haul o'r uchel-
der,
79 * I lewyrchu i'r rhai sydd yn
eistedd mewn tywyllwch a chysgod
angau, i gyfeirio ein traed i ffordd
tangnefedd.
80 ^A'r bachgen a gynnyddodd,
ac a gryf hâwyd yn yr yspryd, ac •= a
fu yn y diffaethwch hyd y dydd yr
ymddangosodd efe i'r Israel
PENNOD II.
1 Augustus yn trethu holl ymerodraeth Bhufain.
6 Genedigaeth Crist. 8 Angel yn ei fynegi
i'r bugeiliaid: 13 a llawer yn canu moliant
i Dduw am dano. 21 Enwaedu Crist. 22
Puredigaeth Mair. 28 Simeon ac Anna yn
prophioydo am Grist : 40 ac yntau yn cyn-
nyddu mewn doethineb : 46 ^n ymresymmu
a'r doctoriaid yn y deml, 51 ac yn ufudd
i'w r'ieni.
BÜ hefyd yn y dyddiau hynny,
fyned gorchymyn allan oddi
wrth Augustus Cesar, i drethu yr
holl fyd.
Y ch-wecli-
ed
Flwyddyn
cyny
Cyfrif
CyflEredin
a elwir
Anno
Domini.
1 pen. 7. 16.
rPs.132.17.
• Jer. 23. 6.
a 30. 10.
Act. 3. 21.
Khuf. 1. 2.
t Gen. 12. 3.
a 17. 4.
a 22. 16.
Heb. 6. 13,
17.
u Heb. 9. 14.
X Mai. 3. 1.
a 4. 5.
ad. 17.
y pen. 3. 3.
8 eu madd-
euant.
9 ymysgar-
òedd.
« Num. 24.
17.
Es. 11. 1.
Zech. 3. 8.
a 6. 12.
Mai. 4. 2.
» Es. 9. 2.
Act. 26. 18.
b pen. 2. 40.
c Matt. 3. L
Y bummed
Flwyddyn
cyny
Cyfrif
Cyflfredin
a elwir
Anno
Domini.
Genedigaeth Crist.
S LUC, II.
Prophimjdoliaeth Simeon.
T bununeil
Flwyddyn
cyny
Cyf nf
Cyffredin
aelwir
Anno
Domini.
a loan 7. 42.
bMatt.1.25.
2 ÿ cyntaf-
anedig.
S diadellau.
c pen. 19. 38.
d Es. 57. in.
£ph. 2. 17.
*Gi.ydÿn-
ion y hu-
geiliaid.
2 (Y trethiad yma a wnaethpwyd
gyntaf pan oedd Cyrenius yn rhag-
law ar Syria.)
3 A phawb a aethant i'w trethu,
bob un i'w ddinas ei hun.
4 A Joseph hefyd a aeth i fynu o
Galilea, o ddinas Nazareth, i Judea,
i ^ddinas Dafydd, yr hon a elwir
Bethlehem (am ei fod o dŷ a thy-
Iwyth Dafydd),
5 I'w drethu gyd â Mair, yr hon a
ddy weddiasid yn wraig iddo, yr hon
oedd yn feichiog.
6 A bu, tra yr oeddynt hwy yno,
cyiîawnwyd y dyddiau i esgor o
honi.
7 ^A hi a esgorodd ar ei mab
^ cyntaf-anedig, ac a'i rhwymodd ef
mewn cadachau, ac a'i dododd ef
yn y preseb ; am nad oedd iddynt
le yn y Hetty.
8 IT Ac yr oedd yn y wlad honno
fugeiliaid yn aros yn y maes, ac yn
gwylied eu ^ praidd liw nos.
9 Ac wele, angel yr Arglwydd a
safodd ger llaw iddynt, a gogoniant
yr Arglwydd a ddisgleiriodd o'u
hamgylch : ac ofni yn ddirfawr a
wnaethant.
10 A'r angel a ddywedodd wrth-
ynt, Nac ofnwch : canys wele, yr
wyf fi yn mynegi i chwi newyddion
da o lawenydd mawr, yr hwn a fydd
i'r holl bobl :
11 Canys ganwyd i chwi heddyw
Geidwad yn ninas Dafydd, yr hwn
yw Crist yr Arglwydd.
12 A hyn fydd arwydd i chwi;
Chwi a gewch y dyn bach wedi ei
rwymo mewn cadachau, a'i ddodi
yn y preseb.
13 Ac yn ddisymmwth yr oedd
gyd â'r angel liaws o lu nefol, yn
moliannu Duw, ac yn dywedyd,
14 ''Gogoniant yn y goruchaf i
Dduw, ac ar y ddaear ^ tangnefedd,
i ddynion ewyllys da.
15 A bu, pan aeth yr angelion
ymaith oddi wrthynt i'r nef, * y bu-
geiliaid hwythau a ddywedasant
wrth eu gilydd, Aavu hyd Beth-
lehem, a gwelwn y peth hwn a
wnaethpwyd, yr liAvn a hysbysodd
yr Arglwydd i ni.
16 A hwy a ddaethant ar frys ; ac
a gawsant Mair a Joseph, a'r dyn
bach yn gorwedd yn y preseb.
17 A phan welsant, hwy a gyhoedd-
asant y gair a ddywedasid wrthynt
am y bachgen hwn.
18 A phawb a'r a'i clywsant, a
ryfeddasant am y pethau a ddy-
wedasid gan y bugeiliaid wrthynt.
19 Eithr Mair a gadwodd y peth-
au hyn oil, gan eu hystyried yn ei
chalon.
20 A'r bugeiliaid a ddychwelasant,
gan ogoneddu a moliannu Duw am
yr holl bethau a glywsent ac a wel-
sent, fel y dywedasid wrthynt.
21 1Í A *phan gyflawnwyd wyth
niwrnod 1 enwaedu ar y dyn bach,
galwyd ei enw ef *^IESU, yr hwn a
enwasid gan yr angel cyn ei ym-
ddŵyn ef yn y groth.
22 Ac wedi cyflawni ^ dyddiau ei
phuredigaeth hi, yn ol deddf Moses,
hwy a'i dygasant ef i Jerusalem, i'w
^gyflwyno i'r Arglwydd ;
23 (Fel yr ysgrifenwyd yn neddf
yr Arglwydd, ^Pob gwrryw ^cyntaf-
anedig a elwir yn sanctaidd i'r Ar-
glwydd ;)
24 Ac i roddi aberth, yn ol *yr
hyn a ddywedwyd yn neddf yr Ar-
glwydd, Par o durturod, neu ddau
gyw colommen.
25 Ac Avele, yr oedd gwr yn Jeru-
salem, a'i enw Simeon; a'r gwr
hwn oedd gyfiawn a duwiol, ^yn
disgwyl am ddiddanwch yr Israel :
a'r Yspryd Glân oedd aruo.
26 Ac yr oedd wedi ei hysbysu
iddo gan yr Yspryd Glân, na welai
efe angau, cyn iddo weled Crist yr
Arglwydd.
27 Ac efe a ddaeth trwy yr yspryd
i'r deml : a phan ddug ei rieni y
dyn bach lesu, i wneuthur drosto
yn ol defod y gyfraith ;
28 Yna efe a'i cymmerth ef yn ei
freichiau, ac a fendithiodd Dduw,
ac a ddywedodd,
29 ^Yr awrhon, Arglwydd, y go-
llyngi dy was mewn tangnefedd, yn
ol dy air :
30 Canys fy Uygaid " a welsant dy
iachawdwriaeth,
31 Yr hon a barottoaist ger bron
wyneb yr holl bobloedd ;
32 "Goleuni i oleuo y Cenhedl-
oedd, a gogoniant dy bobl Israel.
33 Ac yr oedd Joseph a'i fam ef
yn rhyfeddu am y pethau a ddy-
wedwyd am dano ef.
34 A Simeon a'u bendithiodd
hwynt, ac a ddywedodd wrth Mair
ei fam ef, Wele, hwn a osodwyd
°yn gwymp ac yn gyfodiad i lawer
yn Israel, ac ^ yn arwydd yr hwn y
dy wedir yn ei erbyn ;
35 (A 1 thrwy dy enaid di dy hun
Y bedwar-
edd
Flwyddyn
cyny
Cyfrif
Cyifredin
a elwir
Anno
Domini.
eGen.17.12.
Lef. 12. 3.
fMatt.1.21.
pen. 1. 31.
E Lef. 12. 2,
3, 4, 6.
5 bresentio.
b Exod. 13.
2. a 22. 29.
Num. 3. 13.
a 18. 15.
6 yn agoryd
y groth.
i Lef. 12. 2,
6,8.
k Es. 40. 1.
ad. 38.
lGen.4G.30.
Phil. 1. 23.
» Es. 52. 10.
pen. 3. Ö.
n Es. 42. 8.
a 49. 6.
Act. 13. 47.
a 28. 28.
o Es. S. 14.
Hos. 14. 9,
Malt. 21.
44.
Khiif. 9.
32,33.
1 Cor. 1.23,
24.
2 Cor. 2. 16.
lPetr2.7,
8.
P Act. 28. 22.
«loan 19.25.
Crist yn holi y doctoriaid. S. LUC, III.
Pregetli a hedydd loan.
Y bedwar-
edd
Flwyddyn
[5J.
CyfÊredin
a elwir
Anno
Domini,
r More 15.
43.
ad. 25.
pen. 24. 21.
T Israel.
• ad. 52.
pen. 1. SO.
» Deut. 16.
1,16.
A.D.8.
» Matt. 7.
2S.
Mavo L 22.
pen. 4. 22,
32.
loan 7. 15,
46.
» loan 2. 16.
7 pen. 9. 45.
a 18. 34.
hefyd yr â cleddyf ;) fel y datguddir
meddyliau llawer o galonnau.
36 Ac yr oedd Anna bropliwydes,
merch Phanuel, o Iwyth Aser : hon
oedd oedrannus iawn, ac a fuasai
fyw gyd â gwr saith mlynedd o'i
morwyndod ;
37 Ac ct fuasai yn weddw yng-
liylch pedair a phedwar ugain mlyn-
edd, yr hon nid âi allan o'r deml,
ond gwasanaethu Duw mewn ym-
prydiau a gweddiau ddydd a nos.
38 A hon hefyd yn yr awr honno,
gan sefyll ger 11a w, a foliannodd yr
Arglwydd, ac a lefarodd am dano
ef wrth y rhai oil ' oedd yn disgwyl
ymwared yn ^ Jerusalem.
39 Ac wedi iddynt orphen pob
peth yn ol deddf yr Arglwydd, hwy
a ddychwelasant i Galilea, i'w dinas
eu hun Nazareth.
40 *A'r bachgen a gynnyddodd, ac
a gryfhaodd yn yr yspryd, yn gyf-
lawn o ddoethineb : a gras Duw
oedd arno ef.
41 ^ A'i rieni ef a aent i Jerusalem
* bob blwyddyn ar wyl y pasc.
42 A phan oedd efe yn ddeu-
ddeng mlwydd oed, hwynt-hwy a
aethant i fynu i Jerusalem yn ol
defod yr wyl.
43 Ac wedi gorphen y dyddiau, a
hwy yn dychwelyd, arhosodd y
bachgen lesu yn Jerusalem ; ac ni
wyddai Joseph a'i fam ef :
44 Eithr gan dybied ei fod ef yn y
fintai, hwy a aethant daith diwrnod ;
ac al ceisiasant ef ym mhlith eu
cenedl a'it cydnabod.
45 A phryd na chawsant ef, hwy
a ddychwelasant i Jerusalem, gan
ei geisio ef.
46 A bu, ar ol tridiau, gael o hon-
ynt hwy ef yn y deml, yn eistedd
y'nghanol y doctoriaid, yn gwran-
daw arnynt, ac yn eu holi hwynt.
47 "A synnu a wnaeth ar bawb a'r
a'i clywsant ef, o herwydd ei ddeall
ef al attebion.
48 A phan welsant ef, bu aruthr
ganddynt. Al fam a ddywedodd
wrtho, Fy mab, paham y gwnaeth-
ost felly â ni ? wele, dy dad a min-
nau yn ofidus a'th geisiasom di.
49 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Paham y ceisiech fi? oni wyddech
fod yn rhaid i mi fod * ynghylch y
pethau a berthyn i'm Tad ?
50 A y hwy ni ddeallasant y gair a
ddywedasai efe wrthynt.
51 Ac efe a aeth i waered gyd â
9«
hwynt, ac a ddaeth i Nazareth, ac
a fu ostyngedig iddynt. A'i fam ef
a gadwodd yr hoU eiriau hyn yn ei
chalon.
52 A'r lesu ^ a gynnyddodd mewn
doethineb ^a chorpholaeth, a ffafr
gyd â Duw a dynion.
PENNOD III.
1 Pregeth a hedydd loan: 15 ei dystidlaeth
ef am Grist. 20 Herod yn carcharu loan.
21 Crist, wedi ei fedyddio, yn derby n iyst-
iolaeth o'r nef. 23 Oedran ac aciiau Crist
0 Joseph i fynu.
YN y bymthegfed flwyddyn o
ymerodraeth Tiberius Cesar, a
Phontius Pilat yn rhaglaw Judea,
a Herod yn detrarch Galilea, a'i
frawd Phylip yn detrarch Iturea a
gwlad Trachonitis, a Lysanias yn
detrarch Abilene,
2 *Dan yr arch-offeiriaid Annas
a Chaiaphas, y daeth gair Duw at
loan, mab Zacharias, yn y diffaeth-
wch.
3 ^Ac efe a ddaeth i bob goror
ynghylch yr lorddonen, gan breg-
ethu bedydd edifeirwch er madd-
euant pechodau ;
4 Fel y mae yn ysgrifenedig yn llyfr
ymadroddion Esaias y prophwyd, yr
hwn sydd yn dy wedyd, *= Lief un yn
Uefain yn y difi'aethwch, Parottowch
ffordd yr Arglwydd, gwnewch ei
Iwybrau ef yn uniawn.
5 Pob pant a lenwir, a phob myn-
ydd a bryn a ostyngir, a'r gŵyr-
geimion a wneir yn uniawn, a'r
geirwon yn ffyrdd gwastad :
6 "^ A phob cnawd a wêl iachawd-
wriaeth Duw.
7 Am hynny efe a ddywedodd wi'th
y bobl oedd jü. dyfod i'w bedyddio
ganddo, *0 genhedlaeth gwiberod,
pwy a'ch rhag-rybuddiodd chwi i
ffoi oddi wrth y digofaint sydd ar
ddyfod?
8 Dygwch gan hynny fírwythau
^ addas i edifeirwch ; ac na dde-
chreuwch ddywedyd ynoch eich
hunain, Y mae gennym ni Abraham
yn dad : canys yr wyf yn dywedyd
i chwi, y dichon Duw o'r cerrig hyn
godi plant i Abraham.
9 Ac yr awrhon y mae y fwyell
wedi ei gosod ar wreiddyn y pren-
nau : ^pob pren gan hynny a'r nid
yw yn dwyn ffrwyth da, a gym-
mynir i lawr, ac a fwrir yn tan.
10 A'r bobloedd a oiynasant iddo,
gan ddywedyd, ^Pa beth gan hynny
a wnawn ni ?
Anno
DOMINI
« 1 Sam. 2.
26.
ad. 40.
8 ac oedran.
A.D.26.
» loan IL
49, 51.
a 18. 13.
Act. 4. 6.
b Matt. 3. 1.
Marc 1. 4.
c Ea. 40. 3.
Matt. 3. 3.
loan L 23.
<1 Es. 52. 10.
• Matt. 3. 7.
2 teilwng o
edifeirwch.
f Matt. 7.
19.
S Act. 2. 37.
Bedydd Crist.
S. LUC, IV.
Ei ympryd a'i demtiad.
Anno
DOMINI
26.
b lago 2. 15,
16.
1 loan 3.
17. a 4. 20.
8 Narodd-
wch ofn
ar neb.
* ymresym-
mu.
• Matt. 3.11.
A.D.30.
k Matt. 14.
3.
Marc 6. 17.
A.D.27.
1 Matt. 3. 13.
loan 1. 32.
m Edrych
Num. 4. 3,
35, 39, 43,
47.
n Matt. 13.
55.
loan 6. 42.
B Neu, Belt.
11 Ac efe a attebodd ac a ddywed-
odd wrthynt, ^Y neb sydd ganddo
ddwy bais, rhodded i'r neb sydd
heb yr un ; a'r neb sydd ganddo
fwyd, gwnaed yr un modd.
12 A'r publicanod hefyd a ddaetli-
ant i'w bedyddio, ac a ddywedasant
wrtho, Athraw, beth a wnawn ni ?
13 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Na cheisiwch ddim mwy nag sydd
wedi ei osod i chwi.
14 A'r milwyr hefyd a ofynasant
iddo, gan ddywedyd, A pha beth a
wnawn ninnau ? Ac efe a ddywed-
odd wrthynt, ^Na fyddwch draws
wrth neb, ac na cham-achwynwch
ar neb; a byddwch foddlawn i'ch
cyflogau.
15 Ac fel yr oedd y bob! yn dis-
gwyl, a phawb yn ^meddylied yn eu
calonnau am loan, ai efe oedd y
Crist ;
16 loan a attebodd, gan ddywedyd
wrthynt oil, 'Myfi yn ddiau ydwyf
yn eich bedyddio chwi â dwfr:
ond y mae un cryfach na myfi yn
dyfod, yr hwn nid wyf fi deilwng
i ddattod carrai ei esgidiau : efe
a'ch bedyddia chwi a'r Yspryd
Glân, ac â than.
17 Yr hwn y mae ei wyntyll yn ei
law, ac efe a Iwyr-lanhâ ei lawr-
dyrnu, ac a gasgl y gwenith i'w
ysgubor; ond yr us a lysg efe â
than anniffoddadwy.
18 A llawer o bethau eraill a
gynghorodd efe, ac a bregethodd
i'r bobl.
19 "^Ond Herod y tetrarch, pan
geryddwyd ef ganddo am Herod-
ias gwraig Phylip ei frawd, ac
am yr holl ddrygioni a wnaethai
Herod,
20 A chwanegodd hyn hefyd heb
law y cwbl, ac a gauodd ar loan yn
y carchar.
21 IT ^ A bu, pan oeddid yn bed-
yddio yr holl bobl, a'r lesu yn ei
fedyddio hefyd, ac yn gweddio,
agoryd y nef,
22 A disgyn o'r Yspryd Glân mewn
rhith corphorol, megis colommen,
arno ef ; a dyfod lief o'r nef yn
dywedyd, Ti yw fy anwyl Fab;
ynot ti y'm boddlonwyd.
23 A'r lesu ei hun oedd ""yng-
hylch dechreu ei ddengmlwydd ar
hugain oed, "mab (fel y tybid) i
Joseph, fab ^ Eli,
24 Fab Matthat, fab Lefi, fab
Melchi, fab Janna, fab Joseph,
25 Fab Mattitthias, fab Amos, fab
Näum, fab Esli, fab Naggai,
26 Fab Maath, fab Mattathias, fab
Semei, fab Joseph, fab Juda,
27 Fab Joanna, fab Rhesa, fab
Zorobabel, fab Salathiel, fab Neri,
28 Fab Melchi, fab Adi, fab Co-
sam, fab Elmodam, fab Er,
29 Fab Jose, fab Eliezer, fab Jo-
rim, fab Matthat, fab Lefi,
30 Fab Simeon, fab Juda, fah Jo-
seph, fab Jonan, fab Eliacim,
31 Fab Melea, fab Mainan, fab
Mattatha, ""fab Nathan, ^fab Da-
fydd,
32 '^Fab Jesse, fab Obed, fab
Booz, fab Salmon, fab Naasson,
33 Fab Aminadab, fab Aram, fab
Esrom, fab Phares, fab Juda,
34 Fab Jacob, fab Isaac, fab Ab-
raham, ^fáb Thara,/a6 Nachor,
35 Fab Saruch, fab Ragau, fab
Phalec, fab Heber, fab Sala,
36 Fab Cainan, fab Arphaxad,
^fáb Sem, fab Nöe, fab Lamech,
^7 Fab Mathusala, fah Enoch, fab
Jared, fab Maleleel, fab Cainan,
38 Fab Enos, fab Seth, fab Adda,
fab Duw.
PENNOD IV.
1 Temtiad ac ympryd Crist. 13 Y mae efe
yn gorchfygu y cythraul: 14 yn dechreu
pregethu. 16 Pobl Nazareth yn rhyfeddu
am ei eiriau grasusol ef. 33 Y mae efe
yn iachau un cythreidig, 38 a mam gwraig
Petr, 40 a llawer o gleifion eraill. 41 F
cythreuliaid yn cydnabod Crist, ac yn cael
cerydd am hynny. 43 Y mae efe yn preg-
ethu trwy y dinasoedd.
/R "lesu yn Uawn o'r Yspryd
Glân, a ddychwelodd oddi
wrth yr lorddonen, ac a arwein-
iwyd gan yr yspryd i'r anialwch,
2 Yn cael ei demtio gan ddiafol
ddeugain niwrnod. Ac ^ni fwytta-
odd efe ddim o fewn y dyddiau
hynny : ac wedi eu diweddu hwynt,
ar ol hynny y daeth arno chwant
bwyd.
3 A dywedodd diafol wrtho, Os
mab Duw ydwyt ti, dywed wrth y
garreg hon fel y gwneler hi yn fara.
4 A'r lesu a attebodd iddo, gan
ddywedyd, '^ Ysgrifenedig yw, Nad
ar fara yn unig y bydd dyn fyw,
ond ar bob gair Duw.
5 A diafol, wedi ei gymmeryd ef
i fynu i fynydd uchel, a ddangos-
odd iddo hoU deyrnasoedd y ddaear
mewn munud awr.
6 A diafol a ddywedodd wrtho, I
ti y rhoddaf yr awdurdod hon oil,
Anno
DOMINI
27.
0 Zech. 12.
12.
P 2 Sam. 5.
14.
1 Chron.
3.5.
<l Kuth 4.
18.
1 Chron. 2.
10.
r Gen. 11.
24,26.
« Gen. 5.
32, &c.
a 11. 10,
A. D. 26.
ft Matt. 4. 1.
Marc 1. 12.
b Exod. 34.
28
1 Bren. 19.
0 Deut. 8. 3.
Crist yn declireu pregethu, S. LÜC, IV.
a gwneiitliur givyrthiau,
Anno
DOMINI
26.
<i Dat. 13.
2,7.
2 a'm hadd-
oli i.
e Deut. 6.
13. a 10. 20.
r Matt. 4. 5.
BPs. 91.1L
t Deut. 6.
16.
3 hyd amser
cyfaddas.
Í loan 14. 30.
A.D.30.
k Act. 10.
37.
A.D.31.
1 Matt. 2.
23. a 13. 54.
m E3. 61. 1.
i o lierwydd
paham I
y'm hen-
neiniodd.
a'u gogoniant hwynt : canys ^ i mi
y rhoddwyd ; ac i bwy bynnag y
mynnwyf y rhoddaf finnau hi.
7 Os tydi gan hynny ^a addoli o'm
blaen, eiddot ti fyddant oil.
8 A'r lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd wrtho, Dos ymaith, Satan,
yn fy ol i ; canys ^ ysgrifenedig y w,
Addoli yr Arglwydd dy Dduw, ac
ef yn unig a wasanaethi.
9 'Ac efe a'i dug ef i Jerusalem,
ac a'i gosododd ar binacl y deml,
ac a ddywedodd wrtho, Os mab
Duw ydwyt, bwrw dy hun i lawr
oddi yma :
10 Canys ^ ysgrifenedig y w, Y gor-
chymyn efe i'w angelion o'th achos
di, ar dy gadw di ;
11 Ac y cyfodant di yn eu dwylaw,
rhag i ti un amser daro dy droed
wrth garreg.
12 A'r lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd wrtho, ^Dywedwyd, Na
themtia yr Arglwydd dy Dduw.
13 Ac wedi i ddiafol orphen yr
holl demtasiwn, efe a ymadawodd
âg ef ^ ' dros amser.
14 IT A'r lesu a ddychwelodd trwy
nerth yr yspryd i ""Galilea: a son
a aeth am dano ef trwy yr holl
fro oddi amgylch.
15 Ac yr oedd efe yn athraw-
iaethu yn eu synagogau hwynt, ac
yn cael anrhydedd gan bawb.
16 1Í Ac efe a ddaeth i ^ Nazareth,
He y magesid ef : ac yn ol ei arfer,
efe a aeth i'r synagog ar y Sabbath,
ac a gyfododd i fynu i ddarllen.
17 A rhodded atto lyfr y pro-
phwyd Esaias. Ac wedi iddo agoryd
y Uyfr, efe a gafodd y Ue yr oedd
yn ysgrifenedig,
18 ™ Yspryd yr Arglwydd sydd
arnaf fi, *o herwydd iddo fy en-
neinio i ; i bregethu i'r tlodion yr
anfonodd fi, i iachâu y drylliedig
o galon, i bregethu goUyngdod i'r
caethion, a chaffaeliad golwg i'r
deillion, i ollwng y rhai ysig mewn
rhydd-deb,
19 I bregethu blwyddyn gymmer-
adwy yr Arglwydd.
20 Ac wedi iddo gau y Uyfr, a'i
roddi i'r gweinidog, efe a eistedd-
odd. A llygaid pawb oil yn y syna-
gog oedd yn craflfu arno.
21 Ac efe a ddechreuodd ddywed-
yd wrthynt, Heddyw y cyflawnwyd
yr ysgrythyr hon jn eich clustiau
chwi.
22 Ac yr oedd pawb yn dwyn
950
tystiolaeth iddo, ac yr oeddynt " yn
rhyfeddu am y geiriau grasusol a
ddeuai allan o'i enau ef. A hwy a
ddywedasant, °Onid hwn yw mab
Joseph ?
23 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Yn hollawl y dywedwch y ddiareb
hon wrthyf, Y meddyg, iachâ di dy
hun: y pethau a glywsom ui eu
gwneuthur yn p Capernaum, gwna
yma hefyd yn i dy wlad dy hun.
24 Ac efe a ddywedodd, Yn wir
meddaf i chwi, 'Nad yw un pro-
phwyd yn gymmeradwy yn ei wlad
ei hun.
^ 25 Eithr mewn gwirionedd meddaf
i chwi, 'Llawer o wragedd gweddw-
on oedd yn Israel yn nyddiau Elias,
pan gauwyd y net" dair blynedd a
chwe mis, fel y bu newyn mawr
trwy yr holl dir ;
26 Ac nid at yr un o honynt yr
anfonwyd Elias, ond i Sarepta yn
Sidon, at wraig weddw.
27 A 'llawer o wahan-gleifion oedd
yn Israel yn amser Elisëus y pro-
phwyd ; ac ni lanhâwyd yr un o
honynt, ond Naaman y Syriad.
28 A'r rhai oil yn y synagog, wrth
glywed y pethau hyn, a lanwyd o
ddigofaint ;
29 Ac a godasant i fynu, ac a'i
bwriasant ef allan o'r ddinas, ac
a'i dygasant ef hyd ar ^ael y bryn
yr hwn yr oedd eu dinas wedi ei
hadeiladu arno, ar fedr ei fwrw ef
ben dram wnwgl i lawr.
30 Ond efe, "gan fyned trwy eu
canol hwynt, a aeth ymaith ;
31 Ac "^ a ddaeth i waered i Caper-
naum, dinas yn Galilea : ac yr oedd
yn eu dysgu hwynt ar y dyddiau
Sabbath.
32 A bu aruthr ganddynt wrth ei
athrawiaeth ef : ? canys ei ymad-
rodd ef oedd gyd âg awdurdod.
33 1 "'Ac yn y synagog yr oedd
dyn a chanddo yspryd cythraiü
aflan ; ac efe a waeddodd â Uef
uchel,
34 Gan ddywedyd, ^Och, beth
sydd i ni a wnelom â thi, lesu o
Nazareth? a ddaethost ti i'n di-
fetha ni? Myfi a'th adwaen pwy
ydwyt; Sanct Duw.
35 A'r lesu a'i ceryddodd ef, gan
ddywedyd, Distawa, a dos allan o
hono. A'r cythraul, wedi ei daflu
ef i'r canol, a aeth allan o hono,
heb wneuthur dim niwed iddo.
36 A daeth braw arnynt oil: a
lachâu chwegr Simon.
S. LUC, V.
Dal/a ryfeddol o hysgod.
Anno
DOMINI
31.
» Matt. 8.
14.
Marc 1.29.
7 mam ei
toraig ef.
b Matt. 8.
16.
Marc 1.32.
c Marc 1.34.
aail.
chyd-ymddiddanasant â'u gilydd,
gan ddywedyd, Pa ymadrodd yw
hwn ! gan ei fod ef trwy awdurdod
a nerth yn gorchymyn yr ysprydion
aflan, a hwythau yn myned allan.
37 A son am dano a aeth allan i
bob man o'r wlad oddi amgylch.
38 IT * A phan gyfododd yr lesu
o'r synagog, efe a aeth i mewn i
dŷ Simon. Ac yr oedd '^chwegi'
Simon yn glaf o gryd blin : a hwy
a attolygasant arno drosti hi.
39 Ac efe a safodd uwch ei pJien
hi, ac a geryddodd y cryd ; aV cryd
a1 gadawodd hi : ac yn y fan hi a
gyfododd, ac a wasanaethodd ar-
nynt hwy.
40 1Í *• A phan fachludodd yr haul,
pawb a'r oedd ganddynt rai cleif-
ion o amryw glefydau, a'u dygasant
hwy atto ef; ac efe a roddes ei
ddwylaw ar bob un o honynt, ac
a'u hiachaodd hwynt.
41 ^ A'r cythreuUaid hefyd a aeth-
ant allan o lawer, dan lefain a dy-
wedyd, Ti yw Crist, Mab Duw. Ac
^efe a'u ceryddodd hwynt, ac ni
adawai iddynt ddywedyd ^y gwydd-
ent mai efe oedd y Crist.
42 ^ Ac wedi ei myned hi yn ddydd,
efe a aeth allan, ac a gychwynodd
i le diffaeth : a'r bobloedd al ceis-
iasant ef ; a hwy a ddaethant hyd
atto, ac a'i hattaliasant ef rhag
myned ymaith oddi wrthynt.
43 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Yn wir y mae yn rhaid i mi breg-
ethu teyrnas Dduw i ddinasoedd
eraill heiyd : canys i hyn y'm dan-
fonwyd.
44 'Ac yr oedd efe yn pregethu
yn synagogau Galilea.
PENNOD V.
1 Crist yn dysgu y bdbl allan o long Petr : 4
trwy helfa ryfeddol o bysgod, yn dangos pa
/odd y gvmai efe ef a'i gyfsillion yn hysgod-
wyr dynion: 12 yn glanhâu y gwahan-glwyf-
us : 16 yn gwedd'io yn y diffaethwch : 18 yn
iachâu un claf o'r parlys : 27 yn galw Mat-
thew y publican : 29 megis Physygwr eneid-
iau, yn bwytta gyd a phechaduriaid : 34 yn
rhag-fynegi ymprydiau a chystuddiau i'r
apostoUon ar ol ei ddyrchafiad ef : 36 ac yn
cyffelybu disgyblion llwrf gweiniaid i gas-
trelau hen, a diUad wedi treulio,
BU * hefyd, a'r bobl yn pwyso
atto i wrandaw gair Duw, yr
oedd yntau yn sefyll yn ymyl Uyn
Gennesaret ;
2 Ac efe a welai ddwy long yn
sefyll wrth y Uyn : a'r pysgodwyr a
aethent allan o honynt, ac oeddynt
yn golchi eu rhwydau.
851
3 Ac efe a aeth i mewn i un o'r
Uongau, yr hon oedd eiddo Simon,
ac a ddymunodd arno wthio ychyd-
ig oddi wrth y tir. Ac efe a eis-
teddodd, ac a ddysgodd y bobloedd
allan o'r Hong.
4 A phan beidiodd â Uefaru, efe
a ddywedodd wrth Simon, *• Gwthia
i'r dwfn, a bwriwch eich rhwydau
am helfa.
5 A Simon a attebodd ac a ddy-
wedodd wrtho, O Feistr, er i ni
boeni ar hyd y nos, ni ddaliasom ni
ddim : etto ar dy air di mi a fwriaf
y rhwyd.
6 Ac wedi iddynt wneuthur hynny,
hwy a ddaliasant liaws mawr o bysg-
od : a'u rhwyd hwynt a rwygodd.
7 A hwy a amneidiasant ar eu cyf-
eillion, oedd yn y Hong arall, i ddy-
fod i'w cynnorthwyo hwynt. A hwy
a ddaethant ; a llanwasant y ddwy
long, onid oeddynt hwy ar soddi.
8 A Simon Petr, pan welodd hyn-
ny, a syrthiodd wrth liniau yr lesu,
gan ddywedyd, ''Dos ymaith oddi
wrthyf ; canys dyn pechadurus wyf
fi, 0 Arglwydd.
9 Oblegid braw a ddaethai arno
ef, a'r rhai oil oedd gyd âg ef, o
herwydd yr helfa bysgod a ddalias-
ent hwy ;
10 A'r un ffunud ar lago ac loan
hefyd, meibion Zebedeus, y rhai
oedd gyfrannogion â Simon. A dy-
wedodd yr lesu wrth Simon, Nac
ofna : ^ o hyn allan y deli ddynion.
11 Ac wedi iddynt ddwyn y Uong-
au i dir, *hwy a adawsant bob peth,
ac a'i dilynasant ef
12 1Í A 'bu, fel yr oedd efe mewn
rhyw ddinas, wele wr yn Uawn o'r
gAvahan-glwyf : a phan welodd efe
yr lesu, efe a syrthiodd ar ei wyn-
eb, ac a ymbiliodd âg ef, gan ddy-
wedyd, 0 Arglwydd, os ewyllysi, ti
a elli fy nglanhâu.
13 Yntau a estynodd ei law, ac a
gyffyrddodd âg ef, gan ddywedyd,
Yr wyf yn ewyllysio ; bydd Ian. Ac
yn ebrwydd y gwahan-glwyf a aeth
ymaith oddi wrtho.
14 Ac efe a orchymynodd iddo
na ddywedai i neb : eithr dos ym-
aith, a dangos dy hun i'r offeiriad,
ac oflfrwm dros dy lanhâd, «fel y
gorchymynodd Moses, er tystiolaeth
iddynt.
15 A'r gair am dano a aeth yn
fwy ar led: a Uawer o bobloedd
a ddaethant ynghyd i'w wrandaw
Anno
DOMINI
31.
b loan 21. 6.
e EdrycJi
2 Sam. 6. 9.
1 Bren. 17.
18.
d Matt. 4.
19.
e Blatt. 19.
27.
pen. 18. 28.
fBIatt. 8. 2.
Marc 1. 40.
B Lef. 14. 4,
10, 21, 22.
Jachâu y claf o'r parly s.
S. LUC, V.
Rhag-fynegi cystuddiau.
Anno
DOMINI
31.
h Matt. 9. 2.
Marc 2. 3.
i Ps. 32. 5.
Eb. 43. 25.
2 me(2(!ÿ^
íau.
k Matt. 9. 9.
Marc 2. 13,
14.
ef, ac i'w hiachâu ganddo o'u clef-
ydau.
16 1Í Ac yr oedd efe yn cilio o'r
neilldu yn y dififaethwch, ac yn
gweddío.
17 A bu ar ryw ddiwrnod, fel yr
oedd efe yn athrawiaethu, fod Pha-
riseaid a doctoriaid y gyfraith yn
eistedd yno, y rhai a ddaethent o
bob pentref yn Galilea, a Jiidea,
a Jerusalem : ac yr oedd gallu yr
Arglwydd i'w hiachâu hwynt.
18 1Í ''Ac wele wŷr yn dwyn mewn
gwely ddyn a oedd glaf o'r parlys :
a hwy a geisiasant ei ddwyn ef i
mewn, 2ii ddodi ger ei fron ef.
19 A phan na fedrent gael pa
ffordd y dygent ef i mewn, o achos
y dyrfa, hwy a ddringasant ar nen y
tŷ, ac a'i goUyngasant ef i waered
yn y gwely trwy y pridd-lechau,
yn y canol ger bron yr lesu.
20 A phan welodd efe eu ffydd
hwynt, efe a ddywedodd wrtho, Y
dyn, maddeuwyd i ti dy bechodau.
21 A'r ysgrifenyddion a'r Phari-
seaid a ddechreuasant ymresymmu,
gan ddy wedyd, ' Pwy y w hwn sydd
yn dy wedyd cabledd? pwy a ddich-
on faddeu pechodau ond Duw yn
unig ?
22 A'r lesu, yn gwybod eu ^ hym-
resymiadau hwynt, a attebodd ac a
ddywedodd wrthynt, Pa resymmu
yn eich calonnau yr ydych ?
23 Pa un hawsaf, ai dywedyd,
Maddeuwyd i ti dy bechodau ; ai
dywedyd, Cyfod, a rhodia ?
24 Ond fel y gwypoch fod gan
Fab y dyn awdurdod ar y ddaear i
faddeu pechodau, (eb efe wrth y
claf o'r parlys,) Yr wyf yn dywedyd
wrthyt, Cyfod, a chymmer dy wely,
a dos i'th dy.
25 Ac yn y man y cyfododd efe
1 fynu yn eu gŵydd hwynt ; ac efe
a gymmerth yr hyn y gorweddai
arno, ac a aeth ymaith i'w dy ei
hun, gan ogoneddu Duw.
26 A syndod a ddaeth ar bawb, a
hwy a ogoneddasant Dduw ; a hwy
a lanwyd o ofn, gan ddywedyd,
Gwelsom bethau anhygoel heddyw.
27 H '^Ac ar ol y pethau hyn yr
aeth efe aUan, ac a welodd bublic-
an, a'i enw Lefi, yn eistedd wrth y
dollfa ; ac efe a ddywedodd wrtho,
Dilyn fi.
28 Ac efe a adawodd bob peth,
ac a gyfododd i fynu, ac a'i dilyn-
odd ef.
29 A gwnaeth Lefi iddo wledd
fawr yn ei dy : ac yr oedd tyrfa
fawr o bublicanod ac eraill, yn eis-
tedd gyd â hwynt ar y bwrdd.
30 Eithr eu hysgrifenyddion a'u
Phariseaid hwynt a ^furmurasant
yn erbyn ei ddisgyblion ef, gan
ddywedyd, Paham yr ydych chwi
yn bwytta ac yn yfed gyd â phub-
licanod a phechaduriaid ?
31 A'r lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd wrthynt, Nid rhaid i'r rhai
iach wrth feddyg ; ond i'r rhai
cleifion.
32 'Ni ddeuthum i alw rhai cyf-
iawn, ond pechaduriaid, i edifeir-
wch.
33 1Í A hwy a ddywedasant wrtho,
" Paham y mae disgyblion loan yn
ymprydio yn fynych, ac yn gwneuth-
ur gweddiau, a'r un modd yr eiddo
y Phariseaid; ond yr eiddot ti yn
bwytta ac yn yfed ?
34 Yntau a ddywedodd wrthynt,
A eUwch chwi beri i blant yr ystaf-
ell briodas ymprydio, tra fyddo y
priodas-fab gyd â hwynt ?
35 Ond y dyddiau a ddaw, pan
ddyger y priodas-fab oddi arnynt :
ac yna yr ymprydiant yn y dyddiau
hynny.
36 1Í ° Ac efe a ddywedodd hefyd
ddammeg wrthynt : Ni rydd neb
lain o ddilledyn newydd mewn hen
ddilledyn : os amgen, y mae y new-
ydd yn gwneuthur rhwygiad, a'r
llain o'r newydd ni chyttuna a'r
hen.
37 Ac nid yw neb yn bwrw gwin
newydd i hen gostrelau : os amgen,
y gwin newydd a ddryllia y costrel-
au, ac efe a red allan, a'r costrelau
a goUir.
38 Eithr gwin newydd sydd raid
ei fwrw mewn costrelau newydd-
ion ; a'r ddau a gedwir,
39 Ac nid oes neb, gwedi iddo yfed
gwin hen, a chwennych y newydd
yn y fan : canys efe a ddy wed, GweU
yw yr hen.
PENNOD VI.
1 Crist yn argyhoeddi dallineh y Phariseaid
ynghylch cadw y Sabbath, trwy ysgrythyrau,
a rheswm, a gwyrthiau: 13 yn dewis deu-
ddeg aposiol : 17 yn iachâu y cleifion : 20 a
cher iron y bohl, yn pregethu i'w ddisgyblion
fendithion a melldithion, 27 Pa /odd y mae
i ni garu ein gelynion: 46 a chyssylliu ufudd-
dod gweithredoedd da ynghyd â gwrandaw
y gair ; rhag, yn nryg-ddydd profedigaeth,
i ni syrthio fel tŷ wedi ei adeiladu ar wyneb
y ddaear, heb ddim sylfaen.
952
Am gadw y Sabbath.
S. liUC, VI. Dewis y deuddeg apostdl.
Anno
DOMINI
31.
• Matt. 12.
1.
Marc 2. 23.
b 1 Sam. 21.
6.
2 torthau
dangos.
3 ÿ rhai.
c Lef. 24. 9.
d Matt. 12.
9.
Marc 3. 1.
t yn ddi-
ffrwyth.
5 a ddalias-
ant arno.
6 ddi- ■
ffrwyth.
7 Gr. mevon
jweddi ar
Dduvi.
e Matt. 10.
1.
floanl. 42.
A*BÜ ar yr ail prif Sabbath,
fyned o hono trwy yr yd: a'i
ddisgyblion a dynnasant y tywys,
ac a'u bwyttasant, gwedi eu rhwbio
êi'u dwylaw.
2 A rhai o'r Phariseaid a ddywed-
asant wrthynt, Paham yr ydych yn
gwneuthur yr hyn nid yw gyfreith-
lawn ei wneuthur ar y Sabbathau ?
3 A'r lesu gan atteb iddynt a
ddywedodd, Oni ddarllenasoch hyn
chwaith, ^ yr hyn a wnaeth Dafydd,
pan oedd chwant bwyd aruo ef, a r
rhai oedd gyd âg ef ;
4 Y modd yr aeth efe i mewn i
dŷ Dduw, ac y cymmerth ac y
bwyttaodd y ^bara gosod, ac a'i
rhoddes hefyd i'r rhai oedd gyd
âg ef; ^"=yr hwn nid yw gyfreith-
lawn ei fwytta, ond i'r offeiriaid
yn unig ?
5 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Y mae Mab y dyn yn Arglwydd
ar y Sabbath hefyd.
6 11 "^ A bu hefyd ar Sabbath arall,
iddo fyned i mewn i'r synagog, ac
athrawiaethu : ac yr oedd yno ddyn
a'i law ddehau * wedi gwy wo.
7 A'r ysgrifenyddion a'r Pharise-
aid ^a'i gwyliasant ef, a iachâi efe
ef ar y dydd Sabbath ; fel y caffent
achwyn yn ei erbyn ef
8 Eithr efe a wybu eu meddyliau
hwynt, ac a ddywedodd wrth y dyn
oedd a'r llaw ^wedi gwywo, Cyfod
i fynu, a saf yn y canoL Ac efe
a gyfododd i fynu, ac a safodd.
9 Yr lesu am hynny a ddywedodd
wrthynt, Myfi a ofynaf i chwi, Beth
sydd gyfreithlawn ar y Sabbath-
au ? gwneuthur da, ynte gwneuthur
drwg ? cadw einioes, ai colli ?
10 Ac wedi edrych arnynt oil oddi
amgylch, efe a ddywedodd wrth y
dyn, Estyn dy law. Ac efe a wnaeth
felly : a'i law ef a wnaed yn iach
fel y Hall.
11 A hwy a lanwyd o ynfydrwydd,
ac a ymddiddanasant y naill wrth
y llall, pa beth a wnaent i'r lesu.
12 A bu yn y dyddiau hynny, fyn-
ed o hono ef allan i'r mynydd i
weddio; a pharhâu ar hyd y nos
■^ yn gweddio Duw.
13 1Í A phan aeth hi yn ddydd,
efe a alwodd atto ei ddisgyblion :
ac ® o honynt efe a etholodd ddeu-
ddeg, y rhai hefyd a enwodd efe
yn apostolion ;
14 Simon (^yr hwn hefyd a enw-
odd efe Petr,) ac Andreas ei frawd ;
_
Anno
DOMINI
31.
lago, ac loan; Phylip, a Bartholo
mëus ;
15 Matthew, a Thomas ; lago mab
Alphëus, a Simon a elwir Zelotes ;
16 Judas ^brawd lago, a Judas ejudasi
Iscariot, yr hwn hefyd a aeth yn
fradwr.
17 IT Ac efe a aeth i waered gyd
â hwynt, ac a safodd mewn gwas-
tattir; a'r dyrfa o'i ddisgyblion, a
lliaws mawr o bobl o hoU Judea
a Jerusalem, ac o duedd môr Tyr-
us a Sidon, y rhai a ddaeth ^i
wrandaw arno, ac i'w hiachâu o'u
clefydau,
18 A'r rhai a flinid gan ysprydion
aflan : a hwy a iachâwyd.
19 A'r hoU dyrfa ^ oedd yn ceisio
cyffwrdd âg ef; am *fod north yn
myned o hono allan, ac yn iachâu
pawb.
20 IT Ac efe a ddyrchafodd ei ol-
ygon ar ei ddisgyblion, ac a ddy-
wedodd, ^Gwỳn eich byd y tlodion:
canys eiddoch chwi yw teyrnas
Dduw.
21 ^Gwŷn eich byd y rhai ydych
yn dwyn newyn yr awrhon : canys
chwi a ddigonir. ^Gwỳn eich byd
y rhai ydych yn wylo yr awrhon :
canys chwi a chwerddwch.
22 ° Gwýn eich byd pan y'ch casao
dynion, a phan y'ch ° didolant oddi
wrthynt, ac y'cÄ gwaradwyddant,
ac y bwriant eich enw allan megis
drwg, 9 er mwyn Mab y dyn.
23 P Byddwch lawen y dydd hwn-
nw, a llemmwch ; canys wele, eich
gwobr sydd fawr yn y nef : oblegid
•1 yr un ffiinud y gwnaeth eu tadau
hwynt i'r prophwydi.
24 "^ Eithr gwae chwi y 'cyfoeth-
ogion ! canys ' derbyniasoch eich
diddanwch.
25 " Gwae chwi y rhai llawn ! can-
ys chwi a ddygwch newyn. Gwae
chwi y rhai a chwerddwch yr awr-
hon ! canys chwi a alerwch ac a
wylwch.
26 Gwae chwi pan ddywedo pob
dyn yn dda am danoch ! canys felly
y gwnaeth eu tadau hwynt i'r gau-
brophwydi.
27 1Í ''Ond yr wyf yn dywedyd
wrthych chwi y rhai ydych yn
gwrandaw, Cerwch eich gelynion;
gwnewch dda i'r rhai a'ch casânt :
28 Bendithiwch y rhai a'ch mell-
dithiant, a ^ gweddiwch dros y rhai
a'ch drygant
29 ''Ac i'r hwa a'th darawo ar
^í'ioglywed
ef.
h Matt. 14.
36.
1 Marc S. 30.
pen. 8. 46,
k Matt. 5. 3.
» Ea. 55. 1.
a 65. 13.
m Es. 61. 3.
n Matt. 5.
11.
1 Petr 2. 19.
a 3. 14.
o loan 16. 2.
9 o achos.
P Act. 5. 41.
1 Act. 7. 51.
r Amos 6. 1.
lago 5. 1.
s pen. 12. 21.
t Matt. 6. 2,
5,16.
u Es. 65. 13.
X Matt. 5.
44.
Khuf. 12.
20.
J pen. 23. 34.
Act. 7. 60.
2 Matt. 5.
39.
Am garu ein gelynion.
S. LUC, VII.
Dammeg y tŷ ar y graig.
Anno
DOMmi
31.
» 1 Cor. 6. 7.
b Matt. 5.
42.
c Matt. 7.
12.
d Matt. 5.
46.
2 sydd.
* Matt. 5.
42.
fad. 27.
e Matt. 5.
45.
t Matt. 7.1.
I Diar. 19.
17.
k Ps. 79. 12.
J Matt. 7. 2.
Uarc4.24.
«n Matt. 15.
14.
n Matt. 10.
24.
loan 13. 16.
a 15. 20.
8 Neu, a
fydd
perffatíh
fel, &c.
« Matt. 7. 3.
y îiaí7í gem, cynuyg y Hall hefyd;
î^ac i'r hwn a ddygo ymaitli dy
gochl, na wahardd dy bais hefyd-
30 *• A dyro i bob un a geisio gen-
nyt ; a chan y neb a iyddo yn dwyn
yr eiddot, na chais eilchwyl.
31 ''Ac fel y mynnech wueuthur o
ddynion i chwi, gwnewch chwithau
iddynt yr un ffunud.
32 *Ac OS cerwch y rhai a'ch car-
ant chwithau, pa ddiolch ^fydd i
chwi? oblegid y mae pechadur-
iaid hefyd yn caru y rhai a'u car
hwythau.
33 Ac OS gwnewch dda i'r rhai a
wnant dda i chwithau, pa ddiolch
fydd i chAvi ? oblegid y mae y pech-
aduriaid hefyd yn gwneuthur yr un
peth.
34 ®Ac OS rhoddwch echwyn i'r
rhai yr ydych yn gobeithio y cewch
chwithau ganddynt, pa ddiolch fydd
i chwi? oblegid y mae y pechad-
uriaid hefyd yn rhoddi echwyn i
bechaduriaid, fel y derbyniont y
cyffelyb.
35 Eithr ^cerwch eich gelynion, a
gwnewch dda, a rhoddwch echwyn,
heb obeithio dim drachefn ; a'ch
gwobr a fydd mawr, a ^plilant fydd-
wch i'r Goruchaf : canys daionus yw
efe i'r rhai anniolchgar a drwg.
36 Byddwch gan hynny drugarog-
ion, megis ag y mae eich Tad yn
drugarog.
37 Ac ^ na fernwch, ac ni'ch bern-
ir : na chondemniwch, ac ni'ch con-
demnir : maddeuwch, a maddeuir i
chwithau :
38 ' Rhoddwch, a rhoddir i chwi ;
mesur da, dwysedig, ac ^wedi ei
ysgwyd, ac yn myned trosodd, a
roddant yn eich mynwes : canys
^â'r un mesur ag y mesuroch, y
mesurir i chwi drachefn.
39 Ac efe a ddywedodd ddammeg
wrthynt: ""A ddichon y dall dywyso
y dall? oni syrtliiant ill dau yn y
clawdd ?
40 ""Md yw y disgybl uwch law
ei athraw : eithr pob un ^ perffaith
a fydd fel ei athraw.
41 ° A phaham yr wyt ti yn edrych
ar y brycheuyn sydd yn llygad dy
frawd, ac nad yd wyt yn ystyried y
trawst sydd yn dy lygad dy hun ?
42 Neu pa fodd y gelli di ddy wed-
yd wrth dy frawd, Fy mrawd, gad i
mi dynnu allan y brycheuyn sydd
yn dy lygad, a thithau heb weled y
trawst sydd yn dy lygad dy hun?
0 ragrithiwr, p bwrw allan y trawst
o'th lygad dy hun yn gyntaf, ac
yna y gweli yn eglur dynnu allan
y brycheuyn sydd yn llygad dy
frawd.
43 Canys "^nid yw pren da yn
dwyn ftwyth drwg ; na phren drwg
yn dwyn ffrwyth da.
44 Oblegid "^ pob pren a adwaenir
wrth ei ffrwyth ei hun : canys nid
oddi ar ddrain y casglant ffigys, nac
oddi ar berth yr heliant ra^vnwin.
45 ^Y dyn da, o ddaionus drysor
ei galon, a ddwg allan ddaioni ; a'r
dyn drwg, o ddrygionus drysor ei
galon, a ddwg allan ddrygioni :
canys *o helaethrwydd y galon y
mae ei enau yn Uefaru.
46 11 "Paham hefyd yr ydych yn
fy ngalw i, Arglwydd, Arglwydd,
ac nad ydych yn gwneuthur yr hyn
yr wyf yn ei ddywedyd ?
47 ""Pwy bynnag a ddêl attaf fi,
ac a wrendy fy ngeiriau, ac a'u
gwnelo hwynt, mi a ddangosaf i
chwi i bwy y mae efe yn gyffelyb :
48 Cyffelyb yw i ddyn yn adeiladu
tŷ, yr hwn a gloddiodd, ac a aeth
yn ddwfn, ac a osododd ei sail ar
y graig : a phan ddaeth llifeiriant,
y llif-ddyfroedd a gurodd ar y ij
hwnnw, ac ni allai ei siglo ; canys
yr oedd wedi ei seilio ar y graig.
49 Ond yr hwn a wrendy, ac ni
wna, cyffelyb yw i ddyn a adeüadai
dŷ ar y ddaear, heb sail ; ar yr hwn
y curodd y llif-ddyfroedd, ac yn y
fan y syrthiodd : a chwymp y tŷ
hwnnw oedd fawr.
PENNOD VII.
1 Crist yn caffael mwy o ffydd yn y canwriad,
un oV Cenhedloedd, nag yn yr un o'r ludd-
ewon : 10 yn iacliâu ei was ef yn ei ahsen :
11 yn cyfodi o farw ifyw fab y wraig weddw
o Nain: 19 yn atteb cenhadon loan, trwy
ddangos ei wyrthiau: 24 yn tystiolaethu i'r
hobl ei feddwl am loan: 31 yn bwrw bai ar
yr luddewon, y rhai ni ellid eu hennill na
tlirwy ymarweddiad loan na'r eiddo yr lesu:
36 ac yn dangos trwy achlysur y wraig oedd
bechadares pa fodd y mae efe yn gyfaiU
i bechadariaid, nid Vw maentumio mewn
pechodau, ond i faddeu iddynt eu pechodau,
ar eu ffydd a'u hedifeirwch.
AC wedi iddo orphen ei holl
. ymadroddion lie y clywai y
bobl, *efe a aeth i mewn i Caper-
naum.
2 A gwas rhyw ganwriad, yr hwn
oedd anwyl ganddo, oedd yn ddrwg
ei hwyl, ym mron marw.
3 A phan glybu efe son am yr
lesu, efe a ddanfonodd atto henur-
Ffydd y canivriad.
S. LUC, VII. Crist yn atteh cenhadon loan.
Anno
DOMINI
31.
Zun.
S tagad.
4Neu, arcÄ.
b Act. 9. 40.
c pen. 24. 19.
loan 4. 19.
a C. 14.
a 9. 17.
«I pen. 1. G8.
iaid yr luddewon, gan attolwg iddo
ddyfod a iachâu ei was ef.
4 Y rhai pan ddaethant at yr
lesu, a attolygasant arno yn daer,
gan ddjwedyd, Oblegid y mae efe
yn haeddu cael gwneuthur o honot
hyn iddo :
5 Canys y mae yn caru ein cen-
edl ni, ac efe a adeiladodd i ni
synagog.
6 A'r lesu a aeth gyd â hwynt.
Ac efe weithian heb fod neppell
oddi wrth y tŷ, y canwriad a an-
fonodd gyfeillion atto, gan ddywed-
yd wrtho, Arglwydd, na phoena;
canys nid wyf fi deilwng i ddyfod
o honot dan fy nghionglwyd :
7 0 herwydd paham ni'm tybiais
fy hun yn deilwng i ddyfod attat :
eithr dywed y gair, a iach fydd fy
ngwas.
8 Canys dyn wyf finnau wedi fy
ngosod dan awdurdod, a cliennyf
filwyr danaf : ac meddaf wrth ^hwn,
Dos, ac efe a â ; ac wrth arall,
T3Ted, ac efe a ddaw; ac wrth fy
ngwas, Gwna hyn, ac efe a'i gwna
9 Pan glybu yr lesu y pethau hyn,
efe a ryfeddodd wrtho, ac a drodd,
ac a ddywedodd wrth y bobl oedd
yn ei ganlyn, Yr ydwyf yn dywedyd
i chwi, Ni chefais gymmaiut fíydd,
na ddo yn yr Israel.
10 A'r rhai a anfonasid, wedi idd-
ynt ddychwelyd i'r tŷ, a gawsant y
gwas a fuasai glaf, yn holliach.
11 U A bu drannoeth, iddo ef fyned
i ddinas a elwid Nain; a chyd, âg
ef yr aeth ^Uawer o'i ddisgyblion,
a thyrfa fawr.
12 A phan ddaeth efe yn agos at
borth y ddinas, wele, un marw a
ddygid aUan, yr hwn oedd unig fab
ei fam, a honno yn weddw : a bagad
o bobl y ddinas oedd gyd â hi,
13 A'r Arglwydd pan y gwelodd
hi, a gymmerodd drugaredd arni,
ac a ddywedodd wrthi, Nac wyla.
14 A phan ddaeth attynt, efe a
gyfíyrddodd â'r ^elor : a'r rhai oedd
yn ei dwyn, a safasant. Ac efe a
ddywedodd, Y mab ieuangc, yr
wyf yn dywedyd wrthyt, ^ Cyfod.
15 A'r marw a gyfododd yn ei
eistedd, ac a ddechreuodd lefaru.
Ac efe a'i rhoddes i'w fam.
16 Ac ofn a ddaeth ar bawb : a
hwy a ogoneddasant Dduw, gan
ddy wedyd, •= Prophwyd mawr a gyf-
ododd yn ein plith; ac, '^Ymwelodd
Duw a'i bobL
17 A'r gair hwn a aeth allan am
dano trAvy hoU Judea, a thrwy gwbl
o'r wlad oddi amgylch.
18 ®A'i ddisgyblion a fynegasant
i loan hyn olL
19 1Í Ac loan, wedi galw rhyw
ddau o'i ddisgyblion atto, a anfon-
odd at yr lesu, gan ddywedyd, Ai
ti yw yr hwn sydd yn dyfod? ai
un arall yr ŷm yn ei ddisgwyl ?
20 A'r gwŷr pan ddaethant atto,
a ddywedasant, loan Fedyddiwr
a'n danfonodd ni attat ti, gan ddy-
wedyd, Ai ti yw yr hwn sydd yn
dyfod? ai arall yr ỳm yn ei ddis-
gwyl?
21 A'r a^T honno efe a iachaodd
lawer oddi wrth glefydau, a phläau,
ac ysprydion drwg; ac i lawer o
ddeillion y rhoddes efe eu golwg.
22 A'r lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd wrthynt, Ewch, a myneg-
wch i loan y pethau a welsoch ac
a glywsoch; ^fod y deillion yn
gweled eilwaith, y cloffion yn rhod-
io, y gwahan-glwyfus wedi eu glan-
hâu, y byddariaid yn clywed, y
meirw yn cyfodi, y tlodion yn der-
byn yr efengyl.
23 A gwýn ei fyd y neb ni rwystrir
ynof fi.
24 1Í ^Ac wedi i genhadau loan
fyned ymaith, efe a ddechreuodd
ddywedyd wrth y bobloedd am
loan, Beth yr aethoch allan i'r di-
ffaethwch i'w weled? Ai corsen yn
siglo gan wynt ?
25 Ond pa beth yr aethoch allan
i'w weled ? Ai dyn wedi ei ddilladu
â dillad esmwyth? ''Wele, y rhai
sydd yn arfer dillad anrhydeddus, a
moethau, mewn palasau brenhin-
oedd y maent.
26 Eithr beth yr aethoch allan i'lo
weled? Ai prophwyd? Yn ddiau
meddaf i chwi, a Uawer mwy na
phrophwyd.
27 Hwn yw efe am yr un yr ys-
grifenwyd, Wele, yr wyf fi yn an-
fon fy nghennad o flaen dy wyneb,
yr hwn a barottoa dy fíbrdd o'th
flaen.
28 Canys meddaf i chwi, Ym
mhlith y rhai a aned o wragedd, nid
oes brophwyd mwy nag loan Fed-
yddiwr : eithr yr hwn sydd leiaf yn
nheyrnas Dduw, sydd fwy nag ef
29 A'r hoU bobl a'r oedd yn
gwrandaw, a'r publicanod, a gyf-
iawnhasant Dduw, gwedi eu bed-
yddio â bedydd loan.
Anno
DOMINI
31.
e Matt. 11.
2.
f Es. 35. 5.
Matt. 11.
li Mai. 3. 1.
Gwraig yn golchi traed Crist. S. LÜC, VIII.
Dammeg yr hauwr.
Anno
DOMINI
31.
6Neu,
ynddynt
eu hunain.
Sfwriasant
heibio.
• Act. 20. 27.
k Matt. 11.
16.
1 Matt. 3. 4.
Marc 1. 6.
m Matt. 26.
6.
Marc 14. a
loan 11. 2.
n pen. 15. 2.
oGwel
Matt. IS.
30 Eithr y Phariseaid a'r cyfreith-
wyr ^yn eu herbyn eu hunain a
^ ddiystyrasant 'gynghor Duw, heb
eu bedyddio ganddo.
31 IT A dywedodd yr Arglwydd,
^I bwy gan hynny y cyffelybaf ddyn-
ion y genhedlaeth hon? ac i ba
beth y maent yn debyg?
32 Tebyg ydynt i blant yn eistedd
yn y farchnad, ac yn Uefain wrth eu
gilydd, ac yn dywedyd, Canasom
bibau i chwi, ac ni ddawnsiasoch ;
cwynfanasom i chwi, ac nid wyl-
asoch.
33 Canys daeth 'loan Fedyddiwr
heb na bwytta bara, nac yfed gwin ;
a chwi a ddywedwch, Y mae cy-
thraul ganddo.
34 Daeth Mab y dyn yn bwytta
ac yn yfed ; ac yr ydych yn dy-
wedyd, Wele ddyn glwth, ac yfwr
gwin, cyfaill publicanod a phech-
aduriaid.
35 A doethineb a gyfiawnhâwyd
gan bawb o'i phlant.
36 1Í ™Ac un o'r Phariseaid a
ddymunodd arno fwy tta gyd âg ef :
ac yntau a aeth i dŷ y Pharisead,
ac a eisteddodd i fwytta.
37 Ac wele, gwraig yn y ddinas, yr
hon oedd bechadures, pan wybu hi
fod yr lesu yn eistedd ar y bwrdd
yn nhŷ y Pharisead, a ddug flwch
o ennaint :
38 A chan sefyU wrth ei draed ef
o'r tu ol, ac wylo, hi a ddechreuodd
olchi ei draed ef â dagrau, ac a'u
sychodd â gwallt ei phen : a hi a
gusanodd ei draed ef, ac a'u hirodd
a'r ennaint.
39 A phan welodd y Pharisead,
yr hwn a'i gwahoddasai, efe a ddy-
wedodd ynddo ei hun, gan ddywed-
yd, Pe bai "hwn brophwyd, efe a
wybuasai pwy, a pha fath wTaig yw
yr hon sydd yn cyiFwrdd âg ef:
canys pechadures yw hi.
40 A'r lesu gan atteb a ddywed-
odd wrtho, Simon, y mae gennyf
beth i'w ddywedyd wrthyt. Yntau
a ddywedodd, Athraw, dywed.
41 Dau ddyledwr oedd i'r un
echwynwr : y naill oedd arno * bum
can ceiniog o ddyled, a'r Hall ddeg
a deugain.
42 A phryd nad oedd ganddynt
ddim i dalu, efe a faddeuodd iddynt
iU dau. Dywed gan hynny, pwy o'r
rhai hyn a'i car ef yn fwyaf ?
43 A Simon a attebodd ac a ddy-
wedodd, Yr wyf fi yn tybied mai yr
_
hwn y maddeuodd efe iddo fwyaf.
Yntau a ddywedodd wrtho, Uniawn
y bernaist.
44 Ac efe a drodd at y wraig, ac
a ddywedodd wrth Simon, A weli
di y wraig hon? mi a ddeuthum
i'th dŷ di, ac ni roddaist i mi ddwfr
i'm traed: ond hon a olchodd fy
nhraed â dagrau, ac b!u sychodd
â gwallt ei phen.
45 M roddaist i mi gusan: ond
hon, er pan ddeuthum i mewn, ni
pheidiodd â chusanu fy nhraed.
46 P Fy mhen âg olew nid iraist :
ond hon a irodd fy nhraed âg en-
naint.
47 *! 0 herwydd paham y dywedaf
wrthyt, Maddeuwyd ei haml bech-
odau hi; oblegid hi a garodd yn
fawr : ond y neb y maddeuer ych-
ydig iddo, a gar ychydig.
48 Ac efe a ddywedodd wrthi,
Maddeuwyd i ti dy bechodau.
49 A'r rhai oedd yn cyd-eistedd i
fwytta a ddechreuasant ddywedyd
ynddynt eu hunain, "^Pwy yw hwn
sydd yn maddeu pechodau hefyd ?
50 Ac efe a ddywedodd wrth y
wraig, *Dy fíydd a'th gadwodd; dos
mewn tangnefedd.
PENNOD VIII.
1 Y gwragedd yn gweini i Grist o'u gdlud. 4
Crist, wedi iddo hregethu o fan i fan, a'i
apostolion yn ei ganlyn, yn gosod allan ddam-
meg yr hauwr ; 16 a'r ganwyll: 21 yn dangos
pwy ydyw eifam a'i frodyr: 22 yn ceryddu
y gwyntoedd : 26 yn hwrw y lleng gytlireul-
iaid allan o'r dyn i'r genfaint focli. 37 Y
Gadareniaid yn ei wrthod ef: 43 yntau yn
iachâu y wraig o'i diferlif gioaed, 49 ac yn
hywhâu merch Jairus.
BÜ wedi hynny, iddo fyned trwy
L bob dinas a thref, gan breg-
ethu, ac efengylu teyrnas Dduw:
a'r deuddeg oedd gyd âg ef ;
2 A ^gwragedd rai, a'r a iachesid
oddi wrth ysprydion drwg a gwen-
did ; Mair yr hon a elwid Magda-
len, ''o'r hon yr aethai saith gy-
thraul allan ;
3 Joanna, gwraig Chusa goruch-
wyliwr Herod, a Susanna, a Uawer
eraill, y rhai oedd yn gweini iddo
o'r pethau oedd ganddynt.
4 H "^ Ac wedi i lawer o bobl ym-
gynnuU ynghyd, a chyrchu atto o
bob dinas, efe a ddywedodd ar
ddammeg :
5 Yr hauwr a aeth allan i hau ei
had : ac wrth hau, peth a syrthiodd
ar ymyl y ffordd, ac a fathrwyd ; ac
ehediaid y nef a'i bwyttaodd.
a'i dehongliad.
S. LUC, VIII. Crist yn ceryddu y gwyntoedd.
Anno
DOMINI
31.
d Matt. 13.
10.
Marc 4. 10.
e Ee. 6. 9.
Marc 4. 12.
loan 12.40.
Í Matt. 13.
18.
5 JIatt. 5.
15.
Marc 4. 21.
pen. 11.33.
h Matt. 10.
26.
pen. 12. 2.
1 Matt. 13.
12. a 25. 21.
pen. 19. 26.
Í tyhygir ei,
&c.
6 A pheth arall a syrthiodd ar y
graig; a phan eginodd, y gwywodd,
am nad oedd iddo wlybwr.
7 A pheth arall a syrthiodd ym
mysg drain ; a'r drain a gyd-dyfas-
ant, ac a'i tagasant ef.
8 A pheth arall a syrthiodd ar dir
da ; ac a eginodd, ac a ddug ffrwyth
ar ei ganfed. Wrth ddywedyd y
pethau hyn, efe a lefodd, Y neb
sydd a chlustiau ganddo i wran-
daAV, gwrandawed.
9 "^A'i ddisgyblion a ofynasant
iddo, gan ddywedyd. Pa ddammeg
oedd hon ?
10 Yntau a ddywedodd, I chwi y
rhoddwyd gwybod dirgeloedd teyrn-
as Dduw ; eithr 1 eraill ar ddam-
hegion ; ^ fel yn gweled na welant,
ac yn clywed na ddeallant
11 A Myma y ddammeg : Yr had
yw gair Duw.
12 A'r rhai ar ymyl y ffordd, ydyw
y rhai sydd yn gwrandaw; wedi
hynny y mae y diafol yn dyfod, ac
yn dwyn ymaith y gair o'u calon
hwynt, rhag iddynt gredu, a bod
yn gadwedig.
13 A'r rhai ar y graig, yw y rhai
pan glywant, a dderbyniant y gair
yn llawen ; a'r rhai hyn nid oes
ganddynt wreiddyn, y rhai sydd yn
credu dros amser, ac yn amser prof-
edigaeth yn cilio.
14 A'r hwn a syrthiodd ym mysg
drain, yw y rhai a wrandawsant;
ac wedi iddynt fyned ymaith, hwy
a dagwyd gan ofalon, a golud, a
melyswedd buchedd, ac nid ydynt
yn dwyn ffrwyth i berffeithrwydd.
15 A'r hwn ar y tir da, yw y rhai
hyn, y rhai â chalon ^hawddgar a
da, ydynt yn gwrandaw y gair, ac
yn ei gadw, ac yn dwyn ffrwyth
trwy amynedd.
16 11 ^Nid yw neb wedi goleu
canwyll, yn ei chuddio hi â Uestr,
neu yn ei dodi dan wely ; eithr yn
ei gosod ar ganhwyllbren, fel y
caffo y rhai a ddêl i mewn weled
y goleuni.
17 ^ Canys nid oes dim dirgel, a'r
ni bydd amlwg ; na dim cuddiedig,
a'r nis gwybyddir, ac na ddaw i'r
goleu.
18 Edrychwch am hynny pa fodd
y cly woch : ' canys pwy bynnag y
mae ganddo, y rhoddir iddo ; a'r
neb nid oes ganddo, ie, yr hyn y
"mae yn tybied ei fod ganddo, a
ddygir oddi arno.
19 1Í '^ Daeth atto hefyd ei fam a'i
frodyr; ac ni allent ^ddyfod hyd
atto gan y dorf.
20 A mynegwyd iddo gan rai, yn
dywedyd, Y mae dy fam a'th frod-
yr yn sefyll allan, yn ewyllysio dy
weled.
21 Ac efe a attebodd ac a ddywed-
odd wrthynt, Fy mam 1 a'm brodyr
i yw y rhai hyn sydd yn gwrandaw
gair Duw, ac yn ei wneuthur.
22 1Í A 'bu ar ryw ddiwrnod, ac
efe a aeth i long, efe a'i ddisgybl-
ion: a dywedodd wrthynt, Awn
trosodd i'r tu hwnt i'r Uya A hwy
a gychwynasant.
23 Ac fel yr oeddynt yn hwylio,
efe a hunodd : a chawod o wynt a
ddisgynodd ar y llyn ; ac yr oedd-
ynt yn Uawn o ddwfr, ac mewn
enbydrwydd.
24 A hwy a aethant atto, ac a'i
deflroisant ef, gan ddywedyd, O
Feistr, Feistr, darfa am danom. Ac
efe a gyfododd, ac a geryddodd y
gwynt a'r tonnau dwfr: a hwy a
beidiasant, a hi a aeth yn dawel.
25 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Pa le y mae eich fíydd chwi? A
hwy wedi ofni, a ryfeddasant, gan
ddywedyd wrth eu gilydd, Pwy yw
hwn, gan ei fod yn gorchymyn i'r
gwyntoedd ac i'r dwfr hefyd, a
hwythau yn ufuddhâu iddo ?
26 1Í A " hwy a hwyliasant i wlad
y Gadareniaid, yr hon sydd o'r tu
arall, ar gyfer Galilea,
27 Ac wedi iddo fyned allan i dir,
cyfarfa âg ef ryw wr o'r ddinas,
yr hwn oedd ganddo gythreuliaid
er ys talm o amser; ac ni wisgai
ddillad, ac nid arhosai mewn tŷ,
ond yn y beddau.
28 Hwn, wedi gweled yr lesu, a
dolefain, a syrthiodd i lawr ger ei
fron ef, ac a ddywedodd â Uef uchel,
Beth sydd i mi â thi, O lesu, Fab
Duw goruchaf ? yr wyf yn attolwg
i ti na'm poenech.
29 (Canys efe a orchymynasai i'r
yspryd aflan ddyfod allan o'r dyn.
Canys llawer o amserau y cipiasai ef :
ac efe a gedwid yn rhwym â chad-
wynau, ac â Uyffetheiriau ; ac wedi
dryllio y rhwymau, efe a yrrwyd
gan y cy thraul i'r diffaethwch.)
30 A'r lesu a ofynodd iddo, gan
ddywedyd, Beth yw dy enw di?
Yntau a ddywedodd, Lleng: canys
llawer o gythreuliaid a aethent
iddo ef.
_
Anno
DOMINI
31.
k Matt. 12.
4(;.
Marc 3. 31.
dan ág ef.
I Matt. 8.23.
Marc 4. 3&.
m Matt. 8.
2S.
Marc 5. L
YGadarenîaîd yn gwrthod Crist. S. LUC, VIII.
Bywhâu merch Jairús.
Anno
DOMINI
31.
3Sef,
porthwyr
y mocli.
E Act. 16,
39.
» Jlarc 5.
P aiatt. 9.
18.
Marc 5. 22.
9 aiatt. 5.
20.
6 eiddo.
31 A hwy a ddeisyfasant arno,
na orchymynai iddynt fyned î'r
dyfnder.
32 Ac yr oedd yno genfaint o
foch lawer ya pori ar y mynydd:
a hwynt-hwy a attolygasant iddo
adael iddynt fyned i mewn i'r rliai
hynny. Ac efe a adawodd iddynt.
33 A'r cythreuliaid a aethant allan
o'r dyn, ac a aethant i mewn i'r
moch : a'r genfaint a ruthrodd oddi
ar y dibyn i'r llyn, ac a fodd^yyd.
34 A plian welodd ^ y meichiaid yr
hyn a ddarfuasai, hwy a ffoisant, ac
a aethant, ac a fynegasant yn y
ddinas, ac yn y wlad.
35 A hwy a aethant allan i weled
y peth a wnelsid; ac a ddaethant
at yr lesu, ac a gawsant y dyn, o'r
hwn yr aethai y cythreuliaid aUan,
yn ei ddillad, a'i iawn bwyll, yn
eistedd wrth draed yr lesu : a hwy
a ofnasant.
36 A'r rhai a welsent, a fynegas-
ant hefyd iddynt pa fodd yr iach-
asid y cythreulig.
37 f A'r hoU liaws o gylch gwlad y
Gadareniaid °a ddymunasant arno
fyned ymaith oddi wrthynt ; am eu
bod mewn ofn mawr. Ac efe wedi
myned i'r Hong, a ddychwelodd.
38 "A'r gwr o'r hwn yr aethai y
cythreuliaid allan, a ddeisyfodd
arno gael bod gyd âg ef : eithr yr
lesu a'i danfonodd ef ymaith, gan
ddywedyd,
39 Dychwel i'th dỳ, a dangos faint
o bethau a wnaeth Duw i ti. Ac
efe a aeth, dan bregethu trwy gwbl
o'r ddinas, faint a wnaethai yr lesu
iddo.
40 A bu, pan ddychwelodd yr lesu,
dderbyn o'r bobl ef : canys yr oedd-
ynt oil yn disgwyl am dano ef
41 1Í pAc wele, daeth gwr a'i enw
Jairus ; ac efe oedd lywodraethwr
y synagog : ac efe a syrthiodd wrth
draed yr lesu, ac a attolygodd iddo
ddyfod i'w dŷ ef:
42 0 herwydd yr oedd iddo ferch
unig-anedig, ynghylch deuddeng
mlwydd oed, a hon oedd yn marw.
Ond fel yr oedd efe yn myned, y
bobloedd a'i gwasgent ef
43 1Í 1 A gwraig, yr hon oedd mewn
difeiiif gwaed er ys deuddeng mlyn-
edd, yr hon a dreuliasai ar physyg-
wyi* ei holl ^ fywyd, ac nis gallai
gael gan neb ei hiachâu,
44 A ddaeth o'r tu cefn, ac a gy-
fíyrddodd âg ymyl ei wisg ef : ac
yn y fan y safodd diferlif ei gwaed
hi.
45 A dywedodd yr lesu, Pwy yio
a gyíFyrddodd â mi? Ac a phawb
yn gwadu, y dywedodd Petr, a'r
rhai oedd gyd âg ef, 0 Feistr, y
máe y bobloedd yn dy wasgu, ac
yn dy flino ; ac a ddywedi di, Pwy
yw a gyffyrddodd â mi ?
46 A'r lesu a ddywedodd, Rhyw
un a gyffyrddodd â mi : canys mi a
wn fyned ''rhinwedd aUan o honof.
47 A phan welodd y wraig nad
oedd hi guddiedig, hi a ddaeth dan
grynu, ac a syrthiodd ger ei frou
ef, ac a fynegodd iddo, y'ngŵydd yr
holl bobl, am ba achos y cyffyrdd-
asai hi âg ef, ac fel jr iachasid
hi yn ebrwydd.
48 Yntau a ddywedodd wrthi,
Cymmer gysur, ferch ; dy fifydd a'tli
iachaodd : dos mewn tangnefedd.
49 11 ■ Ac efe etto yn llefaru, daeth
un o dy llywodraethwr y synagog,
gan ddywedyd wrtho, Bu farw dy
ferch : na phoena mo'r Athraw.
50 A'r lesu pan glybu hyn, a'i
hattebodd ef, gan ddywedyd, Nac
ofna : cred yn unig, a hi a iachêir.
51 Ac wedi ei fyned ef i'r tŷ,
ni adawodd i neb ddyfod i mewn,
ond Petr, ac lago, ac loan, a thad
yr eneth a'i mam.
52 Ac wylo a wnaethant oil, a
^ chwynfan am dani. Eithr efe a
ddywedodd, Nac wylwch: nid marw
hi, * eithr cysgu y mae.
53 A hwy a'i gwatwarasant ef, am
iddynt wybod ei marw hi.
54 Ac efe a'u bwriodd hwynt oil
allan, ac a'i cymmerth hi erbyn ei
llaw, ac a lefodd, gan ddywedyd,
Herlodes, cyfod.
55 A'i hyspryd hi a ddaeth dra-
chefn, a hi a gyfododd yn ebrwydd :
ac efe a orchymynodd roi bwyd
iddi.
56 A synnu a wnaeth ar ei rhieni
hi : ac "efe a orchymynodd idd-
ynt, na ddywedent i neb y peth a
wnaethid.
PENNOD IX.
1 Crist yn an/on ei aposiolion i ivneuthur rliy-
feddodau, ac i bregethu. 7 Herod yn chwen-
nycli gweled Crist. 10 Crist yn portJii pùm
mil : 18 yn ymofyn heth yr oedd, y hyd yn
ei dyhied am dano : 22 yn rhag-fynegi ei
ddioddefaint: 23 yn gosod allan i haicb
siampl oH dd'ioddefgarwch. 28 M ivedd-
neicidiad ef. 37 Mae efe yn iachâu y lloer-
ig : 43 a thrachefn yn rhag-ryhuddio ei
ddisgyUion am ei dd'ioddefaint : 46 yn
Anno
DOMINI
31.
"i nerth.
rMarc 5.
30.
pen. 6. 19.
s Mnrc 5.
35.
8 galai-u.
tloan 11.
11,13.
u Matt. 8.4.
n 9. 30.
Mai-c 5. 43.
Anfonîad yr apostolion.
a LÜC, IX.
Crist pn porthi püm miL
Anno
DOMINI
31.
tt Matt. 10.
1.
Marc 3. 13.
aU. 7.
b Matt. 10.
7.
Marc 6. 12.
pen. 10. 1.
c Matt. 10.
14.
dAct. la
Ö1.
A.D.32.
e Matt. 14.
1.
Marc 6. 14.
f Marc 6.
30.
E Matt. 14.
13.
h Matt. 14.
15.
Marc C. 35.
loan 6. 1,
5.
canmol gostyngeiddrwydd ; 51 yn gorchymyn
iddynt ddangos llarieidd-dra tu ag at baiob,
heh chwennych dml. 57 Bhai yn chwennych
ei ganlyn ef, ond dan ammod,
AC "efe a alwodd ynghyd ei
Xjl ddeuddeg disgybl, ac a roddes
iddynt feddiant ac awdurdod ar yr
holl gythreuliaid, ac i iachâu clef-
ydau.
2 Ac ^efe a'u hanfonodd hwynt i
bregethu teyrnas Dduw, ac i iachâu
y rhai cleifion.
3 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Na chymmerwch ddim i'r daith, na
fíyn, nac ysgrepan, na bara, nac
arian ; ac na fydded gennycli ddwy
bais bob un.
4 Ac i ba dŷ bynnag yr eloch i
mewn, arhoswch yno, ac oddi yno
ymadêwch.
5 ''A pha rai bynnag ni'ch der-
byniant, pan eloch allan o'r ddinas
honno, "^ysgydwch hyd yn nod y
Uwch oddi wrth eich traed, yn
dystiolaeth yn eu herbyn hwynt.
6 Ac wedi iddynt fyned allan,
hwy a aethant trwy y trefi, gan
bregethu yr efengyl, a iachâu ym
mhob lie.
7 1Í ^A Herod y tetrarch a glybu
y cwbl oil a wnaethid ganddo ; ac
efe a betrusodd, am fod rhai yn
dywedyd gyfodi loan o feirw ;
8 A rhai eraiU, ymddangos o Eli-
as ; a rhai eraill, mai prophwyd, un
o'r rhai gynt, a adgyfodasai.
9 A Herod a ddywedodd, loan a
dorrais i ei ben: ond pwy ydyw
h^vn yr wyf yn clywed y cyfryw
bethau am dano? Ac yr oedd efe
yn ceisio ei weled ef
10 IT ^A'r apostolion, wedi dy-
chwelyd, a fynegasant iddo y cwbl
a wnaethent. ^Ac efe a'u cym-
merth hwynt, ac a aeth o'r neilldu,
i le anghyfannedd yn perthynu i'r
ddinas a elwir Bethsaida.
11 A'r bobloedd pan wybuant, a'i
dilynasant ef : ac efe a'u derbyniodd
hwynt, ac a lefarodd wrthynt am
deyrnas Dduw, ac a iachaodd y rhai
oedd arnynt eisieu eu hiachâu.
12 ^" A'r dydd a ddechreuodd hwyr-
hâu ; a'r deuddeg a ddaethant, ac a
ddy wedasant wrtho, Gollwng y dyrfa
ymaith, fel y gallont fyned i'r trefi,
ac i'r wlad oddi amgylch, i lettỳa,
ac i gael bwyd : canys yr ydym ni
yma mewn He anghyfannedd.
13 Eithr efe a ddywedodd wrthynt,
Rhoddwch chwi iddynt heth i'w
fwytta. A hwythau a ddywedasant,
Nid oes gennym ni ond pùm torth,
a dau bysgodyn, oni bydd i ni fyned
a phrynu bwyd i'r bobl hyn oil.
14 Canys yr oeddynt ynghylch
pùm mil o wŷr. Ac efe a ddywed-
odd wrth ei ddisgyblion, Gwnewch
iddynt eistedd yn fyrddeidiau, bob
yn ddeg a deugain.
15 Ac felly y gwnaethant ; a hwy
a wnaethant iddynt oil eistedd.
16 Ac efe a gymmerodd y pùm
torth, a'r ddau bysgodyn, ac a
edrychodd i fynu i'r nef, ac a'^fc
bendithiodd hwynt, ac a'w torrodd,
ac a'ii rhoddodd i'r disgyblion i'w
gosod ger bron y bobl.
17 A hwynt-hwy oil a fwyttasant,
ac a gawsant ddigon : a chyfodwyd
a weddülasai iddynt o friw-fwyd,
ddeuddeg basgedaid,
18 1Í ' Bu hefyd, fel yr oedd efe yn
gweddio ei hunan, fod ei ddisgybl-
ion gyd ag ef: ac efe a ofynodd
iddynt, gan ddywedyd, Pwy y mae
y bobl yn dywedyd fy mod i ?
19 Hwythau gan atteb a ddy-
wedasant, ''loan Fedyddiwr; ond
eraiU, mai Elias ; ac eraill, mai
rhyw brophwyd o'r rhai gynt a
adgyfododd,
20 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Ond pwy yr ydycli chwi yn dywed-
yd fy mod i? 'A Phetr gan atteb
a ddywedodd, Crist Duw.
21 Ac efe a roes orchymyn ar-
nynt, ac a archodd iddynt na ddy-
wedent hynny i neb ;
22 Gan ddywedyd, ™ Mae yn rhaid
i Fab y dyn oddef llawer, a'i wrthod
gan yr henuriaid, a'r arch-offeiriaid,
a'r ysgrifenyddion, a'i ladd, a'r tryd-
ydd dydd adgyfodi.
23 ÎÍAc efe a ddywedodd wi'th
bawb, ° Os ewyllysia neb ddyfod
ar fy ol i, ymwaded ag ef ei hun,
a choded ei groes beunydd, a dil-
yned fi.
24 Canys pwy bynnag a ewyll-
ysio gadw ei einioes, a'i cyll ; ond
pwy bynnag a goUo ei einioes o'm
hachos i, hwnnw a'i ceidw hi
25 ° Canys pa lesad i ddyn, er en-
nill yr holl tyd, a'i ddifetha ei hun,
neu fod wedi ei goUi ?
26 P Canys pwy bynnag fyddo cy-
wilydd ganddo fi a'm geiriau, hwn-
nw fydd gywilydd gan Fab y dyn,
pan ddelo yn ei ogoniant ei hun,
a'r Tad, a'r angelion sanctaidd.
27 1 Eithr dy wedaf i chwi yn wir,
Anno
DOMINI
32.
i Matt. 16.
13.
Marc 8. 27.
k Jlatt. It
2.
IJoan 6.
G9.
n Matt. 10.
38. a 16. 2-1.
Marc 8. 34.
pen. 14. 27.
0 Matt. 10.
26.
Blare 8. 30.
Pfllatt. 10.
33.
MarcS. 3S.
2 Tim. 2.
12.
qMatt. IG.
28.
Blare 9. I,
Gwedd-newidiad Crist.
S. LUC, IX.
Am ostyngeiddrwydd.
Anno
DOMmi
32.
rMatt. 17.
1.
Marc 9. 2.
ipethau.
• Dan. 8. 18.
alu. 9.
S A chyd â
bod, &c.
E Matt. 17.
14.
Marc 9.
17.
Y mae rhai o'r sawl sydd yn sefyll
yma a'r m archwaethant angau,
hyd oni welont deyrnas Dduw.
28 1Í ' A bu, ynghylch wyth niwr-
nod wedi y ^geiriau hyn, gymmeryd
o bono ef Petr, ac loan, ac lago, a
myned i fynu i'r mynydd i weddio.
29 Ac fel yr oedd efe yn gweddio,
gwedd ei wynebpryd ef a newid-
iwyd, a'i wisg oedd yn wen ddis-
glaer.
30 Ac wele, dau wr a gyd-ymddi-
ddanodd âg ef, y rhai oedd Moses
ac Elias :
31 Y rhai a ymddangosasant mewn
gogoniant, ac a ddywedasant am ei
ymadawiad ef, yr hwn a gyflawnai
efe yn Jerusalem.
32 A Phetr, a'r rhai oedd gyd âg ef,
oeddynt *wedi trymhâu gan gysgu :
a phan ddihunasant, hwy a welsant
ei ogoniant ef, a'r ddau wr y rhai
oedd yn sefyll gyd âg ef
33 A bu, a hwy yn ymadaw oddi
wrtho ef, ddywedyd o Petr wrth yr
lesu, 0 Feistr, da yw i ni fod yma :
a gwnawn dair pabell ; un i ti, ac
un i Moses, ac un i Elias : heb wyb-
od beth yr oedd yn ei ddywedyd.
34 Ac fel yr oedd efe yn dywedyd
hyn, daeth cwmmwl, ac a'u cysgod-
odd hwynt : a hwynt-hwy a ofiiasant
wrth fyned o honynt i'r cwmmwl.
35 A daeth lief allan o'r cwmmwl,
gan ddywedyd, *Hwn yw fy Mab
anwyl ; "gwrandêwch ef
36 ^ Ac wedi bod y lief, cafwyd yr
lesu yn unig. A hwy a gelasant, ac
ni fynegasant i neb y dyddiau hynny
ddim o'r pethau a welsent.
37 IT A ' darfu drannoeth, pan
ddaethant i waered o'r mynydd, i
dyrfa fawr gyfarfod âg ef.
38 Ac wele, gwr o'r dyrfa a ddo-
lefodd, gan ddywedyd, O Athraw,
yr wyf yn attolwg i ti, edrych ar fy
mab ; canys fy unig-anedig y w.
39 Ac wele, y mae yspryd yn ei
gymmeryd ef, ac yntau yn ddisym-
mwth yn gwaeddi ; ac y mae ja ei
ddryllio ef, hyd oni falo ewyn; a
braidd yr ymedy oddi wrtho, wedi
iddo ei ysigo ef.
40 Ac mi a ddeisyfais ar dy ddis-
gyblion di ei fwrw ef allan ; ac nis
gallasant.
41 A'r lesu gan atteb a ddywed-
odd, 0 genhedlaeth anflfyddlawn a
throfaus, pa hyd y byddaf gyd â
chwi, ac y'ch goddefaf? dwg dy
fab yma.
42 Ac fel yr oedd efe etto yn dy-
fod, y cythraul a'i rhwygodd ef, ac
a'i drylliodd : a'r lesu a geryddodd
yr yspryd aflan, ac a iachaodd y
bachgen, ac a'i rhoddes ef i'w dad.
43 IT A brawychu a wnaethant oil
gan fawredd Duw. Ac a phawb
yn rhyfeddu am yr hoU bethau a
wnaethai yr lesu, efe a ddywedodd
wrth ei ddisgyblion,
44 ^Gosodwch chwi yn eich clust-
iau yr ymadroddion hyn : canys
Mab y dyn a draddodir i ddwylaw
dynion.
45 '"Eithr hwy ni wybuant y gair
hwn, ac yr oedd yn guddiedig oddi
wrthynt, fel nas deaUent ef : ac yr
oedd arnynt arswyd ymofyn âg ef
am y gair hwn.
46 1Í *A dadl a gyfododd yn eu
plith, pwy a fyddai fwyaf o honynt.
47 A'r lesu, wrth weled meddwl eu
calon hwynt, a gymmerth fachgen-
nyn, ac a'i gosododd yn ei ymyl,
48 Ac a ddywedodd wrthynt, Pwy
bynnag a dderbynio y bachgennyn
hwn yn fy enw i, sydd yn fy nerbyn
i ; a phwy bynnag a'm derbynio i,
sydd yn derbyn yr hwn a'm han-
fonodd i : canys yr hwn sydd leiaf
yn eich plith chwi oil, hwnnw a
iydd mawr.
49 11^ Ac loan a attebodd ac a
ddywedodd, 0 Feistr, ni a welsom
ryw un yn dy enw di yn bwrw allan
gythreuliaid ; ac a waharddasom
iddo, am nad oedd yn canlyn gyd
â m.
50 A'r lesu a ddywedodd wrtho,
Na waherddwch iddo: canys ''y neb
nid yw i'n herbyn, trosom ni y mae.
51 IT A bu, pan gyflawnwyd ^ y
dyddiau y cymmerid ef i fynu,
yntau a * roddes ei fryd ar fyned i
Jerusalem.
52 Ac efe a ddanfonodd genhadau
o flaen ei wyneb : a hwy wedi myn-
ed, a aethant i mewn i dref y Sa-
mariaid, i barottôi iddo ef.
53 Ac *nis derbyniasant hwy ef,
oblegid fod ei wyneb ef yn ^ tueddu
tu a Jerusalem.
54 A'i ddisgyblion ef, lago ac
loan, pan welsant, a ddywedasant,
Arglwydd, a fynni di ddywedyd o
honom am ddyfod tan i lawr o'r nef,
a'u difa hwynt, 'megis y gwnaeth
Elias?
55 Ac efe a drodd, ac a'u cerydd-
odd hwynt ; ac a ddywedodd, Ni
wyddoch o ba yspryd yr ydych chwi.
Anno
DOMINI
32.
J Matt. 17.
22.
« Marc 9.
32.
pen. 2. 50.
ulS. Si.
a Matt. 18.
1.
Marc 9.
34.
íîMarc 9.
38.
Edrych
Nuin. IL
c Matt. 12.
30.
pen. 11. 23.
d Marc 16.
la.
Act. 1. 2.
iosododd ei
wyneb i
fyned.
* loan 4. 4,
9.
6Gr.
myned.
f2Bren.
1. 10, U.
Crist yn anfon allan
S. LUC, X
y deg disgyhl a thri ugain.
Anno
DOMINI
32.
t loan 3. 17.
a 12. 47.
h Matt. 8.
19.
1 Slatt. 8.
21.
« Jlatt. 9.
a7.
loan 4. 33.
b2The83.
ai.
«Matt. 10.
16.
d Slatt. 10.
9, 10.
Marc 6. 8.
• 2Bren. 4.
29.
r Jlatt 10.
12.
56 Canys ^^ni ddaeth Mab y dyn i
ddistrywio eneidiau dynion, ond i'w
cadw. A hwy a aethaut i dref arall.
57 IT ^ A bu, a hwy yn myned,
ddywedyd o ryw un ar y flbrdd
wrtho ef, Arglwydd, mi a'th gan-
lynaf i ba le bynnag yr elych.
58 A'r lesu a ddywedodd wrtho,
Y mae gan y Uwynogod ffauau, a
chan adar yr awyr nythod ; ond
gan Fab y dyn nid oes lie y rhoddo
ei ben i lawr.
59 Ac • efe a ddywedodd wrth un
arall, Dilyn fi. Ac yntau a ddywed-
odd, Arglwydd, gad i mi yn gyntaf
fyned a chladdu fy nhad.
60 Eithr yr lesu a ddywedodd
wrtho, Gad i'r meirw gladdu eu
meirw: ond dos di, a phregetha
deyrnas Dduw.
61 Ac un arall hefyd a ddywedodd,
^ Mi a'th ddilynaf di, 0 Arglwydd ;
ond gad i mi yn gyntaf ganu yn
iach i'r rhai sydd yn fy nhŷ.
62 A'r lesu a ddywedodd wrtho,
jNid oes neb a'r sydd yn rhoi ei
I law ar yr aradr, ac yn edrych ar y
pethau sydd o'i ol, yn gymmwys i
deymas Dduw.
PENNOD X.
1 Crist yn anfon allan ar unwaith ddeg
disçiyhl a thri ugain i wneuthur gwyrthiau,
ac i bregethu ; 17 yn eu rhyhuddio hwy i fod
yn ostyngedig, ac ym mha beth y gorfol-
eddent : 21 yn dtolch i'w Dad am ei ras :
23 yn mawrygu dedwydd gyflwr ei eglwys :
25 yn dysgu y cyfreithiwr y modd i gael
hywyd tragywyddol, ac i gymmeryd pawb
yn gymmydog iddo, a'r a /o ag eisieu ei
drugaredd ef arno : 41 yn argyhoeddi
Martha, ac yn canmol Mair ei chwaer hi.
WEDI y pethau hyn yr or-
deiniodd yr Arglwydd ddeg
a thri ugain eraill hefyd, ac a'u
danfonodd hwynt bob yn ddau o
flaen ei wyneb i bob dinas a man
He yr oedd efe ar fedr dyfod.
2 Am hynny efe a ddywedodd
wrthynt, Y * cynhauaf yn wir sydd
fawr, ond y gweithwyr yn anaml :
''gweddîwch gan hynny ar Arglwydd
y cynhauaf, am ddanfon allan weith-
Avyr i'w gjnahauaf.
3 Ewch : " wele, yr wyf fi yn eich
danfon chwi fel ŵyn ym mysg
bleiddiaid.
4 ^Na ddygwch god, nac ysgrepan,
nac esgidiau; ac ^na chyferchwch
well i neb ar y flfordd.
5 ^Ac i ba dŷ bynnag yr eloch i
mewn, yn gyntaf dywedwch, Tang-
nefedd i'r tŷ hwn.
6 Ac o bydd yno fab tangnefedd,
eich tangnefedd a orphwys arno :
OS amgen, hi a ddychwel attoch
chwi.
7 ^Ac yn y tŷ hwnnw arhoswch,
gan fwytta ac yfed y cyfryw bethau
ag a gaffoch ganddynt : canys ^teil-
wng yw i'r gweithiwr ei gyflog.
Na threiglwch o dŷ i dŷ.
8 A pha ddinas bynnag yr eloch
iddi, a hwy yn eich derbyn, bwyt-
têwch y cyfryw bethau ag a rodder
ger eich bronnau :
9 Ac iachêwch y cleifion a fyddo
ynddi, a dywedwch wrthynt, ' Daeth
teycnas Dduw yn agos attoch.
10 Eithr pa ddinas bynnag yr eloch
iddi, a hwy heb eich derbyn, ewch
allan i'w heolydd, a dywedwch,
11 ^ Hyd yn nod y Uwch, yr hwn
a lynodd wrthym o'ch dinas, yr
ydym yn ei sychu ymaith ^ i chwi :
er hynny gwybyddwch hyn, fod
teyrnas Dduw wedi nesâu attoch.
12 Eithr dywedaf wrthych, mai
esrawythach fydd i Sodom yn y
dydd hwnnw, nag i'r ddinas hon-
no.
13 ^ Gwae di, Chorazin ! gwae di,
Bethsaida ! canys pe gwnaethid jm
Tyrus a Sidon ^y gweithredoedd
nerthol a wnaethpwyd yn eich plith
chwi, hwy a edifarhasent er ys
talm, gan eistedd mewn sachlian a
lludw.
14 Eithr esmwythach fydd i Tyrus
a Sidon yn y farn, nag i chwi.
15 A thithau, Capernaum, jv hon
a ddyrchafwyd hyd y nef, a dynnir
i lawr hyd yn uffern.
16 ™Yneb sydd yn eich gwrandaw
chwi, sydd yn fy ngwrandaw i ; "a'r
neb sydd yn eich dirmygu chwi, sydd
yn fy nirmygu i; a'r neb sydd yn
fy nirmygu i, sydd yn dirmygu yi*
hwn a'm hanfonodd i.
17 1Í A'r deg a thri ugain a ddy-
chwelasant gyd â Uawenydd, gan
ddywedyd, Arglwydd, hyd yn nod y
cythreuliaid a ddarostyngir i ni, yn
dy enw di.
18 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Mi a welais Satan megis mellten,
yn syrthio o'r nef.
19 Wele, " yr yd wyf fi yn rhoddi i
chwi awdurdod i sathru ar seirph
ac ysgorpionau, ac ar hoU gryfder y
gelyn : ac nid oes dim a wna ddim
niwed i chwi.
20 Eithr yn hyn na lawenhêwch,
fod yr ysprydion wedi eu darostwng
Anno
DOMINI
32.
81 Cor. 10.
27.
hi Cor. 9.
4, &c.
1 Tim. 5.
18.
iMatt. 3. 2.
a 4. 17.
k Matt. 10.
14.
pon. 9. 5.
Act. 13. 51.
a 18. 6.
2 yn eich
erbi/nchiri;
fel pen. 9. 5.
13Iatt. 11.
21.
8ÿ nerth-
oedd.
m JIatt. 10.
40.
loan 13. 20.
nlTUoss.
4.8.
0 Maro 16.
18.
Act. 28. Û.
Addysgu y cyfreithiwr.
S. LUC, XI.
Y Samariad trugarog.
Anno
DOMINI.
32.
P Exod. 32.
32.
Vs. 69. 28.
Es. 4. 3.
Dan. 12. 1.
Phil. 4. 3.
neb.12.23.
Dat. 13. 8.
a 20. 12.
a 21. 27.
1 Matt. IL
25.
< Gr. ?/r
oedd bodd-
lonrwÿdd.
r Matt. 28.
18.
loan 3. 35.
a 17. 2.
5 Amryw
hen gopîau
a ang-
wlianegant
y gc'iriau
nyii,
A chart
droi at ei
ddisgyhl-
ioH,fe a
ddy wed-
odd.
6 loan 1. 18.
a 6. 44, 46.
t Matt. 13.
10.
ul PetrL
10.
I Matt. 19.
10. a 22. 35.
iLef. 19.
IS.
6Lef. 18. 5.
Ezec. 20.
11, 13, 21.
fePs. 38. IL
i chwi ; ond llawenliêwch yn hytracli,
am fod P eich enwau yn ysgrifenedig
yn y nefoedd.
21 IT 1 Yr awr honno yr lesu a
lawenycliodd yn yr yspryd, ac a
ddywedodd, Yr wyf yn diolch i ti,
0 Dad, Arglwydd nef a daear, am
guddio o honot y pethau hyn oddi
wrth y doethion a'r deallus, a'u
datguddio o honot i rai bychain :
yn wir, O Dad; oblegid felly ^y
gwelid yn dda yn dy olwg di.
22 ' ^ Pob peth a roddwyd i mi gan
fy Nhad : ac * ni ŵyr neb pwy y w y
Mab, ond y Tad; na phwy yw y
Tad, ond y Mab, a'r neb y mynno
y Mab ei ddatguddio iddo.
23 IT Ac efe a drodd at ei ddis-
gyblion, ac a ddywedodd o'r neill-
du, *Gwỳn fyd y Uygald sydd yn
gweled y pethau yr ydych chwi yn
eu gweled :
24 Canys yr wyf yn dywedyd i
chwi, ''ewyllysio o lawer o bro-
phwydi a brenhinoedd weled y peth-
au yr ydych chwi yn eu gweled, ac
nis gwelsant; a chlywed y pethau
yr ydych chwi yn eu clywed, ac nis
clywsant.
25 1Í Ac wele, rhyw gyfreithiwr a
gododd, gan ei demtio ef, a dy-
wedyd, * Athraw, pa beth a wnaf i
gael etifeddu by wyd tragywyddol ?
26 Yntau a ddywedodd wrtho, Pa
beth sydd ysgrifenedig yn y gyf-
raith ? pa fodd y darlleni ?
27 Ac efe gan atteb a ddywedodd,
yTi a geri yr Arglwydd dy Dduw
a'th hoU galon, ac â'th holl enaid,
ac a'th holl nerth, ac a'th holl
feddwl; 'a'th gymmydog fel ti dy
hun.
28 Yntau a ddywedodd wrtho, Ti
a attebaist yn uniawn : gWTia hyn,
a * by w fyddi.
29 Eithr efe, yn ewyllysio ei gyf-
iawnhâu ei hun, a ddywedodd wrth
yr lesu, A phwy yw fy nghymmyd-
og?
30 A'r lesu gan atteb a ddywed-
odd, Rhyw ddyn oedd yn myned i
waered o Jerusalem i Jericho, ac a
syrthiodd ym mysg lladron ; y rhai
wedi ei ddiosg ef, a'* archolli, a
aethant ymaith, gan ei adael yn
banner marw.
31 Ac ar ddamwain, rhyw offeiriad
a ddaeth i waered y ffordd honno :
a phan ei gwelodd, ^efe a aeth o'r
tu arall heibio.
32 A'r un ffunud Lefiad hefyd,
wedi dyfod i'r fan, a'^ weled ef, a
aeth o'r tu arall heibio.
33 Eithr rhyw Samariad, wrth
ymdaith, a ddaeth atto ef : a phan
ei gwelodd, a dosturiodd,
34 Ac a aeth atto, ac a rwymodd
ei archoUion ef, gan dywallt yn-
ddynt olew a gwin ; ac a'i gosododd
ef ar ei anifail ei hun, ac a'i dug ef
i'r lletty, ac a'i hamgeleddodd.
35 A thrannoeth wrth fyned ym-
aith, efe a dynnodd allan ddwy
geiniog, ac a'iù rhoddes i'r Uettŷwr,
ac a ddywedodd wrtho, Cymmer
ofal drosto : a pha beth bynnag a
dreuliech yn ychwaneg, pan ddel-
wyf drachefn, mi a'i talaf i ti.
36 Pwy gan hynny o'r tri hyn, yr
ydwyt ti yn tybied ei fod yn gym-
mydog i'r hwn a syrthiasai ym
mhlith y lladron ?
37 Ac efe a ddywedodd, Yr hwn a
wnaeth drugaredd âg ef. A'r lesu
am hynny a ddywedodd wrtho, Dos,
a gwna dithau yr un modd.
38 1Í A bu, a hwy yn ymdeithio,
ddyfod o bono i ryw dref : a rhyw
wraig, a'i henw " Martha, a'i derbyn-
iodd ef i'w thy.
39 Ac i hon yr oedd chwaer a elwid
Mair, ^ yr hon hefyd ® a eisteddodd
wrth draed yr lesu, ac a wrandaw-
odd ar ei ymadrodd ef.
40 Ond Martha oedd drafiferthus
ynghylch llawer o wasanaeth : a
chan sefyll ger Haw, hi a ddywed-
odd, Arghvydd, onid oes ofal gen-
nyt am i'm chwaer fy ngadael i fy
hun i wasanaethu? dywed wrthi
gan hynny am fy helpio.
41 A'r lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd wrthi, Martha, Martha, go-
falus a thraíFerthus wyt ynghylch
llawer o bethau :
42 Eithr ^un peth sydd angen-
rheidiol : a Mair a ddewisodd y
rhan dda, yr hon ni ddygir oddi
arni.
PENNOD XL
1 Crist yn dysgu gicedd'io : a hynny heb ddi-
ffygio : 11 gan sicrhâu y rhydd Buw felly i
ni hethau da. 14 Wrth fwrw allan gythraul
mud, y mae efe yn ceryddu y Phariseaid
cablaidd : 28 ac yn daiigos pwy sydd fen-
dig edig : 29 ac yn pregethu i'r bohl ; 37 ac
yn argyhoeddi ft'ug sancteiddrwydd y Pha-
riseaid, a'r ysgrifenyddion, a'r cyfreiihwyr,
ABU, ac efe mewn rhyw fan yn
gweddio, pan beidiodd, ddy-
wedyd o un o'i ddisgyblion wrtho,
Arglwydd, dysg i ni weddio, megis
ag y dysgodd loan i'w ddisgyblion.
Anno
DOMINI
82.
c loan 11. 1.
a 12. 2, 3.
dlCor.7.
32, &c.
e Act. 22. 3»
A.D. 33.
Am wedxVio héb dd'tffygîo.
S. LUC, XI.
Ceryddu y Phariseaid.
Anno
DOMINI
33.
«Matt. 6. 9.
2Nen, tros
y diwrnod.
8 aXlan o'i
ffordd.
to pen. 18.1,
« Matt. 7. 7.
a 21. 22.
Marcl].
24.
loan 15. 7.
laço 1. 5.
1 loan 3.
22.
d Matt. 7. 9.
' ayntii/g.
« Matt. 9.
B2,al2.22.
t Matt. 9.
3i. a 12. 24.
6 Gr. Beel-
zcbul, ac
felly ad.
18, 19.
2 Ac efe a ddyrredodd wrthyiit,
"Pan weddioch, dywedwch, Ein Tad
yr hvm. wyt yn y nefoedd, Sanct-
eiddier dy enw. Deued dy deyrnas.
Gwneler dy e^vyllys, megis yn y nef,
felly ar y ddaear hefyd.
3 Dyro i ni ^ o ddydd i ddydd ein
bara beunyddiol.
4 A maddeu i ni ein pechodau:
canys yr ydym ninnau yn maddeu
i bawb sydd yn ein dyled. Ac nac
arwain ni 1 brofedigaeth ; eithr
gwared ni rhag drwg.
5 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Pwy o honoch fydd iddo gyfaill, ac
a â atto banner nos, ac a ddywed
wrtho, 0 gyfaill, moes i mi dair
torth yn echwyn ;
6 Canys cyfaill i mi a ddaeth
attaf ^wrth ymdaith, ac nid oes
gennyf ddim i'w ddodi ger ei fron
ef:
7 Ac yntau oddi mewn a ettyb ac
a ddywed, Na flina fi : yn awr y
mae y drws yn gauad, a'm plant
gyd â mi yn y gwely ; ni allaf godi
a'u rhoddi i ti.
8 Yr wyf yn dy wedyd i chwi, ^ Er
na chyfyd efe a rhoddi iddo, am
ei fod yn gyfaill iddo ; etto o her-
wydd ei daerni, efe a gyfyd, ac a
rydd iddo gynnifer ag y sydd arno
eu heisieu.
9 *=Ac yr ydwyf yn dyivedyd i
chwi, Gofynwch, a rlioddir i chwi ;
ceisiwch, a chwi a gewch ; curwch,
ac fe a agorir i chwi.
10 Canys pob un sydd yn gofyn,
sydd yn derbyn ; a'r neb sydd yn
ceisio, sydd yn cael ; ac i'r hwn
sydd yn euro, yr agorir.
11 ^Os bara a ofyn mab i un o
honoch chwi sydd dad, a ddyry efe
garreg iddo? ac os pysgodyn, a
ddyry efe iddo sarph yn lie pysg-
odyn?
12 Neu OS gofyn eie ŵy, a * ddyry
efe ysgorpion iddo ?
13 Os chwychwi gan hynny, y rhai
ydych ddrwg, a fedrwch roi rhodd-
ion da i'ch plant chwi; pa faint
mwy y rhydd eich Tad o'r nef yr
Yspryd Glân i'r rhai a ofyao
ganddo ?
14 IF * Ac yr oedd efe yn bwrw all-
an gythraul, a hwnnw oedd fud. A
bu, wedi i'r cythraul fyned allan, i'r
mudan lefaini; a'r bobloedd a ryf-
eddasant.
15 Eithr rhai o honynt a ddywed-
asant, 'Trwy ^Beelzebub, pennaeth y
cythreuliaid, y mae efe yn bwrw
allan gythreuliaid.
16 Ac eraill, gan ei demtio, ^ a geis-
iasant ganddo arwydd o'r nef
17 ''Yntau, 'yn gwybod eu meddyl-
iau hwynt, a ddywedodd wrthynt,
Pob teyrnas wedi ymrannu yn ei
herbyn ei hun, a anghyfanneddir ;
a thy yn erbyn tŷ, a syrth.
18 Ac OS Satan hefyd sydd wedi
ymrannu yn ei erbyn ei hun, pa
fodd y saif ei deyrnas ef? gan
eich bod yn dywedyd, mai trwy
Beelzebub yr wyf fi yn bwrw allan
gythreuliaid.
19 Ac OS trwy Beelzebub yr wyf
fi yn bwrw allan gythreuliaid, trwy
bwy y mae eich plant chm yn eu
bwrw hwynt allan? am hynny y
byddant hwy yn farnwyr arnoch
chwi.
20 Eithr OS myfi ''trwy fys Duw
ydwjrf yn bwrw allan gythreuliaid,
diammeu ddyfod teyrnas Dduw at-
toch chwi.
21 ' Pan fyddo un cryf arfog yn
cadw ei neuadd, y mae yr hyn sydd
ganddo mewn heddwch :
22 Ond "pan ddêl un cryfach nag
ef arno, a'i orchfygu, efe a ddwg
ymaith ei hoU ariogaeth ef yn yr
hon yr oedd yn ymddiried, ac a ran
ei anrhaith ef.
23 " Y neb nid yw gyd â mi, sydd
yn fy erbyn : a'r neb nid yw yn
casglu gyd â mi, sydd yn gwasgaru.
24 "Pan el yr yspryd afian allan o
ddyn, efe a rodia mewn lleoedd
sychion, gan geisio gorphwysdra :
a phryd na chafíb, efe a ddywed,
Mi a ddychwelaf i'm tŷ o'r He y
deuthum allan.
25 A phan ddêl, y mae yn ei gael
wedi ei ysgubo a'i drefnu.
26 Yna yr â efe, ac y cymmer
atto saith yspryd eraill gwaeth nag
ef ei hun; a hwy a ant i mewn,
ac a arliosant yno : a ^ diwedd y
dyn hwnnw fydd gwaeth na'i dde-
chreuad.
27 1Í A bu, fel yr oedd efe yn dy-
wedyd hyn, rhyw wraig o'r dyrfa a
gododd ei Uef, ac a ddywedodd
wrtho, Gwỳn fyd y groth a'th ddug
di, a'r bronnau a sugnaist.
28 Ond efe a ddywedodd, lYn
hytrach gwỳn fyd y rhai sydd yn
gwrandaw gair Duw, ac yn ei gadw.
29 IF "^ Ac wedi i'r bobloedd ym-
dyrru ynghyd, efe a ddechreuodd
ddywedyd, Y genhedlaeth hon sydd
Anno
DOMINI
33.
e JIatt. 12.
38. a IG. L
h Matt. 12.
25.
Marc 3. 24.
1 loan 2. 25.
k Exod. 8.
19.
1 Matt. 12.
23.
m Eg. 53. 12.
Col. 2. 15.
n Matt. 12.
30.
0 Malt. 12.
43.
PIoan5. 14.
Heb. G. 4.
a 10. 26.
2 Pütr 2.
20.
Í Matt. 7.
21.
r Matt. 12.
3S.
Crist ynpregethu i'r hohl.
S. LUC, XI.
Rhagrith y Phariseaitl.
Anno
DOMINI
33.
• .Tonah 1.
17. a a 10.
«IBren. 10.
1.
"Jonah 3. 5.
I Matt. 5.
IS.
Marc 4. 21.
pen. 8. lU.
T Matt. 6.
1 Blare 7. 3.
"Matt. 23.
25.
bTîtuä 1.
ir>.
cEs. 53. 7.
Dan. 4. 27.
pen. 12. 33.
6 yn ol eich
gallii.
d Matt. 23.
23.
ddrwg : y mae hi yn ceisio arwydd ;
ac arwydd ni roddir iddi, ond ar-
wydd Jonas y prophwyd :
30 Canys fel y bu "Jonas yn ar-
wydd i'r Ninifeaid, felly y bydd Mab
y dyn hefyd i'r genhedlaeth hon.
31 * Brenhines y dehau a gyfyd yn
y farn gyd â gwŷr y genhedlaeth
hon, ac a'u condemnia hwynt ; am
iddi hi ddyfod o eithafoedd y ddaear
i wrandaw doethineb Solomon: ac
wele un mwy na Solomon yma.
32 Gwŷr Ninife a godant i fynu
yn y farn gyd â'r genhedlaeth hon,
ac a'i condemniant hi ; am "^ iddynt
edifarhau wrth bregeth Jonas : ac
wele un mwy na Jonas yma.
33 ^Ac nid yw neb wedi goleu
canwyll, yn ei gosod mewn He dir-
gel, na than lestr; eithr ar gan-
hwyllbren, fel y gallo y rhai a ddelo
1 mewn weled y goleuni.
34 y Canwyll y corph y w y Uygad :
am hynny pan fyddo dy lygad yn
syml, dy holl gorph hefyd fydd
oleu ; ond pan fyddo dy lygad yn
ddrwg, dy gorph hefyd fydd tywyll.
35 Edrych am hynny rhag i'r gol-
emii sydd ynot fod yn dy wyllwch.
36 Os dy holl gorph gan hynny
sydd oleu, heb un rhan dywyll yn-
ddo, bydd y cwbl yn oleu, megis
pan fo canwyll â'i Uewyrch yn dy
oleuo di.
37 11 Ac fel yr oedd efe yn Uefaru,
rhyw Pharisead a ddymunodd arno
giniawa gyd âg ef. Ac wedi iddo
ddyfod i mewn, efe a eisteddodd i
fwytta.
38 ^A'r Pharisead pan welodd, a
ryfeddodd nad ymolchasai efe yn
gyntaf o flaen ciniaw.
39 ''A'r Arglwydd a ddywedodd
wrtho, Yn awr chwychwi y Phari-
seaid ydych yn glanhâu y tu allan
i'r cwppan a'r ddysgl ; ond ^ eich
tu mewn sydd yn Uawn o drais a
drygioni.
40 0 ynfydion, onid yr hwn a
wnaeth yr hyn sydd oddi allan, a
wnaeth yr hyn sydd o fewn hefyd ?
41 *=Yn hytrach rhoddwch elusen
^o'r pethau sydd gennych : ac wele,
pob peth sydd Ian i chwi.
42 ^ Eithr gwae chwi y Phariseaid !
canys yr ydych chwi yn degymmu
y mintys, a'r ryw, a phob Uysieuyn,
ac yn myned heibio i farn a chariad
Duw. Y pethau hyn oedd raid eu
gwneuthur, ac na adewid y lleill
heb wneuthur.
43 ^Gwae chwi y Phariseaid ! canys
yr ydych yn caru y prif-gadeiriau
yn y synagogau, a chyfarch yn y
marchnadoedd.
44 ^Gwae chwi, ysgrifenyddion a
Phariseaid, ragrithwyr ! am eich
bod fel beddau anamlwg, a'r dyn-
ion a rodiant arnynt heb wybod
oddi wrthynt.
45 IT Ac un o'r cyfreithwyr a at-
tebodd ac a ddywedodd wrtho,
Athraw, wrth ddywedyd hyn, yr
wyt ti yn ein gwaradwyddo ninnau
hefyd.
46 sYntau a ddywedodd, Gwae
chwithau hefyd, y cyfreithwyr ! can-
ys yr ydych yn Uwytho dynion
â beichiau anhawdd eu dwyn, a
chwi nid ydych yn cyifwrdd a'r
beichiau âg un o'ch bysedd.
47 ^ Gwae chwychwi ! canys yr
ydych jm adeiladu beddau y pro-
phwydi, a'ch tadau chwi a'u lladd-
odd hwynt.
48 Yn wir yr ydych yn tystiol-
aethu, ac yn gyd-foddlawn i weith-
redoedd eich tadau : canys hwynt-
hwy yn wir a'u Uaddasant hwy, a
chwithau ydych yn adeiladu eu
beddau hwynt.
49 Am hynny hefyd y dywedodd
doethineb Duw, *Anfonaf attynt
brophwydi ac apostolion, a rhai o
honyiit a laddant ac a erlidiant :
50 Fel y gofyner i'r genhedlaeth
hon waed yr holl brophwydi, yr
hwn a dywalltwyd o ddechreuad
y byd;
51 ^0 waed Abel hyd ^waed Za-
charias, yr hwn a laddwyd rhwngj
yr allor a'r deml : diau meddaf i
chwi, Gofynir ef i'r genhedlaeth hon. '
52 " Gwae chwychAvi, y cyfreithwyr !
canys chwi a ddygasoch ymaith ag-
oriad y gwybodaeth : nid aethoch i
mewn eich hunain, a'r rhai oedd yn
myned a ' waharddasoch chwi.
53 Ac fel yr oedd efe yn dywedyd
y pethau hyn wrthynt, y dechreu-
odd yr ysgrifenyddion a'r Phariseaid
fod yn daer iawn arno, a'i annog i
ymadrodd am lawer o bethau ;
54 Gan ei gynllwyn ef, a cheisio
hela rhyw beth o'i ben ef, i gael
achwyn arno.
PENNOD XII.
1 Crist yn pregetJiu i'lo ddisgyhlion am ochel
rhagrith, ac ofn tcrth ddatgan ei idhrawiaeth
ef : 13 yn rhybuddio y hobl i ochelyd
cyhydd-dra, trwy ddammeg y gwr goludog a
adeiladodd ysguhoriau mioy. 22 Ni wasan-
Anno
DOMINI
33.
«Matt. 23.
6.
Marc 12.
38, 39.
fMatt. 23.
27.
g Matt. 23.
h Matt. 2a
29.
1 iMatt. 23.
34
k Gen. 4. 8.
1 2 Chron.
2i. 20, -I.
^ JIatt. 23.
13.
asoolt.
Am ochel rhagritli.
S. LUC, XII.
Dammeg y gwr goludog.
Anno
DOMINI
33.
Marc 8. 15.
B aneirif.
Marc 4. 22.
pen. a. 17.
c Matt. 10.
28.
d loan 15.
14, 15.
■« Ulatt. 10.
Marc 8. 38.
2 Tim. 2.
12.
í Mutt. 12.
SI, 32.
Ware 3. 28.
1 loan 5.
16.
e Matt. 10.
I'J.
Marc 13.
11.
,pcu.2L14.
.L.
aetlm i ni fod yn rhy of alas am bethau hyd-
ol; 31 ond ceido ley mas Dduw, 33 a rhoddi
elusen, 36 a bod yn baiod i agoryd i'n Har-
glwydd pan guro, pa bryd hynnag y delo,
41 Y dylai gioeinidogion Crist edrych ar eu
siars, 49 o disgtvyl am erlid. 54 Rhaid i'r
bohl dderbyn yr amser hwn o ras, 58 ohlegid
peth ofnadwy yw marw heb gymmodi.
YN ^y cyfamser, wedi i ^fyrdd-
iwn o bobl ymgasglu ynghyd,
hyd oni ymsathrai y naill y llall,
efe a ddechreuodd ddywedyd wrth
ei ddisgyblion, Yn gyntaf, gwyUwch
arnoch rhag surdoes y Phariseaid,
yr hwn yw rhagrith.
2 ''Canys nid oes dim cuddiedig,
a'r nas datguddir ; na dirgel, a'r
nis gwybyddir.
3 Am hynny pa bethau bynnag
a ddywedasoch yn y tywyllwch, a
glywir yn y goleu ; a'r peth a ddy-
w^edasoch yn y glust mewn ystafell-
oedd, a bregethir ar bennau tai.
4 ''Ac yr wyf yn dywedyd wrth-
ych, ^fy nghyfeiUion, Nac ofnwch
y rhai sydd yn Uadd y corph, ac
wedi hynny heb ganddynt ddim
mwy i'w wneuthur.
5 Ond rhag-ddangosaf i chwi pwy
a ofnwch : Ofnwch yr hwn, wedi y
darffo iddo ladd, sydd ag awdurdod
ganddo i fwrw i uffern ; le, meddaf
i chwi, Hwnnw a ofnwch.
6 Oni werthir pump o adar y
to er dAvy flfyrhng? ac nid oes un
o honynt mewn anghof ger bron
Duw:
7 Ond y mae hyd yn nod blew
eich pennau chwi yn gyfrifedig oil.
Am hynny nac ofnwch : yr ydych
chwi yn weU na Uawer o adar y
to.
8 ^Ac meddaf i chwi, Pwy byn-
nag a'm haddefo i ger bron dynion,
Mab y dyn hefyd a'i haddef yntau
ger bron angelion Duw.
9 A'r hwn a'm gwado i ger bron
dynion, a wedir ger bron angelion
Duw.
10 ^A phwy bynnag a ddywedo air
yn erbyn Mab y dyn, fe a faddeuir
iddo : eithr i'r neb a gablo yn er-
byn yr Yspryd Glân, ni faddeuir.
11 5 A phan y'ch dygant i'r syna-
gogau, ac at y Uywiawdwyr, a'r
awdurdodau, na ofelwch pa fodd,
neu pa beth a atteboch, neu beth
a ddywedoch :
12 Canys yr Yspryd Glân a ddysg
i chwi yn yr awr honno beth sydd
raid ei ddyAvedyd.
13 1Í A rhyw un o'r dyrfa a ddy-
965
wedodd wrtho, Athraw, dywed wrth
fy mrawd am rannu â myfi yr eti-
feddiaeth.
14 Yntau a ddy wedodd wrtho, Y
dyn, pwy a'm gosododd i yn farnwr
neu yn rhannwr arnoch chwi ?
15 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
•"Edrychwch, ac ymogelwch rhag
cybydd-dod : canys nid yw bywyd
neb yn sefyll ar amlder y pethau
sydd ganddo.
16 1Í Ac efe a draethodd wrth-
ynt ddammeg, gan ddywedyd, Tir
rhyw wr goludog a gnydiodd yn
dda.
17 Ac efe a ymresymmodd ynddo
ei hun, gan ddywedyd, Beth a wnaf,
am nad oes gennyf le i gasglu fy
ffrwythau iddo ?
18 Ac efe a ddywedodd, Hyn a
wnaf : Mi a dynnaf i lawr fy ysgub-
oriau, ac a adeiladaf rai mwy ; ac
yno y casglaf fy hoU ffi-wythau,
a'm da.
19 A dywedaf wrth fy enaid, 'Fy
enaid, y mae gennyt dda lawer
wedi eu rhoi i gadw dros lawer o
flynyddoedd : gorphwys, b^vytta, ŷf,
bydd lawen.
20 Eithr Duw a ddywedodd wrtho,
0 ynfyd, y nos hon ^y ^gofynant
dy enaid oddi wrthyt ; ' ac eiddo
pAvy fydd y pethau a barottoaist ?
21 Felly y mae yr hwn sydd yn
trysori iddo ei hun, ac nid yw "gyf-
oethog tu ag at Dduw.
22 1[ Ac efe a ddywedodd wrth ei
ddisgybUon, Am hyn yr wyf yn dy-
wedyd wrthych, "Na chymmerwch
ofal am eich bywyd, beth a fwyt-
taoch ; nac am eich corph, beth a
wisgoch.
23 Y mae y bywyd yn fwy na'r
ymborth, a'r corph yn fwy na'r
dillad.
24 Ystyriwch y brain : canys nid
ydynt yn hau nac yn medi; i'r rhai
nid oes gell nac ysgubor ; ac y mae
" Duw yn eu porthi hwynt : o ba
faint mwy yr ydych chwi yn well
na'r adar ?
25 A phwy o honoch, gan gym-
meryd gofal, a ddichon chwanegu
un cufydd at ei faintioli ?
26 Am hynny, oni ellwch wneuth-
ur y peth Ueiaf, paham yr ydych
yn cymmeryd gofal am y lleill ?
27 Ystyriwch y lili, pa fodd y
maent yn tyfu ; nid ydynt yn Uaf-
urio, nac yn nyddu : ac yr wyf yn
dywedyd i chwi, na wisgwyd Solo-
Hh3
Anno
DOMINI
33.
h 1 Tim. C.
7, &c.
I Preg. 11. 9.
1 Cor. 15.
32.
lago 5. 5,
k Job 20. 22.
a 27. 8.
Pb. 52. 7.
S gofijnir.
1 Ps. 39. 0.
Jer. 17. 11,
m Matt. 6.
20.
ad. 33.
1 Tim. 6.
18, 19.
lago 2. 5.
n Matt. 6.
25.
0 Job 3S. 41.
Ps. 147. 9.
Am oclielyd gofalon hydol.
S. LUC, XII.
Y goruchwyliwr ffyddlawn.
Anno
DOMINI
33.
P Ulatt. 6.
33.
1 Matt. 11.
25,26.
r Matt. 19.
21.
Act. 2. 45.
a 4. 34.
i Matt. 6.
20.
pen. 16. 9.
1 Tim. 6.
19.
t Eph. 6. 14.
1 Petr 1.
13.
n Matt. 25.
1.
* yn llosgi.
X Matt. 24.
43.
1 Thess. 5.
2.
2 Petr 3.
10.
Dat. 3. 3.
a 16. 15.
7 Matt. 24.
44. a 25. 13.
Marc 13.
33.
pen. 21. 31.
1 Thess. 5.
&
» Matt. 24.
45. a 25. 21,
1 Cur. 4. 2,
mon yn ei hoU ogoniant fel un o'r
rhai hyn.
28 Ac OS yw Duw felly yn dilladu
y llysieuyn, yr hwn sydd heddyw yn
y maes, ac y fory a deflir i'r ffwrn :
pa faint mwy y dillada efe chwy-
chwi, O rai o ychydig ffydd ?
29 Chwithau na cheisiwch beth
a fwyttaoch, neu pa beth a yfoch ;
ac na fyddwch ammheüus.
30 Canys y pethau hyn oil y mae
cenhedloedd y byd yn eu hargeis-
io: ac y mae eich Tad chwi yn
gwybod fod arnoch chwi eisieu y
pethau hyn.
31 1Í P Yn hytrach ceisiwch deyrn-
as Dduw; aY pethau hyn oil a
roddir i chwi yn chwaneg.
32 Nac ofaa, braidd bychan : can-
ys ^rhyngodd bodd i'ch Tad roddi
i chm y deyrnas.
33 'Gwerthwch yr hyn sydd gen-
nych, a rhoddwch elusen: *gwnewch
i chwi byrsau y rhai ni heneidd-
iant; trysor yn y nefoedd, yr hwn
ni dderfydd, Ue ni ddaw Ueidr yn
agos, ac ni lygra pryf.
34 Canys He y mae eich trysor
chwi, yno y bydd eich calon hefyd.
35 * Bydded eich Iwynau wedi eu
hymwregysu, a'cÄ " canhwyllau * wedi
eu goleu :
36 A chwithau yn debyg i ddyn-
ion yn disgwyl eu harglwydd, pa
bryd y dychwel o'r neithior ; fel
pan ddelo a churo, yr agoront iddo
yn ebrwydd.
37 Gwỳn eu byd y gweision hyn-
ny, y rhai a gaiff eu harglwydd, pan
ddêl, yn nefiro : yn wir, meddaf i
chwi, efe a ymwregysa, ac a wna
iddynt eistedd i lawr i fwytta, ac a
ddaw, ac a wasanaetha arnynt hwy.
38 Ac OS daw efe ar yr aU wyliad-
wriaeth, ac os ar y drydedd wyliad-
wriaeth y daw, diu cael liwynt felly,
gwỳn eu byd y gweision hynny.
39 * A hyn gwybyddwch, pe gwy-
buasai gwr y tŷ pa awr y deuai y
lleidr, efe a wyliasai, ac ni adawsai
gloddio ei dŷ trwodd.
40 y A chwithau gan hynny, bydd-
wch barod : canys yr awr ni thyb-
ioch, y daw Mab y dyn.
41 1Í A Phetr a ddywedodd wi'tho,
Arglwydd, ai wrthym ni yr wyt ti
yn dywedyd y ddammeg hon, ai
wrth bawb hefyd ?
42 A'r Arglwydd a ddywedodd,
' Pwy yw y goruchwyliAvr ffyddlawn
a phwyUog, yr hwn a esyd ei ar-
glwydd ar ei deulu, i roddi cyflun-
iaeth iddynt mewn pryd ?
43 Gwỳn ei fyd y gwas hwnnw,
yr hwn y caiff ei arglwydd ef, pan
ddêl, yn gwneuthur felly.
44 Yn wir meddaf i chwi, Efe a'i
gesyd ef yn llywodracthwr ar gwbl
a'r y sydd eiddo.
45 Eithr os dywed y gwas hwnnw
yn ei galon, Y mae fy arglwydd
yn oedi dyfod; a dechreu euro y
gweision a'r morwynion, a bwytta
ac yfed, a meddwi :
46 Daw arglwydd y gwas hwnnw
mewn dydd nad yw efe yn disgwyl,
ac ar awr nad yw efe yn gwybod,
ac a'i ^gAvahana ef, ac a esyd ei
ran ef gyd a'r anffyddloniaid,
47 "A'r gwas hwnnw, yr hwn a
wybu ewyllys ei arglwydd, ac nid
ymbarottôdd, ac ni wnaeth yn ol
ei ewyllys ef, a gurir â Uawer
ffonnod.
48 Eithr yr hwn ni wybu, ac a
wnaeth bethau yn haeddu ffonnod-
iau, a gurir âg ychydig ffonnodiau.
Ac i bwy bynnag y rhoddwyd 11a-
wer, llawer a ofynir ganddo ; a chyd
a'r neb y gadawsant lawer, ychwan-
eg a ofynant ganddo.
49 1Í Mi a ddeuthum i fwrw tan
ar y ddaear: a pheth a fynnaf os
cynneuwyd ef eisoes ?
50 Eithr ^y mae gennyf fedydd
i'm bedyddio âg ef ; ac mor '^gyf-
yng yw arnaf hyd oni orphener !
51 ''Ydych chwi yn tybied mai
heddwch y deuthum i i'w roddi ar
y ddaear? nag ê, meddaf i chm;
^ ond yn hytrach '^ ymrafael :
52 Canys bydd o hyn allan bump
yn yr un tŷ wedi ymrannu, tri yn
erbyn dau, a dau yn erbyn tri.
53 Y tad a ymranna yn erbyn
y mab, a'r mab yn erbyn y tad,
y fam yn erbyn y ferch, a'r ferch
yn erbyn y fam; y chwegr yn
erbyn ei gwaudd, a'r waudd yn
erbyn ei chwegr.
54 IT Ac efe a ddywedodd hefyd
wrth y bobloedd, ®Pan weloch gwm-
mwl yn codi o'r gorllewin, yn y fan
y dywedwch, Y mae cawod yn dy-
fod : ac felly y mae.
55 A phan weloch y deheu-wynt
yn chwythu, y dywedwch, Y bydd
gwres : ac fe fydcL
56 O ragrithwyr, chwi a fedrwch
ddeall wynebpryd y ddaear a'r
wybr : ond yr amser hwn, pa fodd
nad ydych yn ei ddeall ?
Anno
DOMINI
33.
5 l>/rr ff
ymaith.
a Num. lo-
se,
lago 4. 17.
b Matt. 20.
22.
6 ojidus.
c Matt. 10.
34.
d Mic. 7. 6.
loan 7. 43.
a 9. 16.
a 10. 19.
7 ymbleüHo;
969
Crist ynpregethu edifeirwch. S. LUC, XIII. lachau gwraig wedi crymmu.
Anno
DOMINI
33,
»Diar.25.8.
Matt. 5. 25.
BEdrych .
Pb. a2. 6.
£a.5ö. 6.
1» Edrych
Marc 12.
42.
2 ddijled-
wyr.
a Es. 5. 2.
Matt. 21.
19.
57 A phaham nad ydych, ie, o
honoch eich hunain, yn barnu yr
hyn sydd gyfiawn ?
58 11 ^Canys tra fyddech yn myned
gyd â'th wrthwynebwr at lywodr-
aethwr, gwna dy oreu ^ar y ffordd
i gael myned yn rhydd oddi wrtho ;
rliag iddo dy ddwyn at y barnwr,
ac i'r barnwr dy roddi at y swydd-
og, ac i'r swyddog dy daflu yng
ngharchar :
59 Yr wyf yn dywedyd i ti, Nad
âi di ddim oddi yno, hyd oni thel-
ych, le, yr ^ hatling eithaf.
PENNOD XIII.
1 Crist yn pregethu edifeirwch, wrih gospedig-
aeth y Gdlileaid, ac eraill. 6 Y ffigysbren
diffnvyth ni chaiff sefyll. 11 Grid yn iachâu
y wraig oedd ivedi crymmu: 18 yn dangos
galluog weithrediad y gair y'nghalonnau ei
etholedigion, trwy ddammeg y gronyn mws-
tard, a'r surdoes: 24 yn annog i fyned i
mewn trwy y porth cyfyng : 31 ac yn argy-
hoeddi Herod, a Jerusalem,
AC yr oedd yn bresennol y cyf-
jLjL amser hwnnw rai yn mynegi
iddo am y Galileaid, y rhai y cym-
mysgasai Pilat eu gwaed ynghyd
â'u haberthau.
2 A'r lesu gan atteb a ddywedodd
wrthynt, Ydych chwi yn tybied fod
y Galileaid hyn yn bechaduriaid
mwy na'r hoU Galileaid, am iddynt
ddioddef y cyfry w bethau ?
3 Nac oeddynt, meddaf i chwi :
eithr, onid edifarhevvch, chwi a ddi-
fethir oil yn yr un modd.
4 Neu y deunaw hynny ar y rhai
y syrthiodd y tŵr yn Siloam, ac
a'u Uaddodd hwynt : a ydych chwi
yn tybied eu bod hwy yn ^ bechad-
uriaid mwy na'r hoU ddynion oedd
yn cyfanneddu yn Jerusalem ?
5 Nac oeddynt, meddaf i chwi:
eithr, onid edifarhêwch, chwi a ddi-
fethir oil yn yr un modd.
6 1 Ac efe a ddywedodd y ddam-
meg hon : * Yr oedd gan un flSgys-
bren wedi ei blannu yn ei winllan ;
ac efe a ddaeth i geisio ffrwyth
arno, ac nis cafodd.
7 Yna efe a ddywedodd wrth y
gwinUannydd, Wele, tair blynedd
yr ydwyf yn dyfod, gan geisio
flfrwyth ar y ffigysbren hwn; ac
nid ydwyf yn cael dim : torr ef i
lawr; paham y mae efe yn di-
ffi?wytho y tir ?
8 Ond efe gan atteb a ddywedodd
wrtho, Arglwydd, gad ef y flwyddyn
hon hefyd, hyd oni ddarflfo i mi
gloddio o'i amgylch, a bwrw tail :
9^7
9 Ac OS dwg efe ffi-wy th, da : onid
ê, gwedi hynny torr ef i lawr.
10 Ac yr oedd efe yn dysgu yn
un o'r synagogau ar y Sabbath.
11 1Í Ac wele, yr oedd gwraig ag
ynddi yspryd gwendid ddeunaw
mlynedd, ac oedd wedi cyd-grymmu,
ac ni allai hi mewn modd yn y byd
^ ymuniawnu.
12 Pan welodd yr lesu hon, efe
a'^ galwodd hi atto, ac a ddywed-
odd wrthi. Ha wraig, rhyddhâwyd
di oddi wrth dy wendid.
13 Ac efe a roddes ei ddwylaw
ami : ac yn ebrwydd hi a uniawn-
wyd, ac a ogoneddodd Dduw.
14 A'r arch-synagogydd a atteb-
odd yn ddigUawn, am i'r lesu iach-
âu ar y Sabbath, ac a ddywedodd
wrth y bobl, ^ Chwe diwrnod sydd,
yn y rhai y dylid gweithio : ar y
rhai hyn gan hynny deuwch, a
iachâer chwi : ac " nid ar y dydd
Sabbath.
15 Am hynny yr Arglwydd a'i
hattebodd ef, ac a ddywedodd, 0
ragrithiwr, "^oni oUwng pob un o
honoch ar y Sabbath ei ŷch neu
ei asyn o'r preseb, a'^ arwain i'r
dwfr?
16 Ac oni ddylai hon, 'a hi yn
ferch i Abraham, yr hon a rwym-
odd Satan, wele, ddeunaw mlyn-
edd, gael ei rhyddhâu o'r rhwym
hwn ar y dydd Sabbath ?
17 Ac fel yr oedd efe yn dy-
wedyd y pethau hyn, ei holl wrth-
wynebwyr ef a gywilyddiasant : a'r
hoU bobl a lawenychasant am yr
holl bethau gogoneddus a wnaid
ganddo.
18 IT ^Ac efe a ddywedodd, I ba
beth y mae teyrnas Dduw yn de-
byg ? ac i ba beth y cyffelybaf hi ?
19 Tebyg yw i ronyn o had mws-
tard, yr hwn a gymmerodd dyn, ac
a'i hauodd yn ei ardd; ac efe a
gynnyddodd, ac a aeth yn bren
mawr, ac adar yr awyr a nythasant
yn ei ganghennau ef.
20 A thrachein y dywedodd, I ba
beth y cyffelybaf deyrnas Dduw ?
21 Cyffelyb yw i surdoes, yr hwn
a gymmerodd gwraig, ac a'i cudd-
iodd mewn tri mesur o flawd, hyd
oni surodd y cwbl olL
22 8 Ac efe a dramwyodd trwy
ddinasoedd a threfi, gan athraw-
iaethu, ac ymdeithio tu a Jeru-
salem.
23 IT A dywedodd un wi'tho, Ar-
Anno
DOMINI
33.
3 Neu, ym-
ddadgrym-
tnu.
b Exod. 20.
9.
c Matt. 12.
10.
Marc 3. 2.
pen. 6. 7.
a 14. 3.
d pea. 14. 5.
e pen. 19. 9.
f Matt. 13.
31.
Mure 4. 30.
e Matt. 9.
35.
Marc 6. G.
Argyhoeddi Herod, a Jerusalem. S. LUC, XIV.
Dysgu gostyngeiddrwydd.
Anno
DOMINI
33.
h Matt. 7.
13.
tEclrych
loan 7. 34.
a a. 21.
ft 13. 33.
Khui'. 9.
31.
k Ps. 32. 6.
Es. 55. C.
1 Matt. 25.
lU.
m pen. 6.
46.
n Matt. 25.
12.
oMatt. 7.
23. a 25. 41.
ad. 25.
P Ps. 6. 8.
Matt. 25.
41.
<1 IMatt. 8.
12.
a 13. 42.
a 24. 51.
r Matt. S.
11.
a 20. 16.
Marc 10.
31.
t IMatt 23.
37.
< nythaid.
glwydd, ai ychydig yw y rhai cadw-
edig ? Ac efe a ddywedodd wrthynt,
24 ^ Ymdrechwch am fyned i mewn
trwy y porth cyfyng : canys ^llawer,
meddaf i chwi, a geisiant fyned i
mewn, ac nis gallant.
25 ^ Gwedi cyfodi gwr y tŷ, a
^ chau y drws, a dechreu o honoch
sefyll oddi allan, a churo y drws,
gan ddywedyd, " Arglwydd, Ar-
glwydd, agor i ni ; ac iddo yntau
atteb a dywedyd wrthych, ° Nid
adwaen ddim o honoch o ba le
yr ydych :
26 Yna y dechreuwch ddywedyd,
Ni a fwyttasom ac a yfasom yn dy
ŵydd di, a thi a ddysgaist yn ein
heolydd ni.
27 ° Ac efe a ddywed, Yr wyf yn
dywedyd i chwi, Nid adwaen chwi
o ba le yr ydych : p ewch ymaith
oddi wrthyf, chwi holl weithredwyr
anwiredd.
28 'lYno y bydd Avylofain a rhingc-
ian dannedd, 'pan weloch Abra-
ham, ac Isaac, a Jacob, a'r holl
brophwydi, yn nheyrnas Dduw, a
chwithau wedi eich bwrw aUan.
29 A daw rhai o'r dwyrain, ac
o'r gorllewin, ac o'r gogledd, ac
o'r dehau, ac a eisteddant yn
nheyrnas Dduw.
30 *Ac wele, olaf ydyw y rhai a
fyddant flaenaf, a blaenaf ydyw y
rhai a fyddant olaf.
31 11 Y dwthwn hwnnw y daeth
atto ryw Phariseaid, gan ddywedyd
wrtho, Dos allan, a cherdda oddi
yma : canys y mae Herod yn ewyll-
ysio dy ladd di.
32 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Ewch, a dywedwch i'r cadnaw hwn-
nw, Wele, yr wyf yn bwrw allan
gythreuliaid, ac yn iachâu heddyw
ac y fory, a'r trydydd dydd y'm
perffeithir.
33 Er hynny rhaid i mi ymdaith
heddyw ac y fory, a threiinydd :
canys ni all fod y derfydd am
brophwyd allan o Jerusalem.
34 * 0 Jerusalem, Jerusalem, yr
hon wyt yn Uadd y prophwydi, ac
yn Uabyddio y rhai a anfonir attat :
pa sawl gwaith y mynnaswn gasglu
dy blant ynghyd, y modd y casgl yr
iâr ei ^chywion dan ei hadenydd
ac nis mynnech !
35 Wele, eich tŷ a adewir i chwi
yn anghyfannedd. Ac yn wir yr
wyf yn dywedyd wrthych, Ni wel-
wch fi, hyd oni ddêl yr amser
pan ddywedoch, " Bendigedig yw
yr hwn sydd yn dyfod yn enw yr
Arglwydd.
PENNOD XIV.
2 Crist yn iachau y dropsi ar y Sahhath: 7
yn dysgu gostyngeiddrwydd ; 12 a gioneuthur
ciniawau i'r tlodion: 16 wrth ddammeg y
swpper mawr, yn dangos pa /odd y cauir
dynion â meddyliau hydol, y rhai a dd'iys-
tyrant air Duw, allan o'r nef. 25 Rhaid i'r
rhai a fynnai fod yn ddisgyblion iddo, i
ddwyn eti croes, a gwneuthur eu cyfrifon ym
mlaen Haw; rhag iddynt trwy gywilydd
syrthio oddi wrtho ar 61 hynny, 34 a myned
yn gwbl ddilês, fel halen wedi colli ei flas.
BÜ hefyd, pan ddaeth efe i dy un
o bennaethiaid y Phariseaid ar
y Sabbath, i fwytta bara, iddynt
hwythau ei wylied ef.
2 Ac wele, yr oedd ger ei fron
ef ryw ddyn yn glaf o'r ^ dropsi.
3 A'r lesu gan atteb a lefarodd
wrth y cyfreithwyr a'r Phariseaid,
gan ddywedyd, ^Ai rhydd iachau
ar y Sabbath ?
4 A thewi a wnaethant. Ac efe a'i
cymmerodd atto, ac a'i hiachaodd
ef, ac a'i gollyngodd ymaith ;
5 Ac a attebodd iddynt hwythau,
ac a ddywedodd, ^ Asyn neu ŷch pa
un o honoch a syrth i bwU, ac yn
ebrwydd nis tyn ef aUan ar y dydd
Sabbath?
6 Ac ni aUent roi atteb yn ei
erbyn ef am y pethau hyn.
7 HAc efe a ddywedodd wrth y
gwahoddedigion ddammeg, pan ys-
tyriodd fel yr oeddynt yn dewis yr
eisteddleoedd uchaf ; gan ddywedyd
wrthynt,
8 Pan y'th wahodder gan neb i
neithior, nac eistedd yn y He uch-
af, rhag bod un anrhydeddusach
na thi wedi ei wahodd ganddo ;
9 Ac i hwn a'th wahoddodd di ac
yntau ddyfod, a dywedyd wrthyt,
Dyro le i hwn ; ac yna dechreu o
honot ti trwy gywilydd gymmeryd
y Ue isaf.
10 '^Eithr pan y'th wahodder, dos
ac eistedd yn y lie isaf; fel pan
ddelo yr hwn a'th wahoddodd di, y
gallo efe ddywedyd wrthyt, Y cyt-
aill, eistedd yn uwch i fynu: yna
y bydd i ti glod y'ngŵydd y rhai
a eisteddant gyd â thi ar y bwrdd.
11 ^ Canys pob un a'r a'i dyrchafo
ei hun, a ostyngir; a'r liAvn sydd
yn ei ostwng ei hun, a ddyrchefir.
12 IT Ac efe a ddywedodd hefyd
wrth yr hwn a'i gwahoddasai ef,
Pan wnelych giniaw neu swpper, na
Anno
DOMINI
33.
«Pb. 118.
26.
2d!/fr-
glwyf.
a Matt. 12.
10.
bExod.23.
5.
Deut.22.4.
pen. 13.
15.
c Diar. 25.
6,7.
d Job 22.
29.
Diar. 20.
Zi.
Matt. 23.
12.
pen. 18. 14.
lago 4. (J.
1 Petr 5. 5.
Dammeg y swpper mawr.
S. LUC, XV.
Amfwrw y draul.
Anno
DOMINI
33.
eNoh.8.
10,12.
f Dat. 10. 9.
8 Matt. 22.
2.
iiDiar. 9. 2,
5.
alw dy gyfeillion, na'th frodyr, iia'th
geraint, na'íŵ gymmydogion golud-
og; rhag iddynt hwythau eilchwyl
dy wahodd dithau, a gwneiithur tal-
edigaeth i ti.
13 Eithr ® pan wnelych wledd, galw
y tlodion, yr efryddion, y cloffion, y
deillion :
14 A dedwydd fyddi ; am nad oes
ganddynt ddim i dalu i ti : canys
fe a delir i ti yn adgyfodiad y rhai
cyfiawn.
15 1Í A phan glywodd rhyw un o'r
rhai oedd yn eistedd ar y bwrdd y
petliau hyn, efe a ddywedodd wrtho,
^Gwỳn ei fyd y neb a fwyttao fara
yn nheyrnas Dduw.
16 Ac yntau a ddywedodd wrtho,
sRhyw Avr a wnaeth swpper mawr,
ac a wahoddodd lawer :
17 Ac •* a ddanfonodd ei was bryd
s^vpper, i ddywedyd Avrth y rhai a
wahoddasid, Deuwch; canys weith-
ian y mae pob peth yn barod.
18 A hwy oil a ddechreuasant yn
un-fryd ymesgusodi. Y cyntaf a
ddywedodd wrtho. Mi a brynais
dyddyn, ac y mae yn rhaid i mi
fyned a'i weled : attolwg i ti, cym-
mer fi yn esgusodol.
19 Ac arall a ddywedodd. Mi a
brynais bum iau o ychain, ac yr
ydwyf yn myned i'w profi hwynt :
attolwg i ti, cymmer fi yn esgus-
odoL
20 Ac arall a ddywedodd. Mi a
briodais wraig ; ac am hynny nis
gallaf fi ddyfod.
21 A'r gwas IiAvnnw, pan ddaeth
adref, a fynegodd y pethau hyn
i'w arglwydd. Yna gwi* y tŷ, wedi
digio, a ddywedodd wrth ei Avas,
Dos allan ar frys i heolydd ac ys-
trydoedd y ddinas, a dwg 1 mewn
yma y tlodion, a'r anafus, a'r clofiF-
ion, a'r deillion.
22 A'r gwas a ddywedodd, Ar-
glwydd, gwnaethpwyd fel y gorchy-
mynaist ; ac etto y mae He.
23 A'r arghvydd a ddywedodd
wrth y gwas, Dos allan i'r prif-
flyrdd a'r caeau, a chymmell hwynt
i ddyfod i mewn, fel y Uanwer fy
nhŷ.
24 Canys yr Avyf yn dywedyd
i chwi, na chaifl" yr un o'r gwŷr
liynny a wahoddwyd, brofi o'm
swpper i.
25 IF A llawer o bobl a gyd-
gerddodd âg ef: ac efe a droes,
ac a ddywedodd wrthynt,
26 'Os daw neb attaf fi, ac ni
chasao ei dad, a'i fam, a'i wraig, a'i
blant, a'i frodyr, a'i chwiorydd, ie,
a'i einioes ei hun hefyd, ni all efe
fod yn ddisgybl i mi.
27 A ''phwy bynnag ni ddycco ei
groes, a dyfod ar fy ol i, ni all efe
fod yn ddisgybl i mi.
28 IT Canys ^ pwy o honoch chwi
a'i fryd ar adeiladu tŵr, nid eistedd
yn gyntaf, a bwrw y draul, a oes
ganddo slì gorpheno ?
29 Rhag wedi iddo osod y sail,
ac heb allu ei orphen, ddechreu o
bawb a'* gwelant ei watwar ef,
30 Gan ddywedyd, Y dyn hwn a
ddechreuodd adeiladu, ac ni allodd
ei orphen.
31 Neu pa frenhin yn myned i
ryfel yn erbyn brenhin arall, nid
eistedd yn gyntaf, ac ymgynghori
a all efe â deng mil gyfarfod a'r
hwn sydd yn dyfod yn ei erbyn ef
âg ugain mil ?
32 Ac OS amgen, tra fyddo efe
ym mhell oddi ivrtho, efe a enfyn
gennadwri, ac a ddeisyf ammodau
heddwch.
33 Felly hefyd, pob un o honoch
chwithau nid ymwrthodo â chym-
maint oil ag a feddo, ni all fod yn
ddisgybl i ml
34 ÌÍ "^ Da yiu yr halen : eithr o
bydd yr halen yn ddiflas, â pha
beth yr helltir ef ?
35 Nid yw efe gymmwys nac i'r
tir, nac i'r dommen; ond ei fwrw ef
allan y maent. Y neb sydd ganddo
glustiau i wrandaw, gwrandawed.
PENNOD XV.
1 Dammeg y ddafad a gollesid, 8 y darn arian,
14 aV mab afradlon,
AC *yr oedd yr hoU bublicanod
Xjl a'r pechaduriaid yn nesâu atto
ef, i wrandaw arno.
2 A'r Phariseaid a'r ysgrifenyddion
a rwgnachasant, gan ddywedyd, Y
mae h^vn yn derbyn pechaduriaid,
^ ac yn b^vytta gyd â hwynt
3 IT Ac efe a adroddodd wrthynt y
ddammeg hon, gan ddywedyd,
4 ''Pa ddyn o honoch a chanddo
gant o ddefaid, ac os cyll un o hon-
ynt, nid yw yn gadael yr amyu un
pùm ugain yn yr anialwch, ac yn
myned ar ol yr hon a goUwyd, hyd
oni chafíb efe hi ?
5 Ac wedi iddo ei chael, efe a'i
dŷd hi ar ei ysgwyddau ei hun yn
Uawen.
6 A phan ddêl adref, efe a eilw
Anno
DOMINI
33.
» Dent. 13.
6.
a Si. 9.
Jliirc 10.
37.
kUlMtt. IC.
24.
îlntt.8.34.
pen. 9. 23. .
1 Diar. 24.
27.
n» JIatt. 5.
13.
Marc 9.
50.
• Matt. 9.
10.
bGal2.12.
c Matt 18.
12.
Dammeg y darn avian,
S. LUC, XVI.
aV mob a/radlon.
Anno
DOMINI
33.
d 1 Petr 2.
10, 25.
« pen. 5. 32.
2 o ddrach-
r Marc 12.
44.
3 olttd.
<Gr. crtjf.
B Act. 2. 39.
Kph. 2. 13,
17.
ynghyd ei gyfeillion a'^ gymmydog-
ion, gan ddywedyd wrthynt, Lla-
wenhêwch gyd â mi ; canys cefais
fy nafad ^ a goUasid.
7 Ýr wyf yn dywedyd i chwi,
mai felly y bydd llawenydd yn y
nef am un pechadur a edifarhao,
^mwí/ nag am onid un pùm ugain
0 rai cyfiawn, y rhai nid rhaid
iddynt wrth edifeirwch.
8 IT Neu pa wraig a chanddi ddeg
dryll o arian, os cyll hi un ^dryll,
ni oleu ganwyll, *ac ysgubo y tŷ,
a cheisio yn ddyfal, hyd onis caffo
9 Ac wedi iddi ei gael, hi a eilw
ynghyd ei chyfeillesau Si'i chym-
mydogesau, gan ddywedyd, Cyd-
lawenhêwch â mi; canys cefais y
dryll a gollaswn.
10 Felly, meddaf i chwi, y mae
llawenydd y'ngŵydd angelion Duw
am un pechadur a edifarhao.
11 IF Ac efe a ddywedodd, Yr oedd
gan ryw wr ddau fab :
12 A'r ieuangaf o honynt a ddy-
wedodd wrth ei dad, Fy nhad, dyro
1 mi y rhan a ddigwydd o'r da. Ac
efe a rannodd iddynt ^ ei ^ fy wyd.
13 Ac ar ol ychydig ddyddiau y
mab ieuangaf a gasglodd y cwbl
ynghyd, ac a gymmerth ei daith i
wlad bell ; ac yno efe a wasgarodd
ei ddâ, gan fyw yn afradlon.
14 Ac wedi iddo dreulio y cwbl, y
cododd newyn *mawr trwy y wlad
honno; ac yntau a ddechreuodd
fod mewn eisieu.
15 Ac efe a aeth, ac a lynodd wrth
un o ddinas^vyr y wlad honno ; ac
efe a'i hanfonodd ef i'w feusydd i
borthi moch.
16 Ac efe a chwennychai lenwi
ei fol a'r cibau a fwyttâi y moch ;
ac ni roddodd neb iddo.
17 A phan ddaeth atto ei hun,
efe a ddywedodd, Pa sawl gwas
cyflog o'r eiddo fy nhad sydd yn
cael eu gwala a'u gweddill o fara,
a minnau yn marw o newyn?
18 Mi a godaf, ac a âf at fy nhad,
ac a ddywedaf wrtho, Fy nhad,
pechais yn erbyn y nef, ac o'th
flaen dithau ;
19 Ac mwyach nid ydwyf deilwng
i'm galw yn fab i ti : gwna fi fel un
o'th weision cyflog.
20 Ac efe a gododd, ac a aeth at
ei dad. A «phan oedd efe etto
ym mhell oddi wrtho, ei dad a'i
canfii ef, ac a dosturiodd, ac a
970
redodd, ac a syrthiodd ar ei wddf
ef, ac a'i casanodd.
21 A'r mab a ddywedodd wrtho,
Fy nhad, pechais yn erbyn y nef,
^ ac o'th flaen dithau ; ac nid ydwyf
mwy deilwng i'm galw yn fab i tL
22 A'r tad a ddywedodd wrth ei
weision, Dygwch allan y wisg oreu,
a gwisgwch am dano ef, a rhodd-
wch fodrwy ar ei law, ac esgidiau
am ei draed :
23 A dygwch y Ho pasgedig, a
lleddwch 6/; a bwyttâwn, a bydd-
wn la wen.
24 Canys fy mab hwn oedd farw,
ac a aeth yn fyw drachefii ; ae efe
a gollesid, ac a gaed. A hwy a
ddechreuasant fod yn Uawen.
25 Ac yr oedd ei fab hynaf ef yn
y maes ; a phan ddaeth efe a nesâu
at y tŷ, efe a glywai gynghanedd
a dawnsio.
26 Ac wedi iddo alw un o'r gweis-
ion, efe a ofynodd beth oedd hyn.
27 Yntau a ddywedodd wrtho,
Dy frawd a ddaeth; a'th dad a
laddodd y Ho pasgedig, am iddo
ei dderbyn ef yn iach.
28 Ond efe a ddigiodd, ac nid
âi i mewn. Am hynny y daeth ei
dad allan, ac a ymbiliodd âg ef.
29 Yntau a attebodd ac a ddy-
wedodd wrth ei dad, Wele, cynnifer
0 flynyddoedd yr ydwyf yn dy was-
anaethu di, ac ni throseddais i un
amser dy orchymyn ; ac ni roddaist
fyn erioed i mi, i fod yn Uawen gyd
â'm cyfeillion :
30 Eithr pan ddaeth dy fab hwn,
yr hwn a ddifaodd dy fywyd di
gyd â phutteiniaid, ti a leddaist
iddo ef y Uo pasgedig.
31 Ac efe a ddywedodd wrtho, Fy
mab, yr wyt ti yn wastadol gyd â
mi, a'r eiddof fi oil ydynt eiddot ti.
32 Rhaid oedd llawenychu, a gor-
foleddu: oblegid dy frawd hwn
oedd yn farw, ac a aeth yn fyw
drachefn; ac a fu goUedig, ac a
gafwyd.
PENNOD XVI.
1 Dammeg y goruchwyliwr anghyfiawn. 14
Crist yn ceryddu rhagrith y Fhariseaid
cijhyddlyd. 19 Y glwtli goludog, a Lazarus
y cardottyn.
AC efe a ddywedodd hefyd wrth
J\. ei ddisgyblion, Yr oedd rhyw
wr goludog, yr hwn oedd ganddo
oruchwyliwr ; a hwn a gyhuddwyd
wrtho, ei fod efe megis yn afradloni
ei ddâ ef.
Anno
DOMINI
33.
bPB.51.4.
Y gorucliwyliwr anghyjiawn. S. LUC, XVI.
Dammeg y gwr goludog.
Anno
DOMINI
33.
a loan 12.
36.
Eph. 5. 8.
1 Thess. 5.
5.
b Dan. 4. 27.
Matt. 6. 19.
a 19. 21.
pen. 11. 41.
1 Tim. C.
17, 18, 19.
2 golud.
c pen. 19.
17.
8 golnd.
à Matt. 6.
2i.
* yolud.
• Matt. 23,
14.
2 Ac efe a'i galwodd ef, ac a ddy-
wedodd wrtho, Pa beth yw hyn yr
wyf yn ei glywed am danat? dyro
gyfrif o'th oruchwyliaeth : canys ni
elli fod mwy yn oruchwyliwr.
3 A'r gorucnwyliwr a ddywedodd
ynddo ei hun, Pa beth a wnaf?
canys y mae fy arglwydd yn dwyn
yr oruchwyliaeth oddi arnaf : clodd-
io nis gallaf, a chardotta sydd gy-
wilyddus gennyf.
4 Mi a wn beth a wnaf, fel, pan
y'm bwrier allan o'r oruchwyliaeth,
y derbyniont fi i'w tai.
5 Ac wedi iddo alw atto bob un
o ddyledwjT ei arglwydd, efe a
ddywedodd wrth y cyntaf, JPa faint
sydd arnat ti o ddyled I'm har-
glwydd ?
6 Ac efe a ddywedodd, Can mesur
o olew. Ac efe a ddywedodd wrtho,
Cymmer dy ysgrifen, ac eistedd ar
frys, ac ysgrifena ddeg a deugain.
7 Yna y dywedodd wrth un arall,
A pha faint o ddyled sydd arnat
tithau? Ac efe a ddywedodd, Can
mesur o wenith. Ac efe a ddywed-
odd wrtho, Cymmer dy ysgrifen, ac
ysgrifena bedwar ugain.
8 A'r arglwydd a ganmolodd y
goruchwylÌAìT anghyfiawn, am iddo
wneuthur yn gall : oblegid y mae
plant y byd hwn * yn gallach yn eu
cenhedlaeth na phlant y goleuni.
9 Ac yr wyf yn dywedyd i chwi,
^ Gwnewch i chwi gyfeilUon o'r
2 mammon anghyfiawn: fel, pan fo
eisieu arnoch, y'ch derbyniont i'r
tragywyddol bebyll.
10 *=¥ neb sydd fíyddlawn yn y
lleiaf, sydd fíyddlawn hefyd mewn
Uawer ; a'r neb sydd anghyfiawn
yn y lleiaf, sydd anghyfiawn hefyd
mewn Uawer.
11 Am hynny, oni buoch flfydd-
lawn yn y ^mammon anghyfiawn,
pwy a jmaddiried i chwi am y gwir
olud?
12 Ac oni buoch ffyddlawn yn yr
eiddo arall, pwy a rydd i chwi yr
eiddoch eich hun ?
13 *M ddichon un gwas wasan-
aethu dau arglwydd : canys naill ai
efe a gasâ y naill, ac a gar y Hall ;
ai efe a lŷn wrth y naill, ac a ddir-
myga y Hall. Ni ellwch wasanaethu
Duw a * mammon.
14 A'r Phariseaid hefyd, 'y rhai
oedd ariangar, a glywsant y pethau
hyn oil, ac a'i gwatwarasant ef.
15 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Chwychwi yw y rhai sydd yn eich
cyfiawnhâu eich hunain ger bron
dynion ; eithr ^Duw a ŵyr eich cal-
onnau chwi : canys ^ y peth sydd
uchel gyd â dynion, sydd ffiaidd
ger bron Duw.
16 ^Y gyfraith a'r prophwydi oedd
hyd loan : er y pryd hwnnw y preg-
ethir teyrnas Dduw, a phob dyn
sydd jTi ymwthio iddi.
17 * A haws yw i nef a daear fyned
heibio, nag i un tippyn o'r gyfraith
^ballu.
18 ^ Pwy bynnag a ollyngo ymaith
ei wraig, ac a briodo un arall, y
mae efe yn godinebu ; a phwy byn-
nag a briodo yr hon a oUyngwyd
ymaith oddi wrth ei gwr, y mae efe
yn godinebu.
19 11 Yr oedd rhyw wr goludog,
ac a wisgid â phorphor a ^ llian
main, ac yr oedd yn cymmeryd byd
da yn helaethwych beunydd :
20 Yr oedd hefyd ryw gardottyn,
a'i enw Lazarus, yr liAvn a fwrid
wrth ei borth ef yn gornwydlyd,
21 Ac yn chwennychu cael ei
borthi a'r briwsion a syrthiai oddi
ar fwrdd y gwr cyfoethog ; ond y
cwn a ddaethant, ac a lyfasant ei
gornwydydd ef
22 A bu, i'r cardottyn farw, a'i
ddAvyn gan yr angelion i fynwes
Abraham. A'r goludog hefyd a fu
farw, ac a gladdwyd :
23 Ac yn uffern efe a gododd ei
olwg, ac efe mewn poenau, ac a
ganfu Abraham o hirbell, a Lazarus
yn ei fynwes.
24 Ac efe a lefodd, ac a ddywed-
odd, 0 dad Abraham, trugarhâ
wrthyf, a danfon Lazarus, i drochi
pen ei fys mewn dwfr, ac i ^ oeri fy
nhafod : canys fe " a'm poenir yn y
fílam hoa
25 Ac Abraham a ddywedodd. Ha
fab, " cofia i ti dderbyn dy wỳnfyd
yn dy fy^vyd, ac felly Lazarus ei
adfyd : ac yn awr y diddenir ef, ac
y poenir dithau.
26 Ac heb law hyn oil, rhyngom
ni a chwithau y sicrhâwyd gagen-
dor mawr: fel na alio y rhai a
fynnent, dramwy oddi yma attoch
chwi; na'r rhai oddi yna, dramwy
attom ni.
27 Ac efe a ddywedodd, Yr wyf
yn attolwg i ti gan hynny, 0 dad,
ddanfon o honot ef 1 dy fy nhad ;
28 Canys y mae i mi bump o frod-
yr: fel y tystiolaetho iddynt liwy,
Anno
DOMINI
33.
f Ps. 7. 9.
e 1 Sam. 16.
7.
h I\Iatt. 11.
1-', la.
i Pa. 102.
20, 27.
Es. 40. 8.
a 51. 6.
Matt. 5. 18.
1 Petr. 1.
25.
B syrthio.
k Matt. 5.
32. a 19. 9.
Marc 10.
11.
1 Cor. 7. 10,
IL
S sidan.
I Zech. 14.
12.
mEs.66.24.
Marc 9. 44,
n Job 21. 13,
Am faddeu haivb i'lv gilydd.
S. LUC, XVIL
Arwyddion dyfodiad
Anno
DOMINI
33.
0 Es. 8. 20.
a 34. 16.
loan 5. 39,
45.
Act. 15. 21.
a 17. 11.
P loan 12.
10, 11.
» Matt. 18.
6,7.
Marc 9. 42.
b Matt. 18.
15, 21.
c Diar. 17.
10.
Jago 5. 19.
d Matt. 17.
20.
Marc 9. 23.
a 11. 23.
rhag dyfod o honynt hwythau hefyd
i'r He poenus hwn.
29 Abraham a ddywedodd wrtho,
°Y mae ganddynt Moses a'r pro-
phwydi ; gwrandawant arnynt hwy.
30 Yntau a ddywedodd, Nag ê, y
tad Abraham: eithr os â un oddi
wrth y meirw attynt, hwy a edifar-
hfint.
31 Yna Abraham a ddywedodd
wrtho, Oni wrandawant ar Moses
a'r prophwydi, Pni chredant chwaith
pe codai un oddi wrth y meirw.
PENNOD XVIL
1 Crist yn dysrju goclielyd achosion rliwystr. 3
Am faddeu bawb i'w gilydd. 6 Gallu ŷ'ydd.
7 Pa /odd yr ydyvi ni yn rhwymedig i Dduiv,
ac nid efe i ni. 11 Y mae yn iacliâu deg
o ivahan-gleifion. 20 Am deyrnas Dduw, a
dyfodiad Mob y dyn.
AC efe a ddywedodd wrth y
. disgyblion, *M all na ddêl
rhwystrau : ond gwae efe trwy yr
hwn y deuant !
2 Gwell fyddai iddo pe rhoddid
maen melin o amgylch ei wddf ef,
a1 daflu i'r mor, nag iddo rwystro
un o'r rhai bychain hyn.
3 1Í Edrychwch arnoch eich hun-
ain. ^ Os pecha dy frawd yn dy er-
byn, '^cerydda ef; ac os edifarha
efe, maddeu iddo.
4 Ac OS pecha yn dy erbyn seith-
waith yn y dydd, a seithwaith yn y
dydd droi attat, gan ddywedyd, Y
mae yn edifar gennyf ; maddeu iddo.
5 A'r apostolion a ddywedasant
wrth yr Arglwydd, Anghwanega ein
ffydd ni.
6 "^A'r Arglwydd a ddywedodd,
Pe byddai gennych ffydd gymmaint
a gronyn o had mwstard," chwi a
ellych ddywedyd wrth y sycamor-
wydden hon, Ymddadwreiddia, a
phlanner di yn y mor; a hi a ufudd-
hai i chwi.
7 Eithr pwy o honoch chwi ag
iddo was yn aredig, neu yn bugeil-
io, a ddywed wrtho yn y man pan
ddêl o'r maes, Dos ac eistedd i lawr
i fwytta ?
8 Ond yn hytrach a ddywed wrtho,
Arlwya i mi i swpperu, ac ymwreg-
.ysa, a gwasanaetha arnaf fi, nes i
mi fwytta ac yfed ; ac wedi hynny
y bwy ttêi ac yr yfi dithau ?
9 Oes ganddo ddiolch i'r gwas
hwnnw, am wneuthur o hono y
pethau a orchymynasid iddo? Nid
wyf yn tybied.
10 Felly chwithau hefyd, gwedi 1
chwi wneuthur y cwbl oil ag a
orchymynwyd 1 chwi, dywedwch,
Gweision ^anfuddiol ydym : oblegid
yr hyn a ddylasem ei wneuthur, a
wnaethom.
11 II Bu hefyd, ac efe yn myned i
Jerusalem, fyned o hono ef trwy
ganol Samaria a Galilea.
12 A phan oedd efe yn myned i
mewn i ryw dref, cytarfu ag ef
ddeg o wŷr gwahan-gleifion, y rhai
a safasant o hirbell :
13 A hwy a godasant eu Uef, gan
ddywedyd, lesu Feistr, trugarhâ
wrthym.
14 A phan welodd efe hwynt, efe
a ddywedodd wrthynt, ^Ewch a
dangoswch eich hunain i'r offeir-
iaid. A bu, fel yr oeddynt yn myned,
fe a'u glanhâwyd hwynt.
15 Ac un o honynt, pan welodd
ddarfod ei iachâu, a ddychwelodd,
gan foliannu Duw â lief ucheL
16 Ac efe a syrthiodd ar ei wyneb
wrth ei draed ef, gan ddiolch iddo.
A Samariad oedd efe.
17 A'r lesu gan atteb a ddywed-
odd, Oni lanhâwyd y deg? ond pa
le y mae y naw ?
18 Ni chaed a ddychwelasant i roi
gogoniant i Dduw, ond yr estron
hwn.
19 sAc efe a ddywedodd wrtho,
Cyfod, a dos ymaith : dy ffydd a'th
iachaodd.
20 1Í A phan oiynodd y Phariseaid
iddo, pa bryd y deuai teyrnas
Dduw, efe a attebodd iddynt, ac a
ddywedodd, Ni ddaw teyrnas Dduw
wrth ddisgwyl.
21 Ac ni ddywedant, Wele yma;
neu, Wele accw : canys wele, teyrn-
as Dduw, ^ o'ch mewn chwi y mae.
22 Ac efe a ddywedodd wrth y
disgyblion, ''Y dyddiau a ddaw pan
chwennychoch weled un o ddydd-
iau Mab y dyn, ac nis gwelwch.
23 A * hwy a ddyAvedant wrthych,
Wele yma ; neu, Wele accw : nac
CAVch, ac na chanlynwch htvynt.
24 ^' Canys megis y mae y fellten
a felltenna o'r naill ran dan y nef,
yn disgleirio hyd y rlian arall dan
y nef; felly y bydd Mab y dyn
hefyd yn ei ddydd ef.
25 ^ Eithr yn gyntaf rhaid iddo
ddioddef llawer, a'i wrthod gan y
genhedlaeth hon.
26 ""Ac megis y bu yn nyddiau
Nöe, felly y bydd hefyd yn nyddiau
Mab y dyn.
Anno
DOMINI
33.
e Matt. 25.
30.
Ehuf. 3.
12.
Philem.
11.
f Lef. 1.3. 2.
a 14. 2.
Matt. 8. 4.
8 Matt. 9.
22.
Marc 5. 34.
a 10. 52.
pen. 7. 50.
a 8. 48.
a 18. 42.
2 Neu, ?/n
eich plilh
chilli.
h Edrych
Matt. 9.15.
loan 17.12.
1 Matt. 24.
23.
Marc 13.
21.
pen. 21. a
k Matt. 24.
27.
1 Marc 3.31.
a 9. 31.
a 10. 3.3.
pen. '.'. 22.
m Gen. 7.
Matt. 24.
37.
Mah y dyn.
S. LUC, XVIII.
Am y weddw daer.
Anno
DOMINI
33.
n Gen. 19.
0 Matt. 24.
17.
P Gen. 19.
26.
1 Matt. 10.
39. a 16. 25.
Marc 8. 35.
pen. 9. 24.
loan 12. 25.
r Matt. 24.
40, 41.
1 Thes3. 4.
17.
8 T mae yr
36 adnod
yma yn
eisieu yn y
rhan f wyaf
o'r copîau
Groeg.
" .lob 39. 30.
Matt. 24.
28.
» pen. 21.
36.
Rhuf. 12.
12.
Eph. 6. 18.
Col. 4. 2.
1 Thes3. 5.
17.
2 dinai.
27 Yr oeddynt yn bwytta, yn yfed,
yn gwreicca, yn gŵra, hyd y dydd
yr aeth Nöe i mewn i'r arch ; a
daetli y diluw, ac a'u difethodd
hwynt oil.
28 °Yr un modd hefyd ag y bii yn
nyddiau Lot : yr oeddynt yn bwytta,
yn yfed, yn prynu, yn gwerthu, yn
plannu, yn adeiladu ;
29 Eithr y dydd yr aeth Lot allan
o Sodom, y gwlawiodd tan a brwm-
stan o'r nef, ac a'u difethodd hwynt
oil:
30 Fel hyn y bydd yn y dydd y
datguddir Mab y dyn.
31 Yn y dydd hwnnw y neb "a
fyddo ar ben y tŷ, a'i ddodrefn o
fewn y tŷ, na ddisgyned i'w cym-
meryd hwynt; a'r hwn a fyddo
yn y maes, yr un fíìinud na ddy-
chweled yn ei ol.
32 P Cofiwch wraig Lot.
33 *i Pwy bynnag a geisio gadw ei
einioes, a'i cyll ; a pliwy bynnag a'i
cyll, a'i bywhâ hi.
34 '^Yr wyf yn dywedyd i chwi,
Y nos honno y bydd dau yn yr un
gwely; y naill a gymmerir, a'r Hall
a adewir.
35 Dwy a fydd yn malu yn yr un
lie ; y naill a gymmerir, a'r Hall a
adewir.
36 " Dau a fyddant yn y maes ; y
naill a gymmerir, a'r Hall a adewir.
37 A hwy a attebasant ac a ddy-
wedasant wrtho, ^ Pa le, Arglwydd ?
Ac efe a ddywedodd wrthynt. Pa le
bynnag y hyddo y corph, yno yr
ymgasgl yr eryrod.
PENNOD XVIIL
3 Am y weddw daer. 9 Am y Pharisead a'r
publican. 15 Dwyn plant at Griat. IS Yllyw-
ydd a fynnai ganlyn Crist, ond a rwystrir
gan ei gy/oeth. 28 Gwdbr y rhai a ymad-
awant d'r cwbl oil er eifwyn ef. 31 Y mae
efe yn rhag-fynegi ei farwolaeth ; 35 ac yn
rhoddi i ddyn dall ei olwg.
AC efe a ddywedodd hefyd ddam-
. meg wrthynt, fod yn rhaid
gweddio *yn wastad, ac heb ddi-
flfygio ;
2 Gan ddywedyd, Yr oedd rhyw
farnwr mewn ^ rhyw ddinas, yr hwn
nid ofnai Dduw, ac ni pharchai
ddyn.
3 Yr oedd hefyd yn y ddinas hon-
no wraig weddw; a hi a ddaeth
atto ef, gan ddywedyd, Dial fi ar fy
ngwrth^vynebwr.
4 Ac efe nis g^vnai dros amser :
eithr wedi hynny efe a ddywedodd
ynddo ei hun, Er nad ofnaf Dduw,
ac na pharchaf ddyn ;
5 Etto am fod y weddw hon yn
peri i mi flinder, mi a'i dialaf hi;
rhag iddi yn y diwedd ddyfod a'm
syfrdanu i.
6 A'r Arglwydd a ddywedodd,
Gwrandêwch beth a ddywed y barn-
wr anghyfiawn.
7 Ac ** oni ddial Duw ei etholedig-
ion, sydd yn llefain arno ddydd a
nos, er ei fod yn hir oedi drostynt ?
8 Yr wyf yn dywedyd i chwi, ° y
dial efe hwynt ar frys. Eithr Mab
y dyn, pan ddêl, a gaiff efe ffydd ar
y ddaear ?
9 ^ Ac efe a ddywedodd y ddam-
meg hon hefyd wrth y rhai oedd yn
hyderu arnynt eu hunain ^eu bod
yn gyfiawn, ac yn diystyru eraill :
10 Dau wr a aeth i fynu i'r deml i
weddio ; un yn Pharisead, a'r Hall
yn bublican.
11 Y Pharisead o'i sefyll a weddi-
odd rhyngddo ag ef ei hun fel hyn ;
^ 0 Dduw, yr wyf yn diolch i ti nad
wyf fi fel y mae dynion eraill, yn
drawsion, yn anghyfiawn, yn odin-
ebwyr ; neu, fel y publican hwn
chwaith.
12 Yr W3^f yn ymprydio ddwywaith
yn yr wythnos ; yr wyf yn degym-
mu cymmaint oil ag a feddaf
13 A'r publican, gan sefyll o hirbell,
ni fynnai gymmaint a chodi ei olyg-
on tu a'r nef ; eithr efe a gurodd ei
ddwyfron, gan ddywedyd, 0 Dduw,
bydd drugarog wrthyf bechadur.
14 Dywedaf i chwi, Aeth hwn i
waered i'w dŷ wedi ei gyfiawnhau
ynfwy na'r Hall : ^ canys pob un a'r
y sydd yn ei ddyrchafu ei hun, a
ostyngir ; a phob un a'r y sydd yn
ei ostwng ei hun, a ddyrchefír.
15 IT ^ A hwy a ddygasant atto
blant bychain hefyd, fel y cyfíyrdd-
ai efe â hwynt : a'r disgyblion pan
welsant, a'u ceryddasant hwy.
16 Eithr yr lesu a'u galwodd hwynt
atto, ac a ddywedodd, Gadêwch i'r
plant bychain ddyfod attaf fi, ac na
waherdd well hwynt : canys ^eiddo
y cyfryw rai yw teyrnas Dduw.
17 ''Yn wir meddaf i chwi, Pwy
bynnag ni dderbynio deyrnas Dduw
fel dyn bach, nid â efe i mewn iddi.
18 IF 'A rhyw lywodraethwr a ofyn-
odd iddo, gan ddywedyd, Athraw
da, wrth wneuthur pa beth yr eti-
feddaf fi fy wyd tragy wyddol ?
19 A'r lesu a ddywedodd wrtho,
Anno
DOMINI
33.
b Dat. 6. 10.
c Heb. 10.
37.
2 Petr 3. S,
9.
3 megis pe
baent, i5iC.
d Es. 1. 15.
a 58. 2.
Dat. 3. 17.
e Job 22. 29.
Watt. 23.
12.
iien. 14. 11.
[ago 4. 6.
1 Petr 5. 5,
6.
I Matt. 19.
13.
Blare 10.
13.
6 1 Cor. 14.
20.
1 Petr 2. 2.
h Marc 10.
15.
1 Matt. 19.
16.
Marc 10.
17.
Rhag-fynegi ei farwolaeth.
S. LÜC, XIX
Am Zaccheus y publican.
Anno
DOMINI
33.
tEx.20. 12,
16.
Khuf . 13.9.
1 Kph. 6. 2.
CoL 3. üü.
'" Matt 6.
19, 20.
a 10. 21.
1TÌ111.C.
19.
» Diar. 11.
28.
Matt. 19.
23.
o Jer. 32.
17.
Zech. 8. 6.
JIatt. 19.
26.
pen. 1. 37.
P Matt. 19.
26.
q Deut. 33.
9.
r Job 42. 10.
• Matt. 16.
21. a 17. 22.
a 20. 17.
Marc 10.
32.
t Ps. 22.
Es. 53.
pen. 23. 1.
loan 18. 28.
Act. 3. 13.
:\Iarc 10.
46.
Paham y'm gelwi yn dda? nid oes
neb yn dda ond un, se/Duw.
20 Ti a wyddost y gorchymynion,
^ Na odineba, Na ladd, Na ladratta,
Na ddwg gam dystiolaeth, ^Anrhyd-
edda dy dad a'th fam.
21 Ac efe a ddywedodd, Hyn oil a
gedwais o'm hieuengctid.
22 A'r lesu pan glybu hyn, a ddy-
wedodd wrtho, Y mae un peth etto
yn ol i ti : *" gwerth yr hyn oil sydd
gennyt, a dyro i'r tlodion ; a thi a
gei drysor yn y nef : a thyred, can-
lynfi.
23 Ond pan glybu efe y pethau
hyn, efe a aeth yn athrist : canys yr
oedd efe yn gyfoethog iawn.
24 A'r lesu, pan welodd ef wedi
myned yn athrist, a ddywedodd,
°Mor anhawdd yr â y rhai y mae
golud ganddynt i mewn i deyrnas
Dduw 1
25 Canys haws yw i gamel fyned
trwy grai y nodwydd ddur, nag i ol-
udog fyned i mewn i deyrnas Dduw.
26 A'r rhai a gly wsent a ddywedas-
ant, A phwy a all fod yn gadwedig?
27 Ac efe a ddywedodd, "Y pethau
sydd ammhosibl gyd â dynion, sydd
bosibl gyd â Duw,
28 P A dy wedodd Petr, Wele, nyni
a adawsom bob peth, ac a'th gan-
lynasom di
29 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Yn wir meddaf i chwi, "^Nid oes
neb a'r a adawodd dy, neu rjeni,
neu frodyr, neu wraig, neu blant, er
mwyn teyrnas Dduw,
30 'A'r nis derbyn lawer cym-
maint yn y pryd hwn, ac yn y byd
a ddaw fywyd tragywyddoL
31 1Í " Ac efe a gymmerodd y deu-
ddeg atto, ac a ddywedodd wrth-
ynt, Wele, yr ydym ni yn myned
i fynu i Jerusalem ; a chyflawnir
pob peth * a'r sydd yn ysgrifenedig
trwy y prophwydi am Fab y dyn.
32 Canys "* efe a draddodir i'r Cen-
hedloedd, ac a watwerir, ac a am-
mherchir, ac a boerir arno :
33 Ac wedi iddynt ei fflangellu, y
Uaddant ef : a'r trydydd dydd efe
a adgyfyd.
34 A hwy ni ddeallasant ddim o'r
pethau hyn ; a'r gair h^vn oedd
guddiedig oddi wrthynt, ac ni wyb-
uant y pethau a ddywedwyd.
35 IF ^ A bu, ac efe yn nesau at Je-
richo, i ryw ddyu dall fod yn eis-
tedd yn ymyl y ifordd yn cardotta :
36 A phan glybu efe y dyrfa yn
myned heibio, efe a ofynodd pa
beth oedd hyn.
37 A hwy a ddywedasant iddo, Mai
lesu o Nazareth oedd yn myned
heibio.
38 Ac efe a lefodd, gan ddywedyd,
lesu, Mab Dafydd, trugarhâ wrthyf,
39 A'r rhai oedd yn myned o'r
blaen a'i ceryddasant ef i dewi:
eithr efe a lefodd yn fwy o lawer,
Mab Dafydd, trugarhâ wrthyf.
40 A'r lesu a safodd, ac a orchy-
mynodd ei ddwyn ef atto. A phan
ddaeth efe yn agos, efe a ofynodd
iddo,
41 Gan ddywedyd. Pa beth a fynni
di i mi ei wneuthur i ti ? Yntau a
ddywedodd, Arglwydd, cael o honof
fy ngolwg.
42 A'r lesu a ddywedodd wrtho,
Cymmer dy olwg: ^dy flfydd a'th
iachaodd.
43 Ac allan o law y cafodd efe
ei olwg, ac a'i canlynodd ef, gan
ogoneddu Duw. A'r holl bobl, pan
welsant, a roisant foliant i Dduw.
PENNOD XIX
1 .4?» Zaccheus y publican. 11 Y deg darn o
arian, 28 Crist yn marchogaeth i Jerusalem
mewn gorfoledd : 41 yn wylo drosti : 45 yn
gyrru y prynwyr a'r gwerthwyr allan o'r
deml; 47 gan athrawiaethu heunydd ynddi.
Y llywodraetliwyr a fynnent ei ddifetha ef,
oni hai rhag ofn y hobl.
A'R lesu a aeth i mewn, ac a aeth
_ trwy Jericho.
2 Ac wele wr a elwid wrth ei enw
Zaccheus, ac efe oedd ben-publican,
a hwn oedd gyfoethog.
3 Ac yr oedd efe yn ceisio gweled
yr lesu, pwy ydoedd; ac ni allai
gan y dyrfa, am ei fod yn fychan o
gorpholaeth.
4 Ac efe a redodd o'r blaen, ac a
ddringodd i sycamor-wydden, fel y
gallai ei weled ef : oblegid yr oedd
efe i ddyfod y ffordd honno.
5 A phan ddaeth yr lesu i'r lie,
efe a edrychodd i fynu, ac a'i canfu
ef ; ac a ddywedodd wrtho, Zacche-
us, disgyn ar frys : canys rhaid i mi
heddyw aros yn dy dy di.
6 Ac efe a ddisgynodd ar frys, ac
a'i derbyniodd ef yn Uawen.
7 A phan welsant, grwgnach a
wnaethant oil, gan ddywedyd, Fyn-
ed o hono ef i mewn i lettŷa at wr
pechadurus.
8 A Zaccheus a safodd, ac a ddy-
wedodd wrth yr Arglwydd, Wele,
banner fy nâ, 0 Arglwydd, yr yd-
wyf yn ei roddi i'r tlodion ; ac os
Y deg darn avian.
S. LUC, XIX. Crist yn marchogaeth i Jerusalem.
Anno
DOMINI
33.
a Ex. 22. 1.
pen. 3. 14.
b Ehuf. 4.
11, 12, 16.
Gal. 3. 7.
c pen. 13.
16.
d Matt. 18.
n.
Edrych
Matt. 10. 6.
a 15. 24.
e Matt. 26.
14.
f pen. 16.
10.
« 2 Sam. 1.
16.
fllatt. 12.
37.
dygais ddim o'r eiddo neb trwy
* gam-achwyn, yr ydwyf yn ei dalu
ar ei bedwerydd.
9 A'r lesu a ddywedodd wrtho,
Heddy w y daeth iachawdwriaeth i'r
tŷ hwn, o lierwydd ''ei fod yntau
•^ yn fab i Abraham.
10 ^ Cauys Mab y dyn a ddaeth i
geisio ac i gadw yr hyn a goUasid.
11 11 Ac a hwy yn gwrandaw ar y
pethau hyn, efe a chwanegodd, ac
a ddywedodd ddammeg, am ei fod
efe yn agos i Jerusalem, ac am idd-
ynt dybied yr ymddangosai teyrnas
Dduw yn y fan.
12 "Am hynny y dywedodd efe,
Rhyw wr bonheddig a aeth i wlad
bell i dderbyn teyrnas iddo ei hun,
ac i ddychwelyd
13 Ac wedi galw ei ddeg gwas,
efe a roddes iddynt ddeg punt, ac
a ddywedodd wrthynt, Marchnat-
têwch hyd oni ddelwyf.
14 Eithr ei ddinasAvyr a'i casasant
ef, ac a ddanfonasant gennadwri ar
ei ol ef, gan ddy^vedyd, Ni fynnwn
ni hwn i deyrnasu arnom.
15 A bu, pan ddaeth efe yn ei ol,
wedi derbyn y deymas, erchi o hono
ef alw y gweision hyn atto, i'r rhai
y rhoddasai efe yr arian, fel y gwyb-
yddai beth a elwasai bob un wrth
farchnatta.
16 A daeth y cjntaf, gan ddywed-
yd, Arglwydd, dy bunt a ennillodd
ddeg punt
17 Yntau a ddywedodd wrtho, Da,
was da : am i ti fod 'yn fiyddlawn
yn y lleiaf, bydded i ti awdurdod ar
ddeg dinas.
18 A'r ail a ddaeth, gan ddywed-
yd, Arglwydd, dy bunt di a wnaeth
bum punt
19 Ac efe a ddywedodd hefyd
wrth hwnnw, Bydd dithau ar bum
dinas.
20 Ac un arall a ddaeth, gan ddy-
wedyd, Arglwydd, wele dy bunt, yr
hon oedd gennyf wedi ei dodi mewn
napcyn :
21 Canys mi a'th ofnais, am dy fod
yn wr tost : yr wyt ti yn cymmeryd
i fynu y peth ni roddaist i lawr, ac
yn medi y peth ni heuaist
22 Yntau a ddywedodd wrtho, «O'th
enau dy hun y'th farnaf, tydi Avas
drwg. Ti a wyddit iy mod i yn wr
tost, yn cymmeryd i fynu y peth ni
roddais i lawr, ac yn medi y peth
ni heuais :
23 A phaham na roddaist fy arian
i i'r bwrdd cyfnewid, fel, pan
ddaethwn, y gallaswn ei gael gyd
âllog?
24 Ac efe a ddywedodd wrth y
rhai oedd yn sefyU ger llaw, Dyg-
wch oddi arno ef y bunt, arhoddwch
i'r hwn sydd a deg punt ganddo ;
25 (A hwy a ddywedasant wrtho,
Arglwydd, y mae ganddo ef ddeg
punt ;)
26 Canys yr wyf fi yn dyAvedyd i
chwi, ^ mai i bob un y mae ganddo,
y rhoddir iddo ; eithr oddi ar yr
hwn nid oes ganddo, y dygir oddi
arno. Ye, yr hyn sydd ganddo.
27 A hefyd fy ngelynion hynny, y
rhai ni fynnasent i mi deyrnasu
arnynt, dygwch hwynt yma, a lledd-
wch ger fy mron L
28 1Í Ac wedi iddo ddywedyd y
pethau hyn, *efe a aeth o'r blaen,
gan fyned i fynu i Jerusalem.
29 ^Ac fe a ddigwyddodd pan
ddaeth efe yn agos at Bethphage a
Bethania, i'r mynydd a elwir Olew-
wydd, efe a anfonodd ddau o'i
ddisgyblion,
30 Gan ddywedyd, Ewch i'r pen-
tref ar eich cyfer; yn yr hwn, gwedi
eich dyfod i mewn, chwi a gewch
ebol yn rhwym, ar yr hwn nid eis-
teddodd dyn erioed: gollyngwch
ef, a dygwch yma.
31 Ac OS gofyn neb i chwi, Paham
yr ydych yn ei oUwng? fel hyn y
dywedwch wrtho. Am fod yn rhaid
i'r Arglwydd wrtho.
32 A'r rhai a ddanfonasid a aeth-
ant ymaith, ac a gawsant fel y dy-
wedasai efe wrthynt
33 Ac fel yr oeddynt yn goll^vng
yr ebol, ei berchennogion a ddywed-
asant wrthynt, Paham yr ydych yn
goUwng yr ebol ?
34 A hwy a ddy^vedasant, Mae yn
rhaid i'r Arglwydd wrtho ef.
35 A hwy a'i dygasant ef at yr
lesu : ac wedi iddynt fwrw eu dillad
ar yr ebol, hwy a ddodasant yr lesu
arno.
36 Ac fel yr oedd efe yn myned,
hwy a daenasant eu dillad ar hyd y
ffordd.
37 Ac weithian, ac efe yn nesâu at
ddisgynfa mynydd yi- Olew-wydd,
dechreuodd yr hoU liaws disgyblion
lawenhâu, a chlodfori Duw â lief
uchel, am yr hoU weithredoedd
nerthol a welsent ;
38 Gan ddywedyd, ^Bendigedig
yw y Brenhin sydd yn dyfod yn enw
Anno
DOMINI
33.
h Slatt. 13.
12. a 25. 29.
Marc 4. 25.
pen. 8. 18.
I Marc 10.
32.
k Matt. 21.
1.
Marc 11.1.
1 Ps. 118.
26.
Crîst yn wylo dros Jerusalem.
S. LUC, XX.
Dammeg y winllan.
Anno
DOMINI
33.
n> pen. 2. 14.
Eph. 2. 14.
2 goriich-
elder.
0 1 Bren. 9.
7,8.
aiic. 3. 12.
P Matt. 24.
2.
Marc 13. 2.
pen. 21. 6.
q Matt. 21.
12.
IVI arc 11.
11, 15.
r Es. 56. 7.
t Marc 11.
18.
loan 7. 19.
a 8. 37.
» Matt. 21.
23.
b Act. 4. 7.
a 7. 27.
yr Arglwydd: ""Tangnefedd yn y
nef, a gogoniant yn y ^ goruchaf.
39 A rhai o'r Phariseaid o'r dyrfa
a ddywedasant wrtho, Athraw, cer-
ydda dy ddisgyblion.
40 Ac efe a attebodd ac a ddy-
wedodd wrthynt, Yr ydwyf yn dy-
wedyd i chwi, Pe tawai y rhai hyn,
" y llefai y cerrig yn y fan.
41 IT Ac wedi iddo ddyfod yn agos,
pan welodd efe y ddinas, efe a wyl-
odd drosti,
42 Gan ddywedyd, Pe gwybuasifc
dithau, ie, yn dy ddydd hwn, y
pethau a hei'thynent i'th heddwch !
eithr y maent yn awr yn guddiedig
oddi wrth dy lygaid.
43 Canys daw y dyddiau arnat, a'th
elynion a fwriant glawdd o'th am-
gylch, ac a'th amgylchant, ac a'th
warchaeant o bob parth,
44 Ac ° a'th wnant yn gyd-wastad
â'r llawr, a'th blant o'th fewn ; ac
P ni adawant ynot faen ar faen ; o
herwydd nad adnabuost amser dy
ymweliad.
45 lAc efe a aeth i mewn i'r
deml, ac a ddechreuodd fwrw allan
y rhai oedd yn gwerthu ynddi, ac
yn prynu ;
46 Gan ddy wedyd wrthynt, ' Y raae
yn ysgrifenedig, Fy nhŷ i, tŷ gweddi
yw : eithr * chwi a'i gwnaethoch yn
ogof lladron.
47 Ac yr oedd efe beunydd yn
athrawiaethu yn y deml A'r *arcli-
oflfeiriaid, a'r ysgrifenyddion, a
phennaethiaid y bobl, a geisient ei
ddifetha ef ;
48 Ac ni fedrasant gael beth a
wnaent : canys yr hoU bobl oedd
yn glynu wrtho i wrandaw arno.
PENNOD XX.
1 Crist yn profi ei awdardod, trwy ymofyn am
fedydd loan. 9 Dammeg y winllaji. 19 Am
roddi teyrnged i Cesar. 27 Y mae efe yn
gorcJifygu y Suduceaid, y rhai a wadent yr
adgyfodiad. 41 Y modd y mae Grist ynfab
Dafydd. 45 Y mae efe yn rhyhaddio ei
ddisgyblion i ochelyd yr ysgrifenyddion.
A^DIGWYDDODD ar un o'r
dyddiau hynny, ac efe yn
dysgu y bobl yn y deml, ac yn
l^regethu yr efengyl, ddyfod arno
yr arch-offeiriaid a'r ysgrifenydd-
ion, gyd a r lienuriaid,
2 A Uefaru wrtho, gan ddywedyd,
Dywed i ni, *» Trwy ba awdurdod yr
wyt yn gwneuthur y pethau hyn?
neu pwy yw yr hwn a roddodd i ti
yr awdurdod hon ?
3 Ac efe a attebodd ac a ddywed-
odd wi'thynt, A minnau a ofynaf i
chwithau un gair ; a dywedwch i mi :
4 Bedydd loan, ai o'r nef yr yd-
oedd, ai o ddynion ?
5 Eithr hwy a ymresymmasant yn
eu plith eu hunain, gan ddywedyd,
Os dywedwn, O'r nef; efe a ddy-
wed, Paham gan hynny na chred-
ech ef ?
6 Ac OS dywedwn, 0 ddynion ; yr
holl bobl a'n Uabyddiant ni : canys
y maent hwy yn cwbl-gredu fod
loan yn brophwyd.
7 A hwy a attebasant, nas gwydd-
ent o ba le.
8 A'r lesu a ddywedodd wrthynt,
Ac nid wyf finnan yn dywedyd i
chwi trwy ba awdurdod yr wyf yn
gwneuthur y pethau hyn.
9 IT Ac efe a ddechreuodd ddy-
wedyd y ddammeg hon wrth y bobl :
•^Rliyw wr a blannodd winUan, ac
a'i gosododd i lafurwyr, ac a aeth
oddi cartref dros dalm o amser.
10 Ac mewn amser efe a anfon-
odd was at y Uafurwyr, fel y rhodd-
ent iddo o fírwyth y winllan : eithr
y Uafurwyr a'i curasant ef, ac a'i
hanfonasant ymaith yn wag-law.
11 Ac efe a chwanegodd anfon
gwas arall : eithr hwy a gurasant ac
a ammharcliasant hwnnw hefyd, ac
a'^ hanfonasant ymaith yn wag-law.
12 Ac efe a chwanegodd anfon y
trydydd : a hwy a glwyfasant hwn
hefyd, ac a'i bwriasant e/ allan.
13 Yna y dywedodd arglwydd y
winllan, Pa beth a wnaf ? Mi a an-
fonaf fy anwyl fab : fe allai pan
welant ef, y parchant ef.
14 Eithr y Uafurwyr, pan welsant
ef, a ymresymmasant â'u gilydd, gan
ddywedyd, Hwn y w yr etifedd : deu-
wch, Uaddwn ef, fel y byddo yr
etifeddiaeth yn eiddom ni.
15 A hwy a'i bAvriasant ef allan
o'r winllan, ac a'i Uaddasant Pa
beth gan hynny a wna arglwydd y
winllan iddynt hwy ?
16 Efe a ddaw, ac a ddifetha y
Uafurwyr hyn, ac a rydd ei winllan
i eraill. A phan glywsant hyn, hwy
a ddywedasant, Na atto Duw.
17 Ac efe a edrychodd arnyut, ac
a ddywedodd, Beth gan hynny yw
hyn a ysgrifenwyd, ^ Y maen a wrth-
ododd yr adeiladwyr, hwn a wnaeth-
pwyd yn ben y gongl ?
18 Pwy bynnag a syi'thio ar y
maen hwnnw, a ddryllir : ac ® ar b^vy
bynnag y syrthio, efe a'i mal ef.
976
Am roddi teyriiged i Cesar.
S. LUC, XXL
Am yr adgyfodiad.
Anno
DOMINI
33.
I Matt. 22.
15.
S Matt. 22.
IG.
Marc 12.
14.
h Matt. 22.
2:;.
Marc 12.
IS.
1 Act. 23. G,
k Deut. 25.
6.
19 IT A'r arcli-offeiriaid a'r ysgrif-
enyddion a geisiasant roddi dwylaw
aruo yr awr honno ; ac yr oedd
arnynt ofii y bobl : canys gwybuant
mai yn eu herbyn hwynt y dywed-
asai efe y ddammeg hon,
20 ^A hwy a'^ gwyliasant ef, ac a
yrrasant gynllwynwyr, y rhai a gym-
merent arnynt eu bod yn gyfiawn ;
fel y dalient ef yn ei ymadrodd, i'w
draddodi ym meddiant ac awdur-
dod y rhaglaw.
21 A hwy a ofynasant iddo ef, gan
ddywedyd, ^Athraw, ni a wyddom
mai uniawn yr yd^vyt ti yn dywed-
yd ac yn dysgu, ac nad wyt yn der-
byn wyneb, eithr yn dysgu ffordd
Duw mewn gwirionedd.
22 Ai cyfreithlawn i ni roi teyrn-
ged i Cesar, ai nid y w ?
23 Ac efe a ddealiodd eu cyfrwys-
dra hwy, ac a ddywedodd wrthynt,
Paham y temtiwch fi ?
24 Dangoswch i mi geiniog. Llun
ac argraph pwy sydd arni? A hwy
a attebasant ac a ddywedasant, Yr
eiddo Cesar.
25 Ac efe a ddjsvedodd wrthynt,
Rhoddwch chwithau yr eiddo Cesar
i Cesar, a'r eiddo Duw i DduAv.
26 Ac ni allasant feio ar ei eiriau
ef ger bron y bobl : a chan ryfeddu
wrth ei atteb ef, hwy a dawsant â
son.
27 1Í ^A rhai o'r Saduceaid Qy
rhai sydd yn gwadu nad oes adgyf-
odiad,) a ddaethant atto ef, ac a
ofynasant iddo,
28 Gan ddywedyd, Atliraw, ^Mo-
ses a ysgrifenodd i ni, Os byddai
farw brawd neb, ac iddo WTaig, a
marw o hono yn ddiblant, ar gym-
meryd o'i fi-awd ei wraig ef, a
chodi had i'w frawd.
29 Yr oedd gan hynny saith o
frodyr : a'r cyntaf a gymmerodd
wraig, ac a fu farw yn ddiblant
30 A'r ail a gymmerth y wraig, ac
a fu farw yn ddiblant.
31 A'r trydydd a'i cymmerth hi ;
ac yr un ifunud y saith hefyd : ac
ni adawsant blant, ac a fuont feirw.
32 Ac yn ddiweddaf oil bu farw y
wraig hefyd.
33 Yn yr adgyfodiad gan hynny,
gwraig i bwy un o honynt yw hi?
canys y saith a'i cawsant hi yn wraig.
34 A'r lesu gan atteb a ddywed-
odd wrthynt, Plant y byd hwn sydd
yn gwreicca, ac yn gŵra :
35 Eithr y rhai a gyfrifir yn deil-
977
wng i gael y byd liwiniw, a'r adgyf-
odiad oddi wrth y meirw, nid ydynt
nac yn gwreicca, nac yn gŵra :
36 Canys nis gallant farw mwy :
oblegid 'cyd-stad ydynt a'r angel-
ion ; a phlant Duw ydynt, gan eu
bod yn blant yr adgyfodiad
37 Ac y cyfyd y meirw, "Moses
hefyd a hysbysodd wrth y berth,
pan yw ef yn galw yr Arglwydd yn
Dduw Abraham, ac yn Dduw Isaac,
ac yn Dduw Jacob.
38 Ac nid yw efe Dduw y meirw,
ond y by w : canys " pawb sydd fy w
iddo ef
39 Yna rhai o'r ysgrifenyddion
gan atteb a ddywedasant, Athraw,
da y dywedaist.
40 Ac ni feiddiasant mwyach ofyn
dim iddo ef
41 "ii Ac efe a ddywedodd wrthynt,
" Pa fodd y maent yn dy wedyd fod
Crist yn fab iDafydd?
42 Ac y mae Dafydd ei hun yn
dywedyd yn llyfr y Psalmau, ^Yv
Arglwydd a ddywedodd Avrth fy
Arglwydd, Eistedd ar fy neheulaw,
43 Hjd oni osodwyf dy elynion yn
droed-faingc i'th draed di.
44 Y mae Dafydd gan hynny yn
ei alw ef yn Arglwydd ; a pha fodd
y mae efe yn fab iddo ?
45 H ^ Ac a'r holl bobl yn clywed,
efe a ddywedodd wrth ei ddis-
gyblion,
46 ''Ymogelwch rhag yr ysgrifen-
yddion, y rhai a ewyllysiant rodio
mewn dillad lleision, ac a ^garant
gyfarchiadau yn y marclmadoedd,
a'r prif-gadeiriau yn y synagogau,
a'r prif-eisteddleoedd yn y gwledd-
oedd;
47 'Y rhai sydd yn llwyr-fwytta
tai gwragerid gweddwou, ac mewn
rhith yn hir-weddio : y rhai hyn a
dderbyniant farn fwy.
PENNOD XXL
1 Crist yn camnol y weddw dlawd : 5 yn rhag-
fynegi dinystr y deml a dinas Jerusalem :
25 aV arwyddion a fydd o flaen y dydd
diweddaf: 34 ac yn eu hannog hwy i fod
yn wyliadwrus. 37 Arfer Grid tra fa yn
Jerusalem.
C wedi iddo edrych i fynu, efe
a ganfu y rhai goludog yn
bwrw eu rhoddion i'r drysorfa.
2 Ac efe a ganfu hefyd ryw wraig
weddw dlawd yn bwrw yno ddwy
^ hatling.
3 Ac efe a ddywedodd, Yn Avir
meddaf i chwi, '^fwrw o'r wraig
Anno
DOMINI
1 1 loan 3. 2.
m Exod. 3.
G.
= Rhnf. 6.
10.
o Matt. 22.
Marc 12.
P Ps. 110. 1.
1 ilarc 12.
38.
r Matt. 21
5.
8 pen. IL
43.
t 3Iatt. 23.
14.
» Marc 12.
41.
b Edrych
Btiiro 12.
42.
c 2 Cor. 8.
12.
RhajQ-fynegi dinystr
S. LUC, XXL
y deml a Jerusalem.
Anno
DOMINI
33.
2 gyfoeth.
d Matt. 24.
1.
Marc 13.1.
«pen. 19. 44.
TEph. 5. 6.
2 Thess. 2.
ä
8 Matt. 24.
7.
h Marc 13. 9.
Dat. 2. 10.
I Act. 4. a
a 5. 18.
a 12. 4.
a 16. 24.
k Act. 25.
23.
1 Phil. 1.28.
2 ThcBS. 1.
5.
m Matt. 10.
1!».
Blare 13.
11.
pen. 12. 11.
8 goiodwch
yn eich
calonnau,
tin, &c.
n Act. 6. 10.
P Act. 7. 59.
a 12. 2.
1 :Aratt. 10.
r Matt. 10.
fwy
na
weddw dlawd hon i mewn
hwynt oil :
4 Canys y rhai hyn oil o'r hyn
oedd weddiU ganddynt a fwriasant
at ofírymmau Duw : eithr hon ol
phrinder a fwriodd i mewn yr hoU
^ fy wyd a oedd ganddi.
5 11 ^ Ac fel yr oedd rhai yn dy-
wedyd am y deml, ei bod hi wedi
ei harddu â meini teg a rhoddiou,
efe a ddywedodd,
6 Y pethau hyn yr ydych yn
edrych arnynt, daw y dyddiau ja
J rhai * ni adewir maen ar faen, a'r
nis dattodir.
7 A hwy a ofynasant iddo, gan
ddywedyd, Athraw, pa bryd gan
hynny y bydd y pethau hyn? a
pha arwydd /ydd pan fo y pethau
hyn ar ddyfod ?
8 Ac efe a ddywedodd, 'Edrych-
wch na thwyller chwi : canys llawer
a ddeuant yn fy enw i, gan ddy-
wedyd, Myfl J^Y Grist; a'r amser
a nesaodd : nac ewch gan hynny
ar eu hoi h^vynt
9 A phan glywoch son am ryfel-
oedd a therfysgoedd, na chym-
merwch fraw : canys rhaid i'r peth-
au hyn fod yn gyntaf : ond ni ddaw
y diwedd yn y man.
10 8 Yna y dy wedodd efe wrthynt,
Cenedl a gyfyd yn erbyn cenedl, a
theymas yn erbyn teyrnas :
11 A daear-grynfäau mawrion a
fyddant yn amryw leoedd, a newyn,
a heintiau ; a phethau ofnadwy, ac
arwyddion mawrion a fydd o'r nef.
12 ^ Eithr o flaen hyn oil, hwy
a roddant eu dwylaw arnoch, ac
a'c/i erlidiant, gan eich traddodi i'r
synagogau, ac *i garcharau, ''wedi
eich dwyn ger bron brenhinoedd a
llywodraethwyr o achos iy enw i.
13 Eithr 'fe a ddigwydd 1 chwi
yn dystiolaeth.
14 "Am hynny ^rhoddwch eich
bryd ar na rag-fyfyrioch beth a
atteboch :
15 Canys myfi a roddaf i chwi
enau a doethineb, "yr hon nis gall
eich holl wiih^vynebwyr na dywed-
yd yn ei herbyn na'i gwrth-sefyll.
16 * A chwi a fradychir, le, gan
rieni, a brodyr, a cheraint, a chyf-
ciUion ; ac p i rai o honoch y par-
ant farwolaeth.
17 A •ichas fyddwch gan bawb o
herwydd fy enw i.
18 ' Ond ni chyll blewyn o'ch pen
chwi.
19 Yn eich amynedd meddien-
nwch eich eneidiau.
20 *A phan weloch Jerusalem
wedi ei hamgylchu gan luoedd, yna
gwybyddwch fod ei hanghyfannedd-
dra hi wedi nesâu.
21 Yna y rhai fyddant yn Judea,
flfoant i'r mynyddoedd ; a'r rhai a
fyddant yn ei chanol hi, ymadaw-
ant ; a'r rhai a fyddant yn y meus-
ydd, nac elont i mewn iddi.
22 Canys dyddiau dial yw y rhai
hyn, *i gyflawni yr holl bethau a
ysgrifeuAvyd.
23 Eithr gwae y rhai beichiog-
ion, a'r rhai yn rhoi bronnau, yn
y dyddiau hynny I canys bydd ang-
en mawr yn y tir, a digofaint ar y
bobl hyn.
24 A hwy a syrthiant trwy fin y
cleddyf, a chaeth-gludir hwynt at
bob cenhedlaeth : a Jerusalem a
fydd wedi ei mathru gan y Cenhedl-
oedd, "hyd oni chyflawner amser
y Cenhedloedd.
25 IT * A bydd arwyddion yn yr
haul, a'r lleuad, a'r sêr; ac ar y
ddaear ing cenhedloedd, gan gyf-
yng-gynghor; a'r mor a'r tonnau
yn rhuo ;
26 A dynion yn llewygu gan ofn,
a disgwyl am y pethau sydd yn dy-
fod ar y ddaear: oblegid nerthoedd
y nefoedd a ysgydwir.
27 Ac yna y gwelant Fab y dyn
^yn dyfod mewn cwmmwl, gyd â
gallu a gogoniant mawi*.
28 A phan ddechreuo y pethau
hyn ddyfod, edrychwch i fyiiu, a
chodwch eich pennau : canys ' y
mae eich ymwared yn nesâu.
29 *Ac efe a ddywedodd ddam-
meg iddynt; Edrychwch ar y ffig-
ysbren, a'r holl brennau ;
30 Pan ddeiliant hwy weithian,
chwi a welwch ac a wyddoch o
honoch eich hun, fod yr haf yn
agos.
31 Felly chwithau, pan weloch y
pethau hyn yn digwydd, gwybydd-
wch fod teyrnas Dduw yn agos.
32 Yn wir meddaf i chwi, Nid â
yr oes hon heibio, hyd oni ddêl y
cwbl i ben.
33 ^Y nef a'r ddaear a ant heibio;
ond fy ngeiriau i nid ant heibio
ddim.
34 IT Ac ''edrychwch arnoch eich
hunain, rhag i'ch calonnau un amser
drymhâu trwy lythineb, a meddw-
dod, a gofalon y by wyd hwn, a dyfod
Anno
DOMINI
33.
• ilatt. 24.
15.
Marc 13.
14.
Yr apostolion
S. LUC, XXII.
yn arhvyo y Pasc.
Anno
DOMINI
33.
dIThes8.5.
2.
2 Petr 3.
10.
Uat. 3. 3.
a 16. 15.
e Matt. 24.
42.
Marc 13.
33.
fpen. 18.1.
s Pb. 1. 5.
Eph. 6. 13.
h loan 8. 1,
2.
1 pen. 22. 39.
» Matt. 26.
2.
Marc 14. L
b Pa. 2. 2.
loan 11. 47.
Act. 4. 27.
e Matt. 26.
14.
loan 13. 2,
27.
2 capteti'
iaid.
3 heb gyth-
rwfl.
4 dyrfa,
A IMatt. 26.
17.
Slarc 14.
12.
y dydd hwnnw amoch yn ddisym-
mwth ;
35 Canys *efe a ddaw, fel magi,
ar warthaf pawb oil a'r sydd yn
trigo ar wyneb yr holl ddaear.
36 *Gwyliwch gan hynny a ^gweddî-
wch bob amser, ar gael eich cyfrif
yn deilwng i ddiangc rhag y peth-
au hyn oil sydd ar ddyfod, ac *i
sefyU ger bron Mab y dyn.
37 ''A'r dydd yr ydoedd efe yn
athrawiaethu yn y deml; a'r 'nos yr
oedd efe yn myned ac yn aros yn y
mynydd a elwid yr Olew-wydd.
38 A'r holl bobl a fore-gyrchent
atto ef yn y deml, i'w giywed ef.
PENNOD XXII.
1 Yr luddewon yn cyd-fwriadu yn erhyn Crist.
3 Satan yn parottôi Judas Vw fradychu ef.
7 Yr apostolion yn arlwyo y pasc. 19 Crist
yn ordeinio ei swpper sanctaidd: 21 yn
guddiedig yn rhag-ddywedyd am y bradych-
wr : 24 yn annog y rhan arall o'i apostolion
i ochelyd rhyfyg : 31 yn sicrhâu Petr na
phallai eiffydd ef: 34 ac er hynny y gwadai
efe ef dair gwaith: 3Q yn gwedd'io yn y
mynydd; ac yn chwysu y gwaed: 47 yn cael
ei fradychu â chusan : 50 yn iachâu dust
Malchus: 54 yn cael ei wadu dair gwaith
gan Petr, 63 a'i ammherchi yn gywilyddus ;
66 ac yn cyfaddef eifod yn Fab Duw.
A'NESAODD gwyl y bara croyw,
yr hon a elwir y pasc.
2 A'r ^ arch-offeiriaid a'r ysgrifen-
yddion a geisiasant pa fodd y di-
fethent ef : oblegid yr oedd arnynt
ofQ y bobl.
3 IT ''A Satan a aeth i mewn i
Judas, yr hwn a gyfenwid Iscariot,
yr hwn oedd o rifedi y deuddeg.
4 Ac efe a aeth ymaith, ac a ym-
ddiddanodd a'r arch-offeiriaid a'r
'^ blaenoriaid, pa fodd y bradychai
efe ef iddynt.
5 Ac yr oedd yn Uawen ganddynt:
a hwy a gyttunasant ar roddi arian
iddo.
6 Ac efe a addawodd, ac a geis-
iodd amser cyfaddas i'w fradychu
ef iddynt ^yn absen y * bobl.
7 IT "^ A daeth dydd y bara croyw, ar
yr hwn yr oedd rhaid lladd y pasc.
8 Ac efe a anfonodd Petr ac loan,
gan ddywedyd, Ewch, parottôwch
i ni y pasc, fel y bwyttaom.
9 A hwy a ddywedasant wrtho,
Pa le y mynni barottôi o honom ?
10 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Wele, pan ddeloch i mewn i'r ddin-
as, cyferfydd â chwi ddyn yn dwyn
ystenaid o ddwfr : canlynwch ef i'r
tŷ lie yr el efe i mewn.
11 A dywedwch wrth wr y tŷ,
979
Y mae yr Athraw yn dywedyd
wrthyt, Pa le y mae y Hetty, lie
y gallwyf fwytta y pasc gyd â'm
disgyblion ?
12 Ac efe a ddengys i chwi or-
uwch-ystafell fawr, wedi ei thaenu :
yno parottôwch.
13 A hwy a aethant, ac a gawsant
fel y dywedasai efe wrthynt; ac a
barottoisant y pasc.
14 ''A phan ddaeth yr awr, efe
a eisteddodd i lawr, a'r deuddeg
apostol gyd âg ef
15 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Mi ^ a chwennychais yn fawr fwytta
y pasc hwn gyd â chwi cyn dioddef
o honof
16 Canys yr ydwyf yn dywedyd i
chwi, M fwyttâf fi mwyach o hono,
^hyd oni chyflaAvner yn nheyrnas
Dduw.
17 Ac wedi iddo gymmeryd y
cwppan, a rhoddi diolch, efe a ddy-
wedodd, Cymmerwch hwn, a rhen-
nwch yn eich plith :
18 Canys ^yr ydwyf yn dywedyd
i chwi, nad yfaf o ffrwyth y win-
wydden, hyd oni ddêl teyrnas Dduw.
19 1Í ^Ac wedi iddo gymmeryd
bara, a rhoi diolch, efe a'i torrodd,
ac a'i rhoddes iddynt, gan ddy-
wedyd, Hwn yw fy nghorph yr
hwn yr ydys yn ei roddi drosoch :
gwnewch hyn er coffa am danaf.
20 Yr un modd y c>vppan hefyd
wedi swpperu, gan ddywedyd, Y
cwppan hwn yw y testament new-
ydd yn fy ngwaed i, yr hwn yr ydys
yn ei dywallt drosoch.
21 IT • Eithr wele law yr hwn sydd
yn fy mradychu gyd â mi ar y
bwrdd.
22 Ac yn wir y mae Mab y dyn
yn myned, ''megis y mae wedi ei
luniaethu : eithr gwae y dyn h^vn-
nw, trwy yr hwn y bradychir ef !
23 HAvythau a ddechreuasant ym-
ofyn yn eu plith eu hunain, pwy o
honynt oedd yr hwn a wnai hynny.
24 IT A bu ymryson yn eu plith,
pwy o honynt a dybygid ei fod yn
fwyaf.
25 ' Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Y mae brenhinoedd y Cenhedloedd
yn arglwyddiaethu arnynt ; a'r rhal
sydd mewn awdurdod arnynt, a
elwir yn bendefigion.
26 ^ Ond na fyddwch chwi felly :
" eithr y mwyaf yn eich plith chwi,
bydded megis yr ieuangaf ; a'r pen-
naf, megis yr hwn sydd yn gweini.
Anno
DOMINI
33.
B Matt. 26.
20.
Marc 14.
17.
5 nan
chweimych
a cliwen-
nychais ;
dec.
f pen. 14. 15.
Uat. 19. 9.
s Matt. 2G.
29.
Marc 14.
25.
h Matt. 2G.
21.
Marc 14.
22.
1 Cor. IL
23.
> Pa. 41. 9.
Matt. 20.
21, 23.
Marc 14.
IS.
loan 13. 21,
20.
k Act. 2. 23.
a 4. 28.
I Btatt. 20.
25.
Marc 10.
m 1 Petr 5.
3.
n pen. 9. 43.
Crist yn gwedâ/io
S. LUC, XXIL
yn yr ardd.
Anno
DOMINI
33,
o Blatt. 20.
28.
loan 13.
13, U.
Pliil. 2. 7.
PHeb.4.15.
<i Matt. 21.
47.
pen. 12. 32.
r Matt. 8.
11.
pen. 14.15.
Dat. 19. 9.
s I's. 40. 14.
IMatt. 19.
28.
L)at. 3. 21.
1 1 Petr 5. 8.
" Joan 21.
15, lU, 17.
y IHatt. 10.
9.
pen. 9. 3.
a 10. 4.
<■ Ks. 53. 12.
Marc 15.
a Matt. 2fi.
MÌirc 14.
32.
loan IS. 1.
I) pen. 21. 37.
c Matt. 20.
41.
Marc 14.
38.
ad. 40.
•d ]\Iatt. 20.
33.
27 Canys pa un fwyaf, ai yr hwii
sydd yn eistedd ar y bwrdd, ai jt
hwn sydd yn gwasanaethu? onid yr
hwn sydd yn eistedd ar y bwrdd?
eithr °yr ydwyf fi yn eich mysg
fel un yn gwasanaethu.
28 A chwycliwi yw y rhai a ar-
hosasoch gyd a mi yn Pfy mhrof-
edigaethau.
29 Ac lyr wyf fi yn ordeinio i
chwi deyrnas, megis yr ordeiniodd
fy Nhad i minnau ;
30 Fel 'y bwyttaoch ac yr yfoch
ar fy mwrdd i yn fy nlieyrnas, ^ac
yr eisteddoch ar orseddfeydd, yn
baruu deuddeg llwyth Israel.
31 1Í A'r Arglwydd a ddywed-
odd, Simon, Simon, wele, * Satan
a'cli ceisiodd chwi, icli nithio fel
gwenith :
32 Eithr mi a weddiais drosot, na
ddiíFygiai dy ffydd di : " tithau pan
y'th dröer, cadarnhâ dy frodyr.
33 Ac efe a ddywedodd wrtho,
Arglwydd, yr ydwyf fi yn barod i
fyned gyd â thi i garchar, ac i angau.
34 ""Yntau a ddywedodd, Yr wyf
yn dywedyd i ti, Petr, Na chân y
ceiliog heddyw, nes i ti wadu dair
gwaith yr adweini fi.
35 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
yPan y'ch anfonais heb na phwrs,
na chod, nac esgidiau, a fu arnocii
eisieu dim? A hwy a ddywedas-
ant, Na ddo ddim.
36 Yna y dywedodd wrthynt, Ond
yn awr y neb sydd ganddo bwrs,
cymmered ; a'r un modd god : a'r
neb nid oes ganddo, gwertlied ei
bais, a phryned gleddyf.
37 Canys yr wyf yn dywedyd i
chwi, fod yn rhaid etto gyflawni
ynof fi y peth hwn a ysgrifenwyd ;
sef, ^ K chyd a'r anwir y cyfrifwyd
ef; canys y mae diben i'r pethau
am danaf fi.
38 A hwy a ddywedasant, Ar-
glwydd, wele ddau gleddyf yma. Ac
efe a ddywedodd wrthynt, Digoii yw.
39 If ^Ac wedi iddo fyned allan,
^ efe a aeth, yn ol ei arfer, i fynydd
yr Olew-wydd ; a'i ddisgyblion hef-
yd a'i canlynasant ef.
40 '^ A phan ddaeth efe i'r man, efe
a ddywedodd wrthynt, Gweddiwch
nad eloch mewn profedigaeth.
41 ^ Ac efe a dynnodd oddi Avrth-
ynt tu ag ergyd carreg; ac wedi
iddo fyned ar ei liniau, efe a weddi-
odd,
42 Gan ddywedyd, 0 Dad, os
ewyllysi Mroi heibio y cwppan h^vn
oddi wrthyf : er hynny ^nid fy ewyll-
ys i, ond yr eiddot ti a wneler.
43 Ac angel o'r nef a ymddang-
osodd iddo, yn ei nerthu ef.
44 ^Ac efe mewn ymdrech medd-
wl, a weddiodd yn ddyfalach : a'i
chwys ef oedd fel defnynau gwaed
yn disgyn ar y ddaear.
45 A phan gododd efe o'i weddi, a
dyfod at ei ddisgyblion, efe a'u caf-
odd hwynt yn cysgu gan dristwch ;
46 Ac a ddywedodd wrthynt. Pa-
ham yr ydych yn cysgu? codwch,
a s gweddiwch nad eloch mewn
profedigaeth.
47 1Í Ac efe etto yn llefaru, ^ wele
dyrfa; a'r hwn a elwir Judas, un
o'r deuddeg, oedd yn myned o'u
blaen hwynt, ac a nesaodd at yr
lesu, i'w gusanu ef
48 A'r lesu a ddywedodd Avrtlio,
Judas, ai â chusan yr wyt ti yn
bradychu Mab y dyn ?
49 A phan welodd y rhai oedd yn
ei gylch ef y peth oedd ar ddyfod,
hwy a ddywedasant wrtho, Ar-
glwydd, a darâwn ni â chleddyf ?
50 1Í A ' rhy w un o honynt a dar-
awodd was yr arch-offeiriad, ac a
dorrodd ymaith ei glust ddehau ef
51 A'r lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd, Goddefwch hyd yn hyn.
Ac efe a gyfiyrddodd a'i glust, ac
a'i hiachaodd ef.
52 ^A'r lesu a ddywedodd wrth
yr arch-ofíeiriaid, a ^blaenoriaid
y deml, a'r henuriaid, y rhai a
ddaethent atto, Ai fel at leidr y
daethoch chwi allan, â chleddyfau
acâfíyn?
53 Pan oeddwn beunydd gyd â
chwi yn y deml, nid estynasoch
ddwylaw i'm herbyn : eithr hon yw
eich awr chwi, a galhi y tywyllwch.
54 H ^A hwy a'i daliasant ef, ac
a'i harweiniasant, ac a'i dygasant
i mcAvn i dy yr arch-offeiriad. A
Phetr a ganlynodd o hirbell.
55 ""Ac wedi iddynt gynneu tan
y'nghanol y neuadd, a chyd-eistedd
o honynt, eisteddodd Petr yntau
yn eu plith hwynt.
56 A phan ganfu rhyw langces ef
yn eistedd wrth y tan, a dal sylw
arno, hi a ddywedodd, Yr oedd hwn
hefyd gyd ag ef
57 Yntau a'i gwadodd ef, gan ddy-
wedyd, O wraig, nid adwaen i ef
58 Ac ychydig wedi, un arall a'i
gwelodd ef, ac a ddywedodd, Yr
Anno
DOMINI
33.
6 Iro.
e loan 6. 33.
f loan 12.
27.
Heb. 5. 7.
h Matt. 2G.
47.
Blare 14.
43.
loan 18. 3.
1 IMatt. 26.
51.
JIarc 14.
47.
loan IS. 10.
k Matt. 20.
55.
Blare 14.
48.
7 cliaplcn-
iaid.
m Blatt. 20.
09.
Blare 14.
CÜ.
Petr yn gwadu Crist.
S. LUC, XXIII.
Herod yn ei watwar.
AllEO
DOMINI
33.
n Matt. 2G.
34, 75.
0 Slatt.
67.
P Ulalt. 27.
1.
9 Os ti yiv
Crim.
1 'MnH. 26.
lleb. 1. 3.
a 8.1.
r atarc 14.
62.
wyt tithau hefyd yn tin o honyiit.
A Phetr a ddywedodd, O ddyn, nid
ydwyf.
59 Ac ar ol megis yspaid un awr,
rhyw un arall a daerodd, gan ddy-
wedyd, Mewn gwirionedd yr oedd
hwn hefyd gyd âg ef : canys Gali-
lead yw.
60 A Phetr a ddywedodd, Y dyn,
nis gwn beth yr wyt yn ei ddy-
wedyd. Ac yn y man, ac efe etto
yn llefaru, canodd y ceiliog.
61 A'r Arglwydd a drodd, ac a
edrychodd ar Petr. A Phetr a gof-
iodd ymadrodd yr Arglwydd, fel y
dywedasai efe wrtho, "Cyn canu o'r
ceiliog, y gwedi fi deirgwaith.
62 A Phetr a aeth allan, ac a wyl-
odd yn chwerw-dost.
63 ÌI ° A'r gwŷr oedd yn dal yr lesu,
a'i gwatwarasant ef, gan ei daro.
64 Ac wedi iddynt guddio ei lyg-
aid ef, hwy al tarawsant ef ar ei
wyneb, ac a ofynasant iddo, gan
ddywedyd, Prophwyda, pwy yw yr
hwn a'th darawodd di ?
65 A Uawer o bethau eraill, gan
gablu, a ddywedasant yn ei erbyn ef.
66 IF PA phan aeth hi yn ddydd,
ymgynhullodd henuriaid y bobl, a'r
arch-offeiriaid, a'r ysgrifenyddion,
ac a'i dygasant ef i'w ^cynghor
hwynt,
G7 Gan ddywedyd, ^ Ai ti yw Crist?
dywed i ni. Ac efe a ddywedodd
wrthynt, Os dywedaf i chwi, ni
chredwch ddim :
68 Ac OS gofynaf hefyd i chwi,
ni'm hattebwch, ac ni'm gollyng-
wch ymaith.
69 lAr ol hyn y bydd Mab y
dyn yn eistedd ar ddeheulaw gallu
Duw.
70 A hwy oil a ddywedasant, Ai
Mab Duw gan hynny ydwyt ti?
Ac efe a ddywedodd wrthynt, 'Yr
ydych chwi yn dywedyd fy mod.
71 Hwy than a ddywedasant, Pa
raid i ni mwyach wrth dystiolaeth ?
canys clywsom ein hunain o'i enau
ef ei hun.
PENNOD XXIII.
1 Cijhuddo yr lesu ger bron Pilat, a'i anfon ai
Herod; 8 a Herod yn ei watwar ef, 12 Her-
od a Philat yn cymmodi au gilydd. 13 Y
bohl yn deisyf cael Bar abbas; a Philat yn ei
ollwng ef iddynt, ac yn rhoddi yr lesu i'w
groeshoelio. 27 Yntau yn mynegi i'r gwrag-
edd, a alarent o'i blegid ef, ddinystr Jeru-
salem : 34 yn gwedd'io dros ei elynion. 39
Crogi dau ddrwg-weithredioyr gyd ag ef.
46 Ei farwolaeth, 60 a'i gladdedigaeih ef.
981
A'R *holl liaws o honynt a gyf
- odasant, ac a'i dygasant ef
at Pilat :
2 Ac a ddechreuasant ei gyhuddo
ef, gan ddywedyd, Ni a gawsom
hwn '*yn gŵyrdroi y bobl, ac "=yn
gwahardd rhoi teyrnged i Cesar,
gan ddywedyd mai efe ei hun yw
Crist Frenhin.
3 A •* Philat a ofynodd iddo, gan
ddywedyd, Ai ti yw Brenhin yr
luddewon ? Ac efe a attebodd iddo,
ac a ddywedodd, Yr wyt ti yn dy-
wedyd.
4 A dywedodd Pilat wrth yr arch-
offeiriaid a'r bobl, Nid wyf fi yn
cael dim ^ bai ar y dyn hwn.
5 A hwy a fuant daerach, gan
ddywedyd, Y mae efe yn cyfírôi y
bobl, gan ddysgu trwy holl Judea,
wedi dechreu o Galilea hyd yma.
6 A phan glybu Pilat son am
Galilea, efe a ofynodd ai Galilead
oedd y dyn.
7 A phan wybu efe ei fod ef o
lywodraeth ''Herod, efe a'i hanfon-
odd ef at Herod, yr hwn oedd yntau
yn Jerusalem y dyddiau hynny.
8 1Í A Herod, pan welodd yr lesu,
a lawenychodd yn fawr : canys ^yr
oedd efe yn chwennych er ys talm
ei weled ef, oblegid ^iddo glywed
llawer am dano ef ; ac yr ydoedd
yn gobeithio cael gweled gwneuth-
ur rhyw arwydd ganddo ef.
9 Ac efe a'i holodd ef mewn llawer
o eiriau ; eithr efe nid attebodd
ddim iddo.
10 A'r arch-offeiriaid a'r ysgrifen-
yddion a safasant, gan ei gyhuddo
ef yn haerllug.
11 A Herod a'i filwyr, wedi iddo
ei ddiystyru ef, a'i watwar, a'i wisgo
a gwisg glaerwen, a'i danfonodd ef
drachefn at Pilat.
12 1 A'r dwthwn hwnnw yr ^aeth
^ Pilat a Herod yn gyfeillion : canys
yr oeddynt o'r blaen mewn gelyn-
iaeth â'u gilydd.
13 IF ' A Philat, wedi galw ynghyd
yr arch-offeiriaid, a'r llywiawdwyr,
a'r bobl,
14 A ddywedodd wrthynt, Chwi a
ddygasoch y dyn hwn attaf fi, fel
un a fyddai yn gŵyrdroi y bobl :
ac wele, myfi a'i iiolais ef yn eich
gŵydd chwi, ac ni chefais yn y dyn
hwn ddim ^bai, o ran y pethau yr
ydych chwi yn ei gyhuddo ef am
danynt :
15 Na Herod chwaith : canys an-
Anno
DOMINI
33.
» Matt. 27.
2.
Marc 15. 1.
loan 18. 28.
•> Act. 17. 7.
e Edrych
Matt. 17.
27. a 22. 21.
d Matt. 27.
11.
2 achoi yn.
e pen. 3. 1.
f pen. 9. 9.
^ Jlatt. 14.
1.
Marc e. 14.
3 aeth cym-
modrhwng
Pilat a He-
rod.
h Act. 4. 27.
Í Matt. 27.
23.
Marc 15.
14.
loan 18.
38. a 19. 4.
< achoi.
Gollwng Barábhas yn rhydcl. S. LUC, XXIIL
Croeshoeliad Crista
Anno
DOMINI
33.
k Matt. 27.
26.
loan 19. 1.
1 Matt. 27.
15.
Marc 15. 6.
Ioaul8.39.
«n Act. 3. 14.
* A htoy a
bwi/sasanl
arno.
a Matt. 27.
20.
Marc 15.
15.
loan 19. 16.
(• gyttunodd.
o Matt. 27.
32.
Marc 15.
21.
P Es. 2. 19.
Hos. 10. 8.
Dat. G. 16.
a9. C.
fonais chwi atto ef; ac wele, dim
yn haeddu marwolaeth nis gwnaed
iddo.
16^ Am hynny mi a'i ceryddaf ef,
ac a'i gollyngaf ymaith.
17 'Canys yr ydoedd yn rhaid
iddo oUwng un yn rhydd iddynt
ar yr wyl.
18 ™A'r hoU liaws a lefasant ar
unwaith, gan ddywedyd, Bwrw hwn
ymaith, a gollwng i ni Barabbas yn
rhydd :
19 (Yr hwn, am ryw derfysg a
wnaethid yn y ddinas, a llofrudd-
iaeth, oedd wedi ei daflu i garchar.)
20 Am hynny Pilat a ddywed-
odd wrthynt drachefii, gan ewyllys-
io gollwng yr lesu yn rhydd.
21 Eithr hwy a lefasant arno, gan
ddywedyd, Croeshoelia, croeshoelia
ef.
22 Ac efe a ddywedodd MTthynt
y drydedd waith, Canys pa ddrwg
a wnaeth efe? ni chefais i ddim
achos marwolaeth ynddo ; am hyn-
ny mi a'i ceryddaf ef, ac a'^ goll-
yngaf yn rhydd.
23 ^Hwythau a fuont daerion â
llefau uchel, gan ddeisyfu ei groes-
hoelio ef A'u llefau hwynt a'r arch-
offeiriaid a orfuant.
24 "A Philat a ^farnodd wneuthur
eu deisyfiad hwynt
25 Ac efe a oUyngodd yn rhydd
iddynt yr hwn am derfysg a llof-
ruddiaeth a fwriasid y'ngharchar, yr
hwn a ofynasant : eithr yr lesu a
draddododd efe i'w hewyllys hwynt.
26 "Ac fel yr oeddynt yn ei ar-
wain ef ymaith, hwy a ddaliasant
un Simon o Cyrene, yn dyfod o'r
wlad, ac a ddodasant y groes arno
ef, i'îí? dwyn ar ol yr lesu.
27 1Í Ac yr oedd yn ei ganlyn ef
liaws mawr o bobl, ac o wi'agedd,
y rhai hefyd oedd yn cwynfan ac
yn galaru o'i blegid ef.
28 A'r lesu, wedi troi attynt, a
ddywedodd, Merched Jerusalem, na
wylwch o'm plegid i : eithr wylwch
o'ch plegid eich hunain, ac oblegid
eich plant
29 Canys wele, y mae y dyddiau
yn dyfod, yn y rhai y dywedant,
Gwÿn eu byd y rhai ammhlant-
adwy, a'r crothau ni eppiliasant, a'r
bronnau ni roisant sugn.
30 PYna y dechreuant ddywedyd
wrth y mynyddoedd, Syrthiwch
arnom ; ac wrth y bryniau, Cudd-
iwch ni.
982
31 ^ Canys os gwnant hyn yn y
pren îr, pa beth a wneir yn y crinf
32 ' Ac arweiniwyd gyd âg ef hef-
yd ddau eraill, drwg-weithredwyr,
i'w rhoi i'w marwolaeth.
^ 33 A "phan ddaethant i'r He a elwir
" Calfaria, yno y croeshoeliasant ef,
a'r drwg-weithredwyr ; un ar y Uaw
ddehau, a'r Hall ar yr aswy.
34 1Í A'r lesu a ddywedodd, 0
Dad, * madden iddynt : canys " ni
wyddant pa beth y maent yn ei
wneuthur. A ^hwy a rannasant ei
ddillad ef, ac a fwriasant goelbren.
35 A'r ^bobl a safodd yn edrych.
''A'r pennaethiaid hefyd gyd â hwynt
a watwarasant, gan ddywedyd, Er-
aill a waredodd efe ; gwareded ef
ei hun, os hwn yw Crist, etholedig
Duw.
36 A'r milwyi* hefyd a'i gwatwar-
asant ef, gan ddyfod atto, a chyn-
nyg iddo finegr,
37 A dywedyd, Os tydi yw Bren-
hin yr luddewon, gwared dy hun.
38 "Ac yr ydoedd hefyd ^ar-ys-
grifen wedi ei ysgrifenu uwch ei ben
ef, â Uythyrenau Groeg, a Lladin,
ac Hebraeg, HWN YW BREN-
HIN YR lUDDEWOK
39 T Ac un o'r drwg-weithredwyr
a grogasid a'i cablodd ef, gan ddy-
wedyd, Os tydi yw Crist, gwared
dy hun a ninnau.
40 Eithr y Hall a attebodd, ac a'i
ceryddodd ef, gan ddywedyd, Onid
wyt ti yn ofni Duw, gan dy fod dan
yr un ^ ddamnedigaeth ?
41 A nyni yn wir yn gyfiawn ;
canys yr ydym yn derbyn yr hyn a
haeddai y pethau a wnaethom : eithr
hwn ni wnaeth ddim allan o'i le.
42 Ac efe a ddywedodd wrth yr
lesu, Arglwydd, cofia fi pan ddel-
ych i'th deyrnas.
43 A'r lesu a ddywedodd wrtho,
Yn wir meddaf i ti, Heddy w y byddi
gyd â mi ym mharadwys.
44 '•Ac yr ydoedd hi ynghylch y
chweched awr, a thywyllwch a fu
ar yr hoU ^ddaear hyd y nawfed
awr.
45 A'r haul a dywyllwyd, a •'Uèn
y deml a rwygwyd yn ei chauol.
46 1Í A'r lesu, gan lefain â lief
uchel, a ddywedodd, ^0 Dad, i'th
ddwylaw di y gorchymynaf fy ys-
pryd. *Ac wedi iddo ddywedyd
hyn, efe a drengodd.
47 ^A'r canwriad, pan welodd y
peth a wnaethpwyd, a ogoneddodd
tíi gladdedigaetli.
S. LUC, XXIV.
Ei adgyfodiad.
Anno
DOMINI
33.
« Matt. 27.
67.
Marc 15.
42.
loan 19.
38.
h Marc 15.
43.
pen. 2. 25,
38.
* Matt. 27.
62.
■Ü pen. 8. 2.
U Exod. 20.
10.
•a. Matt. 28.
1.
Marc 16. 1.
■loan 20. 1.
Dduw, gan ddywedyd, Yu wir yr
oedd hwn jd wr cyfiawn.
48 A'r hoU bobloedd y rhai a
ddaethent ynghyd i edrych hyn,
wrth weled y pethau a wnaeth-
pwyd, a ddychwelasant, gan guro
eu dwyfronnau.
49 A'i hoU gydnabod ef a safasant
0 hirbell, a'r gwragedd y rhai a'i
canlynasent ef o Galilea, jo. edrych
ar y pethau hyn.
50 If s Ac wele, gwr a'i enw Joseph,
yr hwn oedd gynghorwr, gAvr da
a chyfiawn :
51 (Hwn ni chyttunasai â'u cyng-
hor ac â'u gweithred hwynt;) o
Arimathea, dinas yr luddewon, ^ yr
hwn oedd yntau yn disgwyl hefyd
am deyrnas Dduw ;
52 Hwn a ddaeth at Pilat, ac a
ofynodd gorph yr lesu.
53 Ac efe a'i tyunodd i lawr, ac
a'i hamdôdd mewn llian main, ac
a'i rhoddes mewn bedd wedi ei
naddu mewn carreg, yn yr hwn ni
roddasid ^ dyn erioed.
54 A'r dydd hwnnw oedd 'ddar-
par-wyl, a'r Sabbath oedd yn nesâu.
55 A'r gwragedd hefyd, ''y rhai
a ddaethent gyd âg ef o Galilea, a
ganlynasant, ac a welsant y bedd,
a pha fodd y dodwyd ei gorph ef.
56 A hwy a ddychwelasant, ac a
barottoisant bêr-aroglau ac ennaint;
ac a orphwysasant ar y Sabbath,
' yn ol y gorchymyn.
PENNob XXIV.
1 Dau angel yn mynegi adgyfodiad Crist i'r
gwragedd oedd yn dyfod at y hedd ; 9 a'r
rhai liynny yn ei adrodd i eraill. 13 Crist
ei hun yn ymddangos i'r ddau ddisgyhl
oedd yn myned i Emmäus: 36 ac wedi
liynny iV apostolion ; ac yn ceryddu eu
hanghrediniaeth hwy : 47 yn rhoddi gor-
chymyn iddynt : 49 ac yn addaw yr Yspryd
Glân: ôl ac felly yn esgyn i'r nefoedd.
A 'R * di/dd cyntaf o'r wythnos, ar
XJL y cynddydd, hwy a ddaeth-
ant at y bedd, gan ddwyn y pêr-
aroglau a barottoisent, a rhai gyd
â hwynt.
2 A hwy a gawsant y maen wedi ei
dreiglo ymaith oddi wrth y bedd.
3 Ac wedi iddynt fyned i mewn,
ni chawsant gorph yr Arglwydd
lesu.
4 A bu, a hwy yn petruso am y
peth hwn, wele, dau wr a safodd yn
eu hymyl mewn gwisgoedd disglaer.
5 Ac wedi iddynt ofni, a gostwng
£U hwynebau tu a'r ddaear, hwy
a ddywedasant wrthynt, Paham yr
ydych yn ceisio ^y byw ym mysg
y meirw ?
6 Nid yw efe yma, ond efe a gyfod-
odd. '' Cofiwch pa fodd y dywedodd
wrthych, ac efe etto yn Galilea,
7 Gan ddywedyd, Rhaid yw rhoi
Mab y dyn yn nwylaw dynion pech-
adurus, a'i groeshoelio, a'r trydydd
dydd adgyfodi.
8 '^ A hwy a gofiasant ei eiriau ef ;
9 ^ Ac a ddychwelasant oddi wrth
y bedd, ac a fynegasant hyn oil i'r
un ar ddeg, ac i'r Ueill oil
10 A Mair Magdalen, a ^Joanna,
a Mair mam lago, a'r lleill gyd â
hwynt, oedd y rhai a ddywedasant
y pethau hyn wrth yr apostolion.
11 A'u geiriau a welid yn eu golwg
hwynt fel gwegi, ac ni chredasant
iddynt.
12 ^Eithr Petr a gododd i fynu, ac
a redodd at y bedd ; ac wedi ym-
grymmu, efe a ganfu y Uieiniau wedi
eu gosod o'r neilldu ; ac a aeth ym-
aith, gan ryfeddu rhyngddo ag ef ei
hun am y peth a ddarftiasai.
13 1Í s Ac wele, dau o honynt oedd
yn myned y dydd hwnnw i dref
a'i henw Emmäus, yr hon oedd
ynghylch tri ugain ystâd oddi wrth
Jerusalem.
14 Ac yr oeddynt hwy yn ymddi-
ddan a'u gilydd am yr hoU bethau
hyn a ddigwyddasent.
15 A bu, fel yr oeddynt yn ym-
ddiddan, ac yn ymofyn a'u gilydd,
^yr lesu ei hun hefyd a nesaodd,
ac a aeth gyd â hwynt.
16 Eithr 'eu Uygaid hwynt a at-
taliwyd, fel nas adwaenent ef.
17 Ac efe a ddywedodd wrthynt.
Pa ryw ymadroddion yw y rhai hyn
yr ydych yn eu bwrw at eu gilydd,
dan rodio, ac yn wyneb-drist ?
18 Ac un o honynt, a'i enw Cle-
opas, gan atteb a ddywedodd wrtho,
A wyt ti yn unig yn ymdeithydd
yn Jerusalem, ac ni wybuost y
pethau a wnaethpwyd ynddi hi yn
y dyddiau hyn ?
19 Ac efe a ddywedodd wrthynt.
Pa bethau? Hwythau a ddywedas-
ant wrtho, Y pethau ynghylch lesu
o Nazareth, ^ yr hwn oedd wr o bro-
phwyd, ^ galluog mewn gweithred a
gair ger bron Duw a'r hoU bobl ;
20 A'r modd y traddododd yr arch-
offeiriaid a'n llywodraethwyr ni ef i
farn marwolaeth, ac a'i croeshoel-
iasant ef.
21 Ond yr oeddym ni yn gobeithio
Anno
DOMINI
33.
2 yr hwn
eijdd yn
fyw, &o.
b Blalt. 16.
21.
a 17. 23.
Marc 9. 31.
pen. 9. 22.
e loan 2. 22.
d Matt. 28.
Marc 16.
10.
e pen. 8. 3.
f loan 20.
3,6.
E Marc IG.
12.
h Matt. 18.
20.
ad. 36.
> loan 20.
14.
a 21. 4.
k Matt. 21.
11.
pen. 7. 16.
loan 4. 19.
aC.14.
1 Act. 7. 22.
Crist yn ymddangos,
S. LUC, XXIV.
ac yn esgyn i'r nefoedd.
Anno
DOMINI
33.
m pen. 2.
38.
Act. 1. 6.
n Matt. 23.
8.
Marc 16.
10.
loan 20.
18.
• ad. 46.
Act. 17. 3.
1 Petr 1.
11.
PGen. 3.
15.a2>. IS,
a 26. 4.
a 49. 10.
Deut. 18.
15.
1 Ps. 132.
11.
Es. 7. 14.
a 9. 6.
a 40. 10.
Jer. 23. 5.
a 33. 14.
Ezec. 3i.
23.
a 37. 25.
Dan. 9. 24.
Mic. 7. 20.
Edrych nr
loan 1. 45.
r Edrych
Gen. 32.
26. a 42. 7.
Marc 6. 43.
» Gen. 19. 3.
Act. 16. 15.
S Nen, aelTi
yn amoel-
edig idd-
ynt.
♦ 1 Ccr. 15.
5.
u Marc 16.
14.
loan 20.
19.
" mai efe oedd yr hwn a waredai
yr Israel. Ac heb law hyn oil,
heddyw jw y trydydd dydd er pan
wnaethpwyd y pethau hyn.
22 A liefyd "rhai gwragedd o hon-
om ni a'n dychrynasant ni, gwedi
iddynt fod yn fore wrth y bedd :
23 A phan na chawsant ei gorph ef,
hwy a ddaethant, gan ddywedyd wel-
ed o honynt weledigaeth o angelion,
y rhai a ddywedent ei fod ef yn fyw.
24 A rhai o'r rhai oedd gyd â
nyni a aethant at y bedd, ac a
gawsant felly, fel y dywedasai y
gwragedd : ond ef nis gwelsant.
25 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
0 ynfydion, a hwyrfrydig o galon i
gredu yr hoU bethau a ddywedodd
y prophwydi !
26 " Onld oedd raid i Grist ddi-
oddef y pethau hyn, a myned i
mewn i'w ogoniant ?
27 A chan ddechreu ar p Moses, a'r
''hoU brophwydi, efe a esponiodd
iddynt yn yr hoU ysgrythyrau y
pethau am dano ei hun.
28 Ac yr oeddynt yn nesâu i'r
dref He yr oeddynt yn myned : ac
'yntau a gymmerth amo ei fod yn
myned ym mhellach.
29 A ' hwy a'i cymhellasant ef, gan
ddywedyd, Aros gyd â ni ; canys y
mae hi yn hwyrhâu, a'r dydd yn
darfod. Ac efe a aeth i mewn i aros
gyd â hwyut.
30 A darfu, ac efe yn eistedd gyd
â hwynt, efe a gymmerodd fara, ac
a'i bendithiodd, ac a'i torrodd, ac
a'i rhoddes iddynt.
31 A'u llygaid hwynt a agorwyd,
a hwy a'i hadnabuant ef : ac efe a
^ ddiflannodd allan o'u golwg hwynt.
32 A hwy a ddywedasant wrth eu
gilydd, Onid oedd ein calon ni yn
Uosgi ynom tra yr ydoedd efe yn
ymddiddan â ni ar y ffordd, a thra
yr ydoedd efe yn agoryd i ni yr
ysgrythyrau ?
33 A hwy a godasant yr awr hon-
no, ac a ddy(?hwelasant i Jerusalem,
ac a gawsant yr un ar ddeg wedi
ynigasglu ynghyd, a'r sawl oedd
gyd â hwynt,
34 Yn dywedyd, Yr Arglwydd a
gyfododd yn wir, ac * a ymddangos-
odd i Simon.
35 A hwythau a adroddasant y
pethau a wnaethesid ar y ffordd,
a pha fodd yr adnabuwyd ef gan-
ddynt wi'th dorriad y bara.
36 ^ '* Ac a hwy yn dywedyd y
pethau hyn, yr lesu ei hun a safodd
yn eu canol hwynt, ac a ddywed-
odd wrthynt, Tangnefedd i chwi.
37 Hwythau, wedi brawychu ac
ofni, a dybiasant weled o honynt
yspryd.
38 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Paham y'ch trallodir ? a paham y mae
meddyliau yn codi yn eich calonnau?
39 Edrych wch fy nwylaw a'm traed,
mai myfi fy hun ydy w : ^ teimlwch
fi, a gwelwch : canys nid oes gan
yspryd gnawd ac esgyrn, fel y
gwelwch fod gennyf fi.
40 Ac wedi iddo ddywedyd hyn,
efe a ddangosodd iddynt ei ddwy-
law a'i draed
41 Ac a hwy etto heb gredu gan
lawenydd, ac yn rhyfeddu, efe a
ddywedodd wrthynt, 'A oes gen-
nych chwi yma ddim bwyd ?
42 A hwy a roisant iddo ddarn o
bysgodyn wedi ei rostio, ac o ddil mêl.
43 Yntau a'i cymmerodd, ac a'i
bwyttaodd yn eu gŵydd hwynt.
44 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
' Dyma y geiriau a ddy wedais i wrth-
ych, pan oeddwn etto gyd â chwi,
bod yn rhaid cyflawni pob peth a
ysgrifenwyd y'nghyfraith Moses, a'r
prophwydi, a'r psalmau, am danaf fi.
45 Yna * yr agorodd efe eu deall
hwynt, fel y deallent yr ysgrythyrau.
46 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
^ Felly yr ysgrifenwyd, ac felly yr
oedd raid i Grist ddioddef, a chyf-
odi o feirw y trydydd dydd :
47 A phregethu edifeirwch a
'^maddeuant pechodau yn ei enw
ef ym mhlith yr hoU genhedloedd,
gan ddechreu yn Jerusalem.
48 Ac yr ydych ^ chwi yn dystion
o'r pethau hyn.
49 IT Ac wele, yr * ydwyf fi yn
anfon addewid fy Nhad arnoch :
eithr arhoswch chwi yn ninas Je-
rusalem, hyd oni wisger chwi â
nerth o'r uchelder.
50 IF Ac efe a'u dug hwynt allan
^ hyd yn Bethania ; ac a gododd ei
ddwylaw, ac a'u bendithiodd hwynt.
51 sAc fe a ddarfu, tra yr oedd
efe yn eu bendithio hwynt, ymad-
ael o hono ef oddi wrthynt, ac efe
a ddygwyd i fynu i'r nef.
52 ''Ac wedi iddynt ei addoli ef,
hwy a ddychwelasant i Jerusalem,
gyd â Uawenydd mawr :
53 Ac yr oeddynt yn wastadol ' yn
y deml, yn moli ac yn bendithio
Duw. Amen.
984
» Diar. 8.
22 &c.
CoL l.'l7.
1 loan 1. 1,
Dat. 19. 13.
t> Diar. 8.
30.
pen. 17. 5.
1 loan 1. 2.
c Gen. 1. 1.
d Col. 1. 16.
Heb. 1. 2.
Dat. 4. 11.
e pen. 5. 26.
1 loan 5.
11.
fpen. 8. 12.
a 9. 5.
a 12. 46.
e pen. 3. 19.
'• gynnwÿs,
b aial. 3. 1.
A. D. 26.
YR BFENGYL YN OL
SANT lOAN.
>ad.4.
k Heb. 1. 2,
a 11. 3.
I Ks. 56. Ö.
llhuf. 8.
15.
Gal. 3. 26.
2 Petr 1. 4.
1 loan 3. 1.
SNeu,
fraint.
•n pen. 3. 5.
lago 1. 18.
1 Petr 1.
23.
n Matt. 1.
16.
Luc 1. 3L
a 2. 7.
oRhuf.1.3.
Gal. 4. 4.
P 1 Tim. 3.
16.
Heb. 2. 14.
<l Matt. 17.
2' Petr 1.
17.
r CoL 1. 19.
a 2. 3, 9.
« ad. 27, 30.
pen. 3. 31.
t Col. 1. 10.
a 2. 9, 10.
PENNOD L
1 Duwdah, dynddb, a swydd lesu Grist. 15
Tystiolaeth loan. 39 Galwad Andreas, Petr,
Phylip, a Nalhanäel.
YN y dechreuad * yr oedd y
Gair, a'r Gair oedd ^ gyd â
Duw, a Duw oedd y Gair.
2 ''Hwn oedd yn y dechreuad
gyd â Duw.
3 ^Trwyddo ef y gwnaethpwyd
pob peth ; ac hebddo ef ni wnaeth-
pwyd dim a'r a wnaethpwyd.
4 * Ynddo ef yr oedd bywyd ; a'r
^bywyd oedd oleuni dynion.
5 A'r «goleuni sydd yn llewyrchu
yn y tywyllwch ; a'r tywyllwch nid
oedd yn ei ^ amgyfired.
6 1Í ^" Yr ydoedd gAvr wedi ei anfon
oddi wrth Dduw, a"i enw loan.
7 Hwn a ddaeth yn dystiolaeth,
fel y tystiolaethai am y Goleuni,
fel y credai pawb trwyddo ef.
8 Nid efe oedd y Goleuni, eitlir
efe a anfonasid fel y tystiolaethai
am y Goleuni.
9 ' Hwn ydoedd y gwir Oleuni, yr
hwn sydd yn goleuo pob dyn a'r
y sydd yn dyfod i'r byd.
10 Yn y byd yr oedd efe, ^ a'r
byd a wnaethpwyd trwyddo ef;
a'r byd nid adnabu ef
11 At ei eiddo ei hun y daeth, a'r
eiddo ei hun nis derbyniasant ef.
12 Ond * cynnifer ag a'i derbynias-
ant ef, efe a roddes iddynt ^ allu i
fod yn feibion i Dduw, sef i'r sawl
a gredant yn ei enw ef :
j3 m Y rhai ni aned o waed, nac
o ewyllys y cnawd, nac o ewyllys
gwr, eithr o Dduw.
14 " A'r Gair ° a wnaethpwyd p yn
gnawd, ac a drigodd yn ein plith
ni, (ac *ini a welsom ei ogoniant
ef, gogoniant megis yr Unig-anedig
oddi wrth y Tad,) 'yn llawn gras
a gwirionedd.
15 H loan a dystiolaethodd am
dano ef, ac a lefodd, gan ddywed-
yd, Hwn oedd yr un y dywedais
am dano, 'Yr hwn sydd yn dyfod
ar fy ol i, a aeth o'm blaen i :
canys yr oedd efe o'm blaen i.
16 Ac o'i * gyflawnder ef y derbyn-
iasom ni oD, a gras am ras.
985
17 Canys "y gyfraith a roddwyd
tr^vy Moses, ond y gras a'r g^^rion-
edd a ddaeth trwy lesu Grist
18 * M welodd neb Dduw erioed :
yr unig-anedig Fab, yr hwn sydd
ym mynwes y Tad, hwnnw a'i hys-
bysodd ef.
19 IF A hon y w ^ tystiolaeth loan,
pan anfonodd yr luddewon o Je-
rusalem offeiriaid a Lefiaid i ofyn
iddo, Pwy wy t ti ?
20 Ac ^ efe a gyffesodd. ac ni wad-
odd ; a chyffesodd, Nid myfi yw y
Crist.
21 A hwy a ofynasant iddo, Beth
ynte ? Ai Elias wyt ti ? Yntau a ddy-
wedodd. Nag ê. *Ai y *Prophwyd
wyt ti ? Ac efe a attebodd. Nag ê.
22 Yna y dywedasant wrtho, Pwy
wyt ti ? fel y rhoddom atteb i'r rhai
a'n danfonodd. Beth yr wyt ti yn
ei ddy wedyd am danat dy hun ?
23 ''Eb efe, Myfi yw Uef un yn
gwaeddi yn y diffaethwch, Uniawn-
wch ffordd yr Arglwydd, fel *= y
dywedodd Esaias y prophwyd.
24 A'r rhai a anfonasid oedd o'r
Phariseaid.
25 A hwy a ofynasant iddo, ac a
ddywedasant wrtho, Paham gan
hynny yr wyt ti yn bedyddio, onid
ydwyt ti na'r Crist, nac Elias, na'r
prophwyd ?
26 loan a attebodd iddynt, gan
ddy wedyd, "^Myfi sydd yn bedyddio
â dwfr; ond y mae un yn sefyll
yn eich plith chwi, yr hwn nid
adwaenoch chwi:
27 * Efe yw yr hwn sydd yn dyfod
ar fy ol i, yr hwn a aeth o'm blaen
i ; yr hwn nid ydwyf fi deilwng i
ddattod carrai ei esgid.
28 Y pethau hyn a wnaethpwyd
yn Bethabara, y tu hwnt i'r lorddon-
en, He yr oedd loan yn bedyddio.
29 1Í Trannoeth loan a ganfu yr
lesu yn dyfod atto ; ac e/è a ddy wed-
odd, Wele 'Oen Duw, yr hwn sydd
yn ^ tynnu ymaith bechodau y byd.
30 s Hwn yw efe am yr hwn y dy-
wedais i, Ar fy ol i y mae gwr yn
dyfod, yr hwn a aeth o'm blaen i :
canys yr oedd efe o'm blaen i.
31 Ac myfi nid adwaenwn ef : eithr
Anno
DOMINI
26.
" Kxod. 20.
1, &c
» Matt. 11.
27.
Luc 10.
22.
1 T(m. 6.
16.
1 loan 4.
12.
A. D. 30.
y pen. 5. 33.
« pen. 3. 28.
Act. 13. 'Zo.
4 Ai Pro-
pliwyd.
a Pent. 18.
15, IS.
pen. 6. 14.
b Jlatt. 3. A.
pen. 3. 23.
: Es. 40. 3.
<l Slatt. ;
11.
«■ ad. 15, 30.
Act. 19. 4.
< Es. 53. 7.
Act. 8. 3i
1 I'etr 1.
19.
5 dwf/n
ar>io.
e ad. 15, 27.
Galw Andreas a Phetr.
S. lOAN, 11.
Y hfiodas yn Cana,
Anno
DOMINI
30.
b Matt. 3.
16.
Marc 1.10.
Luc 3. 22.
1 Matt. 3.
13.
Act. L i
t ad. 29.
6 hyw f
1 Matt. 4.
18.
Î Yr En-
neiniog.
m Blatt. 16.
18.
n pen. 12.
21.
open. 21. 2.
P Gen. 3. 15.
a 49. 10.
Deut. 18.
18.
Edrych ar
Luc 24. 27.
q Eb. 4. 2.
a 7. 14.
a 9. 6.
a 53. 2.
Mic. 5. 2.
Zech.6.i2.
a 9. 9.
Edrych ar
Luc 24. 27.
r Matt. 2.
23.
Luc 2. 4.
• pen. 7. 41,
42.
fel yr amlygid ef i Israel, i hynny y
deuthum i, gan fedyddio â dwfr.
32 Ac loan a dystiolaethodd, gan
ddy wedydj Mi a welais ^ yr Yspryd
yn disgyn megis colommen, o'r nef,
ac efe a arhosodd arno ef.
33 A myfi nid adwaenwn ef ; eithr
yr hwn a'm hanfonodd i fedyddio â
dwfr, efe a ddywedodd wrthyf, Ar yr
hwn y gwelych yr Yspryd yn disgyn,
ac yn aros arno, 'hwnnw yw yr un
sydd yn bedyddio â'r Yspryd Glân.
34 A mi a welais, ac a dystiolaeth-
ais mai hwn yw Mab Duw.
35 1Í Trannoeth drachefh y safodd
loan, a dau o'i ddisgyblion :
36 A chan edrych ar yr lesu yn
rhodio, efe a ddywedodd, ''Wele
Oen Duw.
37 A'r ddau ddisgybl a'i cly wsant ef
yn llefaru, ac a ganlynasant yr lesu.
38 Yna yr lesu a droes ; a phan
welodd hwynt yn canlyn, efe a
ddywedodd wrthynt, Beth yr yd-
ych chwi yn ei geisio? A hwy a
ddywedasant wrtho ef, Rabbi, (yr
hyn o'i gyfieithu yw, Athraw,) pa
le yr Avyt ti yn ^ trigo?
39 Efe a ddywedodd wrthynt, Deu-
wch, a gwelwch, A hwy a ddaeth-
ant, ac a weîsant lie yr oedd efe
yn trigo, ac a arhosasant gyd âg ef
y diwrnod hwnnw: ac yr oedd hi
ynghylch y ddegfed awr.
40 ^Andreas, brawd Simon Petr,
oedd un o'r ddau a glywsent hynny
gan loan, ac a'i dilynascnt ef
41 Hwn yn gyntaf a gafodd ei
frawd ei hun Simon, ac a ddywedodd
wrtho, Nyni a gawsom y Messias ;
yr hyn o'i ddehongl yw, '^ Y Crist.
42 Ac efe a'i dug ef at yr lesu.
A'r lesu wedi edrych arno ef, a
ddywedodd, Ti yw Simon mab Jo-
na : "^ ti a elwir Cephas, yr hwn a
gyfieitliir, ^Carreg.
43 H Trannoeth yr e^vyllysiodd yr
lesu fyned allan i Galilea : ac efe
a gafodd Phylip, ac a ddywedodd
wrtho, Dilyn fi.
44 A ° Phylip oedd o Bethsaida, o
ddinas Andreas a Phetr.
45 Phylip a gafodd "Nathanäel,
ac a ddywedodd wrtho, Cawsom yr
hwn yr ysgrifenodd p Moses yn y
gyfraith, a'r *iprophwydi, am dano,
lesu ' o Nazareth, mab Joseph.
46 A Nathanael a ddywedodd
wrtho, ^A ddichon dim da ddyfod
o Nazareth? Phylip a ddyAvedodd
wrtho, Tyred, a gwel.
47 lesu a ganfu Nathanäel yn dy-
fod atto ; ac a ddywedodd am dano,
Wele Israeliad yn wir, * yn yr hwn
nid oes dwylL
48 Nathanäel a ddywedodd wrtho.
Pa fodd y'm hadwaenost? lesu a
attebodd ac a ddywedodd wrtho,
Cyn i Phylip dy alw di, pan oeddit
tan y ffigysbren, mi a'th welais di.
49 Nathanäel a attebodd ac a
ddywedodd wrtho ef, Rabbi, ti yw
Mab Duw ; ti yw Brenhin Israel.
50 lesu a attebodd ac a ddywed-
odd wrtho ef, 0 herwydd i mi
ddywedyd i ti, Myfi a'th welais di
dan y ffigysbren, a ydwyt ti yn
credu? ti a gei weled pethau mwy
na'r rhai hyn.
51 Ac efe a ddywedodd wi'tho, Yn
wir, yn wir, meddaf i chwi, " Ar ol
hyn y gwelwch y nef yn agored,
ac angelion Duw yn esgyn ac yn
disgyn ar Fab y dyn.
PENNOD II.
1 Crist yn troi y dwfr yn win : 12 yn myned
i loaered i Capernaum a Jerusalem: 14 ac
yno yn hiorw y prynwyr a'r gioerthwyr allan
oV deml : 19 yn rhag-fynegi ei farwolaeth
a'i adgyfodiad. 23 Llawer yn credu ynddo,
0 herwydd ei wyrthiau ; ond er hynny nid
ymddiriedai efe iddynt am dano ei hun.
A 'R trydydd dydd yr oedd priod-
JLJL as * yn Cana Galilea : a mam
yr lesu oedd yno.
2 A galwyd yr lesu hefjd a'i
ddisgyblion i'r briodas.
3 A phan ballodd y gwin, mam yr
lesu a ddywedodd wrtho ef, Nid
oes ganddynt mo'r gwin.
4 lesu a ddywedodd wrthi, ^ ^ Beth
sydd i mi a lunelwy/ â thi, wraig ?
^ ni ddaeth fy awr i etto.
5 Ei fam ef a ddywedodd wrth
y gwasanaethwyr, Beth bynnag a
ddywedo efe wi*thych, gwnewch.
6 Ac yr oedd yno chwech o ddyfr-
lestri meini wedi eu gosod, ^yn ol
defod puredigaeth yr luddewon, y
rhai a ddalient bob un ddau ffircyn
neu dri.
7 lesu a ddywedodd wrthynt, Llen-
wch y dyfr-lestri o ddwfr. A hwy
a'u Uanwasant hyd yr ymyl.
8 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Gollyngwch yn awr, a dygwch at
lywodraethwr y wledd. A hwy a
ddygasant.
9 A phan brofodd llywodraethwr
y wledd y dwfr a wnaethid yn win,
(ac ni wyddai o ba le yr ydoedd,
eithr y gwasanaethwyr, y rhai a
oUyngasent y dwfr, a wyddent,)
t Ps. 32. 2.
a7ai.
Khuf. 2.
23, 29.
uGon. 28.
12.
Matt. 4. IL
Luc 2. 9,
13.
a 22. 43.
a 24. 4.
Act. 1. 10.
a Edrych
Jos. 10. 23
*> pen. 19.
2(3.
2 Beth yAv »
mi ac i ti,
wraig Î
0 pen. 7. G.
d JIarc 7. 3.
Bwriü y prynwyr allan o'r deml. S. 10 AN, III.
Crist yn dysgu Nicodemus.
Anno
DOMINI
30.
c Matt. 12.
46.
fJIatt. 21.
12.
Marc 11.
15.
Luc 10. 45.
h Matt. 12.
3!j.
pen. 6. 30.
f Matt. 2G.
ei.
a 27. 40.
Marc 14.
53.
a 15. 29.
k Luc 24. 8.
Uywodraethwr y wledd a alwodd
ar y priod-fab,
10 Ac a ddywedodd wrtho, Fob
dyii a esyd y gwin da yn gyutaf ; ac
wedi iddynt yfed yn dda, yna un a
fo gwaeth : tithau a ged waist y gwin
da hyd yr awrhon.
11 Hyn o ddechreu gwyrthiau a
wnaeth yr lesu yn Cana Galilea, ac
a eglurodd el ogoniant; a'i ddis-
gyblion a gredasant ynddo.
12 IT Wedi hyn efe a aeth 1 waered
i Capernaum, efe, a'i fam, ® a'i frod-
yr, a'i ddisgyblion : ac yno nid
arhosasant nemmawr o ddyddiau.
13 11 A phase yr luddewon oedd
yn agos : a'r lesii a aeth i fynu 1
Jerusalem ;
14 ^ Ac a gafodd yn y deml rai yn
gwerthu ychain, a defaid, a chol-
ommennod, a'r newidwyr arian yn
eistedd.
15 Ac wedi gwneuthur fflangell
o fan reffynnau, efe a'u gyrrodd
hwynt oil allan o'r deml, y defaid
hefyd a'r ychain ; ac a dy walltodd
allan arian y newidwyr, ac a ddym-
chwelodd y byrddau :
16 Ac a ddywedodd wrth y rhai
oedd yn gwerthu colommennod,
Dygwch y rhai hyn oddi yma ; na
wnewch dy fy Nhad i yn dy march-
nad.
17 A'i ddisgyblion a gofiasant fod
yn ysgrifenedig, ^Zel dy dy di a'm
hysodd i.
18 IT Yna yr luddewon a attebas-
ant ac a ddywedasant wrtho ef,
^ Pa arwydd yr wyt ti yn ei ddang-
os i ni, gan dy fod yn gwneuthur
y pethau hyn ?
19 Yr lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd wrthynt, ' Dinystriwch y
deml hon, ac mewn tridiau y cyf-
odaf hi
20 Yna yr luddewon a ddywedas-
ant, Chwe blynedd a deugain y bu-
wyd yn adeiladu y deml hon ; ac
a gyfodi di hi mewn tridiau ?
21 Ond efe a ddywedasai am deml
ci gorph.
22 Am hynny pan gyfododd efe o
feirw, ^ ei ddisgyblion ef a gofiasant
iddo ddywedyd hyn wrthynt hwy :
a hwy a gredasant yr ysgrythyr, a'r
gair a ddywedasai yr lesu.
23 1Í Ac fel yr oedd efe yn Jerusa-
lem ar y pasc yn yr wyl, Uawer a
gredasant yn ei enw ef, wrth weled
ei arwyddion a wnaethai efe.
24 Ond nid ymddiriedodd yr lesu
iddynt am dano ei hun, am yr ad-
waenai efe hwynt oil ;
25 Ac nad oedd raid iddo dystiol-
aethu o neb iddo am ddyn : o her-
wydd ^ yr oedd efe yn gwybod beth
oedd mewn dyn.
PENNOD III.
1 Crist yn dyngu Nicodemus mor angenrheidiol
yw ad-enedigaeth. 14 Am ffydd yn ei farw-
olaeth ef. 16 Mawr gariad Duw tu ag at y
hyd. 18 Condemniad am anghrediniaeth.
23 Bedydd, tystiolaeth, ac athrawiaeth loan
am Grist.
AC yr oedd dyn o'r Phariseaid,
XX a'i enw Nicodemus, pennaeth
yr luddewon :
2 ^Hwn a ddaeth at yr lesu liw nos,
ac a ddywedodd wrtho, Rabbi, nyni
a wyddom mai dysgawdwr ydwyt ti
wedi dyfod oddi wrth Dduw : canys
*• ni allai neb wneuthur y gwyrthiau
hyn yr wyt ti yn eu gwneuthur, oni
bai fod <= Duw gyd ag ef.
3 lesu a attebodd ac a ddywedodd
wrtho, Yn wir, yn wir, meddaf i ti,
^ Oddi eithr geni dyn ^ drachefn, ni
ddichon efe weled teyrnas Dduw.
4 Nicodemus a ddywedodd wrtho.
Pa fodd y dichon dyn ei eni, ac
efe yn hen? a ddichon efe fyned
i groth ei fam eilwaith, a'i eni ?
5 lesu a attebodd ac a ddywed-
odd, Yn wir, yn Avir, meddaf i ti,
Oddi eithr geni dyn o ddwfr ac
o'r Yspryd, ni ddichon efe fyned i
mewn i deyrnas Dduw.
6 Yr hyn a aned o'r cnawd, sydd
gnawd ; a'r hyn a aned o'r Ys-
pryd, sydd yspryd.
7 Na ryfedda ddywedyd o honof
fi wrthyt, Y mae yn rhaid eich
geni chwi ^drachefn.
8 * Y mae y gwynt yn chwythu Ue
y mynno : a thi a glywi ei swn ef, ond
ni wyddost o ba le y mae yn dyfod,
nac i ba le y mae yn myned : felly
mae pob un a'r a aned o'r Yspryd.
9 Nicodemus a attebodd ac a ddy-
wedodd wi'tho, ^Pa fodd y dichon
y pethau hyn fod ?
10 lesu a attebodd ac a ddywedodd
wrtho, A wyt ti yn ddysgawdwr yn
Israel, ac ni wyddost y pethau hyn ?
11 «Yn wir, yn wir, meddaf i ti,
Mai yr hyn a wyddom yr ydym yn
ei lefaru, a'r hyn a welsom yr ydym
yn ei dystiolaethu ; ^ a'n tystiolaeth
ni nid ydych yn ei derbyn.
12 Os dywedais i chwi bethau
daearol, a chwithau nid ydych yn
credu ; pa fodd, os dywedaf i chwi
bethau iiefol, y credwch ?
Anno
DOMINI
30.
1 1 Sam. 16.
7.
1 Ohron.
28.9.
pen. 6. 64.
Act. 1. 24.
Dat. 2. 23.
a pen. 7. 50.
a 19. 39.
b pen. 9. 16,
33.
c Act. 10.
38.
d Tit. 3. 5.
2 oddi fynu.
3 oddi fynu,
o Preg. 11.
5.
lCor.2.n.
f pen. G. 52,
60.
8 pen. 7. 16.
a 8. 28.
a 12. 49.
a 14. 24.
t ad. 32.
Bedydd loan.
S. lOAN, IV.
Tystiolaeth loan am Grist.
Anno
DOMINI
30.
> Diar. 30. 4.
pen. 6. 62.
Eph. 4. 9.
k Num. 21.
1 pen. 8. 28.
a 12. 32.
mad. 36.
pen. 6. 47.
0 Luc 9. 56.
pen. 5. 45.
a 8. 15.
a 12. 47.
P pen. 5. 24.
a 6. 40, 47.
a 20. 31.
«i pen. 8. 12.
r.Tob24.13,
17.
S Neu, na
ddatgudd-
ier.
» pen. 4. 2.
tMatt 14.
u pen. 1. 7,
15, 27, 34.
xlCor.4.7.
Ileb. 5. 4.
lago 1. 17.
^gymmerijd
dim iddo
ei lain.
13 Ac ni esgynodd neb i'r iief,
oddi eithr yr hwn a ddisgynodd o'r
nef, se/Mab y dyn, yr hwn sydd yn
y nef.
14 IT Ac "^ megis y dyrchafodd Mo-
ses y sarph yn y diffaethwch, felly
^y mae yn rhaid dyrchafu Mab y
dyn;
15 Fel na choller pwy bynnag a
gredo ynddo ef, ond ™caffael o bono
fywyd tragywyddoL
16 1Í " Canys felly y carodd Duw y
byd, fel y rhoddodd efe ei unig-
anedig Fab, fel na choller pwy byn-
nag a gredo ynddo ef, ond cafifael o
hono fywyd tragywyddoL
17 "Oblegid ni ddanfonodd Duw ei
Fab i'r byd i ddamnio y byd, ond
fel yr achubid y byd trwyddo ef
18 11 P Yr hwn sydd yn credu yn-
ddo ef, ni ddemnir : eithr yr hwn
nid yw ja credu, a ddamniwyd
eisoes ; o herwydd na chredodd yn
enw unig-anedig Fab Duw.
19 A hon yw y ddamnedigaeth,
•1 ddyfod goleuni i'r byd, a charu o
ddynion y tywyllwch yn fwy na'r
goleuni; canys yr oedd eu gweith-
redoedd hwy yn ddrwg.
20 0 herwydd "^pob un a'r sydd
yn gwneuthur drwg, sydd yn cas-
âu y goleuni, ac nid yw yn dyfod
i r goleuni, fel " nad argyhoedder ei
weithredoedd ef
21 Ond yr hwn sydd yn gwneuth-
ur gwirionedd, sydd yn dyfod i'r
goleuni, fel yr eglurhâer ei weith-
redoedd ef, mai yn Nuw y gwnaed
hwynt.
22 1Í Wedi y pethau hyn, daeth yr
lesu a'i ddisgyblion i wlad Judea ;
ac a arhosodd yno gyd â hwynt,
' ac a fedyddiodd.
23 % Ac yr oedd loan hefyd yn
bedyddio yn Ainon, yn agos i Salim ;
canys dyfroedd lawer oedd yno : a
hwy a ddaethant,ac a'ubedyddiwyd ;
24 Canys *ni fwriasid loan etto
y'ngharchar.
25 IT Yna y bu ymofyn rhwng
rhai o ddisgyblion loan a'r luddew-
on, ynghylch puredigaeth.
26 A hwy a ddaethant at loan, ac
a ddywedasant wrtho, * Rabbi, yr
hwn oedd gyd â thi y tu hwnt i'r
lorddonen, "am yr hwn y tystiolaeth-
aist ti, wele, y mae hwnnw yn bed-
yddio, a phawb yn dyfod atto ef.
27 loan a attebodd ac a ddywed-
odd, *Ni ddichon dyn ^ dderbyn dim,
oni bydd wedi ei roddi iddo o'r nef.
ddaear,
llefaru :
nef,
or
28 Chwychwi eich hunain ydych
dystion i mi, ddywedyd o honof fi,
y Nid myfi yw y Crist, eithr ^ fy mod
wedi fy anion o'i flaen ef
29 Yr, hwn sydd ganddo y briod-
ferch, y w y priod-fab : ond * cyfaill
y priod-fab, yr hwn sydd yn sefyll
ac yn ei glywed ef, sydd yn llawen-
ychu yn ddirfawr oblegid Uef y
priod-fab : y Uawenydd hwn ^ mau
fi gan hynny a gyflawnwyd.
30 Rhaid ydyw iddo ef gynnyddu,
ac i minnau leihâu.
31 Yr hwn a ddaeth oddi uchod,
^ sydd goruwch pawb oil : yr hwn
sydd o'r ddaear, sydd o'r
ac am y ddaear y mae yn
"yr hwn sydd yn dyfod
sydd goruwch pawb.
32 "^A'r hyn a welodd efe ac a
glywodd, hynny y mae efe yn ei
dystiolaethu : ond nid oes neb yn
derbyn ei dystiolaeth ef
33 Yr hwn a dderbyniodd ei dyst-
iolaeth ef, *a seliodd mai geirwir
yw Duw.
34 Canys yr hwn a anfonodd Duw,
sydd 3^1 llefaru geiriau Duw ; o-
blegid nid wrth fesur y mae Duw
yn rhoddi iddo efjY Yspryd.
35 ^ Y mae y Tad yn caru y Mab, ac
efe a roddodd bob peth yn ei law ef.
36 s Yr hwn sydd yn credu yn y
Mab, y mae ganddo fywyd tragy-
wyddol: a'r hwn sydd heb gredu
i'r Mab, ni wêl fywyd; eithr y mae
digofaint Duw yn aros arno ef.
PENNOD ly.
1 Crist yn ymddiddan â gwraig o Samaria, ac
yn ei ddaiguddio ei hun iddi. 27 M ddis-
gyblion yn rhyfeddu; 31 ac yntau. yn hys-
hysu iddynt ei zel tu ag at ogoniant Duw.
39 Llawer o'r Samariaid yn credu ynddo;
43 ac yntau yn myned ymaith i Galilea, ac
yn iachâu mab y llywydd oedd yn gorwedd
yn glaf yn Capernaum.
PAN wybu yr Arglwydd gan hyn-
ny glywed o'r Phariseaid fod
yr lesu yn gwneuthur ac ^ yn bed-
yddio mwy o ddisgyblion nag loan,
2 (Er na fedyddiasai yr lesu ei
hun, eithr ei ddisgyblion ef,)
3 Efe a adawodd Judea, ac a aeth
dracheih i Galilea.
4 Ac yr oedd yn rhaid iddo fyned
trwy Samaria.
5 Efe a ddaeth gan hynny i ddin-
as yn Samaria a elwid Sichar, ger
Haw y rhandir ^a roddasai Jacob
i'w fab Joseph :
6 Ac yno yr oedd fíynnon Jacob.
Yr lesu gan hynny yn ddiffygiol
Crist yn ymddiddan
S. LOAN, IV.
â'r wraig o Samaria.
Anno
DOMINI
30.
c2Bren. 17.
24.
Luc 9. 52,
53.
Act.l0.2S.
d Jer. 2. 13
e pen. 6. 35,
r pen. 7. 38.
B Edrych
pen. Ü. 34.
2 Luc T. 16.
a 24. 19.
pea. 6, 14.
h Deut. 12.
5,11.
1 Bien. 9.
3.
2 Chxoo. 7.
12.
gan y daith, a eisteddodd felly ar y
ffynnon: ac ynghylch y chweched
awr ydoedd hi.
7 Daeth gwraig o Samaria i dynnu
dwfr : a'r lesu a ddywedodd wrthi,
Dyro i mi i yfed.
8 (Canys ei ddisgyblion ef a aeth-
eut i'r ddinas i brynu bwyd.)
9 Yna y wraig o Samaria a ddy-
wedodd wrtho ef, Pa fodd yr ydwyt
ti, a thi yn luddew, yn gofyn diod
gennyf fi, a myfi yn wraig o Sama-
ria? oblegid •'nid yw yr luddewon
yn ymgyfeillach a'r Samariaid.
10 Yr lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd wrthi, Fed adwaenit ti
ddawn Duw, a phwy yw yr hwn
sydd yn dywedyd wrthyt, Dyro i
mi i yfed ; tydi a ofynasit iddo ef,
ac efe a roddasai i ti "^ddwfr bywioL
11 Y wraig a ddywedodd wrtho,
Arglwydd, nid oes gennyt ti ddim i
godi dwfr, a'r pydew sydd ddwfn :
o ba le gan hynny y mae gennyt ti
y dwfr bywiol hwnnw ?
12 Ai mwy wyt ti na'n tad Jacob,
yr hwn a roddodd i ni y pydew, ac
efe ei hun a yfodd o hono, ai feib-
ion, al anifeiliaid ?
13 lesu a attebodd ac a ddywed-
odd wrthi, Pwy bynnag sydd yn
yfed o'r dwfr hwn, efe a sycheda
drachefn :
14 Ond *pwy bynnag a yfo o'r dwfr
a roddwyf fi iddo, ni sycheda yn
dragywydd; eithr y dwfr a rodd-
wyf iddo, 'a fydd ynddo yn ffynnon
o ddwfr yn tarddu 1 fywyd tragy-
wyddol.
15 s Y wraig a ddywedodd wrtho,
Arglwydd, dyro i mi y dwfr hwn,
fel na sycliedwyf, ac na ddelwyf
yma i godi dwfr.
16 lesu a ddywedodd wrthi, Dos,
galw dy wr, a thyred yma.
17 Y wraig a attebodd ac a ddy-
wedodd, Nid oes gennyf wr. lesu a
ddywedodd wrthi. Da y dywedaist,
Nid oes gennyf wr.:
18 Canys pump o wŷr a fix i ti ; aV
hwn sydd gennyt yr awrhon, nid yw
wr i ti : hyn a ddywedaist yn wir.
19 Y wraig a ddywedodd wrtho ef,
Arglwydd, ^mi a welaf mai pro-
phwyd wyt ti.
20 Ein tadau a addolasant yn y
mynydd hwn ; ac yr ydych chwi yn
dywedyd mai ^ yn Jerusalem y mae
y man lie y mae yn rhaid addoli.
21 lesu a ddywedodd wrthi hi, O
wraig, cred fi, y mae yr awr yn dy-
fod, pryd nad addoloch y Tad, nac
yn y mynydd hwn, nac yn Jerusalem.
22 Chwychwi ydych yn addoli y
peth ni wyddoch : ninnau ydym yn
addoli ' y peth a wyddom : canys
•^ iachawdwriaeth sydd o'r ludd-
ewon.
23 Ond dyfod y mae yr awr, ac yn
awr y mae hi, pan addolo y gwir
addolwyr y Tad mewn yspryd a
gwirionedd : canys y cyfryw y mae
y Tad yn eu ceisio i'w addoli ef.
24 ^ Yspryd yw Duw ; a rhaid i'r
rhai al haddolant ef, addoli mewn
yspryd a gwirionedd.
25 Y wraig a ddywedodd wrtho,
Mi a wn fod y Messias yn dyfod, yr
hwn a elwir Crist : pan ddelo hwn-
nw, efe a fynega i ni bob peth.
26 lesu a ddywedodd wrthi hi,
™ Myfi, yr hwn wyf yn ymddiddan â
thi, yw hwnnw.
27 1Í Ac ar hyn y daeth ei ddis-
gyblion ; a bu ryfedd ganddynt ei
fod ef yn ymddiddan â gwraig :
er hynny ni ddywedodd neb, Beth
a geisi? neu, Paham yr ydAvyt yn
ymddiddan â hi ?
28 Yna y wraig a adawodd ei dwfr-
lestr, ac a aeth i'r ddinas, ac a ddy-
wedodd wrth y dynion,
29 Deuwch, gwelwch ddyn yr hwn
a ddywedodd i mi yr hyn oil a
wneuthum : onid hwn yw y Crist?
30 Yna hwy a aethant allan o'r
ddinas, ac a ddaethant atto ef
31 1Í Yn y cyfamser y disgyblion
a attolygasant iddo, gan ddy wedyd.
Rabbi, bwytta.
32 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Y mae gennyf fi fwyd i'w fwytta yr
hwn ni wyddoch chwi oddi wrtho.
33 Am hynny y disgyblion a ddy-
wedasant wrth eu gilydd, A ddug
neb iddo ddim i'w fwytta ?
34 lesu a ddywedodd wrthynt, Fy
mwyd i yw gwneuthur ewyllys yr
hwn a'm hanfonodd, a gorphen ei
waith ef.
35 Onid ydych chwi yn dywedyd,
Y mae etto bedwar mis, ac yna y
daw y cynhauaf? Wele, yr ydwyf
fi yn dywedyd wrthych, Dyrchef-
wch eich Uygaid, ac edrychwch ar
y meusydd ; " canys gwýnion ydynt
eisoes IV cynhauaf.
36 A'r hwn sydd yn medi, sydd yn
derbyn cyflog, ac yn casglu firwyth
i fywyd tragywyddol : fel y byddo
i'r hwn sydd yn hau, ac i'r hwn
sydd yn medi, lawenychu ynghyd.
n
Anno
DOMINI
30.
l2Bren.l7.
20.
k Eb. 2. 3.
Khut. 9. 4,
5.
1 2 Cor. 3.
17,
™ pen. 9.
37.
n JTatt. 9.
37.
Luoiai
lachâu màb y pendejig.
S. lOAN, V.
lachâu y claf wrth y llyn.
Anno
DOMINI
30.
0 pen. 17. 8.
P Matt. 13.
57.
Marc 6. 4.
Luc 4. 24.
<) pen. 2. 1,
11.
2 reolwr.
r I Cor. 1.
37 Canys yn hyn y mae y gair yn
wir, Mai arall yw yr hwn sydd yn
hau, ac arall yr hwn sydd yn medi.
38 Myfi a'ch anfonais chwi i fedi
yr hyn ni lufuriasoch : eraill a laf-
uriasant, a chwithau a aethoch i
mewn i'w Uafur hwynt.
39 IT A llawer o'r Samariaid o'r
ddinas honno a gredasant ynddo, o
herwydd gair y wraig, yr hon oedd
yn tystiolaethu, Efe a ddywedodd i
mi yr hyn oil a wneuthum.
40 Am hynny pan ddaeth y Sa-
mariaid atto ef, hwy a attolygasant
iddo aros gyd â hwynt. Ac efe a
arhosodd yno ddeuddydd.
41 A mwy o lawer a gredasant
ynddo ef oblegid ei air ei hun.
42 A hwy a ddywedasant wrth y
wraig, Md ydym ni weithian yn
credu oblegid dy ymadrodd di :
canys °ni a'^ clywsom efein hunain,
ac a wyddom mai hwn yn ddiau yw
y Crist, lachawdwr y byd.
43 ^ Ac ym mhen y ddeuddydd
efe a aeth ymaith oddi yno, ac a
aeth i Galilea.
44 Canys p yr lesu ei hun a dyst-
iolaethodd, nad ydyw prophwyd
yn cael anrhydedd yn ei wlad ei hun.
45 Yna pan ddaeth efe i Galilea, y
Galileaid a'i derbyniasant ef, wedi
iddynt weled yr hoU bethau a
wnaeth efe yn Jerusalem ar yr wyl :
canys hwythau a ddaethant i'r wyl.
46 Felly yr lesu a ddaeth drachefn
i Cana yn Galilea, ^Ue y gwnaeth
efe y dwfr yn win. Ac yr oedd
rhyw ^bendefig, yr hwn yr oedd ei
fab yn glaf yn Capernaum.
47 IT Pan glybu hwn ddyfod o'r
lesu o Judea i Galilea, efe a aeth
atto ef, ac a attolygodd iddo ddyfod
i waered, a iachâu ei fab ef : canys
yr oedd efe ym mron marw.
48 Yna lesu a ddywedodd wrtho
ef, ' Oni welwch chwi arwyddion a
rhyfeddodau, ni chredwch.
49 Y pendefig a ddywedodd wrtho
ef, 0 Arglwydd, tyred i waered cyn
marw fy machgen.
50 lesu a ddywedodd wrtho ef,
Dos ymaith ; y mae dy fab yn fyw.
Ar gwr a gredodd y gair a ddy-
Avedasai lesu wrtho, ac efe a aeth
ymaith.
51 Ac fel yr oedd efe yr awrhon
yn myned i waered, ei weision a
gyfarfuant âg ef, ac a fynegasant,
gan ddywedyd, Y mae dy fachgen
yn fyw.
52 Yna efe a oiynodd iddynt yr
awr y gwellhasai arno. A hwy a
ddywedasant wrtho, Doe, y seithfed
awr, y gadawodd y cryd ef.
53 Yna y gwybu y tad mai yr awr
honno oedd, yn yr hon y dywedasai
lesu wrtho ef, Y mae dy fab yn fyw.
Ac efe a gredodd, al holl dy.
54 Yr ail arwydd yma drachefn a
wnaeth yr lesu, wedi dyfod o Judea
i Galilea.
PENNOD V.
1 Yr lesu ar y dydd Sahhath yn iachâu yr
hwn a fuasai glaf namyn dwy flynedd deu-
gain : 10 aV luddewon am hynny yn cwer-
ylti, ac yn ei erlid ef. 17 Yntau yn atteb
drosto ei hun, ac yn eu hargyhoeddi hwy, gan
ddangos pwy ydyw ef, tnvy dysiiolaeth ei
Dad, 32 ac loan, 31 a'i weithredoedd ei
hun, 39 a'r ysgrythyrau.
WEDI hynny yr oedd ^gwyl
yr luddewon ; a'r lesu a aeth
i fynu i Jerusalem.
2 Ac y mae yn Jerusalem, wrth
^/archnad y defaid, lyn a elwir yn
Hebraeg, Bethesda, ag iddo bum
porth ;
3 Yn y rhai y gorweddai lliaws
mawr o rai cleifion, deillion, cloff-
ion, gwywedigion, yn disgwyl am
gynhyrfiad y dwfr.
4 Canys angel oedd ar amserau yn
disgyn i'r llyn, ac yn cynhyrfu y
dwfr : yna yr hwn a elai i mewn
yn gyntaf ar ol cynhyrfu y dwfr,
a âi yn iach o ba gleiyd bynnag a
fyddai arno.
5 Ac yr oedd rhyw ddyn yno, yr
hwn a ftiasai ^glaf namyn dwy flyn-
edd deugain.
6 Yr lesu, pan welodd hwn yn
gorwedd, a gwybod ei fod ef felly
yn hir o amser bellach, a ddywed-
odd wrtho, A fynni di dy wneuthur
yn iach ?
7 Y claf a attebodd iddo, Ar-
glwydd, nid oes gennyf ddyn i'm
bwrw i'r llyn, pan gynhyrfer y
dwfr: ond tra fyddwyf fi yn dyfod,
arall a ddisgyn o'm blaen i.
8 Yr lesu a ddywedodd wrtho,
^ Cyfod, cymmer dy wely i fynu, a
rhodia.
9 Ac yn ebrwydd y gwnaed y dyn
yn iach ; ac efe a gododd ei wely,
ac a rodiodd. A'r '= Sabbath oedd
y diwrnod hwnnw.
10 1Í Am hynny yr luddewon a
ddywedasant wrth yr hwn a wnaeth-
id yn iach, ^ Y Sabbath y w hi : nid
cyfreithlawn i ti godi dy wely.
11 Efe a attebodd iddynt, Yr hwn
Crist yn atteh
S. lOAN, V.
yr luddeicon.
Anno
DOMINI
31.
4 Neu, er
hod tyrfa
(neu, a
ihyrfa) yn
yfan
honno.
e Blatt. 12.
45.
pen. 8. 11.
rpen.14.10.
E pen. 7. 19.
h pen. 10.33.
Phil. 2. e.
B gydradd.
Í ad. 30.
pen. 8. 28.
a 9. 4. a 12.
43. a 14. 10.
k pen. 3. 35.
1 Blatt. 11.
27.a28.18.
ad. 27.
pen. 3. 35.
a 17. 2.
m 1 loan 2.
23.
n pen. 3. 18.
a 6. 40, 47.
a 8. 51.
a'm gwnaeth i yn iach, efe a ddy-
wedodd wrthyf, Cyfod dy wely, a
rhodia.
12 Yna hwy a ofynasant iddo, Pwy
yvv y dyn a ddywedodd wrthyt ti,
Cyfod dy wely, a rhodia ?
13 A'r hwn a iachasid ni wyddai
pwy oedd efe : canys yr lesu a gil-
iasai *o'r dyrfa oedd yn y fan honno.
14 Wedi hynny yr lesu a'i cafodd
ef yn y deml, ac a ddywedodd wrtho,
Wele, ti a wnaethpwyd yn iach : ^na
phecha mwyach, rhag digwydd i ti
beth a fyddo gwaeth.
15 Y dyn a aeth ymaith, ac a fyn-
egodd i'r luddewon, mai yr lesu
oedd yr hwn a'i gwnaeth ai ef yn iach.
16 Ac am hynny yr luddewon a
erlidiasant yr lesu, ac a geisiasant
ei ladd ef, oblegid iddo wneuthur
y pethau hyn ar y Sabbath.
17 1Í Ond yr lesu a'u hattebodd
hwynt, ^Y mae fy Nhad yn gweithio
hyd yn hyn, ac yr ydwyf finnau yn
gweithio.
18 Am hyn gan hynny yr ludd-
ewon ^a geisiasant yn fwy ei ladd ef,
oblegid nid yn unig iddo dorri y
Sabbath, ond hefyd iddo ddywedyd
fod Duw yn Dad iddo, ''gan ei
wneuthur ei hun yn ^gystal â Duw.
19 Yna yr lesu a attebodd ac a
ddywedodd wrthynt, Yn wir, yn wir,
meddaf i chwi, ' Ni ddichon y Mab
wneuthur dim o hono ei hunan,
eithr yr hyn a welo efe y Tad yn ei
^yneuthur : canys beth bynnag y
mae efe yn ei wneuthur, hynny
hefyd y mae y Mab yr un ffunud yn
ei wneuthur.
20 Canys y ''Tad sydd yn caru y
Mab, ac yn dangos iddo yr hyn oil
y mae efe yn ei wneuthur : ac efe
a ddengys iddo ef weithredoedd
mwy na'r rhai hyn, fel y rhyfedd-
och chwi.
21 Oblegid megis y mae y Tad yn
cyfodi y rhai meirw, ac yn eu byw-
hâu ; felly hefyd y mae y Mab yn
bywhau y rhai a fynno.
22 Canys y Tad nid yw yn barnu
neb ; eithr ' efe a roddes bob barn
i'r Mab :
23 Fel yr anrhydeddai pawb y
Mab, fel y maent yn anrhydeddu y
Tad. ^ Yr hwn nid y w yn anrhyd-
eddu y Mab, nid y w yn anrhydeddu
y Tad yr hwn a'i hanfonodd ef.
24 Yn wir, yn wir, meddaf i chwi,
" Y neb sydd yn gwrandaw fy ngair
i, ac yn credu i'r hwn a'm hanfon-
odd i, a gaiff fywyd tragywyddol,
ac ni ddaw i farn ; eithr efe a aeth
trwodd o farwolaeth i fywyd.
25 Yn wir, yn wir, meddaf i chwi,
Y mae yr awr yn dyfod, ac yn aAvr
y mae, **pan glywo y meirw lef
Mab Duw: a'r rhai a glywant, a
fyddant byw.
26 Canys megis y mae gan y
Tad fywyd ynddo ei hunan, felly
y rhoddes efe i'r Mab hefyd fod
ganddo fyAvyd ynddo ei hun ;
27 Ac P a roddes awdurdod iddo i
wneuthur barn heiyd, o herwydd
ei fod yn Fab dyn.
28 Na ryfeddwch am hyn : canys
y mae yr awr yn dyfod, yn yr hon
y caifí' pawb a'r sydd yn y beddau
gly wed ei leferydd ef ;
29 A 1 hwy a ddeuant allan : y
rhai a wnaethant dda, i adgyfodiad
bywyd ; ond y rhai a wnaethant
ddrwg, i adgyfodiad barn.
'60 "^M allaf fi wneuthur dim o
honof fy hunan : fel yr ydwyf yn
clywed, yr ydwyf yn barnu : a'm
barn i sydd gyfiawn; canys ^nid
ydwyf yn ceisio fy ewyllys fy hunan,
ond ewyllys y Tad yr hwn. a'm han-
fonodd i.
31 *0s ydwyf fi yn tystiolaethu am
danaf fy hunan, nid yw fy nhystiol-
aeth i wir.
32 IF " Arall sydd yn tystiolaethu
am danaf fi ; ac mi wn mai gwir yw
y dystiolaeth y mae efe yn ei thyst-
iolaethu am danaf fi.
33 ^Chwychwi a anfonasoch at
loan, ac efe a ddug dystiolaeth i'r
gwirionedd.
34 Ond myfi nid ydwyf yn derbyn
tystiolaeth gan ddyn : eithr y peth-
au hyn yr ydwyf yn eu dywedyd,
fel y gwareder chwi.
35 Efe oedd ganwyll yn Uosgi, ac
y yn goleuo ; a ^ chwithau oeddych
ewyllysgar i orfoleddu dros amser
yn ei oleuni ef.
36 1Í Ond ^y mae gennyf fi dystiol-
aeth fwy nag loan : canys ''y g weith-
redoedd a roddes y Tad i mi i'w
gorphen, y gweithredoedd hynny y
rhai yr ydwyf fi yn eu gwneuthur,
sydd yn tystiolaethu am danaf fi,
mai y Tad a'm hanfonodd i.
37 A'r Tad, yr hwn a'm hanfonodd
i, *=efe a dystiolaethodd am danaf fi.
Ond ni chlywsoch chwi ei lais ef
un amser, ^ ac ni welsoch ei wedd ef
38 Ac nid oes gennych chwi mo'i
air ef yn aros ynoch : canys yr hwn
Anno
DOMINI
31.
» Eph. 2. 1,
6.
P ad. 22.
Act. 10.42
a 17. 31.
Edrych
Dan. 7. 13
14.
q Dan. 12. 2.
Matt. 25.
32, 33, 46.
1 Thess. 4.
10.
6 pen. 6. SS.
t pen. S. 14.
u Matt. 3.
17. a 17. 5.
X ppn. 1. 15,
ly, 27.
y2 Petri.
19.
z Edrych
Matt. 13.
20.
a 1 1 oan 5.
9.
b pen. 10.
25.
c Matt. 3.
17. a 17. 5.
pen. 8. 18.
d Deut. 4.
12.
1 Tim. 1.
17. a 6. IC.
1 loan t.
12.
Crist yn porthi y püm mil,
S. lOAN, VI.
ac yn rhoclio ar y mor.
Anno
DOMINI
31.
e Ea. 8. 20.
a 34. 16.
Luc 16. 29.
Act. 17. 11.
t Deut. 18.
15, 18.
Luc 24.27.
pen. 1. 45.
s pen. 12.
43.
b Rhuf. 2.
Í Khuf. 2.
li
k Gen. 3. 15.
a 12. 3.
a 18. 18.
a 22. 18.
a 49. 10.
Deut. 18.
15, 18.
Act.2G.22.
A. D. 32.
»Lef. 23.5,
7.
Deut. 16. L
b Matt. 14.
14.
Marc G. 35.
Luc 9. VL
a anfonodd efe, hwnnw nid ydych
chwi yn credu iddo.
39 IF * Chwiliwch yr ysgrytliyrau ;
canys ynddynt hwy yr ydych chwi
yn meddwl cael bywyd tragywydd-
ol : a ^hwynt-hwy yw y rhai sydd
yn tystiolaethu am danaf fi.
40 Ond ui fymiwch chwi ddyfod
attaf fi, fel y caifoch fywyd.
41 Nid ydwyf fi yn derbyn gogon-
iant oddi wrth ddynion.
42 Ond myfi a'ch adwaen chwi, nad
oes gennych gariad Duw ynoch.
43 Myfi a ddeuthum yn enw fy
Nhad, ac nid ydych yn fy nerbyn
i : OS arall a ddaw yn ei enw ei
hun, hwnnw a dderbyniwch.
44 § Pa fodd y gellwch chwi gredu,
y rhai ydych yn derbyn gogoniant
gan eich gilydd, ac heb geisio ''y
gogoniant sydd oddi wrth Dduw
yn unig?
45 Na thybiwch y cyhuddaf fi
chwi wrth y Tad : ' y mae a'ch cy-
hudda chwi, sef Moses, yn yr hwn
yr ydych yn gobeithio.
46 Canys pe credasech chwi i Mo-
ses, chwi a gredasech i minnau:
oblegid ''am danaf fi yr ysgrifen-
odd efe.
47 Ond OS chwi ni chredwch i'w
ysgrifeniadau ef, pa fodd y cred-
wch i'm geiriau i ?
PENNOD VI.
1 Crist yn porthi piim mil o bohl â phüm torth
a dau bysgodyn : 15 ar bdbl o herwi/dd
hynny yn ceisio ei wneathur ef yn frenhin :
16 yntau yncilio d'r neilldu, ac yn rhodio ar
y mor at ei ddisgyblion : 26 ac yn ceryddu
y bobl oedd yn heidio ar ei ol, a hall gnawdol
wrandawyr ei air: 32 ac yn dangos mai efe
yw bara y bywyd i'r ffyddloniaid. 66 Llawer
o ddisgyblion yn ymadael âg ef. 68 Petr yn
ei gyffesu ef. 70 Bod Judas yn gythiaul.
WEDI y pethau hyn yr aeth yr
lesu dros for Galilea, hwnnw
y w mor Tiberias.
2 A thyrfa fawr a'i canlynodd
ef ; canys hwy a welsent ei arwydd-
ion, y rhai a wnaethai efe ar y
cleifion.
3 A'r lesu a aeth i fynu i'r myn-
ydd, ac a eisteddodd yno gyd âl
ddisgyblion,
4 *A'r pasc, gwyl yr luddewon,
oedd yn agos.
5 f ^' Yna yr lesu a ddyrchafodd ei
lygaid, ac a welodd fod tyrfa fawr
yn dyfod atto ; ac a ddywedodd
wrth Phylip, 0 ba le y prynwn ni
fara, fel y caflb y rhai hyn fwy tta ?
6 (A hyn a ddywedodd efe i'w
brofi ef : canys efe a wyddai beth
yr oedd efe ar fedr ei wneuthur.)
7 Phylip a'i hattebodd ef, ^" Gwerth
dau can ceiniog o fara nid yw ddig-
on iddynt hwy, fel y gallo pob un o
honynt gymmeryd ychydig.
8 Un o'i ddisgyblion a ddywedodd
wrtho, Andreas, brawd Simon Petr,
9 Y mae yma ryw fachgennyn, a
chanddo bum torth haidd, a dau
bysgodyn : ^ ond beth yw hynny
rhwng cynnifer ?
10 A'r lesu a ddywedodd, Perwch
i'r dynion eistedd i lawr. Ac yr
oedd glaswellt lawer yn y fan hon-
no. Felly y gwŷr a eisteddasant i
lawr, ynghylch piim mil o nifer.
11 A'r lesu a gymmerth y torthau,
ac wedi iddo ddiolch, efe a'^í rhan-
nodd i'r disgyblion, a'r disgyblion
i'r rhai oedd yn eistedd ; felly hef-
yd o'r pysgod, cymmaint ag a fyn-
nasant.
12 Ac wedi eu digoni hwynt, efe
a ddywedodd wrth ei ddisgyblion,
Cesglwch y briw-fwyd gweddiU, fel
na choller dim.
13 Am hynny hwy a'îí casglasant,
ac a lanwasant ddeuddeg basgedaid
o'r briw-fwyd o'r pùm torth haidd a
weddillasai gan y rhai a fwyttasent.
14 Yna y dynion, pan welsant yr
arwydd a wnaethai yr lesu, a ddy-
wedasant, Hwn yn ddiau yw *y
prophwyd oedd ar ddyfod i r byd.
15 IT Yr lesu gan hynny, pan
wybu eu bod hwy ar fedr dyfod,
a'i gipio ef i'w wneuthur yn frenhin,
a giliodd drachefn i'r mynydd, ei
hunan yn unig.
16 ^A phan hwyrhaodd hi, ei ddis-
gyblion a aethant i waered at y mor.
17 Ac wedi iddynt ddringo i long,
hwy a aethant dros y mor i Caper-
naum. Ac yr oedd hi weithian yn
dywyll, a'r lesu ni ddaethai attynt
hwy.
18 A'r mor, gan wynt mawr yn
chwythu, a gododd.
19 Yna, wedi iddynt rwyfo yng-
hylch pump ar hugain neu ddeg
ar hugain o ystadiau, hwy a welent
yr lesu yn rhodio ar y mor, ac yn
nesau at y Hong ; ac a ofnasant.
20 Ond efe a ddywedodd wrthynt,
Myfi y w ; nac ofnwch.
21 Yna y derbyniasant ef yn chwan-
nog i'r Hong : ac yn ebrwydd yr
oedd y Hong wrth y tir yr oeddynt
yn myned iddo.
22 ÌÍ Trannoeth, pan welodd y
Crist yw hara y hywyd
S. lOAN, VI.
i 'r ffyddloniaid.
Auno
DOMINI
32.
2 Gireith-
iwch.
3 gull
iad. 54.
pen. 4. 14.
h Matt. 3.
17. a 17. 5.
MarcLli
a 9. 7.
liuo 3. 22.
a 9. 35.
pen. 1. 33.
a 5. 37.
a 8. 18.
2 Petr L
17.
1 1 loan 3.
23.
k Matt. 12.
38. a 1& 1.
Marc 8. 11.
1 Cor. 1.22.
I Exod. 16.
15.
Num. 11. 7.
1 Cor. 10. 3.
m Ps. 78.
24,25.
n Edrych
pen. 4. 15.
0 pen. 4. 14.
a 7. 37.
dyrfa oedd yn sefyll y tii hwnt i'r
môr, nad oedd un Hong arall yno
ond yr un honno i'r hon yr aethai
ei ddisgyblion ef, ac nad aethai yr
lesu gyd â'i ddisgyblion i'r Hong,
ond myned o'i ddisgyblion ymaith
eu hunain ;
23 (Eithr llongau eraill a ddaeth-
ent o Tiberias yn gyfagos i'r fan
He y bwyttasent hwy fara, wedi i'r
Arglwydd roddi diolch :)
24 Pan welodd y dyrfa gan hynny
nad oedd yr lesu yno, na'i ddisgybl-
ion, hwythau a aethant i longau,
ac a ddaethant i Capernaum, dan
geisio yr lesu.
25 Ac wedi iddynt ei gael ef y tu
hwnt i'r môr, hwy a ddywedasant
wrtho, Rabbi, pa bryd y daethost
ti yma ?
26 Yr lesu a attebodd iddynt,
ac a ddywedodd, Yn wir, yn wir,
meddaf i chwi, Yr ydych chwi yn
fy ngheisio i, nid o herwydd i chwi
weled y gwyrthiau, eithr o her-
wydd i chwi fwytta o'r torthau, a'ch
digoni.
27 ^Llafuriwcli nid am y bwyd a
^dderfydd, eithr am ^y bwyd a bery
i fywyd tragywyddol, yr hwn a
ddyry Mab y dyn i chwi : ^ canys
hwn a seliodd Duw Dad.
28 Yna y dywedasant wrtho, Pa
beth a wnawn ni, fel y gweithredom
weithredoedd Duw ?
29 Yr lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd wrthynt, 'Hyn yw gwaith
Duw ; credu o honoch yn yr hwn
a anfonodd efe.
30 Dywedasant gan hynny wrtho
ef, ''Pa arwydd yr ydwyt ti yn ei
wneuthur, fel y gwelom, ac y cred-
om i ti? pa beth yr wyt ti yn ei
weithredu ?
31 'Ein tadau ni a fwyttasant y
manna yn yr anialwch, fel y mae
yn ysgrifenedig, ""Efe a roddodd
iddynt fara o'r nef i'w fwytta.
32 Yna yr lesu a ddywedodd wrth-
ynt, Yn wir, yn wir, meddaf i chwi,
Nid Moses a roddodd i chwi y bara
o'r nef: eithr fy Nhad sydd yn
rhoddi i chwi y gwir fara o'r nef
33 Canys bara Duw ydyw yr h^vn
sydd yn dyfod i waered o'r nef, ac
yn rhoddi bywyd i'r byd.
34 "Yna hwy a ddywedasant wrtho,
Arglwydd, dyro i ni y bara hwn yn
wastadoL
35 A'r lesu a ddywedodd Avrthynt,
Myfi yAV bara y byAvyd. "Yr hwn
993
sydd yn dyfod attaf fi, ni newyna ;
a'r hwn sydd yn credu ynof fi, ni
sycheda un amser.
36 Eithr dywedais wrthych, i chwi
fy ngweled, ac nad ydych yn credu.
37 Yr hyn oil y mae y Tad yn
ei roddi i mi, a ddaw attaf fi : a'r
Phwn a ddêl attaf fi, nis bwriaf ef
allan ddim.
38 Canys myfi a ddisgynais o'r
nef, "J nid i wneuthur fy ewyllys fy
hun, ond ewyllys yr hwn a'm han-
fonodd.
39 A hyn yw ewyllys y Tad a'm
hanfonodd i ; ' o'r cwbl a roddes
efe i mi, na choUwn ddim o hono,
eithr bod i mi ei adgyfodi ef yn
y dydd diAveddaf.
40 A hyn yw ewyllys yr hwn am
hanfonodd i; *cael o bob un a'r sydd
yn gweled y Mab, ac yn credu yn-
ddo ef, fywyd tragywyddol : a myfi
a'i hadgyfodaf ef yn y dydd diw-
eddaf.
41 Yna yr luddewon a rwgnach-
asant ^yn ei erbyn ef, o herwydd
iddo ddywedyd, Myfi yw y bara a
ddaeth i waered o'r nef
42 A hwy a ddywedasant, *Onid
hwn yw lesu mab Joseph, tad a
mam yr hwn a adwaenom ni? pa
fodd gan hynny y mae efe yn dy-
wedyd, O'r nef y disgynais ?
43 Yna yr lesu a attebodd ac a
ddywedodd wrthynt, Na furmurwch
wrth eich gilydd.
44 ""Ni ddichon neb ddyfod attaf
fi, oddi eithr i'r Tad, yr hwn a'm
hanfonodd, ei dynnu ef : a myfi a'i
hadgyfodaf ef y dydd diweddaf
45 ^Y mae yn ysgrifenedig yn y
prophwydi, A phawb a fyddant wedi
eu dysgu gan Dduw. Pob un gan
hynny a glywodd gan y Tad, ac a
ddysgodd, sydd yn dyfod attaf fi.
46 y Nid o herwydd gweled o neb
y Tad,, ond yr hwn sydd o Dduw ;
efe a welodd y Tad.
47 Yn wir, yn wir, meddaf i chwi,
'Yr hwn sydd yn credu ynof fi,
sydd ganddo fyAvyd tragywyddol.
48 Myfi yw bara y bywyd.
49 'Eich tadau chwi a fwyttas-
ant y manna yn yr anialwch, ac a
fuont feirw.
50 **Hwn yw y bara sydd yn dyfod
i Avaered o'r nef, fel y bwyttao dyn
o hono, ac na byddo marw.
51 Myfi yw y bara bywiol, '^yr hwn
a ddaeth i waered o'r nef Os bwytty
neb o'r bara hwn, efe a fydd byw
Anno
DOMINI
32.
P Matt. 24.
24.
pen. 10. 28,
2 Tim. 2.
19.
1 loan 2.
19.
<l Matt. 26.
39.
pen. 5. 30.
r pen. 10.
28. a 17. 12.
a IS. 'J.
• ad. 27, 54.
pen. 3. 15,
16. a 4. 14.
4 am hynny.
t Miitt. 13.
55.
JIarc C. 3.
Li!c 4. 22.
n Can. 1. 4.
ad. C5.
X Es. 54. 13.
Jer. 31. 34.
Heb. 8. 10.
a 10. IC.
y Matt. IL
27.
Luc 10. 22.
pen. 1. 18.
a 7. 29.
a 8. 19.
» pen. 3. 16,
18, 36.
d. 31.
b ad. r,y 58.
c pea. 3. 13.
Crist yw hara y hywyd.
S. 10 AN, yii.
Cyffes Petr am Grist.
Anno
DOMINI
32.
d Heb. 10.
,10.
0 pen. 7. 43.
a 9. 16.
a 10. 19.
f pea. 3. 9.
S JIatt. 26.
'le, 2S.
li ad. 27.
pen. 4. 14.
i ad. 50, 51,
Si pen. 3. 13.
Act. 1. 9.
Eph. 4. 8.
1 2 Cor. 3. 6.
m pon. 2.
24, 25.
a 13. 11.
jn df agywydd. A'r ^ bara a roddaf
fi> yw fy nghnawd i, yr hwn a
roddaf fi dros fywyd y byd.
52 Yna yr luddewon * a ymryson-
asant â'u gilydd, gan ddywedyd,
^Pa fodd y dichon hwn roddi i ni
ei gnawd i'w fwytta?
53 Yna yr lesu a ddywedodd wrth-
ynt, Yn wir, yn wir, meddaf i chwi,
Oni s fwyttêwch gnawd Mab y dyn,
ac oiii yfwch ei waed ef, nid oes
gennych fywyd ynoch.
54 ^Yr hwn sydd yn bwytta fy
nghnawd i, ac yn yfed fy ngwaed i,
sydd ganddo fywyd tragywyddol :
ac myfi al hadgyfodaf ef yn y dydd
diweddaf.
55 Canys fy nghnawd i sydd fvvyd
yn wir, a'm gwaed i sydd ddiod yn
wir.
56 Yr hwn sydd yn bwytta fy
nghnawd i, ac yn yfed fy ngwaed
i, sydd yn aros ynof fi, a minnau
ynddo yntau.
57 Fei yr anfonodd y Tad byw fi,
ac yr ydwyf fi yn byw trwy y Tad :
felly yr hwn sydd yn fy mwytta i,
yntau a fydd byw trwof fi.
58 'Dyma y bara a ddaeth i waered
o'r nef : nid megis y bwyttaodd eich
tadau chwi y manna, ac y biiont
feirw. Y neb sydd yn bwytta y bara
hwn, a fydd byw yn dragywydd.
59 Y pethau hyn a ddywedodd efe
yn y synagog, wrtli athrawiaethu
yn Capernaum.
60 Llawer gan hynny ol ddisgybl-
ion, pan glywsant, a ddywedasant,
Caled yw yr ymadrodd hwn ; pwy
a ddichon wrandaw arno ?
61 Pan wybu yr lesu ynddo ei
hun, fod ei ddisgyblion yn grwg-
nach am hyn, efe a ddywedodd wrth-
ynt, A ydyw hyn yn eich rhwystro
chwi?
62 Beth gan hynny os gwelwch
Fab y dyn yn dyrchafu ^Ue yr oedd
efe o'r blaen ?
63 'Yr yspryd yw yr hyn sydd
yn bywhau ; y cnawd nid yw yn
llesâu dim : y geiriau yr ydwyf fi
yn eu llefaru wrthych, yspryd yd-
ynt, a bywyd ydynt.
64 Ond y mae o honoch chwi rai
nid ydynt yn credu. Canys ""yr lesu
a wyddai o'r dechreuad, pwy oedd
y rhai nid oedd yn credu, a phwy
oedd yr hwn a'i bradychai ef.
65 Ac efe a ddywedodd, Am
hynny "" y dywedais wrthych, na
ddichon neb ddyfod attaf fi, oni
bydd wedi ei roddi iddo oddi wrth
fy Nhad.
66 1Í 0 hynny allan llawer o'i ddis-
gyblion ef a aethant yn eu hoi, ac
ni rodiasant mwyach gyd ag ef.
67 Am hynny yr lesu a ddywed-
odd wrth y deuddeg, A fynnwch
chwithau hefyd fyned ymaith ?
68 Yna Simon Petr a'i hattebodd
ef, O Arglwydd, at bwy yr awn ni ?
gennyt ti y mae "geiriau bywyd
tragywyddol.
69 Ac yr ydym ni yn credu, ac
yn gwybod mai ^tydi yw y Crist,
Mab y Duw byw.
70 lesu a'u hattebodd hwynt, ^Oni
ddewisais i chwychwi y deuddeg,
"■ ac o honoch y mae un yn ddiafol ?
71 Eithr efe a ddywedasai am
Judas Iscariot, mab Simon : canys
hwn oedd ar fedr ei fradychu ef,
ac efe yn un o'r deuddeg.
PENNOD VII.
1 lesu yn argyhoeddi rliyfyg a hyfder ei ger-
aint : 10 yn myned i fynu o Galilea i wyl y
pehyll: 14 yn dysgu yn y deinl. 40 Ämryw
dyh am dano ef yin mhlith y bohl. 45 Y
Fharîseaîd yn ddigllaion am na ddaliasai
eu swyddogion liwy ef ; ac yn rlioddi sen i
Nicodemus am gymmeryd ei Maid ef,
A'R lesu a rodiodd ar ol y peth-
. au hyn yn Galilea : canys nid
oedd efe yn chwennych rhodio yn
Judea, oblegid bod yr luddewon
yn ceisio ei ladd ef
2 aA gwyl yr luddewon, sefgwjl
y pebyll, oedd yn agos.
3 ^ Am hynny ei frodyr ef a ddy-
wedasant wrtho, Cerdda ymaith
oddi yma, a dos i Judea ; fel y gwelo
dy ddisgyblion dy weithredoedd di
y rhai yr ydwyt yn eu gwneuthur.
4 Canys nid oes neb yn gwneuthur
dim yn ddirgel, ac yntau yn ceisio
bod yn gyhoedd: od wyt ti yn
gwneuthur y pethau hyn, amlyga
dy hun i'r byd.
5 Canys ''nid oedd ei frodyr yn
credu ynddo.
6 Yna yr lesu a ddywedodd wrth-
ynt hwy, ^Ni ddaeth fy amser i
etto : ond eich amser chwi sydd yn
wastad yn barod.
7 *Ni ddichon y byd eich casâu
chwi ; ond myfi y mae yn ei gasau,
^o herwydd fy mod i yn tystiol-
aethu am dano, fod ei weithred-
oedd ef yn ddrwg.
8 Ewch chwi i fynu i'r wyl hon :
nid wyf fi etto yn myned i fynu i'r
wyl hon, ^ oblegid ni chyflawnwyd
fy amser i etto.
Anno
DOMINI
32.
P Matt. 16.
16.
pen. 1. 49.
a 11. 27.
1 Luc 6. 13.
Crîst yn clysgu
S. lOAN, VII.
yn y deml.
Anno
DOMINI
32.
h pen. 11.
56.
i pen. 9. 16.
a 10. 19.
k Matt. 21.
46.
Luc 7, 16.
pen. 6. 14.
ad. 40.
1 pen. 9. 22.
a 12. 42.
a 19. 38.
Z gŵìjr hwn
lythyren-
nauf
m pen. 3. 11.
a 8. 23.
a 12. 49.
a 14. 10, 24.
n pen. 5. 41,
0 Exod. 34.
Act. 7. 35,
&;c.
P pen. 5. 16,
18. a 10. 39.
a 11.5a
1 pen. 8. 48,
52. a 10. 20.
r Lef. 12. 3.
• Gen. 17.
10.
Sfflna
Ihorrer.
» pen. 5. 8, 9.
9 Gwedi iddo ddywedyd y peth-
au hyn wrthynt, efe a arhosodd yn
Galilea.
10 1Í Ac wedi myned o'i frodyr
ef i fynu, yna yiitau hefyd a aeth
i fynu i'r wyl; nid yn amlwg, ond
megis yn ddirgel.
11 ^Yna yr luddewon a'i ceisias-
ant ef yn yr wyl, ac a ddywedasant,
Pa le y mae efe ?
12 A 'murmur mawr oedd am
dano ef ym mysg y bobl. Canys
^ rhai a ddywedent, Gwr da yw : ac
eraill a ddywedent, Nag ê; eithr
twyllo y bobl y mae.
13 Er hynny ni lefarodd neb yn
eglur am dano ef, ^rhag ofn yr
luddewon.
14 IT 4 c yr awrhon ynghylch canol
yr wyl, yr lesu a aeth i fynu i'r
deml, ac a athrawiaethodd.
15 A'r luddewon a ryfeddasant,
gan ddywedyd. Pa fodd y ^medr
hwn ddysgeidiaeth, ac yntau heb
ddysgu ?
16 Yr lesu a attebodd iddynt, ac
a ddywedodd, "Ty nysgeidiaeth
nid eiddof fi yw, eithr eiddo yr
hwn a'm hanfonodd i.
17 Os ewyllysia neb wneuthur ei
ewyllys ef, efe a gaiff wybod am
y ddysgeidiaeth, pa un ai o Dduw
y mae hi, ai myfi o honof fy hun
sydd yn llefaru.
18 °Y mae yr hwn sydd yn Uefaru
o hono ei hun, yn ceisio ei ogoniant
ei hun : ond yr hwn sydd yn ceisio
gogoniant yr h^vn a'i hanfonodd,
hwnnw sydd eirwir, ac anghyf-
iawnder nid oes ynddo ef.
19 °Oni roddes Moses i chwi y
gyfraith, ac nid oes neb o honoch
yn gwneuthur y gyfraith ? p Paham
yr ydych yn ceisio fy Uadd i ?
20 Y bobl a attebodd ac a ddywed-
odd, iY mae gennyt ti gythraul:
pwy sydd yn ceisio dy ladd di ?
21 Yr lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd wrthynt, Un weithred a
wneuthum, ac yr ydych oil yn
rhyfeddu.
22 ' Am hynny y rhoddes Moses i
chwi yr enwaediad ; (nid o herwydd
ei fod o Moses, * eithr o'r tadau ;)
ac yr ydych yn enwaedu ar ddyn
ar y Sabbath.
23 Os yw dyn yn derbyn enwaed-
iad ar y Sabbath, ^heb dorri cyf-
raith Moses ; a ydych yn Uidiog
wrthyf fi, am *i mi wneuthur dyn
yn hoUiach ar y Sabbath ?
golwg,
Anno
DOMINI
32.
« Deut. 1.
16.
Diar. 24.
23.
* Sef, trig-
olion Je-
rusalem.
» Matt. 13.
55.
lilarc 6. 3.
Luc 4. iJ^
7 Y-drych
peu. 8. 14.
a pen. 5. 32.
I a 8. 26.
b pen. 1. 18.
0 Matt. 11.
27.
pen. 10. 15.
d Marc 11.
18.
Luc 19. 47.
a 20. 19.
ad. 19.
pen. 8. 37.
0 ad. 44.
pen. 8. 20.
fpeu. 8. 30.
24 ''Na fernwch wrth y
eithr bernwch farn gyfiawn.
25 Yna y dywedodd rhai o'r
* Hierosolymitaniaid, Onid hwn yw
yr un y maent hwy yn ceisio ei
ladd?
26 Ac wele, y mae yn llefaru ar
gyhoedd, ac nid ydynt yn dywedyd
dim wrtho ef : a wybu y pennaeth-
iaid mewn gwirionedd mai hwn yw
Crist yn wir ?
27 ''Eithr nyni a adwaenom hwn o
ba le y mae : eithr pan ddêl Crist,
nis gŵyr neb o ba le y mae.
28 Am hynny yr lesu, wrth athraw-
iaethu yn y deml, a lefodd ac a
ddywedodd, ^Chwi a'm hadwaen-
och i, ac a wyddoch o ba le yr
ydwyf fi : ac '^ ni ddeuthum i o hon- 1 ^ Pl^-^f- ^^
of fy hun, eithr y mae *yn gywir
yr hwn a'm hanfonodd i, *'yr hwn
nid adwaenoch chwi.
29 Ond °myfi a'i hadwaen: oblegid
o hono ef yr ydwyf fi, ac efe am
hanfonodd i.
30 Am hynny ^hwy a geisiasant
ei ddal ef: ond ^ni osododd neb
law arno, am na ddaethai ei awr
ef etto.
31 A ^Uawer o'r bobl a gredasant
ynddo, ac a ddy wedasant, Pan ddelo
Crist, a wna efe fwy o arwyddion
na'r rhai hyn a wnaeth hwn ?
32 1Í Y Phariseaid a glywsant fod
y bobl yn murmur y pethau hyn
am dano ef ; a'r Phariseaid a'r arch-
offeiriaid a anfonasant swyddogion
i'w ddal ef.
33 Am hynny y dywedodd yr lesu
wrthynt hwy, ^ Yr ydwyf fi ychydig
amser etto gyd â chwi, ac yr wyf yn
myned at yr hwn a'm hanfonodd.
34 ^Chwi a'm ceisiwch, ac ni'm
cewch : a lie yr ydwyf fi, ni eUwch
chwi ddyfod.
35 Yna y dywedodd yr luddewon
yn eu mysg eu hunain, I ba le y
mae hwn ar fedr myned, fel na
chaffom ni ef? ai at *y rhai sydd
ar wasgar ym mlith ^y Groegiaid
y mae efe ar fedr myned, a dysgu
y Groegiaid ?
36 Pa ymadrodd yw hwn a ddy-
wedodd efe, Chwi a'm ceisiwch, ac
ni'm cewch : a lie yr ydwyf fi, ni
ellwch chwi ddyfod ?
37 ^Ac ar y dydd diweddaf, y
dydd mawr o'r wyl, y safodd yr
lesu, ac a lefodd, gan ddywedyd,
^ Od oes ar neb syched, deued attaf
fi, ac yfed.
S pen. 16.
10.
h Hos. 5. 6.
pen. 8. 21.
a 13. 33.
1 Es. 11. 12.
lago 1. 1.
ll'etrl. L
B y CenhedU
oedd.
1 Ea. 55. 1.
pen. 6. 35.
I)at.22.17.
Amryw dyhîau am Grist.
S. lOAN, VIII.
Crist yn givh'io
Anno
DOMINI
32.
m Deut. 18.
15.
n Diar. 18.
4.
Es. 12. %.
a 44. 3.
pen. 4. 14.
6/oi.
o Joel 2. 28.
pen. 16. 7.
Act. 2. 17.
P pen. 12.
16. a 16. 7.
1 Deut. 18.
1Ô, 18.
pen. 1. 21.
a 6. 14.
r pen. 4. 42.
• ad. 52.
pen. 1. 46.
»Pb.132.11.
Slic. 5. 2.
Matt. 2. 5.
Luc 2. 4.
u 1 Sam. 16.
1,4.
I pen. 9. 10.
a 10. 19.
J ad. 30.
«pen. 12. 42.
Act. 6. 7.
1 Cor. 1.20.
a 2. 8.
a pen. 3. 2.
7 atto ef.
b Deut. 1.
17. a 17. 8,
ẀC.
a 19. 15.
c Es. 9. 1, 2.
Matt. 4. 15.
pen. 1. 40.
38 "Yr hwn sydd yn credu ynof
fi, megis y dywedodd yr ysgrythyr,
''afonydd o ddwfr bywiol a ddylif-
ant o'i ^ groth ef.
39 (A hyn a ddywedodd efe *'am
yr Yspryd, yr hwn a gai y rhai a
gredent ynddo ef ei dderbyn : canys
etto nid oedd yr Yspryd Glân wedi
ei roddi, o herwydd na ogonedd-
asid P yr lesu etto).
40 IF Am hynny llawer o'r bobl,
wedi clywed yr ymadrodd hwn, a
ddywedasant, Yn wir hwn "lyw y
Prophwyd.
41 Eraill a ddywedasant, 'Hwn
yw Crist. Eraill a ddywedasant,
Ai * o Galilea y daw Crist ?
42 ' Oni ddywedodd yr ysgrythyr,
Mai o had Dafydd, ac o Bethle-
hem, "y dref He y bu Dafydd, y
mae Crist yn dyfod ?
43 Felly ""yr aeth ymrafael ym
mysg y bobl ol blegid ef.
44 A yrhai o honynt a fynnasent
ei ddal ef: ond ni osododd neb
ddwylaw arno.
45 11 Yna y daeth y swyddogion at
yr arch-offeiriaid a'r Phariseaid ; a
hwy a ddywedasant wrthynt hwy,
Paham na ddygasoch chwi ef ?
46 A'r swyddogion a attebasant,
Ni lefarodd dyn erioed fel y dyn
hwn.
A7 Yna y Phariseaid a attebasant
iddynt, A hudwyd chwithau hefyd ?
48 "A gredodd neb o'r pennaeth-
iaid ynddo ef, neu o'r Phariseaid ?
49 Eithr y bobl hyn, y rhai ni
wyddant y gyfraith, melldigedig
ydynt.
50 Nicodemus (*yr hwn a ddaeth-
ai ^ at yr lesu o hyd nos, ac oedd un
o honynt) a ddywedodd wrthynt,
51 *'A ydyw ein cyfraith ni yn
barnu dyn, oddi eithr clywed gan-
ddo ef yn gyntaf, a gwybod beth
a wnaeth efe ?
52 Hwythau a attebasant ac a
ddywedasant wrtho, A ydwyt tithau
0 Galilea ? Chẅilia a gwel, na chod-
odd prophwyd *^ o Galilea.
53 A phob un a aeth i'w dŷ ei
hun.
PENNOD VIII.
1 Crist yn gwaredu y wraig a ddaliesid inewn
godineb : 12 yn pregethu ei fod ef ei hun yn
olcuni y hyd; ac yn gwirio ei athrawiaeth :
33 yn atteb yr luddewon a wnaent eu host
o Abraham; 59 ac yn gochelyd eu creulon-
deh hwy.
AR lesu a aeth i fynydd yr Olew-
. wydd:
2 Ac a ddaeth drachefn y bore i'r
deml; a'r hoU bobl a ddaeth atto
ef : yntau a eisteddodd, ac a'u dysg-
odd hwynt.
3 A'r ysgrifenyddion a'r Pharise-
aid a ddygasant atto ef wraig, yr
hon a ddaüesid mewn godineb ; ac
wedi ei gosod hi yn y canol,
4 Hwy a ddywedasant wrtho,
Athraw, y wraig hon a ddaliwyd
ar y weithred yn godinebu.
5 *A Moses yn y gyfraith a orchy-
mynodd i ni labyddio y cyfryw:
beth gan hynny yr wyt ti yn ei
ddy wedyd ?
6 A hyn a ddywedasant hwy, gan
ei demtio ef, fel y gallent ei gyhuddo
ef Eithr yr lesu, wedi ymgrymmu
tu a'r Uawr, a ysgrifenodd à'i fys
ar y ddaear, heb gymmeryd arno
eu clywed.
7 Ond fel yr oeddynt hwy yn par-
hâu yn gofyn iddo, efe a ymuniawn-
odd, ac a ddywedodd wrthynt, '' Yr
hwn sydd dddbechod o honoch, tafl-
ed yn gyntaf garreg atti hi.
8 Ac wedi iddo eilwaith ymgrym-
mu tu a'r Uawr, efe a ysgrifenodd
ar y ddaear.
9 Hwythau, pan glywsant hyn,
wedi hefyd eu hargyhoeddi gan eu
cydwybod, a aethant allan o un i
un, gan ddechreu o'r hynaf hyd yr
olaf : a gadawyd yr lesu yn imig,
a'r wraig yn sefyll yn y canoL
10 A'r lesu wedi ymuniawnu, ac
heb weled neb ond y wraig, a ddy-
wedodd wrthi. Ha wraig, pa le y
mae dy gyhuddwyr di? oni chon-
demniodd neb di ?
11 Hithau a ddywedodd, Na ddo
neb, Arglwydd. A dywedodd yr
lesu wi'thi, Nid wyf finnau yn dy
gondemnio di: dos, ac na phecha
mwyach.
12 1Í Yna y llefarodd yr lesu
wrthynt drachefn, gan ddywedyd,
*=Goleuni y byd ydwyf fi: yr hwn a'm
dilyno i, ni rodia mewn tywyllwch,
eithr efe a gaiflf oleuni y by wyd.
13 Am hynny y Phariseaid a ddy-
wedasant wrtho, "^Tydi sydd yn
tystiolaethu am danat dy hun ; nid
yw dy dystiolaeth di wir.
14 Yr lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd wrthynt hwy, Er iy mod i
yn tystiolaethu am danaf fy hun,
y mae fy nhystiolaeth i yn wir:
oblegid mi a wn o ba le y deuthum,
ac i ba le yr ydwyf yn myned;
'chwithau nis gwyddoch o ba le
Anno
DOMINI
32.
»Lef.20.10.
Deut. 22.
22.
b Deut. 17.
7.
c pen. 1. 4,
9. a 9. 5.
al2.35,36,
4C.
d pen. 6. 31.
e pen. 7. 28.
»9.29.
eì athrawiaetli.
S. lOAN, VIII.
Yn atteh yr luddeivon.
Anno
DOMINI
32.
f pen. 3. 17.
a 12. 47.
a IS. 36.
g ad. 29.
b Dent. 17.
6. a 19. 15.
Matt. 18.
16.
2 Cor. 13.1.
Heb. 10.
28.
i pen. 5. 37.
It pen. 16. 3.
1 pen. 14. 7.
m Marc 12.
41.
n pen. 7. 30.
o pen. 7. 8.
P pen. 7. 34.
a 13. 33.
1 pen. 3. 31.
' pen. 7. :
t pen. 3. 32.
a 15. 15.
u pen. 3. 14.
a 12. 32.
yr wyf fi yn dyfod, nac i ba le yr
wyf fi yn myned.
15 Chwychwi sydd yn barnu yn
ol y cnawd ; ^nid yd wyf fi yn barnu
neb.
16 Ac etto OS wyf fi yn barnu, y
mae fy marn i yn gywir: oblegid
snid wyf fi yn unig, ond myfi a'r
Tad yr hwn a'm hanfonodd i.
VJ Y ^ mae hefyd yn ysgrifenedig
yn eich cyfraith chwi, Mai gwir yw
tystiolaeth dau ddyn.
18 Myfi yw yr hwn sydd yn tyst-
iolaethu am danaf fy hun ; ac ' y
mae y Tad, yr hwn a'm hanfonodd
i, yn tystiolaethu am danaf fi.
19 Yna y dywedasant wrtho, Pa le
y mae dy Dad di? Yr lesu a at-
tebodd, ''Nid adwaencch na myfi,
nam Tad: 'ped adnabuasech fi, chwi
a adnabuasech fy Nhad i liefyd.
20 Y geiriau hyn a lefarodd yr
lesu yn ™y trysordy, wrth athraw-
iaethu yn y deml : ac ° ni ddaliodd
neb ef, am °na ddaethai ei awr ef
etto,
21 Yna y dywedodd yr lesu wrth-
ynt hwy drachefn, Yr wyf fi yn
myned ymaith, a ^chwi a'm ceis-
iwch i, ac a fyddwch feirw yn eich
pechod : He yr wyf fi yn myned,
ni ellwch chwi ddyfod.
22 Am hynny y dywedodd yr ludd-
ewon, A ladd efe ei hun? gan ei fod
yn dywedyd, Lie yr wyf fi yn myn-
ed, ni ellwch chwi ddyfod.
23 Ac efe a ddywedodd wrthynt
hwy, 1 Chwychwi sydd oddi isod;
minnau sydd oddi uchod : chwy-
chwi sydd o'r byd hwn; minnau
nid wyf o'r byd hwn.
24 Am hynny 'y dywedais wrth-
ych, y byddwch chwi feirw yn eich
pechodau: oblegid oni chredwch
chwi mai myfi yw efe, chwi a fydd-
wch feirw yn eich pechodau.
25 Yna y dywedasant wrtho, Pwy
wyt ti ? A'r lesu a ddywedodd wrth-
ynt, Yr hyn yr wyf yn ei ddywedyd
hefyd wrthych o'r dechreuad.
26 Y mae gennyf fi lawer o beth-
au \'w dywedyd ac \%ü barnu am
danoch chwi : eithr * cywir yw yr
hwn a'm hanfonodd i ; * a'r pethau
a glywais i ganddo, y rhai hynny
yr yd wyf fi yn eu dywedyd i'r byd.
27 Ni wyddent hwy mai am y Tad
yr oedd efe yn dywedyd wrthynt
hwy.
28 Am hynny y dywedodd yr lesu
wrthynt, Pan "ddyrchafoch chwi
Fab y dyn, ""yna y cewch wybod
mai myfi yw efe, ac ^nad wyf fi
yn gwneuthur dim o honof fy hun ;
ond ^megis y dysgodd fy Nhad fi,
yr wyf yn llefaru y pethau hyn.
29 A'r *hwn a'm hanfonodd i sydd
gyd â myfi: ^ni adawodd y Tad
fi yn unig; oblegid yr wyf fi yn
gwneuthur bob amser y pethau
sydd foddlawn ganddo ef.
30 Pel yr oedd efe yn llefaru y
pethau hyn, 'llawer a gredasant
ynddo ef.
31 Yna y dywedodd yr lesu wrth
yr luddewon a gredasant ynddo, Os
arhoswch chwi yn fy ngair i, dis-
gyblion i mi ydych yn wir ;
32 A chwi a gewch wybod y gwir-
ionedd, "^a'r gwirionedd a'ch rhydd-
hâ chwi.
33 1Í Hwythau a attebasant iddo,
^ Had Abraham ydym ni, ac ni was-
anaethasom ni neb erioed : pa fodd
yr wyt ti yn dywedyd, Chwi a wneir
yn rhyddion ?
34 Yr lesu a attebodd iddynt, Yn
wir, yn wir, meddaf i chwi, ^Pwy
bynnag sydd yn gwneuthur pechod,
y mae efe yn was i bechod.
35 Ac s nid y w y gwas yn aros yn
tŷ bytli : y Mab sydd yn aros byth.
36 ''Os y Mab gan hynny a'ch
rhyddhâ chwi, rhyddion fyddwch
yn wir.
37 Mi a wn mai had Abraham
ydych chwi : ond yr ydych chwi
yn ceisio fy Uadd i, am ^nad yw
fy ngair i yn genni ynoch chwi.
38 ' Yr wyf fi yn llefaru yr hyn a
welais gyd a'm Tad i : a chwithau
sydd yn gwneuthur yr hyn a wel-
soch gyd a'ch tad chwithau.
39 Hwythau a attebasant ac a
ddywedasant wrtho, ^Ein tad ni
yw Abraham. Yr lesu a ddywed-
odd wrthynt, 'Pe plant Abraham
fyddech, gweithredoedd Abraham
a wnaech.
40 Eithr yn awr yr ydych chwi
yn ceisio fy lladd i, dyn a ddywed-
odd i chwi y gwirionedd, yr hwn
a glywais i gan Dduw : hyn ni
wnaeth Abraham.
41 Yr ydych chwi yn gwneuthur
gweithredoedd eich tad chwi. Am
hynny y dywedasant wrtho, Nid
trwy butteindra y cenhedlwyd ni :
"" un Tad sydd gennym ni, sef Duw.
42 Yna y dywedodd yr lesu wrth-
ynt hwy, " Pe Duw fyddai eich Tad,
chwi a'm carech i : canys oddi wrth
IÌ3
Anno
DOMINI
32.
iRhuf.1.4.
1 pen. 5. 19,
30.
Î pen. 3. 11.
a pen. 14. 10.
b ad. 16.
c pen. 7. 31.
d Ehuf. 6.
18.
e Slatt. 3. 9.
ad. 30.
fKhnf. 6.
10, 20.
2 Petr 2.
19.
iiKhuf.8.2.
2 nad oes le
i'm gair i
ynoch
chwi.
1 pen. 5. 19,
30.
a 14. 10, 24.
t Matt. 3. 9.
ad. 33.
1 Rhuf. 2.
28. a 9. 7.
m Es. 03. 16.
a G4. 8.
Mai. 1. 6.
Crist ynfwy nag Abraham.
S. lOAN, IX.
Rhoddi ei olwg i un doll.
Anno
DOMINI
32.
o pen. 5. 43.
a 7. 28, 29.
P Matt. 13.
38.
1 loan 3. 8.
rl loau 4. 6.
3 pen. 7. 20.
a 10. 20.
• pen. 5. 41.
n jien. 5. 24.
a 11. 26.
S byth.
» neb. 11.
13.
Ibÿíẁ.
y pen. 5. 31.
« pen. 7. 28,
2a.
Dduw y deilliais, ac y deuthum i ;
"oblegid nid o honof fy hun y deuth-
um i, ond efe a'm hanfonodd i
43 Paham nad ydych yn deall fy
lleferydd i ? am na ellwch wrandaw
fy ymadrodd i.
44 ^O'ch tad diafol yr ydych chwi,
a thrachwantau eich tad a fyn-
nwch chwi eu gwneuthur. Lleidd-
iad dyn oedd efe o'r dechreuad ; ac
•ini safodd yn y gwirionedd, oblegid
nid oes gwirionedd ynddo ef. Pan
yw yn dywedyd celwydd, o'r eiddo
ei hun y mae yn dywedyd : canys
y mae yn gelwyddog, ac yn dad
iddo.
45 Ac am fy mod i yn dywedyd
y gwirionedd, nid ydych yn credu
i mi.
46 Pwy o honoch a'm hargyhoedda
i o bechod? Ac od wyf fi yn dy-
wedyd y gwir, paham nad ydych
yn credu i mi ?
47 'Y mae yr hwn sydd o Dduw,
yn gwrandaw geiriau Duw : am hyn-
ny nid ydych chwi yn eu gAvrandaw,
am nad ydych o Dduw.
48 Yna yr attebodd yr luddewon,
ac y dywedasant wrtho ef, Onid
da yr ydym ni yn dywedyd, mai
Samaritan wyt ti, a *bod gennyt
gythraul ?
49 Yr lesu a attebodd, Nid oes
gennyf gythraul ; ond yr wyf fi yn
anrhydeddu fy Nhad, ac yr ydych
chwithau yn fy nianrhydeddu innau.
50 Ac *nid wyf fi yn ceisio fy
ngogoniant fy hun : y mae al cais,
ac a farn.
51 Yn wir, yn wir, meddaf 1 chwi,
"Os ceidw neb fy ymadrodd i, ni
wêl efe farwolaeth ^ yn dragywydd.
52 Yna y dywedodd yr luddewon
wrtho, Yr awrhon y gwyddom fod
gennyt gythraul. *Bu Abraham
farw, a'r prophwydi ; ac meddi di,
Os ceidw neb fy ymadrodd i, nid
archwaetha efe farwolaeth * yn dra-
gywydd.
53 Ai mwy >vyt ti nag Abraham
ein tad ni, yr hwn a fu farw? a'r
prophwydi a fuant feirw : pwy yr
wyt ti yn dy wneuthur dy hun ?
54 Yr lesu a attebodd, ^ Os wyf fi
yn fy ngogoneddu fy hun, fy ngo-
goniant i nid yw ddim : fy Nhad y w
yr hwn sydd yn fy ngogoneddu i,
yr hwn yr ydych chwi yn dywedyd,
mae eich Duw chwi yw.
55 Ond ''nid adnabuoch chwi ef:
eithr myfi a'i hadwaen ef. Ac os
dywedaf nad adwaen ef, myfi a
fyddaf debyg i chwi, yn gel^vyddog:
ond mi a'i hadwaen ef, ac yr wyf
yn cadw ei ymadrodd ef.
56 ^Gorfoledd oedd gan eich tad
Abraham weled fy nydd i : ac efe
a'^ gwelodd he/yd, ac a lawen-
ychodd.
57 Yna y dywedodd yr luddewon
wrtho, Nid wyt ti ddengmlwydd a
deugain etto, ac a welaist ti Abra-
ham?
58 Yr lesu a ddywedodd wrthynt,
Yn wir, yn wir, meddaf i chwi, Cyn
bod Abraham, ^ yr wyf fi.
59 Yna *=hwy a godasant gerrig
i'w taflu atto ef. A'r lesu ^a ym-
guddiodd, ac a aeth allan o'r deml,
•^gan fyned trwy eu canol hwynt:
ac felly yr aeth efe heibio.
PENNOD IX.
1 Y dyn a anesid yn ddall yn cael ei olwg ;
13 ai ddwyn ef at y Phariseaid : 16 hioy-
thau yn ymrwystro, ac yn ei ysgymmuno ef;
35 ac yntau yn cael ei dderhyn gan yr lesu,
ac yn ei gyffesu ef. 39 Pwy yw y rhai y
mae Crist yn eu goleuo,
AC wrth fyned heibio, efe a ganfu
XA- ddyn dall o'i enedigaeth.
2 A'i ddisgyblion a ofynasant iddo,
gan ddywedyd, Rabbi, pwy a bech-
odd, ai hwn, ai ei rieni, fel y genid
efyn ddall?
3 Yr lesu a attebodd, Nid hwn a
bechodd, na'i rieni chwaith : * eithr
fel yr amlygid gweithredoedd Duw
ynddo ef.
4 ^'Rhaid 1 mi weithio gwaith yr
hwn a'm hanfonodd, tra yr ydyw
hi yn ddydd : y mae y nos yn dy-
fod, pan na ddichon neb weithio.
5 Tra yr ydwyf yn y byd, *= goleuni
y byd ydwyf.
6 Wedi iddo ef ddywedyd hyn,
^efe a boerodd ar lawr, ac a wnaeth
glai o'r poeryn, ac a ^irodd y clai
ar lygaid y dall ;
7 Ac a ddywedodd wrtho, Dos, ac
ymolch yn *Uyn Siloam, (yr hwn
a gyfieithir, Anfonedig.) Am hynny
efe a aeth ymaith, ac a ymolchodd,
ac a ddaeth yn gweled.
BUY cymmydogion gan hynny,
a'r rhai a'i gwelseut ef o'r blaen,
mai dall oedd efe, a ddywedasant,
Onid hwn yw yr un oedd yn eistedd
ac yn cardotta ?
9 Rhai a ddywedasant, Hwn yw
efe : ac eraill, Y mae efe yn debyg
iddo. Yntau a ddywedodd, Myfi
yw efe.
Anno
DOMINI
32.
6 Luc 10. 24.
c pen. 10. 31,
39. a 11. 8.
6 oedd
1 pen. 11. 4.
b pen. 5. 19.
a 11. 9.
a 12. 35.
c pen. 1. 5,
9. a 8. 12.
a 12. 35, 46.
d Blare 7.
33. a 8. 23.
2 daenodd.
«Nch.3. 15.
Y Phariseaid yn holi y dall,
S. lOAN, IX.
ac yntau yn cyffesu Crist.
Anno
DOMINI
32,
f Bd. 33.
pen. 3. 2.
E pen. 7. 12,
43. a 10. 19.
t pen. 4. 19.
aC. 11
1 pen. 7. la
a 12. 42.
a 19. 38.
Act. 5. 13.
* ?/»■ ygym-
munid ef.
k pon. 16. 2.
10 Am hynny y dywedasant wrtho,
Pa fodd yr agorwyd dy lygaid di ?
11 Yntau a attebodd ac a ddy wed-
odd, Dyn a elwir lesu, a wnaeth glai,
ac a irodd fy Uygaid i ; ac a ddy-
wedodd wrthyf, Dos i lyn Siloam,
ac ymolch. Ac wedi i mi fyned ac
ymolchi, mi a gefais fy ngolwg.
12 Yna y dywedasant wrtho, Pa
le y mae efe ? Yntau a ddy wedodd,
Ni wn i.
13 H Hwythau a'i dygasant ef at y
Phariseaid, yr hwn gynt a fuasai
yn ddall.
14 A'r Sabbath oedd hi pan wnaeth
yr lesu y clai, a phan agorodd efe
ei lygaid ef.
15 Am hynny y Phariseaid hefyd
a ofynasant iddo drachefn, pa fodd
y cawsai efe ei olwg. Yntau a ddy-
wedodd wrthynt, Clai a osododd efe
ar fy llygaid i, a mi a ymolchais, ac
yr ydwyf yn gweled.
16 Yna rhai o'r Phariseaid a ddy-
wedasant, Nid yẁ y dyn hwn o
Dduw, gau nad yw efe yn cadw y
Sabbath. Eraill a ddywedasant, ^Pa
fodd y gall dyn pechadurus wneuth-
ur y cyfryw arwyddion? Ac =yr
oedd ymrafael yn eu plith.
17 Hwy a ddywedasant drachefn
wrtli y dall, Beth yr wyt ti yn ei
ddywedyd am dano ef, am agoryd
o hono dy lygaid di ? Yntau a ddy-
wedodd, ^ Mai prophwyd yw efe.
18 Am hynny ni chredai yr ludd-
ewon am dano ef, mai dall fuasai, a
chael o hono ef ei olwg, nes galw o
honynt ei rieni ef, yr hwn a gawsai
ei olAvg.
19 A hwy a ofynasant iddynt, gan
ddywedyd, Ai hwn yw eich mab
chwi, yr hwn yr ydych chm yn dy-
wedyd ei eni yn ddall ? pa fodd gan
hynny y mae efe yn gweled yn awr?
20 Ei rieni ef a attebasant iddynt
hwy, ac a ddywedasant, Nyni a
wyddom mai hwn yw ein mab ni,
ac mai yn ddall y ganwyd ef :
21 Ond pa fodd y mae efe yn
gweled yr awrhon, nis gwyddom
ni ; neu pwy a agorodd ei lygaid ef,
nis gwyddom ni : y mae efe mewn
oedran ; gofynwch iddo ef : efe a
ddywed am dano ei hun.
22 Hyn a ddywedodd ei rieni ef,
am ' eu bod yn ofni yr luddewon :
oblegid yr luddewon a gyd-ordein-
iasent eisoes, os cyfaddefai neb ef
yn "''Grist, y bwrid ef allan o'r
synagog.
23 Am hynny y dywedodd ei rieni
ef, Y mae efe mewn oedran ; gof-
ynwch iddo ef.
24 Am hynny Iiavj^ a alwasant eil-
waith y dyn a fuasai yn ddall, ac a
ddywedasant wrtho, Dyro y gogon-
iant i Dduw : nyni a wyddom mai
pechadur yw y dyn hwn.
25 Yna yntau a attebodd ac a
ddywedodd, Ai pechadur yw, nis
gwn i : un peth a wn i, lie yr oedd-
wn i yn ddall, yr wyf fi yn awr
yn gweled.
26 Hwythau a ddywedasant wrtho
drachefn, Beth a wnaeth efe i ti?
pa fodd yr agorodd efe dy Ij^gaid
di?
27 Yntau a attebodd iddynt, Mi
a ddywedais i chwi eisoes, ac ni
wrandawsoch : paham yr ydych yn
ewyllysio clywed drachefn? a yd-
ych chwithau yn ewyllysio bod yn
ddisgyblion iddo ef ?
28 Hwythau a'i difenwasant ef, ac
a ddywedasant, Tydi sydd ddisgybl
iddo ef ; eithr disgyblion Moses yd-
ym ni.
29 Nyni a wyddom lefaru o Dduw
wrth Moses: eithr hwn, 'nis gwydd-
om ni o ba le y mae efe
30 Y dyn a attebodd ac a ddy-
wedodd wrthynt, Yn hyn yn ddiau
y mae yn rhyfedd, na wyddoch
chwi o ba le y mae efe, ac efe a
agorodd fy llygaid i.
31 Ac ni a wyddom "nad yw Duw
yn gwrandaw pechaduriaid : ond os
yw neb yn addolwr Duw, ac yn
gwneuthur ei ewyllys ef, hwnnw y
mae yn ei wrandaw.
32 M chlybuwyd erioed agoryd o '
neb lygaid un a anesid yn ddalL I
33 ° Oni bai fod hwn o Dduw, ni
allai efe wneuthur dim.
34 Hwy a attebasant ac a ddy-
wedasant wrtho, Mewn pechodau
y ganwyd ti oil ; ac a wyt ti yn ein
dysgu ni? A hwy a'i ^bwriasant ef
allan.
35 Clybu yr lesu ddarfod iddynt
ei ^ fwrw ef allan : a phan ei caf-
odd, efe a ddywedodd wrtho, A
wyt ti yn credu ym Mab Duw ?
36 Yntau a attebodd ac a ddy-
Avedodd, Pwy yw efe, 0 Arglwydd,
fel y credwyf ynddo ?
37 A'r lesu a ddywedodd wrtho,
Ti a'i gAvelaist ef; a'r hwn sydd
yn ymddiddan â thi, hwnnw ydyw
efe.
38 Yntau a ddywedodd, Yr wyf fi
Anno
DOMINI
32.
1 pen. S. 14.
m Job 27. 9.
a o5. 12.
Ps. IS. 41.
Diar. 1. 28.
a 28. U.
Es. 1. 15.
Jer. 11. IL
a 14. 12.
Ezec. 8. 18.
Mic. 3. 4.
Zecli.7.13.
* Xeu, yt-
gymmnn-
aeani e/.
5 ysgi/m-
muno.
Crist yn dangos mai efe
S. lOAN, X.
yw y drws, a'r hiigail da.
Anno
DOMINI
32.
o pen. 5. 22,
27.
Edi-ych
pen. 3. 17.
a 12. 47.
P Matt. 13.
13.
9 pen. 15.
22,24.
» pen. 14. 6.
Eph. 2. IS.
yn credu, O Arghvydd. Ac efe a'i
haddolodd ef.
39 IT A'r lesu a ddywedodd, *»!
farn y deuthum i'r byd hwn ; p fel y
gwelai y rhai nid ydynt yn gweled,
ac yr elai y rhai sydd yn gweled yn
ddeillion,
40 A rhai o'r Phariseaid a oedd
gyd âg ef, a glywsant y pethau hyn,
ac a ddywedasant wrtho, Ydym
ninnau hefyd yn ddeillion ?
41 Yr lesu a ddywedodd wrtli-
ynt, "iPe deillion fyddech, ni byddai
amoch bechod : eithr yn awr medd-
wch chwi, Yr ydym ni yn gweled ;
am hynuy y mae eich pechod yn
aros.
PENNOD X.
1 Crist yw y drws, a'r hugail da. 19 Amryw
dyb am dano. 25 Y mae efe yn profi tnoy ei
weithredoedd, mai efe yw Crist Mob Duiu :
89 yn d'iangc rhag yr luddewon, 40 ac yn
myned drachefn dros yr lorddonen: lie y
credodd llawer ynddo ef.
YN wir, yn wir, meddaf i chwi,
Yr hwn nid yw yn myned i
mewn trwy y drws i gorian y defaid,
eithr sydd yn dringo ffordd arall,
lleidr ac yspeiliwr yw.
2 Ond yr hwn sydd yn myned i
mewn trwy y drws, bugail y defaid
ydyw.
3 I hwn y mae y drysawr yn
agoryd, ac y mae y defaid yn gwran-
daw ar ei lais ef: ac y mae efe
yn galw ei ddefaid ei hun erbyn
eu henw, ac yn eu harwain hwy
allan.
4 Ac wedi iddo yrru allan ei ddef-
aid ei hun, y mae efe yn myned o'u
blaen hwy : a'r defaid sydd yn ei
ganlyn ef^ oblegid y maent yn ad-
nabod ei lais ef.
5 Ond y dieithr nis canlynant,
eithr fföant oddi wrtho : oblegid
nad adwaenant lais dieithriaid.
6 Y ddammeg hon a ddywedodd
yr lesu wrthynt : ond hwy ni wyb-
uant pa bethau ydoedd y rhai yr
oedd efe yn eu llefaru wrthynt.
7 Am hynny yr lesu a ddywedodd
wrthynt drachefn, Yn wir, yn wir,
meddaf i chwi, Myfi yw drws y
defaid.
8 Cynnifer oil ag a ddaethant o'm
blaen i, lladron ac yspeilwyr ỳnt :
eithr ni wrandawodd y defaid ar-
nynt
9 * Myfi yw y drws : os â neb i
mewn trwof fi, efe a fydd cadwedig;
ac efe a â i mewn ac allan, ac a
gaiff borfa.
— —
10 Nid yw Ueidr yn dyfod ond i
ladratta, ac i ladd, ac i ddistrywio :
myfi a ddeuthum fel y caent fy wyd,
ac y caent efja helaethach,
11 ^Myfì yw y bugail da. Y bu-
gail da sydd yn rhoddi ei einioes
dros y defaid.
12 Eithr y gwas cyflog, a'r hwn
nid yw fugail, yr hwn nid eiddo y
defaid, sydd yn gweled y blaidd yn
dyfod, ac °yn gadael y defaid, ac yn
ffoi : a'r blaidd sydd yn eu hysglyfio
hwy, ac yn tarfu y defaid.
13 Y mae y gwas cyflog yn flPoi,
oblegid mai gwas cyflog yw, ac nid
oes ofal arno am y defaid.
14 Myfi y w y bugail da ; ac * a
adwaen yr eiddof fi, ac a'm had-
weinir gau yr eiddof fi.
15 « Fel yr edwyn y Tad fyfi, feUy
yr adwaen innau y Tad : ac yr ydwyf
yn rhoddi fy einioes dros y defaid.
16 A ^defaid eraill sydd gennyf, y
rhai nid ŷnt o'r goiian hon : y rhai
hynny hefjd sydd raid i mi eu
cyrchu, a'm Uais i a wrandawant;
^a bydd un gorian, ac un bugail.
17 Am hyn y mae y Tad yn fy
ngharu i, ^ am fy mod i yn dodi fy
einioes, fel y cymmerwyf hi dra-
chefn.
18 Nid oes neb yn ei d^vyn oddi
arnaf fi : ond myfi sydd yn ei dodi
hi i lawr o honof fy hun. Y mae
gennyf feddiant i'w dodi hi i lawr,
ac *y mae gennyf feddiant i'w chym-
meryd hi drachefn. ^ Y gorchymyn
hwn a dderbyniais i gan fy Nhad.
• 19 1Í ^ Yna y bu drachefn ymrafael
ym mysg yr luddewon, am yr ym-
adroddion hyn.
20 A llawer o honynt a ddywedas-
ant, ""Y mae cythraul ganddo, ac
y mae efe yn ynfydu : paham y
gwrandêwch chwi arno ef ?
21 Eraill a ddywedasant, Nid yw
y rhai hyn eiriau un a chythraul
ynddo. "A all cythraul "agoryd
llygaid y deillion ?
22 1Í Ac yr oedd y gyssegr-wyl yn
Jerusalem, a'r gauaf oedd hi.
23 Ac yr oedd yr lesu yn rhodio
yn y deml, p ym mhorth Solomon.
24 Am hynny y daeth yr ludd-
ewon yn ei gylch ef, ac a ddywed-
asant wrtho. Pa hyd yr wyt yn
2 peri i ni ammeu? os tydi yw y
Crist, dywed i ni yn eglur.
25 Yr lesu a attebodd iddynt, Mi
a ddy wedais i chwi, ac nid ydych yn
credu. "^Y gweithredoedd yr wyf fi
Anno
DOMINI
32.
b Es. 40. 11.
Ezec. 34.
23. a 37. 24.
Heb.l3.2().
1 Petr 5. 4.
c Zech. 11.
I'J, 17.
d 2 Tim. 2.
19.
e Matt. 11.
27.
B Ezec. 37.
22.
EpU. 2. 14.
1 Pbtr 2.
25.
t Es. 53. 7,
8, 12.
Heb. 2. 0.
i pen. 2. 19.
k pen. 15. 10.
Act. 2. 24.
1 pen. 7. 43.
a 9. 16.
m pen. 7. 211..
a a. 48, 52.
n Exod. 4.
11.
Ps. 94. 9.
a 146. 8.
A.D.33.
open. 9. 6, 7.
P Act. 3. 11.
a 5. 12.
2 ein cadw
rhwng daifr
feddwl?
q ad. 38.
pen. 5. 36.
ündeb y Tad aW Mob.
S. lOAN, XI.
Marwolaeth Lazarus.
Anno
DOMINI
33.
«■ pen. 8. 47.
fi pen. 6. 37.
a 17. 11, 12.
a 18. 9.
tpen. 14.28,
u pen. 17.
11, 22.
s pen. 8. 50.
7 pen. 5. 18.
» pen. 6. 27.
b pen. 5. 17,
18.
c Luc 1. 35.
«1 pen. 15.
24.
e pen. 5. 36.
a 14. 10.
fpen.l4.1L
a 17. 2L
e pen. 7. 30,
44. a 8. Ö9.
t pen. L 28.
yn eu gwneuthur yn enw fy Nhad,
y mae y rhai hynny yn tystiolaethu
am danaf fi.
26 Ond "^chwi nid ydycli yn credu :
canys nid ydych chwi o'm defaid i,
fel y dywedais i cliwi.
27 Y mae fy nefaid i yn gwrandaw
fy llais i ; a mi a'u hadwaen hwynt,
a hwy a'm canlynant i :
28 A minnau ydwyf yn rhoddi
iddynt fy wyd tragy wyddol ; ac * ni
chyfrgollant byth, ac ni ddwg neb
hwynt allan o'm llaw i.
29 *Fy Nhad i, yr hwn siu rhoddes
i mi, sydd fwy na phawb : ac nis
gall neb eu dwyn hwynt allan o law
fy Nhad i.
30 " Älyfi a'r Tad un ydym.
31 Am hynny ^ y cododd yr Iiidd-
ewon gerrig drachefn i'w labyddio
ef
32 Yr lesu a attebodd iddynt,
Llawer o weithredoedd da a ddang-
osais i chwi oddi wrth fy Nhad : am
ba un o'r gweithredoedd hynny yr
ydych yn fy llabyddio i ?
33 Yr luddewon a attebasant iddo,
gan ddywedyd, Nid am weithred
dda yr ydym yn dy labyddio, ond
am gabledd, ac am dy fod di, a
thithau yn ddyn, ^yn dy wneuthur
dy hun yn Dduw.
34 Yr lesu a attebodd iddynt,
^Onid yw yn ysgrifenedig yn eich
cyfraith chwi, Mi a ddy wedais, Duw-
iau ydych ?
35 Os galwodd efe hwy yn dduAv-
iau, at y rhai y daeth gair Duw, (a'r
ysgrythyr nis gellir ei thorri ;)
36 A ddywedwch chwi am yr hwn
"" a sancteiddiodd y Tad, ac a'i han-
fonodd i'r byd, Yr wyt ti yn cablu ;
''am i mi ddywedyd, *=Mab Duw
ydwyf?
37 "^Onid wyf fi yn gwneuthur
gweithredoedd fy Nhad, na chred-
Avch i mi :
38 Ond OS ydwyf yn eu gwneuthur,
er nad ydych yn credu i mi, * cred-
wch y gweithredoedd ; fel y gwyb-
yddoch ac y credoch, ^fod y Tad
ynof fi, a minnau ynddo yntau.
39 ^Am hynny y ceisiasant dra-
chefn ei ddal ef : ac efe a ddiang-
odd allan o'u d^vylaw hwynt
40 Ac efe a aeth ymaith drachefn
dros yr lorddonen, i'r man ^lle y
buasai loan ar y cyntaf yn bedydd-
io ; ac a arhosodd yno.
41 A llawer a ddaethant atto ef,
ac a ddywedasant, loan yn wir ni
wnaeth un arwydd : ' ond yr holl
bethau a'r a ddywedodd loan am
hwn, oedd wir.
42 A llawer yno a gredasant ynddo.
PENNOD XL
1 Crist 1)71 cyfodi Lazarus, yr hwn a gladclesid
er ys pedwar diwrnod. 45 Llawer o ludd-
eiaon yn credu. 47 Yr arch-offeiriaid a'r
Phariseaid yn casglu cynghor yn erhyn Crist.
49 Caiaphas yn prophicydo. 54 lesu yn
ymguddio : 55 hwythau ar y pasc yn ym-
ofyn am dano, ac yn gosod cynllwyn iddo.
C yr oedd un yn glaf, Lazarus
o Bethania, o dref ^Mair a'i
chwaer Martha.
2 (''A Mair ydoedd yr hon a en-
neiniodd yr Arglwydd âg ennaint,
ac a sychodd ei draed ef a'i gwallt,
yr hon yr oedd ei brawd Lazarus
yn glaf.)
3 Am hynny y chwiorydd a ddan-
fonasant atto ef, gan ddywedyd, Ar-
glwydd, wele, y mae yr hwn sydd
lioif gennyt ti, yn glaf.
4 A'r lesu pan glybu, a ddywedodd,
Nid yw y clefyd hwn i farwolaeth,
''ond er gogoniant Duw, fel y go-
gonedder Mab Dmv trwy hynny.
5 A hofí" oedd gan yr lesu Martha,
a'i chwaer, a Lazarus.
6 Pan glybu efe gan hynny ei fod
ef yn glaf, efe a arhosodd yn y lie
yr oedd, ddau ddiwrnod.
7 Yna wedi hjmny efe a ddywed-
odd wrth y disgyblion, Awn i Judea
drachefn.
8 Y disgyblion a ddywedasant
wrtho, Rabbi, *^yr oedd yr luddewon
yn awr yn ceisio dy labyddio di ; ac
a wyt ti yn myned yno drachefn ?
9 Yr lesu a attebodd, Onid oes
deuddeg awr o'r dydd? os rhodia
neb y dydd, ni thramgwydda, am ei
fod yn gweled goleuni y byd hwn :
10 Ond ^ OS rhodia neb y nos, efe
a dramgwydda, am nad oes goleuni
ynddo.
11 Hyn a lefarodd efe : ac wedi
hynny efe a ddywedodd Avrthynt, Y
mae ein cyfaill Lazarus 'yn huno ;
ond yr wyf fi yn myned i'w ddi-
huno ef
12 Yna ei ddisgyblion a ddywed-
asant wrtho, Arglwydd, os huno y
mae, efe a fydd iach.
13 Ond yr lesu a ddywedasai am
ei farwolaeth ef : eithr hwy a dyb-
iasaut mai am hun cwsg yr oedd
efe yn dywedyd.
14 Yna y dywedodd yr lesu wrth-
ynt yn eglur, Bu farw Lazarus.
15 Ac y mae yn Uawen gennyf nad
Anno
DOMINI
33.
1 pen. 3. 30.
» Luc 10.
38, 3Ì.
I) Matt. 26.
7.
Marc 14. 3.
pen. 12. 3.
8 pen. 9. 3.
ad, 40.
d pen. 10.
31.
e pen. 12.
35.
f Matt. 9.
24.
Ffydd Martha yng Nghrist.
S. lOAN, XL
Cyfodiad Lazarus o farw.
Auno
DOMINI
■33.
8 Luc 14. 14.
pen. 5. 29.
li pen. 6. 35.
1 pen. 3. .36.
1 lüau 5.
10, &c.
k Matt. 16.
16.
pen. 4. 42,
a 6. 69.
oeddwn i yno, er eich mwyn chwi,
fel y credoch ; ond awn atto ef.
16 Yna y dywedodd Thomas, yr
hwn a elwir Didymus, wrth ei gyd-
ddisgyblion, Awn ninnau hefyd, fel
y byddom feirw gyd âg ef.
17 Yna yr lesu wedi dyfod, a'i
cafodd ef wedi bod weithian bed-
war diwrnod yn y bedd.
18 A Bethania oedd yn agos i Je-
rusalem, ynghylch pymtheg ystad
oddi wrthi :
19 A llawer o'r luddewon a ddaeth-
ant at Martha a Mair, i'w cysuro
hwy am eu brawd.
20 Yna Martha, cyn gynted ag y
clybu hi fod yr lesu yn dyfod, a
aeth i'w gyfarfod ef : ond Mair a
eisteddodd yn y tŷ.
21 Yna y dywedodd Martha wrth
yr lesu, Arglwydd, pe buasit ti yma,
ni buasai farw fy mrawd.
22 Eithr mi a wn heiyd yr awr-
hon, pa bethau bynnag a ddymun-
ech di gan Dduw, y dyry Duw i ti.
23 Yr lesu a ddywedodd wrthi,
Adgyfodir dy frawd drachefn.
24 Dywedodd Martha wrtho, s Myfi
a wn yr adgyfodir ef yn yr adgyf-
odiad, y dydd diweddaf.
25 Yr lesu a ddywedodd wrthi,
Myfi ywyr adgyfodiad, a'r ''bywyd:
'yr hwn sydd yn credu ynof fi, er
iddo farw, a fydd byw :
26 A phwy bynnag sydd yn fyw,
ac yn credu ynof fi, ni bydd marw
vn dragywydd. A wyt ti yn credu
hyn?
27 Dywedodd hithau wrtho, Yd-
wyf, Arglwydd : ^ yr Avyf fi yn credu
mai ti yw y Crist, Mab Duw, yr
hwn sydd yn dyfod i'r byd.
28 Ac wedi iddi ddy wedyd y peth-
au hyn, hi a aeth ymaith, ac a alw-
odd yn ddirgel ei chwaer Mair, gan
ddywedyd, Fe ddaeth yr Athraw,
ac y mac yn galw am danat.
29 Cyn gynted ag y clybu hi, hi
a gododd yn ebrwydd, ac a ddaeth
atto ef.
30 (A'r lesu ni ddaethai etto i'r
dref, ond yr oedd efe yn y man lie
y cyfarfuasai Martha ag ef.)
31 Yna yr luddewon y rhai oedd
gyd â hi yn y tŷ, ac yn ei chysuro
hi, pan welsant Mair yn codi ar frys,
ac yn myned aUan, al canlynasant
hi, gan ddywedyd, Y mae hi yn
myned at y bedd, i wylo yno.
32 Yna Mair, pan ddaeth lie yi*
oedd yr lesu, a'i weled ef, a syrth-
iodd wrth ei draed ef, gan ddywed-
yd wrtho, Arglwydd, pe buasit ti
yma, ni buasai fy mrawd farw.
33 Yr lesu gan hynny, pan welodd
hi yn wylo, a'r luddewon y rhai a
ddaethai gyd â hi yn wylo, a ridd-
fanodd yn yr yspryd, ac a ^gynhyrf-
wyd;
34 Ac a ddywedodd, Pa le y dod-
asoch chwi ef ? Hwy a ddywedasant
wrtho, Arglwydd, tyred a gweL
35 * Yr lesu a wylodd.
36 Am hynny y dywedodd yr
luddewon, Wele, fel yr oedd yn
ei garu ef.
37 Eithr rhai o honynt a ddywed-
asant, Oni allasai hwn, ™yr hwn a
agorodd lygaid y dall, beri na buas-
ai hwn farw chwaith ?
38 Yna yr lesu drachefn a ridd-
fanodd ynddo ei hunan, ac a ddaeth
at y bedd. Ac ogof oedd, a maen
oedd wedi ei ddodi arno.
39 Yr lesu a ddywedodd, Codwch
ymaith y maen. Martha, chwaer
yr hwn a fuasai farw, a ddywedodd
wrtho, Arglwydd, y mae efe weith-
ian yn drewi : herwydd y mae yn
farw er ys pedwar diwrnod.
40 Yr lesu a ddywedodd wrthi,
Oni ddywedais i ti, pes credit, y
cait ti ° weled gogoniant Duw ?
41 Yna y codasant y maen lie yr
oedd y marAv wedi ei osod. A'r
lesu a gododd ei olwg i fynu, ac
a ddywedodd, Y Tad, yr wyf yn
diolch i ti am i ti ^vrandaw arnaf
42 Ac myfi a wyddwn dy fod di yn
fy ngwraudaw bob amser: eithr "er
mwyn y bobl sydd yn sefyU o am-
gylch, y dywedais, fel y credont
mai tydi a'm hanfonaist i.
43 Ac wedi iddo ddywedyd hyn,
efe a lefodd â Uef uchel, Lazarus,
tyred allan.
44 A'r hwn a fuasai farw a ddaeth
allan, yn rhwym ei draed a'i ddwy-
law me^vn amdo : a'i ^ wyneb oedd
wedi ei rwymo â napcyn. Yr lesu
a ddywedodd wrthynt, GoUyngwch
ef yn rhydd, a gadêwch iddo fyned
ymaith.
45 Yna llawer o'r luddewon, y
rhai a ddaethent at Mair, ac a wel-
sent y pethau a wnaetliai yr lesu, a
gredasant ynddo ef.
46 Eithr rhai o honynt a aethant
ymaith at y Phariseaid, ac a ddy-
wedasant iddynt y pethau a wnaeth-
ai yr lesu.
47 1Í "iYna yr arch-ofíeiriaid a'r
Anno
DOMINI
33.
2Gr.
ymgyn-
nyrfodd.
I Luc 19. 41.
m pen. 9. 6.
0 pen. 12.
30.
P pen. a). 7.
1 Ps. 2. 2,
Hatt. 26.3.
Marc 14.1.
Caiaphas yn prophwydo.
S. lOAN, XII.
Enneinio traed yr lesu.
Anno
DOMINI
33.
r pen. 12.
19.
Act. 4. 16.
> Luc 3. 2.
pen. 18. U.
Act. 4. 6.
» pen. IS.
14.
u Ea. 49. e.
1 loan 2. 'i
I Eph. 2.
14, 15, 16.
7 pen. 4. 1,
3. a 7. 1.
« Edrych
2 Chron.
13. 19.
» pen. 7. 11.
Phariseaid a gasglasant gynghor,
ac a ddywedasant, '^Pa beth yr ydym
ni yn ei wneuthur ? canys y mae y
dyn yma yn gwneuthur Uawer o
arwyddion.
48 Os gadawn ni ef fel hyn, pawb
a gredant ynddo; ac fe a ddaw y
Rhufeiniaid, ac a ddifethant ein He
ni a'n cenedl hefyd.
49 A rhyiv un o honynt, 'Caia-
phas, yr hwn oedd arch-ofifeiriad y
flwyddyn honno, a ddy wedodd wrth-
ynt, Nid ydych chwi yn gwybod
dim oil,
50 Nac yn ystyried, * mai buddiol
yw i ni, farw o un dyn dros y bobl,
ac na ddifether yr holl genedl.
51 Hyn ni ddywedodd efe o bono
ei hun : eithr, ac efe yn arch-offeir-
iad y flwyddyn honno, efe a bro-
phwydodd y byddai yr lesu farw
dros y genedl ;
52 Ac "" nid dros y genedl yn unig,
=" eithr fel y casglai efe ynghyd yn
un blant Duw hefyd y rhai a was-
garasid.
53 Yna o'r dydd hwnnw allan y
cyd-ymgynghorasant fel y Uaddent
ef.
54 Am hynny ^ ni rodiodd yr lesu
mwy yn amlwg ym mysg yr ludd-
ewon ; ond efe a aeth oddi yno i'r
wlad yn agos i'r anialwch, i ddinas
a elwir ^Ephraim, ac a arhosodd
yno gyd â'i ddisgyblion.
55 i[ A phase yr luddewon oedd
yn agos : a Uawer a aethant o'r wlad
i fynu i Jerusalem o flaen y pasc,
i'w glanhâu eu hunain.
56 ^ Yna y ceisiasant yr lesu ; a
dywedasant wrth eu gilydd, fel yr
oeddynt yn sefyll yn y deml, Beth
a dybygwch chwi, gan na ddaeth
efe i'r wyl ?
57 A'r arch-ofleiriaid a'r Pharise-
aid a roisant orchymyn, os gwydd-
ai neb pa le yr oedd efe, ar fynegi
0 hono, fel y gallent ei ddal ef.
PENNOD XII.
1 Yr lesu yn esgusodi Mair am enneinio ei
draed ef. 9 Y hobl yn ymgasglu i weled
Lazarus : 10 yr arch-offeiriaid yn ymgyng-
hori i'w ladd ef. 12 Grist yn marchogaeth
i Jerusalem. 20 Groegwyr yn ewyllysio
gweled yr lesu. 23 Y mae efe yn rhag-
fynegi ei farwolaeth. 37 Yr luddewon gan
mwyaf wedi eu dallu : 42 er hynny llaicer o
hennaetliiaid yn credu, ond heb ei gyffesu ef:
44 yr lesu gan hynny yn galw yn daer am
gyffesu ffydd.
YNA yr lesu, chwe diwrnod cyn
y pasc, a ddaeth i Bethania,
lie yr oedd Lazarus, yr hwn a fuasai
farw, yr hwn a godasai efe o feirw.
2 Ac =*yno y gwnaethant iddo
swpper ; a Martha oedd yn gwas-
anaethu: a Lazarus oedd un o'r
rhai a eisteddent gyd âg ef.
3 Yna y cymmerth ^ Mair bwys o
ennaint nard gwlyb gwerthfawr, ac
a enneiniodd draed yr lesu, ac a
sychodd ei draed ef â'i gwallt : a'r
tŷ a lanwyd gan arogl yr ennaint.
4 Am hynny y dywedodd un o'i
ddisgyblion ef, Judas Iscariot, mab
Simon, yr hwn oedd ar fedr ei frad-
ychu ef,
5 Paham na werthwyd yr ennaint
hwn er tri chàn ceiniog, a'i roddi
i'r tlodion?
6 Eithr hyn a ddywedodd efe, nid
o herwydd bod arno ofal dros y
tlodion ; ond am ei fod yn Ueidr,
a "^bod ganddo y pwrs, al fod yn
^ dwyn yr hyn a fwrid ynddo.
7 A'r lesu a ddywedodd, Gad
iddi ! erbyn dydd fy nghladdedig-
aeth y cadwodd hi hwn.
8 Canys ^ y mae gennych y tlodion
gyd a chwi bob amser ; eithr myfi
nid oes gennych bob amser.
9 Gwybu gan hynny dyrfa fawr o'r
luddewon ei fod ef yno : a hwy a
ddaethant, nid er mwyn yr lesu yn
unig, ond fel y gwelent Lazarus hef-
yd, ^ yr hAvn a godasai efe o feirw.
10 1Í Eithr yr arch-oflFeiriaid a
ymgynghorasant fel y Uaddent La-
zarus hefyd :
11 Oblegid Uawer o'r luddewon
a aethant ymaith o'i herwydd ef,
ac a gredasant yn yr lesu.
12 Í '^Trannoeth, tyrfa fawr yr hon
a ddaeth ai i'r wyl, pan glywsant fod
yr lesu yn dyfod i Jerusalem,
13 A gymmerasant gangau o'r
palmwydd, ac a aethant allan i
gyfarfod âg ef, ac a lefasant, ^Ho-
sanna: Bendigedig ^yw Brenhin
Israel, yr hwn sydd yn dyfod yn
enw yr Arglwydd.
14 A'r lesu wedi cael asynyn, a
eisteddodd arno ; megis y mae yn
ysgrifenedig,
15 ^ Nac ofna, ferch Sion : wele, y
mae dy Frenhin yn dyfod, yn eis-
tedd ar ebol asyn.
16 Y pethau hyn ni wybu ei ddis-
gyblion ef ar y cyntaf: eithr 'pan
ogoneddwyd yr lesu, ^ yna y cofias-
ant fod y petliau hyn yn ysgrifen-
edig am dano, ac iddynt wneuthur
hyn iddo.
Anno
DOMINI
33.
» Matt. 26.
6.
Marc 14. 3.
b lilic 10.
38, 30.
pen. 11. 2.
c pen. 13.
29.
2 arwedd.
d Slatt. 26.
11.
e pen. IL
44.
f Matt. 21.
Marc 11.8.
Luc 19. 35.
6 Pa. 118.
25,26.
S Neu, yw
yr hwn
sydd yn
dyfod yn
enw yr
Arglwydd
yn Fren-
hin ar
Israel.
I pen. 7. 30.
k pen. 14,
26.
Crist yn rhag-fynegi
S. 10 AN, XII.
ei farwolaeth.
Anno
DOMmi
33.
*alw ohono
ef Lnzarus
or bedd,
ai godi o
feirw.
Ipen. 11.47.
n pen. 1. 44.
0 pen. 1.3.
■ÓÍ. a IT. 1.
P 1 Cor. 15.
S6.
q Matt. 10.
3'J.alG.25.
Marc 8. 35.
Luc 9. 24.
a 17. 33.
r pen. 14. 3.
a 17. 24.
B Matt. 26.
38, 39.
Luc 12. 50.
pen. 13. 21.
t Matt. 3.17.
u pen. 11.
42.
X Matt. 12.
29
Luc 10. IS,
pen. 14. 30.
a 16. 11.
Eph. 6. 12.
7 pen. 3. 14.
a 8. 28.
17 Tystiolaethodd gan hynny y
dyrfa, yr hon oedd gyd âg ef * pan
alwodd efe Lazarus o'r bedd, al
godi ef o feirw.
18 Am hyn y daeth y dyrfa liefyd i
gyfarfod âg ef, am glywed o honynt
iddo wneuthur yr arwydd hon.
19 Y Phariseaid gan hynny a ddy-
wedasant yn eu plith eu hunain,
'A welwch chwi nad ydych yn
tycio dim? wele, fe aeth y byd ar
ei ol ef.
20 1Í Ac yr oedd rhai Groegiaid
ym mhlith y rhai "a ddaethent i
fynu i addoli ar yr wyl :
21 Y rhai hyn gan hynny a ddaeth-
ant at Phylip, ''yr hwn oedd o
Bethsaida yn Galilea, ac a ddy-
munasant arno, gan ddywedyd, Syr,
ni a ewyUysiem weled yr lesu.
22 Phylip a ddaeth, ac a ddywed-
odd i Andreas ; a thrachefn Andreas
a Phylip a ddywedasant i'r lesu.
23 1Í A'r lesu a attebodd iddynt,
gan ddywedyd, "Daeth yr awr y
gogonedder Mab y dyn.
24 Yn wir, yn wir, meddaf i chwi,
POni syrth y gronyn gwenith i'r
ddaear, a marw, hwnnw a erys yn
unig ; eithr os bydd efe marw, efe
a ddwg flfrwyth lawer.
25 1 Yr hwn sydd yn caru ei ein-
ioes, a'i cyU hi; a'r hwn sydd yn
casâu ei einioes yn y byd hwn, al
ceidw hi i fywyd tragywyddol.
26 Os gwasanaetha neb fi, dilyned
fi: a 'He yr wyf fi, yno y bydd iy
ngweinidog hefyd : ac os gwasan-
aetha neb fi, y Tad a'i hanrhyd-
edda ef.
27 *Yr awrhon y cynhyrfwyd fy
enaid : a pha beth a ddywedaf ? O
Dad, gwared fi allan o'r awr hon :
eithr o herwydd hyn y deuthum
i'r awr hon.
28 0 Dad, gogonedda dy enw.
Yna y daeth *llef o'r nef, Mi a'^
gogoneddais, ac a'i gogoneddaf dra-
chefn.
29 Y dyrfa gan hynny, yr hon
oedd yn sefyU ac yn clywed, a
ddywedodd mai taran oedd : eraill
a ddywedasant, Angel a lefarodd
wrtho.
30 Yr lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd, " Nid o'm hachos i y bu y
lief hon, ond o'ch achos chwi.
31 Yn awr y mae barn y byd
hwn : yn awr y bwrir allan ^dywys-
og y byd hwn.
32 A minnau, ^os dyrchefir fi odd!
ar y ddaear, a dynnaf ^ bawb attaf
fy hun.
33 (A hyn a ddywedodd efe, gan ar-
wyddo o ba angau y byddai farw.)
34 Y dyrfa a attebodd iddo, *Ni a
glywsom o'r ddeddf, fod Crist yn
aros yn dragywyddol : a pha wedd
yr wyt ti yn dywedyd, fod yn rhaid
dyrchafu Mab y dyn? pwy ydyw
hwnnw Mab y dyn ?
35 Yna yr lesu a ddywedodd wrth-
ynt, Etto ychydig ennyd ^ y mae y
goleuni gyd â chwi. ° Rhodiwch tra
fyddo gennych y goleuni, fel na
ddalio y ty wyllwch chwi : ^ a'r hwn
sydd yn rhodio mewn tywyllwch, ni
ŵyr i ba le y mae yn myned.
36 Tra fyddo gennych oleuni, cred-
wch yn y goleuni, fel y byddoch
®blant y goleuni. Hyn a ddywed-
odd yr lesu, ac efe a ymadawodd,
ac ^a ymguddiodd rhagddynt.
37 IT Ac er gwneuthur o hono ef
gymmaint o arwyddion yn eu gŵydd
hwynt, ni chredasant ynddo :
38 Fel y cyflawnid ymadrodd Esai-
as y prophwyd, yr hwn a ddywed-
odd efe, ^Arglwydd, pwy a gredodd
i'n hymadrodd ni ? ac i bwy y dat-
guddiwyd braich yr Arglwydd ?
39 Am hynny ni allent gredu, o-
blegid dywedyd o Esaias drachefn,
40 ^ Efe a ddallodd eu Uygaid, ac
a galedodd eu calon ; fel na welent
a'zt Uygaid, a deall k'u calon, ac
ymchwelyd o honynt, ac i mi eu
hiachâu hwynt.
41 'Y pethau hyn a ddywedodd
Esaias, pan welodd ei ogoniant ef,
ac y liefarodd am dano ef.
42 1Í Er hynny Uawer o'r pennaeth-
iaid hefyd a gredasant ynddo ; ond
''oblegid y Phariseaid ni chyffesas-
ant ef, rhag eu bwrw allan o'r
synagog :
43 ^Canys yr oeddynt yn caru
gogoniant dynion yn fwy na go-
goniant Duw.
44 IT A'r lesu a lefodd ac a ddy-
wedodd, ""Yr hwn sydd yn credu
ynof fi, nid j\n yn credu ynof fi,
ond yn yr hwn a'm hanfonodd i.
45 "A'r hwn sydd yn fy ngweled i,
sydd yn gweled yr hwn a'm dan-
fonodd i.
46 " Mi a ddeuthum yn oleuni i'r
byd, fel y ho i bob un a'r sydd
yn credu ynof fi, nad arhoso yn y
tywyllwch.
47 Ac OS clyw neb fy ngeiriau, ac
ni chred, p myfi nid wyf yn ei farnu
Anno
domdh
« Rhuf. 5.
18.
Heb. 2. 9.
a Pe. 89. 36,
37. a 110. 4.
Es. 9. 7.
a 53. 8.
Ezec. 37.
25.
Dan. 2. 44.
a 7. 14, 27.
Mic. 4. 7.
bpen. 8. 12. I
a 9. 5. I
ad. 46.
cJer.13.16. I
Eph. 5. Í
d pen. 11.
10.
e Luc 16. 8.
Eph. 5. 8.
1 Thess. 5.
5.
1 loan 2. 9,
10.
fpen. 8. 59.
a 11. 54.
e Ea. 53. 1.
Ehuf. 10.
16.
h Es. 6. 9.
Matt. 13.
14.
fc pen. 7. 13.
a 9. 22.
1 pen. 5. 44.
m Marc 9.
37.
1 Petr 1.
21.
n pen. 14. 9.
0 ad. 35, 36.
pen. 3. 19.
a 8. 12.
a y. 5, 39.
P pen. 5 45.
a 8. 15, 26.
Crist yn golehi traed
S. lOAN, XIII.
ei ddisgyhlion.
Anno
DOMINI
33.
q pen. 3. IT.
r Marc 16.
16.
s pen. 8. 38.
a 14. 10.
t Deut. 18.
18.
» Matt. 26.
2.
b Luc 22. 3.
ad. 27.
c JIatt. IT.
27. a 28. 18.
pen. 3. 35.
a 17. '1.
ZA Phetr a,
&c,
d Edrych
Matt. 3. 14.
e pen. 3. 5.
1 Cor. 6. 11.
Eph. 5. 26.
Tit. 3. 5.
Hcb. 10.
22.
ef : canys i ni ddeuthum i farnu y
byd, eithr i achub y byd.
48 Yr hwn sydd yn fy nirmygu i,
ac heb dderbyn fy ngeiriau, y mae
iddo un yn ei farnu : ' y gair a
leferais i, hwnnw a'i barn ef yn y
dydd diweddaf.
49 Canys * myfi ni leferais o honof
fy hun : ond y Tad yr hwn a'm
hanfonodd i, efe a roddes orchy-
myn i mi, ' beth a ddywedwn, a pha
beth a lefarwn.
50 Ac mi a wn fod ei orchymyn ef
yn fywyd tragywyddol : am hynny
y pethau yr Avyf fi yn eu llefaru,
fel y dywedodd y Tad wrthyf, felly
yr wyf yn llefaru.
PENNOD XIII.
1 Tr lesu yn golehi traed ei ddisgyhlion : 14
yn eu hannog i ostyngeiddrwydd a chariad
perffaith: 18 yn rhag-ddywedyd, ac yn
datguddio i loan trwy arwydd, y bradychai
Judas ef: 31 yn gorchymyn iddynt garu
eu gilydd ; 36 ac yn rhyhuddio Petr y
gwadai efe ef.
A* CHYN gwyl y pasc, yr lesu
yn gwybod ddyfod ei a^vr ef
i ymadael â'r byd hwn at y Tad, efe
yn earn yr eiddo y rhai oedd yn y
byd, a'u carodd hwynt hyd y diwedd.
2 Ac wedi darfod swpper, ^ wedi
i ddiafol eisoes roi y'nghalon Ju-
das Iscariot, mab Simon, ei frad-
ychu ef ;
3 Yr lesu yn gwybod ''roddi o'r
Tad bob peth oil yn ei ddwylaw
ef, a'i fod wedi dyfod oddi wrth
Dduw, ac yn myned at Dduw ;
4 Efe a gyfododd oddi ar swpper,
ac a roes heibio ei gochl-wisg, ac
a gymmerodd dywel, ac a ymwreg-
ysodd.
5 Wedi hynny efe a dywalltodd
ddwfr i'r cawg, ac a ddechreuodd
olchi traed y disgyblion, a'u sychu
â'r tywel, â'r hwn yr oedd efe wedi
ei wregysu.
6 Yna y daeth efe at Simon Petr :
^ ac efe a ddywedodd wrtho, Ar-
glwydd, ^ a wyt ti yn golehi fy
nhraed i ?
7 Yr lesu a attebodd ac a ddywed-
odd wrtho, Y peth yr wyf fi yn ei
wneuthur, ni wyddost ti yr awrhon :
eithr ti a gei wybod ar ol hyn.
8 Petr a ddywedodd wrtho, Ni
chei di olchi fy nhraed i byth. Yr
lesu a attebodd iddo, *Oni olchaf
di, nid oes i ti gyfran gyd â myfi.
9 Simon Petr a ddywedodd wrtho,
Arglwydd, nid fy nhraed yn unig,
eithr ^ nwylaw a'm pen hefyd,
1005
10 Yr lesu a ddywedodd wrtho,
Yr hwn a olchwyd, nid rhaid iddo
ond golehi ei draed, eithr y mae
yn Ian oil : ac *^yr ydych chwi yn
Ian, eithr nid pawb oil.
11 Canys efe ^a wyddai pwy a'i
bradychai ef : am hynny y dywed-
odd, Nid ydych chwi yn Ian bawb oil.
12 Felly wedi iddo olchi eu traed
hwy, a chymmeryd ei gochl-wisg,
efe a eisteddodd drachefn, ac a ddy-
wedodd wrthynt, A wyddoch chwi
pa beth a wneuthum i chwi ?
13 ^ Yr ydych chwi yn fy ngalw i,
Yr Athraw, a'r Arglwydd : a da y
dywedwch ; cbujs felly yr ydwyf.
14 *Am hynny os myfi, yn Ar-
glwydd ac yn Athraw, a olchais
eich traed chwi; ''chwìthau a ddyl-
ech olchi traed eich gilydd ;
15 Canys ^ rhoddais esampl i chwi,
fel y gwnelech chwithau megis y
gwneuthum i chwi.
16 " Yn wir, yn wir, meddaf i
chwi, Nid yw y gwas yn fwy na'i
arglwydd; na'r hwn a ddanfonwyd
yn fwy na'r hwn a'i danfonodd.
17 °0s gwyddoch y pethau hyn,
gwŷn eich byd os gwnewch hwynt
18 11 Nid wyf fi yn dywedyd am
danoch oil ; mi a wn pwy a ethol-
ais : ond fel y cyflawnid yr ys-
grythyr, °Yr hwn sydd yn bwytta
bara gyd â mi, a gododd ei sawdl
yn fy erbyn.
19 P 3 Yn awr yr wyf yn dywedyd
wrthych cyn ei ddyfod, fel pan
ddêl, y credoch mai myfi yw efe.
20 1 Yn wir, yn wir, meddaf i
chwi, Yr hwn sydd yn derbyn y
neb a ddanfonwyf fi, sydd yn fy
nerbyn i ; a'r hwn sydd yn fy ner-
byn i, sydd yn derbyn yr hwn a'm
danfonodd i.
21 ' Wedi i'r lesu ddywedyd y
pethau hyn, 'efe a gynhyrfwyd yn
yr yspryd, ac a dystiolaethodd, ac
a ddywedodd, Yn wir, yn wir, y
dywedaf wrthych, *y bradycha un
o honoch fi.
22 Yna y disgyblion a edrychas-
ant ar eu gilydd, gan ammeu am
bwy yr oedd efe yn dywedyd
23 Ac '^ yr oedd un o'i ddisgyblion
yn pwyso ar fynwes yr lesu, yr hwn
yr oedd yr lesu yn ei garu.
24 Am hynny yr amneidiodd Si-
mon Petr ar hwnnw, i oiyn pwy
oedd efe, am yr hwn yr oedd efe
yn dywedyd.
25 Ac yntau yn pwyso ar ddwy-
Anno
DOMINI
S3.
fpen. 15. 3.
Eptn. 6.61.
h Matt. 23.
8, 10.
1 Cor. 8. 6.
a 12. 3.
Phil. 2. 11.
i Luc 22. 27.
•i Gal. 6. 1,
2.
I Matt. 11.
2;}.
1 Petr 2.
21.
1 loan 2. 6.
n» Matt. 10.
24.
Luc 6. 40.
pen. 15. 20.
n lago 1. 25.
o Ps. 41. 9.
Jlatt. 26.
2J.
P pen. 14.
29. a 16. 4.
S Neu, Or
awr hon.
1 Matt. 10.
40.
Luc 10. 16.
r Matt. 26.
21.
Blare 14.
IS.
Luc 22. 2L
• pen. 12.
27.
t Act. 1. 17.
1 luan 2.
19.
n pen. 19.
26. a 20. 2.
a 21. 7, 20,
24.
Crist yn rhyhiiddio Petr ,
S. I OAK XIV.
yn cysuro ei ddisgyhlion.
Anno
DOMINI
33.
Í pen. 12. 6.
y pen. 1". 1,
5,6.
« pen. 12.
23.
» pen. 7. 34.
a 8. 21.
b Lef. 19.
18.
pen. 15. 12,
17.
Eph. 5. 2.
1 Theas. 4.
9.
1 IO!in 2. 7,
8. a 3. 23.
a 4. 21.
e 1 loan 2.
5. a 4. 20.
d pen. 21.
2 Petr 1.
14.
a Matt. 26.
33, 35.
Marc 14.
31.
Luc 22. 33.
fron yr lesu, a ddywedodd wrtho,
Arglwydd, pwy yw efe?
26 Yr lesu a attebodd, Hwnnw yw
efe, i'r hwn y rhoddaf fi dammaid
wedi i mi ei wlychu. Ac wedi iddo
wlychu y tammaid, efe a'i rhoddodd
i Judas Iscariot, mah Simon.
27 Ac ar ol y tammaid, yna yr aeth
Satan i mewn iddo. Am hynny y
dywedodd yr lesu wrtho, Hyn yr
wyt yn ei wneuthur, gwna ar frys.
28 Ac ni wyddai neb o'r rhai oedd
yn eistedd i ba beth y dywedasai
efe hyn wrtho.
29 Canys rhai oedd yn tybied, am
fod ^ Judas a'r god ganddo, fod yr
lesu yn dywedyd wrtho, Pryn y
pethau sydd arnom eu heisieu er-
byn yr wyl ; neu, ar roi o hono
beth i'r tlodion.
30 Yntau gan hynny, wedi der-
byn y tammaid, a aeth allan yn
ebrwydd. Ac yr oedd hi yn nos.
31 *! Yna gwedi iddo fyned allan,
yr lesu a ddywedodd, Yn awr y
gogoneddwyd Mab y dyn, a Duw
a ogoneddwyd ynddo ef.
32 y Os gogoneddwyd Duw ynddo
ef, Duw hefyd a'i gogonedda ef
ynddo ei hun, ac =" efe a'i gogonedda
ef yn ebrwydd.
33 O blant bychaiu, etto yr ^vyf
ennyd fechan gyd â chwi. Chwi
a'm ceisiwch : ac, * megis y dywed-
ais wrth yr luddewon, Lie yr wyf
fi yn myned, ni ellwch chwi ddy-
fod ; yr ydwyf yn dywedyd wrthych
chwithau hefyd yr awrhon.
34 ^ Gorchymyn newydd yr wyf
yn ei roddi i chwi, Ar garu o hon-
och eich gilydd ; fel y cerais i chwi,
ar garu o honoch chwithau bawb
eich gilydd.
35 ^Ẅrth hyn y gwybydd pawb
mai disgyblion i mi ydych, os bydd
gennych gariad i'ch gilydd.
36 t A Simon Petr a ddywedodd
wrtho, Arglwydd, i ba le yr wyt
ti yn myned? Yr lesu a attebodd
iddo. Lie yr ydwyf fi yn myned, ni
elli di yr awrhon fy nghanlyn : eithr
^ ar ol hyn y'm canlyni.
37 Petr a ddywedodd wrtho, Ar-
glwydd, paham na allaf fi dy ganlyn
yr awrhon ? ^ mi a roddaf fy einioes
drosot.
38 Yr lesu a attebodd iddo, A
roddi di dy einioes drosof fi? Yn
wir, yn wir, meddaf i ti, Ni chân
y ceiliog lies i ti fy ngwadu dair
gwaith.
PENNOD XIV. j
1 Crist yn cysuro ei ddisgyhlion â gohaifh teyvn- \
as nef: 6 yn proffesu mai efe yw y ffordd,
a'r gwirionedd, a'r byivyd ; a'i fod yn un
d'r Tad : 13 yn gwarantu y bydd eu,
gweddtau Jnoy yn ei enio ef yn ffrwythlawn :
15 yn dymuno cariad ac ufadd-dod : 16 yn
addaw yr Tspryd Glân y Diddanydd ; 27
ac yn gadael ei dangnefedd gyd â hwynt.
NA thralloder eich calon : yr
ydych yn credu yn Nuw, cred-
wch ynof finnau hefyd.
2 Yn nhŷ fy Nhad y mae Uawer
o drigfannau: a phe amgen, mi
a ddywedaswn i chwi. Yr wyf fi
yn myned i barottôi He 1 chwi
3 Ac * OS myfi a âf, ac a barottoaf
le i chwi, mi a ddeuaf drachefn,
ac a'ch cymmeraf chwi attaf iy
hun ; fel ^ He yr wyf fi, y byddoch
chwithau hefyd.
4 Ac i ba le yr wyf fi yn myn-
ed, chwi a wyddoch, a'r fíbrdd a
wyddoch.
5 Dywedodd Thomas wrtho, Ar-
glwydd, ni wyddom ni i ba le yr
wyt ti yn myned ; a pha fodd y
gallwn wybod y ffordd ?
6 Yr lesu a ddywedodd wrtho ef,
Myfi yw y " ffordd, a'r ^ gwirionedd,
a'r ^ by wyd : ' nid y w neb yn dyfod
at y Tad, ond trwof fi.
7 Ped adnabuasech fi, fy Nhad hef-
yd a adnabuasech : ac o hyn allan yr
adwaenoch ef, a chwi a'i gwelsoch ef.
8 Dywedodd Phylip wrtho, Ar-
glwydd, dangos i ni y Tad, a digon
yw i ni.
9 Yr lesu a ddywedodd wrtho,
A ydwyf gyhyd o amser gyd â
chwi, ac nid adnabuost fi, Phylip ?
sY neb a'm gwelodd i, a welodd
y Tad : a pha fodd yr wyt ti yn
dywedyd, Dangos i ni y Tad?
10 Onid wyt ti yn credu ^fy mod
i yn y Tad, a'r Tad ynof finnau?
Y geiriau yr wyf fi yn eu llefaru
wrthych, 'nid o honof fy hun yr
wyf yn eu llefaru; ond y Tad yr
hwn sydd yn aros ynof, efe sydd yn
gwneuthur y gweithredoedd.
11 Credwch fi, fy mod i yn y Tad,
a'r Tad ynof finnau : ac onid ê,
credwch fi er mwyn y gweithred-
oedd eu hunain.
12 ''Yn wir, yn wir, meddaf i
chwi, Yr hwn sydd yn credu ynof
fi, y gweithredoedd yr wyf fi yn
eu gwneuthur, yntau hefyd a'u
gwna, a mwy na'r rhai hyn a wna
efe : oblegid yr wyf fi yn myned
at fy Nhad.
Anno
DOMINI
33.
» ad. 18, 28.
b pen. 12.
26.
a 17. 24.
c Ileb. 9. 8.
d pen. 1. 17.
e pen. 1. 4.
a 11. 25.
f pen. 10. 9.
s pen. 12.
45.
h ad. 20.
pen. 10.38.
a 17. 21,
23.
i pen. 5. 19.
a 8. 28.
a 12. 49.
k Matt. 21.
21.
Blare IG.
17.
Addaw yr Yspryd Glân.
S. lOAN, XV.
Crist yw y wir winwydden.
Anno
DOMINI
33.
1 Matt. 7. 7.
a. 21. 22.
il.irc 11.
24.
pen. 15. 7,
16. a 16. 23.
1 loan 'A.
22. a 5.14.
m ad. 21, 23.
fien. 15. 10,
4.
1 loan 5. 3.
n pen. 15.
26. a 16. 7.
Khuf. 8.
15, 26.
0 pen. 15.
26. a 1(5. 13.
" ad. 10.
pen. 10.38.
a 17. 21,
23,26.
»acL15.
lloan 2. 5.
a 5. 3.
» lien. 12.
10.
a 16. 13.
1 loan 2.
20,27. ■
13 ' A pha beth byiinag a ofynoch
yn fy enw i, hynny a wnaf ; fel y
gogonedder y Tad yn y Mab.
14 Os gofynwch ddim yn fy enw i,
mi a'i gwnaf.
15 1Í " O cherwch fi, cedwch fy
ngorchymynion.
16 A mi a weddîaf ar y Tad, ac
°efe a rydd i chwi Ddiddanydd
arall, fel yr arhoso gyd â chwi yn
dragywyddol ;
17 ° Yspryd y gwirionedd, yr hwn
ni ddichon y byd ei dderbyn, am
nad yw yn ei weled, nac yn ei ad-
nabod ef : ond chwi a'i hadwaenoch
ef ; o herwydd y mae yn aros gyd â
chwi, ac ynoch y bydd efe.
18 PNis gadawaf chwi yn ^ amddif-
aid : 1 mi a ddeuaf attoch chwi.
19 Etto ennyd bach, a'r byd ni'm
gwel mwy ; eithr ^ chwi am gwel-
wch : canys byw wyf fi, a byw
fyddwch chwithau hefyd.
20 Y dydd hwnnw y gwybyddwch
■fy mod i yn fy Nhad, a chwithau
ynof fi, a minnau ynoch chwithau.
21 * Yr hwn sydda'm gorchymynion
i ganddo, ac yn eu cadw hwynt, efe
yw yr hwn sydd yn fy ngharu i : a'r
hwn sydd yn fy ngharu i, a gerir
gan fy Nhad i : a minnau al caraf
ef, ac a'm hegluraf fy hun iddo.
22 Dywedodd Judas wrtho, (nid
yr Iscariot,) Arglwydd, pa beth yw
yr achos yr wyt ar fedr dy eglurhâu
dy hun i ni, ac nid i'r byd ?
23 Yr lesu a attebodd ac a ddy-
wedodd wrtho, " Os car neb fi, efe a
geidw fy ngair ; a'm Tad a'i car
yntau, a ^nyni a ddeuwn atto, ac
a wnawn ein trigfa gyd âg ef
24 Yr hwn nid yw yn fy ngharu i,
nid yw yn cadw fy ngeiriau : ^ a'r
gair yr ydych yn ei gfywed, nid
eiddof fi ydyw, ond eiddo y Tad
a'm hanfonodd i
25 Y pethau hyn a ddywedais
wrthych, a mi yn aros gyd â chwi.
26 Eithr ^ y Diddanydd, yr Yspryd
Glân, yr hwn a enfyn y Tad yn fy
enw i, efe * a ddysg i chwi yr holl
bethau, ac a ddwg ar gôf i chwi yr
holl bethau a ddywedais i chwi.
27 Yr wyf yn gadael i chwi dang-
nefedd ; fy nhangnefedd yr ydwyf
yn ei roddi i chwi : nid fel y mae
y byd yn rhoddi, yr wyf fi yn
rhoddi i chwi. Na thralloder eich
calon, ac nac ofhed.
28 Cfywsoch fel ^ y dywedais wrth-
ych, Yr wyf yn myned ymaith, ac
lOOT
mi a ddeuaf attoch. Pe carech fi,
chwi a lawenhâech am i mi ddywed-
yd, Yr wyf yn myned at y Tad : can-
ys y mae '^ fy Nhad yn fwy na myfi,
29 Ac ^yr awrhon y dywedais i
chwi cyn ei ddyfod, fel pan ddêl, y
credoch.
30 Nid ymddiddanaf â chwi nem-
mawr bellach : * canys tywysog y
byd hwn sydd yn dyfod, ac nid oes
iddo ddim ynof fi.
31 Ond fel y gwypo y byd fy mod
i yn earn y Tad, ac ^megis y gor-
chymynodd y Tad i mi, feUy yr
wyf yn gwneuthur. Codwch, awn
oddi yma.
PENNOD XV.
1 Y diddanwch a'r caredigrwydd sydd rhwng
Crist a'i aelodau, trwy ddammeg y loimoydd-
en, 18 Cysur mewn casineb, ac erlid bydol.
26 Swydd yr Yspryd Gldn, a'r apostolion.
MYFI yw y wir winwydden, a'm
Tad yw y Uafurwr.
2 * Pob cangen ynof fi heb ddwyn
ffrwyth, y mae efe yn ei thynnu
ymaith : a phob un a ddygo fíiwy th,
y mae efe yn ei glanhâu, fel y dygo
fwy o firwyth.
3 ^* Yr awrhon yr ydych chwi yn Ian
trwy y gair a leferais i wrthych.
4 Arhoswch ynof fi, a mi ynoch
chwi. Megis na all y gangen ddwyn
firwyth o honi ei hun, onid erys yn
y winwydden ; felly ni ellwch chwi-
thau, onid arhoswch ynof fi.
5 Myfi yw y winwydden, chwi-
thau yw y canghennau. Yr hwn
sydd yn aros ynof fi, a minnau
ynddo yntau, hwnnw sydd yn dwyn
firwyth lawer : oblegid " - hebof fi
ni ellwch chwi wneuthur dim.
6 Onid erys un ynof fi, ^ efe a
daflwyd allan megis cangen, ac a
wywodd ; ac y maent yn eu casglu
hwynt, ac yn eu bwrw yn tan, a
hwy a losgir.
7 Os arhoswch ynof fi, ac aros
o'm geiriau ynoch, ^ beth bynnag
a ewyllysioch, gofynwch, ac efe a
fydd i chwi
8 ^Yn hyn y gogoneddwyd fy
Nhad, ar ddwyn o honoch flfrwyth
lawer ; a disgyblion fyddwch i mi.
9 Fel y carodd y Tad fi, felly y
cerais innau chwithau: arhoswch
yn fy nghariad i.
10 s Os cedwch fy ngorchymyn-
ion, chwi a arhoswch yn fy nghar-
iad ; fel y cedwais i orchymynion
fy Nhad, ac yr wyf yn aros yn ei
gariad ef.
Anno
DOMINI
33.
0 Edrych
pen. 5. 18.
Phil. 2. 6.
d pen. 13.
19.
e pen. 12.
31.
f pen. 10.
18.
1 Matt. 15.
13.
b pen. la
10. a 17. 17.
Eph. 5. 26.
1 Petr 1.
22.
c Ho8. 14. 3.
Phil. 1. 11.
2 wedi eich
gwahanu
oddi
wrthyf fi.
d Matt. 3.
10. a 7. 19.
e ad. 16.
pen. 14. 13.
f Matt. 5.
16.
Phil. 1. 11.
S pen. 14.
15, 21, 23L
Am garu ein gilydd.
S. lOAN, XVI.
Y mae yii eu cysuro
Anno
DOMINI
33.
3 arhoso.
b pen. 16.
24.
4 byddo.
• pen. 13.
Ü+.
1 Thess. 4.
9.
lPetr4.8.
1 loan :-i.
11. a 4. 21.
t Khuf. 5.
7,8.
Eph. 5. 2.
1 loan 3.
IC.
1 pen. 14.
15, 23.
Erlrych
Matt. 12.
50.
m Edrych
Gen. 18.
17.
n 1 loan 4.
10, 19.
o5Iatt. 28.
19.
Marc 16.
15.
Col. 1.6.
P ad. 7.
pen. 14. 13.
% 1 loan 3.
6 gioijhydd-
wch.
T 1 loan 4. 5.
• pen. 17.
U.
t Matt. 10.
24.
Luc n. 40.
pen. 13. 16.
u Ezec. 3. 7.
X Ulatt. 10.
22. a 24. 9.
pen. 16. 3.
zTtliiif. 1.
20.
lago 4. 17.
» 1 loan 2.
23.
b Ps. 35. 19.
a 69. 4.
c Luc 24.49
pen. 14. 17.
26. a 16. 7'.
Act. 2. 33.
11 Hyn a ddywedais wrthych, fel
yr "arhosai fy Uawenydd ynoch,
ac ^y ^byddai eich Uawenydd yn
gyflawn.
12 * Dyma iy ngorchymyn i ; Ar
i chwi garu eich gilydd, fel y cerais
i chwi.
13 ^ Cariad mwy na hwn nid oes
gan neb ; sef, bod i un roi ei ein-
ioes dros ei gyfeillion.
14 ^ Chwychwi y w fy nghyfeillion,
OS gwnewch pa bethau bynnag yr
wyf yn eu gorchymyn i chwi.
15 Nid ydwyf mwyach yn eich
galw yn weision ; oblegid y gwas
ni ŵyr beth y mae ei arglwydd yn
ei wneuthur : ond mi a'ch gelwais
chwi yn gyfeillion ; oblegid ^ pob
peth a'r a glywais gan fy Nhad, a
hysbysais i chwi.
16 "^Md chwi a'm dewisasoch i,
ond myfi a'ch dewisais chwi, ac
a'ch "ordeiniais chwi, fel yr elech
ac y dygech fírwyth, ac yr arhosai
eich fírwyth ; megis p pa beth byn-
nag a ofynoch gan y Tad yn fy
enw i, y rhoddo efe 1 chwi.
17 Hyn yr wyf yn ei orchymyn i
chwi, garu o honoch eich gilydd.
18 "^Os yw y byd yn eich casâu
chwi, ^chwi a wyddoch gasau o hono
fyfi o'ch blaen chwi.
19 ^" Pe byddech o'r byd, y byd a
garai yr eiddo; ond * oblegid nad
ydych o'r byd, eithr i mi eich dewis
allan o'r byd, am hynny y mae y
byd yn eich casâu chwi.
20 Cofiwch yr ymadrodd a ddy-
wedais 1 wrthych ; * Nid y w y gwas
yn fwy na'i arglwydd. Os erlidias-
ant fi, hwy a'ch erlidiant chwithau :
" OS cadwasant fy ngair i, yr eidd-
och chwithau hefyd a gadwant.
21 Eithr ^ hyn oil a wnant i chwi
er mwyn fy enw 1, am nad adwaen-
ant yr hwn a'm hanfonodd i.
22 ^Oni bai fy nyfod a llefaru
-svrthynt, ni buasai arnynt bechod :
^ond yr awrhon nid oes ganddynt
esgus am eu pechod.
23 * Yr hwn sydd yn fy nghasâu i,
sydd yn casâu fy Nhad hefyd.
24 Oni bai wneuthur o honof yn
eu plith y gweithredoedd ni wnaeth
neb arall, ni buasai arnynt bechod :
ond yr awrhon hwy a welsant, ac
a'm casasant i a'm Tad hefyd.
25 Eithr, fel y cyflawnid y gair sydd
ysgrifenedig yn eu cyfraith hwynt,
^ Hwy a'm casasant yn ddiachos.
26 = Eithr pan ddêl y Diddanydd,
1008
yr hwn a*anfonaf i chwi oddi wrth
y Tad, {sef Yspryd y gwirionedd, yr
hwn sydd yn deilliaw oddi ^vrth y
Tad,) efe a dystiolaetha am danaf fi.
27 A "^chwithau hefyd a dystiol-
aethwch, am ^ eich bod o'r dechreu-
ad gyd â mi,
PENNOD XVI.
1 Crist yn cysuro ei ddisgyhlion yn erhyn
blinder, trwy addewid o'r Yspryd Glân, a
tlirwy ei ail-gyfodiad aH esgyniad : 23 yn
eu sicrhâu y hydd eu gicedd/iau hwy yn, ei
enw ef yn gymmeradwy gan ei Dad. 33
Tangnefedd yng Nghrist; ac yn y hyd gor-
thrymder.
YPETHAU hyn a ddywedais i
chwi, fel ^ na rwystrer chwi.
2 ^Hwy a'ch bwriant chwi allan
o'r synagogau : ac y mae yr awr
yn dyfod, y tybia pwy bynnag a'ch
lladdo, ei fod yn gwneuthur gwas-
anaeth i Dduw.
3 A'r " pethau hyn a wnant i chwi,
oblegid nad adnabuant y Tad, na
myfi.
4 Eithr ^ y pethau hyn a ddywed-
ais i chwi, fel pan ddêl yr awr, y
cofioch hwynt, ddarfod i mi ddy-
wedyd i chwi : a'r ^ pethau hyn ni
ddywedais i chwi o'r dechreuad,
am fy mod gyd â chwi.
5 Ac yn awr yr wyf yn myned at
yr hwn a'm hanfonodd ; ac nid yw
neb o honoch yn gofyn i mi, I ba
le yr wyt ti yn myned ?
6 Eithr am i mi ddywedyd y peth-
au hyn .i chwi, tristwch a lanwodd
eich calon.
7 Ond yr wyf fi yn dy wedyd gwir-
ionedd i chwi ; Buddiol yw i chwi fy
myned i ymaith : canys onid âf fi, ^ni
ddaw y Diddanydd attoch ; eithr ^os
mi a âf, mi a'i hanfonaf ef attoch.
8 A phan ddêl, efe a argyhoedda
y byd o bechod, ac o gyfiawnder,
ac o farn :
9 0 bechod, am nad ydynt yn
credu ynof fi ;
10 0 gyfiawnder, am fy mod yn
myned at fy Nhad, ac ni'm gwel-
wch i mwyach ;
11 0 farn, oblegid ^ tywysog y byd
hwn a farnwyd.
12 Y mae gennyf etto lawer o
bethau i'w dywedyd i chwi, ond ni
ellwch eu dwyn yr awrhon.
13 Ond pan ddêl efe, sef ' Yspryd
y gwirionedd, ^ efe a'ch tywys chwi
i bob gwirionedd : canys ni lefara
o hono ei hun ; ond pa bethau byn-
nag a glywo, a lefara efe : a'r pethau
sydd i ddyfod, a fynega efe i chwL
yn erhyn blinder.
S. lOAN, XVII.
Crist yn gwedd'io.
Anno
DOMINI
33.
1 pen. 17. 10.
"> pen. 7. 33.
a 13. 33.
a 14. 19.
Ü Es. 26. 17.
o pen. 14. 1.
a 20. 20.
P Matt. 7. 7.
pen. 14. 13.
tt 15. 10.
1 pen. 15. 11.
14 Efe a'm gogonedda i : canys
efe a gymmer o'r eiddof, ac a'i myn-
ega i chwi.
15 ' Yr hoU bethau sydd eiddo y
Tad, ydynt eiddof fi ; o lierwydd
hyn y dy wedais, mai o'r eiddof fi y
cymmer, ac y mynega i chwi.
16 " Ychydig ennyd, ac ni'm gwel-
wch ; a thrachefn ychydig ennyd,
a chwi a'm gwelwch : am fy mod
yn myned at y Tad.
17 Am hynny y dywedodd rhai o'i
ddisgyblion wrth eu gilydd, Beth
yw hyn y mae efe yn ei ddywedyd
wrthym, Ychydig ennyd, ac ni'm
gwelwch ; a thrachefn ychydig en-
nyd, a chwi a'm gwelwch : ac, Am
fy mod yn myned at y Tad ?
18 Am hynny hwy a ddywedasant,
Beth yw hyn y mae efe yn ei ddy-
wedyd, Ychj^dig ennyd? niwyddom
ni beth y mae efe yn ei ddywedyd.
19 Yna y gwybu yr lesu eu bod
hwy yn ewyllysio gofyn iddo ; ac a
ddywedodd wrthynt, Ai ymofyn yr
ydych â'ch gilydd am hyn, oblegid
i mi ddywedyd, Ychydig ennyd, ac
ni'm gwelwch ; a thrachefn ychydig
ennyd, a chwi a'm gwelwch ?
20 Yn wir, yn wir, meddaf i chwi,
Chwi a wylwch ac a alerwch, a'r
byd a lawenycha : eithr chwi a fydd-
wch dristion ; ond eich tristwch a
droir yn llawenydd.
21 ° Gwraig wrth esgor sydd mewn
tristwch, am ddyfod ei hawr : eithr
wedi geni y plentyn, nid yw hi yn
cofio ei gofid mwyach, gan lawen-
ydd geni dyn i'r byd.
22 A chwithau am hynny ydych
yr awrhon mewn tristwch : eithr mi
a ymwelaf â chwi drachefn, "a'ch
calon a lawenycha, a'ch llawenydd
ni ddwg neb oddi arnoch.
23 A'r dydd hwnnw ni ofynwch
ddim i mi. ^ Yn wir, yn wir, medd-
af i chwi. Pa bethau bynnag a of-
ynoch i'r Tad yn fy enw, efe a'u
rhydd i chwi.
24 Hyd yn hyn ni ofynasoch ddim
yn fy enw i : gofynwch, a chwi a
gewch ; ^ fel y byddo eich llawen-
ydd yn gyflawn.
25 Y pethau hyn a leferais wrth-
ych mewn damhegion : eithr y mae
yr awr yn dyfod, pan na lefarwyf
Avrthych mewn damhegion mwyach,
eithr y mynegaf i chwi yn eglur am
yTad.
26 Y dydd hwnnw y gofynwch yn
fy enw : ac nid wyf yn dywedyd
i chwi, y gweddiaf fi ar y Tad
trosoch :
27 Canys y Tad ei hun sydd yn
eich caru chwi, am i chwi fy ngharu
i, a "^chredu fy nyfod i allan oddi
wrth Dduw.
28 *Mi a ddeuthum allan oddi
wrth y Tad, ac a ddeuthum i'r
byd : trachefn yr wyf yn gadael y
byd, ac yn myned at y Tad.
29 Ei ddisgyblion a ddywedasant
wrtho, Wele, yr wyt ti yn awr yn
dywedyd yn eglur, ac nid wyt yn
dywedyd un ddammeg.
30 Yn awr y gwyddom * y gwydd-
ost bob peth, ac nid rhaid i ti ym-
ofyn o neb â thi : wrth hyn " yr
ydym yn credu ddyfod o honot
allan oddi wrth DduAV.
31 Yr lesu a'u hattebodd hwynt,
A ydych chwi yn awr yn credu ?
32 Wele, y mae yr awr yn dyfod,
ac yr awrhon hi a ddaeth, "" y gwas-
gerir chwi ^bob un -at yr eiddo,
ac y gadêwch fi yn unig : ac ^ nid
wyf yn unig, oblegid y mae y Tad
gyd â myfi.
33 Y pethau hyn a ddywedais
wrthych fel ""y caffech dangnefedd
ynof. Yn y byd gorthrymder a
gewch : eithr cymmerw^ch gysur,
myfi a orchfygais y byd.
PENNOD XVII.
1 Crist yn gwedd'io ar ei Dad am ei ogonedda
ef : 6 am gadw ei apostolion 11 mewn un-
deb, 17 a gwirionedd : 20 am eu gogonedda
hwy, a'r hall ffyddloniaid eraill, gyd ag ef
yn y nefoedd.
Y PETHAU hyn a lefarodd yr
lesu, ac e/e a gododd ei lygaid
i'r nef, ac a ddywedodd, Y Tad,
^ daeth yr awr ; gogonedda dy Fab,
fel y gogoneddo dy Fab dithau :
2 ^ Megis y rhoddaist iddo awdur-
dod ar bob cnawd, fel am y cwbl a
roddaist iddo, y rhoddai efe iddynt
fywyd tragywyddol.
3 A *= hyn yw y bywyd tragywydd-
ol ; iddynt dy adnabod di yr unig
wir Dduw, a'r hwn a anfonaist ti,
lesu Grist.
4 '^Mi a'th ogoneddais di ar y
ddaear; ^mi a gwblheais y gwaith
a roddaist i mi i'w wneuthur.
5 Ac yr awrhon, 0 Dad, gogon-
edda di fyfi gyd â thi dy hun, a'r
gogoniant ^oedd i mi gyd â thi cyu
bod y byd.
6 Mi a eglurais dy enw i'r dynion
8 a roddaist i mi allan o'r byd :
eiddot ti oeddynt, a thi a'u rhodd-
Anno
DOMINI
23.
r pen. 3. 13.
a 17. 8.
» pen, 13, 3.
t pen. 21. 17.
" pen. 17. 8.
X Matt. 2G.
3L
Mai 0 14.
27.
y pen. 20. 10.
2 i'w
gartref.
z pen. 8. 20.
a 14. 10.
a Es. 9. 6.
pen. 14. 27.
Rhuf. 5. 1.
Eph. 2. 1 1.
Col. 1. 20.
«pen. 12.2
a 16. 32.
b Matt. 11.
27. a 28. 1(5.
pen. 3. 35.
a 5. 27.
1 Cor. 15.
25.
Phil. 2. 10.
Heb. 2. S.
cEs. 53. 11.
Jer.D. 24.
d pen. 13.
31. a 14. 13.
e pen. 4. 34.
a IJ. 30.
f pen. 1. 1,
2. a 10. 30.
a 14. 9.
B pen. 6. 37,
3y. a 10. 29.
Crist yn gweddio.
S. lOAN, XVIIL
Judas yn hradychu Grist.
Anno
DOMINI
33.
b pen. 8. 28.
a 12. 49.
a 14. 10.
«pen. 16.27,
30,
k pen. 16.
15.
11 Petri. 5.
Judus 1.
2yM.
in ad. 21,
&c.
n pen. 10.
30.
0 pen 6. 39.
ft 10. 28.
lleb. 2. 13.
P pen. 18. 9.
1 loan 2.19.
1 pen. 6. 70.
a 13. 18.
' Vs. 109. 8.
« pen. 15.
18, 19.
* Matt. 6.
13.
Gal. 1. 4.
2 Thess. 3.
3.
1 loan 5.
18.
u pen. 1.5. 3.
Act. 15. 9.
Eph. 5. 26.
1 Petr L
22.
8 dHh, irír-
ionedd.
X 2 Sam. 7.
28.
pen. 8. 40.
7 pen. 20.
21.
» 1 Oor. 1.
2, 3f).
1 TheBS. 4.
7.
Heb. 10.
10.
< gwir
eancteiddio.
6 Neu, gan.
a ad. 11, 22,
23.
Gal. 3. 28.
•> pen. 10.
3S. a 14. 11.
aist hwynt i mi ; a hwy a gadwas-
ant dy air di.
7 Yr awrhon y gwybuant mai
oddi wrthyt ti y mae yr hoU beth-
au a roddaist i mi :
8 Canys y geiriau ^a roddaist i
mi, a roddais iddynt hwy ; a hwy
a'u derbyniasant, *ac a wybuant
yn wir mai oddi wrthyt ti y deuth-
um i allan, ac a gredasant mai tydi
a'm hanfonaist L
9 Drostynt hwy yr wyf fi yn
gweddio : nid dros y byd jr wyf yn
gwed(ho, ond dros y rhai a rodd-
aist i mi ; canys eiddot ti ydynt.
10 A'r eiddof fi oil sydd eiddot
ti, ^ a'r eiddot ti sydd eiddof fi :
a mi a ogoneddwyd ynddynt.
11 Ac nid wyf mwyach yn y byd,
ond y rhai hyn sydd yn y byd, a
myfi sydd yn dyfod attat ti. Y Tad
sancteiddiol, ^ cadw hwynt ^ trwy dy
enw, y rhai a roddaist i mi ; "^ fel y
byddont un, ° megis ninnau,
12 Tra fûm gyd â hwynt yn y byd,
"mi a'u cedwais yn dy enw : y rhai a
roddaist i mi, a gedwais, ac ^ni choll-
wyd o honynt "^ ond mab y golledig-
aeth ; "^ fel y cyflawnid yr ysgrythyr.
13 Ac yr awrhon yr wyf yn dyfod
attat: a'r pethau hyn yr wyf yn
eu Uefaru yn y byd, fel y caffont
fy Uawenydd i yn gyflawn ynddynt
eu hunain.
14 Myfi a roddais iddynt hwy dy
air di : * a'r byd a'u casaodd hwynt,
oblegid nad ydynt o'r byd, megis
nad ydwyf finnau o'r byd.
15 Nid wyf yn gweddio ar i ti
eu cymmeryd hwynt allan o'r byd,
eithr *ar i ti eu cadw hwynt rhag
y drwg.
16 O'r byd nid ydynt, megis nad
wyf finnau o'r byd.
17 "^ Sancteiddia hAvynt ^ yn dy wir-
ionedd : ^ dy air sydd wirionedd.
18 y Fel yr anfonaist fi i'r byd, felly
yr anfonais innau hwythau i'r byd.
19 Ac ^er eu mwyn hwy yr wyf
yn fy sancteiddio fy hun, fel y
byddont hwythau wedi eu ^sanct-
eiddio ^ yn y gwirionedd,
20 Ac nid Avyf yn gweddio dros y
rhai hyn yn unig, eithr dros y rhai
hefyd a gredant ynof fi trwy eu
hymadrodd hwynt :
21 ^ Fel y byddont oil yn un ;
megis *" yr ivyt ti, y Tad, ynof fi, a
minnau ynot ti ; fel y byddont hwy-
thau un ynom ni : fel y credo y
byd mai tydi a'm hanfonaist i.
22 A'r gogoniant a roddaist i mi,
a roddais iddynt hwy ; "^ fel y bydd-
ont un, megis yr ydym ni yn un :
23 Myfi ynddynt hwy, a thithau
ynof fi ; fel y byddont wedi eu per-
ffeithio yn un, ac fel y gwypo y byd
mai tydi a'm hanfonaist i, a charu o
honot hwynt, megis y ceraist fi.
24 dy Tad, y rhai a roddaist i
mi, yr wyf yn ewyllysio. He yr wyf
fi, fod o honynt hwythau hefyd gyd
â myfi; fel y gwelont fy ngogon-
iant a roddaist i mi : oblegid ti a'm
ceraist cyn seiliad y byd.
25 Y Tad cyfiawn, * nid adnabu y
byd dydi : eithr ^mi a'th adnabûm,
6 a'r rhai hyn a wybu mai tydi a'm
hanfonaist i.
26 Ac mi a hysbysais iddynt dy
enw, ac a'^ hysbysaf : fel y byddo
ynddynt hwy y cariad ''â'r hwn y
ceraist fi, a minnau ynddynt hwy.
PENNOD XVIIL
1 Judas yn hradychu yr lesu. 6 Y swydd-
ogion yn eyrthio i'r llawr. 10 Fetr yn torri
dust Malchus. 12 Bal yr lesu, a^i ddwyn
at Annas a Chaiaphas. 15 Petr yn gwadu
Crist, 19 Holt yr lesu ger hron Caiaphas,
28 a cher hron Pilat. 36 Ei deyrnas ef.
40 Yr luddeicon yn dymuno cael gollwng
Barahhas yn rhydd.
GWEDI ^i'r lesu ddywedyd y
geiriau hyn, efe a aeth allan,
efe a'i ddisgyblion, dros ^ afon Ced-
ron, He yr oedd gardd, i'r hon yr
aeth efe a'i ddisgyblion.
2 A Judas hefyd, yr hwn a'i brad-
ychodd ef, a adwaenai y lie : o-
blegid mynych y cyrchasai yr lesu
a'i ddisgyblion yno.
3 ''Judas gan hynny, wedi iddo
gael byddin a swyddogion gan yr
arch-ofieiriaid a'r Phariseaid, a
ddaeth yno â lanternau, a lampau,
ac arfau.
4 Yr lesu gan hynny, yn gAvybod
pob peth a oedd ar ddyfod arno, a
aeth aUan, ac a ddywedodd wrth-
ynt, Pwy yr ydych yn ei geisio ?
5 Hwy a attebasant iddo, lesu o
Nazareth. Yr lesu a ddywedodd
wrthynt, Myfi yw. A Judas, yr
hwn a'i bradychodd ef, oedd hef-
yd yn sefyll gyd â hwynt.
6 Cyn gynted gan hynny ag y
dywedodd efe wrthynt, Myfi yw,
hwy a aethant yn ŵysg eu cefnau,
ac a syrthiasant i lawr.
7 Am hynny efe a ofynodd iddynt
drachefn, Pwy yr ydych yn ei
geisio ? A hwy a ddy wedasant, lesu
o Nazareth.
Pelr yn ei wadu.
Anno
DOMmi
33.
d pen. 17. 12.
• Matt. 26.
51.
Marc 14.
47.
Luc 22. 49,
50.
f Matt. 20.
22.
a 26. 30, 42.
g Edrych
Matt. 26.
57.
h Luc 3. 2.
2 Ac Annas
a ddan-
fonodd yr
lesu yn
rhwym at
Caiaphas
yr arch-
offeiriad,
ad. 24.
1 pen. 11. 50.
k Matt. 26.
5S.
Marc 14.
54
Luc 22. 54.
s neuadd.
I Matt. 26.
69.
m pen. 7. 26.
S. lOAN, XVIII.
Pilat yn holi yr lesu.
8 Yr lesu a attebodd, Mi a ddy-
M'edais i cliwi mai myfi yw : am
hynny os myfi yr ydych yn ei geisio,
gadêwch i'r rhai hyn fyned ymaith :
9 Fel y cyflawnid y gair a ddy-
wedasai efe, ^ O'r rhai a roddaist
i mi, ni chollais i yr un.
10 ^ Simon Petr gan hynny a chan-
ddo gleddyf, a'i tynnodd ef, ac a
darawodd was yr arch-offeiriad, ac
a dorrodd ymaith ei glust ddehau
ef : ac enw y gwas oedd Malchus.
11 Am hynny yr lesu a ddywed-
odd wrth Petr, Dod dy gleddyf yn
y wain : ^y cwppan a roddes y Tad
i mi, onid yfaf ef ?
12 Yna y fyddin, a'r milwriad, a
swyddogion yr luddewon, a ddal-
iasant yr lesu, ac a'i rhwymasant ef,
13 Ac s a'i dygasant ef at ^ Annas
yn gyntaf; canys chwegrwn Caia-
phas, yr hwn oedd arch-offeiriad y
flwyddyn honno, ydoedd efe. ^
14 'A Chaiaphas oedd yr hwn
a gynghorasai i'r luddewon, mai
buddiol oedd farw un dyn dros y
bobl.
15 1Í "^ Ac yr oedd yn canlyn yr
lesu, Simon Petr, a disgybl arall :
a'r disgybl hwnnw oedd adnabydd-
us gan yr arch-offeiriad, ac efe a
aeth i mewn gyd a'r lesu i ^lys yr
arch-offeiriad.
16 ^ A Phetr a safodd wrth y drws
allan. Yna y disgybl arall yr hwn
oedd adnabyddus gan yr arch-
offeiriad, a aeth allan, ac a ddy-
wedodd wi*th y ddrysores, ac a
ddug Petr i mewn.
17 Yna y dywedodd y Uangces
oedd ddrysores wrth Petr, Onid
Avyt tithau o ddisgyblion y dyn
hwn ? Dywedodd yntau, Nac wyf.
18 A'r gweision a'r swyddogion,
gwedi gwneuthur tan glo, o her-
wydd ei bod hi yn oer, oeddynt
yn sefyU, ac yn ymdwymno : ac
yr oedd Petr gyd â hwynt yn sefyll,
ac yn ymdwymno.
19 1Í A'r arch-offeiriad a ofynodd
i'r lesu am ei ddisgyblion, ac am
ei athrawiaeth.
20 Yr lesu a attebodd iddo, ""My-
fi a lefarais yn eglur wrth y byd :
yr oeddwn bob amser yn athraw-
iaethu yn y synagog, ac yn y deml,
lie mae yr luddewon yn ymgyn-
nuU bob amser; ac yn ddirgel ni
ddywedais i ddim.
21 Paham yr wyt ti yn gofyn i
mi? gofyn i'r rhai a'm clywsant,
beth a ddywedais wrthynt : wele, y
rhai hynny a wyddant pa bethau a
ddywedais i.
22 Wedi iddo ddywedyd y pethau
hyn, un o'r swyddogion a'r oedd
yn sefyll ger Haw, ° a roddes * gern-
od i'r lesu, gan ddywedyd, Ai felly
yr wyt ti yn atteb yr arch-offeiriad?
23 Yr lesu a attebodd iddo, Os
drwg y dywedais, tystiolaetha o'r
drwg; ac os da, paham yr wyt yn
fy nharo i ?
24 "Ac Annas a'i hanfonasai ef
yn rhwym at Caiaphas yr arch-
offeiriad.
25 P A Simon Petr oedd yn sefyll,
ac yn ymdwymno. Hwythau a
ddywedasant wrtho, Onid wyt ti-
thau hefyd o'i ddisgyblion ef ? Yn-
tau a wadodd, ac a ddywedodd,
Nac wyf.
26 Dywedodd un o weision yr
arch-offeiriad, (car i'r hwn y tor-
rasai Petr ei glust,) Oni welais i
di gyd âg ef yn yr ardd ?
27 Yna Petr a wadodd drachefn ;
ac "^ yn y man y canodd y ceiliog.
28 11 ""Yna y dj^gasant yr lesu
oddi wrth Caiaphas ^i'r dadleudy,
a'r bore ydoedd hi ; * ac nid aeth-
ant hwy i mewn i'r dadleudy, rhag
eu halogi ; eithr fel y gallent fwytn
ta y pasc.
29 Yna Pilat a aeth allan attynt,
ac a ddywedodd, Pa achwyn yr
ydych chwi yn ei ddwyn yn erbyn
y dyn hwn ?
30 Hwy a attebasant ac a ddy-
wedasant wrtho, Oni bai fod hwn
yn ddrwg-weithredwr, ni thraddod-
asem ni ef attat ti.
31 Am hynny y dywedodd Pilat
wrthynt, Cymmerwch chwi ef, a
bernwch ef yn ol eich cyfraith
chwi. Yna yr luddewon a ddy-
wedasant wrtho, Nid cyfreithlawn
i ni ladd neb :
32 *rel y cyflawnid gair yr lesu,
yr hwn a ddywedasai efe, gan
arwyddoccâu o ba angau y byddai
farAv.
33 "Yna Pilat a aeth drachefn
i'r dadleudy, ac a alwodd yr lesu,
ac a ddywedodd wrtho, Ai ti yw
Brenhin yr luddewon ?
34 Yr lesu a attebodd iddo, Ai
o honot dy hun yr wyt ti yn dy-
wedyd hyn, ai eraill a'i dywedas-
ant i ti am danaf fi ?
35 Pilat a attebodd, Ai luddew
ydwyf fi? Dy genedl dy hun a'r
Anno
DOMINI
33.
n Jer. 20. 2.
Act. 23. 2.
^Jfonnod,
neu, w'ial-
ennod.
> Matt. 26.
P Matt. 26.
611, 71.
Marc 14.
69.
Luc 22. 58.
«1 pen. 13.38.
r Matt. 27.
2.
Marc 15. 1.
Luc 23. 1.
5 Neu, Í dy
Pilut,
Matt. 27.
27.
6 Act. 10.
2S. a 11. 3.
t Matt. 20.
19.
pen. 12. 32.
" Matt. 27.
11.
Coroni Crist a drain,
S. lOAN, XIX
a'i groeshoelio.
Anno
DOMINI
33.
X 1 Tim. 6.
13.
y pen. 6. 15.
» 1 loan Í
19.
» Matt. 27.
24.
Luc 22. 4.
pen. 19. 4.
6 6ai arno.
b Matt. 27.
15.
Marc 15. 6.
Luc 23. 17.
d Luc 23.
19.
a Matt. 27.
26.
Marc 15.
15.
"iffonrwd-
iau.
3 acAos.
arch-offeiriaid a'th draddodasant i
mi. Beth a wnaethost ti ?
36 ^Yr lesu a attebodd, ^Fy
mrenhiniaeth i nid yw o'r byd hwn,
Pe o'r byd hwn y byddai fy mren-
hiniaeth i, fy ngweision i a ym-
drechent, fel na'm rhoddid i'r ludd-
ewon : ond yr awrhon nid yw fy
mrenhiniaeth i oddi yma.
37 Yna y dywedodd Pilat wrtho,
Wrth hynny ai Brenhin wyt ti?
Yr lesu a attebodd, Yr ydwyt ti
yn dywedyd mai Brenhin wyf fi.
Er mwyn hyn y'm ganed, ac er
mwyn hyn y deuthum i'r byd, fel
y tystiolaethwn i'r gwirionedd. Fob
un a'r ^sydd o'r gwirionedd, sydd
yn gwrandaw fy Ueferydd i.
38 Filat a ddywedodd wrtho, Beth
y w gwirionedd ? Ac wedi iddo ddy-
wedyd hyn, efe a aeth allan dra-
chefn at yr luddewon, ac a ddy-
wedodd wrthynt, ^Nid wyf fi yn
cael dim ^ achos ynddo ef.
39 ^Eithr y mae gennych chwi
ddefod, i mi olhvng i chwi un yn
rhydd ar y pasc : a fynnwch chwi
gan hynny i mi oUwng yn rhydd
i chwà Frenhin yr luddewon ?
40 ^" Yna y llefasant oil drachefn,
gan ddywedyd, Nid hwnnw, ond
Barabbas. ^A'î' Barabbas hivnnw
oedd leidr,
PENNOD XIX.
1 Fflangellu Crist, a'i goroni a drain, a'i guro.
4 Pilat yn chwennycTi ei ollwng ef yn jJiydd:
etto, wedi ei orchfygu gan lefain yr ludd-
ewon, yn ei roddi ef i'w groeshoelio. 23
Bivrw coelbrennau ar ei ddillad ef: 26 yn-
tau yn gorchymyn ei fam i loan; 28 ac
yn marw. 31 Gwanu ei ystlys ef. 38 Joseph
a Nicodemus yn ei gladdii ef,
YNA gan hyuny ^y cymmerodd
Pilat yr lesu, ac a'i fflangell-
odd ef.
2 A'r milwyr a blethasant goron
o ddrain, ac a'i gosodasant ar ei
ben ef, ac a roisant wisg o borphor
am dano ;
3 Ac a ddywedasant, Henfíych
well, Brenhin yr luddewon ; ac a
roisant iddo ^ gernodiau,
4 Pilat gan hynny a aeth allan
drachefn, ac a ddywedodd wrthynt,
Wele, yr wyf fi yn ei ddwyn ef
allan i chwi, fel y gwypoch nad wyf
fi yn cael ynddo ef un " bai.
5 Yna y daeth yr lesu allan, yn
arwain y goron ddrain, a'r wisg
borphor. A Fhilat a ddywedodd
wrthynt, Wele y dyn.
6 Yna yr arch-ofieiriaid a'r swydd-
1012
ogion, pan welsant ef, a lefasant,
gan ddywedyd, Croeshoelia, croes-
hoelia ef. Pilat a ddywedodd
wrthynt, Cymmerwch chwi ef, a
chroeshoeliwch : canys nid wyf fi
yn cael dim bai ynddo.
7 Yr luddewon a attebasant iddo,
^Y mae gennym ni gyfraith, ac
wrth ein cyfraitli ni efe a ddylai
farw, am •= iddo ei wneuthur ei hun
yn Fab Duw.
8 1 A phan glybu Pilat yr ymad-
rodd hwnnw, efe a ofnodd yn fwy ;
9 Ac a aeth drachefn i'r dadl-
eudy, ac a ddywedodd wrth yr lesu,
0 ba le yr wyt ti ? Ond ni roes yr
lesu atteb iddo.
10 Yna Pilat a ddywedodd wrtho,
Oni ddywedi di wrthyf fi ? oni wydd-
ost ti fod gennyf awdurdod i'th
groeshoelio di, a bod gennyf awdur-
dod i'th ollwng yn rhydd ?
11 Yr lesu a attebodd, M byddai
i ti ddim awdurdod arnaf fi, oni
bai ei fod wedi ei roddi 1 ti oddi
uchod : am hynny yr hwn a'm tra-
ddodes i ti, sydd fwy ei bechod.
12 0 hynny allan y ceisiodd Pilat
ei oUwng ef yn rhydd : ond jrr ludd-
ewon a lefasant, gan ddywedyd, Os
goUyngi di hAvn yn rhydd, nid wyt
ti yn garedig i Cesar. *Pwy byn-
nag a'i gwnelo ei hun yn frenhin, y
mae yn dywedyd yn erbyn Cesar.
13 Yna Pilat, pan glybu yr ymad-
rodd hwn, a ddug allan yr lesu ; ac
a eisteddodd ar yr orsedd-faingc,
yn y lie a elwir y Palmant, ac yn
Hebraeg, Gabbatha.
14 A ^darpar-wyl y pasc oedd hi,
ac ynghylch y chweched awr : ac
efe a ddywedodd wrth yr ludd-
ewon, Wele eich Brenhin.
15 Eithr hwy a lefasant, Ymaith
âg e/, ymaith âg e/, croeshoelia ef.
Pilat a ddywedodd wrthynt, A
groeshoeliaf fi eich Brenhin chwi ?
A'r arch-ofíeiriaid a attebasant, 'Nid
oes i ni frenhin ond Cesar.
16 eYna gan hynny efe a'i tra-
ddodes ef iddynt i'w groeshoelio.
A hwy a gymmerasant yr lesu, ac
a'i dygasant ymaith.
17 ^Ac efe gan ddwyn ei groes, a
ddaeth i le a elwid ^ Lie y benglog,
ac a elwir yn Hebraeg, Golgotha :
18 Lie y croeshoeliasant ef, a dau
eraill gyd âg ef, un o bob tu, a'r
lesu yn y canol.
19 11 * A Philat a ysgrifenodd ditl,
ac a'i dododd ar y groes. A'r ys-
Marwólaeth Crist,
S. lOAN, XX.
a'i gladdedigaeth.
Anno
DOMINI
33.
k Matt. 27.
35.
Marc 15.
24.
Luc 23. 34.
5 gweWiio,
1 Tb. 22. 18.
m Matt. 27.
5n.
Marc 15.
40.
Luc 23. 49.
6 Clopae.
open. 13.23.
a 21. 24.
o pen. 2. 4.
•i îtatt. 27.
48.
pen. 17. 4.
grifen oedd, lESU O NAZARETH,
BRENHIN YR lUDDEWOK
20 Y titl hwn gan hynny a ddar-
Uenodd llawer o'r luddewon ; o-
blegid agos i'r ddinas oedd y fan
lie y croeshoeli>vyd yr lesu : ac yr
oedd wedi ei ysgrifenu yn Hebraeg,
Groeg, a Lladin.
21 Yna arch-offeiriaid yr ludd-
ewon a ddywedasant wrth Pilat,
Nac ysgrifena, Brenhin yr luddew-
on ; eithr dywedyd o bono ef, Bren-
hin yr luddewon ydwyf fi.
22 Pilat a attebodd, Yr hyn a
ysgrifenais, a ysgrifenais.
23 1Í "^ Yna y milwyr, wedi iddynt
groeshoelio yr lesu, a gymmeras-
ant ei ddillad ef, ac a wnaethant
bedair rhan, i bob milwr ran ; a'«
bais ef: a'i bais ef oedd ddiwnîad,
wedi ei ^ gwau o'r cwrr uchaf trwy-
ddi olL
24 Hwythau a ddywedasant wrth
eu gilydd, Na thorrwn hi, ond bwr-
iwn goelljrennau am dani, eiddo
pwy iydd hi : fel y cyflawnid yr
ysgrythyr sydd yn dywedyd, ^Rhan-
nasant fy nillad yn eu mysg, ac
am fy mhais y bwriasant goelbren-
nau. A'r mUwyr a wnaethant y
pethau hyn.
25 1Í "" Ac yr oedd yn sefyll wrth
groes yr lesu, ei fam ef, a chwaer
ei fam ef, Mair gwraig ^Cleophas,
a Mair Magdalen.
26 Yr lesu gan hynny, pan wel-
odd ei fam, °a'r disgybl yr hwn a
garai efe yn sefyll ger Haw, a ddy-
wedodd wrth ei fam, °0 wraig,
wele dy fab.
27 Gwedi hynny y dywedodd wrth
y disgybl, Wele dy fam. Ac o'r awr
honno allan y cymmerodd y dis-
gybl hi i'w gartref
28 1Í Wedi hynny yr lesu, yn
gwybod fod pob peth wedi ei or-
phen weithian, Pfel y cyflawnid yr
ysgrythyr, a ddywedodd, Y mae
syched arnaf
29 Yr oedd gan hynny lestr wedi
ei osod yn 11a wn o finegr ; a '^ hwy
a lanwasant yspwng o finegr, ac
a'i rhoddasant ynghylch isop, ac
a'i dodasant wrth ei enau ef
30 Yna pan gymmerodd yr lesu y
finegr, efe a ddywedodd, 'Gorphen-
wyd: a chan ogwyddo ei ben, efe
a roddes i fynu yr yspryd-
31 Yr luddewon gan hynny, fel
nad arhoai y cyrph ar y groes ar
y Sabbath, o herwydd ei bod yn
ddarpar-wyl, (canys mawr oedd y
dydd Sabbath hwnnw,) a ddeisyf-
asant ar Pilat gael torri eu hesgeir-
iau hwynt, a'u tynnu i lawr.
32 Yna y milwyr a ddaethant, ac
a dorrasant esgeiriau y cyntaf, aV
Hall, yr hwn a groeshoeliasid gyd
âgef.
33 Eithr wedi iddynt ddyfod at yr
lesu, pan welsant ef wedi marw eis-
oes, ni thorrasant ei esgeiriau ef.
34 Ond un o'r milwyr a wanodd
ei ystlys ef â gwaywfibn : ac yn y
fan * daeth allan waed a dwfr.
35 A'r hwn a'i gwelodd, a dystiol-
aethodd ; a gwir yw ei dystiolaeth :
ac efe a ŵyr ei fod yn dywedyd
gwir, fel y credoch chwi.
36 Canys y pethau hyn a wnaeth-
pwyd, *fel y cyflawnid yr ysgrythyr,
Ni thorrir asgwrn o hono.
37 A thrachefn, "ysgrythyr araU
sydd yn dywedyd, Hwy a edrych-
ant ar yr hwn a wanasant.
38 11 ^ Ac ar ol hyn, Joseph o Ari-
mathea (yr hwn oedd ddisgybl i'r
lesu, eithr yn guddiedig, ^ rhag ofn
yr luddewon) a ddeisyfodd ar Pilat,
gael tynnu i lawr gOrph yr lesu :
a Philat a ganiattaodd iddo. Yna y
daeth efe ac a ddug ymaith gorph
yr lesu.
39 A daeth ""Nicodemus hefyd, (yr
hwn ar y cyntaf a ddaethai at yr lesu
0 hyd nos,) ac a ddug fyrr ac aloes
y'nghymmysg, tu a chan p^vys.
40 Yna y cymmerasant gorph yr
lesu, ac a'i ^rhwymasant mewn
Uieiniau, gyd âg aroglau, fel y mae
arfer yr luddewon ar gladdu.
41 Ac yn y fangre He y croeshoel-
iasid ef, yr oedd gardd ; a bedd
newydd yn yr ardd, yn yr hwn ni
ddodasid dyn erloed.
42 Ac yno, rhag nesed oedd dar-
T^diV-wyl yr luddewon, am fod y
bedd hwnnw yn agos, y rhoddasant
yr lesu.
PENNOD XX.
1 Mair yn dyfod at y hedd, 3 a Phetr hefyd
ac loan, heb wyhod adgyfodi o'r lesu. 11
Yr lesa yn ymddangos i Mair Magdalen,
19 ac i'w ddisgyhlion. 24 Anghrediniaeth a
chyfes Tliomas. 30 Bod yr ysgrythyr Ian yn
ddigonol i iachawdwriaeth.
Y'^DYDD cyntaf o'r ^wythnos,
Mair Magdalen a ddaeth y
bore, a hi etto yn dywyll, at y
bedd; ac a welodd y maen wedi
ei dynnu ymaith oddi ar y bedd.
2 Yna y rhedodd hi, ac a ddaeth
at Simon Petr, a'r "" disgybl arall yr
Anno
DOMINI
33.
t Exoi 12.
4(1.
Num. 9. 12.
Ps. 34. 20.
u Zech. 12.
lü.
I Matt. 27,
57.
Marc 15.
42.
Liic23.50.
y]"n.9.22.
a 12. 42.
« pen. 3. 1,
2. a 7. 50.
a Matt. 28.
1.
Marc 16. L
Luc 24. L
2 sahbathan.
b pen. 13.
23. a 21. 7,
20,24.
Adgyfodiad Crist,
S. lOAN, XX.
a'i ymddangosiad
Anno
DOMINI
33.
c Luc 24. 12.
d pen. 19. 40.
e pen. 11. 44.
fPs. 16. 10.
Act. 2. liö—
31. a 13. 35.
e Mai-c 16.
5.
t Matt. 23.
9.
Marc 16. 9.
1 Luc 24. 16,
31.
pen. 21. 4.
hwn yr oedd yr lesu yn ei garu,
ac a ddywedodd wrthynt, Hwy a
ddygasant yr Arglwydd ymaith o'r
bedd, ac ni wyddom ni pa le y
dodasant ef.
3 '' Yna Petr a aeth allan, a'r dis-
gybl arall, a hwy a ddaethant at
y bedd ;
4 Ac a redasant ill dau ynghyd :
a'r disgybl arall a redodd o'r blaen
yn gynt na Phetr, ac a ddaeth yn
gyntaf at y bedd.
5 Ac wedi iddo grymmu, efe a
ganfu ^ y Uieiniau wedi eu gosod :
er hynny nid aeth efe i mewn.
6 Yna y daeth Simon Petr yn
ei ganlyn ef, ac a aeth i mewn i'r
bedd, ac a ganfu y Uieiniau wedi
eu gosod ;
7 * A'r napcyn a fuasai am ei ben
ef, wedi ei osod, nid gyd a'r Uiein-
iau, ond o'r neilldu wedi ei blygu
mewn lie arall.
8 Yna yr aeth y disgybl arall hef-
yd i mewn, yr hwn a ddaeth ai yn
gyntaf at y bedd ; ac a welodd, ac
a gredodd.
9 Canys hyd yn hyn ni wyddent
^yr ysgrythyr, fod yn rhaid iddo
gyfodi o feirw.
10 Yna y disgyblion a aethant
ymaith drachefn at yr eiddynt.
11 1" 8 Ond Mair a safodd wrth y
bedd oddi allan, yn wylo : ac fel yr
oedd hi yn wylo, hi a ymostyngodd
i'r bedd ;
12 Ac a ganfu ddau angel mewn
givisgoedd gwỳnion, yn eistedd, un
Avrth ben, ac un wrth draed y lie
y dodasid corph yr lesu.
13 A hwy a ddywedasant wrthi, 0
wraig, paham yr wyt ti yn wylo?
Hithau a ddywedodd wrthynt, Am
ddwyn o honynt hwy fy Arglwydd
i ymaith, ac nas gwn pa le y dod-
asant ef
14 ^ Ac wedi dywedyd o honi hyn,
hi a droes drach ei chefu, ac a wel-
odd yr lesu yn sefjll: ac 'nis gwydd-
ai hi mai yr lesu oedd efe.
15 Yr lesu a ddywedodd wrthi, O
wraig, paham yr wyt ti yn wylo? pwy
yr wyt ti yn ei geisio? Hithau, yn
tybied mai y garddwr oedd efe, a
ddywedodd wrtho, Syr, os tydi a'i
dygaist ef, dywed i mi pa le y dodaist
ef, a myfi a'i cymmeraf ef ymaith.
16 Yr lesu a ddywedodd wrthi,
Mair. Hithau a droes, ac a ddy-
wedodd wrtho, Rabboni; yr hyn
yw dywedyd, Athraw.
17 Yr lesu a ddywedodd wrthi, Na
chyffwrdd â mi ; oblegid ni ddyrch-
efais 1 etto at fy Nhad : eithr dos
at ^fy mrodyr, a dywed wrthynt,
^Yr wyf yn dyrchafu at fy Nhad
i a'ch Tad chwithau, ™a'm Duw i
a'ch Duw chwithau.
18 Mair Magdalen a ddaeth ac
a fynegodd i'r disgyblion, weled o
honi hi yr Arglwydd, a dywedyd
o hono y pethau hyn iddi.
19 1Í °Yna, a hi yn hwyr y dydd
cyntaf hwnnw o'r ^ vrythnos, a'r drys-
au yn gauad He yr oedd y disgybl-
ion wedi ymgasgiu ynghyd rhag ofn
yr luddewon, daeth yr lesu, ac a
safodd yn y canol, ac a ddywedodd
wrthynt, Tangnefedd i chwi.
20 Ac wedi iddo ddywedyd hyn,
efe a ddangosodd iddynt ei ddwy-
law a'i ystlys. "Yna y disgyblion
a lawenychasant pan welsant yr
Arglwydd.
21 Yna y dywedodd yr lesu wrth-
ynt drachefn, Tangnefedd i chwi :
Pmegis y danfonodd y Tad fi, yr
wyf finnau yn eich danfon chwi.
22 Ac wedi iddo ddywedyd hyn,
efe a anadlodd arnynt, ac a ddy-
wedodd wrthynt, Derbyniwch yr
Yspryd Glân.
23 *i Pwy bynnag y maddeuoch eu
pechodau, maddeuir iddynt; a'r
eiddo pwy bynnag a attalioch, hwy
a attaliwyd.
24 1Í Eithr Thomas, un o'r deu-
ddeg, yr hwn 'a elwir Didymus,
nid oedd gyd â hwynt pan ddaeth
yr lesu.
25 Y disgyblion eraill gan hynny
a ddywedasant wrtho, Ni a welsom
yr Arglwydd- Yntau a ddywedodd
wrthynt, Oni châf weled yn ei ddwy-
law ef ol yr hoelion, a dodi fy my§
yn Ô1 yr hoelion, a dodi fy Haw yn
ei ystlys ef, ni chredaf fi.
26 H Ac wedi wyth ni^vrncd dra-
chefn yr oedd ei ddisgyblion ef i
mewn, a Thomas gyd â hwynt. Yna
JT lesu a ddaeth, a'r drysau yn
gauad, ac a safodd yn y canol, ac
a ddywedodd, Tangnefedd i chwi.
27 Wedi hynny y dywedodd efe
wrth Thomas, Moes jTua dy fys, a
gwel fy nwylaw ; ac * estyn dy laAv,
a dod yn fy ystlys : ac na fydd
anghredadyn, ond credadyn.
28 A Thomas a attebodd ac a
ddywedodd wrtho, Fy Arglwydd
a'm Duw.
29 Yr lesu a ddywedodd wrtho,
i'r disffyhlion.
S. lOAN, XXI.
Gorchymyn Crist i Petr.
a pen. 1. 45.
b Matt. 4.
2L
DOMINI h^^ i ti fy ngweled, Thomas, y
33. credaist : * bendigedig yw y rhai ni
1 1 Petr 1.8. ' welsant, ac a gredasant.
upen.21.25. 30 1[ " A llawcF hcfyd o arwyddion
eraill a wnaeth yr lesu y'ngŵydd ei
ddisgyblion, y rhai nid ydynt ys-
grifenedig yn y Uyfr hwn.
31 ^Eithr y pethau hyn a ysgrif-
enwyd, fel y credoch chwi mai yr
lesu yw Crist, Mab Diiw ; a chan
gredii, y caffoch fywyd yn ei enw ef.
PENNOD XXI.
1 Ei ddisgyblion yn adnabod Crist ar ei aiV-
ymddangosiad, wrtli y ddalfafawr o hysgod:
12 yntau yn cinîawa gyd â hwynt: 15 yn
rhoddi gorchymyn maivr ar Petr, i bortJd ei
wyn ef aH ddefaid : 18 yn ei ryhuddio ef o'i
farwolaetli: 22 yn ceryddu ei brysiirdeb ef
ynghylch loan. 25 Y diben.
GWEDI y pethau hyn, yr lesu
a ymddangosodd drachefn iV
ddisgyblion wrth for Tiberias : ac
fel hyn jr ymddangosodd.
2 Yr oedd ynghyd Simon Petr, a
Thomas yr hwn a elwir Didymus,
a "ÍTathanäel o Cana yn Galilea,
a ^meibion Zebedeus, a dau eraill
o1 ddisgyblion ef.
3 Dywedodd Simon Petr wrthynt,
Yr wyf fi yn myned i bysgotta. Dy-
wedasant wrtho, Yr ydym ninnau
hefyd yn dyfod gyd â thi. A hwy
a aethant allan, ac a ddringasant i
long yn y man : a'r nos honno ni
ddaliasant ddim.
4 A phan ddaeth y bore weithian,
safodd yr lesu ar y Ian : eithr y dis-
gyblion ''ni wyddent mai yr lesu
ydoedd.
5 Yna "^yr lesu a ddywedodd wrth-
ynt, ^ 0 blant, a oes gennycli ddim
bwyd ? Hwythau a attebasant iddo,
Nac oes.
6 Yntau a ddywedodd wrthynt,
^Bwriwch y rhwyd i'r tu dehau
fr llong, a chwi a gewch. Hwy
a fwriasant gan hynny; ac ni all-
ent bellach ei thynnu, gan y lliaws
pysgod.
7 Am hynny 'y disgybl hwnnw yr
oedd yr lesu yn ei garu a ddywed-
odd Avrth Petr, Yr Arglwydd yw.
Yna Simon Petr, pan glybu mai yr
Arglwydd oedd, a wregysodd ei am-
wisg, (canys noeth oedd efe,) ac al
bwriodd ei hun i'r mor.
8 Eithr y disgyblion eraill a ddaeth-
ant mewn llong, (oblegid nid oedd-
ynt bell oddi wrth dir, ond megis
dau can cufydd,) dan lusgo y rhwyd
a'r pysgod.
9 A chyn gynted ag y daethant
open. 20. 14.
2 Neu, lla
wŷr.
e Luc 5. 4,
Ü, T.
f pen. 13.
Äi. a ;iU. 2.
i dir, hwy a welent dan o farwor
wedi ei osod, a physgod wedi eu
dodi arno, a bara.
10 Yr lesu a ddywedodd wi'thynt,
Dygwch o'r pysgod a ddaliasoch yr
awrhon.
11 Simon Petr a esgynodd, ac a
dynnodd y rhwyd i dir, yn llawn o
bysgod mawrion, cant a thri ar ddeg
a deugain : ac er bod cymmaint, ni
thorrodd y rhwyd.
12 Yr lesu a ddywedodd wrth-
ynt, ^Deuwch, ciniawwch. Eithr ni
feiddiai neb o'r disgyblion ofyn
iddo, Pwy wyt ti? am eu bod yn
gwybod mai yr Arglwydd oedd.
13 Yna y daeth yr lesu, ac a gym-
merth fara, ac a'^ rhoddes iddynt,
a'r pysgod yr un modd.
14 ^ Y drydedd waith hon yn awr
yr ymddangosodd yr lesu i'w ddis-
gyblion, wedi iddo gyfodi o feirw.
15 1Í Yna gwedi iddynt giniawa,
yr lesu a ddywedodd wrth Simon
Petr, Simon mah Jona, a wyt ti
yn fy ngharu i yn fwy na'r rhai
hyn? Dywedodd yntau wrtho, Yd-
wyf, Arglwydd; ti a wyddost fy
mod yn dy garu di. Dywedodd
yntau wrtho, Portha fy wyn,
16 Efe a ddywedodd wrtho dra-
chefn yr ail waith, Simon mab Jona,
a wyt ti yn fy ngharu i ? Dywedodd
yntau wrtho, Ydwyf, Arglwydd ; ti
a wyddost fy mod yn dy garu di.
Dywedodd yntau wrtho, "Bugeilia
fy nefaid.
17 Efe a ddywedodd wrtho y dryd-
edd waith, Simon mab Jona, a wyt
ti yn fy ngharu i? Petr a dristaodd
am iddo ddywedyd wrtho y drydedd
waith, A wyt ti yn fy ngharu i? Ac
efe a ddywedodd wrtho, Arglwydd,
* ti a wyddost bob peth ; ti a wydd-
ost fy mod i yn dy garu di. Yr
lesu a ddywedodd wrtho, Portha
fy nefaid.
18 ^Yn wir, yn wir, meddaf i ti,
Pan oeddit ieuangc, ti a'th wregys-
aist dy hun, ac a rodiaist He y
mynnaist: eithr pan elech yn hen,
ti a estyni dy ddwylaw, ac arall
a'th wregysa, ac a'th arwain lie ni
fynnit.
19 A hyn a ddywedodd efe, gan
arwyddo Urwy ba fath angau y
gogoneddai efe Dduw. Ac wedi
iddo ddywedyd hyn, efe a ddywed-
odd wrtho, Canlyn fi.
20 1Í A Phetr a drodd, ac a welodd
"y disgybl yr oedd yr lesu yn ei garu,
Anno
DOMINI
33.
e Act. 10.
41.
li Edrych
pen. 20. 19,
2G.
3 Partita.
i pen. 16. 30.
k pen. 13.
30.
Act. 12. Í
4.
1 2 Petr L
14.
n^ pen. 13.
23,25.
a 20. 2.
Esgyniad Crist
YR ACTAU, I.
Vr nefoedd.
Anno
DOMINI
33.
Anao
DOMINI
33.
» Luc 1. 3.
b Marc IG.
lu.
Luc 9. 5L
1 Tim. 3.
]C.
c Matt. 28.
19.
Marc 16.
15.
loan 20.21.
d Marc 16.
14.
loan 20.19.
a 21. \.
HJor.15.5.
«Luc 24. 43,
4'.).
2 Neu, cy<-
iaZ, neu,
qyd-fwylta
â hwynt.
f loan 14.
IC, 26, 27.
a 15. 26.
a 16. 7.
e Matt. S.
11.
I>en. 11. 16.
a 19. 4.
b Joel 3. 18.
pon. 2. 4.
a 11. 15.
Í Matt. 21.
3.
yn canlyn, (yr hwn hefyd a bwysasai
ar ei ddwyfron ef ar swpper, ac a
ddywedasai, Pwy, Arglwydd, yw yr
hwn a'th fradycha di ?)
21 Pan welodd Petr hwn, efe a
ddywedodd wrth yr lesu, Arglwydd,
ond beth a wna hwn ?
22 Yr lesu a ddywedodd wrtho,
Os mynnaf iddo aros hyd oni ddel-
wyf, beth yw liynny i ti? canlyn
di fyfi.
23 Am hynny yr aeth y gair yma
allan ym mhlith y brodyr, na fyddai
y disgybl hwnnw farw : ac ni ddy-
wedasai yr lesu wrtho na fyddai
efe farw ; ond, Os mynnaf iddo
aros hyd oni ddehvyf, beth yw
hynny i ti ?
24 Hwn yw y disgybl sydd yn
tystiolaethu am y pethau hyn, ac
a ysgrifenodd y pethau hyn ; ac
"ni a wyddom fod ei dystiolaeth
ef yn wir.
25 '•Ac y mae hefyd lawer o beth-
au eraill a wnaeth yr lesu, y rhai
ped ysgrifenid hwy bob yn un ac
un, Pnid wyf yn tybied y cynhwysai y
byd y llyfrau a ysgrifenid. Amen.
ACTAU,
WEITHREDOEDD YE APOSTOLION SANCTAIDD.
PENNOD L
1 Crist, er rawyn parottoi ei apostolion i weled
ei ddyrchafiad ef, yn eu casglu, hwy ynghyd
i fynydd yr Olew-wydd ; ac yn gorchymyn
iddynt ddisgwyl yn Jerusalem am ddanfon
yr Yspryd Glân; ac yn addaw cyn nemmawr
o ddyddiau ei anfon ef ; trwy rinwedd yr
hwn y hyddynt yn dystion iddo ef hyd eilh-
afoedd y ddaear. 9 Ar ol ei ym.ddy rchafiad
ef, y mae daw angel yn eu rhyhuddio hwy i
ymadael, ac i roddi eu meddyliau ar ei ail-
ddyfodiad ef. 12 Ewythau felly yn dychivel-
yd ; a chan ymroi i weddi, yn dewis Mat-
tKias yn apostol yn lie Judas.
YTRAETHAWD cyntaf a
wneuthum, 0 * Theophilus,
am yr holl bethau a ddechreuodd
yr lesu eu gwneuthur a'u dysgu,
2 ^Hyd y dydd y derbyniwyd ef
i fynu, wedi iddo trwy yr Yspryd
Glân *= roddi gorchymynion i'r apos-
tolion a etholasai :
3 "^Tr rhai hefyd yr ymddangos-
odd efe yn fyw wedi iddo ddioddef,
trwy lawer o arwyddion sicr; gan
fod yn weledig iddynt dros ddeu-
gain niwrnod, a dywedyd y pethau
a berthynent i deyrnas Dduw.
4 *Ac wedi ^ymgynnull gyd a
hwynt, efe a orchymynodd iddynt
nad ymadawent o Jerusalem, eithr
disg^vyl am addewid y Tad, ^yr
hwn, eb efe, a glywsoch gennyf fi.
5 sOblegid loan yn ddiau a fed-
yddiodd û dwfr ; •• ond chwi a fed-
yddir â'r Yspryd Giân, cyn nem-
mawr o ddyddiau.
6 Gan hynny wedi eu dyfod hwy
ynghyd, hwy a ofynasant iddo, gan
ddy>vedyd, 'Arglwydd, ai y pryd
hwn y rhoddi drachefh y frenhin-
iaeth i Israel?
7 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
^Ni pherthyn i chwi wybod yr
amseroedd na'r prydiau, y rhai a
osododd y Tad yn ei feddiant ei
hun.
8 'Eithr chwi a dderbyniwch nerth
^yr Yspryd Glâu wedi y delo efe
arnoch ; ac ^ a fyddwch dystion i
mi yn Jerusalem, ac yn holl Ju-
dea, a Samaria, ac hyd eithaf y
ddaear,
9 ""Ac wedi iddo ddywedyd y
pethau hyn, a li^vynt-hA^T^ yn edrycli,
efe a ddyrchafwyd i fynu ; a chwm-
mwl a'i derbyniodd ef allan o'u
golwg hwynt.
10 Ac fel yr oeddynt yn edrych
yn ddyfal tu a'r nef, ac efe yn
mjTied i fynu, wele, dan wr a saf-
odd ger Haw iddynt mewn "gwisg
wen;
11 Y rhai hefyd a ddywedasant,
Chwi wŷr o Galilea, paham y sef-
wch yn edrych tu a'r nef? yr lesu
hwn, yr hwn a gymmerwyd i fynu
oddi wrthych i'r nef, ^a ddaw felly
yn yr un modd ag y gwelsoch ef
yn myned i'r nef
12 Yna y troisant i Jerusalem, o'r
mynydd a elwir Olew-wydd, yr hwn
sydd yn agos i Jerusalem, se/taàth
diwrnod Sabbath.
13 Ac wedi eu dyfod i mewn, hwy
a aethant i fynu i oruwch-ystafell,
He yr oedd ^ Petr, ac lago, ac loan,
ac Andreas, Phylip, a Thomas, Bar-
Deibis apostol yn lie Judas.
YR ACTAU, 11.
Tywallt yr Yspryd Glan.
d loau 15.
27.
ad. 8.
pen. 4. 33.
e 1 Sam. IG.
7.
1 Cliron.
28.9.
a 29. 17.
Jer. 11. 20.
a 17. 10.
pen. 15. 8.
bat. 2. 23.
tholomew, a Matthew, lago mcd)
Alphëus, a Simon Zelotes, a "■ Judas
hrawd lago, yn aros.
14 *Y rhai hyn oil oedcl yn parhâu
yn gyttûn mewn gweddi ac ymbil,
gyd â'r gwragedd, a Mair mam yr
lesu, a * chyd â'i frodyr ef.
15 II Ac yn y dyddiau hynny Petr
a gyfododd i fynu y'nghanol y dis-
gyblion, ac a ddywedodd, (a nifer
yr enwau yn yr un man oedd yng-
hylch ugain a chant,)
16 Ha wŷr frodyr, yr oedd yn
rhaid cyflawni yr ysgrythyr yma
" a rag-ddywedodd yr Yspryd Glan
trwy enau Dafydd am Judas, ''yr
hwn a fu flaenor i'r rhai a ddalias-
ant yr lesu :
17 Canys 'efe a gyfrifwyd ^d â
ni, ac a gawsai ran o'r weinidog-
aeth hon.
18 ''A hwn a bwrcasodd faes â
gwobr anwiredd ; ac wedi ymgrogi,
a dorrodd yn ei ganol, a'i holl ym-
ysgaroedd ef a dywalltwyd allan.
19 A bu hysbys hyn i holl bres-
wylwyr Jerusalem, hyd oni elwir
y maes liwnnw yn eu tafod priodol
hwy, Aceldama, hynny yw, Maes
y gwaed.
20 Canys ysgrifenwyd yn llyfr y
Psalmau, ^ Bydded ei drigfan ef yn
ddiffaethwch, ac na bydded a drigo
ynddi : ^ a chymmered arall ei * es-
gobaeth ef.
21 Am hynny y mae yn rhaid, o'r
gwŷr a fu yn cyd-ymdaith â ni yr
holl amser yr aeth yr Arglwydd lesu
i mewn ac allan yn ein plith ni,
22 Gan ddechreu o fedydd loan
hyd y dydd '=y cymmerwyd ef i
fynu oddi wrthym ni, bod un o'r
rhai hyn gyd â ni "^yn dyst o'i ad-
gyfodiad ef.
23 A hwy a osodasant ddau ger
bron, Joseph, yr hwn a enwid Bar-
sabas, ac a gyfenwid Justus, a Mat-
thias.
24 A chan weddio, hwy a ddywed-
asant, Tydi, Arglwydd, ^yr hwn a
wyddost galonnau pawb, dangos pa
un o'r ddau hyn a etholaist,
25 I dderbyn rhan o'r weinidog-
aeth hon, a'r apostoliaeth, o'r hon
y cyfeiliornodd Judas, i fyned i'w
le ei hun.
26 A hwy a fwriasant eu coel-
brennau hwynt: ac ar Matthias y
syrthiodd y coelbren ; ac efe a
gyfrifwyd gyd ar un apostol
ddeg.
ar
PENNOD II.
1 TV aposiolion, wedi eu llenwi a'r Yspnjd
Glan, yn llefaiu âg amryw da/odau; a rhai
yn rhyfeddu o'it plegid ; ac eraill yn eu gwat-
war: 14 a Fhetr yn eu hargyltoeddi hwy, ac
yn dangos fod yr aposiolion yn llefaru trwy
nerth yr Yspryd Glan ; a hod yr lesu wedi
cyfodi oddi lorth y inelnv, a dyrchafu iV
ne/oedd ; a thywailt o hono yr Yspryd Glan;
ac mai efe oedd y Mess'ias, gwr a wyddent
hwy ei fod yn hrofedig gan Dduw, trwy ei
wyrthiau, a'i ryfeddodau, a'i arioyddion ; a
chwedi ei groeshoelio, nid heb ei derfynedig
gynghor a'i rag-wyhodaeih ef. 37 Petr yn
bedyddio llawer o'r rhai a droisid : 41 y
rhai loedi hynny sydd yn cyttal yn dduwiol
ac yn gariadus. Yr aposiolion yn gwneuihur
gwyrthiau laioer ; a Duw heunydd yn ciacan-
egu ei eglirys.
AC wedi dyfod ^dydd y Pente-
_ cost, ''yr oeddynt hwy oil yn
gyttûn yn yr un lie.
2 Ac yn ddisymmwth y daeth s\mi
o'r nef, megis gwynt nerthol yn
rhuthro, ac ''a lanwodd yr holl dŷ
He yr oeddynt yn eistedd.
3 Ac ymddangosodd iddynt dafod-
au gwahanedig megis o dan, ac efe
a eisteddodd ar bob un o honynt.
4 A "^ hwy oil a lanwyd a'r Yspryd
Glan, ac a ddechreuasant ^ lefaru â
thafodau eraill, megis y rhoddes yr
Yspryd iddynt ymadrodd.
5 Ac yr oedd yn trigo yn Jerusa-
lem, luddewon, gwŷr bucheddol, o
bob cenedl dan y nef.
6 Ac wedi myned y gair o hyn,
daeth y Uiaws ynghyd, ac a dra-
llodAvyd, o herwydd bod pob un yn
eu clywed hwy yn llefaru yn ei
iaith ei hun.
7 Synnodd hefyd ar bawb, a rhyf-
eddu a wnaethant, gan ddywedyd
wrth eu gilydd, Wele, onid Gali-
leaid yw y rhai hyn oil sydd yn
llefaru?
8 A pha fodd yr ydym ni yu eu
clywed hwynt bob un yn ein hiaith
ein hun, yn yr hon y'n ganed ni ?
9 Parthiaid, a Mediaid, ac Elam-
itiaid, a thrigolion Mesopotamia, a
Judea, a Chappadocia, Pontus, ac
Asia,
10 Phrygia, a Phamphylia, yr Aipht,
a pharthau Libya, yr hon sydd ger
Haw Cyrene, a dieithriaid o Rufein-
wyr, luddewon, a phroselytiaid,
11 Cretiaid, ac Arabiaid, yr ydym
ni yn eu clywed h>vynt yn llefaru
yn ein hiaith ni fawrion weithred-
oedd Duw.
12 A synnasant oil, ac a ammheu-
asant, gan ddywedyd y naill wrth
y Hall, Beth a all hyn fod?
Anno
DOMmi
33.
» Lef. 23.
15.
Deut.lG.;l.
b pen. 1. 14.
c pen. i. 31.
<* pen. 1. 5.
e aiarc 16.
. 17.
pen. 10. 4G.
1 Cor. 12.
10, 28, 30.
a 13. 1.
a 14. 2, &a
Pregeth Petr ar
YR ACTAU, II.
ddydd y Pentecost.
Anno
DOMINI
33.
t Es. M. 3.
Ezec. 11.
19. a 86. 27.
Joel 2. 28,
29, &c.
Zech. 12.
10.
loan 7. 3S.
e pen. 10.
45.
Ì1 pen. 21. 9.
1 .Toel 2. 3L
JIatt. 24.
2r».
l^Iarc 13.
24.
Uat. 6. 12.
k Khuf. 10.
13.
1 pen. 4. 2S.
m pen. 5. 30.
n ad. 32.
pen. 3. 15.
a 4. 10.
a 10. 40.
a 13. 30, 34.
a 17. 31.
Ehuf.4.24.
a 8. 11.
lCor.6.14.
a 15. 15.
GaL 1. 1.
Eph. 1. 20.
Col. 2. 12.
1 Thess. 1.
10.
Heb. 13.
20.
1 Petr 1.
21.
o Ps. 10. 8.
13 Ac eraill, gan watwar, a ddywed-
asant, Llawn o win melus ydynt.
14 i Eithr Petr, yn sefyll gyd â'r
un ar ddeg, a gyfododd ei leferydd,
ac a ddywedodd -svrthynt, 0 wŷr o
luddewon, a chwi oil sydd yn trigo
yn Jerusalem, bydded hysbysol hyn
i chwi, a chlust-ymwrandêwch â'm
geiriau :
15 Canys nid yw y rliai hyn yn
feddwon, fel yr ydych chwi yn
tybied ; oblegid y drydedd awr o'r
dydd yw hi.
16 Eithr hyn yw y peth a ddywed-
wyd trwy y prophwyd Joel ;
17 ^A bydd yn y dyddiau diwedd-
af, medd Duw, ^ y tywalltaf o'm
Hyspryd ar bob cnawd : a'ch meib-
ion chwi ^ a'ch merched a bro-
phwydant, a'ch gwŷr ieuaingc a wel-
ant weledigaethau, a'ch hynafgwŷr
a freuddwydiant freuddwydion :
18 Ac ar fy ngweision ac ar fy
Uaw-forwynion y tyAvalltaf o'm Hys-
pryd yn y dyddiau hynny; a hwy
a brophwydant :
19 A mi a roddaf ryfeddodau yn
y nef uchod, ac arwyddion yn y
ddaear isod ; gwaed, a than, a tharth
mwg.
20 'Yr haul a droir yn dywyllwch,
a'r lloer yn waed, cyn i ddydd mawr
ac eglur yr Arglwydd ddyfod.
21 A bydd, ^pwy bynnag a alwo
ar enw yr Arglwydd, a fydd cadw-
edig.
22 Ha wŷr Israel, clywch y geir-
iau hyn ; lesu o Nazareth, gwr prof-
edig gan Dduw yn eich plith chm,
trwy nerthoedd a rhyfeddodau ac
arwyddion, y rhai a wnaeth Duw
trwyddo ef yn eich canol chwi,
megis ag y gwyddoch chwithau :
23 Hwn, ^ wedi ei roddi trwy
derfynedig gynghor a rhag-wybod-
aeth Duw, " a gymmerasoch chwi,
a thrwy ddwylaw anwir a groes-
hosliasoch, ac a laddasoch :
24 ° Yr hwn a gyfododd Duw, gan
ryddhâu gofidiau angau : canys nid
oedd bosibl ei attal ef ganddo.
25 Canys Dafydd sydd yn dywed-
yd am dano, " Rhag-welais yr Ar-
glwydd ger fy mron yn wastad ;
canys ar fy neheulaw y mae, fel
na'm hysgoger.
26 Am hynny y llawenychodd fy
nghalon, ac y gorfoleddodd iy nhaf-
od ; le, a'm cnawd hefyd a orphwys
mewn gobaith :
27 Am na adewi fy enaid yn
uffern, ac na oddefi i'th Sanct weled
llygredigaeth.
28 Gwnaethost yn hysbys i mi
fíyrdd y by^vyd : ti a'm cyflawni
0 lawenydd â'th wynebpryd.
29 Ha wŷr frodyr, ^ y mae yn
rhydd i mi ddywedyd yn hŷf wrth-
ycli P am y patriarch Dafydd, ei
farw ef al gladdu, ac y mae ei
feddrod ef gyd â ni hyd y dydd
hwn.
30 Am hynny, ac efe yn bro-
phwyd, 1 yn gwybod dyngu o Dduw
iddo trwy Iw, Mai o ffr^vyth ei
Iwynau ef o ran y cnawd, y cyfodai
efe Grist i eistedd ar ei orseddfa ef :
31 Ac efe yn rhag-weled, a lefar-
odd am adgyfodiad Crist, ' na adaw-
yd ei enaid ef yn uffern, ac nas
gwelodd ei gnawd ef lygredigaeth.
32 * Yr lesu hwn a gyfododd Duw
1 fynu; *o'r hyn yr ydym ni oil yn
dystion.
33 Am hynny, ° wedi ei ddyrchafu
ef trwy ddeheulaw Duw, ac ""iddo
dderbyn gan y Tad yr addewid o'r
Yspryd Glan, efe ^a dywalltodd y
peth yma yr ydych chwi yr awrhon
yn ei weled ac yn ei glywed.
34 Oblegid ni ddyrchafodd Da-
fydd i'r nefoedd : ond y mae efe yn
dywedyd ei hun, ==Yr Arglwydd
a ddywedodd wrth fy Arglwydd,
Eistedd ar fy neheulaw,
35 Hyd oni osodwyf dy elynion
yn droed-faingc i'th draed.
36 Am hynny gwybydded holl dy
Israel yn dihogel, ddarfod i Dduw
wneuthur yn Arglwy^dd ac yn Grist,
yr lesu hwn a groeshoeliasoch
chwi.
37 1Í Hwythau, wedi clywed Jiyriy
^a ddwys-bigwyd yn eu calon, ac a
ddywedasant wrth Petr, a'r apos-
tolion eraill, Ha wŷr frodyr, beth
a wnawn ni?
38 A Phetr a ddywedodd wrth-
ynt, ^Edifarhêwch, a bedyddier pob
un o honoch yn enw lesu Grist,
er maddeuant pechodau; a chwi
a dderbyniwch ddawn yr Yspryd
Glan.
39 Canys i chwi y mae yr addewid,
ac " i'ch plant, ac "^ i bawb ym mhell,
cynnifer ag a alwo yr Arglwydd ein
Duw ni atto.
40 Ac â Uawer o ymadroddion
eraiU y tystiolaethodd ac y cynghor-
odd efe, gan ddywedyd, Ymgedwch
rhag y genhedlaeth drofaus lion.
41 1Í Yna y rhai a dderbynias-
P 1 Bren. 2.
10.
Cynnydd yr eglwys.
YR ACTAU, III.
lachâu y gwr doff,
Anno
DOMINI
S3.
e ad. 46.
pen. 1. 1-1.
Í JIarc 16.
17.
pen. 5. 12.
e pen. 4. 32,
34.
» pen. 20. 7.
S gartref.
k Luc 2. 52.
Sen. 4. 3.3.
:huf. 14.
IS.
1 pen. 5. 14.
a Ps. 55. 17.
b pen. 14. 8.
d pen. 4. 10.
ant ei air ef yn ewyllysgar a fed-
yddiwyd; a chwanegwyd attynt y
dwthwn hwnnw ynghylch tair mil
0 eneidiau.
42 Ac yr oeddynt yn parhâu yn
athrawiaeth ac y'nghymdeithas yr
apostolion, ac ^yn torri bara, ac
mewn gweddiau.
43 Ac ofn a ddaeth ar bob enaid :
a ^Uawer o ryfeddodau ac arwyddion
a wnaethpwyd gan yr apostolion.
44 A'r rhai a gredent oil oeddynt
yn yr un man, a sphob peth gan-
ddynt yn gyfFredin ;
45 A hwy a werthasant eu medd-
iannau a'u da, ac •* a'u rhannasant i
bawb, fel yr oedd yr eisieu ar neb.
46 A hwy beunydd yn parhâu yn
gyttûn yn y deml, ac ' yn torri bara
^ o dŷ i dŷ, a gymmerasant eu Uun-
iaeth mewn Uawenydd a symledd
calon,
47 Gan foli Duw, a ^ chael ffafr
gan yr hoU bobl. ' A'r Arglwydd a
chwauegodd beunydd at yr eglwys
y rhai fyddent gadwedig.
PENNOD III.
1 Fetr, wrth bregeihu i'r hohl a ddaethai i
weled y doff a roisid ar ei diaed, 12 yn
proff'esu nad trwy ei ryni a'i dduwioldeb ef
neu loan y gwnaethid ef yn iach : orid
trwy Dduw, aH Fab lesu, a tlirwy ffydd
yn ei enw ef : 13 gan eu ceryddu hwy
hefyd am groeshoelio yr lesu ; 17 yr hwn
heth gan iddynt ei wneuthur mewn anwyhod,
ac wrth hynny gyflawni terfynedig gynghor
Duw, a'r ysgrythyrau, 19 y mae efe yn eu
hannog hwy, trwy edifeirwch a ffydd, i
geido maddeuant d'u pechodau, a iachawd-
wriaeth yn yr unrhyw lesu.
PETR hefyd ac loan a aethant
i fynu i'r deml ynghyd ar yr
awr weddi, * sefj nawfed.
2 A ^rhyw wr cloff o groth ei fam a
ddygid, yr hwn a ddodent beunydd
wrth borth y deml, yr hwn a elwid
Prydferth, " i ofyn elusen gan y rhai
a elai i mewn i'r deml.
3 Yr hwn, pan welodd efe Petr
ac loan ar fedr myned i mewn i'r
deml, a ddeisyfodd gael elusen.
4 A Phetr yn dal sylw arno, gyd
âg loan, a ddywedodd, Edrych ar-
nom ni.
5 Ac efe a ddaliodd sylw arnynt,
gan obeithio cael rhyw beth gan-
ddynt.
6 Yna y dywedodd Petr, Arian ac
aur nid oes gennyf; eithr yr hyn
sydd gennyf, hynny yr wyf yn ei
roddi i ti : "^ Yn enw lesu Grist o
Nazareth, cyfod a rhodia.
7 A chan ei gymmeryd ef erbyn
ei ddeheulaw, efe a'i cyfododd ef i
fynu ; ac yn ebrwydd ei draed ef
a i fferau a gadarnhawyd.
8 A chan neidio i fynu, efe a saf-
odd, ac a rodiodd, ac a aeth gyd
â hwynt i'r deml, dan rodio, a
neidio, a moli Duw.
9 A'r hoU bobl a'i gwelodd ef yn
rhodio, ac yn moli Duw.
10 Ac yr oeddynt hwy yn ei ad-
nabod, mai hwn oedd yr un a eis-
teddai am elusen wrth borth Pryd-
ferth y deml: a hwy a lanwyd o
fraw a synnedigaeth am y peth a
ddigwyddasai iddo.
11 Ac fel yr oedd y cloff a iachasid
yn attal Petr ac loan, yr hoU bobl
yn frawychus a gyd-redodd attynt
i'r porth ® a elwir Forth Solomon.
12 1Í A phan welodd Petr, efe a
attebodd i'r bobl. Ha wŷr Israel-
iaid, beth a wnewch chwi yn rhyf-
eddu am hyn? neu beth a wnewch
chwi yn dal sylw arnom ni, fel pe
trwy ein north ein hun neu ein duw-
ioldeb y gwnaethem i hwn rodio ?
13 ^Duw Abraham, ac Isaac, a
Jacob, Duw ein tadau ni, ^a ogon-
eddodd ei Fab lesu, yr hwn a
draddodasoch chwi, ac ^a'i gwad-
asoch ger bron Pilat, pan farnodd
efe ef i'w oUwng yn rhydd.
14 Eithr chwi a wadasoch y Sanct
a'r Cyfiawn, ac a ddeisyfasoch roddi
i chwi wr Uofruddiog ;
15 A 2 Thy wysog y by wyd a ladd-
asoch, * yr hwn a gododd Duw o
feirw ; ^ o'r hyn yr ydym ni yn
dystion.
16 A'i enw ef, trwy flfydd yn ei
enw ef, a nerthodd y dyn yma, a
welwch ac a adwaenoch chwi : a'r
fíydd yr hon sydd trwyddo ef, a
roes iddo ef yr hoU iechyd hwn
yn eich gŵydd chwi oil.
17 Ac yn awr, frodyr, mi a wn
mai 'trwy anwybod y gwnaethoch,
megis y gwnaeth eich pendefigion
chwi hefyd.
18 Eithr ■" y pethau a rag-fynegodd
Duw ° trwy enau ei holl brophwydi,
y dioddefai Crist, a gyflawnodd efe
fel hyn.
19 1Í ° Edifarhêwch gan hynny, a
dych welwch, fel y dilëer eich pech-
odau, pan ddelo yr amseroedd i
orphwys o olwg yr Arglwydd ;
20 Ac yr anfono efe lesu Grist, yr
hwn a bregethwyd o'r blaen i chwi :
21 Yr hwn sydd raid i'r nef ei
dderbyn, hyd amseroedd adferiad
Anno
DOMINI
33.
e loan 10.
2.1.
pen. 5. 12.
fpen. Ö. 30.
s loan 17. 1.
h Matt. 27.
:iO.
Marc 15.
11.
Luc 23. 18.
loan 18.40.
a I'J. 15.
2 Gwneuth-
urwr.
I pen. 2. 24.
k pen. 2. 32.
1 Luc 23.
34.
pen. 13. 27.
1 Cor. 2. 8.
1 Tim. L
13.
m Luc 24.
44.
n Ea. 50. 6.
a 53. 6, &LC.
o pen. 2. 33.
Petr yn pregethu yr lesu.
YR ACTAU, IV.
Bygivth yr apostolion.
Anno
DOMINI
33.
P Deut. IS.
15, 18, la.
pen. 7. 37.
3 i/n ol pob
peth.
q Gen. 12. 3.
a 18. 18.
u. 22. 18.
a 26. 4.
rpen.l3.4G.
• Ai. 22.
2 a chapten,
Luc '11. 4.
pen. 5. 24.
pob peth, y rhai a ddywedodd Duw
trwy enau ei holl sanctaidd bro-
phwydi erioed.
22 Canys Moses a ddywedodd
wrth y tadau, ^Yr Arglwydd eich
Duw a gyfyd i chwi Brophwyd
o'ch brodyr, megis myfi : arno ef
y gwrandewch ^ ym mhob peth a
ddywetto wrthych.
23 A bydd, pob enaid ni wran-
dawo ar y Prophwyd hwnnw, a
Iwyr-ddifethir o blith y bobl.
24 A'r holl brophwydi hefyd, o
Samuel ac o'r rhai wedi, cynnifer
ag a lefarasant, a rag-fynegasant
hefyd am y dyddiau hyn.
25 Chwychwi ydych blant y pro-
phAvydi, a'r cyfammod yr hwn a
wnaeth Duw â'n tadau ni, gan ddy-
wedyd wrth Abraham, ^Ac yn dy
had di y bendithir holl dylwythau
y ddaear.
26 ' Duw, gwedi cyfodi ei Fab
lesu, a'i hanfonodd ef i chwi yn
gyntaf, gan eich bendithio chwi,
• trwy droi pob un o honoch ymaith
oddi wrth eich drygioni.
PENNOD IV.
1 Llywodraethwyr yr luddewon yn anfoddlawn
i bregeth Petr, 4 er troi miloedd i'r ffydd
o'r bobl a glywsent y gair, ac yn ei garcharu
. ef, ac loan : 5 wedi hynny Petr, wrth ei
holi, yn dywedyd yn hyderus, mai trwy enio
yr lesu yr iachasid y doff; ac mai tnvy
lesu yn unig y bydd raid i ninnan gael
iacliawdwriaetli dragywyddol : 13 hwythau
yn gorchymyn iddo ef ac i loan, na phreg-
etlient mwyacli yn yr enw hwnnw : ac yn
eu bygicth hwy : 23 yr eglwys ar hynny yn
ymroi i wedd'io : 31 a Duw, trwy gynhyrfu
y lie yr oeddynt icedi ymgynnull ynddo,
yn tystiolaethu glywed o hono ef eu giveddi
hwynt: ac yn cadarnhâu yr eglwys, trwy
roddi yr Yspryd Glan, a chariad perffaith
iu ag at eu gilydd.
AC fel yr oeddynt yn Uefaru wrth
J\. y bobl, yr offeiriaid, ^a blaen-
or y deml, a'r Saduceaid, a ddaeth-
ant arnynt hwy ;
2 Yn flin ganddynt am eu bod
hwy yn dysgu y bobl, ac yn preg-
ethu trwy yr lesu yr adgyfodiad o
feirw.
3 A hwy a osodasant ddwylaw
arnynt hwy, ac a'u dodasant mewn
dalfa hyd drannoeth : canys yr oedd
hi yn awr yn hwyr.
4 Eithr llawer o'r rhai a glywsant
y gair a gredasant : a rhifedi y gwŷr
a wnaed ynghylch pùm mil.
5 HA digwyddodd drannoeth ddar-
fod i'w llywodraethwyr hwy, a'r
henuriaid, a'r ysgrifenyddion, ym-
gynnull i Jerusalem,
1020
6 Ac * Annas yr arch-oifeiriad, a
Cliaiaphas, ac loan, ac Alexander,
a chymmaint ag oedd o genedl yr
arch-offeiriad.
7 Ac wedi iddynt eu gosod hwy
yn y canol, hwy a ofynasant, ^ Trwy
ba awdurdod, neu ym mha enw, y
gwnaethoch chwi hyn ?
8 Yna Petr, yn gyflawn o'r Ys-
pryd Glan, a ddywedodd wrthynt,
Chwychwi bennaethiaid y bobl, a
henuriaid Israel,
9 Od ydys yn ein holi ni heddyw
am y weithred dda i'r dyn claf, sef
pa wedd yr iachawyd ef ;
10 Bydded hysbys i chwi oil, ac i
bawb o bobl Israel, mai trvvy enw
lesu Grist o Nazareth, yr hwn a
groeshoeliasoch chwi, "yr hwn a
gyfododd Duw o feirw, trwy hwn-
nw y mae hwn yn sefyll yn iach
ger eich bron chwi.
11 ^ Hwn yw y maen a lyswyd
gennych chwi yr adeiladwyr, yr
hwn a wnaed yn ben i'r gongl.
12 ^ Ac nid oes iachawdwriaeth
yn neb arall : canys nid oes enw
arall dan y nef, wedi ei roddi ym
mhlith dynion, trwy yr hwn y mae
yn rhaid i ni fod yn gadwedig.
13 1Í A phan welsant hyfder Petr
ac loan, a deall mai gwỳr anllythyr-
enog ac annysgedig oeddynt, hwy
a ryfeddasant ; a hwy a'u hadwaen-
ent, eu bod hwy gyd a'r lesu.
14 Ac wrth weled y dyn a iach-
asid yn sefyll gyd â hwynt, nid
oedd ganddynt ddim i'w ddywedyd
yn erbyn hynny.
15 Eithr wedi gorchymyn iddynt
fyned allan o'r gynghorfa, hwy a
ymgyngborasant a'u gilydd,
16 Gan ddywedyd, 'Beth a wnawn
ni i'r dynion hyn? canys yn ddiau
arwydd hynod a wnaed trwyddynt
hwy, hysbys i bawb a'r sydd yn
preswylio yn Jerusalem, ac nis gall-
^vn ni ei wadu.
17 Eithr fel nas taener ym mhell-
ach ym mhlith y bobl, gan fygwth
bygythiwn hwy, na lefaront mwyach
wrth un dyn yn yr enw hwn.
18 A hwy a'u galwasant hwynt,
ac a orchymynasant iddynt nad
ynganent ddim, ac na ddysgent yn
enw yr lesu,
19 Eithr Petr ac loan a attebasant
iddynt, ac a ddywedasant, ^Ai cyf-
iawn yw ger bron Duw, wrandaw
arnoch chwi yn hytrach nag ar
Dduw, bernwch chwi.
Anno
DOMINI
33.
a Luc 3. 2.
loan 11.49.
b Eiod. 2.
14.
Matt. 21.
pen. 7. 27.
c pen. 10.
40.
Matt. 21.
il.
e Matt. 1.
21.
pen. 10. 43.
i Tun. 2.
5,6.
r loan a.
47.
S pen, 5. 20.
Gweddi yr eglivys.
YR ACTAU, V.
Ananias a Sapphira.
Anno
DOMINI
33.
t Matt. 21.
26.
Luc 20. 6,
19. a 22. 2.
pen. 5. 26.
1 pen. 3. 7,
t pen. 12.
12.
m Matt. 2r,.
3.
Luc 23. 1,
a.
n pen. 2. 23.
• pen. 2. 2,
4. a 16. 26.
P 1 Petr 3.
8.
t pen. 2. 44.
' pen. 1. 22.
20 Canys ni allwn ni na ddywedom
y pethau a welsom ac a glywsom.
21 Eitlir wedi eii bygwth ym mhell-
ach, hwy a'u gollyngasant hwy yn
rhyddion, heb gael dim i'w cospi
hwynt, ^ oblegid y bobl : canys yr
oedd pawb yn gogoneddu Duw am
' yr hyn a Avnaethid.
22 Canys yr oedd y dyn uwchlaw
deugain oed, ar yr hwn y gwnaethid
yr arwydd hwn o iechydwriaeth.
23 ^ A hwythau, wedi eu goUwng
ymaith, '^ a ddaethant at yr eiddynt,
ac a ddangosasant yr hoU bethau
a ddywedasai yr arch-offeiriaid a'r
lienuriaid wrthynt.
24 Hwythau pan glywsant, o iin
fryd a gyfodasant eu lief at Dduw,
ac a ddywedasant, O Arglwydd,
tydi yw y Duw yi' hwn a wnaeth-
ost y nef, a'r ddaear, a'r môr, ac
oil sydd ynddynt ;
25 Yr hwn trwy yr Yspryd Gîân,
y'ngenau dy was Dafydd, a ddy-
wedaist, ^ Paham y terfysgodd y
cenhedloedd, ac y bwriadodd y
bobloedd bethau ofer ?
26 Brenhinoedd y ddaear a saf-
asant i fynu, a'r llywodraethwyr a
ymgasglasant ynghyd, yn erbyn yr
Arglwydd, ac yn erbyn ei Grist ef.
27 Canys ™ mewn gwirionedd, yn
y ddinas hon yr ymgynhuUodd yn
erbyn dy Sanct Fab lesu, yr hwn a
enneiniaist ti, Herod a Phontius
Pilat, gyd a'r Cenhedloedd, a phobl
Israel,
28 " I wneuthur pa bethau bynnag
a ragluniodd dy law a'th gynghor
di eu gwneuthur.
29 Ac yn awr, Arghvydd, edrych
ar eu bygythion hwy, a chaniattâ
i'th weision draethu dy air di gyd
â phob hyfder ;
30 Trwy estyn o honot dy law i
iachâu, ac fel ygwneler arwyddion
a rhyfeddodau trwy enw dy sanct-
aidd Fab lesu.
31 11 Ac wedi iddynt weddio, ° sigl-
wyd y lie yr oeddynt wedi ymgyn-
nuU ynddo ; a hwy a lanwyd oil o'r
Yspryd Glân, a hwy a lefarasant air
Duw yn hyderus.
32 A lliaws y rhai a gredasant
Poedd o un galon, ac un enaid ; ^ac
ni ddywedodd neb o honynt fod
dim a'r a feddai yn eiddo ei hunan,
eithr yr oedd ganddynt bob peth
yn gytfredin.
33 A'r apostolion trwy nerth mawr
a roddasant ' dystiolaeth o adgyf-
' gras
Anno
DOMINI
33.
pen. 2. 47.
pen. 5. 2.
odiad yr Arglwydd lesu : a
mawr oedd arnynt hwy oil.
34 Canys nid oedd un anghenus
yn eu plith hwy : oblegid cynnifer
ag oedd berchen tiroedd neu dai,
a'u gwerthasant, ac a ddygasant
Averth y pethau a werthasid,
35 * Ac a'w gosodasant wi'th draed '•'''• ^^
yr apostolion : a rhanwyd i bob un
megis yr oedd yr angen arno.
36 A ^Joseph, yr hwn a gyfenwid
Barnabas gan yr apostolion, (yr
hyn o'i gyfieithu yw, Mab diddan-
wch,) yn Lefiad, ac yn Cypriad o
genedl,
37 A thir ganddo, a'i gwerthodd,
ac a ddug yr arian, "ac a'i gosod-
odd wrth draed yr apostolion.
PENNOD V.
1 Wedi i Ananias a SappJiira ei loraig, am eu
rliagritli, gwympo i lawr yn feirw wrth ger-
ydd Petr, 12 ac i'r apostolion eraill wneutlmr
llaioer o wyrtldau 14: er cynnydd i'r ffydd,
17 y mae yr apostolion yn cael eu carcharu
eilicaith ; 19 ac er liynny yn cael eu gwar-
edu gan angel, yr liion sydd yn ercld iddynt
hregetJiu i hawb ar gyhoedd : 21 hwythau,
ivedi iddynt hregethu felly yn y deml, 29
a cher bran y cynghor, 33 meivn peryyl o
gael eu lladd ; eithr trimj gyrujhor Gamaliel,
cynliorwr mawr ym mhlith yr luddewon, yn
cael eu cadio yn fyw, 40 ac yn unig eu euro:
a hioythau yn gogoneddu Duiv am hynny, ac
lieb heidio â phregethu.
EITHR rhyw wr a'i enw Ana-
nias,, gyd â Sapphira ei wraig,
a werthodd ^ dir,
2 Ac a ddarn-guddiodd hetli o'r
gwerth, a'i wraig hefyd " o'r gyfrin-
ach, ac a ddug ryw gyfran, ac a'^
gosododd wrth draed yr apostol-
ion.
3 Eithr Petr a ddywedodd, Ana-
nias, paham y Uanwodd Satan dy
galon di i ddywedyd celwydd wrth
yr Yspryd Glân, ac i ddarn-guddio
jMth o werth y tir ?
4 Tra yr ydoedd yn aros, onid i ti
yr oedd yn aros ? ac wedi ei werthu,
onid oedd yn dy feddiant di? Pa-
ham y gosodaist y peth hwn yn dy
galon? ni ddywedaist ti gelwydd
wrth ddynion, ond wrth Dduw.
5 Ac Ananias, pan glybu y geiriau
hyn, a syrthiodd i lawr, ac a dreng-
odd. A daeth ofn mawr ar bawb
a glybu y pethau hyn.
6 A'r gwŷr ieuaingc a gyfodasant,
ac a'i * cymmerasant ef, ac a'* dyg-
asant allan, ac a'^ claddasant.
7 A bu megis yspaid tair awr,
a'i wraig ef, heb wybod y peth a
wnaethid, a ddaeth i mewa
"ifeddiaììt.
5 ;/«
gwi/hod.
i hamdoi-
aaiiU
Ek
Carcliai'u yr apostolion,
YR ACTAU, V.
a'u rhyddhâu trwy
a pen. 2. 43.
b pen. 3. 11.
0 loan 9. 22.
a 12. 42.
a ly. 38.
ä ym mJidb
heol.
d Matt. 9.
21. a 14. 36.
pen. 19. 12.
» Ularc 16.
17, 18.
fpen. 12. 7.
a 16. 20.
8 A Phetr a attebodd iddi, Dywed
di i mi, Ai er cymmaint y gwerth-
asoch chwi y tir? Hithau a ddy-
wedodd, lë, er cymmaint.
9 A Phetr a ddywedodd wrthi, Pa-
ham y cyttunasoch i demtio Yspryd
yr Arglwydd ? wele draed y rhai a
gladdasant dy wr di wrth y drws, a
h^vy a'th ddygant dithau allan.
10 Ac yn y man hi a syrthiodd
wrth ei draed ef, ac a drengodd : a'r
gwŷr ieuaingc wedi dyfod i mewn,
al cawsant hi yn farw ; ac wedi
iddynt ei dwyn hi allan, hwy a'i
claddasant hi yn ymyl ei gwr.
11 A bu ofn mawr ar yr hoU
eglwys, ac ar bawb oil a glybu y
pethau hyn.
12 1ÍA ''thrwy ddwylaw yr apos-
tolion y gwnaed arwyddion a rhy-
feddodau lawer ym mhlith y bobl ;
(ac yr oeddynt oil yn gyttûn ym
mhorth ^ Solomon.
13 Eithr ni •= feiddiai neb o'r Ueill
ymgyssylltu â hwynt: ond y bobl
oedd yn eii mawrhau.
14 A chwanegwyd attynt rai yn
credu yn yr Arglwydd, lliaws o
Avyr a gwragedd heiyd:)
15 Hyd oni ddygent y rhai cleif-
ion allan ^ar hy4 yr heolydd, a'u
gosod ar welŷau a glythau, fel ^ o'r
hyn Ueiaf y cysgodai cysgod Petr,
pan ddelai heibio, rai o honynt.
16 A Uiaws a ddaeth hefyd ynghyd
o'r dinasoedd o amgylch Jerusalem,
gan ddwyn rhai cleifion, a ^rhai a
drallodid gan ysprydion aflan ; y
rhai a iachâwyd oil.
17 1Í A'r arch-offeiriad a gyfod-
odd, a'r hoU rai oedd gyd âg ef,
yr hon yw heresi y Saduceaid, ac
a lanwyd o *^ genfigen,
18 Ac a ddodasant eu dwylaw ar
yr apostolion, ac a'u rhoisant yn y
carchar cyffredin.
19 Eithr '^ angel yr Arglwydd o hyd
nos a agorodd ddrysau y carchar,
ac a'u dug hwynt allan, ac a ddy-
wedodd,
20 Ewch, scfwch a Ueferwch yn
y deml wrth y bobl holl eiriau y
fuchedd hon.
21 A phan glywsant, hwy a aeth-
ant yn fore i'r deml, ac a athraw-
iaethasant. Eithr daeth yr arch-
offeiriad, a'r rhai oedd gyd âg ef,
ac a alwasant ynghyd y cynghor,
a holl henuriaid plant yr Israel,
ac a ddanfonasant i'r carchar i'w
dwyn hwy ger bron.
22 A'r swyddogion, pan ddaethant,
ni chawsaut hwynt yn y carchar ;
eithr hwy a ddychwelasant, ac a
fynegasant,
23 Gan ddywedyd, Yn wir ni a
gawsom y carchar wedi ei gau o'r
fath sicraf, a'r ceidwaid yn sefyll
allan o flaen y drysau; eithr pan
agorasom, ni chawsom neb i mewn.
24 A phan glybu yr arch-offeir-
iad, a '^ blaenor y deml, a'r offeiriaid
pennaf, yr ymadroddion hyn, am-
meu a wnaethant yn eu cylch hwy
beth a ddeuai o hyn.
25 Yna y daeth un, ac a fyneg-
odd iddynt, gan ddywedyd, Wele,
y mae y gwŷr a ddodasoch chwi
y'ngharchar, yn sefyll yn y deml,
ac yn dysgu y bobl.
26 Yna y ^ blaenor, gyd a'r swydd-
ogion, a aeth, ac a'u dug hwy heb
drais ; oblegid § yr oedd arnynt ofn
y bobl, rhag eu Uabyddio ;
27 Ac wedi eu dwyn, hwy a'li
gosodasant o flaen y cynghor : a'r
arch-offeiriad a ofynodd iddynt,
28 Gan ddywedyd, ^ Oni orchy-
mynasom ni, gan orchymyn i chwi
na athrawiaethech yn yr enw hwn ?
ac wele, chwi a lanwasoch Jerusa-
lem â'ch athrawiaeth, ac yr ydych
yn ewyllysio dwyn arnom ni waed
y dyn hwn.
29 IT A Phetr a'r apostolion a at-
tebasant ac a ddywedasant, 'Rhaid
yw ufuddhâu 1 Dduw yn fwy nag
i ddynion.
30 ^ Duw ein tadau ni a gyfododd
i fynu lesu, yr hwn a laddasoch
chwi, ac ^a groeshoeliasoch ar bren.
31 ™Hwn a ddyrchafodd Duw â'i
ddeheulaw, yn Dywysog, ac yn lach-
awdwr, 1 roddi edifeirwch i Israel,
a maddeuant pechodau.
32 A "^ nyni ydym ei dystion ef o'r
pethau hyn, a'r Yspryd Glân hefyd,
" yr hwn a roddes Duw i'r rhai sydd
yn ufuddhâu iddo ef.
33 HAi'phan glywsant hwy hynny,
hwy a fifrommasant, ac a ymgyng-
horasant am eu lladd hwynt.
34 Eithr rhyw Pharisead a'i enw
1 Gamaliel, doctor o'r gyfraith,
parchedig gan jr hoU bobl, a gyf-
ododd i fynu yn y cynghor, ac a
archodd yrru yr apostolion allan
dros ennyd fechan ;
35 Ac a ddywedodd wrthynt. Ha
wŷr o Israel, edrychwch arnoch
eich hunain, pa beth yr ydych ar
fedr ei wneuthur am y dynion hyn.
gynghor Gamaliel.
YR ACTAÜ, VI.
Dewis y saith diacon.
Anno
DOMINI
33.
Y Tryrlydd
Flwyddyn
cyn y
Oyirif
CyflVedin
a ehvir
Anno
Domini.
9 Neil,
gredasant.
I Diar. 21.
30.
Es. 8. 10.
Matt. 15.
13.
» pen. 9. 5.
a 23. 9.
t Matt. 5.
12.
Heb.10.34.
lago 1. 2.
1 Petr 4.
13, 16.
open. 2.
4Ü.
» Exod. 18.
17.
b Deut. 1.
13.
pen. 1. 21.
a 16. 2.
1 Tim. 3. 7.
36 Canys o flaen y dyddiau hyn cyf-
ododd Theudas i fynu, gan ddy wedyd
ei fod ef yn rhyw un ; wrth yr hwn
y glynodd rhifedi o wŷr, ynghylch
pedwar cant : yi* hwn a laddwyd, a
chynnifer oil a ^ufuddhasant iddo a
wasgarwyd, ac a wnaed yn ddiddym.
37 Ar ol hwn y cyfododd Judas y
Galilead, yn nyddiau y dreth ; ac
efe a drodd bobl lawer ar ei ol :
ac yntau hefyd a ddarfu am dano,
a chynnifer oil a ufuddhasant iddo
a wasgarwyd.
38 Ac yr awrhon meddaf i chwi,
Giliwch oddi wrth y dynion hyn, a
gadêwch iddynt : oblegid ^" os o
ddynion y mae y cynghor hwn, neu
y weithred hon, fe a ddiddymmir ;
39 Eithr os o Dduw y mae, ni ell-
wch chwi ei ddiddymmu, rhag eich
cael • yn ymladd yn erbyn Duw.
40 A chyttuno âg ef a wnaethant.
Ac wedi iddynt alw yr apostolion
attynt, diu euro, hwy a orchymyn-
asant iddynt na lefarent yn enw yr
lesu, ac a'u goUyngasant ymaith
41 IF A hwy a aethant allan o
olwg y cynghor *yn llawen, am eu
cyfrif hwynt yn deilwng i ddioddef
ammharch o achos ei enw ef.
42 A beunydd " yn y deml, ac o
dŷ i dŷ, ni pheidiasant â dysgu a
phregethu lesu Grist.
PENNOD VI.
1 Yr apostolion, yn chwennych nad esgeulusid
y tlodion o ran eu, lluniaeth corphorol, ac yn
ofalus hefyd eu hunain am gyfrannu gair
I) mo, lluniaeth yr enaid, 3 yn ordeinio swydd
d'iaconiaeth i saith o wŷr etholedig ; 5 o'r
rhai y mae Stephan, gwr llawn o ffydd ao
or Tspryd Glân, yn un : 12 ei ddal ef gan
y rhai a icaradwyddodd efe with ymresym-
mu ; 13 a£ achwyn arno ar gam, am gahlu
yn erhyn y gyfraith d!r deml.
AC yn y dyddiau hynny, a'r dis-
. gyblion yn amlhâu, bu grwg-
nach gan y Groegiaid yn erbyn yr
Hebreaid, am ddirmygu eu gwrag-
edd gweddwon hwy yn y weinidog-
aeth feunyddiol.
2 Yna y deuddeg a alwasant
ynghyd y Uiaws disgyblion, ac a
ddywedasant, *Nid yw gymtiesur i
ni adael gair Duw, a gwasanaethu
byrddau.
3 Am hynny, frodyr, ''edrychwch
yn eich plith am seithwyr da eu
gair, yn llawn o'r Yspryd Glân a
doethineb, y rhai a osodom ar hyn
o orchwyl.
4 Eithr ni a barhâwn mewn
gweddi a gweinidogaeth y gair.
1023
5 T A boddlawn fu yr ymadrodd
gan yr holl liaws : a hwy a ethol-
asant Stephan, " gwr llawn o ifydd
ac o'r Yspryd Glân, a ^ Phylip, a
Phrochorus, a Nicanor, a Thimon,
a Pharmenas, a Nicolas, proselyt
0 Antiochia :
6 Y rhai a osodasant hwy ger
bron yr apostolion ; ac wedi idd-
ynt weddio, ^hwy a ddodasant eu
dwylaw arnynt Invy.
7 A *^gair Duw a gynnyddodd ; a
rhifedi y disgyblion yn Jerusalem a
amlhaodd yn ddirfawr, a thyrfa fawr
o'r offeiriaid a ufuddhasant i' r ffydd
8 Eithr Stephan, yn llawn ffydd
a nerth, a wnaeth ryfeddodau ac ar-
wyddion mawrion ym mhlith y bobl.
9 1Í Yna y cyfododd rhai o'r syna-
gog a elwir eiddo y Libertiniaid,
a'r Cyreniaid, a'r Alexandriaid, a'r
rhai o Cilicia, ac o Asia, gan ym-
ddadleu â Stephan :
10 Ac ^ni allent wrthwynebu y
doethineb a'r yspryd trwy yr hwn
yr oedd efe yn llefaru.
11 Yna y gosodasant wŷr 1 ddy-
wedyd, Nyni a'i clywsom ef yn
dywedyd geiriau cablaidd yn er-
byn Moses a Duw.
12 A hwy a gynhyrfasant y bobl,
a'r henuriaid, a'r ysgrifenyddion ; a
chan ddyfod arno, a'i cipiasant ef,
ac a'^ dygasant i'r gynghorfa ;
13 Ac a osodasant gau-dystion, y
rhai a ddywedent, Nid yw y dyn
hwn yn peidio â dywedyd cabl-
eiriau yn erbyn y Ue sanctaidd
hwn, a'r gyfraith :
14 Canys nyni a'i clywsom ef yn
dywedyd, y ^ distry wiai yr lesu hwn o
Nazareth y lie yma, ac y newidiai efe
y defodau a draddododd Moses i ni
15 Ac fel yr oedd yr holl rai a
eisteddent yn y cynghor yn dal
sylw arno, hwy a welent ei wyneb
ef fel wyneb angel
PENNOD VII.
1 Stephan, wrth gael cennad i atteh drosto ei
hun am y gahledd, 2 yn dangos ddarfod i
Abraham addoli Duw yn iarcn ; a pha fodd
y dewisodd Duw y tadau, 20 cyn geni Moses,
a chyn adeiladu y babell a'r deml: 37 a
thystiolaethu o Moses ei hun am Grist: 4A
ac na pharhâi y seremomau oddi allan, y
rhai a ordeiniasid ar ddull y portreiad
nefol, and dros amser ; 51 gan eu ceryddu
hivy am eu gwaith yn gwrthwynebu ac yn
lladd Crist, y Cyjiawn hivnnw, am yr hwn y
rhag-ddywedasai y prophwydi y deuai efe i'r
byd. 64 Hwythau ar hynny yn ei lahyddio
ef i farwolaelh ; ac yntau yn gorchymyn ei
enaid i'r lesu, ac yn gwedd'io drostynt hwy.
Anno
DOMINI
« pen. 11.
24.
d pen. 8. 5
2<j. a 21. 8.
• pen. 8. 17.
a 13. 3.
1 Tim. 4.
14. a .5. 22.
2 Tun. 1. G.
f pen. 12.
24. a IJ.
20.
Col. 1. 6.
e Luc 21.
1':
Edrycb
K.\od. 4.
12.
Es. 54. 17.
l> pen. 25. 8.
J
StepJian, yn ei araeth
YR ACTAU, VII.
ojlaen y cynghor
Anno
DOMINI
33.
» pen. 22. 1.
b Gen. 12.
1, 4, 5.
cGen. 11.
31.
Ö Gen. 12.7.
a 13. 15.
e Gen. 15.
13, 16.
2 Neu, Eî
liad ef.
f Exod. 12.
40.
Gal. 3. 17.
S Exod. 3.
12.
b Gen. 17.
9, 10, 11.
i Gen. 21. 2,
3,4.
k Gen. 25.
2(5.
1 Gen. 23.
31 &c.
a 30. 5, &c.
a 35. 23.
m Gen. 37.
4, II, 28.
Vs. 105. 17.
I) Gen. 41.
37.
oGen. 41.
54.
PC en. 42.1.
1 Gen. 45.
4, l(i.
YNA y dywedodd yr arch-offeir-
iad, A ydyw y pethau hyn
felly?
2 Yntau a ddywedodd, ^Ha wŷr,
frodyr, a thadau, gwrandêwcli : Duw
y gogoniant a ymddangosodd i'n
tad Abraham, pan oedd efe ym
Mesopotamia, cyn iddo drigo yn
Charran ;
3 Ac a ddywedodd wrtho, ^Dos
allan o'th wlad, ac oddi wrth dy
dylwyth, a thyred iV tir a ddang-
oswyf i ti.
4 Yna '^y daeth efe allan o dir y
Caldeaid, ac y preswyliodd yn Char-
ran : ac oddi yno, wedi marw ei
dad, efe a'i symmudodd ef i'r tir
yma, yn yr hwn yr ydych chwi yn
preswylio yr awrhon.
5 Ac ni roes iddo etifeddiaeth yn-
ddo, na ddo led troed ; ac ^ efe a
addawodd ei roddi iddo i'w fedd-
iannu, ac iV had ar ei ol, pryd nad
oedd plentyn iddo.
6 A Duw a lefarodd fel hyn ;
^^Dy had di a fydd ymdeithydd
mewn gwlad ddieithr, a hwy a'i
caethiwant ef, ac a'^ drygant, ^ bed-
war can mlynedd.
7 Eithr y genedl yr hon a wasan-
aethant hwy, a farnaf fi, medd Duw :
ac wedi hynny y deuant allan, ac
^ a'm gwasanaethant i yn y lie hwn.
8 ^Ac efe a roddes iddo gyfam-
mod yr enwaediad. Felly ^Abt^a-
ham a genhedlodd Isaac, ac a en-
waedodd arno yr wythfed dydd :
^ ac Isaac a genhedlodd Jacob ; a
* Jacob a genhedlodd y deuddeg
patriarch.
9 "" AY patrieirch, gan genfigennu,
a werthasant Joseph i'r Aipht : ond
yr oedd Duw gyd âg ef,
10 Ac a'i hachubodd ef o'i hoU
orthrymderau, ac "a roes iddo
hawddgarwch a doethineb y'ngolwg
Pharaoh brenhin yr Aipht ; ac efe
al gosododd ef yn llywodráethwr
ar yr Aipht, ac ar ei holl dy.
11 Ac ° fe ddaeth newyn dros holl
dir yr Aipht a Chauaan, a gorthrym-
der mawr; a'n tadau ni chawsant
luniaeth.
12 p Ond pan glybu Jacob fod yd
yn yr Aipht, efe a anfonodd ein
tadau ni allan yn gyntaf
13 lA'r ail waith yr adnabuwyd
Joseph gan ei frodyr; a chenedl
Joseph a aeth yn hysbys i Pha-
raoh.
14 Yna yr anfonodd Joseph, ac a
gyrchodd ei dad Jacob, 'a'i holl
genedl, pymtheg enaid a thri ugain.
15 ^ Felly yr aeth Jacob i waered
i'r Aipht, ac a fu farw, efe a'n
tadau hefyd.
16 A *hwy a symmudwyd i Si-
cliem, ac a ddodwyd yn "y bedd
a brynasai Abraham er arian gan
feibion Emmor tad Sichem.
17 A phan nesaodd amser yr
addewid, yr hwn a dyngasai Duw
i Abraham, ""y bobl a gynnyddodd
ac a amlhaodd yn yr Aipht,
18 Hyd oni chyfododd brenhin
arall, yr hwn nid adwaenai mo
Joseph.
1 9 Hwn a fu ddichellgar wrth ein
cenedl ni, ac a ddrygodd ein tadau,
ygan beri iddynt fwrw allan eu
plant, fel na eppilient.
20 ^Ar yr hwn amser y gan-
wyd Moses ; ^ ac efe oedd ^ dlws
i Dduw, ac a fagwyd dri mis yn
nhŷ ei dad.
21 Ac wedi ei fwrw ef allan, merch
Pharaoh a'i cyfododd ef i fynu, ac
a'i magodd ef yn fab iddi ei hun.
22 A Moses oedd ddysgedig yn
holl ddoethineb yr Aiphtiaid, ac
*'oedd nerthol mewn geiriau ac
mewn gweithredoedd.
23 A '= phan oedd efe yn Uawn
deugain mlwydd oed, daeth i'w
galon ef ymweled â"i frodyr plant
yr Israel.
24 A phan welodd efe un yn cael
cam, efe dii hamddiifynodd ef, ac
a ddialodd gam yr hwn a orthrym-
mid, gan daro yr Aiphtiwr.
25 * Ac efe a dybiodd fod ei frod-
yr yn deall, fod Duw yn rhoddi
iachawdwriaeth iddynt trwy ei law
ef ; eithr h wynt-hwy ni ddeallasant.
26 ^ A'r dydd nesaf yr ymddang-
osodd efe iddynt, a hwy yn ym-
rafaelio, . ac a'u hannogodd hwynt
1 heddychu, gan ddywedyd, Ha
wŷr, brodyr ydych chwi ; paham
y gwnewch gam â'ch gilydd ?
27 Ond yr hwn oedd yn gwneuth-
ur cam a'i gymmydog, a'i cilgwth-
iodd ef, gan ddywedyd, ''Pwy a'th
osododd di yn llywodraethwr ac yn
farnwr arnom ni ?
28 A leddi di fi, y modd y lledd-
aist yr Aiphtiwr ddoe?
29 A Moses a ifodd ar y gair hwn,
ac a fu ddieithr yn nhir Madian; lie
y cenhedlodd efe ddau o feibion.
30 ^Ac wedi cyflawni deugain mlyn-
edd, yr ymddangosodd iddo yn an-
Anno
DOMLNI
33.
r Gen. 46.
27.
Deut. 10.
22.
8 Gen. 46. 5.
a 49. 33.
t Exod. 13.
19.
Jos. 24. 32.
" Gen. 23.
16. a 33. 19.
s Exod. 1.
7, S, 9.
Ps. 1L,5. 21.
y Exod. 1.
2 Exod. 2. 2.
a Heb. 11.
23.
'^dlwsiawn.
b Luc 24. 19.
c Exod.
11.
OUegid.
d Exod. 2.
13.
e Kdrych
jien. 4. 7.
f Exod. 3. 2.
yn rhoddi hanes
YR ACTAU, VII.
yr eglwys luddewig.
Anno
DOMINI
33.
e 3Mtt. 22.
32.
Heb. 11. IG.
h Jos. 5. 15.
1 Exod. 7,
a 8, a 9,
a 10, a 11,
a 14.
k Exod. 16.
1.
1 Dent. 18.
15, 18.
pen. 3. 22.
m Matt. 17.
5.
n Exod. 19.
3,17.
B 7/ gi/nmill-
eiclfa.
o Gal. 3. 19.
P Exod. 32.
1.
1 Ps. 81. 12.
Ezec. 20.
2.5, 39.
iiW. 1.
24.
2 The33. 2.
11.
rJer.19.13.
■ Araoa 5.
25.
ialwch mynydd Sina, angel yr Ar-
glwjdd mewn fflam dan mewn perth.
31 A Moses, pan welodd, a fu
ryfedd ganddo y golwg : a phan
nesaodd i ystyried, daeth lief yr
Arglwydd atto, gan ddywedyd,
32 s Myfi yw í)uw dy dadau, Duw
Abraham, a Duw Isaac, a Dmv
Jacob. A Moses, wedi myned yn
ddychrynedig, ni feiddiai ystyried.
33 ^'Yna y dywedodd yr Arglwydd
wrtho, Dattod dy esgidiau oddi am
dy draed; canys y lie yr wyt yn
sefyll ynddo sydd dir sanctaidd,
34 Gan weled y gwelais ddrygfyd
fy mhobl y rhai sydd yn yr Aipht,
a mi a glywais eu griddfan, ac a
ddisgynais i'w gwared hwy. Ac yn
awr tyred, mi a'th anfonaf di i'r
Aipht.
35 Y Moses yma, yr hwn a wrth-
odasant hwy, gan ddywedyd, Pwy
a'th osododd di yn llywodraethwr
ac yn farnwr? hwn a anfonodd Duav
yn llywydd ac yn waredwr, trwy
law yr angel, yr hwn a ymddang-
osodd iddo yn y berth.
36 Hwn a'u harweiniodd hwynt
allan, 'gan wneuthur rhyfeddodau
ac arwyddion yn nhir yr Aipht, ac
yn y môr coch, ac ""yn y diffaeth-
wch ddeugain mlynedd.
37 IT Hwn yw y Moses a ddywed-
odd i feibion Israel, •Prophwyd a
gyfyd yr Arglwydd eich Duw i chwi
o'cli brodyr fel myfi: ™arno ef y
gwrandêwch.
38 ""Hwn yw efe a fu yn ^yr eglwys
yn y diíFaethwch, gyd â'r "angel a
ymddiddanodd âg ef ym mynydd
Sina, ac â'n tadau ni ; yr hwn a
dderbyniodd ymadroddion bywiol
i'w rhoddi i ni.
39 Yr hwn ni fynnai ein tadau
fod yn ufudd iddo, eithr cilgwthias-
ant ef, a throisant yn eu calonnau
i'r Aipht,
40 I" Gan ddywedyd wrth Aaron,
Gwna i ni dduwiau f n blaenori :
oblegid y Moses yma, yr hAvn a'n
dug ni allan o dir yr Aipht, ni wydd-
om ni beth a ddigwyddodd iddo.
41 A hwy a wnaethant lo yn y
dyddiau hynny, ac a offryramasant
aberth i'r eilun, ac a ymlawenhas-
ant y'ngweithredoedd eu dwylaw
eu hun.
42 Yna ^y trodd Duw, ac a'u
rhoddes hwy i fynu i wasanaethu
'llu y nef; fel y mae yn ysgrif-
enedig yn llyfr y prophwydi, *A
ofFrymmasoch i mi laddedigion ac
aberthau ddeugain mlynedd yn yr
anialwch, chwi tŷ Israel ?
43 A chwi a gymmerasoch babell
Moloch, a seren eich duw Remphan,
lluniau y rhai a wnaethoch i'w
haddoli : minnau a'ch symmudaf
chwi tu hwnt i Babilon.
44 Tabernacl y dystiolaeth oedd
ym mhlith ein tadau yn yr an-
ialwch, fel y gorchymynasai '^yr
hwn a ddywedai wrth Moses, *am
ei wneuthur ef yn ol y portreiad
a welsai.
45 " Yr hwn a ddarfu i'n tadau ni
ei gymmeryd, a'i ddwyn i mewn
gyd âg lesu i berchennogaeth y
Cenhedloedd, y rhai a yrrodd Duw
allan o flaen ein tadau, hyd yn
nyddiau Dafydd ;
46 ""Yr hwn a gafodd fíafr ger
bron Duw, ac ^a ddymunodd gael
tabernacl i Dduw Jacob.
47 ''Eithr Solomon a adeiladodd
dy iddo ef
48 ^Ond nid yw y Goruchaf yn
trigo mewn temlau o waith dwy-
law ; fel y mae y prophwyd yn dy-
wedyd,
49 ''Y nef Î/W fy ngorsedd-faingc, a'r
ddaear yw troed-faingc fy nhraed.
Pa dy a adeiledwch i mi ? medd yr
Arglwydd ; neu pa le fydd i'm gor-
phwysfa i ?
50 Onid fy llaw i a wnaeth hyn oil?
51 IT Chwi rai *= gwarr-galed, a
* dienwaededig o galon ac o glust-
iau, yr ydych chwi yn wastad yn
gwrthwynebu yr Yspryd Glân : meg-
is eich tadau, felly chwithau.
52 Pa un o'r prophwydi ni ddarfu
i'ch tadau chwi ei erlid? a hwy a
laddasant y rhai oedd yn rhag-
fynegi dyfodiad ^ y Cyfiawn, i'r hwn
yr awrhon y buoch chwi fradwyr
a llofruddion :
53 ^Y rhai a dderbyniasoch y
gyfraith trwy drefuiad angelion, ac
nis cadwasoch.
54 IF A sphan glywsant hwy y
pethau hyn, hwy a ffrommasant yn
eu calonnau, ac a ysgyrnygasant
ddannedd arno.
55 Ac efe, yn gyflawn o'r Yspryd
Glân, a edrychodd yn ddyfal tu a'r
nef; ac a welodd ogoniant Duw, a'r
lesu yn sefyll ar ddeheulaw Duw.
56 Ac efe a ddywedodd, Wele,
^ mi a welaf y nefoedd yn agored,
a Mab y dyn yn "^ sefyll ar ddeheu-
law Duw.
Anno
DOMINI
33.
^ drwy
ddywetii/d.
» Exod. 25.
40.
Heb. 8. 5.
1 1 Sam. IG.
1.
pen. 13. 22.
J Ps. 132. 4.
1 1 Bi-en. C.
1.
1 Chron.
17. 12.
a 1 Bien. 3.
27.
pen. 17. 21.
bE3.6G.l,2.
Matt. 5. 34.
a 23. 22
c Exod. 32.
9.
Es. 43. 4.
dLef.2G.41.
Ueut. 10.
IG.
Jer. 4. 4.
a G. 10.
a 9. 26.
e pen. 3. 14.
t Exod. 20.
1.
Gnl. 3.1!).
Ucb. 2. 2.
e pen. 5. 33.
h Kzec. 1. 1.
]Matt.3.1(!.
pen. 10. U.
7 síífÿll.
Llahyddio Stephan,
YR ACTAU, VIII.
Am Simon y swynwr.
Anno
DOMINI
33.
> 1 Bren. 21.
]3.
JjUC 4. 29.
Ileb. 13.
12.
k Deut. 17.
7.
pen. 22. 20.
1 Pb. 31. 5.
Luc 23. 4G.
m Matt. 5.
44.
Luc 23. 34.
A. D. 34.
• pen. 7. 58.
*> pen. 11. 19.
c Gen. 23. 2.
a 50. 10.
2 Sam. 3.
31.
d pen. 22. 4.
a 20.10,11.
1 Cor. 15. 9.
Gul. 1. 13.
1 Tim. 1.
13.
e BTntt. 10.
23.
pen. 11. 19.
f ]\Iarc 16.
17.
57 Yna y gwaeddasant â Uef uchel,
ac a gauasant eu clustiau, ac a ruthr-
asant yn unfryd arno,
58 Ac 'a'* bwriasant allan o'r
ddinas, ac a'^ llabyddiasant : ""a'r
tystion a ddodasant eu dillad wrth
draed dyn ieuangc a elwid Saul.
59 A hwy a labyddiasaut Stephan,
ac efe yn galw ar Dduw, ac yn
dywedyd, Arglwydd lesu, ^derbyn
fy yspryd.
60 Ac efe a ostyngodd ar ei liniau,
ac a lefodd â Uef uchel, ™ Arglwydd,
na ddod y pechod hwn yn eu her-
byn. Ac wedi iddo ddywedyd hyn,
efe a hunodd.
PENNOD VIII.
1 Yr eglwys, o achos yr erlid yn Jerusalem,
wedi ei phlannu yn Samaria, 5 trwy wailh
Phylip y d'iacon; yr hwn a hregethodd, ac a
wnaeth wyrthiau, ac a fedyddiodd lawer ;
ym mhlith eraill Simon y swynwr, hudol
mawr ym mysg y hohl. 14 Petr ac loan yn
dyfod i gadarnhâu ac i chwanegu yr eglwys,
gan roddi yr Yspryd Glân trwy weddi ac
arddodiad dwylaw : IS a Simon yn ceisio
prynu y cyffelyb awdardod ganddynt; 20 a
Phetr yn ei geryddu ef yn dost am ei ragrith
a'i gybydd-dod, ac yn ei annog ef i edifar-
hâu; 25 ac yn dychwelyd i Jerusalem, gan
bregethu gair yr Arglwydd, efe ac loan. 26
Angel yn anfon Phylip i ddysgu ac i fedyddio
yr eunuch o Ethiopia.
A* SAUL oedd yn cyttuno i'w
ladd ef. A bu yn y dyddiau
hynny erlid mawr ar yr eglwys
oedd yn Jerusalem : a ^ phawb a
wasgarwyd ar hyd gwledydd Judea
a Samaria, ond yr apostolion.
2 A gwŷr bucheddol a ddygasant
Stephan i'w gladdu, ac '^a wnaeth-
ant alar mawr am dano ef
3 Eithr Saul ^ oedd yn anrheithio
yr eglwys, gan fyned i mewn i bob
tŷ, a chan lusgo allan wŷr a gwrag-
edd, efe ^u rhoddes y'ngharchar.
4 ® A'r rhai a wasgarasid a dram-
wyasant gan bregethu y gair.
5 Yna Phylip a aeth i waered i
ddinas Samaria, ac a bregethodd
Grist iddyiit.
6 A'r bobl yn gyttûn a ddaliodd
ar y pethau a ddy wedid gan Phylip,
wrth glywed o honyut, a gweled
yr arwyddion yr oedd efe yn eu
gwneuthur.
7 Canys ^ysprydion aflan, gan lef-
ain â Uef uchel, a aethant allan o
lawer a berchennogid ganddynt ;
a Uawer yn gleifion o'r parlys, ac
yn gloffion, a iachâwyd,
8 Ac yr oedd llawenydd mawr yn
y ddinas houno.
9 Eithr rhyw wr a'i enw Simon,
oedd o'r blaen yn y ddinas ^yn
swyno ac yn hudo pobl Samaria,
gan ddywedyd ei fod ef ei hun yn
rhyw un mawr :
10 Ar yr hwn yr oedd pawb, o'r
Ueiaf hyd y mwyaf, yn gwrandaw,
gan ddywedyd, Mawr allu Duw y w
hwn.
11 Ac yr oeddynt a'u coel arno,
o herwydd iddo dalm o amser eu
hudo hwy â swynion.
12 Eithr pan gredasant i Phylip,
yn pregethu y pethau a berthynent
i deyrnas Dduw, ac i enw lesu Grist,
hwy a fedyddiwyd, yn wỳr ac yn
wragedd.
13 A Simon yntau hefyd a gred-
odd ; ac wedi ei fedyddio, a lynodd
wrth Phylip : a synnodd arno wrth
weled ^ yr arwyddion a'r nerthoedd
mawrion a wneid.
14 1Í A phan glybu yr apostolion
yn Jerusalem, dderbyn o Samaria
air Duw, hwy a anfonasant attynt
Petr ac loan :
15 Y rhai wedi eu dyfod i waered,
a weddiasant drostynt, ar iddynt
dderbyn yr Yspryd Glân.
16 (Canys ^ etto nid oedd efe wedi
syrthio ar neb o honynt ; ond yr
oeddynt yn unig 'wedi eu bedyddio
yn enw yr Arglwydd lesu.)
17 Yna ''hwy a ddodasant eu dwy-
law arnynt, a hwy a dderbyniasant
yr Yspryd Glân.
18 A phan welodd Simon mai trwy
^osodiad dwylaw yr apostolion y
rhoddid yr Yspryd Glân, efe a gyn-
nygiodd iddynt arian,
19 Gan ddywedyd, Rhoddwch i
minnau hefyd yr awdurdod hon,
fel ar bwy bynnag y gosodwyf fy
nwylaw, y derbynio efe yr Yspryd
Glan.
20 Eithr Petr a ddywedodd wrtho,
Bydded dy arian gyd â thi i ddis-
tryw, am M ti ^dybied y meddien-
nir dawn Duw trwy arian.
21 Nid oes i ti na rhan na chyf-
ran yn y gorchwyl hwn : canys nid
yw dy galon di yn uniawn ger bron
Duw.
22 Edifarhâ gan hynny am dy
ddrygioni hwn, a gweddia Dduw,
a ""faddeuir i ti feddylfryd dy galon.
23 Canys mi a'th welaf mewn
bustl chwerwder, ac mewn rhwym-
edigaeth anwiredd.
24 A Simon a attebodd ac a ddy-
wedodd, "Gweddiwch chwi drosof
Anno
DOMINI
34.
B pen. 13. 6.
2 y gwyrth-
iau a r ar-
wyddion.
h pen. 19. 2.
I Matt. 28.
19.
pen. 2. 33.
k pen. 6. 6.
a 19. 6.
Heb. 6. 2.
^arddodiad.
1 Matt. 10. 8.
Edrych
2 Bren. 5.
16.
ifeddiel.
mDan.
4.
27.
2 Tim
2.
25.
Ö Num.
21.
7.
1 Bren. 13.
6.
Tröedigaeth yr eunuch.
YR ACTAÜ, IX.
Galw Saul o Tarsus.
Anno
DOMINI
34.
o Seph. 3.
10.
P loan 12.
20.
9 Es. K. 7.
rpeu. 10.47.
• Matt. 16.
16.
loan 0. 69.
a 11. 27.
Îen. 9. 20.
loan 4.
16. a 5. 5,
fi at yr Arglwydd, fel na ddêl dim
arnaf o'r pethau a ddy wedasoch.
25 Ac wedi iddynt dystiolaethu
a Uefaru gair yr Arglwydd, hwy a
ddychwelasant i Jerusalem, ac a
bregethasant yr efengyl yn llawer
o bentrefi y Samariaid.
26 ^ Ac angel yr Arglwydd a lef-
arodd wrth Phylip, gan ddywedyd,
Cyfod, a dos tu a'r dehau, i'r íFordd
sydd yn myned i waered o Jerusalem
i Gaza, yr hon sydd anghyfannedd.
27 Ac efe a gyfododd, ac a aeth.
Ac wele, °gwr o Ethiopia, eunuch
galluog dan Can dace brenhines yr
Ethiopiaid, yr hwn oedd ar ei hoU
drysor hi, ^yr hwn a ddaethai i
Jerusalem i addoli ;
28 Ac oedd yn dychwelyd, ac yn
eistedd yn ei gerbyd, ac yn darllen
y prophwyd Esaias.
29 A dywedodd yr Yspryd wrth
Phylip, Dos yn nes, a glŷn wrth y
cerbyd yma.
30 A Phylip a redodd atto, ac a'i
clybu ef yn darllen y prophwyd
Esaias ; ac a ddywedodd, A wyt
ti yn deall y pethau yr wyt yn eu
darllen ?
31 Ac efe a ddywedodd, Pa fodd
y gallaf, oddi eithr i ryw un fy
nghyfarwyddo i ? Ac efe a ddymun-
odd ar Phylip ddyfod i fynu, ac
eistedd gyd âg ef.
32 A'r lie o'r ysgrythyr yr oedd
efe yn ei ddarllen, oedd hwn, "^Fel
dafad i'r lladdfa yr arweiniwyd ef ;
ac fel oen ger bron ei gneifiwr yn
fud, felly nid agorodd efe ei enau :
33 Yn ei ostyngiad, ei farn ef a
dynnwyd ymaith : eithr pwy a
draetha ei genhedlaeth ef ? oblegid
dygir ei fywyd ef oddi ar y ddaear.
34 A'r eunuch a attebodd Phylip,
ac a ddywedodd, Attolwg i ti, am
bwy y mae y prophwyd yn dywed-
yd hyn? am dano ei hun, ai am
ryw un arall ?
35 A Phylip a agorodd ei enau, ac
a ddechreuodd ar yr ysgrythyr hon-
no, ac a bregethodd iddo yr lesu.
36 Ac fel yr oeddynt yn myned ar
hyd y ffordd, hwy a ddaethant at
ryw ddwfr. A'r eunuch a ddywed-
odd, Wele ddwfr ; ' beth sydd yn
Uuddias fy medyddio ?
37 A Phylip a ddywedodd, Os wyt
ti yn credu â'th hoU galon, fe a
ellir. Ac efe a attebodd ac a ddy-
wedodd, " Yr wyf yn credu fod lesu
Grist yn Fab Duw.
38 Ac efe a orchymynodd sefyll
o'r cerbyd : a hwy a aethant i waer-
ed ill dau i'r dwfr, Phylip a'r eu-
nuch ; ac efe a'i bedyddiodd ef.
39 A phan ddaethant i fynu o'r
dwfr, * Yspryd yr Arglwydd a gip-
iodd Phylip ymaith, ac ni welodd yr
eunuch ef mwyach : ac efe a aeth
ar hyd ei ffordd ei hun yn llawen.
40 Eithr Phylip a gaed yn Azotus :
a chan dramwy, efe a efengylodd
ym mhob dinas hyd oni ddaeth efe
i Cesarea.
PENNOD IX.
1 Saul yn myned i Damascus; ei daro ef i laior
i'r ddaear; 10 a'i alw i fod yn apostol: 18
a'i fedyddio gan Ananias: 20 yntau yn
pregethu Crist yn hyderus. 23 Yr luddewon
yn cynllwyn i'w ladd ef, 29 a'r Groegwyr
lief yd; yntau yn diangc rhag y ddwy hlaid.
31 Yr eglwysi yn cael llonyddwch. 32 Petr
yn iacliâu Aeneas o'r parlys, 36 ac yn codi
Tabitha ofarw ifyw.
A ^ SAUL etto yn chwythu by-
gythiau a chelanedd yn erbyn
disgyblion yr Arglwydd, a aeth at
yr arch-offeiriad,
2 Ac a ddeisyfodd ganddo lythyr-
au i Damascus, at y synagogau ; fel
OS cai efe neb o'r ffordd '^hon, na
gwŷr na g^vi'agedd, y gallai efe eu
dwyn hwy yn rhwym i Jerusalem.
3 Ac "^ fel yr oedd efe yn ymdaith,
bu iddo ddyfod yn agos i Damas-
cus : ac yn ddisymmwth llewyrch-
odd o'i amgylch oleuni o'r nef
4 Ac efe a syrthiodd ar y ddaear,
ac a glybu lais yn dywedyd wrtho,
Saul, Saul, paham yr wyt yn fy
erlidi?
5 Yntau a ddywedodd, Pwy wyt
ti, Arglwydd ? A'r Arglwydd a ddy-
wedodd, Myfi yw lesu, yr hwn yr
wyt ti yn ei erlid : " caled yw i ti
wingo yn erbyn y symbylau.
6 Yntau gan grynu, ac a braw
arno, a ddywedodd, Arglwydd,
* beth a fynni di i mi ei wneuthur ?
A'r Arglwydd a ddywedodd wrtho,
Cyfod, a dos i'r ddinas, ac fe a ddy-
wedir i ti pa beth sydd raid i ti
ei wneuthur.
7 ^A'r gwŷr oedd yn cyd-deithio
âg ef a safasant yn ^ fud, gan gly w-
ed y llais, ac heb weled neb.
8 A Saul a gyfododd oddi ar y
ddaear ; a phan agorwyd ei lygaid,
ni welai efe neb : eithr hwy a'i ty-
wysasant ef erbyn ei law, ac a'*
dygasant ef'i mewn i Damascus.
9 Ac efe a fu dridiau heb weled,
ac ni wnaeth na bwytta nac yfed.
Anno
DOMINI
34.
1 1 Bren. 18.
32.
2 Bren. 2.
IG.
Ezec.3.12,
14.
A. D. 35.
» pen. 8. 3.
Gal. 1. 13.
1 Tim. 1.
13.
2 hov.no ;
pen. 19. 9,
23.
b pen. 22. 6.
a 2t;. 12.
1 Cor. 15. 8.
: pen. 5. 39.
d Luc 3. 10.
pen. 2. 37.
a 16. 30.
e Dan. 10.7.
Edrych
■pen. 22. 9.
a 26. 13.
3 syn.
Saul yn pregethu Crist.
YR ACTAÜ, IX.
Petr yn iachâu Aeneas.
Anno
DOMINI
35.
Í pen. 21.
39. a 22. 3.
li pen. li. 2.
a 22. 21.
Rhuf. 1. 1.
Gal. 1. 1Ö.
Eph. 3. 8.
1 Tim. 2. 7.
2 Tim. 1.
11.
1 Khuf. 1. 5.
k pen. 25.
22.
1 pen. 21. 19.
2 Cor. 11.
23.
m pen. 22.
12.
n pen. S. 17.
e pen. 8. 15.
P pen. 8. 37.
10 ^ Ac yr oedcl rhyw ddisgybl
yn Damascus, a'i enw Ananias : a'r
Arglwydd a ddywedodd wrtho ef
mewn gweledigaeth, Ananias. Yntau
a ddywedodd, Wele fi, Arglwydd.
11 A'r Arglwydd a ddywedodd
wrtho, Cyfod, a dos i'r heol a elwir
Uniawn, a chais yn nhŷ Judas un
2i!i enw Saul, *^o Tarsus: canys, wele,
y mae yn gweddio ;
12 Ac efe a welodd mewn gwel-
edigaeth wr a'i enw Ananias yn
dyfod i mewn, ac yn dodi ei law
arno, fel y gwelai eilwaith.
13 Yna yr attebodd Ananias, O
Arglwydd, mi a glywais gan lawer
am y gwr hwn, ^ faint o ddrygau
a wnaeth efe i'th saint di yn Je-
rusalem :
14 Ac yma y mae ganddo awdur-
dod oddi wrth yr arch-offeiriaid, i
rwymo pawb sydd yn galw ar dy
enw di.
15 A dywedodd yr Arglwydd wrtho,
Dos ymaith : canys ^'y mae hwn yn
Uestr etholedig i mi, i ddwyn fy
enw ger bron ^y Cenhedloedd, a
^ brenhinoedd, a phlant Israel.
16 Canys ^ myfi a ddangosaf iddo
pa bethau eu maint sydd raid iddo
ef eu dioddef er mwjn fy enw i.
17 Ac "^Ananias a aeth ymaith,
ac a aeth i mewn Tr tŷ; ac "wedi
dodi ei ddwylaw arno, efe a ddy-
wedodd, Y brawd Saul, yr Ar-
glwydd a'm hanfonodd i, (lesu yr
h^vn a ymddangosodd i ti ar y
íFordd y daethost,) fel y gwelych
drachefn, ac "y'th lanwer ar Ys-
pryd Glân.
18 Ac yn ebrwydd y syrthiodd oddi
wrth ei lygaid ef megis cèn : ac efe
a gafodd ei olwg yn y man ; ac efe
a gyfododd, ac a fedyddiwyd.
19 Ac wedi iddo gymmeryd bwyd,
efe a gryfhaodd. A bu Saul gyd
a'r disgyblion oedd yn Damascus
dalm o ddyddiau.
20 Ac yn ebrwydd yn y synagogau
efe a bregethodd Grist, mai I'efe
yw Mab Duw.
21 A phawb a'r a'/ clybu ef, a
synnasant, ac a ddywedasant, Onid
hwn yw yr un oedd yn difetha yn
Jerusalem y rhai a alwent ar yr
enw hwn, ac a ddaeth yma er mwyn
hyn, fel y dygai hwynt yn rhwym
at yr arch-offeiriaid ?
22 Eithr Saul a gynnyddodd fwy-
fwy o nerth, ac a orchfygodd yr
luddewon oedd yn preswylio yn
Damascus, gan gadarnhâu mai hwn
yw y Crist
23 IF Ac wedi cyflawni Uawer o
ddyddiau, cyd-ymgynghorodd yr
luddewon i'w ladd ef.
24 1 Eithr eu cyd-fwriad hwy a
wybuwyd gan Saul : a hwy a ddis-
gAvyliasant y pyrth ddydd a nos,
i'w ladd ef
25 Yna y disgyblion a'i cymmer-
asant ef o hyd nos, ac ^ a'i goliyng-
asant i waered ^ dros y mur mewn
basged.
26 ^A Saul, wedi ei ddyfod i Je-
rusalem, a geisiodd ymwasgu a'r
disgyblion : ac yr oeddynt oil yn
ei ofni ef, heb gredu ei fod ef yn
ddisgybl.
27 Eithr 'Barnabas a'i cymmer-
odd ef, ac a'^ dug at yr apostolion,
ac a fynegodd iddynt pa fodd y
gwelsai efe yr Arglwydd ar y ffordd,
ac ymddiddan o bono âg ef, ac mor
hyf a fuasai efe yn Damascus yn
enw yr lesu,
28 Ac ^" yr oedd efe gyd â hwynt,
yn myned i mewn ac yn myned
allan, yn Jerusalem.
29 A chan fod yn hyf yn enw yr
Arglwydd lesu, efe a lefarodd ac a
ymddadleuodd yn erbyn y "" Groeg-
iaid ; a hwy a geisiasant ei ladd ef.
30 A'r brodyr, pan wybuant, a'i
dygasant ef i waered i Cesarea, ac
a'i hanfonasant ef ymaith i Tarsus.
31 Yna yr eglwysi trwy hoU Ju-
dea, a Galilea, a Samaria, a gaw-
sant heddwch, ac a adeiladwyd ; a
chan rodio yn ofn yr Arglwydd, ac
yn niddanwch yr Yspryd Glân, hwy
a amlhâwyd.
32 1Í A bu, a Phetr yn tramwy
y ^ trwy yr hoU wledydd, iddo ddy-
fod i waered at y saint hefyd y
rhai oedd yn trigo yn Lỳda.
33 Ac efe a gafodd yno ryw ddyn
a'i enw Aeneas, er ys wyth mlynedd
yn gorwedd ar wely, yr hwn oedd
glaf o'r parlys.
34 A Phetr a ddywedodd wrtho,
Aeneas, y mae lesu Grist yn dy iach-
âu di : cyfod, a chyweiria dy wely.
Ac efe a gyfododd yn ebrwydd.
35 A phawb a'r oedd yn preswylio
yn Lýda a "^Sarou a'i gwelsant ef,
ac a ymchwelasant at yr Arglwydd.
36 11 Ac yn Joppa yr oedd rhyw
ddisgybles a'i heuAv Tabitha, (yr hon
OS cyfieithir a elwir ^ Dorcas ;) hon
oedd yn Uawn o * weithredoedd da
ac elusenau, y rhai a wnaethai hi.
Anno
DOJnNI
35.
A.D.37.
r .70S. 2. 15.
1 Sam. 19.
12.
* ar hyd.
3 pen. 22. 17.
• pen. i. 36.
'Gal. 1.13.
-^ pen. 6. 1.
A.D.38.
J pen. 8. 14.
B heibio i
bawb.
»1 (!hron.
5. IG.
6 Xeu,
Kwiy.
» Tit. 3. 8.
1023
Cyfodi Tábitìia ofariv.
YR ACTAU, X.
Y llen-llian fawr.
Anno
DOMINI
b pen. 1. 13.
^nafyädai
Jlin ganddo.
« pen. 7. GO.
<1 pen. 10. 6.
A. D. 41.
37 A digwyddodd yn y dyddiau
hynny iddi fod yn glaf, a marw : ac
wedi iddynt ei golchi, hwy a'^
dodasant hi ^ mewn Uofft.
38 Ac o herwydd bod Lỳda yn
agos i Joppa, y disgyblion a glyw-
sant fod Petr yno ; ac a anfonas-
ant ddau wr at to ef, gan ddeisyf
nad oedai ddyfod hyd attynt hwy.
39 A Phetr a gyfododd, ac a aeth
gyd â hwynt. Ac wedi ei ddyfod,
hwy a'i dygasant ef i fynu i'r lloiFt :
a'r hoU Avragedd gweddwon a saf-
asant yn ei ymyl ef yn wylo, ac yn
dangos y peisiau a'r gwisgoedd a
wnaethai Dorcas tra yr ydoedd hi
gyd a hwynt.
40 Eithr Petr, wedi eu bwrw hwy
i gyd allan, a dodi ei '^liniau ar
lawr, a weddiodd ; a chan droi at
y corph, a ddywedodd, Tabitha,
cyfod. A hi a agorodd ei llygaid ;
a phan welodd hi Petr, hi a gododd
yn ei heistedd.
41 Ac efe a roddodd ei law iddi,
ac a'i cyfododd hi i fynu. Ac
wedi galw y saint a'r gwragedd
gweddwon, efe a'i gosododd hi ger
bron yn fyw.
42 A hysbys fu trwy hoU Joppa ;
a llawer a gredasant yn yr Ar-
glwydd.
43 A bu iddo aros yn Joppa lawer
0 ddyddiau gyd âg un '^ Simon,
barcer.
PENNOD X.
1 Cornelius, gwr defosiynol, 5 wrth orchymyn
angel, yn dan/on i gyrcliu Petr: 11 yn-
taa, trwy weledigaeth, 15, 20 a ddysgir na
dd'iystyrai mo'r Cenhedloedd. 34 Ac efe yn
pregethu Crist i Cornelius, aUr rhai oedd
gyd âg ef, 44 yr Yspryd Gldn yn disgyn
arnynt ; 48 a'u hedyddio hwy.
YR oedd rhyw wr yn Cesarea,
a'i enw Cornelius, canwriad
o'r fyddin a elwid yr Italaidd ;
2 Gwr defosiynol, ac yn ofni Duw,
ynghyd a'i hoU dŷ, ac yn gwneuth-
ur llawer o elusenau i'r bobl, ac
yn gweddio Duw yn wastadol.
3 Efe a welodd mewn gweledig-
aeth yn eglur, ynghylch y nawfed
awr o'r dydd, angel Duw yn dyfod
i mewn atto, ac yn dywedyd wrtho,
Cornelius.
4 Ac wedi iddo graffu arno, a
myned yn ofnus, efe a ddywedodd,
Beth sydd, Arglwydd? Ac efe a
ddywedodd wrtho, Dy weddiau di
a'th elusenau a ddyrchafasant yn
goifadwriaeth ger bron Duw.
Ö Ac yn awr anfon wỳr i Joppa,
a gyrr am Simon, yr hwn a gyf-
enwir Petr :
6 Y mae efe yn llettỳa gyd âg un
Simon, barcer; tŷ yr hwn sydd
wrth y mor : efe a ddywed i ti i3a
beth sydd raid i ti ei wneuthur.
7 A phan ymadawodd yr angel
oedd yn ymddiddan a Cornehus,
efe a alwodd ar ddau o dylwyth
ei dy, a milwr defosiynol o'r rhai
oedd yn aros gyd âg ef :
8 Ac wedi iddo fynegi iddynt y
cwbl, efe a'u hanfonodd hwynt i
Joppa.
9 11 A thrannoeth, fel yr oeddynt
hwy yn ymdeithio, ac yn nesâu at
y ddinas, ^ Petr a aeth i fynu ar y
íŷ i weddio, ynghylch y chweched
awr.
10 Ac fe ddaeth arno newyn
mawr, ac efe a chwennycliai gael
bwyd. Ac a hwynt yn parottoi
iddo, fe syrthiodd arno lewyg :
11 Ac ^ efe a welai y nef yn agor-
ed, a rhyw lestr yn disgyn arno,
fel llen-llian fawr, wedi rhwymo ei
phedair congl, a'i goUwng i waered
hyd y ddaear :
12 Yn yr hon yr oedd pob rhyw
bedwar-carnolion y ddaear, a gwŷllt-
filod, ac ymlusgiaid, ac ehediaid y
nef.
13 A daeth Uef atto, Cyfod, Petr ;
lladd, a bwytta.
14 A Phetr a ddywedodd, Nid
felly, Arglwydd : canys *= ni fwyt-
teais i erioed ddim cyifredin neu
aflan.
15 A'r lief drachefn a ddywedodd
wrtho yr ail waith, ^ Y pethau a
lanhaodd Duw, na alw di yn gy-
ffredin.
16 A hyn a wnaed dair gwaith :
a'r llestr a dderbyniwyd drachefn
i fynu i'r nef
17 Ac fel yr oedd Petr yn ammeu
ynddo ei hun beth oedd y wel-
edigaeth a welsai ; wele, y gwŷr
a anfonasid oddi wrth Cornelius,
wedi ymofyn am dy Simon, oedd-
ynt yn sefyll wrth y porth.
18 Ac wedi iddynt alw, hwy a
ofynasant a oedd Simon, yr hwn
a gyfenwid Petr, yn Uettŷa yno.
19 1Í Ac fel yr oedd Petr yn
meddwl am y weledigaeth, dywed-
odd yr Yspryd wrtho, Wele dri
wŷr yn dy geisio di.
20 Am hynny *= cyfod, disgyn, a dos
gyd â hwynt, heb ammeu dim: o
herwydd myfi a'u hanfonais hwj^nt.
Kk3
Anno
DOJnNI
41.
a pen. IL 5, '
&c.
b pen. 7. 56.
Liat.19.11.
c Lef. 11. 4.
IJeiit.]4.7.
Ezec. 4. 14.
d ilatt. 15.
11.
Khiif. 14.
14, 17, 20.
1 Tim. 4. 4.
Tit. 1. 15.
0 pen. 15. 7.
Petr yn pregethu
YR ACTAU, X.
yn nhŷ Cornelius.
Anno
DOMINI
41.
Í pen. 14.
14.
Dat.l'.l.lO.
a 22. 9.
8 loan 4. 9.
a 18. 28.
pen. 11. 3.
h pen. 15. 8.
Eph. 3. 6.
« Matt. 28.
3.
MarclC. 5.
Luc 24. 4.
21 A Phetr, wedi disgyn at y
gwŷr a anfonasid oddi wrth Cor-
nelius atto, a ddywedodd, W^le,
myfi yw yr hwn yr ydych chwi yn
ei geisio: beth yw yr achos y
daethoch o'i herwydd ?
22 HAvythau a ddywedasant, Cor-
nelius y canwriad, gwr cyfiawn, ac
yn ofni Duw, ac a gair da iddo
gan hoU genedl yr luddewon, a
rybuddiwyd gan angel sanctaidd,
i ddanfon am danat ti i'w dŷ, ac
i wrandaw geiriau gennyt.
23 Am liynny efe a'u galwodd
hwynt i mewn, ac a'u llettŷodd
hwy. A thrannoeth yr aetli Petr ym-
aitli gyd â hwy, a rhai o'r brodyr
o Joppa a aeth gyd âg ef.
24 A thrannoetb yr aethant i
mewn i Cesarea. Ac yr oedd Cor-
nelius yn disgwyl am danynt; ac
efe a alwasai ei geraint a'i anwyl
gyfeillion ynghyd.
25 Ac fel yr oedd Petr yn dyfod i
mewn, Cornelius a gyfarfu âg ef,
ac a syrthiodd wrth ei draed, ac
a'z haddolodd ef.
26 Eithr Petr a'i cyfododd ef i
fynu, gan ddywedyd, ^Cyfod; dyn
wyf finnau hefyd.
27 A than ymddiddan âg ef, efe
a ddaeth i mewn, ac a gafodd lawer
wedi ymgynnuU ynghyd.
28 Ac efe a ddywedodd wrthynt,
Chwi a wyddoch ^mai anghyfreith-
lawn yw 1 wr o luddew ymwasgu
neu ddyfod at alltud: eithr ''Duw
a ddangosodd i mi na alwn neb
yn gyfiredin neu yn aflan.
29 0 ba herwydd, te, yn ddinâg,
y deuthum, pan anfonwyd am dan-
af : yr wyf gan hynny yn gofyn am
ba achos y danfonasoch am danaf.
30 A Chornelius a ddywedodd, Er
ys pedwar diwrnod i'r awr hon o'r
dydd yr oeddwn yn ymprydio, ac
ar y nawfed awr yn gweddio yn fy
nhŷ: ac wele, safodd gwr ger fy
mron ' mewn gwisg ddisglaer,
31 Ac a ddywedodd, Cornelius,
gwrandawyd dy weddi di, a'th
elusenau a ddaethant mewn coffa
ger bron Duw.
32 Am hynny anfon i Joppa, a
galw am Simon, yr hwn a gyfenw-
ir Petr: y mae efe yn Uettŷa yn
nhŷ Simon, barcer, y'nglán y môr;
yr hwn, pan ddelo attat, a lefara
wrthyt.
33 Am hynny yn ddioed myfi a
anfonais attat; a thi a wnaethost
yn dda ddyfod. Yr awrhon, gan
hynny, yr ŷm ni oil yn bresennol
ger bron Duw, i wrandaw yr hoU
bethau a orchymynwyd i ti gan
Dduw.
34 1Í Yna yr agorodd Petr ei
enau, ac a ddywedodd, ^ Yr wyf yn
deall mewn gwirionedd, nad ydyw
Duw dderbyniwr wyneb :
35 Ond ym mhob cenedl, y neb
sydd yn ei ofai ef, ac yn gweith-
redu cyfiawnder, sydd gymmerad-
wy ganddo ef.
36 Y gair yr hwn a anfonodd
Duw \ blant Israel, ' gan bregethu
tangnefedd trwy lesu Grist : (™ efe
yw Arglwydd pawb oil :)
37 Chwychwi a wyddoch y ^gair
a fu yn holl Judea, ° gan ddechreu
o Galilea, wedi y bedydd a breg-
ethodd loan :
38 Y modd yr enneiniodd Duw
lesu o Nazareth â'r Yspryd Glân,
ac â nerth ; yr hwn a gerddodd o
amgylch gan wneuthur daioni, ac
iachâu pawb a'r oedd wedi eu gor-
thrymmu gan ddiafol: oblegid yr
oedd Duw gyd âg ef.
39 A ninnau ydym dystion o'r
pethau oil a wnaeth efe y'ngwlad
yr luddewon, ac yn Jerusalem ; yr
hwn a laddasant, ac a groeshoel-
iasant ar bren :
40 ° Hwn a gyfododd Duw y tryd-
ydd dydd, ac a'i rhoddes ef i'w
wneuthur yn amlwg ;
41 Nid i'r bobl oil, eithr i'r tystion
etholedig o'r blaen gan Dduw, sef\
ni, y rhai a fwyttasom ac a yfasom
gyd âg ef wedi ei adgyfodi ef o
feirw.
42 Ac Pefe a orchymynodd i ni
bregethu i'r bobl, a thystiolaethu,
mai "^efe yw yr hwn a ordeiniwyd
gan Dduw "^ yn Farnwr byw a
meirw.
43 *I hwn y mae yr holl bro-
phwydi yn dwyn tystiolaeth, y der-
byn pawb a gredo ynddo ef fadd-
euant pechodau trwy ei enw ef.
44 1Í A Phetr etto yn Uefaru y
geiriau hyn, syrthiodd *yr Yspryd
Glan ar bawb a oedd yn clywed y
gair.
45 A'r rhai o'r enwaediad a oedd-
ynt yn credu, cynnifer ag a ddaeth-
ent gyd â Phetr, a synnasant, am
dywallt dawn yr Yspryd Glan ar y
Cenhedloedd hefyd.
46 Canys yr oeddynt yn eu clywed
hwy yn Uefaru â thafodau, ac yn
1030
Petr yn
YR ACTAU, XI.
amddiffyn eu hun.
Anno
DOMINI
41.
upen. 15. 8,
1 1 Cor. 1.
17.
Í pen. 8. 16.
D pen
28.
Gal.
,10.
2.12.
c pen.
o pin.
10. a
10.
15.7.
mawrygu Duw. Yna yr attebodd
Petr,
47 A all neb luddias dwfr, fel na
fedyddier y rhai hyn, y rhai a
dderbyniasant yr Yspryd Glân "* fel
ninnau ?
48 *Ac efe a orchymynodd eu
bedyddio hwynt ^yn enw yr Ar-
glwydd. Yna y deisyfasant arno
aros dros ennyd o ddyddiaa
PENNOD XI.
1 Petr, wedi achwyn arno amfyned i meion at
y Cenhedloedd, yn gwneuihur ei amddiffyn ;
18 ac yn cael ei dderbyn. 19 Wedi cyr-
haeddyd or efengyl hyd Fhenice, a Cyprus,
ac Antiochia, yr ydys yn danfon Barnabas
i'w cadarnhâu hwynt. 26 Y disgyhlion yno
yn cael yn gyntaf rhai eu galw yn Gristion-
ogion ; 27 ac yn an/on ymwared i'r hrodyr
yn Judea, yn amser newyn.
A'R apostolion a'r brodyr oedd
XA. yn Judea, a glywsant ddar-
fod i'r Cenhedloedd hefyd dderbyn
gair Duw.
2 A phan ddaeth Petr i iynu i
Jerusalem, * y rhai o'r enwaediad a
ymrysonasant yn ei erbyn ef,
3 Gan ddywedyd, ^Ti a aethost i
mewn at wŷr dîenwaededig, ac a
fwytteaist gyd â hwynt.
4 Eithr Petr a ddechreuodd, ac
a eglurodd y peth iddynt mewn
trefn, gan ddywedyd,
5 '^Yr oeddwn i yn ninas Joppa yn
gweddio; ac mewn llewyg y gwel-
ais weledigaeth, Rhyw lestr megis
llen-llian fawr yn disgyn, wedi ei
goUwng o'r nef erbyn ei phedair
congl ; a hi a ddaeth hyd attaf fi.
6 Ar yr hon pan edrychais, yr
ystyriais, ac mi a welais bedwar-
carnolion y ddaear, a gwŷUt-filod,
ac ymlusgiaid, ac ehediaid y nef.
7 Ac mi a glywais lef yn dywed-
yd wrthyf, Cyfod, Petr; Uadd, a
bwytta.
8 Ac mi a ddywedais, Nid felly,
Arglwydd : canys dim cyffredin neu
aflan nid aeth un amser i'm genau.
9 Eithr y llais a'm hattebodd i eil-
waith o'r nef, Y pethau a lanhaodd
Duw, na alw di yn gyffredin.
10 A hyn a wnaed dair gwaith :
a'r holl bethau a dynuAvyd i fynu
i'r nef drachefn.
11 Ac wele, yn y man yr oedd tri
wŷr yn sefyll wrth y tŷ yr oeddwn
ynddo, wedi eu hanfon o Cesarea
attaf fi.
12 "^A'r Yspryd a archodd i mi
fyned gyd â hwynt, heb ammeu
dim. A'r chwe brodyr hyn a
ddaethant gyd â mi ; a nyni a
ddaethom i mewn i dŷ y gwr.
13 Ac efe a fynegodd i ni pa fodd
y gwelsai efe angel yn ei dŷ, yn
sefyll ac yn dywedyd wrtho, Anfon
wŷr i Joppa, a gyrr am Simon, a
gyfenwir Petr :
14 Yr hwn a lefara eiriau wrth-
yt, trwy y rhai y'th iachêir di a'th
holl dŷ.
15 Ac a myfi yn dechreu Uef-
aru, syrthiodd yr Yspryd Glau ar-
nynt, ^ megis arnom ninnau yn y
dechreuad.
16 Yna y cofiais air yr Arglwydd,
y modd y dywedasai efe, *^Ioan yn
wir a fedyddiodd â dwfr; eithr
s chwi a fedyddir a'r Yspryd Glan.
17 ^Os rhoddes Duw gan hynny
iddynt hwy gyffelyb rodd ag i nin-
nau, y rhai a gredasom yn yr Ar-
glwydd lesu Grist, pwy oeddwn i, i
allu Uuddias Duw ?
18 A phan glywsant y pethau hyn,
distawu a wnaethant, a gogoneddu
Duw, gan ddywedyd, Fe roddes
Duw gan hynny i'r Cenhedloedd
hefyd edifeirwch i fywyd.
19 11 'A'r rhai a wasgarasid o her-
wydd y blinder a godasai ynghylch
Stephan, a dramwyasant hyd yn
Phenice, a Cyprus, ac Antiochia,
heb lefaru y gair wrth neb ond
wrth yr luddewon yn unig.
20 A rhai o honynt oedd wŷr o
Cyprus ac o Cyrene, y rhai wedi
dyfod i Antiochia, a lefarasant wrth
y Groegiaid, gan bregethu yr Ar-
glwydd lesu.
21 ^ A Haw yr Arglwydd oedd gyd
â hwjTit : a nifer mawr a gredodd,
ac a drodd at yr Arglwydd.
22 H A'r gair a ddaeth i glustiau
yr eglwys oedd yn Jerusalem am y
pethau hyn : a hwy a anfonasant
Barnabas i fyned hyd Antiochia.
23 Yr hwn pan ddaeth, a gweled
gras Duw, a fu lawen ganddo, ac * a
gynghorodd bawb oil, trwy Iwyr-
fryd calon, i Iynu wrth yr Ar-
glwydd.
24 Oblegid yr oedd efe yn wr da,
ac ™ yn 11a wn o'r Yspryd Glan, ac o
ffydd : a Uawer o bobl a chwaneg-
wyd i'r Arglwydd.
25 Yna yr aeth Barnabas i " Tar-
sus, i geisio Saul. Ac wedi iddo
ei gael, efe a'i dug i Antiochia.
26 A bu iddynt flwyddyn gyfan
ymgynnuU ^yn yr eghvys, a dysgu
pobl lawer ; a bod galw y disgybl-
Anno
DOMINI
41.
' pen. 2. 4.
f loan 1. 26.
pen. 1. 5.
a 19. 4.
6 Es. 44. a
Joel 2. 28.
a 3. 18.
h pen. 15. 8.
pen. 8. 1.
k pen. 2. 47,
A. D. 42.
Ipen. 13. 43.
a 14. 22.
■n pen. 6. 5.
A. D. 43.
n pen. 9. 30.
2 Neu, gyd
a'r eylwys.
Angel yn gwaredu
YR ACTAU, XII.
Petr o'r carchardŷ.
Anno
DOMINI
43,
° pen. 21.
10.
3 luniaeth-
asant,
P 2 Cor. 9.1.
1 pen. 12.
A. D. 44.
A. D. 44.
2 !/ dechren-
ocld Herod
frenhin
ddrijgu,
&c.
B Matt. 4.
21.
b Kxod. 23.
15.
c loan 21.
18.
3 Neu, ddi-
haid, neu,
ddifrif.
d pen. 5. 19.
itŷ.
ion yn Gristionogion yn gyntaf yn
Antiochia.
27 1Í Ac yn y dyddiau hynny daeth
prophwydi o Jerusalem i waered i
Antiochia,
28 Ac un o honynt, a'i enw "Aga-
bus, a gyfododd, ac a arwyddoc-
caodd trwy yr Yspryd, y byddai
newyu mawr dros yr holl fyd : yr
hwn he/yd a fa dan Claudius Cesar.
29 Yna y disgyblion, bob un yn
ol ei allu, a ^fwriadasant anfon
P cymmorth i'r brodyr oedd yn
preswylio yn Judea :
30 1 Yr hyn beth hefyd a wnaeth-
ant, gan ddanfon at yr henuriaid
trwy law Barnabas a Saul.
PENNOD XII.
1 Herod yn erlid y Cristionogion ; yn lladd
lago ; ac yn carcharu Petr : a'r angel yn
ei waredu ef, wrth wedd'iau yr eglwys. 20
Herod, trwy falchder, yn cymmeryd iddo
ei liun y gogoniant oedd ddyledus i Dduw ;
ac yn cael ei daro gan yr angel, ac yn marw
yn resynol : 24 a'r eglwys yn llwyddo ar ol
eifarwolaeth ef.
AC ynghylch y pryd Iiwunw -yr
. estynodd Herod frenhin ei
ddwylaw i ddrygu rhai o'r eglwys.
2 Ac efe a laddodd lago ^ braAvd
loan a'r cleddyf
3 A phan welodd fod yn dda gan
yr luddewon hynny, efe a chwaneg-
odd ddala Petr hefyd. (A "^ dyddiau
y bara croyw ydoedd hi.)
4 " Yr hwn, wedi ei ddal, a roddes
efe y'ngharchar, ac a'i traddododd
at bedwar pedwariaid o filwyr i'w
gadw ; gan ewyllysio, ar ol y Pasc,
ei ddwyn ef allan at y bobl.
5 Felly Petr a gadwyd yn y carch-
ar : eithr gweddi ^ ddyfal a wnaetli-
pwyd gan yr eglwys at Dduw
drosto ef
6 A phan oedd Herod a'i fryd ar
ei ddwyn ef allan, y nos honno yr
oedd Petr yn cysgu rhwng dau fil-
wr, w edi ei rwynio â dwy gadwyn ;
a'r ceidwaid o flaen y drws oeddynt
yn cadw y carchar.
7 Ac wele, '^ angel yr Arglwydd a
safodd ger Haw, a goleuni a ddis-
gleiriodd yn y * carchar : ac efe a
darawodd ystlys Petr, ac a'i cyfod-
odd ef, gan ddywedyd, Cyfod yn
fuan. A'i gadwyni ef a syrthias-
ant oddi wrth ei ddwylaw.
8 A dywedodd yr angel wrtho,
Ymwregysa, a rhwym dy sandalau.
Ac felly y gwnaeth efe. Yna y dy-
Avedodd, Bwrw dy wisg am danat,
a chanlyn fi. I
1032
9 Ac efe a aeth allan, ac a'i can-
lynodd ef : ac ^ nis gwybu mai gwir
oedd y peth a wnaethid gan yr
angel; eithr yr oedd yn tybied
mai gweled gweledigaeth yr oedd.
10 Ac wedi myned o honynt heb
law y gyntaf a'r ail wyliadwriaeth,
hwy a ddaethant i'r porth haiarn
^yr hwn sydd yn arwain i'r ddinas,
yr hwn a ymagorodd iddynt o'i
waith ei hun : ac wedi eu myned
allan, hwy a aethant ar hyd un
heol; ac yn ebrwydd yr angel a
aeth ymaith oddi wrtho.
11 A Phetr, wedi dyfod atto ei
hun, a ddywedodd, Yn awr y gwn
yn wirs anfon o'r Arglwydd ei angel,
a'm gwared i allan o law Herod, ac
oddi wrth holl ddisgwyliad pobl yr
luddewon.
12 Ac wedi iddo ^ gymmeryd pwyll,
^ efe a ddaeth i dy Mair mam 'loan,
yr hwn oedd a'i gyfenw Marc, lie
yr oedd Uawer wedi ymgasglu, ac
yn gweddio,
13 Ac fel yr oedd Petr yn euro
drws y porth, morwyn a ddaeth ° i
ymwrandaw, a'i henAv Rhode.
14 A phan adnabu hi lais Petr,
nid agorodd hi y porth gan lawen-
ydd ; eithr hi a redodd i mewn, ac
a fynegodd fod Petr yn sefyll o
flaen y porth,
15 Hwythau a ddywedasant wrthi,
Yr wyt ti yn ynfydu. Hithau a
daerodd mai feily yr oedd. Eithr
hwy a ddywedasant, Ei angel ef
ydyw,
16 A Phetr a barhaodd yn euro :
ac wedi iddynt agori, hwy al gwel-
sant ef, ac a synnasant.
17 Ac efe ^ a amneidiodd arnynt â
Haw i dewi, ac a adroddodd iddynt
pa wedd y dygasai yr Arglwydd ef
allan o'r carchar : ac efe a ddy-
wedodd, Mynegwch y pethau hyn
i lago, ac i'r brodyr. Ac efe a ym-
adawodd, ac a aeth i le arall.
18 Ac wedi ei myned hi yn ddydd,
yr oedd trallod nid bychan ym
mhlitli y milwyr, pa beth a ddaeth-
ai o Petr,
19 Eithr Herod, pan ei ceisiodd
ef, ac heb ei gael, a holodd y ceid-
w^aid, ac a orchymynodd eu "^ cym-
meryd hwy ymaith. Yntau a aeth
i waered o Judea i Cesarea, ac a
arhosodd yno.
20 IT Eithr Herod oedd ^ yn Uidiog
iawn yn erbyn gwŷr Tyrus a Sidon:
a hAvy a ddaethant yn gyttûn atto ; |
Anno
DOMINI
44.
« Ps, 126. 1.
Í pen. 16.
26.
g Dan. 6. 22.
5 Neu,
ystyried y
petn.
b pen. 4. 23.
i pen. 15.
37,
6 Neu, i
ymofyn
pwy oedd
yno.
t pen. 13.
16. a 19. 33.
a 21. 40.
Î dodi hwy
i/orwol-
uelh.
8 Neu, a'i
fri/d ar
rtjj'ela yn
erbyiu
Pry fed yn ysu Herod.
YR ACTAU, XIII.
Taro Elymas yn ddall.
Anno
DOMINI
44.
6 Gr. ar
ystafell.
1 1 Bren. 5.
9,11.
Ezec. 27.
17.
m Eb. 55. 11.
pen. G. 7.
a 19. 20.
Col. 1. 6.
n pen. 11.
29, 30.
o pen. 13. 5,
13.
A.D. 43.
• pen. 14. 26.
b pen. 9. 17.
a 22. 21.
Rhuf. 1. 1.
Gal. 2. 9.
c Matt. 9.
38
Rhuf. 10.
15.
Heb. 5. 4.
d pen. 6. 6.
e pen. 12.
25, a 15. 37.
r Exod. 7.
11.
2 Tim. 3. 8.
ac wedi ennill Blastus, yr hwn oedd
•^ystafellydd y brenhin, hwy a ddeis-
yfasant dangnefedd; am fod 'eu
gwlad hwynt yn cael ei chynhal-
iaeth o wlad y brenhin.
21 Ac ar ddydd nodedig, Herod,
gwedi gwisgo dillad brenhinol, a
eisteddodd ar orsedd-faingc, ac a
areithiodd wrthynt.
22 A'r bobl a roes floedd, Llefer-
ydd Duw, ac nid dyn ydyw.
23 Ac allan o law y tarawodd angel
yr Arglwydd ef, am na roisai y
gogoniant i Dduw : a chan bryfed
yn ei ysu, efe a drengodd.
24 1Í A "" gair Duw a gynnyddodd
ac a amlhaodd.
25 A Barnabas a Saul, wedi cyf-
lawni eu " gweinidogaeth, a ddy-
chwelasant o Jerusalem, " gan gym-
meryd gyd â hwynt loan hefyd, yr
hwn a gyfenwid Marc.
PENNOD XIII.
1 Beiiiis Paul a Barnabas i fyned at y Cen-
hedloedd. 7 Sergius Paidus, ac Elymas y
swymvr. 14 Paul yn pregethu yn Antiochia
mai lesu yw Grist. 42 Y Cenhedloedd yn
credu; 45 yr luddewon yn gwvtliwynebu, ac
yn cablu : 46 Paul a Barnabas, ar hynny, yn
troi at y Cenhedloedd. 48 Y rhai a drefn-
esid ifywyd, yn credu.
YR oedd hefyd *yn yr eglwys
ydoedd yn Antiochia, rai pro-
phwydi ac athrawon ; Barnabas, a
Simeon, yr hwn a elwid Niger, a
Lucius o Cyrene, a Manaen, brawd-
maeth Herod y tetrarch, a Saul.
2 Ac fel yr oeddynt hwy yn gwas-
anaethu yr Arglwydd, ac yn ym-
prydio, dywedodd yr Yspryd Glân,
^ Neillduwch i mi Barnabas a Saul,
i'r gwaith "^ y gelwais hwynt iddo.
3 "^Yna, wedi iddynt ymprydio a
gweddio, a dodi eu dwylaw arnynt,
hwy a'«« gollyngasant ymaith.
4 1Í A hwythau, wedi eu danfon
ymaith gan yr Yspryd Glân, a
ddaethant i Seleucia ; ac oddi yno
a fordwyasant i Cyprus.
5 A phan oeddynt yn Salamis, hwy
a bregethasant air Duw yn syna-
gogau yr luddewon : ac yr oedd
hefyd ganddynt ® loan yn weinidog.
6 Ac wedi iddynt dramwy trwy yr
ynys hyd Paphus, hwy a gawsant
ryw swynwr, gau-brophwyd o ludd-
ew, a'i enw Bar-iesu ;
7 Yr hwn oedd gyd a'r rhaglaw,
Sergius Paulus, gwr call: hwn,
wedi galw atto Barnabas a Saul, a
ddeisyfodd gael clywed gair Duw.
8 Eithr *^ Elymas y swynwr, (canys
1C33
felly y cyfieithir ei enw ef,) a'u
gwrthwynebodd hwynt, gan geisio
gŵyrdroi y rhaglaw oddi wrtli y ifydd.
9 Yna Saul, (yr hwn hefyd a elwir
Paul,) yn llawn o'r Yspryd Glan,
a edrychodd yn graif arno ef,
10 Ac a ddywedodd, O gyflawn o
bob twyll a phob ysgelerder, tydi
^mab diafol, a gelyn pob cyfiawn-
der, oni pheidi di â gŵyro uniawn
íFyrdd yr Arglwydd ?
11 Ac yn awr wele, y mae Haw
yr Arglwydd arnat ti, a thi a fyddi
ddall heb weled yr haul dros amser,
Ac yn ddiattreg y syrthiodd arno
niwlen a thywyllwch ; ac efe a aeth
oddi amgylch gan geisio rhai i'w
arwain erbyn ei law.
12 Yna y rhaglaw, pan welodd yr
hyn a wnaethid, a gredodd, gan
ryfeddu wrth ^ ddysgeidiaeth yr Ar-
glwydd.
13 A Phaul a'r rhai oedd gyd
âg ef a aethant ymaith o Paphus,
ac a ddaethant i Perga yn Pam-
phylia : eithr ^ loan a ymadawodd
oddi wrthynt, ac a ddychwelodd i
Jerusalem.
14 1Í Eithr hwynt-hwy, wedi ym-
adaw o Perga, a ddaethant i An-
tiochia yn Pisidia, ac a aethant i
mewn i'r synagog ar y dydd Sab-
bath, ac a eisteddasant.
15 Ac ar ol 'darllen y gyfraith
a'r prophwydi, llywodraethwyr y
synagog a anfonasant attynt, gan
ddywedyd, Ha wŷr, frodyr, od oes
gennych air o gynghor i'r bobl,
traethwch.
16 Yna y cyfododd Paul i fynu, a
^ chan amneidio â'^ law am osteg, a
ddywedodd, 0 wŷr o Israel, a'r rhai
ydych yn ofni Duw, gwrandêwch.
17 Duw y bobl hyn Israel a ethol-
odd ein tadau ni, ac a ddyrchafodd
y bobl, 'pan oeddynt yn ymdeith-
io y'ngwlad yr Aipht, "ac â braich
uchel y dug efe hwynt oddi yno
allan.
18 Ac "ynghylch deugain mlynedd
o amser y goddefodd efe eu harfer-
ion hwynt yn yr anialwch.
19 Ac wedi iddo ddinystrio saith
genedl yn nhir Canaan, °â choel-
bren y parthodd efe dir y rhai
hynny iddynt hwy.
20 pAc wedi y pethau hyn, dros
yspaid ynghylch pedwar cant a deng
mlynedd a deugain, efe a roddes
farnwyr iddynt, hyd Samuel y pro-
phwyd
Anno
DOMINI
45.
e Slatt. 13.
38.
loan 8. 44.
lIobu3.&
2 atliraw-
iaeth.
•i pen. 15.
38.
' Luc 4. 16.
ad. 27.
^ ren. 12.
17.
1 Exoil. 1. L
«a Exerl.fi. 6.
a 13. 14, IG.
n Exod. 16.
I's. 95. 10.
o Jos. 14. 1,
P Barn. 2.
16.
Pregeth Paul
YR ACTAU, XIII.
yn Antiochia.
Anno
DOMINI
45.
fl 1 Sam. 8.
5. a 10. 1.
r 1 Sam. 16.
13.
1 1 Sam. 13.
14.
u Es. 11. 1.
3 mi/neh ei
ddijfodiad.
r Matt. 3.
11.
Lvic 3. 16.
loan 1. ^0,
27.
« Matt. 10.
6.
ad. 46.
pen. 3. 26.
a pen. 3. 17.
1 Cor. 2. 8.
b pen. 15. 21.
Marc 15.
13.
Luc 23. 21,
d Matt. 27.
59.
Marc 15.
46.
Liic 23. 53.
loan 19. 3S.
e Matt. 23.
G.
pen. 2. 24.
f Matt. 28.
16.
pen. 1. 3.
1 Cor. 15.
5,6.
* 0 hono.
f Pp. 2. 7.
llcb. 1. 5.
b Es. 55. 3.
21 1 Ac ar ol hynny y dymunasant
gael brenhin : ac fe a roddes Duw
iddynt Saul mab Cis, gwr o Iwyth
Benjamin, ddeugain mlynedd.
22 Ac wedi ei ddiswyddo ef, 'y
cyfododd efe Dafydd yn frenhin
iddynt; am yr hwn y tystiolaethodd,
ac y dywedodd, *Cefais Dafydd
mab Jesse, *gwr yn ol fy nghalon,
yr hwn a gyflawna fy holl ewyUys.
23 ''O had hwn, Duw, yn ol ei
addewid, a gyfododd i Israel «/*'
lachawdwr lesu :
24 ""Gwedi i loan rag-bregethu o
flaen ^ ei ddyfodiad ef i mewn, fed-
ydd edifeirwch i holl bobl Israel.
25 Ac fel yr oedd loan yn cyf-
lawni ei redfa, efe a ddywedodd,
yPwy yr ydych chwi yn tybied fy
mod i? Nid myfi yw efe: eithr wele,
y mae un yn dyfod ar fy ol i, yr
hwn nid wyf yn deilwng i ddattod
esgidiau ei draed.
26 Ha wŷr frodyr, plant o genedl
Abraham, a'r rhai yn eich plith sydd
yn ofni Duw, ==1 chwi y danfonwyd
gair yr iachawdwriaeth hon.
27 Canys y rhai oedd yn preswylio
yn Jerusalem, a'u ty wysogion, ^ heb
adnabod hwn, a lleferydd y pro-
phwydi ''y rhai a ddarllenid bob
Sabbath, gan ei farnu ef, a'u cyf-
lawnasant.
28 ''Ac er na chawsant ynddo
ddim achos angau, hwy a ddymun-
asant ar Pilat ei ladd ef.
29 Ac wedi iddynt gwblhau pob
peth a'r a ysgrifenasid am dano ef,
^ hwy a'^ disgynasant ef oddi ar y
pren, ac a'^ dodasant mewn bedd.
30 «'Eithr Duw a'i cyfododd ef
oddi wrth y meirw :
31 ^Yr hwn a welwyd dros ddydd-
iau lawer gan y rhai a ddaethant
i fynu gyd âg ef o Galilea i Je-
rusalem, y rhai sydd dystion ^iddo
wrth y bobl.
32 Ac yr ydym ni yn efengylu i
chwi yr addewid a wnaed i'r tadau,
ddarfod i Dduw gyflawni hon i ni
eu plant hwy, gan iddo adgyfodi
yr lesu :
33 Megis ag yr ysgrifenwyd yn
yr ail Psalm, ^ Fy Mab i ydwyt ti ;
myfi heddyw a'th genhedlais.
34 Ac am iddo ei gyfodi ef o'r
meirw, nid i ddychwelyd mwy i
lygredigaeth, y dywedodd fel hyn,
^ Rhoddaf i chwi sicr drugareddau
Dafydd.
35 ^c am hynny y mae yn dywed-
yd mewn Pi<alm arall, '^Ni adewi
i'th Sanct weled Uygredigaeth.
36 Canys Dafydd, ^wedi iddo was-
anaethu ei genhedlaeth ei hun trwy
ewyllys Duw, ''a hunodd, ac a ddod-
wyd at ei dadau, ac a welodd lygr-
edigaeth :
37 Eithr yr hwn a gyfododd Duw,
ni welodd lygredigaeth.
38 Am hynny bydded hysbys i
chwi, ha wŷr frodyr, mai Hrwy
hwn yr ydys yn pregethu i chwi
faddeuant pechodau :
39 A "^thrwy hwn y cyfiawnhêir
pob un sydd yn credu, oddi wrth
yr holl bethau y rhai ni allech trwy
gyfraith Moses gael eich cyfiawn-
hâu oddi wrthynt.
40 Gwyliwch gan hynny na ddêl
arnoch y peth a ddywedwyd yn ° y
prophwydi ;
41 Edrychwch, 0 ddirmygwyr, a
rhyfeddwch, a diflennwch : canys
yr wyf yn gwneuthur gweithred yn
eich dyddiau, gwaith ni chredwch
ddim, er i neb ei ddangos i chwi
42 1Í A phan aeth yr luddewon
allan o'r synagog, y Cenhedloedd
a attolygasant gael pregethu y
geiriau hyn iddynt 'y Sabbath
nesaf.
43 Ac wedi goUwng y gynnulleid-
fa, Uawer o'r luddewon ac o'r pros-
elytiaid crefyddol a ganlynasant
Paul a Barnabas ; y rhai gan lefaru
wrthynt, °a gynghorasant iddynt
aros y'ngras Duw.
44 1Í A'r Sabbath nesaf, yr holl
ddinas agos a ddaeth ynghyd i
wrandaw gair Duw.
45 Eithr yr luddewon, pan wel-
sant y torfeydd, a lanwyd o gen-
figen, ac P a ddy wedasant yn erbyn
y pethau a ddywedid gan Paul, gan
wrth-ddywedyd a chablu.
46 Yna Paul a Barnabas a aethant
yn hŷf, ac a ddyAvedasant, ^Rhaid
oedd llefaru gair Duw wrthych
chwi yn gyntaf: eithr 'o herwydd
eich bod yn ei wrthod, ac yn eich
barnu eich hunain yn annheilwng
o fywyd tragywyddol, wele, *yr
ydym yn troi at y Cenhedloedd.
47 Canys felly y gorchymynodd
yr Arglwydd i ni, gan ddywedyd,
'Mi a'th osodais di yn oleuni i'r
Cenhedloedd, i fod o honot yn iach-
awdwriaeth hyd eithaf y ddaear.
48 A'r Cenhedloedd pan glywsant,
a fu lawen ganddynt, ac a ogonedd-
asant air yr Arglwydd : a chynnifer
Anno
DOMINI
45.
i Ps. 16. 10.
pen. 2. 31.
5 Ni roddi
dy Sanct
i weled.
6 wedi iddo
anaethu
ewi/llys
Duw.
k 1 Bren. 2.
10.
pen. 2. 29.
1 Luc 24. 47.
1 loan 2.
12.
m Rhuf. 3.
28. a 8. 3.
Heb. 7. 19.
n Eb. 29. 14.
Hab. 1. 5.
1 Gr. yn yr
wytlitios
(neu, y
sabbath)
rliwng.
open. 11. 23.
a 14. 22.
P pen. 18. 6.
lPetr4.4.
1 Matt. 10.
6.
pen. 3. 26.
Khuf. 1.
16.
r Exod. 32.
10.
Es. 5.5. 5.
Matt. 21.
43.
Khuf. 10.
19.
• pen. 18. 6.
a 28. 28.
t Es. 49. 6.
Luc 2. 32.
Erlicl Paul a Barnabas,
YR ACTAU, XIV.
Lldbyddio Paid.
Anno
DOMINI
45.
8 Neu,
trefnu
(trwy
bregethiad
yr apostol-
lon) i
fywyd.
n 2 Tim. 3.
11.
I Matt. 10.
14.
pen. 18. 6.
* Marc 16.
20.
Heb. 2. 4.
A. D. 46.
i> 2 Tim. 3.
11.
« Matt. 10.
23.
<» pen. 3. 2.
« Es. 35. 6.
ag oedd wedi eu ^hordeinio i fjAV-
yd tragywyddol, a gredasant.
49 A gair yr Arglwydd a daenwyd
trwy yr hoU wlad,
50 A'r luddewon a annogasant
y gwragedd crefyddol ac anrhyd-
eddus, a phennaetliiaid y ddinas,
ac " a godasant erlid yn erbyn Paul
a Barnabas, ac a'u bwriasant hwy
allan o'u terfynau.
51 ""Eithr hwy a ysgydwasant y
llwch oddi wrth eu traed yn eu
herbyn hwynt, ac a ddaethant i
Iconium.
52 A'r disgyblion a gyflawnwyd o
lawenydd, ac o'r Yspryd Glân.
PENNOD XIV.
1 'Erlid Faul a Barnabas allan o Iconium. 8
Paul yn iachau y doff efrydd yn Lystra : ac
ar hynny y bohl yn tybied mai duwiau oedd-
ynt hwy. 19 Llabyddio Paul. 21 Hwynt-
liwy yn myned trwy fagad o eglwysi, gan
gadarnhâu y disgyblion yn y ffydd, ac meicn
d'ioddefgarwch : 26 ac wedi dychwelyd i
Antiochia, yn mynegi yno belli a wnaethai
Duio trwyddynt hwy.
ADIGWYDDODD yn Iconium
iddynt fyned ynghyd i syna-
gog yr luddewon, a Uefaru felly,
fel y credodd Uiaws mawr o'r ludd-
ewon ac o'r Groegwyr hefyd.
2 Ond yr luddewon anghredadyn
a gyffroisant feddyliau y Cenhedl-
oedd, ac a'u gwnaethant yn ddrwg
yn erbyn y brodyr.
3 Am hynny hwy a arhosasant yno
amser mawr, gan fod yn hŷf yn yr
Arglwydd, ^yr hwn oedd yn dwyn
tystiolaeth i air ei ras, ac yn cen-
hadu gwneuthur arwyddion a rhyf-
eddodau trwy eu dwylaw hwynt.
4 Eithr Uiaws y ddinas a rannwyd
a rhai oedd gyd a'r luddewon, a
rhai gyd a'r apostolion.
5 A phan wnaethpwyd rhuthr gan
y Cenhedloedd a'r luddewon, yng-
hyd a'u llywodraethwyr, ^ì'w ham-
mherchi hioj/, ac i'w llabyddio,
6 Hwythau a ddeallasant hyii, ac
" a ffoisant i Lystra a Derbe, dinas-
oedd o Lycaonia, ac i'r wlad oddi
amgylch :
7 Ac yno y buant yn efengylu.
8 1Í Ac "^yr oedd gwr yn eistedd
yn Lystra yn ddiffrwyth ei draed,
yr hwn oedd gloff o groth ei fam,
ac ni rodiasai erioed.
9 Hwn a glybu Paul yn llefaru,
yr hwn wrth edrych yn graff arno,
a gweled fod ganddo fíydd i gael
iechyd,
10 A ddywedodd â lief uchel, «Saf
1035
ar dy draed yn uniawn. Ac efe a
neidiodd ifynu, ac a rodiodd.
11 A phan welodd y bobloedd y
peth a wnaethai Paul, hwy a godas-
ant eu Uef, gan ddywedyd yn iaith
Lycaonia, ^Y duwiau yn rhith dyn-
ion a ddisgynasant attom.
12 A hwy a alwasant Barnabas
yn Jupiter ; a Phaul yn Mercurius,
oblegid efe oedd yr ymadroddwr
pennaf
13 Yna offeiriad Jupiter, yr hAvn
oedd o flaen eu dinas, a ddug deirw
a garlautau i'r pyrth, ac a fynnasai
gyd a'r bobl aberthu.
14 A'r apostolion Barnabas a Phaul,
pan gly wsant hynny, a rwygasant eu
dillad, ac a neidiasant ym mhlith y
bobl, gan lefain,
15 A dywedyd, Ha wŷr, ^paham
y gwnewch chwi y pethau hyn?
^dynion hefyd ydym ninnau, yn
gorfod goddef fel chwithau, ac yn
pregethu i chwi ar i chwi droi
oddi wrth y pethau gweigion yma
at Dduw byw, yr *hwn a Avnaeth
nef a daear, a'r môr, a'r holl beth-
au sydd ynddynt :
16 ^ Yr hwn yn yr oesoedd gynt a
oddefodd i'r holl genhedloedd fyn-
ed yn eu ffyrdd eu hunain.
17 ^Er hynny ni adawodd efe
mo hono ei hun yn ddidyst, gan
wneuthur daioni, a rhoddi gwlaw
o'r nefoedd i ni, a thymhorau
ifi-wythlawn, a Uenwi ein calonnau
ni â lluniaeth ac â Uawenydd.
18 Ac er dywedyd y pethau hyn,
braidd yr attaliasant y bobl rhag
aberthu iddynt.
19 H A daeth yno luddewon o
Antiochia ac Iconium, a hwy a
berswadiasant y bobl ; ■" ac wedi
llabyddio Paul, a'* llusgasant ef
allan o'r ddinas, gan dybied ei fod
ef wedi marw.
20 Ac fel yr oedd y disgyblion yn
sefyll o'i amgylch, efe a gyfododd,
ac a aeth i'r ddinas : a thrannoeth
efe a aeth allan, efe a Barnabas, i
Derbe,
21 Ac wedi iddynt bregethu yr
efengyl i'r ddinas honno, ^ ac ennill
Uawer o ddisgyblion, hwy a ddy-
chwelasant i Lystra, ac Iconium,
ac Antiochia,
22 Gan gadarnhâu eneidiau y dis-
gyblion, °a'M cynghori i aros yn
y flydd, ac ^mai trwy lawer o or-
thrymderau y mae yn rhaid i ni
fyned i deyrnas Dduw,
Anno
DOMINI
46.
f pen. 28. 6.
e pen. 10. 26,
li lago 5. 17,
1 Gen. 1. 1,
I's. 33. 6.
a 146. 6.
Uat. 14. 7.
t Ps. 81. 12.
pen. 17. 30.
1 Rhuf. L
2Û.
m 2 Cor. 11.
25.
2 Tim, 3,
11.
2 a dysgu
Uaioer,
hwy, S[C.
n pen. 11.
23. a 13. 43,
0 Luc 22.
2S, 29.
Kliuf.8.17.
2 Tim. 2.
11. a 3. 12,
T Cynghor
YR ACTAU, XY.
yn Jerusalem
Anno
DOMINI
4t5.
P Tit. 1. 5.
? pen. 13. 1,
r pen. 15. 4,
12.
■ 1 Cor. 16.
9.
2Cor.2.I2.
A.D. 51.
» Gal. 5. 2.
Phil. 3. 2.
Col. 2. 8,
11, 16.
b Gen. 17.
10.
Lef. 12. 3.
A.D. 52.
« Gal. 2. 1.
d ad. 12.
pen. 14. 27.
A.D. 52.
2 eb hwynt,
nil, &c.
23 Ac wedi p ordeinio iddynt hen-
uriaid ym mhob eglwys, a gweddio
gyd âg ymprydiau, hwy a'u gorchy-
mynasant hwynt i'r Arglwydd, yr
hwn y credasent ynddo.
24 Ac wedi iddynt dramwy trwy
Pisidia, hwy a ddaethant 1 Pam-
phylia,
25 Ac wedi pregethu y gair yn
Perga, hwy a ddaethant i waered
i Attalia :
26 Ac oddi yno a fordwyasant 1
Antiochia, "^ o'r lie yr oeddynt wedi
eu gorchymyn i ras Duw i'r gorch-
wyl a gyflawnasant.
27 Ac wedi iddynt ddyfod, a chyn-
null yr eglwys ynghyd, "^adrodd a
wnaethant faint o bethau a wnaeth-
ai Duw gyd â hwy, ac iddo ef "agor-
yd i'r Cenhedloedd ddrws y ifydd.
28 Ac yno yr arhosasant hwy dros
hir o amser gyd â'r disgyblion.
PENNOD XY.
1 Ymryson maior yn cyfodi ynghylch yr en-
loaediad : 6 yr apostolion yn yingynghori
yngliylcli liynny ; 22 ac yn anfon eu meddwl
trwy lythyrau at yr eglwysi. 36 Paul a Bar-
nabas, wedi hwrîadu myned i ymweled â'r
brodyr, yn ymrafaelio, ac yn yrnadael an
gilydd.
ARHAI wedi dyfod i waered o
Judea, a ddysgasant y brodyr,
ffan ddywedyd, ''Onid enwaedir
chwi ^ yn ol defod Moses, ni ellwch
fod yn gadwedig.
2 A phan ydoedd ymryson a dadleu
nid bychan gan ''Paul a Barnabas
yn eu herbyn, hwy a ordeiniasant
fyned o Paul a Barnabas, a rhai
eraill o honynt, i fynu i Jerusalem,
at yr apostolion a'r henuriaid, yng-
hylch y cwestiwn yma.
3 Ac wedi eu hebrwng gan yr
eglwys, hwy a dramwyasant trwy
Phenice a Samaria, gan fynegi tro-
ad y Cenhedloedd : a hwy a baras-
ant lawenydd mawr i'r brodyr oil.
4 Ac wedi eu dyfod hwy i Jeru-
salem, hwy a dderbyniwyd gan yr
eglwys, a chan yr apostolion, a cJian
yr henuriaid ; a ^ hwy a fynegasant
yr hoU bethau a wnaethai Duw
gyd â hwynt.
5 Eithr cyfododd ^rhai o sect y
Phariseaid y rhai oedd yn credu,
gan ddywedyd, Mai rhaid iddynt
eu henwaedu, a gorchymyn cadw
deddf Moses.
6 1Í A'r apostolion a'r henuriaid
a ddaethant ynghyd 1 edrych am
y matter yma.
7 Ac wedi bod ymddadleu mawr,
cyfododd Petr, ac a ddywedodd
wrthynt, Ha wŷr frodyr, chwi a
wyddoch ddarfod i *Dduw er ys
talm o amser yn ein plith ni fy
ethol i, i gael o'r Cenhedloedd trwy
fy ngenau i glywed gair yr efengyl,
a chredu.
8 A Duw, ^adnabyddwr calonnau,
a ddug dystiolaeth iddynt, ^gan
roddi iddynt yr Yspryd Glân, megis
ag i ninnau :
9 Ac ni ^vnaeth e/e ddim gwahan-
iaeth rhyngom ni a hwynt, ''gan
buro eu calonnau hwy trwy ffydd.
10 Yn awr gan hynny paham yr
ydych chwi yn temtio Duw, 4
ddodi iau ar warrau y disgyblion,
yr hon nid allai ein tadau ni na
ninnau ei dwyn ?
11 ^ Eithr trwy ras yr Arglwydd
lesu Grist, yr ydym ni yn credu ein
bod yn gadwedig, yr un modd a
hwythau.
12 1Í A'r holl liaws a ddistawodd,
ac a wrandawodd ar Barnabas a
Phaul, yn mynegi pa arwyddion a
rhyfeddodau eu maint a wnaeth-
ai Duw ym mhlith y Cenhedloedd
trwyddynt hwy.
13 IT Ac Avedi iddynt ddistewi, at-
tebodd lago, gan ddywedyd, Ha
wŷr frodyr, gwrandêwch arnaf fi :
14 Simeon a fynegodd pa wedd
yr ymwelodd Duw ar y cyntaf, i
gymmeryd o'r Cenhedloedd bobl
i'w enw.
15 Ac â hyn y cyttuna geiriau y
prophwydi ; megis y mae yn ysgrif-
enedig,
16 ^ Ar ol hyn y dychwelaf, ac yr
adeiladaf drachefn dabernacl Da-
fydd, yr hwn sydd wedi syrthio ;
a'i fylchau ef a adeiladaf drachefn,
ac a'i cyfodaf eilchwyl :
17 Pel y byddo i hyn a weddiller o
ddynion geisio yr Arglwydd, ac i'r
holl Cenhedloedd, y rhai y gelwir
fy enw i arnynt, medd yr Arglwydd,
yr hwn sydd yn gwneuthur yr holl
bethau hyn.
18 Hysbys i Dduw yw ei weithred-
oedd oil erioed.
19 0 herwydd paham "^ fy marn i
yw, na flinom y rhai o'r Cenhedl-
oedd a droisant at Dduw :
20 Eithr ysgrifenu o honom ni
attynt, ar ymgadw o honynt "oddi
wrth halogrwydd delwau, a °god-
ineb, ac oddi wrth y peth a dag-
wyd, ac p oddi wrth waed,
21 Canys y mae i Moses ym mhob
Anno
DOMESI
52.
e pen. 10.
20. a 11. 12.
flChron.
28.9.
pen. 1. 24.
8 pen. 10. 44.
Iipen.l0.43>,
1 Oor. 1. 2.
1 Peti L
22.
1. Matt. 23. 4.
Gal. 5. 1.
k Eph. 2. &
Tit. 3. 4.
1 Amos 9.
11,12.
m Edrych
ad. 23.
n Esod. 20.
3.
1 Cor. 8. 1.
a 10. 20.
o 1 Thess. 4.
3.
P Gen. 9. 4.
Lef. 3. 17.
ynghylch yr enwaediad.
YR ACTAU, XVI.
Enwacdu ar Timotheus.
Anno
DOMINI
52.
Í pen. 13.
15, 27.
pen. ^'■^.
h. a 14. 19.
« pen. 21.
'I
t Lef. 17.
14.
cynghor.
dinas, er yr hen amseroedd, rai a'i
pregethaiit ef, '^ gan fod yn ei ddar-
lleii yn y synagogau bob Sabbath.
22 Yna y gwelwyd yn dda gan yr
apostolion a'r henuriaid, ynghyd â'r
hoU eglwys, anfon gwŷr etholedig o
honynt eu hunain, i Antiochia, gyd
â Phaul a Barnabas; se/ Judas a
gyfenwir Barsabas, a Silas, gwŷr
rhagorol ym mhlith y brodyr :
23 A hwy a ysgrifenasant gyd â
hwynt fel hyn ; Yr apostolion, a'r
henuriaid, a'r brodyr, at y brodyr
y rhai sydd o'r Cenhedloedd yn
Antiochia, a Syria, a Cilicia, yn
anfon annerch :
24 Yn gymmaint a chlywed o
honom ni, i rai a aethant allan
oddi wrthym ni eich trallodi chwi
â geiriau, gan ddymchwelyd eich
eneidiau chwi, a dywedyd fod yn
rhaid enwaedu arnoch, a chadw y
ddeddf ; i'r rhai ni roisem ni gyf-
ryiv orchymyn :
25 Ni a welsom yn dda, wedi i ni
ymgynnuU yn gyttûn, anfon gwŷr
etholedig attoch, gyd â'n hanwylyd
Barnabas a Phaul ;
26 ""Gwyr a roisant eu heneidiau
dros enw ein Harglwydd ni lesu
Grist.
27 Ni a anfonasom gan hynny Ju-
das a Silas ; a hwythau ar ^ air a
fynegant i chivi yr un pethau.
28 Canys gwelwyd yn dda gan yr
Yspryd Glân, a chennym ninnau,
na ddodid arnoch faich ychwaneg
na'r pethau angenrheidiol hyn ;
29 ^ Bod i chwi ymgadw oddi wrth
yr hyn a aberthwyd i eilunod, a
' gwaed, ac oddi wrth y peth a dag-
wyd, ac oddi wrth odineb : oddi
wrth yr hyn bethau os ynigedwch,
da y gwnewch. Byddwch iach.
30 Felly wedi eu goUwng hwynt
ymaith, hwy a ddaethant i Antioch-
ia : ac wedi cynnuU y lliaws yng-
hyd, hwy a roisant y llythyr.
31 Ac wedi iddynt ei ddarllen,
Uawenychu a wnaethant am y * di-
ddanwch.
32 Judas hefyd a Silas, a hwy-
thau yn brophwydi, trwy lawer o
ymadrodd a ddiddanasant y brod-
yr, ac a'li cadarnhasant.
33 Ac wedi iddynt aros yno dros
amser, hwy a ollyngwyd ymaith
mewn heddwch, gan y brodyr, at
yr apostolion.
34 Eithr gwelodd Silas yn dda
aros yno.
35 A Phaul a Barnabas a arhos-
asant yn Antiochia, gan ddysgu ac
efengylu gair yr Arglwydd, gyd â
llawer eraill hefyd.
36 1Í Ac wedi rhai dyddiau, dy-
wedodd Paul wrth Barnabas, Dy-
chwelwn, ac ymwelwn â'n brodyr
ym mhob dinas y pregethasom air
yr Arglwydd ynddynt, i weled pa
fodd y maent hwy.
37 A Barnabas a gynghorodd
gymmeryd gyd â hwynt "loan, yr
hwn a gyfenwid Marc.
38 Ond ni welai Paul yn addas
gymmeryd hwnnw gyd â hwynt,
""yr hwn a dynnasai oddi wrthynt
0 Pamphylia, ac nid aethai gyd â
hwynt i'r gwaith.
39 A bu gymmaint cynnwrf rliyng-
ddynt, fel yr ymadawsant oddi
wrth eu gilydd ; ac y cymmerth
Barnabas Marc gyd âg ef, ac y
mordwyodd i Cyprus :
40 Eithr Paul a ddewisodd Silas,
ac a aeth ymaith, ^wedi ei orchy-
myn 1 ras Duw gan y brodyr.
41 Ac efe a dramwyodd trwy
Syria a Cilicia, gan ^gadarnhâu yr
eglwysi.
PENNOD XVI.
1 Favl, wedi enwaedu ar Timotheus, 7 ac
wedi ei alio gan yr Yspryd, 14 yn troi Lyd-
ia : 16 yn hwrw allan yspryd dewiniaeth ;
19 ac am hynny Silas ac yntau yn cael eu
fflangellu, a'u carcharu. 26 Agoryd diysau
y car char .' 31 troi ceidwad y carchar, 37
a'u gwaredu hwythau,
YNA y daeth efe i ^Derbe ac i
Lystra. Ac wele, yr oedd yno
ryw ddisgybl, "" a'i enw Timotheus,
^'mab i ryw wraig yr hon oedd
luddewes, ac yn credu; a'i dad
oedd Roegwr :
2 Yr hwn "^oedd yn cael gair da
gan y brodyr oedd yn Lystra, ac
yn Iconium.
3 Paul a fynnai i hwn fyned allan
gyd âg ef ; ac efe " a'i cymmerth ac
a'i henwaedodd ef, o achos yr ludd-
ewon oedd yn y lleoedd hynny:
canys hwy a wyddent bawb mai
Groegwr oedd ei dad ef
4 Ac fel yr oeddynt yn ymdaith
trwy y dinasoedd, hwy ^a roisant
arnynt gadw y gorchymynion ^a
ordeiniesid gan yr apostolion a'r
henuriaid y rhai oedd yn Jerusalem.
5 Ac felly yr eglwysi a gadarn-
hâwyd yn y flfydd, ac a gynnyddas-
ant mewn rhifedi beunydd.
6 Ac wedi iddynt dramwy trwy
Phrygia, a gwlad Galatia, a gwar-
Anno
DOMINI
52.
A.D. 53.
u pen. 12.
12, 25.
a 13. r.
Col. 4. 10.
2 Tim. 4.
11.
Philom.
24.
X pen. 13.
13.
y pen. 14.
26.
: pen. IG. 5.
A. D. 53.
a pen. 14. G.
b Rhuf. 16.
21.
Phil. 2.
10.
1 Thess. 3.
2.
c 2 Tim. 1.
5.
d pen. 6. 3.
e 1 Cor. 9.
20.
Gal. 2. 3.
Eili-ych
Gal. 5. 2.
2 a dra-
ddodai-
ant idd-
ynt.
f pen. IS.
28, 29.
Argylioeädi Lydia.
YR ACTAU, XVI.
Flangellu Paul a Silas.
Anno
DOMINI
53.
e 2 Cor. 2.
^ yw y ddin-
at gynlaf.
t I-uc 24.
45.
I Gen. 19. 3.
a 33. 11.
Barn. 19.
21.
Luc 24. 20.
Heb. 13. 2.
k 1 Sam. 2S.
<Neu,
Python.
t pen. 19. 24.
m Edrych
Marc 1. 25,
34.
c Marc 10.
17.
afun iddynt gan yr Yspryd Glân
bregethu y gair yn Asia ;
7 Pan ddaethant i Mysia, hwy a
geisiasant fyned i Bithynia : ac ni
oddefodd Yspryd yr lesu iddynt.
8 Ac wedi myned heibio i Mysia,
^ hwy a aethant i waered i Troas.
9 A gweledigaeth a ymddangos-
odd i Paul liw nos : Rhyw wr o
Macedonia a safai, ac a ddeisyfai
arno, ac a ddywedai, Tyred drosodd
i Macedonia, a chymmorth ni.
10 A phan welodd efe y weled-
igaeth, yn ebrwydd ni a geisiasom
fyned i Macedonia ; gan gwbl-gredu
alw o'r Arglwydd nyni i efengylu
iddynt hwy.
11 Am hynny, wedi myned ym-
aith o Troas, ni a gyrchasom yn
uniawn i Samothracia, a thrannoeth
i Neapolis ;
12 Ac oddi yno i Philippi, yr hon
^ sydd brif-ddinas o barth o Mace-
donia, dinas rydd : ac ni a fiiom yn
aros yn y ddinas honno ddyddiau
rai.
13 Ac ar y dydd Sabbath ni a aeth-
om allan o'r ddinas i Ian afon. He
y byddid arferol o weddio ; ac ni a
eisteddasom, ac a lefarasom wrth y
gwragedd a ddaethant ynghyd.
14 IT A rhyw wraig a'i henw Lydia,
un yn gwerthu porphor, o ddinas y
Thyatiriaid, yr hon oedd yn addoli
Duw, a wrandawodd ; yr hon yr
agorodd yr Arglwydd ^ ei chalon, i
ddal ar y pethau a leferid gan Paul.
15 Ac wedi ei bedyddio hi a'i theu-
lu, hi a ddymunodd arnom, gan
ddywedyd, Os barnasoch fy mod i
yn ííyddlawn i'r Arglwydd, deuwch
i mewn i'm tŷ, ac arhoswch yno.
A ' hi a'n cymhellodd ni.
16 1Í A digwyddodd, a ni yn myn-
ed i weddio, i ryw langces, yr hon
^oedd ganddi yspryd *dewiniaeth,
gyfarfod â ni ; yr hon oedd yn peri
'Uawer o elw i'w meistriaid wrth
ddywedyd dewiniaeth.
17 Hon a ddilynodd Paul a nin-
nau, ac a lefodd, gan ddywedyd, Y
dynion hyn ydynt weision y Duw
goruchaf, y rhai sydd yn mynegi i
chwi ffordd iachawdwriaeth.
18 A hyn a wnaeth hi dros ddydd-
iau lawer. Eithr Paul ""yn flin
ganddo, a drodd, ac a ddywedodd
wrth yr yspryd, Yr ydwyf yn gor-
chymyn i ti, yn enw lesu Grist,
fyned allan o honi. "Ac efe a aeth
allan yr awr honno.
19 ^ A phan welodd ei meistriaid
hi fyned gobaith eu helw hwynt
ymaith, °hwy a ddaliasant Paul a
Silas, ac a'% Uusgasant hwy i'r
^ farchnadfa, at y Uy wodraethwyr ;
20 Ac a'u dygasant hwy at y swydd-
ogion, ac a ddywedasant, Y mae y
dynion hyn, y rhai ydynt luddewon,
P yn Uwyr-gythryblio ein dinas ni,
21 Ac yn dysgu defodau, y rhai
nid ydyw rydd i ni eu derby n na'u
gwneuthur, y rhai ydym Rufeinwyr.
22 A'r dyrfa a safodd i fynu yng-
hyd yn eu herbyn hwy ; a'r swydd-
ogion, gan rwygo eu dillad, "^a orchy-
mynasant eu euro hwy â gwîail.
23 Ac wedi rhoddi gwialennodiau
lawer iddynt, hwy slu taflasant i
garchar, gan orchymyn i geidwad y
carchar eu cadw hwy yn ddiogel ;
24 Yr hwn, wedi derbyn y cyfryw
orchymyn, b!u bwriodd hwy i'r car-
char nesaf i mewn, ac a Avnaeth eu
traed hwy yn sicr yn y cyfl&on.
25 IT Ac ar banner nos Paul a
Silas oedd yn gweddio, ac yn canu
^ mawl i Dduw : a'r carcharorion
a'u clywsant hwy.
26 "^Ac yn ddisymmwth y bu
daear-gryn mawr, hyd oni siglwyd
seiliau y carchar : ac yn ebrwydd
^yr hoUddrysau a agorwyd, a rh wym-
au pawb a aethant yn rhyddion.
27 A phan ddeffrôdd ceidwad y
carchar, a chanfod drysau y carchar
yn agored, efe a dynnodd ei gleddyf,
ac a amcanodd ei ladd ei hun ; gan
dybied ffoi o'r carcharorion ymaith.
28 Eithr Paul a lefodd â lief uchel,
gan ddywedyd, Na wna i ti dy
hun ddim niwed; canys yr ydym
ni yma oil.
29 Ac wedi galw am oleu, efe a
ruthrodd i mewn, ac yn ddychryn-
edig efe a syrthiodd i lawr ger
bron Paul a Silas,
30 Ac a'u dug hwynt allan, ac a
ddywedodd, ' O feistriaid, beth sydd
raid i mi ei wneuthur, fel y bydd-
wyf gadwedig ?
31 A hwy a ddywedasant, "Cred
yn yr Arglwydd lesu Grist, a chadw-
edig fyddi, ti a'th deulu.
32 A hwy a draethasant iddo air
yr Arglwydd, ac i bawb oedd yn
ei dy ef
33 Ac efe a'u cymmerth hwy yr
awr honno o'r nos, ac a olchodd
eu briwiau : ac efe a fedyddiwyd,
a'r eiddo oil, yn y man.
34 Ac wedi iddo eu dwyn hwynt
Anno
DOMINI
53.
o 2 Cor, 6. 5.
5 dadleudy.
P 1 Bren.l8.
17.
pen. 17. 6.
5 2 Cor. 11.
25.
1 These. 2.
2.
r pen. 4. 31,
» pen. 5. 19,
a 12. 7.
tLuc 3.10.
pen. 2. 37.
a 9. C.
u loan 3. 16,
ac. a 6. 47.
1 loan 5.
10.
Paul yn pregethu
YR AGTAU, XVII.
yn Thessalonica.
Anno
DOMINI
53.
I Luc 5. 29.
a 19. 6.
y pen. 22.
25.
« Matt. 8.
34.
ft ad. 11
a Luc 24.
26, 46.
2 eb efe,
yr. Sec.
b pen. 28.
24.
i'w dŷ, ""efe a osododd fwyd ger
eu bron hwy, ac a fu lawen, gan
greda i Dduw, efe a'i hoU deulu.
35 A plian aeth hi yn ddydd, y
swyddogion a anfonasant y ceis-
iaid, gan ddywedyd, GoUwng ym-
aith y dynion hynny.
36 A cheidwad y carchar a fyneg-
odd y geiriau hyn wrth Paul, Y
swyddogion a anfonasant i'ch goll-
wng chwi ymaith : yn awr gan hyn-
ny cerddwch ymaith ; ewch mewn
heddwch.
37 Eithr Paul a ddywedodd wrth-
ynt, Wedi iddynt ein euro yn gy-
hoedd heb ein barnu, ^ a ninnau yn
Rhufeinwyr, hwy a'n bwriasant ni i
garchar ; ac yn awr a ydynt hwy yn
ein bwrw ni allan yn ddirgel ? nid
felly; ond deuant hwy eu hunain,
a dygant ni allan.
38 A'r ceisiaid a fynegasant y
geiriau hyn i'r swyddogion : a hwy
a ofnasant, pan glywsant mai Rhuf-
einiaid oeddynt.
39 A hwy a ddaethant ac a at-
tolygasant arnynt, ac a'l* dygas-
ant allan, ac "^ a ddeisyfasant arnynt
fyned allan o'r ddinas.
40 Ac wedi myned allan o'r
carchar, hwy *a aethant i mewn
at Lydia : ac wedi gweled y brodyr,
hwy a'u cysurasant, ac a ymad-
awsant.
PENNOD XVII.
1 Paul yn pregelhu yn Thessalonica, 4 lie y
mae rhai yn credu, ac eraill yn ei erlid ef.
10 Ei anfon ef i Berea, ac yntau yn preg-
ethu yno ; 13 ac wedi ei erlid yn Thessa-
lonica, 15 yn dyfod i Athen; ac yno yn
ymresymmu, ac yn pregethu iddynt hwy y
Duw byw, yr hwn nid adwaenent : 34 ac
wrth hynny hagad yn troi at Grid.
GWEDI iddynt dramwy trwy
Amphipolis ac Apolonia, hwy
a ddaethant i Thessalonica, He yr
oedd synagog i'r luddewon.
2 A Phaul, yn ol ei arfer, a aeth i
mewn attynt, a thros dri Sabbath
a ymresymmodd â hwynt allan o'r
ysgrythyrau,
3 Gan egluro a dodi ger eu bron-
nau, *mai rhaid oedd i Grist ddi-
oddef, a chyfodi oddi wrth y meirw ;
ac mai hwn yw y Crist lesu, yr hwn
^ yr wyf fi yn ei bregethu i chwi.
4 ^A rhai o honynt a gredasant,
ac a ymwasgasant â Phaul a Silas,
ac o'r Groegwyr crefyddol liaws
mawr, ac o'r gwragedd pennaf nid
ychydig.
5 ÎÍ Eithr yr luddewon y rhai oedd
1039
heb gredu, gan genfigennu, a gym-
merasant attynt ryw ddynion drwg
o grwydriaid ; ac wedi casglu tyrfa,
hwy a wnaethant gyíFro yn y ddin-
as, ac a osodasant ar dŷ Jason, ac
a geisiasant eu dwyn hwynt allan
at y bobl.
6 A phan na chawsant hwynt,
hwy a lusgasant Jason, a rhai o'r
brodyr, at bennaethiaid y ddinas,
gan lefain, '=Y rhai sydd yn aflon-
yddu y byd, y rhai hynny a ddaeth-
ant yma hefyd ;
7 Y rhai a dderbyniodd Jason : ac
y mae y rhai hyn oil yn gwneuthur
yn erbyn ordeiniadau Cesar, "^gan
ddywedyd fod brenhinarall, se/Iesu.
8 A hwy a gyffroisant y dyrfa, a
Uywodraethwyr y ddinas hefyd,
wrth glywed y pethau hyn.
9 Ac wedi iddynt ^ gael * sicrwydd
gan Jason a'r lleill, hwy a'u goll-
yngasant hwynt ymaith.
10 1Í ® A'r brodyr yn ebrwydd o hyd
nos a anfonasant Paul a Silas i
Berea : y rhai wedi eu dyfod yno,
a aethant i synagog yr luddewon.
11 Y rhai hyn oedd foneddigeidd-
iach na'r rhai oedd yn Thessalonica,
y rhai a dderbyniasant y gair gyd â
phob parodrwydd meddwl, ^gan
chwilio beunydd yr ysgrythyrau, a
oedd y pethau hyn felly.
12 Felly Uawer o honynt a gred-
asant, ac o'r Groegesau parchedig,
ac o wŷr, nid ychydig.
13 A phan wybu yr luddewon o
Thessalonica fod gair Duw yn ei
bregethu gan Paul yn Berea hefyd,
hwy a ddaethant yno hefyd, gan
gyffroi y dyrfa.
14 Ac yna yn ebrwydd y brodyr
a anfonasant Paul ymaith, i fyned
megis i'r mor : ond Silas a Thimo-
thëus a arhosasant yno.
15 A chyfarwyddwyr Paul a'i dyg-
asant ef hyd Athen ; ac ^ wedi der-
byn gorchymyn at Silas a Timo-
thëus, ar iddynt ddyfod atto ar
ffrwst, hwy a aethant ymaith.
16 ^ A thra yr ydoedd Paul yn
aros am danynt yn Athen, ei yspryd
a gynhyrfwyd ynddo, wrth weled y
ddinas ^ wedi ymroi i eilunod.
17 0 herwydd hynny yr ymres-
ymmodd efe yn y synagog a'r ludd-
ewon, ac a'r rhai crefyddol, ac yn y
farchnad beunydd a'r rhai a gyfar-
fyddent âg ef.
18 A rhai o'r philosophyddion o'r
Epicuriaid, ac o'r Stoiciaid, a ym-
Anno
DOMINI
53.
c pen. 16.
LO.
d Luc 23. 2.
loan 19. 12.
3 dderbyn.
4 hoddlon-
rwijdd.
e pen. 9. 25.
f Ee. 34. 16.
Luc 16. 29.
loan 5. o9.
6 pen. 18. 5.
A.D.5I.
5 ijn Uawn
eilunod.
Paul yn pregethu
YR ACTAU, XVIII.
yn Atheiif
Anno
DOMINI
54.
6 hauwr
geiriau.
7 Sef, Bryn
Maiorih,
neu, Mars.
T llya
uchaf yn
Athen
ydoedd.
8 Neu,
lli;s yr
Áreopag-
laid.
9 Neu, eich
dtiwiau a
addolicch,
2 Thess. 2.
4.
h pen. 14.
15.
> pen. 7. 4S.
k Tb. 50. 8.
1 Gen. 2. 7.
m Deut. 32.
n Rhuf. 1.
20.
0 Col. 1. 17.
Heb. L 3.
P Tit. 1. 12.
2 Neu,
prydydd-
inn, neu,
heirdd.
ddadleuasant âg ef ; a rhai a ddy-
wedasant, Beth a fynnai y *^siaradwr
hwn ei ddywedyd? a rhai, Tebyg
yw ei fod ef yn mynegi duwiau
dieithr : am ei fod yn pregethu yr
lesu, a'r adgyfodiad iddynt.
19 A hwy a'i daliasant ef, ac a'i
dygasant i ^ Areopagus, gan ddy-
wedyd, A allwn ni gael gwybod
beth ytv y ddysg newydd hon, a
draethir gennyt ?
20 Oblegid yr wyt ti yn dwyn
rhyw bethau dieithr i'n chistiau ni :
am hynny ni a fynnem wybod beth
a allai y pethau hyn fod.
21 (AV holl Atheniaid, a'r dieithr-
iaid y rhai oedd yn ymdeithio yno,
nid oeddynt yn cymmeryd ham-
dden i ddim arall, ond i ddywedyd
neu i glywed rhyw newydd.)
22 1Í Yna y safodd Paul y'nghanol
^Areopagus, ac a ddywedodd, Ha
wŷr Atheniaid, mi a'ch gwelaf chwi
ym mhob peth yn dra choel-gref-
yddol :
23 Canys wrth ddyfod heibio, ac
edrych ar ^eich defosiynau, mi a
gefais allor yn yr hon yr vsgrifen-
asid, I'R DUW NID ADWAENIR.
Yr hwn gan hynny yr ydych chwi
heb ei adnabod yn ei addoli, hwn-
nw yr wyf fi yn ei fynegi i chwi.
24 ^Y Duw a wnaeth y byd, a
phob peth sydd ynddo, gan ei fod
yn Arglwydd nef a daear, ^ nid yw
yn trigo mewn temlau o waith
dwylaw :
25 Ac nid â dwylaw dynion y
gwasanaethir ef, "^fel pe bai arno
eisieu dim ; ^ gan ei fod ef yn
rhoddi i bawb fywyd, ac anadl, a
phob peth oil.
26 Ac efe a wnaeth o un gwaed
bob cenedl o ddynion, i breswylio
ar holl wyneb y ddaear, ac a ben-
nodd yr amseroedd rhag-osodedig,
a ""therfynau eu preswylfod hwynt ;
27 ° Fel y ceisient yr Arglwydd, os
gallent ymbalfalu am dano ef, a'i
gael, er nad yw efe yn ddiau nep-
pell oddi wrth bob un o honom :
28 Oblegid ° ynddo ef yr ydym ni
yn byw, yn symmud, ac yn bod ;
p megis y dy wedodd rhai o'ch ^ pö-
etau chwi eich hunain, Canys ei
hiliogaeth ef hefyd ydym ni.
29 Gan ein bod ni gan hynny yn
hiliogaeth Duw, i ni ddylem ni dyb-
ied fod y Duwdod yn debyg i aur,
neu arian, neu faen, o gerfiad celf-
yddyd a dychymmyg dyn.
1040
30 ' A Duw, wedi esgeuluso amser-
oedd yr anwybodaeth hon, sydd
^yr awrhon yn gorchymyn i bob
dyn ym mhob man edifarhâu :
31 0 herwydd iddo osod diwrnod
yn yr hwn ' y barna efe y byd mewn
cyfiawnder, trwy y gwr a ordein-
iodd efe ; gan roddi ^ fiydd i bawb,
0 herwydd "darfod iddo ei gyfodi
ef oddi wrth y meirw.
32 IT A phan glywsant son am
adgyfodiad y meirw, rhai a wat-
warasant ; a rhai a ddywedasant,
Ni a'th wrandawn drachefn am y
peth hwn.
33 Ac felly Paul a aeth allan o'u
plith hwynt.
34 Eithr rhai gwŷr a lynasant
wrtho, ac a gredasant : ym mhlith
y rhai yr oedd Dionysius yr Areo-
pagiad, a gwraig a'i henw Damaris,
ac eraill gyd â hwynt.
PENNOD XVIII.
1 Paul yn gweithio a'i ddwylaw, ac yn preg-
ethu yn Corinth Vr Cenhedloedd. 9 Yr
Arglwydd yn ei gysuro ef trwy weledigaeth.
12 Acliwyn arno ger bran Gàlio y rhaglaw:
yntau yn cael ei ollwng ymaith ; 18 ac wedi
hynny yn tramwy o ddinas i ddinas, ac yn
nerthu y disgyhlion. 24 Ajoòlos, wedi ei
ddy^gu ynfanylach gan Acwila a Phriscila,
28 yn pregethu Crist gyd â nerth matvr.
AR ol y pethau hyn, Paul a ym-
. adawodd âg Athen, ac a
ddaeth i Corinth.
2 Ac wedi iddo gael rhyw ludd-
ew al enw ^Acwila, un o Pontus
o genedl, wedi dyfod yn hwyr or
Ital, a'i wraig Priscila, (am orchy-
myn o Claudius i'r luddewon oil
fyned allan o Rufain,) efe a ddaeth
attynt.
3 Ac, o herwydd ei fod o'r un
gelfyddyd, efe a arhoes gyd â hwynt,
ac ^aweithiodd; (canys gwneuthur-
wyr pebyll oeddynt wrth eu celf-
yddyd.)
4 Ac efe a ymresymmodd yn y syn-
agog bob Sabbath, ac a ^ gynghor-
odd yr luddewon, a'r Groegiaid.
5 A phan ddaeth •= Silas a Thimo-
thëus o Macedonia, bu gyfyng ar
Paul yn yr yspryd, ac efe a dyst-
iolaethodd i'r luddewon, mai lesu
^ oedd Crist.
G A *^ hwythau gwedi ymosod yn ei
erbyn, a chablu, ^ efe a ysgydwodd
ei ddillad, ac a ddywedodd wrth-
ynt, ^ Bydded eich gwaed chwi ar
eich pennau eich hunain; ^glân
ydwyf fi : o hyn allan mi a âf at
y Cenhedloedd,
3 ydyw y
Crist.
d pen. 13.
45.
1 Petr 4.
4.
o Neh. 5. 13.
Matt. 10.
14.
pen. 13. 51.
2 Sam. 1.
16.
fEzec. 18.
13.
8 Ezec. 3.
IS, 19.
pen. 20.20.
ac yn Corinth.
YR ACTAU, XIX.
Apòlos yn pregethu.
Anno
DOMINI
54.
h 1 Cor. 1.
11.
1 pen. 23.
11.
3 Gr. eí6-
teddodd.
A.D. 55.
diweddu.
it pen. 25.
11.
llOor.1.1.
■a» Num. 6.
18.
i)eu.21. 21.
n pen. 19.
21.
7 IT Ac wedi myned oddi yno, efe
a ddaeth i dŷ un a'i enw Justus,
un oedd yn addoli Duw, tŷ yr hwn
oedd yn cyffwrdd â'r synagog.
8 ^* A Chrispus yr arch-synagog-
ydd a gredodd yn yr Arglwydd, a'i
iioU dŷ : a llawer o'r Corinthiaid,
wrth wrandaw, a gredasant, ac a
fedyddiwyd.
9 'A'r Arglwydd a ddywedodd wrth
Paul trwy weledigaeth liw nos, Nac
ofna ; eithr Uefara, ac na thaw ;
10 Canys yr wyf fi gyd â thi, ac ni
esyd neb arnat, i wneuthur niwed
i ti : o herwydd y mae i mi bobl
lawer yn y ddinas hon.
11 Ac efe a "arhoes yno flwydd-
yn a chwe mis, yn dysgu gair Duw
yn eu plith hwynt.
12 1Í A phan oedd Gàlio yn rhag-
law yn Achaia, cyfododd yr ludd-
ewon yn unfryd yn erbyn Paul,
ac a'i dygasant ef i'r frawdle,
13 Gan ddywedyd, Y mae hwn
yn annog dynion i addoli Duw yn
erbyn y ddeddf.
14 Ac fel yr oedd Paul yn amcanu
agoryd ei enau, dywedodd Gàlio
wrth yr luddewon, ^ Pe buasai gam,
neu ddrwg weithred, 0 luddewon,
wrth reswm myfi a gyd-ddygaswn â
chwi :
15 Eithr OS y cwestiwn sydd am
ymadrodd, ac enwau, a'r ddeddf
sydd yn eich plith chwi, edrych-
wch eich hunain ; canys ni fyddaf
fi farnwr am y pethau hyn.
16 Ac efe a'u gyrrodd hwynt oddi
wrth y frawdle.
17 A'r holl Roegwyr a gymmeras-
ant ' Sosthenes yr arch-synagogydd,
ac a'i curasant o' flaen y frawdle.
Ac nid oedd Gàlio yn gofalu am
ddim o'r pethau hynny.
18 1Í Eithr Paul, wedi aros etto
ddyddiau lawer, a ganodd yn iach
i'r brodyr, ac a fordwyodd ymaith
i Syria, a chyd ag ef Priscila ac
Acwila ; gwedi iddo " gneifio ei ben
yn Cenchrea : canys yr oedd arno
adduned.
19 Ac efe a ddaeth i Ephesus, ac
a'u gadawodd hwynt yno ; eithr efe
a aeth i'r synagog, ac a ymresym-
modd a'r luddewon.
20 A phan ddymunasant arno
aros gyd â hwynt dros amser hŵy,
ni chaniattaodd efe :
21 Eithr efe a ganodd yn iach
iddynt, gan ddyAvedyd, " Y mae yn
anghenraid i mi gadw yr wyl sydd
yn dyfod yn Jerusalem ; ond ° os
myn Duw, mi a ddeuaf yn fy ol at-
toch chwi drachefn. Ac efe a aeth
ymaith o Ephesus.
22 Ac wedi iddo ddyfod i waered
i Cesarea, efe a aeth i fynu ac a
gyfarchodd yr eglwys, ac a ddaeth
i waered i Antiochia.
23 Ac wedi iddo dreulio talm o
amser efe a aeth ymaith, gan dram-
wy trwy wlad ^Galatia, a Phrygia,
mewn trefn, a chadarnhâu yr holl
ddisgyblion.
24 H ^ Eithr rhy w luddew, a'i enw
Apôlos, Alexandriad o genedl, gwr
ymadroddus, cadarn yn yr ysgryth-
yrau, a ddaeth i Ephesus.
25 Hwn oedd wedi dechreu dysgu
iddo ffordd yr Arglwydd : ac efe
yn wresog yn yr yspryd, a lefarodd,
ac a athrawiaethodd yn ddiwyd y
pethau a berthynent i'r Arglwydd,
' heb ddeall ond bedydd loan yn
unig.
26 A hwn a ddechreuodd lefaru
yn hŷf yn y synagog : a phan glybu
Acwila a Phriscila, hwy a'i cymmer-
asant ef attynt, ac a agorasant iddo
ffordd Duw yn fanylach.
27 A phan oedd efe yn ewyllysio
myned i Achaia, y brodyr, gan an-
nog, a ysgrifenasant at y disgyblion
i'w dderbyn ef: yr hwn, wedi ei
ddyfod, ^ a gynnorthwyodd lawer ar
y rhai a gredasent trwy ras ;
28 Canys efe a orchfygodd yr
luddewon yn egniol, ar gyhoedd,
gan ddangos trwy ysgrythyrau, mai
lesu yw Crist.
PENNOD XIX.
6 Ehoddi yr Yspryd Glûn irwy ddwylaw Paul.
9 Yr luddewon yn cabin ei athrawiaeth ef,
yr hon a gadarnhêir trwy wyrthiau. 13 Y
consurwyr luddewaidd 16 yn cael eu, euro
gan y cytliraul. 19 Llosgi y llyfrau consurio.
24 Demetrius, o chwant elw, yn codi terfysg
mawr yn erbyn Paul: 35 ac ysgolhaig y
ddinas yn llonyddu y derfysg.
ADIGWYDDODD, tra fu Apôl-
os yn Corinth, wedi i Paul
dramwy trwy y parthau uchaf, ddy-
fod o hono ef i Ephesus : ac wedi
iddo gael rhyw ddisgyblion,
2 Efe a ddywedodd wrthynt, A
dderbyniasoch chwi yr Yspryd Glân
er pan gredasoch? A hwy a ddy-
wedasant wrtho, ^Ni chawsom ni
gymmaint a chlywed a oes Yspryd
Glân.
3 Ac efe a ddywedodd wrthynt, I
ba beth gan hynny y bedyddiwyd
Anno
DOMINI
55.
0 1 Cor. 4.
19.
licb. (Î. 3.
liigo 4. 15.
A.D. 56.
P Gal. 4. 14.
q 1 Cor. 1.
12.
■ pen. 19. 3.
i 1 Cor. 3. 6.
a pnn. 8. IG.
K'Irych
1 Sam. 3. 7.
Y consurwyr luddeivig.
YR ACTAU, XIX.
Cythrwjl yn Ephesus.
Anno
DOMINI
56.
b pen. 18,
25.
e Matt. 3.
11.
pen. 1. 5.
a 11. 16.
d pen. 6. 6.
a 8. 17.
• pen. 2. 4.
a 10. 46.
A.D. 57.
f 2 Tim. 1.
15.
e Edrych
pen. 9. 2.
a 24. 14.
ad. 23.
b Edrych
pen. 20. 31.
1 Marc 16.
20.
pen. 14. 3.
k pen. 5. 15.
Edrych
2 Bren. 4.
29.
. 2 gwrsiau.
A.D. 58.
I Edrych
Marc 9. 38.
S meistrol-
odd.
chwi? Hwythau a ddywedasant, ''I
fedydd loan.
4 A dywedodd Paul, " loan yn
ddiau a fedyddiodd â bedydd edi-
feirwch, gan ddywedyd wrth y
bobl am gredu yn yr hwn oedd
yn dyfod ar ei ol ef, sef yng Nghrist
lesu.
5 A phan glywsant hwy Tiyn, hwj
a fedyddiwyd yn enw yr Arglwydd
lesu.
6 Ac wedi i Paul ^ ddodi ei ddwy-
law arnynt, yr Yspryd Glân a
ddaeth arnynt ; a hwy * a draeth-
asant â thafodau, ac a brophwyd-
asant.
7 A'r gwŷr oil oeddynt ynghylch
deuddeg.
8 Ac efe a aeth i mewn i'r syna-
gog, ac a lefarodd yn hŷf dros dri
mis, gan ymresymmu a chynghori
y pethau a berthynent i deyrnas
Dduw.
9 Eithr ^pan oedd rhai wedi caledu,
ac heb gredu, gan ddywedyd yn
ddrwg am sy flfordd honno ger bron
y lliaws, efe a dynnodd ymaith oddi
wrthynt, ac a neillduodd y disgybl-
ion; gan ymresymmu benny dd yn
ysgol un Tyrannus.
10 A ^hyn a fu dros yspaid dwy
flynedd, hyd oni ddarfu i bawb a
oedd yn trigo yn Asia, yn ludd-
ewon a Groegiaid, glywed gair yr
Arglwydd lesu.
11 A'gwyrthiau rhagorol a wnaeth
Duw trwy ddwylaw Paul :
12 ^ Hyd oni ddygid at y cleifion,
oddi wrth ei gorph ef, napcynau
neu ^ foledau ; a'r clefydau a ym-
adawai â hwynt, a'r ysprydion drwg
a aent allan o honynt.
13 ^ Yna rhai o'r luddewon crwydr-
aidd, y rhai oedd gonsurwyr, ^a
gymmerasant arnynt enwi uwch ben
y rhai oedd ag ysprydion drwg yn-
ddynt, enw yr Arglwydd lesu, gan
ddywedyd, Yr ydym ni yn eich
tynghedu chwi trwy yr lesu, yr hwn
y mae Paul yn ei bregethu.
14 Ac yr oedd rhyw saith o feibion
i Scefa, luddew ac arch-offeiriad, y
rhai oedd yn gwneuthur hyn.
15 A'r yspryd drwg a attebodd ac
a ddywedodd, Yr lesu yr wyf yn ei
adnabod, a Phaul a adwaen ; eithr
pwy ydych chwi ?
16 A'r dyn yr hwn yr oedd yr
yspryd drwg ynddo, a ruthrodd
arnynt, ac a'u ^ gorchfygodd, ac a
fu drwm yn eu herbyn ; hyd oni
ffoisant hwy allan o'r tŷ hwnnw, yn
noethion ac yn archolledig.
17 A hyn a fu hysbys gan yr
hoU luddewon a'r Groegiaid hefyd,
y rhai oedd yn preswylio yn Ephes-
us; ac ofn a syrthiodd arnynt oil,
ac enw yr Arglwydd lesu a fawr-
ygwyd.
18 A Uawer o'r rhai a gredasent
a ddaethant, ac ""a gyffesasant, ac
a fynegasant eu gweithredoedd.
19 Llawer hefyd o'r rhai a fuasai
yn gwneuthur ^ rhodreswaith, a
ddygasant eu llyfrau ynghyd, ac
a'u Uosgasant y'ng\Vydd pawb : a
hwy a fwriasant eu gwerth hAvy, ac
al cawsant yn ddengmil a deugain
o ddarnau arian.
20 "" Mor gadarn y cynnyddodd
gair yr Arglwydd, ac y cryfhaodd.
21 11 "A phan gyflawnwyd y peth-
au hyn, Parfaethodd Paul yn yr
yspryd, gwedi iddo dramwy trwy
Macedonia ac Achaia, fyned i Je-
rusalem ; gan ddywedyd, Gwedi i
mi fod yno, *i rhaid i mi weled Rhuf-
ain hefyd.
22 Ac wedi anfon i Macedonia
ddau o'r "^ rhai oedd yn gweini iddo,
sef Timothëus ac * Erastus, efe ei
hun a arhosodd dros amser yn Asia.
23 1ÍA bu ar 'yr amser hwnnw
drallod nid bychan ynghylch y
"ffordd honno.
24 Canys rhyw un a'i enw Deme-
trius, gôf arian, yn gwneuthur teml-
au arian i Diana, oedd yn peri elw
^ nid bychan f r crefíìtwyr ;
25 Y rhai a alwodd efe, ynghyd
â gweithwyr y cyfryw bethau hefyd,
ac a ddywedodd. Ha wŷr, chwi a
wyddoch mai oddi wrth yr elw hwn
y mae ein golud ni :
26 Chwi a welwch hefyd ac a
glywch, nid yn unig yn Ephesus,
eithr agos dros Asia oil, ddarfod i'r
Paul yma berswadio a throi llawer
o bobl ymaith, wrth ddywedyd ^nad
ydyw dduwiau y rhai a wueir â
dwylaw.
27 Ac nid yw yn unig yn enbyd
i ni, ddyfod y rhan hon i ddirmyg ;
eithr hefyd bod cyfrif teml y dduw-
ies fawr Diana yn ddiddym, a bod
hefyd ddistrywio ei mawrhydi hi,
yr hen y mae Asia oil a'r byd yn ei
haddoli.
28 A phan glywsant, hwy a lan-
wyd o ddigofaint ; ac a lefasant,
gan ddywedyd, Mawr yio Diana yr
Ephesiaid.
Anno
DOMINI
58.
m Matt. 3.
6.
4 manyl-
wailh.
n pen. 6. 7.
a 12. 24.
A.D. 59.
0 Rhuf. 15.
25.
Gal. 2. 1.
P pen. 20.
22.
1 pen. 13.
21.
r pen. 13. 5.
• Rhuf. 16.
23.
2 Tim. 4.
20.
»2 Cor. 1.8.
1 Edrych
pen. 9. 2.
» pen. 16.
16, 19.
J Ps. 115. 4,
J or. 10.3.
Llonyddu y derfysg.
YR ACTAU, XX.
Cyfodi EutycJms ofarw.
Anno
DOMINI
59.
6 theatr
golygfa.
» 1 Cor. 1.
14,
• pen. 20. 4.
a 27. 2.
Col. 4.10.
b pen. 12.
17.
Í ysgrifen-
edydd.
7 geidwad
ieml.
8 gjjffredin.
29 A llanwyd yr hoU ddinas o
gythrwfl : a hwy a ruthrasant yn
unfryd i'r ^ orsedd, gwedi cipio
''Gaius ac *Aristarchus o Macedo-
nia, cydymdeithion Paul.
30 A phan oedd Paul yn ewyllysio
myned i mewn i blith y bobl, ni
adawodd y disgyblion iddo.
31 Rhai hefyd o bennaethiaid
Asia, y rhai oedd gyfeillion iddo, a
yrrasant atto, i ddeisyf m^no, nad
ymroddai efe i fyned i'r orsedd.
32 A rhai a lefasant un peth, ac
eraill beth arall : canys y gynnuU-
eidfa oedd yn gymmysg; a'r rhan
fwyaf ni wyddent o herwydd pa
beth y daethent ynghyd.
33 A hwy a dynnasant Alexander
allan o'r dyrfa, a'r luddewon yn ei
yrru ef ym mlaen. Ac Alexander
^a amneidiodd â'i law am osteg,
ac a fynnasai ei amddiffyn ei hun
wrth y bobl.
34Eithr pan wybuant mai luddcAV
oedd efe, pawb âg un Uef a lefas-
ant megis dros ddwy awr, Mawr yw
Diana yr Ephesiaid.
35 Ac wedi i ^ ysgolhaig y ddinas
lonyddu y bobl, efe a ddywedodd,
Ha wŷr Ephesiaid, pa ddyn sydd
nis gŵyr fod dinas yr Ephesiaid yn
^ addoli y dduwies fawr Diana, a'r
ddelw a ddisgynodd oddi wrth
Jupiter ?
36 A chan fod y pethau hyn heb
allu dywedyd i'w herbyn, rhaid i
chwi fod yn llonydd, ac na wnel-
och ddim mewn byrbwyll.
37 Canys dygasoch yma y gwŷr
hyn, y rhai nid ydynt nac yn ys-
peilwyr temlau, nac yn cablu eich
duwies chwi.
38 Od oes gan hynny gan De-
metrius a'r crefftwyr sydd gyd âg
ef, un hawl yn erbyn neb, y mae
cyfi'aith i'w chael, ac y mae rhag-
lawiaid: rhodded pawb yn erbyn
eu gilydd.
39 Ac OS gofynwch ddim am
bethau eraill, mewn cynnulleidfa
^ gyfreithlawn y terfynir hynny.
40 0 herwydd enbyd yw rliag
achwyn arnom am y derfysg hedd-
yw ; gan nad oes un achos trwy
yr hAvn y gallom roddi rheswm o'r
ymgyrch hwn.
41 Ac wedi iddo ddy wedyd hyn, efe
a ollyngodd y gynnulleidfa ymaith.
PENNOD XX.
1 Paul yn myned i Macedonia ; 7 yn gwas'
anaethu stopper yr Ävglwydd,ac yn pregethu.
9 Eutychus, wedi civympo i lawr yn farw,
yn cael ei godi i fynu yn /yw. 17 Paul,
ym Miletus, yn galw yr hcnuriaid ynghyd ;
ac yn mynegi iddynt beih a ddigwyddai
iddo : 28 yn gorchymyn praidd Tiaw iddynt :
29 yn eu rhybuddio hwynt am y gau-athraw-
on : 36 yn givedd'io gyd â hwynt, ac yn.
myned ymaith.
AC ar ol gostegu y cythrwfl, Paul,
Xjl wedi galw y disgyblion atto,
SLU cofleidio, ^a ymadawodd i fyned
i Macedonia.
2 Ac wedi iddo fyned dros y
parthau hynny, a'u cynghori hwynt
â 11a wer o ymadrodd, efe a ddaeth
i dir Groeg.
3 Ac wedi aros dri mis, a gwneuth-
ur o'r luddewon gynllwyn iddo, fel
yr oedd ar fedr morio i Syria, efe
a arfaethodd ddychwelyd trwy Ma-
cedonia.
4 A chyd-ymdeithiodd âg ef hyd
yn Asia, Sopater o Berea ; ac o'r
Thessaloniaid, ^ Aristarchus a Se-
cundus ; a Gaius o Derbe, a Timo-
theus ; ac o'r Asiaid, " Tychicus a
^ Trophimus.
5 Y rhai hyn a aethant o'r blaen, ac
a arhosasant am danom yn Troas.
6 A ninnau a fordwyasom ymaith
oddi wrth Philippi, ar ol dyddiau y
bara croyw, ac a ddaethom attynt
hwy i Troas mewn pùm niwrnod;
lie yr arhosasom saith niwrnod.
7 Ac ar ^y dydd cyntaf o'r ^ wyth-
nos, wedi i'r disgyblion ddyfod yng-
hyd 'i dorri bara, Paul a ^ymres-
ymmodd â hwynt, ar fedr myned
ymaith drannoeth ; ac ç^ a barha-
odd yn ymadrodd hyd banner nos.
8 Ac yr oedd Uawer o lampau yn
y Uofft lie yr oeddynt wedi ym-
gasglu.
9 A rhyw wr ieuangc, a'i euAV Eu-
tychus, a eisteddai mewn ffenestr :
ac efe a syrthiodd mewn trwmgwsg,
tra yr oedd Paul yn ymresymmu yn
hir, wedi ei orchfygu gan gwsg, ac
a gwympodd i lawr o'r drydedd
lofft ; ac a gyfodwyd i fynu yn farw.
10 A Phaul a aeth i waered, ac
6 a syrthiodd arno ef, a chan ei
gofleidio, a ddywedodd, ""Na chy-
ffroed arnoch : canys y mae ei enaid
ynddo ef.
11 Ac wedi iddo ddyfod i fynu, a
thorri bara, a bwytta, ac ymddiddan
Uawer hyd dorriad y dydd; felly
efe a aeth ymaith.
12 A hwy a ddygasant y Uangc yn
fyw, ac a gysurwyd yn ddirfawr.
13 1Í Ond nyni a aethom o'r blaen
Anno
DOMINI
59.
a 1 Tim. 1.
3.
A. D. 60.
b pen. 19.
29. a 27. 2.
Col. 4. 10.
cEph. 6.21.
Col. 4. 7.
2 Tim. 4.
12.
Tit. 3. 12.
d pen. 21.
20.
2 Tim. 4.
20.
e 1 Cor. 16.
2.
liat. 1. 10.
2 sabbatliau.
'pen. 2. 42,
1 Cor. 10.
16. a 11. 20,
&c.
Sbregethodd
idclijnt.
SlBreu.l7.
21.
h Matt. 9.
21.
Paul yn galiv henuriaid
YR ACTAU, XXL
Ephesus ynghyd.
Anno
DOMINI
60.
> pen. 21. 4,
12.
k pen. 18.
19.
a 19. 1, 10.
«n Slarc 1.
15.
Luc 24. 47.
Í1 pen. 10.
21.
o pen. 21. 4,
11.
P pen. 21.
IJ.
<î Gal. 1. 1.
Tit. 1. 3.
* arl. 38.
Itliuf. 15.
2:j.
i'r Hong, ac a hwyliasom i Assos ; ar
fedr oddi yno dderbyn Paul : canys
felly yr oedd efe wedi ordeinio, ar
fedr myned ei hun ar ei draed.
14 A phan gyfarfu efe â ni yn
Assos, nyni al derbyniasom ef i
mewn, ac a ddaethom i Mitylene.
15 A morio a wnaethom oddi yno,
a dyfod drannoeth gyferbyn â Chios ;
a thradwy y tiriasom yn Samos, ac
a arhosasom yn Trogỳlium ; a'r ail
dydd y daethom i Miletus.
16 Oblegid Paul a roddasai ei fryd
ar hwylio heibio i Ephesus, fel na
byddai iddo dreulio amser yn Asia.
Canys 'brysio yr oedd, os bai bosibl
iddo, i fod yn Jerusalem erbyn dydd
y ^ Sulgwyn.
17 H Ac o Miletus efe a anfonodd
i Ephesus, ac a alwodd atto henur-
iaid yr egiwys.
18 A phan ddaethant atto, efe a
ddywedodd wrthynt, Chwi a wydd-
och, ^ er y dydd cyntaf y deuthum
i Asia, pa fodd y bum i gyd â chwi
dros yr IioU amser ;
19 Yn gwasanaethu yr Arghvydd
gyd â phob gostyngeiddrwydd, a
llawer o ddagrau, a phrofedigaeth-
au, y rhai a ddigwyddodd i mi trwy
gynllwynion yr luddewon :
20 Y modd ^ nad atteliais ddim o'r
pethau buddiol heb eu mynegi i
chwi, a'ch dysgu ar gyhoedd, ac o
dŷidŷ;
21 Gan dystiolaethu i'r luddew-
on, ac i'r Groegiaid hefyd, ™ yr edi-
feirwch sydd tu ag at Dduw, a'r
íFydd sydd tu ag at ein Harglwydd
lesu Grist.
22 Ac yn awr, wele "^ fi yn rhwym
yn yr yspryd yn myned i Jerusa-
lem, heb wybod y pethau a ddi-
gwydd i mi yno :
23 Eithr bod ° yr Yspryd Glân yn
tystio i mi ym mliob dinas, gan
ddywedyd, fod rhwymau a blinder-
au yn fy aros.
24 Ond P nid wyf fi yn gwneuthur
cyfrif o ddim, ac nid gwerthfawr
gennyf fy einioes fy hun, os gaUaf
orphen fy ngyrfa trwy lawenydd,
a'r weinidogaeth ladderbyniais gan
yr Arglwydd lesu, 1 dystiolaethu
efengyl gras Duw.
25 Ac yr awrhon, wele, mi a wn
'na chewch chwi oil, ym mysg y
rhai y bum i yn tramwy yn preg-
ethu teyrnas Dduw, weled fy wyneb
i mwyach.
26 0 herwydd paham yr ydwyf yn
tystio i chwi y dydd heddyw, ^fy mod
i yn Ian oddi wrth waed pawb oil :
27 Canys ' nid ymatteliais rhag
mynegi i chwi hoU " gynghor Duw.
28 ^ "" Edrychwch gan hynny ar-
noch eich hunain, ac ar yr hoU
braidd, ar yr hwn y gosododd yr
Yspryd Glân chwi yn olygwyr, i
fugeilio egiwys Dduw, ^yr hon a
bwrcasodd efe ^ â'i brîod waed.
29 Canys myfi a wn hyn, y daw, ar
ol fy ymadawiad i, ^ fleiddiau ^ blin-
ion i'ch plith, heb arbed y praidd.
30 Ac o honoch chwi eich hunain
y cyfyd gwŷr ynllefaru pethau gŵyr-
draws, i dynnu disgyblion ar eu hoi.
31 Am hynny gwyliwch, a chof-
iwch, ^dros dair blynedd na pheid-
iais i nos a dydd â rhybuddio pob
un o honoch â dagrau.
32 Ac yr awrhon, frodyr, yr yd^vyf
yn eich gorchymyn i Dduw, ac i
air ei ras ef, yr hwn a all '^ adeiladu
ychwaneg, a rhoddi i chwi ^ eti-
feddiaeth ym mhlith yr holl rai a
sancteiddiwyd.
33 ^ Arian, neu aur, neu wisg neb,
ni chwennychais :
34 le, chwi a wyddoch eich hun-
ain, ^ddarfod i'r dwylaw hyn wasan-
aethu i'm cyfreidiau i, ac i'r rhai
oedd gyd â mi.
35 Mi a ddangosais i chwi bob
peth, s mai wrth lafurio felly y mae
yn rhaid cynnorthwyo y gweiniaid ;
a chofio geiriau yr Arglwydd lesu,
ddywedyd o hono ef, mai Dedwydd
yw rhoddi yn hytrach na derbyn.
36 1Í Ac wedi iddo ddywedyd y
pethau hyn, efe ^
iau i lawr, ac
hwynt oil.
37 Ac wylo yn dost a wnaeth
pawb : a hwy a syrthiasant ar wddf
Paul, ac a'i cusanasant ef ;
38 Gan ofidio yn bennaf am y
gair ^a ddywedasai efe, na chaent
weled ei wyneb ef mwy. A hwy
a'i hebryngasant ef i'r Hong.
PENNOD XXI.
1 Paul yn giorthod ei gynghori i heidio a
myned i Jerusalem. 9 Merched Phylip yn
hrophwydesau. 15 Paul yn dyfod i Jerusa-
lem, 27 lie y daliwyd ef, ac y hu mewn mawr
herygl : 31 a'r pen-capten yn ei achub ef, ac
yn rhoi cennad iddo i lefaru wrth y bohl.
ADIGWYDDODD, wedi i ni osod
. allan, ac ymadael â hwynt,
ddyfod o honom ag uniawn-gyrch
i Coos, a thrannoeth i Rhodes ; ac
oddi yno i Patara
2 A phan gawsom long yn hwylio
'a roddodd ei lin
a weddiodd gyd í
Anno
DOMINI
60.
s pen. 18. 6.
t ad. 20.
u Luc 7. 30.
loan 15.
15.
Eph. 1. XL
i 1 Tim. 4.
16.
IPetrS. 2.
y Eph. 1. 7.
Col. 1. 14.
1 Petr 1.
19.
Dat. 5. 9.
2 Edrych.
Heb. 9. 14.
a Matt. 7.
15.
1 Petr 2. 1.
5 trymion.
b pen. 19.
10.
c pen. 9. 31.
d Eph. 1.
lü.
> 1 Sam. 12.
f pen. 18. 3.
1 Cor. 4.
12.
1 Thess. 2.
9.
2 Thess. 3.
8.
g 1 Cor. 9.
12.
2Cor.lL9.
a 1>. 13.
1 Thess. 4.
11.
b pen. 7. 60.
a 21. 5.
Paid yn dyfoä
YR ACTAU, XXI.
i Jerusalem.
Anno
DOMINI
60.
« pen. 20.
23.
b pen. 20.
3G.
2 Panl ar
rhai oedil
gyd dg ef.
pen. 13. 13.
3 gwedi
myned
alliìn,ìn/vi
a ddaeth-
om i
Cesarea.
cr.nh. 4.11.
2 Tim. i. 5.
d pen. 6. 5.
11 S. 26.
* pen. 2. 17.
'pen. 11,
2S.
g nd. .3,3.
pen. 20. 23.
h pen. 20.
24.
1 Jlatt. 6.
10.
Luc 11. •
a 22. 42.
trosodd i Phenice, ni a ddringasom
iddi, ac a aethom ymaith.
3 Ac wedi ymddaugos o Cyprus
i ni, ni al gadawsom hi ar y llaw
aswy, ac a hwyliasom i Syria, ac a
diriasom yn Tyrus : canys yno yr
oedd y Hong yn dadlwytho y llwyth.
4 Ac wedi i ni gael disgyblion,
nyni a arhosasom yno saith niwr-
nod : ^ y rhai a ddy wedasant i Paul,
trwy yr Yspryd, nad elai i fynu i
Jerusalem.
5 A phan ddarfu i ni orphen y
dyddiau, ni a ymadawsom, ac a
gychwynasom ; a phawb, ynghyd
â'r gwragedd a'r plant, a'n heb-
ryngasant ni hyd allan o'r ddinas :
ac wedi i ni '^ ostwng ar ein gliniau
ar y traeth, ni a weddiasom.
6 Ac wedi i ni ymgyfarchâ'ngilydd,
ni a ddringasom i'r Hong ; a liwy-
thau a ddychwelasant i'w cartref.
7 Ac wedi i ni orphen hwylio o
Tyrus, ni a ddaethom i Ptolemais :
ac wedi i ni gyfarch y brodyr, ni a
drigasom un diwrnod gyd â hwynt.
8 A thrannoeth, ^ y rhai oedd yng-
hylch Paul ^a ymadawsant, ac a
ddaethant i Cesarea. Ac wedi i ni
fyned i mewn i dŷ Phylip " yr
efengylwr, (^yr hwn oedd ^m o'r
saith,) ni a arhosasom gyd âg ef.
9 Ac i hwn yr oedd pedair merch-
ed o forwynion, * yn prophwydo.
10 Ac fel yr oeddem yn aros yno
ddyddiau lawer, daeth i waered o
Judea brophwyd a'i enw ^Agabus.
11 Ac wedi dyfod attom, a chym-
meryd gwregys Paul, a rhwymo ei
ddwylaw ef al draed, efe a ddy-
wedodd, Hyn a ddywed yr Yspryd
GMn ; ^ Y gwr biau y gwregys hwn
a rwym yr luddewon fel hyn yn
Jerusalem, ac a'i traddodant i ddwy-
law y Cenhedloedd.
12 A phan glywsom y pethau hyn,
nyni, a'r rhai oedd o'r fan honno
hefyd, a ddeisyfasom nad elai efe
i fynu i Jerusalem.
13 Eithr Paul a attebodd, '^Beth
a wnewch chwi yn wylo, ac yn
torri iy nghalon i? canys parod
wyf fi nid i'm rhwymo yn unig,
ond i farw hefyd yn Jerusalem, er
mwyn enw yr Arglwydd lesu.
14 A chan na ellid ei berswadio,
ni a beidiasom, gan ddywedyd, 'E-
wyllys yr Arglwydd a wneler.
15 Hefyd, ar ol y dyddiau hynny,
ni a gymmerasom ein beichiau, ac
a aethom i fynu i Jerusalem.
104Ó
16 A rhai o'r disgyblion o Cesar-
ea a ddaeth gyd â ni, gan ddwyn
un Mnason o Cyprus, hen ddisgybl,
gyd a'r hwn y llettŷem.
17 Ac wedi ein dyfod i Jerusa-
lem, y brodyr a'n derbyniasant yn
llawen.
18 A'r dydd nesaf yr aeth Paul
gyd â ni i mewn at ^ lago ; a'r hell
henuriaid a ddaethant yno.
19 Ac wedi iddo gyfarch gwell
iddynt, efe a fynegodd iddynt, bob
yn un ac un, bob peth a wnaethai
Duw ym mhlith y Cenhedloedd trwy
ei weinidogaeth ef
20 A phan glywsant, hwy a ogon-
eddasant yr Arglwydd, ac a ddy-
wedasant wrtho, Ti a weH, frawd,
pa "^sawl myrddiwn sydd o'r ludd-
ewon y rhai a gredasant ; ac y
maent oil ^yn dwyn zel i'r ddeddf
21 A hwy a glywsant am danat
ti, dy fod di yn dysgu yr luddewon
oil, "y rhai sydd ym mysg y Cen-
hedloedd, i ymwrthod â Moses ; ac
yn dywedyd, na ddylent hwy en-
waedu ar eu plant, na rhodio yn
ol y defodau.
22 Pa beth gan hynny? nid ^oes
fodd na ddêl y lliaws ynghyd :
canys hwy a gânt glywed dy ddy-
fod di.
23 Gwna gan hynny yr hyn a
ddywedwn wrthyt: Y mae gen-
nym ni bedwar gwyr a chanddynt
adduned arnynt :
24 Cymmer y rhai hyn, a glan-
haer di gyd â hwynt, a gwna draul
arnynt, fel yr ™ eilliont eu pennau ;
ac y gwypo pawb am y pethau a
glywsant am danat ti, nad ydynt
ddim, ond dy fod di dy hun hefyd
yn rhodio, ac yn cadw y ddeddf
25 Eithr am y Cenhedloedd y rhai
a gredasant, " ni a ysgrifenasom, ae
a farnasom, na bo iddynt gadw dim
o'r cyfryw beth ; eithr iddynt ym-
gadw oddi wrth y pethau a aberth-
wyd i eilunod, a gwaed, a rhag
petJi tagedig, a rhag putteindra.
26 Yna Paul a gymmerth y gwyr ;
a thrannoeth, gwedi iddo ymlanhâu
gyd â hwynt, efe ° a aeth i mewn i'r
deml ; p gan hysbysu cyflawni dydd-
iau y glanhâd, hyd oni oflfrymmid
offrwm dros bob un o honynt.
27 A phan oedd y saith niwrnod
ar ddarfod, yr luddewon oeddynt
o Asia, pan welsaut ef yn y deml,
a derfysgasant yr lioll bobl, ac a
ddodasant ddwylaw arno.
Anno
DOMINI
GO.
k pen. 15.
13.
Gal. 1. 19.
■• aneirif.
1 Ehuf. 10.
2.
Gal. 1. 14.
5 anghen-
raid yvi
dyfod.
m Num. 6.
2, 13, 18.
pen. 18. 18.
n pen. 16.
20, 29.
o pen. 24.
18.
P Num. 6.
13.
Dal Paul.
YR ACTAU, XXII.
Paul yn mynegi
Anno
DOMINI
60.
1 pen. 24. 6.
r pen. 20. i.
8 pen. 26. 21.
arulhr gan
y bobl, ac
wedi, &c.
n Luc 23.
18.
loan 19. 15.
pen. 22. 22.
A.D.55.
pan gyfod-
odd.
xpen. 5. 3G.
7 pen. 9. 11.
a 22. 3.
z pea. 12.
17.
28 Gan lefain, Ha wyr Israeliaid,
cynnorthwywch. Dyma y dyn sydd
yn dysgu pawb ym mhob man yn
erbyn y bobl, a'r gyfraith, a'rlle
yma : ac ym mhellach, i y Groegiaid
hefyd a ddug efe i mewn i'r deml,
ac a halogodd y He sanctaidd hwn.
29 Canys hwy a welsent o'r blaen
' Trophimus yr Ephesiad yn y ddin-
as gyd âg ef, yr hwn yr oeddynt
hwy yn tybied ddarfod i Paul ei
ddwyn i mewn i'r deml.
30 A ^chynhyrfwyd y ddinas oil,
^ a'r bobl a redodd ynghyd : ac
wedi ymaelyd yn Paul, hwy a'i tyn-
nasant ef allan o'r deml : ac yn
ebrwydd cauwyd y drysau.
31 Ac fel yr oeddynt hwy yn
ceisio ei ladd ef, daeth y gair at
ben-capten y fyddin, fod Jerusa-
lem oUmewn terfysg.
32 Yr hwn allan o law a gym-
merodd filwyr, a chanwriaid, ac a
redodd i waered attynt : hwythau,
pan welsant y pen-capten a'r mil-
wyr, a beidiasant â churo Paul.
33 Yna y daeth y pen-capten yn
nês, ac a'i daliodd ef, ac *a arcli-
odd ei rwymo e/ â d^vy gadwyn ;
ac a ymofynodd pwy oedd efe, a
pha beth a wnaethai.
34 Ac amryw rai a lefent amryw
beth yn y dyrfa : ac am nas gallai
wybod hysbysrwydd o herwydd y
cythrwfl, efe a orchymynodd ei
ddwyn ef i'r castell.
35 A phan oedd efe ar y gris-
iau, fe a ddigwyddodd gorfod ei
ddwyn ef gan y müwyr, o achos
trais y dyrfa.
36 Canys yr oedd lliaws y bobl yn
canlyn, gan lefain, " Ymaith âg ef
37 A phan oedd Paul ar ei ddwyn
i mewn i'r castell, efe a ddywedodd
wrth y pen-capten, Ai rhydd i mi
ddywedyd peth wrthyt? Ac efe a
ddywedodd, A fedri di Roeg ?
38 ^Onid tydi yw yr Aiphtwr, yr
hwn o flaen y dyddiau hyn a gy-
fodaist derfysg, ac a arweiniaist
i'r anialwch bedair mil o wŷr Uof-
ruddiog ?
39 A Phaul a ddywedodd, ^Gwr
ydwyf fi yn wir o luddew, un o
Tarsus, dinesydd o ddinas nid an-
enwog, o Cilicia ; ac yr wyf yn
deisyf arnat ti, dyro gennad i mi
i lefaru wrth y bobl.
40 Ac wedi iddo roi cennad iddo,
Paul a safodd ar y grisiau, ac a
^ amneidiodd a Haw ar y bobl. Ao
wedi gwneuthur distawrwydd mawr,
efe a lefarodd wrthynt yn Hebraeg,
gan ddywedyd,
PENNOD XXII.
1 Paul yn mynegi yn helaeth y modd y troisid
ef i'r ffydd, 17 ac y galwesid ef i fod yn
apostol. 22 Y hohl, wrth glywed crylwyll
am y Cenhedloedd, yn llefain yn ei erhyn ef :
24 yntau yn dehyg i gael ei fflangellu ; 25
ac etto yn d'iangc, trwy ymlionni o ddinas-
fraint Ehiifain.
a TTA wŷr, frodyr, a thadau,
-^ gwrandêwch fy amddi%n
wrthych yr awrhon.
2 (A phan glywsant mai yn He-
braeg yr oedd efe yn llefaru wrth-
ynt, hwy a roisant iddo osteg gwell :
ac efe a ddywedodd,)
3 ^ Gwr wyf fi yn wir o luddew, yr
hwn a aned yn Tarsus yn Cilicia,
ac wedi fy meithrin yn y ddinas hon
° wrth draed ^ Gamaliel, ac wedi fy
athrawiaethu yn ol manylaf gyfraith
y tadau, ^yn dwyn zel i Dduw, ^fel
yr ydych chwithau oil heddyw.
4 s A mi a erlidiais ^ y ffordd hon
hyd angau, gan rwymo a dodi yng
ngharchar wŷr a gwragedd hefyd.
5 Megis ag y mae yr arch-offeiriad
yn dyst i mi, a'r holl henaduriaeth ;
gan y rhai hefyd y derbyniais lyth-
yrau at y brodyr, ac yr euthum i
Damascus, ar fedr dwyn y rhai oedd
yno hefi/d, yn rhwym i Jerusalem,
i'w cospi.
6 Eithr ^ digwyddodd, a myfi yn
myned, ac yn nesâu at Damascus,
ynghylch banner dydd, yn ddisym-
mwth i fawr oleuni o'r nef ddis-
gleirio o'm hamgylch.
7 A mi a syrthiais ar y ddaear,
ac a giywais lais yn dywedyd wrth-
yf, Saul, Saul, paham yr wyt yn
fyerlid?
8 A minnau a attebais, Pwy wyt ti,
0 Arglwydd? Yntau a ddywedodd
wrthyf, Myfi yw lesu o Nazareth,
yr hwn yr wyt ti yn ei erlid.
9 Hefyd ^ y rhai oedd gyd â myfi
a welsant y goleuni yn ddiau, ac
a ofnasant ; ond ni chlywsant hwy
lais yr hwn oedd yn llefaru wrthyf
10 Ac myfi a ddywedais, Beth a
wnaf, 0 Arglwydd? A'r Arglwydd
a ddywedodd wrthyf, Cyfod, a dos
i Damascus ; ac yno y dy wedir i ti
bob peth a'r a ordeiniwyd i ti eu
gwneuthur.
11 A phryd nad oeddwn yn gwel-
ed gan ogoniant y goleuni hwn-
nw, 2 a'r rhai oedd gyd a mi yn
y modd y troisid
YR ACTAU, XXIII.
€^fi'rffydd.
Anno
DOMINI
60.
I pen. 9. 17.
«n pen. 26.
16.
nl Cor. 9.1.
a 15. 8.
« pen. 3. 14.
a 7. 52.
P pen. 9. 26.
-3 Matt. 10.
14.
« pfin. 7. 58.
a 8.1.
* pen. 9. 15.
a 13. 2.
Gal. 1. 15.
a 2. 8.
Eph. 3. 8
1 Tim. 2. 7.
2 Tim. 1.
11.
"pen. 21.
36.
» pen. 25.
24.
f pen. 10.
37.
fy nliywys erbyn fy Haw, myfi a
ddeuthum i Damascus.
12 Ac * un Ananias, gwr defosiynol
yn ol y ddeddf, ac iddo air da gan
yr luddewon oil a'r oeddynt yn
preswylio yno,
13 A ddaeth attaf, ac a safodd
ger llaw, ac a ddywedodd wrthyf,
Y brawd Saul, cymmer dy olwg.
Ac mi a edrychais arno yn yr awr
honno.
14 Ac efe a ddywedodd, Duw ein
tadau ni " a'th rag-ordeiniodd di
i wybod ei ewyllys ef, ac i " wel-
ed ° y Cyfiawn hwnnw, ac i glywed
Ueferydd ei enau ef.
15 Canys ti a fyddi dyst iddo
wrth bob dyn, o'r pethau a welaist
ac a glywaist.
16 Ac yr awrhon beth yr wyt ti
yn ei ^aros? cyfod, bedyddier di,
a golch ymaith dy bechodau, gan
alw ar enw yr Arglwydd.
17 A P darfu, wedi i mi ddyfod yn
fy ol i Jerusalem, fel yr oeddwn yn
gweddio yn y deml, i mi syrthio
mewn llewyg ;
18 Al weled ef yn dywedyd wrth-
yf, ^Brysia, a dos ar frys allan o
Jerusalem : o herwydd ni dderbyn-
iant dy dystiolaeth am danaf fi.
19 A minnau a ddyAvedais, O Ar-
glwydd, ' hwy a wyddant iy mod
i yn carcharu, ac yn baeddu ym
mhob synagog, y rliai a gredent
ynot ti :
20 ^ A plian dywalltwyd gwaed
Stephan dy ferthyr di, yr oeddwn
i hefyd yn sefyll ger llaw, ac yn
cydsynio i'w ladd ef, ac yn cadw
dillad y rhai a'i Uaddent ef.
21 Ac efe a ddywedodd wrthyf,
Dos ymaith: * canys mi a'th anfonaf
ym mheU at y Cenhedloedd.
22 A hwy a'i gwrandawsant ef hyd
y gair hwn ; a hwy a godasant eu
lief, ac a ddywedasaut, ** Ymaith a'r
cyfryw un oddi ar y ddaear: canys
nid cymmwys ^ ei fod ef yn fy w.
23 Ac fel yr oeddynt yn Uefain,
ac yn bwrw eu dillad, ac yn taflu
Uwch i'r awyr,
24 Y pen-capten a orchymynodd
ei ddwyn ef i'r castell, gan beri ei
holi ef trwy fflangellau ; fel y gallai
wybod am ba achos yr oeddynt yn
Uefain arno felly.
25 Ac fel yr oeddynt yn ei rwymo
ef â charreiau, dy wedodd Paul wrth
y canwriad yr hwn oedd yn sefyll
ger llaw, ^Ai rhydd i chwi fflangeilu
gwr o Rufeiniad, ac heb ei gon-
demnio hefyd?
26 A phan glybu y canwriad, efe
a aeth ac a fynegodd i'r pen-capten,
gan ddywedyd, Edrych beth yr wyt
yn ei wneuthur : canys Rhufeiniad
yw y dyn hwn.
27 A'r pen-capten a ddaeth, ac a
ddywedodd wrtho, Dywed i mi, ai
Rhufeiniad wyt ti? Ac efe a ddy-
wedodd, lë.
28 A'r pen-capten a attebodd, A
swm mawr y cefais i y ddinas-fraint
hon. Eithr Paul a ddywedodd, A
minnau a anwyd ynfreiniol.
29 Yn ebrwydd gan hynny yr
ymadawodd oddi wrtho y rhai oedd
ar fedr ei * holi : a'r pen-capten
hefyd a ofnodd, pan Avybu ei fod ef
yn Rhufeiniad, ac oblegid darfod
iddo ei rwymo ef.
30 A thrannoeth, ac efe yn ewyll-
ysio gwybod hysbysrwydd am ba
beth y cyhuddid ef gan yr luddew-
on, efe a'i goUyngodd ef o'r rhwym-
au, ac a archodd i'r arch-offeiriaid
a'u cynghor oil ddyfod yno ; ac efe
a ddug Paul i waered, ac a'i gosod-
odd ger eu bron hwy.
PENNOD XXIII.
1 Paul yn atieb dro&to ei Jam. 2 Ananias yn
gorchymyn ei daro ef. 7 Ymryson ym mysg
ei gyhuddivyr ef. 11 Duw yn ei gysuro ef.
14 Yr luddewon yn cyiillwyn iddo ; 20 a
dangos hynny i'r pen-capten : 27 yntau yn ei
anfon ef at Ffelix y rhaglaw.
APHAUL, yn edrych yn graff
ar y cynghor, a ddywedodd.
Ha wŷr frodyr, ^mi a wasanaethais
Dduw mewn pob cydwybod dda,
hyd y dydd heddyw.
2 A'r arch-offeiriad Ananias a
archodd i'r rhai oedd yn sefyll yn
ei ymyl, ^ ei daro ef ar ei enau.
3 Yna y dywedodd Paul wrtho,
Duw a'th dery di, bared wedi ei
wỳn-galchu: canys a ydwyt ti yn
eistedd i'm barnu i yn ol y ddeddf,
a '= chan droseddu y ddeddf yn peri
fy nharo i ?
4 A'r sefyllwyr a ddywedasaut
wrtho, A ddifenwi di arch-offeiriad
Duw?
5 A dywedodd Paul, Ni wyddwn
i, frodyr, nmi yr arch-offeiriad oedd
efe : canys ysgrifenedig yw, * Na
ddywed yn ddrwg am bennaeth dy
bobl.
6 A phan wybu Paul fod y naill
ran o'r Saduceaid, a'r Hall o'r Pha-
riseaid, efe a lefodd yn y cynghor,
Anno
DOMINI
60.
4 arleilhio.
a pen. 24.
16.
2Tmi.l.3.
b 1 Bren. 22.
24.
Jer. 20. 2.
loan 18.
22.
0 Lef . 19.
35.
Deut.25.1,
2.
d Exod. 22.
28.
Paul ger hron Ananias.
YR ACTAU, XXIII.
An/on Paul i Cesar ea.
Anno
DOMINI
60.
e pen. 24.
15, 21.
a 26. 5.
Phil. 3. 5.
fpen.24.21.
a 26. 6.
B Mat. 22.
23,
Marc 12.
18.
Luc 20. 27.
•> pen. 25.
25. a 26. 31.
1 pen. 22. 7,
17, 18.
k pen. 5. 30.
1 pen. IS. 9.
' ad. 21, 30.
3 danfell-
diih.
Ha wỳr frodyr, Pharisead wyf fi,
mab i ^Pharisead: ^am obaith ac
adgyfodiad y meirw yr ydys yn fy
marnu 1
7 Ac wedi iddo ddywedyd hyn,
bu ymryson rhwng y Phariseaid a'r
Saduceaid : a rhannwyd y Iliaws.
8 ^Canys y Saduceaid yn wir a
ddywedant nad oes nac adgyfod-
iad, nac angel, nac yspryd : eithr y
Phariseaid sydd yn addef pob un
o'r ddau.
9 A bu llefain mawr : a'r ysgrifen-
yddion o ran y Phariseaid a godas-
ant i fynu, ac a ymrysonasant, gan
ddywedyd, ^Nid ydym ni yn cael
dim drwg yn y dyn hwn : eithr ' os
yspiyd a lefarodd wrtho, neu ang-
el, ^ nac ymryson wn â Duw.
10 Ac wedi cyfodi terfysg mawr,
y pen-capten, yn ofni rhag tynnu
Paul yn ddrylliau ganddynt, a
archodd i r milwyr fyned i waered,
a'i gipio ef o'u plith hwynt, a'i
ddwyn i'r castelL
11 'Yr ail nos yr Arglwydd a saf-
odd ger Haw iddo, ac a ddywedodd,
Paul, cymmer gysur: canys megis
y tystiolaethaist am danaf fi yn Je-
rusalem, felly y mae yn rhaid i ti
dystiolaethu yn Rhufain hefyd.
12 A phan aeth hi yn ddydd,
""rhai o'r luddewon, wedi llunio
cyfarfod, a'u rhwymasant eu hun-
ain ^â dîofryd, gan ddywedyd na
fwyttâent ac nad yfent nes iddynt
ladd Paul.
13 Ac yr oedd mwy na deugain o'r
rhai a wnaethant y cynghrair hwn.
14 A hwy a ddaethant at yr arch-
offeiriaid a'r henuriaid, ac a ddy-
wedasant, Ni a'n rhwymasom ein
hunain â diofryd, na archwaethem
ddim hyd oni laddem Paul.
15 Yn awr gan hynny hysbyswch
gyd a'r cynghor i'r pen-capten, fel y
dygo efe ef i waered y fory attoch
chwi, fel pe byddech ar fedr cael
gwybod yn fanylach ei hanes ef : a
ninnau, cyn y delo efe yn agos, ydym
barod i'w ladd ef
16 Eithr pan glybu mab chwaer
Paul y cynllwyn yma, efe a aeth i
mewn i'r castell, ac a fynegodd i
Paul
17 A Phaul a alwodd un o'r can-
wriaid atto, ac a ddywedodd, Dwg
y gwr ieuangc h^\Ti at y pen-cap-
ten ; canys y mae ganddo beth i'w
iynegi iddo.
18 Ac efe a'i cymmerth ef, ac a'i dug
at y pen-capten ; ac a ddywedodd,
Paul y carcharor a'm galwodd i atto,
ac a ddymunodd arnaf ddwyn y gwr
ieuangc yma attat ti, yr hwn sydd
ganddo beth i'w ddywedyd wrthyt.
19 A'r pen-capten a'i cymmerodd
ef erbyn ei law, ac a aeth âg e/o'r
neilldu, ac a ofynodd, Beth yw yr
hyn sydd gennyt i'w fynegi i mi ?
20 Ac efe a ddywedodd, ''Yr ludd-
ewon a gyd-fwriadasant ddeisyf
arnat ddwyn Paul i waered y fory
i'r cynghor, fel pe baent ar fedr
ymofyn yn fanylach yn ei gylch ef
21 Ond na chyttuna di â hwynt ;
canys y mae yn cynllwyn iddo fwy
na deugeinwr o honynt, y rhai a
roisant ddiofryd, ^na bwytta nac
yfed, nes ei ladd ef : ac yn awr y
maent hwy yn barod, yn disgwyl
am addewid gennyt ti.
22 Y pen-capten gan hynny a
oUyngodd y gwr ieuangc ymaith,
wedi gorchymyn iddo *na ddywedai
i neb, ddangos o hono y pethau
hyn iddo ef
23 Ac wedi galw atto ryw ddau
ganwriad, efe a ddywedodd, Parot-
tôwch ddau cant o filwyr, i fyned
hyd yn Cesarea, a deg a thri ugain
o wyr meirch, a deucant o fiyn-
wewyr, ar y drydedd awr o'r nos ;
24 A pharottôwch ysgrubliaid idd-
ynt i osod Paul arnynt, i'w ddwyn
ef yn ddiogel at Ffelix y rhaglaw.
25 Ac efe a ysgrifenodd lythyr, ja
cynnwys yr ystyriaeth yma :
26 Claudius Lysias at yr ardderch-
occaf raglaw Ffelix, yn an/on an-
nerch.
27 "Y g^vr hwn a ddaliwyd gan
yr luddewon, ac a fu agos a'i ladd
ganddynt; ac a achubais i, gan
ddyfod â llu arnynt, gwedi deaU
mai Rhufeiniad oedd.
28 A chan ewyllysio gwybod yr
achos yr oeddynt yn achwyn arno,
mi a'i dygais ef i waered i'w cyng-
hor hwynt :
29 Yr hAvn y cefais fod yn ach^vyn
arno am ^arholion o'u cyfraith hwy,
heb fod un cŵyn arno yn haeddu
angau, neu rAvymau,
30 A phan fynegwyd i mi fod
yr luddewon ar fedr cynllwyn i'r
gwr, myfi a'i hanfonais ef allan o
law attat ti ; ac a rybuddiais y
cyhuddwyr i ddywedyd y pethau
oedd yn ei erbyn ef ger dy fron
di. Bydd iach.
31 Yna y milwyr, megis y gor-
Tertillus yn ei gyhuddo.
YR ACTAU, XXIV.
A mddiffyniad Paul.
Anno
DOMINI
60.
a pen. 23. 2.
''pen.21.28.
chymynasid iddyiit, a gymmerasant
Paul, ac a'i dygasant o hyd uos i
Antipatris.
32 A tlirannoeth, gan adael i'r
gwŷr meirch fyned gyd âg ef, hwy
a ddychwelasant i'r castell :
33 Y rhai, gwedi dyfod i Cesarea,
a rhoddi y Uythyr at y rhaglaw, a
osodasant Paul hefyd ger ei fron ef.
34 Ac Avedi i'r rhaglaw ddarllen y
Uythyr, ac ymofyn o ba dalaeth yr
oedd efe : a gwybod mai o Cilicia
yr ydoedd ;
35 Mi ath wrandawaf, eb efe,
pan ddelo dy gyhuddwyr hefyd. Ac
efe a orchymynodd ei gadw ef yn
nadleudy Herod.
PENNOD XXIV.
1 Faul, wedi ei gyhuddo gan Tertillus yt ar-
eithiwr, 10 yn atteb dros ei fuchedd a'i
athrciwiaeth : 24 yn pregethu Crist iW rhag-
law a'i icraig. 26 Y rhaglaw yn goheithio
cael gwobr, eithr yn ofer : 27 ac o'r diwedd,
wrth fyned allan a'i swydd, yn gadael Paul
y'ngharchar.
AC ar ol piim niwrnod, y daeth
. * Ananias yr arch-offeiriad i
waered, a'r henuriaid, ac un Ter-
tillus, areithiwr ; y rhai a ymddang-
osasant ger bron y rhaglaw yn
erbyn Paul.
2 Ac wedi ei alw ef ger bron, Ter-
tillus a ddechreuodd ei gyhuddo e/,
gan ddywedyd,
3 Gan ein bod ni yn cael trwot
ti heddwch mawr, a bod pethau
llwyddiannus i'r genedl hon trwy
dy ragwelediad di, yr ydym ni yn
gwbl, ac ym mhob man, yn eu cyd-
nabod, 0 ardderchoccaf Ffelix, gyd
â phob diolch.
4 Eithr, fel na rwystrwyf di ym
mhellach, yr ydwyf yn deisyf arnat,
o'th hynawsedd, wrandaw arnom ar
fyr eiriau.
5 Oblegid ni a gawsom y gwr hwn
yn bla, ac yn cyfodi terfysg ym
lûysg yr hoU luddewon trwy y byd,
ac yn ben ar sect y Nazareniaid :
6 ^Yr hwn a amcanodd halogi y
deml : yr hwn hefyd a ddaliasom
ni, ac a fynnasem ei farnu yn ol
ein cyfraith ni.
7 Eithr Lysias y pen-capten a
ddaeth, a thrvvy orthrech mawr a'^
dug ef allan o'n dwylaw ni,
8 Ac a, archodd i'w gyhuddwyr
ddyfod ger dy fron di : gan yr hwn,
wrth ei holi, y gelli dy hun gael
gwybodaeth o'r holl bethau am y
rhai yr ydym ni yn achwyn arno.
9 A'r luddewon a gydsyniasant I
hefyd, gan ddywedyd fod y pethau
hyn felly.
10 A Phaul a attebodd, wedi i'r
rhaglaw amneidio arno i ddywed-
yd, Gan i mi wybod dy fod di yn
farnwr i'r genedl hon er ys llawer
o flynyddoedd, yr ydwyf yn fwy
cysurus yn atteb trosof fy hun.
11 Canys ti a elli wybod nad oes
dros ddeuddeg diwrnod er pan
ddeuthum i fynu i addoli yn Je-
rusalem.
12 •= Ac ni chawsant fi yn y deml yn
ymddadleu â neb, nac yn gwneuth-
ur terfysg i'r bobl, nac yn y syna-
gogau, nac yn y ddinas :
13 Ac ni allant brofi y pethau y
maent yn awr yn achwyn arnaf o'u
plegid.
14 Ond hyn yr ydwyf yn ei gyffesu
i ti, mai yn ol "^y ffordd y maent
hwy yn ei galw yn heresi, felly yr
wyf fi yn addoli Duav fy nhadau ;
gan gredu yr holl bethau sydd
ysgrifenedig yn y ddeddf a'r pro-
phwydi ;
15 A chennyf obaith ar Dduw,
yr hon y mae y rhai hyn eu hunain
yn ei disgwyl, ^y bydd adgyfodiad
y meirw, i'r cyfiawniou ac i'r ang-
hyfiawnion.
16 Ac ^yn hyn yr ydwyf fi fy hun
yn ymarfer, i gael cydwybod ddi-
rwystr tu ag at Dduw a dynion,
yn wastadol.
17 Ac ar ol llawer o flynyddoedd,
^y deuthum i ^vneuthur elusenau
i'm cenedl, ac offrymmau.
18 ''Ar hynny rhai o'r luddewon o
Asia a'm cawsant i wedi fy nglan-
hâu yn y deml, nid gyd â thorf na
therfysg.
19 Y rhai a ddylasent fod ger dy
fron di, ac achwyn, os oedd gan-
ddynt ddim i'm herbyn.
20 Neu, dyweded y rhai hyn eu
hunain, os caMsant ddim camwedd
ynof, tra fûm i yn sefyll o flaeii
y cynghor ;
21 Oddi eithr yr un Uef hon a
lefais pan oeddwn yn sefyll yn eu
plith; 'Am adgyfodiad y meirw y'm
bernir heddyw gennych.
22 Pan glybu Ffelix y pethau
hyn, efe a'u hoedodd hwynt, gan
wybod yn hysbysach y pethau a
berthynent i'r fíbrdd honno ; ac a
ddywedodd, Pan ddêl Lysias y pen-
capten i waered, mi a gaf wybod
eich matterion chwi yn gwbl.
23 Ac efe a archodd i'r canwi'iad
Anno
DOMINI
CO.
A.D. 53.
pan dcle-
chreuodd.
: pen. 25. 8.
a 2ä. 17.
d Edrych
Amos 6. 14.
pen. 9. 2
eDnn.12.2.
Idiiu 5. 28,
29.
fpen. 23. 1.
S pen. 11. 29,
30. a 20.16.
Rhuf. 15.
25.
Gal. 2. 10.
b pen. 21.
2tí, 27.
pen. 23. 6.
a 2i. 20.
Ffelix yn dychrynu.
YR ACTAU, XXV.
Paul yn appelio
Anno
DOMINI
60.
k pen. 27. 3.
a 28. 16.
A.D. 62.
1 pen. 25. 9,
14.
ihysbysodd.
SNeii, Ac
wedi Irigo
yn eu mysg
Jwij na
deng
niwrnod.
gadw Paul, a cliael o hono es-
mwythdra ; ac "^ na lesteiriai neb
o'r eiddo ef iV wasanaethu, nac
i ddyfod atto.
24 Ac ar ol talm o ddyddiau, y
daeth Ffelix, gyd â'i wraig Drusila,
yr hon ydoedd luddewes, ac a yr-
rodd am Paul, ac a'i gwrandawodd
ef ynghylch y ffydd yng Nghrist.
25 Ac fel yr oedd efe yn ymres-
ymmu am gyfiawuder, a dirwest, a'r
farn a fydd, Ffelix a ddychrynodd,
ac a attebodd, Dos ymaith ar hyn
o amser ; a phan gaffwyf fi amser
cyfaddas, mi a alwaf am danat.
26 A chan obeithio hefyd y rhodd-
id arian iddo gan Paul, er ei oUwng
ef yn rhydd : o herwydd paliam efe
a anfonodd am dano yn fynychach,
ac a chwedleuodd ag ef.
27 Ac wedi cyflaAvni dwy flyn-
edd, y daeth Porcius Ffestus yn
lie Ffelix. A ^Ffelix, yn ewyllysio
gwneuthur cymmwynas i'r luddew-
on, a adawodd Paul yn rhwym.
PENNOD XXV.
2 Yr luddewon yn acliwyn ar Paul ger hron
Ffestus: 8 ac yntau yn atteb drosto ei hnn,
11 ac yn appelio at Cesar: 14 ac wedi liynny
Ffestus yn hysbijsii ei aclios e/ i'r hrenJdn
Agrippa, 2B a'i ddwyn ef ger hron. 25 Ffes-
tus yn ei ddiheuro ef, na wnaeihai efe ddim
a liaeddai farwolaetli.
FFESTUS gan hyuny, wedi dy-
fod Tr dalaeth, ar ol tri diwr-
nod a aetli i fynu i Jerusalem o
Cesarea.
2 Yna yr - ymddangosodd yr arch-
ofifeiriad a phennaethiaid yr ludd-
ewon ger ei frou ef, yn erbyn Paul,
ac a ymbiliasant ag ef,
3 Gan geisio flFafr yn ei erbyn ef,
fel y cyrchai efe ef i Jerusalem,
gan wneuthur cynllwyn i'w ladd
ef ar y ffordd.
4 A Ffestus a attebodd, y cedwid
Paul yn Cesarea, ac yr âi efe ei
hun yno ar iyrder.
5 Y rhai gan hynny a allant yn
eich mysg, eb efe, deuant i waered
gyd â mi, ac od oes dim drwg yn
y gwi" hwn, cyliuddant ef.
6 " A phryd na thrigasai efe gyd â
hwy dros ddeng niwrnod, efe a aeth
i waered i Cesarea ; a thrannoeth
efe a eisteddodd yn yr orsedd, ac
a archodd ddwyn Paul atto.
7 Ac wedi ei ddyfod, yr luddewon
a ddaethent o Jerusalem i waered, a
safasant ol amgylch, ac a ddygasant
lawer o achwynion trymion yn er-
byn Paul, y rhai nis gallent eu profi.
8 Ac yntau yn ei amddiffyn ei hun,
* Ni phechais i ddim, nac yn erbyn
cyfraith yr luddewon, nac yn erbyn
y deml, nac yn erbyn Cesar.
9 Eithr Ffestus, ''yn chwennych
dangos íFafr i'r luddewon, a at-
tebodd Paul, ac a ddywedodd, A
fynni di fyned i fynu i Jerusalem,
i'th farnu yno ger fy mron i am
y pethau hyn?
10 A Phaul a ddywedodd, 0 flaen
gorsedd-faingc Cesar yr wyf fi yn
sefyll, lie y mae yn rhaid fy marnu :
ni wneuthum i ddim cam a'r ludd-
ewon, megis y gwyddost ti yn dda.
11 *= Canys os ydwyf yn gwneuth-
ur cam, ac os gwneuthum ddim yn
haeddu angau, nid wyf yn gwrthod
marw : eithr onid oes dim o'r peth-
au y mae y rhai hyn yn fy nghy-
huddo, ni ddichon neb fy rhoddi
iddynt. ^ Appelio yr wyf at Cesar.
12 Yna Ffestus, wedi ymddiddan
a'r cynghor, a attebodd, A appel-
iaist ti at Cesar? at Cesar y cei
di fyned.
13 Ac wedi talm o ddyddiau,
Agrippa y brenhin a Bernice a
ddaethant i Cesarea i gyfarch Ffes-
tus.
14 Ac wedi iddynt aros yno lawer
o ddyddiau, Ffestus a fynegodd i'r
brenhin hanes Paul, gan ddywedyd,
® Y mae yma ryw Avr wedi ei adael
gan Ffelix y'ngharchar :
15 Ynghylch yr hwn, pan yr oedd-
wn yn Jerusalem, yr * ymddangos-
odd arch-ofifeiriaid a henuriaid yr
luddewon ger bron, gan ddeisyf
cael barn yn ei erbyn ef
16 I'r rhai yr attebais, nad oedd
arfer y Rhufeinwyr roddi neb rhyw
ddyn i'w ddifetha, nes cael o'r cy-
huddol ei gyhuddwyr yn ei wyneb,
a chael lie i'w amddiffyn ei hun
rhag y cwyn.
17 Wedi eu dyfod hwy yma gan
hynny, heb wneuthur dim oed, tran-
noeth mi a eisteddais ar yr orsedd-
faingc, ac a orchymynais ddwyn y
gwr ger bron.
18 Am yr hwn ni ddug y cyhudd-
wyr ifynu ddim achwyn o'r pethau
yr oeddwn i yn tybied :
19 Ond yr oedd ganddynt yn ei
erbyn ef ryw ymofynion ynghylch
eu coel-grefydd eu hunain, ac yng-
hylch un lesu a fuasai farw, yr hwn
a daerai Paul ei fod yn fyw.
20 A myfi, yn ^ anhysbys i ymofyn
am hyn, a ddywedais, a fynnai efe
at Cesar.
YR ACTAU, XXVI.
Paul ger bron Agrippa.
Anno
DOMINI
62.
6 NeUj/arn.
f Edrych
pen. 9. 15.
6 pen. 22. 22.
h pen. 23. 9.
a 26. 31.
fynecl i Jerusalem, a'i farnu yno
am y pethau hyn.
21 Eithr gwedi i Paul appelio i'w
gadw i ^ wybyddiaetli Augustus, mi
a erchais ei gadw ef hyd oiii allwn
ei anfon ef at Cesar.
22 Yna ^Agrippa a ddywedodd
wrth Ffestus, Minnau a ewyllysiwn
glywed y dyn. Yntau a ddywed-
odd, Ti a gei ei glywed ef y fory.
23 Trannoeth gan liynny, wedi
dyfod Agrippa a Bernice, â rhwysg
fawr, a myned i mewn i'r orsedd,
âr pen-capteniaid, a phendefigion
y ddinas, wrth orchymyn Ffestus
fe a ddygwyd Paul ger bron.
24 A Ffestus a ddywedodd, 0
frenhin Agrippa, a chwi wŷr oil
sydd gyd â ni yn bresennol, chwi
a welwch y dyn hwn, oblegid pa
un y galwodd hoU liaws yr ludd-
ewon arnaf fi, yn Jerusalem ac
yma, gan lefain ^na ddylai efe fyw
yn hŵy.
25 Eithr pan ddeallais ^na wnaeth-
ai efe ddim yn haeddu angau, ac
yntau ei hun wedi appelio at Au-
gustus, mi a fernais ei ddanfon ef
26 Am yr hwn nîd oes gennyf
ddim sicrwydd i'w ysgrifenu at fy
arglwydd. 0 herwydd paham mi
a'i dygais ef ger eich bron chwi, ac
yn enwedig ger dy fron di, O fren-
hin Agrippa ; fel, wedi ei holi ef,
y caflPwyf ryw beth i'w ysgrifenu.
27 Canys allan o reswm y gwelaf
fi anfon carcharor, heb hysbysu
hefyd yr achwynion a fyddo yn ei
erbyn ef.
PENNOD XXVI.
1 Faul, y'ngŵydd Agrippa, yn dangos ei fucli-
edd o'ifehyd; 12 ac mor rhy/eddol y troisid
ac y galiuesid ef i fod yn apostol. 24 Ffestus
yn taeru ei fod ef loedi ynfydu : yntau ar
hynny yn atteb yn llariaidd. 28 Agrippa ym
mron myned yn Ch-istion. 31 Yr lioll gyn-
nuUeidfa yn ei farnu ef yn ddteuog.
AC Agrippa a ddywedodd wrth
_ Paul, Y mae cennad i ti i ddy-
wedyd drosot dy hunan. Yna Paul
a estynodd ei law, ac a'i hamddiff-
ynodd ei hun.
2 Yr ydwyf yn fy nhybied fy hun
yn ddedwydd, 0 frenhin Agrippa,
gan fy mod yn cael fy amddiifyn fy
hun ger dy fron di heddyw, am yr
hoU bethau yr achwynir arnaf gan
yr luddewon :
3 Yn bendifaddeu gan wybod dy
fod di yn gydnabyddus â'r hoU
ddefodau a'r holion sydd ym mhlith
yr luddewon : o herwydd paham yr
ydwyf yn deisyf arnat fy ngwran-
daw i yn ddioddefgar.
4 Fy muchedd i o'm mebyd, yr
hon oedd o'r dechreuad ym mhlith
fy nghenedl yn Jerusalem, a ŵyr
yr luddewon oil ;
5 Y rhai a'm hadwaenent i o'r
dechreu, (os mynnant dystiolaethu,)
mai yn ol "y sect fanylaf o'n cref-
ydd ni y bum i fyw yn Phari-
sead.
6 Ac yn awr, am obaith *'yr add-
ewid a wnaed i'n tadau gan Dduw,
yr wyf yn sefyll i'm barnu :
7 I'r hon addewid y mae ein
deuddeg Uwyth ni, ^heb dor yn
gwasanaethu Diiw nos a dydd,
yn gobeithio dyfod. Am yr hwn
obaith yr achwynir arnaf, O frenhin
Agrippa, gan yr luddewon.
8 Pa beth? ai anghredadwy y
bernir gennych chwi, y cyfyd IJuw
y meirw ?
9 Minnau yn wir a dybiais ynof fy
hun, fod yn rhaid i mi wneuthur
Uawer o bethau yn erbyn enw lesu
o Nazareth.
10 •= Yr hyh hefyd a wneuthum yn
Jerusalem : a 11a wer o'r saint a geu-
ais i mewn carcharau, wedi derbyn
awdurdod gan yr arch-oíFeiriaid ;
ac wrth eu difetha, mi a roddais
farn yn eu herbyn.
11 Ac ym mhob synagog yn fynych
mi a'u cospais hwy, ac a'i* cymhell-
ais i gablu ; a chan ynfydu yn fwy
yn eu herbyn, mi 2lu herlidiais hyd
ddinasoedd dieithr hefyd.
12 ^ Ac yn hyn, a myfi yn myned i
Damascus âg awdurdod a chennad
oddi wrth yr arch-oifeiriaid,
13 Ar banner dydd, 0 frenhin, ar
y ffordd, y gwelais oleuni o'r nef,
mwy na disgleirdeb yr haul, yn
disgleirio o'm hamgylch, a'r rhai
oedd yn ymdaith gyd â mi.
14 Ac wedi i ni oil syrthio ar y
ddaear, mi a glywais leferydd yn
Uefaru wrthyf, ac yn dywedyd yn
Hebraeg, Saul, Saul, paham yr yd-
wyt yn fy erlid i? Caled yw i ti
wingo yn erbyn y symbylau.
15 Ac mi a ddywedais, Pwy wyt
ti, Arglwydd? Ac efe a ddywedodd,
Myfi yw lesu, yr hwn yr wyt ti yn
ei erlid.
16 Eithr cyfod, a saf ar dy draed :
canys i hyn yr ymddangosais i ti,
i'th osod di yn weinidog ac yn dyst
o'r pethau a welaist, ac o'r pethau
yr ymddangosaf i ti ynddynt j
All no
DOMINI
62.
a pen. 23. 6.
a 2+. 15, 22.
Phil. 3. 5.
b Gen. 3. 15.
a 22. 18.
a 26. 4.
a 49. 10.
Deut. 18.
15.
2 Sam. 7.
12.
Ph. 132. 11.
Es. 4. 2.
a 7. 14.
a 9. 6.
a 40. 10.
J er. 23. ó.
a 33. 14.
Ezec. 34.
23. a 37. 24.
Dan. 9. 24.
Jlic. 7. 20.
2 yn astud.
0 pen. 8. 3.
d pen. 9. 3.
a 22. 6.
Amddiffyniad Paid
YR ACTAU, XXVII.
ger hron Agrijypa,
Anno
DOMINI
62.
e Es. 35. 5.
a 42. 7.
Luc 1. 79.
Eph. 1. 18.
t Uol. 1. 13.
lPetr2.25.
BEph.l. n.
Col. 1. 12.
h pen. 9. 20,
22. a 13,
a 14, a 17,
a 18, a 21.
1 Matt. 3. S.
k pen. 21.
3Ü.
i 1 Cor. 15.
20.
Col. 1. 18.
Dat. 1. 5.
«a liUC 2. 32.
n 2 Bren. 9.
11.
1 Cor. 4. 10.
"1 Cor. 7. 7.
17 Gan dy wared di oddi wrth y
bobl, a'r Cenliedloedd, at y rhai yr
ydwyf yn dy anfon di yr awrhon,
18 * I agoryd eu llygaid, ac H'lv
troi o dywyllwch i oleuni, ac o
feddiant Satan at Dduw ; fel y der-
byniont faddeuant pechodau, a
«chyfran ym mysg y rhai a sanct-
eiddiwyd, trwy y %dd sydd ynof fi.
19 Am ba achos, 0 frenhiii Agrip-
pa, ni bum anufudd i'r weledigaeth
nefol :
20 Eithr ^ mi a bregethais i'r rhai
yn Damascus yn gyntaf, ac yn Je-
rusalem, a thros holl wlad Judea,
ac i'r Cenhedloedd ; ar iddynt edi-
farhâu, a dychwelyd at Dduw, a
gwneuthur ' gweithredoedd addas i
edifeirwch,
21 0 achos y pethau hyn ^yr ludd-
ewon a'm daliasant i yn y deml, ac
a geisiasant /i/ Uadd ^ â'u dwylaiv
eu hun.
22 Am hynny, wedi i mi gael help
gan Dduw, yr wyf fi yn aros hyd y
dydd Invn, gan dystiolaethu i fychan
a mawr, ac heb ddywedyd dim am-
gen nag a ddywedasai y prophwydi
a Moses y delent i ben ;
23 Y dioddefai Crist, ac ^ y byddai
efe yn gyntaf o adgyfodiad y meirw,
ac ""y dangosai oleuni i'r bobl, ac
i'r Cenhedloedd.
24 Ac fel yr oedd efe yn dywedyd
y pethau hyn trosto, Ffestus a ddy-
wedodd â ìlef uchel, Paul, "^ yr wyt
ti yn ynfydu ; Uawer o ddysg sydd
yn dy yrru di yn ynfyd.
25 Ac efe a ddywedodd, Nid wyf
fi yn ynfydu, 0 ardderchoccaf Ffes-
tus ; eithr geiriau gwirionedd a
sobrwydd yr wyf fi yn eu hadrodd.
26 Canys y brenhin a ŵyr oddi
wrth y pethau hyn, wrth yr hwn
yr wyf fi yn Uefaru yn hỳf : o her-
wydd nid wyf yn tybied fod dim o'r
pethau hyn yn guddiedig rhagddo ;
oblegid nid mewn congl y gwnaed
hyn.
27 O frenhin Agrippa, A wyt ti
yn credu i'r prophwydi? Mi a wn
dy fod yn credu.
28 Ac Agrippa a ddywedodd wrth
Paul, Yr wyt ti o fewn ychydig i m
henniU i fod yn Gristion.
29 A Phaul a ddywedodd, "Mi a
ddymunwn gan Dduw, o fewn ych-
ydig, ac yn gwbl oil, fod nid tydi
yn unig, ond pawb hefyd a'r sydd
yn fy ngwrandaw heddyw, yn gyf-
ry w ag wyf fi, ond y rhwymau hyn.
30 Ac wedi iddo ddywedyd hyn,
cyfododd y brenhin, a'r rhaglaw, a
Bernice, a'r rhai oedd yn eistedd
gyd â hwynt :
31 Ac wedi iddynt fyned o'r neilldu,
hwy a lefarasant wrth eu gilydd, gan
ddywedyd, PNid yw y dyn hwn yn
gwneuthur dim yn haeddu angau,
neu rwymau.
32 Yna y dywedodd Agrippa wrth
Ffestus, Fe allasid gollwng y dyn
yma ymaith, ^oni buasai iddo ap-
pelio at Cesar.
PENNOD XXVII.
1 Paul, wrth forio tu, a Ilhtifain, 10 yn rliag-
ddywedyd perygl y daith ; 11 ac heb gael ei
goelio : 14 hwythau yn cael eu taflu draio ac
yma gan y dymmestl: 41 y llong yn torri
arnynt ; 22, 34, 44 ac er hynny maent yn
dyfod i gyd i dir yn dd'iangol.
APHAN ^gyttunwyd forio o
honom ymaith i'r Ital, hwy a
roisant Paul, a rhyw garcharorion
eraill, at ganwriad a'i enw Julius,
o fyddin Augustus.
2 Ac wedi dringo i long o Adra-
myttium, ar fedr hwylio i dueddau
Asia, ni a aethom allan o'r porth-
ladd ; a chyd â ni yr oedd ^ Aristar-
chus, Macedoniad o Thessalonica.
3 A thrannoeth ni a ddygwyd i
waered i Sidon. A Julius a ym-
ddûg '^yn garedigol tu ag at Paul,
ac a roddes iddo gennad i fyned
at ei gyfeilliou i gael ymgeledd.
4 Ac wedi myned oddi yno, ni a
hwyliasom dan Cyprus, am fod y
gwyntoedd yn wrthvvj^nebus.
5 Ac wedi hwylio o honom dros y
mor sydd ger Haw Cilicia a Pham-
phylia, ni a ddaethom i Myra, dincis
yn Lycia.
6 Ac yno y canwriad, wedi cael
llong o Alexandria yn hwylio i'r
Ital, an gosododd ni ynddi.
7 Ac wedi i ni hwylio yn auniben
lawer o ddyddiau, a dyfod yn brin
ar gyfer Cnidus, am na adawai y
gwynt i ni, ni a hwyliasom is laAv
^ Creta, ar gyfer Salmone.
8 Ac tvedi i ni yn brin fjnied
heibio iddi, ni a ddaethom i ryw
le a elwir, Y porthladdoedd pryd-
ferth, yr hwn yr oedd dinas Lasea
yn agos iddo.
9 Ac wedi i dalm o amser fyned
heibio, a bod morio weithian yn
enbyd, o herwydd hefyd ddarfod
yr ^ympryd weithian, Paul a gyng-
horodd,
10 Gan ddywedyd wrthynt, Ha
wỳr, yr wyf yn gweled y bydd yr
Perygl Paul yn ei
YR AGTAU, XXVII.
fordaith i Rufain.
Anno
DOMINI
62.
4 curodd.
d Jonah 1.
5.
hynt hon ynghyd â sarhâd a choll-
ed fawr, nid yn unig am y Uwyth
a'r Hong, eithr am ein heinioes ni
hefyd.
11 Eithr y canwriad a gredodd i
lywydd ac i berchen y Hong, yn
fwy nag i'r pethau a ddywedid gan
Paul.
12 A chan fod y porthladd yn
anghyfleus i auafu, y rhan fwyaf
a roisant gynghor i ymadaw oddi
yno hefyd, os gallent ryw fodd gyr-
haeddyd hyd Phenice, i auafu yno;
yr hwn sydd borthladd yn Greta,
ar gyfer y dehau-orllewin, a'r go-
gledd-orllewin.
13 A phan chwythodd y deheu-
wynt yn araf, hwynt-hwy yn tybied
cael eu meddwl, gan godi hwyliau,
a foriasant heibio yn agos i Greta.
14 Ond cyn nemmawr ^cyfododd
yn ei herbyn hi wynt tymhestlog,
yr hwn a elwir Euroclydon.
15 A phan gipiwyd y Hong, ac heb
allu gwrthwynebu y gwynt, ni a
ymroisom, ac a ddygwyd gyd â'r
gwynt.
16 Ac wedi i ni redeg goris ynys
fechan a elwir Clauda, braidd y
gallasom gael y bad :
17 Yr hwn a godasant i fynu, ac
a wnaethant gynnorthwyon, gan
wregysu y Hong oddi dani : a hwy
yn ofni rhag syrthio ar sugn-draeth,
wedi gostwng yr hwyl, a ddygwyd
felly.
18 A ni yn flin iawn arnom gan y
dymmestl, drannoeth hwy a ysgafn-
hasant y Hong ;
19 A'r trydydd dydd ^bwriasom
an dwylaw ein hunain daclau y
Hong allan.
20 A phan nad oedd na haul na
sêr yn ymddangos dros lawer o
ddyddiau, a thymmestl nid bychan
yn pwyso arnom, pob gobaith y
byddem cadwedig a ddygwyd oddi
arnom o hynny allan.
21 Ac wedi bod hir ddirwest, yna
y safodd Paul yn eu canol hwy, ac
a ddywedodd, Ha wŷr, chwi a ddyl-
asech wrandaw arnaf fi, a bod heb
ymadaw o Greta, ac ennill y sarhâd
yma a'r golled.
22 Ac yr awrhon yr wyf yn eich
cynghori chwi i fod yn gysurus :
canys ni bydd colled am einioes un
o honoch, ond am y Hong yn unig.
23 Ganys safodd yn fy ymyl y nos
hon angel Duw, yr hwn a'm piau,
a'r hwn yr wyf yn ei addoli,
1053
24 Gan ddy wedyd, Nac ofna, Paul ;
rhaid i ti sefyll ger bron Cesar :
ac wele, rhoddes Duw i ti y rhai
oil sydd yn morio gyd â thi.
25 Am hynny, ha wŷr, cymmer-
wch gysur : cauys yr wyf fi yn
credu i Dduw, mai felly y bydd,
yn ol y modd y dywedwyd i mi.
26 Ond *mae yn rhaid ein bwrw
ni i ryw ynys.
27 Ac wedi dyfod y bedwaredd
nos ar ddeg, fe a ddigwyddodd, a
ni yn morio yn Adria, ynghylch
banner nos, dybied o'r morwyr eu
bod yn nesâu i ryw wlad ;
28 Ac wedi iddynt blymio, hwy
a'i cawsant yn ugain gwrhyd : ac
wedi myned ychydig pellach, a
phlymio drachefn, hwy a'i cawsant
yn bymtheg gwrhyd.
29 Ac a hwy yn ofni rhag ^i ni
syrthio ar leoedd geirwon, wedi
iddynt fwrw pedair angor allan o'r
llyw, hwy a ddeisyfasant ei myned
hi yn ddydd.
30 Ac fel yr oedd y Hongwyr yn
ceisio ffoi allan o'r Hong, ac wedi
gollwng y bad i waered i'r môr, yn
rhith bod ar fedr bwrw angorau
o'r pen blaen i'r Hong,
31 Dywedodd Paul wrth y canwr-
iad a'r milwyr, Onid erys y rhai
Kyn yn y Hong, ni ellwch chwi fod
yn gadwedig.
32 Yna y torrodd y milwyr rafliau
y bad, ac a adawsant iddo syrthio
ymaith.
33 A thra yr ydoedd hi yn dydd-
hâu, Paul a eiriolodd ar bawb gym-
raeryd lluniaeth, gan ddywedyd,
Heddyw yw y pedwerydd dydd ar
ddeg yr ydych chwi yn disgwyl,
ac yn aros ar eich cythlwng, heb
gymmeryd dim.
34 O herwydd paham yr ydwyf yn
dymuno arnoch gymmeryd Uun-
iaeth ; oblegid hyn sydd er iechyd
i chwi : canys ^blewyn i'r un o hon-
och ni syrth oddi ar ei ben.
35 Ac wedi iddo ddywedyd hyn,
efe a gymmerodd fara, ac ^a ddi-
olchodd i Dduw yn eu gŵydd hwynt
oil, ac a'î torrodd, ac a ddechreu-
odd fwytta.
36 Ac yr oeddynt bawb wedi
myned yn gysurol; a hwy a gym-
merasant luniaeth hefyd.
37 Ac yr oeddem yn y Hong i
gyd, yn ddau cant ac un ar bym-
theg a thri ugain o eneidiau.
38 Ac wedi eu digoni o luniaeth,
Ll
Anno
DOMINI
62.
e pen. 23. 1.
6 iddijnt.
flBren. 1.
52.
Matt. 10.
30.
B 1 Sam. 9.
13.
loan 6. 11.
ITim. 4,
3,4.
Y Hong yn torri.
YR ACTAU, XXVIII. Paul yn dyfod i Rufain.
Anno
DOMINI
62.
1 goUyngas-
onifr
mdr.
h 2 Cor. 11.
25.
2 Malta.
• pen. 27.
26.
^grinellau.
b Marc 16.
18.
Luc 10. 19.
hwy a ysgafnliasant y Hong, gan
fwrw y gwenith allan i'r mor.
39 A phan aeth hi yn ddydd, nid
oeddynt yn adnabod y tir: ond
hwy a ganfuant ryw gilfach a glàu
iddi; i'r hon y cynghorasant, os
gallent, wthio y Hong iddi.
40 Ac wedi iddynt ^ godi yr ang-
orau, "^ h^vy a ymollyngasant i'r mor,
ac a ollyngasant hefyd yn rhydd
rwymau y llyw, ac a godasant yr
hwyl i'r gwynt, ac a geisiasant y làiL
41 Ac wedi i ni syrthio ar le deu-
for-gyfarfod, ''hwy a wthiasant y
Hong : a'r pen blaen iddi a lynodd,
ac a safodd yn ddiysgog ; eithr y
pen ol a ymddattododd gan nerth
y tonnau.
42 A chynghor y milwyr oedd, ladd
y carcharorion, rhag i neb o hon-
ynt nofio aUan, a diangc ymaith.
43 Ond y canwriad, yn ewyUysio
cadw Paul, a r^vystrodd iddynt eu
hamcan ; ac a archodd i bawb a'r
a fedrai nofio, ymfwrw yn gyntaf i'r
mor, a myned aUan i'r tir :
44 Ac i'r UeUl, rhai ar ystyHod, ac
eraiU ar ryw ddrylliau o'r Hong.
Ac feHy y digwyddodd ddyfod o
bawb i dir yn ddiangol.
PENNOD XXVIII.
1 Paul, wedi torri y Hong arno, yn cael ei
dderhyn yn rhywiogaidd gan y barhariaid.
5 Y loiber ar ei law ef liéb wneuthur iddo
niwed : 8 ac yntau yn iacliâu llawer a glef-
ydau yn yr ynys. 11 Hwynt-hwy yn myned
ymaith tu a Bhufain. 17 Paul yn mynegi i'r
luddewon uchos ei ddyfodiad. 24 Wedi
iddo hregethu, rhai yn creda, a rhai heb
gredii : 30 ac yntau er hynny yn pregethu
yno ddwy Jlynedd.
AC wedi iddynt ddiangc, yna y
jLJL gwybuant mai ^ MeUta y gelwid
«^yrynys.
2 A'r barbariaid a ddangosasant
i ni fwyneidd-dra nid bychan : o-
blegid hwy a gynneuasant dan, ac
a'n derbyniasant ni oU o herwydd
y gawod gynnrychiol, ac o herwydd
yr oerfel.
3 Ac wedi i Paul gynnull ynghyd
lawer o ^friw-wŷdd, a'u dodi ar y
tan, gwiber a ddaeth allan o'r gwres,
ac a lynodd wrtli ei law ef.
4 A phan welodd y barbariaid y
bwystfil /nghrog wrth ei law ef,
hwy a ddywedasant wrth eu gilydd,
Yn sicr Uawruddiog yw y dyn hwn,
yr hwn, er ei ddiangc o'r mor, ni
adawodd dialedd iddo fyw.
5 Ac efe a ysgydwodd y bwystfil
i'r tan, ac ^ni oddefodd ddim niwed.
6 Ond yr oeddynt hwy yn disg^vyl
iddo ef chwyddo, neu syrthio yn
ddisymmwth yn farw. Eithr wedi
iddynt hir-ddisgwyl, a gweled nad
oedd dim niwed yn digwydd iddo,
hwy a newidiasant eu meddwl, ac
" a ddywedasant mai duw oedd efe.
7 Ynghylch y man hwnnw yr oedd
tiroedd i bennaeth yr ynys, a'i enw
Publius, yr hwn a'n derbyniodd ni,
ac a'n llettŷodd dridiau yn garedig.
8 A digwyddodd, fod tad Publius
yn gorwedd yn glaf o gryd a gwaed-
lif : at yr hwn wedi i Paul fyned i
mewn, a ^gweddîo, efe a ddododd
ei ddwylaw arno ef, ac a'i hiach-
aodd
9 FeUy wedi gwneuthur hyn, y
lleill hefyd, y rhai oedd a heintiau
arnynt yn yr ynys, a ddaethant
atto, ac a iachâwyd :
10 Y rhai hefyd a'n parchasant ni
a llawer o urddas ; a phan oeddym
yn ymadael, hwy Si'n Uwythasant
ni â phethau angenrheidiol.
11 Ac wedi tri mis, yr aethom ym-
aith mewn Hong o Alexandria, yr
hon a auafasai yn yr ynys ; a'i har-
Avydd hi oedd Castor a Pholux.
12 Ac wedi ein dyfod i Syracusa,
ni a drigasom yno dridiau.
13 Ac oddi yno, wedi myned oddi
amgylch, ni a ddaethom i Rhegium.
Ac ar ol un diwrnod y deheu-wyut
a chwythodd, ac ni a ddaethom yr
ail dydd i Puteoli :
14 Lie y cawsom frodyr, ac y dy-
munwyd arnom aros gyd â hwynt
saith niwrnod : ac felly ni a ddaeth-
om i Rufain.
15 Ac oddi yno, pan glybu y brod-
yr am danom, hwy a ddaethant i'n
cyfarfod ni hyd Appii-fibrum, a'r
Tair tafarn : y rhai pan welodd
Paul, efe a ddiolchodd i Dduw, ac
a gymmerodd gysur.
16 Eithr pan ddaethom i Rufain,
y canwriad a roddes y carcharorion
at ben-capten y Hu ; eithr ^ cen-
hadwyd i Paul aros wrtho ei hun,
gyd â milwr oedd jn ei gadw ef.
17 A digwyddodd, ar ol tridiau,
alw o Paul ynghyd y rhai oedd ben-
naf o'r luddewon. Ac wedi iddynt
ddyfod ynghyd, efe a ddywedodd
wrthynt, Ha wŷr frodyr, er na
wneuthum i ddim yn erbyn y bobl,
na defodau y tadau, etto ^mi a
roddwyd yn garcharor o Jerusalem
i ddwylaw y Rhufeinwyr.
18 Y rhai, e wedi darfod fy hoH, a
t pen. 2L
33.
en. 22.
Paul yn dangos ei ahead
RHUFEINIAID, I.
i'r RJm/einiaid.
Anno
DOMINI
63.
b pen. 25.
11.
i pen. 26. 0,
7.
fe pen. 26.
29.
Eph. 4. 1.
a 6. 20.
2 Tim. 1.
16.
1 pen. 24. 5,
14.
4 6en«M,
to Edrych
ar pen. 26,
n pen. 17. 4.
Anno
DOMINI
60.
» Act. 9. 15.
a 13. 2.
Gal. 1. 15.
b Act. 26. 6.
c Matt. L 6,
16.
Luc 1. 32.
Act. 2. 30.
2 Tim. 2. 8.
<i Gal. 4. 4.
e Act. 13.
33.
2 derfyn-
wyd.
rpen. 12.3.
a 15. 15.
8 pen. 16.
26.
fynnaseiitjO/ ngoUwng ymaith, am
nad oedd dim aches angau ynof.
19 Eithr am fed yr luddewon yn
dywedyd yn erbyn liyn, ^mi a yr-
rwyd i appelio at Cesar; nid fel
pettai gennyf beth i achwyn ar fy
nghenedl.
20 Am yr achos hwn gan hynny
y gelwais am danoch chwi, i'ch
gweled, ac i ymddiddau â chwi :
canys 'o achos gobaith Israel y'm
rhwymwyd i â'r ^ gadwyn hon.
21 A hwythau a ddywedasant
wrtho, Ni dderbyniasom ni lythyr-
au o Judea jm dy gylch di, ac ni
fynegodd ac ni lefarodd neb o'r
brodyr a ddaeth oddi yno ddim
drwg am danat ti.
22 Ond yr ydym ni yn deisyf cael
clywed gennyt ti beth yr ydwyt
yn ei synied : oblegid am y sect
hon, y mae yn hysbys i ni fod ^ym
mhob man yn dywedyd yn ei her-
byn.
23 Ac wedi iddynt *nodi diwrnod
iddo, llawer a ddaeth atto ef iV
letty ; i'r rhai y tystiolaethodd ac
yr eglurodd efe deyrnas Dduw, gan
gynghori iddynt y pethau am yr
lesu, "allan o gyfraith Moses, a'r
prophwydi, o'r bore hyd yr hwyr.
24 "A rhai a gredasant i'r peth-
au a ddywedasid, a rhai ni chred-
asant.
25 Ac a hwy yn anghyttûn â'u
gilydd, hwy a ymadawsant, wedi i
Paul ddywedyd un gair, mat da y
llefarodd yr Ÿspryd Glân trwy Esai-
as y prophwyd wrth ein tadau ni,
26 Gan ddywedyd, ° Dos at y bobl
yma, a dywed, Yn clywed y clywch,
ac ni ddeallwch; ac yn gweled y
gwelwch, ac ni chanfyddwch :
27 Canys brasâwyd calon y bobl
hyn, a thrwm y clywsant â'u clust-
iau, a'u Uygaid a gauasant ; rhag
iddynt weled t'li Uygaid, a chlywed
â'^í clustiau, a deall a'r galon, a dy-
chwelyd, ac i mi eu hiachâu hwynt.
28 Bydded hysbys i chwi gan
hynny, anfon iachawdwriaeth Duw
P at y Cenhedloedd ; a hwy a wran-
dawant.
29 Ac wedi iddo ddywedyd hyn,
ymadawodd yr luddewon, a chan-
ddynt ddadl mawr yn eu plith.
30 A Phaul a arhoes ddwy flyn-
edd gyfan yn ei dy ardrethol ei
hun, ac a dderbyniodd bawb a'r
oedd yn dyfod i mewn atto,
31 Gan bregethu teyrnas Dduw,
ac athrawiaethu y pethau am yr
Arglwydd lesu Grist, *igyd â phob
hyfder, yn ddiwahardd.
EPISTOL PAUL YR APOSTOL AT Y
RHUFEINIAID.
PENNOD I.
1 Paul yn dangos ei alwedigaeth i'r Ehufein-
iaid, 9 a'i chwant i ddyfod attynt. 16 Beth
yw ei efengyl ef, a'r cyfiawnder y mae hi yn
ei ddangos. 18 Bod Duw yn ddigllawn wrlh
hob math ar hechod, 21 I'a beth oedd pech-
odau y Cenhedloedd.
PAUL, gwasanaethwr lesu Grist,
wedi ei alw ifod yn apostol,
ac wedi ei *neillduo i efengyl Duw,
2 CYr hon a rag-addawsai efe
trAvy ei brophwydi yn yr ysgryth-
yrau sanctaidd,)
3 Am ei Fab ef lesu Grist ein
Harglwydd ni, " yr hwn ^ a wnaed o
had DaiÉydd o ran y cnawd ;
4 Ac *a ^eglurwyd yn Fab Duw
mewn gallu, yn ol yspryd sanct-
eiddiad, trwy yr adgyfodiad oddi
wrth y meirw :
5 Trwy yr hwn ^y derbyniasom
ras ac apostoliaeth, i ^ufudd-dod
fifydd ym mhlith yr hoU genhedl-
oedd, er mwyn ei enw ef :
6 Ym mysg y rhai yr ydych chwi-
thau yn alwedigion lesu Grist :
7 At bawb sydd yn Rhufain, yn
anwyl gan Dduw, ^ wedi eu galw i
fod yn saint : ' Gras i chwi a than^-
nefedd oddi Avrth Dduw ein Tad ni,
a'r Arglwydd lesu Grist.
8 Yn gyntaf, ^ yr wyf yn diolch i'm
Duw trwy lesu Grist drosoch chwi
oil, oblegid ^bod eich ffydd chwi
yn gyhoeddus yn yr hoU fyd.
9 Canys "" tyst i mi yw Duw, ° yr
hwn yr ydwyf yn ei wasanaethu
^ yn fy yspryd yn efengyl ei Fab ef,
fy mod i "yn ddibaid yn gwneuth-
ur coffa o honoch bob amser yn fy
ngweddiau,
10 P Gan ddeisyf a gawn ryw fodd,
ryw amser bellach, rwydd-hynt gyd
âg ewyllys Duw 1 ddyfod attoch
chwi.
11 Canys yr wyf yn hiraethu am
eich gweled, fel ^ygallwyf gyfrannu
Anno
DOMINI
63.
0 Kb. 6. 9.
Matt. 13.
14.
Marc 4. 12.
Luc 8. 10.
loan 12. 40.
Rhuf. 11,
8.
P pen. 13.
46. a 18. 6.
A.D.65.
1 pen. 4. 31.
Anno
DOMINI
60.
hi Cor. 1.2.
1 Gal. 1. 3.
kPbiIem.4.
m pen. 9. 1.
n 2 Tim. 1.
3.
S Neu, d'm
hyspryd.
o 1 Thess. 3.
10.
P pen. 15.
23.
1 Thess. 3.
10.
1 pen. 15.
29.
Beth yiv yr efengyl. RHÜFEINIAID, II. Pechodau y CenJiedloedd.
Anno
DOMINI
60.
i gyd â
chwi.
r Tit. 1. 4.
2Petrl. 1.
« Act. 16. 7.
1 1 Cor. 9.
16.
u Ps. 40. 9,
10.
2 Tim. 1.8.
» 1 Cor. 1.
18. a 15. 2.
T Act. 3. 26.
a 13. 46.
» pen. 3. 21.
a Hab. 2. 4.
Gal. 2. 16.
b Act. 14.
17.
6 iddynt.
c loan 1. 9.
d Pg. 19. 1.
Act. 14. 17.
a 17. 27.
^fély
hyddent.
eEpb.4.17
la.
fPs.106.20.
Jer. 2. 11.
Ezec.8.10.
e Pb. 81. 12.
Act. 7.42.
2 Thess. 2.
11, 12.
tl Thess. 4.
4.
i Lcf. 18.
i chwi ryw ddawn ysprydol, fel y'ch
cadarnhâer :
12 A hynny sydd i'm cyd-ymgys-
uro ^ynoch clnvi, trwy 'ifydd ein
gilydd, yr eiddoch chwi a'r eiddof
finnau.
13 Eithr ni fynnwn i chwi fod
heb wybod, frodyr, i mi yn fynych
arfaethu dyfod attoch, (ond ^fo'm
Ihiddiwyd i hyd yn hyn,) fel y cawn
ryw ffrwyth ynoch chwi hefyd, meg-
is ag yn y Cenhedloedd eraill.
14 * Dyledwr ydwyf i'r Groegiaid,
ac i'r barbariaid hefyd ; i'r doeth-
ion, ac i'r annoethion hefyd.
15 Felly, hyd y mae ynof fi, par-
ed ydwyf i bregethu yr efengyl i
chwithau hefyd y rhai ydych yn
Rhufain.
16 Canys "^ nid oes arnaf gywilydd
o efengyl Crist : oblegid ^gallu Duw
yw hi er iachawdwriaeth i bob un
a'r sydd yn credu ; i'r luddew ' yn
gyntaf, a hefyd i'r Groegwr.
17 Canys ^ynddi hi y datguddir
cyfiawnder Duw o ffydd i ffydd ;
megis y mae yn ysgrifenedig, *Y
cyfiawn a fydd byw trwy fíydd.
18 Canys digofaint Duw a ddat-
guddiwyd o'r nef yn erbyn pob
annuwioldeb ac anghyfiawuder dyn-
ion, y rhai sydd yn attal y gwirion-
edd mewn anghyfiawuder.
19 0 herwydd *'yr hyn a ellir ei
wybod am Dduw, sydd eglur ^yu-
ddynt hwy : canys " Duw a'z heglur-
odd iddynt.
20 Canys "^ ei anweledig bethau ef
er creadigaeth y byd, wrth eu hys-
tyried yn y pethau a wnaed, a welir
yn amlwg, se/ei dragywyddol allu
ef a'i DduAvdod ; * hyd onid ydynt
yn ddîesgus :
21 Oblegid a hwy yn adnabod
Duw, nis gogoneddasant ef megis
Duw, ac na buont ddiolchgar iddo ;
eithr ^ ofer fuont yn eu rhesymmau,
a'u calon anneallus hwy a dywyll-
22 Pan dybient eu bod yn ddoeth-
ion, hwy a aethant yn ffyliaid ;
23 Ac *^a newidiasant ogoniant yr
anllygredig Dduw i gyffelybiaeth
Hun dyn llygredig, ac ehediaid, ac
anifeiliaid pedwar-carnol, ac ym-
lusgiaid.
24 so ba herwydd Duw hefyd
a'u rhoddes hwy i fynu, yn iihra-
chwantau eu calonnau, i aflendid,
^ i ammherchi eu cyrph eu hun ' yn
eu plith eu hunain :
25 Y rhai a newidiasant wirionedd
Duw ^ yn gelwydd, ac a addolasant
ac a wasanaethasant y creadur yn
■^ fwy na'r Creawdwr, yr hwn sydd
fendigedig yn dragywyddol. Amen.
26 Oblegid hyn y rhoddes Duw
hwynt i fynu i ' wŷniau gwarthus :
canys eu ® gwragedd hwy a newid-
iasant yr arfer ^anianol i'r hon sydd
yn erbyn ^ anian :
27 Ac yn gyffelyb y ^ gwŷr hefyd,
gan adael yr arfer naturiol o'r
wraig, a ymlosgent yn eu hawydd
i'w gilydd ; y gwŷr ynghyd â gwŷr
yn gwneuthur brynti, ac yn der-
byn ynddyut eu hunain y cyfryw
dâl am eu cyfeiliorni ag ydoedd
raid.
28 Ac megis nad oedd gymmerad-
wy ganddynt ^gadw Duw yn eii
gwybodaeth, Duw a'u rhoddes hwynt
i fynu i feddwl anghymmeradwy, i
wneuthur y pethau nid oedd wedd-
aidd :
29 Wedi eu llenwi â phob ang-
hyfiawuder, godineb, anwiredd, cy-
bydd-dod, drygioni ; yn llawn cen-
figen, llofruddiaeth, cynnen, twyll,
drwg-auAvydau ;
30 Yn hustyngwyr, yn athrodwyr,
yn gas ganddynt Dduw, yn dra-
haus, yn feilchion, yn fii'ostwyr, yn
ddychymmygwyr drygioni, yn an-
ufudd i rieni,
31 Yn anneallus, yn dorrwyr am-
mod, yn ^angharedig, yn anghym-
modlawn, yn anuhrugarogion :
32 Y rhai yn g wybod cyfiawnder
Duw, fod y rhai sydd yn gwneuth-
ur y cyfryw bethau yn haeddu
marwolaeth, ydynt nid yn unig yn
gwneuthur y pethau hyn, eithr hef-
yd ""yn ^ cyd-ymfoddloni a'r rhai
sydd yn eu gwneuthur hwynt.
PENNOD II.
1 Na all y rhai sydd yn pechu, er eu bod yn
condemnio pechod mewn eraill, mo'u hes-
gusodi eu hunain ; 6 ac mai anhaws o lawer
iddynt dd'iangc rhag barn Duw, 9 pa un
bynnag font ai luddewon ai Cenhedloedd.
14 Nas gall y Cenhedloedd dd'iangc, 17 na'r
luddewon chioaith ; 25 ac na wna eu hen-
waediad lesâd iddynt, oni chadwant y ddeddf.
HERWYDD paham, diesgus
wyt ti, 0 ddyn, pwy bynnag
wyt yn barnu: * canys yn yr hyn
yr wyt yn barnu arall, yr wyt yn
dy gondemnio dy hun : canys ti yr
hwn wyt yn barnu, wyt yn gwneuth-
ur yr un pethau.
2 Eithr ni a wyddom fod barn
Anno
DOMDil
60.
k Amos 2.
4.
7 hytrach.
1 Lef. 18.
22, 23.
Eph. 5. 12.
8 benyw-
iaid.
9 naturiol.
2 natur-
iaeih.
3 gwrryw
laid.
ilNeu,
gydnahod
I)uio.
s ddigariad.
m Hos. 7. 3.
6 Neil,
cydsynio.
» 2 Sam. 12.
5.
Matt. 7. 2.
Barn gyjiawn Duw.
RHUFEINIAID, III.
Am tvneuthur y ddeddf.
Anno
DOMINI
60.
b 2 Petr 3.
c E9. 30. 18.
i lago 5. 3.
t Job 34. 11.
Ts. 62. 12.
Jer. 17. 10.
a 32. 19.
Matt. 16.
27.
pen. 14. 12.
Dat.22.12.
e Amos 3. 2.
Luc 12. 47,
48.
1 Petr 4.
17.
2 Cenhedl-
ddyn.
S Cenhedl-
ddyn.
h Deut. 10.
17.
i Matt. 7.
21.
lago 1. 22,
23,25.
4 rliyng-
ddijnt a'u
fiib/dd yn
ojhitddo,
neu, yn
esgusodi.
k Matt. 25.
31.
1 Cor. 4. 5.
1 loan 5. 22.
Act. 17. 31.
m Mic. 3.
11.
pen. 9. 4.
Duw yn ol gwirionedd, yn erbyn y
rhai a wnant gyfryw bethau.
3 Ac a wyt ti yn tybied hyn, 0
ddyn, yr hwn wyt yn barnu y rhai
sydd yn gwneuthur y cyfryw beth-
au, a thithau yn gwneuthur yr un
pethau, y diengi di rhag barn Duw?
4 Neu a wyt ti yn diystyru golud
ei ddaioni ef, a'i ddioddefgarwch,
^ a'i ymaros, " heb wybod fod daioni
Duw yn dy dy wys di i edifeirwch ?
5 Eithr yn ol dy galedrwydd, a'th
galon ddiedifeiriol, wyt ^ yn trysori
i ti dy hun ddigofaint erbyn dydd
y digofaint, a datguddiad cyfiawn
farn Duw,
6 ^ Yr hwn a dâl i bob un yn ol ei
weithredoedd :
7 Sef i'r rhai trwy barhâu yn
gwneuthur da, a geisiant ogoniant,
ac anrhydedd, ac anllygredigaeth ;
bywyd tragywyddol :
8 Eithr i'r rhai sydd gynhennus,
ac ^anufudd i'r gAvirionedd, eithr
yn ufudd i anghyfiawnder, y bydd
Hid a digofaint ;
9 Trallod ac ing ar bob enaid dyn
sydd yn gwneuthur drwg; yr ludd-
ew ^ yn gyntaf, a'r ^ Groegwr hefyd :
10 Eithr gogoniant, ac anrhydedd,
a thangnefedd, i bob un sydd yn
gwneuthur daioni ; i'r luddew yn
gyntaf, ac i'r ^ Groegwr hefyd.
11 Canys ^nid oes derbyn wyneb
ger bron Duw.
12 Oblegid cynnifer ag a bech-
asant yn ddi ddeddf, a gyfrgollir
hefyd yn ddiddeddf; a chynnifer
ag a bechasant yn y ddeddf, a
fernir wrtli y ddeddf;
13 (Canys 'nid gwrandawyr y
ddeddf sydd gyfiawn ger bron
Duw, ond gwneuthurwyr y ddeddf
a gyfiawnhêir.
14 Canys pan yw y Cenhedloedd,
y rhai nid yw y ddeddf ganddyut,
wrth naturiaeth yn gwneuthur y
pethau sydd yn y ddeddf, y rhai
hyn heb fod y ddeddf ganddynt,
ydynt ddeddf iddynt eu hunain :
15 Y rhai sydd yn dangos gweith-
red y ddeddf yn ysgrifenedig yn eu
calonnau, a'u cyd wybod yn cyd-dyst-
iolaethu, a'«t meddyliau ^yn cyhuddo
eu gilydd, neu yn esgusodi ;)
16 ^ Yn y dydd y barno Duw ddir-
geloedd dynion, yn ol fy efengyl i,
Hrwy lesu Grist.
17 Wele, luddew y'th elwir di, ac
" yr wyt yn gorphwys yn y ddeddf,
ac yn gorfoleddu yn Nuw ;
18 Ac yn gwybod ei ewyllys ef, ac
"yn ^darbod pethau rhagorol, gan
fod wedi dy addysgu o'r ddeddf ;
19 Ac yr wyt yn coelio dy fod yn
dywysog i'r deillion, yn llewyrch
i'r rhai sydd mewn tywyllwch,
20 Yn athraw i'r anghall, yn ddysg-
awdwr i'r rhai bach, a chennyt
"ffurf y gwybodaeth a'r gwirion-
edd yn y ddeddf
21 P Tydi, gan hynny, yr hwn wyt
yn addysgu arall, oni'th ddysgi dy
hun ? yr hwn wyt yn pregethu, Na
ladratter, a ladretti di ?
22 Yr hwn wyt yn dywedyd, Na
odineber, a odinebi di? yr hwn
wyt yn ffieiddio delwau, a gyssegr-
yspeili di ?
23 Yr hwn wyt lyn gorfoleddu
yn y ddeddf, trwy dorri y ddeddf
a ddianrhydeddi di Dduw ?
24 Canys enw Duw o'ch plegid
chwi a geblir ym mhlith y Cen-
hedloedd, megis y mae ' yn ysgrif-
enedig.
25 Canys enwaediad yn wir a wna
lês, OS cedwi y ddeddf: eithr os
troseddwr y ddeddf ydwyt, aeth dy
enwaediad yn ddienwaediad.
26 Os y dienwaediad gan hynny
a geidw gyfiawnderau y ddeddf, oni
chyfrifir ei ddienwaediad ef yn en-
waediad ?
27 Ac oni bydd i'r dienwaediad yr
hwn sydd o naturiaeth, os ceidw y
ddeddf, dy farnu di, yr hwn wrth y
llythyren a'r enwaediad wyt yn tros-
eddu y ddeddf?
28 Canys ' nid yr hwn sydd yn yr
amlwg sydd luddew; ac nid en-
waediad yw yr hyn sydd yn yr
anihvg yn y cnawd :
29 Eithr * yr hwn sydd yn y dirgel
sydd luddew; ac "enwaediad y
galon sydd 'yn yr yspryd, nid yn
y llythyren; ^yr hwn y mae ei
glod nid o ddynion, ond o Dduw.
PENNOD III
1 Bhagorfraint yr luddewon: 3 yr hon ni
choilasant : 9 er hynny y mae y ddeddf yn
eu harnu htcyihau hefyd yn euog o hechod:
20 gan hynny ni chyfiawnheir un cnawd
trwy y ddeddf: 28 eithr pawb, heb wahan-
iaeth, trwy ffydd yn unig : 31 ac etto ni
ddiddymwyd y ddeddf.
PA ragoriaeth gan hynny sydd
i'r luddew ? neu pa fudd sydd
o'r enwaediad ?
2 Llawer, ym mhob rhyw fodd : yn
gyntaf, o herwydd'^darfodyniddiried
iddynt hwy am ymadroddion Duw.
3 Oblegid beth os ''anghredodd
Anno
DOMINI
60.
n Phil. 1.10.
5 profi peth-
au d gwa-
haniaelh
rhijng-
ddynt.
o pen. 6. 17.
2 Tim. 1.
13. a 3. 5.
P Pb. 50. 16,
r2Sam. 12.
14.
Es. 52. 5.
Ezec. 36.
20, 23.
» loan 8. 39.
pen. 9. 6, 7.
Gal. 6. 15.
Dat. 2. 9.
tl Petr 3. 4.
u Col. 2. 11.
Phil. 3. 3.
X pen. 7. 6.
2 Cor. 3. 6.
71 Cor. 4. 5.
2 Cor. 10.
18.
1 Thess. 2.
4.
» Ps. 147.
19, 20.
pen. 9. 4.
b Heb. 4. 2.
1057
Trwy y ddeddfin
RHÜFEINIAID, IV.
chyfiawnhtir un cnawd.
Anno
DOMINI
60.
c Num. 23.
19.
pen. 9. 6.
2 Tim. 2.
13.
d loan 3.
33.
e Ps. 62. 9.
a 116. 11,
fPs. 51. 4.
tarnech.
e Gen. 18,
25.
h Gal. 3. 22.
I Ps. 14. 1,
2,3.
a 5S. 1.
t Ps. 5. 9,
1 Ps. 140. 3.
' l'ä. 10. 7.
n Diar. 1.
16.
Es.50.7,8.
0 Ps. 3G. L
P Kzec. 16,
C3.
3 yn enog o
fiaen Uuw.
q Gal. 2. 16.
r pen. 7. 7.
rhai? ''a wna eu hanghrediniaeth
liwy ffydd Duw yn ofer ?
4 Na atto Duw: eithr ^bydded
Duw yn eirwir, a ^phob dyn yn
gelwyddog; megis yr ysgrifenwyd,
'Fel y'th gyfiawnhâer yn dy eiriau,
ac y gorfyddech ^ pan y'th farner.
5 Eithr OS yw ein hanghyfiawnder
ni yn canmol cyfiawnder Duw, pa
beth a ddywedwn? Ai anghyfiawn
yw Duw, yr hwn sydd yn dwyn
amom ddigofaint? (yn ol dyn yr
wyf yn dy wedyd ;)
6 Na atto Duw : canys wi'th hynny
«pa fodd y barna Duw y byd?
7 Canys os bu gwirionedd Duw
trwy fy nghelwydd i yn helaethach
i'w ogoniant ef, paham y'm bernir
innau etto megis pechadur ?
8 Ac nid, (megis y'n ceblir, ac
megis y dywed rhai ein bod yn
dywedyd,) Gwnawn ddrwg, fel y del
daioni ? y rhai y mae eu damnedig-
aeth yn gyfiawn.
9 Beth gan hynny ? a ydym ni yn
fwy rhagorol ? Nac ydym ddim :
canys ni a brofasom o'r blaen ^ fod
pawb, yr luddewon a'r Groegwyr,
dan bechod ;
10 Megis y mae yn ysgrifenedig,
'Kid oes neb cyfiawn, nac oes un :
11 Nid oes neb yn deall ; nid oes
neb yn ceisio Duw.
12 Gŵyrasant oil, aethant i gyd
yn anfuddiol ; nid oes un yn
gwneuthur daioni, nac oes un.
13 ^ Bedd agored yw eu ceg ; â'u
tafodau y gwnaethant ddichell ;
'gwenwyn aspiaid sydd dan eu
gwefusau :
14 ™Y rhai y mae eu genau yn
11a wn melldith a chwerwedd :
15 "Buan yw eu traed i dyAvallt
gwaed :
16 Distryw ac aflwydd sydd yn
eu ffyrdd :
17 A ffordd tangnefedd ni aduab-
uant :
18 ° Nid oes ofn Duw ger bron eu
llygaid.
19 Ni a wyddom hefyd am ba
bethau bynnag y mae y ddeddf
yn ei ddy wedyd, mai wrth y rhai
sydd dan y ddeddf y mae hi yn ei
ddywedyd : fel p y cauer pob gen-
au, ac y byddo yr holl fyd ^dan
farn Duw.
20 Am hynny ^trwy weithred-
oedd y ddeddf ni chyfiawnliêir un
cnawd yn ei olwg ef; canys 'trwy
y ddeddf y mae adnabod pechod.
t pen. 10.
Gal. 3. 23.
CoL 3. 11,
21 Ac yr awrhon 'yr eglur^vj'd
cyfiawnder Duw heb y ddeddf,
wrth gael tystiolaetli gan y ddeddf
a'r prophwydi ;
22 Sef cyfiawnder Duw yr hion
sydd trwy fiydd lesu Grist, i bawb
ac ar bawb a gredant : canys ' nid
oes gwahaniaeth :
23 Oblegid '• pawb a bechasant, ac
ydynt yn ol am ogoniant Duw ;
24 A hwy wedi eu cyfìawnhâu yn
rhad trwy ei ras ef, trwy y pryn-
edigaeth sydd yng Nglirist lesu :
25 Yr hwn a ^ osododd Duw yn
^ iawn, trwy fiydd yn ei waed ef, i
ddangos ei gyfiawnder ef, trwy
faddeuant ^ y pechodau a wnaethid
o'r blaen, trwy ddioddefgarwch Duw;
26 I ddangos ei gyfiawnder ef y
pryd hwn ; fel y byddai efe yn
gyfiawn, ac yn cyfiawnhâu y neb
sydd o fi}^dd lesu.
27 ^Pa le gan hynny y mae y
gorfoledd? Efe a gauwyd allan.
Trwy ba ddeddf? ai deddf gyfQiih-
redoedd ? Nag ê ; eithr trwy ddeddf
fiydd,
28 Yr ydym ni gan hynny yn cyf-
rif ==mai trwy fiydd y cyfiawnhêir
dyn, heb weithredoedd y ddeddf.
29 Ai i'r luddewon y mae efe yn
Dduw yn unig? onid yiv i'r Cen-
hedloedd hefyd ? Yn wir y mae efe
i'r Cenhedloedd hefyd :
30 Gan mai un Duw sydd, yr hwn
a gyfiawnhâ yr enwaediad wrth
fiydd, a'r dienwaediad trwy fiydd.
31 Wrth hynny, a ydym ni yn
gwneuthur y ddeddf yn ddirym
trwy fiydd ? Na atto Duw : eithr yr
ydym yn cadarnhâu y ddeddf.
PENNOD IV.
1 Ffydd Abraham a gyfrifwyd iddo yn gyf-
iawnder, 10 cyn enwaedu arno, 13 Tnvy
ffydd yn unig y derbyniodd efe aH had yr
addewid. 16 Abraham yw tad pawb a'r
sydd yn credu, 24 Ein ffydd ninnau hefyd
o gyfrijir i ni yn gyfiawnder.
PA beth gan hynny a ddywedwn
ni ddarfod i * Abraham ein tad
ni ei gael, yn ol y cnawd ?
2 Canys os Abraham a gyfiawnhâ-
wyd trwy weithredoedd, y mae iddo
orfoledd ; eithr nid ger bron Duw.
3 Canys pa beth a ddywed yr ys-
grythyr ? ^ Credodd Abraham i
Dduw; a chyfrifwyd iddo yn gyf-
iawnder.
4 Eithr i'r neb sydd yn gweithio, ni
chyfrifir y gwobr o ras, ond o ddyled.
5 Eithr ^ i'r neb nid y w yn gweithio, , " pen. ii. s.
ond yn credu yn yr hwn sydd yn
Ffydd Ahràliam.
RHUFEINIAID, V. Llaivenydd mewn gobaith.
Anno
DOMINI
60.
d P3. 32, 1,
2.
e Gen. 17.
10.
2ie{.
fLncl9. 9.
ad. 12, 16.
Gal. 3. 7.
8 Gal. 3. 18.
h pen. 3.20.
a 5. 13, 20.
a 7. 8, 10.
1 Cor. 15.
56.
2 Cor. 3. 7,
9.
GaL3. 19.
1 loan 3. 4.
k Gen. 17. 6.
iyngy-
ffelyb îr
ne&.
I pen. 8. 11.
n> Gen. 15.
5.
n Gen. 17.
17.
a 18. 11.
Heb. 11.
11, 12.
cyfiawnhâu yr annuwiol, ei ffydd ef
a gyfrifir yn gyfiawnder.
6 Megis y mae Dafydd hefyd yn
datgan dedwyddwch y dyn y mae
Duw yn cyfrif cyfiawnder iddo heb
weithredoedd, gaii ddywedyd,
7 ^ Dedwydd yw y rhai y maddeu-
wyd eu hanwireddau, a'r rhai y
cuddiwyd eu pechodau :
8 Dedwydd yw y gwr nid yw yr
Arglwydd yn cyfrif pechod iddo.
9 A ddcieth y dedwyddwch hwn
gan hynny ar yr enwaediad yn unig,
ynte ar y dienwaediad hefyd ? canys
yr ydym yn dywedyd ddarfod cyfrif
ffydd i Abraham yn gyfiawnder.
10 Pa fodd gan hynny y cyfrifwyd
hi? ai pan oedd yn yr enwaediad,
ynte yn y dienwaediad ? Nid yn yr
enwaediad, ond yn y dienwaediad.
11 Ac ^efe a gymmerth arwydd
yr enwaediad, yn ^ insel cyfiawnder
y ffydd, yr hon oedd ganddo yn y
dienwaediad: fel ^y byddai efe yn
dad pawb a gredent, yn y dienwaed-
iad ; fel y cyfrifid cyfiawnder idd-
ynt hwythau hefyd :
12 Ac yn dad yr enwaediad, nid
i'r rhai o'r enwaediad yn unig, ond
i'r sawl hefyd a gerddant Iwybrau
ffydd Abraham ein tad ni, yr hon
oedd ganddo yn y dienwaediad.
13 Canys nid trwy y ddeddf y
daetli yr addewid i Abraham, neu
i'w had, y byddai efe yn etifedd y
byd ; eithr trwy gyfiawnder ffydd.
14 Canys ^os y rhai sydd o'r ddeddf
yw yr etifeddion, gwnaed ffydd yn
ofer, a'r addewid yn ddirym.
15 Oblegid ^ y mae y ddeddf yn
peri digofaint; canys lie nid oes
deddf, nid oes gamwedd.
16 Am hynny o ffydd y mae, fel y
hyddai yn ol gras : fel y byddai yr
addewid yn sicr i'r holl had ; nid yn
unig i'r hwn sydd o'r ddeddf, ond
hefyd i'r hwn sydd o fiydd Abra-
ham, ' yr hwn yw ein tad ni oil,
17 (Megis y mae yn ysgrifenedig,
''Mi a'th wneuthum yn dad Uawer
0 genhedloedd,) ^ ger bron y neb y
credodd efe iddo, se/Duw, yr hwn
sydd yn bywhâu y meirw, ac sydd
'yn galw y pethau nid ydynt, fel
pe byddent:
18 Yr hwn yn erbyn gobaith a
gredodd dan obaith, fel y byddai
efe yn dad cenhedloedd lawer ; yn
01 yr hyn a ddywedasid, "Felly y
bydd dy had di.
19 Ac efe, yn ddiegwan o fifydd, ° nid
ystyriodd ei gorph ei hun, yr liivn
oedd yr awrhon wedi marweiddio,
ac efe ynghylch can mlwydd oed,
na marweidd-dra bru Sara.
20 Ac nid ammheuodd efe addew-
id Duw trwy anghrediniaeth ; eithr
efe a nerthwyd yn y ffydd, gan roddi
gogoniant i Dduw :
21 Ac yn gwbl sicr ganddo, am
yr hyn a addawsai efe, °ei fod ef
yn abl i'w wneuthur hefyd.
22 Ac am hynny y cyfrifwyd iddo
yn gyfiawnder.
23 Eithr p nid ysgrifenwyd hynny
er ei fwyn ef yn unig, ddarfod ei
gyfrif iddo ;
24 Ond er ein mwyn ninnau hef-
yd, i'r rhai y cyfrifir, y rhai ydym
yn credu yn yr hwn "^a gyfododd
lesu ein Harglwydd ni o feirw :
25 Yr hwn a draddodwyd dros
ein pechodau ni, ac a gyfodwyd i'n
cyfiawnhâu ni.
PENNOD V.
1 Wedi ein cyfiawnhau tncy ffydd, y mae i ni
dangnefedd rhyngom a Duw, 2 a llawenydd
yn ein gobaith : 8 gan ein cymmodi trwy ei
waed e/, a nyni yn elynion iddo, 10 y caion
yn hytrach fod yn gadwedig wedi ein cym-
modi. 12 Megis y daeth pechod a marwol-
aeih trwy Adda, 17 felly yn hytrach y daw
cyfiawnder a bywyd trwy lesu Grist. 20 Lie
yr amlhaodd pechod, y rhagor-amlhaodd gras.
AM hynny, *gan ein bod wedi ein
. cyfiawnhau trAvy ffydd, y mae
gennym heddwch tu ag at Dduw,
trwy ein Harglwydd lesu Grist :
2 ''Trwy yr hwn hefyd y cawsom
ddyfodfa trwy fiydd i'r gras hwn, yn
yr hwn yr ydym yn sefyll, ac ''yn gor-
foleddu dan obaith gogoniant Duw.
3 Ac nid felly yn unig, eithr yr
ydym yn gorfoleddu mewn gor-
thrymderau ; * gan wybod fod gor-
thrymder yn peri dîoddefgarwch ;
4 A dioddefgarwch, brofiad; a
phrofiad, obaith:
5 A gobaith ni chywilyddia, am
fod cariad Duw wedi ei dywallt yn
ein calonnau ni, trwy yr Yspryd
Glan yr hwn a roddwyd i ni.
6 Canys Crist, pan oeddym ni etto
yn weiniaid, mewn ^pryd a fu farw
dros yr annuwiol.
7 Oblegid braidd y bydd neb farw
dros un cyfiawn : oblegid dros y da
ysgatfydd fe feiddiai un farw hefyd.
8 Eithr * y mae Duw yn canmol ei
gariad tu ag attom ; oblegid, a
nyni etto yn bechaduriaid, i Grist
farw trosom ni.
9 Mwy ynte o lawer, a nyni yn
Anno
DOMINI
60.
0P9.II5.3.
Heb. 11.
19.
P pen. 15. 4.
1 Cor. 10. 6,
11.
<î Act. 2. 24.
a 13. 30.
» Es. 32. 17.
loan 16. 33.
b Eph. 2.
18. a 3. 12.
Heb. 10.19.
0 Heb. 3. 6.
dlagol. 3.
• loan 15.
13.
lPetr3.18.
1 loan 3.
16. a 4. 9.
Cymmod trwy Grist.
RHUFEINIAID, VI.
Oyjlog pecliod
Anno
DOMINI
60.
fpen. 8. 32.
E 2 Cor. 5.
19.
Eph. 2. 16.
h loan 5. 26.
a 14. 19.
2 Cor. 4.10,
11.
1 Gen. 3. 6.
1 Oor. 15.
21.
k Gen. 2.17.
pen. 6. 23.
1 pen. 4. 15.
I loan 3. 4.
m 1 Cor. 15.
21, 22, 45.
n Matt. 20.
28.
a 26. 23.
3 un cam-
viedd.
B un cyf-
iawnder.
o loan 12.
32.
Héb.2. 9.
P loan. 15.
22.
pen. 4. 15.
a 7. 8.
Gal. 3. 19,
23.
awr wedi ein cyfiawnhau trwy ei
waed ef, y'n hachubir rhag digof-
aint trwyddo ef.
10 Canys ^os pan oeddym yn elyn-
ion, 8 y'n heddychwyd â Duw trwy
farwolaeth ei Fab ef ; mwy o lawer,
wedi ein heddychu, y'n hachubir
^ trwy ei fy wyd ef.
11 Ac nid hynny yn unig, eithr
gorfoleddu yr ydym hefyd yn Nuw
trwy ein Harglwydd lesu Grist,
trwy yr hwn yr awrhon y derbyn-
iasom y cymmod.
12 Am hynny, megis * trwy un dyn
y daeth pechod i'r byd, a ^marwol-
aeth trwy bechod ; ac felly yr aeth
marwolaeth ar bob dyn, yn gym-
maint a phechu o bawb :
13 Canys hyd y ddeddf yr oedd
pechod yn y byd : eithr ' ni chyf-
rifir pechod pryd nad oes deddf.
14 Eithr teyrnasodd marwolaeth o
Adda hyd Moses, ie, arnynt hwy y
rhai ni phechasant yn ol cyfFelyb-
iaeth camwedd Adda, "* yr hwn y w
flfurf yr un oedd ar ddyfod.
15 Eithr nid megis y camwedd,
felly y mae y dawn liefyd. Canys os
trwy gamwedd un y bu feirw 11a w-
er ; mwy o lawer yr amlhaodd gras
Duw, a'r dawn trwy ras yr un dyn
lesu Grist, " i laweroedd.
16 Ac nid megis y bu trwy un a
bechodd, y mae y dawn: canys y
farn a ddaeth o un camwedd i gon-
demniad ; eithr y dawn sydd o
gamweddau lawer 1 gyfìawnhâd.
17 Canys os trwy ^ gamwedd un y
teyrnasodd marwolaeth trwy un;
mwy o lawer y caiff y rhai sydd yn
derbyn llîosowgrwydd o ras, ac o
ddawn cyfiaŵuder, deyrnasu mewn
bywyd trwy un, lesu Grist
18 Felly gan hynny, megis trwy
* gamwedd un y daeth barn ar bob
dyn i gondemniud ; felly hefyd trwy
^gyfiawnder un y daeth y dawn
" ar bob dyn i gyfiawnhâd bywyd.
19 Oblegid megis trwy anufudd-
dod un dyn y gwnaethpwyd llawer
yn bechailuriaid ; felly trwy ufudd-
dod un y gwneir llawer yn gyfiawn.
20 Eithr Py ddeddf a ddaeth i
mewn fel yr amlhâi y camwedd;
eithr He yr amlhaodd y pechod, y
rhagor-amlhaodd gras :
21 Fel megis y teyrnasodd pech-
od i farwolaeth, felly hefyd y teyrn-
asai gras trwy gyfiawnder i fywyd
tragywyddol, trwy lesu Grist ein
Harglwydd.
1060
PENNOD VI.
1 Na ddylem ni fyw mewn pechod, 2 a ninnau
wedi marw iddo ; 3 megis y mae ein hedydd
ni yn dangos. 12 Na theyrnased pechod
mwyach, 18 gan ddarfod i ni ymroi i was-
anaeth cyfiawnder ; 23 ac o herwydd mai
cyflog pechod yw marwolaeth.
BETH wrth hynny a ddywedwn
ni? a drigwn ni yn wastad
mewn pechod, fel yr amlhao gras ?
2 Na atto Duw. A ninnau wedi
meirw i bechod, pa wedd y byddwn
byw etto ynddo ef ?
3 Oni wyddoch chwi, *am gyn-
nifer o honom ag a ^fedyddiwyd i
Grist lesu, ein bedyddio ni iV
farw^olaeth ef ?
4 ^Claddwyd ni gan hynny gyd
ag ef trwy fedydd i farwolaeth :
fel ''megis ag y cyfodwyd Crist o
feirw trwy ogoniant y Tad, ^ felly
y rhodiom ninnau hefyd mewn
newydd-deb buchedd.
5 Canys os gwnaed ni yn gyd-
blanhigion i gyifelybiaeth ei farwol-
aeth el, felly y byddwn i gyffelyb-
iaeth ei adgyfodiad ef.
6 Gan wybod hyn, ddarfod ^ croes-
hoelio ein hen ddyn ni gyd ag ef, er
mwyn dirymmu ^corph pechod, fel
rhag llaw na wasanaethom bechod.
7 Canys ^y mae yr hwn a fu
farw, wedi ei ^ryddhâu oddi wrth
bechod.
8 Ac ^" OS buom feirw gyd â Christ,
yr ydym ni yn credu y byddwn
byw hefyd gyd ag ef :
9 Gan wybod nad yw 'Crist, yr
hwn a gyfodwyd oddi wrth y meirw,
yn marw mwyach ; nad arglwydd-
iaetha marwolaeth arno mwyach.
10 Canys fel y bu efe farw, ^ efe a
fu farw unwaith 1 bechod : ac fel y
mae yn byw, ^ byw y mae i Dduw.
11 Felly chwithau hefyd, cyfrif-
wch eich hunain yn feirw i bechod :
eithr ™ yn fyw i Dduw, yng Nghrist
lesu ein Harglwydd.
12 °Na theyrnased pechod gan
hynny yn eich corph marwol, i
ufuddhâu o honoch iddo yn ei
chwantau.
13 Ac na **roddwch eich aelodau
yn ^arfau anghyfiawnder i bech-
od : eithr p rhoddwch eich hunain i
Dduw, megis rhai o feirw yn fyw ;
a'ch aelodau yn arfau cyfiawnder
i Dduw.
14 Canys nid arglwyddiaetha pech-
od arnoch chwi : oblegid nid ydych
chwi dan y ddeddf, eithr dan ras.
15 Beth wrth hynny ? a bechwn ni,
o pen. 7. 5.
Col. 3. 5.
lago 4. 1.
* offer.
V pen. 12. 1.
lPetr4.2.
yw marwolaeth.
RHUFEINIAID, VII.
Cyf faith pechod.
Anno
DOMESri
60.
«1 1 Cor. 9.
21.
Gal. 5. 18.
r Matt. 6. 24.
loan 8. 31.
2 Petr 2.
19.
• 2 Tim. L
13.
5 Gr. iV hon
y^ch tra-
ddodwyd.
tloan 8.32.
1 Cor. 7. 22.
Gal. 5. 1.
6 i gyf.
iawnder.
u pen. 7. 5.
X Gen. 2. 17.
pen. 5. 12.
lago 1. 15.
» 1 Cor. 7.
39.
b Matt. 5.
32.
*i o herwydd nad ydym dan y ddeddf,
eithr dan ras ? Na atto Duw.
16 Oni wyddoch chwi, mai 'i bwy
bynnag yr ydych yn eich rhoddi
eich hunain yn weision i ufuddhâu
iddo, eich bod yn weision i'r hwn yr
ydych yn ufuddhâu iddo ; pa un
bynnag ai i bechod i farwolaeth,
ynte i ufudd-dod i gyfiawnder ?
17 Ond i Dduw y bo y dîolch,
eich bod chwi gynt yn weision i
bechod; eithr ufuddhau o honoch
o'r galon i'r ■ ffurf o athrawiaeth ^ a
draddodwyd i chwL
18 Ac *wedi eich rhyddhâu oddi
wrth bechod, fe a'ch gwnaethpwyd
yn weision i gyfiawnder.
19 Yn ol dull dynol yr ydwyf
yn dywedyd, oblegid gwendid eich
cnawd chwi. Canys megis ag y
rhoddasoch eich aelodau yn weis-
ion i aflendid ac anwiredd, i an-
wiredd ; felly yi- awrhon rhoddwch
eich aelodau yn weision i gyfiawn-
der, i sancteiddrwydd.
20 Canys pan oeddych yn weis-
ion pechod, rhyddion oeddych ^oddi
wrth gyfiawnder.
21 " Pa fírwyth gan hynny oedd i
chwi y pryd hwnnw o'r pethau y
mae arnoch yr awrhon gywilydd
o'u plegid ? canys diwedd y pethau
hynny yw marwolaeth.
22 Ac yr awrhon, wedi eich rhydd-
hâu oddi wrth bechod, a'ch gwneuth-
ur yn weision i Dduw, y mae i chwi
eich ffrwyth yn sancteiddrwydd, a'r
diwedd yn fywyd tragywyddol.
23 Canys * cyflog pechod yw marw-
olaeth ; eithr dawn Duw yw bywyd
tragywyddol, trwy lesu Grist ein
Harglwydd.
PENNOD VII.
1 Nad oes un ddeddf yn arglwyddîaethu ar
ddyn, ond tra fyddo byw : 4 ond ein bod ni
wedi meirw i'r ddeddf. 7 Etto nad yw y
ddeddf bechod ; 12 eithr sanclaidd, a chyf-
iawn, a da; 16/eî yr ydwyf fî yn cydnabod,
ac yn ddrwg gennyf nas gallaf ei chadw,
ONI wyddoch chwi, frodyr, (can-
ys wrth y rhai sydd yn gwybod
y ddeddf yr wyf yn dywedyd,) fod
y ddeddf yn arglwyddiaethu ar
ddyn tra fyddo efe byw ?
2 Canys *y wraig y mae iddi wr,
sydd yn rhwym wrth y ddeddf i'r
gwr, tra fyddo efe byw : ond o bydd
marw y gwr, hi a ryddhâwyd oddi
wrth ddeddf y gwr.
3 Ac felly, ■" os a'r gwr yn fy w, y
bydd hi yn eiddo gwr arall, hi a
elwir yn odinebus : eithr os marw
fydd ei gwr hi, y mae hi yn rhydd
oddi wrth y ddeddf; fel nad yw
hi odinebus, er bod yn eiddo gwr
arall.
4 Ac felly chwithau, fy mrodyr,
ydych " wedi meirw i'r ddeddf trwy
gorph Crist ; fel y byddech eiddo un
arall, sef eiddo yr hwn a gyfodwyd
o feirw, fel ^y dygem fli'wyth i
Dduw.
5 Canys pan oeddym yn y cnawd,
gwŷniau pechodau, y rhai oedd trwy
y ddeddf, oedd * yn gweithio yn
ein haelodau ni, 4 ddwyn ffrwyth
i farwolaeth.
6 Eithr yn awr y rhyddhâwyd
ni oddi wrth y ddeddf, e wedi ein
meirw i'r peth y'n hattelid ; fel y
gwasanaethem mewn ''newydd-deb
yspryd, ac nid yn hender y Uythyren.
7 Beth wrth hynny a ddywedwn
ni? Ai pechod yw y ddeddf? Na
atto DuAv. Eithr 'nid adnabûm i
bechod, ond wrth y ddeddf: canys
nid adnabuaswn i drachwant, oni
bai ddywedyd o'r ddeddf, ''Na thra-
chwanta.
8 Eithr ' pechod, wedi cymmeryd
achlysur trwy y gorchymyn, a weith-
iodd ynof fi bob trachwant.
9 Canys "" heb y ddeddf marw
oedd pechod. Eithr yr oeddwn i
gynt yn fyw heb y ddeddf: ond
pan ddaeth y gorchymyn, yr ad-
fywiodd pechod, a minnau a fûm
farw.
10 A'r gorchymyn, "yr hwn yd-
oedd i fywyd, hwnnw a gaed i mi
i farwolaeth.
11 Canys pechod, wedi cymmeryd
achlysur trwy y gorchymyn, a'm
twyllodd i; a thrwy hwnnw a'm
lladdodd.
12 Felly yn wir " y mae y ddeddf
yn sanctaidd ; a'r gorchymyn yn
sanctaidd, ac yn gyfiawn, ac yn dda.
13 Gan hynny a wnaethpwyd y
peth oedd dda, yn farwolaeth i mi ?
Na atto Duw. Eithr pechod, fel
yr ymddangosai yn bechod, gan
weithio marwolaeth ynof fi trwy
yr hyn sydd dda; fel y byddai
pechod trwy y gorchymyn yn dra
phechadurus.
14 Canys ni a wyddom fod y ddeddf
yn ysprydol : eithr myfi sydd gnawd-
ol, P wedi fy ngwerthu dan bechod.
15 Canys yr hyn yr wyf yn ei
wneuthur, nid yw foddlawn gen-
nyf: canys "^nid y peth yr wyf yn
ei ewyllysio, hynny yr wyf yn ei
LIS
Anno
DOMINI
60.
0 pen. 8. 2.
GaL 2. 19.
a 5. 18.
<iGaL5. 22.
• pen. 6. 13.
' pen. 6. 21.
Gal. 5. 1'J.
Í pen. 6. 2.
Í» pen. 2. 29.
2Cor. 3. 6.
' pen. 3. 20.
k Exod. 20.
17.
Deut.5.21.
Act. 20. 3a.
1 pen. 4. 15.
a 5. 20.
m 1 Cor. 15.
66.
n Lef. 18. 5.
Ezcc. ÜO.
11, 13, 21.
o 1 Tim. 1.
P2 Bren, 21.
20, 25.
qCal. 5. 17.
Dedclf pecliod.
RHUFEINIAID, VIII. Amy cnawd a'r Yspryd.
Anno
DOMINI
60.
r Gen. 6. 5,
a 8. 21.
• 2 Cor. 4.
16.
Eph. 3. 16.
Col. 3. 9,
10.
t Gal. 5. 17.
2 ÿ cor.ph
marwol-
aeth hwn.
• GaL 5. 16,
25.
») loan 8. 3a
pen. 6. 18,
22.
Gal. 2. 19,
a 5.1.
« 1 Cor. 15.
45.
2 Cor. 3. 6.
wneuthur ; eitlir y peth sydd gas gen-
nyf, hyn yr ydwyf yn ei wneuthur.
16 Ac OS y peth nid wyf yn ei
ewyllysio, liynny yr wyf yn ei
wneuthur, yr wyf fi yn cydsynio
a'r ddeddf mai da ydyw.
VJ Felly yr awrhon nid myfi sydd
mwy yn gwneuthur hynny, eithr y
pechod yr hwn sydd yn trigo ynof fi.
18 Canys mi a wn nad oes ' ynof fi
(hynny yw, yn fy nghnawd i,) ddim
da yn trigo: oblegid yr ewyllysio
sydd barod gemiyf ; eithr cwblhâu
yr hyn sydd dda, nid wyf yn medru
arno.
19 Canys nid wyf yn gwneuthur
y peth da yr wyf yn ei ewyllysio ;
ond y drwg yr hwn nid wyf yn
ei ewyllysio, hynny yr wyf yn ei
wneuthur.
20 Ac OS ydwyf fi yn gwneuthur y
peth nid wyf yn ei ewyllysio, nid
myfi mwyach sydd yn ei wneuthur,
ond y pechod sydd yn trigo ynof fi.
21 Yr ydwyf fi gan hynny yn cael
deddf, a mi yn ewyllysio gwneuth-
ur da, fod drwg yn bresennol gyd
â ml
22 Canys ymhyfrydu yr wyf yng
nghyfraith Duw, yn ol * y dyn oddi
mewn :
23 Eithr *yr wyf yn gweled deddf
arall yn fy aelodau, yn gwrthryfela
yn erbyn deddf fy meddwL ac yu
fy nghaethiwo i ddeddf pechod, yr
hon sydd yn fy aelodau.
24 Ys truan o ddyn w yf fi ! pwy
a'm gwared i oddi wrth ^gorph y
farwolaeth hon ?
25 Yr wyf fi yn dîolch 1 Dduw,
trwy lesu Grist ein Harglwydd.
Felly gan hynny, yr wyf fi fy hun
a'r meddwl yn gwasanaethu cyf-
raith Duw ; ond a'r cnawd, cyfraith
pechod.
PENNOD VIII.
1 Bod y rhai sydd yng Nghrist, ac yn hyw yn ol
yr Yspryd, yn rhyddion oddi wrth ddamned-
igaeth. 5, 13 Pa niwed sydd yn digicydd
oddi wrth y cnawd; 6, 14 a pha lês oddi
wrth yr Yspryd, 11 ac o fod yn blentyn i
Dduw : 19 ijr hwn y mae pah peth yn hir-
aethu am ei ogoneddus ymwared: 29 yr hwn
a rag-ordeiniwyd gan Dduw. 38 Na all dim
ein gwalianu ni oddi wrth ei gariad e/.
NID oes gan hynny yn awr ddim
damnedigaeth i'r rhai sydd
yng Nghrist lesu, y rhai sydd *yn
rhodio nid yn ol y cnawd, eithr yn
ol yr Yspryd.
2 Canys ^ deddf " Yspryd y bywyd
yng Nghrist lesu a'm rhyddhaodd
10C2
i oddi wrth ddeddf pechod a marw-
olaeth.
3 Canys ^ yr hyn ni allai y ddeddf,
0 herwydd ei bod yn wan trwy y
cnawd, Duw a ddanfonodd ei Fab ei
hun y'nghyffelybiaeth cnawd pech-
adurus, " ac am bechod a gondemn-
iodd bechod yn y cnawd :
4 Fel y cyflawnid cyfiawnder y
ddeddf ynom ni, y rhai ydym yn
rhodio, nid yn ol y cnawd, eithr yn
01 yr Yspryd.
5 Canys "^y rhai sydd yn ol y
cnawd, am bethau y cnawd y maent
yn synio : eithr y rhai sydd yn ol
yr Yspryd, am bethau yr Yspryd.
6 Canys ^syniad y cnawd, marw-
olaeth yw; a syniad yr Yspryd,
bywyd a thangnefedd yw :
7 Oblegid syniad y cnawd sydd
elyniaeth yn erbyn Duw : canys nid
yw ddarostyngedig i ddeddf Duw ;
^oblegid nis gall chwaith.
8 A'r rhai sydd yn y cnawd, ni
allant ryngu bodd Duw.
9 Eithr chwychwi nid ydych yn y
cnawd, ond yn yr Yspryd, od yw
s Yspryd Duw yn trigo ynoch. Ac
od oes neb heb ** Yspryd Crist gan-
ddo, nid yw hwnnw yn eiddo ef.
10 Ac OS yw Crist ynoch, y mae y
corph yn farw, o herwydd pechod ;
eithr yr Yspryd yn fywyd, o her-
wydd cyfiawnder.
11 Ac OS Yspryd ' yr hwn a gyfod-
odd lesu o feirw sydd yn trigo
ynoch ; ^ yr hwn a gyfododd Grist o
feirw a fywioccâ hefyd eich cyrph
marwol chwi, *trwy ei Yspryd yr
hwn sydd yn trigo ynoch.
12 Am hynny, frodyr, dyledwyr
ydym, nid i'r cnawd, i fyw yn ol
y cnawd.
13 Canys 'os byw yr ydych yn
ol y cnawd, meirw fyddwch : eithr
OS ydych "yn marweiddio gweith-
redoedd y corph trwy yr Yspryd,
byw fyddwch.
14 Canys "y sawl a arweinir gan
Yspryd Duw, y rhai hyn sydd blant
i Dduw.
15 Canys * ni dderbyniasoch ys-
pryd caethiwed drachefn i bcri ofh;
eithr derbyniasoch p Yspryd mab-
wysiad, trwy yr hwn yr ydym yn
llefain,iAbba, Dad.
16 Y mae 'yr Yspryd ^hwn yn
cyd-dystiolaethu â'n hyspryd ni, ein
bod ni yn blant i Dduw :
17 Ac OS plant, etifeddion hefyd ;
sef etifeddion i Dduw, a chyd-eti-
Amy mahwysiad.
RHÜFEINIAID, IX.
Sail gobaith y Cristion.
Anno
DOMINI
60.
«Act. 14. 22.
2 Tim. 2.
11, 12.
1 2 Cor. 4. 17.
1 Petr 1. 6,
7. a 4. 13.
u 2 Petr 3.
13.
1 1 loan 3. 2.
6 yr holl
greadig-
aeih.
T 2 Cor. 5.
2,4.
« Luc 21. 28.
Eph. 4. 30.
> 2 Cor. 5. 7.
lleb. 11. 1.
b Matt. 20.
22.
lago 4. 3.
c- Zech. 12.
10.
Kph. 6. 18.
d. 1 CUron.
28.9.
Ps. 7. 9.
Jer.11.20.
a 17. 10.
Act. 1. 24.
Uat. 2. 2a.
7 ei/od e/e.
e 1 loan 5.
14.
fExod. 33.
12, 17.
Ps. 1. 6.
Jer. 1. 5.
Matt. 7. 23.
pen. 11. 2.
2 Tim. 2.
19.
1 1'ctr 1. 2.
E Eph. 1. 6,
11.
b loan 17.
12.
2 Cor. 3. 18.
Phil. 3. 21.
1 loan 3. 2.
1 Col. 1. 15,
18.
lleb. 1. 6.
Uat. 1. Ö.
feddion â Christ : * os ydym yn cyd-
ddioddef gyd âg ef, fel yn cyd-
ogonedder hefyd.
18 Oblegid yr ydwyf yn cyfrif,
*nad yw dioddefiadau yr amser pre-
sennol hwn, yn haeddu ev cyffelyhu
i'r gogoniant a ddatguddir i ni.
19 Canys "awydd-fryd y creadur
sydd yn disgwyl am ^ddatguddiad
meibion Duw.
20 Canys y creadur sydd wedi ei
ddarcstwng i oferedd ; nid o'i fodd,
eithr oblegid yr hwn a'i darostyng-
odd:
21 Dan obaith y rhyddhêir y
creadur yntau hefyd, o gaethiwed
Uygredigaeth, i ryddid gogoniant
plant Duw.
22 Canys ni a wyddom fod ^pob
creadur yn cyd-ocheneidio, ac yn
cyd-ofidio hyd y pryd hwn.
23 Ac nid yn unig y creadur, ond
ninnau hefyd, y rhai sydd gennym
flaen-fírwyth yr Yspryd ; ^ yr ydym
ninnau ein hunain hefyd yn ochen-
eidio ynom ein hunain, gan ddisgwyl
y mabwysiad, sf/'^prynedigaeth ein
corph.
24 Canys trwy obaith y'n hiacli-
âwyd. Eithr ^ y gobaith a welir, nid
yw obaith : oblegid y peth y mae
un yn ei weled, i ba beth y mae
etto yn ei obeithio ?
25 Ond OS ydym ni yn gobeithio
yr hyn nid ym yn ei weled, yr ydym
trwy amynedd yn disgwyl am dano.
26 A'r un ffunud y mae yr Yspryd
hefyd yn cynnorthwyo ein gwendid
ni. Canys ^ni wyddom ni beth a
weddiom, megis y dylem : eithr ^ y
mae yr Yspryd ei hun yn erfyn
trosom ni âg ocheneidiau annhraeth-
adwy.
27 * A'r hwn sydd yn chwilio y
calonnau, a ŵyr beth yw meddwl
yr Yspryd ; "^ canys y mae efe ® yn
ol ewyllys Duw yn erfyn dros y
saint.
28 Ac ni a wyddom fod pob peth
yn cyd-weithio er daioni i'r rhai
sydd yn caru Duw ; sefi'v rhai sydd
wedi eu galw yn ol ei arfaeth ef.
29 Oblegid y rhai 'a rag-wybu,
sa ragluniodd efe hefyd ^i fod yn
un ffurf â delw ei Fab ef ; *fel y
byddai efe yn gyntaf-anedig ym
mhlith brodyr lawer.
30 A'r rhai a ragluniodd efe, y
rhai hynny hefyd a alwodd efe ; a'r
rhai a alwodd efe, y rhai hynny
hefyd a gyfiawnhaodd efe ; a'r rhai
a gyfiawnhaodd efe, y rhai hynny
hefyd ^ a ogoneddodd efe.
31 Beth gan hynny a ddywedwn
ni wrth y pethau hyn? 'Os yw
DuAv trosom, pwy a all fod i'n
herbyn ?
32 ™ Yr hwn nid arbedodd ei briod
Fab, ond " a'i traddododd ef trosom
ni oil ; pa wedd gyd âg ef hefyd
na ddyry efe i ni bob peth ?
33 Pwy a rydd ddim yn erbyn
etholedigion Duw? "Duw yiv yr
hwn sydd yn cyfiawnhâu :
34 pPwy yw yr hwn sydd yn damn-
io? Crist yw yr hwn a fu farw,
ie, yn hytrach, yr hwn a gyfodwyd
hefyd ; '^ yr hwn hefyd sydd ar dde-
heulaw Duw, 'yr hwn hefyd sydd
yn erfyn trosom ni.
35 Pwy a'n gwahana ni oddi wrth
gariad Crist? ai gorthrymder, neu
ing, neu ymlid, neu newyn, neu
noethni, neu enbydrwydd, neu
gleddyf?
36 Megis y mae yn ysgrifenedig,
*Er dy fwyn di yr ydys yn ein lladd
ni ar hyd y dydd ; cyfrifwyd ni fel
defaid i'r lladdfa.
37 * Eithr yn y pethau hyn oil yr
ydym ni yn fwy na choncwerwyr,
trwy yr h>vn a'n carodd ni.
38 Canys y mae yn ddiogel gen-
nyf, na all nac angau, nac einioes,
nac angelion, na ^" thy wysogaethau,
na meddiannau, na phethau pre-
sennol, na phethau i ddyfod,
39 Nac uchder, na dyfnder, nac
un creadur arall, ein gwahanu ni
oddi wrth gariad Duw, yr hwn
sydd yng Nghrist lesu ein Har-
glwydd
PENNOD IX
1 Paul yn ddrwg ganddo dros yr luddewon.
7 Nad oedd holl had Abraham yn blant yr
addewid. 18 Bod Duw yn trugarhâu wrth
y neb y mynno. 21 F gall y crochemjdd
wneuthur a'i hridd y peth a fynno. 25 Dar-
fod rhag-fynegi galwedigaeth y Cenhedloedd,
a gwithodiad yr luddewon. 32 Yr achos
paham y croesaivodd cyn lleied oV luddewon
gyfiawivder ffydd.
^'\7' GWmiONEDD yr wyf fì yn
X ei ddywedyd yng Nghrist, nid
wyf yn dywedyd celwydd, a'm cyd-
wybod hefyd yn cyd-dystiolaethu â
mi yn yr Yspryd Glân,
2 ^ Fod 1 mi dristyd mawr, a gofid
dibaid i'm calon.
3 Canys ''mi a ddymunwn fy mod
fy hun 2yn anathema oddi wrth
Grist dros fy mrodyr, seffj nghen-
edl yn ol y cnaw^d :
Anno
DOMINI
60.
k Eph. 2. 6.
1 Nam. 14. 9.
™ pen. 5. 6,
10.
n pen. 4. 25.
oEs.50.8,!».
Dat. 12. lU,
11.
P Job 34. 29.
<J Marc 16.
19.
Col. 3. 1.
Heb. 1. 3.
a 8.1.
a 12. 2.
r Heb. 7. 25.
a 9. 24.
• Pa. 44. 22.
2 Cor. 4. 11.
1 1 Cor. 15.
57.
2 Cor. 2. 14.
1 loan 4. 4.
a 5. 4, 5.
Dat. 12. 11.
n Eph. 1.
21. a 6. 12.
Col. 1. 16.
a 2. 1.5.
1 Petr 3.
22.
» 2 Cor. 1.
2a a 11. 31.
b pen. 10. 1.
c Exod. 32.
32.
2 wedify
ngwahanu.
Wrth y neh y mynno
RHUFEINIAID, IX.
y trugarhâ Duw.
Anno
DOMINI
60.
d Deut. 7. 6.
e Exod. 4.
92.
Jer. 31. 9.
Í 1 Sam. 4.
21.
3 testament-
au.
SFs.147.19.
h pen. 3. 2.
Eph. 2. 12.
i pen. 1. 3.
k Jer. 23. 6.
loan 1. 1.
Act. 20. 23.
Heb. L 8.
1 pen. 3. 3.
n> pen. 2. 28,
29.
a 4. 12, 16.
Gal. 6. 16.
4 yw y rliai
hyn oil Is-
rael a'r a
ydynt o Is-
rael.
n GaL 4. 23.
o Gen. 21.
12.
Heb. 11. 18.
P Gal. 4. 28.
<1 Gen. 18.
10.
I- Gen. 25. 21.
s pen. 4. 17.
t Gen. 25. 23.
5 r m ivyctf.
6 lleiaf.
u Mai. 1. 2,
3.
X Job 34. 10.
y Exod. 33,
19.
» Edrych
Gal. 3. 8,
22.
a Exod. 9.
IG.
4 "^ Y rhai sydd Israeliaid ; * eiddo
y rhai yw y mabwysiad, ^a'r gogon-
iant, a'r ^ cyfammodau, a « dodiad y
ddeddf, a'r gwasanaeth, ^a'r add-
ewidiou ;
5 Eiddo y rhai yw y tadau ; ac
'o'r rhai yr hanoedd Crist yn ol
y cnawd, ^yr hwn sydd uwchlaw
pawb, yn Dduw bendigedig yn oes
oesoedd. Amen.
6 ^ Eithr nid posibl yw myned gair
Duw yn ddirym: canys ""nid "^Is-
rael yw pawb a'r sydd o Israel
7 " Ac nid ydynt, oblegid eu bod
yn had Abraham, i gyd yn blant:
eithr, ° Yn Isaac y gelwir i ti had.
8 Hynny ydyw, Nid plant y cnawd,
y rhai hynny sydd blant i Dduw;
eithr P plant yr addewid a gyirifir
yn had.
9 Canys gair yr addewid yw hwn ;
*! Ar yr amser hwn y deuaf, a bydd
mab i Sara.
10 Ac nid hyn yn unig ; eithr 'Re-
becca hefyd, wedi iddi feichiogi o
un, sef o'n tad Isaac ;
11 (Canys cyn geni y plant etto,
na gwneuthur o honynt dda na
drwg, fel y byddai i'r arfaeth yn
ol etholedigaeth Duw sefyll, nid o
weithredoedd, eithr *o'r hwn sydd
yn galw ;)
12 Y dywedwyd wrthi, *^ Yr hynaf
a wasanaetha yr ^ ieuangaf.
13 Megis yr ysgrifenwyd, "Jacob
a gerais, eithr Esau a gaseais.
14 Beth gan hynny a ddywedwn
ni? ^A oes anghyfiawnder gyd â
Duw ? Na atto Duw.
15 Canys y mae yn dywedyd wrth
Moses, ^Mi a drugarhâf wrtli yr
hwn y trugarhâwyf, ac a dosturiaf
Avrth yr hwn y tosturiwyf.
16 Felly gan hynny nid o'r hwn
sydd yn ewyllysio y mae, nac o'r
hwn sydd yn rhedeg chwaith ; ond
o Dduw, yr hwn sydd yn trugar-
hâu.
17 Canys ^ y mae yr ysgrythyr yn
dywedyd wrth Pharaoh, * I hyn yma
y'th gyfodais di, fel y dangoswn fy
ngallu ynot ti, ac fel y datgenid fy
enw trwy yr hoU ddaear.
18 Felly gan hynny y neb y myn-
no y mae efe yn trugarhâu wrtho,
a'r neb y mynno y mae efe yn ei
galedu.
19 Ti a ddywedi gan hynny wrth-
yf, Paham y mae efe etto yn beio ?
canys pwy a wrthwynebodd ei
ewyllys ef ?
20 Yn hytrach, 0 ddyn, pwy wyt
ti yr hwn a ddadleui yn erbyn
Duw? ''a ddywed y peth ffurfiedig
wrth yr hwn a'i ffurfiodd, Paham
y'm gwnaethost fel hyn ?
21 Onid oes awdurdod ''i'r croch-
enydd ar y priddgist, i wneuthur
o'r un telpyn pridd *un Uestr i
barch, ac arall i ammharch ?
22 Beth OS Duw, yn ewyllysio
dangos ei ddigofaint, a pheri ad-
nabod ei allu, a oddefodd trwy hir-
ymaros lestri digofaint, ®wedi eu
"^ cymhwyso i golledigaeth :
23 Ac 4 beri gwybod golud ei
ogoniant ar lestri trugaredd, y
rhai a rag-barottôdd efe i ogon-
iant,
24 ŵ/nyni, y rhai a alwodd efe,
nid o'r luddewon yn unig, eithr
hefyd o'r Cenhedloedd ?
25 Megis hefyd y mae efe yn
dywedyd yn Hosea, ^Mi a alwaf
yr hwn nid yw bobl i mi, yn bobl
i mi ; a'r hon nid yw anwyl, yn
anwyl.
26 A bydd yn y fangre He y dy-
wedwyd wrthynt, Nid fy mhobl i
ydych chwi ; yno y gelwir hwy yn
feibion i'r Duw byw.
27 Hefyd y mae Esaiaa yn Uefain
am yr Israel, ''Cyd byddai nifer
meibion Israel fel tywod y mor,
•gweddill a achubir.
28 Canys efe a orphen ac a gwt-
toga y ^gwaith mewn cyfiawnder:
oblegid byr ^waith a Avna yr Ar-
glwydd ar y ddaear.
29 Ac megis y dywedodd Esaias
yn y blaen, ^ Oni buasai i Arglwydd
y Sabaoth adael i ni had, ^ megis
Sodoma y buasem, a gAvnaethid ni
yn gyffelyb i Gomorrah.
30 Beth gan hynny a ddywedwn
ni ? Bod y Cenhedloedd, y rhai nid
oeddynt yn dilyn cyfiawnder, wedi
derbyn cyfiawnder, sef y cyfia^nider
sydd o fiydd :
31 Ac Israel, "yr hwn oedd yn
dilyn deddf cyfiawnder, ni chyr-
haeddodd ddeddf cyfiawnder.
32 Paham? Am nad oeddynt yn
ei cheisio trwy fiydd, ond megis
trwy weithredoedd y ddeddf: can-
ys " hwy a dramgwyddasant wrth y
maen tramgwydd ;
33 Megis y mae yn ysgrifenedig,
**Wele fi yn gosod yn Si'on faen
tramgwydd, a chraig rhwystr: a
Pphob un a gredo ynddo, ni ^chy-
wilyddir.
Galwad y
RHUFEINIAID, X.
Cenhedloedd.
Anno
DOMINI
60-
2 ar eu hod
yn gadw
edig.
a Act. 21.
20. a 22. 3.
pen. 9. 31.
b Gal. 3.24.
c Lef. 18. 5.
Ezec. 20.
11, 13, 21.
Gal. 3. 12.
d Bent. 30.
12, 13.
e Deut. 30.
14.
f Matt. 10.
;-i2.
Act. 8. 37.
e Es. 28. 16.
a 49. 23.
Jer.17. 7.
t pen. 3.22.
Í Act. 10. 36.
pen. 3. 29.
1 Tim. 2. 5.
n Eph. 1. 7.
a 2. 4, 7.
1 .Toel 2. 32.
Act. 2. 21,
TENNOD X.
5 Bod yr ysgrythyr Ian yn dangos y rhagor
sydd rhwng cyfiaiunder y gyfraith a'r liwn
sydd o ffydd ; 11 ac na chywilyddir neb a
gredo, pa un hynnag ai luddew ai cenedl-
ddynfyddo; 18 ac y derhijn y Cenhedloedd
y gair, ac y credant. 19 Nad oedd y 'petliau
hyn anhysbys i'r Iwddewon.
FRODYR, gwir ewyllys fy
nghalon, a'm gweddi ar Dduw
dros yr Israel, sydd ^er iachawd-
wriaeth.
2 Canys yr wyf fi yn dyst iddynt,
^fod ganddynt zel Duw, eithr nid
ar ol gwybodaeth.
3 Canys hwynt-hwy, heb wybod
cyfiawnder Duw, ac yn ceisio gosod
eu cyfiawnder eu liunain, nid ym-
ostyngasant i gyfiawnder Duw.
4 Canys *» Crist yw diwedd y
ddeddf, er cyfiawnder i bob un a'r
y sydd yn credu.
5 Canys y mae Moses yn ysgrifenu
am, y cyfiaAvnder sydd o'r ddeddf,
*= Mai y dyn a wnel y pethau hynny,
a fydd byw trwyddynt.
6 Eithr y mae y cyfiawnder sydd
o ffydd yn dywedyd fel hyn; "^Na
ddywed yn dy galon, Pwy a esgyn
i'r nef? (hynny yw, dwyn Crist i
waered oddi uchod :)
7 Neu, pwy a ddisgyn i'r dyfnder?
(hynny yw, dwyn Crist drachefu i
fynu oddi wrth y meirw.)
8 Eithr pa beth y mae efe yn ei
ddywedyd? *Mae y gair yn agos
attat, yn dy enau, ac yn dy galon :
h^vn yw gair y ffydd, yr hwn yr
ydym ni yn ei bregethu ;
9 Mai ^os cyffesi â'th enau yr Ar-
glwydd lesu, a chredu yn dy galon
i Dduw ei gyfodi ef o feirw, cadw-
edig fyddi.
10 Canys a'r galon y credir i gyf-
iawnder, ac a'r genau y cyffesir i
iachawdwriaeth.
11 Oblegid y mae yr ysgrythyr yn
dywedyd, ^Pwy bynnag sydd yn
credu ynddo ef, ni chywilyddir.
12 Canys ''nid oes gwahaniaeth
rhwng luddew a Groegwr : oblegid
*yr un Arglwydd ar bawb, ^sydd
oludog i bawb a'r sydd yn galw
arno.
13 'Canys pwy bynnag a alwo ar
enw yr Arglwydd, cadwedig fydd.
14 Pa fodd gan hynny y galwant
ar yr hwn ni chredasant ynddo ? a
pha fodd y credant yn yr hwn ni
chlywsant am dano? a pha fodd y
clywant, heb bregethwr?
15 A pha fodd y pregethant, onis
106Ô
danfonir hwynt? megis y mae yn
ysgrifenedig, ""Mor brydferth yw
traed y rhai sydd yn efengylu tang-
nefedd, y rhai sydd yn efengylu
pethau daionus !
16 Eithr "nid ufuddhasant hwy
oil i'r efengyl : canys y mae Esaias
yn dywedyd, "O Arglwydd, pwy a
gredodd i'n ^ hymadrodd ni ?
17 Am hynny ffydd sydd trwy
glywed, a chlywed trwy air Duw,
18 Eithr meddaf, Oni chlywsant
hwy ? P Yn ddiau i'r hoU ddaear yr
aeth eu swn hwy, a'u geiriau hyd
derfynau y byd.
19 Eithr meddaf, Oni wybu Is-
rael? Yn gyntaf, y mae Moses yn
dywedyd, "^Mi a baraf i chwi wyn-
fydu trwy rai nid yw genedl ; trwy
genedl anneallus y'ch digiaf chwi.
20 Eithr y mae Esaias yn ymhyf-
hâu, ac yn dywedyd, ' Cafwyd fi gan
y rhai nid oeddynt yn fy ngheisio ;
a gwnaed fi yn eglur i'r rhai nid
oeddynt yn ymofyn am danaf.
21 Ac wrth yr Israel y mae yn
dywedyd, *Ar hyd y dydd yr es-
tynais fy nwylaw at bobl anufudd
ac yn gwrth-ddywedyd.
PENNOD XL
1 Na fwriodd Duw ymaith holl Israel ; 7 ond
rhai a ddewiswyd, er darfod caledu y lleill.
IQ Y mae gobaith y troir hwynt. 18 Na
ddylai y Cenhedloedd orfoleddu yn eu her-
hyn hwy ; 26 oblegid y mae addeioid o'u
hiachawdwriaeth hwyihau. 33 Bob barned-
igaethau Duw yn anchwiliadwy.
AM hynny meddaf, *A wrthod-
odd Duw ei bobl? Na atto
Duw. Canys ^ yr wyf finnau hefyd
yn Israeliad, o had Abraham, o
Iwyth Benjamin.
2 Ni wrthododd Duw ei bobl, yr
hwn "^a adnabu efe o'r blaen. Oni
wyddoch chwi pa beth y mae yr
ysgrythyr yn ei ddywedyd ^am
Elias ? pa fodd y mae efe yn erfyn
ar Dduw yn erbyn Israel, gan ddy-
wedyd,
3^0 Arglwydd, hwy a laddasant
dy brophwydi, ac a gloddiasant dy
allorau i lawr; ac myfi a adawyd
yn unig, ac y maent yn ceisio fy
einioes innau.
4 Eithr pa beth y mae atteb
Duw yn ei ddywedyd wrtho? ®Mi
a adewais i mi fy hun saith mil o
wŷr, y rhai ni plilygasant eu glin-
iau i BaaL
5 ^ Felly gan hynny y pryd hwn
efyd y mae gweddill yn ol ethol-
edigaeth gras.
Anno
DOMINI
60.
m Es. 52. 7.
n Heb. 4. 2.
o Es. 53. 1.
loan 12. 38.
3 prcgelh-
iad.
P Ps. l\ 4.
Matt. 24.
14.
CoL 1. 6,
23.
q neut. 32.
21.
r Es. C5. 1.
» Es. 65. 2
»Jer.31.37.
b 2 Cor. 11.
22
Phil. 3. 5.
c pen. 8. 29.
2 Gr. yn
Elias,
<ilBren.l9.
10,14,
elBren.19.
1».
f pen. 9. 27.
Impiad y Cenliedloedd
RHUFEINIAID, XI. i olew-ivydden yr eghvys.
Anno
DOMINI
60.
E pen. i. 4,
5.
Gal. 5, 4.
Edrych
Deut. 9. 4.
h pen. 9. 31.
a 10. 3.
3 ddalbvyd.
i Es. 29. 10.
k Eg. 6. 9.
Ezec. 12. 2.
Matt. 13.
14.
1 P3. 69. 22,
23.
m Act. 13.
46.
n pen. 15.
16.
Gal. 1. 16.
a 2. 2, 8.
Eph. 3. 8.
1 Tim. 2. 7.
2 Tim. L
11.
o 1 Cor. 7.
16. a 9. 22.
1 Tim. 4.
16.
lago 5. 20.
P .Tor. 11.
16.
4 11 n eu lie
hwynt.
1 1 Cor. 10.
12.
6 Ac ^os o ras, nid o weithred-
oedd mwyach : os amgeii, nid yw
gras yn ras mwyach. Ac os o weitli-
redoedd, nid yw o ras mwyach : os
amgen, nid yw gweithred yn weith-
red mwyach.
7 Beth gan hynny? ''M chafodd
Israel yr hyn y mae yn ei geisio :
eithr yr etholedigaeth a'i cafodd,
a'r Ueill a ^ galedwyd ;
8 (Megis y mae yn ysgrifenedig,
'Rhoddes Duw iddynt yspryd trwm-
gwsg, ^ Uygaid fel na welent, a
chlustiau fel na chlywent;) hyd y
dydd heddyw.
9 Ac y mae Dafydd yn dywedyd,
'Bydded eu bord hwy yn rhwyd,
ac yn fagl, ac yn dramgwydd, ac
yn daledigaeth iddynt :
10 Tywyller eu Uygaid hwy, fel
na welant, a chyd-grymma di eu
cefnau hwy bob amser.
11 Gan hynny meddaf, A dram-
gwyddasant hAvy fel y cwympent?
Na atto Duw : eithr "* trwy eu
cwymp hwy y daeth iachawdwr-
iaeth i'r Cenliedloedd, i yrru eidd-
igedd arnynt.
12 O herwydd paham, os ydyw
eu cwymp hwy yn olud i'r byd,
a'u lleihâd hwy yn olud i'r Cen-
hedloedd; pa faint mwy y bydd
eu cyflawnder hwy?
13 Canys wrthych chwi y Cen-
hedloedd yr wyf yn dywedyd, yn
gymmaint ° a'm bod i yn apostol y
Cenhedloedd, yr wyf yn mawrhâu
fy swydd ;
14 Os gallaf ryw fodd yrru eidd-
igedd ar fy nghig a'm gwaed fy
hun, ac " achub rhai o honynt.
15 Canys os yw eu gwrthodiad
hwy yn gymmod i'r byd, beth /ydd
eu derbyniad hwy ond bywyd o
feirw ?
16 Canys os sanctaidd y blaen-
ffrwyth, y mae y clamp toes hefyd
yn sanctaidd : ac os sanctaidd y
gwreiddyn, y mae y canghennau
Jiefyd felly.
17 Ac OS Prhai o'r canghennau a
dorrwyd ymaith, a thydi yn olew-
wydden wŷllt a impiwyd i mewn
* yn eu plith hwy, ac a'th wnaeth-
pwyd yn gyfrannog o'r gwreiddyn,
ac o frasder yr olew-wydden ;
18 *i ISTa orfoledda yn erbyn y
canghennau. Ac os gorfoleddi, nid
tydi sydd yn dwyn y gwreiddyn,
eithr y gwrçiddyn dydi.
19 Ti a ddywedi gan hynny, Tor-
rwyd y canghennau ymaith, fel yr
impid fi i mewn.
20 Da; trwy anghrediniaeth y
torrwyd hwynt ymaith, a thithau
sydd yn sefyll trwy ffydd. Na
fydd uchelfryd, eithr ' ofna.
21 Canys onid arbedodd Duw y
canghennau naturiol, gwylia rhag
nad arbedo dithau chwaith.
22 Gwel am hynny ddaioni a thost-
er Duw : sef i'r rhai a gwymp-
asant, toster; eithr daioni i ti, *os
arhosi yn ei ddaioni ef: os amgen,
* torrir dithau hefyd ymaith.
23 A hwythau, onid arhosant yn
anghrediniaeth, a impir i mewn :
canys fe all Duw ''eu himpio hwy
i mewn drachefn.
24 Canys os tydi a dorrwyd ymaith
o'r olew-wydden yr hon oedd wŷllt
wrth naturiaeth, a'th impio yn er-
byn naturiaeth mewn gwir olew-
wydden ; pa faint mwy y caiff y
rhai hyn sydd wrth naturiaeth, eu
himpio i mewn yn eu holew-wydden
eu hun ?
25 Canys ni ewyllysiwn, frodyr,
eicli bod heb wybod y dirgelwch
hwn, (fel na byddoch ddoethion
yn eich golwg eich hun,) ddyfod
^dallineb o ran i Israel, ^hyd oni
ddêl cyflawnder y Cenhedloedd i
mewn.
26 Ac felly hoU Israel a fydd cadw-
edig ; fel y mae yn ysgrifenedig,
y Y Gwaredwr a ddaw aUan o Sion,
ac a dry ymaith annuwioldeb oddi
wrth Jacob.
27 ^ A hyn yw yr ammod sydd
iddynt gennyf fi, pan gymmerwyf
ymaith eu pechodau hwynt.
28 FeUy o ran yr efengyl, gelyn-
ion ydynt o'ch plegid chwi: eithr
o ran yr etholedigaeth, caredigion
ydynt oblegid y tadau.
29 Canys *dîedifarus yw doniau
a galwedigaeth Duw.
30 Canys megis y buoch: chwithau
gynt yn ^ anufudd i Dduw, eithr yr
awrhon a gawsoch drugaredd trwy
■^ anufudd-dod y rhai hyn ;
31 Felly hwythau hefyd yr awi*-
hon a ^ anufuddhasant, fel y caent
hwythau drugaredd trwy eiöh tru-
garedd chwi.
32 Canys ^ Duw a'u cauodd hwynt
oil mewn ^anufudd-dod, fel y tru-
garhâi wrth bawb.
33 0 ddyfhder golud doethineb
a gwybodaeth Duwl •'mor an-
chwiliadwy yw ei farnau ef !
Anno
DOMINI
60.
' Diar. 28.
14.
Es. 66. 2.
Phil. 2. 12.
• 1 Cor. 1.5.
2.
Heb. 3. 6,
14.
» loan 15. 2.
n 2 Cor. 3.
16.
5 caledwcli.
^ Luc 21.
2i.
Dat. 7. 9.
y Es. 59. 20.
Pa. 14. 7.
« Es. 27. 9.
Jer.31. 31,
Heb. 8. 8.
a 10. 16.
ft Num. 23.
19.
6 anghred-
adÿn.
7 anghred-
iniaetlu
8 anghred-
aaant.
b pen. 3. 9.
Gal. 3. 22.
9 anghred-
iniaeth.
0 Pb. 36. 6.
1066
Am gariad, a
RHUFEINIAID, XII.
dyledswyddau eraill.
Anno
DOMINI
60.
dJobll.T.
e Es, 40. 13.
Jer. 23. 18.
1 Cor. 2. 16.
fJob36.22.
s Job 35. 7.
a 41. U.
hi Cor. 8. 6.
Col. 1. 16.
2 Prhivny.
» 2 Cor. 10.
1.
b Pa. 50. 13,
14.
pen. 6. 1?>
16,
lPetr2. 5.
e 1 loan 2.
15.
d Eph. 1.
18. a 4. 23.
Col. 1. 21,
22. a 3. 10.
e Eph. 5.
10, 17.
1 Thess. 4.
3.
fpen. 15. 15.
B Diar. 25.
27.
Preg.7.16.
h 1 Cor. 12.
7,11.
Eph. 4. 7.
«1 Cor. 12.
12.
Eph. 4. 16.
k 1 Cor. 10.
17,
1 1 Cor. 12.
4.
1 Petr 4.
10, IL
m 1 Cor. 12.
10, 28. a 13.
2. a 14. 1,
29, 31.
n Eph. 4.
11.
1 Tim. 5.
17.
oMatt. 6. 1,
2,3.
PI Tim. 5.
17.
^2 Cor. 9.7.
r 1 Tim. 1.
5.
lPetrl.22.
« 1'8. :ì6. 4.
a 97. 10.
Amos5.l5.
^ a'i ffyrdd, mor anolrheinadwy
ydynt !
34 * Canys pwy a wybu feddwl yr
Arglwydd ? neu 'pwy a fu gynghor-
wr iddo ef ?
35 Neu s pwy a roddes iddo ef yn
gyntaf, ac fe a delir iddo drachefn ?
36 Canys ^ o bono ef, a thrwyddo
ef, ac iddo ef, y mae pob peth.
^ Iddo ef y hyddo gogoniant yn
dragywydd. Amen.
PENNOD XII.
1 Y dylai trugareddau Duw ein cynhyrfu ni i
ryngu ei /odd ef. 3 Na ddylai neb feddwl
yn rhy dda o hono ei hun ; 6 eithr bod yn
ddiwyd yn yr alwedigaeth y gosodwyd ef
ynddi. 9 Cariad, a llawer eraill o rinwedd-
au, a ofynir gennym : 19 o d'ial yn bendi-
faddeu a warafunir i ni.
AM hynny *yr wyf yn attolwg i
J\. chwi, frodyr, er trugareddau
Duw, ^roddi o honoch eich cyrph
yn aberth byw, sanctaidd, cynimer-
adwy gan Dduw ; yr hyn yiv eich
rhesymmol wasanaeth chwi.
2 Ac •= na chyd-ymffurfiwch â'r
byd hwn : eithr "^ymnewidiwch trwy
adnewyddiad eich meddwl ; fel ^y
profoch beth yw daionus, a chym-
meradwy, a pherfíaith e^vyllys Duw.
3 Canys yr wyf yn dy wedyd, '^trwy
y gras a roddwyd i mi, wrth bob
un a'r sydd yn eich plith, s na byddo
i neb uchel-synied yn amgen nag
y dylid synied ; eithr synied i sobr-
wydd ''fel y rhannodd Duw 1 bob
un fesur fiydd.
4 Canys 'megis y mae gennym
aelodau lawer mewn un corph, ac
nad oes gan yr hoU aelodau yr un
swydd:
5 Felly ''ninnau, a ni yn llawer,
ydym un corph jng Nghrist, a phob
un yn aelodau iV gilydd.
6, A ' chan fod i ni amry w ddon-
iau yn ol y gras a roddwyd 1 ni,
pa un bynnag ai ""prophAvydoliaeth,
prophwydwn yn ol cyssondeb y
ffydd;
7 Ai gweinidogaeth ; hyddwn
ddyfal yn y weinidogaeth ; ° neu
yr hwn sydd yn athrawiaethu, yn
yr athrawiaeth ;
8 Neu yr hwn sydd yn cynghori,
yn y cynghor : " yr hwn sydd yn cyf-
rannu, gwnaed mewn symlrwydd;
yr hwn sydd yn Uywodraethu, mewn
diwydrwydd ; p yr hwn sydd yn tru-
garhâu, 1 mewn Uawenydd.
9 "^ Bydded cariad yn ddiragrith.
"Casêwch y drwg, a glynwch ^vrth
y da.
10 *Mewn cariad brawdol hydd-
wch garedig i ch gilydd ; "" yn rhoddi
parch, yn blaenori eit h gilydd :
11 Nid yn ddiog mewn diwyd-
rwydd; yn wresog yn yr yspryd;
yn gwasanaethu yr Arglwydd :
12 ^ Yn Uawen mewn gobaith ; yn
ddioddefgar mewn cysudd; ^ yn
dyfal-barhâu mewn gweddi :
13 ''Yn cyfrannu i gyfreidiau y
saint ; ac * yn ^ dilyn llettygarwch.
14 ^' Bendithiwch y rhai sydd yn
eich ymlid : bendithiwch, ac na
felldithiwch.
15 Byddwch lawen gyd â'r rhai
sydd lawen, ac wylvvch gyd â r rhai
sydd yn wylo.
16 '^Byddwch yn unfryd â'ch gil-
ydd : ^ heb roi eich meddwl ar
uchel-bethau ; eithr ^'yn gyd-ostyng-
edig â'r rhai isel-radd. '^Na fydd-
wch ddoethion yn eich tyb eich
hunain.
17 'Na thelwch i neb ddrwg am
ddrwg. «Darperwch bethau onest
y'ngolwg pob dyn.
18 Os yw bosibl, hyd y mae yn-
och chwi, * ^ byddwch heddychlawn
â phob dyn.
19 *Nac ymddielwch, rai anwyl,
ond rhoddwch le i ddigofaint : can-
ys y mae yn ysgrifenedig, ^ I mi y
mae dial; myfi a dalaf, medd yr
Arglwydd.
20 Am hynny, ' os dy elyn a new-
yna, portha ef ; os sycheda, dyro
iddo ddiod : canys wrth wneuthur
hyn ti a bentyrri ^farwor tanllyd
ar ei ben ef.
21 Na orchfyger di gan ddrygioni,
eithr gorchfyga di ddiygioni trwy
ddaioni.
PENNOD XIII.
1 Ymddarosiwng, a llawer a bethau eraill, sydd
ddyledus i'r llywodiaetliwyr. 8 Mai cariad
yw cyflawnder y ddeddf. 11 Bod glythineb,
a meddwdod, a gweithredoedd y tywyllwch,
■ yn annhymhoraidd yn amser yr efengyl.
» "Y^MDDAIIOSTYNGED pob en-
X aid i'r awdurdodau goruchel :
canys ^ nid oes awdurdod ond oddi
wrth Dduw; a'r awdurdodau y
sydd, gan Dduw y maent wedi eu
2 hordeinio.
2 Am hynny pwy bynnag sydd
yn ymosod yn erbyn yr awdurdod,
sydd yn gwrthwynebu ordinhâd
Duw : a'r rhai a wrthwynebant, a
dderbyniant farnedigaeth iddynt eu
hunain.
3 Canys tywysogion nid ydynt ofn
Anno
DOMINI
60.
'Heb. 13. 1.
lPetr2.17.
" Phil. 2.
1 Petr 5. 5.
» Phil. 4. 4.
1 Thess. 5.
16.
T Luc 18. 1.
z 1 Cor. 16.
1.
» Heb. 13. 2.
1 Petr 4. 9.
2 dihjd.
b Matt. 5.
44.
c pen. 15. 5.
1 Petr 3. 8.
d Ps. 131. 1,
2.
Jer. 45. 5.
3 ynfodd-
lavm i
bethau isel.
e Es. 5. 21.
pen. 11. 25.
' Diar. 20.
2:2.
Matt. 5.39.
1 Thess. 5.
15.
1 Petr 3. 9.
6 2 Cor. 8.
21.
*ynhijw yn
heddych-
lawn,
b Heb. 12.
14.
iLef.19.18.
k Deut. 32.
35.
Heb. 10.30.
I Diar. 25.,
21.
^ far Ivor
tan.
" Tit. 3. 1.
1 Petr 2.
13.
b loan 19.
11.
2 tr^nu.
Ein dyled i'r llywodmeth. RHÜFEINIAID, XIV.
Na clwndemniom neb
Anno
DOMINI
60.
c 1 Petr 2.
14.
ä Preg. 8. 2.
e Matt. 22.
21.
IMarc 12.
17.
Luc 20. 25.
f Gal. 5. 14.
1 Tim. 1. 5.
lago 2. 8.
B Exod. 20.
13. &c.
Deut.5.17,
&c.
hLef.19.18.
Matt. 22.
39
Gal. 5. 14.
lago 2. 8.
1 Matt. 22.
40.
ad. 8.
k 1 Cor. 15.
34.
Eph. 5. 14.
1 Thess. 5.
5,6.
I Eph. 5.
11.
Col. 3. 8.
«n Eph. 6. 13.
1 ThesB. 5.
8.
n Phil. 4. 8.
1 Thess. 4.
12.
3 onest.
0 Luc 21. 34.
1 Petr 4. 3.
PI Cor. 6. 9.
1 lago 3. 14.
r Gal. 3. 27.
« Gal. 5. 16.
1 Petr 2,
11.
i weithredoedd da, eithr i'r rhai
drwg. A fynni di nad ofnech yr
awdurdod ? gw na yr hyn sydd dda,
a ^ thi a gei glod ganddo :
4 Caiiys gweinidog Duw ydyw efe
i ti er daioni. Eithr os gwnei ddrvvg,
ofna ; canj^s nid yw efe yn dwyn y
cleddyf yn ofer : oblegid gweinidog
Duw yw efe, dialydd Hid i'r hwn
sydd yn gwneuthur drwg.
5 Herwydd paham ^anghenraid
yw ymddarostwng, nid yn unig o
herwydd Hid, eithr o herwydd cyd-
wybod hefyd
6 Canys am hyn yr ydych yn talu
teyrnged hefyd : oblegid gwasan-
aethwyr Duw ydynt hwy, yn gwyl-
ied ar hyn yma.
7 ^Telwch gan hynny i bawb eu
dyledion : teyrnged, i'r hwn y mae
teyrnged yn ddyledus; toll, i'r hwn
y mae toll ; ofn, i'r hwn y mae
ofn ; parch, i'r hwn y mae parch
yn ddyledus.
8 Na fyddwch yn nyled neb o
ddim, ond o garu bawb eich gilydd :
canys ^yr hwn sydd yn earn arall,
a gyflawnodd y gyfraith.
9 Canys hyn, ^Na odineba, Na
ladd, Na ladratta, Na ddwg gam-
dystiolaeth, Na thrachwanta ; ac
od oes un gorchyniyn arall, y mae
wedi ei gynnwys yn gryno yn yr
ymadrodd hwn, '"Car dy gymmydog
fel ti dy hun.
10 Cariad ni wna ddrwg i'w gym-
mydog : am hynny * cyflawnder y
gyfraith yw cariad.
11 A hyn, gan wybod yr amser,
ei bod hi weithian yn bryd i ni
^ ddefírôi o gysgu : canys yr awr-
hon y mae ein hiachawdwriaeth ni
yn nês na phan gredasom.
12 Y nos a gerddodd ym mhell,
a'r dydd a nesaodd : am hynny
'bwriwn oddi wrthym weithredoedd
y tywyllwch, a "^gwisgwn arfau y
goleuni.
13 ''Rhodiwn yn ^weddus, megis
wrth liw dydd ; ** nid mewn cyf-
eddach a meddwdod, ^nid mewn
cyd-orwedd ac anlladrwydd, ^ nid
mewn cynnen a chenfigen.
14 Eithr 'gwisgwch am danoch
yr Arglwydd lesu Grist ; ac ' na
wnewch rag-ddarbod dros y cnawd,
er mwyn cyjlawui ei chwantau ef.
PENNOD XIV.
3 Na ddylai dynion na dirmygu na chon-
demnio eu gilydd, am bethau nid ydynt
na da na dncg o lionynt eu Uunain ; 13
eithr goclielyd rhoddi aclios tramgwydd
ynddynt: 15 oblegid hynny y mae yr
apostol yn ei hrofi ei fod yn anghyfreith-
lawn, trwy laẃer o resymmau.
YR hwn sydd ^ wan yn y ffydd,
derbyniwch attoch, ^ nid i ym-
rafaelion rhesymmau.
2 Canys y mae un yn credu y gall
fwytta pob peth ; ac y mae arall,
yr hwn sydd wan, yn bwytta dail.
3 ^Yr hwn sydd yn bwytta, na
ddirmyged yr hwn nid yw yn bwyt-
ta ; a'r hwn nid y w yn bwytta, na
farned ar yr hwn sydd yn bwytta :
canys Duw a'i derbyniodd ef.
4 ''Pwy wyt ti, yr hwn wyt yn
barnu gwas un arall ? I'w arglwydd
ei hun y mae efe yn sefyll, iieu yn
syrthio : ac efe a gynhelir ; canys
fe a all Duw ei gynnal ef.
5 ^Y mae un yn barnu diwrnod
uwch law diwrnod; ac arall yn
barnu pob diwrnod yn ogyfuwch.
Bydded pob un yn sicr yn ei fedd-
wl ei hun.
6 Yr hwn sydd yn ystyried diwr-
nod, i'r Arglwydd y mae yn ei
ystyried ; a'r hwn sydd heb ystyr-
ied diwrnod, i'r Arglwydd y mae
heb ei ystyried Yr hwn sydd yn
bwytta, i'r Arglwydd y mae yn
bwytta ; canys ® y mae yn diolch
i Dduw : a'r hwn sydd heb fwytta,
i'r Arglwydd y mae heb fwytta;
ac y mae yn diolch i Dduw.
7 Canys '^nid oes yr un o honom
yn byw iddo ei hun, ac nid yw yr
un yn marw iddo ei hun.
8 Canys pa un bynnag yr ydym
ai byw, i'r Arglwydd yr ydym yn
byw ; ai marw, i'r Arglwydd yr
ydym yn marw: am hynny, pa un
bynnag yr ydym ai byw ai marw,
eiddo yr Arglwydd ydym.
9 Oblegid e er mwyn hyn y bu
farw Crist, ac yr adgyfododd, ac
y bu fyw drachefn hefyd, fel yr
arglwyddiaethai ar y meirw a'r byw
hefyd.
10 Eithr paham yr wyt ti yn
barnu dy frawd? neu paham yr
wyt yn dirmygu dy frawd? canys
^gosodir ni oil ger bron gorsedd-
faingc Crist.
11 Canys y mae yn ysgrifenedig,
' Byw wyf fi, medd yr Arglwydd ;
pob glin a blyga i mi, a phob tafod
a gytfesa i Dduw.
12 Felly gan hynny pob ''un o
honom ^drosto ei hun a rydd gyf-
rif i Dduw.
Anno
DOMINI
60.
» 1 Cor. 8.
9. a 9. 22.
2 nid i
farnu ei
feddyliau
anhysbÿi.
b Col. 2. 16.
c lago 4. 12.
d Gal. 4. 10.
e 1 Cor. 10,
31.
1 Tim. 4. 3.
flCor.6.
19, 20.
Gal. 2. 20.
1 Thess. 5.
10.
1 Petr 4. 3.
s 2 Cor. 5.
15.
h 2 Cor. 5.
10.
1 Es. 45. 23.
PhiL 2. 10.
k Matt. 12.
36.
Gal. 6. 5.
3 am dano
ei hun.
am hetliau diwahaniaetli.
RHUFEINIAID, XV.
Cyd-ddwyn âW gwan.
Anno
DOMINI
60.
1 1 Cor. 10.
32.
m Act. 10.
15.
1 Cor. 10.
25.
1 Tim. 4. 4.
Tit. 1. 15.
* Gr. gy
ffredin.
n 1 Cor. 8.
7,10.
0 1 Cor. 8.
11.
P Matt. 15.
11.
Act. 10. 15.
ad. 14.
Tit. 1. 15.
Í 1 Cor. 8.
13.
6 cai\fod,
ac yn
gwneuthur
rhagor-
iaeth
rhwng
hwijdydd.
r Tit. 1. 15.
a Gal. 6. 1.
b 1 Cor. 9.
19,22.
a 10. 24, 33.
ft \?.. 5.
Phil. 2. 4,
6.
13 Am hynny na farnwn ein gilydd
mwyach : ond bernwch hyn yn hytr-
ach, ^ na bo i neb roddi tramgwydd
I'w frawd, neu rwystr,
14 Mi a wn, ac y mae yn sicr gen-
nyf trwy yr Arglwydd lesu, ""nad
oes dim yn ^ aflan o bono ei hun :
ond "i'r \\\m sydd yn tybied fod peth
yn aflan, i hwnnw y mae yn aflan.
15 Eithr OS o achos bwyd y trist-
êir dy frawd, nid wyt ti mwyach
yn rhodio yn ol cariad. "Na ddis-
trywia ef â'th fwyd, dros yr hwn
y bu Crist farw.
16 Na chabler gan hynny eich
daioni chwi.
17 Canys nid yw teyrnas Dduw
fwyd a diod; ond cyflawnder, a
thangnefedd, a llawenydd yn yr
Yspryd Glân.
18 Canys yr hwn sydd yn gwasan-
aethu Crist yn y pethau hyn, sydd
hofí^ gan Dduw, a chymmeradwy
gan ddynion.
19 Felly gan hynny dilynwn y
pethau a berthynant i heddwch, a'r
pethau a berthynant 1 adeiladaeth
ein gilydd,
20 0 achos bwyd na ddinystria
waith Duw. pPob peth yn wir sydd
Ian ; eithr drwg yw i'r dyn sydd yn
bwytta trwy dramgwydd.
21 Da yw na fwyttâer i cig, ac nad
yfer gwin, na dim trwy yr hyn y
tramgwydder, neu y rhwystrer, neu
y gwaiihâer dy frawd.
22 A oes flydd gennyt ti ? bydded
hi gyd â thi dy hun ger bron Duw.
Gwỳn ei fyd yr hwn nid yw yn ei
farnu ei hun yn yr hyn y mae yn ei
dybied yn dda.
23 Eithr yr hwn sydd yn ^ petruso,
OS bwytty, efe a gondemniwyd, am
nad yw yn bwytta o fíydd : a ' pheth
bynnag nid yw o fFydd, pechod
yw.
PENNOD XV.
1 Ehaid i'r cryf gyd-ddwyn â'r gwan, 2 Na
ddylem ni ryngu ein bodd ein hunain, 3 gan
na wnaeth Grist hynny ; 7 ond derbyn hob
un ein gilydd megis y derbyniodd Crist
ninnau i gyd, 8 luddewon, 9 a Chenhedloedd.
15 Paul yn esgusodi ei ysgri/en, 28 ac yn
addaw ymweled â hwynt, 30 ac yn deii^yf
eu gwedd'iau,
A* NYNI y rhai ydym gryfion,
. a ddylem gynnal gwendid y
rhai gweiniaid, ac nid rhyngu ein
bodd ein hunain.
2 ''Boddhâed pob un o honom ei
gymmydog yn yr hyn sydd dda
iddo er adeiladaeth.
3 Canys Crist nis boddhaodd ef
ei hun ; eithr, megis y mae yn ys-
grifenedig, *= Gwaradwyddiadau y
rhai a'th waradwyddent di, a syrth-
iasant arnaf fi.
4 Canys ^ pa bethau bynnag a
ysgrifenwyd o'r blaen, er addysg i
ni yr ysgrifenwyd hwynt ; fel trwy
amynedd a diddanwch yr ysgryth-
yrau, y gallem gael gobaith.
5 A 'Duw yr amynedd a'r di-
ddanwch a roddo i chwi synied yr
un peth tu ag at eich gilydd ^yn
ol Crist lesu :
6 Fel y galloch yn unfryd, o un
genau, ogoneddu Duw, a Thad ein
Harglwydd lesu Grist.
7 O herwydd paham 'derbyniwch
eich gilydd, megis ag y derbyniodd
Crist ninnau i ogoniant Duw,
8 Ac yr wyf yn dywedyd,swneuth-
ur lesu Grist yn weinidog i'r en-
waediad, er mwyn gwirionedd Duw,
er mwyn cadarnhau yr addewidion
a wnaethpwyd i'r tadau :
9 Ac fel y byddai i'r Cenhedloedd
ogoneddu Duw am ei drugaredd ;
fel y mae yn ysgrifenedig, ^ Am hyn
y cyflesaf i tr ym mhlith y Cenhedl-
oedd, ac y canaf i'th enw.
10 A thrachefn y mae yn dywedyd,
' Ymlawenhêwch, Genhedloedd, gyd
â'i bobl ef
11 A thrachefn, ""Molwch yr Ar-
glwydd, yr hoU Genhedloedd ; a
chlodforwch ef, yr hoU bobloedd,
12 A thrachefn y mae Esaias yn
dywedyd, 'Fe fydd gwreiddyn Jesse,
a'r hwn a gyfyd i lywodraethu y
Cenhedloedd: ynddo ef y gobeithia
y Cenhedloedd.
13 A Duw y gobaith a'ch cyflawno
o bob llawenydd a thangnefedd gan
gredu, fel y cynnyddoch mewn go-
baith trwy nerth yr Yspryd Glân.
14 Ac ™ yr wyf fi fy hun, fy mrod-
yr, yn credu am danoch chwi, eich
bod chAvithau yn Uawn daioni, wedi
eich cyflawni o bob gwybodaeth,
ac yn abl i rybuddio eich gilydd
hefyd.
15 Eithr mi a ysgrifenais yn hyf-
ach o beth attoch, 0 frodyr, fel un
yn dwyn ar gof i chwi, " trwy y gras
a roddwyd i mi gan Dduw ;
16 Fel ° y byddwn weinidog i lesu
Grist at y Cenhedloedd, gan weini
i efengyl Duw, fel y byddai poA"-
rymiad y Cenhedloedd yn gymmer-
adwy, wedi ei sancteiddio gan yr
Yspryd Glân.
Anno
DOMINI
60.
« Pb. 09. 9.
<1 pen. 4. 23.
1 Cor. 10.
IL
• pen, 12.
16.
1 Cor. 1.10.
Phil. .3. 16,
2 Neu, yn
ol esampl
Crist lesu.
r peu. 14, 1,
S Matt. 15.
24.
Act. 3. 25,
26.
h Ps. 18. 49.
i Deut. 32.
43.
k Ps. 117. 1.
1 Ea. 11. 1,
10.
sn 2 Petr 1.
12.
1 loan 2.
21,
n pen. 1. 5.
a 12. 3.
Gal. 1. 15,
Eph. 3. 7,
8.
0 peu, 11.
13.
Gal. 2. 7,
8,9.
1 Tim. 2. 7.
2 Tim.1.
11.
P Es. 66. 20.
Phil. 2. 17,
Cynnoríhwyo y tlodîon.
RHÜFEINIAID, XVI.
Amryw mihercMon.
Anno
DOMINI
60.
"î pen. 1. 5.
a 16. 26.
r 2 Cor. 10.
13, 15, 16.
1 Es. 52. 15.
t pen. 1. 13.
lThess.2.
17, 18.
« Act. 19.
21.
ad. 32.
pen. 1. 11.
3 Neu, o^ch
cymdeiih-
as. Gr. d
chwi,
ad. 32.
X Act. 19.
21. a 24. 17.
r 1 Cor. 16.
1, 2.
2 Cor. 9. 2,
12.
« pen. 11.
17.
» 1 Cor. 9.
11.
Gal. 6. 6.
b Phil. 4. 17.
< heibio i
chwi.
e pen. 1. 11.
d Phil. 2. 1,
* 2 Cor. 1.
11.
Col. 4. 12.
'2Thes3.3.
2.
B hebgredu.
17 Y mae i mi gan hynny orfoledd
yng Nghrist lesu, o ran y pethau a
berthyn i Dduw.
18 Canys ni feiddiaf fi ddywedyd
dim o'r pethau ni weithredodd Crist
trwof Û, '^i wneuthur y Cenhedl-
oedd yn ufudd ar air a gweithred,
19 Trwy nerth arwyddion a rhyf-
eddodau, gan nerth Yspryd Duw;
hyd pan o Jerusalem, ac o amgylch
hyd Ilyricum, y Uenwais efengyl
Crist.
20 Ac felly gan ymorchestu i breg-
ethu yr efengyl, nid lie yr enwid
Crist: 'fel nad adeiladwn ar sail
un arall :
21 Eithr megis y mae yn ysgrif-
enedig, "I'r rhai ni fynegwyd am
dano, hwynt-hwy a'i gwelant e/; a'r
rhai ni chlywsant, a ddeallant.
22 Am hynny hefyd 'y'm lludd-
iwyd yn fynych i ddyfod attoch
chwi.
23 Eithr yr awrhon, gan nad oes
gennyf le mwyach yn y gwledydd
hyn, a hefyd " bod arnaf hiraeth er
ys llawer o flynyddoedd am ddyfod
attoch chwi ;
24 Pan elwyf i'r Hispaen, myfi a
ddeuaf attoch chwi : canys yr wyf
yn gobeithio, wrth fyned heibio, y
caf eich gweled, a'm hebnvng gen-
nych yno, os byddaf yn gyntaf o
ran wedi fy llenwi ^ o honoch.
25 Ac yr awrhon ^yr wyf fi yn
myned i Jerusalem, i weini i'r
saint.
26 Canys ^rhyngodd bodd i'r rhai
o Macedonia ac Achaia wneuthur
rhyw gymmorth i'r rhai tlodion o'r
saint sydd yn Jerusalem.
27 Canys rhyngodd bodd iddynt ;
a'u dyledwjT hwy ydynt. Oblegid
""OS cafodd y Cenhedloedd gyfran
o'u pethau ysprydol hwynt, *hwy-
thau hefyd a ddylent weini iddynt
hwythau mewn pethau cnawdol.
28 Wedi i mi gan hynny orphen
hyn, a selio iddynt ^ y ffrwy th hwn,
mi a ddeuaf * heibioch i'r Hispaen.
29 ''Ac mi a wn, pan ddelwyf at-
toch, y deuaf â chyflawnder bendith
efengyl Crist.
30^ Eithr yr wyf yn attolwg i
chwi, frodyr, er m\vyn ein Har-
glwydd lesu Grist, ac ^ er cariad yr
Yspryd, « ar gyd-ymdrech o honoch
gyd â myfi mewn gweddiau drosof
fi at Dduw ;
31 *Fel y'm gwareder oddi wrth
y rhai ^anufudd yn Judea; ac ar
fod fy ngweinidogaeth, yr hon sydd
gennyf i Jerusalem, yn gymmer-
adwy gan y saint ;
32 8 Fel y delwyf attoch mewn Ua-
wenydd, ^ trwy ewyllys Duw, ac y'm
cyd-lonner gyd â chwi.
33 A ' Duw yr heddwch fyddo
gyd â chwi olL Amea
PENNOD XVI.
3 Faul yn ewyllysio i'r brodyr annerch llawer ;
17 ac yn eu cynghori hwy i ochelyd y rhai
sydd yn peri anghyd/od a rhwystrau: 21 ac
ar 61 amryw anherchion, yn diweddu gyd â
moliant a d'iolch i Dduw.
YR wyf yn gorchymyn i chwi
Phebe ein chwaer, yr hon sydd
weinidoges i eglwys Cenchrea :
2 Dderbyn o honoch hi yn yr Ar-
glwydd, * megis y mae yn addas i
saint, a'i chynnorthwyo hi ym mha
beth bynnag y byddo rhaid iddi
wrthych : canys hithau hefyd a fu
gymmorth i lawer, ac i minnau fy
Run hefyd.
3 Anherchwch ^ Priscila ac Ac-
wila, fy nghyd-weithwyr yng Nghrist
lesu ;
4 Y rhai dros fy mywyd i a ddod-
asant eu gyddfau eu hunain i lawr :
i'r rhai nid wyf fi yn unig yn diolch,
ond hefyd hoU eglwysydd y Cen-
hedloedd.
5 Anherchwch hefyd ''yr eglwys
sydd yn eu tŷ hwy. Anherchwch fy
anwyl Epenetus, yr hwn yw ^ blaen-
ffrwyth Achaia yng Nghrist.
6 Anherchwch Mair, yr hon a gym-
merodd lawer o boen erom ni.
7 Anherchwch Andronicus a Junia,
fy ngheraint a'm cyd-garcharorion,
y rhai sydd hynod ym mhlith yr
apostolion, y rhai hefyd *oeddynt
yng Nghrist o'm blaen i.
8 Anherchwch Amplias, fy anwyl-
yd yn yr Arglwydd.
9 Anherchwch Urbanus, ein cyd-
weithiwr yng Nghrist, a Stachys fy
anwylyd.
10 Anherchwch Apèles, y profed-
ig yng Nghrist. Anherchwch y rhai
sydd o ^ dylwyth Aristobulus.
11 Anherchwch Herodion, fy nghâr.
Anherchwch y rhai sydd o ^ dy-
lwyth Narcissus, y rhai sydd yn yr
Arglwydd.
12 Anherchwch Tryphena a Thry-
phosa, y rhai a gymmerasant boen
yn yr Arglwydd. Anherchwch yr
anwyl Persis, yr hon a gymmerodd
lawer o boen yn yr Arglwydd,
13 Anherchwch Ruffus etholediir
1070
alio oddiwrth y rJiai
I. CORINTHIAID, I.
a wnant angliydfod.
Anno
DOMINI
60.
riCor. 16.
20. 2 Cor.
13. 12.
1 Thess. 5.
26.
1 Petr. 6.
14.
g 1 Cor. 6.
9, 11.
2 Thesa. 3.
6,14.
2 Tim. as.
2 loan 10.
i»Phil,3.19.
J pen. 1. 8.
k Matt. 10.
16.
1 Cor. 14.
20.
1 pen. 15. 33.
m Gen. 3.
15.
Anno
DOMINI
59.
» Act. 18.
17.
•> Judas 1.
0 Act. 15. 9.
dRhuf.1.7.
o 2 Tim. 2.
22.
2Neu,íç^«»/
Harglwydd
hwy a nin-
nau. ,
Í 2 Cor, 1.2.
Eptf. 1. 2.
1 Petr 1.2.
eRhuf.1.8.
yn yr Arglwydd, a'i fam ef a min-
nau.
14 Anherchwch Asyncritus, Phleg-
on, Hernias, Patrobas, Mercurius ;
a'r brodyr sydd gyd â hwynt.
15 Anherchwch Philologus, a Julia,
Nerëus a'i chwaer, ac Olympas, a'r
hull saint y rhai sydd gyd â hwynt.
16 ^Anherchwch y nail! y Hall â
chusan sanctaidd. Y mae eglwysi
Crist yn eich annerch.
17 Ac yr wyf yn attohyg i chwi,
frodyr, graííu ar y rhai sydd yn
peri anghydfod a rhwystrau yn er-
byn yr athrawiaeth a ddysgasoch
chwi ; a ^ chiliwch oddi wrthynt.
18 Canys y rhai sydd gyfryw, nid
ydynt yn gwasanaethu ein Har-
glwydd lesu Grist, eithr ^'eu bol
en hunain ; a thrwy ymadrodd teg
a gweniaith, yn twyllo calonnau y
rhai diddrwg.
19 Canys 'eich ufudd-dod chwi a
ddaeth ar led at bawb. Yr wyf
fi gan hynny yn llawen o'ch rhan
chwi : eithr myfi a ewyllysiwn i
chwi fed ''yn ddoethion tu ag at
y petli sydd dda, ac yn wirion tu
ag at y peth sydd ddrwg.
20 A ' Duw y tangnefedd a "• ^ sathr
Satan dan eich traed chm ar frys.
Grist
" Gras ein Harglwydd lesu
fyddo gyd â chwi. Amen.
21 " Y mae Timothëus fy nghyd-
weithiwr, a Lucius, a Jason, aSosipa-
ter, fy ngheraint, yn eich annerch.
22 Yr wyf fi Tertius, yr hwn a
ysgrifenais yr epistol hwn, yn eich
annerch yn yr Arglwydd.
23 Y mae Gaius fy Uettŷwr i, a'r
holl eglwys, yn eich annerch. Y mae
Erastus, goruchwyliwr y ddinas, yn
eich annerch, a'r brawd Cwartus.
24 PGras ein Harglwydd lesu Grist
a fyddo gyd â chwi oil. Amen.
25 1 1'r hwn a ddichon eich cadarn-
hâu yn ol fy efengyl i, a phregeth-
iad lesu Grist, (yn ol datguddiad 'y
dirgelwch, yr hwn ni soniwyd am
dano er ^ dechreuad y byd ;
26 Ac "yr awrhon a eglurwyd, a
thrwy ysgrythyrau y prophwydi, yn
ol gorchymyn y tragywyddol Dduw,
a gyhoeddwyd ym mhlith yr holl
genhedloedd, er mwyn * ufudd-dod
ffydd :)
27 I "Dduw yr unig ddoeth, 2/
hyddo gogoniant trwy lesu Grist
yn dragywydd. Amen.
H At y Ehufeiniaid yr ysgrifenwyd o
Corinth, gyd a Phebe, gweinidoges jv
eglwys yn Cenchrea.
EPISTOL CYNTAE PAUL YR APOSTOL AT Y
CORINTHIAID.
PENNOD L
Ar ol iddo gyfarch iddynt, a d'iolch drosfynt,
10 y mae e/e yn eu hannog i undeb ; 12 ac yn
heio ar eu hanghyttundeb hwy. 18 Bod Duw
yn difetha doethineb y doethion, 21 trwy
ffolineb pregethu ; 26 ac nad yw efe yn galw
y doethion, na'r galluog, na^r boneddigion,
and 27, 28 y ffol, a'r gican, a'r distadl.
PAUL, wedi ei alw i fod yn
apostol lesu Grist trwy ewyllys
Duw, a'r brawd * Sosthenes,
2 At eglwys Dduw yr hon sydd
yn Corinth, at ^y rhai ''a sancteidd-
iwyd yng Nghrist lesu, "^a alwyd
yn saint, gyd â phawb ag sydd ^ yn
galw ar enw ein Harglwydd lesu
Grist, ym mhob man, ^o'r eiddynt
hwy a ninnau :
3 ' Gras fyddo i chwi, a thangnef-
edd, oddi wrth Dduw ein Tad ni,
a'r Arglwydd lesu Grist.
4 g Yrydwyf yn diolch i'm Duw bob
amser drosoch chwi, am y gras Duw
a rodded i chwi yng Nghrist lesu ;
iOTl
5 Am eich bod ym mhob peth
wedi eich cyfoethogi ynddo ef,
^ mewn pob ymadrodd, a phob
gwybodaeth ;
6 Megis y cadarnhâwyd Hystiol-
aeth Crist ynoch :
7 Fel nad ydych yn ol mewn un
dawn, •'yn disgwyl am ^ddatgudd-
iad ein Harglwydd lesu Grist :
8 'Yr hwn hefyd a'ch cadarnhâ
chwi hyd y diwedd, "yn ddiargy-
hoedd, yn nydd ein Harglwydd
lesu Grist.
9 " Ffyddlawn ytv Duw, trwy yr
hwn y'ch galwyd i "gymdeithas ei
Fab ef lesu Grist ein Harglwydd ni.
10 Ac yr wyf yn attolwg i chwi,
frodyr, trwy enw ein Harglwydd lesu
Grist, P ddywedyd o bawb o honoch
chwi yr un peth, ac na byddo ^ym-
bleidio yn eich plith; eithr bod o
honoch wedi eich cyfan-gyssylltu yn
yr un meddwl, ac yn yr un farn.
Anno
DOMINI
60.
n ad. 24.
1 Cor. 16.
2:5.
t)nt.22.21.
«Act. 16. 1.
Pliil. 2. 19.
1 ThesB. 3.
2.
P ad. 20.
I Thesa. 5.
28.
1 Eph. 3. 20.
Judas 24.
'lCor. 2. 7.
Eph. 3. 5, 9.
CoL 1. 26.
• amseroedd
tragii-
wyddol.
• 2 Tim. 1.
10.
Tit. 1. 2, a
1 Petr 1.
20.
» Act. 6. 7.
pen. 1. 5.
a 15. 18.
n 1 Tim. 1.
17.
Judas 25.
Anno
DOMINI
59.
h pen. 12. 8.
2 Cor. 8. 7.
Í Dat. 1. 2.
k PhiL a
20.
Tit. 2. la
3 Neu,
ddi/fodiad.
Col. a 4.
1 1 Thess. a
la
n> Col. 1.22.
1 Thess. 5.
2a
I» pen. 10.
1 Thess. 5.
24.
2 Thess. 3.
a
olloanl.3.
P Rhuf. 12.
16. a 15. 5.
Phil. 2. 2.
a 3. 16.
4 sismau,
pen. 11. 18.
Annog î undéb.
I. CORINTHIAID, II.
Pa raî a alwodd Duw.
Anno
DOMINI
69.
«pen. 3. 4.
r Act. 18.
24.
• loan 1. 42.
» Act. 18. 8.
n Rhuf. IP
23.
X pen. 16.
15, 17.
y pen. 2. 1,
4, 13.
2Petrl.l6.
B geiriau.
6 pregethu
y groes.
» 2 Cor. 2.
15.
» pen. 15. 2.
b Job 5. 12,
13.
Ea. 29. 14.
c Es. 33. 18.
d Job 12. 17,
20,24.
e Rhuf. 1.
20 21, 28.
Edrych
Matt. 11.
25.
Luc 10. 21.
t Matt. 12.
38. a 16. 1.
loan 4. 48.
E Matt. 11.6.
loan 6. 60,
66.
t Rhuf. 1.
16.
pen. 2. 14.
> Col. 2. 3.
k loan 7. 48.
11 Canys fe ddangoswyd i mi am
danoch chwi, fy mrodyr, gan y rhai
si/dd o dŷ Chlöe, fod cynhennau yn
eich plith chwi.
12 A hyn yr ydwyf yn ei ddy-
wedyd, ^bod pob un o lionoch yn
dywedyd, Yr yd^vyf fi yn eiddo
Paul ; minnau yn eiddo ' Apôlos ;
miniiau yn eiddo * Cephas ; minnau
yn eiddo Crist.
13 A rannwyd Crist? ai Paul a
groeshoeliwyd drosoch? neu ai yn
enw Paul y'ch bedyddiwyd chwi ?
14 Yr ydwyf yn diolch i Dduw,
na fedyddiais i neb o honoch, ond
* Crispus a " Gains ;
15 Fel na ddywedo neb fedyddio
o hoRof fi yn fy enw fy hun.
16 Mi a fedyddiais hefyd dylwyth
^ Stephanas : heb law hynny nis
gwn a fedyddiais i neb arall.
17 Canys ni anfonodd Crist fi i
fedyddio, ond i efengylu ; ^ nid
mewn doethineb ° ymadrodd, fel na
wnelid croes Crist yn ofer.
18 Canys ^ yr ymadrodd am y
groes, ^i'r rhai coUedig, ynfydrwydd
yw ; eithr i ni y iliai cadwedig,
^ nerth Duw ydyw.
19 Canys ysgrifenedig yw, ^* Mi a
ddifethaf ddoethineb y doethion, a
deall y rhai deallus a ddileaf.
20 •= Pa le 2/ mae y doeth ? pa le
Quae yr ysgrifenydd? pa le y mae
ymhoiydd y byd hwn ? ^ oni wnaeth
Duw ddoethineb y byd hwn yn yn-
fydrwydd ?
21 " Canys o herwydd yn noeth-
ineb Duw, nad adnabu y byd trwy
ddoethineb mo Dduw, fe welodd
Duw yn dda trwy fiblineb pregethu
gadw y rhai sydd yn credu.
22 Oblegid y mae yr ^luddewon
yn gofyn arwydd, a'r Groegwyr yn
ceisio doethineb :
23 Eithr nyni ydym yn preg-
ethu Crist wedi ei groeshoelio, ^i'r
luddewon yn dramgwydd, ac i'r
Groegwyr yn fiblineb ;
24 Ond iddynt hwy y rhai a
alwyd, luddewon a Groegwyr, yn
Grist ^ gallu Duw, a ' doethineb
Duw.
25 Canys y mae fiblineb Duw yn
ddoethach na dynion ; a gwendid
Duw yn gryfach na dynion.
26 Canys yr ydych yn gweled eich
galwedigaeth, frodyr, ^ nad 11a wer o
rat doethion yn ol y cnawd, nad
llawer o rai galluog, nad Ilawer o
rai boneddigion, a alwyd :
1072
27 Eithr ^Duw a etholodd ifol-
bethau y byd, fel y gwaradwyddai
y doethion ; a gwan-bethau y byd
a etholodd Duw, fel y gwaradwydd-
ai y pethau cedyrn ;
28 A phethau distadl y byd, a
phethau dirmygus, a ddewisodd
Duw, a'r pethau nid ydynt, fel y
diddymai y pethau sydd :
29 "" Fel na orfoleddai "^ un cnawd
ger ei fron ef.
30 Eithr yr ydych chwi o hono ef
yng Nghrist lesu, °yr hwn a wnaetli-
pwyd i ni gan Dduw yn ddoethineb,
ac yn gyfiawnder, ac yn sancteidd-
rwydd, ac yn brynedigaeth :
31 Fel, megis ag y mae yn ysgrif-
enedig, ° Yr hwn sydd yn ymfii-ostio,
ymfirostied yn yr Arglwydd.
PENNOD II.
1 Mae yn dangos fod ei hregeth ef, er nad
ydoedd yn dwyn gyd â hi odidowgncydd
ymadrodd, 4 neu, ddoethineb ddynol: etto
yn sefyll mewn 4, 5 nerth Duw ; ac yn rhag-
ori cymmaint 6 ar ddoethineb y byd yma,
9 a synwyr dynol, ag nas 14 gall y dyn
anianol moH deall.
AMYFI, pan ddeuthum attoch,
frodyr, ^a ddeuthum nid yn
ol godidowgrwydd ymadrodd neu
ddoethineb, gan fynegi i chwi dyst-
iolaeth Duw.
2 Canys ni fernais i mi wybod
dim yn eich plith, ^ ond lesu Grist,
a hwnnw wedi ei groeshoelio.
3 A *' mi a fûm yn eich mysg
* mewn gwendid, ac ofn, a dychryn
mawr.
4 A'm hymadrodd a'm pregeth
1, ®ni hu mewn geiriau ^ denu o
ddoethineb ddynol, ond yn eglur-
hâd yr Yspryd a nerth ;
5 Fel na byddai eich fiydd mewn
doethineb dynion, ond 'mewn nci ch
Duw.
6 A doethineb yr ydym ni yn ei
llefaru ym mysg ^ rhai perfiaith :
eithr nid doethineb y byd hwn, na
thywysogion y byd hwn, y rhai sydd
yn diflannu.
7 Eithr yr ydym ni yn llefaru
doethineb Duw mewn dirgelwch,
sef y ddoethineb guddiedig, ^ yr
hon a rag-ordeiniodd Duw cyn yr
oesoedd in gogoniant ni :
8 'Yr hon ni adnabu neb o dywys-
ogion y byd hwn : o herwydd ^ pes
adwaenasent, ni chroeshoeliasent
Arglwydd y gogoniant.
9 Eithr fel y mae yn ysgrifenedig,
^Ni welodd llygad, ac ni chlywodd
clust, ac ni ddaeth i galon dyn, y
Doethînéb Diiw.
I. CORINTHIAID, III.
Crîst yr iinig sylfaen.
Anno
DOMINI
59.
m Matt. 13.
11. a 16. 17.
1 loan 2.
27.
n Piar. 20.
27. a 27. 19,
Jer. 17. 9.
0 Rhuf. 8.
15.
P 2 Petr 1.
16.
Edrych
pen. 1. 17.
9 Rhuf. 8.
5, 6, 7.
Judas 19.
«•Diar.28. 5
1 Thess. 5,
21.
3 canfod.
icanfyddir.
s Es. 40. 13.
aHeb.5.12,
13.
1 Petr 2. 2.
b Gal. 5.20.
lago 3. IC.
a Gr. yn ol
dyn.
0 pen. 1. 12.
pethau a ddarparodd Duw i'r rliai
a'i carant ef.
10 Eithr ^ Duw a'w heglurodd i ni
trwy ei Yspryd : canys yr Yspryd
sydd yn chwilio pob peth ; ie, dyfii-
ion bethau Duw hefyd.
11 Canys pa ddyn a edwyn beth-
au dyn, °ond yspryd dyn yr hwn
sydd ynddo ef ? felly hefyd, pethau
Duw nid edwyn neb, ond Yspryd
Duw.
12 A nyni a dderbyniasom, nid ys-
pryd y byd, ond °yr Yspryd sydd
o Dduw ; fel y gwypom y pethau
a rad-roddwyd i ni gan Dduw.
13 P Y rhai yr ydym yn eu Uefaru
hefyd, nid â'r geiriau a ddysgir gan
ddoethineb ddynol, ond a ddysgir
gan yr Yspryd Glân ; gan gyd-farnu
pethau ysprydol â phethau yspryd-
ol.
14 Eithr dyn anianol nid yw yn
derbyn y pethau sydd o Yspryd
Duw : canys ffolineb ydynt ganddo
ef ; "J ac nis gall eu gwybod, oblegid
yn ysprydol y bernir hwynt.
15 'Ond yr hwn sydd ysprydol,
sydd yn ^barnu pob peth; eithr
efe nis * bernir gan neb.
16 * Canys pwy a wybu feddwl yr
Arglwydd, yr hwn a'i cyfarwydda
ef ? Ond y mae gennym ni feddwl
Crist.
PENNOD III.
2 Bod llaetli yn gymmwys i llant. 3 Cynnen
ae ymhleidio yn arwyddion o feddwl bydol.
7 Nad yw yr hwn sydd yn plannu, na'r hwn
sydd yn dyfrhau,, ddim. 9 Bod y gweinid-
ojion yn gyd-weUhwyr i Dduw. 11 Crist yw
yr unig sylfaen, 16 Bod dynion yn demlau
Duw, y rhai 17 sydd raid eu cadw ijn sanct-
aidd. 19 Nad yw doethineh y hyd yma ond
Jfolineh gyd â Duw.
AIMYFI, frodyr, ni allwn lefaru
wrthych megis wrth rai ys-
prydol, ond megis rhai cnawdol,
megis Avrth rai bach yng Nghrist.
2 Mi a roddais i chwi "laeth i'w
yfed, ac nid bwyd : canys hyd yn
hyn nis gallech, ac nis gellwch
chwaith etto yr awrhon, ei dderbyn.
3 Canys cnawdol ydych chwi etto :
canys **tra fyddo yn eich plith
chwi genfigen, a chynnen, ac ym-
bleidio ; onid ydych yn gnawdol, ac
yn rhodio yn ^ ddynol ?
4 Canys tra dy wedo un, •= Myfi yd-
wyf eiddo Paul ; ac arall, Myfi wyf
eiddo Apòlos ; onid ydych chwi yn
gnawdol ?
5 Pwy gan hynny y w Paul, a phwy
Apòlos, ond gweinidogion trwy y
_
rhai y credasoch chwi, ac fel y
rhoddes yr Arglwydd i bob un ?
6 Myfi a blennais, Apòlos a ddyfr-
haodd; ond Duw a roddes y cyn-
nydd.
7 Felly nid yw yr hwn sydd yn
plannu ddim, na'r hwn sydd yn
dyfrhau; ond Duw, yr hwn sydd
yn rhoi y cynnydd.
8 Eithr yr hwn sydd yn plannu,
a'r hwn sydd yn dyfrhau, un ydynt :
^a phob un a dderbyn ei bri'od
wobr ei hun, yn ol ei lafur ei hun.
9 Canys ^ cyd-weithwyr Duw ydym
ni : Uafur-waith Duw, '^adeiladaeth
Duw, ydych chwi.
10 sYn ol y gras Duw a rodd-
wyd i mi, megis pen-saer celfydd,
myfi a osodais ^ y sylfaen, ac y mae
arall yn goruwch-adeiladu. Ond
*edryched pob un pa wedd y mae
yn goruwch-adeiladu.
11 Canys sylfaen arall nis gall neb
ei osod, heb law ^" yr un a osodwyd,
' yr hwn y w lesu Grist.
12 Eithr OS goruwch-adeilada neb
ar y sylfaen hwn, aur, arian, meini
gwerthfawr, coed, gwair, sofl ;
13 ^ Gwaith pob dyn a ^ wneir yn
amlwg: canys y dydd a'i dengys,
oblegid ° trwy dan y datguddir ef ;
a'r tan a brawf waith pawb, pa
fath ydyw.
14 Os gwaith neb a erys, yr hwn
a oruwch-adeiladodd ef, efe a dder-
byn wobr.
15 Os gwaith neb a losgir, efe
a gaiff goUed : eithr efe ei hun a
fydd cadwedig; etto felly megis
trwy dan.
16 "Oni wyddoch chwi mai teml
Duw ydych, a bod Yspryd Duw
yn trigo ynoch ?
17 Os "^Uygra neb deml Duw,
Duw a ^ lygra hwnnw : canys sanct-
aidd yw teml Duw, yr hon ydych
chwi.
18 PNa thwylled neb ei hunan.
Od oes neb yn eich mysg yn tyb-
ied ei fod ei hun yn ddoeth yn y
byd hwn, bydded ffol, fel y byddo
doeth.
19 Canys doethineb y byd hwn
sydd ffolineb gyd â Duw: o her-
wydd ysgrifenedig yw, ^ Y mae efe
yn dal y doethion yn eu cyfrwys-
dra.
20 A thrachefn, 'Y mae yr Ar-
glwydd yn gwybod meddyliau y
doethion, mai ofer ydynt.
21 Am hynny na orfoledded neb
Anno
DOMINI
59.
d Pa. 62. 12.
Gal. 6. 5.
Dat. 2. 23.
e 2 Cor. a 1.
t Eph. 2. 20.
Heb. 3. 3,
4.
1 Petr 2. 5.
g Rhuf. 1.5.
h Rhuf. 15.
20.
Dat. 21.14.
1 1 Petr 4.
U.
k Es. 28. 16.
Matt. 16.
18.
1 Eph. 2. 20.
«n pen. 4. 5.
s Gr. am-
hjgwyd,
nl Petr 1.7.
a 4. 12.
0 pen. 6. 19.
2 Cor. 6. 16.
Etih.2.21,
22.
Heb. 3. 6.
< difetha.
5 ddÿetha.
P Diar. 3. 7.
Es. 5. 21.
1 Job 5. 13.
r Ps. 94. 11.
Dyliä paircliu gimînîdogîon. I. CORINTHIAID, IV.
Hclynt yr apostolîon.
Anno
DOMINI
59.
• pen. 11. 3.
2 Cor. 10. 7.
Gal. 3. 29.
» Matt. 24.
45.
2 Cor. 6. 4.
Col. 1. 25.
b Luc 12. 42.
Tit. 1. 7.
1 Petr 4.
10.
iddydd
dyn.
e Ps. 130. 3.
a 143. 2.
Khuf. 4.2.
d Matt. 7.1.
Rhuf. 2. 1,
16.
Dat.20.12.
« 2 Cor. 10.
18.
f pen. 1. 12.
a 3. 4.
l»Dat.3.17.
Í Pb. 44. 22.
Rhuf. 8. 30.
2 Cor. 4.11,
k Heb. 10.
aa.
mewn dynion : canys pob peth sydd
eiddoch chwi :
22 Pa un bynnag ai Paul, ai Apòl-
os, ai Cephas, ai y byd, ai bywyd,
ai angau, ai pethau presennol, ai
pethau i ddyfod ; y mae pob peth
yn eiddoch chwi ;
23 A 'chwithau yn eiddo Crist;
a Christ yn eiddo Duw.
PENNOD IV.
1 Pa gyfrif a ddylid ei wneiithur o weinidog-
ion. 7 Nad oes gennym ni ddim cHr nas der-
hyniasom, 9 Bod yr apostolion yn ddrychau
i'r hyd, i'r angelion, ac i ddynion; 13 yn
ysguhion ac yn sorod y byd : 15 ac er hynny
eu hod yn dadau i ni yng Nghrist, 16 ac y
dylem ni eu dilyn hwy.
FELLY cyfrifed dyn nyni, megis
° gweinidogion i Grist, a ''gor-
uchwylwyr ar ddirgeledigaethau
Duw.
2 Am ben hyn, yr ydys yn dis-
gwyl mewn goruchwylwyr, gael un
yn fíyddlawn.
3 Eithr gennyf fi bychan iawn yw
fy marnu gennych chwi, neu gan
2 farn dyn : ac nid wyf chwaith yn
fy marnu fy hun.
4 Canys ni wn i ddim arnaf fy
hun; <=ond yn hyn ni'm cyfiawn-
hâwyd : eithr yr Arglwydd yw yr
hwn sydd yn fy marnu.
5 ^Am hynny na fernwch ddim
cyn yr amser, hyd oni ddelo yr Ar-
glwydd, yr hwn a oleua ddirgelion
y tywyllwch, ac a eglura fwriadau
y calonnau : ac yna y bydd " y glod
i bob un gan Dduw.
6 A'r pethau hyn, frodyr, 'mewn
cyffelybiaeth a fwriais 1 attaf fy
hun ac at Apòlos, o'ch achos chwi :
fel y gallech ddysgu ynom ni, na
synier mwy nag sydd ysgrifenedig,
fel na byddoch y naill dros y llaU
yn ymchwyddo yn erbyn arall.
7 Pwy sydd yn gwneuthur rhagor
rhyngot ti ac arall? a ^pha beth
sydd gennyt a'r nas derbyniaist?
ac OS derbyniaist, paham yr wyt ti
yn gorfoleddu, megis pe bait heb
dderbyn ?
8 Yr ydych chwi yr awrhon wedi
eich diwallu, ''yr ydych chwi yr
awrhon wedi eich cyfoethogi, chwi
a deyrnasasoch hebddom ni: ac
och Dduw na baech yn teymasu,
fel y caem ninnau deyrnasu gyd
â chwi
9 Canys tybied yr wyf ddarfod i
Dduw ein dangos ni, yr apostolion
diweddaf, 'fel rhai wedi eu bwrw
i angau: oblegid '^ nyni a wnaeth-
1074
p\\^d yn ^ddrych i'r byd, ac i'r
angelion, ac i ddynion.
10 ' Yr ydym ni ™ yn ffyliaid er
mwyn Crist, a chwithau yn ddoeth-
ion yng Nghrist ; " nyni yn wein-
iaid, a chwithau yn gryfion ; chwy-
chwi yn anrhydeddus, a ninnau yn
ddirmygus.
11 "Hyd yr awrhon yr ydym ni
yn dwyn newyn a syched, ac yr
ydym ni yn noethion, ac Pyn cael
cernodiau, ac yn grwydraidd ;
12 "lAc yr ydym yn llafurio, gan
weithio â'n dwylaw ein hunain.
' Pan y'n difenwir, yr ydym yn ben-
dithio; pan y'n herlidir, yr ydym
yn ei ddioddef ;
13 Pan y'n ceblir, yr ydym yn
gweddio : ' fel ysgubion y byd y
gwnaethpwyd ni, a sorod pob dim,
hyd yn hyn.
14 Nid i'ch gwaradwyddo chwi yr
ydwyf yn ysgrifenu y pethau hyn ;
ond eich rhybuddio yr wyf * fel fy
mhlant anwyh
15 Canys pe byddai i chwi ddeng
mil o athrawon yng Nghrist, er
hynny nid ocs i chwi nemmawr
o dadau : canys " myfi a'ch cen-
hedlais chwi yng Nghrist lesu trwy
yr efengyL
16 Am hynny yr wyf yn attolwg
i chwi, ^ byddwch ddilynwyr i mi.
17 Oblegid hyn yr anfonais attoch
Timothëus, ^yr hwn yw fy anwyl
fab, a fíyddlawn yn yr Arglwydd;
yi* hwn a ddwg ar gôf i chwi fy
ffyrdd i yng Nghrist, megis yr wyf
ym mhob man yn athrawiaethu ym
mhob eglwys.
18 Ac y mae rhai wedi ymchwyddo,
fel pe bawn i heb fod ar fedr dyfod
attoch chwL
19 ''Eithr mi a ddeuaf attoch ar
fyrder, * os yr Arglwydd a'i myn ;
ac a fynnaf wybod, nid ymadrodd
y rhai sydd wedi chwyddo, ond eu
gallu,
20 Canys ''nid mewn ymadrodd
y mae teyrnas Dduw; eithr mewn
gallu-
21 Beth a fynnwch chwi? ''ai dyfod
0 honof fi attoch chwi â gwialen,
ynte mewn cariad, ac yspryd add-
fwynder ?
PENNOD V.
1 Bod y gwr godinebus 6 yn achos o gywilydd
iddynt, yn hytrach nag o orfoledd. 7 Ehaid
yw ymlaifiliau oddi tcrth yr hen lefain. 10
Ydylid cilio oddi ivrth anfad ddrwg-weilh-
redwyr.
Amy gwr godinehus.
I. CORINTHIAID, V.
Am ymgyfreitJiio.
Anno
DOMINI
S9.
» Lef. 18. 8.
Deut. 27.
20.
b Col. 2. 5.
e Matt. 16.
19. a 18. 18.
loan 20. 23.
d 1 Tim. 1.
e lago 4. 16.
'Gal. 5. 9.
8 Es. 53. 7.
loan 1. 29.
2Neu,
laddwyd.
h Exod. 12.
15.
3 yr ym-
pryd.
iDeut.16.3.
k ad. 2. 7.
2 Cor. 6. 14.
Eph. 5. 11.
2 ThesB. 3.
14.
> JIatt. IS.
17.
Khuf. 16.
17.
2 Thesa. 3.
14.
2 loan 10.
m Marc 4.
11.
Col. 4. 5.
1 Thess. 4.
12.
1 Tim. 3. 7.
n Deut. 13.
5. a 17. 7.
a 22. 21,
■ 22, 24.
MAE y gair yn hollol, fod yn
eich plith chwi odineb, a
chyfryw odineb ag na enwir un-
waith ym mysg y Cenhedloedd ; sef
" cael o un wraig ei dad.
2 Ac yr ydych chwi wedi ym-
chwyddo, ac ni alarasoch yn hytr-
ach, fel y tynnid o'ch mysg chwi y
neb a wnaeth y weithred hon.
3 Canys myfi yn ddi'au, ^fel absen-
nol yn y corph, etto yn bresennol
yn yr yspryd, a fernais eisoes, fel
pe bawn bresennol, am yr hwn a
wnaeth y peth hwn felly,
4 Yn enw ein Harghvydd lesu
Grist, pan ymgynhuUoch ynghyd,
a'm hyspryd innau, ''gyd â gallu
ein Harglwydd lesu Grist,
5 ^ Draddodi y cyfryAv un i Satan,
i ddinystr y cnawd, fel y byddo
yr yspryd yn gadwedig yn nydd
yr Arglwydd lesu.
6 ^Nid da eich gorfoledd chwi.
Oni wyddoch chwi fod ^ychydig
lefain yn lefeinio yr hoU does ?
7 Am hynny certhwch allan yr hen
lefain, fel y byddoch does newydd,
megis yr ydych ddilefeinllyd. Can-
ys s Crist ein pasc ni a ^ aberthAvyd
drosom ni :
8 Am hynny *'cadAyn ^wyl, 'nid
â hen lefain, nac â lefain malais a
drygioni; ond â bara croyw pur-
deb a gwirionedd.
9 Mi a ysgrifenais attoch mewn
Uythyr, ^ na chyd-ymgymmysgech
â godinebwyr :
10 Ac nid yn hollol â godinebwyr
y byd hwn, neu â'r cybyddion, neu
â'r cribddeilwyr, neu ag eilun-
addolwyr ; oblegid felly rhaid fydd-
ai i chwi fyned allan o'r byd.
11 Ond yn awr mi a ysgrifenais
attoch, na chyd-ymgymmysgech,
* OS bydd neb a enwir yn frawd yn
odinebwr, neu yn gybydd, neu yn
eilun-addolwr, neu yn ddifenwr, neu
yn feddw, neu yn gribddeiliwr ;
gyd â'r cyfryw ddyn na chyd-fwytta
chwaith.
12 Canys beth sydd i mi a farn-
wyf ""ar y rhai sydd oddi allan?
onid y rhai sydd oddi mcAvn yr
ydych chwi yn eu barnu ?
13 Eithr y rhai sydd oddi allan,
Duw sydd yn eu barnu. " Bwriwch
chwithau ymaith y dyn drygionus
hwnnw o'ch plith chwi.
PENNOD VI.
1 Na ddylai y Corinthiaid fliiio eu brodijr,
tnvy fyned i'r gyfraith â hwynt ; 6 yn cnic-
edig ger hron y rhai digred. 9 Na chaiff y
rhai anghyfiawn etifeddu leyrnas Dduw. 15
Bod ein cyrph ni yn aelodau i Grist, 19 ac
yii demlau i'r Yspryd Glân: 16, 17 ac am
hynny na ddylid mo'u halogi.
AFEIDDIA neb o honoch, a
chanddo fatter yn erbyn arall,
ymgyfreithio o flaen y rhai anghyf-
iawn, ac nid o flaen y saint ?
2 Oni wyddoch chm y barna "y
saint y byd ? ac os trwoch chwi y
bernir y byd, a ydych chwi yn an-
addas i farnu y pethau lleiaf ?
3 Oni A^^ddoch chwi y barnwn ni
angelion? pa faint mwy y pethau
a berthyn i r by wyd hwn ?
4 Gan hynny, od oes gennych fam-
edigaethau am bethau a berthyn i'r
bywyd hwn, dodwch ar y faingc y
rhai gwaelaf yn yr eglwys.
5 Er cywilydd i chwi yr ydwyf
yn dywedyd. Felly, onid oes yn
eich plith gymmaint ag un doeth,
yr hwn a fedro farnu rhwng ei
frodyr ?
6 Ond bod brawd yn ymgyfreithio
â brawd, a hynny ger bron y rhai
digred ?
7 Yr awrhon gan hynny y mae yn
hollol ddiflfyg yn eich plith, am eich
bod yn ymgyfreithio â'ch gilydd.
^Paham nad ydych yn hytrach yn
dioddef cam ? paham nad ydych yn
hytrach mewn coiled?
8 Eithr chwychwi sydd yn
gwneuthur cam, a choUed, a hyn-
ny i'r brodyr.
9 Oni wyddoch chwi *=na chaiff
y rhai anghyfiawn etifeddu teyrnas
Dduw? Na thwyller chwi: "^ni chaiff
na godinebwyr, nac eilun-addolwyr,
na thorwyr priodas, na maswedd-
wyr, na gwrryw-gydwyr,
10 Na lladron, na chybyddion, na
meddwon, na difenwyr, na chrib-
ddeilwyr, etifeddu teyrnas Dduw.
11 A * hyn fu rai o honoch chwi :
'eithr chwi a olchwyd, eithr chwi a
sancteiddiwyd, eithr chwi a gyf-
iawnhâwyd, yn enw yr Arglwydd
lesu, a thrwy Yspryd ein Duw ni.
12 epob peth sydd gyfreithlawn
i mi, ond nid y w pob peth yn
Mlesâu; pob peth sydd gyfreith-
lawn i mi, eithr ni'm dygir i dan
awdurdod gan ddim.
13 '^ Y bwydydd i'r bol, a'r bol i'r
bwydydd: eithr Duw a ddinystria
hwn a hwythau. A'r corph nid yiv
i odineb, ond 4'r Arglwydd; a'r
Arglwydd i'r corph.
Anno
DOMINI
59.
» Ps. 49. 14.
Matt. 19.
Luc 22. 30.
Dat. 2. 26.
a 3. 21.
a 20. 4.
b Diar. 20.
22.
Matt. 5.
39,40.
Lnc 6. 2^
Khuf. 12.
17, 19.
1 Thess. 5.
15.
c 1 Thess. 4.
6.
<i pen. 15.
50.
Gal. 5. 21.
Eph. 5. 5.
1 Tim. 1. 9.
Heb. 12.
14.
Dat. 22. 15.
• Eph. 2. 2.
Col. 3. 7.
Tit. 3. 3.
f Heb. 10. 22.
8 pen. 10. 23.
S angen-
rhaid.
h Matt. 15.
17.
Rhuf. 14.
17.
Col. 2. 22,
23,
i ad. 19, 20,
1 Thees. 4.
3.
Am hriodas.
L CORINTHIAID, VII.
a'i dyledswyddau.
Anno
DOMINI
59.
tEhuf.6.6,
8. a 8. U.
2 Cor. 4. 14.
1 pen. 12. 27.
Eph. 4. 12,
15, 16.
a 5. 30.
n> Gen. 2.
24.
Matt. 19. 5.
Eph. 5. 31.
n loan 17.
21, 22, 23.
Eph. 4. 4.
a 5. 30.
o pen. 3. 16.
2 Cor. 6. 16.
P pen. 7. 23.
Heb. 9. 12.
1 Petr 1.
13.
» ad. 8, 26.
b Exod. 21.
10.
1 Petr 3. 7.
e Joel 2. 16.
Edrych
Exo(i. 19.
15.
1 Sam. 21.
4,5.
A arl. 12.
2 Cor. 8. 8.
a 11. 17.
• Act. 20. 29.
f pen. 9. 5.
e Matt. 19.
12.
pen. 12. 11.
14 Eithr ''Duw a gyfododd yr Ar-
glwydd, ac a'n cyfyd ninnau trwy
ei nerth ef.
15 Oni Avyddoch chwi fod 'eich
cyrph yn aelodau i Grist ? gan hyn-
ny a gymmeraf fi aelodau Crist, a'u
gwneuthur yn aelodau puttain ? Na
atto Duw.
16 Oni wyddoch chwi fod yr hwn
sydd yn cydio â phuttain, yn un
corph? canys "y ddau (medd efe)
fyddant un cnawd.
17 Ond yr hwn a gyssylltir â'r Ar-
glwydd, ° un yspryd y w.
18 Gochelwch odineb. Pob pech-
od a wnelo dyn, oddi allan i'w gorph
y mae ; ond yr hwn sydd yn godin-
ebu, sydd yn pechu yn erbyn ei
gorph ei hun.
19 **Oni wyddoch chwi fod eich
corph yn deml i'r Yspryd Glân
sydd ynoch, yr hwn yr ydych yn
ei gael gan Dduw, ac nad ydych
yn eiddoch eich hunain?
20 Canys Per gwerth y prynwyd
chwi : gan hynny gogoneddwch
Dduw yn eich corph, ac yn eich
yspryd, y rhai sydd eiddo Duw,
PENNOD VII.
1 Ymae efe yn crybwyll am hriodas; 4 <ic yn
dangos mai rhwijmedi yw yn erhyn godineb ;
10 ac na ddylid dattod y cwlwm hwnnw
mewn ysgafnder. 18, 20 Rhaid i bob dyn
fod yn foddlawn i'w alicedigaeth. 25 Pa-
ham y dylid mawrhâu gwyryfdod : 35 ae ar
ha achosion y gallwn ni bfiodi, neu beidio â
phriodi.
AC am y pethau yr ysgrifenasoch
- attaf: *Da i ddyn na chyff-
yrddai â gwraig.
2 Ond rhag godineb, bydded i
bob gwr ei wraig ei hun, a bydded
i bob gwraig ei gwr ei hun.
3 ^ Rhodded y gwr i'r wraig ddyl-
edus ewyllys da; a'r un wedd y
wraig i'r gwr.
4 Nid oes i'r wraig feddiant ar ei
chorph ei hun, ond i'r gwr; ac yr
un fiunud, nid oes i'r gwr feddiant
ar ei gorph ei hun, ond i'r wraig.
5 '^Na thwyllwch eich gilydd, oddi
eithr o gydsyniad dros amser, fel y
galloch ymroi i ympryd a gweddi :
a deuwch drachefn ynghyd, rhag
temtio o Satan chwi o herwydd
eich anlladrwydd.
6 A hyn yr wyf yn ei ddywedyd
o ganiattâd, ^ nid o orchymyn.
7 Canys *mi a fynnwn fod pob dyn
^fel fi fy hun : eithr sy mae i bob
un ei ddawn ei hun gan Dduw; i
un fel hyn, ac i arall fel hyn.
1076
8 Dywedyd yr wyf wrth y rhai
heb briodi, a'r gwragedd gweddw-
on, ''Da yw iddynt os arhosant fel
finnan.
9 Eithr ' oni allant ymgadw, priod-
ant : canys gwell yw priodi nag
ymlosgi.
10 Ac i'r rhai a briodwyd yr ydwyf
yn gorchymyn, ''nid mjG. chwaith,
ond yr Arglwydd, 'Nad ymadawo
gwraig oddi wrth ei gwr :
11 Ac OS ymedy hi, arhôed heb
briodi, neu, cymmoder hi êlì gwr :
ac na ollynged y gwr ei wraig
ymaith.
12 Ac wrth y lleill, dywedyd yr
wyf fi, ^ nid yr Arglwydd, Os bydd
i un brawd wraig ddigred, a hithau
yn foddlawn i drigo gyd âg ef, na
ollynged hi ymaith.
13 A'r wraig, yr hon y mae iddi
wr digred, ac yntau yn foddlawn
i drigo gyd â hi, na ^wrthoded
hi ef.
14 Canys y gwr digred a sanct-
eiddir trwy y wraig, a'r wraig ddi-
gred a sancteiddir trwy y gwr : pe
amgen, aflan yn ddiau fyddai eich
plant ; eithr yn awr sanctaidd ydynt.
15 Eithr OS yr anghredadyn a ym-
edy, ymadawed. Nid yw y brawd
neu y chwaer gaeth yn y cyfryw
hethau : eithr Duw a'n galwodd ni
^ i heddwch.
16 Canys beth a wyddost ti, wraig,
"a gedwi di ííî/ wr? a pheth a
wyddost tithau, wr, a gedwi di dy
wraig ?
17 Ond megis y darfu i Dduw
rannu i bob un, megis y darfu i'r
Arglwydd alw pob un, felly rhodied.
Ac fel hyn yr wyf yn ordeinio yn
yr eglwysi oU.
18 A alwyd neb wedi ei enwaedu ?
nac adgeisied ddienwaediad. A
alwyd neb mewn dienwaediad ? nac
enwaeder arno.
19 "Enwaediad nid yw ddim, a
dienwaediad nid yw ddim, ond cadw
gorchymynion Duw.
20 Pob un yn yr alwedigaeth y
galwyd ef, yn honno arhosed.
21 Ai yn was y'th alwyd ? na fydd-
ed gwaeth gennyt ; etto os gelli
gael bod yn rhydd, mwynhâ hynny
yn hytrach.
22 Canys yr hwn, ac ef yn was, a
alwyd yn yr Arglwydd, gwr rhydd
p i'r Arglwydd ydy w : a'r un fiunud
yr hwn, ac efe yn wr rhydd, a alw
yd, gwas i ^ Grist y w.
Am wyryfdod.
I. CORINTHIAID, VIII.
Am eilun-addoliaeth.
Anno
DOMIOT
69.
r pen. 6. 20.
1 Petr 1.
18, 19.
» ad. 6, 10,
40.
2 Cor. & 8,
10.
t ad. 1, 8.
u Rhuf. la
11.
1 Petr 4. 7.
2 Petr 3. 8,
9.
X Ps. 39. 6.
1 loan 2.
17.
J 1 Tim. 5.
5.
* sydd yn
perthijn Vr
Arglwydd.
6 morwyn
ieuangc.
» Liic 10.
40, &c.
23 ' Er gwerth y'ch prynwyd ; na
fyddwch weision dynion.
24 Yn yr hyn y galwyd pob un,
frodyr, yn hynny arhosed gyd â
Duw.
25 Eithr am wyryfon, *nid oes
gennyf orchymyn yr Arglwydd :
ond barn yr ydwyf yn ei roi, fel
un a gafodd drugaredd gan yr Ar-
glwydd i fod yn %ddlawn.
26 Am hynny yr wyf yn tybied
mai da yw hyn, o herwydd yr ang-
henraid presennol, 'mai da, medd-
af, i ddyn fod felly.
27 A wyt ti yn rhwym i wraig?
na chais dy ollwng yn rliydd. A
wyt ti yn rhydd oddi wrth wraig?
na chais wraig.
28 Ac OS priodi hefyd, ni phech-
aist : ac os prioda gwyryf, ni phech-
odd. Er hynny y cyfryw rai a
gânt flinder yn y cnawd : eithr yr
wyf yn eich arbed chwi.
29 A " hyn yr ydwyf yn ei ddy wed-
yd, frodyr, am fod yr amser yn fyr.
Y mae yn ol, fod o'r rhai sydd a
gwragedd iddynt, megis pe bydd-
ent hebddynt ;
30 A'r rhai a wylant, megis heb
wylo ; a'r rhai a lawenhânt, megis
heb lawenhâu ; a'r rhai a brynant,
megis heb feddu.
31 A'r rhai a arferant y byd hwn,
megis heb ei gam-arfer : canys "^ y
mae dull y byd hwn yn myned
heibio.
32 Eithr mi a fynnwn i chwi fod
yn ddiofal. ^Yr hwn sydd heb
briodi, sydd yn gofalu am bethau
4 yr Arglwydd, pa wedd y boddlona
yr Arglwydd :
33 Ond y neb a wreiccaodd, sydd
yn gofalu am bethau y byd, pa
wedd y boddlona ei wraig.
34 Y mae gwahaniaeth hefyd
rhwng gwraig a ^gwyryf. Y mae
yr hon sydd heb briodi, ^ yn gofalu
am y pethau sydd yn perthyn iV
Arglwydd, fel y byddo hi sanct-
aidd y'nghorph ac yspryd : ac y
mae yr hon sydd wedi priodi, yn
gofalu am bethau bydol, pa fodd
y rhynga hi fodd \'w gwr.
35 A hyn yr ydwyf yn ei ddywed-
yd er llesâd i chwi eich hunain;
nid i osod magi i chwi, eithr er
mwyn gweddeidd-dra, a dyfal-lynu
wrth yr Arglwydd yn ddiwahan.
36 Ond OS yw neb yn tybied ei
fod yn anweddaidd tu ag at ei
wyryf, od â hi dros flodau ei hoed-
ran, a bod yn rhaid gwneuthur
felly ; gwnaed a fynno, nid yw yn
pechu : priodant.
37 Ond yr hwn sydd yn sefyll yn
sicr yn ei galon, ac yn afraid iddo,
ac a meddiant ganddo ar ei ewyllys
ei hun, ac a roddodd ei fryd ar
hynny yn ei galon, ar gadw o hono
ei wyryf; da y mae yn gwneuthur.
38 Ac am hynny, yr hwn sydd
yn ei rhoddi yn briod, sydd yn
gwneuthur yn dda; ond yr hwn
nid yw yn ei rhoddi yn briod, sydd
yn gwneuthur yn well.
39 ^" Y mae gwraig yn rhwym wrth
y gyfraith, tra fyddo byw ei gwr :
ond. o bydd marw ei gwr, y mae hi
yn rhydd i briodi y neb a fynno;
yn unig yn yr Arglwydd
40 Eithr dedwyddach yw hi os
erys hi felly, ^ yn fy marn i : ac *= yr
ydwyf fiunau yn tybied fod Yspryd
Duw gennyf.
PENNOD VIII.
1 Bod iddyiit ymgadio oddi wrth y hwydydd
a offrymmer i eilunod. 8, 9 Na ddylem ni
gam-arferyd ein rhyddid Cristionogaidd, i
noystro ein hrodyr : 11 eithr ffrwyno ein
gwyhodaeth â chariad perffaith.
EITHR ^ am yr hyn a aberthwyd
i eilunod, ni a wyddom fod
gan bawb o honom ^wybodaeth.
*= Gwybodaeth sydd yn chwyddo,
eithr cariad sydd yn adeiladu.
2 Eithr "^os yw neb yn tybied ei
fod yn gwybod dim, ni ŵyr efe etto
ddim fel y dylai wylaod.
3 Ond od oes neb yn earn Duw,
hwnnw a ^ adwaenir ganddo ef.
4 Am fwytta gan hynny or peth-
au a aberthir i eilunod, ni a wydd-
om nad yw ^eilun ddim yn y byd,
ac nad oes un Duw arall ond un.
5 Canys er bod rhai a elwir yn
dduwiau, pa un bynnag ai yn y nef
ai ar y ddaear, (megis y mae duw-
iau lawer, ac arglwyddi lawer,)
6 Eithr 8 i ni nid oes ond un Duw,
y Tad, ^ o'r hwn y mae pob peth, a
ninnau ^ynddo ef ; ac *un Arglwydd
lesu Grist, ''trwy yr hwn y mae
pob peth, a ninnau trwyddo ef.
7 Ond nid yw y wybodaeth ?iOìi
gan bawb: ^ canys rhai, ^a chan-
ddynt gydwybod o'r eilun hyd y
pryd hyn, sydd yn bwytta fel peth
a aberthwyd i eilunod ; a'u cydwyb-
od hwy, a hi yn wan, ™ a halogir.
8 Eithr °nid yw bwyd yn ein
gwneuthur ni yn gymmeradwy gan
Dduw : canys nid ydym, os bwyt-
Atmo
DOMINI
59.
» Rhuf. 7. 2.
b ad. 25.
0 1 Thess. 4.
» Act. 15.
20, 29.
pen. 10. 19.
b Rhuf. 14.
14, 2^.
0 Rhuf. 14.
3,10.
d Gal. 6. 3.
1 Tim. 6.
4.
p Gal. 4. 9.
fEs. 41. 24.
pen. 10. 19.
8 Mai. 2. 10.
Eph. 4. G.
b Act. 17.
Rhuf. 11.
36.
2 iddo ef.
i loan 13.
13.
pen. 12. 3.
Eph. 4. 5.
Phil. 2. 11.
k loan 1. 3.
Col. 1. 16.
Heb. 1. 2.
S ond.
1 pen. 10.
■AS.
Jn Rhuf. 14.
14, 23.
n Rhuf. 14.
17.
Ehyddîd Paul,
I. CORINTHIAID, IX
a'i huncm-ymwadiad.
Anno
DOMINI
50.
4 well.
6 waeth.
0 Gal. 5. 13.
8 gatta.
P Rhuf, 14.
13, 20.
1 Rhuf. 14.
15, 20.
r Khuf. 14.
21.
2 Cor. 11.
23.
» Act. 9. 3,
17. a 22. 14,
18. a 23.11.
pen. 15. 8.
b pen. 4. 15.
c 2 Cor. 3. 2.
a 12. 12.
d ad. 14.
1 Thess. 2.
6.
e Gal. 1. 19.
f Matt. 8.
14.
B 2 Thess. 3.
9.
h 2 Cor. 10.
4.
i Diar. 27.
18.
pen. 3. 6,
7,8.
k loan 21.
15.
lPetr5.2.
1 Deut. 25.
4.
yw
ni
mi
tâwn, yn ^helaethach; ac onis
bwyttawn, yn ^ brinach.
9 Ond " edrychwch rhag mewn un
modd i'ch ^rhyddid hwn fod Pyn
dramgwydd i'r rhai sydd weiniaid.
10 Canys os gwel neb dydi sydd
a gwybodaeth gennyt, yn eistedd i
fwytta yn nheml yr eilunod, oni
chadarnhêir ei gydwybod ef, ac
yntau yn wan, i fwytta y pethau a
aberthwyd i eilunod ;
11 Ac a ddifethir y brawd gwan
^trwy dy wybodaeth di, dros yr
hwn y bu Crist farvv ?
12 A chan bechu felly yn erbyn y
brodyr, a churo eu gwan gydwyb-
od hwy, yr ydych chwi yn pechu
yn erbyn Crist.
13 O herwydd paham, 'os
bwyd yn rhwystro fy mrawd
fwyttâf fi gig fyth, rhag i
rwystro fy mrawd.
PENNOD IX.
1 Y mae efe yn dangos ei ryddid ; 1 ac y
dylai y gweinîdog /yw wrih yr efengyl ; 15
etto ddarfod iddo ef di wirfodd ymgadw,
18 rhag eu gyrru hwy mewn traul, 22 na
hod yn achos o rwystr i neb, mewn pethau
cyffredin. 24 Bod ein hywyd ni yn debyg
i yr/a.
ONID wyf fi yn apostol? onid
wyf fi yn rhydd ? ^ oni welais
i lesu Grist ein Harglwydd ? ^ onid
fy ngwaith i ydych chwi yn yr
Arglwydd ?
2 Onid wyf yn apostol i eraill,
etto yr wyf i chwi: canys '^sêl fy
apostoliaeth i ydych chwi yn yr
Arglwydd.
3 Fy amddiffyn i, i'r rhai a'm hol-
ant, y w hyn ;
4 ^ Onid oes i ni awdurdod i fwyt-
ta ac i yfed ?
5 Onid oes i ni awdurdod i arwain
o amgylch wraig afyddai chwaer,
megis ag y mae i'r apostolion eraill,
ac *i frodyr yr Arglwydd, ac 'i
Cephas ?
6 Ai myfi yn unig a Barnabas,
snid oes gennym awdurdod i fod
heb weithio ?
7 Pwy sydd un amser ^ yn rhyfela
ar ei draul ei hun? pwy sydd *yn
plannu gwinllan, ac nid yw yn
bwytta o'i ffrwyth hi? neu pwy
sydd ^ yn porthi praidd, ac nid y w
yn bwytta o laeth y praidd?
8 Ai yn ol dyn yr wyf fi yn dy-
wedyd y pethau hyn ? neu onid y w
y ddeddf hefyd yn dy wedyd hyn ?
9 Canvs ysgrifenedig yw yn neddf
Moses, Na chau safn yr ŷch sydd
ÎÖ78
yn dyrnu. Ai dros ychain y mae
Duw yn gofalu ?
10 Ynte er ein mwyn ni yn hoUol
y mae yn dy wedyd? Canys er ein
mwyn ni yr ysgrifenwyd, mai
™ mewn gobaith y dylai yr arddwr
aredig, a'r dyrnwr mewn gobaith,
i fod yn gyfrannog o'i obaith.
11 ° Os nyni a hauasom i chwi
bethau ysprydol, ai mawr yw os
nyni a fedwn eich pethau cnawdol ?
12 Os yw eraill yn gyfrannogion
o'r awdurdod hon arnoch, onid
ydym ni yn hy trach ? ° Eithr nid
arferasom ni yr awdurdod hon :
ond goddef yr ydym bob peth, Pfel
na roddom ddim rhwystr i efengyl
Crist.
13 1 0ni wyddoch chwi fod y rhai
sydd yn gwneuthur pethau cyssegr-
edig, yn bwytta o'r cyssegr? a'r
rhai sydd yn gwasanaethu yr allor,
yn gyd-gyfrannogion o'r allor ?
14 Felly hefyd ""yr ordeiniodd yr
Arglwydd, *i'r rhai sydd yn preg-
ethu yr efengyl, fyw wrth yr ef-
engyl.
15 Eithr * myfi nid arferais yr un
o'r pethau hyn, ac nid ysgrifenais
y pethau hyn, fel y gwnelid felly
i mi : canys "* gwell yw i mi farw,
na gwneuthur o neb fy ngorfoledd
yn ofer,
16 Canys os pregethaf yr efengyl,
nid oes orfoledd i mi : canys ^ ang-
henraid a osodwyd arnaf; a gvvae
fydd i mi, oni phregethaf yr ef-
engyl.
17 Canys os gwnaf hyn o'm bodd,
y mae i mi wobr : ond os o'm han-
fodd, y ymddiriedwyd i mi am y
gorchwyL
18 Pa wobr sydd i mi gan hyn-
ny ? Bod i mi, pan efengylwyf, osod
efengyl Crist yn rhad, fel na cham-
arferwyf fy awdurdod yn yr efengyl.
19 Canys er fy mod yn rhydd oddi
wrth bawb, mi a'm gwneuthum fy
hun yn was i bawb, "^ fel yr ennillwn
fwy.
20 Ac * mi a ymwneuthum i'r ludd-
ewon megis yn luddew, fel yr en-
nillwn yr luddewon : i'r rhai dan y
ddeddf, megis dan y ddeddf, fel yr
ennillwn y rhai sydd dan y ddeddf;
21 ^I'r "rhai diddeddf, megis di-
ddeddf, (*a minnau heb fod yn
ddiddeddf i Dduw, ond dan y
ddeddf i Grist,) fel yr ennillwn y
rhai diddeddf.
22 * Ymwneuthum i'r rhai gwein-
Gyrfa y Cristion.
I. CORINTHIAID, X. Am ochelyd gau-dduwiaeth.
Anno
DOMINI
59.
f pen. 10.
33.
B Rhuf. 11.
14.
pen. 7. 16,
t Gal. 5. 7.
Phil. 3. 14.
2 Tim. 4. 7.
Heb. 12. 1.
«Eph.6.12.
1 Tim. 6.
12.
2 Tim. 2, 5.
a 4. 7.
k 2 Tim. 4.
8.
lago 1. 12.
lPetr5.4.
Dat. 2. 10.
a 3. 11.
1 Rhuf. 8.
13.
Col. 3. 5.
m Rhuf, 6.
18, 19.
» Exod. 13.
21,
Num. 9.18.
Dout.1.33.
Neh. 9. 12,
19.
Pb. 78. 14.
b Exod. 14.
22.
Jos. 4. 23.
e Exod. 16.
15.
d Exod. 17.
6.
Num. 20.
11.
2 aelh gyd
â hwynt,
Deut.9.21.
Ps. 105.41.
8 i lawer.
© Num. 26.
64, 65.
íNum. 11.
4, 33.
Pb. 106.14.
Í Exod. 32.
6,
h Num. 25.
1, 2, 'J.
iaid megis yn wan, fel yr ennillwn
y gweiniaid : ^mi a ymwneuthum
yn bob petli i bawb, ^fel y gallwn
yn hoUol gadw rhai.
23 A hyn yr wyf fi yn ei wneuthur
er mwjTi yr efengyl, fel y'm gwneler
yn gyd-gyfrannog o honi.
24 Oni wyddoch chwi fod y rhai
sydd yn rhedeg mewn gyrfa, i gyd
yn rhedeg, ond bod un yn derbyn
y gamp? ^ Felly rhedwch, fel y
caffoch afael.
25 Ac y mae pob un a'r sydd ' yn
ymdrechu, yn ymgadw ym mhob
peth : a hwynt-hwy yn wir, fel y
derbyniont goron lygredig; eithr
nyni, ^ un anllygredig.
26 Yr wyf fi gan hynny felly yn
rhedeg, nid megis ar amcan; felly
yr wyf yn ymdrechu, nid fel un yn
euro yr awyr :
27 ^Ond yr wyf fi yn cospi fy
nghorph, ac "yn ei ddwyn yn
gaeth ; rhag i mi mewn un modd,
wedi i mi bregethu i eraill, fod fy
hun yn anghymmeradwy.
PENNOD X.
1 Bod sacramentau yr luddewon 6 yn gysgod-
au i ni, 7 a'u cospedigaethau hwy 11 yn
siamplau i ni. 14 Bhaid i ni ochelyd gaw-
dduwiaeth. 21 Na ddylem ni wneuthur
hwrdd yr Arglwydd yn fwrdd cythreuliaid :
24 ac y dylem, mewn pethau cyffredin, ys-
lyried ein brodyr.
AC ni fynnwn i chwi fod heb
- wybod, frodyr, fod ein tadau
* oil dan y cwmmwl, a'u myned ^ oil
trwy y môr ;
2 A'u bedyddio hwy oil i Moses,
yn y cwmmwl, ac yn y môr ;
3 A bwytta o bawb o honynt yr
un bwyd "^ ysprydol ;
4 Ac yfed o bawb o honynt yr un
ddiod "^ ysprydol : canys hwy a yfas-
ant o'r Graig ysprydol a ^oedd yn
canlyn : a'r Graig oedd Crist.
5 Eithr ni bu Dduw foddlawn
' i'r rhan fwyaf o honynt : canys
* cwympwyd hwynt yn y diffaethwch.
6 A'r pethau hyn a wnaed yn
siamplau i ni, fel na chwennychem
ddrygioni, megis ag 'y chwennych-
asant hwy.
7 Ac na fyddwch eilun-addolwyr,
megis rhai o honynt hwy ; fel y
mae yn ysgrifenedig, ^Eisteddodd
y bobl i fwytta ac i yfed, ac a gyf-
odasant i chwareu.
8 Ac na odinebwn, fel y godineb-
odd ^ rhai o honynt hwy, ac y syrth-
iodd mewn un dydd dair mil ar
hugain.
1079
9 Ac na themtiwn Grist, megis
ag y temtiodd ' rhai o honynt hwy,
ac a'u ^ distrywiwyd gan seirph.
10 Ac na rwgnechwch, megis y
grwgnachodd ' rhai o honynt hwy, ac
a'u " distrywiwyd gan y dinystrydd.
11 A'r pethau hyn oil a ddigwydd-
asant yn siamplau iddynt hwy ; ac
"a ysgrifenwyd yn rhybudd i nin-
nau, " ar y rhai y daeth terfynau yr
oesoedd.
12 Am hynny, ^yr hwn sydd yn
tybied ei fod yn sefyll, edryched
na syrthio.
13 Nid ymaflodd ynoch demtas-
iwn, ond un dynol : eithr i fíydd-
lawn yw Duw, ^ yr hwn ni ad eich
temtio uwch law yr hyn a alloch ;
eithr ' a wna ynghyd a'r temtasiwn
ddiangfa hefyd, fel y galloch ei
ddwyn.
14 O herwydd paham, fy anwyl-
yd, *fíbwch oddi wrth eilun-addol-
iaeth.
15 Dywedyd yr wyf fel wrth rai
synhwyrol : bernwch chwi beth yr
wyf fi yn ei ddy wedyd.
16 " Ph'iol y fendith, yr hon a fen-
digwn, onid cymmun gwaed Crist
ydy w ? y bara yr ydym yn ei dorri,
onid cymmun corph Crist yw ?
17 Oblegid * nyni yn Uawer ydym
un bara, ac un corph: canys yr
ydym ni oil yn gyfrannogion o'r
un bara,
18 Edrychwch ar ^ yr Israel yn ol
y cnawd : ^ onid yw y rhai sydd yn
bwytta yr ebyrth, yn gyfrannogion
o'r allor ?
19 Beth gan hynny yr ydwyf yn
ei ddywedyd? *bod yr eilun yn
ddim, neu yr hyn a aberthwyd i
eilun yn ddim ?
20 Ond y pethau y mae y Cen-
hedloedd yn eu haberthu, i gy-
threuliaid y maent yn eu ^hab-
erthu, ac nid i Dduw. Ni fynnwn
i chwi fod yn gyfrannogion a'r cy-
threuliaid.
21 ^" Ni ellwch yfed o phiol yr Ar-
glwydd, a * phiol y cythreuliaid : ni
ellwch fod yn gyfrannogion o fwrdd
yr Arglwydd, a bord y cythreuliaid.
22 Ai * gyrru yr Arglwydd i eidd-
igedd yr ydym? 'a ydym ni yn
gryfach nag ef ?
23 s Pob peth sydd gyfreithlawn i
mi, eithr nid yw pob peth yn Ues-
âu : pob peth sydd gyfreithlawn i
mi, eithr nid yw pob peth yn ad-
eiladu.
Anno
DOMINI
59.
' Exod. 17.
2,7.
Num. 21.
6.
Pa. 78. 18,
5G. a 95. 9.
k Num. 21.
6.
' Num. 14.
2, 29.
a 16. 41.
>» Num. 14.
37.
n Rhuf. 15.
4.
pen. 9. 10.
o Phil. 4. 5.
Heb. 10.
25.
P Khuf. 11.
20.
<1 pen. 1. 9.
r Ps. 125. 3.
2 Petr 2. 9.
" Jer. 29.
11.
t 2 Cor. 6.
17.
1 loan 5.
21.
u Matt. 26.
26.
I Rhuf. 12.
5.
pen. 12. 27.
7 Khuf. 4.
12.
Gal. 6. 16.
z Lef. 3. 3.
a 7. 15.
' pen. 8. 4.
b Lef. 17. 7.
c 2 Cor. 6.
15.
d Deut. 32.
38.
e Deut. 32.
21.
fEzec. 22.
14.
S pen. 6. 12.
Am weddio yn hennoetli.
I. CORINTHIAID, XL
Am swpper
Anno
DOMINI
59.
h Khuf. 15.
1,2.
pen. 13. 5.
Phil. 2. 4,
21.
4 fudd.
i Exod. 19.
5.
Deut. 10.
14.
Ps. 24. 1.
a 50. 12.
ad. 28.
i Luc 10. 7.
I pen. 8. 10,
12.
n Khuf. 14.
16.
o 1 Tim. 4.
3,4.
P Col. 3. 17.
1 Khuf. 14.
13.
2 Cor. 6. 3.
^GT.Grocg-
iaid.
t Ehuf. 15.
2.
pen. 9. 19,
22.
a pen. 4. 16.
Eph. 5. 1.
Phil. 3. 17.
1 Thess. 1.
6.
2 TheB3. 3.
9.
bEph.5.23.
€ loan 14.
28.
pen. 3. 23.
a 15. 27, 28.
Phil. 2. 7,
8,9.
24 ^ Na cheisied neb yr eiddo ei
hun ; ond pob un ^ yr eiddo arall.
25 Beth bynnag a werthir yn y
gigfa, bwyttêwch ; heb ofyn dim er
mwyn cydwybod :
26 Canys 'eiddo yr Arglwydd y
ddaear, a'i chyflawnder.
27 Os bydd i neb o'r rhai digred
eich gwahodd, ac os mynnwch fyn-
ed; ^b\vyttêwch beth bynnag a
rodder ger eich bron, heb ymofyn
dim er mwyn cydwybod.
28 Eithr os dywed neb wrthych,
Peth wedi ei aberthu i eilunod yw
hwn ; na fwyttêwch, * er mwyn
hwnnw yr hwn a'i mynegodd, ac er
mwyn cydwybod : ™ canys eiddo yr
Arglwydd y ddaear, al chyflawn-
der.
29 Cydwybod, meddaf, nid yi*
eiddot ti, ond yr eiddo arall : can-
ys "paham y bernir fy rhyddid i
gan gydwybod un arall ?
30 Ac OS wyf fi trwy ^ ras yn cym-
meryd cyfran, paham y'm ceblir
"am y peth yr wyf yn rhoddi diolch
am dano ?
31 pPa un bynnag gan hynny ai
bwytta ai yfed, ai beth bynnag a
wneloch, gwnewch bob peth er go-
goniant i Dduw.
32 "iByddwch ddiachos tramgwydd
i'r luddewon ac i'r "^ Cenhedloedd
hefyd, ac i eglwys Dduw :
33 Megis ""yr ydwyf finnau yn
rbyngu bodd i bawb ym mhob
peth ; heb geisio fy Uesâd fy hun,
ond llesâd Uaweroedd, fel y bydd-
ont hwy gadwedig.
PENNOD XI.
1 Ymae efe yn eu ceryddu hwy, 4 amfod eu
gwŷr yn y cynnulleidfaoedd sanctaidd yn
gwedd'io a pheth am eu pennau, 6 a'u
gwragedd yn bennoethion : 17 ac o ran eu
hod hwy yn gyffredin yn cyfarfod, nid er
gwell ond er gwaeih ; 21 gan halogi stopper
yr Arglwydd a'u gwleddoedd eu hunain. 23
Yn ddnoeddaf, y mae efe yn eu galw hwy yn
eu hoi, at ordinhad cyntaf y swpper hwnnw.
^T3YDDWCH ddilynwyr i mi,
X3 megis yr w?// finnau i Grist.
2 Yr ydwyf yn eich canmol, frod-
yr, eich bod yn fy nghofio i ym
mhob peth, ac yn dal y traddod-
iadau, fel y traddodais i chwi.
3 Eithr mi a fyunwn i chwi wyb-
od, mai ^ pen pob gwr yw Crist ;
a phen y wraig yw y gwr ; a *' pheu
Crist yw Duw.
4 Pob gwr yn gweddio neu yn
prophwydo, a pheth am ei ben,
sydd yn cywilyddio ei ben.
5 Eithr pob gwraig yn gweddio
neu yn proph^vydo, yn bennoeth,
sydd yn cywilyddio ei phen : canys
yr un yw a phe byddai wedi ei
heillio,
6 Canys os y wi'aig ni wisg am ei
phen, cneifier hi hefyd : eithr os
■^brwut i wraig ei chneifio, neu ei
heillio, gwisged.
7 Canys gwr yn wir ni ddylai
wisgo am ei ben, am ^ei fod yn
ddelw a gogoniant Duw : a'r wraig
y w gogoniant y gwr.
8 Canys ^nid yw y gwr o'r Avi'aig ;
ond y wraig o'r gwr.
9 Ac sni chrëwyd y gwr er mwyn
y wraig ; eithr y wraig er mwyn y
gwr.
10 Am hynny y dylai y wraig fod
ganddi ^awdurdod ar ei phen, o
herwydd yr angelion.
11 Er hynny nid yw na'r gwr heb
y wraig, na'r wraig heb y gwr, yn
yr Arglwydd.
12 Canys yr un wedd ag y mae
y wraig o'r gwr, felly y mae y gwr
trwy y wraig : a phob peth sydd o
Dduw.
13 Bernwch ynoch eich hunain, ai
hardd yw i wraig weddio Duw yn
bennoeth ?
14 Onid yw naturiaeth ei hun yn
eich dysgu chwi, os gwallt-laes a
fydd gwr, mai ammharch yw iddo ?
15 Eithr OS gwraig a fydd gwallt-
laes, clod yw iddi : oblegid ei Uaes-
wallt a ddodwyd yn orchudd iddi.
16 Od ^ oes neb a fyn fod yn ym-
rysongar, nid oes gennym ni gyf-
ry w ddefod, * na chan eglwysi Duw.
17 Eithr wrth ^ddywedyd hyn,
nid ydwyf yn eich canmol, eich bod
yn dyfod ynghyd, nid er gwell, ond
er gwaeth.
18 Canys yn gyntaf, pan ddeloch
ynghyd yn yr eglwys, '^yr ydwyf yn
clywed fod ^ymrafaelion yn eich
mysg chwi ; ac o ran yr wyf fi yn
credu.
19 Canys 'rhaid yw bod hefyd
heresiau yn eich mysg, ™ fel y byddo
y rhai cymmeradwy yn eglur yn
eich plith chwi.
20 Pan fyddoch chwi gan hynny
yn dyfod ynghyd i'r un lie, ''nid
bwytta swpper yr Arglwydd ydyw
hyn.
21 Canys y mae pob un wrth fwyt-
ta, yn cymmeryd ei swpper ei hun
o'r blaen ; ac un sydd a newyn
arno, ac arall sydd yn feddw.
yr Arglwydd.
I. CORINTHIAID, XII.
Am ddoniau ysprydol.
Anno
DOMINI
59.
n lago 2. 6.
6 7/dt/nt
dlodiont
o pen. 15. 3.
P Matt. 26.
26.
Marc 14.
22.
Luc 22. 19.
9 loan 14. 3.
Act. 1. 11.
r Num. 9.
10, 13.
loan 6. 51,
63,64.
a 13. 27.
pen. 10. 21.
»2 Cor. 13. 5.
Gal. 6. 4.
t Ps. 32. 5.
a Ps. 94. 12,
13.
Heb. 12.
6—11.
22 Onid oes gennych dai i fwytta
ac i yfed? ai dirmygu yr ydych
chwi eglwys Dduw, a "gwarad-
wyddo y rliai ^nid oes ganddynt?
Pa beth a ddywedaf wrthych? a
ganmolaf fi chwi yn hyn ? Nid wyf
yn eicJi canmoL
23 Canys ° myfi a dderbyniais gan
yr Arglwydd yr hyn hefyd a dra-
ddodais i chwi ; p Bod i'r Arglwydd
lesu, y nos y bradychwyd ef, gym-
meryd bara :
24 Ac wedi iddo ddiolch, efe a'i
torrodd, ac a ddywedodd, Cym-
merwch, bwyttêwch ; hwn yw fy
nghorph, yr hwn a dorrir trosoch :
gAvnewch hyn er coffa am danaf.
25 Yr un modd efe a gymmerodd
y cwppan, wedi swpperu, gan ddy-
wedyd, Y cwppan hwn yw y tes-
tament newydd yn fy ngwaed :
gwnewch hyn, cynnifer gwaith byn-
nag yr yfoch, er coiFa am danaf.
26 Canys cynnifer gwaith byniiag
y bwyttaoçh y bara hwn, ac yr yf-
och y cwppan hwn, y dangoswch
farwolaeth yr Arglwydd i oni ddelo.
27 'Am hynny, pwy bynnag a
fwyttao y bara hwn, neu a yfo gwp-
pan yr Arglwydd, yn annheilwng,
euog fydd o gorph a gwaed yr Ar-
glwydd.
28 Eithr ^ holed dyn ef ei hun ; ac
felly bwyttâed o'r bara, ac yfed o'r
cwppan.
29 Canys yr hwn sydd yn bwytta
ac yn yfed yn annheilwng, sydd yn
bwytta ac yn yfed barnedigaeth
iddo ei hun, am nad yw yn iawn-
farnu corph yr Arglwydd.
30 Oblegid hyn y mae llawer yn
weiniaid ac yn llesg yn eich mysg,
a llawer yn huno.
31 Canys *pe iawn-farnem ni ein
hunain, ni'n bernid.
32 Eithr pan y'n bernir, "y'n cer-
yddir gan yr Arglwydd, fel na'n
damnier gyd â'r byd.
33 Am hynny, fy mrodyr, pan
ddeloch ynghyd i fwytta, arhoswch
eich gilydd.
34 Eithr os bydd newyn ar neb,
bwyttâed gartref: fel na ddeloch
ynghyd i farnedigaeth. Ond y
pethau eraill mi a'u trefnaf pan
ddelwyf.
PENNOD XII.
1 Bod amryw ddoniau ysprydol, 7 eithr y cwhl
er llesad : 8 ac o ran hynny hwy a gyfrennir
mewn amryw foddion. 12 Megis y mae ael-
odau y corph naiuriol yn gwasanaethu bob
un, IQ er harddwch i'w gilydd, 22 er gioas-
anaeth, 26 a chymmorth i'r un corph; 27
felly yr un modd y dylem ni ivneathur y
naill er y Hall, er mwyn gorphen dirgel gorph
Crist.
EITHR am ysprydol ddoniau,
frodyr, ni fynnwn i chwi fod
heb wybod.
2 Chwi a wyddoch ^mai Cenhedl-
oedd oeddych, yn eich arwain yra-
aith at yr eilunod mudion, fel y ch
tywysid.
3 Am hynny yr wyf yn hysbysu i
chwi, ^ nad oes neb yn Uefaru trwy
Yspryd Duw, yn galw yr lesu yn
2 ysgymmunbeth : ac '^ ni all neb
ddywedyd ^ yr Arglwydd lesu, eithr
trwy yr Yspryd Glân.
4 Ac ^y mae amryw ddoniau, eithr
* yr un Yspryd.
5 Ac ^y mae amryw weinidogaeth-
au, eithr yr un Arglwydd.
6 Ac y mae amryw weithrediadau,
ond yr un ^ y w Duw, ^ yr hwn sydd
yn gweithredu pob peth ym mhawb :
7 Eithr eglurhâd yr Yspryd a
roddir i bob un er llesad.
8 Canys i un, trwy yr Yspryd, y
rhoddir ymadrodd doethineb ; ac i
arall, ymadrodd gwybodaeth, trwy
yr un Yspryd ;
9 Ac i arall ''ffydd, trwy yr un Ys-
pryd; ac i arall ''^ddawn i iachâu,
trwy yr un Yspryd ;
10 Ac i arall, wneuthur gwyrth-
iau ; ac i arall, brophwydoliaeth ;
ac i arall, wahaniaeth ysprydoedd ;
ac i arall, ^ amryw dafodau; ac i
arall, gyfieithiad tafodau.
11 A'r holl bethau hyn y mae
yr un a'r unrhyw Yspryd yn eu
gweithredu, 'gan rannu i bob un o'r
neilldu "" megis y mae yn ewyllysio.
12 Canys "fel y mae y corph yn
un, ac iddo aelodau lawer, a holl
aelodau yr un corph, cyd byddont
lawer, ydynt un corph ; felly y mae
" Crist hefyd.
13 0 herwydd p trwy un Yspryd y
bedyddiwyd ni oil yn un corph, "^pa
un bynnag ai luddewon ai ^ Groeg-
wyr, ai caethion ai rhyddion ; ac
' ni a ddiodwyd oil i un Yspryd.
14 Canys y corph nid yw un ael-
od, eithr llawer.
15 Os dywed y troed, Am nad wyf
law, nid wyf o'r corph ; ai am hynny
nid yw efe o'r corph ?
16 Ac OS dywed y glust. Am nad
wyf lygad, nid wyf o'r corph ; ai
am hynny nid yw hi o'r corph ?
Anno
DOMINI
59.
a Eph. 2. 11,
12.
1 Theas. 1.
9.
bMarc9.39.
1 loan 4.
2,3.
Z anathema.
0 2 Cor. 3. 5.
3 mai lesH
yio yr Ar-
glwi/dd.
d Ehuf. 12.
4, &c.
Heb. 2. 4.
1 Petr 4.
10.
e Eph. 4. 4.
' Rhuf. 12.
6, 7, 8.
E|ih. 4. 11.
iNcn, Duw
yw yr, &c.
S Eph. 1.23.
t Matt. 17.
19.
pen. 13. 2.
i Maic 16.
18.
lago 5. 14.
6 doniau.
k Act. 2. 4.
1 pen. 7. 7.
2 Cor. 10.
13.
m loan 3. 8.
Heb. 2. 4.
n Khuf. 12.
4.
Eph. 4. 4,
16.
o Gal. 3. 10.
P Khuf. 6. 5.
q Gal. 3. 28.
Eph. 2. 13,
14, 16.
Col. 3. 11.
6 Cenhedl-
ocdd.
r loan 6. 63.
Am undeb corpJt Crist.
I. CORINTHIAID, XIIL
Canmoliaeth cariadj
Anno
DOMINI
59.
• Rhuf. 12.
6.
Eph. 1. 23.
a 4. 12.
a 5. 2;l, 30.
Col. 1. 21
» Eph. 4. 11.
u Epb. 2. 20.
» Khuf. 12.
8.
1 Tim. 5.
17.
Heb. 13.
17, 24.
8 ainrtjv!-
iaelÌLuu.
9 Neil,
neithoedd.
J pen. 14. 1,
3J.
17 Pe yr hoU gorph fyddai lygad,
pa le y hyddai y clywed? pe y
cwbl fyddai glywed, pa le y hydd-
ai yv arogliad?
18 Eithr yr awrhon Duw a os-
ododd yr aelodau, bob un o hon-
ynt yn y corph, fel yr ewyllysiodd
efe.
19 Canys pe baent oil un aelod,
pa le y hyddai y corph ?
20 Ond yi' awrhon Uawer yw yr
aelodau, eithr un corph.
21 Ac ni all y llygad ddywedyd
Avrth y llaw, Nid rhaid i mi wrtliyt ;
na'r pen chwaith wrth y traed, Nid
rhaid i mi wrthych.
22 Eithr yn hytrach o lawer, yr
aelodau o'r corph y rhai a dybir
eu bod yn waunaf, ydynt angen-
rheidiol :
23 A'r rhai a dybiwn ni cu bod
yn ammharchediccaf o'r corph,
ynghylch y rhai hynny y gosodwn
ychwaneg o barch; ac y mae ein
haelodau anhardd yn cael ychwan-
eg o harddwch.
24 Oblegid ein haelodau hardd ni
nid rhaid iddynt ivrtho : eithr Duw
a gyd-dymherodd y corph, gan roddi
parch ychwaneg i'r hyn oedd ddi-
ffygiol :
25 Fel na byddai ''anghydfod yn
y corph; eithr bod i'r aelodau
ofalu yr un peth dros eu gilydd.
2G A pha un bynnag ai dioddef a
wna un aelod, y mae yr holl aelodau
yn cyd-ddioddef ; ai anrhydeddu
a wneir un aelod, y mae yr holi
aelodau yn cyd-lawenhau.
27 Eithr 'chwychwi ydych gorph
Crist, ac aelodau o ran.
28 A ' rhai yn Avir a osododd Duw
yn yr cglwys; yn gyntaf apostol-
ion, "yn ail prophwydi, yn dryd-
ydd athrawon, yna gwyrthiau, Avedi
hynny doniau i iachau, cynuorth-
wyau, ^ llyAvodracthau, ^ rhy wiog-
aethau tafodau,
29 Ai apostolion pawb? ai pro-
pln^7di pawb ? ai athrawon pawb ?
ai ^ gwneuthui-Avyr g^vyrthiau pawb?
30 A oes gan bawb ddoniau i
iachCiu? a yAv paAvb yn Uefaru â
thafodau ? a yAv paAvb yn cyfieithu ?
31 Eithr ^deisyfAvch y doniau gor-
eu : ac etto yr Avyf yn dangos i cliAvi
ffordd dra rhagoroL
PENNOD XIII.
1 Kad yw y doniau godidoccaf ddim heb gariad.
4 Canmoliaeth cariad perffaiih, 11 a'i ai--
dderchowgrwydd rhagor gobaiih affydd.
1082
PE llefarwn â thafodau dynion ac
angelion, ac heb fod gennyf
gariad, yr wjf fel efydd yn seinio,
neu symbal yn tingcian.
2 A phe byddai gennyf "bro-
phwydoliaeth, a gwybod o honof y
dirgelioii oil, a phob gAA'ybodaeth ;
a phe bai gennyf yr holl ffydd, ^ fel
y gallwn symmudo mynyddoedd,
ac heb gennyf gariad, nid A\7f fì
ddim.
3 A "^phe portliAHi y tlodion am
holl ddâ, a phe rhoddAvn fy ughorph
I'm llosgi, ac heb gariad gennyf, nid
yw ddim Uesâd i mi.
4 "^Y mae cariad yn hir-ymaros,
yn gymmAvynasgar ; cariad nid yAV
yn cenfigennu ; nid yAv cariad yn
^ ymffrostio, nid yAv yn ymcliAvyddo,
5 Nid yAV yn gAvneuthur yn an-
Aveddaidd, *nid yAV yn ceisio yr
eiddo ei hun, ni chythruddir, ni
feddAvl ddrAA^g ;
6 ^ Nid yAV laAven am anghyfiaAA'n-
der, ond ^ cyd-laAvenhau y mae ^ a'r
gAvirionedd ;
7 Y mae yn dioddef pob dim, yn
credu pob dim, yn gobeithio pob
dim, yn ymaros a phob dim.
8 Cariad byth ni chAvymp ymaith:
eithr pa un bynnag ai propIiAvydol-
iaethau, hwy a ballant ; ai tafodau,
hwy a beidiant; ai gAvybodaeth, hi
a ddiflanna.
9 Canys o ran y gAvyddom, ac o
ran yr ydym yn proplnvydo.
10 Eithr pan ddelo yr hyn sydd
berffaith, yna yr hyn sydd o ran
a ddiieir.
11 Pan oeddwn fachgen, fel bach-
gen y llefarAvn, fel bachgen y deall-
Avn, fel bachgen * y meddyliAvn :
ond pan euthum yn Avr, mi a rois
heibio bethau bachgenaidd,
12 Canys ''gAveled yr ydym yr
aAvrhon trAvy ddrycli, ^mcAvn dam-
meg ; ond yna, ' Avyneb yn Avyncb :
yn awr yr adAvaen o ran; ond
yna yr adnabyddaf megis y'm had-
Avaenir.
13 Yr aAvrhon y mae jn aros íTydd,
gobaith, cariad, y tri hyn; a'r mAvyaf
o'r rhai hyn yw cariad.
PENNOD XIV.
1 Canmol prophwydoliaeth, 2, 3, 4 a'i osod o
flaen Uefaru â thafodau,, 7 trwy gyffelyh-
rwydd oddi with offer cerdd: 12 rhaid yw
cyfeirio pob un o'r ddau tu ag at adeilad-
aeth, 22 megis tu ag at eu gwir a^u pr'iodol
hennod : 26 iawn-arfer pob un o'r ddau, 27
a'w cam-aifer. 34 Gwarafun gtoragedd i
lefaru yn yr eglwys.
Anno
DOMINI
59.
» pen. 12. 8,
9,10.
Edrych
Matt. 7. 22.
b Matt. 17.
20.
Luc 17. 6.
c Matt. 6. 1,
2.
d Diar. 10.
12.
1 Petr 4. 8.
^anwadalu.
• pen. 10. 24.
I'hil. 2. ■
f Ps. 10. 3.
Khuf. 1.33,
8 2 loan 4.
3 yny.
i Neu, yr
ymresym-
mwn.
h 2 Cor. 3.
IS. a 5. 7.
Phil. 3. 12.
B yn di/wi/U.
» Matt. IS.
10.
1 loan 3. 2,
a phrophwydoliaeth.
I. CORINTHIAID, XIV.
Am lefaru â thafodau.
Anno
DOMINI
59,
n pen. 12. 31.
b Num. IL
25, 29.
e Act. 2. 4.
a 10. 46.
^deaìl.
d ftd. 26.
3 gaingc.
< l/sprydau.
DILYNWCH gariad, a "deisyf-
wch ddoniau ysprydol ; ^ ond
yn hytrach fel y prophwydoch.
2 Canys yr hwn sydd '^yn llefaru
â tliafod dieithr, nid wrth ddynion
y mae yn llefaru, ond wrth Dduw :
canys nid oes neb yn ^gwrandaw;
er liynny yn yr yspryd y mae efe
yn llefaru dirgeledigaethau.
3 Eithr yr hwn sydd yn pro-
pliwydo, sydd yn llefaru wrth ddyn-
ion er adeiladaeth, a chynghor, a
chysur.
4 Yr hwn sydd yn llefaru â thafod
dieithr, sydd yn ei adeiladu ei hun-
an : eithr yr hwn sydd yn prophwydo,
sydd yn adeiladu yr eglwys.
5 Mi a fynnwn pettych chwi oil
yn llefaru â thafodau dieithr ; ond
yn hytrach brophwydo o honoch:
canys mwy yw yr hwn sydd yn pro-
phwydo, na'r hwn sydd yn llefaru
â thafodau ; oddi eithr iddo ei gyf-
ieithu, fel y derbynio yr eglwys
adeiladaeth.
6 Ac yr awrhon, frodyr, os deu-
af attoch gan lefaru â thafodau,
pa lesâd a wnaf i chwi, oni lefaraf
wrthych naill ai trwy ^ weledigaeth,
neu trwy wybodaeth, neu trwy
brophwydoliaeth, neu trwy athraw-
iaeth?
7 Hefyd pethau dienaid wrth roddi
sain, pa un bynnag ai pibell ai telyn,
oni roddant wahaniaeth yn y ^ sain,
pa wedd y gwybyddir y peth a genir
ar y bibell neu ar y delyn ?
8 Canys os yr udgorn a rydd sain
anhynod, pwy a ymbarottoa i ryfel?
9 Felly chwithau, oni roddwch â'r
tafod ymadrodd deallus, pa Avedd y
gwybyddir y peth a leferir? canys
chwi a fyddwch yn llefaru wi'th yr
awyr.
10 Y mae cymmaint, ysgatfydd, o
rywiogaethau Ueisiau yn y byd, ac
nid oe& un o honynt yn aflafar.
11 Am hynny, oni wn i rym y Uais,
myfi a fyddaf farbariad i'r hwn sydd
yn llefaru, a'r hwn sydd yn llefaru
afydd i mi yn farbariad.
12 Felly chwithau, gan eich bod
yn awyddus i ddoniau * ysprydol,
ceisiwch ragori tu ag at adeilad-
aeth yr eglwys.
13 0 herwydd paham, yr h^ni sydd
yn llefaru â thafod dieithr, gwedd-
ied ar iddo aUu cyfieithu.
14 Canys os gweddiaf â thafod
dieithr, y mae fy yspryd yn gweddio,
ond y mae fy neall yn ddiflrwyth.
15 Beth gan hynny ? Mi a weddiaf
a'r yspryd, ac a weddiaf a'r deall
hefyd : ^ canaf a'r yspryd, a chanaf
a'r deall hefyd.
16 Canys os bendithi a'r yspryd,
pa wedd y dywed yr hwn sydd
yn cyflawni He yr ^ anghyfarwydd,
Amen, ar dy ddodiad diolch, gan
nas gwŷr beth yr wyt yn ei ddy-
wedyd ?
17 Canys tydi yn ddiau ydwyt yn
diolch yn dda, ond y Hall nid yw
yn cael ei adeiladu.
18 Yr ydwyf yn diolch i'm Duw,
fy mod i yn llefaru â thafodau yn
fwy na chwi oil :
19 Ond yn yr eglwys gwell gennyf
lefaru pùm gair trwy fy neall, fel y
dysgwyf eraill hefyd, na myrddiwn
o eiriau mewn tafod dieithr.
20 0 frodyr, ^na fyddwch fechgyn
mewn deall ; eithr mewn drygioni
byddwch blant; ond mewn deall
byddwch ^berflfaith.
21 Yn y ddeddf y mae yn ysgrif-
enedig, ^Trwy rai estronieithus, a
thrwy wefusau estronol, y llefaraf
wrth y bobl hyn ; ac ni'm gwran-
dawant felly, medd yr Arglwydd.
22 Am hynny tafodau ydynt ar-
wydd, nid i'r rhai sydd yn credu,
ond i'r rhai digred : eithr prophwyd-
oliaeth, nid i'r rhai digred, ond i'r
rhai sydd yn credu.
23 Gan hynny os daw yr eglwys
oil ynghyd i'r un He, a llefaru o
bawb â thafodau dieithr, a dyfod
o rai annysgedig neu ddigred i
mewn ; oni ddywedant eich bod
yn ynfydu ?
24 Eithr oa prophwyda pawb, a
dyfod o un digred neu annysgedig i
mewn, efe a argyhoeddir gan bawb,
a fernir gan bawb :
25 Ac felly y gAvneir dirgelion ei
galon ef yn amlwg; ac felly gan
syrthio ar ci wyneb, efe a addola
Dduw, gan ddywedyd ^fod Duw
yn wir ynoch.
26 Beth gan hynny, frodyr? pan
ddeloch ynghyd, y mae gan bob
un o honoch psalm, y mae ganddo
athrawiaeth, ' y mae ganddo dafod-
iaith, y mae ganddo ddatguddiad,
y mae ganddo gyfieithiad. Gwneler
pob peth er adeiladaeth.
27 Os llefara neb â thafod dieithr,
gwneler bob yn ddau, neu o'r mwyaf
boh yn dri, a hynny ar gylch ; a
chyfieithed un.
28 Eithr oni bydd cyfieithydd,
Anno
DOMINI
59.
• Ps. 47. 7.
Eph. 5. 19.
CoL 3. 10.
6 annysg-
edig.
f Ps. 131. 2.
Matt. IL
25. a IS. 3.
Rhuf. 1Ü.
1').
Eph. 4. 14.
6 wŷr.
S Es. 28. 11,
12.
h Es. 45. 14.
Zecb.8.23.
i ad. 6.
pen. 12. 8,
9,10.
YngJiylcIi prophwyclo.
I. CORINTHIAID, XV.
Am yr adgyfodiad.
Anno
DOMINI
59.
k pen. 11. 16.
1 1 Tim. 2.
11, 12.
m pen. 11.3.
Eph. 5. 22.
Col. 3. 18.
IPetrS.l.
n Gen. 3. 16.
0 2 Cor. 10.
7.
1 loan 4. 6.
a Gal. 1. 11.
b Rhuf. 1.
16.
c Gal. 3. 4.
d pen. 11. 23.
e Gal. 1. 12.
f Ps. 22. 15,
&c.
Eä. 53. 5,
6, &c.
Dan. 9. 26.
Liic 24. 26.
1 Petr 1.
11. a 2. 24.
tawed yn yr eglwys ; eithr llefared
wrtho ei hun, ac wrth Dduw.
29 A llefared y prophwydi ddau
neu dri, a barned y Ueill.
30 Ac OS datgucldir dim i un ar-
all a fo yn eistedd yno, tawed y
cyntaf.
31 Canys chwi a ellwch oil bro-
pliwydo bob yn un, fel y dysgo
pawb, ac y cysurer pawb.
32 Ac y mae ysprydoedd y pro-
phwydi yn ddarostyngedig i'r pro-
phwydi.
33 Canys nid yw Duw aivdur ang-
hydfod, ond tanguefedd, ""fel yn
holl eglwysi y saint.
34 'Tawed eicli gwragedd yn yr
eglwysi : canys ni chaniattâwyd idd-
ynt lefani; ond "bod yn ddaros-
tyngedig, megis ag y mae y "gyf-
raith yn dywedyd.
35 Ac OS mynnant ddysgu dim, ym-
ofynant â'u gwŷr gartref: oblegid
anweddaidd yw i wragedd lefaru
yn yr eglwys.
36 Ai oddi wrthych chwi yr aeth
gair Duw allan ? neu ai attoch chwi
yn unig y daeth efe ?
37 °0s ydyw neb yn tybied ei
fod yn brophwyd, neu yn ysprydol,
cydnabydded y pethau yr wyf yn
eu hysgrifenu attoch, mai gorchy-
mynion yr Arglwydd ydynt.
38 Eithr od yw neb heb wybod,
bydded heb wybod.
39 Am hynny, frodyi", byddwch
awyddus i brophwydo, ac na wa-
herddwch lefaru â thafodau dieithr.
40 Gwneler pob peth yn wedd-
aidd, ac mewn trefn.
PENNOD XV.
3 With adgyfodiad Crist, 12 y mae efe yn
proji y hydd rhaid i ninnau, adgyfodi, yn
erhyn y rhai a wadant adgyfodiad y cnawd.
21 Ffrwyth 35 a dull yr adgyfodiad; 51 ac
fel y newidir y rhai a gaffer yn fyw ar y
dydd diweddaf.
EFYD yr ydwyf yn hysbysu
chwi, frodyr, yr efengyl a
H
yr hon hefyd a
yn yr hon yr
bregethais i chwi,
dderbyniasoch, ac
ydych yn sefyll ;
2 ^Trwy yr hon /ch cedwir hef-
yd, OS ydych yn dal yn eich côf â
pha ymadrodd yr efengylais i chwi,
oddi eithr «= darfod i chwi gredu yn
ofer.
3 Canys * mi a draddodais i chwi
ar y cyntaf ^ yr hyn hefyd a dder-
byniais, farw o Grist dros ein pech-
odau ni, ^yn ol yr ysgrythyrau ;
1084
4 A'i gladdu, a'i gyfodi y trydydd
dydd, s yn ol yr ysgrythyrau ;
5 ''A'i weled ef gan Cephas, yna
' gan y deuddeg.
6 Wedi hynny y gwehvyd ef gan
fwy na phiim cant brodyr ar un-
waith : o'r rhai y mae y rhan
fwyaf yn aros hyd yr awrhon ; eithr
rhai a hunasant.
7 Wedi hynny y gwelwyd ef gan
lago ; yna ^ gan yr holl apostolion.
8 'Ac yn ddiweddaf oil y gwelwyd
ef gennyf finnau hefyd, megis gan
un annhymmig.
9 Canys "myfi yw y Ueiaf o'r
apostolion, yr hwn nid wyf addas
i'm galw yn apostol, am ** i mi erlid
eglwys Dduw.
10 Eithr "trwy ras Duw yr yd-
wyf yr hyn ydwyf: a'i ras ef, yr
hwn a roddwyd i mi, ni bu yn
ofer; ond ^mi a lafuriais yn hel-
aethach na hwynt oil : ac "inid myfi
chwaith, ond gras Duw, yr hwn
oedd gyd â mi.
11 Am hynny, pa un bynnag ai
myfi ai hwynt-hwy, felly yr ydym
yn pregethu, ac felly y credasoch
chwi.
12 Ac OS pregethir Crist, ei gyfodi
ef o feirw; pa fodd y dywed rhai
yn eich plith chwi, nad oes adgyf-
odiad y meirw ?
13 Eithr onid oes adgyfodiad y
meirw, ni chyfodwyd Crist chwaith :
14 Ac OS Crist ni chyfodwyd, ofer
yn ivir yw ein pregeth ni, ac ofer
hefyd yw eich flpydd chwithau.
15 Fe a'n ceir hefyd yn gau-dystion
i Dduw ; canys ' ni a dystiasom am
Dduw, ddarfod iddo gyfodi Crist :
yr hwn nis cyfododd efe, os y meirw
ni chyfodir.
16 Canys os y meirw ni chyfodir,
ni chyfodwyd Crist chwaith.
17 Ac OS Crist ni chyfodwyd, ofer
yw eich ffydd chwi; yr ydych etto
yn eich pechodau.
18 Yna hefyd y cyfrgoUwyd y rhai
a hunasant yng Nghrist.
19 Os yn y byd yma yn unig y
gobeithiwn yng Nghrist, truanaf o'r
holl ddynion ydym ni.
20 Eithr yn awr 'Crist a gyfod-
wyd oddi wrth y meirw, ac a
wnaed *yn flaen-ffrwyth y rhai a
hunasant.
21 Canys ''gan fod marwolaeth
trwy ddyn, ""trwy ddyn hefyd y
mae adgyfodiad y meirw.
22 Oblegid megis yn Adda y mae
Amyr adgyfodiad.
I. CORINTHIAID, XV.
Amyr adgyfodiad.
Anno
DOMINI
59.
J ad. 20.
1 Thess. 4.
15, 16, 17.
» Ps. 110. 1.
Act. 2. 34.
Eph. 1. 22.
Heb. 1. 13.
a 10. 13.
« 2 Tim. 1.
10.
Dat.20.14.
b Ps. 8. 6.
Matt. 28.
18.
Heb, 2. 8.
c pen. 3. 23.
a 11. 3.
e Rhuf. 8.
36.
pen. 4. 9.
2 Cor. 4.
10, 11.
2 tytt ywfij
ngorfoledd.
fl Thess. 2.
19.
Silefaruÿ»
olduXldyn.
8 2 Cor. 1.8.
1> Es. 22. 13.
a 56. 12.
1 Khuf. 13.
11.
Eph. 5. 14.
^ pen. 6. 5.
lEzec.37.3.
™ loan 12.
24.
pawb yn meirw, felly liefyd yng
Nghrist y bywhêir pawb.
23 Eithr ^pob un yn ei drefn ei
hun : y blaen-flrwyth yw Crist ;
wedi hynny y rhai ydynt eiddo
Crist yn ei ddyfodiad ef.
24 Yna y hydd y diwedd, wedi
y rhoddo efe y deyrnas i Dduw
a'r Tad : wedi iddo ddilëu pob
pendefigaeth, a phob awdurdod a
nerth.
25 Canys rhaid iddo deyrnasu,
^ hyd oni osodo ei holl elynion dan
ei draed.
26 *Y gelyn diweddaf a ddinystrir
yw yr angau.
27 Canys *'efe a ddarostyngodd
bob peth dan ei draed ef. Eithr
pan yw yn dywedyd fod pob peth
wedi eu darostwug, amlwg yw mai
oddi eithr yr hwn a ddarostyngodd
bob peth iddo.
28 A phan ddarostynger pob peth
iddo, yna ''y Mab ei hun hefyd a
ddarostyngir i'r hwn a ddarostyng-
odd bob peth iddo ef, fel y bydclo
Duw oil yn olL
29 Os amgen, beth a wna y rhai a
fedyddir dros y meirw, os y meirw
ni chyfodir ddim? paham ynte y
bedyddir hwy dros y meirw V ,
30 A "^phaham yr ydym ninnau
mewn perygl bob awr ?
31 ®Yr ydwyf beunydd yn marw,
^myn ^eich gorfoledd yr hon sydd
gennyf yng Nghrist lesu ein Har-
glwydd.
32 Os ^yn ol dull dyn syr ymledd-
ais âg anifeiliaid yn Ephesus, pa
lesâd sydd i mi, oni chyfodir y
meirw ? ^ Bwyttâwn ac yfwn ; canys
y fory marw yr ydym.
33 Na thwyller chwi : y mae ym-
ddiddanion drwg yn Uygru moesau
da.
34 'Deffrôwch yn gyfiawn, ac na
phechwch : canys nid oes gan rai
wybodaeth am Dduw : ^ er cywil-
ydd i chwi yr wyf yn dywedyd
hyn.
35 Eithr fe a ddywed rhyw un,
^Pa fodd y cyfodir y meirw? ac â
pha ryw gorph y deuant ?
36 0 ynfyd, «"y peth yr wyt ti
yn ei hau, ni fywhêir oni bydd efe
marw.
37 A'r peth yr wyt yn ei hau, nid
y corph a fydd yr ydwyt yn ei hau,
ond gronyn noeth, ysgatfydd o wen-
ith, neu ryw rawn arall.
38 Eithr Duw sydd yn rhoddi iddo
gorph fel y mynnodd efe, ac i bob
hedyn ei gorph ei hun.
39 Nid yw pob cnawd unrhyw
gnawd : eithr arall yw cnawd dyn-
ion, ac arall yw cnawd anifeiliaid,
a chnawd arall sydd i bysgod, ac,,
arall i adar.
40 Y mae hefyd gyrph nefol, a
chyi-ph daearol: ond arall yw go-
goniant y rhai nefol, ac arall y rhai
daearol.
41 Arall yiv gogoniant yr haul, ac
arall yw gogoniant y Uoer, ac arall
yw gogoniant y sêr: canys y mae
rhagor rhwng seren a seren mewn
gogoniant.
42 ° Felly hefyd y mae adgyfod-
iad y meirw. °Efe a heuir mewn
llygredigaeth, ac a gyfodir mewn
anllygredigaeth :
43 Efe a heuir mewn ammharch,
ac a gyfodir mewn gogoniant : efe
a heuir mewn gwendid, ac a gyfodir
mewn nerth : efe a heuir yn gorph
anianol, ac a gyfodir yn gorph ys-
prydol.
44 Y mae corph anianol, ac y mae
corph ysprydol.
45 Felly hefyd y mae yn ysgrifen-
edig, P Y dyn cyntaf Adda a wnaed
yn enaid byw, "^a'r Adda diweddaf
yn yspryd yn bywhâu.
46 Eithr nid cyntaf yr ysprydol,
ond yr anianol; ac wedi hynny yr
ysprydol.
47 Y dyn cyntaf o'r ddaear, yn
ddaearol; yr ail dyn, yr Arglwydd
^ o'v nef
48 Fel y mae y daearol, felly y
mae y rhai daearol hefyd ; ac fel
y mae y nefol, felly y mae y rhai
nefol hefyd.
49 Ac * megis y dygasom ddelw y
daearol, ' ni a ddygwn hefyd ddelw
y nefol.
50 Eithr hyn meddaf, 0 frodyr,
na ddichon "" cig a gwaed etifeddu
teyrnas Dduw ; ac nad y w llygred-
igaeth yn etifeddu anllygredigaeth.
51 Wele, yr wyf yn dywedyd i
chwi ddirgelwch : ^ Ni hunwn ni
oil, eithr ni a newidir oil mewn
moment, ar darawiad Uygad, wrth
yr udgorn diweddaf:
52 Canys ^yr udgorn a gan, a'r
meirw a gyfodir yn anllygredig, a
ninnau a newidir.
53 0 herwydd rhaid i'r Uygradwy
hwn wisgo anllygredigaeth, ac ''i'r
marwol hwn wisgo anferwoldeb.
54 A phan ddarfifo i'r Uygradwy
M m
Anno
DOMINI
59.
n Dan. 12. 3.
Matt. 13.
o Phil. 3. 21.
Col. 3. 4.
P Gen. 2. 7.
1 Khuf. 5.
14.
r loan 3. 13,
31.
6 Gen. 5. 3.
t Rhuf. 8.
29
2 Cor. 3. 18.
a 4. 11.
Phil. 3. 21.
1 loan 3. 2.
u loan 3. 3,
5.
1 1 Thes3. 4.
15, 16, 17.
J Matt. 24.
31.
1 Thess. 4.
16.
Bhybuddîon caredîg
I. CORINTHIAID, XVL
ac annercMadau.
Anno
DOMINI
59.
» Eb. 25. 8.
Bat. 20. 14.
b Ho3. 13.
14.
4 Neu, ÿ
c Rhuf. 5.
la.
a 7. 5, 13.
5 7/n ÿTO-
ìielaethu.
6 ÿaíi
wìjhod.
a Act. 11.
29. a 24. 17.
Khuf. 15.
20.
2 Oor. 8. 4.
a 9. 1,2, 12.
b Act. 20. 7.
Dat. 1. 10.
c 2 Cor. 8. 6,
19.
2 hadioni.
S Nen, 0»
bÿdäaddas.
d Act. 19. 21.
2 Cor. 1.16.
eAct.18.21.
pen. 4. 19.
lago 4. 15.
f Act. 14. 27.
2 Cor. 2. 12.
Col. 4. 3.
hwn wisgo anllygredigaeth, ac i'r
marwol hwn wisgo anfarwoldeb,
yna y bydd yr ymadrodd a ysgrif-
enwyd, ^Angau a lyngcwyd mewn
buddugoliaeth.
55 ^' 0 angau, pa le mae dy golyn?
0 ^uífern, pa le mae dy fuddugol-
iaeth?
56 Colyn angau yio pecliod, a
° grym pechod yw y gyfraith.
57 Ond i Dduw y hyddo y diolch,
yr hwn sydd yn rhoddi i ni ^ fudd-
ugoliaeth trwy ein Harglwydd lesu
Grist.
58 Am hynny, fy mrodyr anwyl,
byddwch sicr, a diymmod, ^a hel-
aethion y'ngwaith yr Arglwydd yn
wastadol ; ^ a chwi yn gwybod nad
yw eich llafur chwi yn oter yn yr
Arglwydd.
PENNOD XVI.
1 Y mae yn eu hannog i horthi angen y hrodyr
yn Jerusalem: 10 yn canmol Timothëus; 13
ac ar ol rhyhuddion caredig, IQ yn diweddu
ei epistol âg amryw anhercliion.
HEFYD am ^y gasgl i'r saint;
megis yr ordeiniais i eglwysi
Galatia, felly gwnewch chwithau.
2 ^ Y dydd cyntaf o'r wythnos, pob
un o honoch rhodded heibio yn ei
ymyl, gan drysori, fel y llwyddodd
Duw ef, fel na byddo casgl pan
ddelwyf fi.
3 A *= phan ddelwyf, pa rai bynnag
a ddangosoch eu bod yn gymmer-
adwy trwy lythyrau, y rhai hynny
a ddanfonaf i ddwyn eich ^rhodd
i Jerusalem.
4 Ac ^ OS bydd y peth yn haeddu
i minnau hefyd fyned, hwy a gânt
fyned gyd â ml
5 Eithr mi a ddeuaf attoch, "*gwedi
yr elwyf trwy Macedonia; (canys
trwy Macedonia yr wyf yn myned.)
6 Ac nid hwyrach yr arhosaf gyd
â chwi, neu y gauafaf hefyd, fel
y'm hebryngoch i ba le bynnag yr
elwyf.
7 Canys nid oes i'm bryd eich
gweled yn awr ar fy hynt; ond
yr wyf yn gobeithio yr arhosaf en-
nyd gyd â chwi, *os cenhada yr
Arglwydd
8 Eithr mi a arhosaf yn Ephesus
hyd y Sulgwyn.
9 Canys ^agor^vyd i mi ddrws
mawr a grymmus, ac y mae gwrth-
wynebwyr lawer.
1086
ddaw,
ddiofn
^gwaith yr Ar-
ei weithio, fel
10 Ac ^os Timothëus
edrychwch ar ei fod yn
gyd â chwi : canys
glwydd y mae yn
finnau.
11 'Am hynny na ddiystyred neb
ef : ond hebryngwch ef mewn hedd-
wch, fel y delo attaf fl : canys yr
wyf fi yn ei ddisgwyl ef gyd ar
brodyr.
12 Ac am y brawd Apôlos, mi a
ymbiliais lawer âg ef am ddyfod at-
toch chwi gyd â'r brodyr : eithr er
dim nid oedd ei ewyllys ef i ddyfod
yr awrhon ; ond efe a ddaw pan
gafib amser cyfaddas.
13 Gwyliwch, sefwch yn y fíydd,
ymwrolwch, ymgryfhêwch.
14 Gwneler eich hoU bethau chwi
mewn cariad.
15 Ond yr ydwyf yn attolwg i
chwi, frodyr, (chwi a adwaenoch
dy Stephanas, mai ^ blaen-ffrwyth
Achaia ydyw, ac iddynt ymosod i
weinidogaeth y saint,)
16 ^Fod o honoch chwithau yn
ddarostyngedig i'r cyfryw, ac i bob
un sydd yn cyd-weithio, ac yn
Uafurio,
17 Ac yr ydwyf yn llawen am ddy-
fodiad Stephanas, Ffortunatus, ac
Achaicus : canys "^ eich difíyg chwi
hwy a'i cyflawnasant ;
18 Canys hwy a esmwythasant ar
fy yspryd i, a'r eiddoch chwithau :
"^ cydnabyddwch gan hynny y cyf-
ryw rai.
19 Y mae eglwysi Asia yn eich an-
nerch chwi. Y mae Acwila a Phris-
cila, ° gyd a'r eglwys sydd yn eu tŷ
hwynt, yn eich annerch chwi yn yr
Arglwydd yn * fynych.
20 Y mae y brodyr oil yn eich
annerch. PAnherchwch eich gilydd
a chusan sancteiddiol.
21 '^Yv annerch â'm Haw i Paul
fy hun.
22 Od oes neb nid yw yn earn yr
Arglwydd lesu Grist, bydded Ana-
thema, Maranatha.
23 "^Gras ein Harglwydd lesu Grist
afyddo gyd â chwi.
24 Fy serch innau a fo gyd â chwi
oil yng Nghrist lesu. Amen.
\ Yr epistol cyntaf at y Corinthiaid a ys-
giifenwyd o Philippi, gyd â Stephanas,
a Ffortunatus, ac Achaicus, a Thimo-
thëus.
•a Kph. 1. 2.
Phil. 1. 2.
Col. 1. 2.
* Eph. 1. 3.
lPetrl.3,
■c Act. 9. 4.
pen. 4. 10.
Col. 1. 24.
•1 pen. 4. 15.
«Art. 19.23.
1 Cor. 15.
'.ler. 17. 5,
7.
AIL EPISTOL PAUL YE APOSTOL AT Y
CORINTHIAID.
PENNOD I.
3 T mae yr apostol yn eu cysuro hwy yn erhyn
trallod, trwy y diddanwch cHr ymwared a
roisai Duw iddo ef, megis yn ei holl gyf-
yngderau, 8 felly yn enwedig yn ei berygl
diweddar yn Asia: 12 a chan gymmeryd
tystiolaeth ei gydwyhod ei hun, a'r eiddynt
hwyihau, am ei ddidwyll ddull yn pregethu
anghyfnewidiol wirionedd yr efengyl, 15 y
mae yn ei esgusodi ei hun nas daethai attynt;
gan iddo wneuthur liynny nid o ysgafnder
meddwl, eithr o'i dynerwch tu aç/ attynt hwy.
PAUL, apostol lesu Grist trwy
ewyllys Duw, a'r brawd Timo-
thëus, at eglwj^s Dduw yr hon sydd
yn Corinth, gyd a'r holl seintiau y
rhai sydd yn holl Acliaia :
2 ^Gras jyddo i chwi, a thangnef-
edd, oddi wrth Dduw ein Tad, a'r
Arglwydd lesu Grist.
3 ^ Bendigedig fyddo Duw, a
Thad ein Harglwydd ni lesu Grist,
Tad y trugareddau, a Duw pob
diddanwch ;
4 Yr hwn sydd yn ein diddanu
ni yn ein holl orthrymder, fel y
gallom ninnau ddiddanu y rhai
sydd mewn dim gorthrymder, trwy
y diddanwch a'r hwn y'n diddenir
ni ein hunain gan Dduw.
5 Oblegid fel " y mae dioddefiadau
Crist yn amlhâu ynom ni ; felly
trwy Grist y mae ein diddanwch ni
hefyd yn amlhau.
6 A pha un bynnag ai ein gor-
thrymmu yr ydys, "^er diddanwch a
iachawdwriaeth i chAvi y mae, yr
hon a weithir ivwy ymaros dan yr
un dioddefiadau, y rhai yr ydym
ninnau yn eu dioddef; ai ein di-
ddanu yr ydys, er diddanwch a iach-
awdwriaeth i chwi y mae hynny.
7 Ac y mae ein gobaith yn sicr
am danoch ; gan i ni wybod, mai
megis yr ydych yn gyfrannogion
o'r dioddefiadau, felly y hyddwch
hefyd o'r diddanwch.
8 Canys ni fynnem i chwi fod
heb wybod, frodyr, am * ein cystudd
a ddaeth i ni yn Asia, bwyso arnom
yn ddirfawr uwch ben ein gallu,
hyd onid oeddym yn ammeu cael
byw hefyd.
9 Eithr ni a gawsom ynom ein
hunain ^ farn angau, ^ fel na byddai
i ni ymddiried ynom ein hunain,
1087
ond yn Nuw, yr hwn sydd yn cyfodi
y meirw :
10 Yr hwn a'n gwaredodd ni oddi
wrth gyfryw ddirfawr angau, ac
sydd yn ein gwaredu ; yn yr hwn
yr ydym yn gobeithio y gwared ni
hefyd rhag Haw :
11 A chwithau hefyd ^yn cyd-
weithio drosom mewn gweddi, fel,
•"am y rhoddiad a rodded i ni o
herwydd Uawer, y rhodder diolch
gan lawer drosom.
12 Canys ein gorfoledd ni yw hyn,
sef tystiolaeth ein cydwybod, mai
mewn symlrwydd, a phurdeb duw-
iol, 'nid mewn doethineb cnaM'dol,
ond trwy ras Duw, yr ymddygasom
yn y byd, ond yn hytrach tu ag
attoch chwi.
13 Canys nid ydym yn ysgrifenu
amgen bethau attoch nag yr ydych
yn eu darllen, neu yn eu cydnabod,
ac yr wyf yn gobeithio a gydnab-
yddwch hyd y diwedd hefyd ;
14 Megis y cydnabuoch ni o ran,
''mai nyni yw eich gorfoledd chwi,
fel ' chwithau yr eiddom ninnau
hefyd yn nydd yr Arglwydd lesu.
15 Ac yn yr hyder hwn yr oeddwn
yn ewyllysio dyfod attoch o'r blaen,
fel y caflech "" ail ras ;
16 A myned heb eich Haw chwi
i Macedonia, a " dyfod drachefn
o Macedonia attoch, a chael fy
hebrwng gennych i Judea.
17 Gan hynny, pan oeddwn yn
bwriadu hyn, a arferais i ysgafnder?
neu y pethau yr wyf yn eu bwriadu,
ai yn ol y cnawd yr wyf yn eu bwr-
iadu, fel y byddai gyd â mi, le, le,
a nag ê, nag ê?
18 Eithr fiyddlawn yw Duw, a'n
^ hymadrodd ni wrthych chwi ni
bu ie, a nag ê.
19 Canys Mab Duw, lesu Grist, yr
hwn a bregethwyd yn eich plith
gennym ni, sef gennyf fi, a Silfanus,
a Thimothëus, nid ydoedd ie, a nag
ê, eithr ynddo ef ie ydoedd.
20 Oblegid holl addewidion Duw
ynddo ef ydynt ie, ac ynddo ef
amen, er gogoniant i Dduw trwom
ni.
Anno
DOMINI
eo.
E Rhuf. 15.
30.
Phil. 1. 19.
Philem.22.
b peu. 4. 15.
i 1 Oor. 2.
4, 13.
k pen. 5. 12.
1 Phil. 2.16.
a 4. 1.
1 Thess. 2.
19, 20.
n Rbuf. L
11.
n 1 Cor. IC.
5.
3 pregeth-
iad.
21 A'r hwn sydd yn ein cadarnhâu
Llwyddiant Paul ivrth
II. CORINTHIAID, IL
hregethu yr efengyl.
Anno
DOMINI
60.
o 1 loan 2.
20, 27.
PEph.4.30.
2 Tim. 2.
19.
Dat. 2. 17.
^ pen. 5. 5.
■* lOJStl.
rpen. 11.31.
8 1 Cor. 4. 21.
pen. 2. 3.
a 12. 20.
a 13. 2, 10.
nCor. 3. 5.
lPetr5.3.
u Khuf. 11.
20.
«pen. 12. 21.
b pen. 8. 22.
Gal. 5. 10.
01 Cor. 5.1.
ni gyd â chwi yng Nghrist, ac °a'n
henneiniodd ni, yw Duw :
22 Yr hwn hefyd p a'n seliodd, ac
'" a roes ^ ernes yr Yspryd yn ein
calonnaii.
23 Ac '■yr \yyf fi yn galw Duw
yn dyst ar fy enaid, ^mai er eich
arbed chwi na ddeuthum etto i
Corinth.
24 Nid am * ein bod yn arglwydd-
iaethu ar eich ffydd chwi, ond yr
ydym yn gyd-weithwyr i'ch 11a wen-
ydd : oblegid "^ trwy ffydd yr ydych
yn sefyll.
PENNOD II.
1 Wedi iddo ddangos yr aclios na ddaetliai efe
attynt, 6 y mae yn erchi iddynt faddeu i 'r
dyn a ysgymmunasid, a'i gysuro : 10 megis
y maddeuasai yntaii iddo, ar ei icir edi/eir-
loch .'12 gan ddangos hefyd yr achos paham
yr aethai efe o Troas i Macedonia; 14 a'r
llwyddiant a'r ffynniant a roisai Duw i'w
hregeth ef ym mhoh lie,
EITHR mi a fernais hyn ynof
fy hunan, na ddelwn drachefn
mewn tristwch attoch.
2 Oblegid OS myfi a'ch tristaf chwi,
pwy yw yr hwn a'm Uawenhâ i, ond
yr hwn a dristâwyd gennyf fi ?
3 Ac mi a ysgrifenais hyn yma
attoch, fel, pan ddelwn, ^na chawn
dristwch oddi wrth y rhai y dylwn
lawenhâu ; ^ gan hyderii am danoch
oil, fod fy Uawenydd i yn llawen-
ydd i chwi oil.
4 Canys o orthrymder mawr, a
chyfyngder calon, yr ysgrifenais at-
toch â dagrau lawer ; nid fel y'ch
tristâid chwi, eithr fel y gwybydd-
ech y cariad sydd gennyf yn liel-
aethach tu ag attoch chwi.
5 Ac "^ OS gwnaeth neb dristâu, ni
wnaeth efe i mi dristâu, ond o ran ;
rhag i mi bwyso arnoch chwi oil.
6 Digon i'v cyfryw ddyn y cer-
ydd yma, a ddaeth oddi wrth
laweroedd.
7 Yn gymmaint ag y dylech, yn
y gwrthwyneb, yn hytrach faddeu
iddo, a'i ddiddanu; rhag llyngcu
y cyfryw gan ormod tristwch.
8 Am hynny yr ydwyf yn attolwg
i chwi gadarnhâu eich cariad tu ag
atto ef.
9 Canys er mwyn hyn hefyd yr
ysgrifenais, fel y gwybyddwn brawf
o honoch, a ydych ufudd ym mhob
peth.
10 Fr hwn yr ydych yn maddeu
dim iddo, yr wyf finnau : canys os
maddeuais ddim, i'r hwn y maddeu-
ais, er eich mwyn chwi y maddeu-
ais, - y'ngolwg Crist ;
11 Fel na'n siommer gan Satan :
canys nid ydym heb wybod ei ddich-
ellion ef.
12 Eithr ^gwedi i mi ddyfod i
Troas i hi^egethu efengyl Crist, ac
^wedi agoryd i mi ddrws gan yr
Arglwydd,
13 Ni chefais lonydd yn fy yspryd,
am na chefais '^Titus fy mrawd : eithr
gan ganu yn iach iddynt, mi a
euthum ymaith i Macedonia.
14 Ond i Dduw y hyddo y diolch,
yr hwn yn wastad sydd yn peri
i ni oruchafiaeth yng Nghrist, ac
sydd yn eglurhâu ^arogledd ei wyb-
odaeth trwom ni ym mhob He.
15 Canys pêr-arogl Crist ydym ni
i Dduw, *" yn y rhai cadwedig, ac yn
y rhai colledig :
16 'Tr naill yr ydym yn arogl
marwolaeth i farwolaeth ; ac i'r
lleill, yn arogl bywyd i fywyd : a
^ phwy sydd ddigonol i'r pethau
hyn?
17 Canys nid ydym ni, megis Raw-
er, ' yn " gwneuthur masnach o air
Duw : eithr megis o burdeb, eithr
megis o Dduw, y'ngŵydd Duw yr
ydym yn llefaru * yng Nghrist.
PENNOD III.
1 Bliag i'w gau-athrawon hwy roi gwag-or-
foledd yn ei erhyn ef, y mae yn dangos fod
ffydd a doniau y Corinthiaid yn canmol ei
loeinidogaetli ef yn ddigon helaeth: 6 ac ar
hyn, trwy gyffelyhrwydd rhwng gweinidogion
y ddeddf a'r efengyl, 12 y mae yn profi fod
ei weinidogaeth ef yn rhagori, o gymmaint
ag y mae efengyl y hywyd a rhyddid ynfwy
gogoneddus na chyfraith damnedigaeth.
* A I dechreu yr ydym drachefn
x\. ein canmol ein hunain ? ai
rhaid i ni, megis i rai, wrth lythyrau
canmoliaeth attoch chwi, neu rai
canmoliaeth oddi wrthych chwi ?
2 ^Ein Uythyr ni ydych chwi yn
ysgrifenedig yn ein calonnau, yr
hwn a ddeallir ac a ddarllenir gan
bob dyn :
3 Gan fod yn eglur mai Uythyr
Crist ydych, wedi ei weini gennym
ni, wedi ei ysgrifeuu nid ag ingc,
ond ag Yspryd y Duw byw ; nid
•= mewn Uechau cerrig, eithr ^ mewn
Uechau cnawdol y galon.
4 A chyfryw hyder sydd gennym
trwy Grist ar Dduw :
5 " Nid o herwydd ein bod yn ddi-
gonol o honom ein hunain i feddwl
dim megis o honom ein hunain ;
eithr ^ein digonedd ni sydd o Dduw ;
Anno
DOMINI
60.
2ÿTO
mherson.
à Act. 16. 8.
« 1 Cor. 16.
9.
f Edrych
pen. 7. 6.
h 1 Cor. 1.
13.
i Luc 2. 34.
loan 9. 3a.
lPetr2.T,
8.
k pen. 3. 5,
6.
1 pen. 4. 2.
1 Thess. 2.
3,5.
3 lliirjrn
gair Duts,
* o Grist.
a pen. 5. 12.
a 10. 8, 12.
blCor.9. 2.
pen. 12. 12,
c Exod. 24.
12. a 34. 1.
d Ps. 40. 3.
Jer. 31. 33.
Ezec. 11.
19. a 36. 26.
Heb. 8. 10.
e pen. 2. 16.
' Phil. 2. 13.
Y ddeddfa'r efengyl.
II. CORINTHIAID, IV.
Blmderau Paul.
Anno
ÌDOMINI
60.
e pen. 5. 18.
t.Ter. 31.31.
îlatt. 26.
28.
IKhuf.2.27,
20. a 7. 6.
k llhuf. 3.
•20. a 4. 15.
a 7. 9, 10,
11.
1 Deut. 10.
1, &c.
m Exod. 31.
2J, 30.
n Rhuf. 1.
17. a 3. 21.
o Eph. 6. 19.
P Exod. 34.
33,35.
1 Rhuf. 10.
4.
GaL 3. 23.
2 caledwyd.
r Ea. 6. 10.
Khuf.11.8.
6 Bhuf. 11.
23, 2G.
» Ea. 25. 7.
"pen. 4.4,0.
1 Tim. 1.
11.
X 1 Cor. 13.
12.
J Rhuf. 8.
28.
1 (Jor. 15.
4'J.
Ool. 3. 10.
* gan yr
Arglwydd
yr i'spryd.
6 Yr hwn hefyd a'n gwnaeth ni ^yn
weiiiidogion cymmwys *"y testament
newydd ; nid ' i'r llythyren, ond i'r
yspryd : canys ^ y mae y llythyren yn
lladd, ond yr yspryd sydd ynbywhâu.
7 Ac OS bu gweinidogaeth angau,
mewn Uythyrenau 'wedi eu har-
graphu ar gerrig, mewn gogon-
iant, ™fel na allai plant yr Israel
edrych yn graff ar wyneb Moses,
gan ogoniant ei wynebpryd, yr hwn
ogoniant a ddilëwyd ;
8 Pa fodd yn hytrach na bydd
gweinidogaeth yr Yspryd mewn
gogoniant ?
9 Canys os hu gweinidogaeth
damnedigaeth yn ogoniant, mwy o
lawer y mae gweinidogaeth "cyf-
iawnder yn rhagori mewn gogoniant.
10 Canys hefyd ni ogoneddwyd yr
hyn a ogoneddwyd yn y rhan hon, o
herwydd y gogoniant tra rhagorol.
11 Oblegid OS hu yr hyn a ddi-
lëid yn ogoneddus, mwy o lawer
y hydd yr hyn sydd yn aros yn
ogoneddus.
12 Am hynny gan fod gennym
gyfryw obaith, "yr ydym yn arfer
hyfder mawr :
13 Ac nid megis ^ y gosododd Mo-
ses orchudd ar ei wyneb, fel nad
edrychai plant Israel yn graflf ar
^ ddiwedd yr hyn a ddilëid.
14 Eithr ^Mallwyd eu meddyliau
hwynt : canys hyd y dydd heddy w
y mae yr un gorchudd, wrth ddar-
llen yn yr hen destament, yn aros
heb ei ddatguddio; yr hwn yng
Nghrist a ddilëir.
15 Eithr hyd y dydd heddy w,
pan ddarllenir Moses, y mae y gor-
chudd ar eu calon hwynt.
16 Ond *pan ymchwelo at yr
Arglwydd, Hynnir ymaith y gor-
chudd.
17 Eithr yr Arglwydd yw yr Ys-
pryd : a lie mcie Yspryd yr Ar-
glwydd, yno y mae rhyddid.
18 Eithr nyni oil âg wyneb agor-
ed, yn edrych ""ar ogoniant yr Ar-
glwydd "" megis mewn drych, ^ a
newidir i'r unrhyw ddelw, o ogon-
iant i ogoniant, megis * gan Yspryd
yr Arglwydd.
PENNOD IV.
1 Y mae yn dangos arferu o hono ef hob math
ar hurdeb a diwydrwydd ffyddlawn wrth
hregethii yr efengyl; 7 a hod y hlinderau
a'r erUd yr oedd efe heunydd yn eu d'iodde/
o achoi yr efengyl, er moliant i alia Daw,
12 a llesâd i'r eglwys, 16 a gogoniant tragy-
wyddul iddo yntau.
AM hynny gan fod i ni y weini-
Xjl. dogaeth hon, "^ megis y cawsom
drugaredd, nid ydym yn pallu :
2 Eithr ni a ymwrthodasom â
chuddiedig bethau ^^cywilydd, heb
rodio mewn cyfrwysdra, ''na thrin
gair Duw yn dwyllodrus, eithr ^trwy
eglurhâd y gwirionedd ^yr ydym yn
ein canmol ein hun wrth bob cyd-
wybod dynion y'ngolwg Duw.
3 Ac OS cuddiedig yw ein hefengyl
ni, ^yn y rhai colledig y mae yn
guddiedig :
4 Yn y rhai y ^dallodd ^duw y
byd hwn feddyliau y rhai digred,
fel na thywynnai iddynt lewyrch
efengyl 'gogoniant Crist, ^yr hwn
yw delw Duw.
5 Canys nid ydym yn ein pregethu
ein hunain, ond Crist lesu yr Ar-
glwydd ; a ' ninnau yn weision i
chwi er mwyn lesu.
6 Canys Duw, ^ yr hwn a orchy-
mynodd i'r goleuni lewyrchu o
dy wyllwch, yw yr hwn ° a lewyrch-
odd yn ein calonnau, i roddi goleu-
ni gwybodaeth gogoniant Duw, yn
wyneb lesu Grist
7 Eithr y mae gennym y trysor
hwn mewn " Uestri pridd, p fel y
byddai godidowgrwydd y gallu o
Dduw, ac nid o honom ni.
8 Ym mhob peth yr ŷm yn gys-
tuddiol, ond nid mewn ing ; yr yd-
ym mewn cyiyng-gynghor, ond nid
yn ddiobaith ;
9 Yn cael ein herlid, ond heb ein
llwyr adael; "lyn cael ein bwrw i
lawr, eithr heb ein difetha ;
10 Gan gylch-arwain yn y corph
bob amser "^ farweiddiad yr Ar-
glwydd lesu, *fel yr eglurer hefyd
fywyd lesu yn ein corph ni.
11 Canys *yr ydys yn ein rhoddi
ni, y rhai ydym yn fyw, yn wastad
i farwolaeth er mwyn lesu, fel yr
eglurer hefyd fywyd lesu yn ein
marwol gnawd ni.
12 Felly " y mae angau yn gweith-
io ynom ni, ac einioes ynoch chwi-
thau.
13 A chan fod gennym ^yr un
yspryd ffydd, yn ol yr hyn a ys-
grifenwyd, ^ Credais, am hynny y
lleferais ; yr ydym ninnau hefyd yn
credu, ac am hynny yn llefaru ;
14 Gan wybod y bydd ''ir hwn
a gyfododd yr Arglwydd lesu, ein
cyfodi ninnau hefyd trwy lesu, Vi'n
gosod ger bron gyd â chwi.
15 Canys *pob peth sydd er eich
Aimo
DOMINI
60.
0 1 Cor. 7.
25.
b Rhuf. 1.
IC.
2 anoneet.
t pen. 2. 17.
1 Thess. 2
3,5.
<> pen. 6. 11.
e pen. 6. 4.
1 1 Cor. 1.
18.
pen. 2. 15.
2 The8S. 2.
10.
S Es. 6. 10.
t loan 12.
31. a 14. 30.
> pen. 3. 18.
t loan 1.18.
a 12. 45.
a 14. 9.
J'hil. 2. 6.
*-"ol. J. 15.
Heb. 1. 3.
I pen. 1. 24.
n 2 Tetr 1.
19.
o pen. 5. 1.
PI Cor. 2. 5.
1 Vs. 37. 24.
r pen. 1. 5.
B Rhuf. 8.
17.
2 Tim. 2.
11, 12.
lPetr4.13.
t Ps. 44. 22.
1 Cor. 15.
31, 49.
u pen. 13. 9.
I Rhuf. 1.
12.
2 Petri. 1.
7 Ps. lie.
10.
2 Rhuf. 8.
11.
lCor.C.14.
a pen. 1. C.
Col. 1. 24.
2 Tim. 2.
10.
Góbaîth Paid am
II. CORINTHIAID, V.
ogoniant tragywyddol.
Anno
DOMINI
60.
b pen. 1. 11.
e Rhuf. 7.
22.
Eph. 3. 16.
Col. 3. 10.
1 Petr 3. 4.
d Khuf. 8.
18.
1 Petr 1. 6,
a 5. 10.
a Job 4. 19.
pen. 4. 7.
2 Petr 1,
13,14.
b Khuf. 8.
23.
0 Dat. 3. 18.
a 16. 15.
2 0 herivydd
nad.
d 1 Cor. 15.
53,54.
e E3. 29. 23.
Eph. 2. 10.
f Rhuf. 8.
23.
pen. 1. 22.
Eph. 1. 14.
a 4. 30.
3 wystl.
B Khuf. S.
24, 25.
1 Cor. 13.
12.
Heb. 11. 1.
n Phil. 1.23.
4 ymegtuo.
8 rhynga
hodd yn
dda iddo
mwyn chwi, fel ''y byddo i ras
wedi amlhâu, trwy ddiolchgarwch
llaweroedd, ymhelaethu i ogoniant
Duw.
16 0 herwydd paliam nid ydym
yn pallu ; eithr er llygru ein dyn
oddi allan, er hynny '^y dyn oddi
mewn a adnewyddir o ddydd i
ddydd
17 Canys ^ ein byr ysgafn gystudd
ni sydd yn odidog ragorol yn
gweithredu tragywyddol bwys go-
goniant i ni ;
18 Tra na byddom yn edrych ar y
pethau a welir, ond ar y pethau ni
welir : canys y pethau a welir sydd
dros amser, ond y pethau ni welir
sydd dragywyddol.
PENNOD V.
1 Ei fod ef mewn sicr obaith o'r g ogoniant
tragywyddol, 9 a disgwyl am dano, ac am
y farn gyffredinol, yn ymegmo i gadiv cyd-
loybod dda; 12 nid er mwyn ymffrostio yn
, hynny, 14 eithr megis un ivedi derbyn hywyd
oddi wrth Grist, yn ceisio byw fel creadur
neioydd i Grist yn unig, 18 a chymmodi
eraill a Duw yng Nghrist, trwy weinidogaeth
y cymmod.
CANYS ni a wyddom, os ^ein
daearol dŷ o'r babell Jion a
ddattodir, fod i ni adeilad gan
Dduw, sef tŷ nid o waith Haw, tra-
gywyddol yn y nefoedd.
2 Canys am hynny ^'yr ydym yn
ocheneidio, gan ddeisyiu cael ein
harwisgo â'n tŷ sydd o'r nef :
3 Os hefyd wedi '^ ein gwisgo, nid
yn noethion y'n ceir.
4 Canys ninnau heiyd y rhai ŷm
yn y babell Jioii ydym yn ochen-
eidio, yn Uwythog : '^ yn yr hyn nid
ŷm yn chwennych ein diosg, ond
•^ ein harwisgo, fel y llyngcer yr hyn
sydd farwol gan fywyd.
5 *A'r hwn a'n gweithiodd ni i
hyn yma yw Duw, yr hwn hefyd
^a roddodd i ni ^ ernes yr Yspryd.
6 Am hynny yr ydym yn hyderus
bob amser, ac yn gwybod, tra yr
ydym yn gartrefol yn y corph, ein
bod oddi cartref oddi wrth yr Ar-
glwydd :
7 Canys ^wrth flFydd yr ydym yn
rhodio, ac nid wrth olwg.
8 Ond yr ydym yn hŷf, ac ^ yn
gweled yn dda yn hytrach fod oddi
cartref o'r corph, a chartrefu gyd
â'r Arglwydd.
9 Am hynny hefyd yr ydym yn
^ ymorchestu, pa un bynnag ai gar-
tref y byddom, ai oddi cartref, ein
bod yn ^ gymmeradwy ganddo ef.
10 * Canys rhaid 1 ni oil ym-
ddangos ger bron brawdle Crist ;
''fel y derbynio pob un y pethau
a tvnaethpwyd yn y corph, yn ol
yr hyn a wnaeth, pa un bynnag ai
da ai drwg.
11 A ni gan hynny yn gwybod
' ofn yr Arglwydd, yr ydym yn per-
swadio dynion ; ™ eithr i Dduw y'n
gwnaed yn hysbys : ac yr ydwyf
yn gobeithio ddarfod ein gwneuth-
ur yn hysbys yn eich cydwybodau
chwithau hefyd.
12 Canys °nid ydym yn ein can-
mol ein hunain drachefn wrthych,
ond yn rhoddi i chwi achlysur
*• gorfoledd o'n plegid ni, fel y caff-
och beth i atteb yn erbyn y rhai
sydd yn gorfoleddu yn "y golwg,
ac nid yn y galon.
13 Canys ^pa un bynnag ai am-
mhwyllo yr ydym, i Dduw yr yd-
ym; ai yn ein pwyll yr ydym, i
chwi yr ydym.
14 Canys y mae cariad Crist yn
ein cymmell ni, gan farnu o honom
hyn ; ^ os bu un farw dros bawb,
yna meirw oedd pawb :
15 Ac efe a fu farw dros bawb,
'fel na byddai i'r rhai byw fyw
mwyach iddynt eu hunain, ond i'r
hwn a fu farw drostynt, ac a gy-
fodwyd.
16 ^Am hynny nyni o hyn allan
nid adwaenom neb yn ol y cnawd :
ac OS buom hefyd yn adnabod Crist
yn ol y cnawd, etto yn awr nid
ydym yn ei adnabod ef mwyach.
17 Gan hynny od oes neb *yng
Nghrist, "^ y mae efe yn greadur
newydd: "yr hen bethau a aeth-
ant heibio ; wele, gwnaethpwyd pob
peth yn newydd.
18 A phob peth sydd o Dduw,
^yr hwn a'n cymmododd ni âg
ef ei hun trwy lesu Grist, ac a
roddodd i ni weinidogaeth y cym-
mod;
19 Sef, bod ^Duw yng Nghrist yn
cymmodi y byd âg ef ei hun, heb
gyfrif iddynt eu pechodau ; ac wedi
gosod ynom ni air y cymmod.
20 Am hynny yr ydym ni =" yn gen-
hadau dros Grist, megis pe byddai
Duw yn deisyf arnocli trwom ni :
yr ydym yn eriyn dros Grist, Cym-
moder chwi â Duw.
21 Canys yr hwn nid adnabu
bechod, *a wnaeth efe yn bechod
drosom ni ; fel y'n gwnelid ni ^ yn
gyfiawnder Duw ynddo ef.
Anno
DOMINI
60.
1 Ehuf. 14.
10.
k Rhuf. 2. 6.
Gal. 6. 7.
Eph. 6. 8.
Col. 3. 24,
25.
uàt.22.12.
l.Tob31.23.
Judas 23.
™ pen. 4. 2.
n pen. 3. 1.
o pen. 1. li.
6 Gr. yr
wynẅ.
P pen. 11. 1,
16, 17.
a 12. 6, IL
1 Rhuf. 5.
15.
r Rhuf. 6.
11, 12.
Gal. 2. 20.
1 Thes3. 5.
10.
1 Petr i. 2.
• Matt. 12.
50.
loan 15. 14.
Gal. 5. G.
t Khuf. 8. 9.
Gal. 6. 15.
7 bydded
yn.
u Es. 43. 18,
19. a 05. 17.
Eph. 2. 15.
Dat, 21. 5.
X Rhuf. 5.
10.
Eph. 2. IC
CoL 1. 20.
1 loan 2. 2.
a 4. 10.
J Rhuf. 3.
24, 23.
« Job 33. 23.
Mai. 2. 7.
pen. 3. 6.
Eph. 6. 20.
» Es. 53. 6,
9,12.
Gal. 3. 13.
1 Petr 2.
22, 24.
1 loan 3. 5.
b Rhuf. 1.
17.
Ffyddlondéb Paul.
II. CORINTHIAID, VI.
Annog i burdéb.
Anno
DOMINI
60.
• lOor.ag.
b pen. 5. 20.
Heb. 12.
15.
c Es. 49. 8.
d 1 Cor. 10.
32.
2 canmoì,
pen. 4. 2.
el Cor. 4.1.
' pen. 11.
23.
BlCor.2.4.
bpen. 10. 4.
Eph. 6.11,
1:1
2 Tim. 4. 7.
• pen. 4. 2.
kpen. 4. 10,
11.
I Ps. 113.
IS.
I pen. 7. 3.
n pen. 12.
15.
o 1 Cor. 4.
14.
PENNOD VI.
1 Ddarfod iddo ei ddangos ei hum yn laeinidog
ffyddlawn i Grist, trwy ei gynghorion, 3 a
diniweidrwydd ei fuchedd, 4 a'i dd'ioddef-
garwch meion pob math ar gystudd ac am-
mharch er mwyn yr efengyl: 11 am yr hon
y mae efe yn hyfach yn lle/aru yn eu plith,
am fod ei galon ef yn agored iddynt : 13 ac
y mae efe yn disgwyl am y cyfryw ewyll-
ysgarwch draehefn oddi wrthynt hivy ; 14
gan eu hannog i ochelyd cymdeithas ac
aflendid eilun-addolwyr, a hwythau yn deml-
au y Daw byw,
ANINNAÜ, * gan gyd-weithio,
ydym yn attolwg i chwi, ^ na
dderbynioch ras Duw yn ofer.
2 (Canys y mae efe yn dywedyd,
•"Mewn amser cymmeradwy y'th
wrandewais, ac yn nydd iachawd-
wriaeth y'th gynnorthwyais : wele
yn awr yr amser cymmeradwy ;
wele yn awr ddydd yr iachawdwr-
iaeth.)
3 "^Heb roddi dim achos tram-
gwydd mewn dim, fel na feier ar y
weinidogaeth :
4 Eithr gan ein ^ dangos ein hun-
ain ym mhob peth ®fel gweinidog-
ion Duw, mewn amynedd mawr,
mewn cystuddiau, mewn aiighen-
ion, mewn cyfyngderau,
5 ^Mewn gwialennodiau, mewn
carcharau, mewn terfysgau, mewn
poenau, mewn gwyliadwriaethau,
mewn ymprydiau,
6 Mewn purdeb, mewn gwybod-
aeth, mewn hir-ymaros, mewn tir-
iondeb, yn yr Yspryd Glân, mewn
cariad diragrith,
7 Y'ngair y gwirionedd, yn ^ nerth
Duw, trwy ^arfau cyfiawnder ar
ddehau ac ar aswy,
8 Trwy barch ac ammharch, trwy
anghlod a chlod : megis twyllwyr,
ac er hynny yn eirwir ;
9 Megis anadnabyddus, ac ^er
hynny yn adnabyddus : ^ megis yn
meirw, ac wele, byw ydym ; ' megis
wedi ein ceryddu, a heb ein Uadd ;
10 Megis wedi ein tristau, ond yn
wastad yn Uawen; megis yn dlod-
ion, ond yn cyfoethogi llawer ; meg-
is heb ddim gennym, ond etto yn
meddiannu pob peth.
11 Ein genau ni a agorwyd wrth-
ych chwi, 0 Gorinthiaid, *" ein calon
ni a ehangwyd,
12 Ni chyfyngwyd arnoch ynom
ni, eithr "cyfyngwyd arnoch yn
eich ymysgaroedd eich hunain.
13 Ond am yr un tâl, (°yr yd-
wyf yn dywedyd megis wrth fy
miilant,) changer chwithau hefyd.
14 PNa iauer chwi yn anghym-
harus gyd â'r rhai digred : canys
"ipa gyfeillach sydd ^rhwng cyf-
iawnder ac anghyfiawnder ? a pha
gymmundeb * rhwng goleuni a thy-
wyllwch ?
15 A pha gyssondeb sydd rhwng
Crist a Behal? neu pa ran sydd i
gredadyn gyd âg anghredadyn ?
16 A pha gydfod sydd rhwng teml
Duw ac eilunod? canys 'teml y
Duw byw ydych chwi ; fel y dj-
wedodd Duw, ^ Mi a breswyliaf yn-
ddynt, ac a rodiaf yn eu mysg, ac
a fyddaf yn Dduw iddynt hwy, a
hwy a fyddant yn bobl i mi.
17 *0 herwydd paham deuwch
allan o'u canol hwy, ac ymddidol-
wch, medd yr Arglwydd, ac na
chyffyrddwch â dim aflan; ac mi
a'ch derbyniaf chwi,
18 " Ac a fyddaf yn Dad i chwi, a
chwithau a fyddwch yn feibion ac
yn ferched 1 mi, medd yr Arglwydd
HoUalluog.
PENNOD VII.
1 Y mae efe ym mhellach yn eu hannog i hur-
deb buchedd ; 2 ac i ddwyn y cyfryw ewyllys
da tu ag otto ef, ag yr oedd yntau yn ei
ddwyn tu ag attynt hwy: 3 a rhag iddynt
hwy feddivl ei fod ef yn avimeu hynny, y
mae yn dangos pa gysur a gymmerodd efe
yn ei flinderau, pan fynegodd Titus y trist-
wch duwiol a weithiasai ei epidol cijntaf ef
yndâynt, 13 o'u caredigrwydd hwynt, a'u
hufudd-dod tu ag at Titus, megis y bostiasai
efe o'r blaen am danynt hwy.
AM hynny ^gan fod gennym yr
. addewidion hyn, anwylyd,
ymlanhâwn oddi wrth bob hal-
ogrwydd cnawd ac yspryd, gan
berffeithio sancteiddrwydd yn ofn
Duw.
2 Derbyniwch ni. Ni wnaethom
gam i neb ; ni lygrasom neb ; ^ nid
yspeiliasom neb.
3 Nid i'cÄ condemnio yr wyf yn
dywedyd : canys " mi a ddywedais
o'r blaen eich bod chwi yn ein
calonnau ni, i farw ac i fyw gyd â
chwi.
4 Y mae hyfder fy ymadrodd yn
fawr wrthych. Y mae gennyf or-
foledd mawr o'ch plegid chwi : ^ yr
wyf yn llawn o ddiddanwch, yn
dra-chyflawn o lawenydd yn ein
hoU orthrymder.
5 Canys ^ w edi ein dyfod ni i Ma-
cedonia, ni chafodd ein cnawd ni
ddim llonydd ; eithr ym mhob peth
cystuddiedig ýwom : ^ oddi allan yr
oedd ymladdau, oddi fewn ofnau.
Anno
DOMINI
60.
P Deut. 7. 2.
1 Cor. 5. 9.
« 1 Sam. 5.
2 3.
I'Bren. 18.
21.
1 Cor. 10.
21.
Eph. 5. 11.
SQr. iÿÿ/-
iawnder,
*Gr.i
olev. nt.
r 1 Cor. 3.
16.
Heb. 3. 6.
»Lef. 26. 12.
Ezec. 37.
26, ácc.
tEs. 52. n.
Dat. 18. 4.
u Jer. 31. 1,
9.
Dut. 21. 7.
a 1 loan 3.
3.
b Act. 20.
33.
pen. 12. 17.
• pen. 6. 11,
12.
d Phil. 2.
17.
Col. 1. 24.
e pen. 2. 13.
fDeut. 32.
25.
Duwiol dristwcli.
II. CORINTHIAID, VIII.
Annog i gyfrannu
Anno
DOMINI
60.
B pen. 1. 4.
li Edrych
pen. 2, 13.
Í pen. 2. 4.
2 ;/n 0Í
JDuw.
S diedi/ar.
i ynol
jbuw.
k pen. 1
Phil. :
pen. 2. n.
,2.12.
2 TheBS. 3.
4.
Philem. 8,
21.
6 Eithr sDuw, yr hwn sydd yn
diddanu y rhai cystuddiedig, a'n
diddanodd ni wrth ^ddyfodiad
Titus.
7 Ac nid yn unig wrth ei ddyfod-
iad ef, ond hefyd wrth y diddan-
wch â'r hwn y diddaiiwyd ef ynoch
chwi, pan fynegodd efe i ni eich
awyddfryd chwi, eich galar chwi,
eich zel tu ag attaf fi ; fel y Uawen-
heais i yn fwy.
8 Canys er i mi eich tristâu chwi
mewn llythyr, nid yw edifar gen-
nyf, 'er bod yn edifar gennyf;
canys yr wyf yn gweled dristâu o'r
llythyr hwnnw chwi, er nad oedd
ond dros amser.
9 Yn awr yr ydwyf yn Uawen, nid
am eich tristâu chwi, ond am eich
tristâu i edifeirwch : canys tristâu
a wnaethoch ^yn dduwiol, fel na
chaech goUed mewn dim oddi Avrth-
ym ni.
10 Canys duwiol dristwch sydd yn
gweithio edifeirwch er iachawdwr-
iaeth ^ ni bydd edifeirwch o honi :
eithr tristwch y byd sydd yn gweith-
io angau.
11 Canys wele hyn yma, eich
tristâu chwi *yn dduwiol, pa as-
tudrwydd ei faint a weithiodd
ynoch, ie, pa amddiffyn, ie, pa sor-
riant, ie, pa ofn, lie, pa awydd-fryd,
ie, pa zel, le, pa ddial ! Ym mhob
peth y dangosasoch eich bod yn
bur yn y peth hwn.
12 0 herwydd paham, er ysgrifenu
o honof attoch, ni ysgrifenais ol
blegid ef a wnaethai y cam, nac
oblegid yr hwn a gawsai gam, ond
er mwyn bod yn eglur i chwi ein
gofal drosoch ger bron Duw.
13 Am hynny nyni a ddiddanwyd
yn eich diddanwch chwi : a mwy o
lawer y buom lawen am lawenydd
Titus, oblegid esmwythâu ar ei ys-
pryd ef gennych chwi oil.
14 Oblegid OS bostiais ddim wrtho
ef am danoch, ui'm cy wilyddiwyd :
eithr megis y dywedasom wrthych
bob dim mewn gwirionedd, felly
hefyd gwirionedd oedd ein bost ni,
yr hwn a fa wrth Titus.
15 Ac y mae ei ymysgaroedd ef
yn helaethach tu ag attoch, wrth
gofio o hono eich ufudd-dod chwi
oil, pa fodd trwy ofn a dychryn y
derbyniasoch ef
16 Am hynny Uawen wyf, ^am
fod 1 mi hyder arnoch ym mhob
dim.
PENNOD VIII.
1 Y mae yn eu hannog hicynt i gyfrannu yn
helaeth i'r saint tlodion yn Jerusalem, trwy
siampl y Macedoniaid, 7 trwy ganmol eu
parodrwydd liwy o'r blaen, 9 trwy siampl
Crist, 14 o tlirwy y llesâd ysprydol a ddaw
iddynt hwy o hynny : 16 gan ddangos idd-
ynt hurdeb ac ewyllysgarwch Titus, ac
eraill o'r hrodyr, y rhai, ar ei ddeisyfiad, a'i
annog, a'i orchymyn ef, a ddaethent attynt
hicy yn hwrpasol ynghylch y peth hwn.
YR ydym ni hefyd yn hysbysu
i chwi, frodyr, y gras Duw a
roddwyd yn eglwysi Macedonia ;
2 Ddarfod, mewn mawr brofiad
cystudd, i helaethrwydd eu Uawen-
ydd hwy *a'u dwfn dlodi, ymhel-
aethu i gyfoeth eu ^ haelioni hwy.
3 Oblegid yn ol eu gallu, yr wyf
fi yn dyst, ac uwch law eu gallu,
yr oeddynt yn ewyllysgar o honynt
eu hunain ;
4 Gan ddeisyfu arnom trwy lawer
o ymbil, ar dderbyn o honom ni y
^ rhodd, a ^ chymdeithas gweinidog-
aeth y saint.
5 A hyn a wnaethant, nid fel yr
oeddym ni yn gobeithio, ond hwy
a'u rhoddasant eu hunain yn gyn-
taf i'r Arglwydd, ac i ninnau trwy
ewyllys Duw.
6 Fel y dymunasom ni ar Titus,
megis y dechreuasai efe o'r blaen,
felly hefyd orphen o hono * yn eich
plith chwi y gras hwn hefyd.
7 Eithr fel ^" yr ydych ym mhob
peth yn helaeth, mewn fíydd, a
gair, a gwybodaeth, a phob astud-
rwydd, ac yn eich cariad tu ag at-
torn ni ; edrychwch ar fod o honoch
yn y gras hwn hefyd yn ehelaeth.
8 Nid trwy orchymyn yr ydwyf
yn dywedyd, ond oblegid diwyd-
rwydd rhai eraill, a chan brofi
gwirionedd eich cariad chwi.
9 Canys chwi a adwaenoch ras
ein Harglwydd lesu Grist, ^iddo
ef, ac yntau yn gyfoethog, fyned
er eich mwyn chwi yn dlawd, fel
y cyfoethogid chwi trwy ei dlodi ef
10 Ac *yr ydwyf yn rhoddi cyng-
hor yn hyn: canys ^hyn sydd dda
i chwi, y rhai a rag-ddechreuasoch,
nid yn unig wneuthur, ond hefyd
s ewyllysio er y Uynedd.
11 Ac yn awr gorphenwch wneuth-
ur hefyd; fel megis ag yr oedd
y parodrwydd i ewyllysio, felly y
hyddo i gwblhâu hefyd o'r hyn
sydd gennych.
12 Canys ^'os bydd parodrwydd
meddwl o'r blaen, yn ol yr hyn
Anno
DOMINI
60.
» Marc 12.
44.
2 siiml-
riDijdd.
3 rhad.
b Act. 11.
29.
Ehuf. 15.
26.
1 Cor. 16.
1.
pen. 9. 1.
4 ynoch
chwi.
cl Cor. 1.5.
d Luc 9. 58.
Phil. 2. 7.
• 1 Cor. 7.
25.
fDiar. 19.
Matt. 10.
4i
e pen. 9. 2.
t IMarc 12.
43.
Luc 2L 3.
i'r saint tlodion,
II. CORINTHIAID, IX
ac i hau yn helaeth.
Anno
DOMINI
60.
1 Kxod. 16.
18.
B ormod.
6 rhi/
fyclian
ganddo.
1 psn. 12.
13.
7 rhodd hon,
ijr hon a.
m Khuf. 12.
17.
Phil. 4. 8.
1 Petr 2.
12.
SNeu,
ganddo.
sydd gan un, y mae yn gymmeradwy,
nid yn ol yr hyn nid oes ganddo.
13 Ac nid fel y byddai esmwytlidra
i eraill, a chystudd i chwithau ;
14 Eithr o gymhwysdra: y pryd
hwn hydded eich helaethrwydd
chwi yn diwallu eu diffyg hwy, fel
y byddo eu helaethrwydd hwythau
yn diwallu eich diftyg chwithau;
fel y byddo cymhwysdra :
15 Megis y mae yn ysgrifenedig,
'Yr hwn a gasglodd lawer, nid oedd
ganddo ^ weddill ; ac a gasglodd
ychydig, nid oedd ^ arno eisieu.
16 Eithr i Dduw y hyddo y diolch,
yr hwn a roddodd yr un diwyd-
rwydd trosoch y'nghalon Titus.
17 Oblegid yn wir efe a dderbyn-
iodd ^ y dymuniad ; a chan fod yn
fwy diwyd, a aeth attoch o'i wir-
fodd ei hun.
18 ^M a anfonasora hefyd gyd
ag ef y brawd, yr hwn y mae ei
glod yn yr efeugyl trwy yr hoU
eglwysi;
19 Ac nid hynny yn unig, eithr
hefyd a ddewiswyd gan yr eglwysi
i gyd-ymdaith â ni â'r 'gras hwn,
yr hwn a wasanaethir gennym er
gogoniant i'r Arglwydd ei hun, ac
i amlygu parodrwydd eich ineddwl
chwi :
20 Gan ochelyd hyn, rhag i neb
feio arnom yn yr helaethrwydd yma,
yr hwn a wasanaethir gennym :
21 m Y I'hai ydym yn rhag-ddarpar
pethau onest, nid yn unig y'ngolwg
yr Arglwydd, ond hefyd y'ngolwg
dynion,
22 Ac ni a anfouasom gyd â hwynt
ein brawd, yr hwn a brofasom mewn
Uawer o bethau, lawer gwaith, ei
fod ef yn ddyfal, ac yn awr yn ddy-
falach o lawer, am y mawr ymddir-
ied y sydd ^ gennyf jnoch.
23 Os gofynir am Titus, fy nghyd-
ymmaith yw, a chyd-weithydd tu ag
attoch chwi ; neu am ein brodyr,
cenhadau yr eghvysi ydynt, a go-
goniant Crist.
24 Am hynny dangoswch iddynt
hwy hysbysrwydd o'ch cariad, ac
o'n bost ninnau am danoch chwi,
y'ngolwg yr eglwysi.
PENNOD IX.
1 y mae yn dangos yr achos paham y danfon-
asai efe Titus a'i frodyr o'r blaen, er ei fod
yn gwijhod eu 'parodrwydd hwy : Q ac y mae
yn eu cynhyifu i roddi elusen yn helaeth ;
(jan fod hyn megis math ar huuad had, 10
yr hwn a ddwg iddynt gynnyrch, 13 ac a
hair aberth mawr ofollant i Dduw,
CANYS tu ag at am *y wein-
idogaeth i'r saint, afraid yw
i mi ysgrifenu attoch :
2 0 herwydd mi a adwaen barod-
rwydd eich meddwl chwi, yr hwn yr
ydwyf yn ei fostio wrth y Macedon-
iaid am danoch chwi, fod ''Achaia
wedi ymbarottoi er y llynedd ; a'r
zel a ddaeth oddi wrthych chwi a
annogodd lawer iawn.
3 A mi a ddanfonais y brodyr, fel
na byddo ein bost ni am danoch
chwi yn ofer yn y rhan hon ; fel,
megis y dywedais, y byddoch wedi
ymbarottoi :
4 Rhag, OS y Macedoniaid a ddeu-
aut gyd â mi, a'ch cael chwi yn
ammharod, bod i ni, (ni ddywedaf,
chwi,) gael cywilydd yn y fost hy-
derus yma.
5 Mi a dybiais gan hynny yn ang-
enrheidiol attolygu i'r brodyr, ar
iddynt ddyfod o'r blaen attoch, a
rhag-ddarparu eich ^bendith chwi
yr hon a fynegwyd : fel y byddo
parod megis bendith, ac nid megis
0 gybydd-dra.
6 A hyn yr wyf yn ei ddywed-
yd, *= Yr hwn sydd yn hau ^ yn brin,
a fed hefyd yn brin ; a'r hwn sydd
yn hau ^ yn helaeth, a fed hefyd yn
helaeth.
7 Pob un megis y mae yn rhag-
arfaethu yn ei galon felly rhodd-
ed ; ^ nid ^ yn athrist, neu ^ trwy
gymmell : canys * rhoddwr 11a wen
y mae Duw yn ei garu.
8 Ac y mae Duw yn abl i beri
1 bob gras fod yn helaeth tu ag
attoch chwi ; fel y byddoch chwi
ym mhob peth, bob amser, a chen-
nych bob digonoldeb yn helaeth i
bob gweithred dda :
9 (Megis yr ysgrifenwyd, ^Efe a
wasgarodd ; rhoddodd i'r tlodion :
ei gyfiawnder ef sydd yn aros yn
dragywydd.
10 A'r hwn sydd ^yn rhoddi had
i'r hauwr, ^ rhodded hefyd fara yn
ymborth, ac amlhâed eich had, a
chwaneged ffrwyth eich ^cyfiawn-
der ;)
11 Wedi eich cyfoethogi ym mhob
peth i bob. ^ haelioni, ' yr hwn sydd
yn gweithio trwom ni ddiolch i
Dduw.
12 Canys y mae gweinidogaeth y
swydd hon, nid yn unig yn cyflawni
diffygion y saint, ond hefyd yn ym-
helaethu trwy ami roddi diolch i
Dduw ;
M ra a
Anno
DOMINI
6».
a 1 Cor. 16.
1.
pen. 8. 4.
b pen. 8. 10.
2 haelioni
chwi, yr
hmnafjin-
eqwijd o'r
blaen gym-
maint am
dano.
c Diar. 11.
24. a 22. 9.
Gal. 6. 7, 9.
3 dan eir-
iach.
4 gi/d à hen-
dithion.
d Deut. 15.
7.
5 o drist-
wch.
6 o anghen-
raid.
e Exod. 25.
2. a 35. 5.
Diar. 11.
25.
Rhuf. 12,
f Ps. 112. 9.
s Es. 55. 10.
7 a roddo
hefydfara
yn ym-
borth,
ac a
amlhao,
&.C.
h Matt. 6.1.
8 lla/ur.
i pen. 1. 11.
a 4. 15.
Nerth ac awdurdod
II. CORINTHIAID, X.
ysprydol Paul,
Anno
DOMINI
60.
9 Gr. tyml-
rwyddi
» Rhuf. 12.
1.
2 wrth clwg.
b 1 Cor. 4.
21.
pen. 13. 10.
S ÿ'm tyhir
fj/ mod.
< Neu, i.
cJer. 1.10.
5 rhesym-
iadau.
<i 1 Cor. 14.
37.
1 loan 4. 6.
e pen. 13. 10.
f pen. 12. C.
13 Gan eu bod, trwy brofiad y
weinidogaeth hon, yn gogoiieddu
Duw o herwydd darostyngiad eicli
cyffes chwi i efengyl Crist, ac o
herwydd ^haelioni eich cyfraniad
iddynt hwy, ac i bawb ;
14 A thrwy eu gweddi hwythau
drosoch chwi, y rhai ydynt yn hir-
aethu am danoch chwi, am y rhag-
orol ras Duw yr hwn sydd ynoch.
15 Ac i Dduw y hyddo y diolch
am ei ddawn annhraethoL
PENNOD X.
1 Yn erhyn y gau-apostolion, y rhai a ddì'-
ystyrent wendid ei hresennoldeb corphorol ef,
y mae yn gosod allan y nerth a'r aivdardod
ysprydol y gwisgid ef â hwynt yn erhyn pob
gwrthwyneb allu ; 7 gan eu sicrhâu hwy, y
ceir ef, ar ei ddyfodiad, mor nerthol mewn
gair, ag ydyio eft yr awrhon yn ahsennol yn
ei ysgrifen ; 12 a chan feio ar y gau-athraw-
on, am ymgyrhaeddyd y tu hicnt iw mesur,
ac ymfrostio yn llafur gwŷr eraill.
A^ MYFI Paul wyf fy hun yn
attolwg i chwi, er addfwynder
a hynawsedd Crist, yr hwn ^ yn
bresennol wyf wael yn eich plith,
ond yn absennol ydwyf yn hŷf
arnoch.
2 Ac yr ydwyf yn dymuno ^na
byddwyf yn bresennol yn hŷf â'r
hyder " yr wyf yn meddwl bod tu
ag at rai, y sydd yn ein cyfrif ni
megis rhai yn rhodio yn ol y cnawd.
3 Canys er ein bod ni yn rhodio
yn y cnawd, nid ydym yn milwrio
yn ol y cnawd :
4 (Canys arfau ein milwriaeth ni
nid ydynt gnawdol, ond nerthol
* trwy Dduw *= i fwrw cestyll i'r
Uawr ;)
5 Gan fwrw ^ dychymmygion i
lawr, a phob uchder a'r sydd yn
ymgodi yn erbyn gwybodaeth Duw,
a chan gaethiwo pob meddwl i
ufudd-dod Crist ;
6 Ac yn barod gennym ddial ar
bob anufudd-dod, pan gyflawner
eich ufudd-dod chwi.
7 Ai edrych yr ydych chwi ar
bethau yn ol y golwg? ^Os ym-
ddiried neb ynddo ei hun, ei fod
ef yn eiddo Crist, meddylied hyn
drachefn o hono ei hun, megis ag
y mae efe yn eiddo Crist, felly ein
bod ninnau hefyd yn eiddo Crist.
8 Oblegid pe bostiwn beth ychwan-
eg hefyd ''am ein hawdurdod, yr
hon a roddodd yr Arglwydd i ni
er adeilad, ac nid er eich drnystr
chwi, ^ni'm cywilyddid :
9 Pel na thybier fy mod megis
yn eich dychrynu chwi trwy lyth-
yrau.
10 Oblegid y llythyrau yn wir
(^meddant) sydd drymion a chryf-
ion ; eithr presennoldeb y corph
sydd wan, a'r ymadrodd yn ddir-
mygus.
11 Y cyfryw un meddylied hyn,
mai y fath ydym ni ar air trwy
lythyrau yn absennol, yr un fath
hefyd a fyddwn ar weithred yn
bresennol.
12 sCanys nid ŷm ni yn beiddio ein
cystadlu, neu ein cyffelyba ein hun-
ain i rai sydd yn eu canmol eu
hunain : eithr hwynt-hwy, gan eu
mesur eu hunain wrthynt eu hun-
ain, a'u cyflfelybu eu hunain iddynt
eu hunain, nid ydynt ^ yn deall.
13 Eithr ni fostiwn ni hyd at
bethau allan o'n mesur, ond yn ol
mesur y rheol a rannodd Duw i
ni, mesur i gyrhaeddyd hyd attoch
chwi hefyd.
14 Canys nid ydym, megis rhai
heb gyrhaeddyd hyd attoch chwi,
yn ymestyn allan tu hwnt i'n mes-
ur; canys hyd attoch chwi hefyd
y daethom ag efengyl Crist :
15 Md gan fostio hyd at bethau
allan o'n mesur, ^ yn llafur rhai
eraill ; eithr gan obeithio, pan gyn-
nyddo eich ffydd chwi, gael ynoch
chwi ein mawrygu yn ol ein rheol
^yn ehelaeth,
16 I bregethu yr efengyl tu hwnt
i chwi ; ac nid i fostio yn rheol un
araU am betbau parod eisoes.
17 ' Eithr yr hwn sydd yn ymfírost-
io, ymffrostied yn yr Arglwydd.
18 Canys ^ nid yr hwn sydd yn ei
ganmol ei hun, sydd gymmeradwy ;
ond ^ yr hwn y mae yr Arglwydd yn
ei ganmol.
PENNOD XI.
1 OH eiddigedd dros y Corinthiaid, y rhai oedd
yn dangos eu hod yn gwneuihur mwy o gyfrif
o'r gau-apostolion nag o hono ef, y mae yn
gorfod, yn erhyn ei ewyllys, ei ganmol ei hun,
5 trwy ei gystadlu ei hun a'r apostolion pen-
naf, 7 a'i fod yn pregethu yr efengyl yn rhad
ac yn ddigost iddynt hwy : 13 gan ddangos
nad oedd efe ddim gwaeth ncUr gweithredwyr
twyllodrus hynny mewn un rhagorfraint o'r
ddeddf, 23 a'i fod yn rhagori arnynt yng
ngwasanaeth Crist, ac ym mhoh math ar dd'i-
oddefiadau o achos ei weinidogaeth.
ONA chyd-ddygech â myfi ychyd-
ig yn ^fy ffolineb ; eithr hefyd
^ cyd-ddygwch â myfi,
2 Canys •" eiddigus wyf trosoch ag
eiddigedd duwiol: canys mi a'ch
^ dy weddiais chwi i un gwr, " i'ch
Paul yn anewyllysgar
II. CORINTHIAID, XI.
yn canmol ei hun.
Anno
DOMINI
60.
* preserUio.
<lLef.21.13.
e Gen. 3. 4.
loan 8. 44.
B â mi.
g 1 Cor. 15.
10.
pen. 12. 11.
GaL 2. 6.
1 1 Cor. 1.
17.
a 2. 1, 13.
i Eph. 3. 4.
k pen. 4. 2.
a 5. 11.
a 12. 12.
1 1 Cor. 9. 6,
12.
pen. 10. 1.
m pen. 12.
1 Thess. 2.
9.
2 Thess. 3.
8,9.
n Phil. 4.
10, 15.
P 1 Cor. 9.
15.
«J 1 Cor. 9.
12.
r Phil. 3. 19.
• pen. 12. 6.
* rhoddi chwi * megis morwyn bur i
Grist.
3 Ond y máe arnaf ofn, rhag mewn
modd yn y byd, megis y twyllodd * y
sarph Efa trwy ei chyfrwysdra, felly
bod eich meddyliau chwi wedi eu
Uygru oddi wrth y symlrwydd sydd
yng Nghrist.
4 Canys yn wir os ydyw yr hwn
sydd yn dyfod yn pregethu lesu
arall yr hwn ni phregethasom ni,
neu OS ydych yn derbyn yspryd
arall yr hwn nis derbyniasoch, neu
'efengyl arall yr hon ni dderbynias-
och, teg y cyd-ddygech ^ eg ef.
5 Canys yr ydwyf yn meddwl ^ na
bum i ddim yn ol i'r apostolion
pennaf.
6 Ac OS ydivyf hefyd ^ yn anghyf-
arwydd ar ymadrodd, etto nid wyf
felly * mewn gwybodaeth ; eithr ^ yn
eich plith chwi nyni a eglurhâwyd
yn hollol ym mhob dim.
7 A wneuthum i ' fai wrth fy ngos-
twng fy hun, fel y dyrchefid chm,
oblegid pregethu o honof i chwi
efengyl Duw yn rhad ?
8 Eglwysi eraill a yspeiliais, gan
gymmeryd cyflog ganddynt hwy,
i'ch gwasanaethu chwi.
9 A phan oeddwn yn bresennol
gyd â chwi, ac arnaf eisieu, ™ ni or-
mesais ar neb : canys fy eisieu i a
gyflawnodd "y brodyr a ddaethant
o Macedonia : ac ym mhob dim y'm
cedwais fy hun heb bwyso arnoch,
ac mi a ymgadwaf
10 ° Fel y mae gwirionedd Crist
ynof, Pni argaeir yr ymffrost hwn
yn fy erbyn y'ngwledydd Achaia.
11 Paham? ai am nad wyf yn
eich caru chwi ? Duw al gŵyr.
12 Eithr yr hyn yr wyf yn ei
wneuthur, a wnaf hefyd ; *i fel y
torrwyf ymaith achlysur oddi wrth
y rhai sydd yn ewyllysio cael achlys-
ur ; fel yn yr hyn y maent yn ym-
ffrostio, y ceir hwynt megis ninnau
hefyd.
13 Canys y cyfryw gau-apostolion
sydd weithwyr twyllodrus, wedi ym-
rithio yn apostolion i Grist.
14 Ac nid rhyfedd : canys y mae
Satan yntau yn ymrithio yn angel
goleuni.
15 Gan hynny nid mawr yw, er
ymrithio ei weinidogion ef fel gwein-
idogion cyfiawnder ; ' y rhai y bydd
eu diwedd yn ol eu gweithredoedd.
16 ^Trachefn meddaf, Na thybied
neb fy mod i yn ffol : os amgen, etto
109S
® derbyniwch fi fel ffol, fel y galhvyf
finnau hefyd ymffrostio ychydig.
17 Yr hyn yr wyf yn ei ddywedyd,
* nid ydwyf yn ei ddywedyd yn ol yr
Arglwydd, eithr megis mewn ffol-
ineb, yn hyn o fost hyderus.
18 " Gan fod Uawer yn ymffi'ostio
yn ol y cnawd, minnau a ymffrost-
iaf hefyd.
19 Canys yr ydych yn goddef ffyl-
iaid yn llawen, gan fod eich hunain
yn synhwyroL
20 Canys yr ydych yn goddef, os
bydd un i'ch caethiwo, os bydd un
i'ch Uwyr-fwytta, os bydd un yn
cymmer J d^ennych, os bydd un yn
ymddyrchafu, os bydd un yn eich
taro chwi ar eich wyneb.
21 Am ammharch yr ydwyf yn
dywedyd, '■ megis pe buasem ni
weiniaid : eithr ym mha beth byn-
nag y mae neb yn hŷf, (mewn ffol-
ineb yr wyf yn dywedyd,) hŷf Avyf
finnau hefyd.
22 Ai Hebreaid ydynt hwy ? yfelly
finnau : ai Israeliaid ydynt hwy ?
felly finnau : ai had Abraham yd-
ynt hwy? felly finnau.
23 Ai gweinidogion Crist ydynt
hwy? (yr ydwyf yn dywedyd yn
ffol,) ''mwy wyf fi; ^mewn blin-
derau yn helaethach, mewn gwialen-
nodiau dros fesur, mewn carcharau
yn amlach, ^mewn marwolaethau
yn fynych.
24 Gan yr luddewon bùmwaith y
derbyniais '^ddeugain gwialennod
ond un.
25 Tair gwaith ^ y'm curwyd â
gwiail ; " unwaith y'm llabyddiwyd ;
teirgwaith '^y torrodd llong arnaf;
uoswaith a diwrnod y bum yn y
dyfnfor ;
26 Mewn teithiau yn fynych ; ym
mheryglon Uif-ddyfroedd ; ym mher-
yglon lladron ; ym mheryglon gan
J^nghenediy^ hun; ym mheryglon
gan y cenhedloedd ; ym mheryglon
yn y ddinas ; ym mheryglon yn yr
anialwch ; ym mheryglon ar y môr;
ym mheryglon ym mhlith brodyr
gau :
27 Mewn llafur a Uudded ; mewn
anhunedd yn fynych ; mewn newyn
a syched ; mewn ymprydiau yn fyn-
ych ; mewn anwyd a noethni.
28 Heb law y pethau sydd yn di-
gwydd oddi allan, yr ymosod yr
hwn sydd arnaf beunydd, ^ y gofal
dros yr hoU eglwysi.
29 ^" Pwy sydd wan, nad wyf finnau
Anno
DOMINI
60.
Í Neu,
goddefwch.
tlCor.7. C,
12.
" Phil. 3.
4.
I pen. 10. 10.
y Act. 22. 3.
Ehuf.ll.].
Phil. 3. 5.
1 1 Cor. 15.
10.
8 Act. 9. 16.
a 21. 11.
pen. 6. 4.
b 1 Cor. 15.
31.
pen. 1. 10.
a 4. 11.
cDeut.25.3.
<iAct.l6.22.
eAct. 14. 19.
Í Act. 27. 41.
E Edrych
Act. 20. 18,
&c.
iilCor.8.13.
a 9. 22.
Paul yn aneivyllysgar
II. CORINTHIAID, XII.
yn canmol ei hun.
Anno
DOMINI
60.
i pen. 12. 5.
k Gal. 1. 20.
1 Act. 9. 24.
7 dros y
mur.
A. D. 46.
yn Lvstra,
Act. 14. e.
b pen. 11. 30.
e pen. 10. S.
a 11. 16.
■1 Edrych
Ezec. 2S.
24.
Gal. 4. 14.
e Edrvxh
Deut. 3.
23-27.
wan ? pwy a dramgwyddir, nad wyf
finnau yn Uosgi ?
30 Os rhaid ymffrostio, 'mi a
ymffrostiaf am y pethau sydd yn
perthyn i'm gwendid.
31 ^Duw a Thad ein Harglwydd
ni lesu Grist, yr hwn sydd fendig-
edig yn oes oesoedd, a ŵyr nad wyf
yn dywedyd celwydd.
32 ^Yn Damascus, y Ilywydd dan
Aretas y brenhin a wyliodd ddin-
as y Damasciaid, gan ewyllysio fy
nal i :
33 A thrwy ffenestr mewn basged
y'm goUyngwyd '' ar hyd y mur, ac y
diengais o'i ddwylaw ef. ,
PENNOD XII.
1 Mr gallu o liono ef orfoleddu yn ei ddat-
guddiadau rhyfeddol, er mwyn gosod allan ei
apostoliaeth, 9 etto mae yn well ganddo or-
foleddu yn ei wendid : 11 gan fwno bai
arnynt Tiwy am ei yrru ef i wag-fostio fel liyn.
14 Mae yn addaw dyfod attynt hwy drachefn
er hynny trwy dadol garedigrwydd, 20 er ei
fod yn ofni y caiff yno lawer o ddrwg-iveiih-
redwyr, ac annhrefn cyffredinol.
YMFFROSTIO yn ddiau nid yw
fuddiol i mi : canys myfi a
ddeuaf at weledigaethau a dat-
guddiedigaethau yr Arglwydd.
2 Mi a adwaenwn ddyn yng Nghrist
er ys rhagor i bedair blynedd ar
ddeg, (pa un ai yn y corph, ni wn ;
ai allan o'r corph, ni wn i : Duw
a ŵyr ;) y cyfryw im * a gipiwyd i
fynu hyd y drydedd nef.
3 Ac mi a adwaenwn y cyfryw
ddyn, (pa un ai yn y corph, ai allan
o'r corph, ni wn i : Duw a ŵyr ;)
4 Ei gipio ef i fynu i baradwys,
ac iddo glywed geiriau annhraeth-
adwy, y rhai nid yw ^ gyfreithlawn
i ddyn eu hadrodd.
5 Am y cyfryw wi yr ymflProstiaf ;
^eithr am danaf fy hun nid ym-
ffrostiaf, oddi eithr yn fy ngwendid.
6 Canys ""os ewyllysiaf ymffrost-
io, ni byddaf ffol ; canys mi a
ddywedaf y gwir : eithr yr wyf yn
arbed, rhag i neb wneuthur cyfrif
o honof û uwch law y mae yn
gweled fy mod, neu yn ei glywed
gennyf.
7 Ac fel na'm tra-dyrchafer gan
odidowgrwydd y datguddiedigaeth-
au, rhoddwyd i mi "^swmbwl yn y
cnawd, cennad Satan, i'm cernodio,
fel na'm tra-dyrchefid,
8 * Am y peth hwn mi attolygais
i'r Arglwydd deirgwaith, ar fod iddo
ymadael â mi.
9 Ac efe a ddywedodd wrthyf,
Digon i ti fy ngras i : canys fy
nerth i a berffeithir mewn gwen-
did. Yn Uawen iawn gan hynny
yr ymffrostiaf fi yn hytrach yn fy
ngwendid, fel y preswylio nerth
Crist ynof fi.
10 Am hynny yr wyf yn foddlawn
mewn gwendid, mewn ammharch,
mewn anghenion, mewn erlidiau,
mewn cyfyngderau, er mwyn Crist :
canys pan wyf Avan, yna yr wyf
gadarn.
11 Mi a euthum yn ' ffol wrth
ymffrostio ; chwychwi a'm ^ gyr-
rasoch : canys myfi a ddylaswn
gael fy nghanmol gennych chwi :
canys ^ni bum i ddim yn ol i'r
apostolion pennaf, er *'nad ydwyf
fi ddim.
12 ' Arwyddion apostol yn wir a
weithredwyd yn eich plith chwi,
mewn pob amynedd, mewn ar-
wyddion, a rhyfeddodau, a gweith-
redoedd nerthol. ^.
13 Canys beth yw yi* hyn y buoch
chwi yn ol am dano, mwy na'r
eglwysi eraill, oddi eithr am ^na
bum i fy hun ormesol arnoch?
maddeuwch i mi hyn o gam.
14 • Wele, y drydedd waith yr wyf
fi yn barod i ddyfod attoch ; ac ni
byddaf ormesol arnoch: canys ™nid
ydwyf yn ceisio yr eiddoch chwi,
ond chwychwi : canys ni ddylai y
plant gasglu trysor i'r rhieni, ond
y rhieni i'r plant.
15 A "myfi yn ewyllysgar iawn a
dreuliaf, ac a ymdreuliaf, "dros eich
eneidiau chwi, er ^fy mod yn eich
caru yn helaethach, ac yn cael fy
ngharu yn brinnach.
16 Eithr bid, ni phwysais i arnoch :
ond, gan fod yn gyfrwys, mi a'ch
deliais chwi trwy ddichell.
17 "^A wneuthum i elw o honoch
chwi trwy neb o'r rhai a ddanfon-
ais attoch ?
18 'Mi a ddeisyfais ar Titus, a
chyd âg ef mi a anfonais frawd. A
elwodd Titus ddim arnoch ? onid
yn yr un yspryd y rhodiasom ? onid
yn yr un llwybrau ?
19 ^Drachefn, a ydych chwi yn
tybied mai ymesgusodi yr ydym
wrthych ? * ger bron Duw yng
Nghrist yr ydym yn Uefaru; a
phob peth, anwylyd, er adeiladaeth
i chwi.
20 Canys ofni yr wyf, rhag, pan
ddelwyf, na'ch caffvvyf yn gyfryw
Anno
DOMDs'1 1
60.
f pen. 11. 1.
3 cymhell-
asoch.
= pen. 11. 5.
h 1 Cor. 4. 0.
a 15. 8, 9.
£ph. 3. 8.
1 1 Cor. 9. 2.
pen. 4. 2.
a (3. 4.
a 11. 6.
k pen. 11. 9.
1 pen. 13. 1.
m Act. 20.
33.
n 1 Thes3. 2.
8.
o pen. 1. fi.
Col. 1. 24.
2 Tim. 2.
10,
P pen. 6. 12,
13.
1 pen. 7. 2.
r pen. 8. 6,
16, 18, 22.
3 pen. 5. 12.
tEhuf.9.1.
Bygwth y diedifeiriol.
GALATIAID, I.
Amiog i ddiwygiad.
Anno
DOMINI
60.
u 1 Cor. 4.
21.
ren. 10. 2.
a 13. 2, 10.
i absennau.
'pen. 12. 14.
b Deut. 17.
G. a 19. 15.
Ueb.10.28.
c pen. 10. 2.
d pen. 12. 21.
< pen. 1. 23.
Í Matt. 10.
20.
E Phil. 2. 7,
8.
lPetr3.18.
hKhuf.e.e.
' pen. 10. 3,
4.
2 ÿÿd Off e/.
It 1 Cor. 11.
28.
Anno
DOBIINI
58.
■> ad. 11, 12.
b Tit. 1. 3.
rai ag a fynnwn, " a'm cael "innau
i chwithau yn gyfryw ag nis myn-
nech : rhag bod cynhennau, cen-
figennau, Uidiau, ymrysonau, *go~
ganau, hustyngau, ymchwyddiadau,
anghydfyddiaethau :
21 Rhag, pan ddelwyf drachefn,
fod i'm Duw fy narostwng yn eich
plith, ac i mi ddwyn galar dros
lawer, y rhai a bechasant eisoes, ac
nid edifarhasant am yr aflendid,
a'r godineb, a'r anlladrwydd a
wnaethant.
PENNOD XIII.
1 Y mae yn hygwth pechaduriaid diedifeiriol
â thoster a gallu ei apostoliaeth. 5 A clian
eu cynghori liwynt i hrofi eii ffydd, 7 ac i
ddiwygio eu beiau cyn ei ddyfod ef, 11 y
mae yn diweddu ei epistol, trwy eu liannog
hwy yn gyffredinol, a gwedd'io.
^ "^T" DRYDEDD waith lion yr yd-
X wyf yn dyfod attoch. ''Yng
ngenau dau neu dri o dystion y
bydd safadwy pob gair.
2 *= Rhag-ddywedais i chwi, ac yr
ydwyf yn rhag-ddywedyd fel pe
bawn yn bresennol yr ail waith, ac
yn absennol yr awrhon yr ydwyf yn
ysgrifenu at y rhai "^a bechasant
eisoes, ac at y Ueill i gyd, os deuaf
drachefn, * nad arbedaf :
3 Gan eich bod yn ceisio profiad
o Grist, ^yr hwn sydd yn llefaru
ynof, yr hwn tu ag attoch chwi
nid yw wan, eithr sydd nerthol
ynoch chwi.
4 ^Canys er ei groeshoelio ef o
ran gwendid, ctto ''byw ydyw trwy
nerth Duav : canys ' ninnau hefyd
ydym weiniaid ^ynddo ef, eithr
byw fyddwTi gyd ag ef trwy nerth
Duw tu ag attoch chwi.
5 ^Profwch chwychwi eich hun-
ain, a ydych yn y ffydd; holwch
eich hunain. Ai nid ydych yn eich
adnabod eich hunain, sef hod lesu
Grist ynoch, oddi eithr i chwi fod
yn anghymmeradwy ?
6 Ond yr wyf yn gobeithio y
gwybyddwch nad ydym ni yn ang-
hymmeradwy.
7 Ac yr wyf yn gweddio ar Dduw
na wneloch chwi ddim drwg ; nid
fel yr ymddangosom ni yn gymmer-
adwy, ond fel y gwneloch chwi yr
hyn sydd dda, er ^ bod o honom ni
megis rhai anghymmeradwy.
8 Canys ni allwn ni ddim yn er-
byn y gwirionedd, ond dros y gwir-
ionedd.
9 Canys Uawen ydym ™ pan fydd-
om ni yn weiniaid, a chwithau yn
gryfion : a hyn hefyd yr ydym yn
ei ddymuno, se/eich perffeithrwydd
chwi.
10 "Am hynny myfi yn absennol
ydwyf yn ysgrifenu y pethau hyn,
fel pan fyddwyf bresennol nad ar-
ferAvyf doster, °yn ol yr awdurdod
a roddes yr Arglwydd i mi er ad-
eilad, ac nid er dinystr.
11 Bellach, frodyr, byddwch ^wych.
Byddwch berffaith, diddaner chwi,
Psyniwch yr un peth, byddwch
heddychol; a Duw y cariad a'r
heddwch a fydd gyd â chwi.
12 ^Anherchwch eich gilydd â
chusan sanctaidd. Y mae yr hoU
saint yn eich annerch chwi.
13 Gras ein Harglwydd lesu Grist,
a chariad Duw, a chymdeithas yr
Yspryd Glân, a fyddo gyd â chwi
olL Amen.
1 Yr ail at y Corintliiaid a ysgiifenwjd o
Philippi ym Macedonia, gyd â Thitus
a Luc.
EPISTOL PAUL YR APOSTOL AT Y
GALATIAID.
PENNOD I.
6 Y mae efe yn rhyfeddu iddynt ei adael ef
a'r efengyl cyn gynted; 8 ac yn melldithio y
rhai a bregethant efengyl amgen na'r lion a
bregethai efe. 11 Nad gan ddynion y dysg-
odd efe yr efengyl, eithr gan Dduw, 13 Ac
y mae yn dangos pa beth ydoedd efe cyn ei
alw, 17 a pha beth a wnaeth efe yn y man
wedi ei alw,
PAUL, apostol, (^nid o ddynion,
na thrwy ddyn, eithr ^trwy lesu
Grist, a Duw Dad, *yr hwn a'i cyf-
ododd ef o feirw ;)
2 A'r brodyr oil y rhai sydd gyd
â mi, at eglwysi Galatia :
3 ^ Gras fyddo i chwi a heddwch
oddi wrth Dduw Dad, an Har-
glwydd lesu Grist ;
4 *Yr hwn a'i rhoddes ei hun
dros ein pechodau, fel y'n gwar-
edai ni oddi wrth *^y byd drwg
Anno
DOMINI
GO.
1 pen. 6. 9.
<n 1 Cor. 4.
10.
pen. 11. 30.
a 12. 5, 9,
10.
n 1 Cor. 4.
21.
pen. 2. 3.
a 10. 2.
a 12. 20, 21.
0 pen. 10. S.
P Rhuf. 12.
10.
1 Cor. 1.10.
1 Petr 3. 8.
q Rhuf. 16.
16.
1 Cor. 16.
20.
1 Thess. 5.
26.
1 Petr 5.
14.
Anno
DOMINI
58.
0 Act. 2. 24.
d Rhuf. 1.
1 Cor. 1.
2 Cor. 1. 2.
Eph. 1, 2.
PÉU. 1. 2.
Col. 1. 2.
lThess.1.1,
2l'hess.l.2.
e Tit. 2. 14.
t Eg. 65. 17.
lleb. 2. 5.
a 6. 5.
1 loan. 5. 19.
Argyhoeddi y Galatiaid.
GALATIAID, II.
Hanes Paul.
Anno
DOMINI
58.
2 ÿ'ngrai.
52 Cor. 11.4.
h Act. 15. 1,
24.
?en. 5. 10,
2.
i 1 Cor. 16.
Zfelldig-
edig.
i Deut. 4. 2,
a 12. 32.
Diar. .°.0. 6.
Dat. 22. 13.
1 1 Thesa. 2.
4.
* persieadio.
laso 4. 4.
5 yn ol dijn.
n 1 Cor. 15.
1,3.
ad. 1.
0 Epli. 3. 3.
P Act. S. 3.
6 ddwijn zel
ynfwy.
A.D.35.
r 2 Cor. 4. 6.
• Act. 9. 13.
a 22. 21.
» Slatt. 16.
17.
Eph. 6. 12.
7 ifynu.
A.D. 38.
» Act. 9. 26.
8 ifynu.
IX Marc 6. a
presennol, yn ol ewyllys Duw a'n
Tad ni ;
5 I'r hwn y hyddo gogoiiiant yn
oes oesoedd. Amen.
6 Y mae yn rhyfedd gennyf eich
symmud mor fuan oddi wrth yr
hwn a'ch galwodd ^i ras Crist, at
efengyl arall :
7 ^ Yr hon nid y w arall ; ond bod
rhai *'yn eich trallodi chwi, ac yn
chwennych dattrôi efengyl Crist.
8 Eithr pe byddai 4 ni, neu i
angel o'r nef, efengylu i chwi am-
gen na'r hyn a efengylasom 1 chwi,
bydded ^ anathema.
9 Megis y rhag-ddywedasom, felly
yr ydwyf yr awrhon drachefn yn
dywedyd, Os efengyla neb i chwi
amgen ^na'r hyn a dderbyniasoch,
bydded anathema.
10 Canys yr awrhon 'ai ^peri
credu dynion yr wyf, ynte Duw?
neu ™a ydwyf fi yn ceisio rhyngu
bodd dynion? canys pe rhyngwn
fodd dynion etto, ni byddwn was
i Grist.
11 Eithr yr ydwyf yn hysbysu
i chwi, frodyr, am yr efengyl a
bregethwyd gennyf fi, nad yw hi
^ ddynol.
12 Canys °nid gan ddyn y derby n-
iais i hi, nac y'm dysgwyd ; eithr
" trwy ddatguddiad lesu Grist.
13 Canys chwi a glywsoch Pfy
ymarweddiad i gynt yn y grefydd
luddewig, i mi allan o fesur erlid
eglwys Dduw, a'i hanrheithio hi ;
14 Ac i mi gynnyddu yn y grefydd
luddewig yn fwy na Uawer o'm cyf-
oedion yn fy nghenedl fy hun, gan
^fod yn fwy awyddus i draddod-
iadau fy nhadau.
15 Ond pan welodd Duw yn dda,
'^ y r hwn a'm neiUduodd i o groth fy
mam, ac a'm galwodd i trwy ei ras,
16 ^ I ddatguddio ei Fab ef ynof
fi, fel 'y pregethwn ef ym mhlith
y cenhedloedd; yn y fan nid ym-
gynghorais â ' chig a gwaed :
17 Ac nid euthum ' yn fy ol i Je-
rusalem at y rhai oedd o'm blaen
i yn apostolion; ond mi a euthum
i Arabia, a thrachefn y dychwelais
i Damascus.
18 Yna ar ol tair blynedd "y
deuthum ^yn fy ol i Jerusalem i
ymweled â Phetr; ac a arhosais
gyd âg ef bymtheng niwrnod.
19 Eithr neb arall o'r apostolion
nis gwelais, ond ^'lago brawd yr
Arglwydd.
lüOS
20 A'r pethau yr wyf yn eu hys-
grifenu attoch, ? wele, ger bron Duw,
nad wyf yn dywedyd celwydd.
21 Wedi hynny y deuthum i wled-
ydd Syria a Cilicia ;
22 Ac yr oeddwn heb fy adnabod
wrth fy wyneb yn eglwysi Judea
y rhai ^ oedd yng Nghrist :
23 Ond yn unig hwy a glywsent,
fod yr hwn oedd gynt yn ein herlid
ni, yr awrhon yn pregethu y flfydd,
yr hon gynt a anrheithiasai
24 A hwy a ogoneddasant Dduw
ynof fiL
PENNOD II.
1 Tmae yn dangos pa bryd yr aeth efe i fynu
i Jerusalem, ac i ba beth ; 3 ac nad enwaed-
asid ar Titus ; 11 o gwrthwynebu o hono ef
Petr. 14 Paham y mae efe ac eraill, a hioy-
thau yn luddewon, yn credu y cant eu cijf-
iawnhâu yng Nghrist trwy ffydd, ac nid trwy
weitJiredoedd ; 20 ac na bo iddynt hwy, y
rhai a gyfiawnhâwyd felly, fyw meion pechod.
YNA wedi pedair blynedd ar
ddeg yr euthum drachefn 1
fynu i Jerusalem gyd â Barnabas,
gan gymmeryd Titus hefyd gyd â
mi.
2 Ac mi a euthum i fynu yn ol
datguddiad, ac a fynegais iddynt
yr efengyl yr hon yr wyf yn ei
phregethu ym mhlith y Cenhedl-
oedd ; ond o'r neilldu i'r rhai cyfrif-
ol, rhag mewn un modd ^fy mod
yn rhedeg yn ofer, neu ddarfod i
mi redeg.
3 Eithr Titus, yr hwn oedd gyd â
mi, er ei fod yn Roegwr, ni chym-
hellwyd chwaith i enwaedu arno :
4 A hynny o herwydd ''y gau-
frodyr a ddygasid i mewn, y rhai
a ddaethant i mewn i yspio ein
'^rhyddid ni yr hon sydd gennym
yng Nghrist lesu, fel y'n caeth-
iwent ni :
5 I ba rai nid ymroisom trwy
ddarostyngiad, na ddo dros awr;
fel yr arhosai "^gwirionedd yr efeng-
yl gyd â chwi.
6 A chan y rhai a dybid eu bod
yn rhyw beth, (pa fath gynt oedd-
ynt, nid y w ddim i mi ; * nid yw
Duw yn derbyn wyneb dyn ;) canys
y rhai ^cyfrifol ni chwauegasant
ddim i mi :
7 Eithr yn y gwrth^vyneb, ^pan
welsant ddarfod ymddiried i mi am
efengyl y dienwaediad, megis am
efengyl yr enwaediad i Petr :
8 (Canys yr hwn oedd yn gweith-
redu yn nerthol yn Petr i apostol-
iaeth yr enwaediad, ^a nerthol-
Anno
DOMINI
58.
íEhu£,9.1.
«RhutiaT.
A.D.52.
a Phil. 2. IC.
1 Thess. 3.
5.
b 2 Cor. IL
26.
0 pen. 3. 25.
a 5. 1, 13.
d ad. 14.
8 Act. 10. 34.
Khuf.2.11.
2 a dybid eu
bod yn
rhyw beth.
fAct.13.46.
Ehuf. 11.
13.
1 Tim. 2. 7.
2 Tim. 1.
11.
S Act 9. 13.
a 13. 2.
a 22. 21.
pen. 1. 16.
Ceryddu Petr.
GALATIAID, IIL
ArgyhoedcU y Galatiaid.
Anno
DOMINI
58.
h Matt. 16.
18.
1 Khiif. 1. 5.
a 12. 3.
a 15. 15.
Eph, 1 8.
i Act. 24.
17.
1 Act. 10. 23.
a 11. 3.
' ad. 5.
o 1 Tim. 5.
20.
o Act. 10. 28.
P Act. IS.
10, 11.
1 Eph. 2. 3,
r Act. 13. 33.
■ Rhuf. 1.
17. a 3. 22,
28. a 8. 3.
Heb. 7. 18,
19.
t Pb. 143. 2.
Khuf.3.20.
pen. 3. 11.
a 1 loan 3.
8,9.
» pen. 5. 1.
y Rhuf. 6.
14. a 7. 4, 6.
« Rhuf. 6.
11.
2 Cor. 5. 15.
1 Thess. 5.
10.
1 Petr 4. 2.
» Rhuf. 6. 6.
pen. 5. 24.
weithredodd ynof finnau hefyd tii
ag at y Cenhedloedd :)
9 A phan wybu lago, a Cephas,
ac loan, y rhai a dybid eu bod ^ yn
golofnau, *y gras a roddwyd i mi,
hwy a roddasant i mi ac i Barnabas
ddehau-ddwylaw cymdeithas ; fel yr
elem ni at y Cenhedloedd, a hwy-
thau at yr enwaediad.
10 Yn unig ar fod i ni gofio y
tlodion ; ^ yr hyn hefyd y bum i
ddiwyd i'w wneuthur.
11 A phan ddaeth Petr i Antiochia,
mi a'i gwrthwynebais yn ei wyneb,
am ei fod iV feio.
12 Oblegid cyn dyfod rhai oddi
wrth lago, ' efe a fwyttaodd gyd â'r
Cenhedloedd: ond wedi iddynt ddy-
fod, efe a giliodd, ac a neillduodd
ei hun oddi wrthynt, gan ofni y
rhai oedd o'r enwaediad.
13 A'r luddewon eraill hefyd a
gyd-ragrithiasant ag ef; yn gym-
maint ag y dygwyd Barnabas hefyd
i'w rhagrith hwy.
14 Eithr pan welais i nad oedd-
ynt yn iawn-droedio at ™ wirionedd
yr efengyl, mi a ddywedais wrth
Petr °yn eu gŵydd hwy oil, °0s
wyt ti, a thi yn luddew, yn byw
fel y Cenhedloedd, ac nid fel yr
luddewon, paham yr wyt ti yn cym-
mell y Cenhedloedd 1 fyw yn ludd-
ewaidd ?
15 Nyni, y rhai wrth naturiaeth
ydym p luddewon, ac nid o'r Cen-
hedloedd lyn bechaduriaid,
16 'Yn gwybod nad ydys yn cyf-
iawnhau dyn trwy weithredoedd y
ddeddf, ond * trwy fiydd lesu Grist,
ninnau hefyd a gredasom yng
Nghrist lesu, fel y'n cyfiawnhâer
trwy ffydd Crist, ac nid trwy weith-
redoedd y ddeddf: oblegid 'ni
chyfiawnhêir un cnawd trwy Aveith-
redoedd y ddeddf.
17 Ac OS, wrth geisio ein cyfiawn-
hâu yng Nghrist, y'n caed ninnau
hefyd "yn bechaduriaid, a ydyiv
Crist am hynny yn weinidog pech-
od ? Na atto Duw.
18 Canys os wyf fi yn adeiladu
drachefn y pethau a ddistrywiais,
yr wyf yn fy ngwneuthur fy hun
yn droseddwr.
19 Canys yr wyf fi "^ trwy y ddeddf
y wedi marw i'r ddeddf, fel y bydd-
wn ^ fyw i Dduw.
20 Mi *a groeshoeliwyd gyd â
Christ: eithr byw ydwyf ; etto nid
myfi, ond Crist sydd yn byw ynof
fi : a'r hyn yr ydwyf yr awrhon yn
ei fyw yn y cnawd, ei fyw yr yd-
wyf trwy fiydd Mab Duw, ** yr hwn
a'm carodd, ac a'i dodes ei hun
drosof fi.
21 Nid wyf yn dirymmu gras
Duw : canys ° os o'r ddeddf y mae
cyfiawnder, yna y bu Crist farw
yn ofer.
PENNOD III.
1 Mae efe yn gofyn pa heth a'u cynhijrfodd
hwy i ymadael ar ffydd, ac i lynu wrth y
gyfraith. 6 Trhai a gredant a gyfiawnhêir,
d ac a fendithir gyd ag Abraham : 10 a hyn
y mae efe yn ei ddangos trwy lawer o re-
symmau.
OY Galatiaid ynfyd, *pwy a'ch
^ llygad-dynodd chwi fel nad
ufuddhâech i'r gwirionedd, i ba rai
o flaen eu Uygaid y portreiadwyd
lesu Grist, wedi ei groeshoelio yn
eich plith ?
2 Hyn yn unig a ewyllysiaf ei
ddysgu gennych ; Ai wrth weith-
redoedd y ddeddf y derbyniasoch
^ yr Yspryd, ynte wrth wrandawiad
fiydd?
3 A ydych chwi mor ynfyd? gwedi
i chwi ddechreu yn yr Yspryd, a
berfieithir chwi yr awrhon yn y
cnawd ?
4 '' A ddioddefasoch gymmaint yn
ofer ? OS yw ofer hefyd.
5 Yr hwn gan hynny sydd yn
trefnu i chwi yr Yspryd, ac yn
gwneuthur gwyrthiau yn eich plith,
ai o weithredoedd y ddeddf, neu o
wrandawiad fiydd y mae?
6 Megis y credodd '^Abraham i
Dduw, ac y cyfrifwyd iddo yn gyf-
iawnder.
7 Gwybyddwch felly mai ^y rhai
sydd o flfydd, y rhai hynny yw plant
Abraham.
8 ^A'r ysgrythyr yn rhag-weled
mai trwy ffydd y mae Duw yn
cyfiawnhâu y cenhedloedd, a rag-
efengylodd i Abraham, gan ddy-
wedyd, ^Ynot ti y bendithir yr
hoU genhedloedd.
9 Felly gan hynny, y rhai sydd o
fiydd a fendithir gyd ag Abraham
ffyddlawn.
10 Canys cynnifer ag y sydd o
weithredoedd y ddeddf, dan fell-
dith y maent : canys ysgrifenwyd,
^Melldigedig yw pob un nid yw
yn aros yn yr hoU bethau a ysgrif-
enir yn Uyfr y ddeddf, i'w gwneuth-
ur hwynt.
11 Ac 'na chyfiawnhêir neb tr^vy
y ddeddf ger bron Duw, eglur yiv :
Anno
DOMINI
58.
b pen. 1. 4.
ICph. 5. 2.
Tit. 2. 14.
c Heb. 7. 11.
» pen. 5. 7.
2 rheibiodd.
b Act. 2. 38
a 8. 15.
a 15. 8.
Kph. 1. 13
Heb. 6. 4.
d Gen. 15. 6.
Rhuf. 4. 3.
lago 2. 23.
e Rhuf. 4.
11, 12, 16.
f Rhuf. 9.
17.
ad. 22.
s Gen. 12. 3.
a 18. 18.
a 22. 18.
Act. 3. 25.
h Deut. 27.
26.
1 pen. 2. 16.
Cyfiawnhad trwy ffydd.
GALATIAID, IV.
Crist yn rhyddhâu
Anno
DOMINI
58.
k Heb. 10.
1 lliiuf. 4. 4,
5. a 10. 5,6.
alLG.
m Lef. 18. 5.
n Khuf. 8. 3.
2 Cor. 5. 21.
o Deut. 21.
23.
P Es. 32. 15.
a 41. 3.
J er. 31.33.
a 32. 40.
Ezec. 11.
19. a 36. 27.
Joel 2. 28,
29.
Zech.12.
10.
1 Heb. 9. 17.
3 testament.
r Gen. 17. 7.
ad. 8.
8 1 Cor. 12.
12.
t Exod. 12.
40,41.
u Rhuf. 4.
13,14.
I Rhuf. 8.
17.
■* mwyach.
y loan 15. 22.
Khuf. 4. 15.
a 5. 20.
a7. S.
1 Tim. 1.9.
t Act. 7. 53.
tt Deut. 5. 5.
loan 1. 17.
Act. 7. 38.
1 Tim. 2. 5.
b Rhi^f. a
9, 19, 2a
a 11. 32.
caiS.
d Rhuf. 10.
4.
oblegid, ''Y cyfiawn a fydd byw
trwy ffydd.
12 ^A'r ddeddf nid yw o ffydd:
eithr, "^ Y dyn a wna y pethau hyn-
ny, a fydd byw ynddynt.
13 ° Crist a'n llwyr-brynodd oddi
wrth felldith y ddeddf, gan ei
wneuthur yn felldith trosom : canys
y mae yn ysgrifenedig, "Melldig-
edig yw pob un sydd y'nghrôg ar
bren :
14 Fel y delai bendith Abraham
ar y Cenhedloedd, trwy Grist lesu ;
ÌFel y derbyniem ^addewid yr Ys-
pryd trwy ffydd.
15 Y brodyr, dywedyd yr wyf ar
wedd ddynol ; "^ Cyd na byddo ond
^ammod dyn, wedi y cadarnhâer,
nid yw neb yn ei ddirymmu neu
yn rhoddi atto.
16 ' I Abraham y gwnaethpwyd yr
addewidion, ac i'w had ef. Nid yw
yn dywedyd, Ac i'w hadau, megis
am lawer; ond megis am un, Ac
i'th had di, yr hwn yw " Crist.
17 A hyn yr wyf yn ei ddywedyd,
am yr ammod a gadarnhâwyd o'r
blaen gan Dduw yng Nghrist, nad
yw y ddeddf, * oedd bed war cant a
deg ar hugain o flynyddoedd wedi,
yn ei ddirymmu, ^'i wneuthur yr
addewid yn ofer.
18 Canys ^ os o'r ddeddf y mae yr
etifeddiaeth, nid yw ^hayach o'r
addewid: ond Duw a'i rhad-rodd-
odd i Abraham trwy addewid.
19 Beth gan hynny yw y ddeddf?
y Oblegid troseddau y rhoddwyd hi
yn ychwaneg, hyd oni ddelai yr had,
i'r hwn y gwnaethid yr addewid ; a
hi ^a drefnwyd trwy angelion yn
llaw ^ cyfryngwr.
20 A chyfryngwr nid yw i un ; ond
Duw sydd un»
21 A ydyw j ddeddf gan hynny
yn erbyn addewidion Duw ? Na at-
to Duw : canys pe rhoisid deddf a
allasai fywhâu, yn wir or ddeddf
y buasai cyfiawnder.
22 Eithr ^ cyd-gauodd "^yr ys-
grythyr bob peth dan bechod, fel
y rhoddid yr addewid trwy ffydd
lesu Grist i'r rhai sydd yn credu.
23 Eithr cyn dyfod ffydd, y'n cad-
wyd dan y ddeddf, wedi ein cyd-gau
i'r ffydd, yr hon oedd i'w datguddio,
24 ^Y ddeddf gan hynny oedd ein
hathraw ni at Grist, fel y'n cyfiawn-
hâid trwy ffydd.
25 Eithr wedi dyfod ffydd, nid
ydym mwyach dan athraw.
26 Canys chwi oil ''ydych blant i
Dduw trwy ffydd yng Nghrist lesu.
27 Canys ^cynnifer o honoch ag
a fedyddiwyd yng Nghrist, ^ a wisg-
asoch Grist.
28 ^ Nid oes nac luddew na
Groegwr, nid oes na chaeth na
rhydd, nid oes na gwrryw na ben-
yw : canys chwi oil ' un ydych yng
Nghrist lesu.
29 Ac ^ OS eiddo Crist ydych, yna
had Abraham ydych, ac ^ etifeddion
yn ol yr addewid.
PENNOD IV.
1 Ein hod ni dan y ddeddf hyd ddyfodiad
Crist, fel y mae yr etifedd dan ei ymgeledd-
wr nes ei ddyfod i 'w oed : 5 eithr darfod i
Grist ein rhyddlmu ni oddi wrth y ddeddf :
7 nad ydym ni gan hynny weision iddi mwy-
ach. 14 Y mae efe yn cofio eu hewyllys da
hivynt tu ag atto ef, aV eiddo yntau tu ag
attynt hwythau ; 22 ac yn dangos mai meih-
ion i Abraham ydym ni, o'r wraig rydd.
A HYN yr wyf yn ei ddywedyd :
dros gymmaint o amser ag y
mae yr etifedd yn fachgen, nid oes
dim rhagor rhyngddo a gwas, er ei
fod yn arglwydd ar y cwbl ;
2 Eithr y mae efe dan ymgeledd-
wyr a Uywodraethwyr, hyd yr amser
a osodwyd gan y tad.
3 Felly ninnau hefyd, pan oedd-
ym fechgyn, oeddym gaethion dan
■^ wyddorion y byd :
4 Ond ^ pan ddaeth cyfiawnder yr
amser, y danfonodd Duw ei Fab,
•= wedi ei wneuthur ^ o wraig, * wedi
ei wneuthur dan y ddeddf ;
5 Fel y prynai y rhai oedd dan y
ddeddf, ^fel y derbyniem y mab-
wysiad.
6 Ac o herwydd eich bod yn feib-
ion, yr anfonodd Duw ^Yspryd ei
Fab i'ch calonnau chwi, yn Uefain,
Abba, Dad.
7 Felly nid wyt ti mwy yn was,
ond yn fab ; ^ ac os mab, etifedd
hefyd i Dduw trwy Grist.
8 Eithr y pryd hynny, pan oedd-
ych heb adnabod Duw, 'clivTi a
wasanaethasoch y rhai wrth natur-
iaeth nid ydynt dduwiau.
9 Ac yn awr, ^ a chwi yn adnabod
Duw, ond yn hytrach yn adnabydd-
us gan Dduw, ^pa fodd yr ydych
yn troi ^drachefn at ""yr egwydd-
orion Uesg a thlodion, y rhai yr
ydych yn chwennych drachefn o
newydd eu gwasanaethu ?
10 °Cadw yv ydych ddiwrnodau,
a misoedd, ac amseroedd, a blyn-
yddoedd.
Anno
DOMINI
58.
e loan 1. 12.
pen. 4. 5.
f Rhuf. 6. 3.
s Rhuf. 13.
14.
h Rhuf. 10.
12.
1 Cor. 12.
13.
iEph. 2.14,
15.
k Gen. 21.
12.
1 Eph. 3. 6.
a CoL 2. 20.
b Marc 1.1 5.
Eph. L 10.
c loan 1. 14.
Rhuf. 1. 3.
Phil. 2. 7.
d Gen. 3. 15.
eMatt.5.17.
f loan 1.12.
pen. 3. 26.
Eph. 1. Ö.
6 Rhuf. 8.
15.
t Rhuf. 8.
16, 17.
il Cor. 12. 2.
Eph, 2. 11,
12.
klCor.8.3.
a 13. 12.
1 Col. 2. 20.
2 yn ol.
m Heb. 7.
18.
n Rhuf. 14.
,5.
Col. 2. 16.
oddi wrth y ddeddf.
GALATIAID, V.
Rhyddid yr efengyl.
Anno
DOMINI
08.
0 2 Cor. 2. 5.
P 1 Cor. 2. 3.
2 Cor. 11.
ao.
q Mai. 2. 7.
Zech. 12. 8.
r Matt. 10.
4Ü.
]oii.nl3.20,
i Thess. 2.
13.
« Rhuf. 10.
2.
zClor.11.2.
3 ein cau ni.
« X Cor. 4.
15.
I 'hilem.lO.
lugo 1. 18.
4 am dan-
och.
» Gen. 16.
15.
X Gen. 21. 2.
T Rhuf. 9.
7. «,
Heb. 11.
11.
6 cyJTelyh-
iaeth.
« yvfam-
mod.
11 Y mae amaf ofn am danoch,
rhag darfod i mi boeiii wrthych yn
ofer.
12 Byddwch fel fyfi, canys yr
wyf fi fel chwi, y brodyr, attolwg
i chwi : " ni wnaetlioch i mi ddim
cam.
13 A chwi a wyddoch mai Ptrwy
wendid y cnawd yr efengylais i
chwi y waith gyntafl
14 A'm profedigaeth, yr hon oedd
yn fy nghnawd, ni ddiystyrasoch,
ac ni ddirmygasoch ; eithr chwi
a'm derbyniasoch '^megis angel
Duw, ' megis Crist lesu.
15 Beth wrth hynny oedd eich
dedwyddwch chwi? canys tystio
yr wyf i chwi, pe huasai bosibl,
y tynnasech eich llygaid, ac a'u
rhoisech i mi.
16 A euthum i gan hynny yn elyn
i chwi, wrth ddywedyd i chwi y
gwir?
17 Y maent yn rhoi * mawr-serch
arnoch, ond nid yn dda; eithr
chwennych y maent ^ eich cau chwi
allan, fel y rhoddoch fawr-serch
arnynt hwy.
18 Eithr da yw dwyn mawr-serch
mewn peth da yn wastadol, ac nid
yn unig tra fyddwyf bresennol gyd
â chwi.
19 * Fy mhlant bychain, y rhai yr
wyf yn eu hesgor drachefn, hyd
oni flftirfier Crist ynoch ;
20 Ac mi a fynn^vn pe bawn yn
awr gyd â chwi, a newidio iy llais ;
o herwydd yr wyf yn ammeu ^o
honoch.
21 Dywedwch i mi, y rhai ydych
yn chwennych bod dan y ddeddf,
onid ydych chwi yn clywed y
ddeddf?
22 Canys y mae yn ysgrifenedig,
fod i Abraham ddau fab ; " un o'r
wasanaeth-ferch, ac ^un o'r wraig
rydd.
23 Eithr yr hwn oedd o'r wasan-
aeth-ferch, ^ a aned yn ol y cnawd ;
a'r hwn oedd o'r wraig rydd, trwy
yr addewid.
24 Yr hyn bethau ydynt mewn
^ alegori : canys y rhai hyn y w y
ddau ^destament; un yn ddiau o
fynydd Sina, yn cenhedlu i gaeth-
iwed, yr hon y w Agar :
25 Canys yr Agar yma yw myn-
ydd Sina yn Arabia, ac y mae yn
cyfatteb i'r Jerusalem sydd yn
awr; ac y mae yn gaeth, hi a'i
phlant.
26 Eithr " y Jerusalem Jionno uch-
od sydd rydd, yr hon yw ein mam
ni oil.
27 Canys ysgrifenedig yw, * Lla-
wenhâ, di yr ammhlantadwy, yr hon
nid wyt yn eppilio ; torr allan a
llefa, yr hon nid wyt yn esgor :
canys i'r '^ unig y mae Uawer mwy
0 blant nag i'r hon y mae iddi wr.
28 A ninnau, frodyr, megis yr
oedd Isaac, ydym ''blant yr add-
ewid.
29 Eithr megis y pryd hwnnw,
''yr hwn a anwyd yn ol y cnawd
a erlidiai yr hwn a anwyd yn ol
yr Yspryd, felly yr awrhon hefyd.
30 Ond beth y mae yr ^ ysgrythyr
yn ei ddywedyd? «Bwrw allan y
wasanaeth-ferch a'i mab : canys
^ni chaiif mab y wasanaeth-ferch
etifeddu gyd â mab y ivraig rydd.
31 Felly, frodyr, nid plant i'r
wasanaeth-ferch ydym, ond i'r
wraig rydd.
PENNOD V.
1 Y mae yn eu hannog hwy i sefyll yn eii
rhyddid, 3 ac nad arferont emoaediad ;
13 eithr yn hytrach cariad, yr hivn yw cyf-
laicnder y gyfraith. 19 Y mae yn rhifo
gweithredoedd y cnaiud, 22 a ffrwythau yr
Yspryd ; 25 ac yn eu hannog i radio yn yr
Yspryd.
SEFWCH gan hynny yn *y rhydd-
id a'r hwn y rhyddhaodd Crist
ni ; ac na ddalier chwi drachefn
^ dan iau caethiwed.
2 Wele, myfi Paul wyf yn dywed-
yd wrthych, '^Os enwaedir chwi, ni
lesâ Crist ddim i chwi.
3 Ac yr wyf yn tystiolaethu dra-
chefn i bob dyn a'r a enwaedir, ei
fod ef yn ddyledwr i ^ gadw yr hoU
ddeddf
4 Chwi a aethoch yn ddifudd
oddi wrth Grist, y rhai ydych yn
ymgyfiawnhâu yn y ddeddf: chwi
a syrthiasoch ymaith oddi wrth
ras.
5 Canys nyni yn yr Ypsryd trwy
fiydd ydym yn disgwyl ^gobaith
cyfiawnder.
6 Canys ^' yng Nghrist lesu ni all
enwaediad ddim, na dienwaediad ;
ond ^ífydd yn gweithio trwy gar-
iad.
7 Chwi 8 a redasoch yn dda ; ^ pwy
a'ch 2 rhwystrodd chwi, fel nad
ufuddhâech i'r gwirionedd ?
8 Y cynghor hwn nid yw oddi
wrth yr hwn *sydd yn eich galw
chwi.
Anno
DOMINI
58.
« Es. 2. 2.
Heb. 12.
22.
Uat. 3. 12.
a 21. 2, 10.
a Za. 54. 1.
■? amddifad.
b Rhuf. 9.
8.
c Gen. 21.9.
d tien. 3. 8,
22.
e Gen. 21.
lU, 12.
i loan 8. 35.
" Ir>an S. P.S.
llliuf.ClS.
b Act. 15.
]0.
pen. 2. 4.
e Act. 15. 1.
a 16. 3.
2 wneutliur.
e 1 Cor. 7.
19.
pen. 6. 15.
Col. 3. 11.
fl Thess. 1.
3.
e 1 Cor. 9.
24.
b pen. 3. 1.
3 gyrrodd
yn ol.
1 pen. 1. 6.
Gweîtliredoedd y cnaivd.
GALATIAID, VI.
Am haélionî.
Anno
DOMINI
58.
k 1 Cor. 5.
6.
12 Cor. 2. a
a 8. 22.
•n pen. 1. 7.
n 1 Cor. 15.
30.
o 1 Cor. 1.
23.
P Jos. 7. 25.
lCor.0.13.
1 1 Cor. 8. 9.
1 Petr 2.
16.
2 Petr 2.
10.
Judas 4, 9.
■■ 1 Cor. 9.
19.
pen. 6. 2.
s Matt, 7.
12.
lago 2. 8.
' Lef. 19.
18.
Matt. 22.
39.
Rhuf. 13.
8,9.
■1 brathu.
u Rhuf. 6.
12.
5 ni.
Ç Rhuf. Î.
23. a 8. 6, 7.
I Rhuf. 7.
15, 19.
y Rhuf. 6.
14.
a 8. 2.
»1 Cor. 3.3.
Eph. 5. 3,
Col. 3. 5.
lago 3. 14.
^ geh/n-
iaeUi.
"lOor. 6.9.
Eph. 5. 5.
Ool. 3. C.
Dat.22.15.
i> loan 15.
2.
Eph. 5. 9.
3 e;/mmed-
rolrwydd.
c 1 Tim. 1.
9.
ii Rhuf. 6. 6.
pen. 2. 20.
9 ''Y mae ychydig lefain yn lef-
einio yr holl does.
10 ^Y mae gennyf fi hyder am
danoch yn yr Arglwydd, na syn-
iwch chwi ddim arall : ond "^ y neb
sydd yn eich trallodi a ddwg farn-
edigaeth, pwy bynnag fyddo.
11 A myfi, frodyr, os yr enwaed-
iad etto yr wyf yn ei bregethu,
"paham y'm herlidir etto? yn wir
tynnwyd ymaith ° dramgwydd y
groes.
12 PMi a fynnwn, le, pe torrid
ymaith y rhai sydd yn aflonyddu
arnoch.
13 Canys i ryddid y'ch galwyd
chwi, frodyr : yn unig "^ nac arfer-
wch y rhyddid yn achlysur i'r
cnawd, ond 'trwy gariad gwasan-
aethwch eich gilydd.
14 Canys ^yr holl ddeddf a gyf-
lawnir mewn un gair, se/yn hwn ;
* Car dy gymmydog fel ti dy hun.
15 Ond OS '^ cuoi a thraflyngcu
eich gilydd yr ydych, gwyliwch na
ddifethir chwi gan eich gilydd.
16 Ac yr wyf yn dy wedyd, " Rhod-
iwch yn yr Yspryd, ac ^ na chyflawn-
wch drachwant y cnawd.
17 Canys y mae y ^ cnawd yn
chwennychu yn erbyn yr Yspryd,
a'r Yspryd yn erbyn y cnawd : a'r
rhai hyn a wrthwynebant eu gilydd,
^ fel na alloch wneuthur beth byn-
nag a ewyllysioch.
18 Ond '^os gan yr Yspryd y'ch
arweinir, nid ydych dan y ddeddf.
19 Hefyd ^amlwg yw gweithred-
oedd y cnawd ; y rhai yw, torr-
priodas, godineb, aflendid, anllad-
rwydd,
20 Delw-addoliaeth, swyn-gyfar-
edd, '^ casineb, cynhennau, gwỳn-
fydau, Hid, ymrysonau, ymbleidio,
heresiau,
21 Cenfigennau, llofruddiaeth,
meddwdod, cyfeddach, a chyflelyb
i'r rhai liyn : am y rhai yr wyf fi
yn rhag-ddywedyd wrthych, megis
ag y rhag-ddywedais, ^ na chaifl' y
rhai sydd yn gwneuthur y cyfryw
bethau etifeddu teyrnas Dduw,
22 Eithr ^flfrwyth yr Yspryd yw,
cariad, Uawenydd, tangnefedd, hir-
ymaros, cymmwynasgarwch, daioni,
ffydd, addfwynder, ^ dirwest :
23 ''Yn erbyn y cyfryw nid oes
ddeddf
24 A'r rhai sydd yn eiddo Crist,
■^a groeshoeliasant y cnawd, â'i
wŷniau a'i chwantau.
Y
25 ^Os byw yr ydym yn yr Ys-
pryd, rhodiwn hefyd yn yr Ys-
pryd.
26 ^Na fyddwn wag-ogoneddgar,
gan ymannog ein gilydd, gan ym-
genfigennu wrth ein gilydd.
PENNOD VI.
1 Y mae yn eu hannog i ymddwyn yn llariaidd
tu ag at frawd a lithrodd ; 2 ac i ddwyn
hob unfaich eu gilydd: 6 i fod yn liael tu
ag at eu dysgawdwyr ; 9 ac na ddiffygiont
yn (jioneuthur da. 12 Y mae yn dangos pa
beth yw amcan y rhai sydd yn pregethu yr
enwaediad. 14 Nad yw efe yn gor/oleddu
meivn dim, ond y^nghroes Crist,
BRODYR, «OS goddiweddir
dyn ar ry w fai, chwychwi ^ y
rhai ysprydol, adgyweiriwch y cyf-
ryw un mewn yspryd addfwynder ;
gan dy ystyried dy hun, rhag dy
demtio dithau.
2 Dygwch feichiau eich gilydd, ac
felly cyflawnwch *= gyfraith Crist.
3 Oblegid ^ OS tybia neb ei fod yn
rliyw beth, ac yntau heb fod yn
ddim, y mae efe yn ei ^dwyllo ei
hun.
4 Eithr ^profed pob un ei waith
ei hun ; ac yna y caiff orfoledd
ynddo ei hun yn unig, ac ^nid
mewn arall.
5 Canys = pob un a ddwg ei faich
ei hun.
6 A ^ chyfranned yr hwn a ddj^sg-
wyd yn y gair a'r hwn sydd yn ei
ddysgu, ym mhob peth da.
7 ' Na thwyller chwi : ni watworir
Duw : canys ^ beth bynnag a hauo
dyn, hynny hefyd a fed efe.
8 Oblegid 'yr hwn sydd yn hau
i'w gnawd ei hun, o'r cnawd a fed
lygredigaeth : eithr yr hwn sydd
yn hau i'r Yspryd, o'r Yspryd a
a fed fywyd tragywyddol.
9 Eithr "" yn gwneuthur daioni na
ddiogwn : canys yn ei iawn bryd y
medwn, ° oni ddifíygi\vn.
10 Am "hynny tra yr ydym yn
cael amser cyfaddas, gwnawn dda i
bawb, ond yn enwedig i'r rhai sydd
o P deulu y ffydd.
11 Gwelwch cyhyd y llythyr a ys-
grifenais attoch â'm llaw fy hun.
12 Cynnifer ag sydd yn ewyll-
ysio ymdeccâu yn y cnawd, y rhai
hyn sydd yn eich cymmell i'ch en-
waedu ; i yn unig fel nad erlidier
hwy oblegid croes Crist
13 Canys nid yw y rhai a enwaed-
ir, eu hunain yn cadw y ddeddf;
ond CAvyllysio y maent enwaedu
Anno
DOMINI
58.
e Rhuf. 8.
4, 5.
fPhiL2.3.
» Khuf. 14.
1. a 15. 1.
b 1 Cor. 2.
15. a 3. 1.
c loan 13.
34.
a 15. 12.
<llCor.8.2.
pen. 2. 6.
2Gr./e<i<i-
wl-dwyllo.
e 1 Cor. 11.
28.
Í Edrych
Luc 18. 11.
h 1 Cor. 9.
11, 14.
1 Cor. 6.9.
k Luc 16.
25.
Rhuf. 2. 6.
2 Cor. 9. 6.
1 Job 4. 8.
Rhuf. 8. 13.
m 2 Thess.
3.13.
n Heb. 12.
3, 5.
o loan 12.
35.
1 Thess. 5.
15.
P Eph. 2. 19.
9 Phil. 3.
IS.
Am etholedîgaeth
EPHESIAID, I
a mahwysiad.
Anno
DOMINI
58.
3 yr yrri'
Jf'rosliont.
* ha «n 'J.
r Khuf. 6. 6.
pen. 2. 20.
s 1 Cor. 7.
19.
pen. 5. 6.
Col. 3. 11.
t 2 Cor. 5.
17.
arnoch chwi, fel ^y gorfoleddont
yn eich cnawd chwi.
14 Eithr na atto Diiw i mi ym-
ffrostio ond y'nghroes ein Har-
glwydd lesu Grist, trwy ^yr hwn
'y croeshoeliwyd y byd i mi, a
minnau i'r byd.
15 Canya 'yng Nghrist lesu ni
ddichon enwaediad ddim, na dien-
waediad, ond * creadur newydd.
Anno
DOMINI
64.
aRhuf.1.7.
2 Cor. 1. 1.
b Gal. 1. a
0 2 Cor. 1.3.
1 Petr 1. 3.
2 bethau,
pen. 6. 12.
d 2 Tim. 1.
9.
« Col. 1. 22.
' Rhuf. 3.
29, 30.
s Rhuf. 8.
15.
Gal. 4. 5.
3 Neu, y
rhad-tjar-
odd ni.
t 3Iatt. 3.
17.
I Aot. 20.
28.
k RUuf. 9.
23.
pen. 2. 7.
a 3. 8, 16.
Phil. 4. 10.
1 Rhuf. 16.
25.
*H.yd Ii/w-
odraeih
cyfla Hinder
yr amaer-
oedd i
gryitliôi,
iSíc.
» Gal. 4. 4.
Heb. 1. 2.
1 I'etr 1.
20.
B Col. 1. 20.
16 "A chynnifer ag a rodiant yn
ol y rheol hon, tangnefedd arnynt
a thrugaredd, ac ar ' Israel Duw.
17 0 hyn allan na flined neb fi :
canys ^ dwyn yr wyf fi yn fy nghorph
nodau yr Arglwydd lesu.
18 Gras ein Harglwydd lesu Grist
a fyddo gyd a'ch yspryd chwi,
frodyr. Amen.
IT At y Galatiaid yr ysgrifenwyd o Eufain.
EPISTOL PAUL YR APOSTOL AT YR
EPHESIAID.
PENNOD I.
1 Ar ol cyfarch yr Ephesiaid, 3 a diolch dros-
tynt, 4 y mae efe yn cryhwyll am ein heth-
oledigaelh ni, 6 a*n mahwysiad trwy ras,
11 yr hyn yw gwir ffynnon iachawdwriaeth
dyn : 13 ac am na ellir yn hawdd gyrhaedd-
yd uchder y dirgelwch hwn, 16 y mae yn
gwedd'io ar iddynt ddyfod 18 i gyjlawn wyb-
odaeth 20 a meddiant o hono yng Nghrist.
PAUL, apostol lesu Grist trwy
ewyllys Duw, *at y saint sydd
yn Ephesus, a'r ffyddloniaid yng
Nghrist lesu :
2 ^ Gras fyddo i chwi, a thangnef-
edd, oddi wrth Dduw ein Tad, a'r
Arglwydd lesu Grist.
3 *= Bendigedig fyddo Duw a Thad
ein Harglwydd lesu Grist, yr hwn
a'n bendithiodd ni â phob bendith
ysprydol yn y nefolion - leoedd yng
Nghrist :
4 Megis ^ yr etholodd efe ni ynddo
ef cyn seiliad y byd, fel ^ y byddem
yn sanctaidd ac yn ddifeius ger ei
fron ef mewn cariad :
5 'Wedi iddo ein rhagluniaethu
ni «i fabwysiad trwy lesu Grist
iddo ei hun, yn ol boddlonrwydd
ei ewyllys ef,
6 Er mawl gogoniant ei ras ef,
trwy yr hwn ^y gwnaeth ni yn
gymmeradwy yn ^ yr Anwylyd :
7 'Yn yr hwn y mae i ni bryn-
edigaeth trwy ei waed ef, se/madd-
euant pechodau, yn ol ''cyfoeth ei
ras ef;
8 Trwy yr hwn y bu efe helaeth i
ni ym mhob doethineb a deaU,
9 ^ Gwedi iddo hysbysu i ni ddir-
gelwch ei ewyllys, yn ol ei foddlon-
rwydd ei hun, yr hon a arfaethasai
efe ynddo ei hun :
10 *Fel y'ngoruchwyliaeth "cyf-
lawnder yr amseroedd, y gallai
grynhôi ynghyd yng Nghrist "yr
holl bethau sydd yn y nefoedd, ac
ar y ddaear, ynddo ef :
11 Yn yr hwn ^y'n "dewiswyd
hefyd, wedi ein rhagluniaethu yn
ol arfaeth yr hwn sydd yn gweithio
pob peth wrth gynghor ei ewyllys
ei hun :
12 Fel y byddem ni er mawl i'w
ogoniant ef, y rhai o'r blaen a *' o-
beithiasom yng Nghrist.
13 Yn yr hwn y goheithiasocli
chwithau hefyd, wedi i chwi glyw-
ed gair y gwirionedd, efengyl eich
iachawdwriaeth : yn yr hwn hefyd,
wedi i chwi gredu, Py'ch seliwyd
trwy Lân Yspryd yr addewid ;
14 qYr hwn yw ^ ernes ein heti-
feddiaeth ni, hyd ^" bryniad ^ y pwr-
cas, i fawl ei ogoniant ef.
15 0 herwydd hyn minnau hefyd,
'wedi clywed eich flfydd yn yr Ar-
glwydd lesu, a'ch cariad tu ag at
yr holl saint,
16 'Nid wyf yn peidio â diolch
drosoch, gan wneuthur coffa am
danoch yn fy ngweddiau ;
17 Ar "i Dduw ein Harglwydd
lesu Grist, Tad y gogoniant, roddi
i chwi Yspryd doethineb a dat-
guddiad, trwy ei adnabod ef :
18 Wedi goleuo Uygaid eich medd-
yliau ; fel y gwypoch beth yw go-
baith ei alwedigaeth ef, a pheth yw
golud gogoniant ei etifeddiaeth ef
yn y saint,
19 A pheth yw rhagorol fawredd
ei nerth ef tu ag attom ni y rhai
ym yn credu, 'yn ol gweithrediad
'•* nerth ei gadernid ef ;
20 Yr hon a weithredodd efe yng
Nghrist, pan ^y cyfododd ef o
feirw, ac ^ a'i gosododd i eistedd ar
ei ddeheulaw ei hun yn y nefolion
leoedd,
Anno
DOMINI
58.
o Ps. 125. 5.
» Rhuf. 2.
29. a 4. 12.
pen. 3. 9,
29.
Phil. 3. .3.
y 2 Cor. 4.
10.
Anno
DOMINI
64.
5 Neu, y
cawsom
iaeth.
o Act. 26.
18.
Col. 1. 12.
6 ijmddir-
icdasom.
P 2 Cor. L
22.
pen. 4. 30.
«12 Cor. 5. 5.
7 gwystl.
r Luc 21.
28.
Rhuf. 8.23.
pen. 4. 30.
8 y medd-
iant abwr-
caswyd.
• Col. 1. 4.
Philem. 5.
» Rhuf 1. 9.
PhiL 1. 3,
4.
1 Thess. 1.
2.
2 Thess. 1.
3.
u loan 20.
17.
X pen. 3. 7.
Col. 2. 12.
9 e» nerthol
gadernid
ef.
r Act. 2. 24.
« P3. 110. L
1103
lachawdwriaeth
EPHESIAID, II.
frwy ras.
a Col, 2. 13.
b 1 Cor. 6.
11.
' pen. 6. 12
«Î nen. 5. 6.
Col. 3. 6.
o Tit. 3. a
fPs. 51. 5.
Ilhuf. 5.
12,14.
6 Rhiif. 10.
IJ.
b Rhiif. 5.
e. 8, 10.
' Uhuf. 6.
4. 5.
Col. 2. 12,
I3.a3. 1,3.
!< Act. 15. 11.
Tit. 3. .-;.
ipaun yr.
lRliuf.4.16.
t» Matt. 16.
17.
lihiif. 10.
14, 15, 17.
pen. 1. 19.
n Rhuf. 3.
20, 27, 23.
a 4. 2. a 9.
11. a 11. G.
o Ps. 100. 3.
Es. 19. 25.
a 29. 23.
loan 3. 3, 5.
2 Cor. 5. 5,
17.
PI Cor. 12. 2.
pen. S. 8.
Col. 1. 21.
21 ^Goruwch pob ^ tywysogaeth, ac
awdurdod, a gallu, ac arglwydd-
iaeth, a phob enw a enwir, nid yn
unig yn y byd hwn, ond hefyd yn
yr hwn a ddaw :
22 Ac '^ a ddarostyngodd bob peth
dan ei draed ef, ac al rhoddes ef
•^yn ben uwch law pob peth i'r
eglwys,
23 ^ Yr hon yw ei gorph ef, ei
gyflawnder ef, *^yr hwn sydd yn
cyflawni oil yn oil.
PENNOD II.
1 Tnoy gyffeiyhu yr hyn oeddym ni wrth 3
naiariaeth ar hyn ydym ni 5 trwy ras, 10
y mae yn dangos ddarfod ein creu ni i
weithredoedd da ,' 13 a chan ein hod ni
wedi ein dwyn yn agos trwy Grist, na ddylem
ni fyw megis 11 Cenhedloedd, ac 12 es-
troniaid yynt ; ond megis 19 cyd-ddinas-
yddion â'r saint, a theulu Duw,
A* CHWITH AU a fyivhaodd efe,
. pan oeddych feirw mewn cam-
weddau a phechodau ;
2 ^Yn y rhai y rhodiasoch gynt
yn ol helynt y byd hwn, yn ol
'^tywysog Uywodraeth yr awyr, yr
yspryd sydd yr awrhon yn gweithio
^ ym mhlant auufudd-dod ;
3 «Ym mysg y rhai hefyd y bu
ein hymarweddiad ni oil gynt, yn
chwantau ein cnawd, gan wneuthur
ewyllysiau y cnawd a'r meddyliau ;
ac ^yr oeddym ni wrth naturiaeth
yn blant digofaint, megis erailL
4 Eithr Duw, ^yr hwn sydd gyf-
oethog o drugaredd, o herwydd ei
fawr gariad trwy yr hwn y carodd
efe ni,
5 ''lë, pan oeddym feirw mewn
camweddau, a'n * cyd-fy whaodd ni
gyd â Christ, (*" trwy ras ^ yr ydych
yn gadwedig ;)
6 Ac 2^'n cyd-gyfododd, ac ^n
gosododd i gyd-eistedd yn y nefol-
ion leoedd yng Nghrist lesu :
7 Fel y gaUai ddangos yn yr oes-
oedd a ddeuai, ragorol olud ei
ras ef, trwy ei gymmwynasgarwch
i ni yng Nghrist lesu.
8 Canys trwy ras yr ydych yn
gadwedig, ^ trwy ffydd ; a hynny
nid o honoch eich hunain : " rhodd
Duw ydyw :
9 "Nid o weithredoedd, fel nad
ymfírostiai neb.
10 Canys " ei waith ef ydym, wedi
ein creu yng Nghrist lesu i weith-
redoedd da, y rhai a rag-ddarparodd
Duw, fel y rhodiem ni ynddynt.
11 Am hynny Pcofiwch, a chwi
gynt yn Genhedloedd yn y cnawd,
y rhai a elwid yn ddienwaediad,
gan yr hyn a elwir enwaediad o
waith Haw yn y cnawd ;
12 Eich bod chwi y pryd hwnnw
heb Grist, '^wedi eich diieithrio oddi
wrth wladwriaeth Israel, ac yn es-
troniaid oddi wrth 'ammodau yr
addewid, heb obaith gennych, ac
heb Dduw yn y byd :
13 Eithr yr awrhon yng Nghrist
lesu, chwychwi, y rhai oeddych
gynt ym mhell, a wnaethpwyd yn
agos trwy waed Crist.
14 Canys *efe yw ein tangnefedd
ni, *yr hwn a wnaeth y ddau yn un,
ac a ddattododd ganol-fur y gwa-
haniaeth rhyngom ni ;
15 "Ac a ddirymmodd trwy ei
gnawd ei hun y gelyniaeth, sef
deddf y gorchymynion mewn or-
deiniadau, fel y creai y ddau ynddo
ei hun yn un dyn ^newydd, gan
wneuthur heddwch ;
16 Ac fel y cymmodai y ddau â
Duw yyn un corph trwy y groes,
""wedi Uadd y gelyniaeth ^trwyddi
hi.
17 Ac efe a ddaeth, ac *a bregeth-
odd dangnefedd i chwi y rhai pell,
ac ^ i'r rhai agos.
18 Oblegid •= trwyddo ef y mae i ni
ein dau ddyfodfa mewn un Yspryd
at y Tad
19 Weithian gan hynny nid ydych
chwi mwyach yn ddieithriaid a
dyfodiaid, ond "^ yn gyd-ddinasydd-
ion â'r saint, ac * yn deulu Duw ;
20 Wedi eich ^goruwch-adeiladu
s ar sail yr apostolion a'r prophwydi,
ac lesu Grist ei hun ^ yn ben congl-
faen ;
21 'Yn yr hwn y mae yr hoU
adeilad wedi ei chymmwys gyd-
gyssylltu, yn cynnyddu ''yn deml
sanctaidd yn yr Arglwydd :
22 'Yn yr hwn y'ch cyd-adeil-
adwyd chwithau yn breswylfod i
Dduw trwy yr Yspryd.
PENNOD III.
1 Barfod hysbysa i Paul, trwy ddatguddiad,
5 guddiedig ddirgelwch 6 cadwedigaeth y
Cenhedloedd ; 8 ac mai iddo ef y rhcisid y
gras Vw 9 bregethu ef. 13 Y mae yn dy-
muno arnynt na Iwfrhaont oblegid ei flin-
derau ef; 14 ac yn gwedd'io 19 ar iddynt
wyhod mawr gariad Duw tu ag attynt.
ER mwyn hyn, myfi Paul, * carch-
aror lesu Grist ''trosoch chwi
y Cenhedloedd ;
2 Os clywsoch am ** oruchwyliaeth
gras Duw, ^ yr hon a roddwyd i mi
tu ag attoch chwi :
Dirgelwch galwad
EPHESIAID, IV.
y Cenliedloedd.
Anno
DOMINI
64.
• Act. 22. 17,
21.
f Gal. 1. 12.
K Rhuf. 16.
25.
Col. 1. 26.
b pen. 1. 9,
10.
' Act. 10. 2S.
k Gal. 3. 28,
29.
pen. 2. 14.
1 pen. 2. 15,
1<).
m Gal. 3. 14.
1 Rhuf. 1. 5.
o pen. 1. 19.
P 1 Cor. 15.
9.
1 Tim. 1.
13, 1.5.
1 Gal. 1. 16.
a 2. 8.
r ad. 3.
pen. 1. 9.
« Ps. â3. 6.
Col. 1. 16.
Heb. 1. 2.
1 1 Petr 1.
12.
n Rhuf. 8.
3S.
pen. 1. 21.
1 Petr 3.
^ pen. 2. 18.
T Act. 14. 22.
Phil. 1. 14.
1 Thess. 3.
» ad. 1.
^dadogaeth.
• Rhuf. 9.
23.
pen. 1. 7.
Phil. 4. 19.
b Rhuf. 7.
22.
2 Cor. 4.16.
e Col. 2. 7.
3 ®Mai trwy ^ddatguddiad yr hys-
bysodd ^efei mi y dirgelwch, (•'megis
yr ysgrifenais o'r blaen ar ychydig
eiriau,
4 Wrth yr hyn y gellwch, pan
ddarllenoch, wybod fy neall i yn
nirgelwch Crist,)
5 *Yr hwn yn oesoedd eraill nid
eglurwyd i feibion dynion, fel y
mae yr awrhon wedi ei ddatguddio
i V sanctaidd apostolion a'i bro-
phwydi trwy yr Yspryd ;
6 Y byddai y Cenhedloedd ^yn
gyd-etifeddion, ac ^yn gyd-gorph,
ac ""yn gyd-gyfrannogion o'i addew-
id ef yng Nglirist, trwy yr efengyl ;
7 I'r hon y'm gwnaed i yn wein-
idog, °yn ol rhodd gras Duw yr
hwn a roddwyd i mi, yn ol °grym-
mus weithrediad ei allu ef.
8 I mi, Py Uai na'r Ueiaf o'r hoU
saint, y rhoddwyd y gras hwn, ^i
efengylu ym mysg y Cenhedloedd
anchwiMadwy olud Crist ;
9 Ac i egluro i bawb beth yw
cymdeithas 'y dirgelwch, yr hwn
oedd guddiedig o ddechreuad y
byd yn Nuw, *yr hwn a greodd bob
peth trwy lesu Grist :
10 'Fel y byddai yr awrhon yn
hysbys i'r " ty wysogaethau ac i'r
awdurdodau yn y nefolion leoedd,
trwy yr eglwys, fawr amryw ddoeth-
ineb Duw,
11 Yn ol yr arfaeth dragywyddol
yr hon a wnaeth efe yng Nghrist
lesu ein Harglwydd ni :
12 Yn yr hwn y mae i ni hyfdra,
a ''dyíbdfa mewn hyder, trwy ei
ffydd ef.
13 y O herwydd paham yr wyf yn
dymuno na Iwfrhaoch oblegid fy
mlinderau i ''drosoch, yr hyn yw
eich gogoniant chwi.
14 O herwydd hyn yr wyf yn
plygu fy ngliniau at Dad ein Har-
glwydd lesu Grist,
15 O'r hwn yr enwir yr holl -deulu
yn y nefoedd ac ar y ddaear,
16 Ar roddi o hono ef i chwi, yn
ol ^cyfoeth ei ogoniant, fod wedi
ymgadarnhâu mewn nerth, trwy ei
Yspryd ef, yn ^ y dyn oddi mewn ;
17 Ar fod Crist yn trigo trwy ffydd
yn eich calonnau chwi ;
18 Fel y galloch, '^wedi eich
gwreiddio a'ch seilio mewn cariad,
amgyffred gyd â'r holl saint, beth
yiv y lied, a r hŷd, a'r dyfnder, a'r
uchder ;
19 A gwybod cariad Crist, yr
IIUJ
hwn sydd uwch law gwybodaeth,
fel y'ch cyflawner â holl gyflawnder
Duw.
20 Ond "^i'r hwn a ddichon wneuth-
ur yn dra rhagorol, y tu hwnt i bob
peth yr ydym ni yn eu dymuno, neu
yn eu meddwl, yn ol y nerth sydd
yn gweithredu ynom ni,
21 Iddo ef y byddo y gogoniant
yn yr eglwys trwy Grist lesu, dros
yr holl genhedlaethau, hyd yn oes
oesoedd. Amen.
PENNOD IV.
1 Ymae yn eu lumnog hivynt i undeb ; 7 ac yn
dangos bod Duw yn rlioddi amryw 11 ddoii-
iau, i ddynion, er mioyn 13 adeiladaeth ei
eglwys, a'i 16 chynnydd yng Nghrist. 17 Y
mae yn eu galw hwynt oddi wrth ammhur-
deb y cenhedloedd, 24 i wisgo y dyn newydd;
25 ac i fwnv ymaith gelwydd, 29 ac ymad-
rodd llygredig.
DEISYF gan hynny arnoch yr
wyf fi, *^y carcharor yn yr
Arglwydd, ''ar rodio o honoch yn
addas i'r alwedigaeth y'ch galwyd
iddi,
2 *= Gyd â phob gostyngeiddrwydd
ac addfwynder, ynghyd â hir-ym-
aros, gan oddef eich gilydd mewn
cariad ;
3 Gan fod yn ddyfal i gadw un-
deb yr Yspryd y'nghwlwm tang-
nefedd.
4 "^Un corph sydd, ac ®un Ys-
pryd, megis ag y'ch galwyd yn un
gobaith eich galwedigaeth ;
5 ^Un Arglwydd, un ffydd, un
bedydd,
6 sun Duw a Thad oil, yr hwn
sydd goruwch oil, a thrwy oil, ac
ynoch oil.
7 Eithr ^i bob un o honom y rhoed
gras, yn ol mesur dawn Crist.
8 O herwydd paham y mae efe
yn dywedyd, 'Pan ddyrchafodd i'r
uchelder, ^efe a gaethiwodd ^gaeth-
iwed, ac a roddes roddion i ddynion.
9 Q Eithr efe a ddyrchafodd, beth
yw ond darfod iddo hefyd ddis-
gyn yn gyntaf i barthau isaf y
ddaear ?
10 Yr hwn a ddisgynodd, yw yr
hwn hefyd a esgynodd goruwch yr
holl nefoedd, "> fel y * cyflawnai bob
peth.)
11 "Ac efe a roddes rai yn apos-
tolion, a rhai yn brophwydi, a rhai
"yn efengyl wyr, a rhai yn fugeil-
iaid ac p yn athrawon ;
12 I berffeithio y saint, i waith y
weinidogaeth, i adeilad i corph Crist :
13 Hyd oni ymgyfarfyddom oil
Anno
DOMINI
64.
d Rhuf. IG.
25.
Judaa 24.
pen. 3. 1.
2 ciirchurur
yr.
b Phil. 1.27.
Col. 1. iO.
1 TUess. 2.
12.
c Col. 3. 12,
IJ.
d Rhuf. 12.
5.
el Cor. 12. 4.
1 1 Cor. 8. G.
a 12. 5.
ê fllal. 2. 10.
IC0V.I2.C.
b Rhuf. 12.
G.
1 Cor. 12.
11.
■ Ps. 08. 18.
k Col. 2. 15.
3 iiams 0
gaeihion.
1 loan 3. 13.
n 1 Cor. 12.
2S.
o Act. 21.8.
2 Tim. 4, 5.
P Rhuf. 12.
7.
<î pen. 1.23.
Col. 1. 24,
Annog i sancteiddrwydd
EPHESIAID, V.
a chariad brawdol.
Anno
DOMINI
64.
5i.
6 maintioU.
I Es. 23. 9.
1 Cor. 14.
'10.
t Heb. 13. 9.
t twyll.
tZech.8.16.
ü eirwir.
n pen. 1. 22.
li 2. 21.
X Col. 1. 18.
7 Col. 2. 19.
9 cijsswllt.
»lPetr4.3.
a Rhuf. 1.
21.
6 pen. 2. 12.
2 galed-
rwydd,
0 Rhuf. 1.
21.
d Rhuf. 1.
24, 26.
^yn undeb ffydd, a gwybodaeth
Mab Duw, yn wr perffaith, at fesur
^ oedran cyflawnder Crist :
14 Fel na byddom mwyach 'yn
blantos, 'yn bwhwmman, ac yn ein
cylch-arwain â phob awel dysgeid-
iaeth, trwy hocced dynion, trwy
gyfrwysdra i gynllwyn "^ i dwyllo :
15 Eithr, *gan fod yn ^gywir mewn
honom iddo
yr hwn yw y
o
e Col. 2. 11.
a 3. 8.
lPetr2.1.
1 lien. 2. 2, 3.
1 Petr4.3.
e Rhuf. 6. 6.
t Rhuf. 12.
2.
» Rhuf. 6. 4.
2Cor.5.17.
8 a sanct-
eiddrwi/dd
I/ gwirion-
Wld.
kZech.8.16,
4 Qijd äi.
1 Rhuf. 12. 5.
«n Ps. 4. 4.
a 37. 8.
n Tago 4. 7.
lPetr5.9.
o Act. 20. 35.
1 Thess. 4.
11.
2 TheBS. 3.
8, 11, 12.
6 roddi.
P pen. .5. 4.
cariad, "cynnyddu
ef ym mhob peth,
pen, se/ Crist:
16 y O'r hwn y mae yr hoU gorph
wedi ei gyd-ymgynnuU a i gyd-gys-
sylltu, trwy bob ^cymmal cynhal-
iaeth, yn ol y nerthol weithrediad
ym mesur pob rhan, yn gwneuthur
cynnydd y corph, i'w adeiladu ei
hun mewn cariad.
17 Hyn gan hynny yr wyf yn ei
ddywedyd, ac yn ei dystiolaethu
yn yr Arglwydd, ''na rodioch chwi
mwyach fel y mae y Cenhedloedd
eraill yn rhodio, *yn oferedd eu
meddwl,
18 Wedi tywyllu eu deall, ^wedi
ymddieithrio oddi wrth fuchedd
Dduw, trwy yr anwybodaeth sydd
ynddynt, trwy ^'^ddallineb eu calon:
19 Y rhai wedi diddarbodi, *a
ymroisant i drythyllwch, i wneuthur
pob aflendid yn unchwant
20 Eithr chwychwi, nid felly y
dysgasoch Grist ;
21 Os bu i chwi ei glywed ef, ac
OS dysgwyd chwi ynddo, megis y
mae y gwirionedd yn yr lesu :
22 ^Dodi o honoch heibio, o ran
'yr ymarweddiad cyntaf, ^yr hen
ddyn, yr hwn sydd lygredig yn ol
y chwantau twyllodrus ;
23 Ac ^ymadnewyddu yn yspryd
eich meddwl ;
24 A 'gwisgo y dyn newydd, yr
hwn yn ol Duw a grëwyd mewn cyf-
lawnder " a gwir sancteiddrwydd.
25 O herwydd paham, gan fwrw
ymaith gelwydd, ^dywedwch y gwir
bob un * wrth ei gymmydog : obleg-
id ' aelodau ydym in gilydd.
26 ™Digiwch, ac na phechwch: na
fachluded yr haul ar eich digofaint
chwi:
27 Ac ■* na roddwch le i ddiafol.
28 Yr hwn a ladrattaodd, na lad-
ratted mwyach : eithr yn hytrach
"cymmered boen, gan weithio t'i
ddwylaw yr hyn sydd dda; fel y
byddo ganddo beth iV ^gyfrannu
i'r hwn y mae angen arno.
29 PNa ddeued un ymadrodd llygr-
1106
edig allan o'ch genau chwi, ond ^ y
cyfryw un ag a fyddo da i adeiladu
yn fuddiol, fel y paro ras i'r gwran-
dawyr.
30 Ac '^na thristêwch Lân Yspryd
Duw, 'trwy yr hwn y'ch seliwyd
hyd ddydd * prynedigaeth.
31 "Tynner ymaith oddi wrthych
bob chwerwedd, a Hid, a dig, a
llefain, a chabledd, gyd â phob
drygioni :
32 "^ A byddwch gymmAvynasgar
i'ch gilydd, yn dosturiol, ^yn madd-
en i'ch gilydd, megis y maddeuodd
Duw ^ er mwyn Crist i chwithau.
PENNOD V.
2 Ar ol cynghorion cyffredinol i garu eu gil-
ydd, 3 ac i ochelyd godineh, 4 a phoh aflen-
did, 7 ac i beidio a chyttal aV annuwiol, 15
ac i rodio yn dd'iesgeulus, 18 ac i fod yn
llawn o'r Yspryd ; 22 y mae efe yn dyfod at
ddyledion gwahanredol : pa fodd y dylai
gwragedd ufuddhâu Vw gwŷr, 25 a gwŷr
garu eu gwragedd, 32 megis y mae Crist
yn caru ei eglwys.
'^ "D YDDWCH gan hynny ddilyn-
J3 wyr Duw, fel plant anwyl ;
2 A ^ rhodiwch mewn cariad,
•'megis y carodd Crist ninnau, ac
a'i rhoddodd ei hun drosom ni, yn
oifrwm ac yn aberth i Dduw o arogl
peraidd.
3 Eithr ^godineb, a phob aflendid,
neu gybydd-dra, na enwer chwaith
yn eich plith, megis y gweddai 1
saint ;
4 *Na ^serthedd, nac ymadrodd
ffol, na choeg ddigrifwch, pethau
nid ydynt weddus : eithr yn hytrach
rhoddi diolch.
5 Canys yr ydych chwi yn gwybod
hyn, am ^bob putteiniwr, neu aflan,
neu gybydd, syr hwn sydd ddelw-
addolwr, nad oes iddynt etifedd-
iaeth yn nheyrnas Crist a Duw.
6 ^Na thwylled neb chwi â geiriau
ofer: canys oblegid y pethau hyn
• y mae digofaint Duw yn dyfod ^ ar
blant yr ^ anufudd-dod.
7 Na fyddwch gan hynny gyfran-
nogion â hwynt.
8 Canys yr ocddych chwi *gynt yn
dywyllwch, ond yr awrhon ^ goleuni
ydych yn yr Arglwydd : rhodiwch
fel "" plant y goleuni ;
9 (Canys ''ŵwyth yr Yspryd sydd
ym mhob daioni, a chyfiawnder, a
gwirionedd ;)
10 Gan brofi ° beth sydd gymmer-
adwy gan yr Arglwydd.
11 Ac P na fydded i chwi gyd-gyf-
eillach â igweithredoedd anffrwyth-
Anno
DOMINI
64.
1 Col. 4. 6.
r Es. 7. 13.
a 63. 10.
1 Thess. 5.
19.
« pen. 1. 13.
» Luc 21. 28.
pen. 1. 14.
u Col. 3. 8,
19.
I 2 Cor. 2.
1Ü.
Col. 3. 12,
13.
y Malt. 6. 14.
Marc 11.
25.
6 j/nq
Nghrist.
aMatt.5.45.
b loan 13.
34. a 15. 12.
c Gal. 2. 20.
Heb. 9. 14.
d Col. 3. 5.
1 Thees. 4.
3, &c.
e Matt. 12.
34,35.
pen. 4. 29.
2 bri/nii.
flCor.6. 9.
Gal. 5. 21.
E Col. 3. 5.
h Matt. 24.
4.
Col. 2. 4, 8,
IS.
íRhuf.1.18.
It pen. 2. 2.
S anghrcd-
iidaeth.
irywamser.
12Cor.3.1S.
1 Thees. 5.
ro Luc 16. 8.
n Gal. 5. 22.
0 Rhuf. 12.
2.
PI Cor. 5. 9.
a 10. 20.
«1 Rhuf. 6.
21. a 13. 12.
Gal. 6. 8.
Dyled gicŷr a gwragedd.
EPHESIAID, VI.
Dyled plant a rhieni.
Anno
DOMINI
64.
r loan 3. 20,
21.
Heb. i. 13.
5 ?/ dat-
guddier.
6 mae yn.
E Es. GO. 1.
Rhuf. 13.
11,12.
t loan 5. 25.
Rhuf. 6. 4,
5.
pen. 2. 5.
Col. 3. 1.
" Col. 4. 5.
7 Edrych-
wch.
sPi-eg.11.2.
loan 12. 35.
pen. 6. 13.
Gal. 6. 10.
y Rhuf. 12.
2.
z Diar. 20. 1.
a 23. 20.
Luc 21. 31.
a Col. 3. Ifi.
lago 5. 13.
b Ps. 3i. 1.
1 Thess. 5.
18.
c Heb. 13.
15.
1 Petr 2. 5.
a 4. 11.
dl Petr 5. 5.
e 1 Cor. 14.
34.
Col. 3. 18.
Tit. 2. 6.
1 Petr 3. 1.
f pen. 6. 5.
Bl Cor. 11. 3.
h pen. 1. 22.
a 4. 15.
Col. 1. IS.
' pen. 1. 23.
k Col. 3. 20,
22.
Tit. 2. 9.
1 Col. 3. 19.
1 Petr 3. 7.
m Gal. L 4.
ad. 2.
1 Toan 3. 5.
Tit. 3. 5.
Heb. 10. 22.
1 loan 5. 6.
o loan 15. 3.
a 17. 17.
8 eglwi/s
ofioneddHS
iddoeihun,
h.eh, &c.
P Can. 4. 7.
Col. 1. 22.
lawn y tywyllwch, eithr yn hytrach
argyhoeddwch hwynt.
12 Canys brwnt yw adrodd y
pethau a wneir ganddynt hwy yn
ddirgel.
13 Eithr 'pob peth, wedi ^yr argy-
hoedder, a eglurir gan y goleuni :
canys beth bynnag sydd yn egluro,
goleuni yw.
14 0 lierwydd paliam y ^ mae efe
yn dywedyd, * Deíîro di yr hwn wyt
yn cysgu, a *chyfod oddi wrth y
meirw ; a Christ a oleua i ti.
15 "* ' Gwelwch gan hynny pa fodd
y rhodioch yn ddiesgeulus, nid fel
annoethion, ond fel doethion ;
16 Gan brynu yr amser, ^oblegid
y dyddiau sydd ddrwg.
17 Am hynny na fyddwch annoeth-
ion, eithr yyn deall beth pw ewyllys
yr Arglwydd.
18 Ac ^ na feddwer chwi gan win,
yn yr hyn y mae gormodedd : eithr
llanwer chwi â'r Yspryd ;
19 Gan lefaru wrth eich gilydd
*mewn psalmau, a hymnau, ac
odlau ysprydol ; gan ganu a phyngc-
io yn eich calon i'r Arglwydd ;
20 ^Gan ddiolch yn wastad 1 Dduw
a'r Tad am bob peth, ''yn enw ein
Harglwydd lesu Grist ;
21 "^Gan ymddarostwng i'ch gil-
ydd yn ofn Duw.
22 *Y gwragedd, ymostyngwch i'ch
gwỳr priod, ^megis i'r Arglwydd.
23 Oblegid ^y gwr yw pen y
wraig, megis ag y mae ^ Crist yn
ben i'r eglwys ; ac efe yw lachawd-
wr * y corph.
24 Ond fel y mae yr eglwys yn
ddarostyngedig i Grist, felly hefyd
bydded y gwragedd i'w gwŷr prîod
'^ym mhob peth.
25 *Y gwŷr, cerwch eich gwrag-
edd, megis ag y carodd Crist yr
eglwys, ac ™a'i rhoddes ei hun
drosti ;
26 Fel y sancteiddiai efe hi, a'i
glanhâu "â'r olchfa ddAvfr °trwy y
gair ;
27 Fel y gosodai efe hi yn ^ ogon-
eddus iddo ei hun, yn eglwys ^ heb
arni na brycheuyn na chrychni, na
dim o'r cyfryw ; ond fel y byddai
yn sanctaidd ac yn ddifeius.
28 Felly y dylai y gwŷr garu eu
gwragedd, megis eu cyrph eu hun-
ain. Yr hwn a garo ei wraig, sydd
yn ei garu ei hun.
29 Canys ni chasaodd neb erioed
ei gnawd ei hun ; eithr ei fagu a'i
— —
feithrin y mae, megis ag y mae yr
Arglwydd am yr eglwys :
30 Oblegid ^aelodau ydym o'i
gorph ef, o1 gnawd ef, ac o'i es-
gyrn ef
31 "^Am hynny y gad dyn ei dad
a'i fam, ac y glỳn wrth ei wraig,
a hwy a fyddant ill dau yn un
cnawd.
32 Y dirgelwch hwn sydd fawr:
eithr am Grist ac am yr eglwys yr
wyf fi yn dywedyd.
33 Ond chwithau hefyd cymmain
un, felly cared pob un o honoch ei
wraig, fel ef ei hunan ; a'r wraig
edryehed ar iddi berchi ei gwr.
PENNOD VI.
1 Dyledswydd plant tu ag at eu rliieni, 5 a
gweision tu ag at eu harglwyddi. 10 Mai
milwriaeth yw ein hywyd ni, 12 nid yn unig
yn erhyn cig a gwaed, eithr hefyd yn erhyn
gelynion ysprydol. 13 Cyflaicn arfogaeth
Cristion, 18 aV modd yr arferir hi. 21
Canmol TycMcus.
^"XT' PLANT, ufuddhêwch i'ch
X rhieni yn yr Arglwydd : canys
hyn sydd gyfiawn.
2 ^Anrhydedda dy dad a'th fam,
(yr hwn yw y gorchymyn cyntaf
mewn addewid ;)
3 Fel y byddo yn dda i ti, ac fel y
byddech hir-hoedlog ar y ddaear.
4 A '^ chwithau dadau, na yrrwch
eich plant i ddigio; ond ^maeth-
wch hwynt yn addysg ^ac athraw-
iaeth yr Arglwydd.
5 ^Y gweision, ufuddhêwch i'r
rhai sydd arglwyddi i chwi yn ol
y cnawd, gyd ag ofn a dychryn,
yn symlrwydd eich calon, megis i
Grist ;
6 Nid â golwg-wasanaeth, fel bodd-
lonwyr dynion, ond fel gweision
Crist, yn gwneuthur ewyllys Duw
o'r galon ;
7 Trwy ewyllys da yn gwneuthur
gwasanaeth megis i'r Arglwydd, ac
nid i ddynion :
8 ^Gan wybod mai pa ddaioni
bynnag a wnelo pob un, hynny a
dderbyn efe gan yr Arglwydd, pa
un bynnag ai caeth ai rhydd /yddo.
9 A chwithau ^feistriaid, gwnewch
yr un pethau tu ag attynt hwy, gan
roddi bygwth heibio : gan wybod
fod eich Arglwydd ^chwi a hwy-
thau yn y nefoedd ; ac * ^ nid oes
derbyn wyneb gyd ag ef.
10 Heb law hyn, fy mrodyr, ym-
nerthwch yn yr Arglwydd, ac 'yng
nghadernid ei allu ef
11 ''Gwisgwch hoU arfogaeth Duw,
Anno
DOMINI
04.
1 1 Cor. C.
15. a 12. 27.
» Gen. 2. 24.
Mutt. 19.6.
Marc 10. 7.
1 Cor. 0.16.
a Col. 3. 20.
b Exod. 20.
12.
Deut.5.16.
a 27. 16.
Matt. 15.4.
Marc 7. 10.
c Col. 3. 21.
d Deut. 6. 7,
20.
Ps. 78. 4.
Diar. 19.
18.
2 a rhybtidd.
e Col. 3. 22.
1 Tim. 6.1.
Tit. 2. 9.
1 Petr 2.
18.
S chifilhait
hefyd.
i nad.
h Rhuf. 2.
11.
Col. 3. 25.
i pen. 1. 19.
a 3. 16.
k Rhuf. 13.
12.
2 Cor. 0. 7.
1 Those. 5.
Am wisgo am danom
PHILIPPIAID, I.
Jioll arfogaeth Duw.
Anno
DOMINI
64.
1 loan 12.
31. a 14. 30.
Uol. 1. 13.
drwg.
6 bethau.
" gorchfiicu.
m Es. 11. 5.
Luc 12. 35.
n Es. 59. 17.
2 Cor. 6. 7.
1 Thess. 5.
8.
* Ilehlaw,
neu. Ym
mliob petit.
ol loan 5. 4.
9 driog.
P ad. 14.
'lHeb.4.12.
Dat. 1. 16.
r Rhuf. 12.
12.
Col. 4. 2.
1 TLiess. 5.
17.
fel y galloch sefyll yn erbyn cyn-
llwynion diafol.
12 Oblegid nid yw ein hymdrech
ni yn erbyn gwaed a chnawd, ond
yn erbyn tywysogaethau, yn erbyn
awdurdodau, yn erbyn 'bydol-lyw-
iawdwyr tywyllwch y byd hwn, yn
erbyn ^drygau ysprydol yn y nef-
olion ^' leoedd.
13 Am hynny cymmerwch attoch
hoU arfogaeth Duw, fel y galloch
wrthsefyll yn y dydd drwg; ac wedi
"^ gorphen pob peth, sefyll.
14 Sefwch gan hynny, ""wedi am-
gylch-wregysu eich Iwynau â gwir-
ionedd, a "gwisgo dwyfronneg cyf-
iawnder ;
15 A gwisgo am eich traed es-
gidiau parottoad efengyl tangnef-
edd :
16 ^üwch law pob dim, wedi cym-
meryd "tarian y ffydd, â'r hon y
gellwch ddiffoddi hoU biccellau tan-
liydy^fall.
17 P Cymmerwch hefyd helm yr
iachawdwriaeth, a i chleddyf yr Ys-
pryd, yr hwn yw gair Duw :
18 "^ Gan weddio bob amser â phob
rhyw weddi a deisyfiad yn yr Ys-
pryd, a * bod yn wyliadwrus at hyn
yma, trwy bob dyfal-bara, a deisyf-
iad dros yr hoU saint ;
19 *A throsof finnau, fel y rhodder
i mi ymadrodd, trwy agoryd fy
ngenau "yn hŷf, i hysbysu dirgel-
wch yr efengyl ;
20 Dros yr hon ''yr wyf yn gen-
nad y mewn ^ cadwyn : fel y traeth-
wyf yn hŷf ^ am dani, fel y perthyn
i mi draethu.
21 Ond ''fel y gwypoch chwithau
hefyd fy helynt, beth yr wyf yn
ei wneuthur, *Tychicus, y brawd
anwyl a'r gweinidog ffyddlawn yn
yr Arglwydd, a hysbysa i chwi bob
peth:
22 Yr hwn a anfonais attoch er
mwyn hyn yma ; fel y caech wybod
ein helynt ni, ac fel y diddanai efe
eich calonnau chwi.
23 Tangnefedd i'r brodyr, a chariad
gyd â ffydd, oddi wrth Dduw Dad,
a'r Arglwydd lesu Grist.
24 Gras fyddo gyd â phawb sydd
yn caru ein Hargiwydd lesu Grist
mewn ^ purdeb. Amen.
If At jx Ephe.siaid yr ysgiifenwyd o Euf-
ain, gyd a Thychicus.
Anno
DOMINI
64.
« Marc 13.
33.
t Act, 4. 19,
Col. 4. 3,
2 Thess. 3.
1.
u 2 Cor. 3,
12.
X 2 Cor. 5,
20.
y Act. 28. 20,
pen. 3. 1.
2 rhwymau.
3 ynddifel.
2 Col. 4. 7.
» 2 Tim. 4.
12.
Tit. 3. 12,
4 arülìjgred-
igaelh.
EPISTOL PAUL YK APOSTOL AT T
PHILIPPIAID.
64.
Anno I PENNOD I.
DOMINI 3 Ymae efe yn tystiolaethu ei ddtolchgarwch
i Dduw, aH serch tu ag attynt liimjthau, am
ffnvyfJiaa eu ffydd liwynt, a'u ci/mdeithas yn
ei dd'ioddefiadau ef: 9 (ran wedd'io heunydd,
ar iddynt gynnyddn mewn gras. 12 Ymae
yn dangos pa ddaioni a ddaeth i ffydd Crist
inmj ei flinderau e/ yn Bhufain ; 21 ac mor
harod ydyw efe i ogonedda Crist, pa un
hynnng ai trwy fywyd ai trwy farwolaeth :
27 gan eu hannog hwy i undeb, 28 ac i fod
yn gryfion mewn erlid.
PAUL a Thimothëus, gweision
lesu Grist, at yr holl saint
^yng Nghrist lesu y rhai sydd yn
Philippi, gyd â'r esgobion a'r dia-
coniaid :
2 ^Gras i chwi, a thangnefedd,
oddi wrth Dduw ein Tad ni, a'r
Arglwydd lesu Grist.
3 " I'm Duw yr ydwyf yn diolch
ym mhob coffa am danoch,
4 Bob amser ym mhob deisyfiad
o'r eiddof drosoch chwi oil, gan
wneuthur fy neisyfiad gyd â 11a-
wenydd,
5 Oblegid eich cymdeithas chwi
alCor.l.;
b Rhuf. 1.7.
1 Petr 1. 2.
« Rhuf. 1. 8.
1 Cor. 1. 4.
Eph. 1. 15,
16.
Col. 1. 3.
1 Thess. 1.
yn yr efengyl, o'r dydd cyntaf hyd
yr awrhon ;
6 Gan fod yn hyderus yn hyn, y
bydd i'r hwn a ddechreuodd ynoch
^waith da, ei orphen *hyd ddydd
lesu Grist :
7 Megis y mae yn ia^vn i mi synied
hyn am danoch oil, ^am eich bod
gennyf yn fy nghalon, yn gymmaint
a'ch bod chwi oil, yn gystal ^yn fy
rhwymau, ag yn fy amddifíyn a
chadarnhâd yr efengyl, ^ yn gyfran-
nogion ^ â mi o ras.
8 Canys ''Duw sydd dyst i mi,
mor hiraethus wyf am danoch oU
yn ymysgaroedd lesu Grist.
9 A hyn yr wyf yn ei weddio,
ar amlhau o'ch cariad chwi etto
fwyfwy mewn gwybodaeth a phob
synwyr ;
10 Fel *y profoch y pethau sydd
^ a gwahaniaeth rhyngddynt ; fel ^ y
byddoch bur a didramgwydd hyd
ddydd Crist ;
11 Wedi eich cyflawni â ffrwythau
Anno
DOMINI
64.
d loan 6. 29.
1 Thess. 1.
3,
• ad. 10.
^ am fod
gennych fi
yn eich
calon.
t Kph. 3. 1.
2 Tim. 1.8,
S pen. 4. 11.
3 o'vi gras.
hi Thess. 2.
Ö.
iKhuf,2.1S,
i rago'ol.
klTUess.S.
13. a. 5. 23.
Paul yn eu liannog
PHILIPPIAID, II.
i sefijll yn y ffydc
Armo
DOMINI
64.
I Toan 15.
4 5.
Eph. 2. 10.
in loan 15. 8.
Eph. 1. 12,
14.
6 Uijs Cesar,
7 i baiib
eraill.
«> 2 Cor. 1.
11.
«lihuf. 8.9.
PKhuf.6.5.
^2 Cor. 5. 8.
2 Tim. 4. 6.
^ pen. 2. 24.
•2Cor.l.ll,
a 6. 12.
« Eph. 4. 1.
Col. 1.10.
1 Thess. 2.
X2. a 4. 1.
cyfiawnder, ' y rhai sydd trwy lesu
Grist, ™er gogoniant a moliant i
Dduw.
12 Ac mi a ewyllysiwn i cliwi
wybod, frodyr, am y pethau a ddi-
gwyddodd i mi, ddyfod o honynt
yii hytrach er llwyddiant i'r efengyl ;
13 Yn gymmaint a bod fy rhwym-
au i ^ yng Nghrist yn eglur yn ^ yr
hoU lys, ac ^ ym mhob lie arall ;
14 Ac i lawer o'r brodyr yn yr
Arglwydd fyned yn hyderus wrth
fy rhwymau i, a bod yn liyfach o
lawer i draethu y gair yn ddiofn.
15 Y mae rhai yn wir yn pregethu
Crist trwy genfigen ac ymryson ; a
rhai hefyd o ewyllys da.
16 Y naill sydd yn pregethu Crist
o gynnen, nid yn bur, gan feddwl
dwyn mwy o flinder i'm rhwymau i :
17 A'r lleill o gariad, gan wybod
mai er amddifiyn yr efengyl y'm
gosodwyd.
18 Beth er hynny ? etto ym mhob
modd, pa un bynnag ai mewn
rhith, ai mewn gwirionedd, yr ydys
yn pregethu Crist : ac yn hyn yr
ydwyf fi yn Uawen, ie, a llawen
fyddaf
19 Canys mi a wn y digwydd hyn
i mi er iachawdwriaeth ""trwy eich
gweddi chwi, a chynnorth^vy °Ys-
pryd lesu Grist,
20 Yn ol fy awydd-fryd 2Ììn go-
baith, Pna'm gwaradwyddir mewn
dim, eithr mewn pob hyder, fel
bob amser, felly yr awrhon hefyd,
y mawrygir Crist yn fy ngorph i,
pa un bynnag ai trwy fywyd, ai
trwy farwolaeth.
21 Canys byw i mi yw Crist, a
marw sydd elw.
22 Ac OS byw fyddaf yn y cnawd,
hyn yw ffrwyth fy Uafur: a pha
beth a ddewisaf, nis gwn.
23 Canys *i y mae yn gyfyng arnaf
o'r ddeu-íM, gan fod gennyf chwant
i'm dattod, ac i fod gyd â Christ;
canys Uawer ^ iawn gweU ydyw.
24 Eithr aros yn y cnawd sydd fwy
angenrheidiol o'ch plegid chwi.
25 A 'chennyf yr hyder hwn, yr
wyf yn gwybod yr arhosaf ac y cyd-
drigaf gyd â chwi oU, er cynnydd
i chwi, a Uawenydd y ffydd ;
26 Fel y byddo "eich gorfoledd
chwi yn helaethach yng Nghrist
lesu o'm plegid i, trwy fy nyfodiad
i drachefii attoch.
27 Yn unig * ymddygwch yn addas
i efengyl Crist; fel pa un bynnag
a ivndwyf ai dyfod a'ch gweled
chwi, ai bod yn absennol, y clywyf
oddi wrth eich helynt chAvi, eich
bod yn sefyll yn un yspryd, âg un
enaid, gan "gyd-ymdrech ^gyd â
fiydd yr efengyl ;
28 Ac heb eich dychrynu mewn
un dim gan eich gwrthwynebwyr :
'yr hyn iddynt hwy yn wir sydd
arwydd sicr o golledigaeth, ^ond
i chwi o iachawdwriaeth, a hynny
gan Dduw.
29 Canys i chwi ' y rhoddwyd,
hod i chwi, er Crist, nid yn unig
gredu ynddo ef, ond hefyd ddioddef
erddo ef ;
30 Gan fod i chwi yr un ymdrin
^ ag a welsoch ynof fi, ac yr awi'-
hou a gly wch ci fod ynof fi.
PENNOD II.
1 Y mae yn eu liannog liwynt i undeb, ac i
hoh gostyngeiddrwydd meddwl, trwy siampl
ufudd-dod a dyrchafiad Crist ; 12 oc í fyned
rhagddynt yn ofalus yn ffordd iachawdwr-
iaeth, fel y hyddoni megis goleuadau ir hyd
annuwiol, IQ ac yn ddiddanwch iddo yntau,
eu hapostol hwynt, yr hwn sydd bellach harod
i'lv offrymmu i Dduw. 19 Ymae yn goheithto
danfon Timoíhëus attynt, yr hwn y mae efe
yn ei ganmol ynfawr ; 25 ac felly Epaphro-
ditus, yr hwn y mae efe ar fedr ei ddanfon
attynt yn dd'iattreg.
OD oes gan hynny ddim diddan-
wch yng Nghrist, od oes dim
cysur cariad, od oes dim cymdeithas
yr Yspryd, od oes dim ymysgaroedd
a thosturiaethau,
2 Cyflawnwch fy Uawenydd; ^fel
y byddoch yn meddwl yr un peth,
a'r un cariad gennych, yn gyttûn,
yn synied yr un peth.
3 Na ivneler dim trwy gynnen neu
wag-ogoniant, eithr ^ mewn gostyng-
eiddrwydd, gan dybied eich gilydd
yn well na chwi eich hunain.
4 '^Nac edrychwch bob un ar yr
eiddoch eich hunain, eithr pob un
ar yr eiddo eraill hefyd.
5 Canys "^bydded yuoch y medd-
wl yma, yr hwn oedd hefyd yng
Nghrist lesu :
6 Yr hwn, ac ^efe yn ffurf Duw,
^ni thybiodd yn drais fod yn ogyf-
uwch â Duw ;
7 Eithr efe a'i " s dibrisiodd ei hun,
gan gymmeryd arno agwedd ''gwas,
ac ' a wnaed mewn " cyffelybiaeth
dynion :
8 A'i gael mewn dull fel dyn, efe
a'i darostyngodd ei hun, gan fod
^yn ufudd hyd angau, ie, angau y
groes.
9 0 herwydd paham, Duw ' a'i tra-
Anno
DOMINI
ei.
u Judas 3.
6 Neil, drot,
neu, trwy.
X 2 Thess. 1.
y Rhuf. 8.
17.
2 Tim. 2.
11.
» Act. 5. 41.
Í Act. IC.
10, kc.
» Khuf. 12.
16. a 15. 5.
1 Cor. 1.10.
pen. 3. 16.
1 Petr 3. 8.
b llhuf. 12.
10.
lPotr5.5.
c 1 Cor. 10.
24. a 13. 5.
d Jlatt. IL
29.
loan 13. 15.
1 Petr 2.
21.
1 loan 2. 6.
e loan 1. 1,
2. a 17. 5.
f loan 5. 18.
2 gwag-
liaodd.
E Ps. 22. 6.
Es. 63. 3.
Dan. 9. 26.
Marc 9. 12.
h Es. 42. 1.
a 49. 3, 6.
a 52. 13.
a 53. 11.
Ezec. 34.
23, 24.
Zech. 3. 8.
1 loan 1. 14.
Khuf. 1. 3.
Gal. 4. 4.
Heb. 2. 14,
17.
•SNeu,
gosgedd.
k Matt. 20.
39,42.
IoanlO.18.
Heb. 5. 8.
1 loan 17. 1,
2,6.
Ueb. 2. 9.
Canmol Timothëus
PHILIPPIAID, III.
ac Ei^aphroditus.
Anno
DOMINI
64.
niEplLl.21.
Heb. 1. 4.
n Es. 45. 23.
Khuf. 14.
11.
Dut. 5. 13.
oloanl3.13.
* gyd ag.
P 2 Cor. 3. 5.
Heb. 13.
21.
6Neu,
phurion.
rMatt.5.45.
•Matt. 5. 14.
»2 Cor. 1.14.
1 These. 2.
10.
6 Neu, h?jd
ddt/da,ne\i,
erhijndijdd.
« GaL 2. 2.
lTheB.3.5.
î 2Tim. 4.6.
7 Itaberlhid.
J Rhuf. 15.
16.
• :i Cor. 7.4.
Col. 1. 24.
» Rhuf. 16.
Ü1.
* j77or an-
wi/l i mi.
9 Neu, ?/n
naturiol a
qfala.
b 1 Cor. 10.
24.33.
2 Tim. 4.
10, 16.
o pen. 1. 25.
Philem.
22.
dyrchafodd yntau, ac "" a roddes
iddo enw yr hwn Sj/dd goruwch
pob enw ;
10 " Fel yn enw lesu y plygai pob
glin, o'r nefolion, a'r daearolion, a
than-ddaearolion hethau ;
11 Ac °y cyifesai pob tafod /od
lesu Grist yn Arglwydd, er gogon-
iant Duw Dad.
12 Am hynny, iy anwylyd, megis
bob amser yr ufuddhasoch, nid fel
yn iy ngŵydd yn unig, eithr yr
awrhon yn fwy o lawer yn fy absen,
gweithiwch allan eich iachawdwr-
iaeth eich hunain ^tnvy ofn a dy-
chryn.
13 Canys ^Duw yw yr hwn sydd
yn gweithio ynoch ewyllysio a
gweithredu o'i ewyllys da ef.
14 Gwnewch bob dim ^heb rwg-
nach ac ymddadleu ;
15 Fel y byddoch ddiargyhoedd
a ^ diniwed, ' yn blant difeius i
Dduw, y'nghanol cenhedlaeth ddryg-
ionus a throfaus, ym mhlith y rhai
yr ydych ^ yn disgleirio megis gol-
euadau yn y byd ;
16 Yn cynnal gair y by wyd ; * er
gorfoledd i mi ^yn nydd Crist, ''na
redais yn ofer, ac na chymmerais
boe'h yn ofer.
17 le, a phe * y'm "^ hoffrymmid ar
yaberth a gwasanaeth eich flydd,
^llawenhâu yr wyf, a chyd-lawen-
hâu â chwi oil.
18 Oblegid yr un peth liefyd bydd-
wch chwithau lawen, a chyd-lawen-
hêwch â minnau.
19 Ac yr wyf yn gobeithio yn yr
Arglwydd lesu, anion ^Timothëus
ar fyrder attoch, fel y'm cysurer
innau hefyd, wedi i mi wybod eich
helynt chwi.
20 Canys nid oes gennyf neb ^o
gyifelyb feddwl, yr hwn ^ a wir-
ofala am y pethau a berthyn i
chwi.
21 Canys pawb ^ sydd yn ceisio yr
eiddynt eu hunain, nid yr eiddo
Crist lesu.
22 Eithr y prawf o hono ef chwi
al gwyddoch, mai fel plentyn gyd
â thad, y gwasanaethodd efe gyd
â myfi yn yr efengyL
23 Hwn gan hynny yr ydwyf yn
gobeithio ei ddanfon, cyn gynted
ag y gwelwyf yr hyn a fydd i mi.
24 "= Ac y mae gennyf hyder yn
yr Arglwydd y deuaf finnau hefyd
ar fyrder attoch.
25 Eithr mi a dybiais yn angen-
rheidiol ddanfon attoch Epaphro-
ditus, fy mrawd, a'm cyd-weithiwr,
a'm "^cyd-filwr, ond eich ^cennad
chwi, a ®gweinidog i'm cyfreidiau
innau.
26 Canys yr oedd efe yn hiraethu
am danoch oil, ac yn athrist iawn,
oblegid i chwi glywed ei fod ef
yn glaf.
27 Canys yn wir efe a fti glaf
yn agos i angau : ond Duw a dru-
garhaodd wrtho ef ; ac nid wrtho
ef yn unig, ond wrthyf finnau hefyd,
rhag cael o honof dristwch ar drist-
wch.
28 Yn fwy ^diwyd gan hynny yr
anfonais i ef, fel gwedi i chwi ei
weled ef dracheih, y byddech chwi
lawen, ac y byddwn innau yn llai
fy nhristwch.
29 Derbyniwch ef gan hynny yn
yr Arglwydd gyd â phob Uawenydd ;
a'r cyfryw '^^rai gwnewch gyfrif o
honynt :
30 Canys oblegid gwaith Crist y
bu efe yn agos i angau, ac y bu
diddarbod am ei einioes, ^fel y
cyflawnai efe eich diffyg chwi o'ch
gwasanaeth tu ag attaf fi.
PENNOD III.
1 T mae efe yn eu rhybuddio i ochelyd gau-
athrawon yr enwaediadý ac, 4 yn dang os fod
iddo ef fwy o acJios nag iddynt hwy,i hyderu
y'nghyfiawnder y ddeddf : 7 yr hyn, er hynny,
y mae efe yn ei gyfrif yn dom ac yn golled,
er mwyn ennill Crist ai gyfiaivnder ; 12 gan
gydnahod ei ammherffeithrwydd ei hun yn
hyn. 15 Y mae yn eu hannoy hwy i fod o'r
meddwl hwn, 17 ac i'w ddynwared ef ; 18 ac
i ochelyd ffyrdd Cridionogion cnawdol.
WEITHIAN", fy mrodyr, ^bydd-
wch lawen yn yr Arglwydd.
Ysgrifenu yr un pethau attoch,
gennyf fi yn wir nid yw flin, ac i
chwithau y mae yn ddiogel.
2 Gochelwch gwn, gochelwch
^ddrwg-weithwyr, gochelwch y cyd-
doriad.
3 Canys ''yr enwaediad ydym ni,
^ y rhai ydym yn gwasanaethu Duw
yn yr yspryd, ac yn gorfoleddu yng
Nghrist lesu, ac nid yn ymddiried
yn y cnawd :
4 Ac ^er bod gennyf achos i ym-
ddiried, ie, yn y cnawd. Os yAV neb
arall yn tybied y gall ymddiried yn
y cnaAvd, myfi yn fwy :
5 ^Wedi emvaedu arnaf yr wyth-
fed dydd, ^ o genedl Israel, ^ o
Iwyth Benjamin, yn Hebrëwr o'r
Hebreaid ; yn ol y ddeddf, 'yn
Pharisead ;
A nnog i undeh.
PHIUPPIAID, IV.
Cynghorion cyffredinol.
Anno
DOMINI
64.
k Act. 22. 3.
Gal. 1. 13,
14.
1 Act. 8. 3.
a 9. 1.
2 ddiacJi-
wyn arnaf.
mMatt. 13.
41.
n Es. 53. 11.
Jer. 9. 2a,
24.
loiin 17. 3.
Col. 2. 2.
PBhuf.l.lT.
a A. 21, 22.
Oal. 2. IC.
q Rhuf. 6.
3, 4, 5.
2 Cor. 4.
10. 11.
2 Tim. 2.
11. 12.
1 Petr 4.
13.
r 1 Tim. 6.
12.
' Heb. 12.
23.
tPs. 45. 10.
Luc 9. 62.
u 1 Cor. 9.
24, 2Ö.
Heb. 6. 1.
y 1 Cor. 2. 6.
a 14. 20.
2 Rhuf. 12.
10. a 15. 5.
a 1 Cor. 4.
IC. a 11. 1.
1 Thess. 1.
6.
8 gyd-ddil-
ynwyr.
bl Petr 5. 3.
cGal. 6. 12.
d 2 Cor. 11.
15.
e Khuf. 16.
18.
f Ho3. 4. 7.
2 Cor. 11.
12.
(JhI. 6. 13.
8 Khuf. 8. 5.
6 ^ Yn ol zel, ' yn erlid yr eglwys ;
yn ol y cyfiawnder sydd yn y ddeddf,
yn ^ ddiargyhoedd.
7 Eithr ^ J pethau oedd elw i mi,
y rhai hynny a gyfi'ifais i yn goUed
er mwyn Crist.
8 lë, yn ddiammeu, yr wyf hefyd
yn cyfrif pob peth yn goUed "o
herwydd ardderchowgrwydd gwyb-
odaeth Crist lesu fy Arglwydd :
er mwyn yr liwn y'm coUedwyd
ym mhob peth, ac yr wyf yn eu
cyfrif yn dom, fel yr ennillwyf
Grist,
9 Ac y'm cair ynddo ef heb fy
nghyj&awnder fy hun, " yr hwn sydd
q'y gyfraith, ond p yr hwn sydd trwy
ffydd Crist, sef y cyfiawnder sydd
o Dduw trwy ffydd :
10 Fel yr adnabyddwyf ef, a
grym ei adgyfodiad ef, a ^chym-
deithas ei ddioddefiadau ef, gan
fod wedi fy nghyd-ffurfio â'i farw-
olaeth ef ;
11 Os mewn un modd y gallwn
gyrhaeddyd adgyfodiad y meirw :
12 Nid fel pe bawn '^wedi ei gyr-
haeddyd eisoes, neu fod eisoes ^wedi
fy mherffeithio ; eithr dilyn yr wyf,
fel y gallvvyf ymaflyd yn y peth
hwn hefyd yr ymafl^vyd ynof gan
Grist lesu.
13 Y brodyr, nid wyf fi yn bwrw
ddarfod i mi gael gafael : ond un
peth, 'gan anghofio y pethau sydd
o'r tu cefn, ac "ymestyn at y peth-
au o'r tu blaen,
14 Yr ydwyf yn cyrchu at y nod,
am gamp ''uchel alwedigaeth Duav
yng Nghrist lesu.
15 Cynuifer gan hynny ag ydym
y berffaith, syniwn hyn : ac os yd-
ych yn synied dim yn amgenach,
hyn hefyd a ddatguddia Duw i
chwi.
16 Er hynny, y peth y daethom
atto, ''cerddwn Avrth yr un rheol,
syniwn yr un peth,
17 ^ Byddwch "^ ddilynwyr i mi,
frodyr, ac edrychwch ar y rhai sydd
yn rhodio felly, megis ^ yr ydym ni
yn siampl i chwi.
18 (Canys y mae Uawer yn rhod-
io, am y rhai y dywedais i chwi
yn fynych, ac yr ydwyf yr awr-
hon hefyd dan wylo yn dywedyd,
mai *= gelynion croes Crist ydynt ;
19 "^Diwedd y rhai yw distryw,
^ duw y rhai yw eu bol, *^a'u gogon-
iant yn eu cywilydd, sy rhai sydd
yn synied pethau daearol.)
20 Canys ^ ein hymarweddiad ni
sydd yn y nefoedd ; o'r lie hefyd
'yr ydym yn disgwyl yr lachawdwr,
yr Arglwydd lesu Grist:
21 ^ Yr hwn a gyfnewidia ^ ein
corph gwael ni, fel y gwneler ef
yr un tfurf ^a'i gorph gogoneddus
ef, yn ol y nerthol weithrediad trwy
yr hwn y dichon efe, ^ ^ le, ddaros-
twng pob peth iddo ei hun.
PENNOD IV.
1 Ar ol rhyhuddion neillduol, 4 y mae yn
myned rhagddo at gynghorion cyffredinol :
10 ac yn dangos pa /odd y llawenychodd efe
wrth eu haelioni hwy tu ag atto, pan oedd
y'ngharchar ; nid yn gymmaint am iddynt
borlhi ei anghenion ef, ag am y gras Duw
oedd ynddynt hwy : 19 ac felly y mae yn
diweddu, gan wedd'io, a'u hannerch hwy.
AM hynny, fy mrodyr anwyl a
_ hoff, * fy llawenydd a'm coron,
felly sefwch yn yr Arglwydd, an-
wylyd.
2 Yr ydwyf yn attolwg i Euodias,
ac yn attolwg i Syntyche, synied yr
un peth yn yr Arglwydd,
3 Ac yr ydwyf yn dymuno am at
tithau, fy ngwir gymmar, cym-
morth y gwragedd hynny y rhai
yn yr efengyl *" a gyd-lafuriasant
a mi, ynghyd â Chlement hefyd,
a'm cyd-weithwyr eraill, " y rhai y
mae eu henwau yn Uyfr y bywyd.
4 ^ LlaAvenhewch yn yr Arglwydd
yn wastadol : a thrachefn meddaf,
Llawenhêwch.
5 Bydded eich arafwch yn hysbys
i bob dyn. ^ Y mae yr Arglwydd
yn agos.
6 *^Na ofelwch am ddim : eithr ym
mhob peth mewn gweddi ac ym-
bil gyd â dîolchgarwch, gwneler
eich deisyfiadau chwi yn hysbys
ger bron Duw.
7 A s thangnefedd Duw, yr hwn
sydd uwch law pob deall, a geidw
eich calonnau a'ch meddyliau yng
Nghrist lesu.
8 Yn ddiweddaf, frodyr, pa bethau
bynnag sydd wir, pa bethau byn-
nag sydd ^onest, pa bethau bynnag
sydd gyfia^vn, pa bethau bynnag
sydd bur, pa bethau bynnag sydd
hawddgar, pa bethau bynnag sydd
ganmoladwy, od oes un rhinwedd,
ac od oes dim clod, meddyliwch am
y pethau hyn,
9 Y rhai a ddysgasoch, ac a
dderbyniasoch, ac a glywsoch, ac
a welsoch ynof fi, y pethau hyn
gwnewch : a ^* Duw yr heddwch a
fydd gyd â chwi.
Anno
DOMINI
G4.
3.
h Eph. 2. 6,
19.
Col. 3. 1
I 1 Cor. 1.7.
1 Thess. 1.
in.
Tit. 2. 13,
k 1 Cor. 15.
4i, 48, 40.
Col. 3. 4.
* corph ein
gwaeledd
ili.
0 ä chorph
ei ogonedd
ef-
6 hefyd,
neu, hyd
yn oed.
I I Cor. 15.
26, 27.
» 2 Cor. 1.
14.
pen. 2. IG.
1 Thess. 2.
19, 20.
b pen. 1. 27.
c Exod. 32.
32.
Ps. 60. 23.
Dan. 12. 1.
Luc 10. 20.
Dat. 3. 5.
a 20. 12.
a 21./:.
d pen. 3. 1.
1 Thess. 5.
10.
e Heb. 10.
25.
lago 5. 9.
2 Petr 3. 8,
9.
iPs. 55. 22.
Diar. lU. 3.
Matt. 0.25.
S loan 14.
Rhuf. 5. L
Col. 3. 15.
2 barchedig.
h Rhuf. 15,
3:i.
2 Cor. 13,
11.
Paul yn dwlch i Dduw
COLOSSIAID, L
am ffydd y Colossiaid.
Anno
DOMINI
64.
S adnew-
p'ldu o
honoeh, o
ran gofalu
am aanaf
fi-
12 Cor. 11. 9.
* >/r oeddych
jieh gael
ennyd.
k 1 Tim. C.
6,8.
1 1 Cor. 4. 11.
2 Cor. U.
27.
o> pen. 1. 7.
n 2 Cor. 11.
8,9.
Anno
DOMINI
64.
a Eph. 1. 1.
b Gal. 1. 3.
cKph.l.l(j.
Phil. L 3.
a 4. 6.
10 Mi a lawenychais hefyd yn yr
Arglwydd yn fawr, oblegid ^i'ch
'gofal chwi am danaf fi yr awrlion
o'r diwedd adnewyddu ; yn yr hyn
y buoch ofalus hefyd, ond ''eisieu
amser cyfaddas oedd arnoch.
11 Md am fy mod yn dywedyd
o herwydd eisieu : canys myfi a
ddysgais ym mha gyflwr bynnag y
byddwyf, fod ^ yn foddlawn iddo,
12 Ac ^mi a fedraf ymostwng, ac
a fedraf ymhelaethu : ym mhob He
ac ym mhob peth y'm haddysgwyd,
i fod yn Uawn ac i fod yn newynog,
i fod mewn helaethrwydd ac i fod
mewn prinder.
13 Yr wyf yn gallu pob peth
trwy Grist, yr hwn sydd yn fy
nerthu i.
14 Er hynny, da y gwnaethoch
™ gyd-gyfrannu â'm gorthrymder i.
15 A chwithau, Philippiaid, hefyd
a wyddoch yn nechreuad yr efengyl,
pan euthum i ymaith o Macedonia,
° na chyfrannodd un eglwys â mi o
ran rhoddi a derbyn, ond chwychwi
yn unig.
16 Oblegid yn Thessalonica hefyd
yr anfonasoch i mi unwaith ac eil-
waith wrth fy anghenraid.
17 Nid o herwydd fy mod i yn
ceisio rhodd : eitlir yr ydwyf yn
ceisio °fí"rwyth yn amlhâu erbyn
eich cyfrif chwi.
18 Ond ° y mae gennyf bob peth,
ac y mae gennyf helaethrwydd :
mi a gyflawnwyd, wedi i mi dder-
byn gan Epaphroditus y pethau a
ddaethant oddi wrthych chwi ; sef
Parogl "^peraidd, ^aberth cymmer-
adwy, boddlawn gan Dduw.
19 A'm Duw i "^ a gyflawna eich
hoU ^raid chwi ^jm ol ei olud ef
mewn gogoniant, yng Nghrist lesu.
20 Ond i Dduw an Tad ni y byddo
gogoniant yn oes oesoedd. Amen.
21 Anherchwch yr holl saint yng
Nghrist lesu. Y mae y brodyr sydd
gyd â mi yn eich annerch.
22 Y mae y saint oil yn eich an-
nerch chwi, ac yn beunaf *y rhai
sydd o deulu Cesar.
23 " Gras ein Harglwydd lesu Grist
fyddo gyd â chwi oil. Amen,
H At y Philippiaid yr ysgrifenwyd o Euf-
ain, gyd ag Epaphroditus.
EPISTOL PAUL YE APOSTOL AT Y
COLOSSIAID.
<»lPetrl.4.
PENNOD I.
1 Ar 61 cyfarch iddynt, y mae Paul yn d'iolch i
Dduw am eu ffydd hwy ; 7 ac yn cadarnhâu
dysgeidiaeth Epaphras ; 9 yn gweddto ym
mhellach ar iddynt gynnyddu, mewn gras : 14
yn portreiadu, y gwir Grid, 21 ac yn eu han-
nog hwy i dderbyn lesu Grist ; ac yn canmol
ei weiiiidogaeth ei hun.
PAUL, apostol lesu Grist trwy
ewyllys Duw, a Thimothëus ein
brawd,
2 * At y saint a'r ffyddlawn frodyr
yng Nghrist y rhai sydd yn Colossa :
*'Gras i chwi, a thangnefedd, oddi
wrth Dduw ein Tad, a'r Arglwydd
lesu Grist.
3 cYr ydym yn diolch i Dduw
a Thad ein Harglwydd lesu Grist,
gan weddio drosoch chwi yn was-
tadol,
4 Er pan glywsom am eich fíydd
yng Nghrist lesu, ac am y cariad
sydd gennych tu ag at yr holl
saint ;
5 Er mwyn y gobaith ^ a roddwyd
i gadw i chwi yn y nefoedd, am yr
yngair
hon y clywsoch o'r blaen
gwirionedd yr efengyl ;
6 Yr hon sydd wedi dyfod attoch
chwi, megis ag *«/ *î*öí6 J^ y^ ^ioU
fyd ; ^ ac sydd yn dwyn fírwyth,
megis ag yn eich plith chwithau, er
y dydd y clywsoch, ac y gwybuoch
ras Duw mewn gwirionedd :
7 Megis ag y dysgasoch gan ^ Epa-
phras ein hanwyl gyd-was, yr hwn
sydd drosoch chwi yn ffyddlawn
weinidog i Grist ;
8 Yr hwn hefyd a amlygodd i ni
eich ^ cariad chwi yn yr Yspryd.
9 '0 herwydd hyn ninnau hefyd,
er y dydd y clywsom, nid ydym yn
peidio â gweddîo drosoch, a deisyf
^eich cyflawni chwi â ^gwybodaeth
ei ewyllys ef ym mhob doethineb
a deall ysprydol ;
10 "Fel y rhodioch yn ad das i'r
Arglwydd i bob rhyngu bodd, gan
ddwyn fírwyth ym mhob gweithred
dda, a chynnyddu y'ngwybodaeth
am Dduw ;
11 Wedi eich nerthu â phob nerth,
A m gynnydd mewn gras. COLOSSIAID, 11. Gynghor î fod yn ddianwadal.
Anno
DOMINI
64.
2 eadernid
ei ogoniaut
ef.
n Act. 26.
IS.
oEph.6.12.
Heb. 2. li.
1 Petr 2. 9.
3 3Iab ei
gariad.
P Eph. 1. 7.
<J2Cor. 4. 4.
Heb. 1. 3.
r Dat. 3. 14.
• loan 1. 3.
1 Cor. 8. 6.
Heb. 1. 2.
Jeingciau,
t Rhuf. 8.
38.
pen. 2. 10,
35.
1 Petr 3.
22.
" Rhuf. 11.
36.
» loan 1. 1,
3.
1 Cor. 8. 6.
y Eph. 1.22.
6 y corph,
yr egtwys.
« Act. 26.
23.
1 Cor. 15.
20, 23.
Dat. 1. 5.
•j mhlith
pawb.
a loan 1. 16.
a 3. 34.
^ A ckan
wneufhnr.
b Eph. 2. 14,
la.
c 2 Cor. 5.
18.
d Eph. 1.10.
o Eph. 2. 1,
2,12.
8 Neu, Irwy
feddwl.
9 ello.
'Eph. 2. 15.
e Luc 1. 75.
Eph. 1. 4.
a 5. 27.
Tit. 2. 14.
2 ei lain.
1> ad. 6.
I 2 Cor. 7. 4.
k Eph. 3. 1,
13.
12 Cor. 1.5,
e.
2 Tim. 1.8.
a 2. 10.
yn ol ^ei gadernid gogoneddus ef,
Ì bob dioddefgarwch a hir-ymaros
gyd â llawenydd ;
12 Gan ddiolch i'r Tad, yr hwn
a'n gwnaeth ni yn gymmwys i gael
rhan o ° etifeddiaeth y saint yn y
goleuni :
13 Yr hwn a'n gwaredodd ni allan
o "feddiant y tywyllwch, ac ^'n
svmmudodd i deyrnas ^ei anwyl
Fab:
14 PYn yr hwn y mae i ni bryn-
edigaeth trwy ei waed ef, se/madd-
euant pechodau :
15 Yr hwn yw "^delw y Duw anwel-
edig, •■ cyntaf-anedig pob creadur :
16 Canys Hrwyddo ef y crëwyd
pob dim a'r sydd yn y nefoedd,
ac sydd ar y ddaear, yn weledig
ac yn anweledig, pa un bynnag
ai *thronau, ai * arglwyddiaethau,
ai tywysogaethau, ai meddiannau;
pob dim a grëwyd ''trwyddo ef, ac
erddo ef.
17 ""Ac y mae efe cyn pob peth,
ac ynddo ef y mae pob peth yn
cyd-sefyll.
18 Ac efe ^ y w pen ^ corph yr eg-
Iwys : efe, yr hwn yw y dechreuad,
^ y cyntaf-anedig oddi wrth y meirw;
fel y byddai efe yn blaenori ym
^ mhob peth.
19 Oblegid rhyngodd bodd i'r
Tad drigo o bob cyflawnder *yn-
ddo ef ;
20 ^Ac, ^wedi iddo wneuthur
heddwch trwy waed ei groes ef,
'^trwyddo ef gymmodi "^pob peth
âg ef ei hun ; trwyddo ef, medd-
af, pa un bynnag ai pethau ar y
ddaear, ai pethau yn y nefoedd.
21 A chwithau, ^y rhai oeddych
ddieithriaid, a gelynion ^mewn
meddwl trwy weithredoedd drwg,
yr awrhon ^ hefyd a gymmododd efe,
22 ^Y'nghorph ei gnawd ef trwy
farwolaeth, ^i'ch cyflwyno chwi yn
sanctaidd, ac yn ddifeius, ac yn
ddiargyhoedd, ger ei fron ^ ef :
23 Os ydych yn parhâu yn y fíydd,
wedi eich seilio a'ch sicrhau, ac
heb eich symmud oddi wrth obaith
yr efengyl, yr hon a glywsoch, ac
a bregethwyd ^ym mysg pob cre-
adur a'r sydd dan y nef ; i'r hon
y'm gwnaethpwyd i Paul yn w^ein-
idog :
24 ' Yr hwn ydwyf yn awr yn Ua-
wenychu yn fy nioddefiadau ^ dros-
och, ac yn cyflawni 'yr hyn sydd
yn ol o gystuddiau Crist yn fy
nghnawd i, er mwyn ™ ei gorph ef,
yr hwn yw yr eglwys :
25 Tr hon y'm gwnaethpwyd i yn
weinidog, yn ol " goruchwyliaeth
Duw, yr hon a roddwyd i mi tu ag
attoch chwi, i ^ gyflawni gair Duw ;
26 Sef ** y dirgelvvch oedd gudd-
iedig er oesoedd ac er cenhedl-
aethau, Pond yr awrhon a eglurwyd
i'w saint ef :
27 "i I'r rhai yr ewyllysiodd Duw
hysbysu beth yw ' golud gogoniant
y dirgelwch hwn ym mhHth y Cen-
hedloedd, yr hwn y w Crist * ynoch
chwi, * gobaith y gogoniant :
28 Yr hwn yr ydym ni yn ei
bregethu, gan rybuddio pob dyn,
a dysgu pob dyn ym mhob doeth-
ineb; *fel y cyflwynom bob dyn
yn berflfaith yng Nghrist lesu :
29 ^Am yr hyn yr ydwyf hefyd
yn Uafurio, gan ymdrechu yn ol
ei weithrediad ef, yr hwn sydd yn
gweithio ynof fi yn nerthol.
PENNOD II.
1 Y mae efe etto yn eu hannog ifod yn dd'i-
anwadal yng Nghrist ; 8 ac i ochelyd phil-
osophy ddiaeth a thraddodiadau ofer, 18 ac
addoli angelion, 20 a seremoraau y gyfraith,
y rhai sydd ivedi terfynu yng Nghrist.
CANYS mi a ewyllysiwn i chwi
wybod pa faint o ^^ymdrech
sydd arnaf er eich mwyn chwi, a'r
rhai yn Laodicea, a chynnifer ag
ni welsant fy Avyneb i yn y cnawd ;
2 ''Fel y cysurid eu calonnau hwy,
wedi eu cyd-gyssylltu mewn cariad,
ac i bob gokid sicrwydd deall, '^i
gydnabyddiaeth dirgelwch Duw, a'r
Tad, a Christ ;
3 ^ Yn yr hwn y mae holl drysorau
doethineb a gwybodaeth yn gudd-
iedig.
4 A hyn yr ydwyf yn ei ddywed-
yd, ^fel na thwyllo neb chwi ag
ymadrodd hygoel.
5 Canys ^er fy mod i yn absennol
yn y cnawd, er hyuny yr ydwyf
gyd â chwi yn yr yspryd, yn 11a-
wenychu, ac yn gweled seich trefn
chwi, a chadernid eich ffydd yng
Nghrist.
6 ^ Megis gan hynny y derbynias-
och Grist lesu yr Arglwydd, felly
rhodiwch ynddo ;
7 ' Wedi eich gwreiddio a'ch adeil-
adu ynddo ef, a'ch cadarnhâu yn y
ffydd, megis y'ch dysgwyd, gan gyn-
nyddu ynddi mewn diolchgarwch.
8 ^ Edrychwch na bo neb yn eich
anrheithio trwy philosophi a gwag
Anno
DOMINI
64.
m Eph. 1.
23.
n Eph. 3. 2.
3?en7(!î,neu,
wjftawn
bregethu,
Rliuf. lo.
19.
0 Rhuf. 10.
25.
P Matt. 1:5.
H.
1 2 Cor. 2.
14.
r Rhuf. 9.
23.
Eph. 1. 7.
4 yn eich
plilh chtoi.
s 1 Tim. 1.
1.
t 2 Cor. 11.
2.
Eph. 5. 27.
5 Yn.
» pen. 1. 29.
Phil. 1.30.
1 Thesa. 2.
2.
2 ofn, ncu,
ofal.
b2Cor.l.O.
■■ Phil. 3. 8.
«1 1 Cor. 1.
24.
e Eph. 5. C.
ad. 18.
a Cor. 5. 3.
e 1 Cor. 14.
40.
iilThcs3.4.
1.
J udas 3.
I Eph. 2. 21,
22. a 3. 17,
ic Jer. 29. 8.
Khuf. IG.
17.
Heb. 13. 9.
Breintîau yr efengyl,
COLOSSIAID, III.
a seremoniau y gyfraith.
Anno
DOMINI
64.
1 Matt. 15.
2.
Gal. 1. 14.
m Gal. 4. 3,
0.
ad. 20.
n pen. 1. 19.
oEph.1.20.
P pen. 1. 16.
1 Dout. 30.
6.
.Ter. 4. 4.
Khuf. 2.
rhil.3. 3.
r Uhuf. 6.C.
)>en.3.8, 9.
• Khuf. 6.4.
t Eph. 1. 19.
3.7.
u Act. 2. 24.
X Eph. 2. 1,
6, 6, 11.
y Eph. 2. 15.
16.
S iir ysgrif-
en-law
mewn or-
deiniadau.
« Gen. 3. 15.
I's. 68. 18.
Es. 53. 12.
JIatt. 12.
2 I.
Luc 11. 22.
loan 1-2.31.
a 10. 11.
4 (idad-
icisgo.
» Eph. 6. 12.
6 Neu,
ynddo ei
hull.
b Khuf. 14.
3, 10, 13.
^fìoi/tta ac
yfed.
c Gal. 4. 10.
à Meb. 8. 5.
a 10. 1.
e a<l. 4.
t/nrned
«eb í'cÄ
erh/jìu
9 a chref-
vdd.
t Ezec. 13.
3.
1 Tim. 1.7.
6 Eph. 4. 15,
lii.
h Khuf. G.
3,5.
a 7. 4, 6.
Gal. 2. 19.
1 ad. 8.
k Eb. 29. 1.1.
Jlatt. 15 9.
TiU 1. 11.
dwyll, yn ol Hraddodiad dynion,
yn ol " egwyddorion y byd, ac nid
yn ol Crist.
9 Oblegid "ynddo ef y mae hoU
gyflawnder y Duwdod yn preswylio
yn gorphorol.
10 Ac yr ydych cliwi wedi eich
cyflawni ynddo ef, * yr hwn yw pen
pob P tywysogaeth ac awdurdod :
11 Yn yr hwn hefyd y'ch ^ enwaed-
wyd âg enwaediad nid o waith Haw,
trwy 'ddîosg corph pechodau y
cnawd, yn enwaediad Crist :
12 *Wedi eich cyd-gladdu âg ef
yn y bedydd, yn yr hwn hefyd y'ch
cyd-gyfodwyd trwy *ffydd gweith-
rediad Duw, "yr hwn a'i cyfododd
ef o feirw.
13 "" A chwithau, pan oeddych yn
feirw mewn camweddau, a dien-
waediad eich cnawd, a gyd-fyw-
haodd efe gyd âg ef, gan faddeu
i chwi yr holl gamweddau ;
14 yQan ddileu =^ ysgrif en-law yr
ordeiniadau, yr hon oedd i'n her-
byn ni, yr hon oedd y'ngwrthwyn-
eb i ni, ac a'i cymmerodd hi oddi
ar y ffordd, gan ei hoelio wrth y
groes :
15 == Gan * yspeilio ^ y ty wysogaeth-
au a'r awdurdodau, efe a'u har-
ddangosodd hwy ar gyhoedd, gan
ymorfoleddu arnynt ^arni hi.
16 Am hynny na farned neb ar-
noch chwi ^am ^fwyd, neu am
ddiod, neu o ran ''dydd gwyl, neu
newydd-loer, neu Sabbathau :
17 ^ Y rhai ydynt gysgod pethau i
ddyfod ; ond y corph sydd o Grist
18 ®Na "^thwylled neb chwi am
eich gwobr, wrth ei ^ ewyllys, mewn
gostyngeiddrwydd, ^ ac addoliad
angelion, gan ruthro i bethau ^nis
gwelodd, wedi ymchwyddo yn ofer
gan ei feddwl cnawdol ei hun ;
19 Ac heb gyfattal ^y Pen, o'r
hwn y mae yr holl gorph, trwy y
cymmalau a'r cyssylltiadau, yn der-
byn lluniaeth, ac wedi ei gyd-gys-
sylltu, yn cynnyddu gan gynnydd
Duw.
20 Am hynny, os ydych ^wedi
meirw gyd â Christ oddi wrth
' egwyddorion y byd, paham yr yd-
ych, megis pettych yn byw yn y
byd, yn ymrôi i ordeiniadau,
21 (Na chyiFwrdd ; ae na ar-
chwaetha ; ac na theimla ;
22 Y rhai ydynt oil yn Uygredig-
aeth wrth eu harfer ;) ^ yn ol gorchy-
mynion ac athrawiaethau dynion ?
mi
23 ^ Yr hyn bethau sydd ganddynt
rith doethineb mewn ™ ewyllys-gref-
ydd, a gostyngeiddrwydd, a bod
^ heb arbed y corph, nid mewn bri
i ddigoni y cnawd.
PENNOD III.
1 Y mae yn dangos pa le y dylem geisio Crùt ;
5 ac yn ein hannog i'n marwolaethu, ein
liunain, 10 i dd'iosg yr hen ddyn, ac i loisgo
Crist am danom : 12 yn ein cynghori i gar-
iad perffaith, a gostyngeiddrwydd, ac am-
ryw rimceddau eraill.
AM hynny os * cyd-gyfodasoch
. gyd â Christ, ceisiwch y peth-
au sydd uchod, lie mae ^ Crist yn
eistedd ar ddeheulaw Duw.
2 Rhoddwch eich ^ serch ar beth-
au sydd uchod, nid ar bethau sydd
ar y ddaear.
3 '^ Canys meirw ydych, a'ch bywyd
a guddiwyd gyd â Christ yn Nuw.
4 "^Pan ymddangoso Crist ein
bywyd ni, yna hefyd yr ymddang-
oswch chwithau gyd âg ef ^ mewn
gogoniant.
5 ^Marwhêwch gan hynny ^eich
aelodau y rhai sydd ar y ddaear ;
^godineb, aflendid, gwŷn, dryg-
chwant, a chybydd-dod, 'yr hon
sydd eilun-addoliaeth :
6^0 achos yr hyn bethau y mae
digofaint Duw yn dyfod ar ^blant
yr anufudd-dod :
7 ™ Yn y rhai hefyd y rhodiasoch
chwithau gynt, pan oeddych yn
byw ynddynt.
8 Ond ''yr awrhon rhoddwch
chwithau ymaith yr hoU bethau
hyn ; digter, Ilid, drygioni, cabledd,
serthedd, allan o'ch genau.
9 ° Na ddywedwch gelwydd wrth
eich gilydd, Pgan ddarfod i chwi
ddiosg yr hen ddyn ynghyd a'i
weithredoedd ;
10 A gwisgo y newydd, yr hwn
*îa adnewyddir mewn gwybodaeth,
' yn ol delw yr hwn * a'i creodd ef :
11 Lie nid oes na ^Groegwr nac
luddew, enwaediad na dienwaed-
iad, Barbariad ìia Scythiad, caeth
iia rhydd: ond Crist sydd bob
peth, ac ym mhob peth.
12 "Am hynny, (megis etholed-
igion Duw, sanctaidd ac anwyl,)
gwisgwch am danoch ymysgar-
oedd trugareddau, cymmwynasgar-
wch, gostyngeiddrwydd, addfwyn-
der, yiiiaros ;
13 Gan gyd-ddAvyn a'ch gilydd, a
maddeu i'ch gilydd, os bydd gan
neb "gweryl yn erbyn neb: megis
Amryw gynghorîon,
COLOSSIAID, IV.
ac annercliiadau.
Anno
DOMINI
64.
Í Rhuf. 14.
17.
Phil. 4. 7.
y Eph. 4. 4.
* gjjfoeihog.
1 1 Cor. 14.
-6.
Eph.5. 19.
fi yn rasol.
a pen. 4. 6.
b 1 Cor. 10.
SI.
e Rhuf. 1.8.
Eph. 5. 20.
Heb.13.15.
dEph.5.22.
Tit. 2. 5.
IPetrS.l.
eEph.5.25.
IPetrS. 7.
fEph. 6.1.
BEph. 5.24.
Tit. 2. 9.
t Eph. 6. 4.
> Eph. 6. 5,
&c.
1 Tim. 6.1.
'J"it. 2 9.
lPetr2.1S.
k ad. 20.
I Rhaf. 2.
]1.
]:|.h. 6. 9.
IPetrl.n.
a Eph. 6. 9.
b Luc 18. 1.
Rhuf. U.
12.
Eph. 6. IS.
1 Thess. 5.
17.
2 meicn
d'iolch-
riarvich.
<= Eph. 6. 19.
Ü Thess. 3.
1.
«1 1 Cor. 16.
9.
2 Cor. 2.12.
e JIatt. 13.
11.
1 Cor. 4. 1.
E|.h. C. 10.
pon. 1. 26.
»2.2.
ag y maddeuodd Crist i cliwi, felly
gioneivch chwithau.
14 Ac am ben hyn oil, gwisgwch
gariad, yr hwn yw rhwymyn per-
ffeithrwydd.
15 A llywodraethed * tangnefedd
Duw yn eich calonnau, i'r hwn hef-
yd y'ch galwyd ^yn un corph; a
byddwch ddiiolcligar.
16 Preswylied gair Crist ynoch yn
* helaeth ym mhob doethineb ; gan
ddysgu a rhybuddio bawb eich gil-
ydd ^ mewn psalmau, a hymnau, ac
odlau ysprydol, gan ganu ^^trwy
ras yn eich calonnau i'r Arglwydd.
17 A^pha beth bynnag a wneloch,
ar air neu ar weithred, gwnewch
bob peth yn enw yr Arglwydd
lesu, *= gan ddiolch i Dduw a'r Tad
trwyddo ef.
18 "^Fgwi'agedd, ymostyngwch i'ch
gwŷr prîod, megis y mae yn wedd-
us yn yr Arglwydd.
19 ^Fgwŷr, cerwch eich gwragedd,
ac na fyddwch chwerwon wrthynt.
20 ^ Y plant, ufuddhêwch I'cTi
rhieni ^ ym mhob peth : canys hyn
sydd yn rhyngu bodd i'r Arglwydd
yn dda.
21 ^ F tadau, na chyffrowch eich
plant, fel na ddigalonnout.
22 *Fgweision, ufuddhêwch ^ym
mhob peth i'cA meistriaid yn ol y
cnawd ; nid â llygad-wasanaeth, fel
boddlonwyr dynion, eithr mewn
symlrwydd calon, yn ofiii Duw :
23 A pha beth bynnag a wneloch,
gwnewch o'r galon, megis i'r Ar-
glwydd, ac nid i ddynion ;
24 Gan wybod mai gan yr Ar-
glwydd y derbyniwch daledigaeth
yr etifeddiaeth : canys yr Arglwydd
Crist yr ydych yn ei wasanaethu.
25 Ond yr hwn sydd yn gwneuth-
ur cam, a dderbyn am y cam a
wnaeth : ac ' nid oes derbyn wyneb.
PENNOD IV.
1 Y mae yn eu, hannog i fod yn wresog mewn
gweddi ; 5 i radio yn ddoeih tu ag at y rhai
ni ddaetliant etto i wir wyhodaeth am Grist:
10 yn eu, hannerch hwy, ac yn ewyllysio
iddynt boh rhyw Iwyddiant.
^ T^ MEISTRIAID, gwnewch i'ch
■*■ gweision yr hyn sydd gyfiawn
ac uniawn ; gan wybod fod i chwi-
thau Feistr yn y nefoedd.
2 ''Parhêwch mewn gweddi, gan
wylied ynddi ^ gyd â dîolchgarwch ;
3 " Gan weddio hefyd drosom nin-
nau, ar i Dduw "^agori i ni ddiAvs
ymadrodd, i adrodd ^dirgelwch
1115
Crist, am yr hwn yr ydwyf hefyd
mewn rhwymau :
4 Fel yr eglurhâwyf ef, megis y
mae yn rhaid i mi ei draethu.
5 ^Rhodiwch mewn doethineb tu
ag at y rhai sydd allan, ^ gan brynu
yr amser.
6 Bydded eich ymadrodd bob am-
ser ^ ^ yn rasol, * wedi ei dymheru a
halen, fel y gwypoch pa fodd y mae
yn rhaid i chwi atteb i * bob dyn.
7 ^ Fy holl helynt i a fynega Ty-
chicus i chwi, y brawd anwyl, a'r
gweinidog %ddlawn, a'r cyd-was
yn yr Arglwydd :
8 Yr hwn a ddanfonais attoch er
mwyn hyn, fel y gwybyddai eich
helynt chwi, ac y diddanai eich
calonnau chwi ;
Ö Gyd ag ^ Onesimus, y fiyddlawn
a'r anwyl frawd, yr hwn sydd o
honoch chwi. Hwy a hysbysant i
chwi bob peth a luneir yma.
10 Y mae "" Aristarchus, fy nghyd-
garcharor, yn eich annerch ; a ''Marc,
nai Barnabas fab ei chwaer, (am yr
hwn y derbyniasoch orchymynion :
OS daw efe attoch, derbyniwch ef ;)
11 A Jesus, yr hwn a elwir Justus,
y rhai ydynt o'r enwaediad. Y rhai
hyn yn unig yw fy nghyd-weithwyr
i deyrnas Dduw, y rhai a fuant yn
gysur i mi.
12 Y mae ° Epaphras, yr hwn sydd
o honoch, gwas Crist, yn eich an-
nerch, Pgan ° ymdrechu yn wastadol
drosoch mewn gweddiau, ar i chwi
sefyll lyn berflaith ac yn gyflawn
y'nghwbl o ewyllys Duw.
13 Canys yr ydwyf yn dyst iddo, fod
ganddo zel mawr trosoch chwi, a'r
rhai o Laodicea, a'r rhai oHierapolis.
14 Y mae ' Luc y physygwr anwyl,
a ^ Demas, yn eich annerch.
15 Anherchwch y brodyr sydd yn
Laodicea, a i^Tymphas, ^a'r eglwys
sydd yn ei dŷ ef
16 Ac wedi darllen ''yr epistol
hwn gyd â chwi, perwch ei ddar-
llen hefyd yn eglwys y Laodiceaid ;
a darllen o honoch chwithau yr un
o Laodicea.
17 A dywedwch wrth * Archippus,
Edrych at y weinidogaeth a dder-
byuiaist yn yr Arglwydd, ar i ti ei
chyflawni hi.
18 ^Yr annerch â'm Uaw i Paul
fy hun. ^Cofiwch fy rhwymau.
Gras fyddo gyd â chAvi. Amen.
^ At y Colossiaid yr ysgrifenwyd o Eufain,
gyd a Thycbicus ac Ouesimus. |
Anno
DOMINI
64.
'Eph. 5. 1.5.
1 Thess. 4.
12.
8 Eph. 5. 16.
S mewn
gras.
■i pen. 3. 16.
' Marc 9.
50.
i pob math
ar ddijn.
k Eph. 6.
21.
1 Philem.
10.
™ Act. 19.
29.
a 27. 2.
Philem. 24.
t» Act. 15.
37.
2 Tim. 4.
11.
0 pen. 1. 7.
Philem. 23.
P Rhuf. 15.
30.
5 ijmegn'io.
<1 aiatt. 5.
4S.
1 Cor. 14.
20.
r 2 Tim. 4.
11.
s 2 Tim. 4.
10.
t Rhuf. 16.
5.
1 Cor. 10.
19.
"1 Thess. 5.
27.
; Philem. 2.
y 1 Cor. 16.
21.
2 Thess. 3,
17.
I Heb. 13.3.
Anno
DOMINI
54.
» 2 Cor. 1.
19.
2 Thess. 1.
1.
1 Petr 5.
12.
b Eph. 1. 2.
cRhuf.1.8.
Eph. 1. 16.
Philem. 4.
d loan 6. 29.
Gal. 5. <;.
lago 2. 17.
2 a garioyd
ganDdnw,
eich etliol-
edigaeth
chwi.
e Col. 3. 12.
1 Thess. 2.
13.
1 1 Cor. 4.
20.
s 2 Cor. 6.6.
h pen. 2. 1,
5, 10, 11.
1 1 Cor. U.
1.
Phil. 3. 17.
2 Thess. 3.
9.
k Act. 5.41.
Heb. 10.34.
1 Khuf. 1. S.
EPISTOL CYNTAF PAUL YR APOSTOL AT Y
THESSALONIAID.
m Rhuf. 2.
7.
Phil. 3. 20.
Tit. 2. 13.
a Act. 2. 24.
PENNOD I.
1 Paul yn dwyn ar ddeall i'r Tìiessaloniaîd,
nid yn unig mor feddylgar oedd efe am
danynt boh amser, meion d'iolchgarwch a
gweddi ; 5 eithr hefyd gystal yr oedd efe
yn tybied am loirionedd a phurdeb eu ffydd
hwynt, au dychweliad at Dduio.
PAUL, a ^Silfanus, a Thimothë-
us, at eglwys y Thessaloniaid,
yn Nuw Dad, a'r Arglwydd lesu
Grist : ^ Gras i chwi, a thangnefedd,
oddi wrth Dduw ein Tad, a'r Ar-
glwydd lesu Grist.
2 °Yr ydym yn diiolch 1 Dduw
yn wastadol drosoch chwi oil, gan
wneuthur coffa am danoch yn ein
gweddiau,
3 Gan gofio yn ddibaid ^waith
eich fiydd chwi, a llafur eich car-
iad, ac ymaros eich gobaith yn ein
Harglwydd lesu Grist, ger bron
Duw an Tad ;
4 Gan wybod, frodyr ^ anwyl, * eich
etholedigaeth chwi gan Dduw.
5 Oblegid ^ni bu ein hefengyl ni
tu ag attoch mewn gair yn unig,
eithr hefyd mewn nerth, ac syn yr
Yspryd Glân, ac mewn sicrwydd
mawr; megis ''y gwyddoch chwi
pa fath rai a fuom ni yn eich plith,
er eich mwyn chwi.
6 A * chwi a aethoch yn ddilynwyr
i ni, ac i'r Arglwydd, wedi derbyn
y gair mewn gorthrymder mawr,
^ gyd â llawenydd yr Yspryd Glân :
7 Hyd onid aethoch yn siamplau
iV rhai oil sydd yn credu ym Mace-
donia ac yn Achaia.
8 Canys oddi wrthych chwi y
seiniodd gair yr Arglwydd, nid yn
unig ym Macedonia, ac yn Achaia,
ond ^ym mhob man hefyd eich
ffydd chwi ar Dduw a aeth ar led ;
fel nad rhaid i ni ddywedyd dim.
9 Canys y maent hwy yn mynegi
am danom ni, pa ryw ddyfodiad i
mewn a gawsom ni attoch chwi, a
pha fodd y troisoch at Dduw oddi
wrth eilunod, i wasanaethu y byw-
iol a'r gwir Dduw ;
10 Ac ™ i ddisgwyl am ei Fab ef
o'r nefoedd, °yr hwn a gyfododd
efe o feirw, sef lesu, yr hwn a'n
^cyfrifwyd ni
i ymddiried i
gwaredodd ni "oddi wrth y digof-
aint sydd ar ddyfod,
PENNOD IL
1 Pa fodd y daeth ac y pregethwyd yr efengyl
i'r Tliessaloniaid ; a pha fodd y derbynias-
ant hwythau hi. 18 Yr achos paham y bu
Paul cyhyd yn ahsennol oddi wrthyni ; a
phaham yr ydoedd efe mor chwannog i'w
gweled hwynt.
CANYS ^chwi eich hunain a
wyddoch, frodyr, ein dyfodiad
ni i mewn attoch, nad ofer fu :
2 Eithr wedi i ni ddioddef o'r
blaen, a ^chael ammharch, fel y
gwyddoch chwi, yn Philippi, ni a
fuom hŷf yn ein Duw ''i lefaru
wrthych chwi efengyl Duw "^trwy
fawr ymdrech.
3 Canys ein cynghor ni nid oedd
o hudoliaeth, nac o afleudid, nac
mewn twyll :
4 Eithr megis *y'n
gan Dduw yn addas ^
ni am yr efengyl, felly yr ydym yn
Uefaru ; ^ nid megis yn rhyngu bodd
i ddynion, ond i Dduw, yr hwn
sydd yn profi ein calonnau ni
5 Oblegid ''ni fuom ni un amser
mewn ymadrodd gwenieithus, fel y
gwyddoch chwi, nac mewn rhith
cybydd-dod ; * Duw yn dyst :
6 ^Nac yn ceisio moliant gan
ddynion, na chenuych chwi, na
chan eraill ; lie ^ y gallasem "^ ^ bwyso
arnoch, fel apostolion Crist.
7 Eithr °ni a fuom addfwyn yn
eich mysg chwi, megis mammaeth
yn maethu ei phlant.
8 Felly, gan eich hoffi chwi, ni a
welsom yii dda gyfrannu â chwi,
nid yn unig efengyl Duw, ond " ein
heneidiau ein hunain hefyd, am
eich bod yn anwyl gennym.
9 Canys côf yw gennych, frodyr,
ein llafur a'n lludded ni : canys
Pgan weithio nos a dydd, fel na
phwysem ar neb o honoch, ni a
bregethasom i chwi efengyl Duw.
10 Tystion ydych chwi, a Duw
hefydy ^ mor sanctaidd, ac mor gyf-
iawn, a diargyhoedd, yr ymddygas-
om yn eich mysg chwi y rhai ydych
yn credu :
Anno
DOMINI
54.
o Matt. 3.7.
Khuf. 5. 9.
pen. 5. 9.
» pen. 1. 5,
9.
b Act. 16.
22.
d Phil. 1.30.
Col. 2. 1.
e 1 Tim. 1.
11, 12.
2 dewiswyd
gan Dduw i
ymddiried.
Í Gal. 2. 7.
Tit. 1. 3.
S Gal. 1. 10.
b Act. 20.
33
2 Cor. 2. 17.
a 7. 2.
a 12. 17.
i Rhuf. 1. 9.
k loan 5.
41,44.
a 12. 43.
1 2 Cor. 10.
1, 2, 10, 11.
Philem. 8,
9.
n» 1 Cor. 9.
2.
2 Thess. 3.
8.
^gymmerijd
awdiirdod.
nlCor.2.3.
2Cür.l3.4.
o 2 Cor. 12.
15.
P Act. 20.
34.
1 Cor. 4. 12,
2 Cor. 11.9.
1 2 Thess.
3.7.
Cariad Paul
L THESSALONIAID, III.
at y Thessaloniaid,
Anno
DOMINI
54.
< tijatiol-
ethu.
r.Eph. 4. 1.
l^hil. 1. 27.
Col. 1. 10.
pen. 4. 1.
C addas.
* Matt. 10.
40.
Gal. 4. 14.
2 Potr 3. 2.
t Act. 17. 5,
13.
n Matt. 23.
34,37.
Luc 13. 33.
6 hymlid-
iasant.
«Act. 13. 50.
a 14. 5, 19.
a 17. 5, 13.
a 18. 12.
a 19. 9.
y Gen. 15.
16.
Matt. 23.
32,
» Shuf. 1.
13. a 15. 22.
» 2 Cor. 1.
14.
Phil. 4. 1.
7 go(fon-
iantî
»ad. 5.
11 Megis y gwyddoch y modd y
buom yn eich cynghori, ac yn eich
cysuro, bob un o honoch, fel tad
ei blant ei hun,
12 Ac yn * ymbil, ' ar rodio o hon-
och yn ^deilwng i Dduw, yr hwn
a'ch galwodd chwi i'w deyrnas a'i
ogoniant.
13 Oblegid hyn yr ydym ninnau
hefyd yn diolch i Dduw yn ddi-
baid, o herwydd i chwi, pan dder-
byniasoch air Duw, yr hwn a glyw-
soch gennym ni, ei dderbyn e/**nid
fel gair dyn, eithr, fel y mae yn
wir, yn air Duw, yr hwn hefyd sydd
yn nerthol-weithio ynoch chwi y
rhai sydd yn credu.
14 Canys chwychm, frodyr, a
wnaethpwyd yn ddilynwyr i eglwysi
Duw, y rhai yn Judea sydd yng
Nghrist lesu ; oblegid * chAvithau a
ddioddefasoch y pethau hyn gan
eich cyd-genedl, megis hwythau gan
yr luddewon :
15 Y rhai a laddasant yr Arglwydd
lesu, "a'u prophwydi eu hunain, ac
a'n ^ herlidiasant ninnau ymaith ; ac
ydynt heb ryngu bodd Duw, ac yn
erbyn pob dyn ;
16 * Gan Avarafun i ni lefaru wrth
y Cenhedloedd, fel yr iachêid hwy,
y i gyflawni eu pechodau hwỳnt yn
wastadol: canys digofaint Duw a
ddaeth arnynt hyd yr eithaf,
17 A ninnau, frodyr, wedi ein
gwneuthur yn amddifaid am dan-
och dros ennyd awr, y'ngolwg, nid
y'nghalon, a fiiom fwy astud i wel-
ed eich wyneb chwi mewn awydd
mawr.
18 Am hynny yr ewyllysiasom
ddyfod attoch (myfi Paul, yn ddiau,)
unwaith a dwywaith hefyd ; eithr
^ Satan a'n Uuddiodd ni.
19 Canys *beth yw ein gobaith
ni, neu ein Uawenydd, neu goron
ein '^ gorfoledd ? onid chwychwi, ger
bron ein Harglwydd lesu Grist yn
ei ddyfodiad ef ?
20 Canys chwychwi yw ein gogon-
iant a'ii Uawenydd ni.
PENNOD III.
1 Paul yn tystiolaethu ei fawr gariad tu ag at
y Thessaloniaid, trwy anfon Timothëus attynt
i'w cadarnhâu, ac i'w diddanu ; irwy lawen-
ychu yn eu gweithredoedd da hwy; 10 a
thrwy wedd'io drostynt, a dymuno cael dy-
fod yn ddwgel attynt.
AM hynny, "gan na allem ym-
^ attal yn hwy, ni a welsom yn
dda ein gadael ni ein hunain yn
Athen ;
U17
2 Ac a ddanfonasom ^Timothëus,
ein brawd, a gweinidog Duav, a'n
cyd-weithiwr yn efengyl Crist, i'ch
cadarnhâu chwi, ac i'ch diddanu
ynghylch eich ffydd ;
3 '^Fel na chynhyrfid neb yn y
gorthrymderau hyn : canys chwy-
chwi eich hunain a wyddoch ^ mai
i hyn y'n gosodwyd ni.
4 Canys yn wir pan oeddym gyd â
chwi, ni a rag-ddywedasom i chwi
y gorthrymmid ni ; megis y bu, ac
y gwyddoch chwi.
5 O herwydd hyn, *minnau, heb
allu ymattal yn hwy, a ddanfonais
i gad gwybod eich fifydd chwi;
rhag darfod i'r temtiAvr eich temtio
chAvi, a ^myned ein Uafur ni yn
ofer.
6 Eithr yr awrhon, wedi dyfod
Timothëus attom oddi wrthych, a
dywedyd i ni newyddion da am
eich ffydd chwi a'ch cariad, a bod
gennych goffa da am danom ni
yn wastadol, gan hiraethu am ein
gweled ni, megis yr ydym ninnau
am eich gweled chAvithau ;
7 Am hynny y cawsom gysur,
frodyr, ^am danoch chwi, yn ein
hoU orthrymder a'n hangenoctid,
trAvy eich ffydd chwi.
8 Oblegid yr awrhon byAv ydym
ni, OS ydych chAvi yn sefyU yn yr
Arglwydd.
9 Canys pa ddiolch a allwn ni ei
ad-dalu i Dduw ^am danoch chAvi,
am yr holl lawenydd â'r hAvn yr yd-
ym ni yn llawen o'ch achos chAvi
ger bron ein Duw ni,
10 s Gan Aveddio mAvy na mwy, nos
a dydd ar gael gweled eich wyneb
chAvi, a chyflawni difíygion eich
ffydd chwi ?
11 A Duw ei hun a'n Tad ni, a'n
Harglwydd lesu Grist, a gyfarwyddo
ein ffordd ni attoch chwi.
12 A'r Arglwydd a'ch Uiosogo, ac
a'ch chwanego ym mhob cariad
••i'ch gilydd, ac i bawb, megis ag
yr ydym ninnau i chwi :
13 I 'gadarnhâu eich calonnau
chwi yn ddiargyhoedd mewn sanct-
eiddrAvydd ger bron Duav a'n Tad,
yn nyfodiad ein Harglwydd lesu
Grist gyd a'i holl saint.
PENNOD IV.
1 Ymae yn eu hannogifyned rhagddynt mewn
pob math ar dduwioldeb ; 6 í /yw yn sanct-
aidd ac yn gyfiawn ; 9 i garu eu gilydd ;
11 a thrwy lonyddwch, i wneuthur y peth-
au, a herthyn iddynt eu hunain: 13 ac yn
îìn
Anno
DOMINI
54.
» lîhuf. le.
21.
« Enh. 3. 13.
d Act. 14. 22.
2 Tim. 3.
12.
1 Pctr 2.
21.
e ad. 1.
íG.il.2. 2.
a 4. 11.
rhil. 2. 16.
2 l/noch.
3 trosoch
chwi.
B Rlnif. 1.
10, 11.
>> pen. 5. 15,
2 Petri, 7.
11 Cor. 1.8.
Phil. 1. 10.
pen. 5. 23.
2 TheBS. 2.
17.
1 loan 3.
20.
A nnog i ddiiwioldeb.
I. THESSALONIAID, IV.
Dull dyfodiad
Anno
DOMINI
54.
2 onnog.
a pea. 2. 12.
eEph.4.17,
13.
d 1 Cor. 15.
M4.
Eph. 4. 18.
« 1 Cor. 6. 7,
&c.
3 am.
fLef. 11.44.
, 19. 2.
S Luc 10. 16.
* givrlhod,
h 1 Cor. 7.
40.
l.Ter.31.34.
Heb.8. U.
1 loan 2.
20, 27.
k Loan 13.
31-.;il5.12.
Eph. 5. 2.
Il'etr4.8.
» 2 Thess. 3.
11.
1 Fetr 4.
15.
m 2 Thess.
3. 7, 8, 12.
a Col. 4. 5.
2D.
P I Cor. 15.
13.
<» 1 Cor. 15.
iá, 23.
ddiweddaf, i drîstâu yn gymmedrol dios y
meirw. 15 A chyd ar cyiighor diioeddaf
hwn, y mae efe yn cyssylltu dosparih hyr
o'r adgyfodiad, ac o ail-ddyfodiad Crist i'r
farn.
YM mhellacli gan hynny, frodyr,
yr ydym yn attolwg i chwi,
ac yn ^ deisyf yn yr Arglwydd lesu,
megis y derbyniasoch gennym ''pa
fodd y dylech rodio a boddloni
Duw, ar i chwi gynnyddu fvvyfwy.
2 Canys chwi a wyddoch pa or-
chymynion a roddasom i chwi trwy
yr Arglwydd lesa
3 Canys hyn yw ^ewyllys Duw,
sef eich sancteiddiad chwi, ar ym-
gadw o honoch rhag godineb :
4 Ar fedru o bob un o honoch
feddiannu ei lestr ei hun mewn
sancteiddrwydd a pharch ;
5 Md mewn gwŷn trachwant,
"megis y Cenhedloedd "^y rhai nid
adwaenant Dduw :
6 * IsTa byddo i neb orthrymmu na
thwyllo ei frawd mewn dim : canys
dialydd yw yr Arglwydd " ar y rhai
hyn oil, megis y dywedasom i chwi
o'r blaen, ac y tystiasom,
7 Canys ni alwodd Duw nyni i
aflendid, ond ^i sancteiddrivydd.
8 Am hynny «y neb sydd yn
^dirmygu, nid dyn y mae yn ei
ddirmygu, ond Duw, ''yr hwn hef-
yd a roddes ei Yspryd Glân ^ynom
ni.
9 Ond am frawdgarwch, nid rhaid
i chwi ysgrifenu o honof attoch :
canys 'yr ydych chwi eich hunain
wedi eich dysgu gan Dduw ^ i garu
eich gilydd.
10 Oblegid yr ydych yn g^vneuth-
ur hyn i bawb o'r brodyr y rhai
sydd trwy hoU Macedonia : ond yr
ydym yn attolwg i chwi, frodyr,
gynnyddu o honoch fwyfwy ;
11 A rhoddi o honoch eich bryd
ar fod yn Uonydd, a 'gwneuthur
eich gorchwylion eich hunain, a
""gweithio â'ch dwylaw eich hunain,
(megis y gorchymynasom i chwi ;)
12 Fel °y rhodioch yn weddaidd
tu ag at y rhai sydd oddi allan, ac
na byddo arnoch eisieu *^ dim.
13 Ond ni ewyllysiwn, frodyr, i
chwi fod heb wyÌDod am y rhai
a hunasant, na thristaoch, ° megis
eraill y rhai nid oes ganddynt
obaith.
14 Canys p os ydym yn credu farw
lesu, a'i adgyfodi ; felly i y rhai a
hunasant yn yr lesu, a ddwg Duw
hefyd gyd ag ef.
15 Canys hyn yr ydym yn ei ddy-
wedyd wrthych 'y'ngair yr Ar-
glwydd, ^na bydd i ni y rhai byw,
y rhai a adewir hyd ddyfodiad yr
Arglwydd, rag-flaenu y rhai a hun-
asant.
16 Oblegid *yr Arglwydd ei hun
a ddisgyn o'r nef gyd â "^ bioedd, â
Uef yr arch-angel, ac "ag udgorn
Duw: a'r meirw yng Nghrist a
gyfodant yn gyntaf :
17 Yna ninnau y rhai byw, y rhai
a adawyd, a gipir i fynu gyd â
hwynt ^yn y cymmylau, i gyfarfod
a'r Arglwydd yn yr awyr : ac felly
y y byddwn yn wastadol gyd a'r Ar-
glwydd.
18 Am hynny ^diddenwch eich
gilydd a'r ymadroddion hyn.
PENNOD V.
1 Ymae efe yn myned rliagddo, ac yn dangos,
fel o'r blaen, ddull dyfodiad Grist i'r farn ;
12 ac yn rhoddi amryw orchymynion ; 23 ac
felly yn diweddu ei epistol.
EITHR am * yr amserau a'r pryd-
iau, frodyr, nid rhaid i chwi
ysgrifenu o honof attoch.
2 Oblegid chwi a wyddoch eich
hunain yn hysbys, mai ^ felly y daw
dydd yr Arglwydd fel Ueidr yn y
nos.
3 Canys pan ddywedant, Tang-
nefedd a diogelwch ; yna " y mae
dinystr disymmwth yn dyfod ar eu
gwarthaf, megis gwewyr esgor ar
un a fo beichiog ; ac ni ddiangant
liwy ddim.
4 Ond chwychwi, frodyr, nid yd-
ych mewn tywyllwch, fel y goddiw-
eddo y dydd hwnnw chwi megis
lleidr.
5 Chwychwi oil, "^ plant y goleuni
ydych, a phlant y dydd : nid ydym
ni o'r nos, nac o'r tywyllwch.
6 Am hynny na chysgwn, fel ^ rhai
eraill; eithr ^gwyliwn, a byddwn
sobr.
7 Canys *y rhai a gysgant, y nos
y cysgaut ; a'r rhai a feddwant, y
nos y me dd want.
8 Eithr nyni, gan ein bod o'r dydd,
byddwn sobr, s^edi ymwisgo â
dwyfronneg fíydd a chariad, ac
â gobaith iachawdwriaeth yn He
helm.
9 Canys ''nid appwyntiodd Duw
nyni i ddigofaint, ond i gaffael iach-
awdwriaeth trv/y ein Harglwydd
lesu Grist,
10 ' Yr hwn a fu farw drosom ;
fel pa un bynnag a wnelom ai
Anno
DOMINI
54.
rlBren.13.
17, IS.
a 20. 35.
8 1 Cor. 15.
51.
t I\Iatt. 24.
31.
2 Thes3. 1.
7.
"^ gawr.
« 1 Cor. 15.
52.
X Act.l. 9.
Bat. 11. 12.
y loan 12.
2U. a 14. 3.
a 17. 2i
8 ci/ngJior-
wcli.
a Matt. 2-1.
3,30.
Act. 1. 7.
b l\Iatt. 24.
43,44.
cLucl7.2r,.
28. a 21.
34. 35.
2 Thess. 1.
y.
d Eph. 5. 8.
2 y lleill.
e Matt. 24.
42. a 25. 13.
Rhuf. 13.
11, 12.
1 Petr 5. 8.
f Luc 21.34,
3G.
Khuf. 13.
13.
1 Cor. 15.
34.
e Es. 50. 17.
Eph. 6. 14,
IG, 17.
h Khuf. 9.
pen. 1. 10.
1 Petr 2. 8.
i Khuf. 14,
8,9.
Cìist iW farn.
11. THESSALONIAID, I.
Amryiü annogaetJicm.
Anno
DOMINI
54.
k 1 Cor. 16.
IS.
Phil. 2. 29.
Heb. 13. 7,
17.
3 cynghori.
1 2 Thess. 3.
11, 12.
* allan o
drefn.
m Khuf. 15.
1.
Gal. 6. 1,2.
n Diar. 20.
22. a 24. 29.
Matt. 5. 39,
44. Khuf.
12. 17.
1 Cor. 6. 7.
1 Petr 3. 9.
0 Gal. 6. 10.
pen. 2. 12.
B ym mhliili
eich.
P Phil. 4. 4.
<l Luc 18. 1.
Eijb. e. 18.
Col. 4. 2.
Anno
DOMINI
54.
»1 Thess. 1.
1.
bl Cor. 1.3.
« 1 Thees. 1.
2,3.
pen. 2. 13.
<> 2 Cor. 7.
U. a 0. 2.
1 Thess. 2.
19.
^l/mffrostio.
gwylied ai cysgii, y byddom fyw
gydâgef.
11 0 herwydd paham cynghorwch
eich gilydd, ac adeiledwch bob un
eich gilydd, megis ag yr ydych yn
gwneuthur.
12 Ac yr ydym yn attolwg i chwi,
frodyr, ^adnabod y rhai sydd yn
Uafurio yn eich mysg, ac yn eich
Uywodraethu chwi yn yr Arglwydd,
ac yn eich ^ rhybuddio ;
13 A gwneuthur cyfrif mawr o
honynt mewn cariad, er mwyn eu
gwaith. Byddwch dangnefeddus yn
eich plith eich hunain.
14 Ond yr ydym yn deisyf arnoch,
frodyr, ^rhybuddiwch y rhai ^afreol-
us, diddenwch y gwan eu meddwl,
"" cynheliwch y gweiniaid, byddwch
ymarhous wrth bawb.
15 ° Gwelwch na thalo neb ddrwg
dros ddrwg i neb : eithr yn was-
tadol "dilynwch yr hyn sydd dda,
^tu ag at eich gilydd, a thu ag at
bawb.
16 P Byddwch lawen yn wastadol.
17 '^ Gweddiwch yn ddibaid.
18 "■ Ym mhob dim diolchwch :
canys hyn yiv ewyllys Duw yng
Nghrist lesu *^ tu ag attoch chwi.
19 * Na ddiifoddwch yr Yspryd.
20 Na ddirmygwch brophwydol-
iaethau.
21 * Profwch bob peth : deliwch yr
hyn sydd dda.
22 "Ymgedwch rhag pob '^rhith
drygioni.
23 A ^gwir Dduw y tangnefedd
''a'ch sancteiddio yn gwbl oil: a
chadwer eich yspryd oil, a'ch enaid,
a'ch corph, yn ddiargyhoedd yn ny-
fodiad ein Harglwydd lesu Grist.
24 ^Ffyddlawn yw yr hwn a'ch
galwodd, yr hwn hefyd a'^ gwna.
25 O frodyr, gweddiwch drosom.
26 ^Anherchwch yr holl frodyr â
chusan sancteiddiol.
27 Yr ydwyf yn eich tynghedu yn
yr Arglwydd, ar ddarllen *'y llythyr
hwn i'r holl frodyr sanctaidd.
28 " Gras ein Harglwydd lesu Grist
fyddo gyd â chwi. Amen.
1Í y cyntaf at y Thessaloniaid a ysgrifen-
wyd 0 Athen.
AIL EPISTOL PAUL YE APOSTOL AT Y
THESSALONIAID.
PENNOD I.
1 Y mae Paul yn hyshysu iddynt dd'ded yr oedd
efe yn meddwl am eu ffydd, cCu cariad, cCu
hamynedd hwynl: 11 a chyd a hynny yn
gosod llawer o resymmau ar lawr, Vw cysuro
hwy mewn erlid ; cCr pennaf o'r rhai hyn a
gymmerir oddi wrth gyfiawn farn Duw.
PAUL, a Silfanus, a Thimothëus,
at eglwys y Thessaloniaid, *yn
Nuw eiu Tad, a'r Arglwydd lesu
Grist :
2 ^Gras i chwi, a thangnefedd,
oddi wrth Dduw ein Tad ni, ar
Arglwydd lesu Grist.
3 *=Diolch a ddylem i Dduw yn
wastadol drosoch, frodyr, fel y mae
yn addas, oblegid bod eich ffydd
chwi yn mawr gynnyddu, a chariad
pob un o honoch oil tu ag at eich
gilydd yn ychwanegu ;
4 Hyd onid ydym ^ni ein hun-
ain yn ^gorfoleddu ynoch chwi yn
eglwjsi Duw, o herwydd eich am-
ynedd chwi a'ch ffydd yn eich holl
erlidiau a'r gorthrymderau yr yd-
ych yn eu goddef :
5 Yr hyn sydd *argoel goleu o
U19
gyfiawn farn Duw, fel y'ch cyfrifer
yn deilwng i deyrnas Dduw, ^er
mwyn yr hon yr ydych hefyd yn
goddef.
6 Canys cyfiawn yw ger bron
Duw, dalu cystudd i'r rhai sydd
yn eich cystuddio chwi ;
7 Ac i chwithau, y rhai a gys-
tuddir, esmwythdra gyd â ni, ^jn
ymddangosiad yr Arglwydd lesu o'r
nef, ^ gyd â'i angeUon nerthol,
8 ^^A than flBiamllyd, ^gan roddi
dial i'r sawl nid adwaenant Dduw,
ac ' nid ydynt yn ufuddhâu i efeng-
yl ein Harglwydd lesu Grist :
9 Y rhai a ddioddefant yn gosped-
igaeth, ddinystr tragywyddol oddi
ger bron yr Arglwydd, ac oddi wrth
ogoniant ei gadernid ef ;
10 Pan ddel efe i'w ogoneddu
yn ei saint, ac i fod yn rhyfeddol
yn y rhai oil sydd yn credu, (o
herwydd i'n tystiolaeth ni yn eich
mysg chwi gael ei chredu,) yn y
dydd hwnnw.
11 Am ba achos yr ydym hefyd
yn gweddio yn wastadol drosoch,
Anno
DOSIINI
54.
r K|.h. 5. 20.
Col. 3. 17.
6 urn dan-
och.
BEi.h.4.30.
2 Tim. 1. 6.
lOdi-ycli
1 Cor. 14.
30.
1 1 Cor. 2.
11, 15.
1 loan 4. 1.
u Phil. 4. 8.
7 math ar
ddrii:g.
X Phil. i. 9.
7 pen. 3. 13.
z 1 Cor. 1. 9.
a In. 1.3.
2 Thess. 3.
3.
1 Uhuf. IG.
IC.
b Col. 4. 16.
2 Thess. 3.
14.
c Rhuf. 16.
2U.
Anno
DOMINI
54.
f 1 Thess. 2.
14.
61 Thess. 4.
16.
Judas 14.
s gi/d ag
angelion
ei nerth.
i Mewn tan.
Ii2Petr3.7,
5 ijn cym-
meryd dial
ar y sawl,
1 Uhuf. 2. 8.
Darhmiad o Aîighrist II. THESSALONIAID, II.
Am sefyll yn y ffydd.
Anno
DOMINI
54.
6 i ddaioni.
» Matt. 24.
6.
Eph. 5. 6.
1 loan 4. 1.
2o'c7t
meddwl,
nen, ym
meddwl.
b 1 loan 2.
18.
Dat.13.11.
c Dan. 11.
36.
S yn erbyn.
* un.
d Edrych
Ezec. 28.
el loan 4. 3.
f Es. 11. 4.
Hos. 6. 5.
Dat. 2. 16.
a 19. 15, 20,
21.
E Eph. 2. 2.
Dat. 18. 23.
t Edrych
Deut.13.1,
Matt. 24.
24.
Dat. 13. 13.
> 2 Cor. 2.
15. a 4. 3.
k Rhuf. 1.
24 &c.
Edrych
1 Bren. 22.
22.
£zcc.l4.9.
ar fod i'n Duw ni eich cyfrif
chwi yn deilwng o'r alwedigaeth
Jion, a chyflawni hoU foddlonrwydd
^ei ddaioni, a gwaith ffydd, yn
nerthol :
12 Fel y gogonedder enw ein
Harglwydd lesu Grist ynoch chwi,
a chwithau ynddo yntau, yn ol gras
ein Duw ni, a'r Arglwydd lesu Grist.
PENNOD II.
1 Mae yn ewyllysio iddynt barháu yn ddisigl
yn y gwirionedd a dderhyniasant ; 3 yn dang-
os y bydd ymadawiad oddi wrth y ffydd,
S ac y datguddir Anghrist, cyn dyfod dydd
yr Arglwydd : 15 ac yna yn ail-adrodd ei
gynghor or blaen, ac yn gweddio drostynt.
AC yr ydym yn attolwg i chwi,
_ frodyr, er dyfodiad ein Har-
glwydd lesu Grist, a'n cyd-gynhuU-
iad ninnau atto ef,
2 *Na'ch sigler yn fiian ^oddi
wrth eich meddwl, ac na'ch cyn-
hyrfer, na chan yspryd, na chan
air, na chan lythyr, megis oddi
wrthym ni, fel pe bai dydd Crist
yn gyfagos.
3 Na thwylled neb chwi mewn un
modd: oblegid ni ddaw y dydd
hwnnw hyd oni ddêl ymadawiad
yn gyntaf^ a ''datguddio y dyn
pechod, mab y goUedigaeth ;
4 Yr hwn sydd yn gwrthwynebu,
ac *= yn ymddyrchafu ^ goruwch pob
*peth a elwir yn Dduw, neu a
addolir; hyd onid yw "^efe, megis
Duw, ,yn eistedd yn nheml Duw,
ac yn ei ddangos ei hun mai Duw
ydyw.
5 Onid côf gennych chwi, pan
oeddwn i etto gyd â chwi, ddywed-
yd o honof y pethau hyn i chwi ?
6 Ac yr awrhon chwi a wyddoch
yr hyn sydd yn attal, fel y datgudd-
ier ef yn ei bryd ei hun.
7 Canys y mae ^dirgelwch yr an-
wiredd yn gweithio eisoes : yn unig
yr hwn sydd yr awrhon yn attal,
a ettyl nes ei dynnu ymaith.
8 Ac yna y datguddir yr Anwir
hwnnw, yr hwn a ddifetha yr Ar-
glwydd ^âg yspryd ei enau, ac a
ddilea â disgleirdeb ei ddyfodiad :
9 Sef yr hwn y mae ei ddyfod-
iad s yn ol gweithrediad Satan, gyd
â phob nerth, ac ''arwyddion, a
rhyfeddodau gau,
10 A phob dicheU anghyfiawnder
yn " y rhai coUedig ; am na dder-
byniasant gariad y gwirionedd, fel
y byddent gadwedig.
11 Ac ^ am hynny y denfyn Duw
iddynt hwy ^amryfusedd cadarn,
^ fel y credont gelwydd ;
12 Fel y barner yr hoU rai nid
oeddynt yn credu i'r gwirionedd,
ond yn ymfoddloni mewn anghyf-
iawnder.
13 Eithr "nyni a ddylem ddiolch
yn wastad 1 Dduw drosoch chwi,
frodyr caredig gan yr Arglwydd,
oblegid i Dduw °o'r dechreuad eich
"ethol chwi i iachawdwriaeth, ^trwy
sancteiddiad yr Yspryd, a ffydd ^ i'r
gwirionedd :
14 I'r hyn y galwodd efe chwi
trwy ein hefengyl ni, i "^feddian-
nu gogoniant ein Harglwydd lesu
Grist.
15 Am hynny, frodyr, sefwch, a
deliwch 'y traddodiadau a ddysg-
asoch; pa un bynnag ai trwy ym-
adrodd, ai trwy ein hepistol ni.
16 A'n Harglwydd lesu Grist ei
hun, a Duw a'n Tad, yr hwn a'n
carodd ni, ac a roddes i ni ddi-
ddanwch tragywyddol, a gobaith da
trwy ras,
17 A ddiddano eich calonniau chwi,
ac a'ch ^sicrhao ym mhob gair a
gweithred dda.
PENNOD III.
1 Tmae yn deisyfu eu gwedd'iau hwy drodo ei
hun : 3 yn tystiolaethu pa hyder oedd ganddo
arnynt ; 5 yn gwedd'io ar Dduw drostynt;
6 ac yn rhoddi amryw orchymynion ; yn
enwedig i ochelyd seguryd, a chymdeithas
rhai drwg ; 16 ac yn diweddu trwy weddto,
a'u hannerch hwy.
BELLACH, frodyr, ''gweddîwch
drosom ni, ar fod i air yr Ar-
glwydd redeg, a chael gogonedd,
megis gyd â chwithau ;
2 Ac ^ ar ein gwared ni oddi wrth
ddynion ^ anhywaith a drygionus :
canys nid oes ffydd gan bawb.
3 Eithr *=ffyddlawn yw yr Ar-
glwydd, yr hwn a'ch sicrhâ chwi,
ac a'cÄ ^ ceidw rhag drwg.
4 Ac ^y mae gennym hyder yn
yr Arglwydd am danoch, eich bod
yn gwneuthur, ac y gwnewch, y
pethau yr ydym yn eu gorchymyn
i chwi.
5 A'r Arglwydd a gyfarwyddo eich
calonnau chwi at gariad Duw, ac i
" ymaros am Grist.
6 Ac yr ydym yn gorchymyn i
chwi, frodyr, yn enw ein Harglwydd
lesu Grist, ^ dynnu o honoch ymaith
^oddi wrth bob brawd a'r sydd yn
rhodio *^yn afreolus, ac nid yn ol
'y traddodiad a dderbyniodd efe
gennym ni.
Anno
DOMESTI
54.
5 nerthol
weilhred-
iad cyfeil-
iorni.
»1 Tim. 4.1.
m pen. 1. 3.
n Eph. 1. 4.
o 1 Thess. 1.
4.
P Luc 1. 75.
1 Petr 1. 2.
6ÿ.
1 loan 17.
22.
r pen. 3. 6.
» 1 Cor. 1. 8.
1 Thess. 3.
13.
« Eph. 6. 19.
Col. 4. 3.
b Rhuf. 15.
31.
2 Neu, allan
ou lie.
c 1 Cor. 1. 9.
1 Thess. 5.
24.
d loan 17.
15.
e 2 Cor. T.
10.
Samynedd
Crist.
f Rhuf. 16.
17.
ad. 14.
2 loan 10.
6 1 Cor. 5.
11.
< allan o
drejn.
b 1 Thess. 4.
11.
ad. 11, 12,
14.
• pen. 2. 15.
laiuìi arfer a
I. TIMOTHEUS, I.
diwedd y gyfraith.
Anno
DOMINI
54.
k 1 Oor. 4.
16. a 11. 1.
1 Theas. 1.
6,7.
1 1 Thess. 2.
10.
B allan o
drefn.
m Act. 18.
3. a 20. 34.
nlCor.9.6.
1 Thess. 2.
6.
o ad. 7.
PGen.3.19.
6 allnn o
drefn.
"îlTheS3.4.
11.
rEph.4.2S.
Anno
DOMINI
65.
^ Act. 9. 15.
c Act. 16. 1.
1 Cor. 4. 17.
1 Thess. 3.
2.
d Gal. 1. 3.
2 Tim. 1.2.
1 Petri. 2.
e Act. 20. 1,
3.
Phil. 2. 21.
fGaI.1.6, 7.
pen. 6.3.
6 pen. 4. 7.
a 6. 4, 20.
2 Tim. 2.
16, 2.3.
Tit. 1. 14.
a 3. y.
t Rhnf. 13.
8, 10.
Gal 5. 14.
7 Canys chwi a wyddoch eich
hunain ^ pa fodd y dylech ein dilyn
ni : oblegid ' ni buom ^ afreolus yn
eich plith chwi ;
8 Ac ni fwyttasom fara neb yn
rhad; ond "trwy weithio mewn
llafur a lludded, nos a dydd, fel
na phwysem ar neb o honoch
chwi :
9 °Nid o herwydd nad oes gen-
nym awdurdod, ond fel y'n rhodd-
em °ein hunain yn siampl i chwi
i'n dilyn.
10 Canys pan oeddym hefyd gyd
â chwi, hyn a orchymynasom i chwi,
pOs byddai neb ni fynnai weithio, na
chai fwytta chwaith.
11 Canys yr ydym jn clywed fod
rhai yn rhodio yn eich plith chwi
®yn afreolus, heb weithio dim, ond
bod yn rhodresgar.
12 lOnd i'r cyfryw gorchymyn yr
ydym, a'u hannog trwy ein Har-
glwydd lesu Grist, ' ar iddynt
weithio trwy lonyddwch, a bwytta
eu bara eu hunain.
13 A chwithau, frodyr, 'na ''ddi-
ffygiwch yn gwneuthur daioni.
14 Ond od oes neb heb ufuddhâu
i'n gair ^trwy y Uythyr yma, hys-
na fydded i
ef, megis y
chymmerwch ef
^cynghorwch ef
byswch hwnnw; ac
chwi gymdeithas âg
cywilyddio efe.
15 Er hynny na
megis gelyn, eithr
fel brawd.
16 " Ac Arglwydd y tangnefedd ei
hun a roddo i chwi dangnefedd
yn wastadol ym mhob modd, Yr
Arglwydd afyddo gyd â chwi oil.
17 ''Yr annerch â'm Haw i Paul
fy hun ; yr hyn sydd arwydd ym
mhob epistol : fel hyn yr ydwyf yn
ysgrifenu.
18 yQras ein Harglwydd lesu Grist
gyd â chwi oil. Amen.
1Í Yr ail at y Thessaloniaid a ysgrifenwyd
0 Athen.
EPISTOL CYNTAF PAUL YE APOSTOL AT
TIMOTHEUS.
PENNOD L
1 Y mae Paul yn dwyn ar go/ i Timothëus y
siars a roddasai efe iddo, wrth fyned i Ma-
cedonia. 5 lawn arfer a diwedd y gyfraith.
11 Ynghylch galw Paul i fod yn apostol. 20
Am Hymenëus ac Alexander.
PAUL, apostol lesu Grist, * yn ol
gorchymyn Duw ein Hiachawd-
wr, a'r Arglwydd lesu Grist, *'ein
gobaith ;
2 At "^ Timothëus, fy mab naturiol
yn y ííydd : ^ Gras, trugaredd, a
thangnefedd, oddi wrth Dduw ein
Tad, a Christ lesu ein Harglwydd.
3 Megis y deisyfais amat aros yn
Ephesus, *pan euthum i Macedonia,
fel y gellit rybuddio rhai ^na ddysg-
ont ddim amgen,
4 Ac na ^ddaliont ar chwedlau,
ac achau anorphen, y rhai sydd yn
peri cwestiynau yn hytrach nag
adeiladaeth dduwiol, yr hon sydd
2 trwy ffydd ; gwna felly.
5 Eithr ^ diwedd y gorchymyn yw
cariad o galon bur, a chydwybod
dda, a ffydd ddiragrith :
6 Oddi wrth yr hyn bethau y
gŵyrodd rhai, ac y troisant heibio
at ' ofer-siarad ;
7 Gan ewyllysio bod yn athrawon
o'r ddeddf, heb ddeall na pha
bethau y maent yn eu dywedyd,
nac am ba bethau y maent yn
taeru.
8 Eithr nyni a wyddom mai ^ da
y^ y gyfraith, OS arfer dyn hi yn
gyfreithlawn ;
9 ' Gan wybod hyn, nad i'r cyfiawn
y rhoddwyd y gyfraith, eithr i'r rhai
digyfraith ac anufudd, i'r 7'haÁ an-
nuwiol a phechaduriaid, i'r rhai
disanctaidd a halogedig, i dad-leidd-
iaid a mam-leiddiaid, i leiddiaid
dynion,
10 I butteinwyr, i wrryw-gydwyr,
i ladron-dynion, i gelwyddwyr, i
anudonwyr, ac os oes dim arall
yn wrth wy neb i athrawiaeth ""iach-
us;
11 Yn ol efengyl ^gogoniant °y
bendigedig Dduw, 'am yr hon yr
ymddiriedwyd i mi,
12 Ac yr ydwyf yn diolch i'rhwn
a'm nerthodd i, sef Crist lesu ein
Harglwydd, Pam iddo fy nghyfrif
yn fíyddlawn, gan fy ngosod yn y
weinidogaeth ;
13 1 Yr hwn oeddwn o'r blaen yn
gablwr, ac yn erlidiwr, ac yn dra-
haus: eithr mi a gefais drugaredd,
Anno
DOMINI
54.
•Gal. 6.9.
"^ flinwch.
8 trwy lyth'
yr,hyspya-
wch y dyn
hwnnw.
t Matt. 18.
17.
1 Cor. 5. 9,
11.
ad. 6.
9 rhybudd-
iwch.
u Rhuf. 15.
33.
1 1 Oor. 16.
21.
Col. 4. 18.
7 Khuf. 16.
24.
Anno
DOMINI
65.
k Rhuf. 7.
12.
I Gal. 3. 19.
a 5. 23.
m pen. 6. 3.
2 Tim. 4. 3.
Tit. 1. 9.
a 2.1.
Sogoneddut.
n pen. 6. 15.
0 Gal. 2. 7.
1 Thess. 2
4.
Tit. 1. 3.
P 1 Cor. 7.
25.
1 Act. 8. 3.
a 9.1.
Phil. 3. 6.
Gweddio dros hob dyn.
I. TIMOTHEÜS, 11.
Dyledswydd givragedd.
Anno
DOMINI
65.
r loan 9. 39,
41.
Act. 3. 17.
4 mewn.
E 2 Tim. 1.
13.
6 croesaw.
t. Matt. 9. 13.
Blare 2. 17.
Luc 5. 32.
11 19. 10.
1 loan 3. 5.
6 blaenaf
7Ncu,
ÿ hlacnaf.
u Ps. 10. 16.
a 14.'"). 13.
]ieii. 6. 15,
10.
X Khuf. 16.
27.
y 1 Chron.
29.11.
z pen. 4. 14.
a pen. 6. 12.
2 Tim. 4. 7.
b pen. 3. 9.
c 2 Tim. 2.
17.
d 2 Tim. 4.
14.
el Cor. 5. 5.
2 Atiolwg.
a Jer. 29. 7.
3 Neu,
awdurdod.
b2Pctr3.9.
c loan 17. 3.
Rhuf. 3.
2). a 10. 12.
dlleb.O.lS.
e Matt. 20.
2S.
4 Ì/ n djist-
iolucih.
< 1 Cor. 1. 6.
2 Thess. 1.
10.
e Eph. 1. 9.
a 3. 5.
t2Tim. 1.
11.
> Ehuf. 9. 1.
am "; i mi yn ddiarwybod ei wneuth-
ur ^ trwy anghrediniaeth.
14 A gras ein Harglwydd ni a
dra-amlhaodd ^gyd â íFydd a char-
iad, yr hwn sydd yng Nghrist lesu.
15 GAvir yw y gair, ac yn haeddu
pob ^ derbyniad, * ddyfod Crist lesu
i'r byd i gadw pechaduriaid ; o ba
rai, ^ pennaf ydwyf fi.
16 Eithr o achos hyn y cefais dru-
garedd, fel y dangosai lesu Grist
ynof fi '''yn gyntaf bob hir-oddef,
er siampl i'r rhai a gredant rliag
Haw ynddo ef i fywyd tragy-
wyddol.
17 Ac "i'r Brenhin tragywyddol,
anfarwol, anweledig, ^ i'r Duw unig
ddoeth, y y byddo anrhydedd a go-
goniant yn oes oesoedd. Amen.
18 Y gorchymyn hwn yr ydwyf
yn ei roddi i ti, fy mab Timothë-
us, ''yn ol y prophwydoliaethau a
gerddasant o'r blaen am danat, ar
"■ filwrio o honot ynddynt filwriaeth
dda;
19 ^ Gan fod gennyt íFydd, a chyd-
wybod dda ; yr hon a wrthododd
rhai, ac a wnaethant long-ddrylliad
am y íFydd :
20 0 ba rai y mae *^ Hymenëus
ac ^ Alexander ; y rhai ^ a roddais i
Satan, fel y dysgent na chablent.
PENNOD II.
1 Bod yn iawn gwedd'io a d'iolch dros hoh dyn.
9 Pa /odd y dylai givragedd ymdnosio ;
12 nad ydys yn caniattâu iddynt na dysju,
na hod yn hen: 15 y byddant hwy gadw-
edig, er bod ynddynt arioydd o ddigofaint
Duw, With ddwyn plant iV byd, os hivy a
arhosant yn y ffydd.
2/^YNGHORI yr ydwyf am hyn-
\J ny, ym mlaen pob peth, fod
ymbiliau, gweddiau, deisyfiadau, a
thalu d'iolch, dros bob dyn ;
2 * Dros frenhinoedd, a phawb
sydd mewn ^ goruchafiaeth ; fel y
gallom ni fyw yn Uonydd ac yn
heddychol mewn pob duwioldeb ac
onestrwydd.
3 Canys hyn sydd dda a chymmer-
adwy ger bron Duw ein Ceidwad ;
4 ^ Yr hwn sydd yn ewyllysio bod
pob dyn yn gadwedig, a'u dyfod i
wybodaeth y gwirionedd.
5 Canys ''un Duw sydd, ac *un
cyfryngwr hefyd rhwng Duw a dyn-
ion, y dyn Crist lesu ;
6 ^Yr hwn a'i rhoddes ei hunan
yn bridwerth dros bawb, i'w *^dyst-
iolaethu s yn yr amseroedd priod.
7 ^ I'r hyn y'm gosodwyd i jo.
bregethwr ac yn apostol, ('y gwir
yr wyf yn ei ddywedyd yng
Nghrist, nid wyf yn dywedyd cel-
wydd ;) ^ yn athraw y Ceiihedloedd
mewn ffydd a gAvirionedd.
8 Am hynny yr wyf yn CAvyllysio
i'r gwŷr weddîo 'ym mhob man,
"" gan ddyrchafu dwylaw sanctaidd,
heb na digter ^ na dadl.
9 Yr un modd hefyd, bod "i'r
gwragedd eu trefuu eu hunain
mewn dillad gweddus, gyd â gwyl-
der a sobrwydd ; nid â gAvallt pleth-
edig, neu aur, neu emmau, neu
ddillad gwerthfawT ;
10 Ond, (yr hyn sydd yn gweddu
i wragedd a fo yn proffesu duwiol-
deb,) â gAveithredoedd da.
11 Dysged gwraig mewn distaAv-
rwydd gyd â phob gostyngeidd-
rAvydd.
12 Ond °nid Avyf yn cenhadu i
wraig athrawiaethu, ^nac ymawd-
urdodi ar y gAvr, eithr bod meAvn
distaAvrAvydd.
13 Canys ^Adda a luniAvyd yn
gyntaf, yna Efa.
14 Ac nid "^ Adda a dwyllwyd ; eithr
y wraig, wedi ei tliAvyllo, oedd yn
y camwedd.
15 Etto cadAvedig fydd ^ Avrth
ddwyn plant, os arhosant liAvy mewn
ffydd, a chariad, a sancteiddrAvydd,
ynghyd â sobrAvydd.
PENNOD III.
2 Cynlieddfau, esgohion, a d'iaconiaid, a^u
gwragedd : 14 a phaham y mae yr apostol
yn ysgrifenu y pethaii hyn at Timotli'èus.
15 Ynghylch yr eglwys, o'r gwirionedd a
ddysgir ynddi.
GWIR yw y gair, Od yw neb
yn chAvennych SAA^dd ^esgob,
gwaith da y mae yn ei chAvennych.
2 Rhaid gan hynny i ^ esgob fod
yn ddiargyhoedd, yn AA^r un wraig,
yn Avyliadwrus, yn sobr, yn ^ AA^edd-
aidd, yn llettŷgar, '^ yn athrawaidd ;
3 Nid yn ^Avingar, nid yn dar-
awydd, ^ nid yn budr-ehva ; eithr yn
dirion, ^ yn anymladdgar, yn ddi-
ariangar ;
4 Yn llyAvodraethu ei dŷ ei hun
yn dda, yn dal ei blant mcAvn
ufudd-dod ynghyd â phob onest-
TAvydd ;
5 (Oblegid oni fedr un lywodr-
aethu ei dŷ ei hun, pa fodd y cym-
mer efe ofal dros eghvys Dduw ?)
6 Nid yn newyddian yn y ffydd,
rhag iddo ymchAvyddo, a syrthio i
ddamnedigaeth diafoL
7 Ac y mae yn rhaid iddo ef hefyd
Anno
DOMINI
65.
k Rhnf. 11.
13. a 15. 16.
Gal. 1. 16.
1 Slal. 1. 11.
loan 4. 21.
m Es. 1. 15.
5 ÌMC
ammeu.
nlPetr3.3.
0 1 Cor. 14.
34.
PEph.5.24.
<1 Gen. 1.27.
a 2. 18.
1 Cor. U.
8,9.
r Gen. 3. 6.
2 Cor. U. 3.
6 ynplanta.
iAct.20.2S.
b Tit. 1. 6,
&c.
^foddus.
c 2 Tim. 2.
24.
3 barod i
l/mladd a
chijnnijg
earn, fel
un mewn
givin.
tllPetrS.Z.
e 2 Tim. 2.
24.
Prophwydo
I. TIMOTHEUS, IV.
gwrtJigiliad.
Anno
DOMINI
G5.
fAct.22.12.
lCor.ô.l2.
S Act. 6. 3.
h pen. 1. 19.
5 Edrych
Matt. 25.
21.
■4Neu,c7///n-
haliad.
k loan 1.14.
1 loan I. 2.
5 Gr. am-
lygwi/d.
1 Rhuf. 1. 4.
lPetr3.18.
m Matt. 23.
2.
Marc 16. 5.
Luc 24. 4.
loan 20. 12.
Eph. 3. 10.
1 Petr 1.
12.
n Eph. 3. 5,
6.
a Luc 24. 51.
Act. 1. 9.
a 2 Thess. 2.
2'Tini.3.1.
2 Petr 3. 3.
1 loan 2.
18.
Jadas 18.
b 1 Petr 1.
20.
•2 llosgi.
c Gen. 1.23.
a 9. 3.
d Rhuf. 14.
fi.
1 Cor. 10.
30.
gael tystioîaeth dda ^gan y rhai
oddi allan ; rhag iddo syrthio i
waradwydd, ac i iUgl diafol.
8 Rhaid i'r ^ dîacoDÌaid yr un
íFunud fod yn oiiest ; nid yn ddau-
eiriog, nid yn ymrôi i win lawer,
nid yn budr-elwa ;
9 ''Yn dala dirgelwch y ffydd
mewn cydwybod bur.
10 A phrofer y rliai hynny hef-
yd yn gyntaf ; yna gwasanaethant
swydd diaconiaid, os byddant ddi-
argyhoedd.
11 F mae yn rhaid i'lv gwragedd
yr Tin modd fod yn onest, nid yn
enllibaidd, jm sobr, yn fíýddlawn
ym mhob petli.
' 12 Bydded y diaconiaid yn wŷr
un wraig, yn UyAvodraethu eu plant
a'u tai eu hunain yn dda.
13 Canys 'y rhai a wasanaethant
swydd diaconiaid yn dda, ydynt
3^n ennill iddynt eu liunain radd
dda, a hyfder mawr yn y ffydd
sydd yng Nghrist lesu.
14 Y pethau hyn yr ydwyf yn eu
hysgrifenu attat, gan obeitiiio dy-
fod attat ar fyrder :
15 Ond OS tariaf yn hir, fel y
gwypecli pa fodd y mae yn rliaid
i ti ymddwyn yn nhŷ Dduw, yr
liwn yw eglwys y Duw byw, colofn
a ^ sylfaen y gwiriouedd.
16 Ac yn ddiddadl, mawr yw
dirgelwch duwioldeb ; ^ Duw a
^ ymddangosodd yn y cnawd, ' a
gyfiawnhâwyd yn yr Yspryd, '" a
v/elwyd gan angeliou, °a bregeth-
wyd i'r Cenhedloedd, a gredwyd
iddo yn y byd, "a gymmerwyd i
fynu mewn gogouiant.
PENNOD IV.
1 Y mae yn prophwydo ymadawiad oddi wrth
y ffydd yn yr amseroedd diweddaf ; 6 ar er
mwyii na hyddai i Timotheus hallu yn ei
swydd, y mae yn j-Jioi iddo amryw gynghor-
ion ynghylch liynny.
C y mae yr Yspryd yn eglur
yn dywedyd yr ymedy rhai
^yn yr amseroedd diweddaf oddi
wrth y ffydd, gan roddi coel i ys-
prydion cyfeiliornus, ac i atiiraw-
iaethau cythreuliaid ;
2 Yn dywedyd celwydd mewn
rhagrith, a'u cydAvybod eu hunain
wedi ei ^ serio â haiarn poeth ;
3 Yn gwahardd priodi, ac yn erchi
ymattal oddi wrth fwydydd, y rhai
a greodd Duw '^i'w derby n, "^trwy
roddi diolch, gan y ffyddloniaid, a'r
rhai a adwaenant y gwirionedd.
A^
4 Oblegid y mae ^pob peth a
greodd l3uw yn dda, ac nid oes
dim i'w wrthod, os cymmerir trwy
dalu diolch :
5 Canys y mae wedi ei sancteidd-
io gan air Duw a gweddi.
6 ^ Os gosodi y pethau hyn o flaen
y brodyr, ti a fyddi weinidog da i
lesu Grist, ^wedì dy fagu y'ngeir-
iau y fíydd ac athrawiaeth dda, yr
hon a ddilynaist.
7 Eithr sgâd heibio halogedig a
gwrachiaidd chwedlau, ac ymarfer
dy hun i dduwioldeb.
8 Canys ^i ychydig y mae ^ym-
arfer corphorol yn fuddiol : eithr
duwioldeb sydd fuddiol i bob peth,
a chanddi addewid o'r bywyd y
sydd yr awrhon, ac o'r hwn a
fydd.
9 ' Gwir yw y gair, ac yn haeddu
pob ^ derbyniad.
10 Canys er mwyii hyn yr ydym
yn poeni, ac yn cael ein gwarad-
wyddo, o herwydd i ni obeithio
yn y Duw byw, ^ yr hwn yw Achub-
ydd pob ^ dyn, yn enwedig y ffydd-
loniaid.
11 Y pethau hyn gorchymyn a
dysg.
12 ^ Na ddiystyred neb dy ieuengc-
tid di ; eithr ™ bydd yn ensampl
i'r ffyddloniaid, mewn gair, mewn
ymarweddiad, mewn cariad, mewn
yspryd, mewn ffydd, mewn pur-
deb.
13 Hyd oni ddelwyf, giŷn wrth
ddarllen, wrth gynghori, wrth ath-
rawiaethu.
14 ° Nac esgeulusa y dawn sydd
ynot, yr hwn a rodded i ti "trwy
brophwydoliaeth, ^gyd âg arddod-
iad dwylaw yr henuriaeth.
15 Myfyria ar y pethau hyn, ac
yn y pethau hyn aros ; fel y byddo
dy gynnydd yn eglur '^ i bawb.
16 G^^ylia arnat dy hun, ac ar
yr athrawiaeth ; aros ynddynt :
canys os gwnei hyn, ti "^ a'th gedwi
dy hun ^ a'r rhai a wrandawant
arnat.
PENNOD V.
1 Fiheolau i'w dilyn wrth geryddu. 3 Ynghylch
gwragedd gioeddwon, 17 a henuriaid. 23
Gynghor ynghylch iechyd Timotheus. 24 Bod
pechodaii rhai yn myned o'r hlaen i farn,
a'r eiddo eraill yn canlyn.
A cherydda hynafgwr, eithr
cynghora ef megis tad ; ar
rliai ieuaingc, megis brodyr ;
2 Yr hen wragedd, megis mam-
Anno
DOMINI
C5.
e lUiiif. 14.
14. 20.
1 0:jr. 10.
2.').
Tit. 1. 15.
8 Os dygi y
pethau hi/n
<:r gof XT
hrodijr.
r2Tim.3.
14, 15.
e pen. 1. 4.
n 6. 20.
Tit. 1. 14.
i Neu, tro»
yrhijdig.
t Col. 2. 23.
' pen. 1. 15.
5 croesaw.
k Vs. 36. 6.
a 107. 2, 6,
6 di/nion.
1 1 Cor. 16.
n.
Tit. 2. 15.
m Tit. 2. 7.
1 1'etr 5. 3.
n 2 Tim. 1.6.
0 pen. 1. IS.
P Act. C. 6.
7 ym mhob
peth.
<iEzec.33.9.
r Rhuf. 11.
14.
1 Cor.9. 22.
lago 5. 20.
Am wragedd giveddwon,
I. TIMOTHEUS, VL
a Tienuriaid.
Anno
DOMINI
65.
imewnpob
diweiraeh,
b ad. 5, IS.
S caredig-
rwydd.
c Edrych
Gen.45.10.
11.
Matt. 15. 4.
Eph. 6. 1,
2.
d 1 Cot. 7.
32,
• Luc 2. 37.
a 18. 1.
4 yn byw yn
foetJiua.
5 geraint.
r2 Tim. 3.5.
Tit. 1. 16.
6 Na clnjf-
rifer yin
mhliih y
rhai
gweddwon.
8îPetr4.9.
h Gen. 18.
4. a 1). 2.
Luc 7. 33,
44.
3 1 Cor. 7. 9.
k Tit. 2. 8.
7 G r. 7/TO-
senw».
1 ad. 3, 5.
«n Khuf. 12,
8.
1 Cor. 9. 10,
14.
Gal. 6. 6.
Phil. 2. 29,
1 Theas. 5
12, 13.
man ; y rhai ieuaingc, megis chwi-
orydd, ^ gyd â phob purdeb.
3 Anrhydedda y gwragedd gwedd-
won, ^ J rhai sydd wir-weddwon.
4 Eithr o bydd un weddw ag iddi
blant neu ŵyrion, dysgant yn gyntaf
arfer ^duwioldeb gartref, a ''thalu
y pwyth i'w rhieni : canys liynuy
sydd dda a chymmeradwy ger broii
Duw,
5 ^ Eithr yr hon sydd wir- weddw
ac unig, sydd yn gobeithio yn Nuw,
ac *yn parhâu mewn ymbiliau a
gweddiau nos a dydd.
6 Ond yr hon sydd ^ drythyll, a
fii farw, er ei bod yn iy w.
7 A gorchymyn y pethau hyn, fel
y byddont ddiargyhoedd.
8 Ac od oes neb heb ddarbod dros
yr eiddo, ac yn enwedig ei ^ deulu,
'efe a wadodd y flfydd, a gwaeth yw
na'r di-ffydd,
9 ^Na ddewiser yn weddw im a
fo dan dri ugein-mlwydd oed, yr
hon fu wraig i un gwr,
10 Yn dda ei gair am weithred-
oedd da ; os dygodd hi blant i fynu,
OS s bu lettŷgar, o ^ golchodd hi
draed y saint, o chynnorthwyodd
hi y rhai cystuddiol, o dilynodd hi
bob gorchwyl da.
11 Eithr gwrthod y gweddwon
ieuaingc : canys pan ddechreuont
ymdrythyllu yn erbyu Crist, priodi
a fynnant ;
12 Gan gael barnedigaeth, am
iddynt ddirmygu y ffydd gyntaf.
13 A hefyd y maent yn dysgu
bod yn segur, gan rodio o amgylch
o dŷ i dŷ; ac nid yn segur yn
unig, ond hefyd yn wag-siaradus,
ac yn rhodresgar, gan adrodd peth-
au nid ŷnt gymmwys.
14 ' Yr ^Yyí yn ewyllysio gan
hynny i'r rhai ieuaingc briodi,
planta, g\varchod y tŷ, ^ heb roi
dim achlysur i'r gwrthwynebwr i
"^ ddifenwi.
15 Canys y mae rhai eisoes wedi
gŵyro ar ol Satan.
16 Od oes gan wr neu wraig ffydd-
lawn wragedd gweddwon, cyn-
northwyant hwynt, ac na phwyser
ar yr eglwys ; fel y gallo hi ddiwallu
^ y gwir-weddwon,
17 ™ Cyfrifer yr henuriaid sydd yn
llywodraethu yn dda, yn deilwng
o barch dau-ddyblyg ; yn enwedig
y rhai sydd yn poeni yn y gair a'r
athrawiaeth.
18 Canys y mae yr ysgrythyr yn
dywedyd, "Na chau safn yr ŷch
sydd yn dyrnu yr yd : ac, " F mae
y gweithiwr yn haeddu ei gyflog,
19 Yn erbyn henuriad na dderbyn
achwyn, oddi eithr ^ ^ dan ddau neu
dri o dystion.
20 •! Y rhai sydd yn pechu, ^ cer-
ydda j^ngŵydd pawb, fel y byddo
ofn ar y Ueill.
21 ^ ^ GorchymjTi yr ydwyf ger
bron Duw, a'r Arglwydd lesu Grist,
a'r etholedig angelion, gadw o
honot y pethau hyn heb ragfarn,
heb wneuthur dim o ^ gyd-bartiaeth.
22 ^Na ddod ddwylaw yn ebrwydd
ar neb, ac na fydd gyfrannog o
bechodau rhai eraill : cadw dy hun
yn bur.
23 Nac ŷf ddwfr yn hŵy; eithr
arfer ychydig win, ' er mwyn dy
gylla a'th fynych wendid.
24 Pechodau rhyw ddynion sydd
amlwg o'r blaen, yn rhag-flaenu i
farn ; eithr rhai sydd yn eu canlyn
hefyd.
25 Yr un flfunud hefyd y mae
gweithredoedd da yn amlwg o'r
blaen ; a'r rhai sydd amgenach, nis
gellir eu cuddio.
PENNOD VI.
1 Dyled gweision ihv meistriaid. 3 Am ochelyd
atlirawon newydd. 6 Duwioldeb sydd eliu
mawr : 10 a chwant arian ydyw gwreiddyn
pob drwg. 11 Beth a ddylai Tîmothëus ei
ochelyd, a'i ddilyn : 17 am ba heih yr oedd
iddo ryhuddio y cyfoethogion. 20 Am gadw
yr athrawiaeth iaiun, a gochelyd siaradach
ofer.
CYNNIFER ag sydd ^wasanaeth-
wyr dan yr iau, tybiant eu
meistriaid eu hun yn deilwng o bob
anrhydedd ; ^ fel na chabler enw
DuAv, a'^ athrawiaeth e/.
2 A'r rhai sydd a meistriaid gan-
ddynt yn credu, na ddiystyrant
Imvynt, o herwydd eu bod yn ftod-
yr ; eithr yn hytrach gwasanaeth-
ant hwynt, am eu bod yn ^ credu, ac
yn anwyl, yn gyfrannogion o'r Uesâd.
Y pethau hyn dysg a chynghora.
3 Od oes neb *=yn dysgu yn am-
genach, ac heb gyttuno ag "^iachus
eiriau ein Hargiwydd lesu Grist,
ac a'r athrawiaeth ® sydd yn ol
duwioldeb ;
4 ^Chwyddo y mae, Hieb wybod
dim, eithr ^ ammhwyllo ynghylch
cwestiynau, ac ymryson ynghylch
geiriau ; ° o'r rhai y mae cenfigen,
ymryson, cableddau, drwg-dybiau,
yn dyfod.
5 ^ ° Cyndyn ddadleu ' dynion
Anno
DOMINI
65.
n Deut. 25.
4.
1 Cor. 9. 9-.
oLef.19.l3.
Slatt. 10.
10.
Luc 10. 7.
P Deut. 19.
15.
8 Neu, ger
bron dau.
1 Gal. 2. 14.
2 Dir-dyst-
iolaethn.
r pen. 6. 13.
'Z Tim. 2.
14. a 4. 1.
3 duedd.
» Act. 6. 6.
a 13. 3.
pen. 4. 14.
2 Tim. 1.6.
a Eph. 6. 5.
Col. 3. 22.
1 Petr 2.
18.
U Tit. 2. 5, 8.
iffyddloii.
Open. 1. 3.
d pen. 1. 10.
2 Tim. 1.
13.
Tit. 1. 9.
e Tit. 1.1.
3 Ytifyd yw.
flCor. 8. 2.
4 Gr. yn
giaf.
6 pen. 1. 4.
h 1 Cor. 11.
16.
5 Ofer.
i 2 Tim. 3. 8,
Duwioldeh yn elio maim:
II. TIMOTHEÜS, 1.
Amryw gynghoricn.
Anno
DOMINI
G5.
k Tit. 1. 11.
2 Petr 2. 3.
1 2 Tim. 3.
5.
m Diar. 15.
16.
n Job 1. 21.
Vs. 49. 17.
Preg.5.15.
«neb. 13. 5.
P Diar. 15.
27.
a 20. 21.
a 28. 20.
Malt. 13.
22.
lago 5. 1.
6 hudwijd.
^ 2 Tim. 2.
22.
c 1 Cor. 9.
25, 26.
pen. 1. 18.
21im.4.7.
« Phil, a 12,
14.
ad. 19.
Í pen. 5. 21.
•<i Deut. 32.
39.
X Matt. 27.
11.
^ 9>/ffes.
Anno
DOMINI
66.
llygredig eu meddwl, heb fod y
gwirionedd ganddynt, ^yn tybied
mai elw yw duwioldeb : ' cilia oddi
wrth y cyfryw.
6 Ond elw mawr yw ""duwioldeb
gyd â boddlonrwydd.
7 Canys °ni ddygasom ni ddim
i'r byd, ac eglur yiv na allwn
ddwyn dim allan chwaith.
8 Ac ** o bydd gennym ymborth a
dillad, ymfoddlonwn ar hyniiy.
9 Ond P y rhai sydd yn ewyllysio
ymgyfoetliogi, sydd yn syrthio i
brofedigaeth a magi, a llawer o
chwantau ynfyd a niweidiol, y rhai
sydd yn boddi dynion i ddinystr
a choUedigaeth.
10 Canys gwreiddyn pob drwg
yw arian-garwch : yr hon, a rhai
yn chwannog iddi, hwy a ^gyfeil-
wrtli y ffydd, ac a'u
hunain â llawer o
iornasant oddi
gwanasant
ofidiau.
11 lEithr tydi, gwr Duw, gochel
y pethau liyn ; a dilyn gyfiawnder,
duwioldeb, ffydd, cariad, amynedd,
addfwyndra.
12 "^ Ymdrecha hardd-deg ymdrech
y ffydd ; * cymmer afael ar y bywyd
tragywyddol ; i'r hwn hefyd y'th
alwyd, ac y proffesaist broffes dda
ger bron llawer o dystion.
13 *Yr ydwyf yn gorchymyn i ti
ger bron Duw, "yr hwn sydd yn
bywhau pob peth, a cher bron Crist
lesu, ^ yr hwn dan Pontius Pilat a
dystiodd "^ broffes dda ;
14 Gadw o honot y gorchymyn
hwn yn ddifeius, yn ddiargyhoedd,
y hyd ymddangosiad ein Harglwydd
lesu Grist :
15 Yr hwn yn ei amserau priod a
ddengys ""y bendigedig a'r unig
Bennaeth, ^ Brenhin y brenhinoedd,
ac Arglwydd yr arglwyddi ;
16 Yr hwn yn unig sydd ganddo
anfarwoldeb, sydd yn trigo yn y
goleuni ni ellir dyfod atto, ^ yr hwn
nis gwelodd un dyn, ac nis dichon
ei weled : i'r hwn y byddo anrhyd-
edd a gallu tragywyddol. Amen.
17 Gorchymyn i'r rhai sydd olud-
og yn y byd yma, na byddont
uchel-feddwl, ac "^na obeithiont
mewn ^golud anwadal, ond yn y
Duw byw, yr hwn sydd yn hel-
aeth yn rhoddi i ni bob peth i'w
mwynhâu :
18 Ar iddynt wneuthur daioni,
^ ymgyfoethogi mewn gweithred-
oedd da, fod yn hawdd ganddynt
roddi a chyfrannu ;
19 ^Yn trysori iddynt eu hunain
sail dda erbyn yr amser sydd ar
ddyfod, fel y caffont ^ afael ar y
bywyd tragywyddol.
20 0 Timothëus, ^ cadw yr hyn a
roddwyd i'w gadw attat, ^ gan droi
oddi wrth halogedig ofer-sain, a
gwrthwyneb gwybodaeth, a gam-
enwir felly :
21 Yr hon tra yw rhai yn ei
^phroffesu, hwy 'a gyfeiliornasant
o ran y ffydd. Gras fyddo gyd â
thi. Amen.
If y cyntaf at Timothëus a ysgrifenwyd
o Laodicea, yr hon yw prif-ddinas
Plirygia Pacatiana.
AIL EPISTOL PAUL YE APOSTOL AT
TIMOTHEUS.
PENNOD I
1 Serch Paid tu ag at Timotlieas ; 5 aV ffydd
ddiffuant oedd yn Timothëus, ac yn ei /am,
cCi nain : 6 ei annog ef i gyffroi rhoddiad
Duw oedd ynddo ef ; 8 ifod yn ddianwadal,
ac yn dd'ioddefgar mewn erlid : 13 ac i bar-
liâu, yn y voir athvawiaeth a ddysgasai
ganddo ef. 15 Ynghylch PhygUus a Her-
mogenes a cldod Onesiphorus.
PAUL, apostoi lesu Grist trwy
ewyllys Duw, yn ol addewid
y byAvyd, yr hwn sydd yng Nghrist
lesu,
2 At Timothëus, fy mab auAvyl :
"Gras, trugaredd, a thangnefedd.
oddi Avrth Dduv/ Dad, a Christ lesu
ein Harglwydd.
3 ^' Y mae gennyf ddiolch i Dduw,
*= yr hAvn yr ydwyf yn ei wasanaethu
o'm rhieni â chydwybod bur, mor
•^ddibaid y mae gennyf goffa am
danat ti yn fy ngweddiau nos a
dydd :
4 Gan fawr-ewyllysio dy weled,
gan gofio dy ddagrau, fel y'm
llanwer o lawenydd ;
5 Gan alw i'm cof y ffydd ddi-
ffuant sydd ynot ti, yr hon a drig-
odd yn gyntaf yn dy nain Lois, ac
K u 3
Anno
DOMINI
05.
y piiii. 1. 6,
10.
1 'I'hcBS. 3.
13
a 5. 23.
' V'-n. 1. 11,
17.
» 1 )at. 17.
14.
a 19. 10.
^ y.nod. 3.!.
£o.
loanl. 18.
1 loan 4.
l:i, 20.
Liat. 1. 6.
c Job 31.
24.
Ps. 62. 10.
Marc 10.
24.
8 Gr. an-
uadalwch
goliid.
d Luc 12.
21.
Jien. 5. 10.
lago 2. 5.
e Matt. 6.
I'O.
lAxc 12. 33.
a 16. 9.
fad. 12.
s 2 Tim. 1.
14.
Dat. 3. 3.
1' pen. 1.4
Ü.
a 4. 7.
2 Tim. 2.
16, 2J.
9 haddo.
■ 2 Tim. 2.
18.
Anno
DOMINI
__66.
l) Rhuf. 1. 8.
Eph. 1. 16.
c Act. 22. 3.
a 23. 1.
a 24. 14.
Khtif. 1. 9.
d 1 Tliess.
1.2.
a 3. 10.
Ffydd TìmotJièìis.
II. TIMOTHEUS, 11. Ei annog i ddiamvadahcch.
Anno
DOMINI
66.
e Act. 16. 1.
flThess. 5.
19.
1 Tim. 4.
1-L
B Rbuf. 8.
15.
i Ehuf. 1.
16.
1 1 Tim. 2.
1 Ehuf. 3.
20. a 0. 11.
Tit. 3. 5.
m Rhuf. 8.
28.
n Khuf. 16.
25.
Eph. 1. 4.
a 3. 11.
Tit. 1. 2.
1 Petr 1.
20.
o Ehuf. 16.
25,26.
Col. 1. 26.
P 1 Cor. 15.
54,55.
Heb. 2. 14.
q Act. <J. 15.
lTiin.2.7.
r Eph. 3. 1.
2 î/r ym-
ddiriedais.
• pea. 4. 8.
« pen. 3. 14.
u Rhuf. 2.
20. a 6. 17.
I Tit. 1. 9.
7 1 Tim. 1.
14.
• 1 Tim. 6.
20.
» pen. 4.
16.
10,
b pen. 4. 19.
e Act. 23.
20.
Eph. 6. 20.
3 gweil.
yn * dy fam Eunice ; a diammeu
gennyf ei bod ynot tithau hefyd.
6 O herwydd pa achos yr ydwyf
yn dy gofíäu H ail-ennyn dawn
Duw, yr hwn sydd ynot trwy ar-
ddodiad fy nwylaw i,
7 Canys ^ni roddes Duw i ni
yspryd ofn; ond yspryd nerth, a
chariad, a phwyll.
8 Am hynny ^na fydded arnat
gywilydd o 'dystiolaeth ein Har-
glwydd, nac o honof finnau ''ei
garcharor ef: eithr cyd-oddef di
gystudd â'r efengyl, yn ol nerth
Duw;
9 Yr hwn a'n hachubodd ni, ac
a'n galwodd â galwedigaeth sanct-
aidd, ' nid yn ol ein gweithredoedd
ni, ond "* yn ol ei arfaeth ei hun a'i
ras, yr hwn a roddwyd i ni yng
IsTghrist lesu, ° cyn dechreu y byd,
10 Eithr "a eglurwyd yr awrhon
trwy ymddangosiad ein Hiachawd-
wr lesu Grist, Pyr hwn a ddiddym-
modd angau, ac a ddug fywyd ac
anllygredigaeth 1 oleuni trwy yr
efengyl :
11 "^Vy hon y'm gosodwyd i yn
bregethwr, ac yn apostol, ac yn
athraw y Cenhedloedd.
12 ' Am ba achos yr ydwyf hefyd
yn dioddef y pethau hyn : ond nid
oes arnaf gywilydd: canys mi a wn
i bwy ^ y credais ; ac ^ y mae yn
ddiammeu gennyf ei fod ef yn abl
i gadw yr hyn a roddais atto erbyn
y dydd hwnnw.
13 ^Bydded gennyt ''flfurf ''yr
ymadroddion iachus, y rhai a glyw-
aist gennyf fi, ^ yn y íFydd a'r cariad
sydd yng Nghrist lesu.
14 ^ Y peth da a rodded i'w gadw
attat, cadw trwy yr Yspryd Glân,
yr hwn sydd yn preswylio ynom.
15 Ti a wyddost hyn, ddarfod ^i'r
rhai oil sydd yn Asia droi oddi
wrthyf fi ; o'r sawl y mae Phygèlus
a Hermogenes.
16 Rhodded yr Arglwydd drugar-
edd i ''dŷ Onesiphorus; canys efe
am Uonnodd i yn fynych, ac nid
oedd gywilydd ganddo ''fy nghad-
wyn i :
17 Eithr pan oedd yn Rhufain,
efe a'm ceisiodd yn ddiwyd iawn,
ac a'm cafodd.
18 Rhodded yr Arglwydd iddo
gael trugaredd gan yr Arglwydd
yn y dydd hwnnw: a maint a
wnaeth efe o wasanaeth yn Ephes-
us, " goreu y gwyddost ti.
— —
PENNOD II.
Ei annog ef i dd'iamcadalwch, ac i harhâu,
ac i wneuthur rhan gweinidog ffyddlawn yr
Arglwydd, gan gyfrannu gair Duw yn iavm,
a gochelyd siaradach ofer. 17 Am Hymenëus
a Phileius. 19 Bod sylfaen yr Arglwydd
yn sicr, 22 Y mae yn dysgu iddo beth
sydd i'w ochelyd, ac i'w ddilyn; a pha
/odd y gweddai i weinidog yr Arglioydd
ymddwyn.
TYDI gan hynny, fy mab, ym-
nertha yn y gras sydd yng
Nghrist lesu.
2 A'r pethau a glywaist gennyf
trwy lawer o dystion, traddoda y
rhai hynny i ddynion ifyddlawn, y
rhai a fyddant ^ gymmwys i ddysgu
eraill hefyd.
3 ^Tydi gan hynny goddef gys-
tudd, megis milwr da i lesu Grist.
4 Nid y w neb a'r sydd yn milwrio,
yn ymrwystro â negeseuau y bywyd
hwn ; fel y rhyngo fodd i'r hwn a'i
dewisodd yn filwr.
5 Ac '^od ymdrech neb hefyd, ni
choronir ef, onid ymdrech yn gyf-
reithlawn.
6 "^Y llafurAvr ^sydd yn Uafurio,
sydd raid iddo yn gyntaf ^ dderbyn
y ffrwythau.
7 Ystyria yr hyn yr ydwyf yn ei
ddywedyd ; a'r Arglwydd a roddo i
ti ddeall ym mhob peth.
8 Cofia gyfodi lesu Grist *o had
Dafydd, o feirw, yn ol fy efeng-
yl!:
9 Yn yr hon yr ydwyf yn goddef
cystudd ^hyd rwymau, fel drwg-
weithredwr; eithr gair Duw nis
rhwymir.
10 Am hynny syr ydwyf yn go-
ddef pob peth er mwyn yr ethol-
edigion, fel y gallont hwythau gael
yr iachawdwriaeth sydd yng Nghrist
lesu, gyd â gogoniant tragywyddol.
11 Gwir yw y gair: Canys ''os
buom feirw gyd âg ef, byw fyddwn
hefyd gyd âg ef:
12 ' Os dioddefwn, ni a deyrnaswn
gyd âg ef: ^oÿ, gwadwn ef, yntau
hefyd a'n gwad ninnau :
13 ^Os ym ni heb gredu, etto y
mae efe yn aros yn fiyddlawn : nis
gall efe ei wadu ei hun.
14 Dwg y pethau hyn ar gôf,
™gan ^orchymyn ger bron yr Ar-
glwydd, na ''byddo iddynt ymrys-
on ynghylch geiriau, yr hyn nid
yw fuddiol i ddim, ond i ddad-
ymchwelyd y gwrandawyr.
15 Bydd ddyfal i'tli osod dy hun
yn brofedig gan Dduw, yn weithiwr
Anno
DOMINI
66.
a 1 Tim. â
2.
Tit. 1. 9.
^ pen. 1. 8.
a 4. 5.
■ 1 Cor. 9.
d 1 Cor. 9.
10.
2 gan
lafurio.
S/od yn
gyfratmoq
o'rÿrwyùi^
e Ehuf. 1. 3,
4.
fEph.3. 1.
S Eph. 3. 13.
Col. L Í.4.
h Ehuf. G.
5,8.
2 Cor. 4. 10.
i Ehuf. 8.
IV.
1 Petr 4,
13.
k Blatt. \Q.
33.
Marc 8. 33.
1 Rhuf. 3.3.
a 9. Ö.
Num. 23.
IJ.
m 1 Tim. 5.
21. 11 ti. 13.
pen. 4. 1.
4 Mir-dysl-
iolaethti.
n 1 Tim. 6.
4.
Annogaethau Paul
II. TIMOTHEUS, III.
i Timoth'èus.
Anno
DOMINI
66
6 Ae& gywilr
ydd arno.
o 1 Tim. &
20.
P 1 Tîm. 1.
20.
"Î 1 Tim. 6.
21.
8 sail Duiv
yn sefyll
yn sicr.
r'siatt. 24.
24.
1 loan 2.
10.
» loan 10.
14, 27.
Edrych
Num. 16,
» Rhuf, 9.
21.
» Edrych
Es. 52. 11.
7 i waiih j/r
Arglwydd.
I pen. 3. 17.
r 1 Tim. 6.
11.
» 1 Tim. L
4. a 4. 7.
Tit. a 9,
» Tit 3. 2.
b 1 Tim. 3.
9.
Tit. 1. 9.
8 amynedd-
gar.
c Gal. 6. 1.
d Act. 8. 22.
»Gr.
ddejrúi.
2 Gr. ddaU
iwyd yn
garcharor-
ion, neu,
ynfyw.
» 1 Tim. 4.
1.
•.^ Petr3.3.
JuJaslS.
^difefl, yn iawn-gyfrannu gair y
gwirionedd.
16 Ond "halogedig ofer-sain, go-
chel : canys cynnyddii a wnant i
fwy o annuwioldeb.
17 A'u hymadrodd hwy a ysa fel
cancr: ac o'r cyfryw rai y mae
p Hymenëus a Philetus ;
18 Y rhai i o ran y gwirionedd
a gyfeiliornasant, gan ddywedyd
ddarfod yr adgyfodiad eisoes ; ac y
maent yn dadymchwelyd ifydd rhai.
19 Eithr y mae " "■ cadarn sail Duw
yn sefyll, a chanddo y sêl hon ; ' Yr
Arglwydd a edwyn y rhai sydd
eiddo ef. A, Phob un sydd yn
enwi enw Crist, ymadawed oddi
wrth anghyfiawnder.
20 Eithr mewn tŷ mawr nid oes
yn unig lestri o aur ac o arian, ond
liefyd o bren ac o bridd ; a * rhai i
barch, a rhai i ammharch.
21 "Fwy bynnag gan hynny a'i
glanhao ei hun oddi wrth y pethau
hyn, efe a fydd yn Uestr i barch,
wedi ei sancteiddio, ac yn gym-
mwys '^ i'r Arglwydd, ^ wedi ei ddar-
paru i bob gweithred dda.
22 Ond chwantau ieuengctid, íFo
oddi wrtliynt : a ^dilyn gyfiawnder,
íFydd, cariad, tangnefedd, gyd â'r
rhai sydd yn galw ar yr Arglwydd
0 galon bur.
23 Eithr ^gochel ynfyd ac an-
nysgedig gwestiynau, gan wybod
eu bod yn magu ymrysonau.
24 Ac *ni ddylai gwas yr Ar-
glwydd ymryson ; ond bod yn
dirion wrth bawb, ''yn athrawus,
yn ® ddioddefgar,
25 °Mewn addfwynder yn dysgu
y rhai gwrthwynebus ; i edrych ^ a
roddo Duw iddynt hwy ryw amser
edifeirwch i gydnabod y gwirion-
edd;
26 A bod iddynt ^ ddyfod i'r iawn
allan o fagl diafol, y rhai a ^ ddelid
ganddo wrth ei ewyllys ef.
PENNOÖ III.
1 Y mae yn ei ryhuddio ef am amseroedd hlin-
ion: 6 yn dangos jaa fath ydyw gelynion y
gwirionedd: 10 yn ei osod ei hun yn siampl
iddo ; 16 ac yn canmol yr ysgrythyr Ian.
GWYBYDD hyn hefyd, y daw
amseroedd enbyd ^ yn y dydd-
iau diweddaf.
2 Canys bydd dynion a'u serch
arnynt eu hunain, yn ariangar, yn
ymffrostwyr, yn feilchion, yn gabl-
wyr, yn anufuddion i rieni, yn an-
niolchgar, yn annuwiol,
3 Yn angharedig, ^ yn torri cyfam-
mod, yn ^enllibaidd, yn anghym-
hesur, yn anfwyn, yn ddiserch i'r
rhai da,
4 Yn fradwyr, yn waed-wŷllt, yn
chwyddedig, yn caru melus-chwant
yn fwy nag yn caru Duw ;
5 A chanddynt rith duwioldeb,
eithr *=wedi gwadu ei grym hi:
^ a'r rhai hyn gochel di.
6 Canys ®o'r rhai hyn y mae y
rhai sydd yn ymlusgo i deiau, ac yn
dwyn yn gaeth wrageddos llwythog
o bechodau, wedi eu harwain gan
amryw chwantau,
7 Yn dysgu bob amser, ac heb
allu dyfod un amser i wybodaeth y
gwirionedd.
8 ^ Eithr megis y safodd Jaunes
a Jambres yn erbyn Moses, felly
y mae y rhai hyn hefyd yn sefyll
yn erbyn y gwirionedd; s dynion
o feddwl llygredig, ^yn ^anghym-
meradwy o ran y flfydd.
9 Eithr nid ant rhagddynt ym
mhellach : canys eu hynfydrwydd
fydd amlwg i bawb, megis y bu yr
eiddynt hwythau.
10 Eithr Hi a * Iwyr-adwaenost fy
nysgeidiaeth, fy muchedd, fy ar-
faeth, ifydd, hir-ymaros, cariad,
amynedd,
11 Yr erlidiau, y dioddefiadau, y
rhai a ddigwyddasant i mi ''yn
Antiochia, ' yn Iconium, yn Lystra ;
pa erlidiau a ddioddefais : eithr
""oddi wrthynt oil y'm gwaredodd
yr Arglwydd.
12 lë, a " phawb a'r sydd yn ewyll-
ysio byw yn dduwiol yng Nghrist
lesu a erlidir.
13 Eithr drwg-ddynion a thwyll-
wyr a ant rhagddynt waethwaeth,
gan dwyllo, a chael eu twyllo.
14 Eithr aros di yn y pethau a
ddysgaist, ac a ymddiriedwyd i ti
am danynt, gan wybod ° gan bwy y
dysgaist ;
15 Ac i ti er yn fachgen wybod
yr ysgrythyr Ian, yr hon sydd abl
i'th wneuthur di yn ddoeth i iach-
awdwriaeth trwy y ffydd sydd yng
Nghrist lesu.
16 P Yr hoU ysgrythyr sydd wedi
ei rhoddi gan ysprydoliaeth Duw,
ac sydd fuddiol i athrawiaethu, i
argyhoeddi, i geryddu, i hyfforddi
mewn cyfiawnder :
17 Fel y byddo dyn Duw yn ber-
ffaith, wedi ei ^berffeithio i bob
gweithred dda.
Anno
DOMINI
66.
b Rhuf. 1.
31.
^ddiaflíaid.
c 1 Tim. 5.
8.
Tit. 1. IC.
d 2 Thess.
3.6.
e Matt. 23.
14.
Tit. 1. 11.
2 loan 10.
fEiod.7.
11.
8 1 Tim. 6.
5.
h Tit. 1. 16.
S anghnf-
arwydd.
'1 Tim. 4. 6.
4 ddiivyd-
ddilynaist.
k Act. 13.
45. ■
1 Act. 14. 2,
5, 19.
m 2 Cor. 1.
10.
n Pa. 34. 10.
Act. 14.22.
1 Thess. 3.
3.
o pen. 2. 2.
P 2 Petr 1.
20, 21.
S giifla ivn
ddurparu.
Cynglior difrifol Paul
II. TIMOTHEUS, IV.
i Timothëus.
Anno
DOMINI
. 66.
• 1 Tim. 6.
13.
pen. 2. 14.
2 dir-di/st-
iaJaeihu.
b Act. 10.
cl Tim. 1.
4. a 4. 7.
à pen. 1. 8.
a 2. 3.
e Act. 21.8.
Eph. 4. 11.
3 llawn-
hrifia.
> Phil. 2. 17.
8 Phil. 1.23.
2 Petr 1.
14.
h 1 Cor. 9.
2 1, 25.
Phil. 3. 14.
1 Tim. 6.
12.
' Ia«;o 1. 12.
1 Petr 5. 4.
< Cais
ddi/fod.
k Col. 4. 15.
l'hilem.24.
PENNOD IV.
1 Y mae yn ei annog i fod yn of alas ac yn
ddiwyd i gwblhau ei swydd : 6 yn ei ryhudd-
io nesed oedd ei farwolaeth ef: 9 yn ewyll-
ysio iddo ddyfod atto ef arfyrder : 14 yn ei
ryhuddio ef i ochelyd Alexander y gôf: 16
yn dangos iddo beth a ddigwyddasai iddo
wrth ei atteb cyntaf : 19 ac ar ol hynny y
mae yn dihennu.
^^'^R ydwyf fi gan hynny yn
X ^gorchymyn ger bron Duw,
a'r Arglwydd lesu Grist, ^yr hwn
a farna y byw a'r meirw yn ei ym-
ddangosiad a'i deyrnas ;
2 Pregetha y gair; bydd daer
mewn amser, allan o amser ; ar-
gyhoedda, cerydda, annog gyd â
phob hir-ymaros ac athrawiaeth.
3 Canys daw yr amser pryd na
ddioddefont athrawiaeth iachus ;
eithr yn ol eu chwantau eu hunain
y pentyrrant iddynt eu hunain
athrawon, gan fod eu clustiau yn
merwino ;
4 Ac oddi wrth y gwirionedd y
troant ymaith eu clustiau, ac "at
chwedlau y troant.
5 Eithr gwylia di ym mhob peth,
^ dioddef adfyd, gwna waith * efeng-
ylwr, ^ cyflawna dy weinidogaeth.
6 Canys ^myfì yr awrhon a ab-
erthir, ac amser ^fy ymddattodiad
i a nesaodd.
7 ^Mi a ymdrechais ymdrech deg,
mi a orphenais fy ngyrfa, mi a
gedwais y fíydd.
8 0 hyn allan rhoddwyd 'coron
cyfiawnder i'w chadw i mi, yr hon
a rydd yr Arglwydd, y Barnwr
cyfiawn, i mi yn y dydd hwnnw : ac
nid yn unig 1 mi, ond hefyd i bawb
a garant ei ymddangosiad ef.
9 ^Bydd ddyfal i ddyfod attaf yn
ebrwydd :
10 Canys ^Demas a'm gadawodd,
gan garu y byd presennol, ac a
aeth ymaith i Thessalonica ; Cres-
cens i Galatia, Titus i Dalmatia.
11 'Luc "yn unig sydd gyd â mi.
Cymmer ° Marc, a dwg gyd â thi :
canys buddiol yw efe i mi i'r wein-
idogaeth.
12 "Tychicus hefyd a ddanfonais
i Ephesus.
13 Y cochl a adewais i yn Troas
gyd â Carpus, pan ddelych, dwg
gyd â thi, a'r Uyfrau, yn enwedig y
memrwn.
14 P Alexander y gof copr a wnaeth
i mi ddrygau lawer : ^ taled yr Ar-
glwydd iddo yn ol ei weithredoedd:
15 Yr hwn hefyd gochel dithau ;
canys efe a safodd yn ddirfawr yn
erbyn ein ^ hymadroddion ni.
16 Yn fy atteb cyntaf ni safodd
neb gyd â mi, eithr pawb a'm gad-
awsant r mi a arcliaf ar Dduw
nas cyfrifer iddynt
17 Eithr yr Arglwydd a safodd
gyd â mi, ac a'm nerthodd ; fel
trwof fi y byddai y pregethiad yn
^Uawn hysbys, ac y clywai yr hoU
Genhedloedd : ac mi " a waredwyd
o enau y Hew.
18 A'r Arglwydd a'm gwared i
rhag pob gweithred ddrwg, ac a'm
ceidw i'w deyrnas nefol : i'r hwn
y hyddo gogoniant yn oes oesoedd.
Amen.
19 Aunerch ^Prisca ac Acwila, a
* ^ theulu Onesiphorus.
20 "Erastus a arhosodd yn Cor-
inth : ond ^ Trophimus a adewais
ym Miletus yn glaf.
21 ^Bydd ddyfal i ddyfod cyn
y gauaf Y mae Eubulus yn dy
annerch, a Phudens, a Linus, a
Clilaudia, a'r brodyr oil.
22 Yr Arglwydd lesu Qrhi fyddo
gyd a'th yspryd di. Gras fyddo
gyd â chwi. Amen.
If Yr ail epistol at Timothëus, yr esgob cyn-
taf a ddewiswyd ar eglwys yr Ephesiaid,
a ysgrifenwyd o Rufain, pan ddygwyd
Paul yr ail waith ger bron ^ Cesar Nero.
Anno
DOMINI
66.
iCol. 4. It
m pen. 1.15.
n Act. 15.
37.
o Act. 20. 4.
P 1 Tim. 1.
20.
1 Ps. 28. 4.
Dat. 18. 6.
5 Neu,
pregelh-
iadau.
6 gilflawn.
r Ps. 22. 21.
» Act. 18. 2.
t 2 Tim. 1.
16.
7 thy.
u Act. 19.
22.
X Act. 20. 4.
a 21. 29.
8 Cais
ddyfod.
9 ijr ym-
erandr
Aero.
1Î2S
• 1 Tim. 3.
16. a 6. 3.
^Mewn
góbaüh.
bNum. 23.
19.
c Rhuf. 16.
25.
2 Tim. 1.9,
10.
d 1 Thess.
2.4.
1 Tim. 1.
11.
e 2 Cor. 2.
13. a 7. 13.
a 8. 6, 16.
Gal. 2. 3.
fl Tim. 1.2.
e 2 Cor. 4.
13.
2Petrl.l.
3 ddiffygiol.
»> Act. 14.
23.
1 1 Tim. 3.
2, &c.
1 1 Cor. 4.
1,2.
I Lef. 10. 9.
m 1 Tim. 3.
lPetr5.2.
* y rhai da.
n 1 Tim. 1.
10. a 6. 3.
2 Tim. 1.
13. a 2. 2.
a 4. 3.
pen. 2. 1.
o 1 Tim. 1.
6.
<> I Tim. 6.
5.
EPISTOL PAUL YE APOSTOL AT
TITUS.
PENNOD I.
5 I ha beth y gadawyd Titus yn Greta. 6 Pa
gynhedd/au a ddylai fod mewn esgob. 11
Rhaid yw can safnau y rhai a ddyngant y
pethau ni ddylent: 12 a phafath wŷr ydynt.
PAUL, gwas Duw, ac apostol
lesu Grist, yn ol ffydd etliol-
edigion Duw, ac adnabyddiaeth y
gwirionedd, *yr hon sydd yn ol
duwioldeb ;
2^1 obaith bywyd tragywyddol,
yr hon a addawodd ^ y digelwyddog
Dduw " cyn dechreu y byd ;
3 Eithr mewn amseroedd pri'odol
efe a eglurhaodd ei air trwy breg-
ethu, ^ am yr hyn yr ymddiriedwyd
i mi, yn ol gorchymyn Duw ein
Hiachawdwr ;
4 At * Titus, *fy mab naturiol yn
ol s y flydd gyffredinol : Gras, tru-
garedd, a thangnefedd, oddi wrtli
Dduw Dad, a'r Arglwydd lesu
Grist ein Hiachawdwr ni.
5 Er mwyn hyn y'th adewais yn
Greta, fel yr iawn drefnit y pethau
sydd yn ^ol, ac ''y gosodit henur-
iaid ym mhob dinas, megis yr or-
deiniais i ti :
6 'Os yw neb yn ddiargyhoedd,
yn wr un wraig, a chanddo blant
ffyddlawn, heb gael y gair o fod
yn afradlon, neu yn anufudd :
7 Canys rhaid i esgob fod yn ddi-
argyhoedd, fel ^ goruchwyliwr Duw;
nid yn gyndyn, nid yn ddigilawn,
' nid yn wingar, ™ nid yn darawydd,
nid yn budr-elwa ;
8 Eithr yn llettŷgar, yn caru ^ da-
ioni, yn sobr, yn gyfiawn, yn sanct-
aidd, yn dymherus ;
9 Yn dai yn lew °y gair ffydd-
lawn yn ol yr addysg, fel y gallo
gynghori yn yr athrawiaeth iach-
us, ac argyhoeddi y rhai sydd yn
gwrth-ddywedyd,
10 Canys "y mae llawer yn anuf-
udd, yn ofer-siaradus, ac yn dwyll-
wyr meddyliau, yn enwedig y rhai
o'r enwaediad :
11 Y rhai y mae yn rhaid cau eu
safnau, p y rhai sydd yn dymchwelyd
tai cyfain, gan athrawiaethu y peth-
au ni ddylid, ^ er mwyn budr-elw.
12 ' Un o honynt h^vy eu hunain,
un o'u prophwydi hwy eu hunain, a
ddywedodd, Y Cretiaid sydd bob
amser yn gelwyddog, drwg fwyst-
filod, boliau ^ gorddiog.
13 Y dystiolaeth hon sydd wir.
Am ba achos argyhoedda hwy yn
llym, fel y byddont iach yn y
ffydd;
14 'Heb ddal ar chwedlau ludd-
ewaidd, a * gorchymynion dynion,
yn troi oddi wrth y gwirionedd.
15 "Pur yn ddiau yiu pob peth
fr rhai pur: eithr ^i'r rhai halog-
edig a'r di-ffydd, nid pur dim ;
eithr halogedig yw hyd yn nod eu
meddwl a'u cydwybod hwy.
16 Y maent yn proffesu yr ad-
waenant Dduw; eithr ^ar weith-
redoedd ei wadu y maent, gan fod
yn ffiaidd, ac yn anufudd, ac at
bob gweithred dda ^yn ''anghym-
meradwy.
PENNOD n.
1 Y mae yn hyfforddi Titus yn ei athrawiaeth,
ac yn eifuchedd. 9 Bhan gweision, a phob
math ar Gristionogion.
EITHR Uefara di y pethau a
weddo i * athrawiaeth iachus :
2 Bod o'r hynafgwŷr ^ yn sobr, yn
onest, yn gymhesur, yn iach yn
y fíydd, y'nghariad, mewn amyn-
edd :
3 Bod o'r '' hynaf-wragedd yr un
ffunud mewn ymddygiad fel y
gweddai i ^ sancteiddrwydd ; nid
yn ^enllibaidd, nid wedi ymrôi i
win lawer, yn rhoi athrawiaeth o
ddaioni :
4 Fel y gallont wneuthur y gwrag-
edd ieuaingc yn bwyllog, i garu
eu gwŷr, i garu eu plant,
5 Yn ^ sobr, yn ^ bur, yn gwarchod
gartref, yn dda, ''yn ddarostyng-
edig iV gwÿr priod, * fel na chabler
gair Duw. .
6 Y gwŷr ieuaingc yr un ffunud
cynghora i fod yn sobr :
7 ^Gan dy ddangos dy hun ym
mhob peth yn ensampl i weithred-
oedd da : a dangos, me^vn athraw-
iaeth, anllygredigaeth, gweddeidd-
dra, purdeb,
Anno
DOMINI
65.
r Act. 17.
28.
5 segurllyd.
» 1 Ti.m. 1.
4. a 4. 7.
t Col. 2. 22.
u Luc 11.
39, 40, 41.
Rhuf. 14.
14, 20.
1 Cor. 012.
a 10. 23, '25.
1 Tim. 4.
3,4.
X Rhuf. 14.
23.
7 2 Tim. 3.
5.
Judas 4.
z Rhuf. 1.
28.
2 Tim. 3.8.
6 anghyfar-
wyad.
a 1 Tim. 1.
10. a 6. 3.
2 Tim. 1.
13.
pen. 1. 9.
2 yn -wyl-
iadwrus.
b 1 Tim. 2.
p.
l'Petr3.3.
3 rai sanct-
aidd.
iddiajliaid.
6 bvrylloij.
6 ddiwair.
c 1 Cor. 14.
34.
Eph. 5. 22.
Col. 3. IS.
1 Pctr 3. 1.
d Rhuf. 2.
21.
1 Tim. 6. 1.
el 'Tim. 4.
12.
Hyfforddiadau i Titus.
TITUS, III
Cyfiawnhâd trivy ras.
Anno
DOMINI
65.
f 1 Tim. 6.
3.
E 1 Tim. 5.
14.
1 Petr 2.
12, 15.
a 3. 16.
h EpU. 6. 5.
i EpU. 5. 24.
k pen. 3. 4.
1 Col. 1. 22,
m 1 Cor. 1.
7.
I'hil. 3. 20.
n Gal. 1. 4.
a 2. 20.
o Exod. 15.
IG. a 19.5.
PEph.2. 10.
1 1 Tim. 4.
|l:i.
» Khuf. 13.
1.
1 Petr 2.
13.
b 2 Tim. 2.
i;4, 25.
e : Cor. 6.
11.
Eph. 2. 1.
Col. 3. 7.
1 Petr 4. 3.
8 ^Ymadrodd iachus, yr hwn ni
aller beio arno ; ^fel y byddo fr
hwn sydd yn y gwrthwyneb gywil-
yddio, heb ganddo ddim drwg i'w
ddywedyd am danoch chwi.
9 Cynghora ''weision i fod yn
ddarostyngedig i'w meistriaid eu
hun, ac i ryngu bodd iddynt 'ym
mhob peth; nid yn gwrth-ddy-
wedyd ;
10 Nid yn darn-guddio, ond yn
dangos pob ffyddlondeb da; fel
yr harddont athrawiaeth Duw ein
Hiachawdwr ym mhob peth.
11 Canys ymddangosodd ^ gras
Duw, yr hwn sydd yn dwyn iach-
awdwriaeth i bob dyn ;
12 Gan ein dysgu ni ^ i wadu an-
nuwioldeb a chwantau bydol, a
byw yn sobr, ac yn gyfiawn, ac yn
dduwiol, yn y byd sydd yr awrhon ;
13 ""Gan ddisgwyl am y gobaith
gwỳnfydedig, ac ymddangosiad go-
goniant y Duw mawr, a'n Hiach-
awdwr lesu Grist ;
14 "Yr hwn a'i rhoddes ei hun
drosom, i'n prynu ni oddi wrth bob
anwiredd, ac i'n puro ni iddo ei
hun °yn bobl briodol, ^awyddus i
weithredoedd da.
15 Y pethau hyn Uefara a chyng-
hora, ac argyhoedda gyd â phob
awdurdod. ^ Na ddiystyred neb di.
PENNOD III.
1 Y mae Paul yn hyfforddi Titus pa hethau a
ddysg, a pha hethau ni ddysg efe iddynt.
10 Am ochelyd heretic cyndyn, 12 Y mae
yn dangos iddo i ha fan, a pha bryd, y deuai
atto ef : ac felly y mae yn dihennu.
DWG ar gôf iddynt fod * yn ddar-
ostyngedig fr tywysogaethau
a'r awdurdodau, fod yn ufudd, fod
yn barod i bob gweithred dda,
2 Bod heb gablu neb, ^ yn anym-
laddgar, yn diriou, gan ddangos
pob addfwynder tu ag at bob dyn.
3 Canys •= yr oeddym ninnau hefyd
gynt yn annoethion, yn anufudd,
yn cyfeiliorni, yn gwasanaethu
chwantau ac amryw feluswedd, gan
fyw mewn drygioni a chenfigen, yn
ddigasog, yn casâu ein gilydd.
4 Eithr pan ymddangosodd *da-
ioni a ^chariad Duw ein Hachubwr
tu ag at ddyn,
5 ' Nid o weithredoedd cyfiawn-
der y rhai a ^vnaethom ni, eithr yn
ol ei drugaredd yr achubodd efe
nyni, trwy ^olchiad yr adenedig-
aeth, ac adnewyddiad yr Yspryd
Glân ;
6 sYr hwn a dywalltodd efe ar-
nom ni yn ^ helaeth, trwy lesu Grist
ein Hiachawdwr :
7 Fel, gwedi ein cyfiawnhâu trwy
ei ras ef, y'n gwneid yn etifeddion
^ yn ol gobaith bywyd tragywyddol.
8 Gwir yw y gair, ac am y pethau
hyn yr ewyllysiwn i ti fod yn daer,
fel y byddo ' i'r sawl a gredasant i
Dduw ofalu ar flaenori mewn
gweithredoedd da. Y pethau hyn
sydd dda a buddiol i ddynion.
9 Eithr '^gochel gwestiynau ffol,
ac achau, a chynhennau, ac ym-
rysonau ynghylch y ddeddf : canys
anfuddiol ydynt ac ofer.
10 ^ Gochel y dyn a fyddo heretic,
wedi un ac ail rybudd :
11 Gan wybod fod y cyfryw uu
wedi * ei ŵyrdroi, ac yn pechu, gan
fod yn ei ddamnio ei liunan.
12 Pan ddanfonwyf Artemas at-
tat, neu "Tychicus, bydd ddyfal i
ddyfod attaf i Nicopolis : canys yno
yr arfaethais auafu.
13 Hebrwng Zenas y cyfreithiwr,
ac "^ Apòlos, yn ddiwyd ; fel na
byddo arnynt eisieu dim.
14 A dysged "yr eiddom ninnau
flaenori mewn gweithredoedd da
i angenrheidiau, fel na byddont
p yn ddiffrwyth.
15 Y mae yr lioll rai sydd gyd â
mi yn dy annerch. Annerch y rhai
sydd yn ein earn ni yn y ffydd.
Gras fyddo gyd â chwi oil. Amen.
IT At Titus, yr esgob cyntaf a ddewiswyd
ar eglwys y Cretiaid, yr ysgrifenwyd o
Nicopolis ym Macedonia.
Anno
DOMINI
65.
d pen. 2. 11.
2 dŷn-serch
Duw ein
Hiachawd-
wr.
e Khuf. 3.
20. a 9. IL
a 11. 6.
Eph. 2. 4,
9.
2 Tim. 1.9.
{ loan 3. 3,
5.
Eph. 5. 2C.
8 Ezeo. 36.
25.
Act. 2. 33.
Khuf. 5. 5.
SGr.
oludog.
t Khuf. 3.
24.
i ad. 14.
k 1 Tim. 1.
4. 2 Tim.
2.23.
1 Jlatt. 18.
17.
Khuf. 16.
17.
2 Thess. 3.
6,14.
2 loan 10.
4 ei ddym-
chwelÿd,
m Act. 20.
4.
2 Tim. 4.
12.
n Act. 18.
24-
oad.8.
P Phil. 1.
11. a 4. 17.
2 Petr 1.8.
Anno •
DOMINI
64.
• Eph. 3. 1.
a 4.1.
2 Tim. 1.8.
b Col. 4. 17,
c Phil. 2.
25.
d Khuf. 16.
5.
eEph.l.lC.
1 Thees. 1.
2.
2 Thess. 1.
3.
f Eph. 1.15.
Col. 1. 4.
8 1 Thess.
2.6.
EPISTOL SANT PAUL AT
PHILEMON.
b Ool. 4. 9.
1 1 Cor. 4.
15.
Gftl. 4. 19.
4 r mae yn ijeych ganddo glyiced am Jfydd a
chariad Philemon; 9 ac yn dymuno arno
faddeu Pw was Onesimus, 12 a'i gymmeryd
ef adref yn garedig drachefn.
PAUL, ' carcharor Crist lesu, a'r
brawd Timothëus, at Philemon
ein hanwylyd, a'n cyd-weithiwr,
2 Ac at Apphia ein hanwylyd, ac
at ^ Archippus •= ein cyd-filwr, ac at
^ yr eglwys sydd yn dy dŷ di :
3 Gras i chwi, a thangnefedd,
oddi wrth Dduw ein Tad, a'r Ar-
glwydd lesu Grist.
4 ^ Yr wyf yn diolch i'm Duw, gan
wneuthur coffa am danat yn was-
tadol yn fy ngweddiau,
5 ^Wrth glywed dy gariad, a'r
fíydd sydd gennyt tu ag at yr Ar-
glwydd lesu, a thu ag at yr holl
saint ;
6 Fel y gwneler cyfranniad dy
ftydd di yn nerthol, tr^vy adnabod
pob peth daionus a'r sydd ynoch
chwi yng Nghrist lesu.
7 Canys y mae gennym lawer o
tawcnydd a diddanwch yn dy gar-
iad di,- herwydd bod ymysgaroedd
y saint wedi eu Uonni trwot ti,
frawd.
8 0 herwydd paham, ^ er bod gen-
nyf hyfdra lawer yng Nghrist, i or-
chymyn i ti y peth sydd weddus ;
9 Etto o ran cariad yr ydwyf yn
hytrach yn attolwg, er fy mod yn
gyfryw un a Phaul yr hynafgwr,
ac yr awrhon hefyd yn garcharor
lesu Grist.
10 Yr ydwyf yn attolwg i ti dros
fy mab ^ Onesimus, * yr hwn a gen-
hedlais i yn fy rhwymau :
11 Yr hwn gynt a fu i ti yn an-
fuddiol, ond yr awrhon yn fuddiol i
ti ac i minnau hefyd ;
12 Yr hwn a ddanfonais dra-
chefn : a derbyn dithau ef, yr hwn
yw fy ymysgaroedd i :
13 Yr hwn yr oeddwn i yn ewyll-
ysio ei ddal gyd â mi, ""fel drosot
ti y gwasanaethai efe fi yn rhwym-
au yr efengyL
14 Eithr heb dy ^feddwl di ni
ewyllysiais wneuthur dim ; ^ fel na
byddai dy ddaioni di megis o ang-
henraid, ond o fodd.
15 Canys ysgatfydd er mwyn hyn
yr ymadawodd dros amser, fel y
derbynit ef yn dragywydd ;
16 Nid fel gwas bellach, eithr
uwch law gwas, yn frawd anwyl, yn
enwedig i mi ; eithr pa faint mwy
i ti, yn y cnawd ac yn yr Arglwydd
hefyd?
17 Os wyt ti gan hynny yn fy
nghymmeryd i yn ^gydymmaith,
derbyn ef fel myíL
18 Ac OS gwnaeth efe ddim cam â
thi, neu os yw yn dy ddyled, cyfrif
hynny arnaf fi ;
19 Myfi Paul a'i hysgrifenais â'm
Haw fy hun, myfi a'i talaf : fel na
ddywedwyf wrthyt, dy fod yn fy
nyled i ym mhellach am danat dy
hun hefyd.
20 le, frawd, gad i mi dy fwyn-
hâu di yn yr Arglwydd : llonna fy
ymysgaroedd i yn yr Arglwydd.
21 "^ Gan hyderu ar dy ufudd-dod
yr ysgrifenais attat, gan wybod y
gwnei, le, fwy nag yr wyf yn ei
ddywedyd.
22 Heb law hyn hefyd, parottoa i
mi letty: canys °yr ydwyf yn go-
beithio Urwy eich gweddiau chwi
y rhoddir fi i chwi.
23 Y mae yn dy annerch, ^Epa-
phras, fy nghyd-garcharor yng
Nghrist lesu;
24 iMarc, ' Aristarchus, "Demas,
Luc, fy nghyd-weithwyr.
25 Gras ein Harglwydd lesu
Grist fi/ddo gyd â'ch yspryd chwi.
Amen.
H At Philemon yr ysgrifenwyd o Kufaiu,
gyd a'r gwas Onesimus.
Anno
DOMINI
G4.
k 1 Cor. 16.
17.
PbiL 2. 30.
2 gijnghor.
Cor. 9. 7.
3 gt/fraa-
nog.
m 2 Cor. 7.
16.
n Phil. 1.25.
a 2. 24.
o 2 Cor. 1.
11.
P Col. 1. 7.
a 4. 12.
q Act. 12.
12.
r Act. 19.
29.
• Cul. 4. 14.
Anno
DOMINI
64.
I Nnm. 12.
b Gal. i. 4.
c loan 15.
15.
d Ps. 2. 8.
Matt. 21.
38.
e loan 1. 3.
1 Cor. 8. 6.
Col. 1. 16.
f 2 Cor. 4. 4.
Col. 1. 15.
Bloan 1. 4.
Col. 1. 17.
Dat. 4. 11.
h pen. 9.12,
14, 26.
I Ps. 110. 1.
Kph. 1. 211.
pen. 10. 12.
kEph.1.21.
Phil. 2. ii,
10.
i Ps. 2. 7.
Act. 13. 33.
pen. 5. 5.
m 2 Sam. 7.
14.
1 Chron.
22. 10.
Ps. 89. 26,
27.
2 Pan
ddycco
draehefny.
n Rhuf. 8.
29.
o Ps. 97. 7.
3 Gr. wrth.
V Ps. 104. 4.
IPs. 45. 6, 7.
iGr.i
tiniondeb.
EPISTOL PAUL YB APOSTOL AT YB
HEBREAID.
r Ps. 102.
25, &c.
» Es. 34. 4.
a .51. (5.
2 Petr 3. 7,
10.
PENNOD I.
1 Duio yn y dyddiau, diweddaf a le/arodd
ivrthym ni Irwy ei Fab ei hun ; 4 yr hwn,
o ran ei herson a'i sioydd, sydd yn rhagori
ar yr angelion. 14 Swydd yr angelion.
DÜW, wedi iddo lefaru lawer
gwaith a *llawer modd gynt
wrth y tadau trwy y propliwydi,
^yn y dyddiau diweddaf hyn ''a
lefarodd wrthym ni yn ei Fab ;
2 d Yj. }^^yn a wnaeth efe yn eti-
fedd pob peth, " trwy yr liwn hefyd
y gwnaeth efe y bydoedd :
3 'Yr hwn, ac efe yn ddisgleirdeb
ei ogoniant ef, ac yn wir lun ei ber-
son ef, ac ^yn cynnal pob beth
trwy air ei nerth, '^wedi puro ein
pechodau ni trwyddo ef ei hun, *a
eisteddodd ar ddeheulaAV y Mawr-
edd yn y goruwch-leoedd ;
4 Wedi ei wneuthur o hynny yn
well na'r angelion, o gymmaint ag
^ yr etifeddodd efe enw mwy rhag-
orol na hwynt-hwy.
5 Canys wrth bwy o'r angelion y
dywedodd efe un amser, ^Fy mab
ydwyt ti ; myfi heddyw a'th gen-
hedlais di? A thrachefn, "»Myfl a
fyddaf iddo ef yn Dad, ac efe a
fydd i mi yn Fab ?
6 '^ A thrachefn, pan y w yn dwyn
" y Cyntaf-anedig i'r byd, y mae yn
dywedyd, °Ac addoled holl angel-
ion Duw ef.
7 Ac ^am yr angelion y mae
yn dywedyd, ^Yr hwn sydd yn
gwneuthur ei angelion yn yspryd-
ion, a'i weinidogion yn fflam dan.
8 Ond wrth y Mab, i Dy orsedd-
faingc di, O Dduw, si/dd yn oes
oesoedd : teyrn-wialen * uniondeb
yw teyrn-wialen dy deyrnas di.
9 Ti a geraist gyfiawnder, ac a
gaseaist anwiredd: am hynny y'th
enneiniodd Duw, se/ dy DduAV di,
ag olew gorfoledd tu hwnt i'th
gyfeillion.
10 Ac, 'Tydi yn y dechreuad, Ar-
glwydd, a sylfaenaist y ddaear; a
gwaith dy ddwylaw di yw y nef-
oedd :
11 ^Hwynt-hwy a ddarfyddant ;
ond tydi sydd yn parhâu ; a hwynt-
hwy oil fel dilledyn a heneiddiant ;
angelion
12 Ac megis gwisg y plygi di
hwynt, a hwy a newidir : ond tydi
yr un ydwyt, a'th flynyddoedd ni
phallant.
13 Ond wrth ba un o'r
y dywedodd efe un amser, * Eistedd
ar fy neheulaw, hyd oni osodwyf dy |
elynion yn droed-faingc i'th draed ? j
14 ""Onid ysprydion gwasanaeth-
gar ydynt hwy oil, wedi eu danfon
i wasanaethu er mwyn y rhai a
gânt etifeddu iachawdwriacth ?
PENNOD II.
1 Y dylem nifod yn ufudd i Grist lesu; 5 gan
fod yn wiw ganddo ef gymmeryd ein natur-
iaeth ni arno, 14 fel yr oedd yn anghenraid,
AM hynny y mae yn rhaid i ni
J\. ddal yn well ar y pethau a
glywsom, rhag un amser i ni ^eu
gollwng hiuy i golli,
2 Canys os bu gadarn y gair *a
lefarwyd trwy angelion, ac os der-
byniodd ''pob trosedd ac anufudd-
dod gyfiawn daledigaeth ;
3 '=Pa fodd y diangwn ni, os esgeul-
uswn iachawdwriacth gymmaint,
^ yr hon, wedi dechreu ei thraethu
trwy yr Arglwydd, 'a sicrhâwyd i
ni gan y rhai ai clywsant ef: j
4 ^A Duw hefyd yn cyd-dystiol-
aethu, trwy arwyddion a rhyfedd-|
odau, ac amryw nerthoedd, a
" ° doniau yr Yspryd Glân, yn ol ei
ewyllys ei hun?
5 Canys nid i'r angelion y daros-
tyngodd efe ^ y byd a ddaw, am yr
hwn yr ydym yn Uefaru.
6 Eithr un mewn rhyw fan a dyst-
iolaethodd, gan ddywedyd, 'Pa beth
yw dyn, i ti i feddwl am dano ? neu
fab dyn, i ti i ymweled ag ef ?
7 Ti a'i gwnaethost ef ychydig
*îs na'r angelion; it gogoniaut ac
anrhydedd y coronaist ti ef, ac a'i
gosodaist ef ar weithredoedd dy
ddwylaw :
8 ''Ti a ddarostyngaist bob peth
dan ei draed ef. Canys wrth ddaros-
twng pob peth iddo, ni adawodd efe
ddim heb ddarostwng iddo. Ond yr
awrhon ' nid ydym ni etto yn gweled
pob peth wedi eu darostwng iddo.
9 Eithr yr ydym ni yn gweled lesu,
"" yr hwn a wnaed ychydig yn is na'r
Anno
DOMINI
34.
t Ps. no. i,
ad. 3.
u Ps. 34. 7.
a 91. 11.
a 103. 20,
21.
Dan. 7. lOv
3Iatt. 18.
10.
2Gr.
oUwngfei
llestri can-
drijll.
a Act. 7. 53^
Gal. 3. 19.
b Deut. 27.
26.
c pen. 12,
25.
d Matt. 4.
17.
Marc 1. 14.
e Luc 1. 2.
f Marc 16.
20.
Act. 14. 3.
8 1 Cor. 12.
4,7,11.
b pen. 6. 5.
2 Petr 3.
13.
i Ps. S. 4,
&c.
4 amser yn
k 1 Cor. 15.
27.
Eph. 1. 22.
pen. 1. 13.
1 1 Oor. 15.
25.
j mrhil.2.7,
8,9.
Darostyngiad Crist.
HEBREAID, III.
Y perygl o anyhrcdiniaeth.
Anno
DOMINT
64.
0 trvjy dd'i-
oddef.
n Act. 2. 33.
o loan 12.
32.
Rhuf. 5.
18.
P Rhuf. 11.
36.
<! pen. 5. Í).
r Act. 3. 15.
a 5. 31.
• pen. 10.
10, 14.
t Act. 17. 26.
" Ps. 22. 22,
25.
6 ÿ cancif
emynau
i ti.
I P3. 18. 2.
r Es. 8. 18.
» loan L 14.
Phil. 2. 7.
» 1 Cor. 15.
54,55.
Col. 2. 15.
2 Tim. 1.
10.
b Rhuf. 8.
15.
TGr. nid
ywyn
cymmeryd
gafael ar
angelion,
eilhr ar
had Abra-
ham y
mae efe yn
cymmeryd
gafael.
« pen. 4. 15.
a 5. 1. 2.
«Phil. 3. 14.
b Rhuf. 15.
8.
pen. 4. 14.
a 6. 20.
a 8.1.
a 9. 11.
i gwnaeth,
1 Sam. 12.
6.
jc Num. 12.7.
, <iZech.6.12.
Matt. 16.
18.
angelion, ^o herwydd dioddef marw-
olaeth, ° wedi ei goroni â gogoniant
ac anrhydedd : fel trwy ras Duw y
profai efe farwolaeth "dros bob dyn.
10 Canys gweddus oedd iddo ef,
pq herwydd yr hwn y mae pob
peth, a thrwy yr hwn y mae pob
peth, wedi iddo ddwyii meibion
lawer i ogoniant, iberffeithio 'Ty-
wysog eu hiachawdwriaeth hwy trwy
ddioddefiadau.
11 Canys *yr hwn sydd yn sanct-
eiddio, a'r rhai a sancteiddir, 'o'r
un y maent oil. Am ba achos nid
yw gywilyddus ganddo eu galw
hwy yn frodyr ;
12 Gan ddywedyd, '^Myfi a fyneg-
af dy enw di i'm brodyr ; y'nghanol
yr eglwys ^ y'th folaf di.
13 A thrachefn, ^Myfi a fyddaf
yn ymddiried ynddo. A thrachefn,
yWele fi a'r plant a roddes Duw
i mi.
14 Oblegid hynny, gan fod y plant
yn gyfrannogion o gig a gwaed,
^yntau hefyd yr un modd a fu
gyfrannog o'r un pethau ; ^ fel trwy
farwolaeth y dinystriai efe yr hwn
oedd a nerth marwolaeth ganddo,
hynny y w, diafol ;
15 Ac y gwaredai hwynt, y rhai
''trwy ofn marwolaeth oeddynt dros
eu holl fywyd dan gaethiwed.
16 Canys ^ ni chymmerodd efe
natvTiaeth angelion ; eithr had Ab-
raham a gymmerodd efe.
17 Am ba achos y dylai efe ym
mhob peth fod yn gyffelyb iV frod-
yr; fel y byddai ''drugarog ac Arch-
offeiriad ffyddlawn, mewn pethau
yn perthyn i Dduw, i wneuthur
cymmod dros bechodau y bobl.
18 Canys yn gymmaint a dioddef o
liono ef, gan gael ei demtio, efe a ddi-
chon gynnorthwyo y rhai a demtir.
PENNOD III.
1 Bod Crist yn rhagori ar Moses : 7 am hynny
oni chredwn ni iddo ef, yr ydym yn haeddu
ychwaneg gospedigaeth na'r Israeliaid giorth-
nysig.
O HERWYDD paham, frodyr
sanctaidd, cyfrannogion o'r
* galwedigaeth nefol, ystyriwch ^ A-
postol ac Arch-offeiriad ein cyffes
ni, Crist lesu ;
2 Yr hwn sydd fifyddlawn i'r hwn
a'i ^hordeiniodd ef, megis ag y hu
" Moses yn ei holl dy ef
3 Canys fe a gyfrifwyd hwn yn
haeddu mwy gogoniant na Moses,
o gymmaint ag '^y mae yr hwn a
adeiladodd y tỳ yn cael mwy o
barch na'r tŷ.
4 Canys pob tŷ a adeiledir gan
ryw un; ond ^yr hwn a adeilad-
odd bob peth yiv Duw,
5 A Moses yn wir a fu ffydd-
lawn yn ei holl dy megis gwas,
er tystiolaeth i'r pethau oedd i'w
llefaru ;
6 Eithr Crist, megis Mab ar ei dy
ei hun: Hf yr hwn ydym ni, ^os
nyni a geidw ein hyder a gorfoledd
ein gobaith yn sicr hyd y diwedd.
7 Am hynny, megis y mae yr Ys-
pryd Glân yn dywedyd, ^'Heddyw,
OS gwrandêwch ar ei leferydd ef,
8 Na chaledwch eich calonnau,
megis yn y cyffroad, yn nydd y
profedigaeth yn y diffaethwch :
9 Lie y temtiodd eich tadau
fyfi, y profasant fi, ac y gwelsant
fy ngweithredoedd ddeugain mlyn-
edd.
10 Am hynny y digiais wrth y
genhedlaeth honno, ac y dywedais,
Y maent bob amser yn cyfeiliorni
yn eii calonnau ; ac ni adnabuant
iy ffyrdd i :
11 Fel y tyngais yn fy Hid, "na
chaent ddyfod i mewn i'm gor-
phwysfa.
12 Edrychwch, frodyr, na byddo
un amser yn neb o honoch galon
ddrwg anghrediniaeth, gan ymadaw
oddi wrth Dduw byw.
13 Eithr cynghorwch eich gilydd
bob dydd tra y gelwir hi Heddyw ;
fel na chaleder neb o honoch trwy
dwyll pechod.
14 Canys fe a'n gwnaed ni yn
gyfrannogion o Grist, 'os daliwn
ddechreuad ein hyder yn sicr hyd
y diwedd ;
15 Tra y dywedir, ''Heddyw, os
gwrandêwch ar ei leferydd ef, na
chaledwch eich calonnau, megis yn
y cyffroad.
16 Canys rhai, wedi gwrandaw, a!i
digiasant ef: ond nid pawb a'r a
ddaethant o'r Aipht trwy Moses.
17 Ond wrth bwy y digiodd efe
ddeugain mlynedd? onid wrth y
rhai a bechasent, ' y rhai y syrth-
iodd eu cyrph yn y diffaethwch ?
18 Ac ""wrth bwy y tyngodd efe,
na chaent hwy fyned i mewn i'w
orphwysfa ef? onid wrth y rhai *m
chredasant ?
19 Ac yr ydym ni yn gweled na
allent hwy fyned i mewn o her-
Avydd anghrediniaeth.
Anno
DOMINI
64.
e Eph. 2. 10.
fl Cor. 3.
16. 11 6. 10.
2 Cor. 0.1 6.
Eph. 2. 21,
22.
1 Tim. 3.
15.
1 Pctr 2. 5.
s ad. 14.
Matt. 24.
13.
Rhuf. 5. 2.
pen. 6. 11.
h ad. 15.
Ps. 95. 7.
pen. 4. 7.
3Gr.oi
Clitlt.
k ad. 7.
I Num. 14.
22, 29, &c.
a 26. 65.
Judas 5.
m Num. 14.
30
Uéut.1.34,
35.
inidvfudd-
hasanl f
1133
Am orphwysfa y saint.
HEBREAID, IV.
Offeiriadaeth Crist.
2 hregeth-
wyd.
3 o herwydd
uad oedd-
vntwedieu
liuno Irivg
fydd i'w
glywed.
a Ps. 95. 11.
b Gen. 2. 2.
Exud. 31.
17.
< ÿr efengyl
yn.
5 anufzidd-
dod.
c Ps. 95. 7.
pen. 3. 7.
6Sef,
Joiua.
1 gadw sab-
baih.
8 onu/MfZd-
dod.
<» 2 Cor. 10.
4,5.
e Hiar. 5. 4.
f Dat. 1. 16.
a 2. 16.
PENNOD IV.
1 Trwy ffydd y mae cael gorphioysfa y Crist-
ionogion. 12 Galla gair Duw. 14 Trwy ein
Harch-ofeiriad lesu. Mob Duw, yr liwn oedd
heb iechod, ond nid heb ei loendid, 16 y mae
i ni gyrchu yn hŷf at orsedd-faingc y gras.
OFNWN gan hynny, gan fod
addewid wedi ei adael i ni i
fyned i mewn i'w orphwysfa ef,
rhag bod neb o honoch yn debyg
i fod yn ol.
2 Canys i ninnau y pregethwyd
yr efengyl, megis ag iddynt hwy-
thau : eithr y gair a ^ glybuwyd ni
bu fuddiol iddynt hwy, ^am nad
oedd wedi ei gyd-dymheru â fíydd
yn y rhai a'^ clywsant.
3 Canys yr ydym ni, y rhai a
gredasom, yn myned i mewn i'r
orphwysfa, megis y dywedodd efe,
" Fel y tyngais yn fy llid, Os ant i
mewn I'm gorphwysfa i : er bod y
gweithredoedd wedi eu gwneuthiir
er seiliad y byd.
4 Canys efe a ddywedodd mewn
man am y seithfed dydd fel hyn ;
^A gorphwysodd Duw y seithfed
dydd oddi wrth ei hoU weithred-
oedd.
5 Ac yma drachefn, Os ant i mewn
i'm gorphwysfa i.
6 Gan hynny, gan fod hyn wedi
ei adael, fod rhai yn myned i mewn
iddi, ac nad aeth y rhai y pregeth-
wyd *yn gyntaf iddynt i mewn, o
herwydd ^ anghrediniaeth ;
7 Trachefn, y mae efe yn pennu
rhyw ddiwrnod, gan ddywedyd yn
Dafydd, *=Heddyw, ar ol cymmaint
o amser; megis y dywedir, Hedd-
yw, OS gwrandêwch ar ei leferydd
ef, na chaledwch eich calonnau.
8 Canys pe dygasai ^ Jesus hwynt
i orphwysfa, ni soniasai efe ar ol
hynny am ddiwrnod arall.
9 Y mae gan hynny ' orphwysfa
ctto yn ol i bobl Dduw.
10 Canys yr hwn a aeth i mewn
i'w orphwysfa ef, hwnuw hefyd a
orphwysodd oddi wrth ei weithred-
oedd ei huu, megis y gimiaeth Duw
oddi wrth yr eiddo yntau.
11 ByddAvn ddyfal gan hynny i
fyned 1 mewn i'r orphwysfa hon-
no, fel na syrthio neb yn ol yr un
siampl o * anghrediniaeth.
12 Canys ^bywiol yw gair Duw,
a nerthol, a '^Uymmach nag uu
cleddyf ^dau-finiog, ac yn cyrhaedd-
yd trwodd hyd wahaniad yr enaid
a'r yspryd, a'r cymmalau aV mer ;
ac ^yn barnu meddyliau a bwriad-
au y galon.
13 Ac ^nid oes greadur anamlwg
yn ei olwg ef : eithr pob peth sydd
yn noeth ac yn agored i'w lygaid
ef am yr hwn yr ydym yn son.
14 Gan fod wrth hynny i ni ' Arch-
offeiriad maAvr, ''yr hwn a aeth fr
nefoedd, lesu Mab Duw, 'glynwn
yn ein proffes.
15 Canys ™nid oes i ni Arch-
offeiriad heb fedru cyd-ddioddef
gyd â'n gwendid ni ; ond ° wedi
ei demtio ym mhob peth yr un
fíìinud a ninnau, ° etto heb bechod.
16 Am hynny ^awn yn hyderus
at orsedd-faingc y gras, fel y der-
byniom drugaredd, ac y caflfom ras
^ yn gymmorth cyfamseroL
PENNOD V.
1 Awdurdod a braint offeiriadaeth ein Eachub-
wr. 11 Y mae efe yn beio arnynt, am eu
bod mar esgeulus ac mor dd'iwybod yn y
pethau hynny.
CANYS pob arch-oíFeiriad wedi
ei gymmeryd o blith dynion,
* a osodir dros ddynion ^* yn y peth-
au sydd tu ag at Dduw, fel yr off-
rymmo roddion ac aberthau dros
bechodau :
2 "^Yr hwn a ddichon ^dosturio
wrth y rhai sydd mewn anwybod-
aeth ac amryfusedd ; am ei fod
•^ yntau hefyd wedi ei amgylchu â
gwendid.
3 Ac ^ o achos hyn y dylai, megis
dros y bobl, felly hefyd drosto ei
hun, offrymmu dros bechodau.
4 ^Ac nid yw neb yn cymmeryd
yr anrhydedd hwn iddo ei hun, ond
yr h^v^l a alwyd gan Dduw, megis
s Aaron.
5 ^ Felly Crist hefyd nis gogon-
eddodd ei hun i fod yn Arch-
offeiriad ; ond yr hwn a ddywed-
odd wrtho, ' Tydi yw fy Mab ; myfi
heddyw a'th genhedlais di.
6 Megis y mae ja dywedyd mewn
lie arall, '^Offeiriad wyt ti yn dra-
gywydd yn ol urdd Melchisedec.
7 Yr hwn yn nyddiau ei gnawd,
gwedi iddo, Urwy lefain cryf a
dagrau, "'offi-wm gweddiau ac er-
fyniau at yr hwn ''oedd abl i'w
achub ef oddi wrth farwolaeth, a
chael ei wrandaw ^"yn yr hyn a
of n odd ;
8 Er ei fod yn Fab, a ddysgodd
Pufudd-dod trwy y pethau a ddi-
oddefodd :
9 Ac "^wedi ei berffeithio, efe a
Yperygl
HEBREAID, VI.
o wrtlig Iliad.
Anno
DOMINI
64.
4 achoe.
r jratt. 13.
15.
»1 Cor. 3.1,
2,3.
1 1 Cor. 14.
20.
Eph. 4. 14.
C mejon
oedran.
» Phil. 3. 13,
14.
peu. 5. 12.'
^ ymatlrodd
dechreiiad
Crist, neu,
egwydd-
Orion
afhraw-
iaeth Crist.
b pen. 9. 14.
c Act. 18.21.
d Matt. 12.
31,32.
pen. 10. 26.
2 Petr 2.
21.
1 loan 5.
16.
e loan 4. 10.
f pen. 2. Ö.
3 leneyithvr
yn siampl.
' iddynt.
wnaethpwyd yu *Awdur iachawd-
wriaeth dragywyddol i'r rhai oil a
ufuddhâut iddo ;
10 Wedi ei gyfenwi gan Dduw
yn Arcb-offeiriad yn ol urdd Mel-
chisedec.
11 Am yr hwn y mae i ni lawer i'w
dywedyd, ac anhawdd en traethu,
0 achos eich bod chwi "^yn hwyr-
drwm eich clustiau.
12 Canys lie dylech fod yn athraw-
on o ran amser, y mae arnoch
drachefn eisieu dysgn i chwi beth
ydyw egwyddorion dechreuad ym-
adroddion Duw : ac yr ydych yn
rhaid i chwi wrth *laeth, ac nid
bwyd cryf.
13 Canys pob un a'r sydd yn ym-
arfer â llaeth, sydd anghynnefin â
gair cyfiawnder ; canys * maban y w.
14 Eithr bwyd cryf a berthyn i'r
rhai ^perffaith, y rhai o herAvydd
cynnefindra y mae ganddynt syn-
wyr wedi ymarfer i ddosparthu
drwg a da.
PENNOD VI.
1 Tmae yn eu cynghori hwy na cliilient oddi
icrlh y ffydd ; 11 ond bod yn dd'ianwadal,
12 yn ddiwyd, ac yn ddwddefgar i ddisgwyl
wrth Dduw, 13 am fod Duw yn sicr yn ei
addewid.
AM hynny, "gan roddi heibio yr
_ 2ymadrodd sydd yn dechreu
rhai yng Nghrist, awn rhagom at
berffeithrwydd ; heb osod i lawr
drachefn sail i edifeirwch oddi wrth
^ weithredoedd meirwon, ac i flydd
tu ag at Dduw,
2 I athrawiaeth bedyddiadau, ac
arddodiad dwylaAv, ac adgyfodiad
y meirw, a'r farn dragywyddol,
3 A hyn a wnawn, '^os caniattâ
Duw.
4 Canys * ammhosibl yw i'r rhai a
oleuwyd unwaith, ac a brofasant * y
rhodd uefol, ac a wnaethpwyd yn
gyfrannogion o'r Yspryd Glân,
5 Ac a brofasant ddaionus air
Duw, a nerthoedd ^y byd a ddaw,
6 Ac a syi'thiant ymaith, ymad-
newyddu drachefn i edifeirwch ;
gan eu bod yn ail groeshoeHo idd-
ynt eu hunain Fab Duw, ac yn ei
^ osod yn watwar.
7 Canys y ddaear, yr hon sydd
yn yfed y gwlaAV sydd yn mynych-
ddyfod arni, ac yn dwyn llysiau
cymmwys i'r rhai y llafurir hi * gan-
ddynt, sydd yn derbyn bendith gan
Dduw :
8 Eithr yr hon sydd yn dwyn
drain a mieri, sydd anghymmer-
adwy, ac agos i felldith ; diwedd yr
hon yw, ei Uosgi.
9 Eithr yr ydym ni yn coelio
am dauoch chwi, auAvylyd, bethau
gwell, a phethau y'nglŷn wrth iach-
awdwriaeth, er ein bod yn dywedyd
fel hyn.
10 e Canys ^nid yiü Duw yn ang-
hyfiawn, fel yr anghofio 'eich gwaith,
^a'r llafurus gariad, yr hwn a ddang-
osasoch tu ag at ei enw ef, y rhai
a weiniasoch i'r saint, ac ydych yn
gweini.
11 Ac yr ydym yn chwennych fod
i ^ bob un o honoch ddangos yr un
diwydrwydd, er mwyn llawn-sicr-
Avydd gobaith hyd y diwedd :
12 Fel na byddoch fusgrell, eithr
yn ddilynwyr i'r rhai tr^vy ffydd
ac amynedd sydd yn etifeddu yr
addewidion.
13 Canys Duw, wrth wneuthur
addewid i Abraham, oblegid na all-
ai dyngu i neb oedd fwy, 'a dyng-
odd iddo ei hun,
14 Gan ddywedyd, Yn ddiau gan
fendithio y'th fendithiaf, a chan
amlhâu y'th amlhâf.
15 Ac felly, wedi iddo hir-ymaros,
efe a gafodd yr addewid.
16 Canys dynion yn wir sydd yn
tyngu i un a fo mwy : a "^ Uw er
sicrwydd sydd derfyn iddynt ar
bob ymryson.
17 Yn yr hyn Duw, yn ewyllysio
yn helaethach ddangos i etifeddion
yr addewid ddianwadalwch ei gyng-
hor, ^ a gyfryngodd trwy Iw :
18 Fel trwy ddau beth dianwadal,
yn y rhai yr oedd yn ammhosibl i
Dduw fod yn gelwyddog, y gallera
ni gael cysur cryf, y rhai a ffoisom
i gymmeryd gafael yn y gobaith a
osodwyd o'n blaen :
19 Yr hwn sydd gennym ni megis
angor yr enaid, yn ddlogel ac yn
sicr, ac yn myned i mewn hyd at
yr hyn sydd o'r tu fewn i'r Hen ;
20 ° I'r man yr aeth y rhag-flaenor
drosom ni, sef lesu, "yr hwn a
wnaethpwyd yn Arch-offeiriad yn
dragywyddol yn ol urdd Melchi-
sedec.
PENNOD VII.
1 Crist lesu sydd Offeiriad yn ol urdd Mel-
chisedec ; ll ac felly yn rhagori llaiver ar
yr offeiriaid oedd yn ol urdd Aaron.
CANYS "y Melchisedec hwn,
brenhin Salem, offeiriad y Duw
Goruchaf, yr hwn a gyfarfu ag
Anno
DOMINI
04.
E Diar. 14.
31.
Matt. 10.
42. a 25. 40.
loan 13. 20.
h Khuf. 3. 4.
2 Thess. 1.
6,7.
' 1 Thess. 1.
5 a llofur y
cariad.
k pen. 3. 6,
14.
1 Gen. 22.
10, 17.
m Exod. 22.
11.
6 rt'i sicrha-
odd.
n pen. 9. 24.
0 pen. 3. 1.
a 7. 17.
« Gen. 14.
IS, 4ic.
Crist yn offeiriad
HEBREAID, VII.
yn 61 iirdd ilelchisedec.
Anno
DOMINI
64.
t> Gen. 14.
20.
c Num. 18.
21,26.
' lin.
d Khuf. 4.
13.
GaL 3. 16.
oGftl.2. 21.
ad. 18, 10.
pen. 8. 7.
Luc 3. 33.
Abraham wrth ddychwelyd o ladd
y brenhinoedd, ac a'i bendithiodd
ef;
2 I'r hwn hefyd y cyfrannodd
Abraham ddegwm o bob peth : yr
hwn yn gyntaf, o'i gyfieithu, yw,
Brenhin cyfiawnder, ac wedi hyn-
ny hefyd, Brenliin Salem, yr hyn
yw, Brenhin heddwch ;
3 Heb dad, heb fam, heb ^achau,
heb fod iddo na dechreu dyddiau,
ua diAvedd einioes ; eithr wedi ei
wneuthur yn gyffelyb i Fab Duw,
sydd yn aros yn OiFeiriad yn dra-
gywydd.
4 Edrychwch faint oedd hwn, ^ i'r
hwn hefyd y rhoddodd Abraham y
patriarch ddegwm o'r anrhaith.
5 '= A'r rhai yn wir sydd o feibion
Lefi yn derbyn swydd yr ofFeiriad-
aeth, y mae ganddynt orchymyn i
gymmeryd degwm gan y bobl yn
ol y gyfraith, sef gan eu brodyr,
cr en bod wedi dyfod o Iwynau
Abraham :
6 Eithr yr hwn nid oedd ei "achau
o honynt hwy, a gymmerodd ddeg-
wm gan Abraham, ac a fendith-
iodd "^yr hwn yr oedd yr addew-
idion iddo.
7 Ac yn ddiddadi, yr hwn sydd
leiaf a fendithir gan ei well.
8 Ac yma y mae dynion y rhai
sydd yn meirw yn cymmeryd deg-
ymmau : eithr yno, yr hAvn y tyst-
iolaethwyd am dano ei fod ef yn
fyw.
9 Ac, fel y dywedwyf felly, yn Abra-
ham y talodd Lefi hefyd ddegwm, yr
hwn oedd yn cymmeryd degymmau.
10 Oblegid yr ydoedd efe etto yn
Iwynau ei dad, pan gyfarfu Melchi-
sedec âg ef
11 ^Os ydoedd gan hynny ber-
ffeithrwydd trwy offeiriadaeth Lefi,
(oblegid dan honno y rhoddwyd y
gyfraith i'r bobl,) pa raid oedd
mwyach godi Offeiriad arall yn ol
urdd Melchisedec, ac nas gelwid ef
yn ol urdd Aaron ?
12 Canys wedi newidio yr ofíeir-
iadaeth, anghenraid yw bod cyf-
newid ar y gyfraith hefyd.
13 Oblegid am yr hwn y dywedir
y pethau hyn, efe a berthyn i Iwyth
arall, o'r hwn nid oedd neb yn
gwasanaethu yr allor.
14 Canys hysbys yiv, mai o Juda
y cododd ^ein Harglwydd ni ; am
yr hwn Iwyth ni ddywedodd Moses
ddim tu ag at offeiriadaeth.
15 Ac y mae yn eglurach o lawer
etto ; * od oes yn ol cyffelybrwydd
Melchisedec Offeiriad arall yn codi,
16 Yr hwn a wnaed, nid yn ol cyf-
raith gorchymyn cnawdol, eithr yn
ol nerth bywyd annherfynol.
17 Canys tystiolaethu y mae, s Off-
eiriad ivyt ti yn dragywydd yn ol
urdd Melchisedec.
18 Canys yn ddiau y mae dirym-
miad i'r gorchymyn sydd yn myned
o'r blaen, o herwydd ^ ei lesgedd a'i
afles.
19 Oblegid 'ni pherffeithiodd y
gyfraith ddim, namyn dwyn go-
baith gwell i mewn a berffeithiodd ;
trwy yr hwn ''yr ydym yn nesâu
at Dduw.
20 Ac yn gymmaint nad heb Iw y
givnaethpwyd efyn Offeiriad :
21 (Canys y rhai hynny yn wir
ydynt wedi eu gwneuthur yn off-
eiriaid heb Iw : ond hwn trwy \w,
gan yr hwn a ddywedodd wrtho,
' Tyngodd yr Arglwydd, ac ni bydd
edifar ganddo, Ti sydd Offeiriad
yn dragywydd yn ol urdd Melchi-
sedec :)
22 Ar destament gwell o hynny
™y gwnaethpwyd lesu yn Fach-
niydd.
23 A'r rhai hynny yn Avir, llawer
sydd wedi eu gwneuthur yn offeir-
iaid, o herAvydd lluddio iddynt gan
farwolaetli barhâu :
24 Ond hwn, am ei fod ef yn aros
yn dragyAvydd, sydd ag offeiriad-
aeth ^ dragy wyddol ganddo.
25 Am hynny efe a ddichon hefyd
^ yn gwbl iachau y rhai trwyddo ef
sydd yn dyfod at Dduw, gan ei fod
ef yn byw bob amser ° i eiriol dros-
tynt hwy.
26 Canys y cyfryw Arch-offeiriad
sanctaidd, diddrwg, dihalog, didol-
edig oddi wrth bechaduriaid, ac
Avedi ei wneuthur yn uwch na'r nef-
oedd, oedd weddus i ni ;
27 Yr hwn nid yw raid iddo beu-
nydd, megis i'r "offeiriaid hynny,
offrymmu aberthau yn gyntaf dros
ei bechodau ei huu, ac yna dros
yr eiddo y bobl : canys p hynny a
Avnaeth efe unwaith, pan offrym-
modd efe ef ei hun.
28 Canys y gyfraith sydd yn
gwneuthur ^dynion a gAvendid yn-
ddynt, yn arch-offeiriaid ; eithr gair
y IIav, yr hwn a fu wedi y gyfraitli,
sydd yn gwneuthur y Mab, '^yr hAvn
a berffeithi^vyd yn dragyAvydd.
Offeiriadaeth Crist yn well HEBREAID, VIII.
nag offeiriadaeth Aaron.
Anno
DOMINI
64.
2 Sirnn y
pethau a
ddt/wed-
wyd yw
! o pen. 1. 3.
^ a 10. 12.
a 12. 2.
b pen. 9. 8,
12,24
3 pe/hau
sanctaidd.
< pen. 9. 11,
d pen. 5. 1.
■ Eph. 5. 2.
^Irafyddai.
6 hortreiad.
fCol. 2. 17.
pen. 10. 1.
^tabemacl.
e Exod. 25.
40.
Act. 7. 44.
b 2 Cor. 3. 6.
pen. 7. 22.
7Neu,
testament.
4 Jer. 31.
ai— 34.
•i roddnf,
■8 Meu, ar.
k Zuch. 8.
8.
»I<>iiifi.45.
1 lüiiii 2.
27.
PENNOD VIII.
1 Off'eiriadaeih Aaron a ddijiannoâd, pan
ddaeth Crist yr Offeiriad tragywyddol : 7
a'r ammod a wiiaed ar tadau, dros am-
ser, a roddes le i gyfammod tragywyddol yr
efengyl.
A"- PHEN ar y pethau a ddy wed-
. wyd yiv liyn : Y mae geiiuym
y fath Arch-otfeiriad, *yr hwn a
eisteddodd ar ddeheulaw gorsedd-
faingc y Mawredd yn y nefoedd ;
2 Yn Weinidog ^ y ^ gyssegrfa, a'r
*= gwir dabernacl, yr hwn a osododd
yr Arglwydd, ac nid dyn.
3 Oanys "^pob arch-oíFeiriad a os-
odir i otfrymmu rhoddion ac aberth-
au : o herwydd paham ^ rhaid oedd
bod gan hwn hefyd yr hyn a
ofírymmai.
4 Canys yn wir pe bai efe ar y
ddaear, ni byddai yn offeiriad
chwaith ; * gan fod offeiriaid y rhai
sydd yn offrymmu rhoddion yn ol
y ddeddf :
5 Y rhai sydd yn gwasanaethu i
^siampl a ^chysgod y pethau nefol,
megis y rhybuddiwyd Moses gan
Dduw, pan oedd efe ar fedr gor-
phen y *^babell : ^ canys, Gwel, medd
efe, ar -wneuthur o honot bob petb
yn ol y portreiad a ddaiigos>vyd i
ti yn y mynydd.
6 Ond yn awr ''efe a gafodd weini-
dogaeth mwy rhagorol, o gymmaint
ag y mae yn Gyfryngwr ^cyfammod
gwell, yr hwn sydd wedi ei osod ar
addewidion gwell.
7 Oblegid yn wir pe buasai y cyn-
taf hwnnw yn ddifeius, ni cheisiasid
He i'r ail.
8 Canys yn beio arnynt hwy y
dy wed efe, ' Wele, y mae y dyddiau
yn dyfod, medd yr Arglwydd, ac
mi a wnaf â thy Israel ac a thy
Juda gyfammod newydd :
9 Nid fel y cyfammod a wneuth-
um â'u tadau hwynt, yn y dydd yr
ymaflais yn eu Haw hwynt i'w dwyn
hwy o dir yr Aipht : oblegid ni
thrigasant hwy yn fy nghyfammod
i, minnau a'u hesgeulusais hwy-
thau, medd yr Arglwydd.
10 Oblegid hwn yw y cyfammod
a ammodaf fi â thy Israel ar ol y
dyddiau hynny, medd yr Arglwydd;
Myfi a ^ ddodaf fy nghyfreithiau yn
eu meddwl, ac '-'yn eu calonnau yr
ysgrifenaf hwynt : a '^ mi a fyddaf
iddynt hwy yn Dduw, a hwythau
a fyddant i minnau yn bobl :
11 Ac ' ni ddysgant bob un ei
^gymmydog, a phob un ei frawd,
gan ddywedyd, Adnebydd yr Ar-
glwydd : oblegid hwynt-hwy oil a'm
hadnabyddant i, o'r lleiaf o honynt
hyd y mwyaf o honynt.
12 Canys trugarog fyddaf wrth eu
hanghyfiawnderau, a'u pechodau
hwynt a'u hanwireddau ni chofiaf
ddim o honynt mwyach.
13 Wrth ddywedyd, Cyfammod
newydd, efe a farnodd y cyntaf
yn hen. Eithr yr h^n a aeth yn
hen ac yn oedrannus, sydd agos i
ddiflannu.
PENNOD IX.
1 Y mae yn dangos dull seremoniau ac aberth-
au gwaedlyd y gyfraith ; 11 a'w hod yn llai
eu teilyngdod a'w perý'eithrwydd nag aberth
Crist a'i waed.
AM hynny yn wir yr ydoedd
_ hefyd i'r tabernacl cyntaf
^ddefodau gwasanaeth Duw, a chys-
segr bydol.
2 Canys yr oedd tabernacl wedi ei
wneuthur; ^y cyntaf, ''yn yr hwn
yr oedd y canhwyllbren, a'r bwrdd,
ar ° bara gosod ; yr liAvn dabernacl
a elwid, Y " cyssegr.
3 Ac yn ol yr ail len, yr oedd y
babell, yr hon a elwid, Y cyssegr
sancteiddiolaf ;
4 Yr hwn yr oedd y tlmsser aur
ynddo, ac "^arch y cyfammod wedi
ei goreuro o amgylch ; yn yr hon
yr oeddj ^ y crochan aur a'r manna
ynddo, ^a gwialen Aaron yr hon a
flagurasai, a s llechau y cyfammod ;
5 Ac ''uwch ei pheu cerubiaid y
gogoniant yn cysgodi y drugaredd-
fa : am y rhai ni ellir yn awr ddy-
Avedyd bob yn rhan.
6 A'r pethau hyn Avedi eu trefnu
felly, ' i'r tabernacl cyntaf yn ddiau
yr âi bob amser yr offeiriaid, y
rhai oedd yn cyflawni gwasanaeth
Diiw :
7 Ac i'r ail, ^ unwaith bob blwydd-
yu yr âi yr arch- offeiriad yn unig ;
nid heb Avaed, yr hwn a offirymmai
efe drosto ei hun, a tliros anwyb-
odaeth y bobl.
8 'A'r Yspryd Glân yn hjsbysu
hyn, "* nad oedd y ffordd i'r cyssegr
sancteiddiolaf yn agored etto, tra
fyddai y tabernacl cyntaf yn sefyll :
9 Yr hwn ydoedd gyfl'elybiaeth
dros yr amser presennol, yn yr hwn
yr offrymmid rhoddion ac aberthau,
°y rhai ni allent o ran cydwybod
berffeithio yr addolydd ;
10 F rhai oedd yn sefyll yn unig
Anno
DOMINI
64.
S! Gr. ddin-
esjjdd.
2 seremon-
'iau.
a Exod. 40.
4.
b Exod. 26.
35.
c Exod. 25.
30.
3Neu,
eaiiciaidd.
(1 Exod. 25.
10.
a 26. 33.
0 Exod. 16.
33,34.
f Num. 17.
10.
6 Exod. 25.
21.
Deut. 10.
2, 5.
1 Bren. 8.
9.
2 Chron. 5.
10.
b Exod. 25.
IS, 22.
'Num.2S.3.
k Exod. 30.
10.
Lef. IG. 2,
15, 3t.
ad. 25.
1 pen. 10. 19,
20.
^ loan 14.
6.
" pen. 7. 18.
a 10. 1.
Rhagoriaeth
HEBREAID, X.
aberth Crist
Anno
DOMINI
&4.
0 Lef. 11. 2.
P Num. 10.
7, &c.
* seremon-
'iau.
1 pen. 3. 1.
rAct.20.2S.
Eph. 1. 7.
1 Petr 1.
19.
Dat. L 5.
a 5. 0.
» Zech. 3. 9.
ad. 26, 23.
t Lef. 16.
14, 16.
u Num. 19.
2, 17, &c.
X 1 Petr 1.
19.
1 loan 1.7.
Dut. 1. 5.
7 pen. 10. 22.
z pen. 6. 1.
a Luc 1.74.
1 Petr 4. 2.
b pen. 7. 22.
a 8. 6.
oKhuf.5.6.
lPetr3.18.
d Gal. 3. 15.
> phuriBi/d.
e Exod. 24.
5,6.
Lef. 16. 14,
15, 18.
f Exod. 24.
8.
Matt. 26.
28.
s Exod. 29.
12, 36.
Lef. 8. 15.
a 16. 14, 16.
h Lef. 17.
11.
ar " fwydydd, a diodydd, ac p amryw
olchiadau, a * defodau cnawdol,
wedi eu gosod arnynt hyd amser
y diwygiad.
11 Eithr Crist, wedi dyfod i yn
Arch-oíFeirîad y daionus bethau a
fyddent, trwy dabernacl mwy a
pherffeithiach, nid o waith llaw,
hynny yw, nid o'r adeiladaeth yma ;
12 Nid ch waith trwy waed geifr
a Hoi, eithr 'trwy ei waed ei hun,
a aeth * un waith i mewn i'r cyssegr,
gan gael i ni dragy wyddol ryddhâd.
13 Oblegid OS ydy w * gwaed teirw
a geifr, a "lludw anner wedi ei
daenellu ar y rhai a halogwyd, yu
sancteiddio i bureiddiad y cnawd ;
14 Pa faint mwy y bydd i ^ waed
Crist, yr hwn trwy yr Yspryd tragy-
wyddol al hoffrymmodd ei hun yn
ddifai i Dduw, ^buro eich cyd-
wybod chwi oddi wrth ''weithred-
oedd meirwon, * i wasanaethu y
Duw by w ?
15 Ac am hynny ''y mae efe yn
Gyfryngwr y cyfammod newydd,
*= megis trwy fod marwolaeth yn
ymwared oddi wrth y troseddau
oedd dan y cyfammod cyntaf, y cai
y rhai a alwyd dderbyn addewid yr
etifeddiaeth dragywyddol.
16 Oblegid lie hyddo testament,
rhaid yiu dig^vyddo marwolaeth y
testamentwr.
17 Canys "^wedi marw dynion y
mae testament mewn grym : obleg-
id nid oes etto nerth ynddo tra
fyddo y testamentwr yn fyw.
18 0 ba achos ni ^ chyssegrwyd y
cyntaf heb waed.
19 Canys wedi i Moses adrodd yr
hoU orchymyn yn ol y gyfraith wrth
yr hoU bobl, * efe a gymmerodd
waed lloi a geifr, gyd â dwfr, a
gwlan porphor, ac isop, ac a'^ taen-
eliodd ar y Uyfr a'r bobl oil,
20 Gan ddywedyd, ^ Hwn yw
gwaed y testament a orchymynodd
Duw 1 chwi.
21 8 Y tabernacl hefyd a hoU lestri
y gwasanaeth a daenellodd efe â
gwaed yr un modd.
22 A chau mwyaf trwy waed y
purir pob peth wrth y gyfraith ;
ac ^heb ollwng gwaed nid oes
maddeuant.
23 Rhaid oedd gan hynny i bor-
treiadau y pethau sydd yn y nef-
oedd gael eu puro a'r pethau hyn ;
a'r pethau nefol eu hunain ag ab-
erthau gwell na'r rhai hyn.
24 Canys 'nid i'r cyssegr o waith
llaw, portreiad ^ y gwir gyssegr, yr
aeth Crist i mewn ; ond i'r nef ei
hun, ^ i ymddangos yn awr ger bron
Duw trosom ni :
25 Nac fel yr offrymmai efe ei
hun yn fynych, megis ™ y mae yr
arch-offeiriad yn myned i mewn i'r
cyssegr bob blwyddyn, â gwaed
arall :
26 (Oblegid yna rhaid fuasai iddo
yn fynych ddioddef er dechreuad
y byd ;) eithr yr awrhon ° un waith
°yn niwedd y byd yr ymddangos-
odd efe, i ddilëu pechod trwy ei
aberthu ei hun,
27 Ac megis y gosodwyd i ddyn-
ion farw unwaith, ac wedi hynny
bod barn :
28 Felly p Crist hefyd, ^wedi ei
offrymmu unwaith i ddwyn ymaith
bechodau 'llawer, a ymddengys yr
ail waith, heb bechod, i'r rhai
sydd yn ei ddisgwyl, er iachawdwr-
iaeth.
PENNOD X.
1 Gwendid dberthau y gyfraith. 10 Aberth
corph Crist a offrymrmoyd unwaith, 14 sydd
byth yn tynnu ymaith bechodau,, 19 Cynghor
i lynu yn lew yn y ffydd trwy amynedd a
d'iolch.
OBLEGID y gyfraith, yr hon
sydd ganddi * gysgod daion-
us bethau 1 ddyfod, ac nid gwir
ddelw y pethau, ^ nis gall trwy yr
aberthau hynny, y rhai y maent
bob blwyddyn yn eu hoffrymmu yn
wastadol, byth berffeithio y rhai a
ddêl attL
2 Oblegid yna hwy a beidiasent
â'u hoffrymmu, am na buasai gyd-
wybod pechod mwy gan y rhai a
addolasent, wedi eu glanhâu un-
waith.
3 Eithr yn yr aberthau hynny y
mae adgoffa pechodau bob blwydd-
yn-
4 Canys "ammhosibl yw i waed
teirw a geifr dynnu ymaith bech-
odau.
5 0 herwydd paham y mae efe,
wrth ddyfod i'r byd, yn dywedyd,
•^Aberth ac offrwm nis mynnaist,
eithr corph a ^ gymhwysaist 1 mi :
6 Offrymmau poeth, a thros bech-
od, ni buost foddlawn iddynt
7 Yna y dywedais, Wele fi yn
dyfod, (y mae yn ysgrifenedig yn
nechreu y llyfr am danaf,) i wneuth-
ur dy ewyllys di, 0 Dduw.
8 Wedi iddo ddywedyd uchod,
i Ps. 40. 6,
&c.
Eb. 1. 11.
Jer. 6. 20.
Amos 5.21,
2 ddarpar-
aist.
Cynghor i lynu
HEBREAID, X.
yn yffydd.
Anno
DOMINI
64.
• pen. 9. 12.
'pen. 1.3.
3 bechodatt
yndroyy-
wydd. a
eisleddodd.
S Ps, 110. 1.
1 Cor. 15.
25.
pen. 1. 13.
k .Ter. 31.
33, :54.
peu. 8. 10,
12.
* Tna y dy-
v:edodd,
A'u iic.
5 hij/der.
i Eph. 2. 18.
a 3. 12.
t pen. 9. 8,
12.
6 «dnfw-
yddodd.
• pen. 4. 14,
16.
n> Eph, 3.
12.
lago 1. 6.
1 loan 3.
21.
n pi.n. 9. 14.
' taenellu.
o Ezec. 3»;.
25.
P pen. 4. 14.
<t I Cor. 1. 9.
1 Thesa. 5.
24.
8 WTlhoJ.
Aberth ac oiFrvvm, ac offrymmaii
poeth, a thros bechod, nis myimaist,
ac nid ymfoddlonaist ynddynt ; j
rhai yn ol y gyfraith a offrymmir ;
9 Yna y dywedodd, Wele fi yn
dyfod i wneuthur dy ewyllys di, 0
Dduw. Y mae yn tynnu ymaith y
cyntaf, fel y gosodai yr ail.
10 Trwy yr hwn ewyllys yr ydym
ni wedi ein sancteiddio, * trwy
ofírymmiad corph lesu Grist un-
waith.
11 Ac y mae pob offeiriad yn sefyU
beunydd yn gwasanaethu, ac yn off-
rymmu yn fynych yr un aberthau,
y rhai ni allant fyth ddilëu pech-
odau:
12 ^Eithr hwn, wedi offrymmu
un aberth dros ^ bechodau, yn
dragy wydd a eisteddodd ar ddeheu-
law Duw;
13 0 hyn allan yn disgwyl ^hyd
oni osoder ei elynion ef yn droed-
faingc iV draed ef.
14 Canys âg un offrwm y per-
ffeithiodd efe yn dragywyddol y
rhai sydd wedi eu sancteiddio.
15 Ac y mae yr Yspryd Glân hef-
yd yn tystiolaethu i ni : canys wedi
iddo ddywedyd o'r blaen,
16 '^Dyma y cyfammod yr hwn a
ammodaf fi â hwynt ar ol y dyddiau
hynny, medd yr Arglwydd; Myfi
a osodaf fy nghyfreithiau yn eu
calonnau, ac a'u hysgrifenaf yn eu
meddyliau ;
17 *A'u pechodau a'u hanwiredd-
au ni chofiaf mwyach.
18 A lie 2/ iwae maddeuant am y
rhai hyn, nid oes mwyach ofírwm
dros bechod.
19 Am hynny, frodyr, gan fod i
ni ^ * ryddid i fyned i mewn i'r ^ cys-
segr trwy waed lesu,
20 Ar hyd ffordd newydd a byw-
iol, yr hon a ^gyssegrodd efe i ni,
trwy y lien, sef ei gnawd ef ;
21 A bod i 111 ^ Ofieiriad mawr ar
dy Dduw ;
22 îsTesâwn â chalon gywir, "mewn
llawn hyder flydd, " wedi '^ glanhâu
ein calonnau oddi wrth gydwybod
ddrwg, a "golchi ein corph â dwfr
glân.
23 P Daliwn gyffes ein gobaith yn
ddisigl ; (canys i ffyddlawn yw yr
hwn a addawodd;)
24 A chyd-ystyriwn bawb ein gil-
ydd, i ymannog i gariad a gweith-
redoedd da :
25 Heb ^esgeuluso ein cyd-gyn-
hulliad ein hunain, megis y mae
arfer rhai ; ond annog haivb ein
gilydd : a "^ hynny yn fwy, o gym-
maint a'ch bod yn gweled ' y dydd
yn nesâu,
26 * Canys os o'n gwirfodd y pech-
wn, "ar ol derbyn gwybodaeth y
gwirionedd, nid oes aberth dros
bechodau wedi ei adael m^vyach ;
27 Eithr rhyw ddisgwyl ofnadwy
am farnedigaeth, ac ^angerdd tan,
yr hwn a ddifa y gwrthwynebwyr.
28 ^Yr un a ddirmygai gyfraith
Moses, a fyddai farw heb drugar-
edd, dan ddau neu dri o dystion :
29 Pa faint ^mwy cospedigaeth,
dybygwch chwi, y bernir haeddu
o'r hwn a fathrodd Fab Duw, ac
''a farnodd yn aflan waed y cyf-
ammod, trwy yr hwn y sancteidd-
iwyd ef, ac a ddifenwodd Yspryd
y gras ?
30 Canys nyni a adwaenom y neb
a ddy wedodd, " Myfi Uau dial, myfi
a dalaf, medd yr Arglwydd. Athra-
chefn, '^ Yr Arglwydd a farna ei bobl.
31 Peth ofnadwy yw syrthio yn
uwylaw y Duw byw.
32 Ond " gelwch i'ch côf y dydd-
iau o'r blaen, yn y rhai, wedi eich
goleuo, y dioddefasoch "^ymdrech
mawr o helbulon :
33 Wedi eich gwneuthur weithiau
yn wawd, trwy waradwyddiadau a
chystuddiau ; ac weithiau ^ yn bod
yn gyfrannogion â'r rhai a drinid
felly.
34 Canys chwi a gyd-ddioddef-
asoch â'm rhwymau i hefyd, ac '^a
gymmerasoch eich yspeilio am y
pethau oedd gennych yn llawen ;
gan ^wybod sfod gennych i chwi
eich hunain olud gwell yn y nef-
oedd, ac un parhaus,
35 Am hynny na fwriwch ymaith
eich hyder, ^ yr hwn sydd iddo
fawr wobr.
36 Canys rhaid i chwi wrth am-
ynedd ; fel, wedi i chwi wneuth-
ur ewyllys Duw, y derbynioch yr
addewid,
37 Oblegid 'ychydig bachigyn etto,
^ a'r hwn sydd yn dyfod a ddaw, ac
nid oeda.
38 ^ A'r cyfiawn a fydd byw trwy
flfydd : eithr o thyn neb yn ol, nid
yw fy enaid yn ymfoddloni ynddo.
39 Eithr nid ydym ni o'r rhai
sydd yn tynnu yn ol i golledigaeth ;
namyn o ffydd, i gadwedigaeth yr
enaid.
Anno
DOMINI
G4.
' Rhuf. 13.
11.
•2Petr3.9,
11, 14.
« Num. 15.
30.
pen. C. 4.
" 2 Petr 2.
20, 21.
iEzec.3G.5.
Seph. 1. 18.
a3. S.
2 Thess. 1.
8.
y Matt. 18.
16.
lorinS. 17.
2 Cor. 13.
9 gwaeth.
Í 1 Cor. 11.
29.
» Dent. 32.
35.
Rhuf. 12.
19.
b Deut. 32.
3Ö.
Ps. 50. 4.
0 Gal. 3. 4.
2 loan 8.
d Phil. 1.29.
Col. 2. 1.
e Phil. 1. 7.
a 4. 14.
2 wybod
ynoch eirh
hunaiiifod
gennych
olud, &.C.
6Matt.6.20.
a 19. 21.
Luc 12. 33.
1 Tim. 6.
19.
t Matt. 10.
32.
1 Luc 18. 8.
2 Petr 3. 9,
k Hab. 2. 3,.
4.
lRhuf.1.17.
Gal. 3. 11.
FJì "wythau ffydd
HEBREAID, XI.
yn yr hen tadau gynt,
2 hanfod.
a Rhuf. 8.
2i, 25.
■1 Cor. 5. 7.
b ad. 39.
« Gen. 1. 1.
J's. 33. C.
loan 1. 3.
pen. 1. 2.
2 Petr 3. 5.
<l Gen. 4. 4.
«Gen. 4. 10.
Matt. 23.
35.
pen. 12. 21.
3 etto a
lle/aru am
da no.
í Gen. 5.24.
« Gen. G. 13.
1 1 Petr 3.
20.
I Rhuf. 3.
22. a 4. 13.
I'hil. 3. 9.
fc Gen. 12.1,
4.
lpen.12.22.
a 13. 11.
m pen. 3. 4.
Dat. 21. 2.
n Gen 17.
19. a 21. 2.
> Edrvch
Luc i. 36.
P llhuf. 4.
19.
PENNOD XI.
1 Beth ydyw ffydd. 6 Eeb ffydd ni allwn ni
ryngu hodd Daw. 7 Ei ff'rwythau rhagorül
Id yn yr hen dadau gynt.
FFYDD yn wir jw ^sail y petli-
aii yr ydys yn eu gobeitliio, a
sicrvvydd '^ y pethau nid ydys yn
eu gweled.
2 Oblegid ''trwyddi hi y cafodd
yr henuriaid air da.
3 Wrtli flPydd yr ydym yn deall
*= wneuthur y bydoedd trwy air Duw,
yn gymmaint nad o bethau gwel-
edig y gwnaed y pethau a welir.
4 Trwy ffydd "^yr offrymmodd
Abel i Dduw aberth rhagorach na
Chain ; trwy yr hon y cafodd efe
dystiolaeth ei fod yn gyfiawn, gau
i Dduw ddwyn tystiolaeth i'w rodd-
ion ef: a thrwyddi hi y mae efe,
wedi marw, ^ " yn Uefaru etto.
5 Trwy ffydd '^y symmudwyd En-
och, fel na welai farvvolaeth ; ac
ni chaed ef, am ddarfod i Dduw^
ei symmud ef: canys cyn ei sym-
mud, efe a gawsai dystiolaeth,
ddarfod iddo ryngu bodd Duw.
6 Eithr heb ffydd ammhosibl ytv
rhyngu ei fodd ef: oblegid rhaid
yw i'r neb sydd yn dyfod at Dduw,
gredu ei fod ef, a'i fod yn obrwywr
i'r rhai sydd yn ei geisio ef.
7 Trwy ffydd, ^Noe, wedi ei ry-
buddio gan Dduw am y pethau nis
gwelsid etto, gyd â pharchedig ofn
^ a ddarparodd arch i achub ei dŷ :
trAvy yr hon y condemniodd efe y
byd, ac a wnaethpwyd yn etifedd
' y cyfiaAvnder sydd o ffydd.
8 Trwy ffydd, '^Abraham, pan ei
galwyd, a ufuddhaodd, *gan fyned
i'r man yr oedd efe i'w dderbyn
yn etifeddiaeth ; ac a aeth allan,
heb wybod i ba le yr oedd yn
myned.
9 Trwy ffydd yr ymdeithiodd efe
yn nhir yr addewid, megis mewn
tir diieithr, gan drigo mewn lluestai
gyd âg Isaac a Jacob, cyd-etifedd-
ion o'r un addewid :
10 Canys disgwyl yr ydoedd am
^ddinas ag iddi sylfeini, ™saer ac
adeiladydd yr hon yw Duw.
11 Trwy ffydd, "Sara, hithau yn
ammhlantadwy, a dderby niodd nerth
i ymddŵyn had; ac wedi amser
oedran, "a esgorodd ; oblegid ffydd-
lawn y barnodd hi yr hwn a add-
awsai.
12 0 herwydd paham hefyd y cen-
hedlwyd o un, a p hwnnw yn gystal
a marw, '^cynnifer a ser y nef mewn
lliaws, ac megis y tyAvod ar Ian y
mor, y sydd yn aneirif.
13 ^Mewn ffydd y bu farw y rhai
hyn oil, heb dderbyn yr addewidion,
eithr "^o bell eu gweled hwynt, a
chredu, a chyfarch, a ^chyfaddef
mai dîeithriaid a pliererinion oedd-
ynt ar y ddaear.
14 Canys y mae y rhai sydd yn
dywedyd y cyfryw bethau, yn dang-
os yn eglur eu bod yn ceisio gAvlad.
15 Ac yn wir, pe buasent yn medd-
wl am y wlad honno, o'r hon y
daethent allan, hwy a allasent gael
amser i ddychwelyd :
16 Eithr yn aAvr gwlad well y
maent hwy yn ei chwennych, liyn-
ny ydyw, un nefol : o achos paham
nid cywilydd gan Dduw ' ei alw yn
DduAv iddynt hwy : oblegid efe a
barottodd ddinas iddynt.
17 Trwy fifydd "yr offrymmodd
Abraham Isaac, pan ei profwyd :
a'i unig-anedig fab a offrymmodd
efe, yr hwn a dderbyniasai yr add-
CAvidion :
18 ^ Wrth yr liAvn y dywedasid,
^ Yn Isaac y gelwir i ti had :
19 Gan gyfrif bod Duw yn abl
i'iü gyfodi ef o feirAv; o ba le y
cawsai efe ef hefyd mewn cyffelyb-
iaeth.
20 Trwy ffydd ^ y bendithiodd
Isaac Jacob ac Esau am bethau a
fyddent.
21 Trwy ffydd, Jacob, wrth farw,
''a fendithiodd bob un o feibion
Joseph ; ac * a addolodd a'i bwys
ar ben ei ffon.
22 Trwy flydd, ''Joseph, wrth farAv,
a '^goffaodd am ymadaAviad plant
Israel ; ac a roddodd orchymyn am
ei esgyrn.
23 Trwy fíydd, ''Moses, pan auAvyd,
a guddiAvyd dri mis gan ei rieni,
o achos eu bod yn ei weled yn
fachgen tlws : ac nid oftiasant ^ or-
chymyn y brenhin.
24 Ti'wy ffydd, * Moses, wedi myn-
ed yn faAvr, a wrthododd ei alw yn
fab merch Pharaoh ;
25 ^Gan ddewis yn hytrach oddef
adfyd gyd â phobl Dduw, na chael
niAvyniant pechod dros amser ;
26 Gan farnu yn fwy golud ^ ddir-
myg ^ Crist, na thrysorau yr Aipht :
canys edrych yr oedd efe ar daled-
igaeth y gobrAvy.
27 Trwy ffydd ''y gadawodd efe
yr Aipht, heb ofni Uid y brenhin :
cCu â/ioädefiadau.
HEBREAID, XII.
Yr yrfa gristionogol.
Anno
DOMINI
64.
» ad. 13,
k Exod. 12.
21, &c.
> Exod. 14.
22.
n» Jo3. 6. 20.
n Jos. 6. 23.
lago 2. 25.
9 anufudd,
O J03. 2. 1.
P Barn. 6.
11.
«1 Barn. 4. 6.
r Barn. 13.
24.
• Barn. 11.1.
a 12. 7.
1 1 Sam. 16.
13. a 17. 45.
« 1 Sam. 1.
20. a 12. 20.
X Barn. 14.
5.
1 Sam. 17.
34.
Dan. 6. 22.
J Dan. 3. 25.
« 1 Sam. 20.
1.
1 Bren. 19.
3.
2 Bren. 6.
16.
«2 Bren. 20.
7.
Job 42. 10,
Pa. 6. 8.
bl Bren. 17.
22.
2 Bren. 4.
35.
c Act. 22. 25.
d Jer. 20. 2.
e 1 Bren. 21.
13.
f 2 Bren. 1.
8.
Matt. 3. 4.
« ad. 2.
b pen. 7. 22.
ii8. G.
canys efe a ymwrolodd fel un 'yn
gAveled yr anweledig.
28 Trwy fFydd ^y gwnaeth efe y
pasc, a gollyngiad y gwaed, rhag
i'r hwn ydoedd yn dinystrio y rhai
cyntaf-anedig gyffwrdd â hwynt.
29 Trwy ffydd ' yr aethaiit trwy y
môr coch, megis ar liyd tir sych :
yr hyn pan brofodd yr Aiphtiaid,
boddi a wnaethant.
30 Trwy ffydd ™y syrthiodd caerau
Jericho, wedi eu hamgylchu dros
saith niwrnod.
31 Trwy fíydd " ni ddifethwyd
Rahab y buttain gyd â'r rhai ^ni
chredent, pan " dderbyniodd hi yr
yspîwyr yn heddychol.
32 A pheth mwy a ddywedaf ? can-
ys yr amser a ballai i mi i fynegi am
p Gedeon, am i Barac, ac am ' Sam-
son, ac am " Jephthae, am * Dafydd
heíýd, a " Samuel, a'r prophwydi ;
33 Y rhai trwy fíydd a oresgynas-
ant deyi-nasoedd, a wnaethant gyf-
iawnder, a gawsant addewidion, ^ a
gauasant safnau llewod,
34 y A ddiffoddasant angerdd y
tan, ^ a ddiangasant rhag min y
cleddyf, *a nerthwyd o wendid, a
wnaethpwyd yn gryfion mewn rhy-
fel, a yrrasant fyddinoedd yr es-
troniaid i gilio.
35 ''Gwragedd a dderbyniodd eu
meirw trwy adgyfodiad : ac *^ eraill
a ddirdynnwyd, heb dderbyn ym-
wared ; fel y gallent hwy gael
adgyfodiad gwell.
36 Ac eraül a gawsant brofedig-
aeth trwy watwar a fflangellau, ie,
^ trwy rwymau hefyd a charchar :
37 ® Hwynt-hwy a labyddiwyd, a
dorrwyd â Uif, a demtiwyd, a
laddwyd yn feirw a'r cleddyf; *^a
grwydrasant mewn crwyn defaid,
a chrwyn geifr; yn ddiddym, yn
gystuddiol, yn ddrwg eu cyflwr ;
38 (Y rhai nid oedd y byd yn
deilwng o honynt,) yn crwydro
mewn anialwch, a mynyddoedd, a
thyllau ac ogofeydd y ddaear.
39 A'r rhai hyn oil, 8 wedi cael
tystiolaeth trwy fíydd, ni dderbyn-
iasant yr addewid :
40 Gan fod Duw yn rhag-weled
^rhyw heth gwell am danom ni,
fel na pherffeithid hwynt hebom
ninnau.
PENNOD XII.
1 Cynghor i ffydd dd'iamvadal, amynedd, a
duwioldeb. 22 Canmol y testament neivydd
rhajgor yr hen.
1141
Anno
DOMINI
64.
»1 Petr2.
1.
•> Rhuf. 12.
12.
pen. 10. 36.
e 1 Cor. 9.
24.
<« Luc 24. 26.
Phil. 2. 8,
&c.
e Pb. 110. 1.
pen. 1. 3,
13. a 8. L
ipen. 10.
33,34.
S Job 5. 17.
Diar. 3. 11.
h Dat. 3. 19.
OBLEGID hynny ninnau hefyd,
gan fod cymmaint CAvmmwl o
dystion wedi ei osod o'n ham-
gylch, *gan roi heibio bob pwys,
a'r pechod sydd barod i'w ham-
gylchu, ^ trwy amynedd " rhedwn
yr yrfa a osodwyd o'n blaen ni ;
2 Gan edrych ar lesu, Pen-tywys-
og a Pherffeithydd ein ffydd ni;
^ yr hwn, yn He y Uawenydd a
osodwyd iddo, a ddioddefodd y
groes, gan ddiystyru gwaradwydd,
ac * a eisteddodd ar ddeheulaw
gorsedd-faingc Duw.
3 Ystyriwch am hynny yr hwn
a ddioddefodd gyfryw ddywedyd
yn ei erbyn gan ÌDechaduriaid ; fel
na flinoch, ac nad ymoUyngoch yn
eich eneidiau.
4 ^Ni wrthwynebasoch etto hyd
at waed, gan ymdrech yn erbyn
pechod.
5 A chwi a oUyngasoch dros gôf
y cynghor, yr hwn sydd yn dywcd-
yd wrthych megis wrth blant, ^Fy
mab, na ddirmyga gerydd yr Ar-
glwydd, ac nac ymoUwng pan y'th
argyhoedder ganddo :
6 Canys ^y neb y mae yr Ar-
glwydd yn ei garu, y mae yn ei
geryddu ; ac yn fflangellu pob mab
a dderbynio.
7 Os goddefwch gerydd, y mae
Duw yn ymddwyn tu ag attoch
megis tu ag at feibion : canys pa
fab sydd, yr hwn nid yw ei dad yn
ei geryddu ?
8 Eithr OS heb gerydd yr ydych,
•o'r hwn y mae pawb yn gyfran-
nog; yna bastardiaid ydych, ac
nid meibion.
9 Heb law hynny, ni a gawsom
dadau ein cnawd i'n ceryddu, ac
a'îí parchasom hwy : onid mwy o
lawer y byddwn ddarostyngedig i
^ Dad yr ysprydoedd, a by w ?
10 Canys hwynt-hwy yn wir dros
ychydig ddyddiau 2Ìn ceryddent fel
y gwelent hwy yn dda ; eithr hwn
er llesâd i ni, fel y byddem gyfran-
nogion o'i sancteiddrwydd ef.
11 Etto ni welir un cerydd dros
yr amser presennol yn hyfryd, eithr
yn anhyfryd : ond gwedi hynny y
mae yn rhoi ^ heddychol ffrwyth
cyfiawnder i'r rhai sydd wedi eu
cynnefino ag ef.
12 0 herwydd paham *" cyfodwch
i iynu y dwylaw a laesasant, a'r,
gliniau a ymoUyngasant.
13 A gwnewch Iwybrau ^uniawn ^s-iMsteii.
> Ps, 73, 1.
1 Petr 5, 9.
k Num. 16.
22. a 27. 1().
Preg, 12. 7,
Es. 57. IC.
Zech.12.1.
1 lago a IS.
"Job4.3,4.
Es. 35. 3.
Yr yrfa gristionog
HEBREAID, XIII.
Amryw gi/iig7iorion,
Anno
DOMINI
64.
n Rbuf. 12.
18.
2 Tim. 2.
22.
o Matt. 5. 8.
P2Cor. G.I.
3 cwijinpo.
q Deiat. 23.
18.
pen. 3. 12.
r Eph. 5. 3.
Cul. 3. 5.
e Gen. 25.
33.
t Gen. 27.
36, 33.
4 ffonid i
ncicid ei
feddwl.
n Exoa. 19.
12, 18, 19.
s Exod. 20.
19.
Dent. 5. 5,
25. a 18. 16.
y Exod. 19.
13.
I Gal. 4. 26.
Dat. 3. 12.
a 21. 2, 10.
a Tiiic 10. 20.
Phil. 4. 3.
t> pen. 8. 6.
a 9. 15. .
5 cyfam~
mod.
c Exod. 24.
8.
pen. 10. 22.
1 Petr 1. 2.
d Gen. 4. 10.
))en. 11. 4.
e pen. 2. 2.
a 3. 17.
a 10. 28,
f Exod. 19.
18.
E Kag. 2. 6.
i'ch traed ; fel na thröer y cloff
allan o'r ffordd, ond yr iacliâer efe
yii hytrach.
14 "" Dilynwch heddwch â phawb,
a sancteiddrwydd, ° heb yr hAvn ni
chaiff neb weled yr Arglwydd :
15 PQan edrych yn ddyfal na ho
neb yn ^ pallu oddi wrth ras Duw ;
^rhag bod un gwreiddyn chwerwedd
yn tyfu i fynu, ac yn peri blinder,
a thrwy hwnnw llygru Uawer ;
16 ' Na bo un putteiniwr, neu
halogedig, megis Esau, ^ yr hwn
am un saig o fwyd a werthodd ei
enedigaeth-fraint
17 Canys chwi a wyddoch ddar-
fod wedi hynny hefyd ei wrthod ef,
'pan oedd efe yn ewyllysio eti-
feddu y fendith : oblegid ni chaf-
odd efe *le i edifeirwch, er iddo
trwy ddagrau ei thaer-geisio hi.
18 Canys ni ddaethoch cliwi at ''y
mynydd teimladwy sydd yn liosgi
gan dan, a chwmmwl, a thywyll-
wch, a thymmestl,
19 A sain udgorn, a lief geiriau ;
yr lion pwy bynnag a'* clywsant, a
^ ddeisyfasant na chwanegid yr ym-
adrodd wrthynt :
20 (Oblegid ni allent hwy oddef
yr liyn a orcliymynasid ; ^ Ac os
bwystfil a gyíFyrddai â'r mynydd,
efe a labyddir, neu a wenir â phic-
cell.
21 Ac mor ofnadwy oedd y golwg,
ag y dywedodd Moses, Yr ydwyf
yn ofni ac yu crynu.)
22 Eithr chwi a ddaethocb ^ i fyn-
ydd Sion, ac i ddinas y Duw byw,
y Jerusalem nefol, ac at fyrddiwn
o angelion,
23 I gymmanfa a chynnulleidfa
y rliai cyntaf-anedig, ^ y rhai a
ysgrifenwyd yn y nefoedd, ac at
Dduw, Barnwr pawb, ac at yspryd-
oedd y cyfiawn y rhai a berffeith-
iwyd,
24 Ac at lesu, ^ Cyfryngwr y ^ tes-
tament newydd, a '^gwaed y taen-
elliad, yr hwn sydd yn dywedyd
pethau gwell ^ na'r eiddo Abel.
25 Edrychwch na wrthodoch yr
hwn sydd yn Uefaru. Oblegid * oni
ddiangodd y rhai a wrthodasant yr
hwn oedd yn llefaru ar y ddaear,
mwy o lawer nis diangwn ni, y
rhai ydym yn troi ymaith oddi wrth
yr hwn sydd yn llefaru o'r nef :
26 'Lief yr hwn y pryd hwnnw
a ysgydwodd y ddaear : ac yn awr
a addawodd, gan ddyAvedyd, ^ Etto
unwaith yr wyf yn cynhyrfu nid yn
unig y ddaear, ond y nef hefyd.
27 A'r Etto unwaith hynny, sydd
yn hysbysu ^ symmudiad y pethau a
°ysgydwir, megis pethau wedi eu
gwneuthur, fel yr arhoso y pethau
nid ysgydwir.
28 0 herwydd paham, gan ein bod
ni yn derbyn teyrnas ddisigl, bydd-
ed gennym ras, trwy yr hwn y gwas-
anaethom Dduw wrth ei fodd, gyd
â gwylder a pharchedig ofn :
29 Oblegid * ein Duw ni sydd
dan ysol.
PENNOD XIII.
1 Amryw gyngJiorion ; megis i garu ein gilydd:
4 i fyw yn onest : 5 i ochelyd cybydd-dra :
7 i berchi pregefhiryr Diiw: 9 i ochel atliraw-
011 d'ieiiJir ; 10 i gyfaddef Crist: 16 i roi
elusen : 17 i ufuddhau i swyddogion : 18 i
wäàd'io dros yr apostol. 20 Y ditcedd.
PARHAED * brawdgarwch.
2 ^Nac anghofiwch lettygar-
wch : canys wrth hynny *= y llettŷ-
odd rhai angelion yn ddiarwybod.
3 ^Cofiwch y rhai sydd yn rhwym,
fel pettech yn rhwym gyd â hwynt ;
y rhai cystuddiol, megis yn bod
eich hunain hefyd yn y corph.
4 Anrhydeddus yw priodas ym
mhawb, a'r gwely dihalogedig : eithr
putteinwyr a godinebwyr a farna
Duw.
5 Bydded eich ymarweddiad yn
ddiariangar ; ^ gan fod yn foddlawn
i'r hyn sydd gennych : canys efe a
ddywedodd, ^Ni'th roddaf di i fynu,
ac ni'th Iwyr-adawaf chwaith :
6 Fel y gallom ddywedyd yn hŷf,
^Yr Arglwydd sydd gymmorth i mi,
ac nid ofnaf betli a wnel dyn i mi.
7 ^Meddyliwch am eich ^blaeii-
oriaid, y rhai a draethasant i chwi
air Duw : ffydd y rhai dilynwch,
gan ystyried diwedd eu hymar-
weddiad hwynt.
8 lesu Grist, ddoe a heddyw ^yv
un, ac yn dragywydd.
9 "^Na'ch arweinier oddi amgylch
ag athrawiaethau amryw a dieithr :
canys da yw bod y galon wedi ei
chryfhau a gras, ^nid a bwydydd,
yn y rhai ni chafodd y sawl a rod-
iasant ynddynt fudd.
10 Y mae gennym ni allor, o'r hon
nid oes awdurdod i'r rhai sydd yn
gwasanaethu y tabernacl i fwytta.
11 Canys ™ cyrph yr anifeiliaid
hynny, y rhai y dygir eu gwaed
gan . yr arch-offeiriad i'r cyssegr
dros bechod, a losgir y tu allan
i'r gwersyll.
ac amryw
lAGO, I.
ddyledswyddau.
Anno
DOMINI
64.
n loan 19.
17, 18.
Act. 7. 58.
«pen. 11. 26.
P Jlic. 2. 10.
Phil. ?,. 20.
pen. 11. 10,
16.
1 Eph. 5. 20.
1 Pctr 2. 5.
r Lef. 7. 12.
Ps. 50. 14,
23.
a 60. 30, 31.
a 107. 22.
8 Ho3. 14. 2.
Î clod fori H.
t Phil. 4. 18.
«Phil. 2.29.
1 Thess. Ô.
12.
1 Tim. 5.
17. ad. 7.
< llyu'odr-
aclliwyr.
K Ezec. 3.
IT.
a 33. 2, 7.
Anno
DOMINI
Cylcb 60.
« Deut. 32.
26.
loan 7. 3.5.
Act. 8. 1.
1 1'etr 1. 1.
b Matt. 5.
IJ..
Act. 5. 41.
Heb. 10.
34.
c Khuf. 5. 3.
li'etrl.6.
d Diar. 2. 3.
e Matt. 7. 7.
a 21. 22.
Marc IL
21.
Luc 11.9.
loan 14.1:3.
a 15. 7.
a 16. 23.
2 rhwydd.
f Jer.29. 12.
1 loan Û.
14.
12 0 Iierwydd paham lesu liefyd,
fel y sancteiddiai y bobl trwy ei
waed ei hun, " a ddioddefodd y tu
allan i'r porth.
13 Am hynny awn atto ef o'r tu
allan i'r gwersyll, gan ddwyn "ei
waradwydd ef.
14 P Canys nid oes i ni yma ddinas
barhaus, eithr un i ddyfod yr ỳm
ni yn ei disgwyl.
15 'iTrwyddo ef gan hynny offrym-
mwn "■ aberth moliant yn wastadol i
Dduw, yr hyn yw ^ fFrwyth ein gwe-
fiisau yn ^ cyffesu i'w enw ef
16 Ond gwneutliur daioni, a chyf-
rannu, nac angliofiwch : canys * â
chyfryw ebyrth y rhyngir bodd
Diiw.
17 "üfuddhêwch i'ch ^blaenoriaid,
ac ymddarostyngwch : oblegid ^ y
maent hwy yn gwylio dros eich
eneidiau chwi, megis rliai a fydd
rhaid iddynt roddi cyfrif; fel y
gallont wneuthur hynny yn llawen,
ac nid yn drist : canys difudd i
chwi yiv hynny.
18 Gweddiwch drosom ni : canys
yr ydym yn credu fod gennym gyd-
wybod dda, gan ewyllysio byw yn
^onestym mhob peth.
19 Ond yr ydwyf ^yn helaethach
yn dymuno gwneuthur o honoch
hyn, i gael fy rhoddi i chwi dra-
chefn yn gynt.
20 A Duw yr heddwch, ^yr hwn a
ddug drachefn oddi wrth y meirw
ein Harglwydd lesu, ^ Bugail mawr
y defaid, ^ trwy waed y ^ cyfammod
tragywyddol,
21 " A'ch perifeithio ym mhob
gweithred dda, i wneuthur ei ewyll-
ys ef; gan "^weithio ynoch yr hyn
sydd gymmeradwy yn ei olwg ef,
trwy lesu Grist : i'r hwn y hyddo
y gogoniant yn oes oesoedd. Amen.
22 Ac yr ydwyf yn attolwg i chwi,
frodyr, goddefwch air y cynghor:
oblegid ar fyr eiriau ^yr ^ysgrif-
enais attoch,
23 Gwybyddwch oUwng ein brawd
Timotheus yn rhydd ; gyd â'r hwn,
OS daw efe ar fyrder, yr ymwelaf
a chwi.
24 Anherchwch eich hoU ^flaen-
oriaid, a'r holl saint. Y mae y rhai
o'r Ital yn eich annerch.
25 Gras fyddo gyd â chwi oil.
Amen.
\ At yr Hebreaid yr ysgrifenwyd o'r Ital,
gyd a Thimothëus.
EPISTOL CYFFEEDINOL
lAGO YR APOSTOL.
PENNOD I.
2 Cynglior i lawenychu mewn hlmder: 5 i qfyn
doethineh gan Dduw : 13 na /wrier y hai
arno ef o ran ein gwendid na'n pechodau ni :
22 i wrandaw ac i fyfyrio ar air Duw ; ac
i wneuthur ar ei ol: 26 os amgen, fe all rhai
ymddangos yn grefyddol oddi allan, ond ni
allant fod felly mewn gwirionedd.
IAGO, gwasanaethwr Duw a'r
Arglwydd lesu Grist, at y deu-
ddeg llwyth *sydd ar wasgar, an-
nerch.
2 ^Cyfrifwch yn bob llawenydd, fy
mrodyr, pan syrthioch mewn am-
ryw brofedigaethau ;
3 "^Gan wybod fod profiad eich
ffydd chwi yn gweithredu amynedd.
4 Ond caffed amynedd ei pher-
ffaith waith ; fel y byddoch berffaith
a chyfan, heb ddiffygio mewn dim.
5 "^ O bydd ar neb o honoch eisieu
doethiueb, ^gofyned gan Dduw, yr
hwn sydd yn rlioi yn ^haelionus i
bawb, ac heb
roddir iddo ef.
ddannod ; a ^hi a
6 Eithr gofyned mcAvn ffydd, heb
ammeu dim : canys yr hwn sydd
yn ammeu, sydd gyffelyb i don
y mor, a chwelir ac a deflir gan
y gwynt.
7 Canys na feddylied y dyn hwn-
nw y derbyn efe ddim gan yr Ar-
glwj'^dd.
8 Gwr dau-ddyblyg ei feddwl sydd
anwastad yn ei holl ffyrdd.
9 Y brawd o radd isel, ^llawen-
yched yn ei oruchafiaeth :
10 A'r cyfoethog, yn ei ddaros-
tyngiad : canys ^ megis blodeuyn y
glas-welltyn y diflanna efe.
11 Canys cyfododd yr haul gyd â
gwres, a gwywodd y glas-welltyn,
a'i flodeuyn a gwympodd, a theg-
wch ei brŷd ef a gollodd: felly
hefyd y diflanna y cyfoethog yn ei
fíyrdd.
12 ^Gwỳn ei fyd y gwr sydd yn
goddef profedigaeth : canys pan
fyddo profedig, efe a dderbyu ' gor-
Anno
DOMINI
64.
J Philcm.
22.
» Es. 40. 11.
Ezec. 34.
23.
loan 10. n.
1 Pet r 2. 25.
a 5. 4.
b Zech. 9.
11.
6 Neil, test-
awent.
0 Phil, 2. 13.
IPetrS.lO.
' wneuthur.
ä 1 Petr 5.
12.
8 anfonait.
9 hjwodr-
aeihwyr.
Anno
DOMINI
Cylch 60.
S ymffrost-
ied.
B Job 14. 2.
Ps. 103. 1Ö.
Es. 40. 6.
1 Cor. 7. 31,
1 Petr 1.
24.
1 loan 2.
17.
h Job 5. 17.
Diar. 3. 11,
12.
Heb. 12. 5.
Dat. 3. 19.
i 1 Cor. 9.
25.
pen. 2. 5.
1 Petr 5. 4.
Dat. 2. 10.
1143
Amryiv gyngJiorîon.
lAGO, II.
Na dd'iystyrer y tlawd.
Anno
DOMINI
Cylch 60.
k Matt. 10.
22.
a 19. 28, 29.
< drwg.
1 loan 3. 27.
1 Cor. 4. 7.
n loan 1. 13.
a 3. 3.
I Cor. 4. 15.
1 Petr 1.
23.
0 Jer. 2. 3.
Dat. 14. 4.
P Preg. 5. 1.
1 Diar. 17.
27.
r Preg. 7. 9.
• Col. 3. 8.
1 Petr 2. 1.
t Matt. 7.21.
Luc 11. -28.
Khuf.2.13.
u Luc 6. 47,
&c.
Edi-ych
peQ. 2. 14,
iSec.
X 2 Cor. 3.
18.
y pen. 2. 12.
«loan 13. 17.
6 weithred-
iad.
Sfrieyvo.
» Ps. 34. 13.
a 39. 1.
1 Petr 3.
10.
on y bywyd, '^yr hon a addawodd
yr Arglwydd i'r rhai a'i carant ef.
13 Na ddyweded neb, pan demt-
ier ef, Gan Dduw y'm temtir : canys
Duw nis gellir ei demtio â ^ drygau,
ac nid yw efe yn temtio neb.
14 Canys yna y temtir pob un,
pan y tynner ef, ac y llithier, gan
ei chwant ei hun.
15 Yna chwant, wedi ymddŵyn, a
esgor ar bechod : pechod hefyd,
pan orphener, a esgor ar farwol-
aeth.
16 Fy mrodyr anwyl, na chyfeil-
iornwcb.
17 ' Pob rhoddiad daionus, a phob
rhodd berfifaith, oddi uchod y mae,
yn disgjn oddi wrth Dad y goleuni,
"" gyd â'r hwn nid oes gyfnewidiad,
na chysgod tröedigaeth.
18 "01 wir ewyllys yr ynnillodd
efe nyni trwy air y gwirjonedd, fel
y byddem ryw " flaen-ffrwyth o'i
greaduriaid ef
19 0 achos hyn, fy mrodyr anwyl,
Pbydded pob dyn esgud i wrandaw,
1 diog i lefaru, ' diog i ddigofaint :
20 Canys digofaint gwr nid yw
yn cyflawni cyfiawnder Duw.
21 0 herwydd paham 'rhoddwch
heibio bob budreddi, a helaeth-
rwydd malais ; a thrwy addfwynder
derbyniwch yr impiedig air, yr hwn
a ddichon gadw eich eneidiau.
22 A *byddwch wneuthurwyr y
gair, ac nid gwrandawyr yn unig,
gan eich twyllo eich hunain.
23 Oblegid "os yw neb yn wran-
dâwr y gair, ac heb fod yn wneuth-
urwr, y mae hwn yn debyg i wr
yn edrych ei wynebpryd naturiol
mewn drych :
24 Canys efe a'i hedrychodd ei
hun, ac a aeth ymaith, ac yn y man
efe a anghofiodd pa fath ydoedd.
25 Eithr ""yr hwn a edrych ar
berffaith ^ gyfraith rhyddid, ac a
barhao ynddi, hwn, heb fod yn
wrandäwr anghofus, ond gwneuth-
urwr y weithred, '^e/e a fydd ded-
wydd yn ei ^ weithred.
26 Os yw neb yn eich mysg yn
cymmeryd arno fod yn grefyddol,
heb ***attal ei dafod, ond twyllo ei
galon ei hun, ofer yiv crefydd hwn.
27 Crefydd bur a dihalogedig ger
bron Duw a'r Tad, yw hyn ; Ym-
weled a'r amddifaid a'r gwragedd
gweddwon yn eu hadfyd, a'i gadw
ei hun yn ddifrycheulyd oddi wrth
y byd.
PENNOD II.
1 Nad gweddol i Gristionogion dd'iystyru eu
brodyr tlodion, 13 ond bod yn gariadus ac
yn drugarogion. 14 Na ddylid ymffrostio
o ffydd lie ni byddo gweithredoedd da:
17 nad yw y ffydd honno ond ffydd farw,
19 o ffydd y cythreuliaid ; 21 ac nid ffydd
Abraham, 25 a Bahab.
FY mrodyr, na fydded gennych
fíydd ein Harglwydd ni lesu
Grist, sef Arglwydd y gogoniant,
gyd â * derbyn wyneb.
2 Oblegid OS daw i mewn fch
^ cynnuUeidfa chwi wr â modrwy
aur, mewn dillad gwychion, a dyfod
hefyd un tlawd mewn dillad gwael ;
3 Ac edrych o honoch ar yr hwn
sydd yn gwisgo y dillad gwychion,
a dywedyd wrtho, Eistedd di yma
^mewn He da; a dywedyd wrth y
tlawd, Saf di yna, neu eistedd yma
is law fy ystol-droed i :
4 Onid ydych chwi dueddol yn-
och eich hunain? ac onid aethoch
yn farnwyr meddyliau drwg?
5 Gwrandêwch, fy mrodyr anwyl ;
^ Oni ddewisodd Duw dlodion y byd
hwn *=yn gyfoethogion mewn flydd,
ac yn etifeddion y deyrnas "^yr hon
a addawodd efe i'r rhai sydd yn ei
garu ef ?
6 Eithr * chwithau a ammharchas-
och y tlawd. Onid yw y cyfoethog-
ion yn eich gorthrymmu chwi, ac yn
eich tynnu ger bron brawdleoedd ?
7 Onid ydynt hwy yn cablu yr
enw rhagorol, yr hwn a elwir ar-
noch chwi?
8 Os cyflawni yr ydych y gyfraith
frenhinol yn ol yr ysgrythyr, ^Câr
dy gymmydog fel ti dy hun ; da yr
ydych yn gwneuthur :
9 Eithr s OS derbyn wyneb yr
ydych, yr ydych yn gwneuthur pech-
od, ac yn cael eich argyhoeddi gan
y gyfraith megis troseddwyr.
10 Canys pAvy bynnag a gadwo y
gyfraith i gyd oil, ac a ballo mewn
un pivngc,
cwbl.
11 Canys y
^Na odineba, a ddywedodd hefyd,
Na ladd- Ac os ti ni odinebi, etto
a leddi, yr wyt ti yn troseddu y
gyfraith.
12 Felly dywedwch, ac felly
gwnewch, megis rhai a fernir wrth
''gyfraith rhyddid.
13 Canys ^barn ddidrugaredd fydd
i'r hAvn ni wnaeth drugaredd ; ac
"y mae trugaredd yn gorfoleddu
yn erbyn barn.
y mae efe yn euog o'r
*neb a ddywedodd,
Amffydd heb weithredoedd.
lAGO, III.
Am lywodvaethu y tafod.
Anno
DOMINI
Cylch 60.
n Matt. 7.
26.
pen. 1. 23.
o Edrych
Luc 3. 11.
P 1 loan 3.
18.
B Gr. wrih
ei hun.
6Neu,iííríA.
1 Marc 1.
24.
r Gen. 22. 9,
12.
7 Neu, A
well, &C.
«Heb. 11. 17.
t Gen. 15. 6.
Rhuf. 4. 3.
GaL 3. 6.
n 2 Chion.
20.7.
£b. 41. &
« Jos. 2. 1.
Heb.ll.3L
8 anodZ.
14 ''Pa fudd yw, fy mrodyr, o
dywed neb fod ganddo ffydd, ac
heb fod ganddo weithredoedd? a
ddichon ^dd ei gadw ef ?
15 Eithr "OS bydd brawd neu
chwaer yn noeth, ac mewn eisieu
beunyddiol ymborth,
16 A Pdywedyd o un o honoch
wrthynt, Ewch mewn heddwch, ym-
dwymnwch, ac ymddigonwch ; etto
heb roddi iddynt angenrheidiau y
corph ; pa lès /ydd?
17 FeUy ffydd hefyd, oni bydd
ganddi weithredoedd, marw ydyw,
a hi
' yn unig.
18 Eithr rhyw un a ddywed, Tydi
ffydd sydd gennyt, minnau gweith-
redoedd sydd gennyf: dangos i
mi dy ffydd di ^heb dy weithred-
oedd, a minnau wrth fy ngweith-
redoedd i a ddangosaf i ti fy ffydd
innau.
19 Credu yr wyt ti mai un Duw
sydd ; da yr wyt ti yn gwneuth-
ur : 1 y mae y cy threuliaid hefyd yn
credu, ac yn crynu.
20 Eithr a fynni di wybod, 0 ddyn
ofer, am fiydd heb weithredoedd,
mai marw y w ?
21 Abraham ein tad ni, onid o
weithredoedd y cyfiawnhâwyd ef,
"^pan offrymmodd efe Isaac ei fab
ar yr allor ?
22 "^ Ti a weli • fod ffydd yn cyd-
weithio â'i weithredoedd ef, a thrwy
weithredoedd fod ffydd wedi ei
pherffeithio.
23 A chyflawnwyd yr ysgrythyr yr
hon sydd yn dywedyd, *Credodd
Abraham i Dduw, a chyfrifwyd iddo
yn gyfiawnder : a ^ Chyfaill Duw y
galwyd ef
24 Chwi a welwch gan hynny mai
0 weithredoedd y cyfiawnhêir dyn,
ac nid o ffydd yn unig.
25 Yr un ffunud hefyd, ^Rahab
y buttain, onid o weithredoedd y
cyfiawnhâwyd hi, pan dderbyniodd
hi y cenhadau, a'u danfon yniaith
fforddaraU?
26 Canys megis y mae y corph
heb yr ^yspryd yn farw, felly hef-
yd ^dd heb weithredoedd, marw
yw.
PENNOD III.
1 Na ddylem ni fod yn brysur i feio ar eraill ;
6 ond yn hylrach ffrwyno y tafod ; yr hwn,
er nad ydyw ond aelod hychan, etto y mae
efe yn achos llawer o ddaioni, ac o ddryg-
ioni. 13 Yrhai sydd wir-synhwyrol, y maent
yn fwynion, yn heddychlaivn, heb genjigennu,
ac heb ymryson.
* IVTA fyddwch feistriaid lawer, fy
-Li mrodyr; *'gan wybod y der-
byniwn ni farnedigaeth fwy.
2 Canys "^mewn llawer o bethau
yr ydym ni bawb yn llithro. "^Od
oes neb heb lithro ar air, * gwr per-
ffaith yw hwnnw, yn gallu ffrwyno
yr holl gorph hefyd.
3 Wele, ^yr ydym ni yn rhoddi
ffrwynau ym mhennau y meirch, i'w
gwneuthur yn ufudd i ni; ac yr
ydym yn troi eu holl gorph hwy
oddi amgylch.
4 Wele, y Uongau hefyd, er eu
maint, ac er eu gyrru gan wyntoedd
creulawn, a droir oddi amgylch â
llyw bychan. He y mynno y llyw-
ydd.
5 Felly hefyd ^ y tafod, aelod bych-
an y w, ac ^ yn fírostio pethau mawr-
ion. Wele, faint o ddefnydd y mae
ychydig dan yn ei ennyn !
6 A'r tafod, tan ydyw, byd o ang-
hyfiawnder. Felly y mae y tafod
wedi ei osod ym mhlith ein haelod-
au ni, fel ' y mae yn halogi yr holl
gorph, ac yn gosod ^troell natur-
iaeth yn fflam ; ac wedi ei wneuthur
yn fflam gan uffern.
7 Canys "hoU natur gwỳllt-filod,
ac adar, ac ymlusgiaid, a'r pethau
yn y môr, a ddofir ac a ddofwyd
gan * natur ddynol :
8 Eithr y tafod ni ddichon un dyn
ei ddofi ; drwg anllywodraethus yd-
yw, yn Uawn gwenwyn marwol.
9 Ag ef yr ydym yn bendithio Duw
a'r Tad; ag ef hefyd yr ydym yn
melldithio dynion, ^a wnaethpwyd
ar lun Duw.
10 O'r un genau y mae yn dy-
fod allan fendith a melldith. Fy
mrodyr, ni ddylai y pethau hyn
fod felly.
11 A ydyw fíynnon o'r un ^ Uygad
yn rhoi dwfr melus a chwerw ?
12 A ddichon y pren ffigys, fy
mrodyr, ddwyn olifaid? neu win-
wydden, ffigys ? felly ni ddichon un
ffynnon roddi dwfr hallt a chroyw.
13 Pwy sydd wr doeth a ^ deallus
yn eich plith? dangosed, trwy ymar-
weddiad da, ei weithredoedd mewn
mwyneidd-dra doethineb.
14 Eithr od oes gennych 'genfigen
chwerw ac ymryson yn eich calou,
"" na fyddwch fírostwyr a chelwydd-
og yn erbyn y gwirionedd.
15 Nid yw y doethineb hwn yn
disgyn oddi uchod; ond daearol,
" anianol, cy threulig yiv.
Amio
DOMINI
Cylch 60.
» Matt. 23.
8.
lihuf. 2.
20, 21.
b Luc C. 37.
c 1 Bren. 8.
4G.
2 Chron. 6.
36.
Diar. 20. 9.
Preg.7.20.
1 loan 1.8.
d Ps. 34. 13.
pen. 1. 26.
e Matt. 12.
37.
t Ps. 32. 9.
e Diar. 12.
18. a 15. 2.
t Ps. 12. 3.
a 73. 8, 9.
I Matt. 15.
11, 18, 19.
Marc 7. 15,
20, 23.
Ü chwŷl.
S pob rhyu)
o wýìü-
filod.
* ddynol
ryw.
t Gen. 1. 2G.
6 chyfar-
Wijdd.
1 Rhuf. 13.
13.
m Rhiif. 2.
17, 23.
n J udas 19,
Yn erhìjn halchder.
lAGO, IV.
Brinder einioes dyn.
Anno
DOMINI
Cylch Ö0.
o 1 Cor. 3. 3.
Gal. 5. 20.
7 annhrefn.
P 1 Cor. 2.
6,7.
3 diddadl-
eugar.
q Diar. 11.
18.
Hos.10.12.
Heb. 1-^
11.
a Khuf, 7.
23.
Gal. 5. 17.
1 Petr 2.
11.
3 lladd.
b Job 27. 9.
a 35. 12.
Pa. 18. 41.
Es. 1. 15.
Jer. 11. 11.
Zech.7.13.
c Ps. G6. 18.
1 loan 3.
22. a 5. 14.
d Ps. 73. 27.
e 1 loan 2.
15.
t loan 15.
19. a 17. 14.
Gal. 1.10.
8 ffidrych
Gen. C. 5.
a 8. 21.
Num. 11.
29.
Diar. 21.
10.
t Ps. 138. 6.
Diar. 3. 34.
1 Petr 5. 5.
lEph.4.27.
1 Petr 5. 9.
k 2 Cliron.
15.2.
1 Es. 1. 16.
n» pen. 1. 8.
«Luc 14 11.
a 18. 14.
1 Petr 5. 6.
16 Canys ° He mae cenfigen ac ym-
ryson, yno j/ mae '^ terfysg, a phob
gweithred ddrwg.
17 Eithr Py ddoethineb sydd oddi
uchod, yn gyntaf pur ydýw, wedi
hynny heddychlawn, boneddigaidd,
hawdd ei thrin, llawn trugaredd a
ifrwythau da, ^diduedd, a diragrith.
18 A ^ffrwyth cyfiawnder a heuir
mewn heddwch i'r rhai sydd yn
gwneuthur heddwch.
PENNOD IV.
1 Bhaid i ni ymryson yn erhyn irachwant, 4 ao
anghymmedrolder, 5 a halchder, 11 ac enllih,
a harnu ar eraill ; 13 ac na roddom ormod
hyder ar Iwyddiant hydol, nac ar einioes
dyn ; ond rhoi y cwhl ar Dduw,
OBA le y mae rhyfeloedd ac
- ymladdau yn eich plith chwi ?
onid oddi wrth hyn, sef eich. melus-
chwantau ^y rhai sydd yn rhyfela
yn eich aelodau ?
2 Chwenuychu yr ydych, ac nid
ydych yn cael ; ^ cenfigennu yr
ydych ac eiddigeddu, ac nid yd-
ych yn gallu cyrhaeddyd : ymladd
a rhyfela yr ydych, ond nid yd-
ych yn cael, am nad ydych yn
gofyn.
3 ^ Gofyn yr ydych, ac nid ydych
yn derbyn, o '^herwydd eich bod
yn gofyn ar gam, fel y galloch eu
treulio ar eich melus-chwantau.
4 ^ Chwi odinebwyr a godineb-
Avragedd, oni -vvyddoch chwi fod
^ cyfeillach y byd yn elyniaeth i
Dduw? ^pwy bynnag gan hynny a
ewyllysio fod yn gyfaill i'r byd, y
mae yn elyn i Dduw.
5 A ydych chwi yn tybied fod yr
ysgrythyr yn dy wedyd yn ofer, ^ At
*geiifigen y mae chwant yr yspryd
a gaitrefa ynom ni ?
6 Eithr rhoddi gras mwy y mae: o
herwydd paham y mae yn dywed-
yd, ^ Y mae Duw yn gwrthwynebu
y beilchion, ond yn rhoddi gras i'r
rhai gostyngedig.
7 Ymddarostyngwch gan hynny i
Dduw. * Gwrthwynebwch ddiafol,
ac efe a ify oddi wrthych.
8 ''Nesêwch at Dduw, ac efe a
nesâ attoch chwi. ^ Glanhêwch eich
dwylaw, chwi bechaduriaid ; a phur-
wch eich calonnau, chwi "" â'r medd-
wl dau-ddyblyg.
9 "Ymofidiwch, a galerwch, ac
wylwch : tròer eich chwerthin chwi
yn alar, a'c/i Uawenydd yn drist-
wch.
10 "Ymddarostyngwch ger bron
yr Arglwydd, ac efe a'ch dyrchafa
chwi.
11 N'a ddywedwch yn erbyn eich
gilydd, frodyr. Y neb sydd yn dy-
wedyd yn erbyn ei frawd, ac Pyn
barnu ei frawd, y mae efe yn dy wed-
yd yn erbyn y gyfraith, ac yn barnu
y gyfraith: ac od wyt ti yn barnu
y gyfraith, nid ^vyt ti wneuthurwr
y gyfraith, eithr barnwr.
12 Un gosodwr cyfraith sydd, yr
hwn a ddichon gadw a choUi. ^Pwy
wyt ti yr hwn wyt yn barnu arall ?
13 '^Iddo yn awr, y rhai ydych yn
dywedyd, Heddyw neu y fory ni a
awn i gyfryw ddinas, ac a arhoswn
yno flwyddyn, ac a farchnattâwn,
ac a ennillwn :
14 Y rhai ni wyddoch beth a
fydd y fory. Canys beth ydyw
eich einioes chwi ? ^ Canys tarth
ydyw, yr hwn sydd dros ychydig
yn ymddangos, ac wedi hynny yn
diflannu.
15 Lie y dylech ddywedyd, *0s
yr Arglwydd al myn, ^ ac os bydd-
wn byw, ni a wnawn hyn, neu
hynny.
16 Eithr yn awr gorfoleddu yr
ydych yn eich ymffrost : " pob cyf-
ryw orfoledd, drwg ydyw.
17 Am hynny ''i'r neb a fedr
wneuthur daioni, ac nid yw yn ei
wneuthur, pechod ydyw iddo.
PENNOD V.
1 Bhaid i gyfoethogion drygionus ofni dzaledd
Daw, 7 Ni a ddylem fod yn dd'ioddefgar
meivn ad/yd, yn ol esampl y prophwydi, a
Job ; 12 a gochelyd tyngu ; 13 a gwedd'io
mewn ad/yd, a chanu mewn hawddfyd ; 1 6
a chyfaddef ein heiau i'n gilydd, a gwedd'io
dros ein gilydd; 19 a dwyn i'r iawn y bratod
afyddo yn myned ar gyfeiliorn.
2*TDD0 yn awr, chwi gyfoethog-
X ion, wylwch ac udwch am eich
trueni sydd yn dyfod arnoch.
2 Eich cyfoeth a bydrodd, ^a'ch
gwisgoedd a fwyttawyd gan bryfed.
3 Eich aur a'ch arian a rydodd ;
a'u rhwd hwynt a fydd yn dystiol-
aeth ^yn eich erbyn chwi, ac a
fwytty eich cnawd chwi fel tan.
•"Chwi a gasglasoch drysor yn y
dyddiau diweddaf.
4 Wele, "^y mae cyflog y gweith-
wyr a fedasant eich meusydd chwi,
yr hwn a gam-attaliwyd gennych,
yn Uefain : a ^ Uefain y rhai a fed-
asant a ddaeth i mewn i glustiau
Arglwydd y lluoedd.
5 'Moethus fuoch ar y ddaear, a
thrythyll ; meithrin eich calonnau
Fetr yn hendithio Duic.
I. PETR, I.
Am
Anno
DOI\IINI
Cylch 60.
i Mr -amy n-
eddgar.
B neut. 11.
14.
Zech.10.1.
6 roddwch
ochennid
ar eich
gilijdd.
t Jlatt. 24.
33.
1 Cor. 4. 5.
1 Matt. 5.
10, 11.
6 cijfrif.
k .Tob 1. 21,
22.
1 Job 42. 10.
"» Num. 14.
18.
Ts. 103. S.
a Matt. 5.
34.
Anno
DOMINI
Cylch GO.
» loan T. 3'j.
lago 1. 1.
b llhuf. 8.
29.
c 2 Thess. 2.
13.
<» Heb. 12.
24.
• K.hiif.1.7.
2 Petr 1. 2.
' 2 Cor. 1. 3.
e loan 3. 3,
5.
laso 1. 18.
a wnaethoch, megis mewii dydd
lladdedigaeth.
6 Condemniasoch a lladdasoch y
cyfiawn; ac yntau heb sefyll i'ch
erbyn.
7 Byddwch gan liynny yn * ymar-
Iious, frodyr, hyd ddyfodiad yr Ar-
giwydd. Wele, y mae y Uafiirwr yn
disgwyl am werthfawr íFrwyth y
ddaear, yn dda ei araynedd am
dano, nes iddo dderbyn ^y gwlaw
cynnar a dhveddar.
8 Byddwch chwithau hefyd dda
eich amynedd ; cadavnhewch eich
calonnau : oblegid dyfodiad yr Ar-
giwydd a nesaodd.
9 Na ^ rwgnechwch yn erbyn eich
gilydd, frodyr, fel na'ch condemn-
ier : wele, y mae y Barn^yr ^ yn sef-
yll wrth y drws.
10 Cymmerwch, fy mrodyi*, y pro-
phwydi, y rhai a lefarasant yu enw
yr Arglwydd, yn siampl o ddioddef
blinder, ac o hir-ymaros.
11 Wele, 'dedwydd yr ydym yn
''gadael y rhai sydd ddiocldefus.
Chwi a glywsoch am ^amynedd
Job, ac a welsoch ' ddiwedd yr Ar-
glwydd: oblegid ™tostm'iol iawn
yw yr Arglwydd, a thrugarog.
12 Eithr o flaen pob peth, fy mrod-
yr, °na thyngwch, nac i'r nef, nac
i'r ddaear, nac un Uw arall: eithr
bydded eich ie chwi yn ie, a'c/i nag
ei ddoniau ysprydol.
ê yn nag ê ; fel na syrthioch 1 farn-
edigaeth.
13 A oes neb yn eich plith mewn
adfyd? gweddied. A oes neb yn
esmwyth arno ? ° caned psalmau.
14 A oes neb yn eich plith yn
glaf? galwed atto henuriaid yr
eglwys ; a gweddiant hwy '^ drosto,
p gan ei enneinio ef âg olew yn enw
yr Arglwydd :
15 A gweddi y IFydd a iachâ y
claf, a'r Arglwydd a'i cyfyd ef i
fynu; ac os bydd wedi gwneuthur
pechodau, hwy a faddeuir iddo.
16 Cyffeswch eich camweddau
bawb i'ch gilydd, a gweddiwch dros
eich gilydd, fel y'ch iachâer. '^Llawer
a ddichon taer weddi y cyfiawn.
17 Elias oedd ddyn ''yn rhaid
iddo ddioddef fel ninnau, ac *mewn
gweddi efe a weddiodd na byddai
wlaw : ac ni bu gwlaw ar y ddaear
dair blynedd a chwe mis.
18 Ac efe * a weddiodd drachefn ;
a'r nef a roddes wlaw, a'r ddaear
a ddug ei fíì'wyth.
19 Fy mrodyr, "od aeth neb o
honoch ar gyfeiliorn oddi wrth y
gwirionedd, a throi o ry w un ef ;
20 Gwybydded, y bydd i'r hwn
a drodd bechadur oddi wrth gyf-
eiliorni ei flFordd, ""gadAV enaid
rhag angau, a ychuddio Uiaws o
bechodau.
EPISTOL CYNTAF CYFFEEDINOL
PETR YR APOSTOL.
PENNOD I.
1 Y mae efe yn hendithio Duw am ei amryio
rad ysprydol: 10 gan ddangos nad ydyw yr
iachawdwriaeth yng Nghrist beth newydd,
eithr peth a hrophwydtcyd am dano er ys
ialm. 13 Cynghor i /yw yn dduwiol, gan eu
hod hwy wedi eu geni o newydd tnvy air
Daw.
PETR, apostol lesu Grist, at y
dieithriaid ^sydd ar wasgar ar
hyd Pontus, Galatia, Cappadocia,
Asia, a Bithynia,
2 Etholedigion ''yn ol rhag-wybod-
aeth Duw Dad, •'trwy sancteiddiad
yr Yspryd, i ufudd-dod a ^thaenell-
iad gwaed lesu Grist : * Gras i chwi
a heddwch a amlhâer.
3 ^ Bendigedigf yddo Duw a Thad
ein Harglwydd lesu Grist, yr hwn
yn ol ei fawr drugaredd «a'n had-
genhedlodd ni i obaith bywiol,
^trwy adgyfodiad lesu Grist oddi
wi'th y meirw,
4 I etifeddiaeth anllygredig, a di-
iialogedig, a diddiflanedig, ac 'yng
nghadw yn y nefoedd i ^chwi,
5 ^Y rhai trwy allu Dua7 ^ydych
gadwedig trwy ffydd i iachawdwr-
iaeth, pared i'w datguddio yn yr
amser diweddaf.
6 Yn yr hyn yr ydych yn mawr-
lawenhau, er eich bod ^ychydig
yr awrhon, os rhaid yw, ""mewn
tristwch, trwy amryw brofedig-
aethau :
7 Fel y caffer " profiad eich flydd
chwi, yr hwn sydd werthfawrusach
na'r aur colladwy, cyd "prefer ef
trwy dan, er mawl, ac anrhydedd,
a gogoniant, yn ymddangosiad lesu
Grist :
Anno
DOMINI
Cylch 60.
oEph.S.l».
Col. 3. 16.
■^ uwch ei
hen.
P 31 arc 6.
13. a 10. 13.
q Pa. 10. 17.
a 34. 15, 18.
a 14.5. 18.
Diiir. 15.
29. a 28. 9.
Ioaa9.31.
1 loan 3.
22.
r Act. 14. 15.
» 1 Bren. 17.
1.
1 1 Bren. 18.
42,45.
u aiatt. 13.
15.
I Rhuf. 11.
14.
1 Cor. 9. 22,
1 Tim. 4.
10.
y Diar. 10.
12.
1 Potr 4. 3.
Anno
DOMINI
Cylch 60.
h 1 Cor. 15,
20.
1 Col. 1. 5.
2»!f.
k loan 10.
28, 29.
a 17. 11, 12,
15.
Judas 1.
S ydym.
12 Cor. 4. 17.
m lago 1. 2.
n Iigo 1. 3.
pea. 4. 12.
o Diar. 17. 3.
Zcch.13.9.
Annog i sancteiddrwydd.
I. PETR, II.
Crist yw y Pen-congl-facn.
Anno
DOMINI
üylch 60.
P 1 loan 4.
20.
1 loan 20.
29.
2 Cor. 5. 7.
Heb. 11. 1,
27.
rGen. 49.10.
Dan. 2. 44.
Hag. 2. 7.
Zech.6.12.
aiatt. 13.
17.
Luc 10. 24.
» pen. 3. 19.
'J. Petr 1.
21.
t Ps. 22. 6.
Es. 53. 3,
&c.
Luc 24. 26.
«Dan. 9. 24.
a 12. 9, 13.
X Heb. U.
13, 39.
i trefnu y
pethau.
y Act. 2. 4.
« Exod. 25.
2U.
Dan. 8. 13.
a 12. 5, 6.
Eph. 3. 10.
a Luc 12. 35.
Eph. 6. 14.
bLuc2L34.
Kbuf. 13.
13.
1 Thess. 5.
6.
<íLef.ll.44.
a 19. 2.
a 20. 7.
e Act. 10. 31.
Ehuf. 2.
11.
f 2 Cor. 7.1.
Phil. 2. 12.
B 2 Cor. 5. 6.
Heb. U. 13.
i 1 Cor. 6.
20. a 7. 23.
i Ilzec. 20.
18.
k Heb. 9.
12, 14.
Dat. 5. 9.
1 Exod. 12. 5.
loan 1. 29,
36.
1 Cor. 5. 7.
m Khuf. 3.
25. .
al6.25, 26.
Col. 1. 26.
2 Tim. 1.
10.
Tit. 1. 2.
Dat. 13. 8.
6 rag-wijhu-
wyd.
n Eph. 1. 10.
« Act. 2. 24.
8 PYr hwn, er nas gwelsoch, yr
ydych yn ei garu ; "^ yn yr hwn, heb
fod yr awrhon yn ei weled, ond yn
credu, yr ydych yn mawr-lawenhâu
â Uawenydd annhraethadwy a go-
goneddus :
9 Gan dderbyn diwedd eich fíydd,
se/" iachawdwriaeth eich eneidiau.
10 'Am yr hon iachawdwriaeth
yr ymofynodd, ac y manwl-chwil-
iodd y prophwydi, y rhai a bro-
phwydasant am y gras a ddeuai i
chwi:
11 Gan chwilio pa bryd, neu pa
ryw amser, yr oedd "Yspryd Crist,
yr hwn oedd ynddynt, yn ei hys-
bysu, pan oedd efe yn rhag-dyst-
iolaethu *dioddefaint Crist, a'r go-
goniant ar ol hynny.
12 ^* I'r rhai y datguddiwyd, ^ nad
iddynt hwy eu hunain, ond i ni, yr
oeddynt yn *gweini yn y pethau
a fynegAvyd yn awr i chwi, gan y
rhai a efengylasaut i chwi ^trwy
yr Yspryd Glân, yr hwn a ddan-
fonwyd o'v nef ; "^ ar yr hyn bethau
y mae yr angelion yn chwennychu
edrych.
13 0 herwydd paham, °gan wreg-
ysu Iwynau eich meddwl, a ^bod
yn sobr, gobeithiwch yn berffaith
am y gras a ddygir i chwi yn nat-
guddiad lesu Grist ;
14 Fel plant ufudd-dod, heb gyd-
ymagweddu a'r trachwantau o'r
blaen •= yn eich anwybodaeth :
15 Eithr megis y mae y neb a'ch
galwodd chwi yn sanctaidd, bydd-
wch chwithau hefyd sanctaidd ym
mhob ymarweddiad :
16 Oblegid y mae yn ysgrifenedig,
^Byddwch sanctaidd; canys sanct-
aidd ydwyf fi.
17 Ac OS ydych yn galw ar y Tad,
^'yr hwn sydd heb dderbyn wyneb
yn barnu yn ol gweithred pob un,
*ymddygwch mewn ofn dros amser
eich 6 ymdeithiad :
18 Gan wybod ^nad a phethau
Uygredig, megis arian neu aur, y'ch
prynwyd oddi wrth eich ofer ymar-
weddiad, ^yr hwn a gawsoch trwy
draddodiad y tadau ;
19 Eithr "^â gwerthfawr waed Crist,
* megis oen difeius a difrycheulyd :
20 ™ Yr hwn yn wir a ^ rag-ordein-
iwyd cyn sylfaenu y byd, eithr a
eglurwyd ''yn yr amseroedd diw-
eddaf er eich mwyn chwi,
21 Y rhai ydych trwyddo ef yn
credu yn Nuw, "yr hwn a'i cyfododd
ef oddi wrth y meirw, ac ^a roddodd
iddo ef ogoniant, fel y byddai eich
fíydd chwi a'ch gobaith yn Nuw.
22 Gwedi ^puro eich eneidiau,
gan ufuddhâu i'r gwirionedd trwy
yr Yspryd, '^i frawdgarwch dirag-
rith, cerwch eich gilydd o galon
bur yn helaeth :
23 ^Wedi eich ail-eni, nid o had
Uygredig, eithr anllygredig, *trwy
air Duw, yr hwn sydd yn byw ac
yn parhâu yn dragywydd.
24 Canys "pob cnawd fel glas-
welltyn yw, a holl ogoniant dyn fel
blodeuyn y glas-welltyn. Gwywodd
y glas-weUtyn, a'i flodeuyn a syrth-
iodd:
25 Eithr gair yr Arglwydd sydd
yn aros yn dragywydd. A hwn yw
y gair a bregethwyd i chwi.
PENNOD II.
1 Y mae yn eu cynghori na wnelont ddim yn
erhyii cariad: 4 ac yn dangos mai Crist
ydyw y sylfaen yr adeiladwyd hwynt arno:
11 ac yn dymuno arnynt ymgadw rhag
chwantaii cnawdol ; 13 a hod yn ufudd i
swyddogion. 18 Ymae yn dysgu i weision
ufuddhâu Vw meistriaid, 20 a bod yn ddi-
oddefgar, wrth esampl Crist, er eu bod yn
cael cam.
^TliTEDI rhoi heibio gan hynny
VV bob drygioni, a phob twyll,
a rhagrith, a chenfigen, a phob go-
gan-air,
2 Fel rhai bychain newydd-eni,
chwennychwch ^ddidwyll laeth y
gair, fel y cynnyddoch trwyddo ef :
3 Os ^ profasoch fod yr Arglwydd
yn dirion.
4 At yr hwn yr ydych yn dyfod,
inegis at faen bywiol, °a wrthod-
wyd gan ddynion, eithr etholedig
gan Dduw, a gwerthfawr.
5 ^ A chwithau, megis meini byw-
iol, ^ ydych wedi eich adeiladu ^ yn
dŷ ysprydol, ^yn offeiriadaeth sanct-
aidd, i ofírymmu aberthau s yspryd-
ol, ''cymmeradwy gan Dduw trwy
lesu Grist.
6 0 herwydd paham y cynhwysir
yn yr ysgrythyr, ' Wele, yr wyf yn
gosod yn Sion ben-congl-faen, ethol-
edig, a gwerthfawr : a'r hwn a gred
ynddo, nis gwaradwyddir.
7 I chwi gan hynny, y rhai yd-
ych yn credu, y mae yn * urddas :
eithr i'r ^anufuddion, ''y maen a
wrthododd yr adeiladwyr, hwnnw
a wnaed yn ben y gongl,
8 ^Ac yn faen tramgwydd, ac yn
graig rhwystr, ""i'r rhai sydd yn
tramgwyddo wrth y gair, gan fod
r Rhuf. 12.
10.
1 Tim, 1. 5.
Heb. 13. 1.
pen. 2. IT.
» loan 1. 13.
I a 3. 6.
I t Inge 1. 18.
! 1 loan 3. 9.
1148
Am ufudd-dod i swyddogion.
I. PETR, III.
Dyled gwŷr a gwragedd.
Anno
DOMINI
Cylch GO.
» Exod. 9.
16.
Khuf.9.22.
1 Thess. 5.
9.
Judas 4.
o Exod. 19.
5,6.
Dat. 1. 6.
a 5. 10.
t hrynedig,
fel, &c.
P Eph. 5. 8.
Col. 1. 13.
9 Hos. 1. 9,
10. a 2. 23.
Rhuf.9.25.
r 1 Chron.
29. 15.
Ps. 39. 12.
a 119. 19.
pen. 1. 17.
■ Rhuf. 13.
14.
Gal. 5. 16.
* lago 4. 1.
» 2 Cor. 8.
21.
Tit. 2. 8.
pen. 3. 16.
» Matt. 5.
16.
y Rhuf. 13,
1.
Tit. 3. L
» Rhuf. 13,
4.
» Rhuf. 13,
3.
b Tit. 2. 8.
0 Gal. 5. 1,
13.
d 1 Cor. 7,
22.
e pen. 1, 22.
Phil. 2. 3,
f pen. 1, 22.
e Matt. 22.
21.
t Eph. 6. 5.
Col. 3. 22.
Tit. 2. 9.
« Matt. 5.
10.
Rhuf. 13.5.
8 ras, neu,
ddiolch.
k pen. 3. 14.
9 ras, neu,
ddiolch.
> Matt. 16.
24.
1 Thess. 3.
3.
"> pen. 3. 18.
yn anufudd; °i'r hwn beth yr or-
deiniwyd hwynt hefyd.
9 Eithr chwychwi ydych rywog-
aeth etholedig, "brenhinol offeir-
iadaeth, cenedl sanctaidd, pobl
'' briodol i Dduw ; fel y mynegoch
rinweddau yr hwn a'ch galwodd
allan o ^dywyllwch i'w ryfeddol
oleuni ef :
10 'I Y rhai gynt nid oeddych bobl,
ond yn awr ydych bobl i Dduw:
y rhai ni chawsech drugaredd, ond
yr awrhon a gawsoch drugaredd.
11 Anwylyd, yr wyf yn attolwg *
cJiwi, ' megis dieithriaid a phererin-
ion, *ymgedwch oddi wrth chwant-
au cnawdol, *y rhai sydd yn rhyfela
yn erbyn yr enaid ;
12 ''Gan fod a'ch ymarweddiad
yn onest ym mysg y Cenhedloedd :
fel, He maent yn eich goganu meg-
is drwg-weithredwjT, ^y gallont, o
herwydd eich gweithredoedd da a
welant, ogoneddu Duw yn nydd yr
ymweliad.
13 y Ymddarostyngwch oblegid hyn
1 bob dynol ordinhâd, o herwydd
yr Arglwydd : pa un bynnag ai i'r
brenhin, megis goruchaf ;
14 Ai i'r llywiawdwyr, megis
trwyddo ef wedi eu danfon " er dial
ar y drwg-weithredwyr, a * mawl i'r
gweithredwyr da.
15 Canys felly y mae ewyllys Duw,
fod i ehwi ^trwy wneuthur daioni
ostegu anwybodaeth dynion ffol-
ion:
16 " Megis yn rhyddion, ac nid a
rhyddid gennych megis cochl mal-
ais, eithr fel ^ gwasanaethwyr Duw.
17 * Perch wch bawb. ^Cerwch y
brawdoliaeth. ^ Ofnwch Dduw. An-
rhydeddwch y brenhin.
18 ''Fgweision, byddwch ddaros-
tyngedig gyd â phob ofn ich
meistriaid ; nid yn unig i'r rhai da
a chyweithas, eithr i'r rhai anghy-
weithas hefyd.
19 Canys hyn * ^ sydd rasol, os yw
neb o herwydd cydwybod i Dduw
yn dwyn tristwch, gan ddioddef ar
gam.
20 Oblegid ''pa glod yw, os, pan
bechoch, a chael eich cemodio, y
byddwch dda eich amynedd? eithr
os, a chwi yn gwneuthur yn dda,
ac yn dioddef, y byddwch dda eich
amynedd, hyn sydd ^ rasol ger bron
Duw.
21 Canys * i hyn y'ch galwyd hef-
yd: oblegid "* Crist yntau a ddx-
oddefodd drosom ni, °gan adael i
^ni esampl, fel y canlynech ei Ô1 ef :
22 " Yr hwn ni wnaeth bechod, ac
ni chaed twyll yn ei enau :
23 PYr hwn, pan ddifenwyd, ni
ddifenwodd drachefn; pan ddi-
oddefodd, ni fygythiodd ; eithr
rhoddodd ar y neb sydd yn bamu
yn gyfiawn :
24 lYr hwn ei hun a ddug ein
pechodau ni yn ei gorph ^ar y
pren ; ' fel, gwedi ein marw i bech-
odau, y byddem by w i gyfiawnder :
* trwy gleisiau yr hwn yr iachâwyd
chwi.
25 Canys *yr oeddych megis def-
aid yn myned ar gyfeUiom; eithr
yn awr chwi a ddychwelwyd "at
Fugail ac Esgob eich eneidiau.
PENNOD III.
1 Y mae yn dysgu i wŷr a gwragedd eu dyled
i^w gilydd : 8 yn annog pawh i undeb a
chariad ; 14: ac i ddioddef erlid ; 19 ac
yn adrodd daioni Duw i'r hen /yd gynt.
YR un fíìinud, * hydded y gwrag-
edd ostyngedig i'w gwfr pri-
od ; fel, od oes rhai heb gredu i'r
gair, ''y galler trwy ymarweddiad
y gwragedd, *'eu hennill hwy heb
y gair,
2 Wrth edrych ar eich ymarwedd-
iad diwair chwi ynghyd âg ofn.
3 ^ Trwsiad y rhai bydded nid yr
un oddi allan, o blethiad gwallt, ac
amgylch-osodiad aur, neu wisgad
dillad ;
4 Eithr bydded ^cuddiedig ddyn
y galon, mewn anUygredigaeth ys-
pryd addfwyn a Uonydd, yr hwn
sydd ger bron Duw yn werthfawr.
5 Canys felly gynt yr oedd y
gwragedd sanctaidd hefyd, y rhai
oedd yn gobeithio yn Nuw, yn ym-
drwsio, gan fod yn ddarostyngedig
i'w gwŷr prîod ;
6 Megis yr ufuddhaodd Sara i
Abraham, *gan ei alw ef yn ar-
glwydd: ^merched yr hon ydych
chwi, tra fyddoch yn gwneuthur yn
dda, ac heb ofni dim dychryn.
7 g Y gwŷr, yr un fíunud, cyd-gyf-
anneddwch â hwynt yn ol gwybod-
aeth, gan roddi parch i'r wraig
** megis i'r Uestr gwannaf, fel rhai
sydd gyd-etifeddion gras y bywyd ;
' rhag rhwystro eich gweddiau.
8 Am ben hyn, ^ byddwch oil yn
unfryd, yn cyd-oddef a'ch gilydd,
yn caru ^fel brodyr, yn drugarog-
ion, yn fwynaidd :
9 ^Nid yn talu drwg am ddrwg,
Anno
DOMINI
Cylch 60.
n loan 13.
15.
2 Neu,
chwi.
o Es. 53. 9.
2 Cor. 5. 21.
P Matt. 27.
39.
loan 8. 48,
49.
9 Eb. 53. 4,
5,6.
Matt. 8. 17.
Heb. 9. 23.
S at.
T Rhuf. 6.
2, U.a7.6.
• Es. 53. 5.
t Es. 53. 6.
n Ezec. 34.
23. a 37. 24.
loan 10.
11.
Heb. 13.
20.
» 1 Cor. 14.
34.
Eph. 5. 22.
Col. 3. 18.
Tit. 2. 5.
b 1 Cor. 7.
16.
e Matt. 18.
15.
1 Cor. 9.
19—22.
d 1 Tim. 2.
9.
Tit. 2, 3.
£> Ps. 45. 13.
Rhuf. 2.29.
a 7. 22.
2 Cor. 4. 16.
f Gen. 18.
12.
2 Gr. plant.
BlCor.7.3.
Eph. 5. 25.
1 1 Cor. 12.
23.
1 Thess. 4.
4.
i Job 42. 8.
Matt. 5. 24.
a 18. 19.
t Rhuf. 12.
16. a 15. 5.
Phil. 3. 16.
S Neu, y
hrodi/r.
1 Diar. 17.
13. a 20. 22.
Matt. 5.
3».
Rhuf. 12.
17.
Annog î ddioddef erlid.
I. PETR, IV.
Annog i heidio â phechu.
Anno
DOMINI
Cylch 60.
m Matt. 25.
34.
nPs. 34.12,
o Ps. 37. 27.
Es. 1. 16.
3 loan 11.
P Matt. 5.
30, 11, 12.
pen. 2. 19.
a 4. 14.
q Es. 8. 12,
13.
Jer. 1. 8.
r Ps. 119.
46.
Act. 4. 8.
Col. 4. 6.
4 a pharch.
1 pen. 2. 19.
tKhuf.5. 6.
Heb. 9. 26,
28.
n Rhuf. 1.
4.
2 Cor. 13.4.
X pen. 1. 12.
a 4. 6.
y Gen. 6. 3,
13.
z Heb. 11.
7.
» Gen. 7. 7.
n 8. 18.
2 Petr 2. 5.
bi:ph.5.26.
neu sen am sen: eithr, y'ngwrth-
wyneb, yn bendithio ; gan wybod
mai i hyn y'ch galwyd, "fel yr
etifeddoch fendith.
10 Canys ° y neb a ewyllysio hoffi
bywyd, a gweled dyddiau da, attal-
ied ei dafod oddi wrth ddrwg, a'i
wefusau rliag adrodd twyll :
11 ° Gocheled y drwg, a gwnaed
y da; ceisied heddwch, a dilyned
ef.
12 Canys p mae Uygaid yr Ar-
glwydd ar y rhai cyfiawn, a'i
glustiau ef tu ag at eu gweddi
hwynt : eithr y mae wyneb yr Ar-
glwydd yn erbyn y rhai sydd yn
gwneuthur drwg.
13 A phAvy a'ch dryga chwi, os
byddwch yn dilyn yr hyn sydd dda?
14 P Eithr o bydd i chwi hefyd
ddioddef o her\^ydd cyfiawnder,
dedwydd ydycli: oud ^nac ofn-
wch rhag eu hofn hwynt, ac na'ch
cynhyrfer ;
15 Eithr sancteiddiwch yv Ar-
glwydd Dduw yn eich calonnau :
a ^byddwch bared bob amser i
atteb i bob un a ofyno i chwi
reswm am y gobaith sydd ynoch,
gyd ag addfwynder * ac ofn :
16 * A chennych gydwybod dda ;
fel yn yr hyn y maent yn eich
goganu megis drwg-Aveithredwyr, y
cywilyddio y rhai sydd yn beio
ar eich ymarweddiad da chwi yng
Nghrist.
17 Canys gwell ydyw, os ewyllys
Duw a'i myn, i chwi ddioddef yn
gwneuthur daioni, nag yn gAvneuth-
ur drygioni.
18 Oblegid Crist hefyd *unwaith
a ddioddefodd dros bechodau, y
CyfiaAvn dros yr anghyfiawn, fel y
dygai ni at Dduw, "^ wedi ei farwol-
aethu yn y cnawd, eithr ei íywhâu
yn yr Yspryd :
19 Trwy yr hwn yr aeth efe hefyd
ac "" a bregethodd i'r ysprydion yng
ngharchar ;
20 yy rhai a fu gynt anufudd,
pan unwaith yr oedd hir-amynedd
Duw yn aros yn nyddiau Noë, tra
■y darperid yr arch, *yn yr hon
ychydig, sef wyth enaid, a achub-
wyd trwy ddwfr,
21 '' Cyffelybiaeth cyfattebol i'r
h\Mi sydd yr awrhon yn ein hachub
ninnau, sef bedydd, (nid bwrw
ymaith fudreddi y cnawd, eithr
ymatteb cydvrybod dda tu ag at
Dduw ;) trwy adgyfodiad lesu Grist :
mo
22 Yr hwn sydd "^ar ddeheulaw
Duw, wedi myned i'r nef ; a'r *ang-
elion, a'r awdurdodau, aV gallu-
oedd, wedi eu darostwng iddo.
PENNOD IV.
1 y mae yn eu hannog liwy i heidio a phechu,
trwy esampl Crist, a thrwy ystyried foci
diwedd pob pelh yn ptvyso yn agos, 12 Y
mae yn eu cysuro yn erhyn erlid.
AM hynny gan ddioddef o Grist
. drosom ni yn y cnawd, chwi-
thaii hefyd byddwch wedi eich arf-
ogi a'r un meddwl: oblegid *yr
hAYU a ddioddefodd yn y cnawd, a
beidiodd â phechod ;
2 ^Fel na byddo mwyach "fyw i
chwantau dynion, ond i ewyllys
Duw, dros yr amser sydd yn ol yn
y cnawd.
3 Canys digon i ni "^yr amser a
aeth heibio o'r einioes ®i weithredu
ewyllys y Cenhedloedd, gan rodio
mewn trythyllwch, trachwautau,
meddwdod, cyfeddach, ^díotta, a
ffiaidd eilun-addoliad :
4 Yn yr hyn y maent yn ddieithr
*yn eich cablu chwi, am nad ydych
yn cyd-redeg gyd â hwynt i'r un-
rhyw ormod rhysedd :
5 Y rhai a roddant gyfrif i'r hwn
sydd barod ^i farnu y byw a'r
meirw.
6 Canys er mwyn hjmny ''yr ef-
engylwyd i'r meirw hefyd; fel y
bernid hwy yn ol dynion yn y
cnawd, ac y byddent fyw yn ol
Duw yn yr yspryd.
7 Eithr 'diwedd pob peth a nes-
aodd : ^ am hynny byddwch sobr, a
gwyliadwrus i weddiau.
8 Eithr o flaen pob peth, bydded
gennych gariad ^helaeth tu ag at
eich gilydd: canys 'cariad a guddia
liaAvs o bechodau.
9 Byddwch '"lettŷgar y naill i'r
Hall, " heb rwgnach.
10 **Pob un, megis y derbyniodd
rodd, cyfrennwch a'ch gilydd, Pfel
daionus oruchwylwyr ^amryw ras
Duw.
11 ' Os llefaru a wua neb, llefared
megis * geiriau Duav ; os gweini
y mae neb, gwnaed megis o'r gallu
y mae Duw yn ei roddi : fel • ym
mhob peth y gogonedder Duw trwy
lesu Grist; *i'r hwn y byddo y
gogoniant a'r gallu yn ces oesoedd.
Amen.
12 Anwylyd, na fydded ddieithr
gennych am "y profiad tanllyd
sydd ynoch, yr hwn a wneir er
Portlii praidd Crist.
I. PETR, V.
Am wrthwynehu y diafol.
Anno
DOMINI
Cylch 60.
* Act. 5. 41,
lago 1. 2.
y 2 Cor. 4.
10.
Col. 1. 24.
2 Tim. 2.
12.
Dat. 1. 9.
s Matt. Ö.
11.
lien. 2. 20,
a 3. 14.
8 pen . 2. 20.
b E3. 10. 12.
Jer. 25. 29.
a 49. 12.
Mai. 3. 5.
c Luc 23.
31.
d Luc 10.
12, 14.
S ufuddiiau.
e I)iar. 11.
31.
Luc 23. 31.
Í Ps. 31. 5.
Luc 23. 46.
2 Tim. 1.
12.
• Philem. 9.
•b Luc 24.
4á.
0 Rhuf. 8,
17, 18.
Dat. 1.9.
d Act. 20.
28.
2 hiid y
galloch.
o 1 Tim. 3.
3,8.
Tit. 1. 7.
profedigaeth i chwi, fel pe bai beth
dieithr yn digwydd i chwi :
13 Eithr ^Uawenhêwch, yn gym-
maint a'ch bod ? yn gyfrannogion o
ddioddefiadau Crist ; fel, pan ddat-
guddier ei ogoniant ef, y byddocli
yn Uawen ac yn gorfoleddu.
14 ''Os difenwir chwi er mwyn
enw Crist, gwýn eich byd ; oblegid
y mae Yspryd y gogoniant, ac Ys-
pryd Duw yn gorphwys arnoch :
ar eu rhan hwynt yn wir efe a
geblir, ond ar eich rhan chwi efe
a ogoneddir.
15 Eithr *na ddioddefed neb o
honocli fel Uofrudd, neu leidr, neu
ddrw^g-weithredwr, neu fel un yn
ymyrraeth â matterion rhai eraill :
16 Eithr OS fel Cristion, na fydded
gy wilydd ganddo ; ond gogonedded
Dduw yn hyn o ran.
17 Canys daeth yr amser ^ i dde-
chreu or farn o dŷ Dduw : ac •= os
dechreu hi yn gyntaf arnom ni,
■^beth fydd diwedd y rhai nid
ydynt yn ^ credu i efengyl Duw ?
18 * Ac OS braidd y mae y cyfiawn
yn gadwedig, pa le yr ymddengys
yr annuwiol a'r pechadur ?
19 Am hynny y rhai hefydsydd
yn dioddef yn ol ewyllys Duw, ^gor-
chymynant eu heneidiau iddo ef,
megis i Greawdwr ffyddlawn, gan
wneuthur yn dda.
PENNOD y.
1 Y mae yn annog yr henwiaid i horthi def-
aid Crist ; 5 a'r ieuaingc i ufuddhâu : S a
phawh i wylied, ac ifod yn sobr, ac yn ddt-
anwadal yn y ffydd ; 9 ac i wrthivynehu y
cythraul, y gwrthwynebwr creulawn.
YR henuriaid sydd yn eich plith,
attolwg iddynt yr ydwyf fi, yr
hwn wyf '' gyd-henuriad, a ^ thyst o
ddioddefiadau Crist, yr hwn hefyd
wyf ''gyfrannog o'r gogoniant a
ddatguddir :
2 ^ Forth wch braidd Duw, ^yr hwn
sydd yn eich plith, gan fwrw golwg
arnynt ; nid trwy gymmell, eithr
yn ewyllysgar ; * nid er mwyn budr-
elw, eithr o barodrwydd meddwl ;
3 Nid fel rhai ^yn tra-arglwydd-
iaethu ar ^ etifeddiaeth Duw, ond
^ gan fod yn esamplau i'r praidd.
4 A phan *ymddangoso y Pen-
bugail, chwi a gewch dderbyn an-
niflannedig ^ goron y gogoniant.
5 Yr un ifunud yr ieuaingc, bydd-
wch ostyngedig i'r henuriaid, A
byddwch ^ bawb yn ostyngedig i'ch
gilydd, ac ymdrwsiwch oddi fewn
â gostyngeiddrwydd : oblegid ^ y
mae Duw yn gwrthwynebu y beilch-
ion, ac yn rhoddi gras i'r rhai gos-
tyngedig,
6 ° Ymddarostyngwch gan hynny
dan alluog law Duw, fel y'ch
dyrchafo mewn amser cyfaddas :
7 °Gan fwrw eich hoU ofal arno
ef ; canys y mae efe yn gofalu dros-
och chwi.
8 P Byddwch sobr, gwyliwch : o-
blegid y mae leich gwrthwyneb-
wr diafol, megis llew rhuadwy, yn
rhodio oddi amgylch, gan geisio
y neb a alio ei lyngcu.
9 'Yr hwn gwrthwynebwch yn
gadai:n yn y ifydd; gan wybod
fod yn cyfiawni yr un blinderau
yn eich ^ brodyr y rhai sydd yn y
byd.
10 A Duw pob gras, yr hwn a'ch
galwodd chwi i'w dragywyddol o-
goniant ^trwy Grist lesu, wedi i
chwi ddioddef ' ychydig, "^a'ch per-
Ifeithio chwi, a'cŵ cadarnhao, a'c/i
cryfhao, a'c/i sefydlo.
11 " Iddo ef y byddo y gogoniant
a'r gallu yn oes oesoedd. Amen,
12 Gyd â^ Silfanus, brawd fíydd-
lawn i chwi, fel yr wyf yn tybied,
^yr ysgrifenais ar ychydig eiriau,
gan gynghori, a thystiolaethu mai
gwir ras Duw yw yr hwn yr ydych
yn sefyll ynddo,
13 Y mae yr eghvys sydd yn Ba-
bilon, yn gyd-etholedig â chwi, yn
eich annerch ; a ^ Marc, fy mab i.
14 ''Auherchwch eich gilydd â
chusan cariad. Tangnefedd i clnvi
oil y rhai ydych yng Nghrist lesu.
Amen.
Anno
DOMINI
Cylch 6 J.
' Matt. 20,
25, 26.
1 Cor. 3. 9.
2 Cur. 1. 24.
e Ps. 33. 12.
a 74. 2.
1» Phil. 3.
17.
2 Thcss. 3.
9.
1 Tim. 4.
12.
Tit. 2. 7.
' Heb. 13.
20.
k T Cor. 9.
25.
1 llhuf. 12,
20.
Eph. 5. 21.
•n lago 4. 6.
n lago 4. 10.
0 Ps. 37. 5.
a 55. 21.
Matt. 6.25.
Phil. 4. G.
P Luc 21.
36.
1 Thess. 5.
6.
pen. 4. 7,
1 Job 1. 7.
a 2. 2.
r Eph. 6. 11,
13.
lago 4. 7.
S braiudoU
iaefh yr
hou sydd.
* vng
Nÿhrist
lesu.
• 2 Cor. 4.
17.
pen. 1. 6.
t Heb. 13.
21.
upen.4. 11.
Dat. 1. 6.
X Heb. 13.
2i
r Act. 12.
12, 25.
» Khuf. 16.
16.
1 Cor. 16.
20.
2 Cor. 13.
12.
1 Thess. 5,
26,
1151
Anno
DOMINI
66.
BRliuf. 1.
12.
2 Cor. 4.13.
Tit. 1. 4.
2 ac Achub-
ur.
bl Petri. 2.
Judas 2.
c loan 17. 3.
lPetr2.9.
8 trwy.
d 2 Cor. 3.
18.
Eph. 4. 24.
Iftb. 12.
10.
lloan 3. 2.
e pen. 2. 18,
6 mewn
rhinioedd.
6 mewn
gwyhod-
aeth.
1 mewn
cymmedr-
oider.
8 mewn.
f Gal. 6.10.
1 Thess. 3.
12. a 5. 15.
9 helaeth.
B Tit. 3. 14.
t loan 2. 9,
11.
• 1 loan 3.
19.
AIL EPISTOL CYFFEEDINOL
PETR YR APOSTOL.
PENNOD I.
1 Y mae efe yn eu cadarnhâu mewn gohaith
o gynnydd gras Duw ; 5 ac yn eu hannog i
wneuthur eu galwedigaeth yn sicr trwy ffydd
a gweithredoedd. 12 Y mae yn ofalus i
ddwyn hynny ar go/ iddynt, gan wyhod fod
eifarwolaeth ef ei hun yn agos. 16 Y mae
yn eu rhyhuddio hwy i fod yn dd^ianwadal
yn ffydd Crist, gwir Fab Duw, trwy dyatiol-
aeth yr apostolion a welsant ei ogoniant ef,
a thrwy dysliolaeth y Tad, a'r prophwydi.
SIMON Petr, gwasanaethwr ac
apostol lesu Grist, at y rhai a
gawsant ^gyffelyb werthfawr ffydd
a ninnau, trwy gyfiawnder ein Duw
2 ni, a'n Hachubwr lesu Grist :
2 ^Gras i chwi a thangiiefedd
a amlhâer, trwy adnabod Duw, a
lesu ein Harglwydd ni,
3 Megis y rhoddes ei dduwiqu allu
ef i ni bob peth a herthyn i fy wyd
a duwioldeb, ''trwy ei adnabod ef
yr hwn a'n galwodd ni ^ i ogoniant
a rhinwedd :
4 Trwy yr hyn y rhoddwyd i ni
addewidion mawr iawn a gwerth-
fawr ; fel trwy y rhai hyn y bydd-
ech "^ gyfrannogion o'r duwiol an-
ian, ®wedi diangc oddi wrth y
Uygredigaeth sydd yn y byd trwy
drachwant.
5 A hyn yma hefyd, gan roddi
cwbl ddiwydrwydd, chwanegwch
*at eich ffydd, rinwedd; ac ^at
rinwedd, wybodaeth ;
6 Ac ''at wybodaeth, gymmedrol-
der; ac "^at gymmedrolder, amyn-
edd ; ac ^ at amynedd, dduwioldeb ;
7 Ac at dduwioldeb, garedig-
rwydd brawdol; ac 'at garedig-
rwydd brawdol, gariad.
8 Canys os yw y pethau hyn gen-
nych, ac yn ^aml hwynt, y maent
yn peri na hyddoch na segur, ^na
diffrwyth y'ngwybodaeth ein Har-
glwydd lesu Grist.
9 Oblegid yr hwn nid yw y rhai
hyn ganddo, ^ dall ydyw, heb weled
ym mhell, wedi goUwng dros gof
ei lanhâu oddi wrth ei bechodau
gynt.
10 0 herwydd paham yn hytrach,
frodyr, byddwch ddi^vyd ' i wneuth-
ur eich galwedigaeth a'ch ethol-
edigaeth yn sicr: canys, tra fydd-
och yn gvvneuthur y pethau hyn,
ni lithrwch chwi ddim byth :
11 Canys felly yn helaeth y trefn-
ir i chwi fynediad i mewn i dragy-
wyddol deyrnas ein Harglwydd a'n
Hachubwr lesu Grist.
12 0 herwydd paham ''nid es-
geulusaf eich coffâu bob amser am
y pethau hyn, er eich bod yn eu
gwybod, ac wedi eich sicrhâu yn
y gwirionedd presennol.
13 Eithr yr ydwyf yn tybied fod
yn iawn, tra fyddwyf yn 'y taber-
nacl hwn, ™eich cyfifrôi chwi, trwy
ddwyn ar gof i chwi ;
14 ''Gan wybod y bydd i mi ar
frys roddi fy nhabernacl hwn heib-
io, megis ag yr hysbysodd °ein
Harglwydd lesu Grist i mi.
15 Ac mi a wnaf fy ngoreu hef-
yd ar allu o honoch bob amser, ar
ol fy ymadawiad i, wneuthur coffa
am y pethau hyn.
16 Canys nid gan ddilyn p chwedl-
au cyfrwys, yr hysbysasom i chwi
north a dyfodiad ein Harglwydd
lesu Grist, eithr *iwedi gweled ei
fawredd ef a'n Uygaid.
17 Canys efe a dderbyniodd gan
Dduw Dad barch a gogoniant, pan
ddaeth y cyfryw lef atto oddi wrth
y mawr-ragorol Ogoniant, 'Hwn yw
fy anwyl Fab i, yn yr hwn y'm
boddlonwyd.
18 A'r Uef yma, yr hon a ddaeth
o'r nef, a glywsom ni, pan oeddym
gyd ag ef yn ' y mynydd sanctaidd.
19 Ac y mae gennym air sicrach y
prophwydi ; yr hwn da y gwnewch
fod yn dal arno, megis ar * ganwyll
yn Uewyrchu mewn lie tywyll, hyd
oni Avawrio y dydd, ac oni chodo
y " seren ddydd yn eich calonnau
chwi :
20 Gan wybod hyn yn gyntaf,
^nad oes un brophwydoliaeth o'r
ysgrythyr o ddehongliad priod.
21 Canys ^nid trwy ewyllys dyn
y daeth ^ gynt brophwydoliaeth ;
eithr dynion sanctaidd Duw a lef-
arasant megis y cynhyrfwyd hivy
gan yr Yspryd Glân.
Am athrawon twyllodrus.
11. PETR, II.
Nodau y gau-atlirawon.
Anno
DOMINI
66.
» Deut. 13.
1.
b Matt. 24.
11.
Act. 20. 30.
1 Cor. 11.
19.
1 Tim. 4. 1.
2 Tim. 3.1,
e.
Judas 18.
c Judas 4.
d Heb. 10.
29.
2 Neu,
trylhyll-
wch.
e 2 Cor. 12.
17, 18.
1 Tim. 6. 5.
Tit. 1. 11.
f Deut. 32.
35.
6 Job 4. 18.
Judas 6.
t loan 8. 44.
lloanS. 8.
i Luc 8. 31.
k Gen. 7. 1,
7,23.
lPetr3.20.
1 Gen. 19.
24.
Judas 7.
S barnodd.
m Num. 26.
10.
n Gon. 19.
16.
0 Ps. 119.
158.
Ezec. 9. 4.
P 1 Cor. 10.
13.
1 Judas 4,
7,8,10,10.
* arglvnjad-
iaeth.
r Judas 9.
PENNOD II.
IT mae yn prophvjydo am athrawon feüsion;
ac yii dangos eu hanioiredd a'u d'ialedd hwy
a'u dilynwyr : 7 oddi wrth y rhai y gwar-
edir y rhai duwiol, fel y giuaredwyd Lot o
Sodom. 10 Y mae yn dangos yn helaethach
gynhedd/au y twyllwyr hynny, fel y galler
eu hadnabod yn haws, a'u gochelyd.
EITHR "^bu gau-brophwydi hef-
yd ym mhlith y bobl, megis
ag *y bydd gau-athrawon yn eich
plith chwithau; y rhai yn ddirgel
a ddygant i mewn heresiau dinystr-
iol, a '^chan wadu yr Arghvydd
'^ yr hwn a'u prynodd hwynt, ydynt
yn tynnu arnynt eu bunain ddin-
ystr buan.
2 A llawer a ganlynant eu ^dis-
tryw hwynt, o herwydd y rhai y
ceblir íFordd y gwiriouedd.
3 Ac ^mewn cybydd-dod, trwy
chwedlau gwneuthur, y gwnant
farsiandiaeth o honoch; ^barnedig-
aeth y rhai er ys talm nid yw seg-
ur, a'u coUedigaeth hwy nid yw yn
hepiaa
4 Canys ^onid arbedodd Duw yr
angelion ^a bechasent, eithr ^eu
taflu hivynt i ufferu, Si'u rhoddi
i gadwynau tywyllwch, i'w cadw i
farnedigaeth ;
5 Ac onid arbedodd efe yr hen
fyd, eithr ^Nöe, pregethwr cyf-
iawnder, a gadwodd efe ar ei wyth-
fed, pan ddug efe y diluw ar fyd y
rhai anwir ;
6 A ' chan droi dinasoedd Sodom
a Gomorrah yn Uudw, a'u ^ damn-
iodd hwy â dymchweliad, "^ gan eu
gosod yn esampl i'r rhai a fyddent
yn annuwiol ;
7 Ac "a waredodd Lot gyfiawn,
yr hwn oedd mewn gofid trwy an-
niwair ymarweddiad yr anwiriaid :
8 (Canys y cyfiawn hwnnw yn
trigo yn eu mysg hwynt, ° yn
gAveled ac yn clywed, ydoedd yn
poeni ei enaid cyfiawn o ddydd i
ddydd trwy eu hanghyfreithlawn
weithredoedd hwynt:)
9 PYr Arglwydd a fedr wared y
rhai duwiol rhag profedigaeth, a
chadw y rhai anghyfiawn i ddydd
y farn i'w poeni :
10 Ac yn bennaf *i y rhai sydd yn
rhodio ar ol y cnawd mewn chwant
aflendid, ac yn diystyru ^llyAvodr-
aeth. Rhyfygus ydynt, cyndyn ; nid
ydynt yn arswydo cablu urddas :
11 Lie nid yw yr 'angelion, y rhai
sydd fwy mewn gallu a nerth, yn
1153
rhoddi cablaidd farn yn eu herbyn
^ hwynt ger bron yr Arglwydd.
12 Eithr y rhai hyn, * megis
anifeiliaid anrhesymmol anianol, y
rhai a wnaed i'w dal ac i'w difetha,
a gablant y pethau ni wyddant
oddi wrthynt, ac a ddifethir yn eu
Uygredigaeth eu hunain ;
13 Ac a dderbyniant gyflog ang-
hyfiawnder, a hwy yn cyfrif moeth-
au*^beunyddynhyfrydwch. *Brych-
au a meflau ydynt, yn ymddigrifo
yn eu twyll eu hunain, " gan wledda
gyd â chwi ;
14 A Uygaid ganddynt yn llawn
■^godineb, ac heb fedru peidio â
phechod; yn IHthio eneidiau an-
wadal : a chanddynt galon wedi
ymgynnefino â chybydd-dra ; plant
y felldith :
15 Wedi gadael y ffordd uniawn,
hivy a aethant ar gyfeiliorn, gan
ganlyn ffordd "^ Balaam mob Bosor,
yr hwn a garodd wobr anghyf-
iawnder ;
16 Ond efe a gafodd gerydd am
ei gamwedd : asen fud arferol â'r
iau, gan ^ ddywedyd â lief ddynol,
a waharddodd ynfydrwydd y pro-
phwyd.
17 ^Y rhai hyn ydynt fíynhon-
nau diddwfr, cymmylau a yrrid
gan dymmestl ; i'r rhai y mae
niwl tywyllwch y'nghadw yn dra-
gywydd. "
18 Canys ' gan ddywedyd chwydd-
edig eiriau gorwagedd, y maent
hwy, trwy chwantau y cnawd, a
thrythyllwch, yn llithio y rhai ^a
ddiangasai ^yn gwbl oddi wrth y
rhai sydd yn byw ar gyfeiliorn.
19 Gan addaw ^ rhyddid iddynt, a
h^vythau eu hunain *= yn wasanaeth-
wyr Uygredigaeth : canys gan bwy
bynnag y gorchfygwyd neb, i hwn-
nw liefyd yr aeth efe yn gaeth.
20 Canys ^os, wedi iddynt ^ddî-
angc oddi wrth halogedigaeth y byd,
trwy adnabyddiaeth yr Arglwydd
a'r Achubwr lesu Grist, y rhwystrir
h^vy drachefn a'r pethau hyn, a'u
gorchfygu ; aeth diwedd y rhai
hynny yn waeth na'u dechreuad.
21 Canys 'gwell fuasai iddynt fod
heb adnabod ffordd cyfiawnder,
nag, wedi ei hadnabod, troi oddi
wrth y gorchymyn sanctaidd yr
hwn a draddodwyd iddynt.
22 Eithr digwyddodd iddynt yn
ol y wir ddiareb, ^ y ci a ymchwel-
odd at ei chwydiad ei hun; a'r
Anno
DOMINI
66.
£> eit hunain.
' Jer. 12. 3.
Judas 10.
6 Gr yn y,
neu, trwy
y dydd.
' Judas 12.
u 1 Cor. IL
20, 21.
7 Gr. oV
odineb-
viraig.
X Num. 22.
5, 23, 28.
Judas 11.
8 lefaru.
J Judas 12,
13.
I Judas 16.
a Act. 2. 40.
9 droi
ennyd.
b 1 Petr 2.
16.
c loan 8. 34.
Rhuf. 6.
16.
d Matt. 12.
45.
Heb. 6. 4.
a 10. 26.
e per!. L 4.
f Luc 12.
47,48.
g Diar. 26.
11.
Am ddyfodîad Crist ir farn. II. PETR, III.
Annog i sancteiddrwydd.
Anno
DOMINI
66.
2 ym mlioh
wn o'r
ddau.
a pen. 1. 13.
b 1 Tim. 4.
1.
2 Tim. 3.1.
Judas 18.
eEs. 5.19.
Jer. 17. 15.
Ezec. 12.
22, 27.
ifel hjjn.
d Gen. L 6,
9.
Ps. 33. 6.
• Ps. 24. 2.
a 136. 6.
Col. 1. 17.
t Gon. 7. II.
1 Ps. 90. 4.
k Hab. 2. 3.
Ileb. 10.37.
hwch wedi ei golchi, i'w hym-
dreiglfa yn y dom.
PENNOD III.
1 Y mae yn eu sicrMu liwy am ddyfodîad
Crist iV farn, yn erhjn y gwatwarwyr a
ymresymmui yn y gwrtlncyneh ; 8 gan ry-
huddio y rhai duwiol i bnjsuro eu hedifeir-
wch, o ran hir-amynedd Dmo. 10 T mae yn
dangos pa fodd y dinystrir y hyd : 11 ac
yn eu hannog i sancteiddrwydd huchedd,
trwy ddisgwyl hynny : 15 fi hefyd ifeddwl,
mai er mwyn eu hiaeJiawdwriaeth hwynt y
mae Duio yn dd'ioddefgar, megis yr ysgrif-
enodd Paul attynt.
YR ail epistol hwn, anwylyd, yr
ydwyf yn awr yn ei ysgrifenu
attoch ; ^ yn yr liwn ^ yr ydwyf yn
cyfírôi eich meddwl puraidd, trwy
ddwyn ar gôf i cJiwi :
2 Fel y byddo cofus gennych y
geiriau a rag-ddywedwyd gan y
prophwydi sanctaidd, a'n gorchy-
myn ninnau, apostolion yr Ar-
glwydd a'r lachawdwr :
3 ''Gan wybod hyn yn gyntaf, y
daw yn y dyddiau diweddaf wat-
war^vyr, yn rhodio yn ol eu chwant-
au eu hunain,
4 Ac yn dywedyd, ''Pa le y mae
addewid ei ddyfodiad ef ? canys er
pan hunodd y tadau, y mae pob
peth yn parhâu ^fel yr oeddynt o
ddechreuad y creadigaeth.
5 Canys y mae hyn yn ddiarwyb-
od iddynt o'u gwirfodd, mai "^trwy
air DuAv yr oedd y nefoedd er ys
talm, a'r ddaear ^yn cyd-sefyll o'r
dwfr a thrwy y dwfr.
6 ^0 herwydd paham y byd a
oedd y pryd h^vunw, wedi ei or-
chuddio â dwfr, a ddifethwyd.
7 Eithr 8y nefoedd a'r ddaear
sydd yr awrhon, ydynt trwy yr un
gair wedi eu rhoddi i gadw ^ i dan,
erbyn dydd y farn, a distryw yr
anwir ddynion.
8 Eithr yr un peth hwn na fydded
yn ddiarAvybod 1 chwi, anwylyd,
^fod un dydd gyd a'r Arglwydd
megis mil o flynyddoedd, a mil o
flynyddoedd megis un dydd.
9 ^Wià ydyw yr Arglwydd yn
oedi ei addewid, fel y mae rhai yn
cyfrif oed; ond ^ hir-ymarhous yw
efe tu ag attom ni, ^ heb ewyllysio
bod neb yn goUedig, ond "dyfod
o bawb i edifeirwch.
10 Eithr "dydd yr Arglwydd a
ddaw megis lleidr y nos ; yn yr
hwn Py nefoedd a ant heibio gyd
â thwrf, a'r ^defnyddiau gan wir
wres a doddant, a'r ddaear a'r
gwaith afyddo ynddi a losgir.
11 A chan fod yn rhaid i hyn i
gyd ymollwng, pa ryw fath ddyn-
ion a ddylech chwi fod mewn
sanctaidd ymarweddiad a duwiol-
deb,
12 Yn disgwyl ac yn ^brysio at
ddyfodiad dydd Duw, ^yn yr hwn
y nefoedd gan losgi a ymollyng-
ant, a'r '^defnyddiau gan wir wres
a doddant?
13 Eithr ''nefoedd newydd, a daear
newydd, yr ydym ni, yn ol ei add-
ewid ef, yn eu disgwyl, yn y rhai y
mae cyfiawnder yn cartrefu.
14 0 herwydd paham, anwylyd,
gan eich bod yn disgwyl y pethau
hyn, gwnewch eich goreu ' ar eich
cael ganddo ef mcA^Ti tangnefedd,
yn ddifrycheulyd ac yn ddiargy-
hoedd.
15 A chyfrifwch ' hir-amynedd
ein Harglwydd yn iachawdwriaeth ;
megis ag yr ysgrifenodd ein han-
wyl frawd Paul attoch chwi, yn ol
y doethineb a rodded iddo ef ;
16 Megis yn ei hoU epistolau hef-
yd, * yn Uefaru ynddynt am y peth-
au hyn : yn y rhai y mae rhyw
bethau anhawdd eu deall, y rhai y
mae yr annysgedig a'r anAvastad yn
eu gŵyrdroi, megis yr ysgrythyrau
eraill, i'w dinystr eu hunain.
17 Chwychwi gan hynny, anwyl-
yd, a " chwi yn gwybod y pethau
hyn o'r blaen, ymgedwch rhag eich
arwain ymaith trwy amryfusedd yr
annuwiol, a chwympo o honoch
oddi wrth eich sicrwydd eich hun.
18 Eithr cynnyddwch mewn gras
a gwybodaeth ein Harglwydd a'n
Hiachawdwr lesu Grist. Iddo ef
y hyddo gogoniant yr a^vrhon ac
^ yn dragy wyddoL Amen.
1154
Anno
DOMINI
Gwedi 90.
» loan 1. 1.
b loan 1. 14.
1 Petr 1.
16.
pen. 4. 14.
e Liio 24.
S9.
loan 20. 27.
d 1 Tim. 3.
16.
e loan 1. 1,
2.
« 2 loan 12.
E pen. 3. 11.
h loan 1. 9.
a 8. 12.
a 9. 5.
a 12. 35, 36.
1 pen. 2. 4.
k 1 Oor. 6.
11.
Beh. 9. 14.
1 Petr 1.
19.
Dat. 1. 5.
J 1 Bren. 8.
46.
2Chron.6.
36.
Diar. 20. 9.
Preg. 7. 20.
lago 3. 2.
n> Ps. 32. 5.
Diar. 28.
13.
EPISTOL CYNTAF CYFFREDINOL
lOAN YR APOSTOL.
PENNOD L
1 T mae efe yn goxod allan herson Crist, yn yr
hivn y mae i ni fywyd tragywyddol, trwy
gymdeithas a Duw. 5 Rhaid i ni ymrôî
i sancíeiddì-wydd buchedd, i dysiiolaelhu
gwirionedd y gymdeithas homio, a^n ffydd :
a hefyd i'n sicrhuu ein hunain o faddeuant
peclwdau, tricy farwolaeth Crist.
YR * hyn oedd o'r dechreuad, yr
hyn a glywsom, yr hyn a wel-
som â'u llygaid, ''yr hyn a edrych-
asom arno, ac *" a deimlodd ein dwy-
law am Air y by wyd ;
2 (Canys y by wyd ^a eglurhâwyd,
ac ni a welsom, ac ydym yn tystiol-
aethu, ac yn mynegi i chwi y bywyd
tragywyddol, * yr hwn oedd gyd â'r
Tad, ac a eglurhâwyd i ni ;)
3 Yr hyn a welsom ac a glywsom
yr ydym yn ei fynegi i chwi, fel y
caifoch chwithau hefyd gymdeithas
gyd â ni: a'n cymdeithas ni yn
wir sydd gyd â'r Tad, a chyd â'i
Fab ef lesu Grist.
4 A'r pethau hyn yr ydym yn
eu hysgrifenu attoch, ^fel y byddo
eich llawenydd yn gyflawn.
5 ^A hon yw y gennadwri a glyw-
som ganddo ef, ac yr ydym yn ei
hadrodd i chwi; Mai *'goleiini yw
Duw, ac nad oes ynddo ddim ty-
wyllwch.
6 * Os dywedwn fod i ni gymdeith-
as âg ef, a rhodio yn y tywyllwch,
celwyddog ydym, ac nid ydym yn
gwneuthur y gwirionedd :
7 Eithr OS rhodiwn yn y goleuni,
megis y mae efe yn y goleuni, y
mae i ni gymdeithas a'n gilydd, a
''gwaed lesu Grist ei Fab ef, sydd
yn ein glanhâu ni oddi wrth bob
pechod.
8 ^Os dywedwn nad oes ynom
bechod, yr ydym yn ein twyllo
ein hunain, a'r gwirionedd nid yw
ynom,
9 ™0s cyfaddefwn ein pechodau,
ffyddlawn yw efe a chyfiawn, fel
y maddeuo i ni ein pechodau, ac
y'n glanhao oddi wrth bob anghyf-
iawnder.
10 Os dywedwn na phechasom, yr
ydym yn ei wneuthur ef yn gel-
wyddog, a'i air ef nid yw ynom.
PENNOD II.
1 Y mae yn eu cysuro hwy yn erhyn pechodau
0 wendid. 3 Adnahod Duw yn iawn, yw
cadw ei orchymynion ef, 9 a charu ein
irodyr, 15 ac na roddcm ein serch ar y
hyd. 18 Rhaid i ni ochelyd tvoyllwyr ; 20
y rhai y mae y duwivl yn ddiogel oddi
wrth eu twyll, trwy harhau yn y ffydd, ac
mewn sancteiddrwydd huchedd.
FY mhlant by chain, y pethau
hyn yr wyf yn eu hysgrif-
enu attoch, fel na phechoch. Ac o
phecha neb, »y mae i ni Eiriolwr
gyd a'r Tad, lesu Grist y Cyfiawn :
2 Ac ^efe yw yr ^ia^vn dros ein
pechodau ni : ac nid dros yr eidd-
om ni yn unig, eithr ""dros bech-
odau jT hoU fyd
3 Ac wrth hyn y gwyddom yr
adwaenom ef, os cadwn ni ei or-
chymynion ef.
4*Yr hwn sydd yn dywedyd, Mi
a'i hadwaen ef, ac heb gadw ei
orchymynion ef, celwyddog yw, a'r
gwirionedd nid yw ynddo.
5 Eithr ^yr hwn a gad wo ei air
ef, yn wir ^yn hwn y mae cariad
Duw yn berffaith : ^ wrth hyn y
gwyddom ein bod ynddo ef
6 Yr hwn a ddywed ei fod yn
aros ynddo ef, ^ a ddylai yntau felly
rodio, megis ag y rhodiodd ef
7 Y brodyr, 'nid gorchymyn new-
ydd yr wyf yn ei ysgrifenu attoch,
eithr gorchymyn hen ^ yr hwn oedd
gennych o'r dechreuad. Yr hen
orchymyn yw y gair a glywsoch o'r
dechreuad.
8 Trachefn, 'gorchymyn newydd
yr wyf yn ei ysgrifenu attoch, yr
hyn sydd wir ynddo ef, ac ynoch
chwithau: "oblegid y tywyllwch
^a aeth heibio, °a'r gwir oleuni
sydd yr awrhon yn tywynnu.
9 ° Yr hwn a ddywed ei fod yn y
goleuni, ac a gasao ei frawd, yn y
tywyllwch y mae hyd y pryd hwn.
10 ^Yr hwn sydd yn caru ei
frawd, sydd yn aros yn y goleuni,
ac 1 nid oes rhwystr ynddo.
11 Eithr yr hwn sydd yn casâu ei
frawd, yn y tywyllwch y mae, ac
"^ yn y tywyllwch y mae yn rhodio ;
ac ni ŵyr i ba le y mae yn myned,
Anno
DOMINI
Gwedi 90.
« Khuf. 8.
34.
1 Tim. 2. 5.
Heb. 7. 25.
a 9. 24.
b Rhuf. 3.
25.
2Gor.5.18.
pen. 4. 10.
2 cymmod.
c loan 4. 42.
pen. 4. 14.
i pen. 1.
a4.
e loan 14.
21,23.
f pen. 4. 12.
8 pen. 4. 13.
h Matt. 11.
29.
loan 13. 15.
1 Petr 2.
21.
« 2 loan 5.
k pen. 3. 11.
2 loan 5.
J loan 13.
14.
«n Khuf. 13.
12.
1 Thess. 5.
6, 8.
8 sydd yn
myned.
n loan 1. 9.
a 8. 12.
o 1 Cor. 13.
2.
2 Petr 1. 9.
pen. 3. 14,
15.
P pen. 3. 14.
q 2 Petr 1.
10.
r loan 12.
35.
Rhaid goclielyd twyllwyr.
1. 10 AN, III.
Mawr gariad Duw,
Anno
DOMINI
Gwedi 90.
0 Luc 24.
47.
Act. 4. 12.
a 13. 33.
tEph.6.10.
u Matt. 6.
24.
lago 4. 4.
s 1 Cor. 7.
31.
lago 1. 10.
7 Heb. 1. 2.
«: 2 Thess. 2.
3, &c.
pen. 4. 3.
a Deut. 23.
13.
Ps. 41. n.
Act. -0.30.
b Matt. 24.
24.
loan 6. 37.
a 10. 28, 29.
c 1 Cor. 11.
19.
d 2 Cor. 1.
21.
Heb. 1. 9.
e loan 10. 4,
5. a 14. 2G.
a 16. 13.
ad. 27.
' pen. 4. a
2 loan 7.
8 loan le.
23.
2 loan 9.
1» loan 14.
7, 9, 10.
pen. 4. 15.
oblegid y mae y tywyllwch wedi
dallu ei lygaid ef.
12 Ysgrifenu yr wyf attoch chwi,
blant bychain, oblegid * madden i
chwi eich pecliodau er mwyn ei
enw ef.
13 Ysgrifenu yr wyf attoch chwi,
dadau, am adnabod o honoch yr
hwn sydd o'r dechrenad. Ysgrifenu
yr wyf attoch chwi, wŷr ieuaingc,
am orchfygu o honoch yr un drwg.
Ysgrifenu yr wyf attoch chwi, rai
bychain, am i chwi adnabod y Tad.
14 Ysgrifenais attoch chwi, dadau,
am adnabod o honoch yr hwn sydd
o'r dechreuad. Ysgrifenais attoch
chwi, wŷr ieuaingc, am *eich bod
yn gryfion, a bod gair Duw yn aros
ynoch, a gorchfygu o honoch yr
un drwg.
15 Na cherwch y byd, na'r peth-
au sydd yn y byd. "0 char neb y
byd, nid yw cariad y Tad ynddo et*
16 Canys pob peth a'r sydd yn
y byd, megis chwant y cnawd, a
chwant y Uygaid, a balchder y byw-
yd, nid yw o'r Tad, eithr o'r byd
y mae.
17 ^ A'r byd sydd yn myned heib-
io, a'i chwant hefyd : ond yr hwn
sydd yn gwneuthur ewyllys Duw,
sydd yn aros yn dragywydd.
18 0 blant bychain, ^ yr awr ddiw-
eddaf ydyw : ac megis y clywsoch
^y daw anghrist, yr awrhon hefyd
y mae anghristiau lawer; wrth yr
hyn y gwyddom mai yr awr ddiw-
eddaf ydyw.
19 ^Oddi wrthym ni yr aethant
hwy allan, eithr nid oeddynt o hon-
om ni: canys ^'pe buasent o honom
ni, hwy a arhosasent gyd â ni :
eithr hyn afii, ''fel yr eglurid nad
ydynt hwy oil o honom ni.
20 Eithr ^y mae gennych chwi
enneiniad oddi wrth y Sanctaidd
hwnnw, a ^chwi a wyddoch bob
peth.
21 Ni ysgrifenais attoch oblegid
na wyddech y gwirionedd, eithr o-
blegid eich bod yn ei wybod, ac
nad oes un celwydd o'r gwirionedd.
22 ^Pvvy yw y celwyddog, ond yr
hwn sydd yn gwadu nad lesu yw y
Crist? Efe yw yr anghrist, yr hwn
sydd yn gwadu y Tad a'r Mab.
23 sPob un a'r sydd yn gwadu
y Mab, nid oes ganddo y Tad
chwaith: \ond^ ^yr hwn sydd yn
cyffesu y Mab, y mae y Tad gan-
ddo hefyd.
ÎÎ66
24 Arhosed gan hynny ynoch
chwi *yr hyn a glywsoch o'r de-
chreuad. Od erys ynoch yr hyn
a glywsoch o'r dechreuad, chwithau
hefyd a gewch aros yn y Mab ac
yn y Tad.
25 A hon yw yr addewid a add-
awodd efe i ni, sef bywyd tragy-
wyddoL
26 Y pethau hyn a ysgrifenais
attoch ynghylch y rhai sydd yn
eich hudo.
27 Ond y mae yr ^enneiniad a
dderbyniasoch ganddo ef, yn aros
ynoch chwi, ac * nid oes arnoch eis-
ieu dysgu o neb chwi: eithr fel y
mae yr un enneiniad "" yn eich dysgu
chwi am bob peth, a gwir yw,
ac nid yw gelwydd; ac megis
y'ch dysgodd chwi, yr arhoswch
^ ynddo.
28 Ac yr awrhon, blant bychain,
arhoswch ynddo ; fel, ° pan ym-
ddangoso efe, y byddo hyder gen-
uym, ac *na chywilyddiom ger ei
fron ef yn ei ddyfodiad.
29 Os gwyddoch ei fod ef yn gyf-
iawn, ^ chwi a wyddoch fod ° pob un
a'r sydd yn gwneuthur cyfiawnder,
wedi ei eni o hono ef.
PENNOD III.
1 Y mae yn dangos rhagordl gariad Duw tu ag
attorn ni, yn ein givneutlmr yn hlant iddo
ei hun ; 3 ac am hynny y byddai raid i
ninnau fod yn ufudd i gadw ei orcUymyn-
ion, 11 a ckaru hawb ein gilydd fel brodyr.
GWBLWCH pa fath gariad a
roes y Tad ^arnom, fel *y'n
gelwid yn feibion i Dduw : oblegid
hyn nid edwyn y byd chwi, ^ obleg-
id nad adnabu efe ef.
2 Anwylyd, •= yr awrhon meibion i
Dduw ydym, ac ^ nid amlygwyd et-
to beth a fyddwn : eithr ni a wydd-
om, pan ymddangoso efe, *y byddwn
gyffelyb iddo ; oblegid ^ni a gawn
ei weled ef megis ag y mae
3 Ac y mae pob un sydd ganddo
y gobaith hwn ynddo ef, yn ei
buro ei hun, megis y mae yntau
yn bur.
4 Pob un a'r sydd yn gwneuthur
pechod, sydd hefyd yn gwneuthur
anghyfraith : ^ oblegid ^ anghyfraith
yw pechod.
5 A chwi a wyddoch ^ ymddangos
o hono ef, fel y dileai ein pech-
odau ni: ac 'ynddo ef nid oes
pechod.
6 Pob un a'r sydd yn aros ynddo
ef, nid yw yn pechu: ^pob un a'r
Am gariad hrawdol.
I. lOAN, IV.
Am hroji yr ysprydoedd.
Anno
DOMINI
Gwedi 90.
\ pen. 2. 29.
m Matt. 13.
38.
loan 8. 44.
n pen. 5. 18.
o 1 Petr 1.
23.
P pen. 4. 8.
9 pen. 1. 5.
a 2. 7.
< hwn yw
y gor-
chymyn.
r loan 13.
34. a 15. 12.
ad. 23.
• Gen. 4. 8.
Judas IL
t loan 15.18.
u pen. 2. 10.
I pen. 2. 9,
11.
7 JIatt. 5.
21, 22.
« Gal. 5. 21.
» loan 3. 16.
a 15. 13.
Rhuf. 5. 8.
Eph. 5. 2.
pen. 4. 9,
b Deut. 15.
7.
Luc 3. 11.
6 ymi/sgar-
oedd.
0 pen. 4. 20.
d Ezeo. 33.
31.
Khuf.12.9.
Eph. 4. 15.
lago 2. 15.
6 yn.
• loan 18.
37.
pen. 1. 8.
7 Gr. j^íT-
sydd yn pechu, nis gwelodd ef, ac
nis adnabu ef.
7 0 blant by chain, na thwylled neb
chwi : ' yr hwn sydd yn gwneuthur
cyfiawnder, sydd gyfiawn, megis y
mae yntau yn gyfiawn.
g mYr hwn sydd yn gwneuthur
pechod, o ddiafol y mae; canys y
mae diafol yn pechu o'r dechreu-
ad. I hyn yr ymddangosodd Mab
Duw, fel y dattodai weithredoedd
diafol.
9 ""Pob un a aned o Ddiiw, nid
yw yn gwneuthur pechod ; oblegid
°y mae ei had ef yn aros ynddo
ef : ac ni all efe bechu, am ei eni
ef o Dduw.
10 Yn hyn y mae yn amlwg plant
Duw, a phlant diafol : Pob un a'r
sydd heb wneuthur cyfiawnder, nid
yw o Dduw, Pna'r hwn nid yw yn
caru ei frawd.
11 Oblegid *i*hon yw y gennad-
wri a glywsoch o'r dechreuad ; ^ bod
i ni garu ein gilydd.
12 Nid fel ^Cain, yr hwn oedd
o'r drwg, ac a laddodd ei frawd.
A phaham y Uaddodd ef? Oblegid
bod ei weithredoedd ef yn ddrwg,
a'r eiddo ei frawd yn dda.
13 Na ryfeddwch, fy mrodyr, os
* y w y byd yn eich casâu chwi.
14 "Nyni a wyddom ddarfod ein
symmud ni o farwolaeth i fywyd,
oblegid ein bod yn caru y brodyr.
^Yr hwn nid yw yn caru ei frawd,
y mae yn aros ym marwolaeth,
15 yPob un a'r sydd yn casâu ei
frawd, Ueiddiad dyn yw: a chwi
a wyddoch nad oes i ''un Ueidd-
iad dyn fywyd tragywyddol yn aros
ynddo.
16 ^Yn hyn yr adnabuom gariad
Duw, oblegid dodi o hono ef ei
einioes drosom ni : a ninnau a
ddylem ddodi ein heinioes dros y
brodyr.
17 Eithr ^yr hwn sydd ganddo
dda y byd hwn, ac a welo ei frawd
mewn eisieu, ac á gauo ei ^ dosturi
oddi wrtho, ''pa fodd y mae cariad
Duw yn aros ynddo ef ?
18 Fy mhlant bychain, "^na charwn
ar air, nac ar dafod yn unig, eithr
mewn gweithred a gwirionedd.
19 Ac ^ wrth hyn y gwyddom ein
*bod o'r gwirionedd, ac y '^sicr-
hawn ein calonnau ger ei fron ef.
20 Oblegid os ein calon a'n con-
demnia, mwy yw Duw na'n calon,
ac efe a ŵyr bob peth.
1ÎCT
21 Anwylyd, os ein calon ni'n
condemnia, *^y mae gennym hyder
ar Dduw.
22 A spha beth bynnag a ofynom,
yr ydym yn ei dderbyn ganddo ef ;
oblegid ein bod yn cadw ei orchy-
mynion ef, ac yn gwneuthur y
pethau sydd yn rhyngu bodd yn
ei olwg ef.
23 A •'hwn yw ei orchymyn ef;
Gredu o honom ^ yn enw ei Fab ef
lesu Grist, a *charu ein gilydd,
megis y rhoes efe orchymyn i ni.
24 ^A'r hwn sydd yn cadw ei
orchymynion ef, sydd yn trigo yn-
ddo ef, ac yntau ynddo yntau. Ac
'^wrth hyn y gwyddom ei fod ef
yn aros ynom, se/ o'r Yspryd a
roddes efe i ni.
PENNOD IV.
1 Y mae yn eu rhybuddio liwynt na wnaent
goel ar bob athraw sydd yn ymffrostio o^r
Yspryd, eithr eu profi hwy yn hytrach trwy
reolaii y ffydd gatholig, 7 Ac y mae trwy
amryw resymmau yn eu hannog i gariad
brawdol.
ANWYLYD, *na chredwch bob
-ljL yspryd, eithr ^ profwch yr ys-
prydion ai o Dduw y maent: o-
blegid ''y mae gau-brophwydi lawer
wedi myned allan i'r byd.
2 2 Wrth hja adnabyddwch Ys-
pryd Duw: "^Pob yspryd a'r sydd
yn cyffesu ddyfod lesu Grist yn y
cnawd, o Dduw y mae.
3 A * phob yspryd a'r nid yw yn
cyfíesu ddyfod lesu Grist yn y
cnawd, nid yw o Dduw : eithr hwn
y w yspryd anghrist, yr hwn y cly w-
soch ei fod yn dyfod, 'a'r awrhon
y mae efe yn y byd eisoes.
4 Chwychwi ydych o Dduw, blant
bychain, ac a'u gorchfygasoch hwy:
oblegid mwy yw yr hwn sydd yn-
och chwi na'r ^hwn sydd yn y byd.
5 ^ Hwynt-hwy, o'r byd y maent :
am hynny y Uefarant am y byd, * a'r
byd a wrendy arnynt.
6 Nyni o Dduw yr ydym. ^ Yr hwn
sydd yn adnabod Duw, sydd yn ein
gwrandaw ni : yr hwn nid yw o
Dduw, nid yw yn ein gwrandaw ni.
'Wrth hyn yr adwaenom yspryd y
gwirionedd, ac yspryd y cyfeiliorni.
7 Anwylyd, carwn ein gilydd :
oblegid cariad, o Dduw y ma^; a
phob un a'r sydd yn caru, o Dduw
y ganwyd ef, ac y mae efe yn ad-
nabod Duw.
8 Yr hwn nid yw yn caru, "nid
adnabu Dduw : oblegid " Duw, car-
iad yw.
Cos
Anno
DOMINI
Gwedi 90.
f Heb. 10.
22.
pen. 4. 17.
e Matt. 7. 8.
loan 14. 13.
a 15. 7.
a 16. 23.
lago 5. 16.
pen. 5. 14.
h loan 6. 29.
a 17. 3.
8 I.
1 ad. 11.
pen. 4. 21.
k loan 14.
23. a 15. 10.
pen. 4. 12.
1 Rhuf. 8. 9.
pen. 4. 13.
9yn.
» Jer. 23. 8.
Matt.::;4.4.
blThess.5.
21.
Dat. 2. 2.
c Matt. 24.
5, 24.
1 Tim. 4.1.
2 Petr 2. 1.
2 loan 7.
2Yn.
d 1 Cor. 12.
3.
pen. 5. 1.
e pen. 2. 22.
2 loan 7.
í2Thess.2.
7.
pen. 2. 18,
22.
e loan 12.
31.
1 Cor. 2. 12.
Eph. 2. 2.
a 6. 12.
h loan 3. 31.
i loan 15. 19.
k loan 8. 47.
a 10. 27.
1 Cor. 14.
37.
2 Cor. 10. 7.
1 Es. 8. 20.
loan 14. 17.
m pen. 2. 4.
a 3. 6.
n ad. 16.
Cynheddfau cariad.
I. lOAN, V.
3Iai lesu yw Mob Duw,
Anno
DOMINI
Gwedi 90.
0 loan 3. 16.
pen. 3. 16.
P loan 15.
16.
Khuf. 5. 8,
10.
1 pen. 2. 2.
3 gymmod.
r Matt. 18.
33.
Joan 15. 12,
13.
« loan 1. 18.
lTim.6.
16.
t pen. 2. 5.
ad. 18.
4 Yn.
u pen. 3. 24.
X pen. 1. 1.
6 ynom ni.
T ad. 8.
« ad. 12.
6 Gr. coriad
gyd â nyni.
a iago 2. 13.
pen. 2. 28.
a 3. 19, 21.
b pen. 2. 4.
a 3. 17.
c Matt. 22.
37, 39.
loan 13. 34.
a 15. 12.
pen. 3. 11,
23.
9 "Yn hyn yr eglurwyd cariad
Duw tu ag attorn ni, oblegid dan-
fon o Dduw ei unig-anedig Fab i'r
byd, fel y byddem fyw trwyddo ef.
10 Yn hyn y mae cariad; ^nid
am i ni garu Duw, ond am iddo
ef ein caru ni, ac anfon ei Fab ^i
fod yn ^ iawn dros ein pechodau.
11 Anwylyd, 'os felly y carodd
Duw ni, ninnau hefyd a ddylem
garu ein gilydd.
12 *Ni welodd neb Dduw erioed.
Os carwn ni ein gilydd, y mae Duw
yn trigo ynom, ac ' y mae ei gariad
ef yn berffaith ynom.
13 *"Wrth hyn y gwyddom ein
bod yn trigo ynddo ef, ac yntau
ynom ninnau, am ddarfod iddo
roddi i ni o'i Yspryd.
14 A "" ninnau a welsom, ac ydym
yn tystiolaethu, ddarfod i'r Tad
ddanfon y Mab i fod yn lachawd-
wr i'r byd.
15 Pwy bynnag a gyffeso fod lesu
yn Fab Duw, y mae Duw yn aros
ynddo ef, ac yntau yn Nuw.
16 A nyni a adnabuom ac a gred-
asom y cariad sydd gan Dduw ^tu
ag attorn ni. y Duw, cariad y w :
''a'r hwn sydd yn aros mewn car-
iad, sydd yn aros yn Nuw, a Duw
ynddo yntau.
17 Yn hyn y perffeithiwyd ^ein
cariad ni, fel *y caffom hyder ddydd
y farn: oblegid megis ag y mae
efe, yr ydym ninnau hefyd yn y
byd hwn.
18 Md oes ofn mewn cariad; eithr
y mae periFaith gariad yn bwrw all-
an ofn : oblegid y mae i ofn boen-
edigaeth. A'v hwn sydd yn ofni,
ni pherffeithiwyd mewn cariad.
19 Yr ydym ni yn ei garu ef, am
iddo ef yn gyntaf ein caru ni.
20 ''Os dywed neb, Yr wyf yn
caru Duw, ac efe yn casâu ei frawd,
celwyddog yw : canys yr hwn nid
yw yn caru ei frawd yr hwn a wel-
odd, pa fodd y gall efe garu Duw
yr hwn nis gwelodd ?
21 A'r " gorchymyn hwn sydd gen-
nym oddi wrtho ef ; Bod i'r hwn
sydd yn caru Duw, garu ei frawd
hefyd.
PENNOD V.
1 Y neb sydd yn caru Duw sydd yn caru ei
hlant ef hefyd, ac yn cadw ei orchymynion
ef, 3 y rhai sydd ysgafn, ac nid trymion, i'r
ŷ'yddloniaid. 9 Ymae lesu yn Fab Duw, ac
yn ahl i'n hachub ni ; 14 ac i wrandaw ein
gweddtau, y rhai yr ydym yn eu gwneuthur
drosom ein hunain, a thros eraill.
use
^T^OB un a'r sydd yn credu mai
Jr ^lesu yw y Crist, o Dduw y
''ganed ef : a phob un a'r sydd yn
caru yr hwn a genhedlodd, sydd yn
caru hefyd yr hwn a genhedlwyd
0 houo.
2 Yn ^hyn y gwyddom ein bod
yn caru plant Duw, pan fyddom
yn caru Duw, ac yn cadw ei orchy-
mynion ef.
3 Canys hyn y w cariad Duw ; bod
i ni gadw ei orchymynion : ® a'i or-
chymynion ef nid ydynt drymion.
4 Oblegid ^beth bynnag a aned
o Dduw, y mae yn gorchfygu y
byd: a hon yw yr oruchafiaeth
sydd yn gorchfygu y byd, sef ein
ffydd ni.
5 Pwy yw yr hwn sydd yn gorch-
fygu y byd, ond syr hwn sydd yn
credu mai lesu y w Mab Duw ?
6 Dyma yr hwn a ddaeth trwy
ddwfr a gwaed, se/Iesu Grist; nid
trwy ddwfr yn unig, ond trwy ddwfr
a gwaed. A'r Yspryd yw yr hwn
sydd yn tystiolaethu, oblegid yr
Yspryd sydd wirionedd.
7 Oblegid y mae tri ja tystiol-
aethu yn y nef; y Tad, ^y Gair,
a'r Yspryd Glân: a'r tri hyn un
ydynt.
8 Ac y mae tri yn tystiolaethu
ar y ddaear ; yr yspryd, y dwfr, a'r
gwaed : a'r tri hyn, yn un y maent
yn cyttuno.
9 Os 'tystiolaeth dynion yr ydym
yn ei derbyn, y mae tystiolaeth
Duw yn fwy : canys hyn y w tystiol-
aeth Duw, yr hon a dystiolaethodd
efe am ei Fab.
10 Yr hwn sydd yn credu ym Mab
Duw, ''sydd ganddo y dystiolaeth
ynddo ei hun : yr hwn nid yw yn
credu yn Nuw, ' a'i gwnaeth ef yn
gelwyddog, oblegid na chredodd y
dystiolaeth a dystiolaethodd Duw
am ei Fab.
11 A hon yw y dystiolaeth ; roddi
o Dduw i ni fywyd tragywyddol:
"" a'r by wyd hwn sydd yn ei Fab ef.
12 «'Yr hwn y mae y Mab ganddo,
y mae y bywyd ganddo; a'r hwn
nid yw ganddo Fab Duw, nid oes
ganddo fywyd.
13 "Y pethau hyn a ysgrifenais
attoch chwi, y rhai ydych yn credu
yn enw Mab Duw ; fel y gwypoch
fod i chwi fywyd tragywyddol, ac
fel y credoch yn enw Mab Duw.
14 A hyn yw yr hyfder sydd gen-
nym ^tu ag atto ef; ei fod ef yn
ac yn abl i wrandaw
II. lOAK
ein gwedd'iau.
P pen. 3. 22.
1 lago 5. 14,
15.
r Blatt. 12.
31, 32.
Marc 3. 29.
Heb. 6. 4.
a 10. 26.
■ pen. 3. t
Anno
DOMINI
Gwedi 90.
a 1 loan 3.
18.
3 loan 1.
ad. 3.
2 Gr. Gras
afiiddgyd
â ehwi.
b 3 loan 3.
el loan 2. 7,
8. a 3. IL
d loan 13.
31. a 15. 12.
Eph. 6. 2.
1 l^etr 4. 8.
1 loan 3.
23.
«loan 15. 10.
1 loan 5. 3.
1 1 loan 2.
24.
ein gwrandaw ni, pos gofynwn ddim
yn ol ei ewyllys ef.
15 Ac OS gwyddom ei fod ef yn
ein gwrandaw ni, pa beth bynnag
a ddeisyfom, ni a wyddom ein bod
yn cael y deisyfiadau a ddeisyfas-
om ganddo.
16 Os gwel neb ei frawd yn pecliu
pechod nid pw i farwolaeth, efe a
ddeisyf, ac "^ efe a rydd iddo fywyd,
i'r rhai sydd yn pechu nid i farw-
olaeth. 'Y mae pechod i farwol-
aeth : nid am hwnnw yr wyf yn
dywedyd ar ddeisyf o hono.
17 *Pob anghyfiawnder, pechod
yw : ac y mae pechod nid yw i
farwolaeth.
18 M a wyddom nad yw y *neb
a aned o Dduw, yn pechu ; eithr y
mae yr hwn a aned o Dduw, yn ei
gadw ei hun, a'r drwg hwnnw nid
yw yn cyffwrdd âg ef
19 M a wyddom ein bod o Dduw,
ac y mae yr hoU fyd yn gorwedd
mewn drygioni.
20 Ac a wyddom ddyfod Mab
Duw^ ac efe " a roes i ni feddwl, fel
yr aduabyddom yr hwn sydd gywir;
ac yr ydym yn y Cywir h^vnnw, sef
yn ei Fab ef lesu Grist. ^Hwn
yw y gwir Dduw, a'r bywyd tra-
gywyddoL
21 Y plant by chain, ^ymgedwch
oddi wrth eilunod. Amen.
AIL EPISTOL CYFFEBDINOL
lOAN YR APOSTOL.
1 Y mae efe yn annog rhyio arglwijddes urdd-
asol a'i phlani i harliâu mewn cariad a ffydd
Crist, 8 rhag iddynt golli gwohr eu proffes
o'r hlaen: 10 ac na byddai iddynt a wnel-
ent a'r tioyllwyr nid oeddynt yn dysgu gwir
athrawiaeth Crist lesu.
Yn henuriad at yr etholedig ar-
glwyddes al phlant, ^y rhai
yr wyf fi yn eu caru yn y gwir-
ionedd ; ac nid myfi yn unig, ond
pawb hefyd a adnabuant y gwir-
ionedd ;
2 Er mwyn y gwirionedd, yr hwn
sydd yn aros ynom ni, ac a fydd
gyd â ni yn dragywydd.
3 ^Bydded gyd â chwi ras, tru-
garedd, a thangnefedd, oddi wrth
Dduw Dad, ac oddi Avrth yr Ar-
glwydd lesu Grist, Mab y Tad,
mewn gwirionedd a chariad.
4 Bu la wen iawn gennyf i mi gael
o'th blant di rai ^ yn rhodio mewn
gwirionedd, fel y derbyniasom or-
chymyn gan y Tad.
5 Ac yn awr yr wyf yn attolwg i
ti, arglwyddes, "^nid fel un yn ys-
grifenu gorchymyn newydd i ti,
eithr yr hwn oedd gennym o'r de-
chreuad, ^ garu o honom ein gilydd.
6 A ^hyn yw y cariad; bod i
ni rodio yn ol ei orchymyuion ef.
Hwn yw y gorchymyn; ^Megis y
clywsoch oV dechreuad, fod i chwi
rodio ynddo.
1169
7 Oblegid y mae twyllwyr ^lawer
wedi dyfod i mewn i'r byd, ^ y rhai
nid ydynt yn cyffesu ddyfod lesu
Grist yn y cnawd. 'Hwn yw y
twyllwr a'r anghrist.
8 Edrychwch arnoch eich hunain,
•"fel na chollom y pethau a ^wnaeth-
om, ond bod i ni dderbyn Uawn
wobr.
9 'Fob un a'r sydd yn troseddu,
ac heb aros yn nysgeidiaeth Crist,
nid yw Duw ganddo ef. Yr hwn
sydd yn aros yn nysgeidiaeth Crist,
hwnnw y mae y Tad a'r Mab gan-
ddo.
10 Od oes neb yn dyfod attoch,
ac heb ddwyn y ddysgeidiaeth
hon, na dderbyniwch ef i dŷ, ac
""na ddywedwch, Duw yn rliwydd,
wrtho :
11 Canys yr hwn sydd yn dywed-
yd wrtho, Duw yn rhwydd, sydd
gyfrannog ol weithredoedd drwg
ef
12 " Er bod gennyf lawer o bethau
i'w hysgrifenu attoch, nid oeddwn
yn ewyllysio ysgrifenu â phapur
ac ingc : eithr gobeithio yr ydwyf
ddyfod attoch, a Uefaru ^ wyneb yn
wyneb, ° fei y byddo ein Uawenydd
yn gyflawn.
13 Y mae plant dy chwaer ethol-
edig yn dy annerch. Amen.
Anno
DOMINI
Gwedi 90.
1 1 Petr 1.
23.
pen. 3. 9.
u Luc 24. 43.
I E3. 9. 6.
a 44. C.
a 54. 5.
loan 20. 23.
Khiif. 9. 5.
1 Tim. 3.
IG.
Tit. 2. 13.
yiCor. 10.
14.
Anno
DOMINI
Gwedi 90.
SlIoan4.L
h 1 loan 4.
2,3.
1 1 loan 2.
22. a 4. 3.
k Gal. 3. 4.
Heb. 10.
22.
3 ennW,-
asom.
1 1 loan 2.
23.
m Rhuf. 16.
17.
1 Cor. 5. IL
a 16. 22.
Gal. 1.8,9.
2 Tim. 3. 5.
Tit. 3. 10.
n 3 loan 13,
i Gr. enau
wrth enau,
0 loan 17.
13.
1 loan 1. i.
Anno
DOMINI
Gwedi 90.
» 2 loan 1.
, 2 Neu, yn
gywir.
iJ 2 loan 4.
c 1 Cor. 4.
15.
Philem.
10.
* gyd-
weithwyr.
Anno
DOMINI
Cylch 6G.
TRYDYDD EPISTOL CYFFREDINOL
lOAN YR APOSTOL.
1 Ymae efe yn canmol Gaius am ei dduwiol-
deb, 5 ac am groesawu pregethioyr, 9 Y mae
yn acliwyn rliag angharedigrwydd ac uclider
Diotrephes, 11 yr hivn ni ddylid dilyn ei
ddrwg esampl. 12 Ymae yn rhoi canmol-
iaeth mawr i Demetrius.
YR henuriad at yr anwyl Gaius,
*yr hwn yr wyf yn ei garu
^ mewn gwirionedd.
2 Yr anwylyd, yr ydwyf yn bennaf
dim yn ^dymuno dy fod yn Uwyddo
ac yn iach, fel y mae dy enaid yn
llwyddo.
3 Canys mi a lawenycliais yn
fawr, pan ddaeth y brodyr, a thyst-
iolaethu am dy wirionedd di, megis
ag ''yr ydAvyt yn rhodio mewn
gwirionedd.
4 Mwy Uawenydd na hyn nid oes
gennyf, sef cael clywed bod °fy
mhlant yn rhodio mewn gwirionedd.
5 Yr anwylyd, yr ydwyt yn gwneuth-
ur yn ffyddlawn yr hyn yr ydwyt yn
ei wneuthur tu ag at y brodyr, a
thu ag at ddieithriaid ;
6 Y rhai a dystiolaethasant am dy
gariad di ger bron yr eglwys: y
rhai OS hebryngi fel y gweddai i
Dduw, da y gwnei.
7 Canys er mwyn ei enw yr aeth-
ant allan, heb gymmeryd dim gan
y Cenhedloedd.
8 Ni a ddylem gan hynny dderbyn
y cyfryw rai, fel y byddom *gyd-
gynnorthwywyr i'r gwirionedd.
9 Mi a ysgrifenais at yr eglwys :
eithr Diotrephes, yr hwn sydd yn
chwennych y blaen yn eu plith
hwy, ni dderbyn ddim o honom.
10 0 herwydd hyn, os deuaf, mi
a ddygaf ar gôf ei weithredoedd y
mae efe yn eu gwneuthur, gan wag-
siarad i'n herbyn â geiriau drygion-
us : ac heb fod yn foddlawn ar
hynny, nid yw efe ei hun yn der-
byn y brodyr; a'r rhai sydd yn
ewyllysio, y mae yn eu gwahardd,
ac yn eu bwrw allan o'r eglwys.
11 Anwylyd, "^na ddilyn yr hyn
sydd ddrwg, ond yr hyn sydd dda.
* Yr hwn sydd yn gwneuthur daioni,
o Dduw y mae: ond yr hwn sydd
yn gwneuthur drygioni, ni welodd
Dduw,
12 Y mae i Demetrius air da gan
bawb, a chan y gwirionedd ei hun :
a ninnau hefyd ein hunain ydym
yn tystiolaethu ; a chwi a wyddoch
fod ein tystiolaeth ni yn wir.
13 ^Yr oedd gennyf lawer o beth-
au i'w hysgrifenu, ond nid wyf yn
chwennych ysgrifenu ag ingc a phin
attat ti :
14 Eithr gobeithio yr ydwyf gael
dy weled ar fyrder, ac ni a ymddi-
ddanwn ^ wyneb yn wyneb.
15 Tangnefedd i ti. Y mae y
cyfeillion i'th annerch. Annerch y
cyfeillion wrth eu henwau.
Anno
DOMINI
Gwedi 90.
EPISTOL CYFEEEDINOL
JUDAS YR APOSTOL.
» Luc 6. 16.
Act. 1. 13.
b loan 17.
11. 12, 15.
1 Petri. 5.
2 i iesu
Grist.
Ymae yn.eu Tiannog i hroffesu ffydd did yn
ddianwadal : 4 hod gau-athrawon wedi ym-
lusgo i mewn i'w hudo hwynt; a hod d'ialedd
creulawn wedi ei ddarparu i'w hathrawiaeth
a'u cynheddfau melldigedig hwynt: 20 ond
hod y rhai duwiol, trwy gynnorthwy yr Ys-
pryd Glân, a ihrwy wedd'io ar Dduw, yn
ahl i harhâu, ac i gynnyddu mewn gras, ac
i'w cadw eu hunain, ac i achub eraill rhag
maglau y tioyllwyr hynny,
JUDAS, gwasanaethwr Iesu Grist,
a ^brawd lago, at y rhai a sanct-
eiddiwyd gan Dduw Dad, ac *'a gad-
wyd ^ yn Iesu Grist, ac a alwyd :
—
2 Trugaredd i chwi, a thangnef-
edd, a chariad, a liosoger.
3 Anwylyd, pan roddais bob diw-
ydrwydd ar ysgrifenu attoch am
yr iachawdwriaeth gyffredinol, ang-
henraid oedd i mi ysgrifenu at-
toch, gan eich annog ''i ymdrech
ym mhlaid y ifydd, yr hon a rodded
unwaith i'r saint
4 Canys y mae rhy w ddynion wedi
ymlusgo i mewn, "^y rhai a rag-or-
deiniwyd er ys talm i'r farnedigaeth
hon ; annuwiolion, * yn troi gras
d Ps. 37. 27.
Es. 1. 16.
1 Petr 3.
11.
e 1 loan 3k
6,9.
f 2 loan 12.
5 Gr. enau
torth eiiau.
Auno
DOMINI
Cylch 66.
0 Phil. 1.27.
1 Tim. 1.
18. a 6. 12.
2 Tim. 4. 7.
d Rhuf. 9.
21,22.
1 Petr 2.8.
e 2 Petr 2.
10.
Darlunio y gau-athrawon.
JUDAS.
Annog i barhcm yn y ffydd.
Anno
DOMINI
Cylch 66.
fTit. 1. 16.
2 Petr 2. 1.
S yr unig
Jbduw ac
Arglwÿdd,
ein Har-
glwydd
lesu Grist.
e Num. 14.
29, 37.
a 26. 64.
Heb. 3. 17,
19.
b loan 8. 44.
4 goruch-
afiaeth.
»2 Petr 2. 4.
k Gen. 19.
24.
Deut. 29.
23.
2 Petr 2. 6.
5 dUUhr.
1 2 Petr 2.
10.
6 y rŵaí %»»
trwy eu
hurt.
"> arglwyäd-
iaeth,
ta Exod. 22.
28.
8 urddas.
n Dan. 10.
13. a 12. 1.
Dat. 12. 7.
o 2 Petr 2.
11.
e cabledd.
P Zech. 3. 2.
Í 2 Petr 2.
12.
r Gen. 4. 5.
2 a thrwy
gwobr Ba-
laam a
edasant
altan.
• Num. 22.
7,21.
2 Petr 2.
15.
t Num. 16.1.
u 2 Petr 2.
13.
X 1 Cor. U.
21.
J Diar. 25.
14.
2 Petr 2.
17.
« Matt. 15.
13.
• Es. 57. 20.
ein Duw ni i drythyllwch, ac ^yn
gwadu ^yr unig Arglwydd Dduw,
a'n Harglwydd lesu Grist.
5 Ewyllysio gan hynny yr ydwyf
eich coflFâu chwi, gan eich bod
unwaith yn gwybod hyn ; i'r Ar-
glwydd, Avedi iddo waredu y bobl
o dir yr Aipht, ^ ddistrywio eil-
waith y rhai ni chredasant
6 ^Yr angelion hefyd, y rhai ni
chadwasant eu * dechreuad, eithr
a adawsant eu trigfa eu hun, 'a
gadwodd efe mewn cadwynau tra-
gywyddol dan dywyllwch, 1 farn y
dydd ma^vr.
7 Megis y mae ^ Sodom a Go-
morrah, a'r dinasoedd o'u ham-
gylch meAvn cyffelyb fodd a hwynt,
wedi putteinio, a myned ar ol
cnawd ^ arall, wedi eu gosod yn
esampl, gan ddioddef dialedd tan
tragyAvyddol.
8 *Yr un ffunud hefyd y mae y
^ breuddwydwyr hyn yn halogi y
cnawd, yn diystyru Tiywodraeth,
ac "yn cablu y rhai sydd mewn
^ awdurdod.
9 Eithr "Michael yr arch-angel,
pan oedd efe, wrth ymddadleu â
diafol, yn ymresymmu ynghylch
corph Moses, "ni feiddiodd ddwyn
barn ^gablaidd arno, eithr efe a
ddy wedodd, p Cery dded yr Arglwydd
dydi.
10 1 Eithr y rhai hyn sydd yn cablu
y pethau nis gwyddant : a pha beth-
au bynnag y maent yn anianol, fel
anifeiliaid direswm, yn eu gwybod,
yn y rhai hynny ymlygru y maent.
11 Gwae hwynt-hwy ! oblegid hwy
a gerddasant yn íFordd "^Cain, ^ac
*a'u coUwyd trwy dwyll gwobr Ba-
laam, ac a'u difethwyd *y'ngwrth-
ddywediad Core.
12 "Y rhai hyn sydd frychau yn
eich * cariad-wleddoedd chwi, yn
cyd-wledda â chwi, yn ddiofn yn eu
pesgi eu hunain : ^ cymmylau di-
ddwfr ydynt, a gylch-arweinir gan
wyntoedd ; prennau diflannedig,
heb ffrwyth, dwywaith yn feirw,
^ wedi eu diwreiddio ;
13 ^Tonnau cynddeiriog y môr, yn
ewynnu allan eu cywilydd eu hun-
ain ; ser gwibiog, i'r rhai y cadwyd
niwl y tywyllwch yn dragywydd.
14 Ac Enoch hefyd, ^ y seithfed
o Adda, a brophwydodd am y rhai
hyn, gan ddywedyd, Wele, "^y mae
yr Arglwydd yn dyfod gyd â
myrddiwn o'i saint,
15 I wneuthur barn yn erbyn
pawb, ac i Iwyr-argyhoeddi yr holl
rai annuwiol o honynt am holl
weithredoedd eu hannuwioldeb, y
rhai a wnaethant hwy yn annuwiol,
ac am yr holl eiriau *caledion, y
rhai a lefarodd pechaduriaid an-
nuwiol yn ei erbyn ef.
16 Y rhai hyn sydd rwgnachwyr,
tuchanwyr, yn cerdded yn ol eu
chwantau eu hunain ; ac * y mae eu
genau yn llefaru geiriau chwydd-
edig, yn mawrygu wynebau dynion
er mwyn budd.
17 Eithr chwi, 0 rai anwyl, cof-
iwch y geiriau a rag-ddywedwyd
gan apostolion ein Harglwydd lesu
Grist;
18 Ddywedyd o honynt i chwi, ^ y
bydd yn yr amser diweddaf watwar-
wyr, yn cerdded yn ol eu chwantau
^ annuwiol eu hunain.
19 Y rhai hyn yw ^y rhai sydd
yn eu didoli eu hunain, ^ yn anian-
ol, heb fod yr Yspryd ganddynt.
20 Eithr chwychwi, anwylyd, gan
eich adeiladu eich hunain ar eich
sancteiddiaf fíydd, a gweddio yn yr
Yspryd Glân,
21 Ymgedwch y'nghariad Duw,
gan ddisgwyl trugaredd ein Har-
glwydd lesu Grist i fywyd tragy-
wyddol.
22 A thrugarhêwch wrth rai, gan
wneuthur rhagor :
23 Eithr rhai *cedwch *trwy ofn,
gan eu cipio hwy allan o'r tan ;
gan gasâu hyd yn nod ""y wisg a
halogwyd gan y cnawd.
24 'Eithr i'r hwn a ddichon eich
cadw chwi yn ddigwymp, a'c/i
gosod ger bron ei ogoniant ef yn
ddifeius mewn gorfoledd,
25 "^I'r unig ddoeth Dduw, ein
Hiachawdwr ni, y hyddo gogoniant
a mawredd, gallu ac awdurdod, yr
awrhon ac yn dragywydd. Amen
Anno
DOMINI
Cylch 6C.
b Gen. 5. 18.
c Dan. 7.10.
Zf'ch. 14. 5.
Matt. 25.
31.
2 TheBB. 1.
7.
d 1 Sam. 2.
3.
Ps. 31. 18.
a 94.4.
Mai. 3. 13.
e 2 Petr 2.
18.
fl Tim. 4»
1.
2 Tim. 3.1.
2Petr3. 3.
3 annuw-
ioldeb.
g Diar. 18.1.
Ezec.14.7.
Hos. 4. 14.
a 9. 10.
b 1 Cor. 2.
14.
lago 3. 15.
I Ehuf. IL
14.
1 Tim. 4.
16.
4 mewn.
k Zech. 3.
4,5.
Dat. 3. 4.
I Khuf. 16.
25.
Eph. 3. 20.
lTim.1.
17.
ro Rhuf. 16.
27.
uei
Anno
DOMIM
96.
a pen. 22.
16.
bl Cor. 1.6.
pen. 6. 9.
a 12. 17.
ad. 9.
el loan 1.1.
d pen. 22. 7.
« Rhuf. 13.
11.
lago .■;. 8.
lPetr4.7.
pen. 22. 10.
fExod. 3.
14.
ad. 8.
e loan 1. 1.
hZech. 3.9.
a 4. 10.
pen. 4. 5.
a 5. 6.
lIoan8. 14.
pen. 3. 14.
k 1 Cor. 15.
20.
Col. 1. 18.
1 pen. 17. 14.
a 19. 16.
m lieb. 9.
14.
lloanl.7.
n 1 Petr 2.
5,9.
pen. 5. 10.
a 20. 6.
0 1 Tim. 6.
16.
Heb. 13.21.
1 Petr 4, 11.
a 5. 11.
2 llywodr-
aeth.
P Dan. 7. 13.
Matt. 24.
30. a 26. 64.
Act. 1. 11.
1 Zech. 12.
10.
loan 19.37.
rEs. 41. 4.
a 44. 6.
a 48. 12.
pen. 21. 6.
a 22. 13.
• ad. 4.
pen. 4. 8.
a 11. 17.
a 16. 5.
t Phil. 1.7.
a 4. 14.
2 Tim. 1.8.
DATGUDDIAD
SANT lOAN Y DITINYDD.
PENNOD I.
4 loan yn ysgrifenu ei Ddatguddiad at saith
eglwys Asia, y rhai a arwyddocceir lorth
y saith ganhwylTbren aur. 7 Dyfodiad
Crist: 14 ei aUu gogoneddus, a'i ardderch-
mcgrwydd ef.
DATGUDDIAD lesu Grist, yr
hwn a roddes Duw iddo ef, i
ddangos i'w wasanaethwyr y peth-
au sydd raid eu dyfod i ben ar
iyrder ; a * chan ddanfon trwy ei
angel, efe a'^ hysbysodd i'w was-
anaethwr loan :
2 Yr hwn a dystiolaethodd air
Duw, a ^ thystiolaeth lesu Grist,
a'r holl bethau •'a welodd.
3 ^ Dedwydd yw yr hwn sydd yn
darllen, a'r rhai sydd yn gwran-
daw geiriau y brophwydoliaeth hon,
ac yn cadw y pethau sydd yn ys-
grifenedig ynddi : canys * y mae yr
amser yn agos.
4 TO AN at y saith eglwys sydd
A. yn Asia : Gras fyddo i chwi,
a thangnefedd, oddi wrth ^yr hwn
sydd, 8 a'r hwn a fu, a'r hwn sydd
ar ddyfod ; ac oddi wrth ^ y saith
Yspryd sydd ger bron ei orsedd-
faingc ef ;
5 Ac oddi wrth lesu Grist, '^yr
hwn yw y Tyst fíyddlawn, ^ y Cyn-
taf-anedig o'r meirw, a ^Thywysog
brenhinoedd y ddaear. Iddo ef yr
hwn a'n carodd ni, ""ac a'n golchodd
ni oddi wrth ein pechodau yn ei
waed ei hun,
6 Ac a'n "gwnaeth ni yn fren-
hinoedd ac yn ofifeiriaid i Dduw
a'i Dad ef; "iddo ef y hyddo y
gogoniaut a'r ^gallu yn oes oes-
oedd. Amen.
7 P Wele, y mae efe yn dyfod gyd
a'r cymmylau ; a phob Uygad a'i
gwel ef, le, iy rhai a'i gwanasant
ef : a holl Iwy thau y ddaear a alar-
ant o'i blegid ef Felly, Amen.
8 'Mi yw Alpha ac Omega, y
dechreu a'r diwedd, medd yr Ar-
glwydd, *yr hwn sydd, a'r hwn
oedd, a'r hwn sydd i ddyfod, yr
HoUalluog.
9 Myfi loan, yr hwn wyf hefyd
eich brawd, *a'ch cydymmaith mewn
cystudd, ac " yn nheyi'nas ac amyn-
edd lesu Grist, oeddwn yn yr ynys
a elwir Patmos, ^am air Duw, ac
am dystiolaeth lesu Grist.
10 ^Yr oeddwn i yn yr yspryd
ar ^'ddydd yr Arglwydd ; ac a glyw-
ais o'r tu ol i mi lef fawr fel llais
udgorn,
11 Yn dywedyd, Mi yw Alpha ac
Omega, y cyntaf a'r diweddaf : a'r
hyn yr wyt yn ei weled, ysgrifena
mewn Uyfr, a danfon i'r saith eglwys
y rhai sydd yn Asia; i Ephesus,
ac i Smyrna, ac i Pergamus, ac i
Thyatira, ac i Sardis, a Philadel-
phia, a Laodicea.
12 Ac mi a droais i weled y lief a
lefarai wrthyf. Ac wedi i mi droi, mi
a welais saith ganhwyllbren aur;
13 Ac y'nghanol y saith ganhwyll-
bren, * un tebyg i Fab y dyn, ^ wedi
ymwisgo â gwisg laes hyd ei draed,
ac ''wedi ymwregysu ynghylch ei
fronnau â gwregys aur.
14 Ei ben ef a'i * wallt oedd
wỳnion fel gwlan, ^ cyn wýnned a'r
eira ; ^ a'i lygaid fel fflam dan ;
15 'A'i draed yn debyg i bres
coeth, megis yn Uosgi mewn ffwrn ;
s a'i lais fel swn Uawer o ddyfroedd.
16 Ac yr oedd ganddo yn ei law
ddehau saith seren: ac ^o'i enau
yr oedd cleddau Uym dau-finiog yn
dyfod allan : a'i wynebpryd fel yr
haul yn disgleirio yn ei nerth.
17 A 'phan welais ef, mi a syrth-
iais wrth ei draed ef fel marw. Ac
^ efe a osododd ei law ddehau arnaf
fi, gan ddy wedyd wrthyf, Nac ofna ;
* myfi y w y cyntaf a'r diweddaf ;
18 "" A'v hwn wyf fyw, ac a fûm
farw ; ac wele, byw ydwyf yn oes
oesoedd, Amen ; ac " y mae gennyf
agoriadau uffern a marwolaeth.
19 Ysgrifena y pethau a welaist,
a'r pethau sydd, a'r pethau a fydd
ar ol hyn ;
20 Dirgelwch y saith seren a wel-
aist yn fy Haw ddehau, a'r saith
ganhwyllbren aur. Y saith seren,
" angeiion y saith eglwys ydynt :
Pa'r saith ganhwyllbren a welaist,
y saith eglwys ydynt
Anno
DOMINI
96.
u Rhuf. 8.
17.
2 Tim. 2.
12.
I pen. 6. 9.
ad. 2.
T pen. 4. 2.
a 17. 3.
a 21. 10.
« loan 20.
26.
Act. 20. 7.
1 Cor. 16.2.
aEzec.1.26.
Dan. 7. 13.
a 10. 16.
pen. 14. 14.
b Dan. 10. 5.
c pen. 15. 6.
<i Dan. 7. 9.
3 gwỳn fel
eira.
• Dan. 10.6.
pen. 2. 18.
a 19. 12.
t Ezec. 1. 7.
Dan. 10. 6.
S pen. 14. 2.
h Es. 49. 2.
Heb. 4. 12.
pen. 2. 12,
16.
a 19. 15, 21.
iEzec.1.28.
k Dan. 8. 13.
a 10. 10.
I Es. 41. 1
a 44. 6.
pen. 2. 8.
m Bhuf. 6.
9.
n Ps. 68. 20.
pen. 20. 1.
0 Mai. 2. 7.
PZech.4.2.
Matt. 6. 15.
Phil. 2. 15.
T llythyrau at eglwysi
DATGUDDIAD, II.
EpJiesus, Smyrna, ŷc.
Anno
DOMIISri
96.
» pen. 1. 13,
16, 20.
bad. 9, 13,
19.
pen. 3. 1,8,
15.
olIoan4. 1.
d Matt. 21.
41, 43.
e ad. 15.
f IMatt. 11.
15.
a 13. 9, 43.
ad. 11, 17,
29.
pen. 3. 6,
13, 22.
a 13. 9.
6 pen. 22. 2,
14.
h Gen. 2. 9.
i pen. 1. 8,
17, 18.
k ad. 2, 13.
1 Luc 12. 21.
lago 2. 5.
m Khuf. 2.
23, 29.
a9.C.
n lago 1. 12.
pen. 3. 11.
PENNOD 11.
Pa heth a orchymynir ei ysgrifenu at angelion,
hynny yw, gweinidogion, eglwysi 1 Ephesus,
8 Smyrna, 12 Pergamits, 18 Thyatira ; a
pha heth sydd ganmoladwy neu ddiffygiol
ynddynt.
AT angel yr eglwys sydd yn Eph-
XA- esus, ysgrifena ; Y pethau hyn
y mae * yr hwn sydd yn dal y
saith seren yn ei law ddehau, yr
hwn sydd yn rhodio y'nghanol y
saith ganhwyllbren aur, yn eu dy-
wedyd ;
2 ^Mi a adwaen dy weithred-
oedd di, a'th lafur, a'th amynedd,
ac na elli oddef y rhai drwg: a
" phrofi o honot y rhai sydd yn dy-
wedyd eu bod yn apostolion, ac nid
ydynt ; a chael o honot hwynt yn
gelwyddog :
3 A thi a oddefaist, ac y mae
amynedd gennyt, ac a gymmeraist
boen er mwyn fy enw i, ac ni ddi-
ffygiaist.
4 Eithr y mae gennyf heth yn dy
erbyn, am i ti ymadael a'th gariad
cyntaf.
5 Cofia gan hynny o ba le y syrth-
iaist, ac edifarhâ, a gwna y gweith-
redoedd cyntaf : ac ** onid ê, yr wyf
fi yn dyfod attat ti ar frys, a,c mi a
symmudaf dy ganhwyllbren di allan
o'i le, oni edifarhêi di.
6 Ond hyn sydd gennyt ti, dy
fod di yn casâu gweithredoedd *y
Nicolaiaid, y rhai yr wyf fi hefyd
yn eu casâu.
7 ^Yr hwn sydd ganddo glust,
gwrandawed pa beth y mae yr Ys-
pryd yn ei ddywedyd wrth yr eg-
lwysi ; I'r hwn sydd yn gorchfygu,
y rhoddaf iddo ^ fwytta o ^ bren y
bywyd, yr hwn sydd y'nghanol par-
adwys Duw.
8 lIAc at angel yr eglwys sydd
yn Smyrna, ysgrifena; Y pethau
hyn y mae 'y cyntaf a'r diweddaf,
yr hwn a fu farw, ac sydd fyw, yn
eu dy wedyd ;
9 '^ Mi a adwaen dy weithredoedd
di, a'th gystudd, a'th dlodi, (eithr
^ cyfoethog wyt,) ac mi a adwaen
gabledd ™ y rhai sydd yn dywedyd
eu bod yn luddewon, ac nid ydynt
ond synagog Satan.
10 Nac ofna ddim o'r pethau yr
ydwyt i'w dioddef. Wele, y cy-
thraul a fwrw rai o honoch chwi
i garchar, fel y'ch profer; a chwi
a gewch gystudd ddeng niwrnod.
Bydd fíyddlawn hyd angau, ac mi
a roddaf i ti " goron y by wyd.
11C3
11 "Yr hwn sydd ganddo glust,
gwrandawed beth y mae yr Yspryd
yn ei ddywedyd wrth yr eglwysi ;
Yr hwn sydd yn gorchfygu, ni
chaiff ddim niwed gan p yr ail farw-
olaeth.
12 IF Ac at angel yr eglwys sydd
yn Pergamus, ysgrifena; Y peth-
au hyn y mae ^yr hwn sydd gan-
ddo y cleddyf llym dau-finiog, yn
eu dywedyd ;
13 ■■ Mi a adwaen dy weithredoedd
di, a pha le yr wyt yn trigo ; sef lie
mae gorsedd-faingc Satan : ac yr
wyt yn dal fy enw i, ac ni wedaist
fy fíydd i, le, yn y dyddiau y hu
Antipas yn ferthyr ffyddlawn i mi,
yr hwn a laddwyd yn eich plith
chwi, lie y mae Satan yn trigo.
14 Eithr y mae gennyf ychydig
bethau yn dy erbyn di, oblegid bod
gennyt jno rai yn dal athrawiaeth
■ Balaam, yr hwn a ddysgodd i Ba-
lac fwrw rhwystr ger bron meibion
Israel, *i fwytta pethau wedi eu
haberthu i eilunod, ac i odinebu.
15 Felly y mae gennyt tithau
hefyd rai yn dal athrawiaeth ''y
Nicolaiaid, yr hyn beth yr wyf fi
yn ei gasâu.
16 Edifarhâ ; ac os amgen, yr
wyf fi yn dyfod attat ar frys, ac
^a ryfelaf ^yn eu herbyn hwynt â
chleddyf fy ngenau.
17 ^ Yr hwn sydd ganddo glust,
gwrandawed beth y mae yr Yspryd
yn ei ddywedyd wrth yr eglwysi;
I'r hwn sydd yn gorchfygu, y
rhoddaf iddo fwytta o'r manna
cuddiedig, ac a roddaf iddo gar-
reg wen, ac ar y garreg ^ enw new-
ydd wedi ei ysgrifenu, yr hwn nid
edwyn neb, ond yr hwn sydd yn
ei dderbyn.
18 lAc at angel yr eghvys sydd
yn Thyatira, ysgrifena; Y pethau
hyn y mae Mab Duw yn eu dy-
wedyd, * yr hwn sydd a'i lygaid
fel fflam dan, a'i draed yn debyg
i bres coeth ;
19 ^Mi a adwaen dy weithredoedd
di, a'th gariad, a'th wasanaeth, a'th
fíydd, a'th amynedd di, ^ a'th weith-
redoedd ; á hod y rhai diweddaf yn
fwy na'r rhai cyntaf.
20 Eithr y mae gennyf ychydig
bethau yn dy erbyn, oblegid dy fod
yn gadael i'r wraig honno *= Jeze-
bel, yr hon sydd yn ei galw ei hun
yn brophwydes, ddysgu a thAvyllo
fy ngwasanaethwyr ^i odinebu, ac
Anno
DOMINI
0 ad. 7, 17.
P pen. 20. 14.
a 21. 8.
q pen. 1. 16.
r ad. 9.
• Num. 24.
14. a 25. L
a 31. 16.
1 E3. 11. 4.
2 Thess. 2.
8.
pen. 19.15,
21.
2 â hwynt.
J ad. 7, 29.
«pen. 3.12.
a 19. 12.
a pen. 1. 14,
15.
3 a bod dy
weithred-
oedd diw-
eddaf yn
fwy «a'r,
&c.
c 1 Bren. 1&
31.
2Bren.9.7.
d ad. 14.
Y llythyrau at eglwysi
DATGUDDIAD, III.
Sardis, Philadelphia,
Anno
DOMINI
96.
• Exod. 34.
15.
Act. 15. 20.
1 Cor. 10.
19, 20.
4 oddi wrth.
5 oddi wrth.
1 1 Sam. 16.
7.
1 Chrom
28.9.
a 29. 17.
Ps. 7. 9.
J er. 11.20.
a 17. 10.
Act. 1. 24.
Khuf.S.27.
e Rhuf. 2. 6.
a 14. 12.
2 Cor. 5. 10.
Gal. 6. 5.
pen. 20. 12.
C hwys.
tpen. 3. 11.
1 loan 6. 29.
1 loan 3.
23.
k Matt. 19.
28.
Luc 22. 29.
1 Cor. 6. 3.
pen. 3. 21.
1 Ps. 2. 8, 9.
a 49. 14.
pen. 12. 5.
a 19. 15.
m 2 Petr L
19.
pen. 22. 16.
nad. 7.
• pen. L 4,
16.
b pen. 2. 2.
e ad. 19.
< Matt. 24.
42, 43.
Luc 12.39,
40.
1 Thess. 5.
2.
2 Petr 3.
10.
pen. 16. 15.
^i fwytta pethau wedi eu haberthu
i eilunod.
21 Ac mi a roddais iddi amser i
edifarhâu *am ei godineb; ac rdd
edifarhaodd hi
22 Wele, yr wyf fi yn ei bwrw hi
ar wely, a'r rhai sydd yn godinebu
gyd â hi, i gystudd mawr, onid
edifarhâut ^ am eu gweithredoedd.
23 Al phlant hi a laddaf â marw-
olaeth : a'r holl eglwysi a gânt wyb-
od mai ^myfì yw yr hwn sydd yn
chwilio yr arennau a'r calonnau:
ac ^mi a roddaf i bob un o hon-
och yn ol eich gweithredoedd.
24 Eithr wrthych chwi yr wyf
yn dywedyd, ac wrth y Ueill yn
Thyatira, y sawl nid oes ganddynt
y ddysgeidiaeth hon, a'r rhai ni
adnabuant ddyfnderau Satan, fel y
dy wedant ; M fwriaf arnoch ^ faich
arall.
25 Eithr ''yr hyn sydd gennych,
deliwch hyd oni ddelwyf.
26 A'r hwn sydd yn gorchfygu, ac
yn cadw ' fy ngweithredoedd hyd y
diwedd, mi a roddaf ^ iddo awdur-
dod ar y cenhedloedd :
27 'Ac efe a'u bugeilia hwy â
gwialen haiarn; fel llestri pridd y
dryllir hwynt: fel y derbyniais in-
nau gan fy Nhad.
28 Ac mi a roddaf iddo " y seren
fore.
29 °Yr hwn sydd ganddo glust,
gwrandawed beth y mae yr Yspryd
yn ei ddywedyd wrth yr eglwysi.
PENNOD III.
2 Ärgyhoeddî angel eglwys Sardis, 3 aH annog
i edifarhâu; a'i fygwth oni edîfarhâi. 8
Angel eglwys Philadelphia 10 yn cael ei
ganmol am ei ddiwydrwydd a'i amynedd.
14 Angel Laodicea yn cael ei geryddu, am
nad yw na hrwd nac oer ; 19 a'i rybuddio i
fod yn fwy ei zel. 20 Crist yn sefyll wrth y
drws, ac yn euro.
AC at angel yr eglwys sydd yn
Xjl Sardis, ysgrifena; Y pethau
hyn y mae *yr hwn sydd a saith
Yspryd Duw a'r saith seren gan-
ddo, yn eu dywedyd; ''Mi a adwaen
dy weithredoedd di, oblegid y mae
gennyt enw dy fod yn fyw, a marw
ydwyt.
2 Bydd wyliadwrus, a sicrhâ y
pethau sydd yn ol, y rhai sydd bar-
od i farw : canys ni chefais dy weith-
redoedd yn gyflawn ger bron Duw.
3 Cofia gan hynny pa fodd y der-
byniaist ac y clywaist, a chadw, ac
''edifarhâ. "'Os tydi gan hjuny ni
wyli, mi a ddeuaf arnat ti fel lleidr,
1164
ac ni chei di Avybod pa awr y deuaf
attat.
4 Eithr y mae gennyf ychydig
enwau, le, yn Sardis, y rhai ni ® hal-
ogasant eu dillad ; a hwy a rodiant
gyd â mi mewn dillad ^gwỳnion :
oblegid teilwng ydynt.
5 Yr hwn sydd yn gorchfygu,
^hwnnw a wisgir mewn dillad gwỳn-
ion ; ac ni ^* ddileaf ei enw ef allan
o * lyfr y by wyd, ond '^ mi a gyffesaf
ei enw ef ger bron fy Nhad, a cher
bron ei angelion ef.
6 'Yr hwn sydd ganddo glust,
gwrandawed beth y mae yr Yspryd
yn ei ddywedyd wrth yr eglwysi.
7 1Í Ac at angel yr eglwys sydd
yn Philadelphia, ysgrifena ; Y peth-
au hyn y mae y Sanctaidd, " y Cy-
wir, yn eu dywedyd, "yr hwn sydd
ganddo agoriad Dafydd, yr hwn
sydd yn agoryd, ac nid yw neb
yn can; ac °yn can, ac nid yw
neb yn agoryd ;
8 PMi a adwaen dy weithredoedd :
wele, rhoddais ger dy fron ddrws
agored, ac ni ddichon neb ei gau :
canys y mae gennyt ychydig nerth,
a thi a gedwaist fy ngair, ac ni
wedaist fy enw.
9 Wele, mi a wnaf *iiddynt hwy
o synagog Satan, y rhai sydd yn
dywedyd eu bod yn luddewon, ac
nid ydynt, ond dywedyd celwydd
y maent; wele, meddaf, 'gwiiaf
iddynt ddyfod ac addoli o flaen dy
draed, a g^vybod fy mod i yn dy
garu dL
10 0 achos cadw o honot air fy
amynedd i, * minnau a'th gadwaf di
oddi wrth awr y brofedigaeth, yr
hon a ddaw ar yr holl fyd, i brofi
y rhai sydd yn trigo ar y ddaear.
11 Wele, *yr Avyf yn dyfod ar
frys ; " dal yr hyn sydd gennyt, fel
na ddygo neb dy goron di.
12 Yr hwn sydd yn gorchfygu,
mi a'i gwnaf ef ^yn golofn yn
nheml fy Nuw i, ac allan nid â
efe mwyach : ac ^ mi a ysgrifenaf
arno ef enw fy Nuw i, ac enw
dinas fy Nuw i, yr hon ydyw Je-
rusalem ^newydd, yr hon sydd yn
disgyn o'r net' oddi wrth fy Nuw
i : ac mi a ysgrifenaf arno ef fy
enw newydd i.
13 *Yr hwn sydd ganddo glust,
gwrandawed beth y mae yr Ys-
pryd yn ei ddywedyd wrth yr eg-
lwysi.
14 IT Ac at angel ^ eglwys y Laodi-
Anno
DOMINI
96.
• Judas 23.
f pen. 4. 4.
a 6. 11.
a 7. 9, 13.
e ad. 18.
h Exod. 32.
32.
Ps. 69. 28.
i Phil. 4. 3.
pen. 20. 12.
a 21. 27.
k Matt. 10.
32.
Luc 12.8.
1 ad. 13.
m ad. 14.
pen. 1. 5.
n Es. 22. 22.
Luc I. 32.
pen. 1. 18.
o Job 12.
14.
P ad. 1.
1 pen. 2. 9.
t Eg. 49. 23.
a GO. 14.
• 2 Petr 2. 9,
t PhiL 4. 5.
pen. 1. 3.
a 22.7, 12.
" pen. 2. 25.
X 1 Bren. 7.
2L
7 pen. 2. 17.
a 14. 1.
a 22. 4.
« Gal. 4. 26.
Heb.12.22.
pen. 21. 2,
10.
• ad. 22.
2 yr eglwyt
yn Lao-
dicea.
a Laodicea.
DATGUDDIAD, IV.
Ypedivar anifail.
Anno
DOMINI
96.
b pen. 1. 5.
a 19. 11.
a 22. 6.
« Col. 1. 15.
i pen. 2. 2.
«1 Cor. 4. 8.
fEs. 55. 1.
Matt. 13.
44. a 25. 9.
6 2 Cor. 5. a
pen. 6. 11.
a 7. 13.
a 16. 15.
a 19. 8.
h Job 5. 17.
Diar.3.11,
12.
Heb.l2. 5,
6.
lago L 12.
» Can. 5. 2.
loan 14. 23.
k Matt 19.
28.
Luc 22. 30.
1 Cor. 6. 2.
2 Tim. 2.
12.
pen. 2. 26,
27.
-1 pen. 2. 7.
B pen. 1. 10.
2 gwneulhr
ur.
»> pen. 1. la
a 21. 10.
eEzec.1.20.
a 10. 1.
ceaid, ysgrifena; Y pethau hyn y
mae Amen yn eu dywedyd, ^y Tyst
ffyddlawn a chywir, '^dechreuad cre-
adigaeth Duw ;
15 ^Mi a adwaen dy weithred-
oedd di, nad ydwyt nac oer na
brvvd : mi a fynnwn pe bait oer
neu frwd.
16 Felly, am dy fod yn glaiar, ac
nid yn oer nac yn frwd, mi a'th
cliwydaf di allan o'm genau :
17 Oblegid dy fod yn dywedyd,
^Goludog wjf, ac mi a gyfoethogais,
ac nid oes arnaf eisieu dim ; ac ni
wyddost dy fod yn druan, ac yn
resynol, ac yn dlawd, ac yn ddall,
ac yn noeth.
18 Yr wyf yn dy gynghori ^i brynu
gennyf fi aur wedi ei buro trwy
dan, fel y'th gyfoethoger ; a ^ dillad
gwŷnion, fel y'th wisger, ac fel nad
ymddangoso gwarth dy noethder
di ; ira hefyd dy lygaid âg eli llyg-
aid, fel y gwelech.
19 ^Yr wyf fi yn argyhoeddi, ac
yn ceryddu y sawl yr wyf yn eu
earn : am hynny bydded gennyt
zel, ac edifarhâ.
20 Wele, yr wyf yn sefyll wrth
y drws, ac yn euro : os clyw neb
fy Uais i, ac agoryd y drws, 'mi a
ddeuaf i mewn atto ef, ac a swp-
peraf gyd âg ef, ac yntau gyd â
minnau.
21 Yr hwn sydd yn gorchfygu,
^ rhoddaf iddo ef eistedd gyd â
mi ar fy ngorsedd-faiugc, megis
y gorchfygais innau, ac yr eistedd-
ais gyd â'm Tad ar ei orsedd-
faingc ef.
22 ^Yr hwn sydd ganddo glust,
gwrandawed beth y mae yr Ys-
pryd yn ei ddywedyd wrth yr eg-
Iwysi.
PENNOD IV.
2 loan yn gweled gorsedd-faingc Duw yn y nef:
4 y pedwar henuriad ar hugain : 6y pedwar
anifail yn llawn llygaid ym mlaen ac yn ol :
10 yr henuriaid yn bwrw i lawr eu coronau,
ac yn addoli yr hwn oedd yn eistedd ar yr
orsedd-fainge.
AR ol y pethau hyn yr edrych-
JLJL ais ; ac wele ddrws wedi ei
agoryd yn y nef : a'r llais ^ cyntaf
a glywais oedd fel llais udgorn
SI ymddiddan â mi, gan ddywedyd,
ring i fynu yma, a mi a ddang-
osaf i ti y pethau sydd raid eu
^ bod ar ol hyn.
2 Ac yn y man ^yr oeddwn yn
yr yspryd : ac wele, *= yr oedd gor-
sedd-faingc wedi ei gosod yn y
nef, ac un yn eistedd ar yr orsedd-
fainge.
3 A'r hwn oedd yn eistedd oedd
yn debyg yr olwg arno i faen jas-
pis a sardin : ac yr oedd enfys o
amgylch yr orsedd-fainge, yn debyg
yr olwg arno i smaragdus.
4 Ac ynghylch yr orsedd-fainge
yr oedd pedair gorsedd-faingc ar
hugain: ac ar y gorsedd-feingc-
iau y gwelais bedwar henuriad ar
hugain yn eistedd, ^ wedi eu gwisgo
mewn dillad gwýnion ; ac yr oedd
ganddynt ar eu pennau goronau
aur.
5 Ac yr oedd yn dyfod allan o'r
orsedd-fainge ^fellt, a tharanau, a
lleisiau : ac yr oedd saith o lampau
tan yn Uosgi ger bron yr orsedd-
fainge, y rhai yw ^ saith Yspryd
DUAV.
6 Ac 0 flaen yr orsedd-fainge yr
ydoedd ^môr o wydr, yn debyg i
^ grystal : ac y'nghanol yr orsedd-
fainge, ac ynghylch yr orsedd-
fainge, yr oedd pedwar anifail yn
llawn o lygaid o'r tu blaen ac o'r
tu ol.
7 A'r ^anifail cyntaf oedd debyg
i lew, a'r ail anifail yn debyg i
lo, a'r trydydd anifail oedd ganddo
wyneb fel dyn, a'r pedwerydd anif-
ail oedd debyg i eryr yn ehedeg.
8 A'r pedwar anifail oedd gan-
ddynt, bob un o houynt, 'chwech
o adenydd o'u hamgylch ; ac yr
oeddynt oddi fewn yn llawn llyg-
aid : ac nid * oeddynt yn gorphwys
ddydd a nos, gan ddywedyd, ^Sanct,
Sanct, Sanct, Arglwydd Dduw HoU-
alluog, ^ yr hwn oedd, a'r hwn sydd,
a'r hwn sydd i ddyfod.
9 A phan fyddo yr anifeiliaid yn
rhoddi gogoniant, ac anrhydedd, a
di'olch, i'r hwn oedd yn eistedd ar
yr orsedd-fainge, yr hwn sydd yn
byw yn oes oesoedd,
10 Y mae y pedwar henuriad ar
hugain yn syrthio ger bron yr
hwn oedd yn eistedd ar yr orsedd-
fainge, ac yn addoli yr hwTi sydd
yn byw yn oes oesoedd, ac yn
bwrw eu coronau ger bron yr or-
sedd-fainge, gan ddywedyd,
11 ""Teuwng wyt, 0 Arglwydd,
i dderbyn gogoniant, ac anrhyd-
edd, a gallu : canys ti a gre-
aist bob peth, ac o herwydd dy
ewyllys di y maent, ac y crëwyd
hwynt.
Anno
DOMINI
96.
<J pen. 3. 4,
6. a 6. 11.
»7.9,14.
•pen. 16. 18.
' pen. 1. 4.
a 5. 6.
8 pen. 15. 2.
8 riüal.
h Edrych
Ezec. 1.10.
a 10. 14.
Es. 6. 2.
4 Gr. oeh
goryhwys-
/a iddynt,
&c.
k Eb. 6. 3.
I pen. 1. i,
11,17.
"pen. 6. 12.
Y llyfr seliedig.
DATGUDDIAD, V.
Agoryd y seliau.
Anno
DOMINI
96.
»Ezec.2.10.
2 ar ÿ tn
cefn.
tfawr.
b ad. 13.
«Gen. 49. 9,
10.
<J E3. 11. 1,
10.
pen. 22. 16.
«loan 1.29,
36.
lPetrl.l9.
' Zech. 3. 9.
a 4. 10.
e pen. 4. 5.
^ pen. 14. 2.
IPs. 141. 2.
pen. 8. 3, 4
k Ps. 40. 3.
pen. 14. 3.
1 pen. 4. 11.
m 1 Cor. 6.
20. a 7. 23.
Eph. 1. 7.
Col. 1. 14.
1 Potr 1.
18, 19.
1 loan 1.7.
pen. 14. 4.
* a thafod.
n Exod. 19.
6.
1 Petr 2.
5,9.
pen. 1. 6.
a 20. 6.
PENNOD V.
1 Y llyfr wedi ei selio â saith sêl ; 9 yr hwn rjr
oedd yr Oen a laddesid yn unig yn deilwng
i'w agoryd, 12 Yr henuriaid o ran Tiynny
yn ei foliannu ef, 9 ac yn cyfaddef mai efe
a'u prynasai hwy â'i waed.
AC mi a welais yn neheulaw yr
J\. hwn oedd yn eistedd ar yr or-
sedd-faingc, * lyfr wedi ei ysgrifenu
oddi fewn ac ^ oddi allan, wedi ei
selio â saith sêl.
2 Ac mi a welais angel cryf yn
cyhoeddi â Uef "nchel, Pwy sydd
deilwng i agoryd y llyfr, ac i ddat-
tod ei seliau ef ?
3 Ac nid oedd neb '•yn y nef,
nac yn y ddaear, na than y ddaear,
yn gallu agoryd y llyfr, nac edrych
arno.
4 Ac mi a wylais lawer, o achos na
chaed neb ja deilwng i agoryd ac i
ddarllen y llyfr, nac i edrych arno.
5 Ac un o'r henuriaid a ddywed-
odd wrthyf, Nac wyla : wele, ° y
Llew yr hwn sydd o Iwyth Juda,
^Gwreiddyn Dafydd, a orchfygodd
i agoryd y llyfr, ac i ddattod ei
saith sêl ef.
6 Ac mi a edrychais ; ac wele,
y'nghanol yr orsedd-faingc a'r ped-
war anifail, ac y'nghanol yr hen-
uriaid, yr oedd ^ Oen yn sefyll
megis wedi ei ladd, a chanddo saith
gorn, a ^ saith lygad, y rhai ydyw
s saith Yspryd Duw, wedi eu dan-
fon allan i'r holl ddaear.
7 Ac efe a ddaeth, ac a gyramerth
y llyfr o ddeheulaw yr hwn oedd
yn eistedd ar yr orsedd-faingc.
8 A phan gymmerth efe y llyfr,
y pedwar anifail a'r pedwar hen-
uriad ar hugain a syrthiasant ger
bron yr Oen ; a chan bob un o
honynt yr oedd ^ telynau, a phialau
aur yn Uawn o arogl-darth, 'y rhai
ydyw gweddiau y saint.
9 A ^ hwy a ganasant ganiad new-
ydd, gan ddywedyd, ^Teilwng wyt
ti i gymmeryd y llyfr, ac i agoryd
ei seliau ef : oblegid ti a laddwyd,
ac "a'n prynaist ni i Dduw trwy
dy waed, allan o bob Uwyth, *ac
iaith, a phobl, a chenedl ;
10 ° Ac a'n gwnaethost ni i'n
Duw ni, yn frenhinoedd, ac yn
offeiriaid: ac ni a deyrnaswn ar
y ddaear.
11 Ac mi a edrychais, ac a glyw-
ais lais angelion lawer yoghylch
yr orsedd-faingc, a'r anifeiliaid, a'r
henuriaid : a'u rhifedi h^vynt oedd
1166
"fyrddiynau o fyrddiynau, a mil-
oedd o filoedd ;
12 Yn dyAvedyd â lief ^uchel, PTeil-
wng yAv yr Oen, yr hwn a ladd-
wyd, i dderbyn gallu, a chyfoeth,
a doethineb, a chadernid, ac an-
rhydedd, a gogoniant, a bendith.
13 A "îphob creadur a'r sydd yn
y nef, ac ar y ddaear, a than y
ddaear, a'r pethau sydd yn y mor,
ac oil a'r sydd ynddynt, a glywais
i yn dywedyd, 'I'r hwn sydd yn
eistedd ar yr orsedd-faingc, ac i'r
Oen, y hyddo y fendith, a'r an-
rhydedd, a'r gogoniant, a'r gallu,
yn oes oesoedd.
14 A'r pedwar anifail a ddywedas-
ant, Amen. A'r pedwar henuriad
ar hugain a syrthiasant i lawr,
ac a addolasant yr hwn sydd yn
byw yn oes oesoedd.
PENNOD VI.
1 Agoryd y seliau, y naill ar 61 y Hall ; a pha
beth a ddigwyddodd ar hynny : yr hyn
sydd yn cynnwys prophwydoliaeth hyd ddiw-
edd y hyd.
C mi a welais pan agorodd yr
Oen un o'r seliau, ac mi a
glywais un o'r pedwar anifail yn
dywedyd, fel trwst taran. Tyred, a
gwel.
2 Ac mi a welais ; ac wele * farch
gwỳn : a'r hwn oedd yn eistedd
arno, a bwa ganddo; a rhoddwyd
iddo goron : ac efe a aeth allan
yn gorchfygu, ac i orchfygu.
3 A phan agorodd efe yr ail sêl,
mi a glywais yr ail anifail yn dy-
wedyd, Tyred, a gwel.
4 Ac fe aeth allan farch arall,
un coch : a'r hwn oedd yn eistedd
arno, y rhoddwyd iddo gymmeryd
heddwch oddi ar y ddaear, fel y
Uaddent eu gilydd : a rhoddwyd
iddo ef gleddyf mawr.
Ö A phan agorodd efe y dryd-
edd sêl, mi a glywais y trydydd
anifail yn dywedyd, Tyred, a gwel.
Ac mi a welais ; ac wele farch du :
a'r hwn oedd yn eistedd arno, a
chlorian ganddo yn ei law.
6 Ac mi a glywais lais y'nghanol y
pedwar anifail, yn dywedyd, ^Mesur
o wenith er ceiniog, a thri mesur
o haidd er ceiniog ; ""a'r olew a'r
gwin, na wna niwed iddynt.
7 A phan agorodd efe y bed-
waredd sêl, mi a glywais lais y
pedwerydd anifail yn dywedyd.
Tyred, a gwel.
8 Ac mi a edrychais ; ac wele
Anno
DOMIKI
96.
«Dan. 7. 10.
lJfcb.12.22.
5/aJcr.
P pen. 4. 11.
<J Phil. 2. 10.
ad. 3.
r 1 Chron.
29. 11.
1 Tim. 6.
16.
pen. 1. 6.
» Zech. 6. 3.
pen. 19. 11.
2 Choinix
a arwydd-
occâ fesur
yn cyn-
nwya un
pint gwin,
a saith
ddegfed
ran pint.
b pen. 9. 4.
Agoryd y seliau.
DATGUDDIAD, VII. Selio gtvaeanaethwyr Duw.
Anno
DOMINI
96.
8 gwŷnlas.
4 iddo.
e pen. 8. 3.
a 9. 13.
a 14. 13.
d pen. 20. 4.
• pen. 1. 9.
r pen. 19. 10.
B/awr.
8 Edryoh
Zech.1.12.
b pen. 3. 4, 5.
, 7. 9, 14.
1 Joel 2. 10,
31. a 3. 15.
Matt. 24.
29.
Act. 2. 20.
k Es. 34. 4.
1 Jer. 3. 23.
a 4. 24.
pen. 16. 20.
m Es. 2. 19.
n H03. 10. 8.
Luc 23.30.
pen. 9. 6.
farcli ^ gwelw-las : ac enw yr hwn
oedd yn eistedd amo oedd Marw-
olaeth ; ac yr oedd UfFern yn
canlyn gyd âg ef. A rhoddwyd
* iddynt awdurdod ar y bedwaredd
ran o'r ddaear, i ladd â chleddyf,
ac â newyn, ac â marwolaeth, ac
â bwystfilod y ddaear.
9 A phan agorodd efe y bummed
sêl, mi a welais *= dan yr allor ^ en-
eidiau y rhai a laddesid ®am air
Duw, ac am ^y dystiolaeth oedd
ganddynt.
10 A hwy a lefasant â lief ^ uchel,
gan ddywedyd, ^Pa hyd, Arglwydd,
sanctaidd a chywir, nad ydwyt yn
barnu ac yn dial ein gwaed ni ar
y rhai sydd yn trigo ar y ddaear ?
11 A ^gynau gwỳnion a roed i
bob un o honynt; a dywedwyd
■wrthynt, ar iddynt orphwys etto
ychydig amser, hyd oni chyflawnid
rhif eu cyd-weision a'u brodyr, y
rhai oedd i gael eu lladd, megis ag
y cawsent hwythau.
12 Ac mi a edrychais pan agor-
odd efe y chweched sêl ; ac wele,
bu daear-gryn mawr; 'a'r haul a
aeth yn ddu fel sachlen flew, a'r
Ueuad a aeth fel gwaed ;
13 A sêr y nef a syrthiasatit ar
y ddaear, fel y mae y ffigysbren
yn bwrw ei ffigys gleision, pan ei
hysgydwer gan wynt mawr.
14 ^ A'r nef a aeth heibio fel
llyfr wedi ei blygu ynghyd; a
^ phob mynydd ac ynys a sym-
mudwyd allan o'u Ueoedd.
15 A brenhinoedd y ddaear, a'r
gwŷr mawr, a'r cyfoethogion, a'r
pen-capteniaid, a'r gwŷr cedyrn, a
phob gwr caeth, a phob gwr rhydd,
™a ymguddiasant yn yr ogofeydd,
ac y'nghreigiau y mynyddoedd ;
16 "^ Ac a ddywedasant wrth y
mynyddoedd a'r creigiau, Syrth-
iwch aruom ni, a chuddiwch ni o
ŵydd yr hwn sydd yn eistedd ar
yr orsedd-faingc, ac oddi wrth lid
yr Oen ;
17 Canys daeth dydd mawr ei
ddigter ef; a phwy a ddichon
sefyU?
PENNOD VII.
3 Angel yn selio gwasanaethwyr Duw yn eu
talcennau. 4 Nifer y rhai a seliwyd : o
Iwythau Israel rhifedi hyshysol: 9 o hob
cenhedloedd eraiü tyrfa aneirif, y rhai sydd
yn sefi/ll get hron yr orsedd-faingc, a gynau
gwỳnion am danynt, ac a phalmwydd yn eu
divyl'iw. 14 Bod eu gynau wedi eu golchi
y^wjwaed yr Oen,
AC ar ol y pethau hyn, mi a
_ welais bed war angel ju. sefyll
ar bedair congl y ddaear, yn dal
pedwar gwynt y ddaear, fel na
chwythai y gwynt ar y ddaear, nac
ar y môr, nac ar un pren.
2 Ac mi a welais angel araU yn
dyfod i fynu oddi wrth godiad haul,
a sêl y Duw byw ganddo. Ac efe
a lefodd â lief ''uchel ar y pedwar
angel, i'r rhai y rhoddasid gallu
i ddrygu y ddaear a'r môr,
3 Gan ddywedyd, *Na ddrygwch
y ddaear, na'r mor, na'r prennau,
nes darfod i ni ''selio gwasanaeth-
wyr ein Duw ni yn eu talcennau.
4 Ac mi a glywais nifer y rhai
a seliwyd : yr oedd wedi eu selio
gant a phedair a deugain o filoedd
o holl Iwythau meibion Israel.
5 0 Iwyth Juda yr oedd deu-
ddeng mil wedi eu selio. 0 Iwyth
Reuben yr oedd deuddeng mil wedi
eu selio. 0 Iwyth Gad yr oedd
deuddeng mil wedi eu selio.
6 0 Iwyth Aser yr oedd deuddeng
mil wedi eu selio. 0 Iwyth Neph-
thali yr oedd deuddeng mil wedi
eu selio. 0 Iwyth Manasses yr oedd
deuddeng mil wedi eu selio.
7 0 Iwyth Simeon yr oedd deu-
ddeng mil wedi eu selio. 0 Iwyth
Lefi yr oedd deuddeng mil wedi
eu selio. 0 Iwyth Issachar yr oedd
deuddeng mil wedi eu selio.
8 0 Iwyth Zabulon yr oedd deu-
ddeng mil wedi eu selio. 0 Iwyth
Joseph yr oedd deuddeng mil wedi
eu selio. 0 Iwyth Benjamin yr
oedd deuddeng mil wedi eu selio.
9 Wedi hyn mi a edrychais; ac
wele dyrfa fawr, yr hon ni allai
neb ei rhifo, o bob cenedl, a Hwyth-
au, a phobloedd, ^ac ieithoedd, yn
sefyll ger bron yr orsedd-faingc, a
cher bron yr Oen, •= wedi eu gwisgo
mewn gynau gwýnion, a phalm-
wydd yn eu dwylaw;
10 Ac yn llefain â Uef * uchel,
gan ddywedyd, ^ lachawdwriaeth
i'n Duw ni, yr hwn sydd yn eistedd
ar yr orsedd-faingc, ac i'r Oen.
11 A'r holl angelion a safasant o
amgylch yr orsedd-faingc, a'r henur-
iaid, a'r pedwar anifail, ac a syrth-
iasant ger bron yr orsedd-faingc
ar eu hwynebau, ac a addolasant
Dduw,
12 Gan ddywedyd, Amen : Y fen-
dith, a'r gogoniant, a'r doethineb,
a'r diolch, a'r anrhydedd, a'r gallu.
Anno
DOMINI
96.
2/aicr.
» pen. 6. 6.
a 9. 4.
b Ezec. 9. 4.
pen. 14. 1.
3 a fhafod-
au.
c ad. 14.
ifator,
d Ps. 3. 8.
Es. 43. 11.
Jer. 3. 23.
Ho3. 13. 4.
A gov yd y seithfed sêl.
DATGUDDIAD, VIII.
Ypydew diwaelod.
Anno
DOMINI
96.
e pen. 3. 5.
18. a 6. li
a 16. 15.
a 19. 8.
ad. 9. 14.
fEs.1.18.
Heb. 9. li.
1 loan 1. 7.
pen. 1. 5.
ISdrych
Zcch. 3. 3,
4.5.
EEs. 4.5, 6.
pen. 21. 3.
5 esi/d ei
habell ar-
wjnt, neu,
trostynt.
h Es. 49. 10.
1 Ps. 121. 6.
k Ps. 23. 1.
loanlO.ll.
6 hyw.
1 Es. 25. 8.
pen. 21. 4.
2 distav)-
rwydd.
8 y rhoddai
at wedd'iau.
a pen. 5. 8.
b Pb. 141. 2.
Luc 1. 10.
*àry.
c pen. 16. 18.
a'r nerth, a fyddo i'n Duw ni yn
oes oesoedd Amen.
13 Ac un o'r henuriaid a attebodd,
gan ddywedyd wrthyf, Pwy ydyw
y rhai hyn sydd wedi eu gwisgo
^mewn gynau gwynion? ac o ba le
y daethant ?
14 Ac mi a ddywedais wrtho ef,
Arglwydd, ti a wyddost. Ac efe
a ddywedodd wrthyf, Y rhai hyn
yw y rhai a ddaethant allan o'r
cystudd mawr, ac ^a olchasant eu
gynau, ac a'u cannasant hwy yng
ngwaed yr Oen.
15 0 herwydd hynny y maent ger
bron gorsedd-faingc Duw, ac yn ei
wasanaethu ef ddydd a nos yn ei
deml : a'r hwn sydd yn eistedd ar
yr orsedd-faingc ^ a ^ drig yn eu
plith hwyut.
16 ^Ni iydd arnynt na newyn
mwyach, na syched mwyach ; ac 'ni
ddisgyn arnynt na'r haul, na dim
gwres.
17 Oblegid yr Oen, yr hwn sydd
y'nghanol yr orsedd-faingc, ''a'u bu-
geilia hwynt, ac a'u harwain h^vynt
at fíynhonnau ^bywiol o ddyfroedd:
a ^Duw a sych ymaith bob deigr
oddi wrth eu Uygaid hwynt
PENNOD VIII.
1 Wrth agoryd y seithfed sel, 2 y rhoddtvyd
saith o udgyrn i saith o angelion. 6 Pedioar
0 honynt yn udganu au htidgyrn ; a phläau,
mawr yn canlyn. 3 Angel arall yn rhoddi
arogl-darth at wedd'iau y saint ar yr allor
aur.
APHAN agorodd efe y seithfed
sel, yr ydoedd ^gosteg yn y
nef megis dros banner awr.
2 Ac mi a welais y saith angel y
rhai oedd yn sefyll ger bron Duw :
a rhoddwyd iddynt saith o udgyrn.
3 Ac angel araU a ddaeth, ac a
safodd ger bron yr allor, a thus-
ser aur ganddo : a rhoddwyd iddo
arogl-darth lawer, fel ^yr offrym-
mai ef gyd â *gweddîau yr hoU
saint ar yr allor aur, yr hon oedd
ger bron yr orsedd-faingc.
4 Ac fe aeth ^ mwg yr arogl-darth
gyd â gweddiau y saint, o law yr
angel i fynu ger bron Duw.
5 A'r angel a gymmerth y thus-
ser, ac a'i Uanwodd hi o dan yr
allor, ac a'i bwriodd ^i'r ddaear:
a /= bu lleisiau, a tharanau, a mellt,
a daear-gryn.
6 A'r saith angel, y rhai oedd a'r
saith udgorn ganddynt, a ymbarot-
toisant i udganu.
1168
7 A'r angel cyntaf a udganodd ;
a bu cenllysg a than wedi eu
cymmysgu â gwaed, a hwy a fwr-
iwyd i'r ddaear : a thraian y ^pren-
nau a losgwyd, a'r hoU laswellt a
losgwyd.
8 A'r ail angel a udganodd ; a
megis mynydd mawr yn llosgi gan
dan a fwriwyd i'r môr : a thraian y
mor a aeth yn waed ;
9 A bu farw traian y creaduriaid
y rhai oedd yn y mor, ac a byvv
ynddynt ; a thraian y llongau a
ddinystriwyd.
10 A'r trydydd angel a udganodd ;
a syrthiodd o'r nef seren fawr yn
llosgi fel lamp, a hi a syrthiodd ar
draian yr afonydd, ac ar ff^oihon-
nau y dyfroedd ;
11 Ac enw y seren a elwir Werm-
od: ac aeth traian y dyfroedd yn
wermod ; a llawer o ddynion a fii-
ant feirw gan y dyfroedd, oblegid
eu myned yn chwerwon.
12 A'r pedwerydd angel a udgan-
odd ; a tharawyd traian yr haul, a
thraian y Ueuad, a thraian y sêr ;
fel y tywyllwyd eu traian hwynt,
ac ni lewyrchodd y dydd ei draian,
a'r nos yr un ffunud.
13 Ac mi a edrychais, ac a glyw-
ais angel yn ehedeg y'nghanol y
nef, gan ddywedyd â Uef ^uchel,
Gwae, gwae, gwae, i'r rhai sydd yn
trigo ar y ddaear, rhag lleisiau er-
aill udgorn y tri angel, y rhai sydd
etto i udganu !
PENNOD IX
1 Seren yn syrthio dr nef, wrth udganu o'r
pummed angel, i'r hwn y rhoddwyd agoriad
y pwll heb waelod : 2 yntau yn agoryd y
pwll, a locustiaid fel ysgorpionau yn dyfod
allan. 12 Y mae y wae gyntaf wedi myned
heibio. 13 Ychweched udgorn yn canu : 14 a
gollwng pedwar angel yn rhydd, y rhai oedd
wedi eu rhwymo.
A 'R pummed angel a udganodd ;
jLX. ac mi a welais seren yn syrthio
o'r nef i'r ddaear : a rhoddwyd iddo
ef agoriad *y pydew heb waelod.
2 Ac efe a agorodd y pydew heb
waelod ; a chododd mwg o'r pyd-
ew, fel mwg ffwrn fawr: a thy-
wyllwyd yr haul a'r awyr gan fwg
y pydew.
3 Ac o'r mwg y daeth allan lo-
custiaid ar y ddaear ; a rhoddwyd
awdurdod iddynt, fel y mae gan
ysgorpionau y ddaear awdurdod.
4 A dywedwyd wrthynt, ''na wnaent
niwed i laswellt y ddaear, nac i
ddim gwyrddlas, nac i un pren;
Y chweched angel yn canu.
DATGUDDIAD, X.
Y llyfr agored.
Anno
DOMINI
96.
open. 7. 3.
Eflrych
Exod. 12.
23.
Ezec. 9. 4.
d Job 3. 21.
Es. 2. 19.
pen. 6. 16.
f Joel 1.6.
2 Sef, din-
ystrydd.
1» pen. 8. 13.
3 dros.
i Ps. 68. 17.
Dan. 7. 10.
ond yn unig i'r dynion oedd heb
" sêl Duw yn eu talcennau.
5 A rhoddwyd iddynt na laddent
hwynt, ond bod iddynt eu blino
hwy Ì3Ùm mis : ac y hyddai eu
gofid hwy fel gofid oddi wrth ys-
gorpion, pan ddarfyddai iddi frathu
dyn.
6 Ac yn y dyddiau hynny ^ y cais
dynion farwolaeth, ac nis cant; ac
a chwennychant farw, a marwol-
aeth a gilia oddi wrthynt.
7 A * dull y locustiaid oedd debyg
1 feirch wedi eu parottoi i ryfel ;
ac yr oedd ar eu pennau megis
coronau yn debyg i aur, a'u hwyu-
ebau fel wynebau dynion.
8 A gwallt oedd ganddynt fel
gwallt gwragedd, '^a'u dannedd oedd
fel dannedd llewod.
9 Ac yr oedd ganddynt lurigau fel
llurigau haiarn ; a Uais eu haden-
ydd oedd fel llais cerbydau llawer
0 feirch yn rhedeg i ryfel.
10 Ac yr oedd ganddynt gyníFon-
nau tebyg i ysgorpionau, ac yr oedd
colynnau yn eu cynffonnau h^vy:
a'u gallu oedd 1 ddrygu dynion
bum mis.
11 Ac yr oedd ganddynt frenhin
arnynt, sef ^ angel y pydew di-
waelod : a'i enw ef yn Hebraeg
ydyw Abàdon, ac yn Roeg y mae
iddo enw ^Apòlyon.
12 ^Un wae a aeth heibio; wele,
y mae yn dyfod etto ddwy wae ar
01 hyn,
13 A'r chweched angel a udgan-
odd ; ac mi a glywais lef allan o
bedwar corn yr allor aur, yr hon
sydd ger bron Duw,
14 Yn dywedyd wrth y chweched
angel, yr hwn oedd a'r udgorn
ganddo, GoUwng yn rhydd y ped-
war angel sydd yn rh^vym yn yr
afon faAvr Euphrates.
15 A goUyngwyd y pedwar angel,
y rhai oedd wedi eu parottoi ^erbyn
awr, a diwrnod, a mis, a blwyddyn,
fel y lladdent y traian o'r dynion,
16 A 'rhifedi y llu o wŷr meirch
oedd ddwy fyrddiwn o fyrddiynau :
ac mi a glywais eu rhifedi hwynt
17 Ac fel hyn y gwelais i y meirch
yn y weledigaeth, a'r rhai oedd yn
eistedd arnynt, a chanddynt lurigau
tanllyd, ac o liw hyacinth a brwm-
stan : a phennau y meirch oedd fel
pennau llewod ; ac yr oedd yn myn-
ed allan o'u safnau, dan, a mwg,
a brwmstan.
18 Gan y tri hyn y ^llâs traian y
dynion, gan y tan, a chan y mwg, a
chan y brwmstan, oedd yn dyfod
allan o'u safnau hwynt.
19 Canys eu gallu hwy sydd yn eu
safn, ac yn eu cynffonnau : canys
y cynffonnau oedd debyg i seirph,
a phennau ganddynt; ac a'r rhai
hynny y maent yn drygu.
20 A'r dynion eraiil, y rhai ni
laddwyd gan y pläau hyn, nid
edifarhasant oddi wrth weithred-
oedd eu dwylaw eu hun, fel nad
addolent •" gythreuliaid, a 'delwau
aur, ac arian, a phres, a main, a
phrennau, y rhai ni allant na gwel-
ed, na chlywed, na rhodio :
21 Ac nid edifarhasant oddi wrth
eu llofruddiaeth, nac oddi wrth eu
cyfareddion, nac oddi wrth eu god-
ineb, nac oddi wrth eu Uadrad.
PENNOD X.
1 Angel cryf cadarn yn ymddangos, a llyfr
agored yn ei laio : 6 ac yn iyngu i'r hwn
sydd yn hyw yn dragywydd, na bydd amser
mwy. 8 Gorchymyn i loan gymmeryd y
llyfr, a'i fwytta.
C mi a welais angel cryf arall
yn disgyn o'r nef, wedi ei
wisgo â chwmmwl : ac enfys oedd
ar ei ben, ''a'i wyneb ydoedd fel
yr haul, *'a'i draed fel colofnau o
dan:
2 Ac yr oedd ganddo yn ei law
lyfr bychan wedi ei agoryd. Ac
efe a osododd ei droed dehau ar
y mor, a'^ aswy ar y tir ;
3 Ac a lefodd â Uef ^uchel, fel y
rhua Hew: ac wedi iddo lefain, y
saith daran a lefarasant eu llefau
hwythau.
4 Ac wedi darfod i'r saith daran
lefaru eu llefau, yr oeddwn ar fedr
ysgrifenu : ac mi a glywais lef o'r
nef yn dywedyd wrthyf, *= Sella y
pethau a lefarodd y saith daran, ac
na ysgrifena hwynt.
5 A'r angel yr hwn a welais yn
sefyll ar y mor, ac ar y tir, "^a
gododd ei law i'r nef,
6 Ac a dyngodd i'r hwn sydd yn
byw yn oes oesoedd, yr hwn a gre-
odd y nef a'r pethau sydd ynddi,
a'r ddaear a'r pethau sydd ynddi,
a'r mor a'r pethau sydd ynddo, na
byddai amser mwyach :
7 Ond ^ yn nyddiau Uef y seithfed
angel, pan ddechreuo efe udganu,
gorphenir dirgelwch Duw, fel y
mynegodd efe i'w wasanaethwyr y
prophwydi.
Anno
DOMmi
96.
* lladdwyd.
k Lef. 17. 7.
Deut. 32.
17.
Pe. 106. 37.
1 Cor. 10.
20.
IPs. 115.4.
a 135. 15.
Dan. 5. 23
a Matt. 17. 2.
b pen. 1. 15.
2/airr.
cDan. S.26.
a 12. 4, 9.
d Dan. 12. 7.
e pen. 11.15.
UC9
Y ddau dyst
DATGUDDIAD, XI.
yn propJiivydo.
Anno
DOMIOT
96.
iad.4.
E Ezeo. 2. 8.
a 3. 1,2,3.
S a thaf-
odau.
a Ezec 40.
3, &c.
Zech. 2. 1.
2 Neu, gad
allcM.
•> pen. 13. 5.
3 i'm dau
dtistfel y
prophwyd-
ant.
0 pen. 12. 6.
«IJer.lLie.
Zcch. 4. 3,
11,14.
« 1 Bren. 17.
1.
lago 5. 16,
17.
fExod.7.
19.
8 A'r nief a glywais o'r nef, a lef-
arodd drachefn wrthyf, ac a ddy-
wedodd, Dos, cymmer y llyfr bychan
sydd wedi ei agoryd yn Haw yr
angel yr hwn sydd yn sefyll ar y
mor ac ar y tir.
9 Ac mi a eutlium at yr angel,
gan ddywedyd wrtho, Moes i mi y
llyfr bychan. Ac efe a ddywedodd
wrthyf, 8 Cymmer, a bwytta ef yn
Ilwyr : ac efe a chwerwa dy fol di,
eithr yn dy enau y bydd yn felus
fel mêL
10 Ac mi a gymmerais y llyfr
bychan o law yr angel, ac a'i
bwytteais ef; ac yr oedd efe yn
fy ngenau megis mêl yn felus : ac
wedi i mi ei fwytta ef, iy mol a
aeth yn chwerw.
11 Ac efe a ddywedodd wrthyf,
Rhaid i ti drachefn brophwydo i
bobloedd, a chenhedloedd, ^ac ieith-
oedd, a brenhinoedd lawer.
PENNOD XL
3 Y ddau, dyst yn prophwydo. 6 Bod gan-
ddynt awdurdod i gau y nef rhag iddi wlaw-
io : 7 yr ymladd y bwystfd yn eu herbyn, ac
y lladd hwynl : 8 hwythau yn gorwedd heb
eu claddu, 11 ac ar ol tridiau a Jianner yn
adgyfodi. 14 Yr ail wae yn myned heibio.
15 Yseith/ed udgorn yn canu.
ARHODDWYD i mi ^gorsen
debyg 1 wialen. A'r angel a
safodd, gan ddywedyd, Oyfod, a
mesura deml Dduw, a'r allor, a'r
rhai sydd yn addoli ynddi
2 Ond y cyntedd sydd o'r tu all-
an i'r deml, ^bwrw allan, ac na
fesura ef; oblegid efe a roddwyd
i'r Cenhedloedd ; a'r ddinas sanct-
aidd a fathrant hwy ''ddeufis a
deugain.
3 Ac mi a roddaf ^allu i'm dau
dyst, a hwy a brophwydant ^'fil a
deucant a thri ugain o ddyddiau,
wedi ymwisgo â sachhan.
4 Y rhai hyn yw "^y ddwy olew-
wydden, a'r ddau ganhwyllbren sydd
yn sefyll ger bron Duw y ddaear.
5 Ac OS ewyllysia neb wneuthur
niwed iddynt, y mae tan yn myned
allan o'u genau hwy, ac yn difetha
eu gelynion : ac os ewyllysia neb
eu drygu hwynt, fel hyn y mae
yn rhaid ei ladd ef.
6 * Y mae gan y rhai hyn awdur-
dod i gau y nef, fel na wlawio hi yn
nyddiau eu prophwydoliaeth hwynt :
ac ^awdurdod sydd ganddynt ar y
dyfroedd, i'w troi hwynt yn waed,
ac i daro y ddaear â phob pla, cyn
fynyched ag y mynnont.
7 A phan ddarfyddo iddynt or-
phen eu tystiolaeth, ^y bwystfil, yr
hwn sydd yn dyfod allan o'r pwll
diwaelod, ^a ryfela â hwynt, ac
a'u gorchiyga hwynt, ac a'u lladd
hwynt.
8 A'u cyrph hwynt a orivedd ar
heolydd ' y ddinas fawr, yr hon yn
ysprydol a elwir Sodom a'r Aipht ;
lie hefyd y croeshoeliwyd ein Har-
glwydd ni.
9 A'r rhai o'r bobloedd, a'r Hwyth-
au, a'r ^ ieithoedd, a'r cenhedloedd,
a welant eu cyrph hwynt dridiau
a hanner, ac ni oddefant roi eu
cyrph hwy mewn beddau.
10 A'r rhai sydd yn trigo ar y
ddaear a lawenychant o'u plegid, ac
a ymhyfrydant, ac a anfonaut rodd-
ion i'w gilydd ; oblegid y ddau bro-
phwyd hyn oedd yn poeni y rhai
oedd yn trigo ar y ddaear.
11 Ac ar ol tridiau a hanner,
Yspryd bywyd oddi wrth Dduw a
aeth i mewn iddynt hwy, a hwy
a safasant ar eu traed ; ac ofn
mawT a syrthiodd ar y rhai a'u
gwelodd hwynt
12 A hwy a glywsant lef ^uchel
o'r nef yn dywedyd wrthynt, Deu-
wch i fynu yma. A hwy a aethant
i fynu i'r nef mewn cwmmwl ; a'u
gelynion a edrychasant arnynt.
13 Ac yn yr awr honno y bu daear-
gryn mawr, a degfed ran y ddinas a
syrthiodd ; a Uaddwyd yn y ddaear-
gryn saith mil o ^wŷr: a'r lleill
a ddychrynasant, ac a roddasant
ogoniant i Dduw y nef.
14 ''Yr ail wae a aeth heibio;
wele, y mae y drydedd wae yn dy-
fod ar frys.
15 A'r ^seithfed angel a udgan-
odd ; a bu Uefau ^ uchel yn y nef,
yn dywedyd, " Aeth teyrnasoedd y
byd yn eiddo ein Harglwydd ni,
a'i Grist ef ; ac efe a deyrnasa yn
oes oesoedd.
16 A'r " pedwar henuriad ar hug-
ain, y rhai oedd ger bron Duw yn
eistedd ar eu gorsedd-feingciau, a
syrthiasant ar eu hwynebau, ac a
addolasant Dduw,
17 Gan ddywedyd, Yr ydym yn
diolch i ti, 0 Arglwydd Dduw Holl-
alluog, ° yr hwn wyt, a'r hwn oedd-
it, a'r hwn wyt yn dyfod; oblegid
ti a gymmeraist dy allu mawr, ac
a deyrnesaist.
18 A'r cenhedloedd a ddigias-
ant ; a daeth dy ddig di, ^ a'r amser
1 Anno
■ DOMINI
I 96.
1170
Y wraig a'r ddraig.
DATGUDDIAD, XII.
Y ddraig yn ei herlid.
Anno
DOMINI
96.
» lygru.
S llygru.
P pen. 16.
6,8.
1 pen. 16.
18.
rpen. 16.21.
arwydd.
3 arwydd.
» pen. 13. 1.
b Ps. 2. 9.
pen. 2. 27.
a 19. 15.
e ad. 14.
d pen. 11,3.
ai. 14.
e ])an. 10.
13, 21.
a 12. 1.
Judas 9.
f Luc 10. IS.
loan 12. 31.
8 Gen. 3. 1,
4.
pen. 20. 2.
4 fawr.
b pen. 11.
15. a 10. 1.
1 farnu y meirw, ac i roi gwobr
i'th wasanaethwyr y prophwydi, ac
i'r saint, ac i r rliai sydd yn ofni
dy enw, fychain a mawrion; ac i
^ddifetha y rhai sydd yn ^difetha
y ddaear.
19 Ac agorwyd Pteml Dduw yn
y nef ; a gwelwyd arch ei gyfam-
mod ef yn ei deml ef : a ^ bu mellt,
a llefau, a tharanau, a daear-gryn,
a ' chenllysg mawr.
PENNOD XII.
1 Gwraig wedi ei gwisgo ar haul yn trafaelu
ar ei thymp i esgor. 4 Y ddraig goch fawr
yn sefyll o'i blaen hi i ddifa ei phlentyn hi.
6 Wedi iddi esgor, y mae hi yn cilio i'r
diffaethwch. 7 Michael a'i angelion yn ym-
ladd ar ddraig, ac yn myned yn drech na
hi. 13 T ddraig, wedi ei thajlu i'r ddaear,
yn erlid y wraig.
2 A RHYFEDDOD mawr a wel-
Xjl wyd yn y nef; gwraig wedi
ei gwisgo a'r haul, a'r lleuad dan
ei thraed, ac ar ei phen goron o
ddeuddeg seren :
2 A hi yn feichiog, a lefodd, gan
fod mewn gwewyr, a gofid i esgor.
3 A gwelwyd ^ rhyfeddod arall yn
y nef; ac wele ddraig goch fawr,
a * saith ben iddi, a deg corn ; ac
ar ei phennau saith goron.
4 A'i chynifon hi a dynnodd draian
sêr y nef, ac a'u bwrlodd hwynt i'r
ddaear. A'r ddraig a safodd ger
bron y wraig yr Hon ydoedd yn
barod i esgor, i ddifa ei phlentyn
hi pan esgorai hi arno.
5 A hi a esgorodd ar fab gwrryw,
^yr hwa oedd i fugeilio yr holl
genhedloedd â gwialen haiarn : a'i
phlentyn hi a gymmerwyd i fynu
at Dduw, ac at ei orsedd-faingc ef.
6 °A'r wraig a ffodd i'r diffaeth-
wch, lie mae ganddi le wedi ei
barottoi gan Dduw, fel y porthent
hi yno "^fil a deucant a thri ugain
0 ddyddiau.
7 A bu rhyfel yn y nef: ® Michael
a'i angelion a ryfelasant yn erbyn
y ddraig, a'r ddraig a ryfelodd a'i
hangelion hithau,
8 Ac ni orfuant ; a'u lie hwynt nis
cafwyd mwyach yn y nef.
9 A bwriwyd allan ^y ddraig fawr,
s yr hen sarph, yr hon a elwir Diaf-
01 a Satan, yr hwn sydd yn twyllo
yr holl fyd : efe a fwriwyd allan
i'r ddaear, a'i angelion a fwriwyd
allan gyd âg ef.
10 Ac mi a glywais lef ^ uchel yn
dywedyd yn y nef, ^Yr awrhon y
daeth iachawdwriaeth, a nerth, a
theyrnas ein Duw ni, a gallu ei Grist
ef : canys cyhuddwr ein brodyr ni
a fwriwyd i'r Uawr, 'yr hwn oedd
yn eu cyhuddo hwy ger bron ein
Duw ni ddydd a nos.
11 A ""hwy a'i gorchfygasant ef
trwy waed yr Oen, a thrwy air eu
tystiolaeth hwynt; ac ni charasant
eu heinioes hyd angau.
12 0 herwydd hyn ^ llawenhêwch,
y nefoedd, a'r rhai ydych yn trigo
ynddynt. Gwae y rhai sydd yn
trigo ar y ddaear, a'r môr! canys
y diafol a ddisgynodd attoch chwi,
a chanddo lid mawr, o herwydd
ei fod yn gwybod nad oes iddo
ond ychydig amser.
13 A phan welodd y ddraig ei
bwrw i'r ddaear, hi a erlidiodd y
wraig a esgorasai ar y mab.
14 A rhoddwyd i'r wraig ddwy
0 adenydd eryr mawr, ""fel yr
ehedai hi i'r diffaethwch, i'w He
ei hun ; lie yr ydys yn ei maethu
hi yno ° dros amser, ac amseroedd,
a banner amser, oddi wrth wyneb
y sarph,
15 A'r sarph "a fwriodd allan o'i
safn, ar ol y wraig, ddwfr megis
afon, fel y gwnai ei dwyn hi ym-
aith gyd a'r afon.
16 A'r ddaear a gynnorthwyodd
y wraig ; a'r ddaear a agorodd ei
genau, ac a lyngcodd yr afon, yr
hon a fwriodd y ddraig allan o'i
saftL
17 A Uidiodd y ddraig wrth y
wraig, ac a aeth i wneuthur rhyfel
^â'r Ueill o'i had hi, y rhai sydd
yn cadw gorchymynion Duw, ac
sydd Pa thystiolaeth lesu Grist
ganddynt.
PENNOD XIII.
1 Bwystfil yn cyfodi allan o\ mor, a saith hen
ganddo, a deg corn : i'r hwn y mae y ddraig
yn rhoddi ei gallu. 11 Bwystfil arall yn
dyfod i fynu allan o'r ddaear; 14 ac yn
peri gwneuthur delw y hwystfil cyntaf ; 15
ac yn peri i ddynion ei addoli ef,lQa der-
hyn ei nod ef.
AC mi a sefais ar dywod y mor ;
jlX ac a welais ''fwystfil yn codi
o'r mor, ''a chanddo saith ben, a
deg corn ; ac ar ei gyrn ddeg cor-
on, ac ar ei bennau ^ enw cabledd.
2 A'r bwystfil a welais i ''oedd
debyg i lewpard, a'i draed fel traed
arth, a'i safn fel safn Hew: '^a'r
ddraig a roddodd iddo ef ei gallu,
a'i gorsedd-faingc, ac awdurdod
mawr.
3 Ac mi a welais un o'i bennau ef
Anno
DOMINI
96.
> Job 1. 9.
a 2. 5.
Zech. 3. L
t Khuf. 8.
33, 34, 37.
a 16. 20.
1 Ps. 96. 11.
Es. 49. 13.
pen. 18. 20.
nDnn.7.25.
a 12. 7.
0 Es. 59. 19.
5 d queddiu
ei had M.
P 1 Cor. 2. 1.
1 loan 5. 10.
pen. 1. 2, 9.
a 6. 9.
a 20. 4.
a Dan. 7. 2,
7. .
b pen. 12. 3.
a 17. 3, 9,
12.
2 enwau.
c Edrych
Dan. 7. 4,
5,6.
d pen, 12. 9.
Biüystfil yn cyfodi o'r môr. DATGUDDIAD, XIV.
Yr oen ar fynydd S'ion.
Anno
DOMINI
96.
Sfriwo i
faricolaeth.
• pen. 17. 8.
f pen. 18. 18.
S Dan. 7. 8,
11, 25.
a 11. 36.
4 barhâu,
neii,
ryfela.
h pen. 11. 2.
a 12. 6.
i D.in. 7. 21.
peu. 11. 7.
B a Ihafod.
k Exod. 32.
32
Phil. 4. 3.
pen. 3. 5.
a 20. 12.
a 21. 27.
1 pen. 17. 8.
m pen. 2. 7.
n Es. 33. 1.
6 casglu
caeihglud-
iad.
T y mae efe
yn myned.
o Gen. 9. 6.
Matt. 26.
52.
P pen. 14.
12.
q pen. XL 7.
»Deut.l3.a
Slatt. 24.
24.
2The3.2.9.
pen. 16. U.
8 arioydd-
ion.
t pen. 12. 9.
a 10. 2U.
9 yr ar-
wyddion.
megis wedi ei ^ladd yn farw; a'i friw
marwol ef a iachâwyd : ^ a'r hoU
ddaear a ryfeddodd ar ol y b^vystfil.
4 A hwy a addolasant y ddraig,
yr hon a roes allu i'r bwystfil:
ac a addolasant y bwystfil, gan
ddywedyd, ^Pwy sydd debyg i'r
bwystfil? pwy a ddichon ryfela
âg ef?
5 A rhoddwyd iddo ef «enau yn
llefaru pethau mawrion, a chabl-
edd ; a rhoddwyd iddo awdurdod i
* weithio ^ ddau fis a deugain.
6 Ac efe a agorodd ei enau mewn
cabledd yn erbyn Duw, i gablu ei
enw ef, al dabernacl, a'r rhai sydd
yn trigo yn y nef
7 A rhoddwyd iddo 'wneuthur rhy-
fel a'r saint, a'u gorchfygu hwynt :
a rhoddwyd iddo awdurdod ar bob
Uwyth, ^ ac iaith, a chenedl.
8 A holl drigolion y ddaear a'i
haddolant ef, ^y rhai nid yw eu
henwau yn ysgrifenedig yn llyfr
bywyd yr Oen yr hwn a laddwyd
• er dechreuad y byd.
9 ™ Od oes gan neb glust, gwran-
dawed.
10 ° Os y w neb yn ^ ty wys i gaeth-
iwed, '^ efe a â i gaethiwed : ** os yw
neb yn Uadd â chleddyf, rhaid yw
ei ladd yntau â chleddyf. PDyma
amynedd a ffydd y saint.
11 Ac mi a welais fwystfil arall
"lyn codi o'r ddaear; ac yr oedd
ganddo ddau gorn tebyg 1 oen, a
llefaru yr oedd fel draig.
12 A holl allu y bwystfil cyntaf
y mae efe yn ei wneuthur ger ei
fron ef, ac yn peri i'r ddaear ac
i'r rhai sydd yn trigo ynddi addoli
y bwystfil cyntaf, 'yr hwn yr iach-
âwyd ei glwyf marwol.
13 Ac *y mae efe yn gwneuthur
^rhyfeddodau mawrion, hyd onid
yw yn peri i dan ddisgyn o'r nef
i'r ddaear, y'ngolwg dynion ;
14 Ac *y mae efe yn t^vyllo y
rhai sydd yn trigo ar y ddaear,
trwy ^ y rhyfeddodau y rhai a rodd-
wyd iddo ef eu gwneuthur ger
bron y bwystfil; gan ddywedyd
wrth drigolion y ddaear, am idd-
ynt wneuthur delw i'r bwystfil yr
hwn a gafodd friw gan gleddyf, ac
a fu fyw.
15 A chaniattâwyd iddo ef roddi
2 anadl i ddelw y bwystfil, fel y
llefarai delw y bwystfil hefyd, ac y
parai gael o'r sawl nid addolent
ddelw y bwystfil, eu lladd.
1172
16 Ac y mae yn peri i bawb,
fychain a mawrion, cyfoethogion
a thlodion, rhyddion a chaethion,
^dderbyn nod ar eu Haw ddehau,
neu ar eu talcennau :
17 Ac na allai neb na phrynu
na gwerthu, ond yr hwn a fyddai
ganddo nod, neu "enw y bwystfil,
neu rifedi ei enw ef.
18 ^ Yma y mae doethineb. Yr
hwn sydd ganddo ddeall, bwried
y rifedi y bwystfil : canys rhifedi
dyn ydyw ; a'i rifedi ef yw, Chwe
chant a thri ugain a chwech.
PENNOD XIV.
1 Tra yr oedd yr Oen yn sefyll ar fynydd
S'ion gyd ai fintai, 6 angel yn pregethu
yr efengyl. 8 Cwymp Babilon. 15 Cyn-
haunf y hyd, a dodiad y crymman i mewn.
20 Gwin-gynhauaf, a gwin-wrŷf digofaint
Duw.
AC mi a edrychais, ac wele Oen
^ yn sefyll ar fynydd Sion, a
chyd âg ef ^bedair mil a saith-
ugeinmil, a chanddynt enw ei Dad
ef yn ysgrifenedig yn eu talcennau.
2 Ac mi a glywais lef o'r nef,
''fel Uef dyfroedd lawer, ac fel
Uef taran fawr: ac mi a glywais
lef ■= telynorion yn canu ar eu tel-
ynau:
3 A "^hwy a ganasant megis caniad
ne^vydd ger bron yr orsedd-faingc,
a cher bron y pedwar anifail, a'r
henuriaid : ac ni allodd neb ddysgu
y gan, ond y pedair mil a'r saith-
ugeinmil, y rhai a brynwyd oddi
ar y ddaear.
4 Y rhai hyn yw y rhai ni halog-
wyd ^â gwragecld; ^ canys gwyryfon
ydynt Y rhai hyn yw y rhai '^sydd
yn dilyn yr Oen pa le bynnag yr
elo. Y rhai hyn «a brynwyd oddi
wrth ddynion, ^yn flaen-ffrwyth i
Dduw ac i'r Oen.
5 Ac 'yn eu genau ni chaed twyll:
canys ''difai ydynt ger bron gor-
sedd-faingc Duw.
6 Ac mi a welais angel arall yn
ehedeg y'nghanol y nef, a'r efengyl
dragywyddol ganddo, i efengylu i'r
rhai sydd yn trigo ar y ddaear, ac
i bob cenedl, a Uwyth, ^ac iaith,
a phobl ;
7 Gan ddywedyd â lief ^uchel,
Ofnwch Dduw, a rhoddwch iddo
ogoniant ; oblegid daeth awr ei farn
ef : ac ^ addolwch yr hwn a wnaeth
y nef, a'r ddaear, a'r mor, a'r fíyn-
honnau dyfroedd.
8 Ac angel arall a ddilynodd, gan
Anno
DOMINI
96,
S roddi.
" pen. 14.
11.
X pen. 17. 9.
J pen. 15. 2.
a pen. 7. 4-
b pen. 1. 15.
a 19. 6.
c pen. 5. 8.
d pen. 5. 9.
a 15. 3.
2 gt/d d.
e2'Cor. U.
2.
f pen. 3. 4.
a 17. 14.
S pen. 5. 9.
blagol.18.
i Ps. 32. 2.
Seph. 3. 13.
kEph.5.27.
3 a tlwfod.
ifawr.
1 Neh. 9. 6.
Pa. 146. 5,
6.
Act. 14. 15.
a 17. 21.
Cwymp Bàbilon.
DATGUDDIAD, XV.
Y saith hla diweddaf.
m Eg. 21. 9.
Jer. 51. 8.
pen. IS. 2.
n pen. 11. 8.
a 1«. 19.
a 17. 5.
a IS. 10,21.
^fawr.
o Ps. 75. 8.
Es. 51. 17.
Jer. 25. 15.
u pen. 13.
10.
X 1 Cor. 15.
18.
1 Thess. 4.
IG.
6 yn caräyn
qyd â
hwynt.
y pen. 1. la
'J fawr.
Joels. 13.
I\latt. 13.
39.
8 chynhau-
afa.
9 gynhau-
afu.
2 sychodd.
5 favor.
ddy wedyd, " Syrthiodd, syrthiodd
BalDÌìon, " y ddinas fawr honno ;
oblegid hi a ddiododd yr holl gen-
hedloedd â gwin Hid ei godineb.
9 A'r trydydd angel a'u dilynodd
hwynt, gan ddywedyd â lief ^ uchel,
Os addola neb y bwystfil a'i ddelw
ef, a derbyn ei nod e/yn ei dalcen,
neu yn ei law,
10 Hwnnw lief yd ° a ỳf o win dig-
ofaint Duw, yr liwn yn ddigym-
mysg Pa dywalltwyd yn iphiol ei
lid ef ; ac 'efe a boenir mewn Han
a brwmstan y'ngolwg yr angelion
sanctaidd, ac y'ngolwg yr Oen :
11 A *mwg eu poenedigaeth hwy
sydd yn myned i fynu yn oes oes-
oedd : ac nid ydynt hwy yn cael
gorphwysdra ddydd na nos, y rhai
sydd yn addoli y bwystfil a'i ddelw
ef, ac OS yw neb yn derbyn nod ei
enw ef.
12 " Yma y mae amynedd y saint :
yma y mae y rhai sydd yn cadw
gorchymynion Duw, a fiydd lesu.
13 Ac mi a glywais lef o'r nef, yn
dywedyd wrthyf, Ysgrifena, Gwýn
eu byd y meirw y rhai ""sydd yn
marw yn yr Arglwydd, o hyn allan,
medd yr Yspryd, fel y gorphwysont
oddi wrth eu Uafur ; a'u gweithred-
oedd sydd ^ yn eu canlyn hwynt.
14 Ac mi a edrychais, ac wele
gwmmwl gwỳn, ac ar y cwmmwl
un yn eistedd ^ tebyg i Fab y dyn,
a chanddo ar ei ben goron o aur,
ac yn ei law grymman llym.
15 Ac angel arall a ddaeth allan
o'r deml, gan lefain â Uef '^ uchel
wrth yr hwn oedd yn eistedd ar y
cwmmwl, ""Bwrw dy grymman i
mewn, a ^meda: canys daeth yr
amser i ti i ^ fedi ; oblegid ^ addfed-
odd cynhauaf y ddaear.
16 A'r h^vn oedd yn eistedd ar y
cwmmwl a fwriodd ei grymman ar
y ddaear ; a'r ddaear a fedwyd.
17 Ac angel arall a ddaeth allan
o'r deml sydd yn y nef, a chanddo
yntau hefyd grymman llym.
18 Ac angel arall a ddaeth allan
oddi wrth yr allor, yr hwn oedd a
gallu ganddo ar y tan ; ac a lefodd
â bloedd ^ uchel ar yr hwn oedd a'r
crymman llym ganddo, gan ddy-
wedyd, Bwrw i mewn dy grymman
llym, a chasgl ganghennau gwin-
Avydden y ddaear ; oblegid addfed-
odd ei grawn hi.
19 A'r angel a fwriodd ei grym-
man ar y ddaear, ac a gasglodd
1173
winwydden y ddaear, ac a'? bwriodd
i ^ gerwyn fawr digofaint Duw,
20 A'r ^gerwyn a sathrwyd o'r
tu allan i'r ddinas ; a gwaed a
ddaeth allan o'r gerwyn, hyd at
fírwynau y meirch, ar hyd mil a
chwe chant o ystadau.
PENNOD XV.
1 Y saith angel a'r saith hla diweddaf. 3 Can-
iad y rhai a orchfygant y hwystfil. 7 Y saith
phiol yn llawn o ddigofaint Duw.
C mi a welais arwydd arall yn
y nef, mawr a rhyfeddol ; saith
angel a chanddynt y saith bla diw-
eddaf: oblegid ynddynt hwy y
cyflawnwyd Hid Duw.
2 Ac mi a welais megis *môr o
wydr wedi ei gymmysgu â than ;
a'r rhai oedd yn cael y maes ar y
bwystfil, ac ar ei ddelw ef, ac ar ei
nod ef, ac ar rifedi ei enw ef, yn
sefyll ar y môr gwydr, ^ a thelynau
Duw ganddynt.
3 A chanu y maent ''gân Moses
gwasanaethwr Duw, a chân yr Oen;
gan ddywedyd, "^Mawr a rhyfedd
yw dy weithredoedd, 0 Arglwydd
Dduw Hollalluog ; * cyfiawn a chy-
wir yw dy fíyrdd di, Brenhin ^y
saint
4 ^Pwy ni'th ofna di, 0 Arglwydd,
ac ni ogonedda dy enw? oblegid
tydi yn unig wyt sanctaidd : obleg-
id s yr holl genhedloedd a ddeu-
ant ac a addolant ger dy fron di;
oblegid dy farnau di a eglurwyd.
5 Ac ar ol hyn mi a edrychais,
ac wele, yr ydoedd ^ teml pabell y
dystiolaeth yn y nef yn agored :
6 A daeth y saith angel, y rhai yr
oedd y saith bla ganddynt, allan
o'r deml, wedi eu gwisgo mewn Ih-
an pur a disglaer, a 'gwregysu eu
dwyfronnau â gwregysau aur.
7 Ac un o'r pedwar anifail a rodd-
odd i'r saith angel saith phiol aur,
yn llawn o ddigofaint Duw, yr
hwn sydd yn byw yn oes oesoedd.
8 A llanwyd ^ y deml o fwg oddi
Avrth ogoniant Duw, ac oddi wrth
ei nerth ef : ac ni allai neb fyned
1 mcAvn i'r deml, nes darfod cyf-
lawni saith bla y saith angel.
PENNOD XVI.
1 Yr angelion yn tywallt allan eu pMoleidiau
digofaint. 2 Y pläau yn canlyn ar hyn. 15
Crist yn dyfod fel lletdr. Gwyn eu hyd y
rhai a wyliant.
C mi a glywais lef ^ uchel allan
o'r deml, yn dywedyd Avrth y
saith angel, Ewch ymaith, a thy-
Anno
DOMINI
90.
a pen. 19.
15.
b Es. C3. 3.
Galar. 1.
15.
a pen. 4. 6.
a 21. 18.
b pen. 5. 8.
a 14. 2.
0 Exod. 15.
1.
d Ps. 111. 2.
a 139. 14.
ePs.145.17.
pen. 16. 7.
2 ccnliedl-
oedd, neu,
oesoedd.
fE.xod.l5.
14, 15.
Jer. 10. 7.
b pen. 11.
19.
Edrych
Mum. 1.50.
i Exod. 28.
6,8.
Ezec. 44.
17, 18.
pen. 1. 13.
k Exod. 40.
34.
1 Bran. 8.
10.
Es. 6. 4.
"ifaim.
Tywallt y pMolau.
DATGUDDIAD, XVII.
Am ddyfodiad Crist
Anno
DOMINI
96.
» Exod. 9. 9.
b pen. 13.
16, 17.
c pen. 13.
14.
«1 Exod. 7.
17, 20.
e pen. 1. 4,
8. a 4. 8.
a 11. 17.
3 Neil, a
sanctaidd.
f Matt. 23.
34
pen. 13, 15.
s pen. 15. 3.
4 llosgwyd.
h ad. 11, 21.
1 ad. 9, 21.
k Edrych
Jar. 50. 38.
a 51. 36.
pen. 17. 15.
6 Gr. y Thai
sydd o god-
iad haul.
1 pen. 12. 9.
m pen. 19.
20. a 20. 10.
n 2 These.
2 9.
pen'. 18. 13.
a 19. 20.
o pen. 17.
14. a 19.19.
a 20. 8.
welltwch phi'olau digofaint Duw ar
y ddaear.
2 A'r cyntaf a aeth, ac a dywallt-
odd ei phiol ar y ddaear; a ^bu
cornwyd drwg a blin ar y dynion
^oedd a nod y bwystfil arnynt, a'r
rhai " a addolasent ei ddelw ef.
3 A'r ail angel a dywalltodd ei
phiol ar y môr ; ac ^ efe a aeth fel
gwaed dyn marw : a phob enaid
byw a fu farw yn y mor.
4 A'r trydydd angel a dywallt-
odd ei phiol ar yr anfonydd ac ar
y fíynhonnau dyfroedd ; a hwy a
aethant yn waed.
5 Ac mi a glywais angel y dyfr-
oedd yn dywedyd, Cyfiawn, 0 Ar-
glwydd, ydwyt ti, ''yr hwn wyt, a'r
hwn oeddit, ^ a'r hwn a fyddi ; o-
blegid barnu o honot y pethau hyn.
6 Oblegid ^ gwaed saint a phro-
phwydi a dywalltasant hwy, a gwaed
a roddaist iddynt i'w yfed ; canys y
maent yn ei haeddu.
7 Ac mi a glywais un arall allan
o'r allor yn dywedyd, le, ^Ar-
glwydd Dduw HoUalluog, cywir a
chyfiawn yw dy farnau di.
8 A'r pedwerydd angel a dywallt-
odd ei phiol ar yr haul ; a gallu a
roed iddo i boethi dynion â than.
9 A ^phoethwyd y dynion â gwres
mawr ; a ^ hwy a gablasant enw
Duw, yr hwn sydd ag awdurdod
ganddo ar y plaaii hyn : ac nid edi-
farhasant, i roi gogoniant iddo ef.
10 A'r pummed angel a dywallt-
odd ei phiol ar orsedd-faingc y
bwystfil ; a'i deyrnas ef a aeth yn
dywyll: a hwy a gnoisant eu taf-
odau gan ofid,
11 Ac ^ a gablasant Dduw y nef, o
herwydd eu poenau, ac o herwydd
eu cornwydydd ; ac nid edifarhas-
ant oddi wrth eu gweithredoedd,
12 A'r chweched angel a dywallt-
odd ei phiol ar yr afon fawr Eu-
phrates ; a ^ sychodd ei dwfr hi, fel
y parottoid flfordd brenhinoedd ^y
dwyrain.
13 Ac mi a welais dri yspryd aflan
tebyg i lyffaint yn dyfod allan o
safn ^y ddraig, ac allan o safn y
bwystfil, ac allan o enau ™y gau-
brophwyd.
14 Canys ysprydion cythreuliaid,
" yn gwneuthur gwyrthiau, ydynt, y
rhai sydd yn myned allan at fren-
hinoedd y ddaear, a'r hoU fyd, f w
casglu hwy i "* ryfel y dydd hwnnw,
dydd mawr Duw HoUalluog.
15 PWele, yr wyf fi yn dyfod fel
Ueidr. Gwŷn ei fyd yr hwn sydd
yn gwylio, ac yn cadw ei ddillad,
•îfel na rodio yn noeth, ac iddynt
weled ei anharddwch ef.
16 Ac efe a'u casglodd hwynt
ynghyd i le a elwir yh Hebraeg,
Armagèdon.
17 A'r seithfed angel a dywallt-
odd ei phiol i'r awyr ; a daeth Uef
^uchel allan o deml y nef, oddi
wrth yr orsedd-faingc, yn dywedyd,
'Darfu.
18 Ac • yr oedd Ueisiau, a tharan-
au, a mellt ; ac yr oedd daear-
gryn mawr, y fath ni bu er pan yw
dynion ar y ddaear, cymmaint daear-
gryn, ac mor fawr.
19 A * gwnaethpwyd y ddinas fawr
yn dair rhan, a dinasoedd y cen-
hedloedd a syrthiasant : a Babilon
fawr " a ddaeth mewn côf ger bron
Duw, *i roddi iddi gwppan gwin
digofaint ei lid ef.
20 A yphob ynys a ffodd ymaith,
ac ni chafwyd y mynyddoedd.
21 " A chenllysg mawr, "^ fel tal-
entau, a syrthiasant o'r nef ar
ddynion : a * dynion a gablasant
Dduw am bla y cenllysg; oblegid
mawr iawn ydoedd eu pla hwynt
PENNOD XVII.
3, 4 Gioraig wedi ei gwisgo â phorphor ac
ysgarlad, a chwppan aur yn ei Haw, yn
eistedd ar y tnoystfil ; 5 yr hon yw Babilon
fawr, mam poh ffieidd-dra. 9 Dehongliad y
saith hen, 12 aV deg corn. 14 Goruchaf-
iaeth yr Oen. 16 Cospedigaeth y huttain.
A DAETH un o'r saith angel
oedd a'r saith phiol ganddynt,
ac a ymddiddanodd â mi, gan ddy-
wedyd wrthyf, Tyred, mi a ddang-
osaf i ti farnedigaeth *y buttain
fawr ^ sydd yn eistedd ar ddyfroedd
lawer ;
2 •= Gyd a'r hon y putteiniodd
brenhinoedd y ddaear, ac "^ y medd-
wyd y rhai sydd yn trigo ar y ddae-
ar gan win ei phutteindra hi.
3 Ac efe a'm dygodd i i'r difiaeth-
wch yn yr yspryd : ac mi a welais
wraig yn eistedd ar fwystfil o liw
ysgarlad, yn Uawn o ^enwau cabl-
edd, a ^ saith ben «iddo, a deg corn.
4 A'r wraig ^ oedd wedi ei dilladu
â phorphor ac ysgarlad, ac wedi
ei ^gwychu ag aur, ac â main
gwerthfawr, a pherlau, a chanddi
gwppan aur yn ei Haw, yn llawn
o ffieidd-dra ac aflendid ei phut-
teindra.
Anno
DOMINI
96.
P Matt. 24.
45.
pen. 3. 3.
1 2 Cor. 5.
3.
pen. 3. 4,
18.
Sfawr.
r pen. 21. 6.
» pen. 4. 5.
as. 5.
a 11. 19.
t pen. 14. 8.
n pen. 18. 5.
I Es. 51. 23.
Jer. 25. 15,
16.
pen. 14. 10.
J pen. 6. 14.
» pen. 11.
19.
7 o hvrys
talentau.
a ad. 9, 11.
» Nah. 3. 4.
pen. 19. 2.
b Jer. 51,
13.
ad. 15.
c pen. 18. 3.
d Jer. 51. 7.
pen. 14. 8.
a 18. 3.
e pen. 13. 1.
iad
Sad
.12.
b pen. 18.
12, 16.
2 goreuro.
FJieîdd-dra Babilon.
DATGUDDIAD, XVIII.
Cwymp Bábilon.
Anno
DOMINI
96.
í 2 Thesa.
2.7.
3 rmtlein-
âra.
k pen. 18.
24.
I pen. 13. 1.
m pen. 13.
n pen. 13. 3.
o pen. 13. 8.
*ae afìjdd.
P pen. 13.
18.
1 pen. 15. 1.
5 maent yn.
t Dan. 7. 20.
Zech. 1. 18,
19, 21.
pen. 13. 1.
I pen. 16.
14. a 19. 19.
t Deut. 10.
17.
1 Tim. 6.
15.
pen. 19. 16.
«• Ea. 8. 7.
9 a thafod-
:pen. 18.8.
5 Ac ar ei thalcen yr oedd enw
wedi ei ysgrifenu, *DÌRGELWCH,
BABILON FAWR, MAM ^^PUT-
TEINIAID A FFIEIDD-DRA Y
DDAEAR
6 Ac mi a welais ''y "wraig yn
feddw gan waed y saint, a chan
waed merthyron íesu : a phan ei
gwelais, mi a ryfeddais â rhyfedd-
od mawr.
7 A'r angel a ddywedodd wrthyf,
Paham y rhyfeddaist ? myfi a ddy-
wedaf i ti ddirgelwcli y wraig, a'r
bwystfil sydd yn ei dwyn hi, yr
hv/n sydd a'r saith ben ganddo, a'r
deg corn.
8 Y bwystfil a welaist, a fu, ac nid
yw : a ^ bydd iddo ddyfod i fynu
o'r pydew heb waelod, a "myned
i ddistryw : a ° rhyfeddu a wna y
rhai sydd yn trigo ar y ddaear, °y
rhai ni ysgrifenwyd eu henwau yn
llyfr y bywyd er seiliad y byd, pan
welont y bwystfil, yr hwn a fu, ac
nid yw, ^ er ei fod.
9 P Dyma y meddwl sydd a doeth-
ineb ganddo. ^Y saith ben, saith
fynydd ydynt. He mae y wraig yn
eistedd arnynt.
10 Ac y ^mae saith frenhin: pump
a gwympasant, ac un sydd, cUt Hall
ui ddaeth etto ; a phan ddel, rhaid
iddo aros ychydig.
11 A'r bAvystfil, yr hwn oedd, ac
nid ydyw, yntau yw yr wythfed, ac
o'r saith y mae, ac i ddistryw y mae
yn myned.
12 'A'r deg corn a welaist, deg
brenhin ydynt, y rhai ni dderbyn-
iasant frenhiniaeth etto ; eithr awd-
urdod fel brenhinoedd, un awr, y
maent yn ei dderbyn gyd a'r bwystfil.
13 Yr un meddwl sydd i'r rhai
hyn, a hwy a roddant eu nerth a'u
hawdurdod i'r bwystfil.
14 *Y rhai hyn a ryfelant a'r
Oen, a'r Oen a'u gorchfyga hwynt :
oblegid *Arglwydd arglwyddi ydyw,
a Brenhin brenhinoedd ; a'r rhai
sydd gyd ag ef, sydd alwedig, ac
etholedig, a ffyddlawn.
15 Ac efe a ddywedodd wrthyf,
"Y dyfroedd a welaist, He mae
y buttain yn eistedd, pobloedd a
thorfeydd ydyjit, a chenhedloedd
^ ac ieithoedd.
16 A'r deg corn a welaist ar y
bwystfil, y rhai hyn a gasânt y
buttain, ac a'i gwnant hi yn unig
ac yn noeth, a'i chnawd hi a fwyt-
tant hwy, ac ^ a'i llosgant hi â than.
1175
17 Canys Duw a roddodd yn eu
calonnau hAvynt wneuthur ei ewyll-
ys ef, a gwneuthur yr un ewyliys,
a rhoddi eu teyrnas i'r bwystfil,
hyd oni chyflawner geiriau Duw.
18 A'r wraig a welaist, ^yw y
ddinas fawr, sydd yn teyrnasu ar
frenhinoedd y ddaear.
PENNOD XVIII.
2 Cwymp Babilon: 4 gorchymyn pohl Ddiiw
i gilio allan o honi: 9 brenhinoedd y ddaear,
11 gyd a'r marsiandwyr, a'r llongiuyr, yn
ddrwg ganddynt drosti. 20 T saint yn
llaioenycku o achos barn Duw ami hi.
AC ar ol y pethau hyn mi a
. welais angel arall yn dyfod i
waered o'r nef, ag awdurdod mawr
ganddo ; a'r ddaear a oleuwyd gan
ei ogoniant ef.
2 Ac efe a lefodd yn groch â lief
^uchel, gan ddywedyd, ^Syrthiodd,
syrthiodd Babilon fawr honno, ac
^ aeth yn drigfa cythreuliaid, ac yn
gadwriaeth pob yspryd aflan, ac " yn
gadwriaeth pob aderyn aflan ac
atgas.
3 Oblegid yr hoU genhedloedd
•^a yfasant o win digofaint ei god-
ineb hi, a brenhinoedd y ddaear a
butteiniasant gyd â hi, a marchnat-
tâwyr y ddaear a gyfoethog^vyd
gan ^ amlder ei moethau hi.
4 Ac mi a glywais lef arall o'r
nef yn dywedyd, *Deuwch allan
o honi hi, fy mhobl i, fel na bydd-
och gyd-gyfrannogion o'i phechod-
au hi, ac na dderbynioch o'i phlUau
hi.
5 Oblegid ei phechodau hi a gyr-
haeddasant hyd y nef, a ^Duw a
gofiodd ei hanwireddau hi.
6 s Telwch iddi fel y talodd hithau
i chwi, a dyblwch iddi y dau cym-
maint yn ol ei gweithredoedd : ^ yn
y cwppan a lanwodd hi, llenwch
iddi yn ddau-ddyblyg.
7 Cymmaint ag yr ymogonedd-
odd hi, ac y bu mewn moethau,
y cymmaint arall rhoddwch iddi
o ^ ofid a galar : oblegid y mae hi
yn dywedyd yn ei chalon, Yr wyf
yn eistedd yn * frenhines, a gweddw
nid ydwyf, a galar nis gwelaf ddim.
8 Am hynny yn un dydd y daw
ei phlaau hi, se/ marwolaeth, a
galar, a newyn ; a "^ hi a Iwyr-losgir
â than: oblegid cryf yw yr Ar-
glwydd Dduw, yr hwn sydd yn ei
barnu hi.
9 Ac wylo am dani, a galaru
drosti, a wna ' brenhinoedd y ddae-
Anno
DOMINI
9G.
y pen. IG.
19.
2/awr.
» Es. 21. 0.
Jer. 51. 8.
pen. 14. 8.
1> Es. 13. 21.
a 21. 8.
a 34. 14.
Jer. 50.30.
a 51. 37.
c Es. 34. 11.
Marc 5. 2,
3.
dpen. 14. 8.
a 17. 2.
S nerth.
e Es. 48. 20.
a 52. 11.
Jer. 50. 3.
a 51. 6, 45.
2Cor.6.17.
fpen. 16.
19.
S Ps. 1.37. 8.
Jer. 50. 15,
29.
2 Tim. 4.
14.
pen. 13. 10.
1» pen. 14.
10.
i boenedig-
aelh.
i Es. 47. 7,
k pen. 17.
16.
1 Ezec. 26.
16, 17.
pr-n. 17. 2.
ad. 3.
Cwymp Bahilon,
DATGUDDIAD, XIX.
a'r galar am dani hi.
Anno
DOMINI
96.
m ad. 18.
pen. 19. 3.
6 phoentd-
igaeth.
n Es. 21. 9.
pen. 14. 8.
0 Ezec. 27.
27—36.
ad. a
6 peraidd.
1 chyrph.
P Ezec. 27.
13.
8 phoened-
igaeth.
4 pen. 17. 4.
9 goreuro.
t Ea. 23. 14.
Ezec. 27.
29.
« ad. 9.
tpen. 13.4.
n Jos. 7. fi.
Job 2. 12.
2o Iterv-ycld
ei tJiraul hi.
X Es. 44. 2X
a 49. 13.
Jer. 51. 48.
ar, y rhai a butteiniasant ac a fuant
fy w yn foethus gyd â hi, "^ pan wel-
out fwg ei llosgiad hi,
10 Gan sefyll o hirbell, gan ofn
ei ^gofld hi, a dywedyd, °Gwae,
gwae, y ddinas fawr honno, Babi-
lon, y ddinas gadarn! oblegid
mewn un awr y daeth dy fam di.
11 A *• marchnattâwyr y ddaear a
^Yylant ac a alarant drosti ; oblegid
nid oes neb mwyach yn prynu eu
marsiandiaeth hwynt :
la Marsiandiaeth o aur, ac arian,
a meini gwerthfawr, a pherlau, a
Ihan main, a phorphor, a sidan, ac
ysgarlad, a phob coed ^thynon, a
phob llestr o ifori, a phob llestr o
goed gwerthfawr iawn, ac o bres,
ac o haiarn, ac o faen marmor,
13 A sinamon, a phêr-aroglau, ac
ennaint, a thus, a gwin, ac olew, a
pheilliaid, a gwenith, ac ysgrubl-
iaid, a defaid, a meirch, a cherbyd-
au, a "^ chaeth-weision, ac p eneidiau
dynion.
14 A'r aeron a chwennychodd
dy enaid a aethant ymaitli oddi
wrthyt, a phob peth danteithiol
a gwych a aethant ymaith oddi
wrthyt; ac ni chei hwynt ddim
mwyach.
15 Marchnattâwyr y pethau hyn,
y rhai a gyfoethogwyd ganddi, a
safant o hirbell oddi wrthi, gan ofn
ei ^ gofid hi, gan wylo a galaru,
16 A dywedyd, Gwae, gwae, y
ddinas fawr honno, "^yr hon oedd
wedi ei gwisgo â llîan main, a
phorphor, ac ysgarlad, ac wedi ei
yg\vychu âg aur, a meini gwerth-
fawi*, a pherlau !
17 Oblegid mewn un awr yr an-
rheithiwyd cymmaint cyfoeth. A
"^phob Uong-lywydd, a phob cwm-
peini mewn Uongau, a llongwyr, a
chynnifer ag y sydd a'u gwaith ar
y môr, a safasant o hirbell,
18 Ac a lefasant, *pan welsant
fwg ei llosgiad hi, gan ddywedyd,
*Pa ddinas debyg i'r ddinas fawr
honno !
IDA" hwy a fwriasant Iwch ar eu
pennau, ac a lefasant, gan wylo a
galaru, a dywedyd, Gwae, gwae, y
ddinas fawi* honno, yn yr hon y
cyfoethogodd yr hoU rai oedd gan-
ddynt longau ar y môr, ^tr^vy ei
chost hi ! oblegid mewn un awr
yr anrheithiwyd hi.
20 ^Llawenhâ o'i phlegid hi, y
nef, a chwi, apostolion sanctaidd
1176
a phrophwydi ; oblegid ^ ^ dialodd
Duw arni drosoch chwi.
21 Ac angel cadarn a gododd
faen megis maen melin mawr, ac
a'i bwriodd i'r môr, gan ddywedyd,
^Fel hyn gyd â rhuthr y teflir
Babilon, y ddinas fawr, ac ni cheir
hi mwyach.
22 A ^Uais telynorion, a cherdd-
orion, a phibyddion, ac udganwyr,
ni chlywir ynot mwyach ; ac un
crefftwr, o ba greflt bynnag i/ bo,
ni cheir ynot mwyach ; a thrwst
maen melin ni chlywir ynot mwy-
ach;
23 A Uewyrch canwyll ni welir
ynot mwyach ; a Uais priodas-fab
a phriodas-ferch ni chlywir ynot
mwyach : oblegid ^ dy farchnattâ-
wyr di oedd ^r mawr y ddaear;
oblegid trwy dy swyn-gyfaredd di
y twyllwyd yr hoU genhedloedd.
24 Ac *=ynddi y caed gwaed pro-
phwydi a saint, a phawb a'r a
laddwyd ar y ddaear.
PENNOD XIX.
1 Clodfori Daw yn y nef oedd am farnu y hut-
tain fawr, a d'ial gwaed ei saint. 7 Pr'iodas
yr Oen. 10 IV angel heb fynnu ei addoli.
17 Galw yr ehediaid i'r lladdfa fawr.
AC ar ol y pethau hyn mi a glyw-
J\. ais megis lief uchel gan dyrfa
fawr yn y nef, yn dywedyd, Ale-
luia ; * lachawdwriaeth, a gogon-
iant, ac anrhydedd, a gallu, i'v Ar-
glwydd ein Duw ni :
2 Oblegid ^cywir a chyfiawn yw
ei farnau ef : oblegid efe a farnodd
y buttain fawr, yr hon a lygrodd
y ddaear a'i phutteindra, ac ° a ddi-
alodd waed ei weision ar ei Uaw hL
3 Ac eilwaith y dywedasant, Ale-
luia. ^ A'i mwg hi a gododd yn oes
oesoedd.
4 A syrthiodd * y pedwar hen-
uriad ar hugain a'r pedwar anifail
i lawr, ac a addolasant Dduw, yr
hwn oedd yn eistedd ar yi- orsedd-
faingc ; gan ddywedyd, Amen ;
Aleluia,
5 A lief a ddaeth aUan o'r orsedd-
faingc, yn dywedyd, MoHennwch
ein Duw ni, ei holl weision ef, a'r
rhai ydych yn ei ofni ef, bychain
a mawrion hefyd.
6 Ac mi a glywais megis Uef
tyrfa fawr, ac megis lief dyfroedd
lawer, ac megis Uef taranau cryf-
ion, yn dywedyd, Aleluia: ^obleg-
id teyrnasodd yr Arglwydd Dduw
HoUalluog.
Anno
DOMINI
96.
S tarnodd
Duw eicft
ham chwi
(Man o
honi hi.
7 Luc 11.
49, 50.
pen. 19. 2
» Jer. 51.
64.
a Es. 24. 8.
Jer. 7. 34,
a 16. 9.
a 25. 10.
Ezec. 26.
13.
b Es. 2a S.
c pen. 17.
» pen. 7. 10.
a 12. 10.
>> pen. 15. 3.
a 16. 7.
0 Dent. 32.
43.
pen. 18. 20.
d Es. 34. la
pen. 14. 11.
a 18. 9, 18.
« pen. 4. 4,
6.
f pen. 11.
15. a 12. 10.
Priodas yr Oen.
DATGUDDIAD, XX.
Rhivymo Satan.
Anno
DOMINI
95.
g Matt. 22.
2. a 25. 10.
hPs.45.13,
14.
Ezec. 16.
10.
pen. 3. 18.
a 21. 2, 9.
I Matt. 22. 2.
Luc 14. 15.
k pen. 21. 6.
1 22. C.
1 pen. 22. 8.
m Act. 10.
26. a 14. 14.
pen. 22. 9.
n 1 loan 5,
10.
pen. 12. 17.
o pen. 6. 2.
P pen. 3. 14.
1 pen. 1. 14,
a 2. 18.
rEs.G3.2,3.
» loan 1. 1.
1 loan 5. 7.
t Matt. 23. 3.
pen. 4. 4.
a 7. 9.
u pen. 1. 16.
ad. 21.
» Ps. 2. 0.
pen. 2. 27.
a 12. 5.
y Es. 63. 3.
pen. 14.19,
20.
«Dan. 2. 47.
1 Tim. 6.
15.
pen. 17. 14.
"^fawr.
3 'j'nghanol.
a Ezec. 30.
1«.
7 Llawenychwn, a gorfoleddwn, a
rhoddwn ogoniant iddo ef : oblegid
daeth ^ priodas yr Oen, a'i wraig
ef al parottôdd ei hun.
8 A ^ chaniattâwyd iddi gael ei
gwisgo â llîan main glân a dis-
glaer : canys y llian main ydyw
cyfiawnder y saint.
9 Ac efe a ddywedodd wrthyf, Ys-
grifena, ^Bendigedig yw y rhai a
ehvir i swpper neithior yr Oen. Ac
efe a ddywedodd wrthyf, ^ Gwir eir-
iau Duw yw y rhai hyn.
10 Ac 'mi a syrthiais wrth ei
draed ef, i'w addoli ef. Ac efe a
ddywedodd wrthyf, ^ Gwel na ivnel-
ych hyn : cyd-was ydwyf i ti, ac
i'th frodyr "y rhai sydd ganddynt
dystiolaeth lesu. Addola Dduw :
canys tystiolaeth lesu ydyw yspryd
y brophwydoliaeth.
11 Ac mi a welais y nef yn agor-
ed, ac wele "farch gwÿn; a'r hwn
oedd yn eistedd arno a elwid
PFfyddJawn a Chywir, ac mewn
cyfiawnder y mae efe yn barnu ac
yn rhyfela.
12 1 A'i lygaid oedd fel fflam dan,
ac ar ei ben yr oedd coronau la-
wer : ac yr oedd ganddo enw yn
ysgrifenedig, yr hwn ni wyddái neb
ond efe ei hun :
13 Ac 'yr oedd wedi ei wisgo â
gwisg wedi ei throchi mewn gwaed :
a gelwir ei enw ef, * Gair Duw.
14 A'r lluoedd oedd yn y nef a'i
canlynasant ef ar feirch gwỳnion,
* wedi eu gwisgo â llîan main, gwỳn,
a glân.
15 Ac " allan o'i enau ef yr oedd
yn dyfod glecldyf Uym, i daro y
cenhedloedd âg ef: ac efe ""a'u
bugeiiia hwynt â gAvialen haiarn :
ac ^efe sydd yn sathru cerwyn
win digofaint a llid Duw Holl-
alluog.
16 Ac y mae ganddo ar ei wisg,
ac ar ei forddwyd, enw wedi ei
vsgrifenu, ^BRENHIN BREN-
HINOEDD, AC ARGLWYDD
ARGLWYDDI.
17 Ac mi a welais angel yn sef-
yll yn yr haul ; ac efe a lefodd
â lief ^uchel, gan ddywedyd wrth
yr hoU adar oedd yn ehedeg ^ trwy
ganol y nef, ''Deuwch ac ym-
gesghvch ynghyd i swpper y Duw
mawr ;
18 Fel y bwyttaoch gig brenhin-
oedd, a chig pen-capteuiaid, a chig
y cedyrn, a chig meirch, a'r rhai
1177
sydd yn eistedd arnynt, a chig holl
ryddion -a chaethion, a bychain a
mawrion.
19 Ac mi a welais y bwystfil, a
brenhinoedd y ddaear, a'u lluoedd,
wedi ymgynnull ynghyd i wneuthur
rhyfel yn erbyn yr hwn oedd yn
eistedd ar y march, ac yn erbyn
ei lu ef.
20 A daliwyd y bwystfil, a chyd
âg ef ^y gau-brophwyd, yr hwn
a wnaeth wyrthiau ger ei fron
ef, trwy y rhai y twyllodd efe y
rhai a dderbyniasent nod y bwyst-
fil, "a'r rhai a addolasent ei ddelw
ef. "^Yn fyw y bwriwyd hwy ill
dau i'r Hyn tan ® yn Uosgi â brwm-
stan.
21 A'r Ueill a laddwyd â ^ chledd-
yf yr hwn oedd yn eistedd ar y
march, yr hwn oedd yn dyfod allan
o'i enau ef : a'r holl adar a gaws-
ant eu gwala o'u cig hwynt..
PENNOD XX,
2 Hhwijmo Satan dros fil o flynyddoedd. 5 Yr
adgyfodiad cyntaf : 6 mai gwŷn eu hyd y
rhai sydd iddynt gyfran ynddo. 7 Gollwng
Satan yn rhydd drachefn. 8 Gog a Magog.
10 Biorw diafol i'r fwll o dan a brwmstan.
12 Yr adgyfodiad diweddaf cyffredinol.
AC mi a welais angel yn disgyn
XJL oV nef, a ^chanddo agoriad
y pydew diwaelod, a chadwyn fawr
yn ei law.
2 Ac efe a ddaliodd ^y ddraig,
yr hen sarph, yr hon yw Diafol a
Satan, ac a'i rhwymodd ef dros
fil o flynyddoedd,
3 Ac al bwriodd ef i'r pydew
diwaelod, ac a gauodd arno, ac a
seliodd arno ef, ''fel na thwyllai
efe y cenhedloedd mwyach, nes
cyflawni y mil o flynyddoedd: ac
ar ol hynny rhaid yw ei oUwng ef
yn rhydd dros ychydig amser.
4 Ac mi a welais "^ orsedd-feingc-
iau, a hwy a eisteddasant arnynt,
a * barn a roed iddynt hwy : ac
mi a welais ^eneidiau y rhai a
dorrwyd eu pennau am dystiolaeth
lesu, ac am air Duw, ^a'r rhai ni
addolasent y bwystfil ''na'i ddelw
ef, ac ni dderbyniasent ei nod ef
ar eu talcennau, neu ar eu dwy-
law ; a hwy a fuant fyw ac ' a
deyrnasasant gyd â Christ fil o
flynyddoedd.
5 Eithr y lleill o'r meirw ni fuant
fyw drachefn, nes cyflawni y mil
blynyddoedd. Dyma yr adgyfodiad
cyntaf
Anno
DOMINI
96.
b pen. 20. 10.
«pen. 13. 15.
d pen. 20. 10.
Edrych
Dan. 7. 11.
«pen. 14. 10.
fpen.17.16.
a pen. 1. 18.
b pen. 12. 9.
Eiirych
2Petr2.4.
c pen. 16.14,
16.
ad. 8.
d Dan. 7. 9,
22, 27.
Blatt. 19.
28.
Luc 22. 30.
e 1 Cor. 6.
2,3.
fpen.6. !).
s pen. 13. 12.
h pen. 13.
15, 10.
iRhnf.8.17.
2 Tim. 2.
12.
pen. 5. 10.
Yr adgijfodiad cyffvedinol. DATGUDDIAD, XXI.
Ntf a daear newydd.
Anno
DOMINI
96.
k pen. 2. 11.
a 21. 8.
1 Es. 61. 6.
1 Petr 2. 9.
pen. 1. 6.
a 5. 10.
m Ezec. 38.
2. a 39. 1.
n pen. 16. 14.
opeu.19.20.
^acì/poenir
hwt/ìU.
P pen. 11. 10.
■î 2 Petr 3. 7,
10, 11.
r Dan. 7. 10.
» pen. 3. 5.
a 13. 8.
a 21. 27.
t.Ter.17.10.
.1 32. 19.
Matt. 16.
27.
Khuf. 2. 6.
pen. 2. 23.
S a'r bedd.
« 1 Cor. 15.
20, 54, 55.
» pen. 21. 8.
.« Es. 65. 17,
a 66. 22.
2 Petr 3.
13.
6 Gwýnfydedig a sanctaidd yw yr
hwu sydd a rhan iddo yn yr adgy-
fodiad cyntaf : y rhai hyn nid oes
i'r ^ail farwolaeth awdurdod ar-
nynt, eithr hwy a fyddant ^ off-
eiriaid i Dduw ac i Grist, ac a
deyrnasant gyd âg ef fil o flynydd-
oedd.
7 A phan gyflawner y mil blyn-
yddoedd, gollyngir Satan allan o'i
garcliar ;
8 Ac efe a â allan i dwyllo y cen-
liedloedd sydd ym mhedair congl y
ddaear, *" Gog a Magog, ° i'w casglu
hwy ynghyd i ryfel; rhif y rhai
sydd fel tywod y mor.
9 A hwy a aetliant i fynu ar led y
ddaear, ac a. amgylchasant wersyll
y saint, a'r ddinas anwyl : a than a
ddaeth oddi wrth Dduw i waered
o'r nef, ac a'u hysodd hwynt.
10 A diafol, yr hwn oedd yn eu
twyllo liAvynt, a fwriwyd i'r Uyn
0 dan a brwmstan, "lie y mae y
bwystfil a'r gau-brophwyd; ^a ^hwy
a boenir ddydd a nos, yn oes oes-
oedd.
11 Ac mi a welais orsedd-faingc
wen fawr, a'r hwn oedd yn eistedd
arni, oddi -svrth wyneb yr hwn y
íFodd iy ddaear a'r nef; a lie ni
chafwyd iddynt.
12 Ac mi a welais y meirw, iychain
a mawrion, yn sefyll ger bron Duw ;
"" a'r llyfrau a agorwyd : * a llyfr ar-
all a agorwyd, yr hwn yw tly/r y
bywyd : a barnwyd y meirw wrth
y pethau oedd wedi eu hysgrifenu
yn y llyfrau, *yn ol eu gweithred-
oedd.
13 A rhoddodd y mor i fynu y
meirw oedd ynddo ; a marwolaeth
^ac uffern a roddasant i fynu y
meirw oedd ynddynt hwythau: a
hA\7 a farnwyd bob un yn ol eu
gweithredoedd.
14 A " marwolaeth ac uffern a fwr-
iwyd i'r llyn o dan. *Hon yw yr
ail farwolaeth.
15 A phwy bynnag ni chafwyd
wedi ei ysgrifenu yn llyfr y bywyd,
bwriwyd ef i'r llyn o dan.
PENNOD XXL
1 Ne/ newydd, a daear newydd. 10 Jerusalem
nefol, o'i chyflawn bortreiad. 23 Nid rhaid
iddi wrth haul : gogoniant Duw yw ei gol-
euni hi. 24 Brenhinoedd y ddaear yn dwyn
eu cyfoeth iddi hi.
AC * mi a welais nef newydd, a
. daear newydd : canys y nef
gyntaf a'r ddaear gyntaf a aeth
1173
heibio ;
ach.
a'r mor nid oedd
mwy-
2 A myfi loan a welais ^ y ddinas
sanctaidd, Jerusalem newydd, yn
dyfod oddi wrth Dduw i waered o'r
nef, wedi ei pharottoi *= fel priodas-
ferch wedi ei thrwsio I'av gwr.
3 Ac mi a glywais lef ^ uchcl all-
an o'r nef, yn dywedyd, AYele, y
mae ^pabell Duw gyd â dyuion,
ac efe a drig gyd â hwynt, a hwy
a fyddant bobl iddo ef, a Duw ei
hun a fydd gyd â hwynt, ac a fydd
yn Dduw iddynt.
4 ^Ac fe sych Duw ymaitli bob
deigr oddi wrth eu Uygaid hwynt;
a ^marwolaeth ni bydd niAvyach,
«na ^thristwch, na llefain, na phoen
ni bydd mwyach : oblcgid y pethau
cyntaf a aeth heibio.
5 A dywedodd ''yr hwn oedd yn
eistedd ar yr orsedd-faingc, 'Wele,
yr wyf yn gwneuthur pob peth
yn newydd. Ac efe a ddywedodd
wrthyf, Ysgrifena : canys y mae ^ y
geiriau hja yn gywir ac yn ffydd-
lawu.
6 Ac efe a ddywedodd wrtli}^,
' Darfu. " Myfi yw Alpha ac Omega,
y dechreu a'r diwedd. ""I'r hwn
sydd sychedig y rhoddaf o ffynnon
dwfr y bywyd yn rhad.
7 Yr hwn sydd yn gorchfygu a
etifedda ^bob peth: ac °mi a fyddaf
iddo ef yn Dduw, ac yntau a fydd
i minnau yn fab.
8 P Ond i'r rhai ofnog, a'r digred,
a'r ffiaidd, a'r Uofruddion, a'r put-
teinwyr, a'r swyn-gyfareddwyr, a'r
eilun-addolwyr, a'r hoU gelwyddwyr,
y hydd eu rhan yn ^ y llyn sydd yn
Uosgi â than a brwmstan : yr h^vn
yw yr ail farwolaeth.
9 A daeth attaf un o'r ' saith ang-
el yr oedd y saith phiol gaiiddynt
yn llawn o'r saith bla diweddaf, ac
a ymddiddanodd â mi, gan ddy-
wedyd, Tyred, mi a ddangosaf i ti
■y briodas-ferch, gwraig yr Oeu.
10 Ac efe a'm dug i ymaith *yn
yr yspryd i fynydd mawr ac uchel,
ac a ddangosodd i mi "y ddinas
faAvr, Jerusalem sanctaidd, yn dis-
gyn allan o'r nef oddi wrth Dduw,
11 A gogoniant Duw ganddi : a'i
goleu hi oedd debyg i faen o'r
gwerthfawroccaf, megis macn jas-
pis, yn loyw fel grisial ;
12 Ac iddi fur mawr ac uchel,
ae iddi ^ddeuddeg porth, ac wrth
y pyrth ddeuddeg angel, ac enwau
Anno
DOMINI
96.
b Es. 52. 1.
Gal. 4. 26.
Heb.ll.
10.
a 12. 22.
a 13. 14.
pen. 3. 12.
c Es. 61. 10.
2 Cor. 11.2.
^fawr.
d Lef. 26.
11. 12.
Ezeo.43.7.
2 Cor. G. 16.
pen. 7. 15.
« Es. 25. 8.
pen. 7. 17.
f 1 Cor. 15.
26, 54.
e Es. 35. 10.
•i pen. 4. 2.
a 20. II.
i Es. 43. 19.
2 Cor. 5. 17.
k pen. 19. 9.
1 pen. 16. 17.
m ppn. 1. 8.
a 22. 13.
n Es. 55. 1.
loan 4. 10,
14. a 7. 37.
pen. 22. 17.
1 y pethau
hi/n.
0 Heb. 8. 10.
PI Cor. 6. 9.
G.al. 5. 21.
Eph. 5. 5.
1 Tim. 1.9.
Heb. 12,
14.
pen. 22. 15.
1 pen. 20.
14, 15.
«■ pen. 15. 1,
6,7.
» pen. 19. 7.
t pen. 1. 10.
a 17. 3.
u ad. 2.
s Ezec. 48.
31.
Y Jerusalem nefol.
DATGUDDIAD, XXII.
Âfon a pliren y hywyd.
Anno
DOMINI
96.
C arnynt.
J Matt. 16.
18.
Eph. 2. 20.
« Ezec. 40.
3.
pen. 11. 1.
a Es. 24. 23.
a Ü0. 19.
b pen. 22. 5.
cEs. GO.3,5.
a 06. 12.
d Es. CO. 11.
e Es. 60. 20.
Zech. 14. 7.
pen. 22. 5.
f Es. 35. 8.
a 52. 1.
a 60. 21.
Joel 3. 17.
lien. 22. 14,
15.
8 A phob
jietli «flan,
iic yn
{/ iiineiíÜiuT
Jliekl<t-dra
a r.hel-
■iryihl, niJ
A dilim. i
nieiiìiiddi^
ond, iio.
wedi eu hysgrifenu arnynt, y rhai
yw enwau deuddeg llwyth plant
Israel.
13 0 du y dwyrain, tri phorth ;
o du y gogiedd, tri phorth ; o du
y dehau, tri phorth; o du y gor-
llewin, tri phorth.
14 Ac yr oedd mur y ddinas a
deuddeg sylfaen iddo, ac ^ ^ynddynt
enwau deuddeg apostol yr Oen.
15 A'r hwn oedd yn ymddiddan
â mi, ''oedd a chorsen aur ganddo,
i fesuro y ddinas, al phyrth hi,
a'i mur.
16 A'r ddinas sydd wedi ei gosod
yn bedeirongl, a'i hŷd sydd gym-
maint a'i Ued. Ac efe a fesurodd
y ddinas a'r gorsen, yn ddeuddeng
mil o ystadau. A'i hŷd, a'i lied, a'i
huchder, sydd yn ogymmaint.
17 Ac efe a fesurodd ei mur hi yn
gant a phedwar cufydd a deugain,
wrth fesur dyn, hynny yw, eiddo
yr angel.
18 Ac adeilad ei mur hi oedd o
faen jaspis ; a'r ddinas oedd aur
pur, yn debyg i wydr gloyw.
19 A seiliau mur y ddinas oedd
wedi eu harddu â phob rhyw faen
gwerthfawr. Y sail cyntaf. oedd
faen jaspis ; yr ail, saphir ; y tryd-
ydd, chalcedon ; y pedvverydd, sma-
ragdus ;
20 Y pummed, sardonyx ; y chwech-
cd, sardius ; y seithfed, chrysoli-
thus ; yr wythfed, beryl ; y nawfed,
topazion; y degfed, chrysoprasus ;
yr unfed ar ddeg, hyacinthus ; y
deuddegfed, amethystus.
21 A'r deuddeg porth, deuddeg
perl oeddynt ; a phob un o'r pyrth
oedd o un perl : a heol y ddinas
oedd aur pur, fel gwydr gloyw.
22 A theml ni welais ynddi : can-
ys yr Arglwydd Dduw Hollalluog,
a'r Oen, yw ei theml hi.
23 *A'r ddinas nid rhaid iddi wrth
yr haul, na'r lleuad, i oleuo ynddi :
^ canys gogoniaut Duw a'i goleuodd
hi, a'i goleuni hi ydyw yr Oen.
24 •^ A chenhedloedd y rhai cadw-
edig a rodiant yn ei goleuni hi :
ac y mae brenhinoedd y ddaear
yn dwyn eu gogoniant a'u han-
rhydedd iddi hi.
25 ^ A'i phyrth hi ui cheuir ddim
y dydd : canys * ni bydd nos yno.
26 A hwy a ddygant ogoniant ac
anrhydedd y cenhedloedd iddi hi.
27 ^''Ac nid â i mewn iddi ddim
aflan, nac yn gwneuthur ifieidd-dra,
1179
na chelwydd : ond y rhai sydd wedi
eu hysgrifenu ^yn Uyfr bywyd yr
Oen.
PENNOD XXII.
1 Afon dwfr y bywyd. 2 Pren y bywyd. 5 Duw
sydd oleuni i\o ddinas ei hun. 9 Yr angel
lieb fynnu, ei addoli. 18 Ni ellir rhoddi dim
at air Duw, na thynnu dim oddi wrtho.
C efe a ddangosodd i mi ''afon
bur o ddwfr y bywyd, disglaer
fel grisial, yn dyfod allan o orsedd-
faingc Duw a'r Oen.
2 ^^'Y'nghanol ei heol hi, ac o
ddau tu yr afon, yr oedd '^pren y
bywyd, yn dwyn deuddeg rhyw
íFrwyth, bob mis yn rhoddi ei
ffrwyth : a dail y pren oedd i iach-
âu y cenhedloedd :
3 A "^phob melldith ni bydd mwy-
ach: ^ond gorsedd-faingc Duw a'r
Oen a fydd ynddi hi ; a'i weision
ef a'i gwasanaethant ef,
4 A ''hwy a gant weled ei wyneb
ef; ^a'i enw ef a fydd yn eu tal-
ccnnau hwynt.
5 ^Ac ni bydd nos yno : ac nid
rhaid iddynt wrth ganwyll, na gol-
euni haul ; oblegid ^ y mae yr Ar-
glwydd Dduw yn goleuo iddynt : a
hAvy a deyrnasant yn oes oesoedd.
6 Ac efe a ddyAvedodd wrthyf fi,
'Y geiriau hyn sydd llyddlawn a
chywir : ac Arglwydd Dduw y pro-
phwydi sauctaidd "^a ddanfonodd
ei angel i ddangos i'w wasanaeth-
wyr y pethau sydd raid iddynt fod
ar frys.
7 ^Wele, yr wyf yn dyfod ar frys :
"* gwỳn ei fyd yr hwn sydd yn cadw
geiriau prophwydoliaeth y Uyfr hwn.
8 A myfi loan a welais y pethau
byu, ac a'w clywais. A phan ddarfu
i mi glywed a gweled, " mi a syrth-
iais i lawr i addoli ger bron traed
yr angel oedd yn dangos i mi y
pethau hyn.
9 Ac efe a ddywedodd wrthyf fi,
**Gwel na wnelych: canys cyd-was
ydwyf i ti, ac i'th frodyr y pro-
phwydi, ac i'r rhai sydd yn cadw
geiriau y Uyfr hwn. Addola Dduw.
10 I'Ac efe a ddywedodd wrthyf
fi, Na sella eiriau prophwydoliaeth
y Uyfr hwn : ^ oblegid y mae yr
amser yn agos.
11 'Yr hwn sydd anghyfiawn,
bydded anghyfiawn etto ; a'r hwn
sydd frwnt, bydded frwnt etto ; a'r
hwn sydd gyfiawn, bydded gyfiawn
etto ; a'r hwn sydd sauctaidd, bydd-
ed sauctaidd etto.
Anno
DOMINI
96.
6 Phil. 4. 3,
pen. 3. 5.
a 20. 12.
» Ezec. 47.
1.
Zech. 14.8,
II cancl, yr
heol a'r
afon o'r
ddau du,
yr oedd
pren y
bywyd, yn
dwyn deu-
ddeg cnwd,
bob mis yn
rhoddi ei
gnwd,
b Ezec. 47,
12.
pen. 21. 21.
c Gen. 2. 9,
pen. 2. 7.
d Zeoh. 14.
11.
Sa.
e Matt. 5. 8.
1 Cor. i;
12.
1 loan 3. 2.
f pen. 3. 12,
a 14. 1.
s pen. 21.
23, 25.
t Ps. 36. 9.
i pen. 19. 9.
a 21. 5.
k pen. L 1.
1 pen. 3. n
■" pen. 1. 3.
u pen. 19.
10.
o pen. 19.
10.
P Dan. 8.20
a 12. 4.
pen. 10. 4.
Í RUuf. 13.
11.
lago 5. 8.
1 Vetv 4. 7.
pen. 1. 3.
r 2 Tim. 3.
13.
Gwahardd
DATGUDDÎAD, XXII.
cyfiieimd gair Dmv.
Anno
DOMESn
96.
« Es. 40. 10.
a 62. 11.
t Rhuf. 2. 6.
a 14. 13.
Matt. 16.
27.
u Es. 41. 4.
a 44. 6.
pen. 1. S,
11. a 21. 6.
i qijfiawn-
der. neu,
awdurdod.
X 1 Cor. 6.
9,10.
Gal. 5.21.
Col. 3. 6.
pen. 9. 20,
23. a 21. 8.
7 pen. 1. 1.
» pen. 5. 5.
a Num. 24.
17.
Zech.6.12.
2Petrl.l9.
pen. 2. 23.
12 Ac wele, yr wyf yn dyfod ar
frys; *a'm gwobr sydd gyd â mi,
i roddi *i bob un fel y byddo ei
waith ef.
13 "Myfi yw Alpha ac Omega,
y dechreu a'r diwedd, y cyntaf a'r
diweddaf.
14 Gwỳn eu byd y rhai sydd yn
gwneuthur ei orchymynion ef, fel y
byddo iddynt *fraint ym mhren y
bywyd, ac y gallont fyned i mewn
trwy y pyrth i'r ddinas.
15 ^ Oddi allan y mae y cwn, a'r
swyn-gyfareddwyr, a'r putteinwyr,
a'r Uofruddion, a'r eilun-addolwyr,
a phob un a'r sydd yn caru ac yn
gwneuthur celwydd.
16 y Myfi lesu a ddanfonais iy
angel i dystiolaethu i chwi y peth-
au hyn yn yr eglwysi. ^Myfi yw
Gwreiddyn a Hiliogaeth Dafydd,
a'r ^ Seren fore eglur.
17 Ac y mae yr Yspryd a'r bri-
odas-ferch yn dywedyd, Tyred. A'r
hwn sydd yn clywed, dyweded,
Tyred. ''A'r hwn sydd a syched
arno, deued A'r hwn sydd yn ewyll-
ysio, cymmered ddwfr y bywyd yn
rhad.
18 Canys yr wyf fi yn tystiolaethu
i bob un sydd yn clywed geiriau
prophwydoliaeth y llyfr hwn, '^Os
rhydd neb ddim at y pethau hyn,
Duw a rydd atto ef y pläau sydd
wedi eu hysgrifenu yn y llyfr hwn ;
19 Ac o thyn neb ymaith ddim
oddi wrth eiriau llyfr y brophwyd-
oliaeth hon, ^ Duw a dỳn ymaith ei
ran ef ^ allan o lyfr y bywyd, ac
allan o'r ddinas sanctaidd, ac oddi
wrth y pethau sydd wedi eu hys-
grifenu yn y llyfr hwn.
20 Yr hwn sydd yn tystiolaethu y
pethau hyn, sydd yn dywedyd, Yn
wir, yr wyf yn dyfod ar frys. Amen.
Yn wir, tyred, Arglwydd lesu.
21 * Gras ein Harglwydd ni lesu
Qfvhifyddo gyd â chwi oil. Amen.
DIWEDD.
TK UNIG DDUW Y BYDDO Y GOGONIANT.
Anno
DOMINI
96.
b Es. 55. 1.
pen. 21. 6.
0 Dent. 4. 2.
a 12. 32.
Diar. 30. 6.
í Exod. 32.
33.
Ps. 69. 28.
5 oddi wrth
bren y
bywyd.
e Rhuf. 16.
20, 24.
2 Thees. 3.
18.
